Book Title: Jain Darshanno Karmwad
Author(s): Khubchand Keshavlal Parekh
Publisher: Laherchand Amichand Shah
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022670/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 00000 S1-gano kalAka es Kic lo aMtarAya ka. ma lekhaka-khubada 00000 (mAlI2) vaMdanIya yuSya ma kezavalAla pArekha Hg vesho Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzanano karmavAda lekhaka : khubacaMda kezavalAla pArekha. vAva (banAsakAMThA) tRtiyAvRtti. prata : 1000 vi. saM. 2037 prakAzaka : laheracaMda amIcaMda zAha 35, AnaMdabhuvana. navA mAdhupurA - amadAvAda mudraka : maNilAla chaganalAla zAha rAkeza pri. presa-muM. sAdarA. sTe, DabheDA (e. pI. relve) Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a . hA, * : * * * * - fry mukhapRSThanA citranI samaja saMketa :- A granya karmaviSayaka vyavasthAnI gahana carcA karato hovAthI mukhapRSThamAM ATha prakAranAM karmonA svabhAve kevA prakAranA che, te spaSTa samajAya eTalA mATe citrakAra samajAvavAmAM AvyA che. vaccovacca AkAzamAM lAlaraMgathI sidhazilA sAthenI sidhdhAtmAnI mUrti banAvI che. ane karma, e, jIvane baMdhanarUpa che, tene sUcanarUpe zaMkhalA paNa banAvI che. saMkalana-bodha-A citra ema samajAve che ke eka vakhate pratyeka AmAoe mukhya ATha karmarUpI sAMkaLanA baMdhanane dhyAnAdikanA pracaMDa purUSArthadvArA phagAvI daIne, sarvakarmathI vimukta banI ApaNe sidhdhAtmAnI sthiti prApta karavAnI che. TUMkamAM jIvananuM aMtima sAdhya mukitanI prApti eja che. samagra citrane A mukhya dhvani che. pAchalA bhAga (pustakanA aMte ne citra paricaya saMketa :-A citrakalpanA hRdayaMgama che. ane manahara che. AnI aMdara vyakti, nIcenA bhAge karma bAMdhavAnA mithyAtvAdi mULa kAraNe, temAMthI janma pAmatA jJAnAvaraNIyAdi ATha prakAranAM karmakASTha, sarva karmamAM tenA patinuM sthAna dharAvanAra mohanIyakarmanuM batAveluM bRhakASTa, karmanAM kAraNe ane kAraNanA kAryarUpa aSTameMne, zukaladhyAnanA tIvra avyavasAyAnalathI bALI rahelI Aga batAvI che. vaLI ATheyakamanI rAkha thatAM urdhvagauravadhamI AtmAnuM urdhvagamana, ardhacaMdrAkAre batAvela zveta siddhazilA upara sidhdhAtmAnuM anaMtakAla sudhI avasthAna, aSTakarmakSayathI prApta thatA anaMtaguNapUrNa ATha guNanAM nAma vagere batAvyuM che. saMkalana bodha:-pratyeka AtmA, anAdi kALathI mithyAtva, avirati, kaSAya, yoga, ane pramAda, Adi mukhya kAraNarthI nAnAvaraNIyAdi ATha karmone pratikSaNe bAMdhyA kare che. ane tethI saMsAracakramAM paribhramaNa karyA kare che. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya nivedana mAnavajIvanane sadAcArI banAvavAnu` koI pazu suzikSaNa hAya to karmavAda ja che. Aje e jAtanA zikSaNapratye upekSAbhAva rAkhI kevaLa peTa bharavAnA ke vilAsA poSavAnA ja zikSaNathI dezanA uddhAra karavAnI AkAkSAM sevanArA, mA bhUlI rahyA che. mATe karmAMnA svarUpane sArI rIte samajI, jIvanane susaMskArI banAvavA mATe zrI jainadarzanakathita karmAvijJAnanA abhyAsane jIvanamAM utAravA joI e. kanA astitvanI sAbiti aMge vicAra karIe to khAdya sAMsArikajIvanamAM vattatI aneka vividhatA uparAMta caitanya jagatamAM bananArI vividha ghaTanAonuM paNa, karmI e eka meATu' nimitta che. bAhya ane AMtarika vividhatA te karmAMnA ja kAraNe che. kamaparamANuo na hoya, kabaMdha na hoya teA A badhI vividhatA hAI zake ja nahi. badhuMya samAna ja hoya. badhA AtmAe potAnA svabhAvamAM ja sthita hoya. khAdya ane abhyaMtarapaNe sarva AtmAonI. sthiti sadAnA mATe eka sarakhI ja hoya. koI parivattana ja na hoya. koI vaividhya ja na hoya. bhedabhAva hovApaNuM - vibhAjana hovApaNuM ja, A karmInA astitvanI ghaNImATI sAbitI che. adhyAtmanA mULabhUta AdhAra svarUpe AtmA ane ka, e banne che. adhyAtmanI samagra yojanA, samagra parikalpanA, ane samagra vyavasthA, AtmAne kI mukta karavAnA AdhAra para ja che, jenAthI mukta banavAnu che, te karma zuM cIja che? zAmAMthI ane kevI rIte taiyAra thAya che? kANu taiyAra kare che? jemAMthI taiyAra thAya che, te kAcA mAla kayAM ane kevA svarUpe rahelA che ? A kAcA mAlamAMthI taiyAra thatA kanA saMbaMdha, jIvanI sAthe kayA kAraNe thAya che? kayArathI thatuM AvyA che? te saMbadhathI jIva, sarvathA ane saddAnA mATe kevI rIte mukta khanI zake ? karyuM te drazya che ke adrazya Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che? adrazya hoya te tenuM astitva kevI rIte samajavuM ? kenA kahevAthI samajavuM ? tene samajAvanAre A adrazya karmane kevI rIte jANyuM? kaI zaktithI jANyuM ? te samajIne ApaNe zuM karavuM ? A badhI hakIkatane atisaralatAthI, buddhigamya thaI zake te rIte samajAvavAne prayatna, jainazAstrone AdhAre, A pustakanA vidvAna lekhaka zrI khubacaMdabhAI kezavalAle A pustakamAM je karela che, te ati prazaMsanIya che. A pustakanI A trIjI AvRtti prakAzita thAya che. A pustaka dhIme dhIme paNa yogya vyaktionA hAthamAM jema jema pahoMcatuM gayuM tema tema tenI punaH punaH prakAzananI mAMga cAlu ja rahI. A trIjI AvRttinA prakAzananuM kAma lekhake mane ja soMpyuM. AvA samyagajJAnabhaktinuM kArya karavAnuM mane maLavAmAM huM mAruM sadbhAgya samajuM chuM. paraMtu presakAma karAvavAmAM, praphe sudharAvavAmAM, agara ajJAtapaNe zrI jinezvaradevanI prarUpaNAthI kaMIpaNa viparIta thavArUpa kSati thavA pAmI hoya to huM trividha karIne kSamA yAcuM chuM. AvA uccakoTinA tAttvika graMthane prakAzita karavAmAM anukuLatAkAraka dravyasahAyakone, lekhakamahAzayane, ane pustakanuM kAma jaldI pUrNa karI ApavA badala, zrI rAkeza prI. presanA mAlika maNalAlabhAI chaganalAlabhAIne AbhAra huM kema bhUlI zakuM ? mukhapRSTha ane pustakanA ate pRSTha upara Apela citra, te mukti kamala jainamehana graMthamAlA vaDodarAthI prakAzita paMcama karmagranthanA pustaka para chapAyela citranA AdhAre taiyAra karAvela hoI, teono paNa AbhAra mAnuM chuM. lI : jayeSTha zukala pUrNimA.] laheracaMda amIcaMda zAha vi. saM. 2037 35, AnaMdabhuvana, navA mAdhupurA amadAvAda Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nIe pa. pU. cu. Agama ddhAraka AcArya deveza zrI AnaMdasAgarasUrIzvarajI mahArAjanA paTTAla kAra pa. pU. sva. AcArya deveza zrI caMdrasAgarasUrIvaryanA paTTAlaMkAra AcArya deva zrI devendrasAgarasUrIjI mahArAja sAheba. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa. pU. AcArya mahArAja sAheba zrI devendrasAgarasUrIjInA paravineyI AjJAMkita ziSya, gaNiva zrI naradevasAgarajI mahArAja sAheba. janma : vi. saM. 1998 nA caitra vada 11. vAva ( banAsakAMThA ). dIkSA : vi. sa'. 2012 nA vaizAkha sudi 3, gaNipada : vi. saM. 2036 nA kArataka sudi vAva cAturmAsa . vi.sa. 2031. pAlItANA. amadAvAda. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA viSaya 8 e 2. 87 e prakaraNa pRSTha 1 luM ... AmAnI svabhAvadazA ... 1 thI 20 2 juM ... AtmAnI vibhAvadazA ... 21 thI 68 3 juM ... pugala vagaNAonuM svarUpa ane vaijJAnika vicAraNA .. 69 thI 104 zuM ... tattvajJAnadvArA padArthanA maulika tatvanI samaja ... 105 thI 125 pa muM ... pudgala grahaNa ane pariNamana ... 126 thI 143 *** prakRtibaMdha ... 144 thI 285 7 muM ... karma prakRtionuM vividha rIte vagIkaraNa ... 286 thI 305 meM ... sthitibaMdha-rasabaMdha ane pradezabaMdha ... 306 thI 357 9 muM . karmabandhanA hetuo ... 358 thI 406 10 muM .. saMvara-nirjarA ane mokSa ... 407 thI 424 11 muM ... pUrvabaddha karmamAM thatuM parivartana * 425 thI 456 12 muM ... jainadarzanamAM prarUpita karmasvarUpanI viziSTatA ... 457 thI 475 chelle ... grAhakonI nAmAvalI ... 476 thI 480 tathA zuddhi patraka Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiMcita A samagra jagata aneka vicitratAthI bharapUra che. prANi mAtranI vividha zarIra racanA, vividha caitanyazakti, AdhyAtmika dRSTie vastu svabhAvanI sayAsatya mAnyatAmAM vicArabhinnatA, prANiomAM vatI rAgadveSanI anekavidha vicitratA, indriyanI nyUnAdhikatA, samAna Idri Adi saMyogo hovA chatAM buddhimAM vividhatA, sAMsArika sukhaduHkhanA saMganI anukuLatA tathA pratikuLatA, AtmabaLanI hAni vRddhi vigere aneka vicitratAo jotAM vicArazIla mAnavIne jarUra vicAra udbhave ke AvI badhI vicitratA zAthI? A vicitratA havAmAM mULa kaI vastu bhAga bhajavI rahI che, te zodhavAmAM samaju AtmA jarUra prayatnazIla bane te svAbhAvika che. A badhI bAbatone sacoTa niceDa kADhavA mATe A pRthvI para anAdikALathI manuSya anekavidha prayatna karate ja Avyo che. evA prayatnane pariNAme prApta thatA mArgane Adhunika bhASAmAM vijJAna kahevAya che. ane tevA vijJAnane AviSkAraka te vijJAnika kahevAya che. pRthvIpaTa para evA vaijJAniko aneka thaI gayA che. ane teoe aneka AviSkAra karyA che. paraMtu vastune sacoTa niceDa te haju sudhI keI lAvI zakyA nathI. vastunA sacoTa nicoDanI prApti te kevaLajJAna divAkara, sarva tattvarahasya vedI, vizvopakartA ane jagaduddhartA zrI zramaNa Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna zrI mahAvIradeve pratipAdana karelA jaina darzananA karmavAdathI ja prApta thAya che. jha la - "- i . * i - 4 --- -* hA ,--, ?" bhAratanI samasta dArzanika ane naitika vicAradhArAomAM keIne kaI prakAre paNa karmavAda vidyamAna te che ja. tathApi tenuM suvikasita rUpa jena paraMparAmAM jevuM upalabdha che, tevuM anyatra nathI. eTale sRSTi nirmANamAM mULa tattvanI sAcI samaja jaina darzanathI ja maLI zake che. karmavAdanA pUrNa rahasyane nahi samajI zakanArAo sRSTi nirmANa mAM IzvaravAdanI mAnyatA dharAve che. paraMtu jaina darzana te kahe che ke niraMjana nirAkAra kRtArtha svarUpamaNu akhaMDAnaMdI evA paramAtmAne A aneka upAdhimaya jagaccakra calAvavAnI upAdhI ubhI karavAnuM zuM projana hoya? mATe sRSTi vicitratA ane sRSTi nirmANanA kAraNa tarIke Izvarane mAnava te IzvarapaNumAM atyaMta khAmI jaNAvanAruM che. ane jenI vicitratAmAM tathA te sivAyanA dravya padArthonI vicitratAmAM te pudagala pariNAma ja kAraNika che. jaina darzanamAM mAnya svataH siddha (keIe paNa nahiM banAvela evA ) jIvAstikAya, dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pagalAstikAya ane kALa e cha maulika padArtho paikI AkAza-pudugala ane jIva e traNanuM astitvane anya darzanemAM paNa prasiddha che. jaina darzana kahe che ke karma e anya kaI cIja nahiM hotAM AtmA sAthe saMbaMdha pAmela pudgaladravyanuM ja pariNAma che. karmane pugala dravyanA ja pariNAma tarIke siddha karavAnI, jIva ane karmanA thatA saMbaMdhanA kAraNanI, te saMganA anAdipaNunI, cauda rAjalemAM sarva sthaLe vartatI vividha pudgala vargaNAo paikI Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kama yogya vargaNAnI, karmabaMdha ane udaya (karmane bhAgyakALa)nI, udayamAM AvavA pahelAM paNa baddhakarmo para chavaMdvArA thatI vividha kriyAnI, karmabaMdhanA kAraNanI ane nirjarA (jIvathI karmane alaga karavAnI) nA IlAjanI, karmanA kAraNe AvRtta thatI AtmAnI zaktionI, draDha ane zithilabaMdhanA kAraNanI, karmabaMdhAdikanA viSayamAM bhAga bhajavatI AtmAnI AMtarika zubhAzubha bhAvanA ane dehajanita bAhya zubhAzubha kriyAnA viSayanI, karmanA kAraNe AtmAne prApta thatI sAMsArika anukuLa-pratikULatAnI, prANinI vividha prakAre thatI zarIra raca nAnI, tathA pANa- agni-pahADa-nadI-sUrya-caMdra AdimAM paNa saMsArI jIva hovAnI, ane te te svarUpe vartatI zarIra racanAmAM te te zarIrane dhAraNa karanAra jIvanA ja prayatnanI, ItyAdinuM vAstavika ane vizada varNana jainadarzanakathita karmavAda dvArA jeTaluM jANavA maLe che, teTaluM Itaradazana sAhityamAM maLI zakatuM nathI. AtmAnI vikasita dazAne jANI, tene prApta karavAnI jeTalI AvazyaktA che, teTalI ja AvazyaktA AtmAnA vikAsane vedha karanAra karmanA viSayane paNa yathArthapaNe samajavAnI che. karma e te padravya che, mATe tenA Azrava-baMdha-nirjarAnA kAraNene samajavAmAM upekSA vRtti rAkhI, tenA heya-ya ane upAdeyanA vivekane cUkI jaI kevaLa sogaNuM mojuM ityAdi zabdoccAranI zobhAne dhAraNa karanAra, zuSka adhyAtmavAdIo. paNa AtmavikAsane sAdhI zakatA nathI. yA = bAhya zarIranI AregyatAne Icchaka, kevaLa zarIranI ArogyadazAnI ja samaja rAkhIne besI rahe, paraMtu Arogyane bagADanAra vividha bimArIothI, te bimArIone pedA karanAra vividha saMgathI, bimArIothI bacavA rAkhavI joItI sAvacetIthI, upasthita bimArIne haTAvavA mATe karavA joItA upAyathI, jo anabhinna hoya agara Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maka kAna , * * * * rt that... - * * * * . te bAbatonuM jJAna dharAvanAra niSNAta vaidyanI nizrA nahiM svIkAranAra heya, te kevaLa Arogya ! Arogya! ema zabdoccAranI zobhAthI zArIrika AregyatA TakI zakatI nathI. evI rIte avikasita dazAmAM vartatI AtmAnI sthitinA khyAlanI, avikasita dazAnI prAptinA kAraNanI, vikasita dazA prApta karavAnA upAyanI. ityAdi talasparzI samajaNa vinAne ke te samaja dharAvanAra sadgurUonI nizrAe nahiM rahenAra, sadgurUonA kahyA mujaba prayatna nahi karanAre, yA viparIta prayatna karanAre, kevaLa AtmA ! AtmA ! ema pikAravA mAtrathI Atma vikAsa sAdhI zakato nathI. eTale AtmavAdanA jJAnanI sAthe karmavAdanA jJAnanI paNa atyaMta AvazyaktA che, e bhUlAI javuM na joIe. paraMtu sAthe sAthe e paNa cokkasa vAta che ke karmavAdanuM vizada varNana jaina darzanamAM jevuM maLI zake che, tevuM anyakathita karmavAdamAMthI maLavuM atyaMta muzkela che. jainadarzana kahe che ke karma e pudgala pariNamananI ja eka avasthA che. jagatamAM je kaMI draSTigocara pheraphAra yA pugala paramAzuonI aciMtya zaktione prAdurbhAva jovAmAM Ave che, te pugalanA daza prakAranA pariNAmathI ja che. A daza prakAranA pariNAmathI pudagalanAM aneka rUpAntare thayA kare che. te vividha rUpAntaramAM vividha zaktio paNa pragaTa thAya che. paraMtu yugalanA anya rUpAtarenA varNanathI te kamarUpe thatA rUpAntaranuM varNana jainadarzanamAM agrasthAne che. tenuM kAraNa e che ke AtmAnI anaMta zaktione AvaranAra te karmasvarUpe ja thatuM pudgalanuM rUpAntara che. jagatanA AdhyAtmika kSetramAM, vaijJAnikakSetramAM ke anya keI vyAvahArika kSetramAM AgaLa vadhanAra AtmAo svAtmA sAthe saMbaMdhita, karma pudgalarUpa AvaraNane kSaye pazama pAmavA dvArA ja AgaLa vadhe che. bhautika vijJAnane AviSkAra, tene upayoga te dvArA prApta thatI icchita anukuLatA, A badhAmAM karmarUpe rUpAntara pAmela - - Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 mAtra pudgalanA hissA paNu jarUra che. jo ke AthI kadAca koI evI paNa mAnyatA svIkArI le ke " jainadarzana tA mAtra kavAdI ja che." eTale samajavuM jarUrI che ke jainadarzIna karmavAdI tA che ja. paraMtu kavAdI ja che," ema mAnI levuM te bhUla bharelu che. kemake kA'nI s utpattimAM jainadarzana mAtra karmAMte ja mAnanAra nahi hotAM kALa, svabhAva, niyati, prArabdha ane purUSA e pAMce samavAya kAraNAne mAnanAra anekAntavAdI darzana che. Ama chatAM keTalAkane mAtra ka vAdInI ja bhrAnta mAnyatA udbhavavAnuM mukhya kAraNa e che ke uparokta pAMca kAraNo paikI kanuM svarUpa zeSa cAra kAraNa karatAM ati vizALarUpe jainazAstramAM varNavAyelu levAmAM Ave che. vamAna jaina AgameAmAM karmavAdanu svarUpa te amuka pramANamAM ja varNavela che, kavicAranuM mULa te jainadarzanamAM lupta thayela manAtA draSTivAda nAmanA khAramA aMganA, cauda pUrvAMvALA ceAthA bhedamAM che. temAM kapravAda nAmanuM eka Akhu pUrvI che. A pUrva paNa lUpta thayela che. paraMtu temAMnA keTalAka vicArA paraMparAe utarI Avela che, ane sadharAI rahyA che. uparokta zAstranA AdhAre pUrvAcAryAMe nirmANa karela kavAdanA sAhitya dvArA Aje paNa karmAMvAdanuM svarUpa saMpUrNa - paNe to nahi, paNa amuka aMze te jANI-samajI zakAya che. vartamAnakALe A rIte amuka aMze vidyamAna A karmavAdanA viSaya paNa, anya datAmAM kahela ka`vAda karatAM atyaMta vizALa, buddhigamya ane hRdayasparzI che. gaNadhara bhagavAe karela racanA bAda racAela kA~vAda viSayaka sAhityamAM mukhyatve te kama prakRti, pA~casa graha, prAcina -arvAcina kagraMthA, ane tenA upara racAela cUrNi, bhASya, TIkA, avacUrNi Tippanaka, TakhA Adi kama sAhitya, zvetAMmbara AcAyeei racita che. ane prakRtiprAbhuta, * kaSAyaprAbhUta, gAmmaTasAra, labdhisAra, kSapaNusAra, vIgere sAhitya gibara AcAryAM racita che. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparokta karmavAda viSayaka graMthane huM kaMI khAsa abhyAsI nathI. mahesANA jaina-pAThazALAmAM rahI karmagraMthane abhyAsa karI cAlIseka varSa dhArmika zikSaka tarIke jIvana vyatIta karatAM, karmagraMthanA abhyAsIone karmane viSaya samajAvatAM, A viSaya para citta vadhu parevAyuM. A viSayanI UMDI vicAraNA dvArA viSayane draDha karI, jIvanamAM upayogI banAvavAnI bhAvanAo, ATha daza varasa sudhI A viSayanI eka lekhamAlA, gujarAtI kalyANamAsikamAM cAlu rAkhI. ane ghaNuM tatvajijJAsuonA atyaMtAgrahe "jenadarzanane karmavAda" nAme pustakanI prathamavRtti chapAvI. A pustaka para lekenuM AkarSaNa vadhavAthI punaH tenI dvayitAvRtti ane hAle tRtiyAvRtti paNa chapAI A karmavAdane viSaya eTale badhe gahana che ke te lakhavA mArI zakti ke lAyakAta paNa nathI. paraMtu zume "yathAza iyatanI ema mahApurUSonA kathana anusAra meM lakhavAnI utkaMThA karI che. mArAmAM abhyAsanI kacAzanA hisAbe vartAtI kSationA kAraNe, agara kSaye pazama doSe ke pramAde karI, A pustakamAM sarva devakathita AgamavirUddha kaMI lakhAI gayuM hoya, te aMge, trividha mithyAdukRta yAcuM chuM. vaizAkha zukala pUrNimA. li. (vi. saM. 2037) khubacaMda kezavalAla pArekha vAyA pAlanapura jI. banAsakAMThA, mu. pi- vAva (u. gu.) pIna. 385575 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtiya vRttinI prastAvanA a ane 7 , - 4 vizvabharanA tamAma Astika darzanomAM zrI jaina darzana sarvocca keTinuM ane sarvagrAhI havAmAM koI navAI nathI. kAraNa ke te sarvajJa kathita che. jagatabharanA tamAma cha sukhanI cAhanAvAlA ane dukhanA ThelI hoya che. paraMtu sukha ane duHkhanuM mULa kAraNa zuM che ? tenA vicAraka ochA hoya che. emAM paNa keTalAka nasIbabhAgya eTaluM kahI aTakI jAya che. jyAre evuM sAruM ke e huM bhAgya zAthI thayuM ? karma e zuM che ? zubhAzubha karma bAMdhavAnAM kyAM kAraNe che? paudgalIka sukhanI sAnukULatA zAthI prApta thAya che ? pratikuLatA zAthI prApta thAya che ? A badhuM jANyA vagara sukha mATenI jIvanI pravRtti viparIta pariNAma lAve te taddana svAbhAvika che. badhI dizAmAM aMdhiyAra kuvA vigere bhayasthAnevAlA jaMgalamAM, aMdhanA gamana jevI e pravRtti che ! kharekhara A rIte anAdikALathI chava, zubhaAzAe paraMtu ajJAna pravRttinI bhUle karate saMsAra aTavImAM rakhaDI rahyo che. A saMsAracakramAMthI mukta thaI, akSaya amara zAzvata sukha prApta karavA mATe sarvathA karmane kSaya zuM anivArya che? e mATe upAya che kharA ? hA, jarUra upAye che. jInezvara bhagavaMtoe kaivalya jJAnathI jANI, e upAye darzAvyA che. jene jANI, AcarIne anaMta AtmAo avicaLa siddhi sukhane pAmyA che. A upAyo jena phIlosophImAM vizada rIte varNavyA che, temAM vaLI aneka jainetara paNa je tarapha vizeSa AkarSAI rahyA che, Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 te che, jenarmaphIlephI. khedanI vAta e che ke jene keTalAka varga A philesophI mATe phakta gaurava levAmAM ja itikartavyatA mAnI beThela che ! bhayaMkara rogathI pIDAto AtmA gharamAM rahela pUrNa Are gyaprada amRtakuMpAnA darzana mAtrathI ja saMtoSa mAne enA jevuM ja A kahevAya. Aje deza paradezanA aneka jIjJAsuo "jana karma siddhAMta' jANavA Atura che. e mATe sarala bhASAmAM samajAya tevA graMthanI samayanI mAga che. lekenI bhUkha che, evA avasare, mAstara khubacaMda bhAIe "jaina darzanane karmavAda" nAme A graMtha lakhI, bahAra pADI, avasarocita suMdara kArya karyuM che. teo karmagraMthAdi divyAnuganA abhyAsI zikSaka che, ane sadara viSayanI temanI lekhamAlA prasiddha kalyANa mAsIkamAM Adara prazaMsAne pAmI che, bhautika bhUtAvaLamAM bharAyelA bhavyAtmAone jANe "rUka jAva" ne Adeza ApI A graMtha cImakI rUpa sarcalAITa dhare che. durlabha ane uttama mAnava bhavanI sAcI sArthakatA jIvanamAM kaI rIte thAya te mATe, AdhyAtmika dIvAdAMDI batAve che. jo ke jenA darzananA karmavAdane viSaya eTale UMDe gahana ane vividhatAthI bharelo che ke keNu teno pAra pAmI zake ? emAM keTalIka evI jhINuM vAta Ave che ke sAmAnya keTInA AtmAo pAchA paDe ane kaMTALI jAya. rakhe Ane saMpUrNa karmavAda mAnI letA ? siMdhunA biMdu jema AmAM mukhya viSaya bahu sarasa samajAya tema varNavyA che. karmagraMthanI gahanatAnA hisAbe bhASA sarala che. vAMcakane jANavAnuM vicAravAnuM ne AcaravAnuM AmAMthI ghaNuM maLaze. kema ke-- che . - - - -: pahelA ja prakaraNamAM AtmAnI svabhAvadazA ane bIjAmAM vibhAva dazA kone kahevAya te spaSTa varNavI che. te vibhAva dazA ja sasArI jIvane duHkhanuM kAraNa hoI, vibhAvadazA prApta thavAnAM kAraNo Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *.' '*,* * * bIjA prakaraNamAM jaNAvyAM che. jyAre trIjA prakaraNamAM "pudgala varga zuonuM svarUpa ane vaijJAnika vicAraNu" AjanA vijJAna ane buddhivAdanA jamAnAmAM khAsa manana pUrvaka jANavA jevI che. vijJAna game teTaluM AgaLa vadhe chatAM, keTaluM pAMgaLuM, asthira ane adhurUM che, te barAbara samajAvavA sAthe, AjanA jevA leboreTarInA vaijJAnika sAdhana na hovA chatAM, agaNita varSo pUrve ANuM pudgalavAnuM ATaluM badhuM sUkSma jJAna kaI rIte thayuM haze ? Atmazakti ane sarvajJatA, bhautika vijJAna karatAM sadA sarvadA anaMta guNI baliSTa che, e nahi samajanAra, Azcarya sAgaramAM Dube emAM kAMI navAI nathI! adhyAbhavAda sarvakALe caDhIyAto rahyo che ne rahevAne ja. enA vagara jagatane kadI colI ja na zake. e na hoya te vizvamAM keI kALe zAnti rahI zake ja nahI. A prakaraNa daDhapaNe sAbita kare che ke anaMta jJAnavALA sarvajJo vizvamAM thayA ja che. ane emanA darzAvelA bhAge prayANa karanAra, kAlAdi sAmagrIne prApta karI, aMte jarUra sarvajJa thaI zake che. A zraddhA, vivekI vAMcakane thayA vagara nahi rahe. cothA prakaraNamAM samagralakanA sarve jaDa ane cetana padArthone cha vibhAgamAM samAvI tenA dravya, guNa ane paryAyanuM jena tatvajJAnanI dRSTie suMdara nirUpaNa karyuM che. pudgalaparamANuM, skaMdhanuM varNana ane pariNamananI prakriyAne paNa ThIka pramANamAM cacI che. jethI pAMcamA prakaraNamAM kArmaNa vagaNAdi pudgalanuM grahaNa ane pariNamana jIva vaDe kaI rIte thAya che, te barAbara samajI zakAya che. karma bAMdhavAnA hetuo prahetuo samajAvIne, chaThThA prakRti baMdha' prakaraNamAM e karma baMdha vadhumAM vadhu ATha vibhAgamAM kaI rIte vaheMcAya che, ane te karma, udayakALe kevA phaLone Ape che, te ATha karmanuM svarUpa tenA peTabhedo sAthe saiddhAtika rIte samajAvyuM che. je manana pUrvaka vAMcatAM jagatamAM -sukha, duHkha, jJAna ajJAna, roga, janma, maraNa, zubhAzubhagatI, yaza, * * * Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 apayaza, Adi vizvabharanA jIvAmAM je vicitratA dekhAya che, tenuM kAraNa saMtoSa pUrNAMka samajAI jaze. pachInA prakaraNAmAM sthiti, rasa, pradezabaMdhanI samaja, baMdhanA hetuo, saMvara, nirjarA ane mokSa, pUrvabaddha ka mAM thatuM parivartana, ane jainadarzanamAM prarUpita karmIsvarUpanI viziSTatA, ityAdinuM je su Mdara varNana judA judA prakaraNeAmAM kayu` che, je khAsa vAMcavA yogya che. mumukSu AtmAne emAM ghaNuM jANavA jevuM maLaze. mAnava ane mAnavetara asaMkhya prANIonI zarIra racanA, tenI AkArAdi aneka vividhatA, zAthI che ? nAnAmAMthI mATu kaI rIte thAya che? ene kAcA mAla kyAMthI kevI rIte Ave che ? yathAvat enu kAma kevI rIte cAle che? enuM visa`na kema thAya che ? kAna ja zabdane sAMbhaLe che, AMkha ja juve, mADhu (jIbha) mele, paga doDe-salAmata sthAne jAya, A badhuM kevI rIte thAya che? sa MdezA eka-khInane kANu paheAMcADe che ? A badhuM vizvataMtra, zarIrata Mtra, AdithI aMta sudhI kaI rIte cAle che ? A bAbata UMDo vicAra karanArane kharekhara gajabanAka Azcaya thaze ! A badhI bAbata sAdyanta saMpUNa tA sana ja joI jANI zake, tethI te ja sAcA pUrNa vijJAna vettA che, temanI ja jaNAvelI thIyarImAMthI A graMthamAM uparokta bAbata yathAzakaya TuMkamAM samajAvI che. je dhyAnapUrvaka vAMcavAthI Adhunika rAkeTa vijJAna, gaMjAvara yaMtra sAmagrI Adi je mAnava saMta ane saMcAlIta che, mAnava tenA kAcA mAla meLave che, taiyAra kare che, gADave che, emAM bhAre navAI nahi lAge. paNa virATa kahevAtuM te vamAna vijJAna vAmana ane kSudra lAgaze. enI eka sUkSma nalIkAnI paNa bhUla badhuM kAma bagADI nAkhe che. jyAre vizvata Mtra sadAkALa dhArAbahu pravAhe cAlyA ja kare che ane . cAlyA karaze. ene jANavA jema mathaze tema adbhuta rasathI tarALa thaze, akalpya Azcaya thaze. jenI pAse mAnava saMta vijJAna merU pAse rAI karatAM paNa nAnuM lAgaze. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A prastAvanAmAM dareka prakaraNanuM vizeSa vivaraNa karavA jatAM, ghara karatAM bArasAkha moTuM thavA jevuM thAya, eTale TuMkamAM dareka prakaraNe mananIya che. kharI rIte Astika mAtrane karmavAdanuM jANavuM anivArya che, AtmAne potAnI pratyeka pravRttimAM sAvadhAnI rAkhanAra ane mArgadarzaka AvA graMthanuM paThana pAThana AryakulemAM jarUrI che. ajJAnatAthI jANe ajANe keTalAMya pApakarmo baMdhAI jAya che. jenAM mahAkaTu phaLa jIvane aneka bha sudhI bhegavavAM paDe che. A graMtha, pravRttimAM viveka lAvanAra ane upakAraka che. jethI pratyeka gharamAM hoya te kuTuMbamAM jAgratI rahe. halakI keTInI Adhunika novelenA zekhane choDI, guNAnurAgI jaina jainetare karmavAdanA A pustakane pitAnI ane sArvajanika lAyabrerImAM saMgrahita karaze to svaparanA upakAra mATe thaze. ApaNA jaina zrImaMte karmavAda jevA gahana viSayane saralabhASAmAM samajAvatA A graMthanI punarAvRttio punaH paNa lekhaka pAse sudhArAvadhArA pUrvaka chapAvI A pustakanI nakale deza pradezamAM baheLe pracAra karavA mATe potAnA dravyone sahakAra Apaze, te teoe jenazAsananI mahAna sevA bajAvI gaNAze. Aje dravyAnaga viSayanA lekhake samAjamAM bahu alpa maLI zake che, eTale je lekhake A viSayanA lekhanamAM bahu ja utsAhI che, temanA dvArA thatAM AvAM prakAzamAM vadhune vadhu dravya sahAyaka thavuM e jaina tarIkenI ApaNI prathama pharaja che. aMtamAM jaina darzananA karmavAdane jANI vicArI sahu koI akSaya sukhanA bhaktA bane eja zubhAziSa. eja lI. (DahelAvAlA) pUjya surendrasUrijI caraNareNuM AcAryazrI rAjendrasUrijI mahArAja. vaizAkha zukala pratipadA (vi. saM. 2037) Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzanano karmavAda prakaraNa 1 luM AtmAnI svabhAva dazA asa`khya pradezI evuM jIvadravya te jJAna-dana-ane cAritrAdi anaMta guNayukta che. tenA pratyeka guNamAM anaMta paryAya che. te sa jIvadravyanI sAthe avinAzI bhAvathI sabaMdhita che. dareka jIve peAtAnA AtmAnA viSayamAM evuM jJAna prApta karyAM pachI ja AtmAne andhanathI mukta karavAne mATe prayAsa karI zakAya che. jema lakSya vinA cheDeluM khANu nirarthaka che, tema AtmasvarUpanA lakSya vinA karAtI sa pravRttio nirarthaka bane che. A CO Atmasthiti para vicAra karavAnA samaye, sRSTi e sthitie para jAya che. (1) svabhAva sthiti ane (2) vibhAva sthiti. zuddha cetanAbhAvanI maryAdAmAM AtmAnI je sthiti hAya che, te svabhAva sthiti che. evI svabhAva sthitinI viparIta je sthiti varte che, te vibhAva sthiti che. svabhAva sthitine vicAra jAgRta thAya te ja vibhAva sthitine vibhAvarUpamAM samajI zakAya che. prakAzanA svarUpane samaje . 1 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 jaina darzananA kamavAda _* ***&*+*/ teja aMdhakArane aMdhakAra rUpamAM samajI zake. tevI rIte je jIvAne svabhAva sthitinuM jJAna prApta thayuM nathI, evA jIva, vibhAva sthitimAM hAvA chatAM paNa, vibhAvatA samajI zakatA nathI. temene e khyAla nathI hotA ke e vibhAva-- sthiti tyAjya che. ane tethI ja vibhAva sthitinI bhaya karatA tathA tenA phaLa svarUpe bhogavAtI duHkhAnI para parAnuM jJAna temane pedA thatuM nathI, tevA jJAnanA abhAve te ajJAnI jIva dehArdi parabhAvanA viSayamAM AtmabhAvanI kalpanA kare che. viparIta kalpanAnA kAraNathI parabhAva nimittathI rAga -dveSa-mahAdvi vibhAva utpanna thAya che. mana-vacana ane kAyayeAganI pravRttie paNa parabhAva-vibhAvane anukula thAya che. ane tenA pariNAmasvarUpa ka bandhanAnI jALamAM jIva phasAtA ja jAya che. mATe te andhAthI jIvane mukata banAvI, svabhAva sthitimAM rAkhI parama sukhanA bhoktA banAvavAne mATe, AtmadravyanA guNa ane paryAyanA vicAra karavA joI e. ,, " huM AtmA chu" evI prakhaladhAraNAnI vRddhi karavI, AtmAnI ananta zakti ane tenA jJAtA-deSTA AdiNAnA vicAra karavA. AtmAnA pratyeka aMzamAM " huM ananta baLavAna, jJAnavAna AtmA chuM, evI jAgRti rAkhavI. evI jAgRti lAvavA mATe sarva prathama AtmAnA ananta guNAnu svarUpa samajavu' joI e. kAraNake te ananta guNAnA pragaTIkaraNane ja AtmAnI svabhAva dazA- kahevAya che. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI svabhAva dazA AtmasvabhAvamAM ananta jJAnAdinI ramaNutAnu nAma ja svabhAva dhama che. peAtAnA AtmAnA jJAnAdi je guNa che, tene zuddha upayegamAM pravRtta rAkhavA teja Atmadhama che. ra kevaLajJAna ane kevaLadarzIna, teja anantajJAna tuthA anantadana che. e banne eka eka che, teA paNa jJeya (jANavA lAyaka padArtha) ananta heAvAthI anaMta jJeyanA vizeSa dhama ane sAmAnya dharmane jANavAvALuM kevaLajJAna ane kevaLadarzIna eka eka hAvA chatAM paNa tene anantajJAna ane anantadana kahevAya che. arthAt te khannenu' anantapazu anatoyane avalI che. traNe lokamAM rahelA dravyAnI atIta-anAgata ane vamAna kALanI utpAda-vyaya ane dhruvarUpa traNe prakAranI pariNati sakaLa samayamAM jenA vaDe jIva jANI zake che, tene antarahita anantajJAna ane anantadaza na kahevAya che. vastunA bhAva te, vizeSa ane sAmAnya ema banne yukta hAya che. kemake sarva padArtha sAmAnya ane vizeSarUpe che. dravyamAM vidyamAna vizeSadha ananta hAvAthI sAmAnyadharma paNa ananta che. sAmAnya vinA vizeSa hAI zakatu nathI, ane vizeSa rahita sAmAnya DAtuM nathI. parantu e anna, vastumAM sa'lagna che. mATe bannenI anantatA che. ananta jJeyanA vizeSadhane jANavAvALA AtmAnA je guNa che, te anantajJAna che. e pramANe anantoyanA sAmAnyadharmane jANavAvALA je guNa AtmAne che, te anantadana Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAma na thata ' ' - , . ke -* jaina darzanane karmavAda che. jJAna, AtmAne mukhya guNa che. seyane jANavuM te jJAnane dharma che. vivakSita samayamAM kevaLajJAnavaDe ananta atIta -vartamAna ane anAgata dharma samajI zakAya che. temAM je huA-hase ane che, te dharma, zeyanA che. paraMtu te sarvane jANavAne dharma te, jJAnamAM che. te jJAna dvArAja AtmA, bhUta-bhaviSya ane vartamAna kALamAM chatA ane achatA sarva padArthone eka sAthe jANe che, ane dekhe che. je atIta kALamAM huA che, ane bhaviSya kALamAM hoze te achatA padArtha kahevAya che. ' atIta ane bhAvi sarva padArtha potapotAnA samayamAM je prakAre rahe che, te prakAre vartamAna kALamAM kevaLajJAnI, kevaLajJAna dvArA jANe che. je e jJAna eka ja samayamAM ekI sAthe sarva padArthone jANI zakatuM na hoya te, te eka paNa padArthane kaI samaye jANuM zake nahIM. kemake eka padArthamAM ananta paryAya hoya che, te sarvane kevaLajJAna je eka pachI eka kamathI jANavA mAMDe te to dIdha kALa sudhI paNa jANa na rahe. mATe traNe kALanA sarva padArthone eka samayamAM ja kevaLajJAnI jANI zake che. - jJAnaupaga ane darzanaupaga dvArA AtmA, pitAnI zaktine prakAzita kare che. ane vizvanA samasta padArthone jJAna ane darzana dvArA jANe che, tathA dekhe che. ATale vikAsa jyAre AtmAne thaI jAya, tyAre tene pUrNa vikAsa thaye samaja. ane tyAre ja te pUrNajJAnI yA F e * * * ' , , , , * * * * * * - - * * * , , , , - - - - - Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI svabhAva dazA sarvajJa ane sarvadazI kahevAya che. have cAritra aMge vicAratAM, ananta vastuo pratye kedhAdi kaSAyanA sarvathA tyAgane ananta cAritra kahevAya che. cAritraguNa ananta puryAya.. yukta che. potAnA AtmAnA sarva paryAya te svadharma che, tathA pitAthI bhinna evA achavadravyanA dharma te paradharma che. svadharmamAM magna ane parabhAva nivRtti eja cAritranI pariNati che. pararamaNutA nivArI, svazakti cetanA vIryAdinI paritine para bhAvathI rekI, svarUpamAM rAkhavI, teja cAritranI anantatA che. sarva jIvothI anaMtaguNuM cAritranA khullA vibhAganI eka vargaNA thAya. evI aneka vaNAone eka spaddhaka thAya che. e sarva saMyamasthAnakanAM asaMkhyaSaguNa vidhithI asaMkhyaSaNa karavAthI sarvekRSTa saMyama sthAnaka thAya che. te cAritranA avibhAganI anantatA che. te sarvacAritraguNa nirAvaraNa thavAthI cAritranI anantatA thAya che. e pramANe kaSAya tathA pudgalaphaLa AzaMsArUpa deSarahita evuM svarUpa- sthiratArUpaje cAritra, ananta paryAyAtmaka, akaSAyatA, asaM. gatA, paramakSamA, paramArdava, paramaArjava, paramanirlobhatArUpa svarUpaekatva, cAritra dharma, AtmAnA asaMkhyAta pradezamAM vyApakapaNuthI rahe che. evI rIte AtmAnuM je sarvotkRSTa vIrya, tenA buddhirUpa zastrathI khaMDa karavAmAM Ave te ananta sUphamabhAga temAM hoya che. mATe tene anantavIrya kahevAya che. ananta jJAna, ananta darzana. anantacAritra ane ana Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM jaina darzananA kavAda nhavIya nI pravRtti, anyAnya guNane sahAyarUpe pravarte che. temAM vIya guNa saguNAne sahAya kare che. jJAnaguNanA upayegavinA vIyanI pravRtti thaI zakatI nathI. mATe vIyane sahAya karanAra te mAna na guNu che. tathA jJAnamAM magna rahevAnuM cAritranI sahAyatAthI thAya che. ane pararamaNa na thAya te cAritrane jJAnanI sahAya che. e pramANe eka guNane ananta guNu sahAyaka hAya che. A ananta guNa nidhAnanA samUha, saMsArI ane siddha sarva jIvAmAM che. sa'sArI jIvAmAM A guNanidhAna, karmAvaraNathI AcchAdita che. ane siddha paramAtmAmAM karmAvaraNathI rahita che arthAt pragaTa rUpe che. / 3 = *? je jIvAne A anaMta catuSkaguNo pragaTa thaI gayela che, te jIvAmAM paNa, pragaTa thayAnI pahelAM, anAdi kALathI te guNA karmAvaraNA dvArA AcchAdita hatA. paraMtu e AvaraNA haTI javAthI te guNeA teomAM pragaTa thaI gayA che. A ananta guNAnA adhipati A AtmA, pAMca labdhi sahita che. temAM jJAnAdi ananta guNanI pravRttiyAmAM anyanya guNu je sahAya kare che. te " dAnalabdhi " che. je guNane je guNanI sahAyarUpa zaktinI prApti te " lAbhalabdhi " che. pAtAnA ananta guNane bhAgavavA te bhAgalabdhi che. jJAnAdi ananta guNAnA paryAyAne samaye samaye upabhoga karAve te " upabhoga " labdhi. sava guNeAnI pravRttirUpa svarUparamaNamAM aprayAse sahajapaNe ananta AtmazaktinI sphurNA thAya, arthAt jIvanA sarva guNeAnI pravRttimAM AtmazaktinI sahAyatA te " vI labdhi che. hA hA Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI svabhAva dazA . * *. nA . je ,, naraha .T . ja * * * * * * * * * tAtparya e che ke svarUpanuM dAna, svarUpane lAbha, svaguNane bhega, svaparyAne upabhoga, sva sarva pariNati sahakAra zaktirUpa vIrya, e pramANe pace labdhio AtmAmAM hoya che. A Atmika ananta guNonuM astitva, kevaLajJAnI puruSane ja anubhavajanya che. chavastha yA asarvajJa jIvane te te Apta purUSanA vacana vizvAse ane anumAna pramANa dvArA ja mAnya thAya che. jagatanI sarva vastunA astitvanI siddhi, kevaLa pratyakSa pramANathI ja siddha thaI zakatI nathI. tenI sAbitimAM pratyakSa pramANa uparAMta pakSa pramANa paNa heI zake che. jagatamAM pratyakSa pramANathI ja sarvavastunI sAbiti thatI hota te IndriyAtIta aneka padArtho aMge je vicAra bhinnatA pravarte che, te pravatI zata nahIM. AtmAnA anaMta catuSka guNene svIkAra, chadmastha che mATe AptapurUSanA vacanavizvAsa uparAMta abAdhita anumAna pramANathI paNa kevI rIte thaI zake te vicArIe. A jagatamAM jIva ane ajIva athavA cetana ane jaDa, A be padArthonuM ja astitva che. lAgaNIyukata ane sukha-duHkhanA anubhavayukta padArtha che, te padArthane jIva kahevAya che. lAgaNu rahita sarva padArtho jaDa che. AhAra, bhaya, maithuna, parigraha, krodha, mAna, mAyAbha, sukha, duHkha, vagere zubha-azubha, zuddha-azuddha lAgaNue tathA padArtha svarUpane khyAla, jagatanA prANimAtramAM nyunA Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke e va " * * * * * * * * * * * - jaina darzanane karmavAda dhika pramANamAM paNa jovAmAM Ave che. ekanA eka jIvamAM paNa ekathI anya samayamAM A lAgaNIonuM jUnAdhikapaNuM hoya che. eka samaye anubhavelI te lAgaNIonuM, anya samaye smaraNa paNa thayA kare che. AvI lAgaNIo-padArtha svarUpane khyAla-ane bhUtapUrva lAgaNIonuM smaraNa, jIvane anubhavavAmAM jIvane caitanyaguNa arthAt jJAnaguNa che. jyAM jJAnaguNa yA caitanyaguNa che, tyAM ja A badhA anubhava che. jJAnaguNanA abhAve jaDapadArthamAM tevI lAgaNIone anubhava hoI zakatA nathI. A jJAnaguNa e, jIvamAM ja hoya. jIva sivAya jJAna guNa hoya ja nahIM, ane jJAnaguNa vinAne jIva paNa na hoya. guNa ane guNane abheda saMbaMdha hoya che. jIve dhAraNa karela zarIranA koI avayavane e jJAnaguNa heI zakatuM nathI. zarIramAMthI jIva cAlyA gayA pachI, zarIra tenA saMpUrNa avaya sahita paDyuM hoya che. paraMtu temAM upareta lAgaNIo pragaTAvanAra caitanyapaNuM hatuM nathI. eTale mAnavuM ja paDe che ke caitanya e zarIrane nahIM paraMtu jIvane ja guNa che. keTalAka mANase uparokta lAgaNIene samajavAnuM, vicAravAnuM, yAda rAkhavAnuM, AgaLa pAchaLanI vArtAnI meLavaNI karavAnuM, amuka vAtane jIvanamAM amala karavAnuM, tyAga karavAnuM, e vIgerene nirNaya karanAra, te jIvanuM magaja che, ema mAne che. paraMtu A mAnyatA bhUla bharelI che. kAraNake hajAre ke lAkhe varSanAM maDadAMne paNa magaja hoya che. tAtkAlika mRtyu pAmela eka sArA vidvAna buddhizALI manuSyanA mRtadehamAM paNa magaja te vidyamAna Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI svabhAva dazA hoya che. eTale uparokta lAgaNIone anubhavavAne A magajane ja je svabhAva heya te mRtadehavALA magajamAM evI lAgaNIo kema anubhavAtI nathI ? vastune guNa-svabhAva ke lakSaNa tene ja kahevAya ke te te guNasvabhAva ke lakSaNa, te te vastumAM sadAnA mATe vidyamAna hoya. ane te vastunI jAta sivAya anya jAtavALI vastumAM kadApI na ja hoya. mATe uparokta lAgaNIo pragaTAvanAra caitanya guNa e magajane guNa hota te mRtadehanA magajamAMthI e lAgaNIo naSTa pAmI zakata ja nahIM. mATe mAnavuM paDaze ke caitanya te. zarIra yA zarIranA koIpaNa avayavene guNa nahIM hotAM, jIvane ja guNa che. jIvane e lAgaNIe potAnA caitanyaguNu vaDe anubhavavAmAM magaja ane tenI sAthe joDAela zarIranA bIjA taMtuone sAdhanarUpa-madadarUpa che. taMtuo te jJAnataMtuo kahevAya che. te magaja sAthe saMyukta banI rahI zarIramAM sarva sthaLe phelAyelA hevAthI AkhA zarIranI upara ke aMdara thatI asarakAraka hIlacAlanA samAcAra te jJAnataMtuo magajamAM pahoMcADe che. magaja dvArA te samAcAra manane pahoMce, ane mana te tAMtaNanA tAra idrine joDe che. A badhAne saMcAlaka te jIva che. jIvavinA mRta dehamAM AvuM saMcAlana thaI zakatuM nathI. eTale lAgaNI utpanna karanAra caitanya e jIvamAM ja hoI zake che. A caitanya yA jJAnaguNane vikAsa dareka jIvamAM, yA te ekanAeka jIvamAM eka samayathI anya samayamAM, nyUnA Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 jaina darzananA karma vAda Sika rIte paNa jovAmAM Ave che. ane tethI ja eka padAnA svarUpane indriyA dvArA anubhavatAM yA koI anya dvArA samajatAM, te padArtha svarUpanA khyAla koI sAmAnyapaNe ane koI adhikAdhika paNe pAmI zake che. vaLI kAI manuSyane te padArthanA thayela khyAla, ghaNA dIrgha TAIma sudhI paNa TakI zake che. ane koI ne alpa TAIma sudhI smRtimAM rahI, bAdamAM vistRta paNa thaI jAya che. koIne vistRtakhyAla punaHsmRtimAM Ave che. vaLI eka bhavamAM anubhavela padAnA jJAnanI smRti, anya bhavamAM paNa keTalAka jIvAne thAya che. A uparAMta iMdriyapratyakSa thayA vinA iMdriyAthI para rahelI keTalIka varNAziyukta rUpIvastunA svarUpane anubhavavAnI caitanyazakita paNa keTalAka jIvAmAM hoya che. AvI vagarajolI ane vagarajAghelI vastueviSe sAcesAcu' atAvI devAnI jJAnazakitane aMgrejImAM "sikasatha seMsa " eTale chaThThI IMdriya kahevAmAM Ave che. taduparAMta AgaLa vadhIne kahIye teA keTalAka evA padArthoM paNa jagatamAM vidyamAna che, ke je vaNu -ga dha-rasa-ane spa rahita hAvAthI te padArthA manuSyanI najIka yA brahmAMDamAM dUra dUra yaya paNa hAvA chatAM, iMdriya pratyakSa thaI zakatA nathI. tema chatAM tevA padArthAnA svarUpane pazu jANI zakanArA-anubhavanArA evA mahAn purUSa jagatamAM hAI zake che. tevA padArthAnu svarUpa te te AptapurUSAnA vacanAnusAre abAdhita anumAnadvArA ApaNe svIkRta paNa karIye chIe. A rIte padArthajJAMnanI prAptinI vividhatAmAM caitanyajJAnaguNanA vikAsanI Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI svabhAva dRzA 11 nyUnAdhikatAja kAraNabhUta che. paNa koI jIva khIlkula caitanyaguNurahita tA hAI zaktA ja nathI. have jJAnaguNanI nyUnAdhika vikAsatAnA hisAbe, te jJAnaguNunI praka`tA arthAt saMpUNa paNAnuM paNu anumAna karI zakAya che. kAraNa ke je je vastunA vikAsamAM hAnivRddhi dekhAya, te te vastumAM prakatA-sa pUrNa tA yA antima vikAsa paNa heAvA ja joIe. mATe anantajJeyanA vizeSadharmane jaNAvanAra guNunA pUrNupraka te kevaLajJAna, ane anantoyanA sAmAnya dharmane jaNAvanAra guNane je pUrNa - prakarSa te kevaLadazana che.. egree A kaSAyanA have cAritra aMge vicArIe te vastupratyenA krodhAdi kaSAyanA tyAgane ja cAritra kahevAya. tyAgarUpa cAritraguNunI mAtrA paNa uparokata jJAnaguNanI mAphaka sa'sArI jIvAmAM nyUnAdhika rIte jovAmAM Ave che. krAdhAdi kaSAyeAnI adhikatAmAM cAritranI nyUnatA, ane krAdhAdi kaSAyAnI nyUnatAe cAritranI utkRSatA varte che. A rIte cAritranI utkarSa tAneA paNa kAMka aMta hAvA joI e ke je utkaSa tAthI AgaLa vadhIne utkaSa tAnA saMbhava ja na heAya. eTale je cAritranI utkaSatAmAM rAgadveSanA sapUrNa abhAva ja hoya, evI antima utkaSa tArUpa ananta cAritrane paNa buddhimAna purUSoe svIkAra karavA ja mANo * joI e kahyu che ke : -: Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 amArA kAnamAM nAkhavA. Ama kema ke . - - makAna " jaina darzanane karmavAda draSTo rAgAdya sadbhAvaH kvacidarthe yathA''tmanaH / tathA sarvatra kasyApi, tadbhAve nAsti bAdhakam // 'kaI eka viSayane viSe pitAnA AtmAne rAga dUra thate je pratyakSa anubhavAya che, te sarva vastune viSe koI mahApurUSane rAga nAza pAmI jAya che temAM kAMI paNa bAdhaka nathI. e pramANe jJAna-darzana-cAritra ane vIryanI taratamatAnA hetu dvArA sarvocca koTinA jJAna-darzana-cAritra ane vIryanI mAnyatA paNa svIkArya ane satya ja che. ane teja anaMtajJAna-anaMta darzana-anaMtacAritra ane anaMtavIrya kahevAya che. AvA saMpUrNakaTinI parAkASTAe pahoMcelA jJAnAdi guNene, yogya prayatna ane sAdhano dvArA pratyeka bhavya AtmAo meLavI zake che. A anaMta catuSkaguNanI siddhi sAthe, te te anaMtaguNene dhAraNa karanArAonI paNa siddhi thaI jAya che. kAraNa ke guNa vinA guNa rahI zake nahi. sUphama-ra ane aMtaritapadArthonuM yathArtha varNana, je zAstromAM Aje paNa maLI Ave che, te zAstrane kahenArA kevaLajJAnI sivAya bIjA keI paNa hoI zake nahi. e vAta ApeApa siddha thaI jAya che. uparokta ane catuSThAdiguNe ApaNane jema anumAna siddha che, tema te te guNenI anaMtatAne dhAraNa karanArA mahApurUSone anubhava siddha che, eTale te te purUSae te te guNene svayaManubhavI, chaghastha (sarvajJa) AtmAmAM paNa te guNe sattA svarUpe ka - * * 3 1 * * * * * * * * 1, 2, . Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che AtmAnI svabhAva dazA apragaTapaNe hevAthI te guNene pragaTa karavA mATe ApaNane mArgadarzaka banyA che. jJAnAdi guNonI anantatA, Atmika nirmalatA, samakitI jIvane zraddhAgocara che, pUrvadharane parokSabhAsanagocara che, ane kevaline pratyakSa gocara che. AtmadravyanA asaMkhyAta pradeza che. eka eka pradezamAM ananta jJAnAdi guNa che. eka eka guNanA ananta paryAya che. ane temAM anaMta svabhAva che. paraMtu te sarvane kevaLajJAnathI ja jANI zakAya che. jevI rIte svayaMbhUramaNa samudranA prabala jaLane aMjalIthI mApavuM, tathA samudramAM uDatI taraMgene gaNavI, e asaMbhava che, te paNa kalapanAthI mAnI laIe ke e paNa zaktivAna keI kadAca hoya. paraMtu tevA zaktivAnathI AtmAnA guNonI anaMtatA gaNuM zakAtI nathI. te guNonI anantatAne kevaLI bhagavAna jANatA hovA chatAM paNa, vacana-- gathI saMpUrNa rUpamAM vyakta karI zakatA nathI. mATe te guNa, ananta che. eka AtmAmAM jJAnaguNa, dazanaguNa, cAritraguNa, vIryaguNa, dAnaguNa, lAbhaguNa, gaguNa, arUpI. guNa, agurulaghuguNa, avyAbAdhaguNa, ItyAdi ananta guNa che. te savegaNa bhinna bhinna paraMtu samudAya rUpa che. keI samaye te bhinna kSetrI hoI zakatA nathI. te ananta guNa- paryAye eka piMDa e AtmA che. mATe eka rUpa che. chavadravyamAM jeTalA guNa che, te sarve pRthaphapRtharUpe pitAnuM kArya karatA ja rahe che. darzana dekhavAnuM kAma kare che, jJAna jANavAnuM kAma kare che, samyakUva nirdhAra karavAnuM kAma kare * *** ke jA - * * 5 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 kAkaapi -- sa , . * * * * * jaina darzanane karmavAda che. amUguNa arUpIpaNAnuM kAma kare che. e pramANe sarva guNa potapotAnA kAryanA kartA che. kArya bheda paNa alaga alaga che. paraMtu te kAryadharmanuM kAraNa keI dravya tathA kSetramAM alaga nathI. mATe abhedarUpe che. jevI rIte sudharNamAM pILApaNuM, gurUtA, snigdhatA, te kAryadhame karI traNa prakAre che. paratu kaI samaye te traNe bhinna hotA nathI. traNenuM hevApaNuM pratisamaya suvarNamAM abhinna che. tevI rIte jIvanA anantaguNa bhinna bhinna kArya karatA hovA chatAM, vastudharmathI bhinna nathI. jo ke kArya bhinna bhinna hovA chatAM paNa bheda rahita che. temAM AtmAnA jJAnadarzana guNa mukhya che. ane vIryAdi te guNanI pravRttirUpa dharma che. A AtmA, cha e dravyanA guNa-paryAya, udayikAdika bhAvane jJAtA che, pitAnA jJAnAdi anantaguNa lakSamIne kartA che, ananta raNarUpa paryAyane joktA che, svapariNatirUpa gharane "ramatA" che, jJAnAdi guNa samuhane "grAhaka" che, svadharmamAM vyApta che, svapariNatine dhAraNuM karanAre che. arthAt grAhaka, rakSaka, vyApaka, dhAraka, svadharma samUhane ja che. e sarvazakti AtmAmAM sahajarUpe pravartanIya hoya che. dharmAstikAya, adhamastikAya, AkAzAstikAya, pudgalAstikAya ane jIvAstikAya, e paMcAstikAyamAM cAra astikAya "akartA che. jIvAstikAya svataMtra kartA che. je svataMtrarUpe kAraNAvalaMbI banI kArya kare te "kartA" kahevAya che. e rIte jJAnAdi kAryane kartA jIva che. anya dravya te utpAda-vyaya evuM dhRvarUpe pariNamita che, paraMtu kartA nathI. tenuM kAraNa e mAtmA sAdi ane apariNatirmamAM . , , a na "* "paddha mALa i . 1 Hr : * * * * tamArI jAtane "temanA khyA ,, - 1} : * Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI svabhAva dazA 15 che ke, jIva sivAya anya drabyAnA dharma, te te dravyanA prati pradezamAM che. te pradezamAM rahyA chatAM ja pravRtti kare che. paraMtu eka pradezane anya pradeza sahAyakarUpe vatta vArUpa ekatrita pravartta na nathI. jIvadravyanA sarva pradezasamudAya maLIne pravRtti kare che, mATe te jIvadravyakartA che. kartApaNuM e ja IzvaratA che. ajIva drabyAmAM paNa ananta guNu tathA ananta paryAya che. paraMtu te potAnA guNNAne jANatA nathI. ane AtmA potAnA jJAnAdi AtmaguNNAne tathA ananta paradravya ane tenA paNa anantaguNAne jANI zake che. jANavu e asAdhAraNa dharma che. tathA svacAritraguNu dvArA AtmA, peAtAnA guNAmAM ramaNa kare che, mATe AtmA svarUpAnubhavI che. je kartA hAya che te ja bheAktA hAI zake che. paraMtu je kartA nathI te bheAknA hAI zakatA nathI. je kAM-jJAtA--cAritravaMta ane bhoktA che, teja paramezvara che. paramezvara cetanarAja uparakta jJAnAdinA anantanidhiyAne pragaTarUpe bhogave che, te ja AtmAnI saMpUrNa svabhAva dazA che. AtmAnA jJAnAdi guNNAnI saMpUrNa sattA AtmAmAM je tirAbhAvI par3e che, te nirAvaraNu sakala pudgalasa`garahita hai|te chate pragaTa thAya che. svabhAvadazAnI pragaTatAmAM prApta, AtmAnA abhyAAdhasukhanA pramANune spaSTa karatAM zrI vIravijayajI mahArAje eka stavanamAM kahyuM che keH-- "tuma sukha eka pradezanu re, vi sAve lAkAkAza" AtmAnA eka eka pradezamAM anantaguNu, ananta Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - * **,* * * * - - - - - - 1 - - - - - - * * * * * * * * - - , , , 16 jaina darzanane kavAda paryAya che. te eka pradezamAM paNa je avyAbAdha guNa rahele che, te ananta che. kevaLajJAnInI buddhithI paNa je eka khaMDanA be khaMDa na thaI zake, te khaMDane avibhAga kahe che. avyAbAdha sukhanA evA avibhAganuM pramANa batAvatAM zrI sarvajJa devAe kahyuM che ke, leka tathA alokAkAzanA eka eka pradezamAM sukhane eka eka avibhAga rAkhavAmAM Ave te paNa, kAlekarUpa sarva AkAzamAM samAI zake nahIM. arthAta AkAzAstikAyanA sarva pradezathI paNa AtmAnA eka pradezamAM rahela sukhanA avibhAgaaMze anantaguNa che. arthAt Atmika sukha ananta che. jagatanA ajJAnI prANio vAstavika sukhathI anabhijJa hevAthI Atmika sukhanuM svarUpa samajI zakatA nathI. eka mAtra Indriyajanya sukhane ja sukha mAnIne, sukhanI abhilASAthI mAnI lIdhela sukhanI prApti mATe, prayatnazIla hovAthI, sukhanA badale duHkha ja pAme che. kAraNa ke indriyajanya sukha te svAdhIna nathI. tete parAdhIna che. upacarita che. e sukha te muddagalakarmane vipAka che. paravastunA kAraNa dvArA utpAdita sukha, te zAzvata hoI zakatuM nathI. kema ke te sagika sukha hevAthI saMganA viyAgamAM teja sukha, duHkhanuM kAraNa banI jAya che. eTale evA sukhane sukha mAnavuM te ajJAnatA ja che. je sukha kaI paNa TAIme duHkhanuM kAraNa banI zakatuM nathI, je sukhathI vadhIne bIjuM sukha hoI zake ja nahi, je svAbhAvika che, je koI anya dvArA utpAdita nathI, te sukha ja satya sukha che. evuM Atmika sukha ja parama AnaMdane mA , mA ja ' da '' 1 * " ;. na ma ya ra , 1: * * jA . . , , , .. * * = * kAma * * * * ne . . Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI svabhAva dazA devAvALuM che. evuM sukha AtmAmAM haMmezanA mATe sattArUpe raheluM che. bahArathI AvavAvALuM nathI. arthAt khuda pitAnAmAMthI ja pragaTa thAya che. te sukha pitAnAmAM ja hevA chatAM paNa jIva ajJAnatAthI jJAnazUnya thAya che, jethI tene anubhava paNa ajJAnI jIvane mATe kaThina che. A vAstavika sukhane kaI paNa upamA ApI zakAtI nathI. jeoe te sukhane prApta karyuM che, teone ja te avyakata sukhane anubhava hoI zake che. te nIcenA draSTAntathI spaSTa thaI zake eka mahAaraNyavAsI myuccha araNyamAM rahete hate. eka vakhata potAnA azvavaDe kheMcAIne bhUla paDele eka rAjA te aTavAmAM AvyuM. sveche tene je. satkArapUrvaka te rAjAne potAnA sthAne laI jaI vizrAMtine mATe te rAjAnI bahuja cAkarI karI. tyArabAda nagaramAM javA. TAIme rAjAe svecchane paNa pitAnI sAthe lIdhuM. ane. svecchane upakArI samajI tene bahu ja satkAra karyo. rAjasamRddhine upabhoga karatA te svecchane eka vakhata pitAnA. nivAsa sthAna araNyanuM smaraNa thavAthI rAjAnI AjJA. laI potAnA nivAsasthAne AvyuM. araNyavAsioe tene pUchyuM ke nagara kevuM hatuM ? tyAM kevuM sukha che? sveccha te sarva vAta jANatA hovA chatAM paNa te sukhanI upamA, araNyamAM koI nahIM hovAthI te sukha batAvI zake nahi. A pramANe AtmAnuM avyAbAdha sukha paNa anupama je. 2 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzananA karmavAda 18 che, kemake te sukhane koI paNa upamAthI samajAvI zakAya tevuM nathI. jema janmAMdhamanuSya sUryAdikanI vyAkhyA karI zakatA nathI, tema ajJAnI jIva paNa Atmika sukhanI vyAkhyA karI zakatA nathI. kemake tene tenu' lezamAtra paNa jJAna nathI, jema yatinuM sukha vizeSa prakAranA kSayApazama bhAvayukta heAvAthI, yatisivAya bIjo kAi tenA anubhava karI zakatuM nathI. ArAgya sukhane rAgagrasta prANI samajI zakatA nathI, tema Atmika-avyAbAdha sukhanuM tAttvika svarUpa buddhigamya nahIM hAvAthI saCthA acittva arthAt buddhithI avarNanIya che. je AtmAnA anaMta catuSTAdi guNe bilkula nirAvaraNu khanI pragaTa thayA che, te ja A abhyAAdha sukhanA bhAkatA che. te ja paramezvara che. anantaguNeAnI pratyakSatA te ja IzvaratA che. anantaguNAnuM pragaTarUpe maLavu te ja Izvara zeAdhana yA Izvara prAptinA tAya che. AtmAnA anantaguNAnuM svarUpa te ja Izvaratva yA dhama che. meAkSaprApti agara kaivalya prApti samaye IzvaratvanI pUrNatAne pAmela te AtmA, izvara ane che. sava sa`sArI AtmAomAM paNa ***** A rIte IzvaratA tiAbhAve vidyamAna che. peAtAnA jJAnadarzanAdizu kSAyikabhAve pragaTa thAya tyAre ja peAtAnI ananta riddhine AtmA pratyakSarUpe dekhe che. jema potAnI nAbhimAM rahelI kasturIne mATe mRga ahIMtahI doDhayA ja kare che. kemake tene e bhrama che ke A sugaMdha khIjethI AvI rahI che. tevI rIte ajJAnI AtmA paNu, peAtAnI ananta riddhinA khyAla nahI. hAvAthI anya sthAne sukha Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - anAja AtmAnI svabhAva dazA prApti mATe vyartha doDadhAma kare che. adhyAtmI virya zrI AnaMdaghajI mahArAje kahyuM che ke - parama nidhAna pragaTa mukha AgaLa, jagata ulaMghI he jAya jinezvara jAti vinA jue jagadIzanI, adhoaMdha pulAya jinezvara AtmahitanI abhilASA prAyaH sarva AtmAone hoya che. paraMtu ajJAnatAne kAraNe, AtmAne, sthAne sthAne zidhatA phare che. kahe che ke AtmA athavA brahmanuM svarUpa kevuM che? kevI rIte prApta thaI zake che? A praznonA vAstavika uttara nahIM jANavAvALA ane jJAnadaSTithI rahita purUSa, svecchAnusAra mArga batAvI de che. A pramANe jJAcakSuhInagurU ane ziSyanI maMDaLI banI jAya che. jethI svadehamAM rahela AtmatattvarUpa nidhAnane prApta karI zakatA nathI. svayaM zuddhacetanya che. paraMtu vibhAvamAM pravartavAthI jIva, pudgalanA saMgathI potAnuM bhAna bhUlI gayA che. ane tethI ja te paramAtmA sadaza hovA chatA, bhikSaka banI, paramAtmAnI zodhamAM ghUmyA ja kare che. paramanidhAnarUpa Atmatva svayaMmAM hovA chatAM paNa, svayaMne oLakhate nathI. ane anya sthAna para paramAtmAnI zedha kare che. mATe jema prakAzatpAda vastunI sahAyatAthI koI paNa vastu joI zakAya che, tema Atmatatvane jevAne-samajavAne mATe paramAtmAnI divya ti joIe, ke jenA dvArA ja -- * - na ka ra asita " - - - * * Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - 20 . jaina darzanane karmavAda sva svarUpane khyAla AvI zake. paramAtmArUpati vinA kevaLa ajJAnIonA kathanarUpa ajJAna daSTithI te sukhanA sAdhanarUpa paramanidhAna sanmukha hovA chatAM paNa jagata tene ullaMghIne ja cAlI rahyuM che. jyAM sudhI AtmAne e khyAla nathI ke svayaM ja paramAtmA che, tyAM sudhI vAstavika dharma--prApta nahIM thavAthI karmabandhananI vRddhi thayA ja kare che. karmanI vRddhi thavAthI AtmA, vadhune vadhu vibhAva dazAmAM mukAya che. AtmAnI vibhAvadazA eja duHkha che. jema jema vibhAva dazA vadhu, tema tema duHkha paNa vadhu pAme che. AtmA, svabhAva dazA ane vibhAva dazAne samaje, vibhAva dazAna duHkhane ane svabhAva dazAnA sukhano khyAla kare, svabhAva dazAnI pUrNatAmAM keTalI nyUnatA che te vicAre, svabhAva dazAnI pUrNatA prakaTa karavA keziSa kare, ane svabhAva dazAnI. pUrNatAne prApta, paramAtmAne daSTi sanmukha rAkhe, teja AtmA, vibhAva dazAnA baMdhanamAMthI mukta banI, AtmAne anata catuSkAdi guNene pragaTa karI, zAzvata sukhane tA. banI zake che. : , kAkA * / ** ,+ , ..* * 4 * naM.1 as :-- * - maka * w ke - 'kema ? ' Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 2 nuM AtmAnI vibhAva dazA * * * * * * * * * - A+ + 1 = * * * * sanmAna karavAnA AtmAnA anaMta catuSkAdi guNanI pragaTatAmAM jeTalA jeTalA aMze nyUnatA, teTalA teTalA aMze AtmAnI vartatI dazAne vibhAva dazA kahevAya che. jagatanA prANione sukha duHkhanuM je kaMIpaNa kAraNa hoya te vibhAva dazA che. svabhAva dazA ane vibhAva dazAne samajI nahIM zakanAra prANIne sukha-dukha prAptine, tenA svarUpane ane tenI prAptinA kAraNane, vAstavika khyAla nahIM hovAthI sukhaprApti mATe prayatna hovA chatAM paNa vadhu ne vadhu duHkhanI gartAmAM dhakelAya che. jIvane muLa guNa upaga che. paraMtu te upayoga jyAre vastunA vizeSa dharmagrahaNamAM pravRtta hoya che, tyAre tene "jJAnepaga" kahevAya che. ane vastunA sAmAnya dharmagrahaNamAM pravRtta hoya che, tyAre tene darzane paga kahevAya che. AmAM jJAna, darzana tathA upaga, sarvathA bhinna nathI. te paNa sarvatra jJAnanuM mAhAbhya atizaya hovAthI jJAnanI mukhyatA batAvavA mATe, jIvanA vizeSa upagarUpa jJAnene savathI mukhya mAnyuM che. vastumAM vidyamAna vizeSa dharmane jANavAnI Atmazakita "jJAna" ane vastumAM vidyamAna sAmAnya dharmane jANavAnI Atmazakita " darzana," - ma - ka " nAma * * * * 1 , ke maLa Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ _ = ma, , che ke : 1...' nA , * T', , , , - 1 - - - ka 22 jaina darzanane karma vAda tathA te baMnene kAmamAM levAM tene "upaga" kahevAya che. jJAnazaktino upayoga te "jJAne paga" ane darzanazaktine upaga te dazane paga che. jIva dvArA rAgadveSa- nI parAdhInatA rahita upayoga jyAre hoya che, tyAre tene "cAritra kahevAyuM che. karmanA sarvathA AvaraNarahita eTale kSAyika bhAve vartatuM jJAna ane darzana, sarvajImAM sadAne mATe eka sarakhuM ja hoya che. evA jJAna-darzanane kramazaH kevaLajJAna ane kevaLadarzana kahevAya che. svAbhAvika dazAmAM AtmA, sarvajJa ane sarvadazI hoya che. kevalajJAna prApta sarva AtmAnuM sarvajJatva ane sarvadaza - jUnAdhika heI zakatuM ja nathI. arthAt sarvamAM barAbara hoya che. vibhAvika dazAmAM AtmAnA te jJAnadarzanaguNa, pudgala paramANuonA samUhathI AcchAdita hoya che. AchAditapaNe vartatI te jJAna-darzananI prabhA "vibhAvika athavA kSApazamika jJAna-darzana kahevAya che. jema jema te prabhA vizeSarUpe khaMDita hoya che, tema tema kSapazama ghaTate jAya che. ane jema jema te prabhA, ochI khaMDita hoya che, tema tema pazamanI vRdhdhi thatI jAya che. karmathI AcchAdita dazAmAM jJAna ane darzanane kSapazama aneka prakAra hoya che. anekavidha kSapazamane anulakSIne karmaupAdhionA bhedAnusAra jJAna-darzananA paNa anekabheda vartatA hovA chatAM skUlapaNe kSApathamIka jJAnanA mati vagere sAtabheda, ane kSApazamaka darzananA cakSu-acakSu avadhidarzana ema traNa bheda, zAstramAM pADavAmAM AvyA che. temAM kSAyika bhAvanuM potAne - { *_ * - Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI vibhAva zA 236 kevaLajJAna ane kevaLadazamanA eka eka bheda gaNatAM svAbhAvika ane vibhAvika ema banne maLI ATha bheda, jJAnanAM ane cAra bheda daza nanA che. kSAyeApazamika jJAna darzana cukta AtmadazA te vibhAvika, ane kSAdhika jJAna darzana cUkata AtmadazA te svAbhAvika dazA che. traNe leAkamAM rahela rUpI arUpI sadrabyAnI, traNekALa aMgenI utpAdana-vyaya ane dhruvarUpa traNe prakAranI pariNatine, sakaLa samaye jANavAnI AtmAmAM jJAna zakita hovA chatAM. pazu, karma pudgalathI AcchAdita te jJAnazakita, arUpI (vaNuM gaMdha, rasa ane spa rahita ) padArthane te sAkSAt AtmAthI jANI anubhavI zakatI ja nathI. karma pudagalathI AcchAdita te jJAnazakita, aneka prakAranI hovAthI temAM keTalIka jJAnazakitanI mAtrAe tA padA ne manAyukata IndriyA dvArA ja jANI zake che. AMkhathI jovAya che, jIbhathI cakhAya che, nAkathI suMdhAya che, kAnathI saMbhaLAya che, ane cAmaDIthI aDAya che, te badhA. jJAnamAM AvA prakAranI jJAnazakita ja kAma karI rahI che. tarka zita, anumAna karavAnI zakti, smRtimAM lAvanAra zakita, A badhI zaktie AvA prakAranI jJAnazakitanA ja prakAra che. AvI jJAnazaktinI mAtrAone jaina daza nakAre e " matijJAna "nI saMjJA ApelI che. A matijJAnanA upaceAga, pAMca Indriya ane chaThThA manathI ja pravarte che. amuka indriyathI amuka viSayane ja grahaNa karI zakAya che. je viSaya je indriyanA hAya, te viSayanA khyAla teja indriya. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 jaina darzananA kavAda vaDe thAya che, nahIM ke anya Indriya vaDe, sparzendriyanA viSaya sparzIne ja jANavAnA che. padArthanA spardhAne anu bhavavA TAIme matijJAnarUpa caitanya zakita, spenzendriya dvArAja sparzIne anubhave che. paTTAnA rasane anubhavavA TAIme matijJAnarUpa caitanyazakita, rasanendriya dvArAja rasane anubhave che. e rIte ga Mdhane ghANendriyadvArA, rUpane cakSudvArA, zabdane kAnadvArA anubhave che. padArthanA rUpa-rasa-ga dhAdi viSayane anubhavavA mATe je TAIme je je indriyanI madada levAya che, te te TAIme te te Indriyanu matijJAna kahevAya che. vicAra karavA dvArA pravRtta caitanya zakitane mananu matijJAna kahevAya che. A rIte pAMcaiMdriya ane manane AzrayIne A prakAre matijJAna che. te pratyeka matijJAnanA prakAro utpatikramanA hiMsAe vividha prakAre che. padArtha anubhavavA TAI me indriyadvArA jyAre AtmAnA upayega varte che, tyAre AMkha ane mana sivAya anya indriyAnepuddagala *rasyA vinA te padArthanA sparza-rasa-gadha ane zabdanA khyAla AvI zakatA nathI. eTale te IndriyanA viSaya " prApyakArI " kahevAya che. mana ane cakSune viSaya te aprApyakArI che. eTale te te pudgala aNukrasce pazu che. pa, rasa, gaMdha ane spazane lAyaka padArthanA aNuska dhAnI, kriyAne sparza nA thavA chatAM paNu, spazita thayelA aNuske dhAnA viSayanuM pramANa, IndriyA jANI zake teTalA Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - parIkathA - - - * * - a ja = AtmAnI vibhAva dazA jaththA pramANu hoya, te ja viSaya jANI zakAya che. jo ke * pRSTa aNuska che nyUna pramANamAM havA TAIme viSayane jANI te zake che, paraMtu bahu ja alapa rIte jANavAthI te jJAna vyavahArya thaI zakatuM nathI. keI prANionI amuka - Indriye vadhu sateja hoya che, teo te nyuna pramANa aNa - kaMdhothI paNa vyavahArya thaI zake te rIte viSayajJAna karI zake che. eTale keI prANinI amuka Indriya sateja hoya che, te kaI prANinI anya Indriya sateja hoya che. A pramANe indriyanI tAkAta anusAra padArthanA spaSTa aNuska dvArA prANi, viSayane jANa zake che. eka aNu paNa indriyane -spaze te TAIme te jANavA mATe jJAna, prayatna karyA vinA te rahetuM ja nathI. jJAnanA te prayatnane upaga kahevAya che. te upayogamAM viSaya pakaDAyA chatAM paNa te viSayanI vartatI avyakata asarane "vyaMjanAvagraha" kahevAya che. ahIM vyaMjanAvagraha eTale grahaNaviSayanI AtmAmAM thatI avyakata asara. te TAIme pravRtta matijJAna ne "vyaMjanAvagraha matijJAna" kahevAya che. e rIte mana ane cakSu sivAya zeSa cAra indriyane spaSTa padArthanuM avyakatajJAna te, te IndriyenA saMbaMdhavALuM vyaMjanAvagraha matijJAna kahevAtuM hovAthI, cAra Ini AzrayI vyaMjanAvagraha matijJAna cAra prakAre hoya che. (1) sparzendriya vyaMjanAvagraha atijJAna (2) rasanendriya vyaMjanAvagraha matijJAna (3) dhrANendriya vyaMjanAvagraha matijJAna (4) zrotrendriya vyaMjanAvagraha matijJAna, snAna - * * * * * * * * * Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jene darzanane karmavAda A vyaMjanAvagraha, Indriyane spaSTa pudgale aMge ja hoya che. eTale mana ane cakSune vyaMjanAvagrAhe hAI zakatuM nathI. kAraNa ke te te pudagala aNapharatye potAnA viSayane grahaNa karI zake che. zabda-rasa-gaMdha ane sparzane lAyaka padArthanA aNuskaMdha, Indriya pRSTa vartatA hovA chatAM paNa te aNuskane indriya khabara jANa na zake tyAM sudhI upaga svarUpe vartatA jJAnane vyaMjanAvagraha kahevAya che. e upagamAM pakaDAtA viSayanI jyAre vyakata asara thAya che, eTale ke zabdAdinuM vyavahArya thaI zake eTalA jaththA pramANu padArthanA aNuska indriyane pharase che, te TAIme upagarUpe pravRtta jJAnane arthAvagraha kahevAya che. vyaMjanAvagraha ane arthAvagraha te anukrame vastu dhyAnamAM na Ave tevI sthitinuM ane vastu dhyAnamAM Ave tevI sthitinuM jJAna che. A banne prakAranA jJAnamAM padArthaska dhene cahyuM ane mana sivAyanI cAra Indri sAthe saMbaMdha te che, paraMtu Indriya sAthe saMbaMdha pAmelI vastunI apUrNa hAlatane vyaMjana kahevAya che, ane indriyo samajI zake tevI sthitimAM vastune te saMbaMdha te artha kahevAya che. cakSu tathA manane, dazya tathA ciMtanIya padArthone sparza thatuM nathI, tepaNa vastunI vyakta asara thavArUpa athavagraha te te banethI thAya che. temAMya mana te dUradUranI vastu uparAMta bhUtakALamAM thayelI vastune paNa vicAra karI zake che. na ka ka : - ba. kA . * * * * * tAka Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra7* * - rai- - * - * - - - AtmAnI vibhAva dazA rUpanA viSayane athavagraha, vastunA pratibiMba mArata ja AMkhathI thaI zake che. pratibimba na paDe te arthavagraha thaI zakatuM nathI. eTale pAchaLa rahelI vastunA rUpane ke dRSTithI para rahelI vastunA rUpane, agara adhArAmAM paDelI ke keI anya vastuthI AcchAdita vastunA rUpane, cakSularA arthAvagraha thaI zakatuM nathI. A athava.. grahamati jJAna te pAMca Indriya ane mana AzrayI cha prakArane che. vyaMjanAvagraha ane arthAvagraharUpa upayoga vistaravA. mAMDe eTale te vastunI niyAbhimukhI vicAraNA TAIma vattatA upayogane " "hA" kahevAya che. saMbhAvanAnI vicAraNAnA pariNAme nirNayAtmaka eTale Aja vastu che, evA prakArane vistarela ugaga te "apAya" kahevAya che. apAyathI nirNita thayela padArthanuM kAlAntare paNa smaraNa thaI zake, e prakAranA saMskAravALA jJAnaupayegane dhAraNA" kahevAya che. A dhAraNAmatijJAnanI traNa avasthA che. nirNayAtmaka upayoga e ne e cheDe vakhata TakI rahe te "avizruti dhAraNA che. pachI te vastu, DI thoDI bhUlAtAM bhUlAtAM bikula bhUlAI jAya che, te. paNa kayAreka kyAreka te vastu yAda AvI jAya che, eTale tenuM smaraNa thaI Ave che. bhUlAI gayelI avasthAmAM te vastunuM jJAna sarvathA nAza pAmatuM nathI. kemake nAza pAmatuM hoya te te pharIthI joyA vinA paNa te vastunuM smaraNa - - - - game - che - ka - - * * * * * * * * * * * * * * - - - - - - - - - - - - Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - 28 jaina darzanane karmavAda thaI na zake. jethI bhulAI gayelI avasthAmAM kSaye pazamarUpe tenA saMskAra TakI rahe che, tene "vAsanA dhAraNu" kahevAya che. vAsanAnA baLathI bhUlAI gayelI vastunuM paNa jyAre smaraNa thaI Ave che, tene "samaraNa dhAraNA" kahevAya che. A rIte avismRti, vAsanA ane smRti, ema traNa prakAra, dhAraNAmatijJAnanA che. pUrvabhavanuM smaraNa e dhAraNAmatijJAnane trIjo prakAra che. IhA, apAya ane dhAraNA e traNe, pAMca Indriya ane mana AzrayI cha cha prakAre che. eTale cAra prakAre vyaMjanAvagraha matijJAna, cha cha prakAre arthAvagraha-Ihi-apAya ane dhAraNAmatijJAna, ema kula 28 bheda thayA. A pramANe pAMca Indriya ane chaThThA mana vaDe thatA matijJAnanA avaSya. hAdi te, te te Indriya matijJAnane utpatti kuma che. - A vyaMjanAvagrahAdi svarUpe vartate matijJAnane upaga, kyAreka dhIme dhIme paNa vate che, ane kyAreka tvarAe paNa vate che. temAM tvarA ane maMdatAne AdhAra vastunA paricaya ane aparicaya upara che. dhIme dhIme prApta thatA vyaMjanAvagrahamAM paNa vadhumAM vadhu 2 thI 9 zvAsecchavAsa lAge che. arthAvagrahamAM te mAtra eka ja samaya ane bAkInAomAM aMtamuhurta ja lAge che. sopazamarUpe TakI rahela vAsanAnuM pramANa, saMkhyAtA ane asaMkhyAtA bhava sudhInuM hoya che. tethI ja te jAtismaraNajJAnarUpe saMkhyAtA ane asaMkhyAtA bhavenI smRtti thaI Ave che. kAna, , it - E - Hka vAdaka a . * * * Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - pAka, rAjaka -1 - - , , , 7 * * * * * * * * * * * * * * AtmAnI vibhAva dazA te smRti paNa amuka TAIma sudhI TakI zake che. aparyApta sUphamanidanA jIvanI alpamAM alpa. jJAnamAtrAothI prAraMbhI, kevaLajJAnarUpa saMpUrNa jJAnamAtrA paryaMtanI tamAma citanya mAtrAone samAveza, mati-zrata -avadhi-mana paryava ane kevaLa, ema pAMca vibhAgamAM ja karavAmAM Ave che. temAM amuka jaththAmAM amuka viziSTatAvALI khullI thayela jJAnamAtrAmAM rahelA pradhAnatAnI vivakSAe matijJAnAdi nAma pADelAM che. je jIvane je je jJAnanI jeTalI jJAna zakti khullI heya, tene te te jJAnalabdhi kahevAya che.. dareka khullI thayela jJAnamAtrAnI be avasthA hoya che. labdhirUpe. ane pravRtirUpe. temAM pravRtirUpajJAna te upega kahevAya. che. jIvane padArthane khyAla kevaLa labdhirUpasthita jJAna dvArAja thatuM nathI, paraMtu pravRtirUpa jJAnadvArA thAya che. pravRtti te labdhinI ja che. eTale labdhivinA pravRttirUpa. upagajJAna hoI zakatuM nathI. mATe je jJAnamAtrAne. upayoga che, tyAM tenI labdhi che ja. paraMtu labdhi che, tyAM tene upayoga hoya paNa khare ane na paNa hoya.. keTalAka padArthonA jJAnane upayoga na pravartate hoya te--- paNa te viSenAM ghaNuM jJAne tene zaktirUpe hoI zake che. AmAM pAMca Idriya ane manadvArA pavannatA jJAnopArane matijJAne paga kahevAya che. uparokata avagrahAdi te eka ja upaganAM kALabhede anukrame judAM judAM nAma che. vyaMjanAvagraha athavagraha, IhA, apAya ane dhAraNa ra nI Muv= - TET - - - - - - - - ::. +- . :: rs ! ane .| Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 . jaina darzanane karmavAda. e bhedamAM pUrvavartI bhede te uttaravatI bhedonI utpattimAM kAraNarUpa che. ane uttaravastIbhede te kAryarUpe che. jethI pUrvavatI bhedasivAya uttaravatabhedonI utpati thaI zakatI nathI. mATe uttaravatI bhedanI pahelAM pUrvavata bhedanI utpati thavI ja joIe. paraMtu pUrvavatIbhedanI utpati thayA bAda uttaravatabhedonI utpati thAya paNa kharI ane na paNa thAya. A hakIkata svayaM buddhithI vicAravAthI matijJAnane vyaMjanAvagrahAdi utpatikrama samajI zakAya teve che. vyaMjanAvagrahAdika jJAnanuM sAmarthya paNa dareka jIvane ane eka jIvane paNa sadAkALamATe eka sarakhuM heI zakatuM nathI. temAM paNa bahu, abahu, vagere vividha prakAre jJAnazakti hovAthI pUrvokta 28 bhedamAM darekanA bahu, abahu vigere bArabAra bheda karatAM matijJAnanA 336bhede thAya che. A uparAMta vikaTa samasyAnA ukelamAM tAtkAlika sahajabuddhinI thatI utpatirUpa yAtikIbuddhi, gurUne vinaya ane sevA karatA utpanna thavA vALI vainamiDI buddhi, zila5 ane karmathI saMskAra pAmelI karmaja buddhi, ane lAMbA vakhatanA anubhavathI ghaDAyelI arthAta dIrgha kALanA pUrvApara arthanA avakanarUpa patrirAmiDI buddhi, ema cAra prakAranI buddhine paNa jainazAstramAM matijJAna tarIke jaNAvI che. A cAra prakAranI buddhimAM paNa vyaMjanAvagrahAdita pravarte 1 dIkarI a. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI vibhAva thA che. paraMtu pUrvAMkata 28 bhedAnI mAphaka A cAra prakAranI buddhimAM rAjanA vyavahAramAM AvatA jANItA padArthAnu matijJAna nathI. temAM teA sahaja rIte navA khyAla utpanna karavAvALuM matijJAna heAyAthI azrutanizrita matijJAna kahevAya che. ane pUrNAMkata 28 bhedomAM rAjanA vyavahAramAM AvatA jANItA padArthAnu matijJAna hAvAthI tene zrutanizrita matijJAna kahevAya che. ema uparAkta 336 bhedyamAM A cAra buddhi bheLavatAM kulla 340 bhede matijJAna, jainazAstramAM atAvyuM che. A badhA sUkSmavicAra vyavasthita rIte ane te paNa yAgya pAribhASika zabdo sAthe jainazAstramAM karavAmAM Avele heAvAthI, matijJAnanuM svarUpa, jainazAstradvArA ja sArI rIte samajI zakAya che. ahIM mahu, abahu AdinuM tathA cAra buddhinuM svarUpa nandIsUtramAM bahu ja spaSTatAthI vistAra pUrvaka dRSTAMta sahita jaNAvyu che. A rIte jIveAmAM vividha prakAre vartatI matijJAnarUpa caitanyatAnA khyAla-jainazAstro dvArA samajavA jarUrI che. ka 31 have zrutajJAna aMge vicArIe te pUrvAkata dhAraNA svarUpe je IndriyanA je viSayanA upayoga jyAMsudhI cAlI rahyo che, tyAMsudhI te te upayAga matijJAneAyeAga tarIke kahevAya che. tyAMthI AgaLa vadhIne te vastunA trikAlika viSaye mAM pravRtta thavAvALA arthAt te vastunA pUrvaparicayanA khyAlasahita vata te upayAga, zrutajJAne payAga kahevAya che. ane te upayAga, zrutalabdhi-jJAnathI ja varte che. pUrve jANelI anubhavelI vastunA punaH pratyakSa saMbadha thAya che, * T Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vA 32 jene darzanane karmavAda tyAre prathama te tene avagrahathI mAMDIne dhAraNA sudhIne matijJAne paga vate che. ane pachI "teja vastu A che! ema yAda Ave che. te zrutajJAnane upayeAga che. rastAmAM jatAM sAme eka mANasa Avate ApaNane dekhAya che, tyAre prathama te tene avagraha upayoga thAya, ane pachI te zuM che ema nirNayAbhimukhI upagarUpa IhA, mANasa hevuM joIe evI saMbhAvanAnA upagarUpa apAya, mANasa ja, evI nirNayAtmaka upayogarUpa dhAraNa anukrame varte che. tyAM sudhI te matijJAnane upaga che. ane pachI yAda Ave ke A mANasa te amuka TAIma. pahelAM joyelA phalANAbhAI teja A. ema pratyakSa ane. smRti, baneya je jJAnamAM bhAse te zrutajJAna kahevAya che. " kaI mANasanA paga nIce sarSa Ave, tyAre prathama te sarpanA sparza thavAnA samaye ja avyakata khyAlarUpe sparzendriyane vyaMjanAvagraha thaye, mArA paga nIce kaMIka che te vyakta khyAla AvyuM te sparzendriyane athavagraha kevA sparzavALI te vastu che evI vicAraNuM te IhA. mRdusparzavALI vastu levI joIe evI saMbhAvanAnA upagarUpa apAya. mRdusparzavALI ja che, evI nirNayAtmaka vicAraNA te dhAraNA. ahIM sudhI te matijJAna, ane tyArabAda A te mRdu- ' sparza zuM jAnavara che, evI jAnavara aMgenI pUrva samajaNane khyAla pedA thavA rUpa upaga pravartAvanAra jJAna te zratajJAna che. tyArabAda A jAnavara te sarpa ja, ke je mANasane karaDe to mANasa marI jAya, are! bhAge! ema ekadama ja che - Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33. - AtmAnI vibhAva dazA kudIne khasI jAya. vagere jJAnega, AgaLa AgaLa. utpanna thaye jAya che. ema prathamanuM zruta, uttarottara zrutajJAnanA nimittabhUta manane viSaya banatuM jAya che. A pramANe, IndriyethI thayelA zrutajJAne vakhate vAstavika rIte mananuM matijJAna ane pachI zrutajJAna ema cAlatI paraMparAomAM mananA vyApAranI mukhyatA hovAthI kRtanI utpattinuM nimitta, mana che. eTale smRtimAM Avela vastunI vicAraNA cAle te kRtajJAna che. zrutajJAnopAgamAM mane vyApAranI pradhAnatA hovAthI vicArAMza adhika ane spaSTa hoya che. vaLI temAM pUrvAparanuM anusaMdhAna paNa hoya che. | sparzAdika viSayukta padArthonuM matijJAna thayA bAda padArthanuM ke te viSayanA zabdanuM bhASAmAM uccAra karavArUpa jJAna na hoya, agara te te padArthane koI anyAnya bhASAthI saMbodhatuM hoya, chatAM paNa te padArtha ane te viSaya aMge. vaparAza karavAne ke tenAthI nivRtta thavAne khyAla chavamAM je caitanyazakti-jJAnavaDe heya che te jJAna, zrutajJAna kahevAya. che. kaDI ke makeDI te sAkara ane geLanA zabdonuM jJAna dharAvatI nathI, chatAM "A vastu mAre khAvA jevI che" evuM bhAna tene je thAya che, te tenA zrutajJAnathI ja thAya che.. zrutapaga utpanna karAvanAra zrutajJAna labdhi ja kahevAya che. A zrutajJAnamAM pratyakSa ane smRti bane che. che. 3 - nAnA nAnA jA Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 jaina darzananA ka`vAda eTale Indriya tathA anAjanya jJAnavyApAranA prAthamika apa ripakava aMzane matijJAna ane uttaravattI paripakva athavA spaSTa aMzane zrutajJAna kahevAya che. zabdajanya ke saMketajanya padArthanA khyAla eTale ke zabda zravaNu dvArA, lekhita zabda jevA dvArA, athavA te ziraka pana--hastadhUnana Adi anya karelA sa`ketadvArA padA nA khyAla jenAvaDe jIvane Ave, agara teA IndriyAnA spa-rasa-gadha ane rUpanA viSayAnu matijJAna thayA bAda te viSayayukta padArthInA zabdanA khyAla-atha nI upasthitiathanA madha je caitanya zaktivaDe thAya, tene zrutajJAna kahevAya che. ahiM zabdane sAMbhaLavA te zrotrendriyanu avagrahArdi matijJAna che. sa'sAkSara, ceSTA, saMketa, najare Ave ke padAnA rasasparzI gadhanA indriya sAthe saba`dha thAya, te paNa te te indriyanu avagrahADhi matijJAna che. paNa te dvArA akhAdha thAya te zrutajJAna che. vAcaka zabda uparathI vAsthyanuM jJAna karAvavAvALI agara vAcya uparathI vAcaka zabdanuM jJAna karAvavAvALI caitanyazakti te zrutajJAna che. zAMtilAla zakhsa je manuSya mATe vaparAtA hAya te manuSyano khyAla, zabda zravaNathI je caitanya zakitavaDe Ave che, te caitanya zaktine zrutajJAna kahevAya che. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 AtmAnI vibhAva dazA zAMtilAla nAmane paricita mANasa rastAmAM maLavA TAIme matijJAnavarDa cakSuIndriyathI tene joyA pachI, A te zAntilAla ke je mArA mitra che, e khyAla pedA karAvanAra te zrutajJAna che. je vastune lAbhAlAbha ke saMbaMdha, pUrve kyAreya paNa anubhavyuM hoya, te ja vastunuM punaH punaH matijJAna thatAM punaH punaH te vastunA lAbhAlAbha ke saMbaMdhane khyAla AvI zake che. te khyAla pedA karanAra zratajJAna ja hevAthI, zratajJAne paga vaDe ja jIva, pitAnA jIvanavyavahAranI jarUrI cIjone oLakhI zake che. mati ane zrata e bane jJAne pagathI ja jIva, potapotAnA jIvanavyavahAra calAvI zake che. mATe sUphamamAM sUkSma jIvane paNa mati ane zratajJAna amuka aMze paNa hoya te che ja. AhAra-bhaya Adi saMjJAo dvArA, ekendriyathI cau. ridriyavALA jInA kRtajJAnane khyAla ApaNane AvI zake che. temAM zratajJAna na heta te vanaspatiomAM pANI ane khAtara cusavAnI, ane kIDI-maMkoDImAM goLa ke sAkaranI sugaMdhathI AkarSAI tenI najIka AvI te goLa ke sAkarane ceTI javAnI pravRtti hoI zakatA nahIM. paNa upa. rekata jIvanamAM A badhI pravRttio ApaNe spaSTa rIte joIe chIe. eTale tevA jImAM paNa mati ane zratajJAna che, ema sAbita thAya che. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dunanA kuvAda matijJAna thAya teTalAnu zrutajJAna makAna nA jeTalA viSayAnu thAya ja evu hoI zakatuM nathI. ghaNI vakhata ajANI cIjonuM matijJAna thavA chatAM paNa tenuM zrutajJAna thatuM nathI. A hakIkata vizeSa zrutajJAna rUpe samajavAnI. 36 sAmAnya rUpe te zrutajJAneApayeAga, dareka matijJAnAprayAga pachI hAya ja che. kAraNa ke anAdikALathI jIva, mati ane zruta sahita teA cheja, jemake eka ajANyA mANase sItAphaLa joyuM, te uparathI A I khAvAnI cIja che, mIThI che, eTaleA sAmAnya zrutapayAga te tene vate che. paraMtu A cIjane sItAphaLa kahevAya, agara dezAcAra pramANe tene koI bIjA zabdathI saMbadhAya, evuM vizeSa zrutajJAna tene, te sItAphaLa aMge kadAca hAI zakatuM paNa nathI. Wishes *# A rIte jIvanavyavahAropayeAgI zrutajJAna uparAMta zAstranA jJAnane paNa zrutajJAna kahevAya che. AptapurUSadvArA praNita zAstra, yA anya zAstrAnA abhyAsathI agara zravaNathI, keTalAka zabdo ane tenA arthAnuM je jJAna thAya, tene paNa zrutajJAna kahevAya che. zAstranI uttpatti, sAMbhaLIne thaI hAvAthI, zAstra te sAMbhaLelI vastu hAI, tene zruta kahevAya che. ane tenu je jJAna, te zrutajJAna kahevAya che. hAvAthI zrutajJAna thavAmAM zabda zravaNu jarUrI che. zabda zravaNu e zretranA viSaya heAvAthI matinI antagata che. zabdazravaNu e matijJAna che, ane zAstra vacanAtmaka Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI vibhAva dazA 37 uttapanna thavAvALo bedha te zratajJAna che. mATe matijJAna kAraNa che, ane zrutajJAna kArya che. zrutajJAnanuM vAstavika kAraNa te zrutajJAnAvaraNane kSapazama che. mATe matijJAnane tenuM brAhya nimittakAraNa ja gaNI zakAya che. kAraNa ke zAnA zabdonuM zravaNa karavA chatAM paNa zrutajJAnAvaraNane kSapazama na hoya te kRtajJAna thaI zakatuM nathI. tethI ja zAstra vacana sAMbhaLanArA darekane zrutajJAna thAya ja eve niyama nathI. netpattinuM sAdhana hovAthI zAstrone paNa zrata kahe vAya che. te zAstrakRta, aMgabAhya ane aMgapraviSTa rUpathI be prakAre che. temAMthI aMga bAhyazrata te utkAlika-kAlikabhedathI aneka prakAre ane aMga praviSTazrata te AcArAMga, sugaDAMga Adi bAra prakAranuM che. zrI tIrthaMkaradeve kevaLajJAna prApta karI temanI pahela vahelI dezanAmAM temanA je ziSya bane che, teone mukhya ziSya banAvI, zAsananI sthApanA samaye teone "3 ruvA, vikAphavA, purUvA" e traNa vAkyonI tripadI ApI, vizvanA padArthanI mULabhUta sthitinA tattvajJAnanuM bIjaka Ape che. A mukhya ziSyanA netRtva nIce bIjA munionA gaNa (parivAra, samuha) hovAthI teo jainazAsananA gaNadhara kahevAya che. A sAkSAt tIrthakara dvArA prakAzita thayelA jJAnane, paThana-pAThanamAM anukuLa paDe tevI - - 6mA kare ene Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * * * * * * * * * * * * * * * khaja, 38 jaina darzanane karmavAda rIte tenI dareka vastu goThavIne gaNadhare, dvAdazAMgI eTale bAra vibhAgarUpe sUtrabaddha kare che, tene aMgapraviSTakRta kahevAya che. (1) AcArAMga (2) sUtrakRtAMga (3) sthAnAMga (4) samavAyAMga (5) vivAhapatti (bhagavatI sUtra). (6) jJAtA dharma kathAga (7) upAsagadazAMga (8) annakRtadazAMga (9) anuttarapapAtika (10) prazna vyAkaraNa (11) vipAkasUtra (12) dRSTivAda. e bAra aMgenAM nAme che. Ayu, baLa, buddhi AdinI kSaNa avasthA dekhIne gaNadharonI pachI thayela buddhimAna AcAryoe sarvasAdhAraNa hitane mATe, aMgapraviSTa granthanA AdhAre, bhinna bhinna viSaye para, je grantha lakhelA che, te aMgabAhya zruta kahe. vAya che. | sarvajJa devoe prakAzita ane gaNadhararacitazrata, tathA tenA AdhAre anya zudhdhabudhi AcAryoe lekhita kRta sivAya, jainetara darzanakAroe lakhelAM ke racelAM zAstro paNa apekSAe zrutajJAna che. je zAstro ekAnta daSTivALAM ke satyAsatyathI mizrita agara padArthonuM ayathAsthAne varNana karavAvALAM hovA chatAM paNa aMzataH kRtAnusArI hevAthI te AMzika zratane kahevAya ja che. padArtha nirUpaNamAM ekAMta daSTi te mithyAdaSTi che, ane anekAndaSTi te samyagRSTi che. samyagadaSTipraNita zrata, te samyakRta, ane mithyAdaSTi praNitazrata te mithyAta che. samyakRta, mokSa prAptimAM upayogI bane che, jyAre mithyAzruta mokSaprAptimAM nirUpayegI bane che. - * - 1 1 * - 4, ke 16 . , ka na ke . - - apamAna ApatAkAta A ja mane ya karI Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI vibhAva dazA jo ke mekSaprAptimAM upayegI ke nirUpayeAgI banavAmAM zAstraneA ja niyata svabhAva nathI, paraMtu, tenA AdhAra adhikArInI cagyatA para che. sabhyaSTi praNita tathA mithyAdaSTi praNita zAstra paNa samyagdRSTi pAse AvyuM te yathAvasthita bhAvanA avagamathI sabhyazruta kahevAya, ane mithyAdaSTinA hAthamAM Avela yathAvasthita medhanA abhAvathI mithyAzrata kahevAya che, tA paNa viSaya ane praNetAnI ceAgyatA tathA ayeAgyatAnI dRSTithI zAstrAnuM vizeSatva ane hInatva avazya che.. zAstronI prApta thatA medha te ja zrutajJAna che. paraMtu zAstro tenuM sAdhana heAvAthI upacArathI zAstra paNa zrutajJAna kahevAya che. te zAstrarUpa zrutajJAnane prakAzita karavAmAM kAgaLa, zyAhI, kalama pena, pATI, akSara vigere sAdhanA paNa,. upacArathI zruta kahevAya che. zrutajJAnanA cauda athavA vIsa prakAra che. akSa anakSara-saMjJI--asa'zI-samyaka-mithyA-sAdika-anAdika sapaya vAsita-apayavAsita-gamika-agamika- a'gapraviSTa--- a'gabAhya, A cauda bheda che. ane paryAya-akSara-pada-sa`ghAtapratipatti-anuyAga-prAbhUtaprAbhUta-prAbhuta-vastu ane pU, e dasane samAsa sahita karatAM vIsa prakAra che. prathamanA cauda bhedatA akSara, dhvani, saMjJA vIgere bhedothI che. pAchaLanA vIsa bhe te AgamanA akSarA-vAkayA -prakaraNA vIgerene aMge che. 399 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzananA ka`vAda AmAM budhdhi rUpa mati, smaraNuyAdI rUpa smRti, AhAra, bhaya, maithuna, nidrA vigere rUpa sa'jJA, vicAraNArUpa cintA, indriyAthI thatA padAnA edharUpa abhinidha, hetu ane sAmyanI eka ThekANe vyApti jovAmAM AvavAthI aMdhe ThekANe te vyApti lAgu karavAnA tarka, ane prAmANika vakatAnA zabdo uparathI thatA sAcA jJAnarUpa Agama pramANa yA zabda pramANu, A badhAM leAka vyavahAramAM jJAnanAM prasiddha nAmAnA, mati ane zruta jJAnamAM samAveza thAya che. zabda bhedyamAM aMbheda nathI paNa hAtA, e hisAbe A badhA judAjudA anA nahi, paraMtu eka ja arthAMnA zabdo hoI, te badhAM matijJAna ane zrutajJAna ja che. AmAM abhiniSeAdha zabda jaina sUtromAM prasidhdha che, ane bIjA zabdo tA lokaprasiddha paNa che. 40 A pramANe jyAMsudhI padArtha jJAnamAM jIvane indriya sahAyatAnI jarUra rahe, tyAM sudhI tA jIvanI caitanyazakita "mati ane zruta" saMjJAthI ALakhAya che. paNa tethI AgaLa vadhIne caitanyazaktine vikAsa vizeSarUpe thAya, tyAre te caitanyazakitane, viSaya grahaNa karavAmAM Indriya sahAyanI jarUra nahi' rahetAM, Atma pratyakSa ja padArtha svarUpane jIve che. A rItanI caitanyazakti jyAM sudhI rUpI (rUpa-rasa gaMdha-sparzayukata) padArthane ja jANavAvALI hAya, tyAM sudhI tene avadhijJAna tarIke oLakhAya che. avadhinA viSaya kevaLa rUpIpadA sudhI ja sImita DeAvAthI, tene sImita ha Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI vibhAva zA 41 he jaga mA zAM 575 - -sImA-yA. avadhijJAna kahevAya che. avadhi zabda sImA sUcaka che. arUpI padArthAMmAM avadhinI pravRtti hAI zakatI nathI. jagatanA maulika cha dravyamAM eka pudgaladravya ja rUpI che. eTale pudgala dravya ja avadhine viSaya thaI zake che. pudgala dravya sivAya AtmA Adi pAMca dravya, avadhine viSaya thaI zakatAM nathI. avadhijJAna te be rIte pragaTa thAya che. (1) bhava pratyaya ane (2) guNa pratyaya. amuka bhavamAM janma letAMnI sAthe ja pragaTa thAya, evA janma sidhdha ane jIvana paryaMta rahevAvALA avidhajJAnane bhavapratyaya avadhijJAna kahevAya che. ane janma lIdhA bAda vrata-niyama Adi guNAnA pAlanathI prApta thatuM avadhijJAna, te guNupratyayaavadhijJAna kahevAya che. bhavapratyaya avadhijJAnanA adhikArI, deva ane nAruka che. deva ane nArakanA bhava ja evA che ke tyAM pedA thatAMnI sAthe ja avadhijJAna thaI jAya che. manuSya ane tiya``canA aMge evA niyama nahI' heAvAthI teo te guNapratyaya avadhijJAnanA ja adhikArI che. tIthakara bhagavAnAne janma levA TAime avadhijJAna hoya ja che. paraMtu tyAM tenI pragaTatA navI nathI. pUrva bhavathI ja sAthe Avela hAyu che. avadhijJAnanI pragaTatAmAM avidhajJAnanA AvaraNane kSayApazama ja Avazyaka che. paraMtu deva ane nArakane te kSayApazama bhavajanya ja thAya che. ane manuSya-tiya caiAne vrata-niyama-tapa Adi guNAnA ane Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzananA kavAdaH pAlanathI ja thAya che. deva-nArAne avidhajJAnanI pragaTatAmAM vrata-niyamAdinI apekSA rahetI nathI. 42 guNa pratyaya avadhijJAnanA cha bheda che. anugAmI, ananugAmI, va mAna, hIyamAna, avasthita ane anavasthita. 1. je avadhijJAna, utpattikSetrane cheDIne khIjI jagyAe jatAM chatAM paNa naSTa pAme nahI ane sAthe sAthe Ave te anugAmI avadhijJAna kahevAya che. 2. utpatti sthAnanA tyAga karI anya sthAne jatAM je avadhijJAna naSTa pAmI jAya te ananugAmI adhijJAna kahevAya che. 3. utpatti samayathI anya samaye kSetra, zuddhi Adi dRSTithI kramazaH vRddhi pAmavAvALuM hoya te vadha mAna avidhajJAna kahevAya che. 4. uttpattinA samayabAda pariNAmeAnI vizudhdhimAM nyunatA thatI rahevAnA kAraNe kramazaH alpaviSayaka thatuM jAya. te hIyamAna avadhijJAna che. 5. avadhijJAna janmAMtaramAM paNa AtmAmAM kAyama rahe agara kevaLajJAnanI utpatti paryaMta Ajanma TakI rahe, te avasthita, yA apratipAti avadhijJAna che. e 6. je kayAreka ghaTI jAya, kayAreka varSI jAya, AvIne cAlyuM jAya, pharIvAra utpanna thAya, ane pAchu' alepa Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI vibhAva dA 43. thAya evuM jalataraMga jevu... athavA vIjalInA jabakArA jevu avadhijJAna te anavasthita, yA pratipAti kahevAya che. avadhijJAna ' => -------- avadhijJAna prApta jIvAnA guNanI dRSTie A cha bheda. che. dravyanI dRSTie anaMtA rUpIdravyathI sa` rUpI dravya jANavA vALu, kSetranI dRSTie agulanA asa`khyAtamA bhAgathI mAMDIne asa`khya yAjanA sudhInuM, kALanI dRSTie AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAgathI mAMDIne asa`khya varSAM paMtanu, bhAvanI dRSTie anaMtA bhAva jANavAvALuM, ema dravya-kSetra. --kALa ane bhAvathI aneka prakAra, avidhajJAnanA che. nodhAvI nA yo ke cetanA zaktinA paryAya svarUpa mati-zruta vIgere pAMce kAma peAtapeAtAnA viSayane prakAzita karavAnuM grAma paMca jJAnanuM >> 145&zwkda - hAI te sarvane jJAna kahevAya che. paraMtu pahelAM traNa jJAnamAM pratyeka jJAna, te jJAna ane ajJAna ema mukhme. svarUpe che. jemake matijJAna-matiajJAna-zrutajJAna-zrutaajJAna -adhijJAna-adhiajJAnuM arthAta vibhagajJAna. ahI jJAna-ajJAnarUpa bheda, jJeyaviSayanA AdhAre nahIM, paraMtu jJAnanA hisAbe che. jJeya viSayanI jJAnazakti, bhinnabhinna jJAtAomAM samAnapaNe vatI hovA chatAMpaNu, mithyAviparIta zradhdhAvALA jJAtAnuM mati tathA zrata ane avadhi, te anukrame matiajJAna-zrutaajJAna-ane vibha'gajJAna kahe. vAya che. ane samyagazradhdhAvALA jJAtAnuM mati, zruta, ane avadhi, te anukrame matijJAna, zrutajJAna, ane avadhijJAna kahevAya. 3 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 jaina darzananA ka vAda che. laukika sa`keta anusAra te mati-zruta-avidha te jJAna ja che. paraMtu AdhyAtmika saMketathI te traNe, jJAna ane ajJAna ema baMne svarUpe hoya che. eTale Atma vikAsamAM upayegI thavAvALu je jJAna te sabhyajJAna ane AtmavikAsamAM naDatararUpa sAna te asamyajJAna eTale ajJAna kahevAya che. vAstavika rIte asabhyajJAna eTale ajJAna paNa, cheteA jJAna svarUpe ja. sabhyajJAna ane asamyajJAna (ajJAna)mAM caitanyazakti te eka ja jAtanI hovA chatAM, mithyAbhAva sahaSkRta jJAnApayeAgane ajJAna rUpe, ane samyag bhAva sahaSkRta jJAnApayeAgane jJAna rUpe jaNAvela che. ajJAna e jJAnanA viSaya che. tenA kAraNathI jagatamAM matamatAMtarA ane dhama zAstranA bhede vate che. jagatanA jIvAnI dRSTi ane lakSa e prakAre che. (1) AdhyAtmika dRSTi ane (ra) vyAvahArika dRSTi. *-********** (1) AtmAthI saMbadhita viSaya para vicAra karavAvAlI dRSTi-lakSya yA jAgRtinuM nAma AdhyAtmika dRSTi che. (ra) AtmAsivAya anya tattvo para manana karavAvALI te vyavahArika athavA AghadRSTi kahevAya che. AdhyAtmika dRSTivALA jIvanu. ciMtana te AtmAnA tAtvika svarUpa ane tene spaSTa pratIta karavAnA sAdhana ane atima sAdhya meAkSAddhinI prAptimAM mukhyapaNe vate che. ane vyAvahArika dRSTivALA jIvanuM ci'tana, te byAvahArika Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 AtmAnI vibhAva dazA jIvanamAM potAnuM sthAna zuM che? dhana, kIrti-AbarU, IndriyanA viSayanI prApti, putra, parivAra AdimAM pite keTale AgaLa vadhI rahyo che, e vigere viSaye aMge mukhya... paNe vartatuM hoya che. A banne daSTione anulakSIne saMsArI jIvenuM vargIkaraNa nIce mujaba traNa vibhAgamAM. karI zakAya che. (1) jenA jIvanamAM vyAvahArika dRSTinI maryAdAvALA jJAna-vijJAnano vikAsa puSkaLa pramANamAM hoya, ane AdhyAtmika dRSTinuM pragaTIkaraNa ane vikAsa, bIskula hoya ja nahi, e jIva. (2) jenA jIvanamAM vyAvahArika jJAnano vikAsa bahu ja ocho hoya, paraMtu AdhyAtmika dRSTinuM pragaTIkTaraNa. ane vikAsa vadhu hoya evA jIva. (3) jeomAM ane dRSTiothI saMbaMdhita vidyAo supramANamAM vikasita che, evA jIva. uparokata traNe prakAranA jIvo paikI pahelA prakAranA jInA jJAna-vijJAnane jJAnI mahAtmAoe ajJAnakeTimAM gaNyuM che. e jJAna-vijJAnane ajJAna kahevAnuM kAraNa e che ke, AdhyAtmika dRSTirahita jJAna-vijJAnane upayoga, AtmazuddhinA vikAsamAM biskula nahiM hovAthI, jagatamAM zAtine badale azAntinI javAlAo dina pratidina pragaTa karavAmAM nimittabhUta thAya che. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 jaina darzanane karmavAda bhUtakALamAM bhArata dezanuM gaurava ucca saMskAra ane ucca jIvanacaryAthI ja alaMkRta hatuM. vyavahAra jIvanamAM dhananI AvazyaktA rahetI hovA chatAM paNa chala-anyAyakapaTa-saMhAra karIne dhana kamAvAnuM ke dezane samRdhdha banA - vavAnuM udAharaNa, Arya saMskRtimAM kyAMya paNa maLatuM nathI. nirdhana, agara sattAdhIzanA siMhAsana rahita hovA chatAM paNa, saMskArI jIvana vyatIta karatA rahetA vALAonI thazegAthA gAvAmAM bhUtakAlIna kavivaryoe kyAreya paNa saMkeca karyo nathI. e saMskArI jIvana, anya kaI prakAranuM nahiM hatuM, paraMtu kevala AdhyAtmika daSTievaM vikAsavALuM hatuM. - AthI e mAluma paDe che ke purAtanakAlamAM dhana yA sattAthI jIvananI uccatA manAtI nahIM hatI. paraMtu vicAradhana evuM AdhyAtmika saMskAradhana ja mULa dhane yA sAcuM dhana hatuM. e avinAzI dhananI rakSA karavAne mATe ja niraMtara jAgRta rahevAne bhAratanA mahAna puruSane Adeza hatuM. te AdezanA pAlanathI ja bhAratadeza sukhazAMtithI samRdhivaMta hate. AvA prakAranI AdhyAtmika daSTine rekI, bhautika daSTimAM ja jIvane sthira rAkhavAvALo, jIvane mithyAbhAva che. mithyAvAsita dazAmAM jIvane kharA-khoTA yA hitAhitanuM jJAna ja hetuM nathI. saccI zradhdhA nahiM hovAthI - thoDuM ghaNuM jJAna hoya che, te paNa viparita prakAza karavA - - - - - : - - - + -*, * * * * * * Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .47 ba - kAjo. e ja rA ja ka ka kha * * ka AtmAnI vibhAva dazA vALuM ane pApAcaraNamAM lIna banAvavAvALuM hoya che. AvA jJAnavALA jIvane dhArmika kArya karavAnuM sujhatuM nathI. ane je te dhArmika kArya karatA hoya to phakta saMsAra sukhanI prApti mATe ja, yA duniyAnA AvakAra-AkarSaNa Adine mATe ja kare che. ahIM zraddhA viparIta hevAthI bhAvanA paNa viparIta hoya che. je kAraNathI tevA prakAranI kriyA kartAne lAbha na thatAM hAni ja thatI jAya che. kemake te samaye saMsAra tarapha ja manane jhukAva hovAthI hatabhAgI AtmA saMsAranA tuccha phaLanI prApti mATe ja dharmakriyA kare che. jema viSa mizrita bhajana vinAzakArI thAya che, tema ghara mithyAtvadazAmAM chavadvArA karAtAM zubha anuSThAne paNa tene mATe AdhyAtmikatAnAM vinAzaka bane che. satyasukhanA bhaMDAra ane dukhanA lavaleza viheNuM mokSa pratye athavA tenA acUka sAdhane pratye ane mokSanA akasIra IlAjamAM prayatnazIla saMtapuruSe pratye tene arUci thAya che. arthAt mekSa sAdhaka ane mokSanA ja upadeza devAvAlA tathA bhautika sAmagrIone tuccha daSTithI dekhavAvALA saMtene te mithyAtvI jIve samAgama karatA nathI. jaMtara, maMtra, yA camatkAra batAvI kaMcana-kAminI-putrAdikanI sAmagrI batAvavALA adhyAtmazUnya kRtrima yegI maLI jAya te te evA lekene paricaya saharSa kare che. e prakAre anarthane artharUpe, tyAjane grahaNa svarUpe, grahaNa gyane tyAjya rUpe mAnIne te atyanta barabAda thAya che. A pramANe anaMtakALa sudhI cakra cAlyA ja kare che. jyAM sudhI mithyAtvane udaya vidyamAna * * * * * * * * * Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 jaina darzanane karmavAda hoya tyAM sudhI satyajJAna prApta thatuM nathI. paraMtu viparIta vicAra utpanna thAya che. mokSanA viSayamAM arUci rahe che. AtmAnI tarapha daSTi jatI nathI. pApa tarapha jhukAva rahe che. ane saMsArI sukha ja sArA lAge che. kevala vartamAna bhava pUratI ja daSTi rAkhIne tene ja vikasita karavAne mATe jIva aneka prayatna kare che. - -- - . :- ka gAma * * * * * * : ma - mATe saMsArAbhimukha AtmAnuM jJAna, laukika dRSTithI game teTaluM vizAla ane spaSTa hoya te paNa, samabhAvanuM nahiM hovAthI jeTalA pramANamAM sAMsArika vAsanAnuM peSaka hoya che. teTalA pramANamAM ajJAna kahevAya che. AtmAnA viSayamAM ajJAta rAkhavAvALuM laukikajJAna, AdhyAtmika dRSTithI ajJAna ja che. AtmajJAnInA cheDA paNu jJAnane upayoga Atmika tRptimAM thatuM hovAthI te jJAnane AdhyAtmika draSTithI jJAna ja kahevAya che. jJAna, AtmazAMtikAraka che. jyAre ajJAna, azAMtikAraka che. mati, kRta ane avadhijJAna te sabhya ane mithyAtvanA hisAbe jJAna tathA ajJAna ema be svarUpe hoI zake che. mana:paryavajJAna tathA kevalajJAnamAM mithyAtva hoI zakatuM ja nathI. eTale tene jJAna ane ajJAna rUpa bheda nathI to aDhI dvIpa (manuSya kSetromAM rahela saMksiparyApta paMca ' makAnow, i = newkhAna ! gAma : - - , kema ke . . . . ! # ** = '# # - - - - Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- --- * * * * * * * * * * * * * AtmAnI vibhAva dazA ndriya prANinA citita arthane jANI zakavAnI jJAnazaktine mana:paryavajJAna kahevAya che. jagatamAM keTalAka jIve saMgni che. ane keTalAka asaMgni che. bhUtakALamAM zuM banyuM? amuka kAryanuM zuM pariNAma AvyuM hatuM ? have AnuM zuM pariNAma Avaze? ane have zuM karavuM? ItyAdi dIrghakALanA vicArapUrvaka kAryamAM pravRta-nivRtta thavAnI saMjJAvALA je jIve che, te saMgi-. kahevAya che. A saMjJijI mane vijJAnavALA che. je jIve, vartamAnakALanA viSayanA ja upagavALA che, te asaMjJi kahevAya che. A jIvone bhUta-bhaviSyanI vicArazaktivALuM mane vijJAna nahIM hovAthI vattamAna upakavavALA sthAnathI khasI jAya che. paraMtu bhUtakALanA duHkhane ke bhAvikALamAM duHkhadAyIsthAnane temane khyAla pedA thaI zakta nathI. saMripaMcendriya vicAra karavA TAIme pitAnA AtmavIryathI ane kAyAganAbaLathI mane vargaNAnA pugalene AkaSIne vicAravAmAM kAma Ave tevA manapaNe. pariNAvI tenuM mana banAvI, vicAra karavAmAM tene upayoga karI, pachI tarata ja mananA te yugalene choDI de che. A rIte hareka TAIme vicAra karavAmAM mane vagaNanA pagale upara grahaNa dvArAja manathI vicAra karI zakAya che. manavALA je. 4 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 jaina darzananA ka vAda sannipa'cendriyajIva koIpaNa vastunA vicAra A pramANe anelA manathI ja kare che. vicAravAmAM mananA upayAga thatI vakhate mananI bhinnabhinna AkRtiyA thAya che, tene mananA pAMca kahevAya che. j navI " mana e eka prakAranu' paudgalikadravya che. eTale mananA paryAya te pudgugaladravyanA ja paryAya che. A mAnasika AkRtirUpa pudgaladravyanA paryaMcAne iMdriyAnI apekSAvinA sAkSAt AtmAthI jANI te uparathI artha jJAnanu eTale ke ciMtanIya vastunuM anumAna karI zakavAnI caitanya jJAnazaktine manaHpavajJAna kahevAya che. evA jJAnavikAsane prApta karanAra manuSya, mana:paryavajJAni kahevAya che. mana:paryavajJAni te mAnasika AkRtione pratyakSa kare che, paraMtu tenA ajJAnane arthAt ci MtanIya vastune pratyakSa karI zakatA nathI. manaHpa^vajJAni jo mananA sa'pUrNa viSayAnu sAkSAt jJAna karI zakatA hoya te te arUpI dravya paNa manaHpayavajJAnanA viSaya banI jAya. ane e rIte mane te kevaLajJAna ane mana:paryavajJAnamAM kaI phera rahe ja nahI. paraMtu manaHpavajJAna tA rUpIdravyanA ja sAkSAtkAra kare che. ane te paNa sa rUpIpudgalAnA sAkSAtkAra nahI karI zakatAM sava rUpITubyAnA anaMtamA bhAga arthAt mAnuSottara kSetranI maryAdAmAM ja mananI bhinnabhinna AkRtirUpa puddagala pA~cAne ja pratyakSa kare che. ane te uparathI ajJAnanu eTale ke ciMtanIya vastunuM anumAna kare che. eTale manaH Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI vibhAva dA pavajJAnamAM mana:paryAya arthAt mAnasika vividha AkRticAnuM pratyakSa jJAna che, ane ciMtanIya vastunuM anumAna jJAna che. 51 A manaHpa`vajJAna e prakAre che (1) Rnumati ane (2) vipulamati. ( ; RjumatinI apekSAe vipulamatinuM jJAna vizuddhattara che. kemake Rjumati karatAM vipulamati te mananA sUkSmatara pariNAmane paNa jANI zake che. vaLI Rnumati utpanna thayA khAda cAlyuM paNa jAya che. vipulamati cAlyuM nahi jatAM kevalajJAnanI prApti sudhI avazya rahe che. avAidhi ane manaHpava, e banne jJAnanI sImA, rUpIdravya puratI ja heAvAchatAMpaNa vizuddhi, kSetra, svAmI ane viSaya, e cAra dRSTiyeAthI te bannemAM antara che. 1. manaHpavajJAna peAtAnA viSayane avidhajJAnanI tulanAmAM vadhu spaSTarUpe jANe che, kAraNake mananA pAMcAne avadhijJAna dvArA dravyarUpe jANI zakAya che, paraMtu ciMtanIya vastunA khyAla temanaHvajJAna sivAya AvI zaktA dyadhikAna nahIM hAvAthI avijJAna karatAM manaHpa`vajJAna vizuddhatara che. - 2. aMzulanA asaMkhyAtamA bhAgathI mAMDI samagra lekanA samagra rUpIdrabyAne Atma pratyakSarUpe jANavAmAM asaMkhya prakAranuM tAratamya heAvAthI, avadhijJAna asa Mkhya bhedde che. uccatama avadhijJAna AkhA leAkanA sarUpIpadArthIne Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para jaina darzanane karmavAda spaze che-jANe che. jyAre mana:paryavajJAnanuM kSetra, manuSyalekamAM rA AMgala vadhu aDhIdvIpamAM je saMjJI jIve heya, tenA ja vicAro jANe zake che. 3. avadhijJAni te cAre gatinA samaktiI-mithyAtvI -saMyamI ke asaMyamI jI I zake che, jyAre manaH paryAvajJAnane svAmI phakta sarvaviratamanuSya ane te paNa sAtamA guNasthAnake gayela keIkane ja hoya che. 4. avadhijJAnane viSaya, samagra rUpI che. jyAre mana:paryavajJAnane viSaya, mane dravya ane temAM paNa aDhIdvIpanA ja saMjJI paMcendriya jIvae vicAra karavAmAM vArarelA mane dravya pUratuM ja hoI, avadhijJAnathI anatamA bhAge rUpadravya pUratuM ja che. avadhijJAna karatAM mana paryavajJAnane viSaya nyA hovA chatAMpaNa tIvratara ane sUkSamatAmAM te mana:paryavajJAnanI. * * * * * * adhikatA che. mana 5ryavajJAna temane dravyane pratyakSarUpe jevA dvArA ciMtanIyavastunuM anumAna karavAnI zaktirUpa che. A mana paryava jJAnane viSaya manedravya zivAya anya rUpI dravyone pratyakSarUpe jANavAnuM nathI. paraMtu jeo madravyadvArA ciMtanIya vastunuM anumAna karavAnI zaktivALA ane mane dravya sivAya anya paNa rUpIdravyane pratyakSa jANavAnI zaktivALA che, te jImAM avadhijJAna ane mana:paryava Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI vibhAva dazA 86. K<er amavAda jJAna ane thayelAM gaNAya che. ane Ane mati ane zrutajJAna pachI manaHva ja utpanna thaI jAya che, te jIvA maneAdravya sivAya anya rUpI padArthAne IndriyanI sahAyatA vinA joI zakatA nathI. *# vaibhAvika dazAmAM vatI AtmAnI caitanyarUpa jJAnazakti, A pramANe matijJAna-zrutajJAna-avadhijJAna ane mana:parya vajJAna tarIke oLakhAya che. A cAra jJAna tathA svAbhAvika dazAmAM vatu. kevalajJAna, e pAMca jJAnAne pratyakSa ane parekSa ema be svarUpe vibhAjIta karI zakAya che. je jJAna, Indriya ane mananI sahAyatA vinA phakta AtmAnI yeAgyatAnA khaLathI ja pravanArAM che te pratyakSa, ane jemAM Indriya tathA mananI sahAyatA che te parAkSa kahevAya che. mati ane zruta te parAkSa che. tathA aviSemana:paryava ane kevaLa te pratyakSa che. AmAM kevalajJAna e rUpI ane arUpI sarva viSayagrAhI hAvAthI sakalapratyakSa kahevAya che. ane avadhi tathA mana:paryava e arUpI padArtha na grahaNu nahIM karI zakatAM hAI apUrNa pratyakSa yA vikalapratyakSa che. mel mati ane zruta, zAsra dRSTie te parAkSa che, paraMtu indriyajanya viSayAnu jJAna, leAka vyavahAramAM pratyakSa gaNAtuM hAvAthI vyavahAranA hisAbe tene pratyakSa kahevAya che. jethI tene sAMvyavahArikapratyakSa kahI zakAya. paraMtu Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 jaina darzanane karmavAda * , kema ke - + + pAramArthika dRSTie te pakSa ja che. pAramArthika (vAstavika) pratyakSa te avadhi-mana paryAya ane kevaLa ja che. jJAna e AtmAne svabhAva che. eTale keIpaNa dazAmAM vartate AtmA jJAnarahita te hete ja nathI. paraMtu pUrNa vikAsa pAmeluM jJAna te svabhAvajJAna che, ane apUrNa jJAna te vibhAvajJAna che. svabhAvajJAna keI paNa prakAranA AcchAdanarahita che. ane vibhAvajJAna nyunAdhika rIte paNa karmathI AcchAdita che. mati-zruta--avadhi ane mana paryava te vibhAvajJAna che. kevalajJAna te svabhAvajJAna che. svabhAvajJAnayukta AtmAnI dazA te svAbhAvikadizA che. ane vibhAva jJAnavALI AtmAnI dazA te vibhAvadazA che. jainazAstramAM jema caitanyazaktine vicAra, mati Adi pAMcasvarUpe karavAmAM Avyo che, tema jJAna ane darzana ema be svarUpe paNa karavAmAM AvyuM. che. temAM kevalajJAnarUpa svAbhAvikajJAna ane mati Adi cAra jJAna tathA traNaajJAnarUpa vibhAvikajJAna, ema kullA ATha prakAre jJAnepaganI vicAraNA pUrNa thaI. - have darzana aMge vicAratAM upaganI sarvaprathama bhUmikA. darzana che. vividha jJAna te ja darzana che. temAM vastunA khAsa svarUpane bhAsa nahIM thatAM phakta vastunI sattAnuM ja bhAna thAya che. eTale vastunA prAthamika khyAla pUratA jJAnane ja darzana kahevAya che. darzanane sAmAnyapaga-nirAkAra Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI . vibhAva dazA paNa ga vigere nAmathI paNa oLakhAya che. jJAna, sAkAra ane savikalpa che. dazana te nirAkAra ane nivikalpa che. utpattinISTie jJAnanI paheluM krezana heAvA chatAM paNa ni yAtmakanAkAraNe jJAna, adhika mahattvavALu' hAvAthI AtmAnA guNu| paikI jJAnane sarva prathama guNatarIke gaNAvyuM che. vyaktaupayAgane jJAneApayeAga ane avyakta upayegane danApayega kahevAya che. dazanAyAga pahelA hAvA chatAM. te upayAga, jJAnApayeAgasvarUpe pariName ja evA niyama nathI. paraMtu jJAne payAga pahelAM te dazanApayeAga hAvA ja joI e. - koI mANasa kAreka koI drazyane jovAmAM agara koIkanI sAthe atyaMta jarUrI vAtacita karavAmAM tallIna manelA hoya che, tyAre pAsethI nIkaLanAra mANasanA tene khyAla paNa rahetA nathI. pAsethI nIkaLatA mANasa tenI najara Ave che, ane tenA sUkSma upayAgarUpa darzIna paNa pravarte che. para`tu te upayAga, drazya jovAmAM varjAtA upacAga jeTalA ke vAtacIta karavAvALA mANasa pratyenA upayega jeTalA vyakta-pragaTa nahI' hAvAthI darzIneApayeAgarUpe pravatI ne aTakI jAya che. jethI nIkalanAra te mANusa keNu hatA, evA vyakata upayAga ke jJAnApayeAga thatI zakatA nathI. darzana e chadmasthanA jJAnanI prAraMbhikabhUmikA che. tethI sAmAnya dharma bAdhaka jJAnApayeAga e ja dazanApayeAga che.. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAma - kAkA ja na 6 ** * * 56 jaina darzanane karmavAda temAM padArthane kaMIpaNa bheda mAluma paDate nahIM hovAthI tenA cAra prakAra che. (1) cakSudarzana (2) acakSudarzana (3) avadhidarzana ane (4) kevaladarzana. svabhAvajJAnanI mAphaka svabhAvadarzana paNa pratyakSa ane pUrNa heAya che, tene kevaladarzana kahevAya che. te keIpaNa prakAranA AcchAdanarahita hovAthI, AtmAne svAbhAvika upaga che. ane te AtmAnI svabhAvadazAmAM ja prakaTe che. zeSa traNadarzana nyunAdhika pramANamAM karmathI AcchAdita hovAthI vibhAvika che. vibhAvikadarzana prApta AtmAnI dazA paNa vibhAvikadazA che. cakSudarzana, acakSudarzana ane avadhidarzana te vibhAvika darzana che. - cakSudarzana-cakSurindriyanI sahAyathI vartatuM nirAkAra ane nirvikalpaka darzana te cakSudana che. - acakSudarzanacakSu sivAyanI zeSa Indriya tathA mananI sahAyathI vartatAM darzana te acakSudarzana che. avadhidarzana-IndriyanI apekSA vinA sIdhuM Atma pratyakSa thatuM darzana te avadhidarzana che. - cakSudarzana ane acakSudarzana e matijJAnanI ja bhUmikAmAM che. paraMtu te bannenAM nAma matidarzana nahIM hovAnuM kAraNa e ja che ke darzanamAM cakSu indriyanuM mahatva -adhika che. cakSunA mahatvanA kAraNe eka bheda cakSunA nAme ane bIjo bheda, zeSa Indriya ane mananA hisAbe acakSu Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jana = AtmAnI vibhAva dazA pa7 nAme rAkhe che. vaLI thapaga haMmezAM savikalapaka hovAthI zrutajJAnanI mAphaka zrutadarzana paNa hoI zakatuM nathI. e pramANe mana:paryava darzana paNa na hoya. kAraNa ke sUphamadaSTithI vicAravAmAM Ave te manaHparyavajJAna e avadhijJAnane ja vizeSa vikAsa che. avadhijJAna ane mana 5ryavajJAna eka ja upaganI be bhUmikAmAM che. mane dravyane AtmAthI pratyakSa dekhe che, tyAM sudhInI bhUmikA te avadhijJAnanI che. ane tene uparathI ciMtanIya vastunuM anumAna karavA TAIme mana:paryavajJAna kahevAya che. ciMtanIya vastunuM anumAna te savikalpaka che. eTale temAM darzana heI zake ja nahiM. mane dravyane dekhavA TAIme darzana heya, paNa te te avadhidarzanamAM gaNAya. eTale mana:paryavadarzana hoI zakatuM nathI. - vaLI mati-zrata-ane avadhinI mAphaka cakSu-acakSu ane avadhi darzanamAM samyapha tathA mithyAnA bheda paNa hoI zakatA nathI. kAraNa ke mithyApaNuM te savikalpaka upayogamAM ja ghaTI zake che. nirvikalpa upagamAM mithyA haI zakatuM nathI. mATe darzane pagamAM samyak ke sidhyArUpa bhinnatA che ja nahi. have cAritra aMge vicAratAM AtmAnI sadAne mATe thayelI saMpUrNa rAgadveSarahita avasthA te kSAyikacAritra che. kSAyika cAritranA yoge svazakti cetanA ane vIryAdinI pariNatinuM pravartana, svabhAvamAM ja hoya che. AvA rAga * *' , . . paNa . + . ., << * tA -* A , R J kI 55 ki . * * Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 jaina darzananA ka vAdaH dveSanI parAdhInatA rahita jJAnApayeAgavALI jIvanI dazA te svAbhAvika dazA che. rAgadveSane AtmAmAMthI sa thA kSaya na thayeA hAya, paraMtu rAgadveSanu astitva AtmAmAM pradezeAdaya ke vipAkAya tarIke nahI. vatAM, upazama (rAkhathI DhAMkelA agni sadaza) svarUpe va tu hoya te TAImanA cAritrane upazamacAritra kahevAya che. udayaprApta rAgadveSanA kSaya thAya ane udRyaaprApta rAgadveSanA upazama thAya, eTale sattAgata dalike adhyavasAyane anusarI hInazaktivALAM thAya te dazAne kSayeApazama cAritra kahevAya che. cAritranI nyUnAdhikatAne AdhAra rAga-dveSanA kSayApazamanI nyUnAdhikatA upara che. "" vIya aMge vicAratAM mana-vacana ane kAyArUpa sAdhanadvArA hovAvALuM vIryanuM pravata na " vaibhAvika pravatana " che. vaibhAvika vIya te vaibhAvika jJAna-dana ane cAritramAM ja sahAyaka che. te vaibhAvikapravartana dvArA vatI AtmadazA te vibhAvika dazA che. vibhAvika dazAnuM AtmavI te kSaye -- pazama vIya che. vIya aMge vizeSa vicAraNA AgaLa pAMcamA praka raNamAM karavAmAM Avaze. ahI samajavu... jarUrI che ke kSAApazamika jJAnAdi guNAnA tAttvika vicAra karIe tA samajAya che ke te vizuddhajInanuM lakSaNa nathI. AtmAmAM karUpa malinatA Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI vibhAva zA jeTalA aMze sApha thAya che, teTalA aMze jJAnAdizuNAnA yeApazama vizeSa pramANamAM thAya che. kSaye pazamanI vizeSatA anusAre tene, caDhatAM guThANAMnAM nAma devAmAM AvyAM che. zuddha AtmAmAM te zarIra-karmAdi kaI paNa nahI. hAvAthI kSayApazama ke guNuThANAM paNa nathI. 59 pratyeka vastu upara e dRSTiethI vicAra karI zakAya. che. eka Atmika dRSTithI ane bIjI paudgalika dRSTithI. AtmA zuddha svarUpI che, kama rahita che. e dRSTi nizcaya. dRSTi che ane tAttvika che. e dRSTithI vicAra karatAM je je kSaye pazama ke guNasthAnake Atmiya guNAnu` prakaTIkaraNa apUrNa hAya tyAM tyAM spaSTa samajAya che ke eTalA karma bhAga (malInatA vALA bhAga) khAkI che. kaeNmarUpa malinatA te AtmAnA gharanI nathI, paraMtu pudgalanA gharanI che. panI che. eTale zuddhasattAvAlI nima ladaSTithI te kSayApazama ane guNasthAnaka, jaDa pudgalane laIne banelAM che. paudgalikadraSTithI vicAratAM te AtmikaNAnA kSaye pazamamAM agara guNusthAnakamAM karmanuM pramANa jeTalu ochu che, teTalA ja AtmaguNu pragaTa thayA che. evI rIte kSApazamanI vRddhimAM AgaLa AgaLanAM guNusthAnanI prApti. thAya che, tema tema kama echAM thAya che, jema jema kama nu pramANa vizeSa vizeSa ghaTatuM jAya che, tema tema AtmaguNunI pragaTatAmAM vRddhi ja thatI rahe che. ema thatAM thatAM sava karmAMneda. ke Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 jaina darzananA ka vAda nAza thAya che, tyAre Atmika guNAnu' pragaTIkaraNa sa pUrNa svarUpe thaI jAya che. guNNAnA sapUrNa pragaTIkaraNamAM kSAyeApazamika guNNA kSAyika rUpe banI jAya che. kSAyika guNAvALI AtmadazA e ja svabhAva dazA che. @n g vyavahAradaSTithI kSayeApazamane ke guNasthAnakane guNa rUpaAtmAnA vikAsa rUpa mAnIe te vyAjabI che. e banne sthAnAmAM apekSAvAda lAgu karavAthI vastu svarUpa spaSTatayA samajI zakAya che. '' zAstromAM udayika, upazamika ane kSAye pazamika bhAvAnu "varNana vividha prakAre kareluM che. tyAM bhAva zabdane atha OM sthiti " ,, avasthA che. e traNe bhAvavALI Atmika dazA te svAbhAvika dazA nathI, para`tu kanA kSayathI upasthita kSAyikabhAvavATI dazA ja AtmAnI svAbhAvika dazA che. ja AtmavikAsanA prAraMbha tA jJAnAdi guNNAnA kSApApamikapaNAthI ja che. te paNa mukhyathI te samyaktva ane cAritra dvArA AtmavikAsanuM mApa kADhI zakAya che. mATe matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, manaH pavajJAna, cakSudana, acakSudana, avadhidarzana Adi, jIvane AtmikavikAsamAM sAdhaka che, ane matiajJAna, zrutaajJAna tathA vabha gajJAna te jIvanA AtmikavikAsamAM bAdhaka che. kSAyeApathamika bhAva, auzamika bhAva ane kSAyika- Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : - - - AtmAnI vibhAva dazA 66. bhAva e traNe, vikAsanI bhUmikAo che. kSAyopathamika bhAvanuM samyakatva ane cAritra te AtmavikAsane ucca lAbha che. aupathamika bhAvanuM samyakatva ane cAritra te AtmavikAsane uccattara lAbha che. ane kSAyika bhAvanuM samyakatva tathA. cAritra te AtmavikAsane uccattama lAbha che. uccattama. lAbhane prApta AtmadazA te ja svabhAva dazA che. Atmika guNanI saheja apUrNatAmAM paNa vibhAvadazA ja che. kAraNake Atmika guNanI apUrNatAmAM AtmA, pudgalathI saMbaMdhita banela che. jethI pudgalanI sAthe AtmAnI mizra dazA che. vibhAva sthiti ane pudgalanA sAgathI AtmAnI mukta dazA te svabhAvasthiti che. svabhAvasthitimAM AtmAnA anaMtajJAna-anaMta darzana-anaMtacAritra ane anaMtavIrya guNe, karmAvaraNa. rahita hovAthI te kSAyika bhAvanA kahevAya che. jJAnAvaraNa ane dazanAvaraNanA saMpUrNa kSayathI pragaTa kSAyika (kevala) jJAna ane kSAyika (kevala) darzana, darzana mehanIya ane cAritra mehanIyanA kSayathI pragaTa thayela kSAyika samyakatva ane kSAyika cAritra, aMtarAyakarmanA kSayathI pragaTa thayela kSAyika bhAvanAM dAna--lAbha-bhega-upalega ane vIrya, e nave apIgalika hevAthI AtmAnI saMpUrNa zuddhadazA yA svAbhAvika dazA che. jevI rIte agni upara rAkha nAkhavAthI agara dIpaka upara DhAMkaNuM daI devAthI gamI ane prakAza dabAI jAya. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ }ra jaina darzananA ka vAda che, tevI rIte uttama pariNAmanA baLathI mAhanIya karmInI prakRtiyA peAtAnu baLa AtmAne khatAvI zake nahI, tyAre upazamabhAva kahevAya che. upazama bhAva tA mAhanIya kamanI prakRtiyAnA ja hAI zake che. tenAthI upazama samyaktva ane upazama cAritra pragaTa thAya che. darzana mAhanIya ane cAritra mAhanIya te ivazuddhapariNAmathI khAI zake che, paraMtu upazamita te kama prakRtiyA kaI sattAnA mATe upazamita rahetI nathI. upazamita dazAmAM paNa te kama prakRtiyAnA AtmAnI sAthe saMbaMdha tA che ja. eTale evI prakRtiyA nimittanA abhAve agara virodhI nimitto pratyakSa thatAM punaHpragaTa thaI peAtAnA prabhAva dekhADI de che. arthAt * upazamabhAva paNa karma prakRtinA viSaya hAI AtmAnI svabhAvadazA nathI. paNa vibhAvadazA che. karmAMnA kSayApazamathI je bhAva (avasthA) AtmAmAM pragaTa thAya che, te kSayApazamika bhAva che. matijJAna-zrutajJAnaavadhijJAna-manaHpavajJAna-matiajJAna-zrutaajJAna--vibhaga jJAna-cakSudazana-acakSudaza na avadhidarzana-kSApeApazamika sa myakatva "dezavirati cAritra-saOvirati cAritra (sarAgacAritra) -kSAyeApazamika dAna, lAbha, bhAga, upabhAga, ane vIya --e aDhAre bhAva te kamanA kSayApazamathI varte che. A bhAvAmAM udayakarmonA kSaya thAya che, ane anuyakamemanA upazama thAya che. AthI tene kSayApazamabhAva kahevAya che. A bhAvAmAM paNa prakRtine dabAvavAnI ane kSaya karavAnI Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI vibhAva zA 63 ane vAta hovAthI temAM te te kama prakRtinA AtmAnI sAthe saMbaMdha te che ja. mATe A kSayApazamabhAvavALI che dazA paNa vibhAva dazA che. deva, manuSya, tiryaMca ane nArakI e cAragati, krodha-mAna-mAyA ane leAbha e cAra kaSAya, strIveda-purUSa. veda ane napusakaveda e traNa veda, mithyAtva-ajJAna- asaMyama-asiddhatva-kRSNalezyA-nIlalezyA-kApAtalezyA-tejo lezyA-padmalezyA, zukalalezyA, e ekavIse udiyakabhAva che. jevI gatimAM jIva jAya che, tevI gatimAM tene A ekavIsa prakRtinA udaya thAya che. AmAM (uyika bhAvamAM) paNa krama prakRtinA udaya hovAthI vibhAva dazA che. jemAM kramanA kSaya, upazcama, kSayeApazama ke udaya, kAraNarUpa nathI, tevu, jIvatatva-bhavyatva ane abhavyatva, e traNe pAriNAmika bhAva che. e bhAvA jIvanA svabhAvabhUta hovAthI sadAne mATe bhavyamAM bhavya ane jIvatva, abhavyamAM abhavyatva ane jIvatva sAthe rahevAvALA che. A pramANe jIvanI svabhAva dazA ane vibhAva dazA che. vibhAva dazA upara vicAra karavA TAIme kasiddhAntanI vicAracarcA upasthita thaI ja jAya che, kemake vibhAvadazAmAM mukhya kAraNa te kama ja che. kama'nA sayAgathI ja AtmA vibhAva dazAmAM varte che. manuSyane rAgagrasta avasthAmAM bimArI aMge vicAra Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 jaina darzonanA kavAda karanAra thAya che ke e bimArI zu che ? te mimArI thavAmAM zu zuM kAraNeA che? te bimArIthI mukta kevI rIte thaI zakAya che? bimArI phrIne na Ave enA upAya zuM che ? evI aneka vicAradhArAe rogagrasta prANimAM cAlyA ja kare che. temAM tene mukhya lakSya te AragyatAnI prAptinuM ja che. A pramANe svabhAvadazAne prApta karavAnI icchAvALe manuSya, peAtAnu` lakSya, svabhAvadazAmAM kendrita banAvI, vibhAva-- dazArUpa bimArIne nAza karavA mATe, vibhAva dazAne utpanna ,, 8 ka. upara ekadhAr` manana ciMtana karavAvALeza khanI rahe che. ka e paradravya che. paradravyane alaga karavAnI IcchAvALA manuSye te paradravyanuM paNa svarUpa samajavu' jarUrI che. je paradravyane jANe nahIM, te Atmadravyane pazu samajI zake nahiM. kAraNa ke hAniprada pAne samajavAthI ja lAbhaprada padArthAMnuM mUlyAMkana thaI zake che. duHkhathI ja sukhanuM mahuttva samajAya che. duHkhadAyaka padAtha hovAthI ja jIva, sukhadAyaka padmA nI icchA kare che. ahitakara vastune jANyA bAda ja AtmA hitakArI tarapha pravRtti kare che. mATe jyAM sudhI paradravyanA svarUpane jIva samajI zake nahiM, tyAM sudhI tenI dRSTi Atmadravya tarapha jaI zakatI ja nathI. karmanuM svarUpa mukhyataH traNa prakAre che. (1) dravyakama (2) bhAvaka ane (3) nAka. bhAvakane utpanna karavAmAM kAraNarUpa evA kama pradeza samuha (ka'rUpamAM pariNamana pAmela pudgala dravyanA pradeza Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI vibhAva zA 6 samuha) te dravya kama che. sava sthAne dravya te bhAvanu kAraNa che. mATe karmonAM aNu te dravyakama che. ' rAgadveSanI je aMtarga pariNatiyAM che, te krAdha-mAnaH -mAyA ane lAbharUpa jIvanA adhyavasAyaja bhAvakama che. dravyakama nA abhAvamAM bhAvakama hoI zakatu ja nathI. dravyakama ane bhAvakamane utpanna karavAmAM kArarUpa, evuM khAdyanimitta, jevA ke dhana-dhAnya-strI-putra-zarIra ItyAdi padArthanA nimittathI, AtmAne rAga ane dveSa utpanna thAya che, ane AtmA kema baMdhana kare che, te bAhya nimittone 8 nAkamA~ " kahevAya che. bir-PA dravyakama ane bhAvakama te AtmAnI sAthe parabhavamAM jAya che. parantu 8 nAkama " AtmAnI sAthe parabhavamAM jatu' nathI. dravyakama e puddagala vaga NAnuM pariNAma che, ane bhAvakama te krodhAdi aMtaraMga azuddha adhyavasAya che. eTale temane teA kama kahevAya che, paraMtu zarIra-dhana-kuTuMba Adine kama kahevAnuM kAraNa e ja che ke te nimitto, sAkSAta kama nathI, paNa kanAM bAhya kAraNurUpa heAvAthI tene paNa upacArathI kama kahI zakAya che. a " nAkama " dezaniSedhaka hAvAthI nAkama " arthAta dezathI katva che. eTale amuka apekSAthI kama che, ane amuka apekSAthI nathI. evA artha sUcaka hAvAthI nAkama " te paNa kama kahI zakAya che. OM. pa Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzanane karmavAda araghaTTa ghaTTI nyAyathI nimitta-naimittika bhAvathI bhAvakarma ane dravyakarmane anubaMdha hevArUpa duSTacaka cAlyA ja kare che. tenuM kAraNa e che ke, je samaye dravyakamane udaya cAlatuM hoya tyAre AtmA, rAga-dveSa-meha vibhAvabhAvamAM pariName te te navInakarmane baMdha kare che. eTale te bhAvakarmanA nimittathI punaH dravyakamane baMdha thAya che. bhAvamalarUpI Azakti-sneha-cIkAsanA kAraNe AtmA, -dravyakarmarU5 rajomayI bane che. tethI janma janmAMtaranI pUrI para dehadhAraNAdi cakkara lagAyA ja kare che. A karmanA AvaraNathI ja AtmAnI svabhAvadazA DhaMkAI jAya che, ane vibhAvadazA pravarte che. saMsArI jIvane anAdi kALathI AvI vibhAvadazA pravarte che. je jIvee svabhAvadazA pragaTa karI che, te ja paNa te dazA prApta karyA pahelAM anAdikALathI vibhAva dazAmAM ja hatA. javane anAdikALathI vibhAvadazAmAM rAkhanAra te karmarUpe pariNamita thayela puduMgaladravya ja che. A pudgaladravyanA sAgathI ja jIva,mehamAM Azakta thavAthI pudgalabhegamAM ISTatA prApta karIne, pudgalakane grahaNa karIne, svayaM anyane kartA thAya che, tyAre karmabaMdha thAya che. jyAre te karmane udaya thAya che, tyAre AtmAnA svaguNa DhaMkAI jAya che. svaguNa DhaMkAI javAthI jIva, cAragatimAM bhramaNa karavA lAge che. ) azuddhapariNitione bhega karavAthI jIva azuddha bhaktA thAya che. tathA pitAnI grAhaka zaktithI jJAnAdi - - ht: -.ka ramatI' tI , Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 67. AtmAnI vibhAva dazA guNasamuhane grahaNa nahIM karI zakavAthI puddagala skane grAhaka thAya che, ane pudgala skadhone saMgraha kare che. parapudgalanA lAbhathI, lAbhapaNuM mAne che. zubhAzubha pugalenA dAnane dAna samaje che. zubhAzubha pagalenA bhegaupabhegane ja bhega tathA upalega samaje che. virya paNa bAlavIrya arthAt pudgala grahaNu-baMdhana pramukha ATha karaNapaNe pravarte che. A pramANe anAdikALathI jIvanI svazakti tathA labdhinI pravRtti viparIta hovAthI parabhAva arthAt karmane vistAra prApta kare che. A kAraNathI saMsAra e che thatuM nathI. ane saMsAramAM bhramaNa karatAM vividha duHkhasamuhane anubhave che. Aja AtmAnI vibhAvadazA che. jIva ane pudgala bane mizra hovA chatAM paNa jIva te pudgala banI jatuM nathI, ane pugala te jIva banI ja nathI. mATe eka bIjAthI alaga thaI zake che. AtmA jeTalA aMze karmathI mukta thAya che, teTalA aMze tenI jJAnAdi zakti kAma karI zake che. AtmA sAthe saMbaMdhita kArmaNavargaNAnA pudgalemAM vividha svabhAva utpanna hovAnI daSTithI mukhyataH tene ATha vibhAgomAM vibhakta karI zakAya che. (1) jJAnAvaraNIya (2) darzanAvaraNIya, (3) vedanIya (4) mohanIya (5) Ayu (6) nAma (7) netra ane (8) aMtarAya. AmAM jJAnAvaraNIya -darzanAvaraNIya-mehanIya ane aMtarAya, e cAra karma, AtmAna kramazaH anaMtajJAna, anaMtadarzana anaMtacAritra Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 jaina darzanane karmavAda ane anaMtavIryarUpa guNone AchAdita karavAvALA hovAthI te ghAtI karma kahevAya che. zeSa cArakarma, AtmaguNenA ghAtaka nahIM hovAthI te aghAtakarma kahevAya che. cAra ghAtakarmothI AtmAnA anaMtajJAnAdiguNa. DhaMkAI jatA hovA chatAM paNa nyunAdhika pramANamAM pragaTarUpe te te guNe jIvamAM hoya ja che. arthAt te te karmanA AvaraNathI te te guNe bilakula te DhaMkAI jatA ja nathI. karmanA biskula AvaraNarahita te guNenA pragaTIkaraNamAM te guNe "kSAyika bhAvanA" kahevAya che. ane karmAvaraNanA samaye te guNa "kSapazamika" bhAvanA kahevAya che. temAM cAritraguNa te upazama ane kSApazamika ema banne bhAvane paNa hoya che. arthAt karmanA kSayathI te guNa saMpUrNarUpe ane karmanA upazamathI upazamitapaNe tathA pazamathI nyunAdhikarUpe paNa apUrNa hoya che. * Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 3 juM mugalavargaNuonuM svarUpa ane vaijJAnika vicAraNuM " karma e pratyeka saMsArIAtmA sAthe rahevAvALo eka vijAtIya padArtha che, yA eka bhinna dravya che. e bhinna dravya te pudgala che. te rUpa, rasa, gabdha ane sparza vALo tathA jaDa che. jyAre rAgadveSAdi vikRti dvArA AtmAnA jJAnAdi guNene ghAta karavAnuM agara anya sAMsArika saMge jIvane prApta karAvavAnuM sAmarthya te jaDa pudgalamAM utpanna thAya che, tyAre ja tene karma kahevAya che. te sAmarthya dUra thatAM ja te pudgale bIjA paryAya (avasthA) dhAraNa karI le che. karma- rUpe pariNamana thavAne yogya pugalaskane AtmAnI sAthe te saMbaMdha te mana-vacana ane kAyAnI kriyAthI ja thAya che. jaDa pudgalemAM aneka zaktio chupI rahelI che. tenI saMpUrNa zaktione patto lagADe e sAmAnya mAnava ane vaijJAnikanI paNa zakti bahAranI vAta che. phakta sarvajJa bhagavate ja tene saMpUrNapaNe jANI zake che Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhinA guNa karavAnI zakti paNa nimAM pradUga jaina darzanane karmavAda reDiye, vAyarlesa, tAra, TelIvIjhana, bASpazakti, vidyutazakti, aNubomba, kITANubomba, hAIDrojana beo vagerene mULa AdhAra ane dazyamAna jagatanA sarva padArtho jaDatavanuM ja rUpAntara mAtra che. anaMtAnaMta zakti e jaDatatvamAM nihita che, je svAbhAvika, prAkRtika, ane kAlAtIta che. AtmAmAM rahela vikAre ane kaSAyenA baLanA AdhAre "jaDa auSadhinA guNadoSa anusAra pitAnuM phaLa yathAsamayamAM ane yathArUpamAM pradarzita karavAnI zakti paNa aneka zaktidhAraka te jaDapudagalamAM rahelI che. eTale karmanuM nirmANa 5galenA ati sUkSmatama aMzathI thAya che. karma e paramANuM samUha hovA chatAM paNa dekhI zakAtAM nathI. AtmA, paraleka, mukti vigere anya dArzanika tattvanI mAphaka te paNa parehA che. tenI koIpaNa vizeSatA indriyabecara che ja nahiM. eTale karmonuM astitva mukhyataH AptapraNita zAstradvArA ja pratipAdita karI zakAya che. jema AtmAdi padArthonuM astitva siddha karavAne mATe zAstrathI atirikata anumAnane paNa sahAro levo paDe che, tema karmonI siddhimAM anumAnane sahAro leve paDe che. A vizvamAM sarva pudgalanuM astitva ekasvarUpe ke ekasarakhA aMze pramANuvALuM hotuM nathI. aneka svarUpe ane anekavidha aMze pramANa pudgala dravya te akhila lekavyApI che. svarUpavividhatA ane aMzapramANunI vividhatAnusAra pRthapha pRthak rUpe rahela pudgale, vividha Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudgalavaNAonuM svarUpa ane vaijJAnika vicAraNA prakAranI zaktiothI garbhita hoya che. eTamakhembakITANubeo ane hAIDrojana elekaTrika ba vigere Adhunika zastrothI spaSTa samajI zakAya che ke pudgalanA sUkSma paramANuMmAM ane aNuaNumAM mahAna sarjanAtmaka zakti ane saMgAnusAra atibhayaMkara vinAzakazakti svabhAvata : rahelI che. eTale pugalanA sUphamaaMzemAMthI nirmita karmamAM paNa saMsArI jIvane anugraha ane upaghAtaka thavA rUpa amuka amuka prakAranI zaktinuM havApaNuM niHzaMkti che. jene nA karmavAdane samajavA mATe tIkSNa buddhi ane adhyavasAyanI jarUra che. jenadarzanakAree karmane samajAvavA mATe sthAna-sthAna para gaNitane upayoga karyo che. e gaNita laukika gaNitathI bhinna che. jyAM laukika gaNitanI samApti thAya che, tyAM A jainadarzanakathita gaNitane. prAraMbha thAya che. kanuM evuM sarvAgINavarNana mAtra jainadarzanamAMthI ja maLI zake che. ' AtmA sAthe karma svarUpe saMbaMdhita thavAnI yogyatA, keTalI saMkhyA pramANu paramANuovALA pudgalaskamAM hoya che, te samajavA mATe lekamAM rahela pudgalavargaNaenuM svarUpa samajavuM jarUrI che, kAraNa ke anya pudgalavargaNAonuM svarUpa samajAyA pachI ja karmayegya pudgala vagaNa (kAzmaNavagaNa)nuM svarUpa samajI zakAya che. vividha prakAranI pudgala vagaNAomAMthI saMsArI * rAma ane - - - - Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzanane karmavAda jIvanA audArikAdi cAra zarIrarUpe, zvAsecchavAsarUpe, manarUpe, bhASArUpe ane karmarUpa zarIranA pariNamanamAM yogyatA dharAvatI vargaNAone grahaNa yogya ane anyane agrahaNa gya vargaNA tarIke jainazAstramAM varNavelI che. vividha svarUpe rahela vargaNAonI bhinnattA, vargaNAomAM rahelA pradeza samuhanI saMkhyAne ja anulakSIne che. kaI vargaNuM keTalI saMkhyA pramANa paramAguyukta skaMdhevALI che, te ahIM vicArIe. A jagatamAM pudagalanuM astitva be rIte che. paramANu svarUpe ane skaMdha svarUpe. jenA mahA samartha zAninI buddhithI paNa be bhAga thaI na zake tevA nivibhAjya (bArIkamAM bArIka) bhAgarUpe sthita pudgala, te paramANunI saMjJAthI oLakhAya che. be paramANurUpe ekatra thaI rahela pudgalane kayaNuka kaMdha, traNa paramANurUpe ekatra thaI rahelA pudgalane trayaNuka ska dha kahevAya che. e rIte eka eka paramANunIvRddhie saMkhyAtAthuka ska, asaMkhyAtANuka dhe ane anaMtANuka skaMdharUpe paNa pugale rahetAM hoya che. eka skaMdhamAM jaththArUpe rahela pratyeka paramANunuM astitva sadAne mATe teja skaMdhamAM rahetuM nathI. eka vivakSita ska dhamAMthI eAchA adhika pramANamAM anya skadhamAM, ane anya dhamAMthI ochA adhika pramANamAM te vivakSita rakadhamAM tathA anyAnya skaMdhamAM paramANuonuM gamanAgamana cAlyA ja kare che. vaLI chuTA rahela eka eka paramANumAMthI caNa keTalAka chuTA paramANuo skamAM jaI maLe che, ane Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 r ' + + * * * * * * * * * yugalavargaNAonuM svarUpa ane vaijJAnika vicAra 73 sarva prakAranA skamAMthI keTalAka paramANuo alaga paDI ekaeka paramANurUpe paNa sthira thAya che. A rIte joDAvuM ane vimukta thavuM e pudgalane svabhAva ja che. paramANu ane skandha rUpe astitva dharAvatA pugalenA, judI judI rIte zAstramAM (jaina zAstramAM) varga (laeNTa-jAta) pADavAmAM AvyA che. paramANuo saMmizrita thaI jaththArUpe rahe tene sakaMdha kahevAya che. sarakhI saMkhyA pramANu paramANuvALA skanI eka vargaNa kahevAya, ane amuka vargaNanA samUhanI eka mahAvarga kahevAya. evI mahAvagaNuo soLa che. 1. audArika agrahaNa yogya mahAvargaNa. 2. audArika grahaNa yogya mahAvargaNa. 3. audArika tathA vaikriya zarIra mATe agrahaNa yogya mahAvargaNA. 4. vaikiya zarIra mATe grahaNa 5 mahAvargaNA. 5. vaikriya tathA AhAraka zarIra mATe agrahaNa gya -mahAvagaNa. 6. AhAraka zarIra mATe grahaNa yogya mahAvargaNa. 7. AhAraka tathA tejasa zarIra mATe agrahaNa yogya mahAvagaNa. 8. taijasa zarIra mATe grahaNa mahAvargaNA. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 jaina darzanane karmavAda 9. tejasa zarIra ane bhASA mATe agrahaNa yogya mahAvargaNa. 10. bhASA mATe grahaNa 5 mahAvaNa. 11. bhASA ane zvAsocchavAsa mATe agrahaNa gyA mahAvargaNa. 12. zvAsocchavAsa mATe grahaNa egya mahAvargaNa. 13. zvAsocchavAsa ane mane mATe agrahaNa gya mahAvargaNA. 14. mane mATe grahaNa yogya mahAvargaNa. 15. mana ane karma mATe agrahaNa yogya mahAvagaNa. 16. karma mATe grahaNa yogya mahAvaNa A uparAMta bIjI paNa keTalIka mahAvargaNAo che; paraMtu ahi te ApaNe karma mATe grahaNagya mahAvarga (kArpaNa vaNA) ne samajavAnI jarUra hovAthI A seLa. mahAvaNanuM svarUpaja vicAravuM jarUrI che. uparokta dareka mahAvaNamAM jaghanya vargaNAthI utkRSTa vagaNa sudhInI peTA vargaNAo hoya che. dareka piTA varga NAmAM anaMta skaMdha hoya che. te tamAma skardha sarakhI saMkhyA pramANu paramANuyukta hevAthI te tamAma nI. ekaja vagaNa (jAta) kahevAya che. dareka mahAvargaNAmAM jaghanya, madhyama ane utkRSTa Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pugala vargaNuonuM svarUpa ane vaijJAnika vicAraNA 75. vargaNAo hoya che. te te mahAvarganI peTA vargaNAomAM ochAmAM ochA paramANuyukta skanI je peTA vagaNuM, te te mahAvargaNAnI jaghanya varga kahevAya che. te te mahAvargaNAnI peTA vargaNAonA hisAbe vadhumAM vadhu paramANuyukta skaMdhanI je vagaNa, te te mahAvargaNAnI utkRSTa vargaNa kahevAya che. jaghanya ane utkRSTa vaccenI anukrame ekaeka paramANunI vRddhi (adhikatA)vALA skaMdhanI je vagaNae, te madhyama varga kahevAya che. pratyeka mahAvaNanA peTA vibhAga tarIke rahelI. vargaNAonA skaMdha samUha keTalI saMkhyA pramANu paramANu enI mizratA yA jaththAthI banelA hoya che, te samajavA mATe prathama pahelI mahAvargaNunuM svarUpa samajavuM joIe. ekatrita paramANuo, pradezanA nAme oLakhAya che. lokane viSe ekekA paramANuo jeTalA che, teTalA sarvanI eka vargaNa (jAta). ane tyArabAda dhripradezI skanI vargaNa. (jAta', ema tripradezI audhothI eka eka pradezanI vRddhie yAvat siddhanA anaMtamA bhAga jeTalI saMkhyAthI eka nyUnasaMkhyA pramANu paramANuvALA audhovALI vargaNAsudhInI tamAma vargaNAone samUha te "pahelI mahAvarga" thaI. tyArabAda bIjI mahAvargaNAnI jaghanya (pahelI) peTA vargaNAthI te seLamI mahAvargaNuM (kAzmaNa vargaNA) sudhInI peTA vargaNAo keTalI saMkhyA pramANa paramANukta skaMdhovALI hoya che, te nIcenI hakIkatathI samajI levI. dareka mahAvargaNAnI peTA vargaNAo paikInI jaghanya. paTA varga 3 nIcenI hakIkAo paikInI Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *76 jaina darzanane karmavAda vargaNAnA pratyeka skaMdhomAM pUrvanI mahAvargaNAnI utkRSTa (chellI) vargaNAnA pratyeka skaMdhomAM jeTalI saMkhyA pramANa paramANu samUha hoya tenA karatAM eka paramANuM adhika hoya. grahaNa yogya mahAvargaNAnI jaghanya varganA pratyeka ske dhomAM rahela paramANusamUha karatAM, anya vargaNAomAM kamekame ekaeka paramANunI vRddhinA hisAbe te te mahAvargaNanI utkRSTavargaNAnA dareka kadhomAM vizeSAdhika paramANu samUha hoya. ahiM vizeSAdhika eTale anaMtamA bhAge - adhika. agrahaNa yogya mahAvargaNAnI jaghanyavargaNanA pratyeka skamAM rahela paramANasamuha karatAM, anya vargaNaemAM kamekame ekaeka paramANunI vRddhinA hisAbe te te mahAvargaNanI utkRSTavaNanA dareka skaMdhamA anaMtaguNa (abhavyathI anaMtaguNa athavA siddhanA anaMtamA bhAga pramANu saMkhyA vaDe guNatAM jeTalA paramANu thAya teTalA) siddhanA ja anaMta ke guNatAM paramANu che pUrvanI mahAvargaNanI utkRSTa vargaNanA pratyeka skamAM rahelA paramANu karatAM, te pachInI mahAvargaNanI utakRSTa vagaNanA pratyeka sarkamAM paramANunI saMkhyA jeTalI vadhAre hiya, te saMkhyA pramANe dareka mahAvarganI peTAvargaNAnI saMkhyA thAya. jemake asat kalpanAe kaI pUvanI mahA-vaNAnI utkRSTa (chellI) peTAvargaNanA ska, pAMca paramANunA samUhavALA hoya, ane tenA pachInI mahAvargaNAnI utkRSTa vagaNanA pratyeka ska dha pacavIsa paramANunA Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 pugala vargaNAonuM svarUpa ane vaijJAnika vicAraNA samUhavALA, hoya te te pAchaLanI mahAvargaNAnI jaghanyathI mAMDIne utkRSTa sudhInI peTA vargaNAe 20 thAya. kAraNake ekaeka paramANunI vRddhie navI navI AgaLanI peTA vargathAo banelI hoya che. eTale eka paramANunI vRddhie navI eka vargaNa bane, ane vIsa paramANunI vRddhie navI. vIsa vargaNAo bane. be grahaNa mahAvargaNAo vacce AvatI agrahaNagya mahAvargaNAonA skardhanuM pariNamana, pUrvanI. grahaNagya vargaNA karatAM sUma hovAthI, ane pachInI. grahaNagya vargaNA karatAM skUla hevAthI, grahaNa yegya. hotI nathI. je keme audArikAdi vargaNAo kahI che, te krame te vargaNAomAM pudgala paramANuo anukrame anaMtaguNe vadhatA jAya che. eTale te vargoNuo anukrame eka ekathI sUkSama che. A hisAbe karmamATe grahaNagya vargaNa (kANa vargaNA) soLa vargamAM ati sUkSmatama che. avagAhana kSetra viSayamAM viparIta kema samaje. eTale ke kAzmaNa vargaNAnuM avagAhana kSetra, sarvathI alpa che. tenAthI pUrvanI vargaNanuM kSetra, anukame asaMkhyAta guNa che. ekaeka skaMdha vargaNAnuM kSetra aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganuM samajavAnuM che. grahaNayogya mahAvaNAnI peTA vargaNAo anaMtAnaMta che, ane saMpUrNa lekavyApIne rahelI che. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzananA karmavAda ahI' sALe mahAva`NAonI je sajJAe ApelI che, te, te sa MjJAnusAra svabhAvane ja anurUpa hAvAthI kaI kaI mahAvaNAnA pudgala skadhA, sa sArI jIvAne kayA kayA kAmamAM upayAgI che ? te saralatAthI samajI zakAya che. athavA kaI avasthAmAM rahela, eTale keTalI saMkhyA pramANa ekatrita banI rahela paramANu samUhanA skA, zarIra, zvAsocchavAsa, bhASA ane manasvarUpe pariNamana pAmI zake che, tenA khyAla A vagaNAonuM svarUpa samajI zakanArane AvI zake che. kANu mahAva`NAnuM svarUpa samajavA mATe prathamanI -paMdara mahAvagaNAnuM svarUpa paNa vicAravuM paDyuM. e uparathI kANu vaNAnA pratyeka skA keTalI sakhyA pramANu para mANuM samUhathI manelA che, te spaSTa rIte samajI zakAyu. A kA Nuva NAsvarUpe sthita pudgalaska dhAja karyuMrUpe piraNAma pAmavAnI ceAgyatAvALA che. bIjI vaNAsvarUpe rahela puTTugala skadhAmAM kamarUpe pariNAma pAmavAnI ceAgyatA nathI. leAkamAM rahela kANuva NuAnI saMjJAthI eLakhAtA pudgalaskA AtmAnI sAthe saMbadhIta thatAM ja " kama" saMjJAthI eLakhAya che. kama e kANu va - NAnA puddagala skaMdhAnu pariNamana heAI te pudgala ja che. pudgala e eka dravya yA padArtha che. pudgala zakhsa jaina pAribhASika che. khIjA koIpaNa danamAM A zabdanA vya - vahAra nathI. kAIdeza nakAre A zabdanA vyavahAra karyAM DAya, tA paNa bIjA arthamAM karyAM haze. pudgala zabdane vAsta ' 7. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - a i . . 47 +- kAkA e mana ne " pudagala vargaNAonuM svarUpa ane vaijJAnika vicAraNuM cAraNa 79 vika (vyautpatika) artha na samaje tene karmane paNa yathAsvarUpa khyAla AvI zakatuM nathI. jaina darzanane pudgala zabda te Adhunika vijJAnanA (Matter) padArtha te paryAyavAcI che. A yugalanI uparokata vargaNAone pratyeka skaMdha, e eka karatAM vadhu saMkhyA pramANa paramANuone saMmizrita jaththa heI, te saMmizrita thavAmAM tenuM samejaka dravya ane saMjaka vyakti keNa che, te paNa samajavuM jarUrI che. jema makAna banAvavAmAM IMTone paraspara joDavA mATe kaDIyAonI AvazyakatA rahe che, tema skaMdhamAM saMyojita paramANuone saMjaka paNa kaI hovo joIe, evo vicAra manuSyane saheje kure te svAbhAvika che. paraMtu ahIM paramANuomAMthI thatA skaMdha nirmANamAM paramANuono saMyejaka kaI hatuM nathI. te saMjana svAbhAvika thAya che. jevI rIte kaI kaI vakhate AkAzamAM vAdaLAMe ghaTATopa ekatra thaI jAya che, vividha jAtanA raMge paNa prakAzamAna thAya che, ane te ja vAdaLAne samuha agara vividha raMge, kSaNa vAramAM svayaM vikharAI paNa jAya che. A rIte vAdaLa tathA raMganuM saMghaTTana ane vighaTTana jema svAbhAvika che, tema vargaNAonA pudagala ke dhonuM saMghadRna ane vighaTTana paNa svataH yA svAbhAvika ja che. ' pudgala vargaNAonA skaMdha nirmANamAM paramANuone sajaka koI vyakti nahi hovA chatAM paNa, jaina darzana Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzananA kuvAda kAroe batAvela skadha nirmANanI eka samucita rAsAyaNika vyavasthAnA viSaya samajavA ati mahatvanA che. paraMtu te samajavA mATe prathama te paramANumAM rahela vaNu -gaMdha-rasa ane sparzenA sUkSma yA nivibhAjya aMzanI samaja hAvI joI e. 80 pratyeka puddagalaparamANumAM koIpaNa gaMdha, eka rasa ane rUkSa (lukhA) yA e baMnemAMthI eka, tathA zIta (ThaMDA) yA annemAMthI eka, ema e sparzatA eka vaNu, eka snigdha (cIkaNA) uSNu (unA) e avazya hAya che. pratyeka paramANumAM amuka ja vaNugaMdha-rasa-ke spaza sadA kALane mATe zAzvata hAi zakatA nathI. kAI vakhata amuka varNAdi hAya, te koI vakhata anya varNAdi paNa hAya che. vaLI ekanA eka vadi paNa sarakhA svarUpe hAI zakatA nathI. kAraNa ke pratyeka varNAdinA, jaina da nakArAe tA aneka peTA bhedo batAvyA che. jemake jeTalI lAla cIjo jagatamAM hoya che, te darekanA lAla raMga paNa eka sarakhA ja hAI zake evA niyama nathI. lAlaraMga kahevAtA hovA chatAM paNa lAkho karoDo ke anaMta jAtanA te lAla raMga, jagatanI cIjomAM jovAmAM Ave che. divAla para lagAvele camakatuM svarUpa dekhAtuM nathI. lAla ra'ga zarUAtamAM je camakatA svarUpe dekhAya che, tevu amuka divasa pachI te lAla raMgamAM Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudgala vAnu svarUpa ane vaijJAnika vicAraNA 81 eka khArIkamAM khArIka lAla raMganI sukI kaNI eka camacImAM laI tenA upara pANInuM eka TIpu nAkhavAthI pANI lAla raMganuM thaI jAya che. temAM anukrame mInuM-- trIjI vigere pANInAM TIpAM nAkhatAM vadhu pramANamAM pANInAM TIpAM bhaLatAM teja lAla raMganI camaka eka sarakhI rahI zakatI nathI. kAraNa ke prathama TIpu` nAkhavA TAIme te lAla raMganA aMze eka TIpA pramANa pANImAM phelAya che, ane vadhu pramANamAM pANInAM TIpAM bhaLatAM teja aMze ghaNA vibhAgeAmAM vaheMcAI jAya che. A rIte pratyeka vaNu, gadha, rasa ane sparza aMge samajavu. jagatamAM traNe kALanA tamAma vargAdinuM mApa ane ochAvattAnu' je zAstrIya dheAraNu, jaina darzanakArAe nakkI karI Apyu che, e dheAraNanI samaja mATe kahyuM che ke, amuka vivikSita varNAdinA nAnAmAM nAne aMza ke jenAthI varNAdinI nyUnatA hAI zake ja nahi, tevA avibhAjya varNAdinA pramANane ' pariccheda' kahevAya che. evA amuka paricchede bhegA thAya tyAre eka vaNA kahevAya. ane evI anaMta va NuAnA eka spa ka thAya, pratyeka varNAdinA evA spardhaka jagatamAM amuka sakhyAmAM kula che. ' d upara darzAvela raMganI kaNImAM pANInAM TIpAM kramekrame vadhune vadhu nAkhatAM lAla raMganI camakamAM je pheraphAra thatA jovAmAM Ave che, tenuM kAraNa e che ke prathamanA TIpAM pramANu pANImAM lAla raMganA je spA hatA, te vadhune vadhu TIpAM jai. : Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 jaina darzananA ka vAda pramANa pANImAM vaheMcAI jatAM pANInA pratyeka TIpAmAMthI lAla raMganA te spardhake AchA AchA thavA mAMDayA. A uparathI samajI zakAya che ke jemAM amuka varNAdipaNuM kamI hAya temAM te te varNAdinA sparSIkA ochA hAya, ane jemAM te te varNAdinA spardhako vadhu hoya temAM te te varNAdipaNu vadhAre hAya. A rIte vaNu, ga Mdha, rasa ane spanA aMzeAnuM nyUnAdhikapaNuM samajavu' ane (avibhAgapariccheda) te aMzanI sUkSmatA paNa vicAravI. uparanI hakIkatathI samajI zakAya che ke sarva pramA zue samAna aMza pramANa varNAdiyukta hoI zakatA nathI. keTalAka paramANue anyAnya samAna a'za pramANa varNAdithI yukta paNa hoya, ane viSama aMza pramANa vadiyukta paNa hAya che. paramANuenA skA banavAmAM eTale ke paramANue anyeAnya sacaiAjita thavAmAM paramANuonA varNAdi paikI paramANuonI snigdhatA (cikAza) ane RkSatA (lukhAza)- rUpa spaja eka mAtra hetu che. arthAt anaMta paramANuonA skaMdhA thavAmAM, paramANumAM rahela cIkAza ane lukhAza guNunA amuka pramANamAM mizraNa thavAne lIdheja eka prakAranA rAsAyaNika saMbaMdha utpanna thAya che. tene lIdhe te badhAya che, ane skA ane che. snigdha (cikAza) pariNAmamAM eka guNu (aMzapariccheda) snigdhatAthI anantaguNu snigdhatAnA vibhAge Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudagala vargaNAonuM svarUpa ane vaijJAnika vicAraNuM 83 . samajavAnA che. ane teja pramANe RkSa (lukhAza) nA mATe paNa dhyAnamAM rAkhavAnI jarUra che. ahIM guNa zabdane artha aMza jANoane te paNa ati sUkSama ane nirvibhAjya aMza jANa te A pramANe - | sarvotkRSTa kaI vivikSita sparzanA tAratamya bhede je judA judA bhAga pADIe te kevaLajJAnarUpa buddhi vaDe bhAga pADatAM pADatAM yAvat anaMta bhAga paDI zake che. ane tevA paDelA bhAgamAM eka bhAga te ahiM eka aMza athavA eka guNa kahevAya che. e aMzane have eka bhAga pharI kalpIe te kalpI zakAya nahiM tethI te nivibhAjya eka aMza te ahIM guNa zabdathI vyapadezavALe jANa. paramANuonA skaMdharUpe thatA kAyA palaTAne jaina pAribhASika zabdathI "baMdhapariNAma" kahevAya che. baMdha pariNAma TAIme snigdha ane bakSa sparzanA aMze-paricachedonuM sama ane viSama pramANu kevuM hovuM joIe te mApa, jaina zAmAM batAvyuM che. ahiM baMdha pariNAmamAM snigdha, kSa lakSaNa, be sparze ja upayogamAM Ave che. keTalAka paramAzuo snigdha pariNAmavALA che, ane keTalAka akSa pariNAma vALA che. snigdha ane akSa, paraspara virodhI hevAthI eka paramANumAM eka sAthe rahI zakatA nathI. baMdha pariNAma be rIte hoya che. 1. sajAtIya baMdhana ane 2. vijAtIya baMdhana. snigdha pudgalene snigdhanI sAthe ane akSa pu6 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 jaina darzananA kavAda "" galAnA RNanI sAthe anya thAya te " sajAtIya anya kahevAya che. snigdha pudgalAnA RkSa purvAMgaleAnI sAthe adha thAya te " vijAtIya anya " kahevAya che. sajAtIya andhanI maryAdA evI rIte che ke paraspara guNunI samAnatA hAya te, te pagalA anya pariNAmane pAmI zakatAM nathI. paraMtu guNanI viSamatA hAya tA ja sajAtIya spazI pudgalAnA paraspara anya thAya che. eTale ke tulya guNavALA snigdhanA tulyaguNu ( aza-pariccheda ) snigdhanI sAthe ke tulya guNavALA RkSanA tulya guNavALA RkSanI sAthe bandha thatA nathI. sajAtIya spazI pudgalAnA anya, guNu ( aMza )nI viSamatA hAya tAja thaI zake che. temAM paNa evI maryAdA che ke aMdha piraNAmane pAmatA te sajAtIya pudgalAmAM paraspara dviguNanuM AMtarU hAvuM joIe. eTale ke eka guNavALA spanA triguNI spa sAthe, e guNavALA spa nA caturguNI sparza sAthe, triguNavALA spanA paMcaguNI speza sAthe khadha thAya che. ema sa sthaLe mamajavu. arthAt sajAtIya sparzImAM dviyadhika a'zonI taratamatAthI ja baMdha thAya che. vijAtIya aMdha ( snigdhanA RkSanI sAthe baMdha ) te guNunI samAnatA hoya ke viSamatA heAya te paNa thaI zake che. paraMtu te vijAtIya aMdhamAM paNa guNunI samAnatA aMge e apavAda che ke jaghanya guNa ( eka aMzavALA ) snigdha ane janya guNavALA RkSa pudgalAne paraspara badha thata Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 pudgala vargaNAonuM svarUpa ane vaijJAnika vicAraNA nathI. eka guNa (aMza-pariccheda) vALA snigdhane dviguNa -triguNAdi bakSa pudgalenI sAthe baMdha thaI zake che. kahevAne tAtparya e che ke jaghanya guNanI samAnatAvALA vijAtIya spazI pudagalene paraspara baMdha thaI zakatuM nathI. parantu jaghanya guNa sivAya anya guNanI samAnatAmAM vijAtIya spazI pudgalene baMdha thaI zake che. sparza guNane avibhAjya-pariccheda aMza te jaghanyaguNa kahevAya che. ahIM samajavuM jarUrI che ke dviaNukAdi skaMdha banavAmAM snigdhatA ane kSatAmAM jyAM sudhI pheraphAra na thAya tyAM sudhI skaMdhamAM saMjita paramANu kaMdhamAMthI chUTa paDe ja nahIM e niyama heI zakato nathI. kAraNa ke paramANunuM chuTA paDavApaNuM phakta snigdhatA ane kSatAnA palaTanathI ja heI zakatuM nathI. temAM te nIce mujaba cAra kAraNemAMthI keIpaNa kAraNathI bheda thaI zake che. (1) sthitinA kSayathI-asaMkhyAtAkALa pramANa audhonI je sthiti kahevAmAM Avela che, tene kSaya thavAthI. (2) dravyAntaranA bhedathI. (3) baMdha gya snigdhatA tathA kakSatAnA vinAzathI, arthAta jevI snigdhatA tathA sakSatAthI dviaNukAdi skane baMdha thAya che, te snigdhatA-kSatAne vinAza thavAthI. (4) skamAM svAbhAvika utpanna thatI gatithI. A cAra kAraNe vaDe skamAMthI paramANunuM chuTA Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ } jaina darzananA kama vAda paDavApaNu' thAya che. skAmAM rahela paramANu te draSyANu che. ane varNa -gadha-rasa ane sparzanA aMze| te bhAvANuM che, saiddhAntika mantavya evu che ke dravyANu badalAya chatAM bhAvANu koI vakhata badalAya athavA koi vakhata na paNa badalAya. arthAt drabyANunA palaTanamAM bhAvANunu palaTana thavuM ja joIe eveA niyama nathI. zAstrIya mAnyatA pramANe asaMkhyAtAkALa pramANu skaMdhanI je utkRSTa sthiti kahI che, te sthitipUrNa thaye skaMdhanA avazya palaTo thAya, chatAM skaMdhavatI paramANue je vaNu, je rasa, je gaMdha ane je sparzIvALA hatA, te ja varSAdivALA rahevA hAya tA rahI zake che. eTale kevaLa snigdhatA RkSatAnA vigamathI ja paramANunA bheda thavAnuM mAnavuM ucita nathI. paraMtu sneha -rauDhyatAnA nigama sAthe upara jaNAvelA sthiti kSayAdi kAraNeAthI paNa paramANunA bheda skadhamAMthI thaI zake che. e mAnyatA vAstavika temaja zAstrIya che. A rIte vagaNAonA puddagala skaMdhAnA saMghaTTana ane viTTananI samaja jainazAstramAM ApelI che. A pudgala vaNAonA skaMdha samUhonI, skaMdhanA saMghaTTana ane viTTana rItanI, ane ska'dhavatI paramANunI vizALa saMkhyAnI samaja, sAmAnya buddhivALA manuSyane samajavI muzkela che. jene jJAnanA kSayApazama sArA che, tevA AtmAthI jIve te A vastune samajavA bahu ja koziSa kare che, ane tenI spaSTatA samajAtAM jaina dananA praNetA sanA devAja jagatanA tamAma padArthAnA traNe Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudgala vaNAonu svarUpa ane vaijJAnika vicAraNA kALanA yathAsthita svarUpane saMpUrNa paNe darzAvavAnI zaktivALA che, evA draDha vizvAsI te AtmAthI jIvA mane che. jeone jJAnanA kSayApazama e hoya che, tevA draDha dhamI jIveA teA, sajJa devA pratye zraddhALu hAvAnA svabhAvathI ja te hakIkata peAtAnI buddhimAM nahI samajAtI hovA chatAM paNu vastunuM vAstavika svarUpa tA sajJa devAe kahyuM che tevuM ja hoI zake che, evI mAnyatAvALA hAya che. paraMtu pAzcAtya keLavaNInA deDhaso varSanA prabhAve ApaNA zikSita gaNAtA keTalAka vagamAM eka evI bhrAmaka mAnyatA rUDha thavA pAmI che ke, ApaNAM zAstromAM, AvI rIte kahelI sUkSma hakIkata te ' gappA ' vagara khIjuM kaI nathI. vAMcyA vinAvicAryA vinA, tulanA karyAM vinA, samajyA vinA, sa khATu' che ema kahI devAmAM haeNziyArI mAnatA, ane mAtra tuccha vijJAna para ja vizvAsu rahetA, ApaNA e sudhArako, zAstrokta hakIkatAne pAzcAtya vaijJAnikAnI sa`matinI ane emAM rahelAM rahasyanA svIkAranI mahAra lAge tyAre ja vastunI te mAnyatA saha svIkAre che. para`tu ahiM` vicArela paramANu, ska dha vagaNAo, vigere hakIkatAnuM zAstrIya vaNa na vistAra pUvaka, paddhatisara, sUkSma vicArathI bharapUra, jaina zAstramAM eTalu badhu che ke tevuM anya koI zAstromAM paNa nathI. Adhuki vijJAniko te tene sapUrNa paNe zodhI zake ja nahi. paramANuvAda aMge Adhunika vijJAne karelI zeAdhu, jaina zAsrarUpI samudra "pAse eka jalabindu tulya che. chatAM paNa jaina zAstramAM kahelI puddagala dravya aMgenI hakIkatamAM 87 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 28 jaina darzanane karmavAda adhunika vijJAna dhImedhIme paNa kaMIka aMze ekamata thatuM " jAya che. - have te vijJAnaviSe pragaTa thatI keTalIka hakIkate te eTalI badhI vicitra Ave che ke zAstrIya sUma hakIkatene mAnya karavAmAM niSedha karavA jevuM rahetuM ja nathI. tema chatAM paNa padArthonI sUmimAM sUkSma zodha, jena zAmAM je rIte maLI zake che, tevI saMpUrNa zodha dunyavI koI paNa sAdhanathI zodhI zakAya tema che ja nahIM. jaina darzanakAe darzAvela pratyeka padArthamAtranuM svarUpa trikALa AbAdhita che. paraMtu vartamAna vaijJAnikoe anubhavelA ke pragaTa karelA sarva niyame kaMI sarvadA sthira ane satya rahyA nathI. dRSTAMta tarIke vartamAna vaijJAnika padArthanA je bhAgane abhedya, ache ane sUkamatama mAnI, paramANu tarIke nakkI karyo hato, te paramANamAM pAchaLathI elekaTrana ane proTonanA vibhAge samajAyA, ane bAda te proTenamAM paNa nyUTana ane pachaTona samajAyA. hAlamAM elekaTronane nAnAmAM nAnA aNu tarIke svIkArAya che, paraMtu bhaviSyamAM tenI paNa aNu tarIkenI mAnyatA mithyA banI javAnI. A rIte jema jema vijJAnane vikAsa vadhatuM jAya che, tema tema tenI keTalIka bAbatenI nizcayatA, mithyA pramANita banatI rahe che. jyAre jaina zAstramAM kahela koIpaNa hakIkata keI kALe lezamAtra mithyA pramANita thatI nathI. iMgleMDanA AjanA mahAna vicAraka zrI De. kebathavekara kahe che ke dareka bAbatamAM mAtra vijJAna pratyakSa kare Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te N pudgala va NAnu svarUpa ane vaijJAnika vicAraNA teja sAcuM, ane bIjuM badhu khATu', evI dalIla karanAra mUrkha ja che. jainazAstramAM darzAvela sUkSma vicAraNAo para vizvA sa nahiM rAkhanArA ane Adhunika vijJAnanuM paNa uparaceATIyuM ja jJAna dharAvanArAone te jaina zAstramAM vaNu vela purnaMgala vagaNuAonuM svarUpa vAMcIne Azcaya thAya, e svAbhAvika che. paraMtu jainazAstra ane vartamAna vijJAna e manemAM kahelI hakIkatane samajavAnI jee zaktivALA che, te * A paramANu, skaMdha, puddagala vaNA ane ska MdhAnA saMghaTTana ane viTTananI hakIkatAne satya svarUpe samajI mahAjJAnIe pratye pUjya bhAvavALA ane e hisAbe, vamAna vijJAna paNa, skaMdha ane skaMdha nirmANanI hakIkatamAM jainadarzIna sAthe kaMIka aMze paNa kevI rIte samanvaya sAdhI zake che, te batAvavA A hakIkatAnA, vijJAna kathita hakIkatA sAthe samanvaya karatAM kaI bAbatamAM sanAbheda, vyAkhyAbheda, upaceAgabheda jaNAya, teTalA uparathI zAstrIya vyavasthAmAM kSati nahi' samajatAM, vastunI satyatA samajavAnA ane svIkAravAnA lakSyavALA banavuM. vijJAna kSetramAM paramANu, puddagala skaMdha, ska MdhanirmANu, paramANunI sUkSmatA, maulika tattva, vigere khAkhatA para aneka AviSkAra thAya che. temAMya paNa aNunI carcAe tA have prAyaH gharaghara paheAMcI gaI che. ane haju paNa te Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzanane karmavAda vijJAnane vikasAvavA vaijJAnike jezabhara prayatna karI rahyA che. paraMtu A viSayonI spaSTatAmAM jaina darzananI daSTie vijJAnakSetramAM haju ghaNI ja apUrNatA che. chatAM paNa vijJAne svIkArela paramANu vigerenI sUkSmatA para daSTipAta karatAM, jaina zAstramAM kahela paramANu, pudgala vargaNAo, audhe ane skaMdha nirmANanI atyaMta sUkSmatamatA aMge jaina darzanakArenI sarvajJatA para draDha. vizvAsa utpanna thAya che. ane padArtha vijJAnanI pUrNatAne sAce khyAla jaina zAstromAMthI ja prApta thaI zake che, ema niSpakSapAtapaNe svIkAravuM paDe che. vijJAna eseskRtinA abhyAsa mAraphata anveSaNa. A abhyAsa pravegAtmaka: hAya, ane e abhyAsa vadhatuM jAya tema tenA jJAnamAM vadhAre thatuM jAya. vijJAnathI pragasiddha eTaluM ja satya, ema keTalAke kahe che. paraMtu pragazALAonI maryAdAo bahAra paNa. satya hoI zake che. TUMkamAM pragasiddhathI anya asatya che, ema kahevuM e barAbara nathI. je vastu pitAnIthI jANI. na zakAya, e badhI juThI ja, evuM valaNa agya ja che. kAraNa ke vijJAna parivartanazIla che, jyAre sarvajJa siddhAnta sarvAgI ane sanAtana aparivartanazIla che. padArthanA svarUpane jANavA samajavAmAM vaijJAnika AviSkAroneja sarva sva mAnanArAoe samajavuM joIe ke, jene teo AvikAra kahe che, te AviSkAra nahi, paNa atyAra sudhInI vartamAna vijJAnanI alpajJatA ane anabhijJatAnIja sAbItI che.. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puddagala vaNAonu svarUpa ane vaijJAnika vicAraNA 91 hatA. - kahe che ke, nyUTane gurutvAkaSa NunA AviSkAra karyAM. te AviSkAranA atha evA nathI ke puthvImAM AkaSa Nu guNu na hatA ane nyUTane tene utpanna karyAM. AkaNu guNa tA jyArathI puthvI che, tyArathI maujuda tute. paraMtu nyUTanathI pahelAMnA kALamAM vaijJAnika te jANatA na eTale evA prAkRtika niyamanI jANakArInuM nAmaja viSkAra kahevAyuM. vRkSanA mULamAM pANI sI'cavAthI AkhA vRkSamAM pANI pahoMcI jAya che, evA prAkRtika niyama hatA ane che. paraMtu sara jagadIzacaMdramAjhe tenA kAraNanI jANakArI prApta karI, te paNa vijJAnanA eka AviSkAra thayeA. e pramANe dareka AviSkAre para vicAra karIe teA, AviSkArita sava khAkhatA age vijJAnanI bhUtakAlina anabhijJatAja sAbIta thAya che. paramANu aMge paNa te rIte ja samajavuM. - vartamAna vijJAnanI mAnyatA che ke, paramANuvAdanA AviSkAraka isvI pUrve 460-370 mAM thaI gayela DaeNmekreTasa che. paraMtu bhArata varSoMmAM paramANunA itihAsa tenAthI paNu ante varSe pUrva ne maLe che. paramANunA viSayamAM suvyavasthita vivecana jaina darzanamAM sadAne mATe maLe che. paramANuvAdanI mAnelI hakIkata aMge jaina zAsanamAM thaI gayela ceAvIse tItha karAnA kathanamAM anyanya lezamAtra paNa pheraphAra thavA pAmyA nathI. eTalu' ja nahi paNa jainadananI mAnyatAnusAra pUrve thaI gayela ana ta ceAvIsI Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzanane karmavAda tIrthakaree paNa, paramANuvAda eka sarakhI rIte ja kahyo che. prAkRtika niyama aMge jaina zAsananA koIpaNa tIrthakaranuM kathana anya tIrthakaranA kathanathI lezamAtra paNa pheraphAravALuM nahiM hotAM eka sarakhuM ja hoya che, ane rahevAnuM. eja jaina zAstramAM batAvela vastu svarUpanA pUrNAza satyanI sAbItIrUpa che. jaina dharma prAcina ane zAzvata hovAthI paramANuvAdanuM astitva paNa prAcina ane zAzvata che. jaina dharmathI ajJAta mANase kadAca potAnI ajJAnatAthI jaina dharmane saMbaMdha bhagavAna mahAvIra svAmIthI mAnI le che, bhagavAna mahAvIradevane jIvanakALa paNa Deme"keTasathI eka karatAM kaMIka adhika varSa pUrvane hevAthI, DemokreTasanA jIvanakALa pahelAM paNa paramANuvAdanuM astitva jaina darzana dvArA bhAratavarSamAM pracalita hatuM. DemokreTasanA samaya pahelAM paramANune khyAla vijJAnakSetramAM nahIM tevA mAtrathI, te khyAla jagatamAM keIne na hatuM, e kahevAnI te kaI hiMmata karI zake tema nathI ja. prAgadvArA DemokreTasane samajAela, paramANu-pudga'lanuM svarUpa, bhagavAna mahAvIradeve uddaghoSita karela paramANu pudgalasvarUpa pramANa AgaLa eka sAmAnya aMzamAtrarUpe hatuM. DemokreTasa pachI vijJAnika kSetramAM te viSaya aMge kaMIka vikAsa vRddhi thavA chatAM paNa temAM kaMI truTI nathI, agara te vijJAne hAlamAM mAnI lIdhela mAnyatAmAM parivartana thavAnuM ja nathI, ema kaI kahI zake tema nathI. kAraNa ke Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudagala vargaNAonuM svarUpa ane vaijJAnika vicAraNA niyamI rahyo che. ane sadA ane tyAre mArA vijJAna kyAre ya paNa eka ja sthAna para rahI zakatuM nathI. je niyame so varSa pahelAM ThIka manAtA hatA, temAM Aje ghaNuM ja parivartana thaI gayuM che. pratidIna navA navA niyamenI zodha thaI rahI che. ane navA navA tane patto lAgI rahyo che. mATe vijJAnavettA svayaM kahe che ke "vijJAna apUrNa che ane sadA apUrNa raheze." arthAt, kayAreya paNa e samaya nahIM Ave ke jyAre manuSya ema kahI zake ke "meM sarva vAta jANI lIdhI, have mArA uttarAdhikArIone kaMIpaNa jANavAnuM zeSa rahyuM nathI athavA je huM jANuM chuM te badhuM pUrNa satya ja che." DemokreTase A saMsArane dazya ane adazya tamAma saMgaphrita paramANuonA saganA ane viyeganA pariNAmarUpe ja svIkAryo che. paramANu aMgenI pitAnI dhAraNA pradarzita karatAM teNe kahyuM che ke sarva padArtha piMDa, paramANu samuhathI ja banela che. ane je acchedya ane avinAzI. aMza che, tene ja paramANu kahI zakAya. paramANunI A vyAkhyA DemekreTasathI mAMDI atyAra sudhI vijJAnakSetramAM akhalitapaNe TakI rahela che. ane jethI pite svIkArela nirvibhAjya padArthaaMza, pragadvArA jema jema savibhAjya aMza tarIke sAbita thatA. jAya che, tema tema te aMzanI saMjJA bhale ne badale, paNa te aMzane arachedya ane avinAzI tarIkenI mAnyatA chuTatI jAya che, ane chuTatI jaze. paramANu pachI alekaTrena ane | ma -1 * *, **, * * * * , *, * Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = = = = * kanakaDama,* * * -- ** - :* ja ,4- 1 - - - * 94 jaina darzanane karmavAda praTena tathA proTenamAMthI nyUTana ane pijInanI mAnyatA, e tene spaSTa purAve che. bhagavAna mahAvIra deve paNa paramANune avibhAjaya, acchedya, abhedya, adAhya ane agrAhya batAve che, paraMtu vizeSamAM batAvyuM che ke te IndriyagrAhI ane pravegane viSaya cheja nahIM. je aNu upara prayega thaI zake tene paramANu kahI zakAya ja nahIM. A vyAkhyA anusAra jainadarzanane mAnya paramANu, akhaMDa ho, che, ane raheze. - jyAre vijJAne mAnI lIdhela paramANu tUTI gayuM che. jainazAstra te kahe che ke, manuSyakRta keIpaNa kiyA ane gati te paramANamAM heI zakatI ja nathI. manuSya te phakta anaMtapradezI sUkSma skaMdha upara ja pravega karI zake che. eTale paramANu, elekaTrona proTona, nyUTana, ke chidrona, e sarva satya paramANuothI saMghalphita skaMdha ja che. jaina zAstrakAroe avibhAjya tathA sUkSma aNune paramANu kahyo che. ane sUkSma skache je indriya vyavahAramAM sUkSamatama lAge che, tevA audhonI oLakhANa "vyavahAra paramANu tarIkenI batAvI che. vijJAnatramAM paNa jene prathama paramANu manAye hatuM, tene vaijJAnike hAle sUkSmatama (avibhAjaya) mAnatA nahi hovA chatAM paNa, vyavahAramAM tenI oLakhANa paramANu zabdathI ja thAya che. A paramANu (eTama) ane elekaTrona AdikaNe, jaina darzananI daSTie te kadAca vyavahAra paramANuM ja kahevAya che. eTale vijJAne Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudagala vaNAonuM svarUpa ane vaijJAnika vicAraNa 95 mAnI lIdhela paramANumAM ekatrita banI rahelI elekaTrona Adi sUkamakaNe paNa jaina darzananI daSTie te anaMta pradezAtmaka skaMdha ja che. vijJAnane mAnya sUkSamaNa karatAM jaina zAstramAM mAnya paramANunI ane vyavahAra paramANunI (sUmi ska) sUkSamatA te anaMtAnaMta guNa che. te prathama vicArela La vargaNAmAMnA kaMdho tathA te pratyeka audhomAM saMmizrita banI rahela paramANunI darzAvela saMkhyA uparathI ja samajI zakAya che. vyavahAra paramANu (sUkSama skaMdho) ane tenI aMdara azraddhA rAkhanAre samajavuM joIe ke jenA darzanane mAnya paramANu karatAM, anaMtaguNa sthUla evA vijJAnika paramANunI paNa keTalI sUkSmatA che? - vijJAna kahe che ke pacAsa zaMkha paramANuone bhAra phakta aDhI tolA lagabhaga hoya che. sIgAreTa lapeTavAnA kAgaLa athavA pataMgI kAgaLanI jADAI upara eka pachI eka lAInasara goThavavAthI eka lAkha paramANu samAI zake. dhULanA eka nAnA kaNamAM daza paddamathI paNa vadhu paramANuo hoya che. eka glAsamAM soDA-Tara bharavA vakhate je nAnI nAnI buMda (parapoTI) thAya che, temAMthI eka buMdanA paramANuenI gaNatrI karavA mATe saMsAranA traNa araba vyaktio khAdhA-pIdhA suvA vinA lagAtAra prati miniTe traNasonI saMkhyA pramANu paramANuo gaNatA jAya che, te buMdanA paramANuonI samasta saMkhyAne gaNavA vaDe samApta karatAM cAra mahinA lAge. pAtaLA vALane ukheDatI vakhate te Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 jana darzanane karmavAda vALanI jaDa upara lehInI je sUma buMda nIkaLe che, tene aNu vikSaNanI tAkAtathI cha agara sAta sAta vyAsa pramANe vadhArI jovAmAM Ave te, te buMdanI aMdaranA paramANune vyAsa 1-1000 IMca ja hoI zake che. eka adheLa jeTalA hAIDejanamAM 16 upara ra4 mIMDAM saMkhyA pramANa paramANu hoya che. have skaMdha aMge vicArIe te jainadarzana anusAra paramANunI ekatrita avarathA te skaMdha che. amuka parimita saMkhyAmAM ja ekatrita banI rahela paramANusamuhane ja skaMdha kahI zakAya, evuM mAnI levAnuM nathI. ekathI adhika game teTalI saMkhyA pramANu paramANune ekIbhAva te skaMdha kahevAya che. dareka kaMdho sarakhI saMkhyA pramANe paramANuMvALA ja hoya tevuM paNa nathI. ethI mAMDI yAvat anaMta paramANuonA ekIbhAvarUpa skaMdho vividha prakAranA hoya che. ane te dareka prakAramAM anaMtA skaMdho hoya che. vaLI evA vividha audhonA ekarUpa mizrita thavAthI paNa eka svataMtra skaMdha kahevAya che. tevI rIte eka skaMdhamAM ekIbhAva rUpe sthagita rahela paramANu samuhamAMthI eka karatAM game teTalI saMkhyAmAM ekabhAva banI rahelo amuka paramANu samUharUpa TukaDo alaga paDe te paNa svataMtra skaMdha kahe vAya che. skaMdhanA viSayamAM vijJAnanuM mAnavuM paNa A rIte ja che. paraMtu eka dhamAMthI teDI teDIne TukaDA karatAM karatAM yAvat te padArtha svarUpamAM rahe tyAM sudhInA TukaDAne Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudgala vargaNAonuM svarUpa ane vaijJAnika vicAraNuM 97 ja skaMdha tarIke svIkAravAnuM vijJAnanuM maMtavya che. je padArthane ANu, koI anya padArtha jAtimAM pariNata thaI jAya, te padArthanA aNune vijJAna skaMdha tarIke svIkAratuM nathI. jaina dRSTie te padArtha svarUpanA badalavAnI apekSA rAkhyA vinA, skaMdhanA TukaDA karatAM karatAM yAvat be bhAga. thaI zake, tyAM sudhInA TukaDAne paNa skaMdha kahI zakAya che. eTaleja jaina darzanane mAnya skaMdhasvarUpa dvArA, padArthajJAna bahu ja suMdara rIte samajI zakAya che. dareka rakamAM paramANusamUha vividha saMkhyAmAM ane vividha svarUpe hovAthI sthUlatA ane sUkSmatAnI draSTie jaina zAstramAM pudgalaskaMdha cha prakAranA batAvyA che. 1. chedana bhedana tathA anyatra vahana thaI zake tevA yugalaska dha "atisthala." kahevAya che. jemake bhUmi, patthara, parvata vigere. 2. chedana bhedana thaI na zake, paraMtu anyatra vahana thaI zake, tevA vRta, pANI, tela vigere "skUla" kahevAya che. 3. kevaLa cakSuthI dazyamAnaja chAyA-taDake vigere ke jenuM chedana-bhedana ke anyatra vahana na thaI zake, tevA. yugala skane "skUla-sUphama" kahevAya che. ' 4. je netra sivAya cAra IndriyenAja viSayabhUta evA vAyu tathA anya prakAranA gesa vigerene "suma-- skUla" kahevAya che. je. 7 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 jaina darzanane karmavAda 5. mane vaNa, bhASAvargaNA, kAyavargaNanA je sUma pudagalaska che ke je atIndriya che, tene "sUphama" kahevAya che. 6. DhipradezI vagere skadhane "atisUkSma" kahevAya che. kaMdhanI sthUlatA ane sumatA, vijJAna kSetramAM phakta -traNa rIte ja samajAI che. (1) Thesa (2) tarala ane (3) bApa. jaina darzane kahela uparokta cha prakAramAMthI A traNa bheda anukrame pahelA bIjA ane cothA prakArarUpe kahI zakAya. trIjA, pAMcamA ane chaThThA prakAranA pudgalaskane te vijJAnane khyAla paNa nathI, te pachI vargaNAomAM batAvela skaMdha samUhanI sUkSamatAne khyAla kayAMthI heya ja? mATe vijJAnikee kalpela sUphamamAM sUma skaMdha paNa jaina darzane darzAvela sUkamaskaMdha karatAM anaMtaguNe sthUla che. tevA sthUla skanI paNa sUkSmatA kevI che, te batAvavA vaijJAnika prephesara anDeDe" anumAna karyuM che ke, eka ausa pANImAM eTalA skaMdha che ke, saMsAranAM samasta strI, purUSa ane bALake tenI gaNatrI karavA lAgI jAya ane dareka sekanDamAM pAMca pAMcanI gaNatrIe divasa ane rAta gaNatAM ja rahe, te eka ausa pANInA tamAma skanI gaNatrI pUrNa karatAM cAlIsa lAkha varSa lAge. A uparathI samajI zakAya che ke vijJAnane mAnya skaMdhe paikI sUmarakonI sUkSmatA sAmAnya mANasane Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudgala vaNAnuM svarUpa ane vaijJAnika vicAraNA buddhigamya nahIM hovA chatAM paNa, vijJAna pratyenA vizvAsanA AdhAreja duniyA svIkArI le che, te pachI jaina zAstramAM atAvela pudgalavaNAonA ska, ke je vijJAnanA sUkSma skaMdhA karatAM anaMtaguNu sUkSma che, tenI sUkSmatAmAM paNa zaMkAne sthAna kevI rIte hAI zake ? 99 have 'dha nirmANa aMge vicAratAM aneka paramANu paraspara maLI kaMdharUpe banavAmAM ke skadhamAMthI vastunu nirmANu thavAmAM, jaina danakAroe te nirmANa hetumAM paramANuonA snigdhatva ane RkSatva svabhAva darzAvyeA che. je AgaLa vistRta rIte vicArAI gayuM che. ahI vijJAnamAM vaijJAnikoe ska Mdha nirmANamAM padAnA ghanavidyuta (peAsITIva) ane RNuvidyuta (negeTIva) svabhAvane svIkAryAM che. AmAM zabdabhedathI jainadarzananI ane vijJAnanI vAtane kadAca eka ja samajI laIe te vAMdho nathI. vijJAna kahe che ke paramANunI aMdaranA bhAga pAlA hAvAthI tADI zakAya che. paramANu teADavAthI be bhAgamAM vaheMcAI jAya che. 1. nAbhi ane 2. RNANu, A paikI nAbhi te ati bhAre ane dhanavidyutavALA paramANu vibhAga che. paramANunI nAbhi ekala kaNa nathI. paNa dhanANu (preATena) ane zunyANu (nyUTana) maLIne banelI che. hAIDrojananI nAbhimAM eka ja kaNa che, ane te nANu (proTona) che. jA' tattvAnI nAbhi ghanANu ane zunyANunA vividha prakAranA milanathI banelI che. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100, jaina darzanane karmavAda , trANuNanI sarakhAmaNImAM ghanANu khuba ja vajanadAra hoya che. eka ghanAnuM vajana 1840 kaNAnA vajana barAbara hoya che. A vajanadAra ghanANu, bANuNune pitAnA tarapha AkarSI le che. A AkarSaNa asamAna vidyutabhAranuM ja che. traNANumAM traNa vidyuta hoya che, ane nAbhimAM ghana vidyuta heya che. Ane kAraNe nAbhi te kANuNune satat kheMcyA kare che. A hisAbe samajI zakAya che ke, vidyuta AkarSaNane kAraNe ja jaNANuo ane ghanANue ekabIjAne kheMcatA hoya che. ghanavidyutavALA ane ghanANu kahevAya che. eka paramANunA viSayamAM padArthane anusAra ghanANunI saMkhyA vividha prakAranI hoya che. jemake prANavAyumAM ATha ghanANu hoya che. A AThe ghanANu te ghanavighatavALA eTale jainadarzananusAra snigdha sparzavALA hoya che. jethI ghanANu (proTona), snigdhanI sAthe niSpanuM udAharaNa banI jAya che. zunyANuM ( na) ne vijJAna, ghanANu ane traNa ema be vidyuta kaNone banele kahe che. zunyANamAM ghana vidyuta (pojhITIva) ane traNa vidyuta negeTIva)e bane vidyutavAlA kaNe ekI bhAvarUpe maLelA hovAthI jainadarzananusAra snigdha ane akSabaMdhananuM udAharaNa zunyANuM (nyuTrona) banI jAya che. kevaLa vANuonA samudAyanA pariNAmarUpa sANa (elekaTrona) te jainadarza. nAnusAra akSanI sAthe RkSanA baMdhananuM udAharaNa che. rAkSa vidyutavALA ane trANANuM kahevAya che. AmAM ghana vidyuta (pijhITIva) jainadarzananI saMjJA Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pugala vargaNAonuM svarUpa ane vaijJAnika vicAraNA 101 nusAra snigdhatA ane traNa vidyuta (negeTIva) e kSatA kahI zakAya che. eTale jainadarzane snigdhatva ane kSatvanA nAmathI, ane vijJAne ghanavighata ane vidyutanA nAmathI padArthanA be dharmone jaNAvyA che. vijJAna kahe che ke, dareka cIja judI judI jAtanA paramANuonA paraspara milana ane saMvegathI banelI che. paNa prakAza, garamI, vidyuta vagerene padArtha gaNavAmAM AvatA nathI. e te zaktio che. e zaktio A paramANuonA saMgharSanI ja che. jainadarzanamAM A hakIkata anAdi kALathI mAnya che. vijalI zuM che? e viSayamAM jaina darzanakAra kahe che ke nidha hRkSaarLa nimitte vit" snigdha ane akSa guNavALA skardhanA saMgathI vijalI pedA thAya che. Do. bI. ela. zIle laMDanathI prakAzita potAnA pustaka positive science of Ancient HindusmAM spaSTa lakhyuM che kejaina darzanakAra A vAtane sArI rIte jANatA hatA ke pijhITiva ane negeTiva vighata kaNanA maLavAthI vidyutanI utpatti thAya che. A rIte pugala dravyanI keTalIka vAte jaina darzanamAM evI che ke, Adhunika vijJAnadaSTithI paNa yathArtha che. yadyapi vaijJAnika paddhatithI jainAcArya keIpaNa prakAranA AviSkArAtmaka prayoga na karI zake, paraMtu jainadarzananI pudgala aMgenI daSTi eTalI suma tathA arthagrAhI che ke tenI Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 jaina darzanane karmavAda aneka vAte Aje paNa vijJAnanI kasoTI para kasI zakAya. che. vaijJAnika satya kayAM sudhI ThIka che, e eka alaga prazna che. paraMtu jainadarzanakathita zabda-ANu-aMdhakArAdi. saMbaMdhI aneka mAnyatA evI che ke je AjanI vaijJAnika draSTithI virUddha nathI. jenI utpatti svayaM siddha heya arthAt kaI dravyanA saMgajanya na hoya, e rItanI vyAkhyA anusAra vizvamAM mULa tattvonI saMkhyA prathama 22 ke 23nI svIkArI, aMte 93 sudhI siddha karanAra vijJAna Aje kahevA lAgyuM che ke, paramANunI vadhaghaTathI ja judAM judAM te mULatatve bane che. ane ANunA ghaTaka IlekaTronsanI judI judI saMkhyAnA kAraNe ja aNumAM vividhatA Ave che. jaina darzananI mAnyatA te sadAne mATe e ja hatI. ane che ke, drazya jagatanI anekavidha vividhatAmAM pRthapha pRthaka saMkhyA pramANa pariNAma pAmelA pudagala paramANuonuM ja kArya che. pUrve kahela audArikAdi vividha saMjJAvALI pudgala vargaNAnuM kAraNa, enA ghaTaka paramANuonI judI judI saMkhyAnA hisAbe ja che. te sarvenA mULamAM mAtra eka pudgaladravya ja che. temAM batAvela saMkhyA pramANa paramANuomAMthI eka paNa paramANunI hAni vRddhie, te te vargaNuonI saMjJA badalI jAya che. Adhunika vijJAne svIkArela, pArAnA aNumAMthI ekanI nyunatAe suvarNa aNu banI javAnI hakIkata, jaina darzana te pahelethI ja kahetuM AvyuM che. A rIte jaina darzanakathita pudgaladravyanI keTalIka hakIkate je anya Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudagala vargaNAonuM svarUpa ane vaijJAnika vicAraNuM 103 koI darzanakAra ke vijJAnanA anubhavamAM ke vizvAsa svarUpe paNa na hatI, tevI bAbatemAMnI kaMIka bAbate Aje vijJAnane pratyakSa siddha thavA lAgI che. te paNa haju evI ghaNI bAbata che ke jenI pratyakSatAne vijJAna anubhavI zakayuM nathI. paramANu ane vizva nAmanuM eka pustaka sana 1956mAM laMDanathI prakAzita thayuM che. te pustakanA lekhaka, padArtha vijJAnanA adhikArI vidvAna suprasiddha vaijJAnika jI. e. jonsa, je. reTapleTa ane jI, e. viTa, paramANunI antargata maulika tenI carcA karatI vakhate te pustakamAM pRSTha 49 para lakhe che ke "ghaNuM TAIma sudhI traNa ja tava (elekaTrona, nyuTrona ane preTona) vizvamAM saMghaTananA mUlabhUta AdhAra tarIke mAnavAmAM AvatAM hatAM. paraMtu vartamAnamAM tathA prakAranA tattvanuM astittva hajupaNu. saMbhavita thaI gayuM che. maulika aNuonI A vRddhi bahu ja asaMteSane viSaya che. ane tethI heje prazna uThe. che ke, maulika tane sAce artha ame zuM karIe? pahelAM pahelAM te agni, pRthvI, havA ane pANI A cAra. padArthone ja maulika tattvanI saMjJA apAI hatI. paraMtu tyAra bAda te samajamAM e AvyuM ke pratyeka rAsAyaNika padArthanA mULabhUta aNu ja paramANuM che. tyArabAda proTIna, nyU Trena ane elekaTrona e traNa mULabhUta aNu manAyAM. hAle te mULabhUta aNuonI saMkhyA vadhI gaI che, Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 jaina dananA kamavAda ene phera paNa vadhI zake tema che. mUlabhUta aNuonI e vRddhi, padAmUla saMbadhI amArA ajJAnanI ja sUcaka che. sAcI vAta te e che ke maulika aNu zu che ? e hajI sudhI samajamAM AvI zakayu nathI." '; AjanA A yuMtra pradhAna yugamAM paNa jyAre paramAvAdanI vaijJAnika kSetramAM anizcita sthiti che, teA pachI je yugamAM prayAgazAlAe ane yAMtrika sAdhaneA nahIM hatAM, te yugamAM paNa jaina dAza`nikAe paramANunI sUkSmatA, padAtha nA utpAda--jyeya ane dhrauvyadhama, ane paramANunI anaMta dharmAMtmakatA Adi viSayAne asIma nizcalatAthI kevIrIte varNavyA haze ? e prazna jIjJAsAzIla mAnavIne iMdriya pratyakSa rUpa mAmulI khAmeciyAthI haTAvI, AtmapratyakSa rUpa mahAsAgara pratye daSTi keLavavAne UtkaMThita banAve che. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4 thuM tattvajJAna dvArA padAnA maulika tattvanI samaja padAnuM svarUpa samajavA mATe prathama maulika tattvane oLakhavu joI e. ane tyArabAda tenA paryAyAne samajavAthI ja padArtha nu svarUpa yathAsthita samajI zakAya che. pudgalanuM svarUpa paNu A rIte ja samajI zakAya che. ane te rIte samajanAra ja vizva vyavasthA samajI zake. maulika tattvane jaivanamAM dravya" tarIke oLa khAvyuM che. sahabhAvi te habhAva te guNu, ane kamabhAvi te paryAya che. A jINu ane paryAya jemAM heAya te dravya kahevAya che. padAnu rUpAntara eTale ke vastunA bIjA svarUpane paryAya kahevAya che. jema ke ghaDA, kAThI, kuM'Du' vIgere mATIrUpa puddagala dravyanAM pharatAM rUpAntare yA paryAya kahevAya che. ane temAM rahela ratAza, cIkAza, vIgere mATIrUpa pudgala dravyanA guNA che. purvAMgala dravyanI avasthAe yA rUpAntaro game teTalAM thayA kare, paraMtu varNAdi guNA te eka yA anya aze te rUpAntarAmAM--avasthAmAM sadA avasthIta rahe ja che. pudgalaparamANu ane skaMdhAmAM pharatA ratA vaNu -gadha Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ N: ja na ma jha = ** ' . nan - - - ka ke kAkA * , a - - 106 jaina darzanane karmavAda: rasa ane sparza e cAreya pudgala dravyanA mULa svabhAve che. pudgala dravyanA ane paryAnAM anaMta svarUpa hoya che. guNa paryAyanA vividha svarUpane anurUpa te pudgaladravyamAM. vividha prakAranI zaktionuM prAgaTaya thAya che. vartamAnavijJAnanA AviSkAre te pudgaladravyanA guNa ane paryAyanA amuka amuka svarUpanA ja AviSkAra che. pudgala dravyanA anaMta svarUpe paikI vartamAna vijJAne AviSkArita svarUpe te pudagaladravyanA anaMta svarUparUpa. samudramAMthI eka bindu tulya che. judA judA kALe mAnava. samAja pote potAnI buddhinA kSapazamAnusAra judA judA prakAre pudgala dravyanA judA judA AviSkAre karIne bhautika sAmagrInI anukULatA karate ja rahyo che. amuka kALe amuka AviSkArene duniyA bhUlI jAya che, ane navA AviSkArane prAdurbhAva thAya che. te samayanA mAnavasamAjane bhUtakALanA keTalAka AviSkArene khyAla nahIM hovAthI, vartamAna AviSkArane ja mahattA ApI garvita banI jAya che. yaMtravijJAna, zabdavijJAna, bhUmivijJAna, bhUstaravijJAna, bhUtalavijJAna, bhUgarbhavijJAna, khagoLavijJAna, zilpa vijJAna, bAMdhakAma vijJAna, citra vijJAna, ArogyavijJAna, pramANa vijJAna, mAnasa vijJAna, vigere nAnAM moTAM aneka vijJAnanA AviSkAre, te paugalika pariNAmenA ja Avi kAre kahevAya. A AviSkAre be rIte samajI zakAya... (1) vijJAnanI rIte ane (2) tatvajJAnanI rIte. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * - tatvajJAna dvArA padArthanA bhautika tattvanI samaja 107 tatvajJAna ane vijJAnamAM moTo taphAvata che. tattvajJAna vyApaka che, ane lAkhe vijJAne tenA peTAmAM samAya che. zodhAyuM hoya tenA karatAM paNa anaMtagaNuM aNuzepyuM sadAnA mATe vijJAnamAM rahI jAya che. koIpaNa eka sAyansa yA te kaI paNa eka viSayanA paddhatisara zAstrane vijJAna kahevAya che. evA bhinna bhinna sAyansavettAone puchIye te teo kahe che ke, amane amArA viSayamAM bahu ja ochuM jJAna che. mane vijJAnanA dhuraMdhara vidvAnane pUche che, teo kaheze ke Aja sudhI ame ane amArA pUrvajoe hajAra varSa prayatna karI mAnava mananA viSayamAM bahu jJAna prApta karyuM che. paraMtu jeTaluM amane e viSayamAM mAluma paDayuM che, tenI apekSAe keIgaNuM adhika amane mAluma nathI. moTA moTA cikitsako nA anubhavane lAbha uThAvIne tathA potAnuM samasta AyuSya teja viSayanI anubhava prAptimAM vyatIta karIne paNa evA pariNAma para pahoMce che ke, amane zarIranuM bahuja ochuM jJAna che. koIne koI roga e AvI jAya che ke, temanA sarva jJAnane ajJAnamAM parivartana karI de che. ane te samaje che ke, je kaMI Aja sudhI jANyuM hatuM te ThIka nahIM hatuM. zarIramAM hajAre aMga evAM che ke jene "zarIravettAo"-- ne paNa patto hote nathI. evI rIte anya prakAranA vijJAna zAstranA paNa eja hAla che. te pachI kevI rIte kahI zakAya ke vaijJAnikanuM jJAna pUrNa che. jeo potAnuM samasta AyuSya jJAna vRddhine mATe ja arpaNa karI cUkyA che, r ra * * * * * Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 jaina darzanane karmavAda evA ja manuSyanAM udAharaNa ApaNe ahIM vicAryA che. vijJAnanI A sthiti che. jyAre tatvajJAnane viSaya AkhA vizva upara pharI vaLe che, te vizvane ja saMpUrNa tatva samajIne tenuM jJAna karAve che. - vaLI vijJAna te dazya jagatanA vibhinna aMgenuM pRthak pRthaka adhyayana kare che, jyAre je jJAnane mAnava mastiSkanI sAthe saMbaMdha che tevA jJAnanI koIpaNa dhAra tatvajJAnanA kSetrathI bahAra heI zakatI ja nathI. vijJAnane viSaya IndriyenI sahAyatAthI manuSya jeTale prApta karI zake teTalA pUratuM ja che. eTale vijJAna pratyakSa anubhavavAdI che. arthAt vijJAna te dazya jagata sudhI ja sImita che. tatvajJAnane viSaya te iMdriyapratyakSa pUratuM ja sImita nahIM rahetAM iMdriyAtIta viSayane paNa avelekIne aMtima tatvanA AdhAra paraja jJAnadhArAne spaSTa kare che. i ke nA karma * , * * * * * ** * * * * * * * nA vizvanA adazya ane guDha siddhAnta vijJAnanI daSTimAM AvI zaktA nathI. tethI karIne tevA siddhAntanA abhAve vijJAnanuM jJAna pAramArthika dRSTithI pUrNa kahI zakAtuM nathI. mATe ja vaijJAnika draSTikoNa haMmezAM apUrNa ane ekAMgI hoya che. *:-1 :- - ane tattvajJAna pUrNa ane savAMgI hoya che. tatva Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvajJAna dvArA padArthanA maulika tattvanI samaja 109: jJAnanI kheAjanA aMta te svayaM satyanA aMza che. eTale jyAM sudhI satya che tyAM sudhI tattvajJAna che. ane jyAM sudhI tattvajJAna che, tyAM sudhI satya che. tattvajJAna traNeya kALane mATe sadA akhAdhya ja che. temAM zaMkAne sthAna. che ja nahiM. judA judA kALakrame judA judA magajanA mANase judI judI zeAdhA ane potAnA vijJAnane ubhAM kare che, paraMtu vakhata jatAM e adRzya thAya che. ane tattvajJAna tA jagatamAM cAlu ja rahe che. tattvajJAnamAM jaDa, ane cetana bannenA guNa tathA paryAyanuM sarvAM gI zeAdhana che. jyAre vijJAnamAM prAya; jaDanA ja guNa tathA paryAyanu ane te paNa apUrNa ane anizcita zeAdhana che. cetananA lakSya vinAnA kevaLa jaDapudgalanA ja AviSkAra ane tenA upayAga zubha cheDAvALA nathI. jIvanamAM upayAgItAnI dRSTie tattvajJAna ane vijJAna bannenu svatantra mahattva che. annaya satyanI majila para pahoMcavAnA mArga che, paraMta tattvajJAnanA vikAsa mukhyatve AtmavAdanA rUpamAM che. tenAthI manuSyane kSamA, sa MtASa, ahiM'sA, satya, AdinI prApti thaI che. vijJAnane vikAsa Adhibhautikaja rahyo che. vijJAnathI' manuSyane bhautika sAmarthyanI ja prApti bahu thaI che. 9 #ga paraMtu samajavuM jarUrI che ke bhautika sAmagrIthI manuSya bhale AnaMdathI jIvI zake, bhUtalamAM ke gaganamAM vicaravAnA AnaMda mhAlI zake, paraMtu AdhyAtmika ane naitika sAmarthya vinA kevala bhautika sAdhanAnA DhagalAothI Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI. + +thir '110 jaina darzanane karmavAda vAstavika zAMtine anubhava ke bhautika AviSkAranI pUrNa satyatA kadApI prApta thavAnI nathI. sara jemsansa nAme eka vaijJAnika lakhe che kesApekSavAda ane paramANu vibhAjana ja vIsamI sadInA mahAna AviSkAra nathI, paraMtu "vastuo ApaNane jevI dekhAya che tevI nathI" e ja A sadIne mahAna AvikAra che. sAthe sAthe sarvamAnya vAta te e che ke ApaNe haju sudhI parama vAstaviktAnI pAse pahoMcI zakyA nathI. A rIte padArthanuM prAptajJAna e, kevala vaijJAnika dRSTi karatAM tatvajJAnadaSTi sAthe ja vicAravAmAM Ave, teja sva ane pArane lAbhadAyaka che. tatvajJAnanI vAtane phakta pAzcAtya yA vijJAnadaSTie ja jenArA ane vicAranArA kadAca na paNa samajI zake. vaLI AjanA artha pradhAna yugamAM kevaLa aMdhazraddhA rAkhavI paNa na paravaDe, te paNa samajavuM joIe ke keTalIka vAte evI hoya che ke, temAM ekalI tarkabuddhi kAma AvatI nathI. ene mATe AMtaradaSTi meLavavI paDe che. AMtaradaSTine aprApta manuSya, pRthvI upara rahIne trilekane jItavAnA prayAse karate AvyuM che. ane keTalIka vAra kaMIka aMze ene saphaLatA paNa maLe che. paraMtu jagatane itihAsa kahe che ke e saphaLatAnI bhramaNanuM jJAna mAnavIne haMmezAM pAchaLathI thayuM che. Ama thavAmAM tene * * * * * * Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 * * * * 4 va na tatvajJAna dvArA padArtha maulika tatvanI samaja tatvajJAnanI prAptino abhAva che. bAhyadaSTi te kevaLa vijJA nathI paNa keLavAya che. jyAre AMtaradaSTi te AMtaradaSTine prApta tattvajJAnIoe prarUpela tattvajJAna dvArA ja keLavAya che. have tatvajJAna aMge vicArIe te aneka prakAranuM -tattvajJAna samaya samaya para jagatamAM jovAmAM Ave che. ane te tatvajJAnanI prarUpaNArUpa vividha darzane (siddhAnta) jagatamAM daSTigocara thAya che. dareka tattvajJAnanA AviSkArakemAM nyunAdhika pramANamAM leka sevA, niHsvArthavRtti, tyAga tapa Adi paNa levAmAM Ave che. te vividha dArzanakAroe vividharUpe prarUpela tatvajJAne paikI, kyA tatvajJAnane saMpUrNa satya rUpe svIkAravuM, e prazna upasthita thAya e svAbhAvika che. eTale e mATe have vicArIe. jIvananA mULa tattvanuM adhyayana karavuM, tene samaja vAne prayatna kare, ane vivekathI kasoTIpara kasAelA tattvanusAra AcaraNa karavuM e ja "darzanane jIvananI sAthe vAstavika saMbaMdha che. mAnavajIvananI AsapAsanI parIsthitine ane tenA paraMparAgata saMskAranA AdhAra para ja pratyeka dArzanikanI vicAradhArA bane che. ane te kAraNenI anukuLatA-pratikuLatAne anusAra AgaLa vadhe che. svabhAva-vaicitrya ane paristhiti vizeSanA kAraNe ja vibhinna dArzanika vicAra Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzananA kavAdaH 112 dhArAomAM bhinna bhinna draSTikoNa hAya che. eTale vastuci'tanamAM jevA jevA DhaMganI sAmagrI upalabdha thAya che, tevA DhaMgathI ci'tananI zarUAta thAya che. manuSyane prAkRtika kRtiyA ane zaktionI pAchaLa kArya karavAvALI koI zakti pratyakSarUpe daSTigocara nahi thavAthI, utpanna thatA Azcayane lIdhe AgaLa vadhatI vicAradhArAne yuktiyuktakalpanAodvArA sa`tuSTa karavAnA manuSyanA prayatna paNa "dana"nA rUpamAM parivarttita thaI jAya che. pleTo ane bIjA grIka dArzanikoe karela dAza nika nirmANu e AzvanA AdhAre ja che. * 1 peAte svaya'nA astittva para athavA mAhya jagata a'ge utpanna thatA saMdehathI, manuSyanI vicArazakita dvArA Alakhita mAga paNu, dananu rUpa dhAraNe kareche. pazcimamAM arvAcina daza nAnA prAraMbha saMdehathI ja thAya che. te dhArmika upadezane paNa saMdehanI dRSTithI dekhe che. koIka darzIna evAM paNa che ke Azcarya ane sadeha pratye bilkula vicAradhArA nahi karatAM peAtAnuM dRSTikoNa bhautikatA pradhAna banAvI jIvananA vyavahAra pakSanI siddhinA mATe ja siddhAntA raju kare che. je " vyAvahArikatA vAda" nA nAmathI prasiddha che. bhAratIya paraparAmAM A dRSTikoNavALuM dana te " cArvAka dana " kahevAya che. A vicAradhArAvALuM daza na Adhunika vijJAnanI ja adhika samIpa gaNAya. kr Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvajJAna dvArA padAnA maulika tattvanI samaja 113 A rIte Azcaya, jijJAsA ane sazayAdinA kArAthI utpanna thayelAM darzIne te mukhyarUpe te pAzcAtya paraMparAnuM ja pratinidhitva kare che. bhAratIya paraparAmAM te danazAstranu` mukhya prayeAjana duHkhathI mukta thavAnuM che. bhAratIya darzanAmAM prAya; AdhyAtmika ja preraNA che. ahIM samajavuM jarUrI che ke mAnavajIvananI sArthakatA yA mahattA kevaLa vijJAna, a-zAstra, rAjyanItizAstra, ItyAdI jIvana vyavahAra pUratI ja nathI. paraMtu jenuM mUlyAMkana karavAnuM sAmAnya mAnavInI zakitathI mahAra che, vaLI jenu mUlya vyAvahArika aMzathI paNa keIgaNa adhika che, je vyAvahArika aMzane paNa kayAreka kacAreka mAdana karanArU che, evA AdhyAtmika yA Antarika jIvanathI ja manuSyanI mahattA che. bhaviSyakAlIna ujjavalatAnuna te AdhyAtmika dRSTi che. bhAratIyadaza nanuM nirmANu AvA prakAranI preraNAthI ja thayelu hAya che. zAzvata zAMtine prApta karavAnI preraNA karatuMdana, teja AdhyAtmika darzana che. jene sAmAnya cakSu dekhI na zake, tene AdhyAtmika darzana jovAne Icche che. jene sAdhAraNa indriyeA pAmI na zake evI vastunA te anubhava karavA cAhe che. bhautika vicAradhArAvALI vyakita, AvI AdhyAtmikatAthI bahu ja dUra bhAgavAnA prayatna kare che. tA paNa AdhyAtmika darzananuM stara bahu ja uMcu che. je. Ta Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzananA kavAda jagatanA mULa tattvanuM vAstavikajJAna AvA AdhyAtmika darzanA dvArA ja prApta karI zakAya che. 114 ** ****** bhAratIya sarva AdhyAtmika darzanAnA mukhya uddeza phu:khanA nAza ane zAzvata sukhanI prAptinA ja che. bhautika sukhane paNa AdhyAtmika darzanAe te duHkha ja gaNyu che. sadAkALa AtmAnI sAthe saMbadhita rahenArA sukhane ja sukha mAnyuM che. ane evuM sukha, te AdhyAtmika sukha che. jenA viyAga kadApI thatA ja nathI. AvA sukhanI prAptimAM sAdhanabhUta nIvaDanAra bhautika anukULatAvALI sAmagrInI AvazyakatA, AdhyAtmika sukha prApti sudhI ja svIkA gaNI, ante te tene paNa tyAjya gaNI che. para`tu AdhyAtmika jIvanathI patana karAvavAvALI bhautika anukULatAvALI sAmagrIne tA, vyAvahArIka duHkha karatAM paNa vizeSa khataranAka gaNI che. ama vaLI bhautika sukha-duHkha ke AdhyAtmika sukha-duHkhanA maulika tattvanI paNa bhAratIya danAmAM ahu ja spaSTa ane talaspazI vicAraNA ALekhAI che. AvI vicAraNAne spaSTa ullekha jainadarzanamAM vizeSa svarUpe maLI zake che. {KA__** ra jainadana kahe che ke prANione vividha prakAre bhogavavA paDatA kaSTonA mULa AdhAra, jIva ane pudgala tattvanA pArasparika sabaMdha che. bhautika sukhanI prApti paNa A banne tattvAnA saMbaMdhanuM ja pariNAma che. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - r art - - tatvajJAna dvArA padArthanA maulika tattvanI samaja 115 jaina darzananI mAnyatAnusAra jyAM sudhI e bane tatve eka bIjAthI sarvathA bhinna na thAya, tyAM sudhI jIvane anaMta AdhyAtmika sukhanI prApti asaMbhava che. anAdikALathI paraspara saMbaMdhita e bane tatvane alaga pADavAnuM digdarzana ja, jaina darzananuM mukhya prayajana che. duHkhanA mULarUpa pudgala tatvane ulekha yathAsthiti svarUpe, bhAratIya jainetara darzanamAM jovAmAM nahiM AvatuM hovA chatAM, temane uddeza ane AcAravicAre, AtmAmAMthI pudgala tatvanA saMbaMdhane alaga karI, pugalanA saMbaMdhathI rahita zAzvata sukhanI prApti mATenA ja che. jaina darzanamAM tatva, dravya, sata, padArtha, Adi zabdone prAyaH eka ja arthamAM prayoga thayela che. AgamAM sat " zabdonA prAga bahu ja ochA che. tyAM prAyaH dravya zabdone ja pravega che. e dravyane ja tatva kahyuM che. jIva, dharma, adharma, AkAza, kALa ane pudgala, e cha dravya (maulika to) jainadarzana mAne che. A chae dravya svataMtra che. eka tatva bIjA tatvarUpe kadApI thaI jatuM nathI. jIva te svadeha pramANa, jIva ane pudgalane gati tathA sthitimAM sahAyaka anukrame dharmAstikAya ane adharmAstikAya tattva, ane AkAzanA viSayamAM kAkAza uparAMta alakAkAza paNa hovAnI mAnyatA, e jaina darzananI vizeSatA che. kaI kaI darzanamAM pudgala. tattvanI sAmAnyapaNe Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 jaina darzana karmavAda mAnyatA che. paraMtu jainadarzanane mAnya pudagalanI mAnyatAmAM vizeSatA e che ke te bIjAonI mAphaka pudgala paramANuone bhinna bhinna prakAre nahIM svIkAratAM te kahe. che ke pratyeka paramANumAM sparza, rasa, gaMdha ane rUpanI. yegyatA rahe ja che. sparzanA paramANuM te rUpAdinA paramA-- guthI bhinna nathI. evI rIte rUpanAM paramANu sparzAdinA. paramANuothI alaga nathI. paramANu eka ja jAta che. pRthvInA paramANuM, pANImAM pariNata thaI zake che. pANInAM. paramANu agnimAM pariNata thaI zake che. pRthvI-pANI, agni, e vigere maulika tatva nathI. skulamAM bhaNatA vidyAthIo dvArA hAIDrojana ane ekasIjananA aNuone ekaThA karI pANI banAvavAnA akhatarAo ane hAlanI sarakAra dvArA pANImAMthI paNa vIjaLI utpanna karavAnAM kAryo, e. tenuM pratyakSa udAharaNa che. tathA reDiye dvArA zabda paNa pudagala hovAnI sAbiti Aje pratyakSa siddha che. A rIte jainadarzanapraNita tattvajJAnanI vAstaviktA ane saMpUrNatAne khyAla ApaNane AvI zake che. sAdhAraNa rIte te jaina darzananI mAnyatA be tatvanI ja che. (1) jIva ane (ra) ajIva. agara (1) cetanA ane (2) jaDa uparokta cha dravya (tatva) mAMthI jIva vinA pAMce dravye ajIva kahevAya che. saMsAranI vibhinnatAnA kAraNamAM mAtra eka "jaDa"ne ja mAnavAthI ke elA Atma - - - - - - - Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 - - - - - - tattvajJAna dvArA padArthanA maulika tattvanI samaja tatvathI ja, sarva bAbatene nikAla karI levAthI, ke ekapaNa tatvane sarvathA niSedha karavAthI, jagatanA svarUpane vAstavika khyAla AvI zakatuM nathI. vaLI tatva aMge ekalA nityavAdane ke ekalA anityavAdane ja svIkArI levAthI vastunA anaMta dharmAtmaka svarUpanI samaja paNa samajI zakAtI nathI. ane tatvajJAna adhurUM ja rahI jAya che. jaina darzana kahe che ke vastumAtra svabhAvathI ja evI che ke, tene vicAra aneka daSTithI thaI zake che. e dRSTinuM nAma anekAntavAda che. vastunA koI eka dharmanuM pratipAdana "syAtazabdathI ja thAya che. AthI anekAntavAdane syAdvAda paNa kahe che. vastune eka deSTibinduthI jenAra te ekAntavAdI che. vastune vAstavika khyAla ekAntavAdathI nahiM, paraMtu anekAntavAdathI prApta karI zakAya che. AcAranA nAme paNa ahiMsAne jeTalo vikAsa, jaina paraMparAmAM thaye che, teTale vikAsa bhAratIya paraMparAnI bIjI kaI dhArAmAM thayela jovAmAM AvatuM nathI. enuM mukhya kAraNa jagatanI dazya vastuo paikI kaI kaI vastuomAM kyAre kyAre kevA prakAre cetanAnuM astitva che, ane kayA saMgamAM dazya vastuomAM paNa jIvanI utpatti thaI zake che (jIva janma dhAraNa kare che), jIvanI bAhya ane AMtarika dazA vibhinna rIte paNa kevA prakAre hoya che, AtmAnI vizuddha dazA kevI che, vigere jIvatatva saMbaMdhI jJAnanI saMpUrNatAne khyAla jainadarzanamAM daSTigocara thAya che. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 jaina darzanane karmavAda jIvananI bhinna bhinna vRttine anusAra jIvanI avasthAo paNa bhinna bhinna prakAre kevI rIte banI rahe che, ene spaSTa khyAla jaina darzanamAMthI maLI rahe che. e avasthAonA AdhAre tenA navabheda paNa jaina darzanamAM kahyA che. jIva-ajIva-puNya-pApa-Azrava-saMvara-nirjarA -baMdha ane mekSa; e navabhedomAM amuka avasthA jIvanI pitAnI ja che, amuka bannenI mizrita avasthAo che, ane amuka ajIvanI avasthA che. A rIte vibhinna tanI mAnyatA vibhinna daSTikoNathI che. je ke jainadarzananI mAnyatAnusAra mukhya rUpathI, jIva ane ajIva, agara cetana ane jaDa, e beja tattva che. paraMtu e bane tanA vizleSaNa yA avasthA vizeSathI bhinna bhinna saMkhyaka tanI racanA yA baMdha thaI zake che. jIvanI duHkha prApta avasthAnuM mukhya kAraNa pudgala dravya hAI pudUgala dravyanuM vistRta varNana, jaina darzanamAM batAvavAmAM AvyuM che. pudagala dravyanuM svarUpa samajI zakanAra ja jagatanI vicitratAne khyAla prApta karI zake che. jagatamAM je koI dazya padArtho che, te sarva ane zarIra zvAsozvAsa, zabda ane vicAra, e sarva, pudagala dravyanuM ja pariNAma che. judA judA samaye vaijJAnike je AviSkAra kare che, te zarIra, zabda ane vicAra rUpe pariNita pudgalemAMthI ja kare che. ane jagatane Azcarya mugdha banAve che. paraMtu zarIrAdinuM pariNamana, zAmAMthI thAya che, te vaijJAnika jANI zakatA nathI. amuka saMkhyA pramANu paramANu samuha Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - mananA nAma-- - - - - - - tatvajJAna dvArA padArthanA maulika tattvanI samaja 119 rUpa skaMdhamAMthI ja zarIra, zvAsocchavAsa, zabda ane vicAranuM pariNamana thaI zake che. A pariNamanamAM maulika tatvarUpe yogyatA dharAvatA audhe ati sUkSama che. temAM rUpa -rasa-gaMdha ane sparza hovA chatAM paNa te skaMdha eTalA badhA sUkSma che ke Indriya pratyakSa thaI zaktA nathI. chatAM paNa te ska dhasamuhamAMthI zarIrAdirUpe pariNita dazA, Indriya pratyakSa hovAthI tene astitva viSe zaMkA rahetI nathI. sthUlatA ane sUkSamatAnI daSTie cha prakAranA je pudgala skadhe kahyA che, te paikI pAMcame prakAra sUkSama skane je kahyo che, te ja prakAranA skamAMthI zarIrAdinuM pariNamana thaI zake che. te konuM varNana AgaLa ATha grahaNa vargaNa tarIke vicArAI gayuM che. A pariNamana, jIvanA prayatnathI ja thAya che. jIvanAra prayatna vinA te pariNamana thaI zakatuM nahIM hovAthI, te pariNamanane "prayAga pariNamana": kahevAya che. jIva dvArA tenuM pariNamana kevI rIte thAya che te, AgaLa vicArIzuM. paraMtu A rIte jIvadvArA thatA prAgapariNamanamAM kayA sAdhanathI jIva, te te skamAMthI zarIrAdirUpe pariNamana karI zake che, te paNa vicAravuM ati jarUrI che. AtmAnI sAthe amuka svarUpe pariNamana pAmela pudgalenA saMbaMdhathI ja jIva, uparokta sUkSma pudgala skInuM zarIrAdi rUpe pariNamana karI zake che. tenA vinA te thaI zakatuM nathI. samasta brahmAMDamAM zarIra, zvAsocchuvAsa, bhASA ane mana Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 jaina darzanane karmavAda je vagaNAone pudagala ska dha sthaLe sthaLe bharacaka hovA chatAM paNa, kAmaNa vagaNanA skomAMthI karmarUpe pariNAma pAmela pudgala skaMdhonA saMga vinAne AtmA, ATha grahaNa gya pudagala vargaNAnA skaMdhomAMthI, zarIrAdirUpe pariNamana te nathI. eTale dazya jagatanA padArthonA pariNamanamAM, agarate jIvanA bhinna bhinna prakAranA Atmika, zArIrika, vAcika ane mAnasika vikAsanA rodhamAM, mukhya tatvarUpe kAmaNa vargaNAnA skasamuhamAMthI pariNamanapAmela karmadravya ja bhAga bhajavI rahyuM che. jagatamAM je je dravyanA je je guNa ane paryA che, te tamAma dra -guNe ane paryA-cethI jIvane anabhijJa rAkhanAra, pitAnI sAthe karmarUpe saMmizrita banI rahela pudgaladravya ja che. te anabhijJatA ja jIvane duHkhadAyI che. eTale duHkhanA mULa, te karmarUpa pudgala dravyane jANanAra, ane samajanAra ja tenA saMgathI mukta banI zake che. te karmarUpe pariNata thatA kArmaNa vargaNAnA muddagala skadho, AtmAnI sAthe kevI rIte vaLage che, ceTe che, te AgaLa vicArIzuM. ahIM te eTaluM ja spaSTa karavuM jarUrI che ke zarIra, zvAsa, vacana ane vicArarUpa pudagalapariNamana, jIvanA prayatnathI ja thatuM hovAthI "pragapariNamana" kahevAya che. ane te pragapariNamita pudagala skadhomAMthI judAjudA samaye judAjudA vaijJAnika bhinna bhinna AviSkAra dvArA bhautika sAmagrImAM upayogI je pudgalaracanA kare che, te mizra pariNamana kahevAya che. jo ke praga ane mizra bane - - * * * * * * Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAna nananana tatvajJAna dvArA padArthanA maulika tatvanI samaja 121 pariNamanamAM jIvane prayatna te che ja. paraMtu je pudgalene pariNamanamAM pahela vahele ja jIvane prayatna thAya che, te pariNamanane prayuga pariNamana kahevAya che. prAgapariNamanane egya ATha grahaNa gya pagalavargaNuonuM ane anya agrahaNa yogya pudgala vargaNAonuM vagaNurUpe thayela pariNamana, jIvanA prAga vinA svayaM pariNita hoI tene "vizvasA pariNAma" kahevAya che. jo ke dazyajagatanuM maulika tattva paramANu ja che. chatAM jIvanA prayogane prAraMbha ATha grahaNa yogya pudgala vaNA upara ja te heI, dazya vastuonA maulika tatva tarIke ATha grahaNa yogya pudagalavargaNa ja che. A rIte jaina darzanakAranI daSTi, padArthanA aMta sudhI-mULa sudhI pahoMcavAmAM temanI sarvajJatA ja kAraNabhUta che. ahIM keIne zaMkA thAya ke visasA ane pragarUpe pariNAma pAmela pugala avasthA te jainadarzanamAM batAvI, paraMtu bhinna bhinna samaye vaijJAnika dvArA bhinna bhinna svarUpe thatA AviSkArarUpa pudgalapariNAma, ke je manuSyone jIvane pagI banI rahe che, tevA AviSkAranuM varNana jaina darzanakAre sarvajJa hevA chatAM jainadarzanamAM kima jovAmAM AvatuM nathI? pudgalanA tamAma paryAnA jANakAre te trikAlika paryAnuM varNana batAvavuM ja joIe. AnuM samAdhAna e che ke, sarvajJa deve sarva dravyanA Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A take * - * * 122 jaina darzanane karmavAda vikAlika guNa ane paryAne jANavAnI zaktivALA che. koI paNa kALe sAmAnya manuSya AviSkArita keIpaNa ArviSkAra, sarvajJa dethI ajJAta hoteja nathI. ajJAta hoya te sarvajJa kahI zakAya ja nahIM. vaLI ane tAne ta. AviSkAre kudaratanA paDadA pAchaLa jagatathI ajANarUpe che, te paNa tamAma, sarvajJa devethI te jJAta ja che. paraMtu prayogathI siddha batAvavA jatAM, vAsanAne bhUkhyA, tRSNane dAjha manuSya, enAthI anartha macAvI de che. are kadAca !' vizvane saMhAra karavAmAM paNa e zaktio khacI nAkhe. che. AjanI vaijJAnika siddhio pAchaLa te aDhaLaka dravya ane kALa vyaya thAya che. chatAM pUrNa saphalatA te anizcita bane che. jyAre bhUtakALamAM te tAMbA ke cAMdInuM sapanuM banAvavAnA, amuka zabdaprayoga dvArA jagatamAM upasthita. muzkelIone dUra haTAvavAnA, devatAone vaza karavAnA bhutala ke AkAzamAM uDayana karavAnA, ityAdi pagalika AviSkAre, bIskula mAmulI dravya ane kALavyayathI bhAratanA sata karatA hatA. chatAM paNa A bhautika AviSkAra karatAM Atmika AviSkAranI mahattA te samaye vizeSa hatI.. eTale AvA AviSkArone vyaya, parArtha visarI svArtha vRddhimAM, ke dayA-dAna-sahAnubhuti ane paropakArane bhUlI jaI saMgrahavRttimAM na hate. evA AviSkArenA upayogamAM bheganI lAlasA ke asaMteSanI jvAlA na hatI. ahaMbhAva-svArtha ane bhayane. bhutala ke bITakala mAmulI A bhautika AkAra hatI. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13. -apa ke na tatvajJAna dvArA padArtha maulika tatvanI samaja upasthita thavA nahIM devAmAM te AviSkArake sajAga hatA. bhautikatAnI bimArIthI rogagrasta na thaI javAya tenI sAvadhAnI hatI. kaSAyanI glAni hatI. durAcArI vidvAna karatAM sadAcArI abhaNa pratye Adara hate. te samaye AtmA pratye upekSAbhAva na hatuM. jethI AdhyAtmika saMskRtinA rakSaNa samaye upasthita thatI kaTokaTIne nivAravA mATe ja, bhAratanA saMte dvArA AvA prayogo thatA. maraNAMta kaSTa Ave te paNa svadehanA rakSaNa mATe para dhvaMsa karavAmAM tene upaga na thatuM. kAraNa ke e saMtapuranA jIvanamAM svArtha gauNa, ane parArtha mukhya hate. samaya palaTo thatAM mAnavIomAM svArthavRtti ane viSayalAlasAonuM sAmrAjya vRddhi pAmatAM te vastuonA sadvyayane badale durvyaya thavAnA pariNAme, te zaktio hAsa pAmI, A kAraNathI jainAcArya kevaLa jainadarzana praNita maulika tatvane ja nIrUpIne mauna rahyA che. vikAlika dravya-guNa ane paryAyane anubhavavA mATe virATa jJAnanI jarUra che. e mATe AtmAne anupama zuddhikaraNa prAga ja jarUrI che. e ekapraga ja siddha thayethI, vizvanuM kaI paNa tatva ajJAta rahetuM ja nathI. e praganI siddhatA mATe karma svarUpane saMpUrNapaNe samajI, jainadarzanapraNita AcAra dvArA, AtmAnI sAthe saMbaMdhita karmarUpa pudgalavargaNane haTAvavAnI keziSa karavI jarUrI ka, kara makara : ' Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ': , . . * * * * 124 jaina darzanane karmavAda che. e rIte koziSa karanArAo ja sarvajJa banyA che, ane banaze. tathA zAzvata sukhanA joktA banI zakaze. bhinna bhinna svarUpe thatuM pudgala pariNamana yA putra gala AviSkAra thavAmAM, paramANunI vRddhi ane nyUna thavAnI rIta, paramANunI anaMta zaktionuM varNana, pudgalanI ra8 sUmi vargaNAo, grAhya-agrAhya vagaNIe, acita mahAkaMdho, vividha pariNAme, A badhAnuM zAstrIyavarNana, paddhatisara, vistArapUrvaka, sUkSma vicArathI, jainazAstramAM Aje paNa eTaluM badhuM jovAmAM Ave che ke, jagatanA anya keI graMthamAM nathI. kaI paNa vaijJAnika zodhI zake tema nathI. paraMtu te vAMcavAmAM-vicAravAmAM samajavAmAM, nathI koI TAIma letuM ke nathI koI TAIma levAnI AvazyakatA samajatuM. bhAratanI amUlya samRddhirUpa A jainazAstrarUpI dhana, Adhunika kALe bakarInI keTe baMdhelA maNi ratna jevuM thaI gayuM che. vadhu aphasosanI vAta to e che ke jaina samAjane paNa bahoLe varga, A vastuthI bilakula ajJAta che. dhanikane dhana pravAha, upadezakene upadezapravAha, buddhimAnene buddhi pravAha, Aje kaI anya mArge ja vahI rahyo che. eTale jainazAstrane A viSaya dinapratidIna bhUlAte ja jAya che. prasaMgopAta ahIM ATale viSayAMtara karavuM paDe che. muLa vAta te ApaNe ahIM karma aMge vicAravAnI che. eTale karma e zuM cIja che, zAmAMthI taiyAra thAya che, A jainazAcara = thai gayuM cheA varga, A Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - tatvajJAna dvArA padArthanA maulika tatvanI samaja 125 kevI rIte taiyAra thAya che, tene saMgathI AtmAnI dazA kevI bane che, sRSTi racanAmAM pudgalane upayoga kevI rIte thatuM rahe che, te badhuM samajavA mATe brahmAMDamAM rahela pugalavagaNanuM svarUpa ApaNe vicAryuM. ane te svarUpanI tathA te svarUpanA praNetA sarvajJa hevAnI satyatA siddha karavA mATe prasaMgepAta vaijJAnika Adi anya hakIkate paNa vicArI. AmAM nathI koIne pratye dveSabhAva, nathI kaMI jhaghaDavAnebhAva. mAtra bhAva che vastunirUpaNuM ane satyatAnI tathA maulika tatvanI kaseTIne. have AgalA prakaraNamAM AtmAnI sAthe thatA kArmaNavagaNAnA muddagala saMbaMdha aMge vicArIe. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kakara : - *. * * * * * * * * * * * * * * prakaraNa 5 muM pudgala grahaNa ane pariNamana A jagatamAM rahela anaMta pudgalapadArthonA pudagala piMDamAM rahela paramANuonI judI judI saMkhyAnA kAraNe, audArika, vaikriya, AhArakAdi vargaNAo banelI hoya che. temAM amuka saMkhyA sudhInA paramANupaDanI kArmaNa vargaNa bane che. jIvanI sAthe kSIranIravat saMbaM dhita thayela te kArmaNa vargaNane ja, zrI sarvadevoe karma' tarIke oLakhAvela che. kArmaNavargaNAnI saMjJAthI oLakhAtA te pudgalapiMDanuM astitva, sadAnA mATe kAkAzamAM sarvatra vyApta hovAthI, game te kALe ane game te sthAnathI, jJAnAdi guNavALe AtmA, salezya vIryarUpa ga vaDe, te kArpaNa vargaNanA pudgalapiMDene grahaNa karI, grahaNa samaye ja karma svarUpe banAvI de che. ahIM salezya vIrya eTale zuM ? te vicArIe. vIrya aMge vicAra karavAthI vIryane artha veNa, utsAha, baLa, parAkrama, zakti ityAdi thAya che. A varSe e prakAranuM che. (1) labdhivIrya ane (2) karaNavIrya. prajAne Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - - - ke ;144 " 1 1 , pudgala grahaNa ane pariNamana 127 AtmAmAM zaktirUpe raheluM vIrya, te labdhivIrya, ane te vIryanI pravRttimAM nimittabhUta mana-vacana ane kAyArUpa sAdhana, te karaNavIrya che. karaNavIryamAM Atmika vIryanA vAhana rUpathI vIrya zabdane upacAra che. AtmajJAna rahita jIvane vIryaguNanI prAthamika samaja, karaNavIrya dvArA ja ApI zakAya che. kAraNa ke labdhivIrya pragaTa hovAmAM karaNavIrya saMbaMdha dharAve chemATe te upacAra yogya che. vAstavika rUpathI te vIrya e zarIranI nahIM, paraMtu AtmAnI vastu che. vIrya e zarIrane guNa nathI, paraMtu zarIranuM sarva prakAranuM saMcAlana karavAvALe je AtmA, zarIramAM rahelo che, tene guNa che. - vIryanA satya svarUpathI ajJAta leke, zarIranI tAkatane-baLane ja vIrya svarUpamAM samaje che. paraMtu zarIranI aMdara raheluM vIrya te, pudagalamAMthI baneluM hevAthI te te paugalika vIrya kahevAya che. A paugalika vIryanI pragaTatAne AdhAra, AtmAnA vIrya guNanA pragaTIkaraNa para ja che. Ad, rabAna che - - = = . jo ke ma * n - * * * * * - - - ja - * G+ + 4 = '1* ja'' , nA .. jagatanA nAnA moTA sarva prANIonI mana-vacana tathA zarIranI skUla yA sUkSama pravRttimAM AtmAnuM vIrya ja kAma Ape che. mana-vacana ane kAyA te jaDa hovAthI, AtmAnA vIryavinA keIpaNa prakAranI kriyA karI zakatAM nathI. keTalAka prANiomAM zArIrika baLa utkRSTa hovA chatAM paNa, , jA , * * * * * * * * * ba ma * * * * * * * * * * * * * *! * - * * --- , * * * * na +, * * * * * * * * - * - nAra 8 +*, * Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 1 , ra ja che ** ; + + + 128 jaina darzanane karmavAda mAnasika baLa hetuM nathI. ane keTalAMka prANiomAM zArIrika baLa ochuM hovA chatAM paNa mAnasika zaurya vizeSa paNe dekhavAmAM Ave che. tenuM kAraNa e che ke zArIrika baLane AdhAra Atmika baLanA vikAsa para ja hoya che. keTalAMka dubalAM prANi je nirbaLa dekhAya che, te kayAreka kayAreka asAdhya purUSArtha karI nAkhe che. tathA moTA zarIra vALA leke eka sAdhAraNa kAryamAM paNa asaphaLa thAya che. eja Atmika baLanA AdhArane pratyakSa purAve che. zArIrika baLanI pracuratAvALA keTalAka manuSya Darapoka ane mUDha paNa hoya che. kemake temanI pAse AtmavIryane pragaTa karavAnuM baLa hotuM nathI. tethI samajavuM joIe ke zArIrika baLanI parIkSamAM Atmika baLa vIrya ja kAma kare che. AtmA jyAre zarIrane tyAga karIne cAlyA jAya che, tyAre majabutamAM majabuta zarIra paNa kASTanI mAphaka thaI paDyuM rahe che. eTale spaSTa rIte siddha thAya che ke Atmika baLavIryanA abhAvamAM zArIrikabaLa vyartha che. zarIragata pagalikavIrya e brAhyavAya che. bAhyavIrya e Atmika vIryanA bAhya sAdhanomAMnuM eka bAhya sAdhana che. arthAt Atmika vIrya pragaTa havAmAM bAhyavirya paNa saMbaMdha dharAve che. kevaLajJAnI bhagavaMtanI jJAna- zaktithI paNa be bhAga thaIna zake evA avibhAjya vIryane eka bhAga "avibhAjya vIrya" kahevAya che. evA anaMta vIryaavibhAga" pratyeka AtmAmAM hoya che. kevalI Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudgalagrahaNa ane pariNamana 129 'ra bhagavAna tathA siddha paramAtmAmAM te vIryAM tarAya kanA. kSayathI sapUrNa ane ekasarakhuM' anantalabdhivIya pragaTa thayelu hAvAthI, AtmAnA tamAma vIrthAMza-vibhAga khullA. hAya che. arthAt temanuM vIya, " kSAyika vIya " kahevAya che. kSAyika nIyamAM samagra jagatane palaTAvI nAkhavAnI zakti hAya che. parantu e rIte palaTAvavAnu kAI kALe. karatA nathI. kAraNu ke tevI rItanA pragaTa vIvALA AtmAne evuM karavAnuM kaI prayeAjana hAtuM ja nathI. vIyanA viSayamAM AvI spaSTa hakIkata jainadarzana sivAya jagatanA koI sAhityamAM samajAvavAmAM AvI nathI. Atmika vIya nI apUrNatA-alpatA yA khAhulyatA tA pAtAtAnA vIryaMtarAya kanA kSaceApazamanA ja AdhAre che. koIpaNa vInA tamAma vIrthAMza teA kayAre ya paNa DhaMkAtA nathI. kema ke jo saMpUrNa vIryAM...za DhaMkAI jAya te, zarIrane ceAgya puddagalagrahaNa evam pariNamana, tathA bhASA, zvAsA zrvAsa, ane maneAvagaNAnA pudgalAnuM grahaNu, pariNamana tathA Alekhana jIva karI zakatA nathI. ane te vinA jIva, jIvarUpe paNa rahI zakatA nathI. jogehiM tayaNu ruvaM, pariNamai gieha uNapaMcataNU ; pAugge vA''laMvai, bhAsA''Nu-maNattaNe khaMdhe // - karmaprakRti.. a--mana, vacana ane kAyAnA caiAgathI ( pAta jai. Ta Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 jaina darzananA ka vAda peAtAnA vIya yoganA kSayApazamAnusAre pAMca zarIrane caiAgya pudgala grahaNa karIne--pariNumAvIne AtmA potAnI sAthe sa''dhita kare che. ane bhASA, zvAseA zrvAsa tathA maneAvagaNAnA pudgalAne grahaNa karI, te rUpe pariNamAvI, tene cheDavAmAM hetubhuta sAmarthyane utpanna karavA mATe, te uzvAsAdi puddagalAne ja avala e che. paNucha para caDhAvelu ANu, AgaLa phekavAne mATe jema prathama pAchaLa kheMcavuM paDe che, ane e pazcAdAkaSa NurUpa prayatnathI ja bANumAM je agragamanarUpa zakti pedA thAya che, tevI rIte ja uzvAsAdi visarjanamAM samajavuM, zarIra purdUgalAnu te AtmA visajaeNna karatA nathI, paNa saMbadhita karIne rAkhe che. ane uzvAsAdimAM teA saMbadhita karIne rAkhI nahIM mukatAM, visarjana kare che. eTale zarIra pudgaleAmAM grahaNa ane pariNamana e eja kriyA haiAya che. ane uzvAsAdimAM te grahaNa-pariNamana, -Alakhana ane visarjana, e cAra kriyA pravarte che. A grahaNa-pariNamana ane Ala'anamAM mukhya pravarttaka tA AtmIya rUpalabdhivIya ja che. paraMtu karaNavI tenu sAdhana che, mana-vacana ane kAyAnA puddagalA dvArA pavatuM je AtmavI te ceAga kahevAya che. A mana-vacana ane kAyAnAM pudgalA sahakArI kAraNu hAvAthI kAnA Aropa karIne tene paNa zAstramAM yoga tarIke vyavahAra karyAM che. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 pudgalagrahaNa ane pariNamana eTale ja mana-vacana kAyArUpa sahakArI kAraNa dvArA utpanna thatA salezya vIryanI, yegasaMjJA che. A cagasaMjJaka vIryavaDeja grahaNayogya pagalavargaNAomAMthI AtmA, grahaNa-pariNamana-avalaMbana ane visarjana, yathA rogya kare che. lezyAvALA jInuM vIrya te salezyavIrya che. ane lezyA vinAnA jIvenuM vIrya te alezyavIrya che. lehyA sahita vIryavALA je sagi kahevAya che. ane vezyA rahita vIryavALA ja agI kahevAya che. tenuM kAraNa e che ke, vezyAvALA jInA labdhi (Atma) vIryanuM pravartana, mana-vacana ane kAyA dvArA thatuM hoI te jIve saMgi kahevAya che. ane leNyA vinAnA javanA labdhivIryamAM mana-vacana ane kAyArUpa sAdhano upayoga hete nathI. * alezya virya te agI kevalI guNasthAnakavALAone tathA siddhone hoya che. alezya vIrya dvArA pudgalenuM grahaNa -pariNamana vigere nahIM hovAthI, agI guNasthAnakavALA che ke siddhanA che, biskula pudagarlane grahaNa karatA nathI. - alezya vIrya te vayatarAya karmanA saMpUrNa kSayathI ja hoya che. ane salezyavIrya te vItarAya karmanA saMpUrNa kSayavALuM paNa hoya che, ane deza kSayavALuM paNa hoya che. te anukrame kSAyika ane phAyopathamika vIrya kahevAya che. salezya kSAyikavIrya, te sayogI kevalIne hoya - * * * * *kema na * vAtA ". " ka kat , , , , na Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 jaina darzanane karmavAda che, ane kApazamika vIrya techadyastha (asarvajJa) ne hoya che. A salezya kSAyikavIrya te akaSAyi ja hoya che. ane salezya lAyopathamika vIrya te sakaSAyi ane akaSAyi. ema banne prakAranuM hoya che. temAM salezya akaSAyi kSApazamika vIrya te upazAMta moha tathA kSaNamaha gaNasthAnakavALAone hoya che. ane sakaSAyi lApazamika vIrya te sUma saMparAya guNasthAnaka sudhInA tamAma jIvone heya che. vaLI kevalikavIrya ane chAghasthikavIrya e be prakAranuM vIrya gaNa, kaivalika vIryanA salezya ane alezya ema be bheda pADI zakAya che. te banne bheda akaSAya ja hoya che. chAghasthikavIrya te salezya ja hoya che, paraMtu tenA sakaSAya ane akaSAyi rUpa be bheda hoya che. lezyAyukta chastha jInA vIza vibhAga, viyatarAya karmanA saMbaMdhathI tamAma te khullA hotA ja nathI. arthAt nyunAdhika aMzathI khullA hoya che. ane bIjA vIAMtarAya karmathI DhaMkAelA hoya che. kayA jIvamAM keTalA pramANamAM AtmikavIrya khulluM hoya che. tenI alpatA ane adhikatAnuM varNana, jainazAstramAM, ati suMdara rIte batAvyuM che. salezya kSApathamika ane salezya kSAyika ema bane prakAranA vIryamAM darenA abhisaMdhija ane anabhisaMdhija Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudgala grahaNa ane pariNamana 133 ema e prakAra hAya che. kamanA saceAgathI AtmapradezamAM ukaLatA pANInI mAphka satata kaMpana cAlu hAya che. ane tenI asara zArIrika-mAnasika ane vAcika aneka bAhya pravRttiothI vyakta thAya che. zarIramAM aneka dhAtuo-upadhAtuo bane che. pArasparika sa`kramaNa thAya che, anAvazyaka padArtha zarIramAMthI visarjita thAya che. * [girl wi nidrAvasthAmAM paNa e pravRttiye cAlu ja rahe che. A prakAre thavAvALI sava pravRttiyeAmAM pravRttavI ne " anabhisaMdhijavIya " kahevAya che. para ApaNe hAlIye chIe, cAlIye chIe, te samaye agara teA hAtha vaDe kaIka uMcakavA TAIme vizeSa baLanI je AvazyakatA rahe che, evI acchikapravRttiyAmAM pravRtta vIya ne abhisaMdhijavIya" kahevAya che. (6 A banne prakAre thatA vIryaM pravata nathI . AtmAmAM satata rUpe kamane praveza thatA ja rahe che, ane karmAMbandhana thAya che. AtmAmAM asakhya AtmapradezeA che, ane pratyeka AtmapradezamAM asa`khya asa`khya vIryAM za che. salezya AtmAnA vIya mAMthI jeTalu vI, kama vaDe avarAelu che, teTalA vIya ne AvRtta vI kahevAya che. vIryAMtarAya kama nA kSayeApazama athavA kSayathI pragaTa thayeluM vI te labdhi vIya kahevAya che. ane labdhi vIya mAMthI jeTaluM vIya, mana-- Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 jaina darzanane karmavAda vacana ane kAga dvArA pravarte che, tene parispanda vIrya kahevAya che. ukaLatA pANInA carUmAM jema pANI ukaLatuM ja rahe che, tevI rIte AtmapradezamAM paNa karmanA saMbaMdhathI mana vigerenI pravRtti cAlu hovAthI phuraNA thatI ja rahe che. jethI sagI AtmAnuM labdhivIya sthira nahIM rahetAM prakaMpita bane che. AtmavIryanI prakaMpita avasthAmAM baLa-zakti ane mana vagerenI pravRtti anusAra, nyunAdhika pramANamAM kArmaNa vargaNAnA muddagala samUha-skane AtmA grahaNa kare che. kAzmaNa vagaNane pudagala samuha te lekAkAzamAM sarvatra vyApta hovA chatAM paNa je AkAzapradezane viSe jIva avagAhI rahyo hoya che, te pradeze ja avagAhI rahela karma skaMdhanA dalikone jIva grahaNa kare che. anaMtara ke paraMpara pradezAvagADha dalikanuM grahaNa jIva kartA nathI. vaLI te pudagala grahaNamAM javanA pitAnA sarva jIva pradezane prayatna thAya che. kAraNa ke pratyeka jIvana sarva jIva pradezane paraspara saMbaMdha sAMkaLanA AMkaDAnI peThe hovAthI jema keI vastu grahaNa karavA mATe aMgulI prarvate eTale karatala- maNibaMdha-bhujA-khabhe e sarva anaMtara paraMparAe baLa kare che, tevI rIte pugala grahaNamAM paNa sarva jIva pradeza aMge samajavuM. ahIM sAMkaLanI kaDIonuM draSTAMta paraspara bhinna nahiM paDavArUpa saMbaMdhanI apekSAe che. jIvanA sarva pradeza vaDe grahaNakarAtA te pudgala skaMdha samUhamAM anaMta vargaNAo tathA pratyeka vargamAM ananta paramANuo hoya che. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - pudgala grahaNa ane pariNamana 135 yega sthAnake te AtmAne navAM navAM karmonuM bandhana karAvatAM hovAthI pratisamaye aneka pudgalasamuha satata rUpathI AtmAmAM AvyA ja kare che. e pramANe vibhAvadazAmAM (karmathI saMbaMdhita avasthAmAM) AtmAnA vIryanI viparIta pravRtti vaDe asaMkhya pudgalathI AtmA DhaMkAI jAya che. mana-vacana ane kAyA dvArA thatuM vIryapravartana te viparIta pravartana che. prakaMpita vIrya dvArA AtmAmAM navAM navAM kamene baMdha thate ja rahe che. paraMtu te samaye karmanuM zubhAzubharUpe utpanna thatuM pariNamana te te samaye vartatA jIvanA jJAnapaga ane darzane paganA AdhAre ja che. kemake upaga vinA vIrya aMkurita thaI zakatuM nathI. mATe karmanuM zubhAzubhapaNuM upaganA anusAre ja thAya che. A jJAnepaga ane darzane paganI samaja AgaLa vicArAI gaI che. A upaganI pravRtti jyAre zubha kAryamAM hoya che, tyAre zubha upaga kahevAya che. azubha tathA azuddha bhAve. pravRtti hoya che, tyAre azubha yA azuddha upaga kahevAya che. dharmadhyAnAdi zubhamAM pravRtti te zubha upaga che. viSaya vAsanAdi IndriyanA viSayamAM thatI pravRtti te azubha upayoga che. ane raudradhyAna-tIvra krodhAdi, vicAra ane vartana, ItyAdimAM azuddha upayoga che. zubha upayoga pravRttithI deva ane manuSyanI gati tathA azubha upayogathI tiryaMcanI gati ane azuddha jJAna-darzane pagathI naraka Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 jaina darzanane karmavAda gatine vegya karma baMdhAya che. zubha-azubha ane azuddha upaga uparAMta ceze zuddha upaga paNa che. sahaja svarUpathI nirvikalpa svarUpamAM pariNamita rahevAnI sthiti te zuddha upaga che. zuddha upaganI pravRttimAM karmanirjarA. ane mokSa prApti thAya che. kevA bhAvathI upagane parimita kare agara nA kare, tenI jAgRtinI kSaNe kSaNe jIvane ati agatyatA che. zuddha upaga je nirAkAra ane nirvikalpa svarUpa che, temAM ja zAMti, AnaMda ane karmakSaya karavAnuM sAmarthya che. te sivAya zubha-azubha ane azuddha upayogamAM (jJAnopayoga ane darzane payogamAM) duHkhanI utpatti thAya che jemajema zubha, azubha ane azuddha upayogamAM lIna thavAya che, tema tema AtmAne vikAsa rokAI jAya che. zuddha upayogamAM sthiratA rahI na zake te paNa zuddha upayoganuM lakSya rAkhIne zubha upayogamAM pariNata rahevAthI, zuddha upayogamAM javAnI saralatA thAya, evAM sAdhana jIvane prApta thAya che. e apekSAe zubha upayoga ThIka che paraMtu zuddha upayoganA laya vine vizvanI mAyAnA lakSyathI karAte zubha upayoga, bhAvi duHkhanA kAraNabhUta thAya che. zubha-azubha ane azuddha upayoga te vaibhAvika che. te traNe ke upayogamAM rAga-dveSanI parAdhInatA hovAthI parabhAva ramaNa che. evA vaibhAvikaupayoganI ramaNatAmAM sahAyaka vIya Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudgalagrahaNa ane pariNamana paNa vaibhAvika che. e prakAre vaibhAvikarUpe pravatta hAvAvALI AtmaguNAvALI AtmadazA paNa vaibhAvika che. 137 jyAre AtmA zuddha upayeAgamAM lIna thAya che, tyAre jJAna ane dananA upayAga te rAga-rAgadveSanI parAdhInatA rahita hAvAthI, cAritrarUpa svabhAva dazAmAM AtmAnuM ramaNa thAya che. te samayanuM sahAyaka vIya, svAbhAvika vIya kahe vAya che. e rItanA svAbhAvikarUpathI pravRtta haiAvAvALu' vI, utkRSTa vIya kahevAya che. utkRSTa vIya para yAganA koI prabhAva paDI zakatA nathI. jema jema kama'nI saMkhyA ochI thatI jAya che, tema tema vIyamAM sthiratA thatI jAya che. arthAt ucca guNasthAnakanI prAptithI traNe ceAganI pravRttiyeAmAM maMdatAnA pramANamAM AtmavIya anAvRtta anI vikasIta thatuM jAya che. tathA mana-vacana ane kAyAnA cAgeAnI sthiratA vRddhi pAmavAthI AtmazaktinI caMcalatA paNa echI banI jaI sthira thatI jAya che. AgaLanA guNasthAnakamAM jema jema yeAganI sthiratA thatI jAya che, tema tema Atmazakti vRddhi pAme che. jema jema Atmazakti vRddhi pAme che tema tema mana vacana ane kAya thai gAnA prabhAva AtmA uparathI Ache thatA jAya che. ane dhIme dhIme AtmAmAM pudgalA levAnu` ma`dha thatuM jAya che. ahIM pudgala ane AtmA ane svata Mtra thaI jAya che. eka bIjA para koI prabhAva rahetA nathI. e rIte ratnatrayonI sa'pUrNa prAptithI ane vIryAMtarAya karmInA sava thA kSaya thaI " tyArabAda Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 jaina darzanane karmavAda javAthI merUparvata tathA samagra vizvane paNa palaTAvI zake evuM akSaya AtmavIrya, kSAyikabhAvathI pragaTa thAya che. evA virya dvArA AtmA, zailezI-merU parvata jevo sthira ane daDha thaI jAya che. ane garahita thavAthI sthiravIryavaMta bane che. pachI AtmA, pugala grahaNa karatuM nathI. kAraNa ke ahIM tenI agI avasthA che. A uparathI samajI zakAya che ke je vIya pravRttimAM mana-vacana ane kAyAne sahakAra che, te vIryanI "ga" saMjJA che. kAzmaNavargaNanAM pudgalenuM grahaNa paNa, A ga- saMjJaka vIryathI ja thAya che. A kArmaNavargaNa anaMtAnaMta pradezayukta skavALI hoya che. cauda rAjalakane eka paNa aMza, kArmaNa vargaNA rahita nathI. eTale koI paNa jagyAe rahelA jIvane karmaNavargaNa maLI rahe che. cauda rAjalokamAM sarvatra kAmeNavaNAo hovA chatAM te vargaNAo kaMI svayaM uDIne Atma pradeze sAthe cUMTI jatI nathI. jema leDhAne svabhAva kheMcAIne ayaskAnta maNine vaLagI javAne che, paraMtu leDhA sAme ayaskAnta maNinuM AkarSaNa heya te ja letuM ayaskAnta maNine vaLage che. emane ema vaLagI jatuM heta jagatamAM kaI sthaLe ayaskAnta maNi ane leDuM alagaalaga daSTigocara thAta ja nahIM. tevI rIte kAmaNavargaNAne, yoganA baLathI ja AtmA pitAnA bhaNuM kheMce che. jema ayaskAmaNimAM leDhAne kheMcavAnI kudaratI zakti che, ane joDhAmAM kheMcAvAnI lAyakAta che, temA. - - * * * * Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudgalagrahaNa ane pariNamana 139 AtmAmAM yAgabaLathI kANuvAne kheMcavAnI zakti che, ane kAmavAmAM khecAvAnI lAyakAta che. jema leADhAmAM khecavAnI ke ayaskAntamAM khecAvAnI lAyakI nathI, tema kAmaNu vagaNAmAM AtmAne khecavAnI ke AtmAmAM khecAvAnI lAyakI nathI. kAmaNu va NAnA pudgalAne AtmA, kama rUpe, peAtAnA svabhAvane AvaranAra tarIke banAve, ane pudgalamAM evI tAkAta che ke te AtmAnA svabhAvane AvaranAra tarIke pariNAma pAmI zake. be pRthak pRthak vastumAM ekane khecAvAnA ane khIjAneA kheMcavAnA svabhAva hAya, te ja e vastunA saMbaMdha thaI zake che. ene eja nyAye kANuvA jIvane ceTI zake che. vastunA Ave svabhAva te kRtrima nathI, paNa kudaratI che. pratyeka samaye sa'sArIjIva kAma NuvagaNuAone kheMce che. paramANuemAM cikAza hovAthI pUrvInA kama sAthe khIjI navI AvelI kAvaNA-kama cAMTI jAya che. jIva pratyekasamaye kaI sarakhIsa`khyApramANu kANuvaNAe khecatA nathI, para tu te khe'cAtI kANuM vagaNAnI saMkhyAnuM pramANu, ane pUnA kanI sAthe navI AvatI kANuva NuA cAMTavAnA josanuM pramANu, te samaye vattatA jIvanA ceAgamaLa upara ja AdhAra rAkhe che. cAga Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 jaina darzananA kavAda khaLa AchuM hAvAnA samaye kANuva NAnuM grahaNa echI sakhyA pramANa hoya che. ane ceAgamaLanI vizeSa pravRttinA samaye, kAma vaga NAnuM grahaNa vizeSa pramANamAM hoya che. saMsArI jIve grahita, pratisamaya ka rUpe pariNamana pAmatI kAmaNava`NAnA pradezasamUhanuM AtmA sAthe mizraNa thavA TAIme, tenA judA judA bhAga paDI jAya che. ane te pratyeka bhAgamAM svabhAvanA nirNaya, Atmapradeza sAthe mizritapaNe TakI rahevAnA vakhatanA niyama, ane svabhAva khatAvavAnA jussAne paNa mApapUrvaka cAkkasa dheAraNasara niyama, te kALuvagaNAnA grahaNa samaye ja niyata thaI jAya che. vaLI pratisamaya grahita kA'NuvAmAMthI karmIrUpe thatA pariNamanamAM sa` pradeza (aNu) samUhanA svabhAva -sthiti ane rasanuM nirmANu kaI eka sarakhuM' thatu nathI. paraMtu bhAgalArUpe vheMcAI pratyeka bhAgalAnA pradeza samUhamAM te nirmANu judI judI rItanuM thAya che. dareka bhAgamAM pradezasamUhanI vheMcaNI paNa sarakhI saMkhyApramANa nahIM thatAM amuka niyata dheAraNe ja nyUnA Sika rIte thAya che. A rIte eka ja samaye gRhita kANuva NAmAMthI pariNAma pAmela karmanA bhAgalA paDI jaI, pratyeka bhAgamAMnA pradeza samUhanI, alaga alaga rIte svabhAva-sthiti ane rasa (pAvara-jussA) tathA pradeza sakhyAnA Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pagalagrahaNa ane pariNamana 141 nimaNa thavAnI hakIkta keTalAkane AzcaryakArI lAgaze, paraMtu temAM kaMI Azcarya jevuM nathI. kAraNa ke jIva ane pudgalenI aciMtya zaktio pratyakSa dekhAya che, ekaja kAraNathI thatA kAryamAM aneka vicitratA utpanna thavAnI pratyakSatA, eka svarUpavALA evA eka bIjAthI vicitra prakRtyAdivALA vicitra avayavovALI vanaspatiomAM ApaNe anubhavIye chIe. taduparAMta bhajanane keLIyo udaramAM pravezyA bAda teja keLIyAnuM rasa-rUdhira-mAMsa-meda -asthimajajA ane vIrya, e sAta dhAturUpa vividha rIte thatuM pariNamana, te ApaNA jaberejanA anubhavanI vAta che. zarIramAM sAta dhAtuonI niraMtara eka prakAranI rasAyanika kriyA cAlyA kare che. je kherAka khAvApIvAmAM Ave che, te hojarI ane AMtaraDAmAM paripakava thaI nADIemAM kheMcAI temAMthI maLamUtra judAM paDe che. ane temAMthI sArarUpa je rasanA sthAna hRdayamAM jaI hudayamAMhenA mULa rasamAM maLe che, ane tyAMthI zarIramAM prasAra pAmI sarva dhAtuonuM piSaNa kare che. hRdayamAM gayA pachI A rasanA traNa vibhAga thAya che. 1. sthUla 2. sUkSma ane 3. maLa. skUlarasa potAnI jagyAe rahe che, sUmamarasa dhAtumAM jAya che. ane maLa te rasadhAtuone maLamAM jaI maLe che. AhAramAMthI thatI A rItanI rasAyanika kriyA Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 jaina darzananA karmavAda uparathI samajI mANasa sheje samajI zakaze ke eka ja samaye grahita kAma NavAnA, kama rUpe thatA pariNamanamAM paNa, amuka amuka sakhyA pramANa pradezasamuDuvALA judA judA prakAranA bhAgalA paDI jaI, te pratyeka bhAgalAvALA krama pradezasamuhamAM, svabhAva-sthiti ane rasa (pAvara) nuM nirmANu, vividha rIte pariName, emAM kaMI Azcaya jevuM nathI. A rIte ekaja adhyavasAyavaDe grahaNa karAtA kAmaNavagaNAnA dalikAmAMthI keTalAMka daliko jJAnAvaraNu kama paNe pariName che, keTalAMka danAvaraNapaNe pariName che. e pramANe vadhumAM vadhu AThe karUpe pariName che. A pramANe ekAdhyavasAyagRhita dalikanA, vadhumAM vadhu ATha bhAgalA paDI, judA judI ATha svabhAva utpanna thAya che. sAta kama mAMdhanAra jIvane sAta bhAga, cha karma AMdhanAra jIvane cha bhAga, ane eka kama bAMdhanAra jIvane eka ja bhAga thAya che. kanI mUla prakRti ATha hAvAthI gRhita dalikAnA vadhumAM vadhu bhAgalA paDe te ATha ja paDe che. ane pachI mUla prakRtinA dalikAmAMthI tenI uttara prakRti rUpe judA judA bhAga paDe che. A uparathI samajI zakAya che ke kama e puddagaladravyanI eka prakAranI avasthA che. kANuvagA svarUpe Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 pugalagrahaNa ane pariNamana rahela pudgala avasthAne AtmAnI sAthe saMbaMdha thavA TAIme te avasthA palTo pAmI karma svarUpanI avasthAne prApta thAya che. vastunI avasthAmAM palTo thave te tenuM pariNamana kahevAya che. pariNamana thavAmAM kaMI kaMI maulika tatvanI navI utpatti nathI. maulika vastu te temAM kAyamI che, paraMtu pariNamana yA avasthAne temAM palTo che. jema prANionA zarIramAM rahelI sAta dhAtuo (rasa-rUdhiramAMsa-meda-asthimajajA ane vIrya) te prANie grahaNa karela khorAkanuM pariNamana che, tema karma e pugalanuM eka pariNamana che. pariNamana pAmela pudgalanA varNa-gaMdha-rasa ane sparzamAM palaTo thaI javAthI tenA svabhAvamAM paNa paTo thAya che. pudgala pariNamana sadAnA mATe eka sarakhuM TakI rahetuM nathI. amuka TAIma sudhI amuka pariNamanarUpe rahI tyArabAda anya pariNamanarUpe pariName che. anAjamAMthI pariNamela saptadhAtumAM je svabhAva pragaTa thAya che, te ravabhAvanuM prAgaTaya anAjamAM hetuM nathI. tevI rIte kArmaNavargaNanA pudgalamAMthI pariNamela karmamAM je svabhAva pragaTa thAya che, te svabhAvanuM prAgaTaya kAmaNavargaNAnA pudgalomAM karmarUpe pariNamela avasthA pahelAM hetuM nathI. kherAkanuM saptadhAturUpe thatuM pariNamana prANiyenA zarIramAM ja thAya che. prANiyonA udaramAM pravezyA sivAya sRSTimAM DhagalA baMdha paDelA anAjanuM jema saptadhAturUpe pariNamana thatuM nathI, tema yugamAM anekarUpe pariNamana Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 jaina darzanane karmavAda thavAne svabhAva hoya che, paraMtu amuka amuka saMgenI prAptieja te te saMgane anurUpa pRthapha pRthak rIte pariNamana thaI zake che. ane tethI ja karmarUpe thatuM pud. gala pariNamana te kAmaNavargaNArUpe rahela pudgalamAMthI ja thaI zake, ane kAzmaNavargaNAnA pudgalamAMthI karmarUpe pari mana te AtmAnI sAthe saMbaMdha thavAthI ja thaI zake. mATe karmane eka vastu ke eka padArtha je jANe, teja karmasvarUpa barAbara samajI zake. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 6 ThThuM prakRti adha AtmAnI sAthe saMbaMdhita thavA samaye kANuvaga NAnA pudgaleAnA karUpe thatA pariNamanamAM te pudgalAnA pradezasamuhA AThe vibhAgamAM vahecAI jaI te dareka bhAgamAM judA judA svabhAvAnuM nirmANa thAya che. te svabhAvadvArA te ka pudgalA, AtmAne amuka amuka prakAranI asara karanArAM thAya che. te svabhAvAne anulakSIne te ka pudRgalAnAM jaina-- zAstramAM anna nAmeA niyata karavAmAM AvyAM che. karmAMnA A svabhAva nirmANane prakRtimadha kahevAya che. karmAMnA asakhya prabhAve ApaNe anubhavIe chIe. eTale te prabhAvAnA utpAdaka svabhAva paNa vAstavika rIte te asakhyAta che. tA paNa te saMtu thADAmAM vagI karaNa karIne A vibhAga rUpe darzAvyu che. jaina ka zAstramAM kamanI ATha mULa prakRttiyA mAnavAmAM AvI che. te prakRtiyA prANine bhinna bhinna prakAre anukULa ane pratikuLa phaLa ApanArI thAya che. te ATha mULa prakRtinAM nAma A pramANe che. (1) jJAnAvaraNIya (2) danAvaraNIya (3) vedanIya (4) 10 . Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 jaina darzanane karmavAda mohanIya (5) Ayu (6) nAma (7) getra ane (8) aMtarAya. matiAdi pAMca jJAnanuM AvaraNa karavAnA svabhAvavALe karmapradezane je ja te jJAnAvaraNIya karma kahevAya che. cakSudarzanAdi darzananuM AvaraNa karavAnA svabhAvavALA karmapradezanA jaththAne dazanAvaraNaya karma kahevAya che. sAMsArika sukha-duHkhanA saMvedana karAvavAnA svabhAvavALe karma pradezane ja te vedanIya karma kahevAya che. AtmAmAM meha ane ajJAna utpanna karavAnA svabhAnavavALA karmapradezanA jaththAne mehanIya karma kahevAya che. amuka bhavamAM amuka TAIma sudhI jIvane TakAvI rAkhavAnA svabhAvavALA karmapradezanA jaththAne AyuSya karma kahevAya che. AtmAne judA judA AkAro, nAme vigere dhAraNa karavAmAM kAraNabhUta svabhAvavALA karma pudgalenA jaththAne nAmakarma kahevAya che. prANionI jAtiomAM uccapaNAnuM tathA nIca5NunuM preraka je karma che, tene getra karma kahevAya che. - AtmAnI dAnAdi pAMca labdhionuM AvaraNa karavA sAthe te pravRtti karavAmAM rokAvaTa karavAnA svabhAvavALA karma pudagalanA jaththAne aMtarAya karma kahevAya che. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147 prakRti baMdha jJAnAvaraNIya A karmane svabhAva AtmAnA jJAnaguNane AcchAdana karavAne che. bhinna bhinna jIvemAM jJAnazakti bhinna bhinna prakAre vartatI hoI, te tamAma jJAnazaktione pAMca prakAramAM gaNI levAthI te pAMca prakAramAMthI je je prakAranA jJAnane je je pudgalene ja Avare che, te te jaththAne te te prakAranuM jJAnAvaraNIya karma kahevAya che. jJAna pAMca hevAthI jJAnAvaraNayakarmanA pudgalenI jAta paNa pAMca prakAre che. (1) matijJAnAvaraNIya (2) zrutajJAnAvaraNIya (3) avadhijJAnAvaraNIya (4) mana:paryavajJAnavaraNIya ane (5) kevalajJAnAvaraNIya. ( A pramANe jJAnAvaraNIya karmanA uttarabhedo pAMca prakAre che. matijJAnanuM AcchAdana karma te matijJAnAvaraNIya. zrutajJAnanuM AcchAdana karma te zrutajJAnAvaraNIya. avadhijJAnanuM AcchAdana karma te avadhijJAnAvaraNIya. mana:paryavajJAnanuM AcchAdana karma te mana paryava jJAnAvaraNIya. kevalajJAnanuM AcchAdana karma te kevalajJAnAvaraNIya. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzananA karmavAda A jJAnAvaraNIya karmAMnu AcchAdana game teTalu Atmapradeze! para hAvA chatAM jIvanI jJAnamAtrA khIlkula te kyAreya paNa DhaMkAI jatI nathI. gheADIghaNI jJAnamAtrA te sadAnA mATe jIvamAM khullI ja rahe che. eTale kevalajJAnAvaraNIya ka vaDe kevalajJAnanuM AcchAdana thavA chatAM paNa jJAnane khullA rahelA prakAza, avadhi ane manapava jJAnAvaraNIya karmo vaDe AvarAya che. 148 tyArabAda paNa khullA rahelA prakAzanu mati ane zruta jJAnAvaraNIya kama te AvaraNu bane che. tema chatAM paNa khullA rahelA mati ane zruta jJAnanA kSaye pazamarUpa yathAzakti prakAza vaDe sava jIvAne pAtapAtAnA vyavahAra cAle che. dezanAvaraNIya-- A karmInA svabhAva, jIvanA dana guNune AcchAdana karanArA che. jJAnanu' AvaraNa te jJAnAvaraNIya ane daza nanuM AvaraNa te dazanAvaraNIya. ahIM AvaraNa karmAMnuM astittva te jJAna ane dazananA hisAbe ja che. AvaraNa pAmanArI cIja hAya tAja AvaraNa karanArI cIja hoI zake. AvaraNu pAmanArI cIja ja na hoya te AvaraNu karanArI cIja AvaraNa paNa zAnu` kare ? mATe jJAnAvaraNIya te jJAnanuM AvaraNa karanAra hovAthI jJAnanI saMkhyA pramANa ja Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 149 jJAnAvaraNIya karma hoya. kAraNake jJAna hoIne jJAnAvaraNIya karmanuM astitva che. mATe jJAna pAMca te jJAnAvaraNIya karma paNa pAMca che. e rIte darzana te cAra che, te darzanAvaraNIya karma paNa cAra ja hoI zake. paraMtu jJAnAvaraNIya karma karatAM darzanavaraNIya karmamAM eka vizeSatA e che ke cakSuAdi darzanAvaraNaya karmane kSapazamathI khullA rahelA darzanaguNanuM paNa AvaraNa karma che. ane te nidrArUpe bhagavAya che. kevaladarzanAvaraNIya te kevaladarzanalabdhine sarvathA ghAta kare che, paraMtu tathAsvabhAvathI darzanane DoaMza anAvRtakhulluM rahe che, tene cakSu-acakSu ane avadhi darzanAvaraNIya kaMIka ghAta kare che. ane A traNenA kSapazamathI prApta darzana labdhine, nidrAdi ghAta kare che. cakSu Adi darzanAvaraNacatuSka te darzanalabdhinI utpattinuM ucachedaka hovAthI mULathI ja darzanalabdhine ghAta kare che. ane tene ghAta karavA chatAM tathAsvabhAvathI ane pazamathI avaziSTa rahelI darzanalabdhine, nidrAdi ghAta kare che. eTale nidrAdita prApta thayelI darzanalabdhinA upaghAtamAM vate che. jAgRta avasthAmAM cakSuAdi darzanAvaraNanA kSayopaza- -mathI prANiomAM, vastunA sAmAnya svarUpanA bodhanI je aspaSTatA vate che, te aspaSTa samajaNa paNa niMdrAthI ghaNI Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 jaina darzanane karmavAda rekAI jAya che. AtmAne jeTalAM jeTalI indriyonI anukuLatA, teTale teTale aMze darzanaguNane kSayopazama vizeSapaNe varte che. paraMtu IndriyonI anukuLatAmAMya nidrAne udaya te kSayopazamane bAdhita karanAra thAya che. niMdrAne prApta manuSyonI pAse besI sparza karavA chatAM paNa "mane keNa sparza kare che" tenI tene samaja paNa paDatI nathI. A TAIme tene prApta cakSu-acakSu darzananI labdhine nidrA dvArA ghAta thaI rahyo che. jethI niMdrA paNa dazanAvaraNIya karmane ja udaya che. nidrA te tamAma prANione eka sarakhI nahIM hovAthI jagatanA tamAma prANionI tamAma prakAranI nidrAne skUla rUpe pAMca prakAramAM saMkSepI levAmAM AvI che. ane e pAMca niMdrArUpe bhagavAtA karmane darzanAvaraNIya karmanI pAMca prakRtirUpe juduM batAvyuM che. eTale badhA maLIne darzanavaraNIya karmane nava bheda che. nidrAvasthAne prApta prANi, kaMI acetana nathI banI jato. kAraNa ke game teTale darzanAvaraNIya karmane udaya heya te paNa AtmAne darzanaguNa bilakula te avarAI jate ja nathI. ati aspaSTapaNe paNa sAmAnya bodha te vate ja che. paraMtu jAgRta avasthA karatAM niMdrAvasthAmAM AtmAnI cetanA bahu ja maMdapaNe vate che. darzana paNa eka rIte te jJAnanI ja avasthA hovAthI Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 151 darzanAvaraNIya karmane jJAnAvaraNIyamAM ya gaNI zakAya, paraMtu tethI caDatA utaratA vividha prakAranA upagarUpa bhedane, vyavasthita ane vistRta rIte thate khyAla cukAI javAya. vaLI tethI sAmAnyapaga ke vizeSepaganA AvaraNa karmanI bhinnatA paNa samajI na zakAya. | darzanAvaraNaya kahevAthI samajI zakAya ke sAmAnya paganI redhaka vastu upasthita che. ane jJAnAvaraNIya kahevAthI samajI zakAya ke vizeSepaganI rodhaka vastu upasthita che. | darzanAvaraNIyakarmanA nava uttarabhedonI vyAkhyA nIce mujaba che, 1 cakSu vaDe darzana-sAmAnya avabodha te cakSu darzana, tene AcchAdana karanAra te cakSudarzanAvaraNIya karma. 2 cakSu sivAya bAkInI Inidra ane mana, te vaDe darzana-sAmAnya avadha te acadazana. tene AcchAdana karanAra te acakSudarzanavaraNIya karma. 3 indriyAdInI apekSA sivAya rUpI dravyane sAmAnya avabodha te avadhidarzana, tenuM AvaraNa karanAra karma te avadhidarzanAvaraNaya karma. 4 rUpI ane arUpI sarva dravya ane tene sarva paryA ne IndriyAdinI apekSA sivAya sAmAnya avadha Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15ra jaina darzanane karmavAda te kevaladarzana, tenuM AcchAdana karanAra karma te kevala darzanAvaraNIya karma. 5 je avasthAmAM capaTI vagADavA mAtravaDe prANI jAgRta thAya, evI niMdrArUpe vedAtuM Indriya darzananuM 'AvaraNa karanArUM karma, te nidrAvedanIya darzanAvaraNIya karma kahevAya che. 6 game tema haLavA chatAM mahAmuzkelIo jAge, evI niMdrArUpe vedAtuM IndriyadarzananuM AvaraNa karanAruM kama, te niMdrA-niMdrAvedanIya darzanAvaraNayakarma kahevAya che. -- - 7 beThAbeThA ke ubhAubhA paNa nidrAdhIna karanArUM karma, te pracalA vedanIya darzanAvaraNIya karma kahevAya che. cAlatAM cAlatAM ke kAmakAja karatAM paNa niMdrAdhIna karanArUM karma, te pracalapracalAvedanIya darzanAvaraNIya karma kahevAya che. 9 divase ciMtaveluM kAma rAtre nidrita avasthAmAM uThI karavAvALA jIvanI niMdrAne "thINuddhI" niMdrA kahevAya che. evI niMdrArUpe vedatuM karma, thoNadhIvedanIya darzanA varaNIya karma kahevAya che. thINI mATe cAnaddhi-syAnagRddhi evA zabdo paNa che. tyAna-ekaThI thayelI ghATI thayelI, thIjI gayelI. Rddhi-zakti. gRddhi-Asakti. arthAt ekaThI thayelI Atma Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 153 zakti ane Asakti je niMdrAmAM hoya tene tyAnagRddhi kahevAya che. te niMdrAnA sadUbhAvamAM prathamasaMghayaNa baLavALAne vAsudevanA ardhabaLa jeTalI zakti prApta thAya che. te sivAyanA saMghayaNavALAne paNa bamaNuM baLa prApta thAya che. A niMdrAvALe manuSya, niMdrAvasthAsahita UThIne bhayaMkara kAma paNa karI nAkhe che. AvI niMdrAnA dAkhalA zAstramAM ghaNAya maLI Ave che. ane vartamAna kALe paNa tevI niMdrAvALA dAkhalA sAMbhaLavAmAM Ave che. je eka vakhata zerakhapurathI pragaTa thatA hIndI kalyANa mAsika chApAmAM vAMcavAmAM AvyA hatA. jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karmanA baMdha hetuo eka ja hovAthI ane karmo sAthe, eka ja hetuthI baMdhAya che. eTale indriyanI zaktinI nyUnapaNe prApti paNa, e te bane karmonuM phaLa gaNAya. ekendriya jIne rasana, prANa, cakSu ane zrotranA viSayarUpa labdhi ane upaganuM prAyaH AvaraNa hoya che. beiMdriya jIvane ghANa, cakSu ane zrotrendriya labdhi ane upaveganuM, te iMdrine cakSu ane zrotranAlabdhi ane upaganuM, caurindriya ane zrotrendriya sabaMdhI labdhi ane upaganuM AvaraNa hoya che. ane kuSThAdi vyAdhi vaDe pIDIta thatA zarIranI apekSAe sparzendriya labdhi ane upayAganuM AvaraNa sarvajIne paNa hoI zake che. vaLI Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 jaina darzanane karmavAda paMcendriya chatAM paNa jeo janmAMdha athavA pAchaLathI AMdhaLA ane baherA thayelA che, evAone paNa cakSu vigere indriyanI labdhi ane upaganuM AvaraNa samajavuM. A pramANe aMdhApaNuM-baherApaNu-gaMgApaNu-hIna vicArazakita -jaDatA-mUrkhatA vagere jJAnAvaraNIya ane darzanAraNIya karmanuM ja phaLa che. TUMkamAM dravyendriyane abhAva ane bhAva InDiyAnuM hanana karanArI cIja, eja jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karma samajavuM. AMkhe pATo bAMdhavAthI kAMI paNa - joI jANI nA zakAya, tema jJAnAvaraNIya karma AtmAnI jANavAnI zaktine reke che. ane dvArapALe rekela mANasa jema rAjAdinuM darzana ja karI zake nahiM, tema darzanAvaraNIyakarma te darzana thatuM roke che. vedanIya kama : je sukhAdi svarUpe vedAya--anubhavAya te vedanIya. je ke badhAM karma vedAya che, te paNa vedanIyazabda te paMkajAdi zabdanI peThe rUDhine viSaya hovAthI zAtA ane azAtArUpa karma ja vedanIya kahevAya che. bIjAM karma vedanIya kahevAtAM nathI. vedanIya karmanI uttara prakRtimAM be che. (1) zAtA vedanIya ane (2) azAtA vedanIya. je karmanA udayathI prANine anukULa viSayanI prAptithI sukhane anubhava thAya che, tene zAtavedanaya kahevAya che. je karmanA udayathI Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti badha 155 pratikuLa viSayAnI prAptithI du:khanuM saMvedana thAya che, tene azAtAvedanIya kama kahevAya che. maneAjJa (manane priya) zabdA, maneAnarase. manejJa gandhA, maneAjJa rUpe, manejJa spaoNM, mAnasikazAMti, e rIte manane sukhakAraka sAmagrI, ane sanA kAna ane manane harSI utpanna karanAra svavacananuM sukha, tathA sukhI zarIra, e sarvanI prApti prANione zAtA vedanIya kanA uddayathI ja thAya che. maneAna zabdAdi sivAya paNa prANikadAcit sukha veThe che. jema ke tIrthaMkarAdinA janmAdika samaye jagatanA tamAma prANione sukha anubhavAya che, te paNa zAtA vedanIyanA ja udaya che. uparakta varNAdithI viparIta varNAdi sAmagrIonI prApti prANione azAtA vedanIya karmInA udayathI ja thAya che. vedanIya karmAMnA vipAka madhathI kharaDAelI talavAranI dhArane cATavA sarakhA che. jema madhulipta talavAranI dhAra cATatAM prathama madhanA mISTa svAda lAge, ane pachI talavAranI dhArathI jIbha chedAya, tema zabdAdi anukULa viSayAnA bhAga kALe jIva, sukhanA anubhava kare ane pachI te viSayanA abhAvathI ke viyeAgathI du.khane anubhave. e rIte vedanIya karmInI sthiti che. A zAtA ane azAtA vedanIyakama nyUnAdhika Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 jaina darzanane karmavAda pramANamAM dareka ne heya che. paraMtu zAtA vedanIyanuM pramANa, deva ane manuSyagatimAM vizeSa hoya. ane azAtA vedanIyanuM pramANa, nAraka ane tiryaMcagatimAM vizeSa hoya che. ahIM samajavuM jarUrI che ke vedanIya karmavaDe sukha ane duHkhanAM kAraNe prApta thAya che. ane te dvArA zAtA -azAtA anubhavAya che. paNa sukhanA kAraNemAM prIti ane duHkhanA kAraNemAM aprIti thavI te vedanIya karmanuM phaLa nathI. prIti-aprIti thavI te mehanIyakarmane vyApAra samaja. A vedanIyakarma AtmAnA akSayasukha guNanuM AvaraNa karanAra che. AtmAne viSaya nirapekSa svarUpasukhane anubhava te koIpaNa karmanA udaya vinA ja svataH thAya che. evA prakAranuM vizuddha sukha ja AtmAne svadharma che. mehanIya karma - rAjya, dhana, kuTuMba ItyAdi bhautika sAmagrIomAM AtmAne muMjhavanAra-lalacAvanAra karmanuM nAma mohanIya A karmanI zAstrakAroe madirA sAthe tulanA karI che. madirA pIdhela manuSya, kephanA AvezamAM jema mAtAne strI tarIke ane strIne mAtA tarIke paNa gaNavAmAM pravRtta thAya che, aneka anAcArenuM sevana kare che, tema mohanIya karmathI paravaza thayele prANI rAgamAM aMdha thaI viveka Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 157 prakRti baMdha buddhithI dUra rahe che. zreSAnalamAM dagdha thaI, svAtmabhAna bhUlI jaI anyanuM ahita AcaravA tatpara thAya che. kaSAyathI abhibhUta thaI, krodhI-ahaMkArI-kapaTI ane lebhI. bane che. mehanIya karmanA mukhya be bheda che. ane uttarabheda aThThAvIsa che. (1) darzana mehanIya ane (2) cAritra mehanIya e mukhya bheda che. zuddha zraddhA thavArUpa samyakatvamAM mUjhave te darzanamehanIya karma che. jIvAdi satyatatvanuM zraddhAna karavuM te. samyagdarzana che. tenuM AvaraNa karIne darzanaguNamAM muMjhavaNanuM vedana karAvanAra darzanamehanIya karma che. A jIva vagere tatve cAmaDAnI AMkhe ke bIjI Indriye athavA mana mAraphata sAkSAt pichAnI zakAtAM nathI. e ta te iMdriyanI tAkAtathI para che. e tane sAkSAt te teja dekhI zake ke jeo bilakula rAga-dveSa vinAnA banI gayA hoya, ane ethI ja jeoe pitAnA anaMta jJAnarUpa prakAza svabhAvane pUrepUro pragaTa karI dIdhuM hoya, AvA mahAtmAo te sarvajJa bhagavAna. tarIke oLakhAya che. " | doSavALA ja je na dekhI zake, na jANI zake, te paNa A bhagavaMte pitAnI nirmaLa jJAnarUpa AMtara divya cakSunA prabhAve dekhI ane jANI zake che. bhUtakALanuM ane ka -*, Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 - jaina darzanane karmavAda bhAvikALanuM kazuMya emanAthI chupuM na hoya. A mahAtmA enI AzA ke tRSNa biskula dUra thaI gayelI hoya che. AthI ja teone koI paNa bAbata paratve kazI ja nisbata rahetI nathI. eTale ja teo nirmaLa jJAnavaDe jagatanA jIvanuM kalyANa thAya te mArga batAve che. teone kadI koI paNa bAbatamAM juThuM bolavAnI ke keInI khuzAmata karavAnI athavA chetarapIMDI karavAnI lavaleza paNa jarUra rahetI nathI. juThI vANI teonI ja heya ke jemAM rAgAdi doSe vidyamAna hoya. denA abhAvamAM juThI vANuM ghaTI zake ja nahi. AthI ja kevalajJAnI mahAtmAnA vacanamAM juThANane asaMbhava ja heya. e vacana prAmANika ja hoya. AvA vItarAga sarvajJanA vacanasaMgraharUpa zAstra dvArA ja, jIvAdi navatatvane tatvarUpe samajI zakAya che. atadriya vastunA baMdha aMge zrImAna harIbhadrasUrIjI mahArAja svaracita yogazataka" nAme graMthamAM kahe che ke - eyapuNa nicchayao. aisayanANI viyANaI navaraM / iyaro biyaliMgehi, uvautto teNa bhaNieNaM // e AtmA ane karmanA saMbaMdhanI bAbatane nizcacathI-pratyakSapaNe kevala, satizayajJAnIpUrNajJAnI ja jANe che. ane bIjA chadmastha che paNa anumAna jJAnathI tema ja kevalikathita zAstra jJAnathI e bAbata jANe che. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 159 nA 'E' ' . ' + + * 41. prakRti baMdha AthI samajI zakAya che ke atIndriya evA AtmA -karma vagere saMbaMdhI vAstavikapaNAnI mAnyatA te sarvajJanA pratyakSane viSaya che. ane chaghastha , tenuM zraddhAna karI te viSayanuM nirUpaNa, liMga-anumAna tathA Agama pramANane AdhAre ja kare che. A saMsAramAM jeTalI vastuo che, te sarvane kaMI alpajJa manuSya, pratyakSa yA anumAnathI jANuM zakatuM nathI. keTalIka vAtane te bIjAnA kahevA upara vizvAsa rAkhIne ja mAnavI paDe che. evI rIte keTalAka sUma viSayane vItarAga sarvajJa purUSanA vacanAmRtathI samRddha zA dvArA ja jANuM zakAya che. AvA sarvajJa kathita Agama pramANane svIkAra, tenuM nAma ja samakita che. A rItanuM samakita te parokSa jJAnamUlaka hovAthI zraddhArUpa che. te zraddhA ja jaina darzanamAM "samyaga darzana " tarIke oLakhAya che. jJAna ane vivekane saphaLa banAvanAra eka zraddhA ja che. zraddhA eTale sudaDhatA, ekaniSTatA, paripUrNa nizcaLatA. "tameva sanita ke nahiM pharyo"te ja sAcuM ane zaMkA vinAnuM ke je jinee kahyuM che." ItyAdi bhAvanA-zraddhA ja dharma, jIvanane pAme che. 6 - * * * * * jaF jaga . *** A zraddhAsvarUpa samyagadarzananI prAptine rokanAra karmane ja jaina darzanamAM "darzana mehanIya karma tarIke oLakhAvyuM che. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzananA karmavAdaH da namAhanIyakama nA udbhayathI vattatI AtmadazA te mithyAttva-avidyA asat jJAna tarIke oLakhAya che. samyagdarzana e AtmAnA nivikalpa guNa che. paNa A guNu anAdithI darzanameAhanIyakama nA udaye, kaDavI tu'baDImAM nAkhelA dudhanI jema mithyA darzanarUpa banI gayA che. AtmA peAtAnA zuddha cetana svarUpane bhUlI, jaDa evI dehArdi para vastumAM AtmabrAMti pAmyA, e ja ene anAdi viparyAsarUpa danamaha che. Apa ApaOM bhUla gayA, e ja jIvanI " sa bhUtanI bIjabhUta bhUla " che. 66 traNe kALamAM, traNe leAkamAM samyaktva samuM prANituM koI zreya nathI, ane mithyAsamu koI azreya nathI. mithyAtva vAsita dazAmAM jIvane sAcA khATAnu ke hitAhitanuM bhAna hAtuM ja nathI. te samayamAM sAcI zraddhA nahi. hAvAthI thoDuM ghaNuM jJAna hoya te te paNa ulTa prakAza karanArU ane pApAcaraNamAM masta banAvanArU' thAya che. kAraNa ke jJAnanI zuddhi ane azuddhinA AdhAra buddhi ane mananI zuddhi-azuddhi upara che. buddhi ane mananI zuddhi azuddhinA AdhAra samyakatva ane mithyAtva Azrita che. 160 jJAnanI zuddhi te samayakatva ene jJAnanI azuddhi te mithyAtva che. kharo jJAtA te satya AtmA ja che. A AtmAnI jeTalI parAdhIna sthiti che, eTalI ja azuddhatA che. ahIMA para (anya) upara AdhAra che. buddhi ane mananA cazmAdvArA te prakAzIta thAya che. teja ADA maLa che. eTale Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :~Anane na'ka - + + prakRti baMdha 16. buddhi-mana jeTalAM malIna-azuddha, viparIta, teTaluM ja temAMthI pasAra thatuM jJAna te malIna, azuddha ane viparIta. hoya che. anityamAM nityatA, azucimAM zucitA, duHkhamAM sukha ane jaDamAM cetanatAnI mAnyatA, eja buddhinI malika tArUpa mithyAtva che. - mithyAvadazAmAM jIvane dharmakriyA karavAnuM te sUjhe ja nahiM. kadAca dharmakriyA kare te phakta saMsAra sukhanI. khAtara pitAnI IcchA mujaba kare. yA te duniyAnA AvakAra-AkaSaNa AdinA aMge ja kare. ahIM zraddhA viparIta. hovAthI bhAvanA paNa viparIta hoya che. jethI e kriyAvaDe tene AdhyAtmika lAbha te thatuM ja nathI. balake. prArAvAra nukasAna thAya che. kAraNa ke e kALe saMsAra tarapha ja dila hevAthI te hatabhAgI jIva saMsAranA tuccha phaLe. khAtara ja dharmakiyA karatA hoya che. vaLI te dazAmAM kadAca udAratA, dayA, dAna, kSamA, dAkSiNyatA Adi naitika guNa. hoya te bahArathI dekhAtI te guNemAM muddala vAstavatA te na ja hoya. kAraNa ke jIva te TAIme biskula gyatA dharAvate nahIM hovAthI e guNe jema jema khIle tema tema tene vikAsa te na ja thAya, balake tenuM AdhyAtmika draSTie te patana ja thAya. sAcA sukhanA bhaMDArarUpa ane dukhanA. lalezaviheNa mokSa pratye athavA tenAM rAmabANa sAdhane pratye ane mokSane akasIra IlAjone jIvanamAM vaNI rahelA maka, mAna, ke ' -'." no [ je11 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 jaina dananA kamavAda satA pratye ene bhAre aNugame hAya che. jethI mekSanA ja sAdhaka ane mAtra teneA ja upadeza denArA ane bhautika sAmagrI pratye tuccha najare jonArA sa MtAne te samAgama kare ja nahiM. jaMtara ma'tara ke camatkAra khatAvI kaMcana -kAminI-putrAdi bhAgya sAmagrI khatAvanAra adhyAtma vihuNA kRtrima sa Mte maLI jAya te tevAone sasa hAMse hAMse kare. A rIte anane atha rUpe eTale ke tajavA caiAgyane grahaNa karavA ceAgya mAnI, ane svIkAra karavA yeAgyane cheDavA cAgya mAnI, esItama khuvAra thAya che. jyAM sudhI gADha mithyAttvanA uddaya vidyamAna hoya tyAM sudhI sAcA khAdha thAya ja nahi, ulTA thAya. mekSa aMge arUci thAya, AtmA tarapha dRSTi na thAya, pApa mAjI valaNa rahe, ane sa'sAranAM sukhA ja game. mAtra cAlubhavapuratIja dRSTi rAkhI tene ja khIlavavA hareka prakAre koziSa kare. -- mithyAtvathI bIjo koI bhAre anatha nathI. A mithyAtva, te sa`sAra rUpI aTavImAM hita mAne dekhADanAra nahi' hAvAthI adhatva samAna, narakAdi nIca gatirUpa aneka ana upajAvavA vaDe jAte bhayaMkara ane paraparAe upaghAta karanAra heAvAthI atyaMta azubhanA anukha dha karanAra che. mithyAtva dazA aneka prakAranI che. jethI mithyAtvanI vyAkhyA paNa sarvavyApaka hAvI joI e. nahiMtara mithyAtvane arAkhara samajI zakAya nahi. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 163 deva-gurU ane dharma aMge viparIta mAnyatA te mithyAtva." je ja deva-gurU ane dharmanI mAnyatAmAM cAlyA tevAo aMge te mithyAtvanI A vyAkhyA ThIka che. paraMtu jeo "su-ane-ku" e eka prakAranA deva-gurU-dharmane mAnatA ja nathI, tevAmAM paNa mithyAtva hoI zake che. eTale mithyAtvanuM sarvavyApaka lakSaNa che te ja kahevAya ke"yathAsthita tatvanI zraddhA na thAya" te ja mithyAtva kahevAya. samyakatvane viSaya, sarva dravya ane paryA che, tethI viSaya dvArA sarva bhAve ke padArthone batAvavAvALuM samyagdarzana che. sarvajJa dee prarUpita padArthonA ekAda aMza tarapha ulaTI (viparyAya) buddhi thAya te samyagadarzanamAM mIDuM thAya. jema jamAlI mokSatatva vigere badhu mAnate have, paNa ekAda vacanarUpa eTale zaramALa vaDe e vacanamAM tene avizvAsa thaye, te samyagdarzana na rahyuM. gaThAmAhila paNa jIva achavAdi sarva tane mAnate hatuMpaNa AtmAnI sAthe thayela saMbaMdhane kSIra-nIranI jema nahi, paNa kaMcukavata mA tethI samyagdarzanathI te paNa bhraSTa thaye, ane nDiva gaNAya. sarvajJa deve te kevalajJAnI che. kevalajJAna te sarva dravya ane paryAyanA viSayavALuM che. tethI mokSanA mArgarUpa je samyaktva jaNAvyuM, te sarva dravya ane sarva guNa paryAnI mAnyatA sarvAMze heya te kAma lAge. ekAda aMzane paNa na mAne te mithyAtvI ja gaNAya. eka akSara ke padanI zraddhA na thAya te paNa mithyAtva samajavuM. * ,- - - - - - rUA .rA nat+a+ Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzananA kavAda jJAna, cAritra ane tapa e traNenI AtmIya dRSTithI saphalatA teA sabhyanA AdhAre ja che. pudgalanI parAdhInatAne nAza karanAra, kama ja jIrAne teDI nAkhanAra ane kevalajJAnane pragaTa karanAra te dana-jJAna-cAritra ane tapa. e cAre che. para`tu dana arthAt samyakatva vinA. antima. traNenI kiMmata ekaDA vinAnAM mIDAM jevI che. 164 mithyA vicArAnu,samyak vicArAmAM ane samyak zraddhAmAM thatu AtmAnuM parivatana, te ja samyaktva che. zAstrakAro kahe che. ke A rIte prathama vicArAnu` parivata na karo, vaMnanuM parivarttana na thAya te paNa vicAronuM parivarttana karo. vrata-paccakakhANu -pASaha kare, eka mahinAnA upavAsa karo, prabhumUrtinI cAhe teTalI sevA-bhakti-bahumAna karo, ane dharma utsavA karA, cAhe teTalu' adhyayana karI, dAna dyo, paNa sarvAMgna deve kathita dravya-guNa ane paryAyAnA tamAma aze. agenI mAnyatAne svIkRta karavA rUpa, vicAraparivartana na thAya te vicAra parivarttanamAM ekapaNa aMzanI amAnyatA rahe. tyAM sudhI tamArI uparokta kriyAnI kiMmata nathI. vicAra parivarttana vinAnuM jJAna paNa ajJAna che. mithyAjJAna che. je padArtha sajJavacanAnusAra je rUpe jANavAmAM Ave te rUpe ja mAnavAmAM paNa Ave teA ja jANapaNu` samyajJAna tarIke gaNAya. abhavyA je padArtha jevA rUpe hAya, te rUpe jANe. kharA paNu mAne niha, nava tattvAne tattvarUpe jANe pazu mAne nahiM. jema pArakI mAtAmAM mApaNuM jANavA chatAM svamAtA Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti khaMdha 165 jevA ullAsa ke prema putrane thatA nathI. kAraNake temAM paranI apekSAe mApaNuM che. tema ahi abhavye meAkSAdi tattvAne kahe kharA, para'tu "jInezvaro ema kahe che," e rIte kahe. jethI tee jANe chatAM mithyAtvI kahevAya. AthI jJAna teA bhavya ke abhanyAne sarakhu thAya, paNa dana, te zraddhA arthAt mAnavuM te sarakhuM hetu nathI. jema bhaNAva nAra paDitA tatvArthAdi granthA bhaNAve kharA, paNu mAne nahi je jJAna, sad-asadnA vivekane na jaNAvI zake te jJAna ja nathI, paNa ajJAna ja che. ane tethI jinabhadra-- gaNi kSamAkSamaNu mahArAja kahe che ke mithyAdaSTinuM jJAna te ajJAna ja che. samyagdaSTi ane mithyAdaSTi ane ghaTa paTa Adi padArthAM sarakhI rIte jANe, paNa samyagdaSTi hayApAdeyane vizeSa viveka kare. mithyAdaSTine haiyApAdeyanA viveka na hAya. jema jitazatru rAjAne subuddhi maMtrI, samyagUdRSTi hAvAthI pudgalane svabhAva ane pariNAma jANatA hatA. tethI potAnA rAjAne bhAjananu' Ama'traNa ApI pudgalanuM' riNumana samajAvyuM. samyagraSTine eja vicAra thAya ke pugalanI heyatAne khyAla rahevA joIe. ghaTa-paTa Adi padArtha jANavAmAM samyakatvI ane mithyAtvI ane sarakhA, paNa pariNAmamAM ane vanamAM mithyAdaSTi kahe ke A ghaTa keTalA sAro che ? AvuM kahe. paNa samyagdaSTi Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 jaina darzanane karmavAda kahe ke hAla sAro che, paNa jaDa svabhAva hovAthI chevaTe te heya che. ema samaje ane varte che. - mithyAdaSTi ke abhavya je padArtha dekhe te vartamAna paryAyane jue. paNa atIta anAgata kALanA paryAyane te jue nahi, kAraNa ke teo bhUtabhAvi paryAne mAnatA nathI, te pachI jue zAnA? samyagdaSTibhavya te vartamAna paryA. ne jotAM bhUtabhAvi paryAnI apekSA rAkhe chedravyamAM vartana mAna paryAyanI viziSTatA jevA sAthe atIta anAgata paryAne jue te jJAna, samyagAna kahevAya. jainadharmanI ArAdhanAmAM jJAnAcAra rUpe jJAnanI ArAdhanA karAya che. jJAna ArAdhanane mukhya divasa jJAna paMcamI che. A ArAdhanAmAM IndriyenA saMbaMdhathI thatAM je jJAne che, tenI teTalA lakSya pUratI ArAdhanA nathI. paNa samyagajJAnanI apekSAe ja ArAdhyatA che. je cakSuthI samyagdaSTi jue, teja cakSuthI mithyAdaSTi jue, te paNa temAM jJAna ane ajJAna ema bhedo paDe che. anAdikALathI jIvanuM je jJAna, bhava (saMsAra) bramaNa heturUpa hoya che, te jJAna, samyagdarzananA prabhAvathI eka samaya mAtramAM ja bhavanivRttirUpa banI jAya che. jIvane navapUrva sudhInuM jJAna hoya, paraMtu samyakuva rahita hoya te te jJAna nahIM hotAM, ajJAna ja kahe vAya che. ane phakta aSTa pravacana mAtA jeTaluM jJAna paNa, samyakatva pUrvaka hoya te, teTaluM jJAna paNa jJAna kahevAya che. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16: prakRti baMdha kahevAne tAtparya e che ke jJAnarUpI dastAveja para samyaku. tvarUpI chApa lAge te ja tene jJAna gaNI zakAya che. aDhAra pA5 sthAnakemAMthI mAtra mithyAtvazalyanAmanA aDhAramAM pApasthAnakanA tyAgathI ja manuSya zuddha zraddhAdhAraka samyakatvI bane che. asat mAnyatA ane asat zraddhAne. sat mAnyatA ane sat zraddhAmAM pariNata karavArUpa samyadarzana phakta mAnasika athavA Atma vicAraNaya vastu che. kemake te zuddhatattvanI zraddhArUpa che. zraddhA paNa zuddhatatvanI yA yathArthatattvanI hovI joIe. paNa tatvanI zuddhatA yA yathArthatA keNe prarUpela tattvamAM samajavI, tene khyAla na rAkhe te ulTa mArge doravAI jAya. eTalA ja mATe kahevuM paDyuM ke niNapunaraMtaoN. tatvane kahenArA hoya te jinezvara che, ema nathI kahyuM, paraMtu jinezvare kaheluM tatva teja yathArtha tatva che, ema kahyuM. mATe yathArtha tatvanI zraddhA prApta karavAne parIkSA, tatvanI nahiM, paNa jinezvaranI kare jinezvara bhagavAnane kevalajJAnavALA kahyA, tethI rUpI.. arUpI sarva padArtha ane tenA sarva paryAyanA jANakAra che. kaI dharmavALA potAnA ISTadevane a9paNa mAnavA taiyAra nathI, paNa sahu sarvajJa ja mAnavA taiyAra che. ane pite. mAnI lIdhela sarvajJadvArA prarUpAela ta ja yathArtha che, ema. svIkAre che. paraMtu jaina darzana te kahe che ke sarvajJa svI kAra, parIkSA karyA vinA thaI ja na zake. mahApurUSae te Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 jaina dananA karmavAda bhava bIjAGkura jananA, rAgAdyAH kSaya mupAgatAyasya / -trahmA vA viSNuvA, rojhino vA namastasmai / / sa'sArarUpI khIjAkuMra pedA karanAra rAgAdi doSa jenA naSTa pAmyA che, te nAmathI te! bhale brahmA hA, viSNu hA, hara ho, athavA jina ho, sarvane amArA namaskAra ho. ahIM rAgAdi zabdathI rAga vIgere aDhAra dASA samajavA. dAnAntarAya, lAbhAMtarAya, bhAgAMtarAya, upabhAgAMtarAya, vIryAntarAya, hAsya, rati, arati, bhaya, zeka, jINupsA, kAma, mithyAtva, ajJAna, nidrA, avirati, rAga ane dveSa, e aDhAra doSarahita hoya, te ja sa-jinezvara deva kahevAya che. ** evA deve prarUpela mArgAnusAre kevala mekSamA nI ja sAdhanA karanAra, paMca mahAvratadhArI, kaMcana kAminInA savathA tyAgI, te gurU, ane ahi'sA lakSaNa pradhAna ja dhama che. AvA devadvArA prarUpita, AvA gurUdvArA upadezita tattva ja, yathArtha tattva che. sAcA sana devane svIkAravAmAM paNa keTalA niSpakSapAta athavA kadAgraha rahitapaNuM che ? vyaktirAga nahi hotAM guNurAganI pracuratA AmAM keTalI che, te spaSTapaNe samajAI zake tevu che. AmAM mArU te sAcuM nahiM, paNa sAcuM te mArU, e dRSTi che. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 169 zAstromAM devanAM Izvara, paramAtmA, paramezvara, acinya zakti. sarva doSAtIta, sarvajJa, vItarAga, jinezvara, tIrthakara saccidAnaMdamaya, Adi nAma prasiddha che. AthI e sarva nAmone samanvaya, devamAM avazya have joIe. anyathA e nirarthaka nAma hAsyAspada manAya che. mATe prathama te sarvajJa deva kahevarAvanAramAM jagatanA sarva duSaNa rahitapaNuM, rAga-dveSa ane ajJAna ceSTA rahitapaNuM, zuddha satya nirAbAdha tatva vakatApaNuM, ane sarvajJatA Adi lakSaNa avazya hovAM joIe. e lakSaNonI parIkSA temanI jIvanakrIDA, vyavahAra ane upadezanA AdhAre ja sulakSita thAya che. saMsAra pari bhramaNanA aMtima jIvanamAM jeoe hiMsA, asatya, corI, vyabhicAra, tRSNAdi durguNone kartavya mAnI tenuM sevana karyuM na hoya, lIlA mAnI evuM AcaraNa karavAne lekene upadeza dIdho na hoya, bhagapadArthonI tRSNAmAM Azakta banI masta rahyA na haya, bhautikamAyAmAM phasAI jaI AtmajIvana vyatIta karavAmAM je AkAMkSI rahyA na hoya. A te IzvaranI alipta lIlA che, evA prapaMcethI lokone ThagavAne jeoe prayatna karyo na hoya, paraMtu karmajanya upAdhione sahana karI, suavasaranI prAptimAM sAMsArika prapaMcane tyAga karI, rAjya, dhana, strI, putrAdi, kuTuMba parivArane vastra para paDelI dhULathI mAphaka dUra karI, ghera tapazcaryA karI, aNusamajI leke dvArA utpanna karela aneka pariSahe, kaSTa, Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 jaina darzanane karmavAda upadra, tADana, tarjanA, apamAna tathA upasargone ekAMta kSamAbhAvathI, rAga-dveSa rahita, prasanna aMtaHkaraNathI, daDhatApUrvaka, sahana karI, anAdikALathI AtmAnI sAthe vaLagelAM karmone AtmAthI alaga karI, zuddha nirdoSa kaMcanavRt niSkalaMka AtmasvarUpane, anaMta jJAnane, jeoe prApta karyuM, ane phakta Atmika zuddha saccidAnaMdanI lIlAmAM magna banI anya AtmAonA uddhAra karavAne mATe zuddha upadeza karyo, teja purUSe paramArthathI Izvara, devAdhideva, paramAtmA ane vItarAga nAma dhAraNa karavAne gya kahI zakAya che. evA ja deva, patita pAvana, jagadudvAraka, uttamottama, paramAtmA, azaraNu zaraNa, hitakartA, saMsAra bhayarakSaka, kRtakRtya kahevarAvavAnA adhikArI che. ane evA ja deva, niHsvAthI banI jagatane yathArtha tatva batAvI zake che. ziSTa purUe te pUrI karI karyA bAda ja devagurU ane dharmano svIkAra karavAnuM kahyuM che. devAdi meTA che, mATe temanI parIkSA nAnAothI na thaI zake, e niyama sarvajJa darzanamAM hoI zake ja nahiM. sarvajJa darzanamAM te parIkSAne vizeSa Agraha che. ane kasoTI paNa pUrI rakhAI che. AvI parIkSA ane kasoTI karyA bAda ja deva, gurU ane dharmane svIkAra karavAvALuM darzana ja sarva darzana kahevAya che. sarvajJa zAsana te gheSaNa kare che ke tame IvaranI lIlA yA camatkAra dekhI gADarIyA pravAhanI mAphaka anusaraNa karIne athavA keInI preraNA mAtrathI athavA . . . * * = * * * # - 1 * * * * * * " - - * * * * * i n . .. + : - - * - - 2 - Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti badha 171 amArA para vizvAsa rAkhI devane deva mAnavAmAM patagI AnI mAphka agnimAM kUdI na paDe, paraMtu sarva prathama sava jJapaNAnI, suvaNunI mAphaka parIkSA karIne, IzvaranA nirdeSa, niSkala`ka svarUpane vicArI, pachI sarvajJapaNe mAnavA taiyAra aneA. jo tamArAmAM eTalI parIkSaka zakti na hoya te, tyAgI, niHsvAthI, zuddhopadezaka, tattvadezI mahiSa gaNu je kahe, tene dhyAnamAM rAkhI temanA anusAra AcaraNa karo. te ja peAtAnA hitanI sAdhanA karI zakaze. ahIM sheje prazna upasthita thAya ja ke jainadarzanamAM eka tarapha zraddhAnI vAta che, ane bIjI tarapha pa parIkSAnI vAta che. Ama paraspara anne virodhI vAta zA mATe ?" parIkSAmAM tA peAtAnu mana mAne teA ja kabulavAnuM che. ane zraddhAmAM te, mana mAne ke na mAne te paNa mAnye ja chUTako! parIkSA ane zraddhA banneya te sAmasAmI dizAmAM rahenArA MYLAT che. jethI zraddhA tathA parIkSA eya vAta karavI te te khIcaDa karyo gaNAya. jainadarzana sivAya anya tA ekalI zraddhAnI agara ekalI parIkSAnI vAta kare che, jyAre jainadarzanamAM ane vAta zA mATe ? Anu` samAdhAna e che ke jainazanamAM yathA tattvanA kahenAra aMge parIkSAnuM kathana che, ane yathA tattvanA svIkAra aMge zraddhAnuM kathana che. **-*Chri jainadarzonamAM deva, gurU ane dharma traNe tattvAnI parIkSAnI prathama sa`pUrNa chUTa che. jainadarzana kahe che ke Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 jaina darzonanA kavAda peAtAnI buddhithI parIkSA karI uparokta kasoTI mujaba kasIne deva-gurU ane dharmAMne nirdeSa tathA svIkAya mAnyA, AtmAne Adaza rUpa lAgyA, pachI temAM gaDabaDa karI te na cAle. pachI te temAM zraddhA ja rAkho. A pramANe deva, gurU ane dharmanI parIkSA karavAnI pUrNa svataMtratA che. parantu svIkAra karyA bAda mAnavAne ja Adeza che. AthI pahelI parIkSA ane pachI zraddhA, e siddhAnta je darzananA hoya, te ja darzana saMpUrNa satya che. mATe parIkSA pUrvaka prApta devane Adaza rUpe svIkAravAthI ja yathAttvanI zraddhArUpa sat asA viveka pedA thAya che. sarvAMnA evA jinezvara devenI prAmANikatAmAM temaNe kahelA tattvAnI prAmANikatA svayaMsiddha che. eTale tarkAnu sArIoe yukti ane anubhava cAle tyAM sudhI tarka karI, tattvanI parIkSA karavAnI chUTa che, paraMtu tarka ke buddhi na cAle tyAM te sajJa kathita AjJA pramANe ja mAnavAnuM che. dareka jinezvara bhagavAnanA zAsanamAM je kahevAnu... hAya, te eka sarakhuM ja kahevAnuM hAya. kALabhede AcAranI vyavasthAmAM kadAca bhinnatA hoya, paraMtu tattvanI prarUpaNAmAM kadApI bhinnatA na hoya. jainadaza nAnuyAyImAM paNa AcAranI bhinnatA jovAmAM Ave, paNa tattvanI mAnyatAmAM bhinnatA "hAI zake ja nahI, tattvanI mAnyatAmAM bhinnatA svIkAranAra -jaina kahI zakAya... nahI. anaMta jinezvarAe je kahyuM te Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 prakRti baMdha ja bhagavAna mahAvIre kahyuM. bhagavAna mahAvIre kahela tatvane. svIkAra mahAvIrapaNAne aMge nahi, paNa jinezvarapaNAnA aMge che. mATe "vIrapannata nahIM kahetAM nipaUUttatatta" kahIe chIe. A pramANe jinezvara dee prarUpita tatva ja yathArtha tatva hoI zake, tevA tatvanI saMpUrNa zraddhA, tenuM nAma ja samyaktva che. prazna-tatvanI prAmANiktA tavanA prarUpakanI prAmANikatAnA AdhAre hoI tevA tattvanuM yathArthapaNuM siddha che, te jagatanA dareka prANine te tatva kema grAhya-zraddheya thatuM nathI ? tatva yathArtha hoya te darekane grAhya thavuM ja joIe. samAdhAna -cathArtha tatva hovA chatAM paNa te tatva darekane grAhya-zraddheya thAya, e niyama nathI. ane keIne 2dheya na thAya, tethI tattvanI yathArthatA uDI jatI nathI. kamaLAnA regavALAne zveta vastu veta rUpe na bhAse, tethI veta vastunI vetatA asiddha nathI. tyAM te vetavastu tapaNe nahIM bhAsavAmAM kamaLAne rega AvaraNarUpe paDe che. kamaLa jyAM sudhI nahIM khase, tyAM sudhI cAle teTale prayatna karavA chatAM zveta vastu pILI ja dekhAze. ahIM veta vastune pitta jovAmAM kamaLa ja kAraNabhUta che. tevI rIte yathArtha tattvane lezamAtra paNa asvIkAra karavAmAM arthAta vastu tatvanI viparIta mAnyatAmAM jIvane " darzana mohanIya* nAme karma ja AvaraNarUpa che. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzananA ka vAda Aje tA tIrthaMkaranA virahukALamAM tattvanI yathA samaja ApanAra prabhu mahAvIranu` zAsana che. paratu tI kara sAkSAt upadeza ApavA bese, tyAre paNa tItha kareAnA samavasaraNamAM ya mithyAtvIe hAya che. te sarvane kaMI tI karanI vANI saMpUrNa paNe zraddheya thatI nathI. tIthaMkarane tI kara tarIke ke temanAM prarUpela tattvone yathAtattva tarIke, te ja mAnya rAkhe ke jenA darzanamAhanIya kamanA upazama, kSaye - pazama ke kSaya thayeA hAya. 174 sAmAnya mANasa paNa potAnI buddhithI khelavAnI chaTAthI, anyane laTTu banAvI zake, tevAe kadAca tIrtha"kara mahArAjAe pratye, ke tIrthaMkara devAe prarUpita tattvanI yathArthatA pratye, zraddhAvALA-vizvAsu na bane, temAM tIthakaronI sa jJatAnA ke vItarAgatAnA doSa nathI, paraMtu te vyaktinA mithyAtvanI pramalatAnA doSa che. sAmenI vyaktimAM mithyA'tvanu jora atyaMta prakhalapaNe hAya, tyAM kevalajJAnInA upadeza paNa zuM kare ? yathA tattvanI zraddhArUpa samyakatvaguNane rokanAra, te AtmAnuM da nameAhanIya (mithyAtva mAhanIya) kama ja che. AtmAnI sAthe te kamanA saMbaMdha varte che ke nahiM, tenI parIkSA rUpe ''jhiLavannatta'tatta" che. jinezvarAe prarUpita tattvamAM azraddhA thAya teA samajavuM ke darzanameAhanIya karmInA saMbaMdha AtmAmAM che. paNa te tattvAnu nirUpaNa prANinI sanmukhaja na Ave, ke te tattvA sAMbhaLavAnA ke Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 175 prakRti baMdha samajavAne avasara ja na Ave, tethI karIne te jemAM darzanamehanIya (mithyAtva mehanIya) karma vattI ja rahyuM che, ema cokakasapaNe kahI zakAya nahi. jainadarzanamAM kahela paMdara prakAre thayela sidhdhanA bhedomAM "anyaliMga siddha "nuM paNa varNana Ave che. AvA ja samyaktva pAmyA bAda TuMka samayamAM ja kevalajJAna pAmyA che. tyAM samyaktva pAmavA TAIme temane yathArtha tatvane khyAla paNa na hatuM. koI samajAvanAra paNa na hatuM, paraMtu tatvanI yathArthatAnA svIkAryamAM rodha karanArUM darzanamehanIya karma khasI javAthI ja samyaktva pAmI kevalajJAna pAmyA. darzanamehanIya karma kharyuM na hota, te te kevalajJAna teo pAmata ja nahiM. - darzana mohanIya karma khasavA TAIme ane kevalajJAna prApti samaya pahelAM, yathArtha tatvanuM nirUpaNa je temanI pAse koI karanAra hota te, temane te tattva asvIkArya banata ja nahIM. ane pachI te kevalajJAna pAmyA eTale tattvonI pUrNa yathArthatA svayaM Atma pratyakSa ja anubhavavA lAgyA. gautama svAmInI labdhi dekhI pratibaMdhita thayelA paMdarase tApasa theDA ja samayamAM kevalajJAna pAmyA. samyakatva, yathAkhyAta cAritra, ane kevalajJAna, e traNe theDA ja TAImamAM thayAM. gautamasvAminI labdhi joyA pahelAM te tApasa avasthA hatI. ahIM samyakatvanA adhurA abhyAsIo ke bIna abhyAsIo tarka uThAve ke "jainatva sivAya samyakatva na hoya to, tApasamAM samyakatva kyAMthI AvyuM ? tApasI ' ma ma koI * * 1 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 jaina darzananA karmavAda kayAM jIvAditattvone vistRta rIte samajavA beThA hatA ? eTalA gheADA TAImamAM tattvAnu svarUpa samajI zakAya paNa kevI rIte ? mATe gautamasvAmIne saMbaMdha thayA pahelAM paNa teomAM samyaktva hase ja, teA ja turata kevalajJAnane pAmyA. eTale tApasa avasthAmAM te prabhu mahAvIre prarUpela tatvanI zraddhAvALA na hatA. A uparathI jainadanane mAnya tattvAne nahi' svIkAranAramAM paNa samyaktvanA niSedha thaI zake nahi.' AnuM samAdhAna e che ke gautamasvAmInI labdhi joyA pahelAM ja te tApaseAne samati thayeluM hovuM ja joI e, ema kahevu' te samyaktvanI samajane ja abhAva che. zrI gautama svAmInA saMbadha thavA pahelAM te te tApasAmAM mithyatva hatuM. ane samyaktvanI prApti te temane gautamasvAmInA saMbadha thayA bAda turatamAM ja thaI che. ane pachI kevalajJAna thayu che. jIvAdi tattvAne vistRta rIte samajavAne TAIma ja nathI rahyo, eTalA uparathI gautama svAmIthI pratibeAdhita te tApase alpa samayamAM samyaktva pAmI ja na zake, tema te mAnavu' te paNa bhUla bharelu che. kAraNa ke ' samyaktvanI prApti tA darzanamAhanIya karmInA upazama-kSayApazama ke kSayathI ja thAya che.' ane temAM bahu ja alpa samaya lAge che, te AgaLa vicAravAmAM Avaze. yathAsthita tattvazraddhA te te samyaktvanI kasoTI che. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti dha kasoTIe kasatAM suvaNa na lAge te samajavu'ke suvaNuM nathI. paNa kaseATIe na caDayu* hoya tethI karIne kaI suvaNu nathI ema kahI ja na zakAya. tevI rIte yathAsthita tattvasvarUpa varNavatAM temAM kaMI paNa azraddhA thAya te te samajavuM ke samyaktvamAM khAmI che. paNa alpa samayamAM ja samyaktva pAmI turata ja kevalajJAna prApta karanAra AtmAne samyak. prAptithI, kevalajJAna prApti vaccenA alpakALamAM, yathAsthita tattvathI kasI na zakAya, teTalA mAtrathI samyaktvanI prApti te TAIme nathI thaI, ema kema mAnI zakAya ? 170 vaLI koI zakA kare ke tApasAne pratimAdha karI samyaktva pamADavAmAM te gautamasvAmI hatA. paraMtu anyaliMge siddha thayela jIvAne samyaktva pamADavAmAM koI vyakti na hatA. chatAM paNa temane samyaktva thayuM hatuM. mATe jainetarA paNa samakitI hoI zake. ahIM samajavu joIe ke samyaktva prApti koI mahAtmAnA upadezathI ja thAya, evA ekAMta niyama nathI. svayaM pariNAmanI vizuddhi dvArA paNa samyaktva prApti jIvamAM thaI zake che. eTale yathA tattvApadezakanA abhAve paNa samyaktva prApti, jainadanamAM kahI che. vaLI jainetara te samyaktvI thaI zake, paNa samyaktva pAmyA pachI jainetara na hoya. kAraNa ke samyaktva prAptinI pUrva avasthA jainetara hoya, paraMtu samyaktva prApti samaye . 12 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 jaina darzonanA kavAda jainetara na kahevAya. samyakRtva prApti pachI AyuSya lAMbu hoya to te jIva khAghathI paNa jenadarzInAnusAra ja AcAra vicAravALA ane. ane AyuSya bahu ja alpakALanu' hAya tA, kadAca kevalajJAna paNa prApta karI nirvANu pAme, tA bAhyathI anya lIgI paNa hAya. tethI ja tevA AtmAone jainadarzanamAM anyaliMga siddha" tarIke oLakhAvyA che. vaLI jainakuLamAM janmavA mAtrathI ja te jaina ke samyaktvI kahevAya evu' nathI. jainakuLamAM janma pAmela hoya ke anya kuLamAM janma pAmela hAya, jaina sAdhu veSe hAya ke anya lIMgI hAya, paratu samyaktva tA, duztanamAhanIya karmInI upazamatA-kSaye pazumatA ke kSayanA AdhAre ja che. peAtAne jaina kahevarAvatA abhanya jIvA paNa jaina sAdhupaNuM aMgIkAra kare che, nava pUrva sudhInuM jJAna bhaNe che, ane sArAmAM sArA bAhya tyAga karI zarIra uparanI mUrchA utArI tIvra tapa tape che. AvA jIvA vyavahArathI bhale jaina kahevAya, paraMtu teTalA mAtrathI teo samakItI kahevAtA nathI, ane jainadarzanamAM teonI samakItI tarIke gaNanA paNa nathI. eTale kevala, sa`ceAgathI ke vezathI jaina ke samyaktvI na kahI zakAya. jainasAdhuveSa dhAraNa karavA chatAM paNa jinAjJAvirUddha AcAra vicAramAM pravRtta evA pArzva stha-avasanna-kuzIla-sa Msakta ane yathAcha . e pAMca prakAranA sAdhaone, jainadarzanamAM avaMdanIya kahyA che. sAce jaina teA te ja che, ke je jainazAsanapratye zraddhA, pratIti ane rUcivALA che. ane kevala AtmasvarUpa prAptinA ja icchuka che.. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha che 179 - samyaktvanI prApti jIvane be rIte thAya che. nisa ane dhAma, sahaja vicAra karavAthI samyaktva prApti thAya te nisa, ane anyanA upadeza vaDe samyaktva prApti thAya te thima samyakatva che. tatvArtha bhASyamAM je mATe kahyuM che ke - "tasyAnAdoM saMsAre paribhramataH karmata eva karmaNaH svakRtasya bandha nikAcanodaya nirjarApekSaM nAraka tiryaga yoni manuSyAmara bhava grahaNeSu vividhaM puNya-pApa-phalamanubhavato jJAna darzanopayoga svAbhAvyAt tAnitAni pariNAmA dhyavasAya sthAnAntarANi gacchato'nAdi mithyAdRSTerapi sataH pariNAma vizeSAda pUrvakaraNa tAdRg bhavati yenAsyAnupadezAt samyagdarzanamutpadyate ityetat nisarga samyaga darzanam // A saMsAracakramAM karmavazavartI jIva svakarmAnusAre cAre gatimAM paribhramaNa karate, nAnA prakAranAM sukha-dukhene anubhava karate, nirjarA vaDe AtmasattAmAM rahela karma para mANuone parizATana karate, zubhAzubha adhyavasAyanA ge punaH navIna karmane upArjana karate chate, pANInA reTanI mAphaka saMsAramAM paribhramaNa kare che. e pramANe anaMtA pudgalaparAvartana sudhI avyavahAra rAzimAM sUkamanigedamAM paribhramaNa karIne janmamaraNAdinA asahya paritApane bhegavate, akAma nirjara vaDe karmakSaya karate, anukrame vyavahAra rAzimAM Ave che. Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzananA kama vAda e vyavahAra rAzimAM paNa punyanA udayathI paryApta sa'nipa'cedriyapaNu* prApta thAya, tyAre dravya, kSetra, kALa, bhAvanI zubha sAmagrIne pAmI bhavyatvanA ceAge yathApravRtti karaNa vaDe kamalAghava kare che; ane apUrvakaraNAdi sAmagrI prApta karI kramazaH aupazamika samyakatvane pAme che. A " nisarna samyaktva kahevAya che. arthAt tI kadine upadeza, ane jinami khanAM dazana vigere samyagUdana thavAnAM nimitto vinA ja svAbhAvika rIte bhavya prANIne je samyasva prApta thAya che, te nirje samyagdarzana che. have bIjo prakAra-gurUpadezAdi koIpaNa khAdyanimittathI AtmAmAM utpanna thayela, tathAprakAranA adhyavasAya vaDe, mithyAtvamAhanIyanA je upazamAdghi thavA, ane tethI AtmAne je aupamikAdi samyaktvanI prApti thavI, tenuM nAma dhiAma sabhyasta" che. ahI' eTaluM khAsa lakSamAM rAkhavAnu' che ke prathama jaNAvela nirvI samyaktva, temaja A adhiAma samyaktva, te mithyAtvamehanIyanA upazama (athavA kSaye pazama) thavAthI ja prApta thAya che. arthAt aupamika samyagdarzananI prApti, mithyAtva mAhanIyanA upazamathI ja thAya che. ahIM nin samyaktva te svabhAva janya che, ane adhiAma samyakatva te nimitta janya che, adhigama te nimitarUpa che. nisarga samyaktvavALAne paNa pUrva janmAmAM adhigama hovA joI e. adhigama vaDe karIne ja samyaktva 180 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti adha 181 prAptinI yAgyatAnA prAraMbha, nisarga samyakRtva pAmavAnA pUrvabhavamAM thayela hAya che. ane te ceAgyatA krame krame pU kakSAe pahoMcatAM punaH adhigama vinA paNa te jIvAmAM samyaktvanA prAdurbhAva thaI jAya che. ceAgyatAnA prAraMbhe adhigama haiAya, paraMtu ceAgyatAnI pUrNa tAe samyaktva pragaTa thavA TAIme adhigama nahIM hAvAthI nisarje samyaktva kahyuM. samagra bhavacakramAM ekapaNa adhigama vinA ja samyaktva pAmIne mekSe janArA jIvAnI sakhyA marUdevI mAtAnI jema virala hAya che. marUdevI mAtAne paNa samavasaraNanI RddhinA dazanarUpI adhigama tA hatA ja, mithyAtva mATe AlakhananI-nimittanI jarUra nathI. kAraNa ke anAdikALanA asadabhyAsathI, malIna vAsanAenA jorathI jIva kudaratI rIte ja mithyA AcAra-vicAravALA te che ja. e sthitimAM ene samyavRtti sahuja rIte jAge evuM che ja nahi. mithyA vAsanAethI te jagata bharelu ja che. para'tu upadeza vinA ke nimitta vinA samyaktva thatuM nathI. temAM paNa nimitta prAyaH samyagdarzanInu ja hAya. kadAcit nimittarUpe mithyAtvI paNa hAya, paraMtu tene upadeza samyagdarzanane anusaratA ja hoya. jainazAstramAM abhavya jIveAnA upadezathI paNa kaIka bhavya jIveAne sabhyakR thayAnuM varNana Ave che. AvA abhavya upadezaka tA traNeya kALa mithyAtvameAhanIya karmanA udayavALA hoya che. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 jaina darzanane karmavAda chatAM teone yathApravRttikaraNa thatuM hovAthI tIrthakara prabhunA samavasaraNa sudhI jaI zake che. ane devaloka vigere sAMsArika sukhaprAptinI IcchAthI jaina sAdhupaNu laI pAlana paNa bahArathI uMcA prakAranuM kare che. nava pUrva sudhInuM jJAna paNa bhaNe che. dravyaahiMsAnuM paNa pAlana kare che. ane e rIte navamA saiveyaka sudhI utpanna thAya che. AvA jene upadeza, sarvajJa praNita yathArthatatvanirUpaNane ja hoya che. paraMtu pite upadezaka hovA chatAM paNa mithyAtva mehanIyanA tIvra udayathI, pitAne AtmA bhautika sukha prAptinI ja daSTivALe hoI, pite samyakatva pAmI zaktA nathI. jyAre temanA bAhya upadezathI anya che samakti pAmI jAya che. tema chatAM paNa ahiM khAsa khyAlamAM rAkhavuM jarUrI che ke, mithyAtvIne upadeza, mithyAtvIne saMsarga, ane mithyAtvanA saMge karatAM, samyakatvane upadeza, samyaktvane saMsarga, ane samyaktvanA saMyoga ja, samyaktva prAptinA nimitta kAraNamAM dhorI mArga che. ane tethI ja sudevagurU-dharmanA sthAne tarapha rUci, sAmAnya prazamAdi bhAve, ane samyagdarzananA bAhya adhiSThAne mAM, sahakAra vagere havA TAIme mArgAnusArI avasthAmAM paNa tene vyavahArathI samyagdarzana kahevAya che, keI kahe ke bIjAnA parAbhavathI, bIjAnI niMdAthI ane pitAne utkarSa karavAthI, aneka bhavoTI chUTI Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 183. - - - ka ja jaya* ** prakRti baMdha zake evuM nIca gotra karma baMdhAya. mATe koIne mithyAtvI kahe e sAruM na kahevAya. A vAta barAbara che. paNa sAthe samajavuM joIe ke, anyane parAbhava karavA karAvavAmAM, pitAne utkarSa karavA karAvavAmAM, gaNavA gaNAvavAmAM vaparAtAM vacane, niMdA ane dveSAdinAM sthAna gaNAya. tethI nIca netra baMdhAya, te bhavAtaramAM paNa chevuM muzkela paDe. paNa ahiM te samyakatvanA varNanamAM svarUpanirUpaNanI buddhi che, dhikkAranI buddhi nathI. vastutattvanA kathanamAM anya pratyenA dhikkAranI, apamAnanI ke potAnA utkarSa manAvavAnI buddhi hovI joIe nahIM. mArgadarzananI manovRttimAM vadhe nathI. mArgadarzananI mane vRttine je niMdAnA svarUpamAM gaNAtI heta te jagatamAM satya ane asatya, zAhukAra ane cera, dhamI ane pApI, DAhyo ane mUkhanuM nirUpaNa keI karI zakata ja nahIM. paNa e rIte vastunuM nirUpaNa karanArane ApaNe niMdAkhera kahI zakatA nathI. mATe samyaktvanuM nirUpaNa karanArane niMdAkhera kahI zakAya ja nahIM. vyaktine apamAnajanaka vacane na kahevAya, e vidhAnamAM vAMdho nathI. samRSTigata kathanamAM tathA vyaktigata kathanamAM bheda che. sAmAnya nirUpaNamAM paNa nidAne avakAza nathI. jenadarzanamAM ge zAlA, jamAli vigerene vyaktigata kahevAmAM AvyuM che. jamAlI te paNa kaI jainetara nahIM, paNa jainadarzanI. eTaluM ja nahIM, paNa jaina sAdhu, ane temAM meM kakA ka ka * * * * * Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ makAna ane anya 184 jaina darzanane karmavAda vartamAna jainazAsanapati prabhu mahAvIrane gRhasthapaNAne jamAI. jyAM satyane pakSapAta che, tyAM vyaktine pakSapAta heI zake ja nahIM. vyaktinA pakSapAtathI prerAI satyanA pakSane troDI nAkhanAra te mithyAtvI ja kahevAya. jenadarzanamAM te yathArtha tattvane pakSapAta che, vyaktine pakSapAta nathI. zrI tIrthakaranA je aMge paNa samyakatva prApta bhavathI prAraMbhI, kevalajJAna prApta bhava sudhImAM vyatIta, sArA burA jIvananuM vivaraNa, te vastusvarUpanA nirUpaNanI buddhie spaSTapaNe jainadarzanamAM kareluM che. amArA bhagavAna che, mATe temanA chaghakALamAM AdhyAtmika draSTie thaelI temanI bhayaMkara bhUle jagata samakSa khullI na mUkAya, e mAnyatA jainadarzanamAM nathI. ahiM te svarUpanuM nirUpaNa karavAnI buddhi che. jagatanA jIne sanmArgagAmI banAvavAnI buddhie sArI ane burI bane hakIkatanuM nirUpaNa hovuM joIe. e rItanuM nirUpaNa na hoya te kaI cIja burI che, ane kaI cIja sArI che, tene jagatane khyAla paNa na rahI zake. anazanadhArI AnaMdazrAvaka pAse gaNadhara bhagavAna zrI gautamasvAmIjI padhAre che. paraspara vAtacitamAM matabheda thAya che. zrI gautamasvAmIjI tyAMthI prabhu mahAvIra pAse Ave che, tyAre prabhumahAvIra temane kahe che ke "gautama! AnaMdanuM kathana satya che. tAruM kathana asatya che. mAphI mAMga ! zrI gautamasvAmIjI mahArAjA te AnaMda zrAvakanA mantavya pratyenI zreSa buddhithI belyA na hatA. paNa te padA . . . dA : '.. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 185 rthanA mantavyamAM ja bhinnatA hatI. zrI gautamasvAmIjI koNa? bhagavAnanA prathama gaNadhara ! pitAnI jamaNI bhujA jevA. eivA zrI gautama gaNadhara pAse paNa bhagavAna micchAmidukkaDe devarAve che. AvuM tyAM ja bane ke, jyAM vyakti ke sthAnane pakSapAta nahiM hatAM, satyane ja pakSapAta hoya. jainadarzanane mAnya deva-gurU-dharmane ananyarAgI vyakti paNa, tatvanI prarUpaNuM aMza mAtra viparIta paNe kare, tevAoneya jainadarzane, satyanA saMrakSaNanI buddhie, nIDarapaNe mithyAsvI gaNI, vaDI kADhayA che. piTTazAla nAmanA parivrAjakane tatvajJAnanI viparIta prarUpaNuvaDe harAvI. vijaya meLavanAra jaina sAdhune, tenA gurUe tenI beTI prazaMsA nahIM karatAM, viparIta prarUpaNAnI mAphI nahiM mAgavAthI, saMgha bahAra mUkyuM hatuM. hakIkata evI hatI ke - zrI viraprabhunA nirvANa pachI cArasene cummAlIsa varSe aMtaraMjikA nAmanI nagarImAM vyaMtaranA caityamAM rahelA zrIgupta nAmanA AcAryane vAMdavA mATe bIjA gAmathI AvatA evA, temanA dehagupta nAmanA ziSya, vAdIe vagaDAvelA paTane dhvani sAMbhalIne pite tenI sAthe vAda karavA jaNAvyuM. tathA te vAta gurUne AvIne kahI. pachI gurUe tene vAdInI vIMchI-sarSa-uMdara-hariNa-DukarI-kAgaDI tathA zakunikA nAmanI vidyAone jItavA mATe mayUrI, nakulI, biDAlI, vyAghI, siMhI, ulaMkI tathA nI nAmanI sAta vidyAo ApI. tathA bAkInA upadrane haranArUM Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 jaina darzananA kavAda evu... eka rajoharaNa paNa ApyuM. pachI khalazrI rAjAnI sabhAmAM peTTuzAla nAmanA parivrAjakanI sAthe teNe vAda karavA mAMDyo. tyAM te parivAja ke jIva, ajIva, tathA sukha duHkharUpI e rAzinu' sthApana karyuM, tyAre ragupte traNa jAtinA deva, traNa agni, traNa zakti, traNa svara, traNa leAka, traNa padma, traNa puSkaLa, traNa brahma, traNa vaNu, traNa guNa, traNa purUSa, traNa saMdhyA, traNa vacana tathA traNa purUSArtha vigerenA dRSTAMtathI, jIva-ajIva ane neAjIva evI traNa rAzIo sthApI. pachI tenI vidyAone peAtAnI vidyAethI chatI. tathA chevaTe vAdIe mukelI rAsalI vidyAne rajohara NuthI jItIne, maheAtsavapUrvaka gurUpAse AvIne saghale vRttAMta temane kahI sabhalAnyA. tyAre gurUe kahyuM ke he vatsa ! te ThIka karyuM; paNa jIva ajIva ane neAjIva ema traNa rAzinuM je sthApana karyuM, te utsutra che. mATe have tyAM jaI mithyAduSkRta deI Ava, tyAre teNe ahaMkAra lAvI kahyuM ke, evI rIte sabhAmAM prarUpIne have pAchuM tene apramANu kema karU? pachI gurUe cha mAsa sudhI rAjasabhAmAM tenI sAthe vAda karIne, aMte koi dukAnethI te "nAjIva " lAvavAnuM kahetAM, te nahI lAvavAthI, tathA cummAlIsA praznothI tene harAvIne, aMte Agraha nahI' cheDavAthI tene saMgha mahAra karyAM. A che jainadarzananI prAmANikatA ane yathA tattvanI gAhyaSTi. jainadana kahe che ke tamArU te sAcuM nahIM, paNu sAcu "" Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti adha 127 te amArUM. amArA kahyA pramANe cAle te mANe jaze ane anyanA kahevA pramANe cAlanArA mANe nahI jAya, ema nahIM, paraMtu sAcAne mAnanAra mekSe jaze, ane khATAne mAnanAre mekSe nahIM jAya. sAcAne mAnanArA tarI jaze, ane jUThAne mAnanArA DUbI jaze. amArA darzInanA virodhI DUbI javAnA ane avirAdhI tarI javAnA, e rUpe samyakRtva ane mithyAtvanI vyAkhyA jainadarzanamAM nathI. amane mAneA ke na mAnA, paNa sAcA raste AvelA haiAvA joIe. je padArthoM jevA rUpe che, tevA rUpe mAnyatAvALA tarI jaze, ane nahIM mAne te taravAne nahIM, vastu svarUpa jevuM heAya tevArUpe mAnavu te samyaktva, ane tethI viparIta mAnavuM te mithyAtva. A e zabdAmAM koIne vAMdhA ke jhaghaDo na hAya. have jagatane sAcuM kabula chatAM paNa sAcuM ane juThuM kahevu' kAne ? tenA niNaeNyanI paNa jarUra rahe. tyAM jainadarzIna kahe che ke " niLapannattatAM," mahAvIre kahyuM tethI sAcuM, ane kapilAdie kahyuM tethI juThuM, ema nahIM. paNa jinezvare kahyuM te sAcu, ane anye kahyuM te bru. have jina kAne kahevA ? te te aMge vyAkhyA AgaLa vicArAI gaI che. e vyAkhyAnusAra lakSaNayukta hoya te jina. pachI nAmathI bhale mahAvIra hAya, brahmA haiAya ke viSNu hoya, paNa aDhAra dUSaNa rahita te jina. ane te jinAe Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzananA karmavAda 153 sthApita je zAsana te jainazAsana. te zAsanane anusaranArA-mAnya rAkhanArA-zirasAvadha svIkAranArA te jaina. A rIte samyakRtvanI parIkSA te yathA tattvathI, yathA tattvanI parIkSA te tattvanA prarUpakathI, tatvanA prarUpakanI parIkSA te rAgadveSAdi aDhAra dUSaNa rahita jIvanathI, svIkAranAra je dana, teja jainadarzIna che. AvA jainadazanane prApta karanArA manuSya phakta jainadarzanane pAmIne magarUSI khanI anya mithyAtvI che, ane hu samakitI chuM, evA abhimAnI na ane. paraMtu jainadarzanamAM prarUpita tattvAnusAra pAte heya -oya ane upAdeyanA vivekavALA che ke nahI, tenI ja sAvacetI rAkhe. Aje te mithyA mAnyatA karatAM mithyAtva nAmathI ghaNA bhaDake che. mithyA mAnyatA dharAvavAmAM peAtAne jeTaluM duHkha thatuM nathI, tethI keI gaNu. duHkha peAtAne koI mithyAstrI kahe temAM che. AtmAthI jIvatA, pAtAne kAI mithyAtvI kahe ke samyakRtnI kahe, tene khyAla nahI. karatAM mArI koI paNa mAnyatA mithyA te nahIM haiAya ne ? atIndriya tattvanI mAnyatA jenA atAvela mAga thI svIkArI huM cAlI rahyo chuM, te mAnA prarUpaka chadmastha hatA ke sajJa hatA ? temanuM jIvana rAga-dveSADha aDhAra dUSaNu rahita hatuM ke kaMI paNadUSaNa sahita hatuM? A badhI vicAraNA, pUrva graha cheADIne karanAra ja satyamA ne apanAvI zake. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 109 a ka ka ' A badhI, satya mAnyatArUpa samyaktva ane asatya mAnyatArUpa mithyAtvanI parIkSAnI rIta che. paraMtu jainadarzana kahe che ke samyakatvane rekanAra te AtmAnI sAthe saMbaMdhita thayela "darzanamehanIya" karma ja che. darzanamehanIya kama traNa prakAre che. (1) samyaktva mehanIya (2) mizra mohanIya ane (3) mithyAtva mehanIya. ahIM karma te mAtra mithyAtva mehanIya, te ja darzanamehanIya karma che. paraMtu baMdhAyA pachI AtmAnA pariNAma vizeSane lIdhe tene traNa bhAga paDI jAya che. (1) taddana alpa rasavALAM banI javAthI darzanamehanIyanAM dalike karma paramANuo) zuddha rUpe pravartI, tattvacirUpa samyakRtamAM bAdhA nahIM pahoMcADatAM aticAra lagADavA puratuM ja nukasAna karanArAM hoya, tyAre te samyakatva darzana mehanIya nAme oLakhAya che. (2) darzana mehanIyanAM dalikene amuka bhAga, addhavizuddha banI, yathArtha tatvanI rUcimAM jIvane nahIM rAgavALe ke nahIM draSavALe banAvavAnA svabhAvavALe banele hoya, agara aradhuM samyagdarzana ke aradhuM mithyAdarzananuM vedana karAvavAnA svabhAvavALe bane, te mizradazana mehanIya karma nAme oLakhAya che. (3) darzana mehanIya karmanAM je dalike mithyAtvanA ja tIvra rasavALAM banI rahelAM hoya, ane jenA udayathI - kArataka, mA. * - - Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nanana nanananana nanananana nA - --- * A kara ma * * *1 * mAta, - ra - jaina darzanane karmavAda jIva, AdhyAtmika draSTie manAtA hitane ahita samaje ane ahitane hita samaje, yathArtha tatvanI rUcivAle na bane, te karma dalikone mithyAtva darzana mehanIya karma kahevAya che. anAdikALathI saMsAra paribhramaNamAM ekAda vakhata paNa samyaktva prApta na thayuM hoya, tevA jIvene te phakta mithyAtva darzana mehanIya karma ja heya. te mithyAtva mehanIyanA daliDemAMthI amukanI mizra mehanIyarUpe ane amukanI samyakatva mehanIyarUpe svabhAva prApti te, ekAda vakhata samyaktva prApta jIvamAM ja heI zake che. darzana mehanIya karmalikonA A traNa bhAgane traNajja kahevAya che. mithyAtvadarzanamohanIyanuM puMja taddana azuddha, mizradarzanamehanIyanuM puMja addhazuddha, ane samyavadarzanamehanIyanuM puMja zuddha che. anAdi mithyAtvIne te azuddha puMjane ja udaya varte che. ane sattAgata dalike paNa mithyAtvamehanIyarUpe ja hoya che. - mithyAtva mohanIya karmanA tIvra rasane jenazAstramAM kaThIna ane bhISaNa graMthI (gAMTha) tarIke jaNAvela che. mithyAtvanA A tIvra rasane troDI nAkhI ekadama maMda pADI nAkhavAnA kAryane "granthIbheda" kahevAya che. granthibheda karavAmAM vartatA AtmapariNAmane jaina paribhASAe "garvana" kahevAya che. A granthibhedane karyA sivAya samyakatva, prApta thaI zakatuM nathI. granthibhedane egya apUrva AtmasAmarthya, teja AtmA karI zake ke je AtmAne ka 'n, na Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 191 nama : * - * * * jAra' t : * * ba - * * * * * * AyuSya karma sivAya zeSa sAmenI utkRSTa sthitimAMthI darekanI sthiti mAtra eka kaDAkaDi sAgaropama sthiti karatAM ochI raDe, ane bAkInI sthitine kSaya thayela hoya. karmasthitinI AvA prakAranI laghutA karavAmAM prApta pari NAmane "yathApravRttikaraNa" karyuM kahevAya che. AvuM yathApravRttikaraNa jIvane anAgapaNe thAya che. ane te paNa bhavacakramAM anaMtIvAra thAya che. yathApravRttikaraNa thavA chatAM paNa jyAM sudhI jIva, Atma purUSArthane vikasIta karI asAdhAraNa sAmarthya dvArA durbheda durga (granthi)ne bhedavAmAM magna thatuM nathI, tyAMsudhI granthibheda karavAmAM saphaLa thatuM nathI. ane anantIvAra granthi sudhI AvI sthibheda karyA vinA ja pAcho paDI jaI karmanI utkRSTa sthiti bAMdhavA mAMDe che. ema anaMtIvAra prApta yathApravRttikaraNa paikI, chelalA yathApravRttikaraNamAM jIvane jyAre kaSAya maMda paDe che, mokSaprApti sivAya tene koI IcchA rahetI nathI, aMtaramAM dayAne saMcAra thAya che, ane tene saMsAra addha pudgala parAvartAthI vizeSa zeSa na hoya tyAre jIva, apUrva AtmapariNAma rUpI bhallAsa prApta karI, apUrva AtmasAmarthya dvArA granthibheda kare che. yathApravRttikaraNa, apUrvakaraNa ane have paNa kahevAtuM anivRttikaraNa, e AtmAnI bhinnabhinna avasthAnAM pariNAme che. temAM yathApravRttikaraNa thatAM pahelAM tIvra mithyAtvane udaya hevA chatAM paNa, eka aMtarmuhUrta sudhI aneka prakAranI a. - '*. -- ** * * **--** ne * . . . . . . ' ' ' ' nagaranA rAjA Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 jana darzanane karmavAda apUrva vizuddhi prApta thAya che. eTale apUrva vizuddhine aMtamuhUrta kALa, tyArabAda karmasthitinI laghutA karavAne yathApravRtti karaNane aMtamuhUrta kALa, tyArabAda sthibheda karavAnA pariNAmarUpa apUrvakaraNane aMtamuhUrta kALa, ane apUrvakaraNanA aMtarmuhurta kALa bAda eka aMtarmuhUrta kALa "anivRttikaraNa"ne hoya che. A anivRttikaraNarUpa pariNAmanA aMtamuhUrta kALamAM sthibheda thayela hevA chatAM paNa, mithyAtvane udaya te vartate ja heya che. paraMtu te samayanA AtmapariNAme dvArA te anivRtti karaNanA aMtamuhurta bAda bhegAvavA yegya, udayamAM AvavAnAM mithyAtva mehanIya karmanAM dalikane evAM banAvI de che ke anivRtti karaNane kALa pUrNa thayA bAda, eka aMtamuhUrta kALa sudhI te daliko udayamAM vastI zakatAM nathI. ane sAMDasAmAM pakaDAyela sarSanI jema upazAnta paDayAM rahe che. mithyAtva mehanIyakarmadalikanI upazamatAnA A aMtamuhUrta kALamAM samyaggadarzana guNanI pragaTatAthI, jIva,yathArtha zraddhA karI zake che. deva-gurU-dharmanI vAstavika oLakhANa vALo thAya che. ane 6 niLasara maNimA tameva sarjanA ullasita bhAvavALa vate che. tenA AtmAmAM zama, saMvega, nirveda, anukaMpA ane AstiktA pragaTe che. ane kartavya tarIke ratnatrayInI ArAdhanA ja Icche che. ahIMyAM mithyAtvamohanIya karma ane anaMtAnubaMdhI cAra kaSAyenI upazamatAnA paka ka. Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 193 prakRti baMdha yege ja samyaktva prApti thayela hoI mAtra aMtarmuhUrta kALa sudhI ja TakI rahenAra A samyaktvane "upazama- samyagdarzana" kahevAya che. mithyAtvamehanIyarUpa eka ja jAtanA darzana mehanIya karmanA prathama kahyA mujaba je traNa jja thAya che, te A upazama samyagdarzananI bhAva vizuddhi vaDe ja thAya che. ane traNa puMja thatAMmAM te upazama samyadarzananuM aMtarmuhUta purUM thaI gayA bAda, traNa puMja rUpe thayela darzanamehanIyanA zuddha puMjane je udaya zarU thAya. te tenAM (zuddha puMjanAM) udayavatti dalikane kSaya thatuM. jAya ane te zuddha puMjane bAkIne bhAga ane bAkInA be puja (azuddha ane azuddha) upasamita heya. upaza-- mita te puMjamAMthI te TAIme azuddha pujanA pradeza te addha zuddha paMjamAM saMkramatA jAya, ane addha zuddha puMjanA. pradeze zuddha puMjamAM saMkramatA jAya. evI rIte azuddha paMjamAMthI ane addha zuddha puMjamAMthI pradeza saMkramamAM zuddhapuMjamAM ekatra thatA jAya. ahIM udaya te zuddhapujane hevAthI tatva rUcimAM khAsa aDacaNa rUpe thatA nathI. A rIte darzanamohanIyanA zuddhapuMja (samyaktva mehanIya) rUpa dalikenA udaya samaye vartatuM samyaktva zopazama samyagdarzana tarIke oLakhAya che.. A samyaktvane ekadhAre utkRSTa kALa 66 sAgarapama sudhI paNa heI zake che. have kadAca upazama samakatane aMtamuhUrvakALa pUre thaye turata ja mizrajjanA dalikone 13 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 jaina darzananA kama vAda udaya zarU thAya te jIva aradhuM samyagdarzana ane aradhu mithyAtva, ema mizrabhAvanA anubhava kare che, tene mizradana kahevAya che. A mizradazana te mAtra AMtarmuhUtta sudhI TakI rahI tyArabAda zuddhapujanA udaya thAya te kSayapazama samakItanI, ane azuddhapujanA udaya zarU thAya te mithyAtvanI prApti thAya che. upazama samakItanA kALanI pUrNatAe zuddha ke adbhu zuddha pujanA dalikAnA udaya zarU nahI thatAM azuddhapujanA likonA udaya zarU thavAnA hoya te prathama cha AvalikA pramANa TAIma sudhI phakta anaMtAnuMdhi cAre kaSAyeAmAMnA koI eka krodhAdinA udaya zarU thAya che. A cha AvalikA sudhI samyag, mizra, ke mithyAtva dazAmAMthI eka dazA nahI vattatAM kSIra khAdhela manuSyane kSIranA vamana TAI me vattatA kSIranA svAdanI mAphka upazama samakItanA vamanathI vatI --samyagdananA sheja svAdavALI dazA jIvane vo che. te TAIme tene sAsvAdana duzmana samyaktva kahevAya che. A sthiti te upazamasamyaktvathI paDavA TAIme ja prApta thAya che. cha AvalikA sudhI A pramANe sAsvAdana dazA TakI rahI, pachI jIva mithyAtva ja pAme che. kSAyeApazamika samakItathI mithyAtve jatA jIvane sAsvAdanapaNuM hAI zakatuM ja nathI. anAdi mithyAtvI jIvane pahela vahelu upazama samakIta prApta karI tyAMthI mithyAtve jatAM, agara upazama zreNithI paDatA jIvane upasamakItathI patita thaI mithyAve jatAM, sAsvAdanapaNuM hoya che. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 195 prakRti baMdha pazama samyagdarzana TAIme azuddha pujanAM dalikonuM saMkramaNa addha yuddhamAM, ane addhazuddhanuM saMkramaNa zuddhapuMjamAM thatAM thatAM, tamAma daliko mAtra zuddha puMjarUpe ja saMkramAI jAya, ane zuddhapuMjanAM dalike udayamAM vartatAM vartatAM vedAIne saMpUrNa kSaya pAmI jAya, eTale ke darzana mAhanIyakarmanA traNejjene dalikasamuha AtmAmAMthI biskula khalAsa thaI jAya, te vakhate jAgI uThelA AtmAnA saMpUrNa samyagdarzanane kSAyika samyagdarzana kahevAya che. A samyaktva koIpaNa TAIme kSaya nahIM pAmavAnA svabhAvavALuM hovAthI tenuM nAma kSAyikasamyagdarzana che. kSapazama samyakatva TAIme mizra ke azuddha pujane eka paNa kaNa upazamamAM na hoya, ane zudhdhapuMjanuM vedana eka samaya puratuM ja zeSa hoya, te TAIme vartatA samyakatvane vedaka samyakatva kahevAya che. ahIM kSApathamika samyakatvamAM darzana mehanIya karma prakRtine udaya te che, paraMtu temAM zuddha dalike (samyakRtva mohanIya) ne udaya hovAthI yathArtha tatvanI zraddhAmAM AvaraNarUpe banatAM nathI. pazamika samyaktvamAM darzana mehanIya karmaprakRtine mitkala udaya nahi. vartatAM, te karmanI sthiti, rAkhamAM bharelA agninI jema upazAMta hoya che. che eTale te TAIme AtmAmAM darzana mehanIyakarmanuM astitva te che, mAtra vedanarUpe nathI. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 jaina darzanane karmavAda kSAyika samyaktvamAM te dalikone sarvathA dhvasa che. eTale punaH tenA prAdurbhAvane sthAna nathI. kSAyopathamika samyaktvavALAne zuddha thayelAM darzanamehanIyanAM daliko (samyakatva mehanIya) azuddha thaI javAne (mithyAtva mehanIyarUpe thavAne), ane aupathamika samyakatvavALAne upazAMta dalike pragaTa thavAno bhaya rahe che. ekavAra samyagdarzana guNa pragaTa thayA bAda jyAMsudhI. AtmAmAM e guNa kSAyika bhAve pragaTa na thAya tyAM sudhI prAyaH te guNane udaya ane asta, udaya ane asta, ema paraMparA cAlyA kare che. Atmahita mATe anukULa nimitta maLatAM AtmAmAM anukULatA pragaTa thAya che, ane pratikuLa nimitta maLatAM pratikULatA prApta thAya che. paraMtu A paristhiti prAyaH tyAre ja bane che ke, eka vAra paNa AtmAne nijAnaMdane anubhava thaI cUka hoya. tema chatAM aMtamuhUrta mAtra paNa samyakatva guNa AtmAne sparzI jAya che, te AtmA, udaya ane astanI paraMparA anubhavo paNa, vadhumAM vadhu jaina paribhASAe addha padugala parAvarta kALe te, avazya mukti pAme che. saMsAracakramAM upazama samakatanI prApti jIvane vadhumAM vadhu pAMca vakhata, kSapazamasamyakatvanI prApti saMkhyAtA vakhata ane kSAyika samyaktvanI prApti eka ja vakhata thAya che. kAraNa ke eka vakhata prApta kSAyikane punaH abhAva thatuM ja nathI. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti badha 197 jyAMsudhI kSAyika bhAvanuM.. samyaktva jIvamAM pragaTa thatuM nathI, tyAM sudhI viSayeAnI vadhu paDatI leAlupatA hoya te samyagdarzana vigere guNenA lAMbe samaya TakAva thate nathI. IndriyAnA asaMyamathI eTale ke viSayenI tIvraaAlupatAthI kaSAya bhAva pragaTa thAya che, kaSAya bhAvathI hiMsaka pariNAma pragaTa thAya che, ane tIhu'saka bhAva pariNAmarUpa AtmadoSanA kAraNe, prApta samyaktvanuM vamana thaI jAya che. dIvA pragaTa thayA bAda e dIvAnI jyAta na mujhAI jAya te mATe jema kAca vigerenA sa'rakSaNanI jarUra che, te ja pramANe AtmaguNanI pragaTa thayela jyAtane sajAga rAkhavA jIvanamAM saMyama-tapa vigerenI ghaNI ghaNI jarUra che. - s kAraNa ke anaMtakALanI viSayaleAlupatA, tapa ane saMyama sivAya TaLatI nathI, e nakkI vAta che. eTale tapa ane saMyamanu pAramArthika rahasya jo koIpaNa hAya tA viSayAnI lAlupatAnA abhAva athavA maMdatA che. ane tenA pariNAme ja AtmA kSAyikabhAve samyakatva prApta karI muktipadane vare che. AtmasvarUpAdine syAdvAdanI dRSTithI kharAkhara samajI zakavAnI zakti, jIvamAM samakItanI prAptithI ja pedA thAya che. AtmasvarUpane samajavAnI tIvra abhilASA haiAvA chatAM paNa samakIta prApti pUrve, Atmatattvane AMzika svarUpe ja samaje che. tevI AMzika svarUpanI samajathI, anya AMzika satyavALu darzana peAtAne viparIta lAgavAthI anyanA Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 jaina darzanane karmavAda AMzika satyane jU huM mAne che. paraMtu samakita prApti thayA bAda pratyeka darzananI AMzika satyatA je alaga alaga hatI, ane te AMzika satya svarUpe kahevAmAM je apekSA hatI, te sarva apekSAone lakSyamAM laI sarva AMzika satyatAnI zaMkhalAne samanvaya karI, syAdvAda daSTithI parIkSA karavAnI buddhi pedA thavAthI, te AtmasvarUpAdi tattvajJAnane yathArtha rUpe samajI zake che. te AMzika satyatA alaga paDI heya tyAM sudhI, te mAnyatAmAM mithyAtva che, ane te pratyeka satyatAne samanvaya thAya arthAt samanvayapUrvaka tene vicAra karAya te samakIta che. e pramANe samakita guNathI AtmasvarUpane yathArtha rItie samajIne zuddha Atmasvarepa kevuM hoya? te zuddhatAne malina karavAvALA kane AtmanI sAthe kevA svarUpe, kevA prakAre saMbaMdha thaye che? ane te saMbaMdhathI mukta banI zuddha AtmasvarUpa, AtmasAkSAkAra karavAne mATe kevA AcAranA pAlanapUrvaka jIvana caya banAvavI jarUrI che, te sarva vAtone AtmA, satyarUpathI samajIne ucita pravRttimAM pravartana karavA mATe udyamavaMta bane che. samyaktva rasane svAda alaukika che, Atmika che. te AtmAnA anaMtaguNene aMza che. arthAt samakatanA rasane prApta karavAvALAne pIgalika padArthomAM AnaMdane anubhava na thAya te svAbhAvika che. kSaye pazama samyakatvamAM jIvane kayAreka kayAreka vyavahAra prasaMgamAM te * Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19: prakRti baMdha khyAla bhUlAI jAya che. paraMtu jAgRti tarata ja AvI jAya che. upazama samyaktvamAM aMtamuhUrta sudhI jIva dehA bhimAnathI alaga banI AtmatimAM ja lIna manavALA banI rahe che. kSAyika samyakatvamAM te AtmatinuM jJAna sthAyI banI jaI, cAhe teTalA vyavahAra prapaMcanI jAlamAM ye viSama prasaMgamAM paNa huM te zuddha Atmati ja chuM" evA khyAla pUrvaka, jIvane zarIramAM AtmabhAna nahI rahetAM, AtmAmAM ja akhaMDa AtmabhAna rahe che. samyavI AtmA, guNa ane guNI pratye prazasta rAgI banI rahe che. paraMtu avaguNI (mithyAtvI) pratye - dveSI banatuM nathI. kAraNa ke te samaje che ke dveSa na karAya, e samyakatvanuM rahasya che. pitAnA AtmAmAM samyakatva che ke nahi, tene nizcaya karavA mATe sUryAbha sarakhA de ke je traNa jJAnane dhAraNa karanArA che, te paNa prabhune pUche che. te sAmAnya mANase paNa potAnA samyaktvane kArya dvArA nirNaya kare joIe. samyaktvI AtmA te vicAre che ke krodhAdi kaSAye saMsAramAM bhaTakAvanAra che. te kaI paNa rIte mArA AtmAmAMthI dUra thAya, te ja mArA A AtmAnI mukti thAya. arthAt AtmAnuM zuddha svarUpa prApta thaI zake. A rIte karela ciMtavananA pariNAme krodha, mAna, mAyA ane lebha e cAra kaSAyone bakatA ja nAnAM nAnA ma ma ma nakala, Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 jaina darzanane karmavAda ghaNA ja maMda-pAtaLA karI de che. athavA kSamA, namratA, -saralatA ane saMtoSa, e cAra guNamAM tene pheravI nAkhe che. aMtarabhAvathI samyakatvI AtmA, aparAdhInuM paNa pratikULa citave nahIM, ane mokSanI sAdhanAmAM game tevAM vine Ave te paNa tene parama zAMtithI sahana kare. A rItane AtmAmAM vartate upazama bhAva te samyaktvanuM paheluM lakSaNa che. upazama bhAvarUpa A pahelA lakSaNanI prAptithI samyakatvIjIva koI nirdoSa jIvane satAvate ke duHkhI karatuM nathI. , vaLI agAu keIe pitAno aparAdha karyo hoya, te bAbatanuM ekavAra ApasamAM samAdhAna karI nAkhyAbAda tenA manamAM DaMkha rAkhI avasara maLatAM tenuM buruM karavAne te pravRtti karatA nathI. vaLI pitAnA saMbaMdhamAM aparAdha karanAra aparAdhI pratye samyakatvI AtmAnI te e ja buddhi varte che ke, A manuSya dvArA thayela mArUM amuka nukasAna te mArA pitAnA ja pragaTa ke gupta, yA jANatA ke ajAvNatAM karela karmanuM phaLa che. A manuSya te nimitta mAtra che. kareluM te mArUM pitAnuM ja hoI te koI paNa prakAre udayamAM AvI mAre bhegavavAnuM te hatuM ja, te te karma, A manuSyadvArA mAre bhagavAyuM temAM beTuM zuM thayuM? mArI AtmajAgRtimAM A karma atyAre udaya AvavAthI karI nave baMdha na thAya, tevI jAgRti mane rahI zakI che. mATe A aparAdhI eka rIte mAre upakArI paNa che. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 prakRti baMdha A vicAra karI pitAnA aparAdhInuM viparIta ciMtavatuM nathI. ane potAnA karmane badale samajI, ane tyAM sudhI tenuM bhaluM ja kare che. ahIM samajavuM khAsa jarUrI che. ke "aparAdhInuM paNa burUM na ciMtavavuM" eTale potAne bacAva paNa na kare ane keI ghara lUMTI jAya, mArI jAya, sagAM kuTuMbI. ene mArI jAya, nukasAna karI jAya, vigere thAya te paNa joyA karavuM, ema kahevAne Azaya nathI. pite je vyavahAramAM beTho che, te vyavahAra pUratI badhI kALajI rAkhavI ane pitAne tathA pitAnI nizrAe rahelA manuSyane pUrate bacAva kare. bacAva karatI vakhate jevA saMge upasthita thayA hoya tevI pravRtti paNa karI levI. A vakhate teNe pitAne dharma, eTale pitAne mAthe AvelI pharaja te jarA paNa cUkavI nahiM. te pharaja nahi bajAve te tenA dhana, mAla ane vyavahArane nAza thaze. ane te sAthe tenA hRdayamAM gupta asahya vedanA thaze. vividha prakAranA vicAranI ghaTamALa utpanna thaze. sagAM, dhana, mAla, vigerene nAza thavAthI leke taraphathI phITakAra thaze, ke jene laIne anicchAe paNa tene pravRtti karavI paDaze. kadAca pravRtti nahi kare te tenI pitAnI pharaja nahi bajAvavAnA badalAmAM tenA hRdayamAM kheda, khinnatA, Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 jaina darzanane karmavAda becenI, pazcAtApa, lAja ane azAMti tene vAraMvAra DaMkhyA karaze. eTale pitAnA bacAva mATe aparAdhIone zikSA ApavA kahe, ke pitAne tathA pitAnA Azritone bacAva karavAne kahe, te mATe tene prayatna karavo paDe, tyAM sudhI te samyagRdRSTi pitAnI hada jarA paNa ullaMghate nathI, ema mAnavAmAM jarA paNa aDacaNa nathI. AvI ja rIte deva, gurUnA avarNavAda kaI bolatuM hoya ke dharmanAM amuka sAdhanone koI nAza karatuM hoya, sAdhu saMtane kaI taraphathI harakata thatI hoya, dharmanAM sthAne devamaMdire, Adine koI nAza karatuM hoya, pitAnA svadhamI baMdhuone vinA aparAdhe keIe vipattimAM sapaDAvyA hoya, te temAMthI te te vastuone ke manuSyane bacAva karavA ane tene mATe keI vizeSa pravRtti karavI paDe te te pravRtti paNa karavI, te samyagdaSTine bhUSaNa rUpe thAya che. paNa dUSaNa rUpe nathI. AmAM pitAnI zaktine vicAra jarUra karo. pitAnI zaktivALuM te kArya jaNAya, pitAnI pharajavALuM kArya sarU jAya, te te kAryamAM potAnI zakti nahi chupAvatAM banatI pravRtti karavI. AvAM kAryamAM upazama guNane AgaLa dharI, zaktivAna manuSya te kAryanI upekSA kare che, te te samyakarvane duSita kare che. pitAnI pharaja nahi bajAvavAthI te AtmA dharmamAMthI patita thAya che. AtmamArgamAM pravRtti karatAM tene kadI vijaya Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 203 maLatuM nathI, tenuM kAraNa e che ke dareka bhUmikAmAM te bhUmikAne lAyakanAM kArya karyA pachI ja AgaLanI bhUmikAmAM praveza karI zakAya che. A samyagdaSTinI bhUmikAmAM te pitAnA Azrita, mAtA, pitA, patnI, putra putrI, bahena, kuTuMba, tathA svadharmabaMdhuo zramaNa saMgha ane dharmasaMsthAne vigerenI sAra saMbhALa rAkhavI, tene nibhAva kare, temane AgaLa vadhAravA vigere sarvajAtanI jokhamadArI tathA pharaja samyadRSTi jIvane mAthe che. eTale te te pAtranI gyatAnA pramANamAM-jarUrIyAtanA pramANamAM te sarvanI sevA karavI. eTale samyagdaSTi jIvoe anukULa upazama karavuM joIe, paNa pratikuLa upazama nahi kare. pratikuLa upazama tene kahe che ke, jenuM varNana upara kahyuM, teonA bacAva mATe upekSA karavI, te sarvane ke temAMthI keIno saMhAra: thate je. paraMtu A pratikuLa upazama, samyagdaSTi jIve nahi karavuM joIe. pitAnI pharaja bajAvavAmAM te upazamane eka bAju mUkavA paDe tepaNa mUkI daI Azritane bacAva karavAne mArga dekhIte te viparIta lAge che, paNa A bhUmikAvALAne mATe viparIta nathI. te to A kArya karavAthI ja AgaLa vadhI zakase. A kArya karatAM tenuM azubha karma ochuM thaze. kAraNa ke AmAM svArtha nathI. juThuM abhimAna nathI. burI AzA nathI. niraparAdhInuM rakSaNa che, Azritone bacAva che, dharmanuM Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 jaina darzananA karmavAda gaurava che, ane pAtAnI bhUmikAnuM karttavya che. A sevAnI bhumikA ulaMdhyA pachIthI ja A mAMDelI amuka pharajomAMthI te mukta thAya che. jema AgaLa vadhe che tema nIcenI pharajo chUTatI jAya che. ane uparanI pharajo vadhatI jAya che. tenA pramANamAM tenA adhikAra, jJAnakhaLa, AtmabaLa vigere paNa vadhatAM jAya che. huM ahI kAI zakA karaze ke jema Apatti samaye peAtAnA sabadhamAM samyagdaSTi jIva vicAra kare che ke A Apatti te mArA aparAdhanu phaLa che, tema ahi' paNa vicAra karavA ke peAtAnA AzritAne prApta Apatti te temanA aparAdhanu phaLa che, A dvArA te bhogave che, mATe temanA bacAva zA mATe karavA joIe ? temane temanA kama phaLanu' phaLa bhegavavA devuM joI e ? te bhAgavatAM temanu' kama ochu thaze, tevA vicAra karanArane uttara e che ke, vAta te sAcI che, paNa jo e pramANe upekSA karavAmAM Ave te daiyA, karUNA, lAgaNI, pApakAra vIgere badhu uDI jAya che. ane AvAM parApakArI kAryo dvArA jIvAmAM karUNA, komaLatA, niHsvArtha tA, niSkAmatA, vigere guNA je sAdhakamAM pragaTa thAya che, te badhA aTakI jAya che. jenA upara pApakAra karavAmAM Ave che, teone teA temanA karmonA badale hamaNAM nahi' te AgaLa paNa bhAgavavA ja paDaze. paraMtu AvA paropakAra karavAthI kharA kAyadA tA te pApakAra karanArane ja thAya che. tenI aMtaHkaraNanI vRttio niLa thAya che. Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti adha tenu' AtmikamaLa bahAra Ave che. A nimittodvArA kharI rIte pApakAra karanAra ja AgaLa vadhe che, chatAM paNa A paropakArI kA dekhI sAmeA manuSya paNa peAtAnI bhUlA sudhAre che. pAte paropakAra karavA bahAra Ave che, tevA guNeA peAtAnAmAM khIlave che. eTale te paNa peAtAnA upara karatA pApakArane laI tevI pravRtti karI AgaLa vadhe che.. A rIte vyavahAramA jaLavAI rahe che. 201 A AzritAne vipattimAM paDelAM joI ne tenI upekSA karavAthI eka jAtanI nirdayatA, niSThuratA peAtAnAmAM vRddhi pAme che. mATe te na thavA devA mATe paNa pAte madadagAra thavAnI jarUra che. vaLI je AkRtamAM sapaDAyelA manuSyeA che, che ema vicAra kare ke A amArAM karma nA badalA che, ane te amAre bhAgavavA paDaze, ema jANI teo samabhAve sahana kare te tene te phAyadA karyAM che, paNa upekSA karanArane tA phAyadA nathI ja. teNe te potAnI lAgaNIonA-zaktinA vyaya karIne anyane kheMce te bacAvavAM. eTalu yAda rAkhavu' joI e ke, jAgRtti pUrvaka macAvavA ke madada karavA prayatna karatAM paNa tethI kadAca te kA'mAM vijaya na maLe tApaNu manamAM kheda na thAya. athavA temAM vijaya maLavAthI leAkeA tenI prazaMsA kare te abhimAna paNa na thAya. jo abhimAna ke kheda thAya to jarUra samajavuM ke tenI pravRtti A kAmamAM Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 jaina darzananA vAda Atma jAgRtipUrvaka thaI nathI. A sarva kahevA uparathI phalitAtha e thayeA ke, peAtAnI pharaja bajAvatI vakhate upazamanA Azraya levA nahi, paNa peAtAne mAthe tevA prasaMge AvI paDacA hAya to te sahana karavA, ane te kasoTImAMthI pasAra thavA, tathA AtmajJAnanA AgaLa vadhavA sArU upazamanA Azraya karavA. mAga mAM loser t have samyaktvanuM bIjuM lakSaNa "savega" che. samyaktvI jIva meAkSa sivAya bIjI koI cIjanI jhaMkhanA ke prArthanA na kare. vrata-tapa vigere kevaLa meAkSanI icchAe ja kare, meAkSanI icchA paNa advitiya ja hAya. mAkSa sivAya badhI laganIe chUTI jAya tyAre ja meAkSanI icchAne advitiya kahevAya. meAkSanI paNa IcchA, ane mokSanI ja IcchA, e bannemAM phera che. meAkSanI paNa IcchA che, temAM meAkSanI IcchA te cheja, paNa sAthe sAthe iMdracakravattinAM sukhAdi bhautika sukhanI IcchA paNa vattI rahI che jyAre meAkSanI ja icchAmAM te koIpaNa bhautika sukhanI IcchA, cheja nahi eka pudgalaparAvatta zeSa saMsAramAM tA meAkSa paNa joie che, e bhAvanA vattatI hAya che. paraMtu meAkSa ja joie che, e bhAvanA to apudUgala parAvatta zeSa sasArakALamAM ja thAya. nArakI ane tiya "ca gatithI te udvega, mithyAtvIne paNa che, para`tu sAthe sAthe devagati ane manuSyagati pratye udvega te samyaktvIne ja hAya. kAraNa ke samyaktvI te! eja samaje che ke cAre Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - prakRti baMdha 207 gatie te pugalane Adhina hovAthI gulAmagIrIvALI che, ane svAdhinagati to phakata mikSagati ja che. TuMkamAM pudgalajanya keIpaNa sukhanI pRhArahita ja samyagdaSTi AtmA hoya. upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje samatinI sajhAyamAM kahyuM che ke - "suranara sukha je duHkha karI lekha, vaMche ziva sukha eka; A pramANe mokSanI rUci ane saMsAranI arUcirUpa saMvega" te samyaktvanuM bIjuM lakSaNa che. samyakatvI jIva saMsArane kedakhAnuM mAne. tenAthI udAsIna bane. saMsAra pratye udAsInatA-bhavathI udAsInatA-janmamara nI udAsInatA, A rIte udAsIna banI saMsArathI chUTavAnI IcchA kare, ane bhavapAzathI choDAvanAra saddaguNane zaraNe javAnI prabala jijJAsA je varte te "nirveda" nAme trIjuM lakSaNa che. bhavapAzathI virakatatA ane AtmadharmanuM zaraNu, A e prabala sAdhanenI madadathI ja ajJAnane nAza sAdhI svarUpa sthiti meLavavAnI hoI, samyakUvI mAM A niveda" guNanI ghaNuM jarUrIyAta che. duHkhI prANione viSe pakSapAta vinA duHkha dUra karavAnI IcchA te anukaMpA che. jema jema manuSya, paramArthanA mArgamAM AgaLa vadhatuM jAya che, tema tema tenuM hRdaya vizeSane vizeSa Adra banatuM jAya che. jagatamAM vividha - * * T : - jAja : ** * * * * * * * * * * * * * - - - Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 jaina darzanane karmavAda zarIrane dhAraNa karanAra aneka prakArane prANisamuha che. sUphamamAM sUkSama prANine duHkha pasaMda nathI. eTale nAnA ke moTA zarIradhArI tamAma cha pratye samyavI AtmAnA hRdayamAM dayAne jhare vahyA ja kare che. jagatanI je cIjamAM jIvanuM astitva hoya te sajIva cIja, pachI bhale temAM ekalI sparza jANavAnI tAkAtavALe jIva heya, sparza ane rasa jANavAnI tAkAtavALo jIva hoya, sparza rasa ane gaMdhane jANavAnI tAkAtavALe jIva hoya, sparza-rasa-gaMdha ane rUpane jANavAnA sAmarthya vALe jIva hAya, sparza-rasa-gaMdha-rUpa ane zabdane samajavAnA sAmaAvALe heya, e pAMce Idri sAthe vicAra zaktine dhAraNa karanAra prANi hoya, cAhe te manuSya hoya ke jAnavara hoya, paNa sarve pratye anukaMpA dhAraNa karavAvALo hoya te ja samyaphavI che. pRthvI-pANa-agni-vAyu-vanaspati ane trasa (be iMdriyathI pacendriya sudhInA jI) e chae kAyAnI mAnyatAne dhAraNa karanArAo ja samyaktvI che, ane teo ja anukaMpA pALI zake che. cAhe gIri- guphAmAM ke bhUgarbhamAM rahI samAdhi lagAvanAre paNa bhUtanA bhedo, bhUtanuM svarUpa vigerenA khyAlarahita hoya te, saMpUrNa anukapa kevI rIte pALI zake ? pitanA bhega ke upabhegamAM AvatI cIjo paikI kaI cIjane bhegepaga, zakyaanukaMpAne rodhaka che? tenI pUrI samajaNa paNa jene nathI tevA AtmAo, kadAca a sa ra --*, * * * * . Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 204 zarIrAdi aneka pratikuLatAone sahana karavAvALA hoya. chatAM, sajIva ane nirjIvatAnA saMpUrNa khyAla rahita hoya. arthAt ochI samajavALA haya, athavA tevuM jJAna prApta karavAmAM upekSA vRttivALA heya, agara sarvajJa bhagavAne, prarUpela sajIva vastuomAM leza mAtra paNa azraddhAvALA heya, te tevAo saMpUrNa anukaMpA pALI zakatA ja nathI. sAcI. anukaMpAbuddhivALAoe te sUkSama yA sthUla prAptimAtranuM svarUpa samajavuM joIe. muDIdArane ja rakSaNa ApanAruM rAjya jema nyAyI na gaNAya tevI rIte saMpUrNa iMdriyazakti dhAraNa karanAra prANi pratyeja anukaMpAvALA banI, juna iMdriyazaktine dhAraNa karanAra prANi pratye upekSA karanAra, vAstavika anukaMpAvALo kahI zakAya ja nahi. * vaLI anya jIva pratye anukaMpA buddhi rAkhanAra mANasa, manuSya pratye dayAhIna bane, kaI manuSyane duHkhI dekhI tenuM hRdaya na kare, yathAzakti tenuM duHkha dUra karavA. taiyAra na thAya, svazakti na hoya to anya dvArA paNa duHkhInA. duHkhane dUra karAvavAnI koziSa na kare, pite vyApArI hoya te vizvAsu gharAkane chetaravAnI buddhi rAkhe, DekaTara ke vakIla hoya te dadI ane asIlanA Arthika saMgane khyAla nahiM karatAM svasvArthanI poSaNutAnuM ja mukhya lakSya rAkhe, sarakArI nokarIyAta ke koI moTA hoddA upara rahela amaladAra sarakArI pagAra khAvA chatAM lAMca-rUzvata. lIdhA vinA kAma na kare, prajA upara asahya kara nAkhe, che. 14 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 jaina darzanane karmavAda AvA badhA manuSya anukaMpAhIne ja kahevAya che. AvA manuSya pitAnI yaza-kIrti khAtara game tevAM lAMbAM bhASaNe karatA hoya, thoDuM ghaNuM lekahita karatA hoya ke anya jIvane dubhAvI prApta karela paisAne koI janahitArthe ke anya samAge cheDe ghaNe vyaya karatA hoya, te paNa vAstavika rIte teo anukaMpAvALA kahI zakAya ja nahiM. sAcA dayALu manuSya te nAtajAtane taphAvata vinA pitAnI dayALuvRttine sarvatra mArga ApI, lekonAM duHkha dUra karavA mATe potAnI zaktine teo jarA paNa chupAvatA nathI. eTaluM ja nahi paNa Ane madada ApuM ane Ane maMdada na ApuM e pakSapAta jarA paNa teone heta nathI. teoto zakti anusAra sarvane madada ApatA ja rahe che. bIjAnAM dukhe joIne ja tenuM hRdaya raDI uThaze. anyane sukhI joIne ja te AnaMda mANaze. kAraNa ke tene sarvamAM AtmA ja dekhAya che. tene dehabhAna uDI gayeluM hoya che. sarvatra pavitra prema-prema-jo-prema ja tene hoya che. anukaMpA be prakAranI che. dravya anukaMpA ane bhAva anukaMpA. dravya anukaMpAthI te duHkhI jAne madada kare che. sAthe sAthe bhAva anukaMpAne te prasaMge ajamAve jAya che. AtmabhAna bhUlelA ane ajJAna aMdhakAramAM bhUlA paDI gethAM khAnAra Ivene AtmabhAna karAvavuM, satya samajAvavuM, suraste caDAvavA te bhAvaanukaMpa che. AtmA eja satya che. tene mULa sattAgata svabhAva AnaMda svarUpa che. tene pragaTa nI : - nAmanA nA. - '* Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 211 prakRti baMdha kare teja satyane mArga che. A mArga tarapha jIvone vALavA e ja bhAva anukaMpA che. pApIone dekhI pApIne tiraskAra nahiM karatAM pApa pratye tiraskAra have joIe. pApIne dekhIne te hadaya dravita thavuM joIe ke A bicArAne ajJAnatAnI bhAva bimArI che. tenI ajJAnatAnI bimArI haTAvavA mATe mAre keziSa karI tene samAge lAvavAnI keziSa karavI joIe. ane pite koziSa karatAM chatAM paNa te viparIta mArgane tyAga na kare te te mANasanI tevI bhavitavyatA ja samajI tenA pratye mAdhyaratha bhAvavALo pote bane. samyagadarzanavALo jIva te zakti anusAra A banne prakAre anukaMpA karatuM ja rahe che. anukaMpA vinA te niveda ane zAti nakAmAM che. have zama-saMvega-nirveda ane anukaMpAnA pAlanane pUrNa AdhAra te AstikatA upara ja che. AstikatA na hoya te pUrvokta cAra lakSaNanI pUrI samaja paNa na pAme. samyakatvanuM mukhya lakSaNa te AstikatA che. jethI A AstikatA lakSaNe te samyagadaSTimAM hevuM ja joIe. A na hoya te badhuM ja nakAmuM. je AtmAe rAgadveSane sarvathA jItyA che, evA vItarAga, tAraka, tIrthanA sthApaka che. zrI jinezvare je kahela che te sAcuM, te ja zaMkA vinAnuM ema mAnavuM te Astikaya che. AsthA, zraddhA, khAtrI, pratIti, nizcaya, daDhatA, AstiktA vigere ekartha nAme che. zrI mahAvIra Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra jaina dananA kavAda jina hatA. e jina na hAta tA ApaNe emane na mAnata. ApaNe nAmanA pUjArI nathI, paNa jeemAM jinapaNu hoya teonA pUjArI chIe. jeee kama nA tamAma kacarA khAlI karI, anaMtajJAna ane anaMta dazanAdi nijasvarUpa prApta karyuM, tenu kahevu te badhu e sAcuM, jarApaNa zaMkA vinAnuM, AvI mAnyatAdvArA peAtAnA zuddha AtmAne anubhava karave enuM nAma Astikaya. uparokta pAMca lakSaNA hoya te jagatamAM jainapaNuM matAvI zakAya. sahavAsamAM AvanAra upara chApa pADI zakAya. A eka-eka lakSaNa evu` che ke sa`sAra paribhramaNanA badhA hetuonuM mAtra A pAMca lakSaNAthI ja khaMDana thaI jAya che. upazamathI kaSAyAnuM, saMvegavaDe saMsAranA sukhAnuM, nivedathI saMsAranu', anukaMpA vaDe ni yatAnuM, ane smAsti kaya vaDe nAstikatAnu khaMDana thaI jAya che. A upazamADhi pAMca lakSaNA jenI a Mdara hoya che, tenAmAM parAkSa evuM samyaktva paNa sArI rIte jANI zakAya che. parama zAMtinA icchika manuSyAe A pAMca guNeAne pragaTa karavAdvArA darzana mAhanIya kane haTAvavA te te prakAre prayatna karatA rahevu joIe. have meAhanIya karmInA cAritra mAhanIya nAmanA bIjA bheda aMge vicArIe. svabhAvamAM ramaNa karavA rUpa zuddhacAritranu rASaka, nahi ramaNa karavA ceAgya parabhAvamAM AtmAne ramaNu karAvanAra arthAt jenAthI AtmAne dunyavI ITAniSTa padA Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 213 tarapha mitra ke zatrubhAva vare, svIkAra ke tyAgane bhAva jAge, te karmane cAritramohanIyakarma kahevAya che. te cAritramehanIyakarma 16 kaSAya ane nava nekaSAya vaDe karIne pacIsa prakAranuM che. ahIM kaSa eTale saMsAra, ane Aya eTale lAbha, je apAve te kaSAya. arthAt sAMsArika bhAve apAve te kaSAya. A kaSAye kSamA, saralatA, namratA ane nirlobhatA (anAzakita) bhAvane DhAMkI daI kedhAdika bhAvenuM vedana karAve che. kaSAya mukhya cAra prakAre che, krodha-kajIye, IrSA, paraspara matsara, kheda, ugraroSa, haiyAne ukaLATa, rasALapaNuM, baLApe, e vigere dvArA keIne tiraskAra kara, Thapake Apa, sAthe na rahI zakavuM, sAmAnA upakArane visarI ja, bIjAnI sAthe samAnabhAve nahi vartavuM, vagere ghaNI lAgaNIono krodhamAM samAveza thAya che. AtmAmAM evI lAgaNIo utpanna karavAvALuM karma te kSamA saccakacAritrAvaraNa krodhakaSAya mehanIyakarma kahevAya che. | mAna-ahaMtA (jAtyAdimada), bIjAonI halakAI, pitAnI prazaMsA, bIjAone parAbhava, paranI niMdA, bIjAo pratye asaddabhAva uparAMta bIjAne vagovavA, keIne upakAra na kare, akkaDapaNuM, avinaya kare, bIjAnA guNene Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 jaina darzonanA kavAda DhAMkavA, peAtAnI mATAInI lAgaNI, vagerenA mAnamAM samAveza thAya che. AtmAmAM AvI mAnanI lAgaNIo utpanna karavAvALuM kama' te namratA samyakcAritrAvaraNa mAnakaSAya meAhanIya kama kahevAya che. mAyA--vakratA, guptapApAcaraNa, kuDa, kapaTa, bIjAne ThagavA, hRdayanA bhAvane chupAvavA, potAnA svArtha mATe gAMDAmAM gaNAvuM mUkhanI ceSTA karavI, gupta AcaraNu, vakra buddhi, vizvAsaghAta, bahAranA dekhAva kRtrima karavA, bIjAne ThagavAnI yukti karavI, bIjA upara tarApa mAravAnA prapra'ca karavA, zabdanI mIThAza rAkhI viparIta vatta na karavuM, vIgerenA mAyAmAM samAveza thAya che. AtmAmAM AvI mAyAnI lAgaNIo utpanna karavAvALuM karma te saralatA samyak cAritrAvaraNa mAyAkaSAya mAhanIya ma kahevAya che. - 7 lAbha--ekaThu karavAnA svabhAva, kaThAratA, atimamatA, kRpaNutA, chatIsAmIe bhUkhyA rahevuM, maLelI vastu sAcavI rAkhavA khUba mathavuM, traNa lAkanI vastu peAtAne maLI jAya te sArU ema Icchavu, bhaviSyamAM meLavavAnI icchA, vIgere lAbhanAM rUpe che. AtmAmAM AvI leAbhanI lAgaNIo utpanna karavAvALuM ka` te anAzakita samyak cAritrAvaraNa lAbhakaSAya meAhanIya kama kahevAya che. ahIM kaSAya cAra gaNyA, paraMtu krodha, mAna, mAyA, ane lAla, e dareka AtmAne eka sarakhA hAtA nathI. jy Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 215 koIne tIvra hoya che, keI ne maMda hoya che, koIne ghaNe TAIma TakI rahe che, keI ne zeDo TAIma rahe che, eTale tIvra ane mandAdirUpe asaMkhyAta bhede te krodhAdi cAre thAya che. paraMtu te lakSamAM na AvI zake mATe te krodhAdi darekane skula cAra bhede zAstramAM batAvyA che. 1. anaMtAnubaMdhI - anaMtakALa anaMta sudhI saMsAranI paraMparA cAle te anubaMdha dharAvatA je tIvratara kaSAya te anantAnubaMdhI kaSAya che. bhayaMkaramAM bhayaMkara keTinA, maraNa sudhI TakI rahevAvALA, bIjA janmamAM paNa sAthe javAvALA, samajAvaTathI paNa zAMta na karI zakAya evA, pazcAtApathI rahita, narakagatinA kAraNabhUta ane samyakatvane ghAta karanArA te anantAnubaMdhI kaSAya che. jo ke samyagdarzanaguNanuM AvaraNa karanAra te mithyAtvamehanIya karma che, paraMtu temAM sahAyaka anaMtAnubaMdhI kaSAya che. te samyagdarzanamAM sahAyaka AcaraNane karavA detA nathI. mATe te cAritrAvaraNIya hovA chatAM samyaktvanA ghAtaka paNa kahevAya che. upazama-kSapazama ane kSAyika samyaktvanI prApti phakta darzana mehanIya karmanI traNa prakRenA ja upazama-kSapazama ke kSayathI hotI nathI, paraMtu darzana mehanIya karmanI traNa prakRtio ane anaMtAnuMbaMdhI krodha-mAna-mAyA tathA lebha, e sAte prakRtienA upazamakSapazama ke kSayathI hoya che. upazAMtathayela mithyAtve pharIthI udayamAM AvavA TAIme, pahelA to anaMtAnubaMdhI Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 - 1 - - , ke kAkA jaina darzanane karmavAda kaSAye udayamAM Ave che. mATe ja anaMtAnubaMdhI kaSAye te samyakatvanA ghAtaka che. 2.apratyAkhyAnAvaraNa kaSAye-samyagdarzana prApta thavA chatAM "a" eTale alpa paNa, pratyAkhyAna eTale cAritranuM AvaraNa kare, tevA kaSAye te apratyAkhyAna kaSAya kahevAya che. anaMtAnubaMdhIya vinA apratyAkhyAnIya hoya te samyakatva to thavA de che, paraMtu lezamAtra paNa tyAga na thavA de. te eka varSa paryata AtmAmAM rahevAvALA, dezaviratine ghAta karanAra ane tiryaMcagatinA kAraNabhUta che. anaMtAnubaMdhInI apekSAe A kaSAye maMda che. 3. pratyAkhyAnAvaraNa kaSAye-hiMsAdi pApa vyApAranA sarvathA tyAge karavArUpa pratyAkhyAnane (sarva-- viratipane) je kaSAya Avare te pratyAkhyAna kaSAya kahevAya che. A kaSAyamAM kola vigerenI lAgaNI atI tIvratAvALI nahiM hovAthI, bahutIvratAvALAM navAM kama tenAthI baMdhAtAM nathI. AmAM sAcI samajaNa ane kaMIka tyAga hoya che, paraMtu sarvathA tyAga jIvane karavA detA nathI. eTale te sarvaviratinAghAtaka, manuSyagatinA kAraNabhUta ane cAramAsa paryata rahevAvALA che. 4saMjavalana -A kaSAya, samyaphacAritranuM bahu ja ochAmAM ochuM AvaraNa kare che. cAritravALA sAdhune paNa pariSahAdi prApta thavAthI kaMIka kaSAyayukta kare che, paraMtu tenAthI AtmAne thoDuM ja nukasAna thAya che. saMjava = = = Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 217 lana kaSAyathI baMdhAtAM karmanI tIvratA te ochAmAM ochI baMdhAya che. A kaSAya te yathAkhyAtacAritrane ghAta karanAra, paMdara divasa rahevAvALA ane devagatinA kAraNabhUta che. A pramANe cAra prakArane krodha, cAra prakArane mAna, cAra prakAranI mAyA ane cAra prakArane lebha gaNatAM 16 prakAra kaSAyana thAya che. temAM yAjajIvapUryata, eka varasa paryata, cAra mAsa paryata ane paMdara divasa paryata sthitinuM je kathana che, te kaSAyenI tIvratA maMdatA batAvavA mATe skUla vyavahAra nayane AzrayI che. kemake pratyAkhyAnAvaraNa, apratyAkhyAnI ane anaMtAnubaMdhIya kaSAyanI aMtamuhUrnAdikALanI sthiti paNa paMbhave che. keImanuSyane amuka nimitte kaI anya mANasanA "upara tIvra iMdha thaye, te jyAM sudhI jIve che, tyAM sudhI tenA aMtaHkaraNamAMthI jatuM nathI. eTaluM ja nahi paNa te kaSAyane anya vyakti pratye bhavAMtaramAM paNa prAdurbhAva thAya che. te tIvra kaSAya te anaMtAnubaMdhI jANa. A anaMtAnubaMdhI kaSAyanI lAgaNIthI pharI tevuM kaSAyakarma aMdhAya, ane te baMdhAyeluM kaSAyakarma udayamAM AvI e kaSAya karAve ke jethI bIjuM paNa tevuM ja kaSAya karma baMdhAya. ema anaMtavAra baMdhAvAnI paraMparA calAvanAra hovAthI tene anaMtAnubaMdhI kahevAya che. keI mANasane mAtra ekavarSa paryata ja rahe che. eka varasa pachI sAMvatsarika pratikamaNa kALe kSamApanA karavAthI ke Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 jaina darzana karmavAda bIjI koI rIte nAza pAme che, te apratyAkhyAnIya kaSAya che. evI rIte cAra mAsa paryarata rahevAvALA ane pachIthI cAturmAsika pratikamaNakALe sarva jIvane khamAvatAM nAza pAme che, te pratyAkhyAnIya kaSAya che. vaLI paMdara divasa rahevAvALA ane pachIthI pAkSika pratikramaNakALe sarvajIvane khamAvatAM nAza pAme che, te saMjvalana kaSAya che. A pramANe sahelAIthI kaSAnI tIvratA ane maMdatA paraspara jaNAvavA mATe A sthitikathana hoya tema saMbhavita che. anyathA upara kahelI sthitinI sAthe kaSAyane saMbaMdha koI rIte ghaTI zakato nathI. anaMtAnubaMdhI kaSAya te narakane hetu, apratyAkhyAnIya kaSAya te tiryaMca gatine hetu, pratyAkhyAnIya kaSAya te manuSya gatine hetu, saMjvalana kaSAya te devagatine hetu che. A kathana paNa pUrvanI mAphaka kaSAnI tIvratA-maMdatA samajAvavA vyavahAra nayanI apekSAe che. kemake anaMtAnubaMdhi kaSAyanA udaye vartate jIva, cAra gatinA AyuSyane baMdha karI cAre gatimAM gamana kare che. paraMtu eTalI vizeSatA che ke, tIvra anaMtAnubaMdhi kaSAyanA udaye vartate jIva narakAyuSane baMdha karI narakagatimAM jAya che. anaMtAnubaMdhinI AvI tIvratA te mithyAtva avasthAmAM hoI zake che. have apratyAkhyAnIya kaSAyane udaya avirati samyagadaSTine paNa hoya che. paraMtu te te mAtra manuSpAyu ane - . . - - - - Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti adha 219 devAyu ane tenI gatinA baMdha kare che. paNa nakAcu ke tiya "cAyu ane tenI gatinA baMdha karatA nathI. temAM paNa avirati samyagdRSTi deva ane nArake tA manuSyAsu ja khAMdhe. temaja pratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyanA udaya dezivaratine paNa hAya che, te to mAtra devAyu ane devagatinA ja adha kare che. saMjvalana kaSAyanA udaya sayata sAdhune paNa hAya che, ane te mAtra devAyu ane devagatinA ja baMdha kare athavA na paNa kare. tethI anaMtAnukha dhyAdika kaSAye nara- kAdi gatinA kAraNa che, te sthUlASTithI kahelu' che. anatAnubaMdhi kaSAyanA uce kSAyika-kSAye pazcamika ke aupazamika samyaktva heAtuM nathI. apratyAkhyAnIya kakSAcanA udace dezaviratipaNu' hAtuM nathI. paNa samyaktva sabhave che. pratyAkhyAnAvaraNu kaSAyanA uce sarvAMvitipaNuM hetu nathI, paNa dezazivatinA sa'bhava che. saMjavalana kaSAyanA uce mAhunA udayanA bilkula abhAvarUpa yathAkhyAta cAritra hetu nathI, paNa sava viti hoya che. kaSAyonA rasanI tIvratA madatAnI apekSAe 64 bheda paNa thAya che. koIpaNu eka krodhanA rasa te anya traNa prakAranA krodha jevA paNa hAya, evI rIte mAna-mAyA ane AAbha te anya traNa prakAranA mAna-mAyA ane lAbhanA rasa jevA paNa heAya. jemake ana tAnubaMdhIya krodha jevA anatAnukha'dhI ya. krodha, apratyAkhyAnIya jevA anaMtAnukha dhIya krodha, Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 jene darzanane karmavAda pratyAkhyAnIya je anaMtAnubaMdhIya krodha ane saMjavalana je anaMtAnubaMdhI krodha. e pramANe soLa kaSAyone ghaTAvatAM 64 bheda paNa thaI zake che. kaSAyanA sahacArI ane kaSAyanA uddIpaka tene nekajAya kahevAya che. jo ke kaSA karatAM nekaSAnuM baLa ochuM hoya che, paraMtu kaSAyenA baLa pramANe saMsAra vadhAravAmAM khAsa madadagAra che. nekaSAyanA baLane AdhAra kaSAyanA baLa upara che. jema jema kaSAyanuM baLa DhIluM paDatuM jAya che, tema tema nekaSAya paNa DhIlA paDatA jAya che. ane saMjavalana kaSAne upazama ke kSaya thatAM thatAMmAM te teone paNa tadda upazama ke kSaya thaI ja jAya che. A nekaSAyanA nava bheda che. jIvane hAsya utpanna karAvavAnA - svabhAvavALuM je karma te hAsyamehanIya karma che. ThANAMga sUtramAM kahyuM che ke - "cauhiM ThANohiM hAsuppattIsiyA / taM jahA-pAsittA, 2 mAsittA, re suNattA, 4 saMmattiA " darzanathI, bhASaNathI, zravaNathI ane smaraNathI ema cAra sthAnake hAsyanI utpatti thAya che. ahIM darzana, bhASaNa ane zravaNa bAhya kAraNa che, ane smaraNa atyaMtara kAraNa che. hAsyamehanIya karmanA udayathI ja A banne prakAranAM kAraNe pAmIne jIvane hasavuM Ave che. ISTa vastunI prAptimAM jIvane prIti pedA karavAvALuM karma te rati mehanIya karma che. Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti dha rara1 jIvane aprIti ke nArAjI pedA karavAvALuM ka te atimAhanIya kama che. IhaleAka bhaya (manuSyane manugraMthI thatA bhaya), paraleAkabhaya (manuSyane pazu AphrikanA ke narakAdine bhaya), AdAna bhaya (dravyAdinA haraNanA bhaya), akasmAt bhaya (peAtAnA upara vidyutapAttnA ke ghara vIgere paDavAnA bhaya), AjIvikA bhaya, mRtyu bhaya, ane apayaza bhaya. A sAta prakAranA bhaya paikI koI paNa prakAranA bhaya utpanna karAvanAra kama te bhayamAhanIya kama che. ISTanA viceAgAdithI jIvane zAkazIlatA utpanna karAvavAvALuM te zAkameAhanIya kama che. manamAM ghaNA--dugacchA--kaTALo utpanna thavA dvArA padArthane dUra karavAnI ke padArtha pAsethI khasI javAnI icchA karAvavAvALuM karyuM, te jugupsAmAhanIya karmo che. aNubhAvanA vikArane pedA karavAvALu' kama` te strIveda. ane paurUSabhAvanA vikArane pedA karavAvALuM phaeNma te purUSaveda. napusakabhAvanA vikArane pedA karavAvALuM ka, te napu'saveda, A pramANe nAkaSAya ka, nava prakAre che. ahI sukha-duHkhanA kAraNeAnI prApti te vedanIya karmonuM phaLa che, ane temAM prIti-aprIti thAya te rati-arati mAhanIyakarmonu phaLa che. tevI rIte jyAre AtmA, bhayanA sacAgethI Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 jaina darzanane kavAda "" mukhya khanI jaI bhAna bhUle thAya tyAre te "layamAhanIceAya " samajavA, ane jyAre bhayanA saMcegAmAM azAMti, du:kha ke kaleza anubhave tyAre te " bhayavedanIya" samajavuM. arthAt mahodayathI vyAkulatA Ave, ane vedanIcedayathI azAMti, duHkha vigere pedA thAya che. mAhanIya karmInA banne bhedonu varNana ahI pUrNa thayuM. sArAMza e che ke danameAhanIyakama satyavastumAM zradhdhA ke ddaDhatA thavA detu' nathI, ane cAritra mAhanIya kama jANavApramANe vattana karatAM aTakAve che. jJAna ane dananAM AvaraNa dUra thatAM, vastune vasturUpe jANI joI zakAya che, paNa te sAthe A danamehanIya ka` Achu thayu hoya tA ja yathAya paNe mAnya karavAmAM, tenA upara zradhdhA AvI zake che, ane te zradhdhA AvyA pachI cAritramehanIya krama ochu thatAM te pramANe vattana karAya che. AyuSkama -: A kama' eka eDI tulya che. te cAra prakAre che. (1) nArakInuM AyuSya (2) ti "canuM AyuSya (3) manuSyanu AyuSya (4) devanuM AyuSya, jema amuka mudata sudhI zikSAmAM mukarara karelA kedIne te muddata pUrI thayA sivAya mukta thavAtuM nathI, tema AyuSyanI maryAdA pUrI thayA sivAya prANI anya janmamAM jaI zaktA nathI. ghaNA prANIye ke jeo vyAdhi, ISTa Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 223 prakRti baMdha viyega ane aniSTa gAdi aneka saMjogomAM sapaDAyelA hevAthI A saMsAramAM pitAnuM mRtyu jaldI Irache che, paraMtu teo jaldIthI marI jatA nathI. kemake temanA AyudhyanI maryAdA dIrgha hoya che. te game teTalI IcchA thatAM hrasva thatI nathI. jyAre aneka paudgalika sukhamAM ezAArAma karanArA prANio, pUrva puNyAge akhUTa dhanaprApti, vahAlI priyA ane ISTa saMtati Adi aneka sukhI saMjogo prApta thayelA hovAthI A duniyAmAM pote lAMbA AyuSya vaDe dIrghakAlIna sukha bhegave tevuM Icche che, chatAM Ayu nI maryAdA TukI hoya te pitAne vahAlA te paugalika sukhene ardhabhakta sthitimAM ja tyajavA paDe che, ane AyuSya maryAdAnA vegane Adhina thavuM paDe che. A karma, darekane pUrvabhavamAM ja baMdhAya che. anya karma te bhave yA bhavAMtare udayamAM Ave che, jyAre AyuSyakarma te je bhavamAM adhyuM hoya te bhavapUrNa thaye bIjA bhavamAM ja udayamAM Ave che. zreNika rAjA ke jeo vIraprabhunA paramabhakata hatA, teoe tarbhave tIrthakara nAmakarma upArjana kareluM hovA chatAM, AgAmI bhavanuM AyuSya prathama nirNita thaI gayeluM hovAthI, nArakImAM utpanna thavuM paDyuM hatuM. AyuSakarma AkhA bhavamAM eka ja vAra baMdhAya che. ane te bhavapUrNa thaye, navA bhavanI zarUAtathI udayamAM AvI, beDInI mAphaka jIvane zarIra dhAraNa karAvI, te zarIramAMthI nikaLavAnI jIvane game teTalI IcchA hoya te paNa baddhAyukarmane bhagavaTe pUrNa thAya, tyAM sudhI te zarIramAM rekI rAkhe ja Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 jaina darzanane karmavAda che jIvane navA zarIrane saMga te AyuSya, ane e saga TakAvI rAkhanAra karmane AyuSyakarma kahevAya che. AyuSyakarmanAM dalikone udayakALa pUrNa thayA bAda eka samaya mAtra paNa jIvane te zarIrane saMga TakI zakate nathI. eTale nAraka zarIramAM TakAvI rAkhanAra karmane "nArakAyuSakama" tiryaMca zarIramAM TakAvI rAkhanAra te "tiryaMcAyuSakarma", mAnavazarIramAM TakAvI rAkhanAra "te mAnuSAyuSakarma", ane devanA zarIramAM TakAvI rAkhanArUM karma te "devAyuSakarma" kahevAya che, ahIM AyuSya ane AyuSyakarma e banne alaga cIja che, te samajI zakAya tevuM che. AyuSyakarma e kAraNa che, ane jIvane navA zarIranA sAgarUpa AyuSya e tenuM phaLa che. AyuSyakarmanA udayathI jIvane te te gatine vegya bAkInI karmaprakRtio paNa udayamAM Ave ja che. keI vakhata jIvane akALe marIne paNa bIjI gatimAM jaI upajavuM paDe, ane keTalAka jI, potAnA AyuSyakarmanA kALane pUro karIne ja bIjI gatimAM upaje. A pramANe AyuSya karmanA apUrNatA ane pUrNatAnA hisAbe be prakAre te karmanA zAstramAM batAvyA che. (1) apatti AyuSyakarma ane (2) anapatti AyuSyakarma. jemAM ochAza thaI zake eTale truTI zake te "apavatti AyuSyakarma" kahevAya che. AvAM AyuSya ghaTI jAya te paNa aMtamuhUrtathI te ochuM na ja thAya. purepuruM Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 225 bhagavAya, eTale ke jemAM lezamAtra paNa ghaTADe na thAya tevuM nikAcitapaNe baMdhAyela te "anapatti AyuSya karma" kahevAya che. A "anAvarti AyuSyakarma" te be prakAre che (1) sepakrama anapatti ane (2) nirUpakama anapatti . ahIM upakuma eTale AyuSyane truTavAnA saMyege. sepakrama eTale truTavAnA sagavALuM ane nirUpakama eTale truTavAnA sAga vinAnuM. truTavAnA saMge Ave, te paNa guTe nahiM te saMparkamaanAvatti AyuSya, ane lUTavAnA kAraNe saMga ja na thAya, ane truTe paNa nahi te "anirUpakama anapatti AyuSyakarma kahevAya che. AyuSyanA TakAvano AdhAra AyuSakarma I Ayukarma truTavAthI AyuSa paNa truTI jAya che. deva, nAraka, caramadehI, zalAkApurUSa, akarmabhUmi ane aMtaradvIpamAM janmela manuSya tathA tirya, karmabhUmiomAM utsarpiNanA chellA traNa ArAnA tathA avasarpiNInA prathama traNa ArAmAMnA yugalike, te badhA anapavatti AyuSyavALA hoya che. temAM paNa caramadehI ane zalAkA purUSa sivAyanA che anapatti ane nirUpakapa AyuSyavALA hoya che. ane caramadehI tathA zalAkA purUSo sepakrama ane nirUpakema anapatti AyuSyavALA hoya che. apatti AyuSya sepakrama ja hoya che. eTale te pakrama apatti kahevAya che. je. 15 Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzananA karmavAda aupapAtika (devA ane nArakA), caramadehI, zalAkA purUSa (tItha karA, cakravarti e, baLadevA, vAsudevA), ane asaMkhya vanA AyuSyavALA jIvA (akarma bhUmi tathA aMtaradvIpamAM janmelA manuSyA ane tiya cA, karma bhUmimAM utsarpiNInA chellA traNa ArAnA tathA avasarpiNInA prathama traNa ArAnA yugalika sivAyanA tamAma manuSyA ane tiya ceA (1) sopakrama anapati' (2) nirUpakrama anapati ane (3) se|pakrama apati AyuSyavALA hAya che. * 226 ahI apavati AyuSyakama jeTalu khAMdhyu hoya che, eTale ke te kalikA jeTalAM badhAyAM hAya che, te li kAnA gavaTAmAM nyUnatA nahi thatAM, dalikA je krame bhogavavAnAM hAya te krame nahiM bhogavAtAM jaldI bhogavAI jaI tenA vakhata TuMkAI jAya che, tene AyuSya jIyuM kahe. vAya che. jema lAMkhI karelI dorIne eka cheDe agni saLagAvyA hAya teA te dArI anukrame lAMbI mukte khaLI rahe che, ane te ja dorIne ekaThI karIne temAM agni mukayA hAya te te ekadama jaldIthI maLI jAya che, tevI ja rIte sApakramaapavati AyuSya thoDAkALamAM purU thaI jAya che. ane je AyuSyakama tenA kha'dhasamaye gADha nikAcita AMdhyuM hAya, te anukrame ja bhogavAya che. sekaDA upakramathI paNa te kSINa thaI zakatuM nathI. koi anapavatti AyuSyavALA jIvAne AyupUrNa thavA Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 227 samaye upakama thAya te, te upakrame mAtra temane kaSTane artha samajavA, paNa AyuSyanA kSayamAM kAraNabhUta samajavA nahi. jemake skandakAcAryanA pAMca zi, tathA arNi kAputra AcArya, jhAMjharIyAmuni vigere carama zarIrI hovAthI anapatti AyuSyavALA hatA. temane upasarga thayA te AyuSyakSayamAM kAraNabhUta hatA ja nahiM. karmabaMdhanAM adhyavasAyasthAnake vicitra che. ane asaMkhya lokAkAzanA pradezapramANa che. te sthAnakamAM keTalAMka nirUpakamakarmane utpanna karanAra che. tethI jevA adhyavasAye je karma bAMdhyuM hoya, te karma tevI rIte bhogavavuM paDe che. jema amuka yojana lAMbA mArgamAM ghaNuM mANaso eka sAthe cAlyA hoya, chatAM temanI gatinI taratamatAthI javAnA sthAne pahoMcavAnA kALamAM bheda dekhAya che (keI vahelA pahoMce che, kaI vilaMbe pahoMce che). tevI ja rIte eka sarakhI sthitivALuM karma ghaNuM jIe bAMdhyuM hoya temAM paNa pariNAmanA bhedathI tene bhegakALa bhinna bhinna thAya che. kahyuM che ke - piMDIbhUtaH paTaH klinazcirakAlenazuSyati / prasAritaH sa evAzu, tathAkarmApyupakrama : // 1 // bhAvArtha -jema bhInuM vastra piMDarUpa karIne mukayuM hoya te te lAMbI mudate sukAya che, ane teja vastra lAMbu karyuM hoya te jaldI sukAI jAya che, tevI ja rIte kama yaNa upakramethI jaldI kSaya pAme che. Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dananA karmavAda potAnA ja manamAM utpanna thayelA adhyavasAyAdikathI ane khIjAe utpanna karelA viSa tathA zasrAdithI je peAtAnA jivatane aMta Ave, te save upakrama kahevAya che. te upakramanA adhyavasAya vagere sAta bhedo che. 238 ajjhavasANa nimitte, AhAraveyaNAparAdhAe / phAse ANApANu, satavijhijjhara Au || 1|| bhASA :--adhyavasAna-nimitta--AhAra vedanA-parAbhAvArtha ghAta-spaza ane zvAsozvAsa e sAta prakAre AyuSyane kSaya thAya che. (1) adhyavasAnanA traNa prakAra che. rAga, bhaya ane sneha. temAM rAganA adhyavasAna paNa maraNanA hetu thAya che, jema eka ati rUpavAna--yuvAna musAphara, araNyamAM tRSAtura thavAthI pANInI parabe gayA. tyAM pANI pAnArI strIe jaLa lAvIne tene pAyuM. pachI musAphara pelI strIe nA kahyA chatAM paNa tyAMthI cAlatA thayA. te strI tenI sAmu joI rahI, ane jyAre te musAphara adRzya thayA, tyAre te strI tenI uparanA utkaTa rAganA adhyavasAyathI tarata ja mRtyu pAmI. bhayanA adhyavasAyathI kRSNa-vAsudevane joI sAmila brAhmaNa hRdayasphoTa thavA vaDe marI gayA. snehanA adhyavasAyathI bhAnunAme maMtrInI patnI sarasvatI, te patinA mRtyu thayAnI zaMkA thavAthI pote mRtyu pAmI hatI. rUpAkrika jovAthI je prIti utpanna thAya. Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti adha 229 te rAga; ane sAmAnya rIte strI putrAddhika upara je prIti thAya te sneha kahevAya che. A pramANe traNa prakAranA adhyavasAyathI paNu AyuSyanA kSaya thAya che. (ra) bIjuM nimittathI eTale daMDa, zastra, rajju, agni, jaLamAM patana, mUtra pUrISanA rAdha ane viSanuM bhakSaNa, vigere kAraNathI paNa AyuSyane phrAya thAya che. (3) AhArathI eTale ghaNu khAvAthI, theADu' khAvAthI athavA bilkula AhAra nahI maLavAthI AyuSyane phAya thAya che. saMprati rAjAnA pUrvabhavanA jIva dramaka, je sAdhu thaye| hatA, te dIkSAnA divase ja atiAhArathI mRtyu pAmyA hatA. (4) vedanAthI eTale zULa vigerethI tathA netrAdikanA vyAdhithI AyuSyanA kSaya thAya che. (5) parAghAtathI eTale bhIta-bhekhaDa vigere paDavAthI athavA vIjaLI vigerenA paDavAthI AyuSyanA kSaya thAya che. (6) sparzIthI eTale sarpAdinA DaMzathI AyuSyanA kSaya thAya che. (7) zvAseAzvAsathI eTale krama vigerenA vyAdhine lIdhe ghaNA zvAseAzvAsa levAthI athavA zvAsa rUMdhAvAthI paNu AyuSyanA kSaya thAya che. Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzonanA kavAda eka samaya mAtrapaNa koInuMya AyuSya vRddhi pAmatuM nathI, paraMtu ceAgya jIvanacaryAMthI chuTatu aTakI zake che. ceAgavidyA AdithI ke rasAyaNeAnA upayoga karavAthI AyuSyanA kALa kaI lakhAtA nathI, paNa je kALapramANu AMdhyu hoya te kALa pramANe kharAkhara bhAgavAya che. tene upacArathI AyuSya vadhyAM ema khelAya che. paraMtu tenA a` e thAya che ke temAM '* ghaTADo bahu na thayA. " AyuSyaka'nA baMdha ghAlanA pariNAme thAya che. gheAlanA piraNAma eTale parAvarttamAna pariNAma. uttarAttara samaye piraNAmanI dhArA caDatI jatI hoya, pachI bhale te zubha hoya ke azubha hAya paNa te samaye AyuSyaka adhAtu nathI. ane tethI ja AThamA Adi guNasthAnAmAM kramazaH zuddha piraNAmanI vRddhi thatI hAvAthI, ane trIje guNasthAnake paNa gheAlanA piraNAmanA asaMbhava hAvAthI AyuSya karmI adhAtu' nathI. zeSa pahelAthI chaThThA guNasthAnaka sudhImAM ghAlanA pariNAmane saMbhava che. eTale tevA pariNAme tyAM AyuSya karmInA adha thAya che. sAtame guNasthAnake jo ke Ayu baMdhAya che kharUM, paNa tyAM navI zarUAta thatI nathI. chaThTha guNasthAnake prArabhela baMdha te sAtame guNasthAnake pure kare che. 230 sApakrama AyuSyavALA jIvA peAtAnA vamAna bhavanA atima trIje bhAge, navamA bhAge, sattAvIzame bhAge athavA chevaTa maraNu vakhate chellA aMtarmuhUte, AvatA bhavanuM AyuSya kama bAMdhe che. ahI keAI AcAryaM sattAvIsamA bhAgathI Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti dha 231 upara paNa AvatA bhavanA AyuSyama dhanI kalpanA kare che. temaja traNa traNa bhAganI kalpanA paNa chellA aMta*DUta sudhI kare che. nirUpakrama AyuSyavALA jIvAne mATe AyuSyanA baMdhanA kALa evo che ke devatAo, nArakI tathA asaMkhya vanA AyuSyavAlA manuSya ane tiya`cA (yugalikA) peAtAnuM vamAna AyuSya cha mAsa khAkI rahe, tyAre AgAmI bhavanu' AyuSya AMdhe che. te zivAyanA bIjA nirUpakrama AyuSyavALA (carama zarIrI sivAyanA cakravatI -khaLadevAdika zalAkA purUSA ) jIvo peAtAnA AyuSyane trIje bhAge AgAmI bhavanuM AyuSya bAMdhe che. nAmakamaH-- sa'sArI jIvAne gati, jAti, zarIra, zarIranA avayava, zarIranA badhA, zarIranA AkAra, zarIranAM pudgaleAnuM paraspara saMceAjana, ItyAdi zarIrane lagatA saMcAgAnI prApti A nAmakamathI thAya che. A dareka sayAgAnI. prApti bhinna bhinna jIvAne bhinna bhinna prakAre thatI hAI, nAmakarma 42, 67, 93, ane 103 ema bhedovALu che. nAmakamane zAstramAM citArA samAna kahyu che. citAro jema citrane aneka raMgo pUrIne judA judA rUpe cItarI atAve che,tema nAmaka` te jIvane vicitra rUpadhArI banAvyA kare che te nAmakanI prakRti A pramANe che. zArIrika ane mAnasika sukha duHkhanA hisAbe dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI judI judI jAtanI kudaratI pari Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 jaina darzanane karmavAda sthiti yA avasthAne gati kahevAya che. gati cAra prakAre che. saMsArI AtmAne e cAre paikI keIpaNa eka pari sthitimAM kAyama javuM paDatuM ja hovAthI tene gati kahI che. jIvane amuka eka gatimAM laI janAruM amuka ekaja cekasa karma hoya che. eTale gati te cAra prakAre heI tene apAvanAra karma paNa cAra prakAre che. jIva je sukha, duHkha vede che te te vedanIya karmanA udayathI, paraMtu sukha, duHkhanA sagavALI paristhitimAM jaI mukAvuM te te gati nAmakarmanA udayathI ja thAya che. eTale gatinAmakarma sukha duHkhanA UpagamAM niyAmaka che. - prAyaH ugrapuNya bhogavavArUpa zArIrika ane mAnasika sukhavALI avasthA, yA kudaratI paristhitine devagati kahevAya che. ane te gatimAM laI javAne samartha karma te devagati nAmakarma kahevAya che. zArIrika ane mAnasika sukha duHkha yukta paristhiti te manuSyagati, ane te gatimAM laI javAne samartha karma te manuSyagati nAmakarma kahevAya che. bhUkha, tarasa, zIta, tApa Adi dukhayukta paristhiti te tiryaMcagati, ane te gatimAM laI javAne samartha karma te tiryaMcagati nAmakarma. tIvra zIta, uSNudi duHkharUpa ugra pApanA bhagavaTAvALI paristhiti te narakagati ane te gatimAM laI javAne samartha karma te narakagati nAmakarma. A rIte devagati, manuSyagati tiryaMca Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 33 prakRti baMdha gati ane naraka gati, ema gati te cAra prakAre che, eTale te te gatine apAvanAra karma paNa anukrame devagati nAmakarma, manuSyagati nAmakarma, tiryaMcagati nAmakarma ane narakagati nAmakarma, ema gatinAmakarma paNa cAra prakAre che. gatinAmakarmane udaya te Ayukarmane anusarIne ja vartate hoI vipAkedayathI paNa bhagavAya ane pradezadayathI paNa bhegavAya che. keTAkoTI sAgaropamanI sthitibaMdhavALuM gatinAmakarma, teTalI sthitivALuM AyuSyakarma hoya te ja vipAkedayathI bhogavI zakAya. paNa AyuSyakarmanI sthiti te tetrIsasAgarepamathI adhika hoI zakatI ja nathI. vaLI cAra prakAranA gatinAmakarmamAMthI ke eka prakAranA gatinAmakarmanA udaya vakhate te gatine anukULa ja AyuSyakarmane udaya Avo joIe evuM paNa banI zakatuM nathI. kAraNa ke vartamAna AyunA udaya samaye baMdhAyela AgAmI bhavanuM Ayukarma te vamAna AyuSya pUrNa thaye udayamAM Ave ja. anya karma to te bhave paNa udayamAM Ave ane keTalAka bha vItyA pachI paNa udayamAM Ave. paraMtu AyuSya karma te vartamAna AyuSya pUrNa thayA bAda navA bhavanA prAraMbhamAM ja udaye Ave. navA bhavanA AyuSyakarmanA udaya vakhate vartate gatinAmakarmane udaya, AyuSyane anurUpa na hoya te AyuSyane anurUpa gatirUpe saMkamI pradezadayathI vedAya che. vaLI te AyuSyanA pUrNa bhegavaTA sudhInA kALamAM vacce Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 jaina darzananA kavAda vacce koI anya gatinAkamanA udayakALa pAkatA hAya tA paNu, AyuSyakane anurUpa gatinAmaka rUpe saMkramI, pradezeAyathI vedAya che. jemake manuSya, te manuSyagatine vipAkAyathI ane khAkInI gatinuM kama` sattAmAMthI sthiti pAke jema jema udayamAM Ave tema tema manuSyagatimAM sakramAvIne bhAgavI pUrNa kare che. evI rIte cAre gatimAM samajavuM, gatinAmakarmanI mAphka AyuSya karyuM, te anya AyuSyamAM saMkramI zakAtuM nathI. te teA jevuM 'dhAyu' hAya tevuM ja vedAya che. pratyeka gatinA jIvone sukha-duHkhanA sAgo kaI eka sarakhA ja hAtA nathI. jemake narakagatimAM pahelI nArakIthI sAta nArakIe sudhI duHkhanI paristhiti anukrame eka ekathI adhika hAya che. tiya cagatimAM tiya'capa cendriya karatAM caurindriya-taiiMdriya-eiMdriya ane ekaiMdriya tiya - cAmAM du:khanA sacAgeA anukrame vizeSa vizeSa hAya che. devagatimAM bhavanapati Adi devo karatAM anuttaravAsI devomAM sukhanA saMcAgeAnI adhikatA che. e rIte manuSyagatimAM paNa nyUnAdhikatA che. te paNa sukha duHkhanA upabhAgarUpa amuka prakAranI kudaratI paristhitine sthUlarUpe cAra vibhAgamAM vaheMcI te paristhitine " gati " nAme ALakhAvI, te gatine prApta karavAvALA kamane gatinAmakama tarIke oLakhAvyu` che. A cAra gatimAMthI koIpaNa eka gatinA tamAma Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti badha 235 ,, jIvAmAM rahela caitanya vikAsanI nyUnAdhikatAnA hisAme te gatinA amuka amuka peTA vibhAgane " jAti " kahevAya che. ekendriyapaNAthI pacendriyapaNA sudhImAM vividha prakAranA samAna piraNAmarUpa sAmAnya te jAti, ane te te jAtine prApta karAvanArU' kamA~ te jAtinAmakama kahevAya che. jAti te ekendriya, beIndriya taiiMdriya, cari'driya ane 5'cendriya ema pAMca prakAre hoI te te jAtine prApta karAvanArU'kama pazu anukrame ekendriyajAtinAmaka, eIndriyajAti nAmakama, taiindriyajAti nAmakama, carindriyajAti nAmakama ane pacendriyajAti nAmakama, e rIte pAMca prakAre che. ahI* amuka amuka indriyAnI UttpattinA hisAbe ekendriyAdi zabda vyavahAra nathI. kAraNa ke dravyarUpa indriyanu uttpanna tA aMgeApAMganAmakama tathA paryApti nAma karmInA kAraNe, ane bhAvarUpa indriyAnu uttpanna te sparzanADhi indriyAvaraNa (mati jJAnAraNa) karmAMnA kSayApazamathI thAya che. para`tu sukha-duHkhanA anubhava karAvanArU' te vedanIya ka hAvA chatAM paNa te te sukha-duHkhane anurUpa kudaratI saMcA- gAnuM niyAmaka jema gati nAma ka che, tema amuka amuka pramANamAM caitanya vikAsanuM niyAmaka jAtinAmakama hAI, jAtinAmakrama thI prApta thatI jAtinA hisAbe ekendriyAdi zabda vyavahAra che. sa ekendriya jAtinA jIvA bhinna bhinna prakAranA Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --236 jaina darzanano karmavAda hovA chatAM keIka samAna bAhya pariNAmanA kAraNe teomAM caitanyane vikAsa svalpa ane lagabhaga sarakhe hoya che. tevI rIte beIdriyAdika jAtiomAM paNa samajavuM. A rIte nirdoSa sarakhApaNu vaDe eka karAela samAna bAhya pariNAma ja, amuka amuka caitanya vikAsamAM niyAmaka che. te samAna bAhya pariNAmane jAti kahevAya, ane te apAvanAra karmane - jAtinAkarma kahevAya che. paMcendriya jIva karatAM caurindriya jIvone caitanya vikAsa alpa hoya. e rIte caurindriya jI karatAM teIndriya jIvamAM, teIndriya karatAM beIndriya jIvamAM, ane beIndriya karatAM ekendriya mAM caitanyane vikAsa (caitanyane kSapazama) anukrame alpa hoya che. A pramANe caitanyazakti nyUnAdhika khIlavaTanA dheraNanuM niyamana te jAtinAkarmanA AdhAre ja che. A rIte pAMca prakAre catanya vikAsanI vyavasthA te jAti, ane pAMca prakAranI vyavasthA rUpa jAtine prApta karAvanArUM karma te te jAtinAmakarma kahevAya che. jAti nAma karmanA udayathI te te jAtinI prAptimAM jIva vividha prakAranA zarIrane dhAraNa kare che. saMsArI avasthAmAM jIva, te, zarIra vinA te rahI zake ja nahIM, kAraNa ke saMsArI jIne sukha-duHkhanA upabheganuM cAte kriyA karavAnuM sAdhana zarIra ja che. vaLI jIva te arUpI hovAthI kaI jagyAe kaye jIva raheluM che, tene khyAla chadmastha jIvene te sajIva dehanI pratyakSatAthI ja thaI zake che. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 237 jIvanI cetanA dvArA zarIramAM thatI halanacalana Adi kiyAo vaDe ya te AhArAdi saMjJAo uparathI ja te te sthAne jIva che, ema chaghastha samajI zake che. caitanya. rahita mRtadehane joI, jIva cAlyo gaye yA te maraNa pAme. ema lake kahe che. saMsAracakamAM paribhramaNa karatA jIvane sadAne mATe keI amuka eka ja zarIra kaMI TakI rahetuM nathI. mATe ja zarIrane zabdArtha nAzavaMta thAya che. zAstat tat zarIram . jIva sadAnA mATe zAzvata che. tenI utpatti ke nAza. che ja nahIM. paraMtu vyavahAra daSTie navA zarIrane dhAraNa karavA TAIme janma thaye, ane te zarIrane tyAga karavA. TAIme mRtyu pAmya, ema bolAya che. tyAM utpatti ane nAza zarIne che. A rIte anAdikALathI saMsAra cakramAM bhramaNa karatA jIve anaMtIvAra bhinna bhinna zarIrane dhAraNa karyA ane cheDayAM. zarIradhArI anaMtajI paikI pratyekajInAM zarIre bhinna bhinna hovAthI vyaktizaH anaMta zarIre che. paraMtu kArya kAraNa AdinA sAdazyanI dRSTie saMkSepamAM vibhAga karI te zarIranA (1) audArika zarIra (2) vaikiya zarIra (3) AhAraka zarIra (4) taijasa zarIra ane (5) kArpaNa zarIra, ema pAMca prakAra zAstramAM batAvyA che. dArika zarIra - tIrthakara gaNadharanI apekSAe. che TAIma , e anAdikA zara Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 jaina darzanane karmavAda udArapradhAna ane vaikiyanI apekSAe alpa paramANu niSpanna-sthUla vagaNanuM baneluM, vaLI jene bALI zakAya, chaMdanabhedana karI zakAya, te audArika zarIra kahevAya che. manuSya ane tiryaMcane A zarIra sAhajika hoya che. vaikiya zarIra-nAnuM, meTuM, pAtaLuM, jADuM, eka ane aneka ItyAdi vividha rUpane-vikiyAne dhAraNa karI zake te vaikiya zarIra che. deva ane nArakane bhavadhAraNIya zarIra vaikiya ja hoya che. AhAraka zarIra-cauda pUrvadhara munirAjoe tIrthakaranI kaddhi jovA nimitte ke bIjA koI paNa kAraNe ekahasta pramANu, zubhapudgaladravyanuM banAveluM, keIne vyAghAta na kare ane anyathI jene vyAghAta na thaI zake evuM, ane AhAraka labdhinA sAmarthyathI banAveluM, te AhAraka zarIra kahevAya che. cauda pUrvadhara munirAjo atyaMta sUkSama arthanA saMdehane dUra karavA mATe, anyakSetramAM rahelA tIrthaMkara pAse, potAnA bhavajanya audArika zarIrathI javuM azakya dhArI, labdhijanya A AhAraka zarIrane tyAM mekale che. tyAM jaIne saMzaya nivArIne pitAnA sthAne AvI verAI jAya che. A kArya, phakta aMtarmuhUrtamAM ja thaI jAya che. tejasazarIra-khAdhela AhArAdikane pakavavAmAM kAraNa bhUta je zarIra te tejasazarIra kahevAya che. zarIramAM rahelI garamI yA jaTharAgni te ja A zarIra che. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 239 mIThuM, anAja, pANI ke anya keI AhAra rUpa padArthanA sAta dhAtu rUpe thatA pariNamana kAryamAM ApaNe vicAravuM paDaze ke, zarIramAM pariNAmAntara karanAra koIka pAka kriyA che. pakavavAnI tAkAtavALI cIja ja pariNAmAntara karI zake. jema agnimAM pakAvyA vinA mATIne ghaDo pANIne bharavA thaI zakato nathI, evI rIte pakavavAnI tAkAtavALI vastu vinA mULapadArthanuM paripakavaNuM thaI zakatuM nathI. je pakavavAnI tAkAtavALI cIja na hoya te zarIramAM paDeluM mIThuM te mIThuM ja rahe, mATI te mATIpaNe ja rahe. saMgrahaNIne vyAdhi jene thayuM hoya te khorAka le che, paNa pacAvI zakatuM nathI. kemake dunyavI daSTie kahevAya che ke tenI jaTharamAM agninuM jera nathI. pakavavAnI tAkAtavALI cIja hoya, te ja zarIramAM gayela AhAra pariNAmAntara pAme, ane sAta dhAtu rUpe pariName. AvuM pariNAmAntara karanAra teja taijasa zarIra che. lIdhela kherAkane pakavadazAmAM lAvavuM, pariNAmAntara karavuM, te kAma tejasa zarIranuM che. A tejasa zarIra te vanI sAthe vaLagelI bhaThThI che. dareka saMsArI jIvanI sAthe taijasa bhaThThI rahe ja che. jema agnine svabhAva che ke baLataNane pakaDe che, ane pite Take che paNa baLataNathI ja. tevI rIte jIvanI sAthe rahelI taijasarUpa bhaThThI kherAkane kheMce che, ane kherAthI Take che. A taijasa zarIra paNa aneka prakAranuM hoya che. ApaNane - - - - - * * * Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 jaina darzanane karmavAda jhINI kAMkarI pacAvavI muzkela paDe che, ane kabutara jhINI kAMkarI khAya teya pacI jAya che. Ama banavAnuM kAraNa jaTharanI tAkAtamAM jUnAdhikatA che. manuSyamAM paNa maMda jaTharavALAne halake khorAka yA pravAhi khorAka paNa pacate nathI, ane sArI jaDaravALo ekalA vAla khAya te paNa harakata AvatI nathI. bAhya zarIra dekhAvamAM majabuta hevA chatAM aMdaranI taijasa bhaThThI maMda hoya te, bhAre kherAka ke vadhu kherAka pacI zakatuM nathI. teone te bhaThThI pradIpta rAkhavA mATe vAraMvAra kherAka levo paDe che. teo vadhu TAIma sudhA sahana karI zaktA nathI. jyAre keTalAkanuM bAhya zarIra dubaluM-taLuM hovA chatAM taiijasanI bhaThThI tIvra hevAnA kAraNe, game te bhAre kherAka paNa pacAvI zake che. lAMbA TAIma sudhA paNa sahana karI zake che. mATe dareka prANinA zarIramAM rahelI AvA prakAranI agni ja, tejasa zarIra kAyama havAnA vyApaka purAvArUpe che, A tejasa zarIrarUpa agnine apacaya ke upacaya thavAmAM nimittabhUta bhale anya heya, paraMtu parabhavathI AvatA jIvane jaTharAgnirUpa A tajasa zarIra te sAthe ja hoya che. kAraNa ke parabhavamAMthI AvatAM ja pahelAsamaye, AhAralAyaka sAmagrIne pAcana karavAnI zakti te jIvane pitAnI pAse ja hevI joIe. A sAmagrI teja taijasa zarIra che. tejasa zarIramAM apacaya ane upacaya te thayA ja Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' ""w"* che. prakRti baMdha 24 kare che. bALaka jema jema meTuM thatuM jAya che, tema tema tenuM tejasa zarIra, AkhA zarIramAM navAM navAM taijasapugelethI banatuM rahI zarIramAM phelAtuM jAya che. pAmela prANinA bAhya zarIramAM tejasa zarIra: hotuM ja nathI. mRtyukALanA amuka TAIma pahelAM tenA bAhya zarIranA avayarUpa hAthapagamAM phelAyela taijasa zarIrarUpa garamI, dhIme dhIme haTavA mAMDe che. hAtha paga. ThaMDA paDe che, tyAre maranAranA saMbaMdhIo samajI zake che. ke mRtyu najIka che. zarIramAMthI jIva cAlyA jAya che, eTale mRta zarIranA koIpaNa bhAgamAM leza mAtra garamI rahetI nathI, tevA samaye hAthapaganI nADIonA kaMpanane ke hRdayanA dhabakArAne pUre khyAla na pAmI zakAya te, DaoNkaTara ke hoziyAra vaidyanA abhAve grAmya leke mRtyu pAmatA. manuSyanA mastaka upara, thInuM ghI mukI zarIranI garamIne tapAse che. te dvArA zarIramAM garamIne biskula abhAva jaNAya te mAnI le che ke, jIva cAlyA gaye. kAraNa ke garamIrUpa te taijasa zarIra, bAhya zarIramAM jIva vinA TakatuM nathI. jainadarzanamAM kathita A taijasazarIra aMgenI hakIkata Adhunika vaijJAnika draSTie siddha thaI cUkI che. zarIra zAstrIo kahe che ke - je. 16 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 jaina darzanane karmavAda garamInA pramANane niyaMtrita karanAra eka yaMtra zarIramAM rahe che. jene hAI pithelmasa kahevAya che. e yaMtra dvArA mAnavazarIra bhAre dakSatApUrvaka kAma kare che. e yaMtra zarIranI aMdara pratyeka aMganI AvazkatA anusAra tApamAna banAvI rAkhe che. sAthe sAthe tApamAnane saMtulanamAM rAkhe che. paraMtu jyAre zarIramAM vikAra ane vijAtIya tattva pUratA pramANamAM vadhI jAya che, tyAre e-hAI pilmasanA hAtha bahAranI vAta thaI jAya che. te tAva dvArA sUcanA Ape che ke, zarIrapara zatruonuM AkramaNa thayuM che. eTale tene bahArathI Avazyaka sahAya pahoMcADavAmAM Ave che." A pramANe dareka jIvanI sAthe anAdi saMbaMddha rahIne bhukta-lIdhelA-AhAranA pAcana AdimAM sahAyaka thanAruM taijasa zarIra che. kAmaNuzarIra-Atmapradeza sAthe lAgelA karma- paramANuone samUha te karmaNa zarIra che. A kArpaNa zarIra te navA ane junA karmanA samUharUpa che. AtmAnI sAthe ekAkAra thayela AThe karmanI anaMtavagaNanA piMDanuM nAma ja, kAmaNa zarIra che. A pramANe pAMca prakAra sivAya anya kaI paNa prakAranuM zarIra che ja nahiM. taijasa zarIra aMge eka vadhu jANavA jevI hakIkta e che ke, taijasa zarIra te AhArAdinA pAcananuM kAraNa havA uparAMta, amuka jAtanA tape tuSThAnathI Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti adha 243 taijasalabdhi prApta karanAra manuSyA, tejasa zarIramAMthI zrApa nimitte tejalezyA ane upakAra karavA nimitte zItale- zyAnA prayAga karI, tejAlezyA vaDe sAmenI vastune khALI nAkhe che, ane zItalezyA vaDe khaLatI vastune ThaMDI karI zake che. A pAMce zarIranuM nirmANa anukrame audArika-- vaNAnA, vaikriyavagaNAnA, AhArakavagaNAnA, taijasa-- vAnA, ane kAma jIva NuAnA pudgala 'dhAmAMthI thAya che. grahaNayeAgya pudgala vaNAomAM pachIpachInI vAonA pudgala skadhA, adhika adhika saMkhyApramANa paramANuyukta hAvA chatAM, anukrame sUkSma sUkSma pariNAmavALA hovAthI, pachIpachInI vaNAonA pudUMgala skadhAnAM anelAM zarIrA paNa, anukrame sUkSma sUkSma bane che. A pramANe puddagala skAmAM adhikAdhika sUkSmatA heAvAnuM kAraNa, temAM ekatrita khanI rahela paramANuonA jaththAnI sagha natA che. ahI zithila racanAne sthUla, ane saghana racanAne sUkSma kahevAya che. zithila racanAvALI vastu karatAM saghana racanAvArthI vastumAM paramANuonA jaththA adhika hAya che. eka iMca pramANu kapaDAnA TukaDA karatAM eka iMca pramANa cAMdInA TukaDAmAM paramANuo vadhAre hAvAnuM kAraNa, kapaDAnA TukaDAnI racanA zIthIla che, ane cAMdInA TukaDAnI racanA gADha che. evI rIte samAna avagAhanAvALI pudgala-- Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244. jaina darzanane karmavAda vargaNIonA skaMdhamAM jema jema paramANuonA jaththAnI saMkhyA vadhu hoya che, tema tema tene pariNAma saghanatAvALe hoI sUkSma sUkSma hoya che. eTale sUrmapariNAmI vargaNanA kardhanuM banela zarIra te sUma, ane sthUla pariNAmI vargaNanA skardhanuM banela zarIra te sthUla hoya che. ahIM vargaNa ane temAMthI banatA zarIramAM sUkSmatA, te pUrva pUrvanI vargaNa ane zarIranA hisAbe, tathA sthUlatA te uttara uttaranI vargaNuM ane zarIranA hisAbe samajavI. pudagalemAM aneka prakAranAM pariNAme pAmavAnI zakti hovAthI zithila rUpamAM paraNita thayela pudgale, parimANamAM thoDAM ( nyuna saMkhyA pramANa paramANuyukta) hovA chatAM paNa sthUla kahevAya che. ane gADharUpe pariNuta thayela pudagale, parimANamAM adhika hevA chatAM sUkSma kahe vAya che. adhika adhika saghanatAvALuM pagalapariNamana, adhika adhika sUma heya che. grahaNayogya ATha pudgalavargaNuomAM sarvathI sUkSma pariNAmavargaNanA skaMdhasamuhamAMthI nirmANa thayela, taijasa ane kAmaNa zarIre, atyaMta sUkSama havAthI vaja jevI kaThIna vastumAM paNa te pravezI zake che. A be zarIramAM paNa taijasa zarIranA pradeze karatAM kAmaNa zarIranA pradeza anaMtaguNa hovAthI, taijasa karatAM paNa kAmaNa zarIra vadhu sUma che. Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra45 prakRti baMdha je ke vaikiya ane AhAraka zarIra paNa apratighAtI che, paNa te ane zarIranuM apratighAtIpaNuM lekanA khAsa bhAga trasa nADImAM ja che. jyAre taijasa ane kAzmaNanuM apratighAtIpaNuM samagra leka paryata che. audArikazarIra te manuSya tathA tiryaMcagatinA jIvone, ane vaikiyazarIra te deva tathA narakagatine jIvene te te gatimAM janmakALathI laI maraNaparyata hoya che. A banne zarIra kAyamI rahI zakatAM nathI. saMsArI jIva eka bhava pUrNa thayA bAda, te bhavadhAraNIya zarIrane tyajIne ja jAya che. ane nave bhava karavAnA sthaLe pahoMcatAM tyAM bhavadhAraNIya zarIranI racanA navI kare che. AhAraka zarIra te eka saMpUrNa bhava puratuM paNa nahIM hatAM amuka gyatAvALA manuSyane amuka TAIma puratuM ja hoI zake che. tejasa ane kArmaNa zarIra te sadAnA mATe dareka gatinA jIvone anAdi saMbaMddhavALAM che. saMsArI jIva eka bhavamAMthI chuTI bIjA bhavamAM utpanna thAya tyAM sudhImAM bhavAMtarAle paNa taijasa ane kAzmaNa zarIrane saMbaMdha te cAlu ja hoya che, pravAhanI apekSAe A banne zarIrane saMbaMdha pratyeka saMsArI jIvene anAdikALane che. tene apacaya ane upacaya thayA kare che, paraMtu koIpaNa samaye saMsArI jIvanI avasthA A bane zarIra rahita te hotI * * - ". - * - -- * * * * * * * * * * * * * ja nathI. *- mAna ta Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. * * '.. 246 jaina darzanane karmavAda badhAM zarIranI prAptinuM nimittakAraNa kArmaNa zarIra ja che. kAzmaNa zarIranA saMbaMdha vinAne jIva keI paNa zarIranI prApti karI zake ja nahIM. kAraNa ke kArmagzarIra te karmasvarUpa che. ane karma ja sarva saMsArI avasthAnuM nimitta kAraNa che. eka saMsArI jIvane ekI sAthe ochAmAM ochAM be, ane vadhAremAM vadhAre cAra zarIra hoI zake che. te A pramANe - bIjA keI paNa zarIra na hoya tyAre paNa jIvane saMsAra hoya tyAM sudhI, kAyama rahevAvALAM taijasa ane kArmaNa zarIra te heAya ja che. anya zarIra sivAya mAtra A be ja zarIranA saMbaMdhavALI sthiti te jIvane aMtarAla gatimAM ja prApta thAya che. vadhumAM vadhu traNa zarIranA saMbaMdhavALI sthitimAM taijasa-kArpaNa ane AdArika, athavA taijasa-kAzmaNa ane vaikriya hoya che. A traNa zarIranA saMbaMdhane pahelo prakAra, manuSya ane tiryamAM , tathA bIje prakAra deva ane nArakamAM, janmakALathI prAraMbhI maraNakALa paryata avazya hoya che. cAra zarIranA saMbaMdhavALI sthitimAM taijasa, kAmaNa, audArika ane vaikriya, athavA te taijasa, kArmaNa, audArika ane AhAraka hoya che. A zarIra ekI sAthe hevAne pahele prakAra vaikriya labdhinA prayoga samaye keTalAka manuSya ane tiyAmAM hoI zake che. ane bIjo prakAra AhA Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra44 prakRti baMdha raka labdhinA prayoga samaye caudapUrva sAdhu mahAtmAne ja hoI zake che. AhAraka labdhivALA munine vaikriya labdhine paNa. saMbhava hovA chatAM te baMne labdhine upaga ekI sAthe. thatuM nathI. kemake vaikiya zarIra vikuvya pachI avazya prama dazA, ane AhAraka zarIra vikuvya pachI zuddha adhya- vasAyane saMbhava hovAthI apramatta bhAva hoya che. pramattadazA ane apramattabhAva bane eka sAthe hAI nahIM zakavAthI, ene zarIranI vikarNapaNe ekI sAthe thaI zake nahIM. eTale ekI sAthe te vadhumAM vadhu cAra zarIre ja hoI zake. eka karatAM paNa vadhu zarIrenI sAthe jIvanA. pradezane akhaMDapaNe saMbaMdha, dIpakanA prakAzanI jema ghaTI zake che. audArikazarIra janmasiddha ja che. janmadvArA je pedA thAya te janmasiddha kahevAya. vaikiya zarIra te janmasiddha ane kRtrima ema be prakAranAM hoya che. kRtrima vakriyanuM kAraNa "labdhi che. eka prakAranI tapajanya-- zaktine labdhi kahevAya che. labdhijanya vaikiyazarIranA adhikArI amuka garbhaja manuSya ane tiryaMca ja hoI zake che. tajanya labdhi sivAyanI janmathI ja maLavAvALI eka bIjI labdhi paNa, kRtrima vaidiyanA kAraNumAM keTalAka bAdaravAyukAya jIne mAnavAmAM AvelI heI, te jemAM paNa labdhijanya kRtrima vaikiyazarIra hoI zake che. : - --* * * * * * * * * * * * * Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzananA kavAda AhArakazarIra teA kRtrima ja hAI, eka viziSTa prakAranI labdhijanya ja che. -248 A pramANe audArikAdi pAMce zarIranI prAptimAM nimitta kAraNa tarIke, te te zarIranAmakama`paNu pAMca prakAre che. kayu' zarIra khAMdhavA mATe jIve, kaI vaNA grahaNa karavI, te nakkI karI ApavAnu' kAma zarIranAmakama'nu' che. eTale te te zarIrane yeAgya te te puddagala vaNAenA grahaNu mATe, te te saMjJAvALAM zarIranAka ja niyamita hAya che. amuka vaNA grahaNa karavA mATe amuka nAmakama ja niyamita na hoya te, kayu' zarIra mAMdhavA mATe kai vaNA levI te cAkkasa na raheta. ahiM audArikAdi zarIra, audArikagrahaNayeAgya va`NA, ane audArikADhi zarIranAmakama, e traNeyanI bhinnattA bhulAI javI na joI e. jemake ApaNu je sthUla zarIra che te audArika zarIra che. te zarIrarUpa racanA je pudgalasamuhathI banelI che, te audArika vagaNAnAM ja pudgalA che. te audArika pudgalAnu grahaNa, jIvane audArikanAmakarmanA udayathI ja thayuM che. audyAkinAmakama e kramanI prakRti hAi, kANu va - *NAnA pudgaleAnu' ja banelu' che. A rIte pAMceya zarIra, te te zarIramAM upayeAgI te te zarIranAja nAmavALI pAMceya prakAranI pudgalavagaNA, ane te te va Ane grahaNa Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 249 karAvanAra pAMceya zarIranAmakarma aMge samajavuM. pAMceya zarIra nAmakarmanAM nAma te (1) dArika zarIranAmakarma (2) vaikiya zarIranAmakarma (3) AhAraka zarIranAmakarma (4) taijasazarIranAmakarma ane (5) kArmaNa zarIranAmakarma che. je je zarIranAmakarmane udaya thAya te te zarIra , lekamAM rahela pagale grahaNa karI, tene te te zarIra rUpe pariNumAvavAnuM kArya, te te zarIranAmakarmanuM che. karma e kAraNa che, ane zarIra e kArya che. ahIM kAmaNa zarIra ane kAmaNa zarIranAmakarma, e bane kAmaNavargaNAnAM ja pudgalamAMthI pariNAma pAmela hovA chatAM, bane bhinna bhinna che. kArmaNavargaNAnA pudgalagrahaNamAM hetubhUta evuM kAmaNuzarIranAmakarma te nAmakarmanI eka uttara prakRti che. eTale jyAM sudhI kAmagzarIranAmakarmane udaya che, tyAM sudhI ja kArmaNa vargaNAnAM pudgale, AbhA grahaNa karI zake che. AtmAnI sAthe ekAkAra thayela, AThe karmanI anaMta vargaNanA piMDanuM nANuM kAmaNa zarIra che. kArmaNa zarIra e avayavI che, ane kamanI dareka uttara prakRti tenA avayave che. kArmaNazarIranAmakarma te baMdhamAMthI AThamAM guNasthAnakanA chaThThA bhAge, udayamAMthI Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 jaina darzanane karmavAda teramAM guNaThANe, ane sattAmAMthI caudamAM guNasthAnakanA dvicarima samaye jAya che. jyAre kAryaNazarIrane saMbaMdha caudamAnA caramasamaya paryata hoya che. kAmaNa zarIranAmakarmane udaya teramA guNasthAnaka sudhI ja hevAthI, caudame guNasthAnake kamapegya pudgalanuM grahaNa thatuM nathI. A pramANe kAmaNuzarIra ane kAryaNazarIranAmakarmamAM bhinnatA che. zarIraracanAmAM kevala te te zarIrane megya pugalanA grahaNamAtrathI zarIra kaMI taiyAra thaI jatuM nathI. pudgala grahaNa karyA bAda paNa, te pudgalemAMthI be hAtha, be sAthaLa, pITha, mastaka, chAtI ane peTa, e ATha aMgo, tathA AMgaLI pramukha upAMge, ane AMgaLInA parva-rekhA vagere aMge pAMganI racanA, AgaLa pAchaLa grahaNa karAtAM te te zarIranAM pudgalene anya ekameka saMbaMdha, zarIra- racanAmAM upayogI pugalajaththAnI racanA, zarIramAM hADakAMnI beThavaNa, zarIranI vividha AkRtio, vividha prakAre varNa--gaMdha-raMsa ane sparzanuM zarIramAM thatuM nirmANa, e vIgere racanAo pUrNa thayA bAda ja zarIranI racanAnI pUrNatA thAya che. ane te te racanAonuM nirmANa te vividha prakAranI nAmakarmanI prakRtinA udayathI ja thAya che. pAMce zarIra paikI taijasa ane kAzmaNa zarIrane aMge pAMga nahIM hovAthI, zeSa traNa te dArika-vaikriya Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 251 ane AhAraka zarIrane egya aMgaupAMga ane aMzepAMganA spaSTa vibhAgarUpa pariNAma anukrame (1) dArika aMge pAMga nAmakarma (2) vaikiya aMgopAMga nAmakarma ane (3) AhAraka aMgopAMga nAmakarmanA udayathI ja thAya che. pAMceya zarIramAM AgaLa pAchaLa grahaNa karAtAM te te zarIranAM pugalene anya ekAkAra saMbaMdha karavAvALuM baMdhana nAmakarma te (1) audArika baMdhana nAmakarma (2) vaikiya baMdhana nAmakarma (3) AhAraka baMdhana nAmakarma (4) taijasa baMdhana nAmakarma ane (5) kAmaNa baMdhama nAmakarma, ema pAMca prakAre che. dareka saMsArI jIva be-traNa ke cAra zarIronA ekI sAthe saMbaMdhavALo paNa hoya che. eTale jeTalAM zarIrane ekI sAthe saMbaMdha cAlu hoya, te dareka zarIrane megya. pudagalanuM grahaNa paNa cAlu hoya che. te TAIme potAnI jAtanA ke bIjI jAtanA grahaNa karAtA zarIranA pudgalonuM paraspara mizraNa thaI, te sarvane ekameka saMbaMdha thaI jate havAnA hisAbe, te baMdhanamAM hetubhUta uparokta pAMca baMdhananAmakarma uparAMta, bIjA daza maLI kulla paMdara baMdhananAmakarma paNa kahevAya che. te dazanAM nAma A pramANe che. (1) audArika taijasa baMdhana nAmakarma (2) dArika kAmaNa baMdhana nAmakarma (3) dArika taijasakArmANa baMdhana. nAmakarma (4) vaikriya taijasa baMdhana nAmakarma (5) vaikriya. Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -252 jaina darzananA ka vAda kAmaNuM baMdhana nAmakama (6) vaikriya taijasa kAmhaNu baMdhana nAmaka (7) AhAraka taijasa khadhana nAmaka (8) AhAraka kArmAMNu baMdhana nAmakarmI (9) AhAraka taijasakANu baMdhana nAmaka ane (10) tejasakANu kha'dhananAmaka, A badhananAmakema na heAta teA, peAtAnI jAtanA ke khIjI jAtanA zarIranA pudgalenuM paraspara mizraNa thaI zakata nahI', ane pudgaleA uDI jaI verAI jAta. mATe adhananAmakema te te zarIrapaNe pariNAma pAmelI va NuAAne, judA judA zarIranI navIjInI vAta sAthe mizraNa karavAnuM kAma kare che. audArikanA, vaikriya ke AhAraka pudgalA sAthe ceAga thatA nathI, mATe padarathI adhika adhana thatAM nathI. zarIrane ceAgya pudgalava NuAomAM rahela paramANuenA te te zarIraracanAnusAra paraspara pI'DIbhAva arthAt zarIra racanAnusAra pudgalajaththAnI racanA karavAvALuM, saghAtana nAmakema te (1) audArika saMghAtana nAmakama (ra) vaikriya saMghAtana nAmaka (3) AhAraka saMghAtana nAmakama (4) tejasa saMghAtana nAmaka` ane (5) kArmAMNusaghAtana nAmakama ema pAMca prakAre che. zarIranI draDhatAnA AdhAra hADakAMnI racanA upara che. te hADhapI'jaranA ghaDatarane " saMghayaNa " kahevAya che. pAMca zarIra paikI mAtra audArikazarIramAM ja hADakAM hovAthI, audyArikazarIra sivAya anya zIzamAM saMghayaNu hatu Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 253 nathI. vividha prANionA hisAbe viviya prakAranAM saMghayaNuM hevA chatAM, zUlapaNe tenA cha prakAra, jainazAstromAM darzAvyA che. e cha prakAranAM saMghayaNa thavAmAM hetabhUta, cha prakAranuM saMghayaNanAkarma" che. 1. vA RSabha nArAca nAmakarma -be hADakAne markaTabaMdha vaDe bAMdhelA hoya, tenA upara aSabha eTale pATAnA AkAravALuM hADakuM vIMTAyeluM hoya, ane e traNe hADakAne bhedanAra vajI eTale khIlInA AkAravALA hADakAthI majabuta thayela evuM, te vArASabhanArAcasaMghayaNa che. tenuM kAraNa je karma te vASabhanArIca nAmakarma. 2. vRSabha nArAca nAmakarma -mAtra khIlI rahita pUrvokta hADanI je racanA, te rASabhanArAcasaMghayaNa che. tenuM kAraNa je karma, te RSabhanArA nAmaka che. 3. nArAca nAmakarma-jyAM hADakAnA baMne pAsA markaTa baMdhathI baMdhAyelA hoya, paNa hADane pATo ane khIlI na hoya. tevA prakAranI hADanI racanA, te nArAca saMghayaNa. tenuM kAraNa je karma te nArAcasaMghayaNa nAmakarma. 4, addhanArIca nAmakama-jyAM hADakAMne eka pAse markaTa baMdha hoya, ane bIje pAse khIlI heya, tevA hADanI racanA, te addhanArIca saMghayaNa tenuM kAraNa je karma, te addhanArAcasaMghayaNa nAmakarma. 5. kIlikA nAmakama-jyAM kalikA-khIlI Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 jaina darzanane karmavAda mAtrathI ja hADakAM baMdhAyelAM hoya tevA prakAranI hADanI racanA te kAlikA saMghayaNa. tenuM kAraNa je karma te kIlikAsaMghayaNa nAmakarma. 6. sevA yA chevaTuM nAmakarma-jyAM hADakAM paraspara aDakIne rahelAM hoya, te sevAd ke chevaTuM saMghayaNa che. snigdha padArthanuM bhajana, taila mardana vagere sevAthI vyApta hoya, eTale tevI jene nitya apekSA hoya, te sevArtA saMgha yaNa, tenuM kAraNabhUta je karma, te sevAsaMghayaNanAmakarma yA chevaTTu saMghayaNa nAmakarma. A rIte saMghayaNa ane saMghayaNanAmakarma kahyuM. have saMsthAna ane saMsthAna nAmakarma aMge vicArIe. saMsthAna eTale zarIranI sArI ke kharAba AkRti. ane te AkRti thavAmAM kAraNabhUta je karma, te saMsthAna nAmakarma. saMsthAne ghaNI jAtanAM hovA chatAM, te sarvane samAveza zAstrIya rIte chamAM kare che. eTale saMsthAnanAmakarma paNa cha kahyAM che. 1. samacaturastra nAmakarma :-sAmudrika zAstramAM kahelA lakSaNayukta zarIranAM saghaLAM avayavo hoya athavA paryakAsane beThelA purUSanA be DhIMcaNanuM aMtara, DAbA khabhA ane jamaNa DhIMcaNanuM aMtara, jamaNuM khabhA ane DAbA DhIMcaNanuM aMtara, Asana ane lalATanuM aMtara-e pramANe cAra astra-bAjunuM aMtara sama-sarakhuM hoya, te samacatu Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 255 prakRti baMdha rastra saMsthAna che. ane je karmanA udayathI te saMsthAnanI prApti thAya, te samacaturastrasaMsthAna nAmakarma che. 2. nyujhodhaparimaMDala nAmakarma -nyujhodha-vaDanA je, parimaMDala-AkAra. vaDa vRkSanI jema nAbhinI uparane bhAga lakSaNopeta suDoLa hoya, ane nAbhinI nIceno bhAga lakSaNahIna beDoLa hoya, te nyujhodha parimaMDalasaMsthAna. je karmanA udayathI tevA saMsthAnanI prApti thAya, te nyuyodhaparimaMDala nAmakarma. 3. sAdi saMsthAna nAmakarma : nAbhinI nIceno bhAga suDeLa ane uparane bhAga lakSaNahIna thAya. te sAdi saMsthAna. je karmanA udayathI tevA saMsthAnanI prApti thAya, te sAdi saMsthAna nAmakarma. 4. kuja saMsthAna nAmartha :-mastaka, grIvA, hAtha ane paga, lakSaNa yukta hoya, ane chAtI-udara vagere lakSaNahIna hioya, te kumbha saMsthAna. je karmanA udayathI tevA prakAranAM saMsthAnanI prApti thAya te kuSNasaMsthAna nAmakarma. 5. vAmana saMsthAna nAmakama-chAtI, peTa vagere avaya lakSaNa yukata hoya, ane mastaka, grIvA, hAtha ane paga te lakSaNa rahita hoya, te vAmana saMsthAna. je karmanA udayathI tevA prakAranA saMsthAnanI prApti thAya te vAmana saMsthAna nAmakarma. 6. huDakasaMsthAna nAmakarma :-zarIranAM saghaLAM ava Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 jaina darzanane karmavAda ya lakSaNa rahita ane beDena hoya, te haMDaka saMsthAna. je karmanA udayathI tevA kharAba saMsthAnanI prApti thAya, te huDakasaMsthAna nAmakarma. saMghayaNa ane saMsthAnanuM nirmANa thavA uparAMta zarIramAM varNagaMdha-rasa ane sparzanuM paNa amuka cokakasa prakAranuM nirmANa thAya che. ane te cokkasa prakAre thatA varNAdinA te nimaNamAM kAraNabhUta, varNanAmakarma, rasanAmakarma, gaMdhanAmakarma ane sparzanAmakarma che. ahIM varNa ane varNanAmakarmane bheda bhulAI ja na joIe. kAraNake varNa e kArya che, ane varNanAmakarma e tenuM kAraNa che. e rIte gaMdha, rasa, sparza aMge ane gaMdhanAmakarma, rasanAmakarma tathA sparzanAmakarma aMge paNa samajavuM. kRSNa, nIla, rakta, pitta ane veta e pAMca prakAra te varNana che. surabhigadha ane durabhigaMdha ema be prakAra gaMdhanA che. kaDa, tI, tUra, khATo ane mIThe, e pAMca prakAra rasanA che. laghu, gurU, mRdu, karkaza, zIta, uSNa, snigdha ane trAkSa, e ATha prakAra sparzanA che. temAM je karmanA udayathI prANinuM zarIra kRSNa varNavALuM bane, te karmanuM nAma kRSNavarNa nAmakarma kahevAya che. evI rIte prANinA zarIramAM je je prakAranA varNa, gaMdha, rasa ane sparza nirmAya, te nirmANa thavAmAM te te prakAranuM varNa nAmakarma, gaMdha nAmakarma, rasa nAmakarma ane sparza nAmakarma kAraNabhUta samajavuM. Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti dha 21ma varNAdi catuSTanA uparokta vIsa bheda hovAthI te 20 bhedanA nirmANamAM 20 prakAranuM nAmakama jANuvu.. ahiM koI ne zaMkA thAya ke, je pudgalAmAMthI zarIra taiyAra thAya che, te pudgalA te varNAdicatuSka sahita ja hAya che, to pachI zarIranirmANamAM varNAdinI uttpatti navI thaI kema gaNAya ? AnuM samAdhAna e che ke, varNAdi te pudga-lanA ja guNu che, eTale eka paramANuM paNa varNAdi catuSka rahita tA kayAreya paNa hAya ja nahi. tema chatAM paramANu-rUpe rahela pudgalamAM, sadAnA mATe eka ja prakAranA varNAdicatuSTanuM astitva heAI zakatuM ja nathI. judAjudA nimittone pAmI, judAjudA prakAre varNAdi catuSkanuM temAM nirmANu thAya che. tevI rIte zarIraceAgya grahaNa pudgalavaga NAmAMthI, te pudgalavagaNAnA skaMdhAnA, zarIra rUpe thatA pariNamana TAIme amuka prakAre thatA varNAdi catuSkanA palTAmAM, te te saMjJAyukta, varNAdi nAmakarmAM ja kAraNubhUta che. zarIra racanA TAIme prANine, jevA varNAdi nAmakarmanA udaya hAya tevA varNAdvicatuSTanuM nirmANu, te nAmakamanA udayavALA jIvanA zarIramAM thAya che, eka kama evu che ke, jIva jyAre prathamanA bhavanu zarIra cheADIne navA bhavamAM utpanna thavAnA hAya, tyAre jyAM utpanna thavAnA hAya, tyAM pahoMcADI devAmAM jIvane je. 17 Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 jaina darzanane karmavAda madadagAra thAya che. A karmanuM nAma AnupUrvanAmakarma che. A karma vaDe bhavAMtaramAM jatAM AkAzapradezanI zreNIne anusarIne jIva gati kare che. koI vAra sIdhe sIdhe bIjA bhavamAM jAya che. ane keIvAra tene AkAza pradezanI zreNamAM kATakhuNuM (vakratA) karavA paDe che. sIdhe sIdhe sIdhI AkAza pradezanI zreNI upara thaIne navA bhavamAM (utpanna thAya, te te tene te samaye AnupUvI nAmakarmanA udayanI madada levAnI jarUra paDatI nathI. paraMtu vigrahagati karavI paDe che, jeTalA kATakhuNA-vakatA-vigrahagati karavI paDe, teTalA karavAmAM madadarUpa banI A AnupUrvI nAmakarma, je gatimAM utpanna thavAnuM hoya, tyAM pahoMcatAM sudhI udayamAM rahe che. eTale cAragatinA nAme AnupUva nAmakarma paNa cAra prakAre che. (1) devagayAnuM pUrvanAmakarma (2) naraka- gatyAnupUnAmakarma (3) tiryaMcagatyAnupUvInAkarma ane (4) manuSyagatyAnupUrvanAmakarma. A AnupUrvanAmakarmane - udaya, vakragatimAM ja hoya che. vigrahavaDe devagatimAM jatA jIvane, AkAzapradezanI zreNi anusAra gamana karAvanAra je karma, te devagatyAnupUrvanAmakarma che. e pramANe cAre gatyAnupUvI nAmakarmanI vyAkhyA samajavI. A jagatamAM prANionI cAla (hIMDaNI) vividha prakAre jovAmAM Ave che. tamAma prakAranI cAlanuM vibhAjana zAstrakAre e be prakAre karyuM che. prazasta yA zubha, ane aprazasta yA azubha. cAlanuM niyAmaka karma te "vihAgati Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 259 nAma karma che. je karmanA udayathI vRSabha, hasti vagerenI peThe sArI cAla hoya, te zubha vihAgati nAmakarma, ane je karmanA udayathI UMTa, gadheDA vagerenI peThe kharAba cAla prApta thAya, te azubha vihAgati nAmakarma che. ( A pramANe (1) gatinAmakarma (2) jAtinAmakarma (3) zarIra nAmakarma (4) aMgopAMga nAmakarma (5) baMdhana nAmakarma (6) saMghAtana nAmakarma (7) saMsthAna nAmakarma (9) varNa nAmakarma (10) gaMdha nAmakarma (11) rasa nAmakarma (12) sparza nAmakarma (13) AnupUrvI nAmakarma ane (1) vihAgati nAmakarma. A caude piMDa prakRti kahevAya che. piMDa-samUha. je eka prakRtinA aneka bheda heya, te piDa prakRtie kahevAya che. jema gati nAma, tenA cAra avAktara bheda (peTA bheda) che, mATe te piMDa prakRti che. evI rIte cauda piMDaprakRtinA avAntara bheda pAMsaTha thAya che. temAM baMdhana te pAMcane badale paMdara gaNIe te, patera avAntara bheda thAya che. jenA avAra bheda na hoya, te pratyeka prakRtie kahevAya che, evI pratyeka karma prakRtie ATha che. tenAthI jIvane saMsArI avasthAmAM nIce mujaba saMjoge prApta thAya che. (1) pitAnI AkRtine dekhavA mAtrathI, ke pitAnI vANIthI yA buddhi baLathI bIjAne AMjI nAkhe, baLavAnane Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzanane karmavAda paNa dabAvI de, kSobha pamADe evI jAtanA sAmarthyane utpanna karAvanArUM karma, "parAghAta nAmakama' che. (2) zvAsa levA mukavAnI zaktinuM niyAmaka karma te zvAsecchavAsa nAmakarma che. (3) anuNa zarIramAM uSNa prakAzanuM niyAmaka karma, te "Apa nAmakama" che. mAtra sUryane vimAnanA pRthvIkAya cheneja A karmane udaya hoya che, kAraNa ke te jIvenuM ja zarIra zItasparzavALuM hovA chatAM, uSNu prakAzavALuM hoya che. (4) zItaspazI zarIramAM zIta prakAzanuM niyAmaka karma, te "udyotanAmakarma" che. caMdramAMthI ThaMDe prakAza phelAya che, te tathA muninA vaiyizarIra, denA uttara vaikiyazarIra, khajuA, rAtre camakatI keTalIka vanaspatio, vagerene je udyota hoya che. te A " udyotanAmakarmathI ja prApta thayela hoya che. (5) je karmanA udayathI jIvanA zarIrane pariNAma rU jevo halake na pAme, ke leDhA je bhAre na bane, te karmanuM nAma agurulaghunAmakarma che. (6) je karmanA udayathI traNa bhuvananA janene pUjavAlAyaka thAya, surAsura ane manuSyane pUjya evuM uttamottama tIrtha pravartAve, ane pote kRtakRtya chatAM paNa dharmane upadeza karavAmAM pravRtti kare, tIrthaMkaradeva tarIke vizva Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti "dha 261 vikhyAta thAya, ane aSTa prAtihAya sahita vicarI jIvAne dhamaprApti karAve, te manu' nAma tIthaMkara nAmakama` ' * che. kevalajJAnI sivAya bIjAne A kamanA vipAkAya hAtA nathI. (7) zarIramAM aMga pratyagAne yathAcita sthAne geAThavanAra karmI, te nirmANu nAmaka che. : " (8) je kamanA udayathI paDajIbha, cArakrAMta, raseALI vagere upaghAtakArI avayaveAnI jIvane prApti thAya, te kama tu nAma 'upaghAta nAmakama` ' che. A pramANe ATha pratyeka prakRtio che. vaLI paNa zarIramAM vividha prakAranuM pariNamana thavAmAM trasADhi daza, ane tenI pratipakSI sthAvarAdi daza, karmIprakRtie kAraNabhUta che. A vIsa prakRtie paNa pratyeka prakRtie ja che. paraMtu pratyeka prakRtie be prakAre che. apratipakSa pratyeka prakRti ane saMpratipakSa pratyekaprakRti. temAM purvokta ATha prakRtie te apratipakSa pratyekaprakRti kahevAya che. ane dhruve kahevAtI 20 prakRtie te sapratipakSa pratyeka prakRti kahevAya che. (1-2) tApAkithI pIDita thayelA jIvA eka sthAnethI khIje sthAne svecchAe jaI zake, tevA prakAranI zakti jIvane prApta karAvanArU je kama te 'trasanAmaka che. ane jIvane tevI zaktithI rahita rAkhanArU je karyuM, te ? Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 jaina darzanane karmavAda sthAvara nAmakarma che. trasanAkarmanA udayavALA che te trasa kahevAya che. jemake beIndriyAdi. ane sthAvaranAmakarmanA udayavALA che te sthAvara kahevAya che. jemake ekendriya che. (3-4) je prANionAM ghaNuM zarIre ekatra maLavA chatAM paNa carmacakSune agocara hoya, arthAt AMkhe na dekhI zakAya evA sUma pariNAmavALA zarIranI prApti karAvanArUM karma, te "sUmanAkarma" che. ane eka agara ghaNAM zarIra bhegAM thavAthI dekhI zakAya tevA sthUla pariNAmavALA zarIranI prApti karAvanArUM je karma, te bAdara nAmakarma' che. sUkSma pariNamI zarIradhArI che "sUkSma" kahevAya che. ane bAdara pariNamI zarIradhArI jIve "bAdara' kahevAya che. (56) jIva potAnA maraNa kALa pahelAM svayegya paryAptinI racanA pUrI karI le te jIva, "paryApta" kahe vAya che, ane svayegya paryAptionI racanA pUrI karyA pahelAM ja maraNa pAmI jAya te jIva, "aparyApta" kahevAya che. A paryAptapaNAnuM niyAmaka karma, te paryApta nAma- karma' che. ane aparyAptapaNAnuM niyAmaka karma, te "aparyApta nAma kama" che. pratyeka saMsArI jIva navA bhavamAM utpanna thayA bAda, je jIvana zaktiothI zarIra TakAvI, pitAnuM jIvana calAvI zake che, te jIvanazaktinuM nAma paryApta kahevAya che. Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti adha 26 jIvanamAM khArAka, rasa, zarIranI sAta dhAtuo, pAMca Indriya, zvAsa ucchavAsa, khelavu' ane vicAravu', vagere pravRttione, jIva je zakti vaDe kare che, te zakti paryApta kahevAya che. zarIrane ceAgya pudgaleAnA AhAra karavAnI, temAMthI pratyeka samaye satatapaNe zarIranI racanA karavAnI, vaLI te grahita pudgalAmAMthI indriyane ceAgya pudgalanA jaththAmAMthI indriya banAvatA rahevAnI, dareka kSaNe zvoseAchUvAsa ceAgya pudgalane grahaNa-pariNamana ane visarjana karavAnI, khelavAnI icchA samaye bhASAvaNAnAM pudgalone grahaNa karI, bhASA elavAmAM tenA upayAga karI, te pudgalAne cheDI devAnI, tathA vicAra karavA TAIme maneAvagaNAMnAM puddagalA grahaNa karI vicAra karavAmAM tene upayAga karI visarjana. karavAnI, ema cha prakAranI pravRttie jIvanabhara jIvanI cAlu ja rahe che. e cha prakAranI pravRttiene cha prakAranI zaktio dvArA ja jIva karI zake che. te te prakRttine yAgya te te prakAranI zaktinuM nirmANa jIvamAM purnaMgalanA upacayathI ja thAya che. A zaktionuM nirmANa te navA bhavamAM utpanna thatAMnI sAthe ja aMtarmuhUtta pramANu kALa mAtramAM ja jIva karI le che. ane pachI te jIvanabhara kAma Ape che. te bhava pUrNa thayA bAda te zakti vikharAI jAya che, ane punaH navAbhavamAM navI zaktionuM nirmANa, jIvane karavuM paDe che. sa`sArI je je jIvA je je prakAranI pravRttine yAgya Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 jaina darzanane karmavAda heya, te te pravRtti mATenI ja zaktinuM nirmANa te kare che. jema ke ekendriya jemAM AhAra, zarIra, indriya, ane zvAsocchavAsa, e cAra pravRttione zaktionuM nirmANa thAya che. vigalendriya ane asaMgni paMcendriya jemAM bhASAsahita pAMca zaktionuM, ane saMgni pacendriyamAM manasahita cha zakitaonuM nirmANa thAya che. eTale ekendrijIve cAra paryAptionI gyatAvALA, vigalendriya ane asaMgni paMcendriya jIve pAMca paryAptionI tathA saMjJi paMcendriya jIve che paryAptionI yogyatAvALA che. pitapatAne paryAptiomAMthI eka paNa paryApti ochI taiyAra karIne mRtyu pAmavAvALA jene aparyAptA kahevAya, ane svayegya tamAma paryAptionI racanA pUrNa karyA bAda ja mRtyu pAmavAvALA jene paryAptA kahevAya che. ochAmAM ochI traNa paryAptionI racanA pUrNa karyA vinA te koI jIva mRtyu pAmate ja nathI. A aparyAptapaNuM ane paryAptapaNe te anukrame aparyApta nAma karma ane paryApta nAmakarmanA kAraNe ja jImAM heya che. (7-8) dareka jIvane bhinna bhinna zarIranI prApti karAvanAruM te "pratyeka nAmakarma ane anaMtajI vacce eka-sAdhAraNa zarIranI prApti karAvanArUM, te "sAdhAraNanAmakarma che. Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 265 (9-10) hADakAM dAMta, vagere avayanuM pariNAma karanArUM te "sthiranAmakarma ane jIvAdi avayanuM asthira pariNAma karanAruM te "asthira nAmakarma" che (11-12) nAbhinI uparanAM avayave prazasta thAya te "zubha karmanA" udayathI, ane nAbhinI nIcenAM avaye aprazasta thAya te "azubha karmana, udayathI. ' (13-14) sAMbhaLanArane prIti utpanna kare, tevA susvaranI prApti "susvara" nAma karmanA udayathI, ane aprIti utpanna kare tevA duHsvaranI prApti te "dusvara nAmakarmanA udayathI thAya che. (15-16) jenA udayathI kAMI paNa upakAra nahi karavA chatAM, sarvanA manane priya lAge, te "subhaganAmakarma che. ane jenA udayathI upakAra karavA chatAM paNa, manuSyane apriya lAge tene "durlaga nAma kama" kahevAya che. (17-18) jenuM kathana lekamAnya thAya te "Adeya nAmakarmanA udayathI, ane yuktiyukta kahevA chatAM paNa jenA kathanane leka mAnya kare nahIM, te kahenAranA "anA deya nAma karmanA udayathI hoya che. (1-20) duniyAmAM pitAne yaza ane kIti phelAya te "yaza-kIti" nAmakarmanA udayathI, ane a5yaza tathA apakIti phelAya te "apayazaH apa kIti' nAma Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 jaina darzanane karmavAda karmanA udayathI. ahIM potAnA gAma vageremAM khyAti phelAya te kIti, ane sarvatra khyAti phelAya te yaza kahevAya che. ahIM 14 piMDa prakRti, 8 pratyeka prakRti, traNa dazaka ane sthAvAradazaka, e rIte gaNatAM nAmakarmanI prakRtinA kara bheda thAya. caudapiMDa prakRtinA 65 bheda gaNue te, nAmakarmanI prakRtinA kula-3 bheda thAya. pAMcane badale paMdara baMdhana gaNIe te 103 bheda thAya. baMdhana ane saMghatananA bhedanI gaNatrI judI nahIM gaNatAM pAMca zarIramAM gaNI laIe ane varNAdi catuSkanA vIsa bhedane badale sAmAnyathI varNa, gaMdha, rasa ane sparza e cAra ja bheda gaNue te, nAmakarmanI prakRtinA kula-67 bheda thAya che. gotrakama - jainadarzanamAM manAela mULa ATha karmo paikI, sAtamuM karma gotra mAnavAmAM AvyuM che. gatrakarmanA be prakAra kahyA che. (1) ucca gotrakarma (ra) nIca netrakarma. ucca gotra karmanA udayathI jIva, ucca kuLamAM janme che, ane jagatamAM sanmAna vagere pAme che. nIcagotrakarmanA udaye jIva nIca kuLamAM janme che, ane anAdara vagere pAme che. jainadharma, karmathI jema ucca-nIca svIkAryA che, tema kuLa ane jAtinI apekSAe paNa ucca ke nIcapaNuM svIkAryuM che. karmane AdhAra prAyaH jAti che. vyavahAramAM paNa kahevAya Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 267 che ke, "jAta evI bhAta." sukarmo (su ) prAyaH ucca. kuLamAM ja saMbhave. eTale sukRtya-susaMskAranI prAptinuM sthAna te uccagetra kahevAya che. Astika gaNAtA AtmAnuM dhyeya te karmane saMpUrNa kSaya karavA dvArA, mekSa prAptinuM ja hoya che. te dhyeya siddha karavA mATe dharmanuM AcaraNa dareka jIva karI zake che. darekane karavAne hakaka che. tema chatAM paNa te ArAdhanA mATe anukUla saMgenI prApti jarUra hovI joIe. dharmArAdhananI IcchA hovA chatAM paNa, saMgenI anukuLatAnA abhAve ArAdhanA thavI muzkela che. ekendriyathI mAMDI . paMcendriya sudhInA dareka ja dharmArAdhanA sarakhI rIte karI zakatA nathI. kAraNa ke darekanA saMgamAM pheraphAra che. paMcendriyamAM paNa dharmArAdhananA sulabha saMge te, khAsa manuSyamAM ja hoya che. manuSyamAM paNa AryabhUmimAM janma, uccagetramAM janma, jainadharma pALatA kuTuMbamAM janma, deva-gurune yega, zravaNecchA-zravaNane yega, deva guru ane dharmanI sAmagrIsamyakatva-dezavirati-sarvavirati vagere uttarottara saMge dharmaprApti mATe sulabha ane ucca kakSAnA che. manuSyapaNuM ane AryakSetra maLavA chatAM paNa, temAM uccagetranI . prApti e dharmArAdhananI prAptinuM uttama sAdhana che. dharmArAdhana ucca saMskArI ja karI zake che. ane ucca gotramAM ja te saMbhavI zake. eTale ucca getranI prApti puNyathI ja ! thaI zake che. Uccatra eTale phezanebala paheraveza-eTI Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 jaina darzanane kavAda keTavALu' kuTuba ema nahI; paNa jyAM AtmAnI zraddhAnA saskAra hAya, jyAM kama vAda etapreta hAya, ane jethI vivekIAmAM pratiSThApAtra gaNAya, te gotrane uccagAtra kahevAmAM Ave che. dharma sAMbhaLIne tathA vinA-sAMbhaLye paNa vadhAranArAM ucca gAtrA che. ugra-bhAga-rAjanya-kSatriyAdi kuleAne uttama gaNyAM, temAM kAraNa dharmonA prabhAva che. ucca gotramAM dhamanAM sAdhanA-sAmagrIo-saskArI janmathI ja prApya che. rAjAne ghera janmela putre rAjyane, zrImatanA ghera janmela putra paisAne, meLavavA gayA nathI. rAjyanA tathA dhananA vArasA temane vinA-mahenate janmatAM ja maLI gayA che. te ja rIte zuddhasaskAranA vArasA janmatAM ja uccageAtramAM maLe che. ajJAna dazAmAM paNa sadAcAra prApta thAya, anAcAra na dekhAya, te tamAma uttama kuLane AbhArI che. rAtribheAjana tathA ka'damUlAdi abhakSya vastunA bhakSaNathI zuM doSa che ? tenu jJAna, nAMnAM bALakone na heAvA chatAM tenAthI dUra rahe che. ghare Avela atIthine dAna devAthI zuM lAbha che te nahi samajavA chatAM, gharaAMgaNe saMta puruSAnAM pagalAM thatAM dekhIne namaskAra kare che, AdaramAna dvIe che, te uttama kuLanA saskArI che. koI dhamadhama cAlatuM haze tA jainAnA brekara kaheze Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha ke jaIne cAle ! kIDI maMkoDI marI jaze, A zabdo jainakula bolAve che. ajANapaNe paNa uttama AcAre prApta thavAthI, hindunA bAlake mAMsa dArUthI dUra nAse che. ajJAnadazAmAM paNa uttama AcAramAM TakAvanAra ke . vadhAranAra uttama kula che. tethI ja zAstrakAre uttama kulane. puNya prakRtimAM gayuM che. uccakulanA saMskAra, dharmane aMge sahAyaka che. jaladI phaLe che. uttama kula maLavA chatAM adha. mInA saMsargathI sArA saMskArane lepa tha saMbhavIta. che, te paNa uttamakuLanI chAyA-varNacArane prabhAva, paDayA. vinA raheze nahiM. kulanA saMskAre chAnA rahetA nathI... naTaDInI pAchaLa pAgala banele IlAcIkumAra, dera upara nAcatAM eka ja dazyamAM sAdhya sAdhI le che. ceranI. ToLImAM bhaLanAra cilatIputra te zeThanI chokarInuM haraNa kare che. zeTha tenI pAchaLa jAya che. cera banela cilAtIputra karInuM mastaka kApI nAkhe che. mastaka hAthamAM rAkhI dhaDa pheMkI dete AgaLa vadhe che. zeTha zekagrasta banI dhaDa laI pAcho jAya che. ane cilAtIputra jenA eka hAthamAM lehI jharatuM mastaka che, bIjA hAthamAM manuSyanA navALI gojhArI taravAra che, te sAthe AgaLa vadhe che. eka muni kAryotsargamAM UbhA che. tene dharma pUche che. 8 upazama-saMvara-viveka" traNa zabdo kahI muni AkAza-- Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 270 jaina darzanane karmavAda mArge cAlyA jAya che. basa ! A traNa zabdo ja cilAtIputra (cera ane khUnIne uddhAra kare che. kahevata paNa che ke, tejIne Takera basa che. zANAo zAnamAM samajI jAya che. cilAtI putra zabdonI vicAraNA kare che, taravArane tIlAMjalI Ape che, mastaka mUkI de che. ' lohInA svAdathI AkarSAIne AvelI kIDIo tenA - zarIrane calaNa banAve che. khUnI, cera samabhAve sahana karI sadgatie saMcare che. A prebhAva uccagetrane che. uccakulane che. uccagetranA saMsargamAM AvanAranA saMskAra paNa uttama paDe che. cAra lUMTArAnA ghare rahete popaTa mAre, luTo" ema bele che, kemake te tevuM bolatAM zIkhe che. sAdhu, bhagata vagerene tyAM rahele popaTa "rAma - rAma" "sItArAma" vagere belaze. kemake te tevuM belatAM zIkhe che. uccagetramAM dharmanA saMskAre che. nIca tramAM narasA saMskAre che. nIca getravALo dharma na pAme tema nahi, paNa pAmavAmAM muzkelI paDe che. levAmAM suvarNa thavAnI yogyatA che, paNa rasa ke pArasamaNine saMga thAya te. suvarNamAM te svAbhAvika suvarNapaNuM che ja. tema uccagetramAM ucca saMskAre svabhAvathI ja sAMpaDe che. tyAM te dharmanA saMskAra janmathI siddha che. dharma karavA mATenI anukUlatAo tyAM saMkaLAyelI che. bahArathI dharma lAva paDatuM nathI. Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 271 prakRti baMdha garIba, bhikhArI, tucchane tyAM janmele kaTidhvaja thAya khare, paNa te bahArathI lAve tyAre thAya. tevI rIte anya kulamAM janmelAone zrama karIne, parizrama karIne, parIkSA karIne, dharmane, dharmanA saMskArane bahArathI, bIjA kula pAsethI, saMsargathI meLavavA paDe. uccakulanA saMskAravALA haMmezAM sArI pariNativALA rahevA joIe, ane teomAM nIca pariNati na ja hoya ema te na bane, paNa uDatI AvelI chAMTA rUpe hoya, mULa rUpe hoya nahiM. hIrAnI khANamAM ugyA chatAM badhA kaMI hIrA nathI hotA, pattharo paNa hoya che, tema chatAM te khANa te hIrAnI ja kahevAya che. tema uccagetrane aMge samajI levuM. zrImaMtane tyAM ja mele, garIba paNa thaI jAya, ane garIbane tyAM janmele zrImaMta paNa thaI jAya. dazAnA khela che, lakSamI caMcala che. A badhuM jANavA chatAM paNa zrImatanA ghare janmelA chokarAne bhAgyavAna gaNIe chIe. daridrinA ghera janmelA chekarAne bhAgyahIna-durbhAgI mAnIe chIe. | uccakulanA saMskAravALAne upadeza pariNamatAM vAra lAgatI nathI. nIca netravALAne upadezanI asara na ja thAya, ema te na kahevAya, paNa vAra te jarUra lAge. saMskAra vikasAvatAM paNa nIcagotranA saMyogo aMtarAyabhUta thAya, Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27ra jaina darzanane karmavAda haribaLa macchI, pratyAkhyAnamAM, pahele matsya choDI mukavAne niyama kare che. paNa jIvadayAnuM svarUpa samajAyA chatAM sarvathA matsya nahiM pakaDavAne niyama te grahaNa karI zakatuM nathI. eTale nIca kuLamAM eTalI badhI muzkelIo hoya che ke dhAryuM karI zakAtuM nathI. mAnusArInA pAMtrIsa guNe kahyA che. ane bIjI rIte zrAvakanA ekavIza guNe paNa kahyA che. ekavIza guNa vyaktinI apekSAe che, ane pAMtrIsa guNa kuLanI apekSAe che. kuLanA pAMtrIsa guNa tathA vyakitagata ekavIza guNathI je saMskArI hoya, tene dharmanA saMskAra lAgatAM vAra lAgatI nathI. pAMtrIsa temaja ekavIza guNayukata mANasane dhamanuM pariNamana turata thAya che. prathamanA samayamAM sarva virati, dezavirati, tathA samyaktva svIkAranArA AtmAo hajAronI saMkhyAmAM nIkaLatA hatA. tenuM kAraNa teo kulAcAranA guNethI vibhUSita hatA. mArgAnusArInA guNe eTale mAgane anusaranArA guNa. je guNa vaDe mArgane anusarAya te mArgAnusArInA guNe kahevAya. eTale te guNathI saMskArI kulene uccagetra kahevAya, temAM zuM Azcarya ? getranA bheda e susaMskAnA piSaka che. dareka mAnavI ucca thavA ja Icche che. ane e IcchAnI pUtine mATe saMskArI jIvana banAvavA prayatna thAya che. parIkSAmAM eka kalAsanA vidyAthIone paNa pAsa naMbara UMce-nIce Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 273 havAne aMge ja zikSaNaprApti mATe vidyArthIo vadhu praya-- tnazIla rahe che, ane zikSaNanI kiMmata vadhe che. rAjya vahIvaTI taMtramAM ucca hoddAnI prApti, mANasanI buddhi ane AvaDatane hisAbe hoya che. hajAro mANasanI keIna jAhera mITIMgamAM ucca hoddAdArInuM Asana UMcuM ja hoya. che. ucca Asane tathA nIcaAsane beThela vyaktio manuSyapaNe te sarakhA ja che. te paNa saMskAranA hisAbe. temAM asamAnatA che. UMcuM Asana e, te Asanasthita. mANasanI uccatA ja darzAve che, tethI karIne nIcA Asanasthita mAnavIone tiraskAra thaye, ema mAnanAra mUrkha ja kahevAya che. e rIte vikAsanI daSTie anya mAnavI karatAM eka mAnavI ucca ja manAya che. e niyama anAdikALathI jagatamAM pravartI rahyo che. ane pravartaze. emAM eka mAnavI pratye Adara ane bIjA mAnavI pratye tiraskAra che, ema kalpI zakAya ja nahi. e rIte susaMskArane poSaka prAptasthAnanI anukuLatA ane pratikuLatAnA hisAbe trakarmanA be vibhAga che. manuSyapaNe sarvane sarakhA mAnavAmAM aDacaNa nathI.. prANa paNe jAnavara tathA manuSyane sarakhA mAnavAmAM matabheda nathI. jIvapaNe pRthvIkAya ane manuSya paNa sarakhA ja che.. A rIte apekSAe sarakhAmaNI thAya temAM harakata nathI. paraMtu uttamapaNAnI kiMmata adhamapaNAnI kiMmata sAthe sarakhAvI zakAya ja nahi. guNethI saMskArI tathA saMskArahInane jai. 18 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 jaina darzanane karmavAda bheda te jarUra paDaze. kRtrima saMskArane DoLa karI, susaM. skArIonA saMskAra piSaka sthAnomAM ghUsI jaI te sthAnenI vyavasthAne chinna-bhinna karavA AvanArAo, kadApI susaMskArI nahi ja banI zake. susaMskArI kaherAvavuM hoya te, susaMskAronA rodhaka vAtAvaraNathI dUra rahevuM joIe. getranA ucca-nIca bhedo pratye durbhAva darzAvavAthI AryAvartanA susaMskArane dhakko lAge che. jyAM " Take zera bhAjI Take zera khAjA" jevI sthiti hoya, tyAM e bheda na rahevAne aMge uccagetrapaSaka ucca saMskAranuM paNa astitva rahevA pAmatuM ja nathI. ane tethI ja Aje * uccagetramAM janma pAmelA keTalAkamAMthI ucagetrane regya -saMskArone dhvaMsa thavA lAge. janAvaramAM paNa UMca-nIca bheda che. piopaTane zikSaNa devuM saheluM che, paNa kAgaDAne mATe zikSaNa muzkela che. "rAma rAma" pipaTane sau zIkhave che, kAgaDAne kaI zIkhavatuM nathI. pAMjarAmAM te sau ghuse paNa jAta te jAta ane kajAta te kajAta. kAgaDAne senAnA pAMjarAmAM ghAlavAthI te kaMI popaTa thavAnuM nathI. ane popaTa kadI kAgaDo thavAne nathI. ucca saMskAravALA uMcA manAya ane narasA saMskAravALA nIcA manAya temAM navAI zI? Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 275 zrI sudharmAsvAmIjI, jabUsvAmIjI, ane zrI kezIkumArane duniyAdArInA keI paNa vyavahAranuM kAma na hatuM. chatAM temane "rAtisaMpanna kusaMpanna" kahevAmAM Ave che. e rIte temanI oLakhANa ApavAmAM Ave che. teo gaNadhara che, caudapUvI che, cauda pUrvanA racanAra che, e vAta sAcI, chatAM paNa temane "jAti saMpannAdi kahevAmAM Ave che, e ja ucca gotranuM mahatva sUcave che. nIca netravALA AtmAone pApanA saMtApane khyAla ja hete nathI. hiMsA-jurI vagere moTAM pApanI paNa pApamAM temanI pAse gaNanA nathI. hiMsA karavI e te temane mana, ramata thaI gaI hoya che. nIca kulamAM janmelAo nIca saMskAravALA hoya che. uparAMta vadhAre dhRSTatA e che ke temanI nIcatAne paNa teo uttamatA gaNAve che. AvA AtmAo AvatA bhavamAM vadhAre nIcA kulamAM utpanna thAya che. vaLI ucca getramAM janma pAmyA chatAM paNa jene nIcatra gamatuM hoya, eTale ke nIcagAtrane egya saMskArayukta jIvana jene jIvavuM sAruM lAgatuM hoya, teo amRtabharyA pAtrane avagaNI viSathI bharela pAtramAM meM nAkhavAnuM akArya karI rahyA che. sabaLAnI sAme ahiMsAnA eThAthI bacanAra tathA nabaLAne nIcatAthI mAranAra, mAravAnuM mAnanAra, manAvanAra, tathA tevuM mAnavA-manAvavAmAM ahiMsakapadane ADaMbara Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 jaina darzanane karmavAda rAkhanArAoe phelAvela jherI vAtAvaraNathI alipta rahevA mATe uccakulavALAe sAvaceta thaI javuM ghaTe che. - nIca netravALA, mANasAImAM nathI ke jIvapaNAmAM nathI, ema mAnavA mATe agara te tevA netravALA paratve tiraskAra bhAvanA rAkhavA mATe, A nirUpaNa nathI. paraMtu uccagotra sivAya susaMskAranuM poSaNa prAyaH asaMbhavita ane azakya che, te jANavA-samajavA ane buddhimAM utAravA mATe A nirUpaNa che. je kaI manuSya keInI hiMsA kare-ghAta kare te tema karanAro bhavAMtaramAM seMkaDe vakhata ghAtane pAme che. tenI pitAnI hiMsA thayA kare che. tema ahI je kaI abhimAna kare che te paNa bhavAMtaramAM halake thAya che, halakI sthitimAM utarI jAya che. 1 jAti 2 kuLa 3 rUddhi 4 baLa 5 rU5 6 ezvarya 7 zrata 8 lAbha, A ATha dvArA abhimAna karI bIjAne halake pADanAre AtmA, je je dvArA abhimAna karyuM hoya, te te dvArA temAM halakI hAlatavALo thAya che. zAstrakAre jaNAve che ke hanana Dhamate vana jAti mada karanAro nIca jAtimAM jAya. jAti mada karanArane nIca jAtinI gatine daMDa che. eTale nIca jAti mAnavI ja rahI. je na mAnIe te jAtimada karanAra mATe badale ja kyAM rahyo? daMDa e sajA che. sajArUpa prApta thayela saMga sArA kahevAya ja nahi. te pachI jAtimadanA daMDarUpa prApta thayela nIca jAtinA saMjogone ucca kevI rIte kahevAya? uccagetramAM janma Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 277 pAmelA darekane ucca sthitinI prApti ane nIcagotramAM janma pAmelA darekane nIca sthitinI prApti samAnapaNe hetI nathI. paraMtu pUrvabhavamAM te te getranA baMdha samaye vartatA adhyavasAya bhede, te karma je prakAre baMdhAyeluM hoya, te te prakArene anusarIne taratamatA hoya che. puNya-pApa-AtmA-paramAtmA-mekSa-punarjanma, e vagerenA khyAlapUrvaka thatI jIvanacaryA te adhyAtma che. ane tevA AdhyAtmika jIvananA vikAsamAM sahAyaka saMskArane ja, susaMskAro kahevAya che. tevA susaMskAranuM piSaka je gotra, te uccagotra kahevAya che. jema jema piSaka to vadhAre tema tema te gotranI ucatA vizeSa gaNAya che. ucca getranI jIvana-saMskRti te dharma, artha, kAma ane mokSa e cAre pAyAuparanI hoya che. mAtra artha ane kAmane ja anusaratuM jIvana uccakulamAM hotuM nathI, dharma, artha, kAma ane mokSa A cAre purUSArthanA jIvananA dhoraNe jIvatA, ucca gotravALAonI jIvanavyavasthA, AdhyAtmika Adarzone suvyavasthita rAkhavApUrvaka ja goThavAyelI hoya che. eTale te uccagetramAM rahelA mAnavIone, AdhyAtmika jIvana jIvavAne lAbha, anicchAe paNa maLatuM ja rahe che, ane tenAthI chaTakI zakAtuM nathI, e ja uccagetranI mahattA che. phakta artha ane kAmanA ja dhyeyavALI saMskRtiyukta jIvana jIvavAvALe varga, bhUtakALamAM A bhAratavarSanI aMdara alpa hatuM. te varga, cAra purUSArthane dharaNe jIvanArAo karatAM Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 jaina danane kaOvAda nIcI kakSAnA gaNAtA. janma samaye nIca geAtranA udayavALAo paikI paNa koI koI AtmA amuka samaye te ja bhavamAM uccageAtravALA paNa banatA. kemake nIca getramAM janma pAmelA jIvA nIca ja rahevA pAme ane kadApi ucca thavA na pAme evu dhyeya uccageAtranA sa'skArathI saskArI banelA AtmAonuM paNa na hatuM. jethI nIca gotranA udayavALAe paikI kaI AtmA punyAyanA cege dharmI ane mekSa e banne purUSArtha pratye paNa AdarabhAvavALe thatA. ane e rIte zraddhALu banelA tevAenA jIva namAM paNa, tyAgavRtti jAgatAM, jainadanakathita AtmavikAsanA pagathIAMrUpa guNasthAnA paikI, cha uN guNasthAnaka prApta thatAM, tenA nIcageAtranA udayanA aMta AvatA. e rIte parivana thatAM te AtmAmAM tathA anya uccageAtrIya AtmAmAM samAnatA pravatI. tevI samAnatAne sau-koI satkAratu. tema chatAM paNa anya AtmAene hisAbe ucca-nIca gAtranA bhedanu astitva te rahetu' ja. kemake nIca gAtramAMthI parivartana pAmela AtmAe bahu ja alpa nIkaLatA. geAtranA ucca ane nIca bheda pratye ghaNA darzAvatA keTalAko Aje pokArI rahyA che ke, kula--dhama thI zuM vaLyuM ? yugadharmIne oLakho, ane AjanA yugadhama (jamAnA) ucca-nIcanA bhedane TALavAnu kahe che, mATe te lakSane anusare. Avu. khelanArAonA yugadhama karyA ? te paNa Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 279vicAravuM jarUrI che. AvuM mAnanArAoe jIvananuM dhyeya. mAtra artha ane kAma puratuM ja svIkAryuM che. AjanA vaijJAnikoe paNa utpanna karelI saMskRti, mAtra artha ane kAmanA ja dhyeyavALI che. dharma ane mokSanA dhyeyanI te temAM gaMdha sarakhI paNa nathI. gatrane bheda TALavAnuM kahenArA AjanA yugavAdIo, nIca gotranA udayavALA mAnavIone, ucca getrIya saMskArothI vAsita karavA vaDe, ucca getranI kakSAmAM mUkavA IcchatA hoya, te te jarUra te AdaraNIya che. ane te prayatna duniyAne daSTigocara thaze, to vinA kahe paNa duniyAmAM parivartana pAmela nIca gotravALAe, AdarasatkArane pAmaze. ane ucca gotranI kakSAmAM mUkAze. bAkI. samAnatA lAvavAnA bahAne ucca gotramAM janma pAmelA AtmAomAMthI paNa, dharma ane mokSarUpa purUSArthane vaMsa karavAnA IrAde, yA te gotrabhedanA hisAbe, uccagotramAM janma pAmelA pitAne anicchAe paNa ucca gotranA saMskArene anusaravuM paDe che, temAMthI chUTI javA mATe, sarvemAM samAnatA lAvavAne zaMkhanAda pheMkatA hoya te, te bhAratavarSanI saMskRtine jabarajasta nukazAna karanAra che. je dezamAM AdhyAtmika saMskRti nathI, te dezamAM gotranA bheda saMbhavI zakatA nathI. tevA dezanuM anukaraNa AdhyAtmika saMskRtivALA bhAratavarSamAM karavuM egya lekhAze. nahi. jyAM sudhI AdhyAtmika saMskRti che, tyAM sudhI Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 jaina darzonanA kavAda gotranA bheda jarUra rahevAnA ja che. jyAre AdhyAtmika saMskRti naSTa thaze, tyAre sava mAnavIe dhama ane meAkSanA dhyeyathI smruta thavAthI, mAtra atha ane kAmanA ja dhyeyavALA anI gayelAomAM, uccagotranA abhAve gotrabhedane "sa thaze. paNa e sAgAmAM AdhyAtmika saMskRtinA nidhAnarUpa A bhArata dezanI, anya deza karatAM saMskRtinA hisAbe je uttamatA gaNAtI hatI, te uttamatA rahevA pAmaze nahi. aMtarAyakAma-- A jagatamAM dAtAra, bhAgyazALI, bhAkatA ane aLavAnapaNuM, dareka jIveAnu sarakhu` hatu` nathI. kRpaNu, daridra, bhikhArI ke nikha`La kahevarAvavu` keine gamatuM nathI. darekane dAtA, sukha-sAmagrInA bheAkatA ane tAkAtavAna thavu... pasaMda che. chatAMya sukha-sagavaDa ane bhAga-upabhAganAM sAdhanA, ane zArIrika zaktinA satheAgeA, dareka jIvAne ekasarakhA hAtA nathI. uparAkta sAmagrI mATe dareka jIvAnA ekasarakhA prayatna heAvA chatAM te sAmagrIe aMge . jagatanA jIvAmAM nyunAdhikatA zA mATe ? are ! keTalAkane te sukhasagavaDanI sAmagrIe ane zArIrika taMdurastI hAte chate paNa dAtArAdi guNNAnI prApti thatI nathI. A badhuM zAthI ? tenuM kAraNu jainadarzanamAM aMtarAyakamanA udaya kahyo che. A aMtarAyakama aMge vizeSa spaSTatA ApaNe vicArIye, Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti baMdha 281 dAnAdi guNAne dabAvanArU' aMtarakAyakama, (1) jJAnAMtarAya, (2) lAbhAMtarAya, (3) bhAgAMtarAya, (4) upabhAgAMtarAya, ane (5) vIryAM.tarAya, ema pAMca prakAre darzAvyuM che. aMtarAyakamanA udaye jIva adAtA, alAbhi, abhAgI, anupabhogI, ane azakata thAya che. jyAre aMtarAyakanA kSayApazame ke kSaya, AtmA dAtAra, sukha-sAmagrI prApta karanAra, tene bhagavanAra ane zaktivAna thAya che. aMtarAyakanA yeApazamathI upareAkata guNA prApta thAya che, paraMtu te guNeA nyuna paNa thaI javAvALA che. adhurA kevI rIte che te aMge vicAratAM samajAze ke, jIva dhAre te madhuM jagata mIjAne ApI zake che, eTale savathA icchApUrNAMka pote tyAga karI zake. vaLI AtmA dhAre teA samagra jagatadvArA jeTalA phAyadA meLavavA hAya teTalA meLavI zake, ane dhAre te samagra jagata peAtAnA bhAgamAM temaja upabhogamAM laI zake, ane dhAre te AkhA jagatane UthalapAthala karI zake, teTalI pratyeka AtmAmAM zakti che. AtmAnu ATalu badhu sAmarthya che, para`tu teTaluM sAmarthya batAvavAnI kAI ne jarUra paDatI nathI, chatAM teTaluM sAmarthya AtmAmAM pragaTa na thAya tyAM sudhI aMtarAyakama ne kSaya niThuM, paraMtu kSayApazama ja gaNAya. sapUrNa sAmarthyanI prApti eTale atarAyakamanA kSaya gaNAya che. sa`pUrNa paNe prApta karela AtmAmAM jJAnADhi Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 jene darzanane karmavAda guNe pravRttirUpe hotA nathI. eTale vyAvahArika dAnAdikane viSe pravatti hotI nathI. paNa teone naiRyika dAna, lAbha, bhega, upaga, ane vIrya labdhi hoya che. teomAM parabhAva padagalikabhAvane tyAgarUpa dAna, Atmika zuddha svarUpanI prAptirUpa lAbha, Atmika zuddha svarUpane anubhavavArupa bhoga-upabhoga, ane sva-svabhAvamAM pravRttirUpa vIrya hAya che. A pramANe aMtarAyakarmanA saMpUrNa kSaye prApta thayela dAnAdi guNe, kSAyika yA naizcayika gaNAya che. tyArabAda te AtmA karatAM anya koI AtmAmAM te guNe aMge vizeSatA saMbhavI zaktI nathI. aMtarAyakarmanA kSayathI utpanna thayela kSAvikabhAva dareka AtmAmAM eka sarakhe ja heya che. paraMtu te karmanA kSapazamathI utpanna thatA kSApazamikabhAva dareka AtmAmAM aneka prakAra hoya che. aMtarAyakarmanA kSapazamathI jIva dAna Ape che, ISTa vastu prApta kare che, bhoga-upabhoga sAmagrIne bhogave che, ane pitAnI tAkAtane upayoga kare che, te dAnAdika guNe vyAvahArika yA kSApazAmika kahe vAya che. A rIte dAnAdi guNe (1) kSAyika yA naizcayika, ane (2) kSApazamika yA vyAvahArika, ema be prakAre darzAvyA che. evI rIte aMtarAyakarma paNa vyAvahArika ane naizciyika ema be prakAre che, te vicArIe - svatva uThAvI anyane AdhIna karavuM te dAna kahevAya che. A dAnaguNane rokanAra je karma, te dAnAMtarAya kahevAya Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti badha 283: che. temAM ApavAnI bhAvanA chatAM lenAra na maLe, te vyavahArathI dAnAMtarAya, ane chatI zaktie dAnanAM piraNAma ja jAge nahi tevI kRpaNutA, ( kapilAdAsInI jema ) te nizcayathI dAnAMtarAya kahevAya che. daridrapaNuM' prApta thavuM, dhanahInatA, ka`gAlatA, draSya- prApti mATe thatA udyamanI niSphaLatA, A badhAmAM vyavahArathI lAlAMtarAyanA udaya kahevAya che, ane lAbha prApta thavAnA sa ceAgAmAM eciMtu vighna thAya, dAtAra, ApavAnI bhAvanAvALA hAya, ane yAcaka, yAcavAmAM kuzaLatAvALA guNavAna heAvA chatAM paNa, dAtAra pAsethI dAna meLavI zake nahi, te ( DhaMDhaNumuni tathA bhagavAna RSabhadevanI jema ) nizcayathI lAbhAMtarAyakama kahevAya che. ekavAra bhogavyA bAda bhogane mATe nirUpayAgI thAya tevA AhArAdi padArthAne bhoga kahevAya che. AvI bhAga sAmagrInI prApti hAte chate paNa zArIrika bImArI AdinA kAraNe te prApta sAmagrI bhAgavI zakAya nahi', te vyavahArathI bhAgAMtarAya. ane mammaNa zeThanI mAphaka kRpaNutAthI bhAgavI na zake temAM nizcayathI bhAgAMtarAya kama kahevAya che. je vastu vAra vAra bhegavI zakAya te vajrapAtra-strI. Aphri upabhAga sAmagrIne aMge upabhAgAMtarAya kama, vyavahArathI ane nizrcayathI, bhAgAMtarAya karmInI mAphaka ja samajavu. Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 jaina darzanane karmavAda jenA udayathI nirbala yA dubalA zarIranI prApti thAya, te vyavahArathI vItarAya karma kahevAya che, ane rega rahita yuvAvasthA ane baLavAna zarIra hovA chatAM paNa, keI siddha karavA lAyaka kArya AvI paDavA TAIme hInasatvapaNane laIne te kArya siddha karavA purUSArtha karI zake nahi, te nizcayathI vIryaMtarAya kahevAya. vyAvahArika aMtarAyakarmanA kSapazamathI dAnAdine gya sAdhana-sAmagrInI prApti thAya che, ane naizcayika aMtarAyakarmanA kSepazamathI dAnadinAM pariNAma jAgRta thavA dvArA dAnAdi kAryanI pravRtti thAya che. naiRRyika aMtarAyakarma dAnAdi kAryanI pravRtti thavA detuM nathI, jyAre vyAvahArika nayathI aMtarAyakarma dAnAdine gya sAdhana sAmagrI prApta thavA detuM nathI. have e paNa vicAravuM jarUrI che ke, darekane aMtarAyakane kSapazama hovA chatAM paNa, dAnAdi guNe sarakhA kahetA nathI. tenuM kAraNa e che ke, koIne kSapazama maMda hevAthI te guNe alpa hoya che, ane koIne kSaye pazama De vadhAre hovAthI te guNe ceDA vadhAre hoya che. ema kSapazama vadhatAM vadhatAM dAnAdi guNe vadhatA jAya che. A pramANe kSapazama vizeSa, dAnAdi labdhionA asaMkhyAta bheda thAya che. tethI te darekanA-aMtarAyanA paNa teTalA ja bhedo thAya che, kAraNa ke aMtarAyane kSapazama thatuM hovAthI jeTalA te pazamanA bhede teTalA ja tenA aMtarAyanA bhede che. tethI vyavahAranayathI ane nizcayanayathI aMtarAyanI Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti adha 285 dareka prakRtionA asaMkhyAta bhedo samajavA. ane tethI ja dAnAdi labdhimAM asaMkhyAta prakAro hAvAthI te dare kane eka sarakhI hAtI nathI. aMtarAyaka nA saMpUrNa kSaya karanAra ja dareka AtmAmAM dAnAdi labdhie eka sarakhI. hAya che. A pramANe jJAnAvaraNIyakama pAMca prakAre, dazanAvaraNIyakama nava prakAre, vedanIyakama e prakAre, mAhanIyakama aThThAvIsa prakAre, AyuSyakama cAra prakAre, nAmakama ekasAne traNa prakAre, geAtrakama e prakAre, ane aMtarAyakama pAMca prakAre maLI, AThe karmInI uttara prakRtie ekasAne aDDAvana thAya che. nAmaka nI saDasaDru prakRttie gaNavAmAM Ave tyAre AThe kamanI kulla prakRtie ekasAne bAvIsa, te udaya ane udIraNAmAM gaNAya che. temAM paNa danameAhanIyanI traNa prakRtiomAMthI kha'dha samaye te mithyAtva mAhanIya ja a'dhAtI hAI, madhamAM ekasAne vIsaja gaNAya che. ane sattAmAM te ekasAne aThThAvana gaNAya che. Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 7 muM karma prakRtionuM vividha rIte vargIkaraNa, ghAtI ane aghAtIkama - jainadarzanakAree karmazAstramAM karmaprakRtionI aneka avasthAonuM bArIka ane vIgatavAra varNana karela che. karmanA asaMkhya bheda hovA chatAM paNa saMkSepathI khyAlamAM AvI zake eTalA mATe amuka vizeSatAone lIdhe tene ATha vibhAga pADyA che, ane te vibhAganA uttara vibhAge paNa 158 nI saMkhyAmAM darzAvyA che. AtmAne svabhAva dazAmAMthI bhraSTa karI vibhAvadazAmAM mukanAra ane anaMtajJAnAdi AtmAnA svAthyane repa karanAra te karmaprakRtinI dareka saMkhyAne tenA svabhAvAnusAra pRthaka-pRthapha nAmasaMjJAo paNa ApelI che. AtmAnA kevA prakAranA svAthyane kaI prakRti kevI rIte kare che, tene khyAla te karmanI nAmasaMjJA dvArA ja AtmAne pedA thAya che. zArIrika raMgenA cikitsaka, zarIramAM azAMti pedA karanAra daIne, tene khyAla pedA karavA mATe, amuka nAma saMjJAthI saMbodhe che. amuka dardIne eka sAmAnya nAma tarIke gaNIne tenA peTAvibhAga tarIke paNa aneka bhinna Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmaprakRtionuM vividha rIte vagakaraNa 287 bhinna saMjJAothI tenA prakAro pADe che. jemake javara (tAva) e eka dardanuM sAmAnya nAma che, ane tenA peTA vibhAgane TAyapheDa Adi pRthaka-pRthak nAmanA javara tarIke oLakhAve che. dardIno khyAla pedA karavA mATe tenI amuka te nAmasaMjJA hovI ja joIe. e rIte karma aMge paNa samajI levuM joIe. vaidakazAstranA abhyAsIo dardInA dardane amuka prakAranI nAma saMjJApUrvaka khyAlamAM lAvI, amuka nAma saMjJAvALA auSadhopacAra dvArA, te dardIne dUra karavA koziSa kare che. ane e dardInA kAraNa tarIke amuka nAmasaMjJAvALA kAraNene pharI upayoga thaI javA na pAme, tenI sAvacetI rakhAve che. ahIM kahevAnuM tAtparya e che ke, zArIrika roganI mAphaka, karma, e paNa AtmAmAM vibhAvadazArUpa dardIne peidA karanAra roga che. mATe e karmarUpI rega, ane tene naSTa karanAra auSadhanA dareka prakAranI, pRtha-pRthaka nAmasaMjJA jainadarzanakAre e spaSTa jaNAvI che. prathama kahevAI gayela karmaprakRtionI mULa nAma-saMjJAo ATha, ane tenA peTA vibhAganI 158 nAma-saMjJAo ApelI che. punaH e mULa ATha nAmasaMjJAvALAM karmane (1) ghAtI ane (ra) aghAtI, e be nAmasaMjJApUrvaka be vibhAgamAM paNa darzAvyAM che. ATha nAmasaMjJAvALA karmathI, A be nAma saMjJAvALAM karma kaMI anya nathI. paramArthathI te tenAM te ja che, paraMtu ATha vibhAgamAM ja gaNI laI tenI ghAtI ane aghAtI e be nAmasaMjJAo ApelI che. e rIte anyAnya apekSApUrvaka have pachI bIjI nAma Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 ane AMtararAtri ane e samajI kaI paNa jaina darzanane karmavAda saMjJAyukta kahevAtAM karmane, mULa prakRti ATha ane uttara prakRti 158 paikInAM ja samajavAM. paraMtu anya samajavA nahi. have te ghAtI ane aghAtInI vyAkhyA vicArIe te AtmAnA jJAnAdi guNone ghAta karanArAM je karma, te ghAtakarma kahevAya che. jJAnAvaraNIya darzanAvaraNIya-mohanIya ane aMtarAya, e cAre ghAtakarma che. anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMtacAritra ane anaMtavIrya, e cAre guNane ghAta karanArAM uparokta karmo anukrame samajavAM. jJAna-darzanAdi AtmAnA mukhya guNemAMnA keI paNa guNane ghAta na kare, te aghAtI karma che. aghAtI karmanI prakRtio, jJAnAdi mukhya guNone ghAta nahi karatI hovA chatAM paNa, ceranI sAthe maLela zAhukAra jema cera kahevAya che, tema ghAtakarmanI sattA paNa vidyamAna hete chate, aghAtI prakRti jJAnAdi guNene ghAta karatI dekhAya che. ghAtI karmanI sattA naSTa thaye chate aghAtI karmone udaya tenI paraMparA nIpajAvI zakato nathI, ane alpa samayamAM ja vilIna thaI jAya che. kema ke aghAtI karmanI paraMparA utpanna karavAmAM nimittabhUta te ghAtI karma ja che. eTale ghAtI karma rahita aghAtI karmo, te parAjaya pAmela rAjaviheNa nAsatA bhAgatA sainya. jevAM che. ghAtakamane kSaya thayA bAda aghAtI karmo paNa a5 TAImamAM ja kSaya thavAne pariNAme, AtmAne avyAbAdha-akSayasthiti-arUpIpaNuM ane agurulaghu, e cAra Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 289 karma prakRtionuM vividha rIte vargIkaraNa saMge upasthita thAya che. AtmAnuM zAzvata sthAna te A cAra sagavALuM che, paraMtu ghAtI karmanA saMgavALAM cAra aghAtI karmo vaDe, AtmA tethI viparIta saMgamAM. bhaTakI, zAMti prApta karI zakatuM nathI. zAzvata zAMtinI. prApti te uparokta guNavALA zAzvata sthAnamAM ja che. | sAmAnyataH akSayasthiti Adi cAra saMgane rodha, cAra aghAtI karmo vaDe ja thAya che, paraMtu aghAtI karmonuM baLa ghAtakarmanA AdhAre ja che. vaLI aghAtI, karma utpanna karanAra ghAtakarma ja che. eTale ghAtakarmone kSaya thaye chate aghAtI karmone kSaya te svAbhAvika thavAne ja che. mATe AtmAnA svarUpamAM bAdhA nAkhI Atma-svarUpane. pragaTa nahi thavA devAvALAM te, mukhyatve jJAnAvaraNIya darzanAvaraNaya-mehanIya ane aMtarAya e cAre karma ja, ghAtakarma tarIke oLakhAya che. ane AtmAnA svAbhAvika svarUpane pratirodha nahi karanAra tathA jenA udayathI bAhya. sAmagrInI prApti thAya che, te bAhya sAmagrI sAthe saMbaMdha. vALAM vedanIya-Ayu-nAma ane gotra, e cAre karmo aghAtI karmo kahevAya che. jJAnAvaraNIya-darzanAvaraNIyamehanIya ane aMtarAya, e cAre karmone AtmAmAMthI sarvathA kSaya thavA vaDe AtmAmAM anaMtajJAnAdi guNe kSAyika bhAve pragaTa thAya che. jyAM sudhI te guNe kSAyika bhAve pragaTa thatA nathI, tyAM sudhI AtmAmAM alpAMze yAda adhikapaNe vikAro pravatI rahe che. je. 19 Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 jaina darzanane karmavAda - jeTalA aMze vikAra teTalA aMze guNenI alanA hoya che. jeTale aMze guNemAM alanA teTalA aMze vikAsamAM paNa khalanA hoya che. skUlanAne sarvathA abhAva te ja guNanI saMpUrNa pragaTatA che. saMpUrNa pragaTatAthI ja guNa anaMtapaNe pariName che. jJAnAdiguNe AtmAmAM anaMtapaNe na pragaTe tyAM sudhImAM paNa guNene sarvathA ghAta te thatuM ja nathI. guNenA piTA prakAre paikI koI koI prakArAMza te avazya sadAne mATe pratyeka jIvamAM pragaTa ja hoya che. eTale sarvAzapaNe te kadApi keI paNa guNa avarAI jatuM ja nathI. sarvAze ghAta thaI jato hoya ane alpAMze paNa AtmAmAM guNanI pragaTatA rahevA na pAme te, cetana jaDa banI jAya che. eTale sarvathA guNenuM AvaraNa bane, tevuM kadApi banI zakatuM nathI. AtmAmAM alpAze paNa guNe kevI rIte pragaTapaNe rahevA pAme che, te have vicArIe. karmakSaya thayethI jema - guNe saMpUrNa paNe pragaTe che, tema karmanA kSapazame te guNo - saMpUrNapaNe nahi, te paNa nyUnAdhikapaNe te pragaTe ja che. - kSayane artha te karmane saMpUrNa nAza, ane kSayapazama eTale udayaprApta karmane kSaya karavo ane udaya aprApta karmapudgalene upazamAvavAM. ahiM upazamanA be artha - thAya che. (1) upazama eTale udayaprApta karma pudagalane kSayatha, ane sattAgata dalike adhyavasAyane anusarI hInazaktivALAM thavAM. Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama' prakRtinuM vividha rIte vagI karaNa 291 (2) udayaprApta karma pudgalAnA kSaya thavA, ane sattAgata dalikA adhyavasAyAnusAra hInazaktivALAM manI, svarUpe phaLa na Ape evI sthitimAM mukAvAM. jJAnAvaraNIya, danAvaraNIya ane aMtarAya, e traNenA yeApazamamAM udayaprApta dalike prApta thAya che, ane sattAgata dalikA hInazaktivALAM anI jaI, te AtmAmAM, svarUpe anubhavavA chatAMpaNu, guNanA vighAtaka thatAM nathI. kAraNa ke temAM zakti ochI thaI gayelI hoya che. tethI te pudgalAmAM jeTalA pramANamAM zakti hAya che, teTalA pramANamAM guNane dabAve che. ane jeTalA pramANamAM zakti ochI thayelI hAya che, teTalA pramANamAM guNu pragaTa kare che. eTale je guNane rokanAra krama nA, jeTalA kSayApazama, teTalA aMze te guNanu pragaTapaNuM AtmAmAM hAya che. jJAnAvaraNIya, danAvaraNIya, mAhanIya ane aMtarAya, e cAre ghAtI karmInI uttaraprakRtio paikI, matijJAnAvaraNIya, zrutajJAnAvaraNIya, acakSudazanAvaraNIya ane aMtarAyakanI pAMce prakRtinA udaya, sadAne mATe pratyeka chadmastha AtmAmAM kSayApazamapaNe ja hoya che. eTale jeTale aMze tenu kSayApazamapaNu vate che, teTale aMze matijJAna, zrutajJAna, acakSudarzana ane dAnAdi guNAnuM AtmAmAM pragaTapaNuM hAya ja che. chadmastha jIvAmAM koIpaNa TAIme uparokata kama prakRtionA kSayApazama na heAya, tevuM mane ja nahi. jethI uparokta guNAnA AtmAmAMthI sava thA abhAva thAya, evuM paNa Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 jaina darzananA karmavAda ane ja nahi. A hisAbe sUkSmanigoDhiyAjIvathI prAraMbhI, sa` AtmAmAM alpAMze yA adhikAMze paNa, uparokata guNNAnu astitva sadAne mATe pragaTa ja hoya che. A sivAya avadhijJAnAvaraNIya, manapavajJAnAvaraNIya, cakSuda nAvaraNIya ane adhidazanAvaraNIya, sadAne mATe AtmAmAM kSaye pazamapaNe ja vedAya evA niyama nathI. paraMtu kSayeApazame veDhAya tyAre te te prakRtie vaDe rokAtA guNAnu te te prakRtionA kSayApazamAnusAra, teTale teTale aMze pragaTapaNuM hAya che. tathA sajvalana kaSAyanI cAra prakRtie ane nava nAkaSAya te sattAmAM hAte chate paNa, pratisamaya tenA uddaya te ja che, evA niyama nathI. teonA uddaya na hAya, tyAre te, te prakRtie alpamAtra paNa guNNAnA ghAta karanAra thatI nathI. paNa jyAre udayapaNe vattatI hAya tyAre te te paNa cApazamapaNe ja veDhAya che. ghAtIkama nI prakRtie paikI je prakRtie sadAne mATe kSayApazamapaNe ja vedAya che, ane je prakRtie kSayApazamapaNe paNa vedI zakAya, te prakRtine dezaghAtI prakRtie kahevAya che. ane je ka prakRti kadApi paNa kSayApazama paNe vedAtI nathI, tathA jenA udayathI guNanA sathA rAdha thAya che, vaLI je prakRtinA sarvathA kSaye ja guNanu pragaTapaNuM che, te ka prakRtine saghAtI prakRtie kahevAya che. mAhanIya kama nI prakRtie ( sajvalana kaSAya tathA Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karma pravRtionuM vividha rIte vargIkaraNa 293 nava nekaSAya sivAyanI) kSapazamapaNe vedI zakAya che, paraMtu vipAkedayanA TAIme eTale svarUpe udaya vakhate te guNane aMze paNa pragaTa thavA detI nathI. jethI pradezodayapaNe eTale pararUpe thatA bhegavaTA TAIme tene kSayopazama heI zake che. tethI tene dezaghAtI kahI zakAya nahiM. ghAtakarmanA A pramANe be vibhAge che. 1. sarvaghAtI ane 2. dezaghAtI. matijJAnAvaraNIya-zutajJAnAvaraNIya avadhijJAnAvaraNIya, mana:paryavajJAnAvaraNIya, cakSudarzanAvaraNIya tathA acakSudarzanAvaraNIya, avadhidarzanAvaraNIya, saMjvalananA krodhamAna-mAyA lebha, navanekaSAya, ane pAMca aMtarAya, e pacavIsa prakRtie dezaghAtI che. kevalajJAnAvaraNIya, kevaladarzanAvaraNIya, prathamanA bAra kaSAya, mithyAtvamehanIya tathA pAMcaniMdrA,e, vIsa prakRtio sarvaghAtI che. sarvaghAtI prakRtione udaya guNane sarvathA reke che, ane dezaghAtI prakRtio guNanA eka dezane hetu vipAkI karmaprakRtie - jJAnadarzanAdi Atmika guNanA ghAta karanArI ane ghAta nahi karanArInI apekSAe, jainadarzanakAroe karmaprakRtionuM ghAti ane aghAti rUpe be vibhAgamAM vargIkaraNa karyuM, tema karmane vipAkedaya amuka hetue prApta thatuM hovAne Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 jaina darzananA kavAda aMge, te vipAkanA hetu darzAvavAnI apekSAe, kama pakRtionu vibhAgamAM karelu che, te cAra prakAra nagI karaNa cAra nIce mujaba che H-- (1) jIvipAkI, (2) puddagalavipAkI (3) kSetravipAkI ane (4) bhavipAkI. A cAra prakAranA vagI karaNamAM amuka amuka prakAranI mukhyatA ja kAraNabhUta che. jo ke kamaprakRtinA vipAka jIvaja anubhave che. e hisAbe satra prakRtie jIvipAkI ja che. paraMtu amuka ka prakRtie evI che ke ja jIva upara sIdhI asara nahi karatAM, zarIrane upayegI evI keTalIka jaDa sAmagrIe AtmAne prApta karAvavA dvArA, keTalIka prakRtie amuka sthAnane ja pAmIne, ane vaLI keTalIka te prANIenI amuka prakAranI jAtimAMja, jIvane phaladAyI thAya che. ATalI khAkhatAne anulakSIne ja jIvavipAkI Adi cAra prakAro kama prakRtinA batAvyA che. eTale kaI krama prakRtie kayA sthaLane, kayA bhavane, ane kevA prakAranI zarIranI sAmagrI pAmIne, tathA kaI prakRtie sthAna, bhava, ane pudgalasAmagrInI apekSA rAkhyA vinA ja udayamAM Ave che ? te A cAra prakAranA vagI karaNathI ati spaSTapaNe samajI zakAze. amuka hetu prApta karI vipAkeAdayane prApta thAya, te hetune anulakSIne te prakRtie te te vipAka saMjJAvALI kahevAya che. (1) jIvavipAkI :- kama mAtra AtmAne vipAkasvarUpe Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karma pravRtionuM vividha rIte vargIkaraNa 295 asara kare che. paraMtu keTalAMka karma evAM che, ke je kSetranI-bhavanI ke bAhya jaDa sAmagrIonI apekSA rAkhyA. vinA sIdhI rIte AtmAne vipAka dekhADavAnuM kAma kare. che, te karmaprakRtione jIvavipAkI kahevAya che. te nIce. mujaba che. jJAnAvaraNIya pa, darzanAvaraNIya 9, vedanIya 2 mahanIyanI 28, getranI 2, aMtarAyanI 5, tathA nAmakarmamAM gati 6, jAti 5, vihAgati 2, zvAsocchAsa. nAmakarma 1, tIrthakara nAmakarma-1, traNa-1, bAdara-1 paryApta. 1 saubhAgya 1, susvara 1, Adeya 1, yaza 1, e sAta tathA sthAvara 1. sUkSama 1, aparyApta 1, daurbhAgya 1. duHsvara 1, anAdeya 1 ane apayaza 1, ema kula 78 prakRti jIvavipAkI che. rapugalavipAkI...pudgalavipAkI karmaprakRtienA. vipAkane saMbaMdha pudgala vargaNAonA banelA zarIra sAthe mukhya che. pudgalavipAkI karmaprakRtio saMsArI ane zarIra, zvAsocchAsa, bhASA ane mana, e cArene yogya puduMgale apAvI varNa, gaMdha, rasa, sparza, zabda, baMdha, sUkSmatA, sthUlatA, saMsthAna, aMgopAMga, parAghAta, upaghAta, agurulaghu, udyota, saMghAta, vagere rUpe pariNAma pamADe che. A pudugalavipAkI prakRtio te nAmakarmanI prakRtio che. saMsArI jIvenuM zarIra kevI rIte ane zAnuM taiyAra thAya che? zarIranA avayanI egya sthaLe racanA, zarIrane Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 jaina darzanane karmavAda bAMdhe, ane zarIrane AkAra, judI judI jAtinA jIvane AzrayI judAjudA prakAre kevI rIte goThavAya che? te badhAyane sAce khyAla A pudagalavipAkI karmaprakRtine samajavAthI ja thAya che. pudgalavipAkI karmaprakRtinuM svarUpa nahi samajanArAo, prANIonI zarIraracanAnI samajaNamAM gothAM khAya che. eTale puddagalavipAkI karmaprakRtinuM svarUpa samajavuM ati Avazyaka che. pudgalanuM grahaNa ane pariNamana karAvavA dvArA jIvane vipAkane anubhava karAvanArI havAne aMge ja A karma- prakRtio zAstramAM "pudagala vipAkI" prakRti tarIke oLakhAya che. te 72 prakRtie nIce mujaba che. zarIra nAmakarma-pa. aMgopAMga nAmakarma-3 baMdhana nAmakarma-15. saMghAtana nAmakarma-5. sa hanana nAmakarma-6, saMsthAna nAmakarma-6. varNa nAmakarma-5. gaMdha nAmakarma-2. rasa nAmakarma-5. sparza nAmakarma-8, agurulaghu nAmakarma-1. nirmANa nAmakarma-1, Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 297 karma pravRtionuM vividha rIte vargIkaraNa parAghAta nAmakarma-1. upaghAta nAmakarma-1. Ata5 nAmakama 1. udyota nAmakarma-1. pratyeka nAmakama-1 sAdhAraNa nAmakarma-1 zubha nAmakama-1, azubha nAmakarma-1, sthira nAmakarma-1. asthira nAmakarma-1. kula-72-pakRtio che. bhavavipAkI-je karmaprakRtio amuka bhavamAM ja udayamAM Ave che. kAraNa ke bIjI kamaprakRtie te bhave bhavAMtara game tyAre udaya AvI zake che, paraMtu cAra AyuSya karmo te mAtra amuka bhavamAM ja udaye Ave che, mATe te cArene bhavavipAkI kahevAya che. vartamAna bhavanA e Adi bhAga gayA pachI, trIjA Adi bhAge Ayu baMdhAvA chatAM paNa, jyAM sudhI te vartamAna bhavanI pUrNatA thavA vaDe uttara svagya bhava prApta thaye hete nathI, tyAM sudhI te udayamAM AvatuM nathI. ane svayegya bhavaprAptimAM ja udaya tene thAya che, mATe te bhavavipAkI che. kSetravipAkI-te amuka kSetramAM ja udayamAM AvatI hovAthI kSetravipAkI kahevAya che. ahiM kSetra te eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM jatAM AkAza pradezanI zreNirUpa ja Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 jaina darzanane karmavAda levAnuM che. devAnupUva-manuSyAnupUrvI-tiryaMcAnupUrvI ane narakAnupUva, e cAre AnupUvakameM kSetravipAkI che. kAraNa ke te karmo, be gatinI vacce barAbara AkAzapradezanI zreNIrUpa kSetra para pasAra thatA jIvane udayamAM Ave che. puNya ane pApa karmaprakRtio - AtmAnI sAthe saMbaMdhita thayelI AThe karmanI uttara prakRtiomAM je karmaprakRtionA phalasvarUpe jIvane anukuLasAmagrInI prApti thAya, te karmaprakRtione puNyaprakRti ane pratikuLa sAmagrI prApta karAvanAra karmaprakRtione pApaprakRti kahevAya che. A pramANe tamAma karmaprakRtienuM puNya ane pApa, ema be vibhAgamAM vibhAjana thaI zake che. A be bhedasvarUpe te tamAma karma prakRtiene bAlache saralAthI samaje che. kAraNa ke pratyeka bhavamAM, jIva je je saMga prApta kare che, te pUrvakRta punya agara pApanuM ja phaLa che. ane vartamAna kALe karAtAM punya-pApakarma, te bhaviSyamAM prApta thanArA zubhAzubha saMyeganuM kAraNa che. potAnuM bhaluM yA buruM bhaviSya te jIva pote ja bhalA-burAkAryathI svayaM ja banAve che, mATe ja kavivarya zrI vIravijayajI mahArAje pUjAnI DhALamAM gAyuM che ke - baMdha samaya citta cetIye re, zya udaye saMtApa saluNe. sudeva-sugurU-sudharma pratye Adara, sevA ane bhakti Adi zubhakAryo te puNya kahevAya ane tevA zubha kAryo kara Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karma prakRtinuM vividha rIte vargIkaraNa 299 vAthI baMdhAtAM je zubha karma te "puNyakarma kahevAya, ane te puNyakarmanuM phaLa puNyodaya kahevAya che. hiMsA-asatya-cerI-abrahma-parigraha-kodha-mAnamAyA-labha-rAga-dveSa-kaleza-guglI-juThuMALa- harSa, zekaniMdA-chalakapaTa ane mithyAtva, e azubhakAryone pApa kahevAya che. tevAM azubha kAryo karavAthI baMdhAtAM je azubha karma, te pApakarma kahevAya che. ane tevA azubha karmonuM phaLa tene pApodaya kahevAya che. eka bhavamAM karela puNya athavA pApanuM phaLa te jIvane te bhavamAM ja maLe, e. niyama nathI. te bhAvamAM paNa maLe ane aneka ve bAda paNa maLe. A hakIkata AgaLa prakaraNa AThamAmAM kahela, sthitibaMdhanA svarUpathI samajAze. ' vartamAnakALe pApa karanArA keTalAka jIvane sukhI. thatA dekhI, ane puNya karanArA keTalAka jIne duHkhI thatA dekhI, aneka ajJAnI manuSya dharma yA puNyanI dhRNA kare che. paraMtu teo samajatA nathI ke, ke vartamAna sukha te. pUrvakRta puNyanuM phaLa che. ane vartamAna duHkha te pUrvakRtapApanuM phaLa che. vartamAna samaye karAtAM puNyakarmothI bhavAntaramAM sukha, ane vartamAna samaye karAtAM pApakarmothI bhavAntaramAM du:kha maLe che. puNyanuM phaLa te zreSTa che paraMtu temAM pramAda thaI jAya te punya paNa durgatimAM laI javAvALuM thAya che. ane punyaphaLathI prApta sAmagrI dvArA AtmasvarUpa prAptinI. Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 jaina darzanane karmavAda ArAdhanA thAya che, te punyaphaLa, puNyAtmAne ucca zreNimAM laI javAvALuM bane che. manuSyabhava, zarIranI AregyatA, rAjyaRddhi, svajana kuTuMba paripAra, sattAnuM sthAna, zArIrika baLa, buddhi, paMcendriyanI anukulatA, AdinI prApti te puNyadayathI ja thAya che. A prApta anukuLatAo pacAvI zakAya te amRta che, nahiMtara jhera che. eTale puNyanA ajIrNathI e sarva samRddhio vaDe unmatta thaI janAra manuSya te puNyane bhegavavA TAIme ghera pApa karmone upArjaka banI durga timAM jAya che. jJAni purUSoe kahyuM che ke puNya e ati uttama vastu che, paNa tenI miThAsa ati bhayaMkara che. punya pacAAvavAnuM kAma kA pAre pacAvavA jevuM che. arthAt jeo puSyane pacAvI zake che, teo puNyanA phaLa svarUpe prApta sAmazrIothI navuM puNya prApta karI AtmAne utkarSa sAdhe che. ane jeo puNyane pacAvI zakatA nathI, teo puNyanA - phaLasvarUpe prApta sAmagrIothI navuM pApa bAMdhI AtmAne agAmI banAve che. mATe pu dvArA prAptasAmagrIthI navuM puNya upArjana karAvanAra puNyane jainadarzanamAM puNyAnuMbaMdhi puNya" kahyuM che. je puNya, karmonI sarvathA nirjarA - (karmathI AtmAne sarvathA chuTakA) karAvyA bAda AtmAthI alaga thAya che, tevA puNyane "puNyAnuMbaMdhei puNya* kahevAya che. tenuM kAraNa e che. ke puNyanA udayakALamAM paNa jIvane AtmajJAnanI jAgRti hevAthI te puNya, Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 301 karma pravRtionuM vividha rIte vargIkaraNa mekSa mArganI ArAdhanAmAM sahAyaka banI, ekSapadanI prAptimAM sAdhana bane che. tenAthI viparIta prakAranA puNyane pApAnuMbaMdhi puNya'' kahevAya che. arthAt puNepArjita sAmagrIthI pApa pArlaka puNyane "pApAnuMbaMdhi puNya kahevAya che. pApAnuMbaMdhi puNyavALA manuSyanA vicAra, prabala rAga, dveSa ane mehathI bharelA hoya che. jethI aneka kaSTothI prApta manuSyabhavanI sArthakatA te karI. zakatA nathI. tAtparya e che ke-udayakALamAM AtmAne saMsArI. sukhamAM Asakta banAvI, pApakarmamAM pravRtta karavAvALuM puNya, tyAjya che. ane saMsArI sukhamAM virakta dazA. prApta karAvI mokSamArganI ArAdhanAmAM sahAya bananArUM puNya, upAdeya (AcaravAlAyaka) che. pApAnuMbaMdhi puNya ane puNyAnubaMdhipuNya, e banne prakAra te, puNyanA hevA chatAM, banenA saMskAra bhinna bhinna hovAnuM kAraNa, puNya baMdhanA samaye, dharma kAryomAM vartatA, AtmAnA adhyavasAyaja che. dAnAdi dharmakAryamAM moTAInI mahatvakAMkSA hoya, athavA anya koI prakAranI bhautika svArthanI AkAMkSA vartatI hoya, te tevA dharmakAryothI yA sapravRttithI thata puNyabaMdha, AzaMsAdoSavALe hovAthI temAM pApAnuMbaMdhi puNyanA saMskAre rekhAya che. AvA pApAnuMbaMdhi puNyanA udaya vakhate jIva, adhyAtmajJAna pratye upekSA sevI bhautika sukha Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :302 jaina darzanane karmavAda sAmagrInI prAptimAM ja vitA mAne che. paraleka-puNya-pApaAtmA-mekSa AdinA lakSamAM mUrkhatA samajI phakta A "bhavanA jIvanamAM lega vilAsa bhegavavAmAM ja sukha mAne che. svasvArthamAM ja mUDha banI, svazaktidvArA jagatamAM saMhAralIlAnAM nATaka ubhAM kare che. anekavidha vaijJAnika akhatarAo karI, jagatamAM bhayabhIta vAtAvaraNa phelAve che. nirbala necarI nAkhavAmAM ja heziyArI mAne che. jema pUrvakRta pApa te vartamAnamAM duHkha devAvALuM che, tema "pApAnuM baMdhi punya." te bhaviSyamAM dukhadAI che. pApAnubaMdhi puNya ane pUrvakRta pApamAM A sivAya kaMI bheda nathI. pUjya upAdhyAyajI zrI yazovijayajI mahArAje kahyuM che ke itthamekatva mApannaM, phalataH punya pApayoH / manyate yo na mUDhAtmA nAntastasya bhavodadheH / / A pramANe phaLathI ekapaNAne pAmelA puNya ane pApane, je ekarUpa gaNatuM nathI, te mUhAtmA bhavasamudranA pArane pAmI zaktA nathI. AzaMsAdoSa vinA arthAt koIpaNa prakAranI bhautika AkAMkSArahita, te dAnAdi dharma, te puNyAnubaMdhi punya' ne baMdha karAvanAra thAya che. sAtvikadAna tathA IndriyenuM damana, prabhu pujAdi uttama anuSThAnenuM AcaraNa ane zAstronA paThana pAThana pUrvaka prabhunA nAma ane guNenuM kIrtana, maraNata kaSTamAM paNa svadharmanuM pAlana, antaHkaraNanI saralatA, mana-vacana ane kAyAthI kaI paNa prakAre kaI Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karma prakRtionuM vividha rIte vargIkaraNa 303 paNa jIvane kaSTa nahIM devAnI vRtti, yathArtha ane priya bhASaNa, potAnuM buruM karanAra pratye paNa krodhane abhAva, abhimAnane tyAga, cittanI caMcaLatAno abhAva, keInI paNa niMdA karavAno tyAga, indriyane viSaye sAthe saga thavA chatAM paNa anAsakta bhAva, lekavirUddha ane zAstravirUddha AcaraNamAM lajajA, maitrI, prameha, kArUNya ane madhyasthatA, A sarva saddaguNonI prApti "puNyAnubaMdhi puNya" nA udayathI ja thAya che. mATe ahIM samajavuM jarUrI e che ke, dAnAdi zubha anuSThAne puNyabaMdhamAM kAraNabhUta che, paNa te anuSThAnamAM pravRtta thavA TAIme jIvanuM lakSya sAruM hoya te, te anuSThAnethI " puNyAnubaMdhi puNya " baMdhAya che. ane lakSya sAruM na hoya te "pApAnubaMdhi punya" baMdhAya che. puNyanI mAphaka pApa paNa be prakAranuM che. (1) je pApa bhagavatAM navuM puNya baMdhAya, te "puNyAnubaMdhi pApa" ane (2) pApa bhegavatAM navuM pApa baMdhAya, te "pApAnu. baMdhipApa" kahevAya che. atta dhyAna ke raudradhyAna karyA vinA samabhAve bhegavatA pUrvakRtapAnA udayane "puNyAnubaMdhi pApa" kahevAya che. vaLI je pApodayathI prApta aneka pratikuLa saMgomAM paNa, lezamAtra adharma sevavAnI IcchA na thAya, ane dInapaNuM na dAkhave, jagata mAtranA prANio pratye maitrIbhAva prava, pitAnI pratikuLatAmAM paNa anyanI anukuLatA Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 jaina darzanane karmavAda Icache, anyane anukuLatA thavAmAM yathAzakti pravRtti kare, AtmAnI svabhAvadazA pratye lakSya rahe, te tevA udayamAM Avela pApane "puNyAnubaMdhi pApa" kahevAya che. pUrvakRta pApanA udayamAM jIvane A dhyAna-raudradhyAna thAya, navuM pApa karavAnI vRtti rahe, bhUkhe marate aneka jIvane saMhAra kare, cerI luMTaphATa kare, kapaTa karI lekene chetare, ItyiAdi duSTapravRtti dvArA navuM pApa baMdhAvanAra pUrvakRta pApanA udayane, "pApAnubaMdhi pApa" kahevAya che. banne prakAranA puNyanI mAphaka A baMne prakAranA pApanA saMskAranI bhinnatAnuM kAraNa paNa, pApa baMdha TAIme thatI dAmpravRttimAM vartatA jIvanA adhyavasAyeja che. pApabhIrU hovA chatAM paNa, anivArya saMyogemAM duHkhAtA dile, na chUTake, pApanI ghaNA pUrvaka pApa thaI gayuM hoya, thaI gayA pachI paNa thayela pApa hRdayamAM DaMkhatuM hoya, te te pApodaya samaye pratikuLa saMyogamAM paNa jIvanI bhAvanA sArI rahe che. atyaMta AzaktipUrvaka ane karyA bAda paNa te pApanI thatI punaH punaH anumodanavALo pApane baMdha, "pApAnu baMdhi pApa" rUpe banI, te pAdiyasamaye prApta pratikuLatAmAM jIvane dudhdhanI banAvI, pApanI paraMparA vadhAre che. karmanI uttara pravRtio baMdhamAM 120 baMdhAya che. temAM 42 puNyaprakRti ane 82 pApa prakRtie nIce mujaba Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - - - rma prakRtionuM vividha rIte vargIkaraNa che. AmAM varNa catuSka, puNya ane pApa banemAM gaNavAthI 1 varNacatuSka bAda karatAM zeSa 120 karmaprakRtio puNya ane pApamAM saMgrahita thaI jAya che, varNAdicatuSka te puNyane viSe zubha ane pApane viSe azubha samajavI. (1) devagati (2) devAnupUvI (3) devAyum (ka) manuSyagati, (5) manuSyAnupUvI (6) manuSpAyuSa (7) uccagetra, (8) sAtavedanIya, (9 thI 18) trasa vigere daza. (19 thI 23) pAMca zarIra, (24 thI ra6) traNa upAMga. (ra7) vaja rUSabha nArAcasaMghayaNa (28) samacaturansa saMsthAna, (29) parAghAta nAmakarma. (30) ucchavAsa nAmakarma. (31) Apa nAmakarma, (32) udyota nAmakama. (37) aguruladhu nAmakarma. (34) tIrthakara nAmakarma. (35) nirmANa nAmakarma (36) tiryacayui. (37 thI 40) zubhavazuM, subhagaMdhazubharasa, ane zubhasparza nAmakarma, (41) paMcendriya jAti. (42) zubhavihAgati. A pramANe 42 puNyaprakRtio che. (1 thI 5) chellAM pAMca saMghayaNa. (6 thI 10) chellAM pAMca saMsthAna. (11) azubha vihAgati. (12) tiryaMcagati. (13) tiyAnupUvI. (14) azAtA vedanIya (15) nIcatra. (16) uSaghAtanAmakarma. (17) epriya jAti. 18) beIdriya jAti. (19) IdriyajAti. (20) cau-- ridriya jAti. (21) narakagatinAmakarma. (22) narakAnupUva. nAmakarma. (23) narakAyukama. (24 thI 33) sthAvara vigere daza. (34 thI 37) azubha varNa, gaMdha, rasa, spazanAmakarma. (38 thI 42) pAMcajJAnAvaraNIya karma. (43 thI 51) navadarzanAvAraNayakarma. (pa2 thI 77) chavIsa, mehanIyakarma. (78 thI 82) pAMca aMtarAya ka. ema. 82 kama prakRtie pApanI che. je. 20 Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 8 muM sthitibaMdha-rasabaMdha ane pradezabaMdha. sthitibaMdha - mithyAtvAri hetuethI jIvanI traNa garU5 kiyA-vaDe AtmAne vaLagelI kAmaNa vargaNA, te karma tarIke oLakhAya che. A kArmaNa varga, AtmAnI sAthe ceMDyA * bAda amuka TAIma pachI tenAmAM jIva upara judI judI asara utpanna karavArUpa zakti pragaTa thAya che. amuka prakAranI asara jIva upara upajAvavAnA svabhAvanuM pariNamana te, te karmavargaNAmAM AtmAnI sAthe baMdhAtA vakhatanI samaye ja thaI gayela hovA chatAM, te anusAra te asara karavApaNuM te amuka TAIma pachI ja tenAmAM pragaTa thAya che. jIva " upara judI judI asara utpanna karavA TharelI zaktione anu sarIne ja te karmonAM nAme pADavAmAM AvelAM che. karmazAstranA - baMdhAraNanI racanAmAM AThe karmanA 158 bheda, te prakRti (jIva upara amuka prakAranI asara karavA rUpa svabhAva) ne AzrayIne ja pADavAmAM AvyA che. dareka saMsArI AtmAo anAdikAlathI jJAnAvaraNanyAdi AThe prakAranA karmathI baMdhAyelA che. A karmabaMdhanuM Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitibaMdha-sabaMdha pradezabaMdha 307 anAdipaNuM te pravAhanI apekSAe che, paNa vyaktinI apekSAe sAdi zAMta che. kAraNa ke vyaktinI apekSAe te karmabaMdhana vadhAremAM vadhAre sittera kaDAkoDI sAgaropama kALa pramANa hoI zake. AtmA sAthe vaLagI rahevAnI tenAthI adhika sthiti kaI paNa karmanI che ja nahiM. eTale keI karmavizeSane saMga keI paNa jIvane anAdithI te hotuM ja nathI. jema eka divasa ke eka rAtrinI zarUAta paNa che, ane samApti paNa che, chatAM paNa samagra rAtri divasanI apekSAe divasa ke rAtrinI zarUAta kahI zakIe nahiM. evI rIte bhegavavA Adi dvArAe karma vikhuTAM paDatAM jAya che, ane baMdhanAM kAraNenuM astitva heIne jIvane navAM navAM karma baMdhAtAM rahe che. jethI pravAha rUpe athavA paraMparArUpe jIvanI sAthe jaDa evA karmane je saMga che, te anAdikAlina che. paNa keI karmavizeSane saMga jIvane anAdikAlina hetuM nathI. je jIvene karmane saMga hoya che, te ja jIvane karmane baMdha thaI zake che. eTale Aje kamane bAMdhanAre AtmA, bhUtakALamAM keI kALe karmarahita haze, ema kahI zakAya ja nahiM. jethI te karmodavAnA kALamAM navAM navAM karmonuM baMdhana navI navI sthitivALuM thAya, ane te juduM juduM bhegavavuM paDe emAM navAI nathI. pratyeka samaye AtmA, pUrvabaddha karmo paikI sthitikALa 1 ja nahi e thAya, e rajA navAM Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 jaina darzanane kavAda pUrNa thayela amuka kameAMthI chUTe che paNa kharA, ane navIna kamane khAMdhe che paNa kharo. eTale navIna kama'thI khaMdhAvApaNuM. te samaye samaye sa'sArI AtmAmAM cAlu che. Ama hAIne, jIvane anAdi--kama -maddha kahevAne badale jIvane anadvisaMtAna-addha athavA anAdi-kama-para'parA-veSTita kahevA vadhu yogya che. pUrvIsa cita karyAM paikI amuka karyaMne sthitikAla pR thaye te krama AtmAmAMthI kSaya thaI jAya che. baMdhAyela kama, AtmA sAthe keTalA TAIma sudhI sthira rahI zakaze te sthitikAla, karyAM badhAtI vakhatanA samaye ja nakkI thayela hAya che. tene sthitibaMdha kahevAya che. mithyAtvAdinA nimittathI eka ja pariNAma dvArA sa Mcita thatuM ka, utkRSTa sthitivALuM paNa hAI zake che, ane jadhanya sthitivALuM paNa hAI zake che. tIvra azubhaparimANu dvArA nita je karmAM, te utkRSTa sthitivALuM hAya che: mAThe prakAranA krama'nI utkRSTasthiti samAna nahi paNa bhinna bhinna hoya che. jJAnAvaraNIya, danAvaraNIya, vedanIya ane antarAya, e cAra prakAranAM karmInI utkRSTamAM utkRSTasthiti, trIsa keTA kATI sAgarApama pramANu che. meAhanIya kanI utkRSTa sthitisIrora koTAkoTi sAgaropama pramANu ane nAmakanI tathA gotrakamanI utkRSTamAMutkRSTa sthiti vIsa kaTAkoTi sAgaropama pramANu che. bAkI rahela AyuSya kama"nI utkRSTamAM utkRSTa sthiti te tetrIsa sAgaropama pramANu hAya che. Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitibadha rasabudha ane pradezAdha 309 jJAnAvaraNIya vigere ATha karmInI sthiti jema utkRSTamAM utkRSTa koTinI hAI zake che, tema jadhanyamAM jaghanya kATinI paNa hAI zake che. tevA prakAranA pariNAmathI saMcita thatAM AThe prakAranA karmAmAM vedanIya kamyUnI jadhanyamAM jadhanya sthiti khAra mUtta mAtranI heAya che. nAmakama ane gotra karmInI jaghanyamAMjaghanya sthiti ATha mUhUtta mAtranI hAya che. jyAre bAkInAM je jJAnAvaraNIya darzanAvaraNIya, mehanIya, AyuSya ane antarAya, e pAMca prakAranA karmAMnI jaghanyamAM jadhanya sthiti antamUhutta mAtranI hoya che. A pramANe utkRSTa sthiti ane jadhanya sthitinu pramANu mULa karmaprakRtie aMgenu che. AThe karmInI dareka uttara prakRtinA utkRSTa tathA jaghanyasthitibaMdha, guNuThANA tathA gatine viSe utkRSTa-jaghanyasthitibaMdhanu alpa bahutva, e vagere sthiti aMdha aMge vistRta varNana paMcama kA~gratha gAthA 26 thI gAthA khAvana sudhImAMthI tathA paMca saMgrahamAM ceAthA aMdha hetu dvAramAM Apela sthitibaMdhanA adhikAramAMthI samajI levu jarUrI che. sthitima dhanA alpAdhikatAnA AdhAra sa`kailaza ke vizuddhi che. jema jema sakleza vadhAre tema tema sthitine adha vadhAre, jema jema sakleza eche ane vizuddhi vadhAre tema tema sthitinA adha alpa alpa thAya che. kaSAyanA udayathI utpanna thayelA je azubha adhyavasAya te sa'kaleza kahevAya che. sthitibaMdha ane anubhAga (rasa) baMdha Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 jaina dananA kavAda aMgenuM dhAraNa adhyavasAyane anulakSIne ja che. AtmAnIpravRtimAM-ceAgavyApAramAM jeTalI kaSAyanI mAtrA hAya che, tene anurUpa kanA kALa ane sukha-duHkha vipAkanI tIvratA maMdatA, te AtmAe grahaNa karela kama pudgalAmAM nakkI thAya che. kaSAyarUpa hetu vinA je kama AtmA sAthe baMdhAya che, temAM rasa hAtA nathI. ane tethI tenuM kaMIpaNa phLa anubhavamAM AvatuM nathI, kAraNa ke kaSAyanI mAtrA vinA kA AtmA sAthe sa'aTTha TakI zakatA nathI. ane samRddha na Take eTale vipAka paNa daI zakatA nathI. ane tethIja agIyAramA Adi guNaThANe, e samaya pramANa khaMdhAtA vedanIya karmInI jaghanya sthitimAM baMdha tarIke vivakSA karI nathI. agIyAramethI caudamA paMta je sukhaduHkhanA anubhava mAtmA kare che, te agIyAramA Adi guNaThANe kevala cegapratyayika baMdhAyela zAtAne nahi, paraMtu dazamA zuzuThANA sudhInI adhAyela zAtA-azAtAnA ja phaLane anubhave che. agIyAramA guNuThANAthI kevaLa ceAnimitte madhAyela sAtAvedanIyane teA uddaya hAya ke na hAya te sarakhu' ja che. kama nA sthitikALanI gaNatrI AtmAnI sAthe ka vaLage tyArathI te AtmAthI te chUTuM paDe tyAM sudhInI gaNavAnI che. sthitikALa daramyAna addhakamanI avasthA e prakAranI che (1) akhAdhAkALa (anuya) ane (2) niSekakALa (bhAgyakALa). auSadhi-rasAyA te khAtAM sAtheja kAma Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 sthitibaMdha rasabaMdha ane pradezabaMdha karatAM nathI, paNa amuka TAIma pachI ja kAma kare cheharaDenuM kArya reca karavAnuM che, te paNa haraDe lIdhA bAda haraDenI bIjI asara thatI hoya te paNa recanuM kArya te amuka TAIma pachI ja kare. cUle caDAvatAM ja tarata kaI paNa cIja pAkI jatI nathI. jevI vastu, te pramANamAM tene pAka thatAM vAra lAge che. tema baMdhAyeluM karma baMdhAtAMnI sAthe ja kAma karatuM nathI. te karmane pAkakALa na thAya tyAM sudhInA kALane jaina paribhASAmAM "abAdhAkALa* kahevAmAM Ave che. kamane e abAdhAkALa vyatIta thaI gayA pachI ja, karma tenuM phaLa devAnuM zarU kare che. ene karmane udaya kahevAmAM Ave che. udaya kALamAM kamane kramazaHbhogavavA mATe karmalikanI racanA thAya che, mATe tene niSekakALa kahevAya che. eTale karmanI jeTalI sthiti baMdhAI. temAMthI amuka sthiti abAdhAkALamAM jAya che, ane bAkInI sthiti niSeka-bhogya kALamAM jAya che. bhAgyA kALamAM karmanAM pugale kramazaH udayamAM Ave che. ane phaLa ApIne AtmAthI chuTAM paDI jAya che. karmanA sthitibaMdhamAM paNa abAdhAkALa ane bhogyakALa niyata hoya che. je karmanI jeTalA keDAcheDI sAgaropama pramANa sthiti baMdhAya, tene teTalA se varSane abAdhAkALa hoya che. jemake mehanIya karmanI utkRSTa sthiti sittera keDIkeDI sAgaropama pramANu baMdhAtI hevAthI utkRSTa sthitimAM tene sAta hajAra varasane abAdhakALa hoya" Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31: jaina nanAkavAda che. e pramANe dareka kama aMge samajavu, sthitikha dha jema ... *utkRSTa ane jaghanya e prakAre kahyo, tema akhAdhAkALa paNu utkRSTa ane jadhanya e prakAre samajavA. utkRSTa sthitie utkRSTa abAdhAkALa ane jadhanya sthitie jadhanya akhA dhAkALa heAya che. dareka karmInA jaghanya sthitima`dhe jaghanya akhAdhAkALa aMtamuttanA hAya che. utkRSTa ane jaghanya sthitimadhanA akhAdhAkALanu dhAraNa upara mujaba che. paNa jIvA aneka che, temAM kaI utkRSTa sthiti khAMdhe che, koI eka samaya nyUna madhe che, koI e samaya nyUna bAMdhe, yAvat kAI paDyeApamanA asakhyAtame bhAge nyUna bAMdhe che, koI tenAthI paNa nyUna khAMdhe che, te tyAM akhAdhAkALanA niyama ze ? tyAM ema samajavuM ke, utkRSTa sthitibadha kare tyAre utkRSTa akhAdhA, eka samaya nyUna kare tyAre paNa utkRSTa akhAdhA, e samaya nyUna adha kare tyAre paNa utkRSTa akhAdhA, yAvat jyAM sudhI palseApamanA asaMkhyAtame bhAge nyUna baMdha na kare tyAM sudhI utkRSTa akhAdhA paDe. palyApamanA asaMkhyAtamA bhAge nyUna baMdha kare tyAre eka samaya nyUna utkRSTa akhAdhA paDe, te khIjIvAra paDyeApamanA asakhyAtamA bhAga eche utkRSTa sthitibaMdha thAya tyAre e samaya nyUna utkRSTa amAdhA paDe. e pramANe pratyeka paLyeApamanA asaMkhyAtamA bhAge akhAdhAnA eka eka samaya nyUna karatAM eka bAju jaghanya sthitimadha ane khIjI khAnu jadhanya akhAdhA Ave. Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitibaMdha rasabaMdha ane pradezabaMdha 313 athavA jaghanya sthitibaMdhe aMtarmuhurtane abAdhAkALa, samayAdhika jaghanya sthitibaMdhathI mAMDI yAvat pApamanA asaMkhya bhAgAdhika baMdhathI AraMbhI bIje 55mane asaMkhyAtame bhAga pUrNa thAya tyAM sudhI be samayAdhika aMtarmuhurtane abAdhAkALa paDe. ema palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgAdhika baMdhe samayasamayane abAdhAkALa vadhAratAM pUrNa keDIkeDI sAgaropamanA badhe so varasane abAdhAkALa hoya. e rIte eka bAju utkRSTa sthitibaMdha ane bIjI Aju utkRSTa abAdhA Ave. ghaNuM jIvone eka sarakhI sthiti baMdhAyA chatAM bhinna bhinna kSetra-kALa ane bhAvAdivaDe thayelI adhyavasAcenI vicitratAnA kAraNe, sarakhI sthiti bAMdhanAra te saghaLA che, te karmane eka ja kSetramAM. eka ja kALamAM ke eka ja prakAranA sarakhA saMgamAM ja anubhavatA nathI. kAraNa ke amuka sthitibaMdha thavAmAM amuka ja adhyavasAya kAraNarUpa che, evuM nathI. eka sarakhe sthitibaMdha thavAmAM aneka adhyavasAyarUpa aneka kAraNe che. eTale sthitibaMdha amuka adhyavasAyathI thAya che, teTale ja sthitibaMdha bIjA aneka adhyavasAyathI paNa thaI zake che. eTale bhinna bhinna javemAM bhinna bhinna adhya. vasAyathI thayela sthitibaMdha sarakhe hovA chatAM paNa, te hareka jI bhinna bhinna kSetrakALAdi ane bhinna bhinna sagamAM anubhave che. te bhinna bhinna saMyegamAM anu Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 jaina dananA karmavAda bhavavAmAM bhinna bhinna adhyavasAye kAraNarUpa che. bhinna bhinna dravya-kSetra-kALa-bhAva Adi aneka kAraNeAnI AtmA para thatI asarane laIne ja adhyavasAyeAnI bhinnatA thAya che. AyuSkama sivAya sAte kamanA akhASAkALanu` pramANa upara kahyA mujaba cAkkasa hAvAthI te sAte kramanA akhAdhAkALa ane bhAgakALa banne maLIne sthitikALanI gaNutrI kahI che. eTale jemake meAhanIya karmInI utkRSTa sthiti sIttera koDAkoDI sAgaropamanI kahI che, temAM sAta hajAra varSa anuya kALanA ane sAta hajAra varSa` nyUna sittera kADAkoDI sAgaropama niSeka (bhAgya) kALanA, ema akhAdhAkALa ane niSekakALa ane maLIne sittera kADAkIDI sAgaropamanI gaNatrIe utkRSTa sthitibadha kahyo che. e rIte zeSa cha kanA sthitimadhane aMge paNa samajavuM, AyuSakamanA akhAdhAkALanuM pramANa niyata nahi. hAvAthI te kamanA sthitimadha amAdhAkALa rahita kahyo che. Ayukama age kahelI sthitikhaMdhanI gaNatrI Ayu bhAgavaTAnA prAraMbhathI pUrNatA thatAM sudhInI samajavI. udayakALa sivAyanI gaNatrI AyunA sthiti dhamAM nathI. eTale Ayu:krama nA akhAdhAkALa uparokta utkRSTa ane jaghanya sthiti sAthe joDayA nathI. vartImAna kALe bhAgavAtA AyuSyanA samaye badhAyela, parabhavanA Ayune akhAdhAkALa, te vatamAna Ayu jeTalu" zeSa rahe teTalA samajavA. temAM a`tamurhutanA AyuvALa Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitibaMdha rasabaMdha ane pradezabaMdha 315 parabhavanuM Ayu paNa aMtarmuhuta pramANa bAMdhanAranA hisAbe Ayune baMdha ane abAdhAkALa baMne jaghanya heya che. aMtarmuhurtanA AyuvALa taMdulIye matsya, te tetrIsa sAgaropama pramANa sthitivALuM sAtamI nArakInuM Ayu bAMdhe. te hisAbe Ayune sthitibaMdha utkRSTa, ane abAdhA jaghanya, hoya che. pUrva koTi varSanA AyuvALe pitAnA te AyunA bhegavaTAthI trIjA bhAganI zarUAtamAM parabhavanuM Ayu aMtamuhurta sthiti pramANa bAMdhe, te hisAbe sthitibaMdha jaghanya ane abAdhakALa utkRSTa hoya che. pUrvakeTi varSanA AyuvALe pitAnA AyunA bhegavaTAnI trIjA bhAganI zarUAtamAM tetrIsa sAgaropama pramANa vALuM deva ke nArakInuM parabhavanuM Ayu bAMdhavAnA hisAbe, te sthitibaMdha ane abAdhA baMne utkRSTa hoya che. A rIte badhyamAna AyunI abAdhA, bhegavAtA. Ayune AdhIna che. paNa baMdhAtA Ayune AdhIna nathI. jyAre Ayu sivAya zeSa sAta kamanI abAdhA, baMdhAtA. karmane AdhIna hovAthI te karmomAM vartatI abAdhA te baMdhAtA karmanI sattAnA viSayabhUta kahevAya che. jethI apavartanA vaDe te karmonI abAdhA uDADI zakAya che, yA te baMdhAtA karmanI svajAtIya prakRtine te samaye je udaya hoya te baMdhAvalikA gayA bAda udIraNA vaDe tene udaya paNa thaI zake che. AyumAM tema banI zakatuM nathI. kAraNa ke bedhyamAna AyunI abAdhA, te baMdhAtA AyunI sattAnA viSayabhUta. Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArA jaina darzanane karmavAda kahevAtI nathI. Ayune svabhAva e che ke anubhavAtA bhavanuM Ayu jyAM sudhI udayamAM vase che, tyAM sudhI baMdhAtA. bhavanuM Ayu, sarvathA-pradeodaya ke rodayathI udayamAM AvatuM nathI. paraMtu anubhavAtA bhavanuM Ayu pUrNa thayA pachI ja - avazya udayamAM Ave che. te dareka karmanI sthitibaMdhanI ceSTha sthita utkRSTa saMkilanTa adhyavasAyarUpa azuddha kAraNe baMdhAtI hovAthI zubha athavA azubha saghaLI karmaprakRtienI (deva-manuSya ane ke tiryaMcAyuM sivAya) utkRSTa sthita azubha kahevAya che. zubha ke azubha karmaprakRtio paikI je je prakRtinA baMdhamAM je je - saMkaleza hetabhUta hoya, te te saMkalezanI vRddhie te te : prakRtinI sthiti vadhu baMdhAya, ane saMkaleza ghaTavAthI ochI - baMdhAya che. - azubha prakRtinA te rasabaMdha aMge paNa tevI ja rIte samajavuM, paNa azubha prakRtinA rasabaMdha aMge svayogya "utkRSTa saMkilaSTa pariNAmarUpe baMdhAtI utkRSTa sthitimAM rasa atyaMta alpa hoya che. jethI zubha karmanI utkRSTa sthiti te rasa kADhI lIdhelI zelaDI jevI nirasa hovAthI azubha kahevAya che. deva-manuSya ane tiryaMcAyune jyeSTha baMdha azubha kahevAtuM nathI. kAraNake e traNa Ayune kema anya zubha prakRtinI hakIkatathI viparIta rIte che. chelanA pariNAme thatA AnaMdhamAM tene Ayu bhAI Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitiba`dha rasaMdha ane pradezAdha 1 zake teTalA pUratA ja sa sa kaleza ke sata vizuddha pariNAma levAnA hoI, te traNa Ayu mAMdhanArA jIvAmAM je sa saliSTa pariNAmavALA hoya che, te jIvA, maMdhAtA AyunI sthiti jaghanya bAMdhe che, ane je sava vizuddha pariNAmavALA hAya che, te badhAtA AyunI sthiti utkRSTa bAMdhe che. vaLI. temAM rasanI hAni-vRddhi paNa sthitinI hAni-vRddhie ja samajavI. eTale alpa sthitiba`dha rasabadha paNa alpa, ane dIrgha sthitikha'dhe rasabaMdha paNa vadhu baMdhAya che. ' 4 5 sasArI AtmAnI mAnasikavAcika ane kAyika pravRtti je ceAgane nAme oLakhAya che, temAM kaSAyane. athavA te rAga-dveSa ane mehanA raMga caDelA hoya che. raMga vinAnuM karU' kapaDuM' jema ekarUpa che, tema kaSAyanA raMga vinAnI mana-vacana-kAyAnrI pravRtti ekarUpa che. paNu kapaDAmAM, jo raMga hAya teA ragamAM halakA ane ghere evA bhedo paDe che; tema yAga vyApAra sAthe kaSAyanA raMga DAya te temAM tIvratA maMdatA evA bhedo paDe che. ragane kAraNe ja kapaDAnA camakanI tIvratA-maMdatA heAya che, tevI rIte ceAgamAM lAgela kaSAyarUpa raMgamAM tIvratA--maMdatA haiAya che. evA tIvra. "ati tIvra, mada-atimaMda kaSAyanA utkrayathI utpanna thayela je Atma pariNAma, te adhyavasAya kahevAya che. jaghanyathI utkRSTa paryaM ta kAyanA asa`khya sthAneA che, tethI tajajanya. adhyavasAye paNa asa`khya che. Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 318 I jenA darzanane karmavAda - have sthitisthAnaka aMge vicArIe! dareka prakRtinA jaghanya sthitibaMdha ane utkRSTa sthitibaMdha vacce -jeTalA samaya teTalAM sthitisthAnake che. e rIte koI savaegya jaghanya sthitine baMdha kare te paheluM sthitisthAnaka, keI samayAdhika jaghanya sthitibaMdha kare te bIjuM sthiti sthAnaka, ema koI traNa-cAra-saMkhyAtA samayAdhika sthitine baMdha kare, yAvat kaI svayegya utkRSTa sthitine baMdha kare te chelluM sthitisthAnaka che. A sthitisthAnene baMdha kaSAya hetu vaDe ja baMdhAte heI pahelethI chellA sthitisthAnaka 'payata amuka sthitinuM sthAnaka amuka amuka hada sudhInA kaSAyeAdaya janya adhyavasAya vaDe baMdhAya che. ema upara uparanAM sthitisthAne baMdhAvAmAM hetabhUta adhyavasAya karatAM, nIce nIcenAM sthitisthAne baMdhAvAmAM hetabhUta adhyavasA mAM, kaSAyanI maMdatA hovAthI, uparanAM sthitisthAnenI apekSAe nIcenAM sthitisthAne vizuddhinAM sthitisthAne kahevAya che. jemake chellA sthitisthAnakanI apekSAe tenuM AgaluM sthitisthAnaka, vizuddhi sthAnaka che. svayegya jaghanya sthitibaMdha ane utkRSTa sthitibaMdha vacce jeTaluM aMtara ochuM, tema sthitisthAnaka chAM. ane aMtara vadhu tema sthitisthAnaka vadhu hoya che. jema raMganuM AdhAra kapaDuM che, tema saMkaleza ane vizuddhine AdhAra ga che. jema jema ga vyApAra vadhAre hoya tema tema temAM vizuddhi ke saMkaleza paNa vadhAre pramANamAM hoI zake che, ane yeganI alpatAe vizuddhi ane saMkaleza Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ritibaMdha rasabaMdha ane pradezabaMdha 319 paNa alpa alpa hoya che. saMkaleza ke vizuddhine AdhAre ja sthitibaMdha thate hAI vadhu saMkaleze sthitibaMdha vadhu, ane ochA saMkaleza ke vadhu viNadie sthitine baMdha alpa alpa thAya che. mATe sIttera keDAkeDi sAgaropama sudhIne utkRSTa sthitibaMdha, mithyASTi bhavya tathA abhavya saMjJIpaMcendriyane ja thaI zake che. ganI alpatAe saMkalezanI paNa alpatA hovAthI saMjJI paMcendriyathI nIcenI jAtinA jIvanamAM teTale utkRSTa sthitibaMdha thaI zakatuM nathI. mithyAdaSTi bhavya tathA abhavya saMpicendriyamAM saMkalezanI vizuddhi thAya, paNa te emAM rahela mithyAtva, aMtaHkaDAkaDi sAgaropamathI ochA sthitibaMdhane yogya adhyavasAye rUpa vizuddhine te utpanna thavA detuM ja nathI. eTale tevA jIne viSe aMtaHkADAkeDi sAgarepamathI ocho sthitibaMdha te thatuM ja nathI. (A jaghanya sthitibaMdha, Ayukarma sivAya sAta karmone samaja.) mithyAtva hoya paNa yuganI alpatAe saMkaleza paNa alpa hovAthI caurindriya, teIdriya, beIndriya ane ekendriyamAM anukrame utkRSTa ane jaghanya sthitibaMdha paNa e che ochI hoya che. paMcendriya jImAM yoganI vizeSatA hovAthI jema saMkaleza vadhu hoI zake che, tema vizuddhi paNa vadhu hoI zake, e hisAbe ekendriyAdi karatAM saMjJIpaMcendriyamAM jaghanya sthiti ochI hovI joIe. paraMtu ganI vizeSatA chatAM teone viSe rahela mithyAtvanA yoge aMtaH Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 jana darzanane karmavAda kaDAkaDi sAgaropamathI ochA sthiti baMdhane yogya adhya. vasArUpa vizuddhi te saMbhavI zakatI ja nathI. mithyAtvanA gayA pachI ja aMtaHkaDAkaDisAgarepamathI ochA sthitibaMdhane gya adhyavasAye rUpa vizuddhi, saMjJI paMcendriya AtmAmAM pedA thAya che. ane tethI ja avirati, samyagadaSTi-dezavirati ane sarvavirati dhArakamAM anukrame saMkhyAta guNa hIna jaghanya sthitibaMdha thaI zake che. , samyakatva, dezavirati, sarvavirati, upazamazreNa yAvatuM kSapakazreNine AdhAra sthiti upaja che. samyakuvA pAmyA pahelAM grenthibheda kare. 69 kaDAkaDi sAgaropamathI adhika sthiti teDe tyAre tyAM (graMthi sudhI) Ave. samyakta pAmyA pachI pRthakRtva teDe te dezavirati pAme. dezavirati karatAM saMkhyAtA sAgaropama sthiti teDI nAkhe tyAre sarvaviratinI prApti thAya. A uparathI samajAze ke sthiti teDI nA zake te graMthibheda, samyakatva, dezavirati,sarvavirati vagere kaIpaNa prApta thatuM nathI. | AtmAnA guNa prApta karavA hoya, karmarAjAnI parAdhI natAthI mukta thavA prayatna Adara hoya te pahelAM karma rAjAnI mudate teDavI paDaze. je karmanI sthiti lAMbI che, tene teDI nAMkhI nAnI karI nAkhavI joIe, e ja sthitibaMdhanI hakIkta samajavAnuM rahasya che. svabhAva-sthi ti-rasa-ane daLIyAM e cAre kaMI karmathI judAM nathI. paraMtu karmanI aMdara rahela e cAre paikI ekalI sthiti ja TuMkAvavAthI graMsthibheda-samyaktvAdi guNenI prApti thAya che Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitibaMdha-rasabaMdha ane pradezabaMdha 326 dareka jIva ekendriyAdi jAtimAM karmanI sthiti laghu bAMdhe che. paraMtu tyAMthI mithyAtva khaseDI zakAtuM nathI.. mithyAtva sahita laghu sthiti paNa AtmAnA svarUpane sAce. khyAla ke heya-ya ane upAdeyane viveka pedA karavAmAM nirUpayegI che. je saMkaleza sAthe mithyAtvane pAsa lAgele hoya, te saMkalezanI vizuddhie kadAca karmasthiti laghu baMdhAya, te paNa tenAthI AtmavikAsamAM AgaLa vadhI. zakAtuM nathI. mithyAtvanA pAsathI rahita dazA prApta karavAmAM te saMjJIpaMcendriya jInI ja karma sthitinI laghutA sArthaka che.. mithyAtva rahita saMkalezavALA jIvane sthitibaMdha aMtaH- kaDAkoDi sAgaropamathI vadhu hotuM nathI, tevI rIte tethI che paNa hotuM nathI. (sAsvAdanathI apUrvakaraNa guNasthAna paryata.) e sthitibaMdha ekendriyAdi jenA sthitibaMdhathI - vadhu sthitivALe hovA chatAM paNa dezavirati-sarvaviratI-u-. pazama zreNi-zapakaNi vagerenI prAptimAM te sthitibaMdha ja upayogI che. jyAre ekendriyAdine laghusthitIbaMdha uparokta guNonI prApti karAvI zakatuM nathI. saMjJIpaMcendriyajati karatAM tenI nIcenI jAtinA jemAM jaghanya sthitibaMdha bhale e che thaI zakatuM hoya, paNa Ayu sivAya zeSa sAta karmanI bAra muhUrta-ATha muhurta-aMtarmuhUrta je jaghanya sthiti kahI che, tevI jaghanya sthiti prApta karI, chevaTe te karmane baMdhavicacheda te. Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 jaina darzanane karmavAda saMjJIpaMcendriya jIve ja karI zake che. saMjJIpaMcendriya jIva AThamA guNasthAnaka sudhI pahoMce, tyAM sudhI te tene jaghanya ane utkRSTa sthitibaMdha aMtaHkaDAkaDi sAgaripamane ja hoya che. (jema nava samayathI mAMDIne samAna muhUrta sudhI aMtamuhunA asaMkhyAtA bheda hoya tema sAdhunA utkRSTa sthitibaMdhathI mAMDIne samayAdhike paryApta saMsI paMcendriyanA (mithyAtva sivAyanA) utkRSTa sthitibaMdha sudhI asaMkhyAtA sthitibaMdhanA bheda haiya, te sarva bhedane aMtaHkeDArkaDi kahevAya che. eTale aMtakaDAkaDipaNuM AThamA guNasthAnaka paryata rahevA chatAM sarvane eka sarakhuM nahIM samajatAM asaMkhya prakAranuM samajavuM. AThamAM guNasthAnakathI AgaLa vadhele AtmA kame krame bAkI rahelAM dareka karmone laghumAM laghu sthitie baMdha karI, ane sarva karmone baMdhaviccheda karatAM mekSasthAnane prApta kare che. guNasthAnakamAM AgaLa vadhavAnI tAkAta jenAmAM pragaTa thaI hoya, teja mekSa prApta karI zake che. tevI tAkAtanuM pragaTavuM saMjJIpaMcendriya sivAya bIjI jAtimAM thaI zakatuM nathI. ekendriyAdi jAtimAM sthitibaMdha aMtaH kaDAkaDi sAgaropamathI te keTaleya ocho hovA chatAM paNa mithyAtva guNasthAnakathI AgaLa vadhavAnI tenI tAkAta nathI. kAraNa ke mithyAtvamehanIyakarma tene AgaLa vadhavA detuM nathI. jyAre aMtaHkeDArkaDi pramANa paNa laghu sthiti AMdhanAra saMjJIpaMcendriya jIvo paikI keTalAka pitAne Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 323 sthitibaMdha-sabaMdha ane pradezabaMdha anAdikALathI rokI rAkhanAra mithyAtva mehanIya karmanA tIvra rasarUpI gAMThane bhedI nAkhI AgaLa vadhe che. A gAMTha bhedavApaNane jaina pAribhASika bhASAmAM graMthabheda kahevAya che. te graMthabheda je adhyavasAyanA baLathI thAya che, tenuM nAma apUrvakaraNa kahevAya che. saMjJIpaMcendriyathI nIcenI jAtimAM granthibheda karavA gya adhyavasAye thatAja nathI. saMjJIpaMcendriyamAM paNa te ja jI granthine bhedI zake che ke, jeoe Ayu sivAya sAte karmonI sthiti patyepamane asaMkhyAtama bhAga nyUna eka kaDAkaDi sAgaropama pramANanI karI hoya. eTale AtmAmAM dIrgha- sthitie baMdhAyela pUrva saMcita karmonI te sthiti teDI nAkhI, upara mujaba TuMkI karI nAkhe ane navI sthiti tethI vadhu na bAMdhe. A rItane laghusthiti baMdha saMjJIpaMcendriya jIvamAM je adhyavasAyanA baLathI thAya, tenuM nAma yathApravRttikaraNa kahevAya che. yathApravRttikaraNa karanAra AtmA, granthideza sudhI pahoM. cele kahevAya che. yathApravRttikaraNa karanAra AtmA graMthabheda kare ja evI ekAMta vAta nathI. keTalAka jIvenuM te yathApravRttikaraNa asaMkhyAta varSe paryata TakI rahe teye paNa granthibheda karavA rUpa adhyavasAya tenAmAM nahi thavAthI te cha yathApravRttikaraNathI paNa chevaTe patita thaI, pUrve karmonI je dIrgha sthiti bAMdhatA hatA te pramANe ja bAMdhavAnuM cAlu kare che. eTale yathApravRttikaraNa karavA dvArA Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzananA kama vAda 324 granthIdeza sudhI pahoMcavA chatAM te AtmA graMthIbheda kare ja evu ekAMtapaNu nathI. chatAMpaNu granthibhedatA yathApravRttikaraNa karyAM bAda ja thaI zake che. yathApravRttikaraNa karyAM vinA, AtmA granthibheda karI zakatA ja nathI. yathApravRttikaraNanA ceAge granthideza nikaTa Ave, vI+llAsa thAya, ane apUrvakaraNa Ave te te apUrNAMkaraNathI granthi bhedI, (mithyAtvanA rasane eche karI) anivRttikaraNa karIne samyaktva pAme, tyAre AtmAnA svarUpanI jhAMkhI thAya. ane hAya-jJeya-upAdeyanA viveka AtmAmAM jAge, 69 koDAkArDithI adhika sthiti uDADI daI granthi sudhI Avela AtmA, apUrva vIllAsathI granthine bhedI ekavAra samyaktva prApta karyAM pachI, kadAca te AtmA mithyAtvI thaI jAya, narake jAya, are nigeAdamAM utarI jAya, te paNa tene saMsAra addha pudgalaparAvata nathI vadhu nahi rahevAthI, 'taHkoDAkoDa sAgarApamathI vadhAre sthitimadha, te AtmAne thatA ja nathI. anAdi kALathI karmI- saMtAnathI veSThita AtmAene kamanI jaMjIrIthI mukta thavA, meAkSaprAptinu' dhyeya ja svIkAravu joI e. meAkSaprApti mATe sAcA svarUpe dharmanI prApti karavI joI e, ane dhane sAcA rUpe pAmavA mATe dubha evA samyaphatvane pAmavuM joI e. dula bha evA samyaktvanI prApti kayA krame prApta thAya che, te aMgenI hakIkata upara darzAvI. temAM prathama Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitibaMdha-sabaMdha ane pradezabaMdha 325 te Ayu sivAya zeSa sAte karmonI sthitinI popamanA asaMkhyAtamA bhAge nyUna eka kaDAkaDi sAgaropama pramANu laghutA karavI joIe. ATalI hada sudhInI laghutAne pAmele jIva ja sthidezane pAmI anukrame apUrvakaraNa ane anivRttikaraNa karI samyakatvane pAmI zake che. pranthideze pahoMcavA cogya karma sthitinI laghutA, jIvane pitAnA IrAdApUrvakanA purUSArtha vizeSathI prApta na thatAM, nadI -ghela-pASANa nyAye akasmAta vege prApta thAya che. nadIemAMthI keTalIkavAra bahuja suMdara AkAravALA ane atizaya lIsA evA pASANe maLI Ave che. e pASANane koI kArIgare kaMI e suMdara AkAra Apela hete nathI, athavA te e pASANane kaI kArIgare evuM atizaya lIsApaNuM paNa ApeluM hotuM nathI. AmathI tema athaDAte kuTAteja, e pASANe evA suMdara AkAravALA ane evA atizaya lIsA banI gayelA hoya che. pASANane evA AkAra ApavAnI sAthe evuM lIlApaNuM ApavuM, e kArIgarane mATeya saheluM te nathI ja. jayAre kudaratI rIte e pASANu athaDAte kuTAte evA banI gayelA hoya che. jIvane granthideza sudhI pahoMcADanArI je karma sthitinI ladhutA thAya che, te laghutA paNa e ja rIte, yathApravRttikaraNa dvArA e karma sthiti khAte khapata thaI javA pAme che. abhavya che ane durbhAgya che paNa Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 jaina darzanane karmavAda grathI deza sudhI pahoMcI zake che, chatAM teo AgaLa vadhI apUrvakaraNa dvArA graMthabheda karI zakatA nathI. ahIM khAsa samajavuM jarUrI che ke, upara mujaba karmasthitinI laghutA thavI e khuba ja mahatvanI vastu che. kAraNa ke jema granthIne bhedavAne purUSArtha, te upara mujaba karmasthitinI laghutAne pAmyA vinA karI zakAtuM nathI, tema zrI jinezvara mahArAje mokSa mATe jaNAvelI kriyAmAM eka namaskAra (navakAramaMtrane) pahelo akSara nakAra ke karemi tene pahele akSara kakAra te paNa te upara mujaba karmasthitinI laghutA pAmanAra bhAgyazALIone ja prApta thAya che. Aje namaskAranA nakAra ane karemi bhaMtenA kakAranI vAta, te yathArtha tatvArtha zraddhAna rU5 samyakatva na pAmele heya tevAone ya mATe paNa samajavI. samyakatva rahita che te zuM, paNa abhavya jIve ke je kaI kALe mokSa mAnatA ja nathI, ane mAnavAnA paNa nathI, ane jene mokSanI IcchA thaI nathI, ane thavAnI paNa nathI, teone paNa navakAra mahAmatraM, athavA zrI navakAra mahAmatranuM "name arihaMtANuM evuM paheluM pAda, athavA te "name arihaMtANa e pAdamAM prathama akSara "na," "name arahiMtANuM" e padanA "na tarIke tyAre ja prApta thAya che ke, jyAre te granthidezane pAmavA jegI karmasthitinI laghutAne pAmelA hAya karemi bhaMtenA Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 327y. sthitibaMdha-sabaMdha ane pradezabaMdha kakAranI prApti aMge paNa e rIte ja samajavuM. A sivAya karmanI, uparamujaba laghutAnI AvazyaktA jaNAvatAM vaLI paNa zAstro kahe che ke, bhagavAna zrI jinezvaradevee pharamAvela kRtadharma ane cAritradharmanI dravyathI paNa AMzika AcaraNa, granvideza pahoMcavA jegI karmasthitinI laghutAne pAmelA AtmAo ja karI zake che. karma sthitinI laghutAne aMge upara mujaba navakAramaMtra-karemibhaMte ane zrI jinezvaradevakathita kRtadharma ane cAritradharmanI dravyathI paNa AMzika AcaraNa AcaranArAomAM e paNa cokkasa che ke, "e jemAM koI paNa karma pUrNa eka kaDAkaDi sAgaropama sthitinuM baMdhAya, tevA tIvra bhAvanA azubha pariNAme pragaTatA ja nathI." rasthideze AvavA jegI karmasthitinI laghutAne pAmelA badhA ja jema granthibheda karI, samyaktvane pAmI ja jAya. e niyama nahi hovA chatAM paNa, jIva jyAM sudhI sthideze AvavA jegI karmasthitinI laghutAne pAme nahi, tyAM sudhI te jIva granthibheda karI samyakatva pAmI zakate ja, nathI. tevI ja rIte navakAra-karemibhaMte ane zrI jinezvaradeva kathita zratadharma ane cAritradharmanI dravyathI paNa AMzika AcaraNa aMge samajavuM. upara mujaba laghu sthitibaMdha hoya, te paNa je samyakatvanI prApti na thAya te temanI e sthiti kAyama TakI rahenArI kahevAya nahi. vadhumAM vadhu asaMkhyAtA kALa pachI Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rA jaina darzananA karmavAda tA e jIva granthidezathI kAMtA AgaLa vadhIne samyagda nanAdizuSNeAne upAje, ane kAM tA e pA huThI javA pAme. samyaktva-dezavirati-sava virati-upazamazraNa ane kSapamazreNinI prApti, AtmAnA tevA prakAranA purUSArthanA ceAge che, jyAre A granthidezanI prApti bhavitavyatAe ja che. eTale A sthitithI patita thayA bAda punaH A sthitinI prApti ApaNA purUSArtha ne Adhina naDhui hovAthI, granthidezane pAmela AtmAe granthibheda karI, samyaktva prApta karI, krame krame dezavirati-savirati Adi guNene prApta karavAmAM prayatnazIla banI rahevA jAgRti rAkhavI joI e. te ja kama sthitinI laghutAnI prApti sAka che. sthitakha dhanA A svarUpane samajI, svahitakAmI AtmAee eTalI kALajI teA avazya rAkhavI joI e ke, peAtAnA AtmAmAM azubha pariNAma nahi pragaTavA devA mATe tayaiAgya nimittothI dUra rahevu joI e. kadAca nimi ttavazAt azubha pariNAma pragaTI jAya te paNu, tene tIvra nahi banavA devAnI kALajI rAkhavI joI e. AtmA jema guNu-sampanna banatA jaze, tema tema tene thate kama khaMdha, azubha rUpe thate aTakI jaI zubha rUpamAM thate jaze. ane jemajema AtmAnA pariNAma vizuddha thatA jaze, tema tema kramekrame nija rA karatA te AtmA, pariNAme sava kama thI rahita meAkSadazAne pApta karI zakaze. samayaH-- ahI rasa eTale zuM ? te samajavu' paheluM jarUrI che. . Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitibaMdha-rasamadha ane pradezAdha 329 ka rUpe piraNAma pAmelA kAmaNuva NunA pudgalemAM sva svabhAvAnusAra jIvane anugraha (guDa ephekaTa ) ke upadhAta ( eDa ephekaTa ) karavAmAM nyUnAdhika sAmarthya ( pAvara ),tene kaOrasa kahevAya che. jagatamAM keTalIye vastu evI che ke samAna-svabhAvIya te pRthak pRthak vastue, jIvAne peAtAnA svabhAva khatAvavAmAM eka sarakhu sAmarthya dharAvatI nathI. eka sarakhuM sAmarthya nahi dharAvavAnA hisAbe temanA svabhAvanI asara paNa jIva upara eka sarakhI thatI nathI. v anugraha prApta karAvavAnA svabhAvavALI vastuo paikI je vastunu sAmarthya (pAvara) vadhu, tema tenI kiMmata vadhu sArI aMkAya. tethI viparIta eTale upaghAta prApta karAvavAnA svabhAvavALI vastuo paikI je vastunu' sAmarthya Achu tema, te svabhAvavALI vadhu sAmarthya yukta vastuo karatAM sArI gaNAya. A hakIkata shelAIthI samajI zakavA mATe manukhyAne anekavAra upayegI ' su'nuM draSTAMta laI e. vAyu haravA mATe yA te jaTharAgni prakrIpta karavA mATe yA te suMThanA guNane anurUpa zArIrika cikitsA mATe suMDhanA upayAga karavAnI prathA ApaNAmAM vizeSa karIne pracalita che. vividha prakAranI suDha khajAramAM vecAtI hAvA chatAM, ApaNe amuka ja sthAne utpanna thatI suMThane vadhu ki`matI gaNIye chIe. tamAma sthAnAnI su| mukhyatve te upara mhela zArIrika cikitsAnA upayAga mATeja bajAramAM vecAya che, tema chatAM ekaja svabhAvavALI te su'ThAmAM peAtAnA svabhAvAnusAra asara karavAmAM vadhu pAvaravALI suTha vadhu Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 jaina darzananA karmavAda ki`matI gaNAya che. ane mANasA vadhu kiMmata ApIne te pahelI kharIde che. tamAma su'DaeN sarakhA svabhAvavALI hAvA chatAM temAM sAmarthya ( pAvara )nI nyUnAdhikatA utpanna thavAmAM tenA utpatti sthAne tene pASaka sayAganI nyUnAdhikatA yA te anukula-pratikUlatA ja kAraNabhUta che. e draSTAMtane anusAre kASAyika adhyavasAyathI niyata thatI kama'nA rasakha'dhanI hakIkata paNa ApaNe vicArIne samajI zakIye, 330 A jIva kASAyika adhyavasAya vaDe,anaMtAnaMta pradeze cuta, anaMta sakhyA pramANe kama skaMdhAne, eka vivakSita samaye, pratyeka Atmapradeze, grahaNa kare che. te pratyeka pratyeka kapradezamAM sva svabhAvAnusAra AtmAne anugraha( guTa ephekaTa) ke upaghAta (beDa ephekaTa) karanAra rasavibhAga (anaDIvAI Debala pATIkala ek pAvara)nuM pramANa, ochAmAM ochu' (east) paNa sarva jIvathI anaMta guNu saMkhyA pramANu tA hoya ja che. vaLI ekaja samayamAM grahaNa thayelA karma pudgalAnA pratyeka pradezamAM rasAvibhAganI sa`khyAnuM pramANa eka sarakhuM nahi hotAM hInASika hAya che. ekaja adhyavasAya vaDe grahuNu thatA sa`paramANu emAM eka sarakhI yAgyatAne abhAva hAvAthI, grahaNa samaye thatuM rasanuM pariNamana, hInAdhika paNe thAya che. te sarva hInAdhikapaNAnA samudAya te eka anubhAgamadha sthAna kahevAya che. krama prAyeAgya vaga NAmemAM AtmAne anugraha ke upaghAta karavAnuM sAmarthya, (pAvara) tene jIve grahaNa kayA pahelAM hetu nathI. te pudgalAne jIvavaDe gaNu Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitibaMdha-rasabaMdha ane pradezabaMdha 331 karAtA samaye ja temAM jJAnAvaraNatvAdi vicitra svabhAve utpanna thavAnI sAthe ja, jIvanA kASAyika adhyavasAvaDe anugraha ke upaghAtanA sAmarthyanuM nirmANa thAya che. pudgalanA AvA vividha pariNAme jagatamAM paNa ApaNe -pratyakSa anubhavIe chIe. eTale karmarUpe pariNAma pAmela. kAmaNavagaNanA pudgalamAM amuka svabhAva ke sAmarthyanuM nirmANa A rIte thAya, temAM kaMI asaMbhavita jevuM nathI. Adhunika rasAyana zAstramAM amuka praga dvArA amuka amuka vastuomAM utpanna thate amuka prakArane svabhAva ane sAmarthya, e karmapradezamAM utpanna thatA svabhAva ane sAmathyanI hakIkatane satyarUpe puravAra karavAmAM sacoTa daSTAMtarUpa che. anaMta jJAnIoe kahelAM sarva vacanenI khUba dIrgha dRSTithI gaveSaNa karIe te AjanA vaijJAnika pragathI ApaNe je thanathanATa anubhavIe chIe, te thanathanATa, sarvajJa dee kahela tatvajJAna AgaLa tucchavat che. sUryanA tejane jeNe na joyuM hoya ke na sAMbhaLyuM hoya, tene eka TamaTamIyA dIpakane prakAza paNa AnaMdamagna banAve, temAM kaI Azcarya na kahevAya. rasabaMdhanA svarUpa kathanamAM vaparAtA keTalAka saiddhAMtika zabdonI samajaNa na paDe te, te viSaya samajavAmAM muzkelI ubhI thAya. eTale prathama te te pAribhASika zabdonI spaSTatA karI laIe. eTale A viSaya samajavAmAM sulabhatA rahe.. karmapradeza-karmarUpe pariNAma pAmela puddagala skadhane avibhAjya (anADIvAI DebalapATakala) bhAga, Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 jaina darzanane karmavAda rasAnubhAga yA rasAMza-karmane avibhAjya rasa - (anaDIvAI Debala pATIkala opha pAvara). anubhAgavagaNA- sarakhI saMkhyA pramANu rasAMzavALA karma pradezane samUha. (loTa). anubhAga spardhaka-abhavyathI anaMta guNa athavA siddhajIthI anaMtamA bhAga pramANe anubhAga vagaNanA samUhanuM ekIkaraNa. (grupa opha lATasa). anubhAga baMdha-abhavyathI anaMta guNa athavA siddhajIthI anaMtamA bhAga pramANa saMkhyAyukta anubhAga paddha kesa (grupa opha gupsa)mAMnA, karma pradezanA rasazasamUhunA ekIkaraNathI utpanna thayela sAmarthya. athavA vivakSita samaye - AtmAe grahaNa karela saMpUrNa karma skane sAmuhika pAvara eka samaye jIve grahaNa karela hInAdhika pramANa rasAvibhAgavALA te karma skaMdhamAMnA ochAmAM ochA (feast) rasAvibhAgoe yukta je karmapradezone samUha te eka vargaNa kahevAya che. tenAM karatAM eka rasAvibhAga adhika pramANavALA je karma pradezane samUha te dvitiya vargaNA kahevAya che. ema eka eka rasavibhAganI vRddhivALI karma pradezonI krame krame vargaNa karatAM, abhavyathI anaMta -guNa athavA sarva siddhathI anaMtamA bhAga pramANa vargaSNAo kahevI. pratyeka vargaNAmAMnA karmapradeza samUha, pUrvanI vagaNA karatAM eka eka rasavibhAge adhika rasAMsavALA hevA chatAM, te pradeza samUhanI saMkhyA, pUrvanI vargaNanA pradeza samUhathI vizeSa hIna hoya che. eTale ke pratyeka - vargaNAe ekaeka rasAvibhAganI vRddhi thavAnI sAthe pradezasaMkhyA ochI thatI jAya che. Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 333 sthitibaMdha-rasabaMdha ane pradezabaMdha upara kahyA mujaba abhavyathI anaMtaguNa athavA sarva siddhathI anaMtamA bhAga pramANa saMkhyAyukta vargane. samudAya te spaddhaka kahevAya che. have te pahelA spaddhakanI chelI vargaNAmAMnA pratyeka karmapradezanA rasAvibhAganI saMkhyA karatAM sarvajIvathI anaMtaguNa jeTalA anaMtAnaMta, rasAvibhAga adhika saMkhyA pramANa rasAvibhAgavALA karma pradezone samUhavALI bIjA spaddhakanI pahelI vargaNa hoya che. tenA karatAM eka rasAvibhAga adhika pradezavALI bIjI varganuM hoya che. e rIte bIjA spaddhakamAM paNa eka eka rasAvibhAganI vRddhie prathama spaddhaka pramANa vaNAe samajavI. ane e rIte abhavyathI anaMtaguNa athavA sarva siddhanA anaMtamA bhAga pramANu spaddha ke kahevAM. te pratyeka spardhvakanI pahelI vargaNAmAMnA pratyeka karmapradezamAM pUrva spardhakanI chellI vagaNamAM rahelA pratyekapradezanA rasAvibhAge karatAM anaMta guNa rasAvibhAge samajavA. A pramANe ochAmAM ochA rasAvibhAgavALA karmapradezonI vagaNAthI prAraMbhI,abhavyathI anaMtaguNa athavA sarvasiddhinA anaMtamAbhAga pramANa spaddhaka sudhImAM hInAdhikapaNe rahela rasAvibhAgone je samudAya te paheluM anubhAga (rasa) baMdhasthAna athavA jaghanya anubhAga (rasa) baMdhasthAna kahevAya che. A jaghanya anubhAga baMdhasthAnamAM upara kahyA mujaba rasAvibhAganA samudAyathI eka paNa rasAMza nyUna rasasamudAya kaI paNa karmane heya ja nahiM. tyArapachI kamekame eka Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzananA karmavAda anubhAgama'dha pramANu rasanI vRddhie utkRSTa ( hAIesTa ) rasabaMdha sudhI kanA rasanuM pramANu samajavu. eka eka anubhAga aMdha sthAnanI vRddhimAM pUrvanA anubhAgaba`dha sthAnathI pachInA anubhAga ma`dhasthAnamAM spaddha konI saMkhyA anaMtabhAga adhika samajavI. tathA pUrvanA anubhAgasthAnanA chellA spaddha kanI chellI vaNAnA koIpaNa ka`pradezanA rasANumAM sajIvathI ana`taguNu saMkhyA pramANu rasAchu umeratAM jeTalA rasANu thAya, teTalA rasALu, pachInA anubhAgasthAnanA pahelA spaddhakanI pahelI va NuAnA koipaNa kama pradezamAM samajavA. A rIte eka anubhAga sthAnanA kula rasAMzanI sakhyA karatAM, pachInA anubhAgasthAnamAMnA rasAMzezanI adhikatA samajI zakAze. ane rasAMzonI adhikatAnA hisAbe pUnA anubhAga sthAna karatAM pachInA anubhAga sthAnanI tIvratAnA paNa khyAla thaze. kAraNake anubhAgasthAnAmAM jema jema rasAMzonI adhikatA, tema tema te te anubhAgasthAnadvArA jIvane upaghAta ke anugrahanI asara vadhu thAya che. 334 ahIM tA mAtra jaghanya anubhAga (rasa) sthAnanuM -svarUpa vicAyuM. tenA karatAM AgaLa AgaLanAM anubhAga sthAnAmAM rasanI tIvratA samajavA mATe anubhAga sthAnamAM kaMDaka prarUpaNA tathA SasthAnaka prarUpaNAnuM svarUpa, paMcasa gRha, kammapayaDI vagere graMthAthI samajavu' atyaMta Avazyaka che. ahI te mAtra viSayanirdeza karyAM che, anubhAgasthAnAmAM samajavAnI sugamatA mATe A te mAtra viSaya praveza che. Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 sthitibaMdha-rasabaMdha ane pradezabaMdha uparokta graMthomAM darzAvela A viSayanI hakIkata aMge rUci pedA karavAmAM ahito mAtra aMgulinirdeza che. eTale mumukSu AtmAoe A viSayane gurUgamathI yA te mahAna grathI atispaSTapaNe samaja te Atmazuddhi mATe atyaMta jarUrI che. - zAstromAM AvA sUkSma viSayanI vicAraNAmAM zAstrIya paddhatie keTalIka saMkhyA darzAvavAmAM AvI che. je saMkhyAne oLakhavA mATe Adhunika gaNatrIvALI saMkhyAmAM kaI saMjJAja nathI, tevI saMkhyAne samajavA mATe zAstrakAroe draSTAMtadvArA upamAo ApI tenI amuka amuka saMjJAo ApelI che. viSaya samajutImAM AvatI evI saMkhyAvAcaka saMjJAo keTalAka saMdigdha AtmAone zuSka lAge che. paraMtu evAoe samajavuM joIe ke e rItanI saMkhyA sUcaka saMjJAone mahApurUSee zAstramAM upayoga na karyo hota te AjanA bAlajI ati mahatvanA adhyAtmaviSayanA jJAnathI sarvathA vaMcita ja rahI jAta. moTAmAM moTI ke nAnAmAM nAnI aMka saMkhyA samajavA mATe te mahApurUSae AvI saMkhyAsUcaka saMjJAothI te te saMkhyAnI samajane evI sugama banAvI che ke te jotAM te bhAvadayAnidhAna te mahApuruSo pratye aneka bhavyAtmAenAM zira jhukI jAya che. bhautika lAlasAmAM magna banI rahenAra ane adhyAtmajIvananI upekSA karanArAone AvI hakIkate pratye sUga Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ racanA jaina darzanane karmavAda Ave e svAbhAvika che. eka tArAnuM amuka varSe teja ahIM Ave che, eka tAre amuka karoDa varSe amuka pramANamAM ApaghAta karate jAya che, eka paramANu eka rajakaNane amuka koDane bhAga che, AvI karaDe, abajo, saMkhyAta, asaMkhyAta, tathA anaMtanI vAtavALA Adhunika vijJAna viSe prasiddha thatA lekha vAMcatAM jene mAnasika parizrama nathI anubhavAte, temAM AvatI hakIkata jene vicitra nathI lAgatI, te hakIkatanI sUkSamatA samajavA mATe vaijJAnikoe racelI amuka amuka saMjJAvALI zabdaracanA jene haMbaka nathI lAgatI, tevA manuSya A adhyAtmajJAna aMgenI AvI sUkSma hakIkata pratye upekSAvRtti, vRNe ke avizvAsa kema rAkhatA haze? ' are! Adhunika vijJAnanI uparokta hakIktane jene magajamAM khyAla paNa nathI, ane samajI zake tevI zakti paNa nathI. evA manuSya paNa vijJAnanI sarva hakIktane saMpUrNa satya samaje che. vaLI bhaviSyamAM bIjI paNa vijJAna siddhi karavAnA vaijJAnika prayatna pratye vizvAsa daSTie jue che. AvA manuSya paNa anaMtajJAnI puruSoe kahela adhyAtma viSayaka hakIkatane satyapaNe svIkAravAmAM svabuddhigamyane ja Agraha seve che. svabuddhigamyathI viparIta hakIkatane svIkAra karavAmAM teo lezamAtra taiyAra nathI. AvA manuSya kevaLa dayAne ja pAtra che. ethI vizeSa zuM kahI zakAya? avizvAsanA sUkSma hIrA manuSya Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitibaMdha-rasabaMdha ane pradezabaMdha 337 rasa eTale zuM ? enI spaSTatA ApaNe A pramANe vicArI, chatAM e viSayanI ati spaSTapaNe ane vistRta rIte samajaNa prApta karavA pahelAM punaH eka vakhata rasabaMdhanI vyAkhyA vicArI jaIe. "jJAnadarzanAdi AtmaguNone hinAdhika pramANamAM dabAvI zakavAnI ane nyunAdhika rIte sukha-dukhanI asara AtmAne pedA karavAnI, pariNAmane anusarI karmaparamANuMomAM utpanna thayelI je zakti, tene rasabaMdha kahevAya che." AtmA pratyeka samaye mithyAtvAdi hetue vaDe anaM. tAnaMta pradezayukta anaMta karmaska dha grahaNa kare che. chatAM upara kahyA mujaba AtmAnA jJAnAdi guNene dabAvavAnI ke sukha-dukhane anubhava karAvavAnI zaktinuM pramANa eka jIva AzrayI karyagrahaNanA samayamAM grahita karma skaMdhamAM pratyeka vakhate eka sarakhuM ja hoya e niyama nathI. vaLI eka samaye kamaskane grahaNa karatA ghaNuM ja AzrayI paNa pratyeka jIve grahita karmoskomAM rasabaMdhanI samAnatA hoya, evo. paNa niyama nathI. A badhA rasabaMdhamAM bhinnatA hoya che.. te bhinnatA anaMtaprakAranI hovAthI rasabaMdha yA anu. bhAgabaMdha anaMta prakArane kahyo che. anaMta prakAre thatA te anubhAgabaMdha paikI jaghanyamAM jaghanya thate rasabaMdha te paheluM anubhAga baMdhasthAna gaNAya. A jaghanya yA pahelA anubhAga baMdhasthAnamAM paNa keTalA. rasazene samuha hoya che, te agAu kahevAI gayuM je. 22 Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 jaina darzanane karmavAda che. tyArapachInA anubhAgasthAnamAM anukrame rasazenI pracuratA hovAnA aMge pUrvanA anubhAgabaMdhasthAnathI pachInA anubhAgabaMdhasthAnamAM sAmarthyanI vizeSatA hoya che. anaMta anubhAgabaMdha sthAne anulakSIne anaMta prakAre thatA karmanA rasane bAlajI sulabhatAthI samajI zake, eTalA mATe jJAnI purUSoe te tamAma prakAranA karmarasanu vagIkaraNa cAra vibhAgamAM karyuM che. te cAra vibhAga A pramANe che. 1 maMda (Dilute) 2 tIvra (Concentrated) 3 tIvratara (More concentrated) 4 tIvratama (Most concetrated). - A cAra vibhAgamAM vargIkaraNa karela rasane jJAnioe anukrame eka sthAnikarasa, kristhAnikarasa, tristhAnikarasa ane catuHsthAnikarasa, e rItanI saMjJAo ApIne samajAvyA che. atimaMdathI AraMbhI amuka hada sudhInA anaMta bhedo eka sthAnika rasamAM, tyAra pachInA kramazaH caDatA caDatA anaMta bhedo dristhAnikarasamAM, tyAra pachInA anaMta bhedo visthAnikamAM ane tyArapachInA anaMtabhedo catuHsthAnikAsamAM samAya che. pratyeka sthAnakamAM AvatA rasabhedomAM paNa sAmarthya nA hisAbe jaghanya-madhyama ane utkRSTapaNuM vicArI zakAya che. kAraNake temAM maMda(dilute) atimaMda(More dilutte) Adi aneka bhede rasa hoya che. zubhakarmanA rasane ane azubhakarmanA rasane anukrame Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitima dha-rasabaMdha ane pradezAdha 339 khIra-khAMDanA rasanI ane kaDavAturIyA ke lIMbaDAnA rasanI upamA sarakhAvI zAstramAM tenuM eka sthAnakAdipaNuM evI rIte samajAvyu` che ke, lIMbaDA Adine svAbhAvika eTale ke jevA hAya tevAne teveAja rasa te ekasthAnika--ma rasa kahevAya che, e bhAga ukALatAM eka bhAga khAkI rahe tene esthAnika tIvrarasa kahevAya che, traNa bhAgane ukALatAM eka bhAga bAkI rahe tene traNasthAnika tIvratara rasa kahevAya che, ane cAra bhAgane ukALatAM eka bhAga khAkI rahe tene cAra sthAnika tIvratama rasa kahevAya che. A dRSTAMte ka rasanu paNa ekasthAnikAdipaNuM samajI levu'. A ekasthAnikAdika rasamAM anukrame ana taguNa tIvratA che. cAra bhede thatu vagI karaNu kaSAyanI apekSAe che. rasamadhanu kAraNu kaSAya hAvAthI cAra kaSAyeAvaDe thatA rasamadhanA anatabhedonA samAveza, sthUlapaNe cArabhedamAM ja karavAmAM Avye che. rasabaMdha samaye vRddhi pAmatI kaSAyanI pracuratAe punya prakRtie maMda rase ane prApaprakRtie tIvra rase baMdhAya che. AtmAnA niLa pariNAma samaye ke ati nima`La pariNAma samaye punya prakRtiene rasa catuHsthAnika ane pApa prakRtinA eka ke be sthAnika rasa badhAya che. maMda zubhapariNAmamAM vA AtmA, punyaprakRtine tristhAnika rase ane pApaprakRtine paNa tristhAnika rase khAMdhe che; kliSTa pariNAmanA cege punyaprakRtine Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34. jaina darzanane karmavAda pristhAnika rasa ane pApaprakRtione catuHsthAnika rasa baMdhAya che. ahIM je eka sthAnakAdi rasabaMdhamAM kAraNabhUta kilaSTha, ane nirmaLa pariNAmanI hakIkata kahI te anaMtAnuMbaMdhI Adi cAra kaSAyanI apekSAe kahI che. te pariNAmamAM kAraNabhUta te te kaSAyanI paNa maMdatA ke tIvratAnA hisAbe te te kaSAyane anulakSIne baMdhAtA eka sthAnakAdi rasamAM paNa je maMdatA ke tIvratA hoya che, te hakIkata have spaSTapaNe vicArIe. kAraNa ke eka sthAnakAdi pratyeka rasabaMdha paNa aneka prakArane che. sthitibaMdha ane rasabaMdhane AdhAra kaSAya hovAthI anaMtAnubaMdhi kaSAyanA udaya vaDe saghaLI azubha prakRtiene catuHsthAnika rasa, apratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyavaDe traNa DhANIye rasa, pratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyavaDe beThANIye, ane saMjavalana kaSAyavaDe ekathAnane rasa baMdhAya che. zubha prakRtiene rasa ethI viparIta rIte baMdhAya che. eTale ke anaMtAnubaMdhI kaSAyanA udayavaDe punya prakRtiene beThANI, apratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyavaDe traNaThANI, pratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyavaDe ane saMjavalana kaSAyavaDe caDhANiye rasa baMdhAya che. paNa emAM vizeSatA eTalI che ke, saMjavalana kaSAyevaDe tIThANIyerasa baMdhAya che. je je kaSAnA udaye zubhAzubha karmaprakRtione Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitibadha-rasabaMdha ane pradezAdha 341 je je sthAnikarasa kharUMdhAya che, te te sthAnakanA rasa pApa prakRtiomAM tIvrapaNe ane punya prakRtimAM madapaNuM adhAya che. te te sthAnika rasabaMdhamAM hetubhUta te te kaSAyA jema jema ghaTatA jAya tema tema punya prakRtienA te te sthAnika rasamAM vRddhi ane pApaprakRtinA rasamAM hAni thatI jAya che. chevaTamAM dazamAguNasthAnakanA aMta samaye kaSAya atyaMta mada hAvAthI punyane atyaMta utkRSTa ane pApanA atyaMtahIna rasamadha thAya che. A uparathI samajI zakAya che ke kaSAyanI tIvratAe punyaprakRti madarase, tathA pApaprakRti tIvrarase badhAya che. ane kaSAyanI maMdatAe punyaprakRti tIvrarase ane pApa prakRti maMdarase khaMdhAya che. ahIMyAM khAsa samajavu' jarUrI che ke-game tevA saMkilaSTa pariNAma thavA chatAM jIva svabhAve punyaprakRtine eka sthAnika rasabaMdha teA thatA ja nathI. sakilaSTa pariNAmanI jIva upara game teTalI asara thAya te paNa punya prakRtienA dvisthAnika rasabadhathI eche. rasama dha na thAya, eTalI tAni latA avazya rahe che. jo ke zubha ane azubha mane ka prakRtimAM cAre prakAranA rasasthAnikonI hakIkata zAstramAM Ave che, te uparathI zubha prakRtienA prAthamika dvisthAnika rasamAM te prakRtinu eka sthAnikapaNuM samajI levuM. vaLI azubha prakRtie aMge paNa samajavuM jarUrI che ke kevalajJAnAvaraNIya sivAyanI cAra jJAnAvaraNIya, kevaladarzonAvaraNIya sivAyanI traNa danAvaraNIya, puruSaveda, saMjavalana krAdhADhi cAra tathA pAMca aMtarAya ema sattara prakRtie sivAyanI bAkInI pApaprakRtiomAM paNa ekasthAnika Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 jaina darzanane karmavAda rasabaMdha thatuM nathI. kAraNake azubha karma prakRtionA eka sthAnika sabaMdhane yogya adhyavasAyane saMbhava te anivRtti bAdara saMparAya guNasthAnakanA saMkhyAtA bhAga gayA pachI ja hoya che. ane te te samaye uparokta sattara prakRtie sivAya bAkInI azubha prakRtionA baMdhahetuone ja viccheda vate che. baMdha hetuonA abhAve te prakRtionA baMdhane ja abhAva hoya, pachI rasabaMdha zAmAM paDe? eTale te prakRti enA baMdha hetuonuM jyAM sudhI hovApaNuM hoya tyAM sudhImAM te prakRtionA ekasthAnika rasabaMdhane vegya adhyavasAye je hetA nathI. paNa dristhAnika, tristhAnika ke catu sthAnika rasabaMdhane egya ja adhyavasAye hoya che. tathA kevalajJAnAvaraNIya ane kevaladarzanAvaraNIya, e be prakRtio anivRti bAdara saMparAya guNasthAnaka pachI paNa baMdhAya che. paraMtu A banne prakRtie sarvaghAtI hevAthI ochAmAM ochA paNa dristhAnika raseja baMdhAya che, paraMtu eka sthAnika rase baMdhAtI nathI. rasa baMdhamAM kAraNabhUta kASAyika adhyavasAye zubha ane azubha ema be prakAre che. temAM kaSAyanI hInatAthI vartatA adhyavasAyane zubha adhyavasAya kahevAya che. ahIM adhyavasAyamAM zubhAzubhapaNuM apekSApUrvaka kahevAmAM AvyuM che. je prakAranA kaSAyanA udaye vartatA je adhyavasAye eka samaye azubha kahevAya che, teja adhyavasAye Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 343 sthitibaMdha-rasabaMdha ane pradezabaMdha amuka samaye zubha kahevAya che. jo ke A hakIkta ghaNune AzcaryabhUta lAge. paraMtu te saheje samajI zakAya tevI vastu che. se DIgrIthI ekase pAMca DIgrI sudhI caDhate tAva, vRddhi pAmatuM hoya, tyAre tene dareka poInaTa lAnisUcaka thAya che, ane pAMca DIgrIthI hInatA pAmavA TAIme eTale utaratA TAIme te ja poInTa AnaMdasUcaka gaNAya che. A rIte 1 thI 5 DIgrI sudhInA dareka piITamAM apekSAbhedathI vicArIye te sArA ane narasApaNuM bane saMbhava che. e rIte vRddhi pAmatA kaSAyenI apekSAe vartatA je adhyavasAye azubha kahevAya che, te ja adhyavasAye osaratA (kSINa thatA) kaSAyenI apekSAe zubha kahevAya che. caDhatA guNasthAnakavALA jInI apekSAe je kASAyika adhyavasAye zubha che, te ja kASAyika adhyavasAya, paDatA jIvanI apekSAe azubha che. zubha adhyavasAyethI karmaskAmAM utpanna thate rasa AlphArkzanya che. ane azubha adhyavasAyethI utpanna thata rasa aniSTa che. karmanA pratyeka sthitisthAnakabaMdhamAM tIvra-tIvratara-manda ane mandarAdi, asaMkhya lekAkAza pradeza pramANa kaSAdayanAM sthAne che. AmAM amuka eka sthitibaMdhane gya bhinna bhinna kaSAyadaya hevA chatAM, ghaNuM jIva AzrayI sthiti sarakhI ja baMdhAya che. Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 jaina darzanane karmavAda paraMtu sarakhI sthiti baMdhAvA chatAM te karmane bhogavaTo sarakhI rIte thatuM nathI. pRthaku pRthapha rIte heya che. eTale ke karmanA eka ja sthitisthAnakane judA judA jIve dravyAdi bhinna bhinna sAmagrI pAmIne ja anubhave che. Ama thavAmAM te saghaLA ane eka ja sarakhe sthitibaMdha thavA TAIme vartatA bhinna bhinna kaSAdaya yukta pariNAma, ane dravya, kSetra, bhAva ane bhavAdinI aneka vicitratA rUpe kAraNe ja AbhArI che. A vicitratAne hisAbe ekanAeka sthitisthAnaka baMdhamAM rasabaMdha paNa bhinna bhinna prakAre thAya che. jethI eka ja sthitisthAnaka anubhavatA te dareka jIve, te karmane rasane koI maMda, -atimaMda, tIvra ane tIvratama ema alaga alagarUpe bhogave che. sthitibaMdha te kaSAyadaya janya adhyavasAyathI baMdhAya che jyAre rasabaMdha lezyAyukta kaSAyadayathI baMdhAya che. aneka jIvonI apekSAe sthitisthAnAdhyavasAyamAM anubhAga banyAdhyavasAye vicArIe te sarvajaghanya sthitibandhahetubhUta kakSAdayamAM kRSNAdilezyA pariNAmarUpa anubhAgabaLyAdhyavasAyasthAne alpa hoya che, tenAthI dvitIyAdi sthitibandha hetubhUta kaSAyadayamAM anukrame vizeSAdhika anubhAgabadhA vyavasAyasthAne hovApaNuM utkRSTa sthitibadha sthAnahetubhUta kaSAdaya sudhI samajavuM. e rIte vizeSAdhikapaNue karIne vicAratAM, jaghanya kaSAdayathI prArabhIne asaMkhya lekAkAza pradezapramANa kaSAyadayasthAna Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 345 sthitibaMdha-rasabaMdha ane pradezabaMdha atikramatAM anaMtara kaSAdayasthAnamAMnA anubhAga banyAvyavasAyasthAnonI saMkhyA dviguNa hoya che. e rIte utkRSTa sthiti banyAdhyavasAyasthAna sudhInA sthAnamAM asaMkhya kAkApradezapramANu kaSAyadayasthAna atikamavAvaDe pratyeka pratyeka antare anubhAga banyAdhyavasAyasthAnonI saMkhyA anukrame dviguNa samajavI. asaMkhya lekAkAzapradezapramANa kaSAdayasthAna atikamatAM eka anDarasthAna thAya. jaghanya kaSAdayasthAnathI utkRSTa kaSAyadayathAnaka sudhImAM evAM anDarasthAna, AvalikAnA asaMkhyAtA bhAganA samaya pramANu samajavAM. A rIte pratyeka antare thatI anubhAgAdhyavasAyanI dviguNavRddhine kema, karmanI azubha prakRti aMge samaja. zubha prakRtinI vRddhi prarUpaNuM ethI viparIta samajavI. eTale zubha prakRtimAM utkRSTa sthitibandhahetubhUta kaSAdayasthAnamAM anubhAga bandAdhyavasAyasthAne sarvathI apa heya. ane tenA upanya eTale pUrvanA sthitisthAnabaMdha hetubhUta kaSAyadayamAM vizeSAdhika anubhAgAdhyavasAye hoya. e rIte anukrame upanya sthitisthAna bandha hetubhuta kaSAyadayamAM vizeSAdhikanI vRddhie sarvajaghanya sthitibandha hetubhuta kaSAdayasthAna sudhImAM anubhAgAdhyavasAyenuM pramANa heya che. ane temAM dviguNavRddhine krama paNa uparokta rIte e utkRSTasthitibadha hetubhUtakaSAdayathI prAraMbhI jadhanya sthiti abdha hetubhUta kaSAdayasthAna sudhI upAtya krame samaja. Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 jaina darzanane karmavAda cAre AyuSya aMge jaghanya sthitisthAnakathI prAraMbhI utkRSTa sthitisthAnaka sudhImAM pratyeka sthitisthAnake anubhAgasthAne asaMkhya guNa hoya che. A pramANe pratyeka sthitisthAnakabaMdhamAM anubhAgabaMdhAdhyavasAyenuM pramANa eka sarakhuM nahIM hovAthI eka ja sthitibaMdhamAM anubhAga (rasa) baMdha paNa pRthapha pRthaka rIte thAya che. eka ja sthitibaMdhamAM thatA te pRthaka pRthak anubhAganA sarva samUhamAM azubhakarmanA jaghanya anubhAgabaMdhathI prAraMbhI utkRSTa anubhAga baMdha sudhImAM pratyeka anubhAgabaMdhanI tIvratA anukrame anaMtaguNa hoya che. jaghanya sthitimAM jaghanyAnubhAga sarvathI alpa che, tethI dvitIya. sthitimAM jaghanyAnubhAga anantaguNa tIvra hoya che. e rIte azubhakarma prakRtionA jaghanya sthitisthAnathI AraMbhIne anukrame urdhvamukhe anaMtaguNa anubhAga heya, ane zubha prakRtionA utkRSTa sthiti sthAnathI prAraMbhIne anukrame adhUmukhe jaghanyasthiti sudhI anaMtaguNa anubhAga hoya che. A kathana sAmAnyapaNe samajavuM. bAkI te dareka karmaprakRtinA jaghanyasthitisthAnakathI utkRSTa sthitisthAnaka sudhImAM dareka sthitisthAnakamAMnA dareka anubhAgabaMdhanuM tIvra manda, te kammapayaDI, paMcasaMgraha vagere graMthamAM vistRta rIte darzAvela anukRSTi tathA anubhAganI tIvra mandAvanI hakIkta dvArA te te graMthonA abhyAsI gurUgama dvArA samajavuM atyaMta Avazyaka che. Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 347 sthitibaMdha-rasabaMdha ane pradezabaMdha sthitibandhagata anubhAgAdhyavasAyasthAnamAMthI amuka saMkhyA pramANa anubhAgAdhyavasAyasthAnenuM pAzcAtya keTalAka sthitibandha sudhI hovApaNAne anukRSTi kahevAya che. amuka sthiti banyamAM je anubhAgAdhyavasAyasthAne hoya che, temAMthI amuka pramANamAM adhyavasAyasthAne tenAthI pUrva yA pAzcAtya sthitibandhamAM paNa hoya che. e rIte eka vivakSita sthiti banyamAMnA amuka anubhAgAdhyavasAyasthAne krame krame nyUnatApaNe karI palyopamanA saMkhyatAmAM bhAga pramANa pUrva yA pAzcAtya sthitibandha. sudhI hoya che. palyopamanA saMkhyAmAM bhAga pramANa sthitisthAnanI anantara pUrva yA pAzcAtya sthitisthAnamAM te vivakSita sthitisthAnanA anubhAgAdhyavasAya sthAnamAMthI ekapaNa anubhAgAdhyavasAyasthAna hetuM nathI. uparokta adhyavasAyasthAnenuM uparokata rIte hevApaNuM amuka prakRti aMge pUrvAnumUvIe ane amuka karmaprakRti aMge pazcAnupUvae hoya che. vivakSita sthitibandhamAMnA je anubhAgAdhyavasAyasthAnenuM pUrva pAzcAtya sthitisthAmAM hovApaNuM kahyuM te anubhAgAdhyavasAyasthAna uparAMta bIjA paNa anubhAgAdhyavasAyasthAne te te pUrva yA pAzcAtya sthitisthAnamAM hoya che. mAtra vivakSita sthitibandhamAMnAM ja amuka anubhAgAdhyasAyasthAne hoya che, ema nahiM samajavuM. eka ja sthitisthAnamAM anubhAgAdhyavasAyasthAna pRthaku pRthapha hovAnuM kAraNa lezyA che. lezyAnI tIvratA maMda-- Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 jaina darzanane karmavAda tAnA hisAbeja anubhAga (rasa) baMdhanI tIvratA maMdatA hovAthI lesthAnuM svarUpa lakSamAM rAkhavuM atyaMta Avazyaka che. karmabaMdha samaye thatA rasabaMdhanI tIvratA-maMdatAne khyAla, piotapotAmAM vartatI lezyAne anusare pite lakSamAM rAkhI zake che. kaSAyadayasahita je kRSNAdi lezyA rUpa pariNAma vizeSa te ja anubhAga(rasa)bamAM hetubhUta hevAthI navamA guNasthAnaka sudhI ja lezyA te karmanA sabaMdhamAM kAraNabhUta thAya che. 10 me guNasthAne vyakta saMkilaSTatA nathI. 11-12-13, e traNa guNasthAnakamAM phakata IryApathikI kiyA che, ane phakta eka samayane rUkSa sAtavedanIyane ja baMdha che, tethI tyAM rasabaMdha nathI. kaSAyanI tAratamyatA pramANe - zUlapaNe cha lezyA che. sUmapaNe te sthUlapaNe gaNAtI - dareka leyA vividha prakAranI hoya che. judA judA che AzrayI eka sarakhA kaSAyadayathI vartatA rAgadveSamAM svasvabhAvAnusAra te rAgadveSane aMge te ja aneka vividha pariNAmavALA hoya che. te vividha pariNAma zUlapANe che vibhAgamAM kalpI zakAya che. te cha vibhAga te ja cha lezyA che. je bhAvamAM hiMsAbhAvanI mukhyatApUrvaka pAMca AsavamAM pravRtti karavI te kRSaNalezyAnA pariNAma che. pudgalAsakitanI mukhyatAe pAMca IndriyenA viSayamAM lukhyapaNuM te nIla glezyAnAM pariNAma che. jyAM vakatAnI mukhyatAvALA bhAva vate che, te kApata lezyAnA pariNAma che. Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitibaMdha-sabaMdha ane pradezabaMdha 349game tevA rAgadveSanA saMgamAM paNa dharmacinI mukhyatA ane pApabhIrutA te telezyAnAM pariNAma che. jiteMdriyapaNanI bhAvanA te padmazyAnAM pariNAma che. rAgadveSanA saMgamAM samAnatA keLavavAno prayAsa che. zukalezyA kahevAya che. vItarAganI lezyA te ativizuddha. zukalezyA athavA parama zukalezyA kahevAya che. ( cha guNasthAnaka sudhI cha lezyAo hoI zake che. paraMtu, samakitInI legyAmAM je anaMtaguNI zuddhi, AtmabhAva, ane. dhyeya siddhasvarUpanuM hoya, tevI zuddhi, bhAva ane dhyeya, mithyAtvImAM na hoya. pAMcamA ane chaThThA guNaThANAnI prApti te traNa zuddha lesthAmAM ja thAya che, e hisAbe te pahelI traNa legyAmAM prathamanAM cAra guNasthAnaka ja trIjA karmagraMthamAM kahyA che. paraMtu pUrve pAmelA pAMcamA chaThThA guNaThANAvaMtane kRSNAdika vezyA AvI zake che, e hisAbe pAMcamA-chaThThA guNaThANAvaMtane chae lezyA hoI zake che. bAkI samaktiprApti, dezaviratinI prApti ane sarvaviratinI prApti vakhate te zukalezyA ja hoya che. 4-5-6 mAMnA upara uparanA guNasthAnakamAM azubha lezyA maMdatara hoya, ane kaI vakhate ja pragaTa thAya. sAtamA guNasthAne traNa zuddha lezyA ja hoya che. 8 thI uparanA guNasthAnamAM phakta zukalezyA ja heya. eka thI 13 guNasthAnaka sudhI zukalezyA hete chate paNa guNasthAnakanA kame vizuddhinI. Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzananA kavAda tAratamyatA hAya che. chae lezyAe eka ekathI vizuddha hAya che. 350 kaSAyeAya samaye vatA pariNAmeA keTalIka vakhata eka ja lezyAmAM nahI rahetAM caDatA tathA utaratA krame anya lezyAmAM kevI rIte cAlyA jAya che, te hakIkata prasannacaMdra rAjarSinA draSTAMtathI sarala rIte samajI zakAya che. ane A uparathI kevI jAtanA pariNAmeA kayI lesyAmAM gaNI zakAya, te paNa samajavuM sulabha paDe che. kAussagga dhyAnastha prasannacaMdra rAjarSinuM samatAmAM sthira dhyAna te zukala lezyA, dumu khanI vAta sAMbhaLI mAtra kSeAbhaja thayA, paraMtu jitendriyapaNu' sthira rahyuM te padmalezyA. * bhAvathI dharmImAM sthira rahevA chatAM paNa manamAM bhAva e utpanna thayA ke mArA putranu zu thaze? eTale putra puranA mamatvabhAva jAgyA te tejolezyA. / rAjaya para caDhI Avela duzmana para vakratA ghaNA utpanna thaI te kApAtalezyA. peAtAnA rAjyane ane putrane bacAvavAnI bhAvanArUpa saMsAraAsakti AvI te nIla lesyA. zatruoneA nAza karavA rUpa hiMsAnA bhAvajAgyA te kRSNalezyA. have pariNAmanIdhArA vizuddhatAmAM palaTAtAM krame krame tee zubhalezyAmAM kevI rIte gayA te vicArIe. Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitibaMdha-rasabaMdha ane pradezabaMdha 351 mAthA para mugaTa levAnI bhAvanAe mAthA para hAtha jatAM mAthAnI TAla joI sAdhupaNAnI smRtie camakyA, ane mAnasika yuddhathI virAma pAmatAM kRSNalezyA gaI kenuM rAjya ane kene putra? kone bacAvavAne huM prayatna karU chuM ? e vicAre saMsAraAsakti chuTatAM nIlalezyA gaI ke mitra ane kaNa duzmana? potapotAnA karmAnusAra saMyego utpanna thAya che. manuSya mAtra te nimitta che. te te mitra paNa nathI ane duzmana paNa nathI. anukuLa ane pratikuLa saMgenI prAptimAM pUrvakRta karmo ja kAraNabhUta che. e vicAre kApetalezyA gaI je rAjya ane putranA saMbaMdhe sirAvyA che, tenA upara mamatvabhAva zAne? " nathi e rU e rIta, mamatvabhAva che ane pUrve karelA mamatvabhAvane pazcAttApa karI prAyazcitta laI dharmamAM sthira rahevAnI bhAvanAe tejelezyA gaI AtmAnA nirviSayI bhAvathI padhalezyA gaI ane kSapakazreNInA bhAvathI parama zukalezyA AvI. lezyAnuM varUpa bAla ja sarala rIte samajI zake eTalA mATe te aMge jAMbu khAnAra cha vaTemArga tathA cha dhADapADuonAM draSTAMte paNa zAstramAM Apela che. kRSNa lezyA karatAM nIla glezyA anaMtaguNI zudha, nIla karatAM Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upara jaina darzanane karmavAda kApata anaMtagaNuM zuddha, kApatathI teje anaMtaguNI vizuddha, tethI pa anaMtaguNI vizuddha, ane pavathI zukla lezyA anaMtaguNa vizuddha hoya che. kRSNAdi chae lesthAmAM anukrame hiMsAnA, pudagalAsaktinA, vakatAnA, pApabhIratA tathA dharmacinA, jItendriyapaNAne ane samAnatAnA je bhAve darzAvyA, te dareka bhAvane prajJA pramANe vistArathI samajatAM pratyeka sezyAnA paNa aneka bhAve khyAlamAM AvI zake che. ane e rIte cha e vezyAnA aneka bhAvanA hisAbe anubhAgabaMdhAdhyavasAya aneka prakArane thAya che. je legyAmAM mare te lesthAsthAnamAM upajavuM paDe che. mATe zubha lesthAmAM ja rahevAne prayatna karavo joIe. karmanA vipAkedaya samaye tIvratApUrvaka thatA bhagavaTAthI AtmA atyaMta kheda anubhavavA pUrvaka Arta-raudradhyAnamAM magna banI, azubha lezyAvaMta banI, punaH tIvrarasavALAM azubha karmo upArjana kare che. paraMtu samyagdaSTi AtmA azubha lezyAthI dura rahevA keziSa kare che, ane zubhalezyAmAM sthira banI rahevA mATe manane dharma ane zukala dhyAnamAM joDI rAkhI, Arta tathA raudra sthAnane tyAga kare che. zAstrodvArA te dhyAnenuM svarUpa jANe-samaje ane khyAlamAM rAkhe che. anityAdi bAra tathA maicAdi cAra bhAvanA sadA bhAve che. vacana bolavA samaye bhASAsamitine upaga rAkhe che. vrata-paccakakhANa dvArA kAyAnI azubha pravRttine vedha kare che. Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitibaMdha-rasabaMdha ane pradezabaMdha 353H | mehanIya karmanA thatA udaya ane udIraNa samaye upazama athavA kSayopazama bhAvamAM rahIne udayamAM AvatI. karmaprakRtine niSphaLa kare che. jJAna athavA tatvajJAnanA upagathI zukala lezyA utpanna karI pUrvanI vezyAne zuddha karI zukala legyAmAM pariNamave che. zukala lezyAmAM sthira rahevA mATe siddhasvarUpanuM dhyAna kare che. e rIte AtmAnA sarvaguNe vikAsa pAmavAthI kamekame azubha lezyAne saMsarga AtmAmAMthI chUTI jAya che. ane karmabaMdha dhIme dhIme rUkSatAne pAme che. aMte AtmAnuM vizuddha svarUpe pragaTa thAya che.. pradezabaMdha - pratisamaya jIvadvArA AkRSTa kArmaNavargaNanAM dalika-. samUha ane temAMthI vividha prakRtirUpe pariNamavAmAM cokkasa dalikasaMkhyAnA niyata pramANane pradezabaMdha kahevAya che. jIva te kAmaNavagaNanA pudgalene garUpa vIrya- vaDe grahaNa karI tene karmarUpe pariNamAve che. eTale jIvadvArA AkRSTa dalikasamuhanI saMkhyAmAM nyUnAdhiktAnuM pramANa daligrahaNa samaye vartatA jIvanA gavyApAranA AdhAre ja che. sarva jamAM tathA eka jIvamAM paNa pratisamaya. gabaLa samAna paNe ja varte evo niyama nathI. jethI pratisamayagrahita kArmaNavagaNanA pudgala pradeza samuhanI saMkhyA paNa sarva ne samAnapaNe hoI zakatI nathI. je. 23 Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzananA kavAda yeAga vyApAranI vizeSatAe pradezakha'dhanI vizeSatA, ane yeAgavyApAranI nyUnatAe pradezabaMdhanI paNa nyUnatA hAya che. utkRSTayeAge utkRSTa pradeza baMdhAya. jethI sarvotkRSTa cegavaMta tA sa MjJaparyAptA jIva ja heAvAthI utkRSTa pradezakha dha paNa tene ja thaI zake. A hisAbe sajIveAnA pradezakha dha paNa vividha prakAre hAya che. 354 jIvAnI bhinnabhinna prakAre vattatI ceAgavyApArarUpa avasthA, te bhinnabhinna prakAranA cegasthAnaka tarIke eLakhAya che. vIryaMtarAya kamanA adhika kSayApazcame adhika vIya - vyApAravALuM yogasthAnaka hAya che, ane nyUna kSayApazame nyUna vIya vyApAravALu' yAgasthAnaka hoya che. vIryaMtarAya kanA echAmAM ochA kSaye pazamavALA jIvanuM je ceAgasthAnaka, tene jaghanya yogasthAnaka kahevAya che. kevalinI buddhirUpa zastrathI ekanA be bhAga na thaI zake tevA avibhAjya vIryAM zeAnI sa`khyAnuM pramANu, A jaghanya ceAgasthAnakamAM keTaluM hoI zake? te pAMcasaMgraha ane kammupayaDI Adi graMthamAM ati suMdara rIte samajAvyuM che. vIryAMtarAya karyAMnuM game teTaluM AvaraNa Atmapradeza upara hAvA chatAM paNu, jaghanya ceAgasthAnakamAM batAvela ceAgabaLa karatAM nyUna cegabaLa tA saMsAracakramAM koI paNa jIvane kyAreya paNa hAI zakatu nathI. eTale ja te vIya vyApAravALI jIvanI avasthAne jaghanya yAgasthAnaka tarIke oLakhAvI che. ane tevI jadhanya cogasthAnakarUpa avasthA, ochAmAM Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitibaMdha-rasabadha ane pradezakhadha 355 echA vIya vyApAravALA bhatra prathama samaye vatta mAna sUkSma nigodIA jIvane ja hAya che. te uparAMta adhika adhika vIya vyApAravALAM anyaanya jIvAnAM bIjA' paNa yAgasthAnaka hAvAthI sarvotkRSTa yogasthAnaka pata pUrva pUrvathI adhika adhika vIya vyApAravALAM sa maLIne asabhya ceAgasthAnaka thAya che. sa'sArI jIvAnI saMkhyA anaMta hAvA chatAM paNa sarakhe sarakhA cegasthAnakavALA jIvA ghaNA heAvAthI saghaLA jIvAnI apekSAe kevalajJAnIe dRSTa, saghaLAM ceAgasthAnakAnI sakhyA anaMta nahi heAtAM asakhya ja che. ekendriyathI mAMDI pa'cendriya jAti sudhInA jIvAmAM uparokta asakhya ceAgasthAnako paikI te te jAtine ceAgya jaghanyayeAgasthAnaka ane utkRSTayeAgasthAnaka, keTalA vIryA'zayukta ceAgyavyApAravALuM hAI zake, tathA sa jIva AzrayI jaghanya ceAgasthAnakathI satkRSTa yogasthAnaka sudhInAM pratyeka ceAJasthAnakamAM vataMtA yAgavyApAranuM pramANa paNa keTalA vIryAM zayukta hoya, tenI vistRta hakIkata zatakanAmA pAMcama kama graMtha, pa'casaMgraha, ane kammapayaDI Adi graMthAthI ja samajI zakAya che. dareka jIvAmAM svAtiyeAgya jaghanya cegasthAnakathI utkRSTa yogasthAnaka sudhInAM koI amuka ja ceAgasthAnaka prati samaye sadAne mATe 23, evA niyama nathI. kAraNa ke cegapravRttine AdhAra vIryAM tarAya karmAMnA kSayApazama paraja Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 jaina darzanane karmavAda avalaMbita che. te kSapazama dareka jIvane koI samaye vadhe che, ane keI samaye ghaTe che. ane te samaye teTale ne teTale paNa rahe che. mATe kSayapazamanI vRddhie vizeSa vyApAravALuM, kSaye pazamanI hAnie nyUna gavyApAravALuM, ane pazamanI vRddhi ke hAni na thAya tyAM sudhI tenA te ja gavyApAravALuM gasthAnaka jIvamAM vate che. jethI eka jIvane paNa vIryaMtarAya karmanA kSapazamanI hAni vRddhi anusAra, prati samaya prApta vega sthAnake vividha prakAranAM hevAthI, pratisamaya grahaNa karAtI kAmaNa vargaNAnA pradezasamuhanI saMkhyA paNa nyUnAdhika hoya che. ane je samaye yegasthAnakanI hAnivRddhi na thAya te samayamAM ja pradezasamuhonI saMkhyA samAna hoya che. A sarva hakIkatane tAtparya e ja che ke badhA saMsArI jemAM mAnasika, vAcika ane kAyika gavyApAra eka sarakhe nahi vartate hovAthI tathA kaI eka amuka jIvamAM paNa pratisamaya vartatA ega vyApAranI. bhinnatA heI zakavAthI, pradezabaMdha asamAnapaNe thAya che. A rIte UMce, nIce, ane tIrache ema badhI dizAmAM rahela Atma pradezavaDe svajIvapradezanA kSetramAM ja rahelA sthira karma skaMdhane jIva grahaNa kare che. gativALA ska asthira hovAthI baMdhamAM AvatA nathI. pradezabaMdha samaye eTale ke kAzmaNa vargaNanA pudgala skaMdha grahaNa samaye Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitibaMdha-rasabaMdha ane pradezabaMdha 357 tenA bhAgalA paDI jaI judAjudA karmomAM vaheMcAtAM dalikenuM pramANa, utkRSTa sthitibaMdhane anulakSIne ja hoya che. eTale ke je karmane sthitibaMdha adhika hoI zakato hoya, te mUla karmanA bhAgamAM ghaNuM dalike (pradeza) prApta thAya che, e sAmAnya niyama che. paraMtu temAM eka apavAda che ke vedanIya karmane sarva karmathI paNa adhika dalikenI (pradezanI) prApti thAya che. AnuM kAraNa e che ke, sukha-duHkhAdikane spaSTa anubhava vedanIya karmathI ja thatuM hovAthI, vedanIyana bhAga ghaNAM pudgalavALo hovo joIe. temAM je ochAM pugala hoya te svIkArya karavAmAM vedanIya te samartha thaI zakatuM nathI. - utkRSTa sthitibaMdhanA dheAraNe mULa karmaprakRti ne bhAge Avela dalika (pradeza)mAMthI te te mULa karma prakRtinA uttara bhedomAM vaheMcaNI thaI jAya che. A uttarabhedarUpa karma prakRtimAM paNa thatA dalikanA bhAgalAnuM pramANa niyamasara hoya che. e niyamanuM dhoraNa zAstramAM bahu ja spaSTapaNe darzAvyuM che e niyamanI hakIkata vadhu vistRta hovAthI jijJAsuoe paMcama karmagraMtha, kammapayaDI, paMcasaMgraha vagere graMthamAM Apela pradezabaMdhanA viSayamAMthI jANI samajI levI. Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 9muM karmabandhanA hetuo kArmagvagaNanAM pagale, AtmAnI sAthe saMbaMdhita thaI amuka TAIma sudhI anudita rahI, tyArabAda udayamAM AvI, pitAnuM phaLa batAvI, AtmAthI chUTA na paDe tyAM sudhI, te karma tarIke oLakhAya che. karmabhAve pariNAma pAmatAM kAmaNavargaNAnAM te pudgalene, kSIranIravat yA agnilehavata, AtmapradezanI sAthe coTavArUpa je saMbaMdha, te "baMdha" kahevAya che. je karmanI jeTalI sthiti baMdhAI hoya, temAMthI abAdhAkALa jeTale sthitikALa vyatIta thaye, athavA te baMdha samaya bAda apavartanAdika koNe karI thayela sthitinI nyUnAdhitAnusAre, udayAvalikAmAM pravezela karmanuM vipAke-anubhava karIne bhegavavuM te "udaya" kahevAya che. ane udayakALa pAyA vinA ja jIvanA sAmarthya vizeSanA baLathI kamene parANe udayamAM lAvavAM tene "udIraNuM" kahevAya che. karma svarUpe AtmAnI sAthe kArmaNavargaNAnA pudgalenuM TakI rahevuM tene "sattA" kahevAya che. A baMdha, udaya, udIraNA ane sattArUpa karmanI cAra Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmabandhanA hetuo 359 avasthAo paikI, chelI traNa avasthAne saMbhava, baMdha avasthAne pAmI rahela karmapudagalamAM ja hoI zake che. AtmAnI sAthe baMdha avasthA pAmyA vinAnAM te pud. galanI, udaya, udIraNA ane sattArUpa avasthA hoI zaktI ja nathI. udaya, udIraNA ane sattAnuM mULa te "baMdha" ja che. muLa hoya temAMthI thaDa, patra, zAkhA, phaLa vagere hoI zake che. jyAM muLa ja nathI tyAM vRkSanA uparokta aMgenI utpatti ja hotI nathI. evI rIte karmavRkSamAM udaya, udIraNA ane sattArUpa aMgonI utpatti, karmabaMdharUpa mULanA AdhAre ja ghaTI zake che. jethI karmanA udaya-udIraNa ane sattAne nahi IcchatA jIve, karmabaMdha rUpa mULanI utpattinA bIjane samajI, te bIjathI dUra rahevuM joIe. mithyAtva, avirati, kaSAya ane yoga, e cAra karmabaMdhanA bIjarUpa kAraNe che. kAmaNavargaNAnA putrane AtmAnI sAthe kSIranIravat saMbaMdha thavAnA samaye, prakRti, sthiti, rasa ane pradezabaMdharUpa cAra prakAranA pariNAme, te pudgalamAM utpanna thAya che. A baMdhacatuSkanI samaja AgalA prakaraNomAM vicArAI gaI che. A baMdhacatuSka paikI, prakRti ane pradezabaMdha yogathI thAya che. ane sthiti tathA rasabaMdha, te samaye pravartAtA jIvanA kASAyika adhyavasAyathI thAya che. jyAM sudhI gapravRtti che, tyAM sudhI te kAryavaNAnAM pudgalene te jIva avazya grahaNa kare che. paraMtu je jIva mAMthI kaSAya karmaprakRtio biskula nAza pAme che, tevA jIe gabaLathI grahaNa karelAM daliDemAM sthiti ane Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jaina darzanane karmavAda risanuM nirmANa thatuM ja nathI. vaLI evA AtmAoe grahita dalike phakta eka zAtA vedanIyapaNe ja pariName che. kaSAyanA abhAvanA kAraNe phakta zAtA vedanIyapaNeja pariNamela te karma, vipAkajanaka thatuM nathI. temaja be samayathI adhika sthiti prApta karatuM nathI. ahiM prakRtibaMdha tathA pradezabaMdhanuM kAraNa ega, ane sthiti ane rasabaMdhanuM kAraNa kaSAya kahevAya che, te anvayavyatireka rUpe pradhAna kAraNa tarIke che. tenI spaSTatA pAMcamA karmagranthanI 96mI gAthAnI TIkAmAM ja batAvavAmAM AvI che, tene artha gujarAtI bhASAmAM nIce mujaba che. mithyAtva-avirati kaSAya ane vega, e sAmA nyataH karmabaMdhanA hetue kahyA che, te paNa prathamanA mithyAtva-avirati-ane kaSAyarUpa traNa kAraNenA abhAvamAM paNa, upazAnta maha vigere traNa guNasthAnakomAM phakata ganA ja sabhAvamAM pega nimittaka zAtA vedanIya prakRti temaja tenA pradeze baMdhAya che. ane aAgI avasthAmAM cinane abhAva hovAthI zAtAdanIya prakRti temaja tenA pradezene baMdha thatuM nathI. ethI jaNAya che ke vega ane prakRti-pradezabaMdhane kAraNa kAryabhAvarUpe anvayavyatireka saMbaMdha che. tathA mithyAtva ane aviratirUpa kAraNane abhAva hoya topaNa, kaSAyanA bhAvamAM pramAdiguNa sthAnakemAM sthitibaMdha ane anubhAgabaMdha avazya thAya che, Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka bandhanA hetu ane kaSAyanA abhAvamAM upazAnta mAha vigere guNasthAnakamAM sthitimadha-anubhAga adha thatA nathI. e pramANe kaSAya, ane sthitikha dha-rasabaMdhanA paNa `kAraNu kArya paNe anvayavyatireka sauMdha samajave." 361 kAraNanA sadbhAva chate kAryanA sadbhAva te anvaya, ane kAraNanA abhAve kA nA abhAva te vyatireka kahevAya. ' upara jaNAvyA pramANe mukhya rItie yAga temaja kaSAya, e anukrame prakRti ane pradezama'dha temaja sthiti ane rasabaMdhamAM kAraNa che. sAmAnya rItie te mithyAtva-avirati kaSAya ane yAga, e cAre prakRtibadha vigeremAM kAraNe che. e cAre khaMdhahetumAM pUnA baMdhahetue hAya, tyAre pAchalA baMdha hetue te avazya hAya. jemake mithyAtva bahetu vatA hAya, tyAre avirati-kaSAya ane ceAga, mithyAtvarahita avirati hetu va tA hoya tyAre kaSAya ane ceAga, tathA mithyAtva ane avirati ane rahita kaSAya va te hAya tyAre yAga avazya hAya che. prakRtibaMdha te yAgathI ja thatA heAvA chatAM paNu, jIve grahita kA Nuva NuAnA pudgaleAmAM narakagati, narakAnu pU+i, narakANu, ekendriyajAti, eindriyajAti, teIndri yajAti, caurindriyajAti, sthAvaranAma, sUkSmanAma, aparyaM ptanAma, sAdhAraNuMnAma, huDakasa sthAna, AtapanAma, che -saMghayaNa, napuMsakaveda ane mithyAtvameAhanIya, e sALa Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 jaina darzananA karmavAda prakRtirUpa pariNAmanI utpatti tA " mithyAtva " sahita caiAgathI ja thaI zake che. mithyAtvarahita sayeAgI AtmAe grahita puddagalAmAM A seALa prakRtirUpa pariNAmanI utpatti thaI zakatI nathI. eTale A sALa prakRtinA kha'dhanA mithyAtvanI sAthe anvaya-vyatireka saMbadha che. A seALa prakRtinA baMdha samaye avirati, kaSAya ane yAga, e traNa hetuone paNa upayoga thatA hovA chatAM, teenI sAthe anvayavyatireka sabadha ghaTatA nathI. anvaya-vyatireka sabadha te mithyAtvanI sAthe ja hovAthI mithyAtva te vizeSa hetu che, ane zeSa traNa ahiM gauNa hetu che. mATe A seALa prakRtinA badha, te mithyAtvapratyayikI baMdha kahevAya che. tathA thINuddhitrika, strIveda, anaMtAnukha dhicatuSka, tiya caitrika, pahelA ane chellA vinAnAM cAra saMghayaNa, pahelA ane chellA vinAnAM cAra saMsthAna, udyota, aprazasta vihAyeAgati, durbhAga, anAdeya, duHsvara, nIcagotra, apratyAkhyAnacatuSTa, manuSyatrika, ane audArikadvika tathA pahelu' sa`ghayaNa, e pAMtrIsa kama prakRtinA adhanA " avirati'' sAthe anvaya-vyatireka saMba`dha hovAthI aviratihetuSprayayikI '" te pAMtrIsa prakRtinA khaMdha che. A pAMtrIsa prakRtinA baMdha samaye kaSAya ane cega hetu hovA chatAM, te banne gauNa hetu che, ane avirati" mukhya hetu che. kAraNa ke avirati vinA mAtra kaSAya ane ra Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmabandhanA hetuo 363. yega hetuthI A pAMtrIsa karma prakRtiene baMdha thaI zakta nathI. evI rIte mithyAtvasahita avirati paNa TAIme aviratirUpa mukhya hetue baMdhAtI uparokta pAMtrIsa karmaprakRtimAM mithyAtva, kaSAya ane vega e traNe gauNa hetu samajavA. kaSAya sAthe anvaya-vyatirekane anusaranArI, zAtA vedanIya vinAnI zeSa aDasaTha prakRtione khAsa baMdhahetu. kaSAya che. kAraNake kaSAyanA abhAve te prakRtionA baMdhana paNa abhAva che. sagI avasthAmAM sadAnA mATe baMdhAtI hovAthI. ane eganA abhAve baMdhAtI nahiM levAthI zAtA vedanayane baMdhahetu te yuga che. ahiM je karmaprakRtienA baMdhane je hetu sAthe anvaya-vyatireka saMbaMdha che, te hetu sAthe vartatA anya hetuo te prakRtibaMdhamAM gauNa hetu tarIke samajavA. je aDasaTha prakRtino baMdha kaSAya pratyayikI che, temAM tIrthakara nAmakarmane ba dhamAM heturUpe thatA kaSAyavize te samyakatvarahita hotA nathI. te paNa jJAninI dRSTimAM nizcIta thayelA AThamA guNasthAnakanA chaThThA bhAga sudhInA amuka ja kaSAyavizeSa samyakRtvasahita vartatA hoya, te ja ahiM baMdhaheturUpe levAnA che. tathA te kaSAyavizeSe saghaLA jene Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 364 jaina darzanane karmavAda te prakRtienA baMdhamAM hetu thatA nathI. "savi jIva karUM zAsanarasI," evA prakAranI bhAvadayAyukta kapAya vize ja tIrthakara nAmakarmanA baMdhamAM kAraNa che. vaLI AhArakadvikanA baMdhamAM paNa saMyama sahita amuka viziSTa kaSA ja hetu bhUta thAya che. ahiM samyakatva te tIrthakara nAmakarmanA ane saMyama te AhArakaTrikanA baMdhamAM sahakArI kAraNabhUta vizeSa-heturUpe kahyA che. sAthe rahI je kAraNarUpe thAya, te sahakAri kAraNa kahevAya. A pramANe ekaso ne vIsa uttara pravRtionA mULa baMdhahetu zAstromAM batAvyA che. temAM mithyAtvarahita kevaLa kaSAya athavA pega pratyayika je prakRti vigere baMdha thAya che, temAM ane mithyAtvasahita kaSAya ane vegathI thatA prakRti pramukha baMdhamAM ghaNuM taratamatA hoya che. mithyAtvasahita kaSAyapatyayika sthitibaMdha utkRSThathI 70 kaDAkoDI sAgaropama pramANa hoya che. jyAre mithyAtvarahita kapAya pratyayika sthitibaMdha, utkRSTathI paNa aMtaH kaDAkaDI sAgaropamathI vizeSa hoI zakto nathI. vaLI utkRSTa sthiti baMdhamAM tema ja azubhaprakRtionA utkRSTa sabaMdhamAM tIvra saMkleza ja mukhyatve kAraNa kahyo che. ane e utkRSTa sthiti ane rasabaMdhaka tIvraaMkalezI mithyAdaSTi ja saMbhavI - zake che. mithyAtva : mithyAtva, avirati, kaSAya tathA yoga e cAre. Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kabandhanA hetu 365 karma baMdhanA hetuo hovA chatAM, kanI mukhya jaDa tA mithyAtva ja che. zeSa traNa hetue te DALAM rUpe che. kAraNu ke mithyAtvanA nAza thayethI zeSa traNa hetue teA vhelA meADA paNa nAza pAmavAnA ja che. mithyAtvanA nAza eTale zeSa traNa hetuone nAza pAmavAnI noTisa che. sat tattvAmAM yathAtAnA vizvAsa nahi' karavAvALI, yA te viparita mAnyatAe cAlatI AtmadazAne mithyAtva dazA kahevAya che. AtmA, punarjanma, pApa, punya, baMdha, meAkSa ItyAdine mAnanAra te Astika kahevAya che, ane huM mAnanAra te nAstika kahevAya che. A rItanI vyAkhyAnusAra nAstikamAM te mithyAtva che ja. paraMtu uparAkta tattvanA astitvane svIkAra hovA chatAM, te tattvAnI vatatI viparIta samajamAM pazu AtmAnI mithyAtva dazA che. kahyu che ke. virayA sAvajjAo, kaSAyahINA mahavvayadharAvi; sammadiTThI vihoNA, kayAvi mukkha na pAvati. sa sAvadyathI viramyA hoya, krodhAdi kaSAya rahita hAya, paMca mahAvrata rUpa bAhya cAritra karI sahita hoya, tApaNu samyagdaSTi rahita (mithyAtvI) tho, koI kALe paNa mekSa pAme nahi. niSNAta vaidyanI AjJAthI viparIta rIte ane sve cchAe lIdhelu. uMcAmAM uMcu rasAyaNu paNa bImArI haTA Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3}} jaina darzananA kama vAda vavAmAM yA AreAgyavRddhimAM lAbhadAyaka thatuM nathI. tevI rIte aDhAra dUSaNa rahita arihaMta paramAtmArUpI bhAvavaidye pharamA vela AjJAthI viparIta rIte vatI pApapravRttinA tyAga, kaSAya rahita dazA, ane bAhya cAritravALI AtmadazA, te mithyAtvadazA hovAthI tenAvaDe aDhAra dUSaNarUpa bhAviSamA rInA AtmAmAMthI Atya'tika nAza thaI zakatA nathI. jIvAdi tattvone khAdya netrothI yA anya indriyAthI cA manadvArA sAkSAt dekhI zakAtAM nathI. kAraNa ke te indri cAnA baLanI bahAra che. te tattvAne sAkSAt tA teja dekhI zake ke jeo pUrNa tayA rAgadveSathI dUra che, ane jeemAM peAtAnA anaMta-- jJAnarUpa svabhAva te pUrepUrA pragaTa thaI cUkayo che. evA sajJa vItarAga mahApurUSAnA vacanAnusAra uparAkta tattvanA svarUpamAM leza mAtra paNa azradhA yA viparIta prarUpaNAne mithyAtva kahevAya che. jIva, anAdi sa`sAradazAmAM jagatanA saghaLA banAvA -bhAvA ane pravRttionA niNya karyA karatA chatA paNu, mAtra peAtAnA vAstavya svarUpa sabaMdhI aniya arthAt viparIta zraddhAna vaDe ja du:khI thaI rahyo che. ane eja anata sa'sAra dazAnuM khIja che, sarvAM du:khAnuM mULa che, jene mithyAdarzana kahevAmAM Ave che. game tevA ma`dakaSAyI AtmAne paNa mithyAtvadazAmAM Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kraba dhanA hetuo 367 avirati, kaSAya, ane ceAgarUpa bahetunI vAstavika sujha paDatI nahi hovAthI, AdhyAtmika dRSTie heya-jJeya ane upAdeyanI sa`pUrNa` samajanA abhAve, haiyamAM nivRtti ane upAdeyamAM pravRtti thaI zakatI nathI. mATe ja mithyAtvarUpa viparita samajavALI dazAmAM AtmAne kama badhananA mArga vizeSapaNe khullu rahe che. mithyAtvadazA aneka rIte vatI hAvA chatAM mukhyatve pAMca vRttiyeAmAM mithyAtvanI sadazAonA samAveza thaI jAya che. te pAMca vRttiyeAnAM nAma (1) abhigrahika (2) anA bhigrahita (3) Abhinivezika (4) sAMziyaka ane (5) anAleAgika. (1) je manuSya, avivekI athavA pAkha'DI hoya che, te peAtAnA pakSamAM durAgrahI hovAthI tenuM mithyAtva abhigrahika" kahevAya che. ahI' samajavu' jarUrI che ke dharma-adhamanA parIkSA pUrNAMka viveka karIne tattvarUpe svIkArelA satyapadArthAMmAM zraddhAvALA manuSyA, asavajJAe prarUpita daza nAnA pratikAra kare, te paNa teene " abhigrahika mithyAtvI,' kahI zakAtA nathI. kAraNa ke teonA vivekamAM kevala, amukadazananu ja mamatva nathI. paNa tattvanA pakSa ane atattvane kSepa che. vaLI svayamAM viveka karavAnI zaktinA abhAve tattvAtattvanI parIkSA karI zake niha', tApaNu gItAnI nizrAe rahI, Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 jaina darzanane karmavAda guNavaMtapurUSanA vacanane pramANa karanArAomAM paNa mithyAtva gaNAtu nathI. AtmA nathI ja, che te kSaNika che, AtmA ktanathI, bhaktA nathI, mokSa e kalpanA mAtra che, satya nathI, ane mekSa mATe kaI upAyaja nathI, ema cha prakAranuM A abhigrahika mithyAtva che. (ra) jeo satyapadArthone tatvarUpe svIkAravAmAM maMdabuddhinA kAraNe ema mAne che ke sarvade deva che, keIne mithyA nahiM kahevA, sarvasAdhu gurU che, ane asarvoe prarUpita dharma paNa sAce che. AvuM mAnanArAomAM pitAnA darzanane Agraha nathI, anya darzane pratye dveSa nathI, te paNa vastutaH ujaLuM eTaluM dudha mAnanAranI mAphaka satyAsatyane aviveka hovAthI AvA manuSya "anabhigrahika mithyAtvI" kahevAya che. bhinnabhinna padArthanI apekSAe te aneka bhede che. (3) sarvajJa vacanAnusAra tatvatatvane yathAsthiti jANavA chatAM paNa gaSThAmAhilanI mAphaka durAgrahathI viparIta buddhivAlA banI, asatyane pakSa karanArA "Abhinivezika mithyAtvI" kahevAya che. te aneka rIte hoI zake che. () atisUkSama Aditane samajI nahi zakavAthI sarvajJavacananI satyatAmAM lezamAtra paNa saMyazavALA banI Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 369 karma banyanA hetuo rahenAza manuSya " sAMzayika mithyAtvI " kahevAya che. te aneka prakAranu che. sanadevAe kathita tattvAmAMthI atisUkSma hakIktane samajavAmAM saMzama thAya, para Mtu na samajAya tyAM peAtAnI buddhinI maMdatA samajI, " zrIjinezvarAe kaheluM satya che, zakA rahita che," evI dRDha pratIti pUrNAMka, vastutattvane samajavAnI dRSTithI prazna upasthita kare, vicAraNA kare, temAM " sAMyika " vRttirUpa mithyAtva kahI zakAtuM nathI. (5) vicAra zunyatAne lIdhe asa'nijIvAnu tathA viziSTha jJAnI na hAya tevA saMnnivAnuM mithyA, te anAlAgika mithyAtva " che. te koIpaNa eka padArthanA ajJAnarUpa, ke padArthAMnA ekAdi aMzanA ajJAnarUpa, ke sa padAnA ajJAnarUpa, ema aneka prakAranu` hAI zake che. A pAMca rIte varttatI mithyAtvavRtti paikI bIjI, ceAthI ane pAMcamI vRttimAM vattaMtu mithyAtva, viparita AgraharUpa nathI. kAraNake te mithyAtva te svayaMnI ajJAnatAne kAraNe ke mithyAtvIgurUonI nizrAnA kAraNe vattatAM hAvAthI, satya samajAvanAra sadgurUenA ceAge TaLI zake tevAM che. te ghaNAM AkarAM nahiM hovAthI tenAthI atianathakAraka pravRttie thatI nathI. jyAre pahelI ane trIjI vRttirUpe vatu' mithyA asadurAgrahI hoI, tenAthI atiana kAraka pravRtti thavAthI, aneka bhavAnA duHkhanI para'parAmAM mULabhUta che. * 24 66 Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 jaina darzanane karmavAda A pramANe durAgraha, saMzaya ke jaDatAnA kAraNe vartatI asat mAnyatArUpa sarva prakAranI mithyAtva dazA, te AtmAne satapravRttithI paNa vaMcita rAkhe che. samAnyatAvALe ja satapravRtti karI zake che. sat mAnyatAmAM jeTalI khAmI teTalI satapravRttimAM paNa khAmI. samAnyatAne svIkAra karyA bAda kadAca sapravRttimAM pravRtta thavAmAM vilaMba thAya, paraMtu sat mAnyatAvAlA banyA vinA te saMsAramAM koI jIva satapravRttimAM pravRta banyuM nathI ane banavAne paNa nathI. ane satapravRtti vinA mokSa prApti paNa nahiM hevAthI, sat pravRttinI rodhaka ane asatta pravRttinI poSaka evI asat mAnyatArUpa mithyAtvavALe jIva, duHkhanI paraMparA ne vadhAranAra aneka karmothI lipta thAya che, ane dukha bhegave che. jIvane naraka ane tiryaMcagatimAM rakhaDAvanAra te mithyAtvaja che. kalikAla sarvajJa zrI hemacandrasUrIjI mahArAja mithyAtvanI bhayAnakatAnuM varNana karatAM eka sthAnake mithyAttvaM paramorogo, mithyAtvaM parama tamaH mithyAtva parama zatru mithyAtvaM parama viSam // 1 // janmanyekatraduHkhAya, rogodhvAntariSuviSam / apijanmasahastreSu, mithyAtvamacikitsitam // 2 // arthaaMdhakAra, rega, viSa ane zatru, A jagatamAM duHkhanAM kAraNe manAya che. paraMtu te sarvathI paNa caDI Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 371 karmabandhanA hetuo jAya evuM duHkhanuM nimitta eka mAtra mithyAtva che. rega, aMdhakAra, zatru ane viSane eka ja janmamAM duHkhadAyaka che. jyAre mithyAtvane pratikAra karavAmAM na Ave te, te hajAre janmamAM duHkha devAvALuM bane che. avirati - hiMsAdi pApadoSothI nahiM viramavuM, tene avirati kahevAya che. jeone hiMsAdi sarva prakAranA pApanI zraddhA ja nathI, agara hiMsAdika sarva pApothI viramavuM ja joIe, evI jeonI mAnyatA paNa nathI, tevA cho te bhavAbhinaMdI yA gADha mithyAtvI ja che. AvA gADha mithyAtvI jIve kadAca bAhya rIte hiMsAdi pApa doSathI kaMIka aMze nivRtta dekhAya te paNa, tevAonI pApa nivRtti te avirati dazAvALI ja kahevAya che. tattvapratIti ane tattvaprIti vinAnI e rItanI nivRtti, mithyAtvI jIva, anaMtIvAra pAmIne te nivRttidvArA, AtmiguNanA vikAsarUpI anAjane prApta nahiM karatAM paugalika sukharUpa ghAsane ja prApta kare che. mATe tatvapratIti ane tatvaprItipUrvakaja hiMsAdika pApadoSathI nivRtta jIva, aviratithI virAma pAmya gaNAya che. ane e jIva ja aviratipaNuM aMge thatA, karmAzravane rokI zake che. bhUkhyA rahevAthI bIjA divase maLavAnA miSTa bheja Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 jaina darzanane karmavAda nane vadhu vaparAza thaI zake, evI buddhithI bhUkhyA rahenArane tapasvI kahevAya nahi. tevI rIte hiMsAdika aDhAra pApasthAnakene pizAca karatAM paNa atyaMta bhayaMkararUpe na manAya, tyAM sudhI bAhyadekhItI pApa nivRtti, te aviratinI nivRtti rUpe gaNuM zakAtI ja nathI. eka gaNuM daI sahastragaNuM prApta karavAnI buddhivALe, dAnI na kahevAya. viSayabhogene atyaMta lupI manuSya, te viSayabhogo mATe zArIrika anukuLatA prApta karavA, pauSTika auSadhionA sevana samaye strIsaMsargathI dUra rahenAre, brahmacArI na kahevAya. ajIrNa TAIme bhUkhyA rahenAre tapasvI na kahevAya. ane uparokta traNe avasthAmAM dAnazIla-ane tapanI bhAvanAvALo paNa na gaNAya. tevI rIte adhyAtma draSTie aDhAra pApasthAnakanA bhayavihaNe jIva, kaI azaktithI ke sAMsArika bhayathI yA mAnapAnAdisvArtha buddhithI ke anyabhave bhautika sAmagrI meLavavAnI tIvra lAlasAe, kaI pApasthAnakanI nivRttirUpa sagomAM rahevA mAtrathI, tenuM aviratipaNuM TaLI jatuM nathI. pApasthAnaka aDhAra che. te aDhAre pApasthAnake saMsAramAM rakhaDAvanAra che. naraka tiryaMcAdinA ghera duHkhe pamADanAra che. AvI mAnyatAne svIkAra nahi karavA devAvALuM eka mithyAtva nAmanuM ja pApasthAnaka che. pahelAM sattara vApasthAnake pravRttirUpa che, jyAre mithyAtva te viparIta mAnyatA rUpa che. eTale sattara vApasthAnakane yathArtha rIte nahiM samajavA Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 373 karmabandhanA hetuo devAvALuM mithyAtvaja che. mithyAtvane nAza thayA bAda ja sattarane AtyaMtika viyeAga thaI zake. | sarva pApasthAnakane saMsAra vRddhinAM kAraNa mAnIne te pApasthAnakathI nivRtta thavAne abhilASI hoya, pUla rIte pApa pravRttine tyAgI paNa hoya, kuTuMba-kabIle Adi sAMsArika saMgethI alipta paNa heya, mokSane meLavavAnI IcchAvALo heya, A jIva paNa jIvAditanA yathArthapaNAne, Azrava ane baMdhanA sarvathA heyapaNAne, saMvara tathA nirjarAnA sarvathA upAdeyapaNAne ajANa hoya, ane ekSaprAptine yegya sapravRttione jJAni purUSanI nizrAvinA ArAdhaka heya, te te paNa uparakta tattvathI yathArtha rIte anabhijJa hovAthI, aviratithI virAma pAmI zakatuM nathI. kAraNa ke aviratithI virAma pAmavAnI IcchAvALAe prathama te pApAnanI yathArtha rIte samaja pAmavI joIe. pApasthAnake aMgenI keTalIka sUma hakIkata samajamAM na Ave te tevI hakIkata batAvavAvALA sarvajJavacanamAM vizvAsu-zraddhALu banavuM joIe. e sivAya pApasthAnakathI sarvathA virAma pAmI zakatuM nathI. "ahiMsA paramo dharma" mAnavAvALAe ahiMsAnuM svarUpa samajavuM joIe. ahiMsA pAlananI IcchAvALAe hiMsAthI bacavA mATe jagatanI kaI cIjamAM jIvapaNuM che, cA te kaI cIjamAM kevA saMyege jItpati thAya che, kevA saMge jIvahiMsA thAya che, kevI rIte jIvahiMsAthI Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 jaina dananA karmoMvAda acI zakAya che, ahiMsAnI vAstavika vyAkhyA zuM hoI zake, A badhuM je samaje, agara te sa pUrNa paNe samajavAnI samajazaktinA peAtAnAmAM abhAva hoya te jeo samajI zakayA hoya, tevA sadgurUnI nizrAe rahI ahiMsApAlanane ceAgya pravRttimAM pravarte, teja pApanI aviratithI macI zake che. e rIte dareka pApasthAnaka aMge samajavu, ane e rItanI samaja pAmavAne mATe sajJa purUSo pratye acala zraddhALu banavuM joie. tevI zraddhAmAM jeTalI nyUnatA teTaluM mithyAtva. mithyAtva ja bhayaMkaramAM bhayaMkara pApa- sthAnaka che. mithyAtvathI sa thA nivRtta thayA vinA zeSa sattara pApasthAnakathI yathArtha rIte nivRtta thaI zakAtu nathI. parabhava-punya-meAkSa vIgerenA svIkAra karanAra dareka Astikoe jIvatattva te mAnyuM che. paraMtu khANamAM rahela khanIja padA, pANI, agni, vAyu, ane vanaspati, e pAMca sthAvaramAM jIvapaNuM hAvAneA svIkAra tA mAtra jainadarzanamAM ja che. hAlatA cAlatA jIve te trasa kahevAya. A trasakAyamAM jIva hovAnuM anya Astikoe svIkAryuM, paNa uparokta pAMca sthAvaramAM jIva hAvAnuM nahiM svIkAryuM. kadAca svIkAryuM te paNa tenI Rsi'sA ke jayaNAnA mAga nahi svIkAryAM. eTalu ja nahi paraMtu eindriya, teindriya, caurindriya jIvonI hiMsA ke jayAnI Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama banyanA hetu 375 pUrI samajaNu paNa jainadarzIna sivAya anyamAM nahI AvI. mATe jyAM mAnyatA ke samaja paNa nathI, tyAM te jIvAnI hiMsAthI nivRtti kevI rIte thaI zake? mATe chakAya jIvanI zraddhA tenu nAma samyaktva. te zraddhAmAM nyUnatA teTaluM mithyAtva. 5'cendriya jIvAnI hi'sAthI viramyA, paraMtu ajJAnatAe karI ekendriyathI caurindriya sudhInA jIvAnI thatI hiM'saka pravRttie pUrI samajAya nahi', tyAM sudhI Dagale ne pagale thatI hiMsAnI aviratithI kevI rIte khacI zake? vyavahAramAM paMcendriyavAnI hiMsA te javalle ja thavA pAme che. paraMtu paoNMcendriya sivAyanA jIveAnI hiM'sAnA sayeAge! bahu Ave che. eTale ajJAnI jIvanI, ahiM'sA karatAM hiMsAnI pravRtti vizeSa hAya che. temAM keTalIka hiMsaka pravRttie tajavI zakaya che. ane je azakaya che, temAM jayaNA pUrvaka vattavAthI ghaNA pApathI bacI zakAya che. para'tu jyAM mAnyatAja na hAya, tyAM tyAga ke jayaNAnA savAla ja nathI rahetA. mAnyatAnA ja virAdha te, pravRttithI paNa bhaya kara pApa che. eTale mithyAtvasahita avirati te jIvane durgatimAM khe...cI janArI che. hiMsA ane ahiMsAnI A rIte pUrI samaja vInAnA jIvAne rAgadveSanI paNa pUrI samaja hotI nathI. tevA kadAca vatta mAna gharabAra-kuTu'kha-zarIrAdi uparanA mUrchAbhAva Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 jaina darzanane karmavAda bikula utArI de, gIrike guphAmAM jaI paMcAgni tapa tape, ane potAnAmAM rAgadveSa nathI ema mAnI le, paraMtu sUkSma rIte AtmAmAM vartatA rAgadveSanA saMskAranI te tevAone pUrI samaja paNa hetI nathI. AtmAmAM pragaTa rIte vartate rAgadveSa jeTale che, tenA karatAM paNa pracchanna rIte vartatA rAgadveSanA saMskAra anaMtaguNuM che. te vAta te sarvadarzana. mAMja samajAI che. mahA tapasvIomAM paNa nimitta maLatAM te pracchanna rAgadveSane agni kevI rIte bhabhukI uThe che, te hakIkta jainadarzanamAM kathita kathAnugathI bahuja suMdara rIte jANavA maLe che. A jIve anaMtabha karyA. dareka bhavamAM anaMta bhega upaganI sAmagrI vasAvI, kaMIka hiMsaka hathiyAre vasAvyAM, kaMIka kuTuMba karyA. A badhuM dareka bhavanI pUrNatAe retAM retAM cheDayuM. eTale te badhAMne cheDavAM paDayAM, te paNa tenA pratyene rAga na choDe. karmabaMdhanuM kAraNa te vastuo na hatI, paraMtu te vastu pratyene rAga hatuM. te rAganI mAtrAonI A rIte pratyeka vRddhija thatI AvI. vRddhi pAmatA rAganA te saMskAre dareka bhavamAM chUTayA vinA AtmAnI sAthe ja pracchannapaNe rahyA. jethI pracchannapaNe vartatA rAgadveSathI thate karmabaMdha te AtmAmAM cAlu ja rahyo. ane haju paNa jyAM sudhI uparokta tyakta sAmagrIo pratyene rAgadveSa nahiM sirAvAya, tyAM sudhI karmabaMdhanI paraMparA cAlu ja rahevAnI. A vAta mithyAtvanA ge jIva na samaje eTale Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 377 on karmabandhanA hetuo tethI virame paNa nahiM. paraMtu eka vyAvahArika draSTAMtathI A hakIkata samajAya tevI che. gharamAM vIjaLI rAkhanAra A mAsa vIjaLIne upayoga na kare, chatAM kanakasana cAlu rAkhe tyAM sudhI, meIna cArjate vIjaLI kaMpanIne bhara paDe che. bhADutI makAna khAlI karI bIjA makAnamAM rahevA javA chatAM, khAlI karela makAna uparathI pitAne kabaje uThAvI levA pUrvaka, makAnamAlIkane makAna suprata na kare, tyAM sudhI, vinA bhegaLe paNa makAnanuM bhADuM makAna mAlIkane bharavuM ja paDe che. AvAM te vyAvahArIka draSTAMte aneka che, ke vinA bhagavya paNuM cIja uparane pitAne hakka na uThAve te, te cIja aMgenI nukasAnI bhegavavI paDe che. pUrvabhavemAM vastunA saMbaMdha samaye paNa karyAzravanuM kAraNa te vastu nahiM; paNa vastu pratyene rAga hate. eTale vastu choDavI paDI, paNa vastu pratyene rAga nahiM chUTa hevAthI, karmAzrava cAlu rahe, temAM kaMI Azcarya nathI. A rIte bhavAMtaramAM manathI nahi vosirAvela zoAdi sAmagrI vaDe, jagatamAM thatI hiMsAnA pApathI A jIvane karmane Azrava te cAlu ja rahe che. vaLI vartamAna kALe, pApa pravRtti thAya tevAM keTalAMka kAryothI nivRtta hevA chatAM paNa te kAne anukuLa sAmagrI aMge paccakakhANa (zapatha) nahiM karanAra chanuM aviratipaNe te cAlu ja che. kAraNa ke Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 jaina darzananA kamavAda hiMsAdi pApa kAryAMmAM thatI pravRttimAM ja mAtra aviratipaNu nathI. paraMtu paccakakhANu nahiM karavAM tenuM nAma ja avirati che. pApanAM paccakakhANunuM nAma virati nahiM rAkhIye, ane phakta pApa na karavuM tene ja virati kahIsu' tAtA, pApI jIvAmAM paNa adhama karatAM dhama vadhI jaze. kAraNa ke jagatamAM anatA jIvA che, te darekanI hiMsA koI paNa pApI karI zakatA nathI. game tevA pApI kahevAtA mANusanA hAthe paNa jeTalA jIvAnI hiMsA thAya che, tethI anaMtagaNA jIvanI ahiMsA te mANasanA jIvanamAM che. eTale tenA jIvanamAM rhiMsA karatAM ahiMsA vadhI jaze. ane e hisAbe te pacendriyathI nyUna indriyAvALA jIvA vadhAre ahiM saka hovAthI, te jIvAnA saMsArathI nistAra turataja thavA joI e. kAraNa ke rhiMsAmAM, asatyamAM, cArImAM, abrAmAM ane parigrahamAM te jIveAnI pravRtti sAmAnyapaNe te nahivat jevIja che. eTale manuSya karatAM paNa te jIvAne vadhu dhamI ane puNyazAlI mAnavA joIe. paraMtu ema nahi hAvAthI hiMsAdI pravRtti rahita paNAmAMja viratipaNu nahi kahetAM, hiM'sAdi pApanAM paccakakhANu karavAmAM ja viratipaNu kahevAya. ane hiMsAdi pApakAryAMmAM pravRtta nahi hAvA chatAM, tevI pravRttinAM paccakhANa vinAnA jIvA te avirati kahevAya che. tyAganA niyama vinA je bhautika padAtha kAI paNa vakhate upayAgamAM levAtA na heAya, te paNa te padAtha aMge Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmabandhanA hetuo 379 karmane Azrava avazya thAya che. ane te kAraNathI ja svayaMbhUramaNa samudranA masmabhakSaNane, te samudranA jaLapAnane, pUrva cheDelA zarIranA pudgalathI ane zastrothI thatI hiMsAne, ane pUrvabhavamAM saMgrahita parigrahanA mamatva bhAvano, karma Azrava A bhavamAM paNa jIvane thAya che. vartamAna bhavamAM bIna upagI padArthonuM pratyAkhyAna nahiM karanArane, ane anAdikALathI A saMsAracakramAM anaMtIvAra karela pUrvabhavanA maraNa samaye rAgapUrvaka choDIne Avela svazarIre, zastro ane parigrahanA mamatvabhAvane haju paNa nahi sirAvanAra chene, aviratithI thato karmAzrava cAlu ja rahevAne. AvI aviratine avirati tarIke nahi mAnanAra che mithyAtvI kahevAya che. ahiM koI zaMkA kare ke, padArtha te karmAzravane hetuM nathI, paraMtu padArthapratyene rAga ke dveSa ja karmA zravane hetu che. te vartamAna bhavamAM je padArthano upayoga aMge vicAra-vANI ke vartanane saMbhava paNa na hoya, je cIjane jANI pichANI paNa na hoya, tevA viSaya aMgenA rAgadveSavinA karmabaMdhana zI rIte lAge ? ahiM je vastu aMge kyAreka paNa saMbaMdha tha azakya che, ema nizcaya hovA chatAM paNa, te vastu aMgenuM pratyAkhyAna (zapatha) levA javA taiyAra thatuM nathI, eja tenuM avirati paNuM che. Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 ane darzana karmavAda je dukArya aMge pravRtti thavA saMbhava nathI, pravRtti karavI paNa nathI, ane satkAryane vaphAdAra ja rahevuM che, ema mAnasika rIte nizcaya vaDe havA chatAM, rAjadvArI Adi vyAvahArika kAryomAM paNa segaMda lIdhA vinA vaphAdArI mAnya rAkhI zakAtI nathI. AvI vaphAdArI aMge rASTrapati, minisTara, mejIsTreTa vagerenA hoddAnI khurasI svIkAratAM pahelAM, gaMdavidhi karavI ja paDe che. ane sogaMdavidhi karyA bAda ja te hoddo gaNAya che. thoDA varSo pahelAM bhAratamAMthI phiraMgIrAjane astathavAthI junA phiraMgIrAjanA kArakune, polIsa ane bIjA nIcI zreNInA karmacArIo sahita Azare 20,000 lokoe bhAratanA rASTrapati ane baMdhAraNane vaphAdAra rahevAnA tA. 20mI jAnyuArI 1962nA reja segaMda lIdhA hatA. temAM khistI lekoe bAIbalanI sAkSIe ane hiMduoe pitAne mAnya dhArmika graMthane hAthamAM rAkhIne segaMda vidhi karI hatI. A pramANe jyAre deva-gurUnI sAkSIe virati(nivRttapaNuM) 5Nane vaphAdAra rahevAnI je je vastu aMge sogaMdavidhi karAya, tyAre ja te te vastunI te aviratine mAnavajIvanamAMthI asta thaya gaNAya. - ane A rIte aviratithI na chUTAya tyAM sudhI jIvane karma baMdhana thAya ja. heya (tyAjya) tattva aMge mAnasika, Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmabandhanA hetu vAcika ane kAyika pravRtti rahitapaNAmAM paNa paccakakhANa (zapatha-sAga'4 ) vinA thatA ka`kha dhane sa jJa bhagavAnanI AjJAnusAra mAnya rAkhanAre, tathA akaraNIya kAryAMnA tyAga karavAnI bhAvanAvALA, tyAga karanAranI anumeAdanA karanArA, kulAcAre--sa'sage -sa...skAre ke parAdhInatAnA kAraNe peAtAnA gRhastha jIvana aMge, tevA kAryAMne tyajI na zake, te jIva avirati samyagdaSTi" kahevAya che. pApane pApa tarIkenI mAnyatA, eja samyagdaSTi AtmAnI uttamatAne AbhArI che. 381 vaLI keTalAka manuSyeA gRhastha jIvanathI mukta nahiM thaI zakavAnA kAraNe, gRhasthajIvanamAM karavAM paDatAM AraMbha samAraMbhanAM jarUrI kAmeA sivAya, bInajarUrI bhAga upaleganI vastuonu, ke jarUrI bhAga upabhAganI vastuone saMkSepa karavArUpa paccakakhANa kare che. prANAtipAta viramaNAdi tene sthUlapaNe grahaNa kare che. AvA jIvA saMpUrNa - paNe nahi', paNa amuka aMze aviratithI nivarte che. tevA jIvA dezivarati kahevAya che. sArI seAkhatathI ke pUrvabhavanA saMskArathI keTalAka tiyacA ( jAnavarA ) nI paNa A rIte dezivaratapaNu pAmavAnI hakIkata jainadarzanamAM jANavA maLe che. A avirati, sabhyadraSTi cane dezavirativALA jIve yathArtha rIte hiMsAdi pApeAne mAnya rAkhanArA, ane tevI pApapravRttimAM pravRtI karavAnI icchAvALA nahi' hAvA chatAM paNa, pravrutI kema kare che? A khAkhata aMge keTalAkane Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3ra jaina darzananA ka vAda jarUra zaMkA thAya te svAbhAvika che. eTaluM ja nahiM paNu, samajavA chatAM pravRtti karanArane samajavAneA DALa karavAmAM da...bhI kahI devAnuMya kAI sAhasa kare. paraMtu ahiM' samajavu' joIe ke jema duniyAmAM zArIrika svAsthyane bagADanAra mAnasika-vAcika ke kAyika pravRttinA tyAga karavAnuM' cAkkasapaNe jarUrI samajanArA keTalAka manuSyA, tyAga karavAnI IcchAvALA hAvA chatAM paNa, tevI keTalIka pravRttithI nivRtta thaI zakatA nathI. evI ja rIte AdhyAtmika dRSTie Atmika svAsthyane nukasAna karanArI heya (tyAya) pravRttine, tyAga karavAlAyaka mAnya rAkhanAra, ane tyAga karavAnI bhAvanAvALA chatAM, paNa keTalAka jIvA tyAga na karI zake, te banavAjoga che. mATe temAM kevala daMbha ja mAnave te aNusamaja che. jevu manamAM tevuM AcaraNamAM sane hoya ja evA niyama hAta tA jainadarzanakathita guNasthAnakanA krama paNa hAI zakata ja nahi. AdhyAtmika vikAsanI dRSTie tA jevu manamAM tevu... ja sa* AcaraNamAM tA mahAmunine ja hAya, agara bhavAbhina MdI jIvAmAM paNa hAya. mithyASTi evA jIva paNa meAkSanI rUcivALA hAI zake che. mAkSane meLavavAnA sAcA upAyanA samadhamAM paNu e jIva ajJAna hAya, ane tema chatAM paNa meAkSane meLavavAnA tenA abhilASa evA jambara hoya ke meAkSanA abhilASane pratikuLa evA abhilASA tene nahi karavA jevA ja lAgatA haiAya che. Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 383 karmabandhanA hetuo aviratisamyagdaSTijIva ethI AgaLa vadhelo heya. kAraNake bhagavAna zrIjinezvaradevoe kahelA tanA svarUpamAM e rUcivALe hoya. taravasvarUpanI A rUcine aMge e evA nirNayavALo hoya ke jema meLavavA gya eka mekSa ja che, tema mokSane meLavavAne mATe sevavA 5 ekamAtra bhagavAna zrIjinezvara dee pharamAvela ratnatrayI svarUpa mokSamArga ja che. AvI rUci, AvI mAnyatA te zaMkAdi doSathI rahita hoya chatAM paNa, aviratine AcaranAre hovAthI tene "avirati samyagudaSTi" kahevAya che. avirati samyagdaSTi jIvamAM eka aDhAramA pApasthAnaka sivAyanAM sattara vApasthAnakanA sevanane paNa saMbhava hoI zake che. paraMtu hoya ja ema mAnavuM nahiM. ' have dezaviratidhara suzrAvakano vicAra karIe. te viratinIja lAlasAvALe hovA chatAMya tenAmAM virati ghaNI DI ane avirati ghaNuM moTI hoya. tyAra pachI chaThuM guNasthAnake rahelA susAdhuone vicAra kare. temane paNa apramatta saMyamanI bhAvanA chatAM apramattapaNuM hoI zakatuM nathI. A uparathI ema nahiM ja kahI zakAya ke je mANasa je kaMI kare che, te tene karavuM game ja che, ke karavA gRja lAge che, mATe ja te kare che. aNuhArIpadanI sAdhanAnI tIvra rUci dharAvanArane ane enA mATe zakya eTale prayatna karanArane paNa AhAra levuM paDe e bane. temaja apramattapaNe jIvavAnI abhilASAvALAne tathA apramatta bhAvane pedA karavAnA prayatnamAM Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 jaina darzanane karmavAda lAgelAne paNa nidrA levI paDe e bane; paraMtu e puNyavAnI manavRtti, AhAra laIneya anAhArIpadanI sAdhanA sArI rIte karavAnI, tathA niMdrA laIneya apramatta bhAvane pedA karavAno prayatna sArI rItIe karavAnI hoya. sArA kArya aMge jevuM manamAM tevuM AcaraNamAM te jema mahAmunivamAM hoI zake, tema gADha mithyAdiSTi bhavAbhinaMdI jIvemAM paNa pApa kArya aMge heI zake. bhavA bhinaMdI evA gADha mithyASTio je je pApane Acare te te pApane teo AcaravA lAyaka mAnIne ja Acare che. mithyAtvanI maMdatA thayA pachI pApa kArya aMge vicAramAM ane vartanamAM kaMIka kaMIka taphAvata ubhA thatA jAya. ane jyAMsudhI mahAmunipaNanI kakSAe na pahoMce tyAM sudhImAM pite jene nahi karavA gya gaNate hoya, tene paNa kare evuM bane. tatvanI satya mAnyatA e zraddhAjanaka che, ane heya (tyAjya) tatvane tyAga e virati rUpe che. sarvajJa purUSoe Atmika utthAnanA mArgamAM heya-seya ane upAdeya tatvane heyarUpe-yarUpe ane upAdeyarUpe nahiM mAnavA devAmAM kAraNasvarUpa te jIvanuM "darzanamehanIya" karma batAvyuM che, ane mAnyatA satya thayA bAda paNa jIvane heyatatva aMge nivRtti ane upAdeya tAva aMge pravRtti nahiM thavA devAmAM kAraNa tarIke cAritra mehanIya" karmane batAvyuM che. eTale darzanamohanIyakarma, jIvane satya mAnyatAne Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmabandhanA hetuo 385 svIkAra karavA detuM nathI, ane danamehanIya karmAMnA kSayA- pazame ke kSaye mAnyatA zuddha thAya te paNa cAritra mAhanIya karmInA udaya jIvane Atmika utthAnanA mArgamAM pravRtti karavA detuM nathI. te paNa darzanamehanIya kama ne haTAvavAne pahelA prayatna karanArane ja Atmika utthAnanA mArga sulabha banatA hAI, jaina da nAnusAra darzanameAhanIya karmIne haTAvavA dvArA mAnyatAneA svIkAra karavAnI pahelI jarUra. batAvI che. aviratinA mAra bheda jainadarzanakArAe batAvyA che. pAMca Indriya ane cha uN, mana, e cha pAtapeAtAnA viSaye pravo, tenA asayama, ane pRthvIkAyAdi cha jIvanikAyanA vadha (havu'), e khArabhedya aviratinA che. ahi iMdriyAne varNAdinuM jJAna thAya che. eTale ke sparzendriyathI vastunA spana, rasane driyathI vastunA svAdanu, dhANendriyathI vastunA gadhanu, cakSuri MdriyathI vastunA rUpanuM, ane zrotrendriyathI zabdanu jJAna thAya che. A rIte IndriyAne varNAdinuM jJAna thAya che, tethI vAMDhinuM jJAna te aviratipaNuM nathI. paraMtu varNAdi viSayeAmAM ISTapaNuM ane aniSTapaNuM thavAthI ISTa viSayamAM rAga ane aniSTa viSayamAM dveSarUpa mAhanA piraNAma thAya che, te avirati che. cAritra meAhanIya karmInA udayathI nahi. ramaNu karavA ceAgya parabhAvamAM ramaNa karavu te asaMyama che. tAtparyaM e che ke, je dvArA varNAdinuM jJAna thAya che, te asaMyama nathI. paraMtu tethI ISTapaNu` ke aniSTapaNu je. 25 Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 jaina darzanane karmavAda thAya te asaMyama che. anAdikALanI azuddha asaMyamanI te pravRtti ja karmabaMdhanA heturUpa che. jJAna e AtmAnuM potAnuM lakSaNa hovAthI svaparavastunA bedha thavArUpa che. paraMtu temAM ISTapaNuM ane aniSTapaNArUpa vibhAvaja para vastunA saMgathI thayela anAdiparaMparAjanya azuddha pariNAma che. teja sarvathA tyAga karavA gya che. eTale indriyanI pravRttine saMkeca karavA rU5 iMdriyane dravya jaya che, ane AtmAnI cetanA ane vIrya guNenA svarUpane anukuLa pravRtti karavA rUpa Indriyane bhAvajaya che. pAMce IdrinI mAphaka caMcala mana paNa karmabaMdhano hetu che. aneka vidha saMkalpa-vikalpamAM athaDAtuM, zekhacalI jevA taraMge karaMtu mana, te viNakhAdhe-viNa bhegAvyuM paNa saMkalpa mAtrathI anekavidha azubhakarma bAMdhe che. atipriyavastunAviyegamAM ane apriya vastunA sAgamAM, zarIre upasthIta thayela reganA saMbaMdhamAM, dharma karIne sAMsArika sukha meLavavAnA ane rathamAM tIvra ciMtApaNe varte che. vaLI hiMsAnA kAryamAM pravartAvA, asatya belI keIne chetaravA, lebhanA vaze bIjAnuM dravya laI levAnA prapaMcamAM ane jaMgama - tathA sthAvara milkata tathA strI-putra parivAramAM rAmacyA rahevArUpa duSTaciMtavanamAM athaDAtuM caMcalamana karmabaMdhanuM nimitta bane che. ahiM paMcendriyanA viSaya grahaNamAM paNa karmabaMdhanuM kAraNa te rAgadveSarUpe pariNamatuM mana ja che. chatAM paMcendriya Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kA malyanA aNumAM tAlImI naraka Ave karmabandhanA hetuo 387 ane mana e bannene karmabaMdhanA kAraNa tarIke juduM gaNuvavAnuM kAraNa e che ke sparza-rUpa-rasa-gaMdha ane zabdanA viSayamAM iMdriyanI pravRtti vinA vikalpa mAtrathI paNa jIva karmabaMdha kare che. zAstramAM taMdulIA matsyanI hakIkta Ave che ke te maryA vagara khAdhe sAtamI narake jAya che. meTA mAnI pAMpaNamAM taMdulIo matsya rahe che. pelA meTA matsyanA moMmAM pANI sAthe AvelAM nAnAM mAchalAMomAMthI keTalAkane pAchAM nIkaLI jatAM joI tAMdulIo vicAre che ke are ! A keve mUrkha ke je meMmAM AvelAM A badhAM mAchalAMne javA de che. tenI jagAe je huM hou to ekane paNa jIvatuM pAchuM jAvA dauM nahiM. badhAMja khAI jAuM. paNa mArI tevI tAkAta nathI eTale zuM thAya ? juo! vinA pravRttimAM paNa AvA AtmAo kevuM pApa bAMdhe che? A ThekANe taMdulIo ekapaNa IndriyanI pravRti vALa nathI. mAtra manavaDe ja kharAba vicAra karavAthI sAtamI narakanuM AyuSya bAMdhe che. pariNAme marIne sAtamI nArakImAMja jAya che. have sAvadhakAryamAM indriyanI tathA mananI pravRtti rahevA chatAM "baMdhanuM kAraNa mAtra eka mana ja che." e vAkayane barAbara samajyA vinA, viSaya kaSAyane poSavAne mATe zAstranA nAme keTalAka manuSya prapaMca seve che. Indri vaDe sAvadha pravRttimAM pravartAvA chatAM amAruM mana cakakhuM che, eTale "pariNAme baMdha hoya e vAkyAnusAra Indriya Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 jaina darzanane karmavAda pravRtti sAvaghamaya hovA chatAM amane karmabaMdha thatuM nathI. AvI mAnyatA te mithyA ADaMbara che. evAone pUchAya ke manamAM skuryA vinA vacana kAyAthI sAvadha pravRtti thaI zAthI? ane manathI je kAryane te sAvadyakArI mAnyuM, te kAryane tyAga zakya hovA chatAM temAM tArI Indriyane kema pravartAvI? je sAvadha pravRttimAM nahi pravartAvA pite zakti mAna che. tevI pravRttimAM pravartavA chatAMya amAruM mana cekabuM che, ema kahenAra dhUrta che. eTale eve samaye te Indriya ane mana, bane baMdhanuM kAraNa che. IndriyanI pravRtti te vacana ane kAyAnI pravRtti kahevAya che. keI vakhata kAyAthI sAvadha pravRtti thaI javA chatAMya, mananI nirmalatA hoI zake che. paraMtu AvuM tyAreja bane ke jyAre sAvadhakAryomAM pravartAI na javAya evI khAsa sAvacetIpUrvakanA dhyeyapUrvaka niravagha kAryamAM pravRtti karatAM Akasmika sage ane vinAvicAraNAe sAvadyapravRtti thaI jAya, tyAre. ahiM kAyAnI tevI pravRtti hevA chatAM mana zuddha hevAthI te samaye karmabaMdha thatuM nathI. jemake chaghastha sAdhu, IrSA samiti (upagapUrvaka cAlavA vaDe) pUrvaka jJAnAdi kAryanA aMge javAnI dhAraNAthI paga upADe ane pachI kadAca koI jIva te sAdhune paga mukavAnI, jagyA para eciMte AvI paDe. samiti guptivALe te sAdhu te samaye pitAne kAyegane nivartAvI na zake, ane tenAthI paga mukAI javAthI paga nIce AvelA te Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmabandhanA hetuo 389 prANine pIDA thAya ke marI jAya, te paNa A samaye uparogavALA sAdhune sUkamapaNe hiMsA lAgatI nathI. kAraNa ke tenAM pariNAma hiMsAnA nahiM hovA chatAM Akasmika saMyageja hiMsA thavA pAmI che. AvA samaye ja manane vizuddha kahevuM vyAjabI gaNAya che. chatAM tevI rIte Akasmika saMge thatI hiMsAnA kArya mATe pazcAtApa hoya ane punaH punaH gurU pAse tenI AlocanA kare. paNa meM kayAM pariNAmathI hiMsA karI? ema upekSAvRtti na seve. A uparathI khAsa lakSamAM levAnuM che ke vicAra sudhAravA ane vartana game tevuM rAkhavuM, evI buddhi nahi sevatAM, vartana ane vicAra ane sudhAravA prayatna kare. vartana zuddha haze te vicAro sArA rahevA pAmaze. vartana ane mana bannene anya saMbaMdha che, e lakSamAM rAkhavuM jarUrI che. viSaya grahaNamAM pravartatI indriyanI pravRtti pratye upekSA karanAra AtmAne, eTale ke IndriyenI aviratine nahiM kinArane, keIvakhata indriyane pravartAvavA egya saMgenI aprApti samaye manamAM vikalpa upasthita thavAthI taMdulIA matsyanI mAphaka mana vaDe paNa karmabaMdha thAya che. kAraNake manane javAnuM bIjuM sthAna nathI. IndriyenA viSaye sivAya ene kaMI vikalapa karavAnA nathI. mATe mananI sAvadha pravRttimAM paNa paMcendriyanA viSaye aMgenI aviratinA ja kAraNe kevala mananI ja avirati, karmabaMdhanuM kAraNa na haI Indriya ane mana e Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 jaina darzanane karmavAda banenI avirati, karmabaMdhananuM kAraNa che. je baMdhanuM kAraNa mAtra eka mananI ja avirati heta te, jainadharmanuyAyInA niyamagrahaNamAM "vAyAe kANuM kahevAnI jarUra na hota. zAstrakAre te trividha trividha paccakakhANa karavAmAM na bane te, mAtra kAyAe paNa pApa nahiM karavAnuM paccakakhANa rAkhyuM che. eTale "manane ja" baMdha ane mokSanuM kAraNa mAnI, vacana ane kAyAnI pravRttinAM dvAra khullAM rAkhavAthI karmabaMdha na thatA hatA te, paccakakhANanA 49 bhAMgA zAstramAM batAvata nahi. ane ekavidha-dvividha vigere mana vinAnA bhAMgAthI tyAga karavAnuM raheta ja nahi. vacana ane kAyapravRttinAM dvAra khullA che, teja IndriyanI avirati che. amuka cIjanAM amuka TAIma sudhImAM paccakakhANa haze te te cIjane upayoga karavAnA vicAro teTalA TAIma aMge. nahiM thAya. paraMtu kadAca te paccakakhANanI mudata pachInA TAIma aMge te vastune upayoga karavAnA vicAronuM maMthana paccakakhANanA cAlu samayamAM paNa thaze. ahIM paccakakhANanA samayamAM paNa te vastunA vicArane utpanna karAvanAra, pacakakhANane TAIma pUrNa thayA bAda vartAtI IndriyanI avirati che. je vastuaMgenuM jiMdagI paryata paccakakhANa che, te vastune Indri dvArA upayoga karavAnA vicAre vastI zakatA nathI. roja niyamita dasa vAge jamanArane sADAnava vAgatAM ja jamavAnA vicAre cAlu thAya che, paNa upavAsanA divase te TAIma vyatIta thatAM paNa bhojanamAM Iddhi pravartAvavAnI IcchA thatI ja nathI. upavAsanA Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * anyanA hetuo 39. divase te vicAra nahi' utpanna thavAmAM te divasa aMgenI AhAranI aviratinA tyAga che, ane upavAsa zivAyanA divaseAe AhAramAM indriyAnA pravarttananuM aniyatraNa che, mATe indriyAnA prayatta nanuM aniyaMtraNaja mananA aniyaMtraNane upasthita kare che. jethI mananI aviratinA tyAga karavA IcchanAre,indriyAnI aviratinA pahelA tyAga karavA joI e. eTale sAvadya pravRttimAM IndriyAne nahi' pravartAvavAnAM paccakakhANu pahelAM karavAM joI e. aviratinA khArabhedamAM jainazAstrakArAe pAMca Indriya ane mana, e chanA aniya'traNanAM paccakakhANu naDhuiM karavAmAM avirati gaNAvI. paraMtu kevA kAya aMge pravarttatA te chaenA aniyatraNane avirati kahevAya, te na samajAya te paNa anatha thaI jAya. ahiM te kevala hiMsAnA kA a'geja pravarttatA e chaenA aniyaMtraNanAM paccakakhANu naThuiM karavAmAM ja avirati gaNAya che. hiMsA paNa mAtra paMcendriya jIveAnI ja nahiM, paraMtu ekendriyathI pacendriya sudhInA tamAma jIvAnI hiMsA TALavAnI che. manuSya ke Dhoronu rakSaNa thavuM joI e, ane bIjAnu' cAhe te thAya, tevI rAjyanIti jinezvaranA zAsanamAM nathI. pRthvI, pANI, te, vAyu ane vanaspatikAyAne je mATA jaththA A jagatamAM che, temAM paNa jIva che, te te Aja vaijJAnika draSTie paNa siddha thaI cUkayu' che. tema chatAM kIDI-makeDI-pazu -pakSI-manuSya vIgere trasa (hAlatA cAlatA) jIvAnu` rakSaNa Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39ra jaina darzana karmavAda karavuM ane uparokta pRthvI Adi jIvanI hiMsAmAM pApa nahiM mAnavuM e te kevala paMpationuM ja rakSaNa karanAra rAjyanA anyAya jevuM gaNAya. paraMtu jainadarzanamAM evuM nathI. -aMhi te kahe che ke sarva jIvonI rakSA mATe InTinI pravRttinAM paccakakhANa kare tyAre ja pUrepUrI avirati TALI gaNAya. ane tethI ja jInezvara bhagavate pRthvIkAya-apakAya -teukAya-vAukAya-vanaspatikAya ane trasakAya, e chaekAyanI hiMsAmAM thatI IndriyanI pravRttinA ja aniyaMtraNane avirati kahI che. te aviratinA bAra bhedamAM pAMca indriya ane mana, e enuM aniyaMtraNa ane pRthvIkAya vigere chuM kAyanI hiMsA batAvI. e bAre prakAranI aviratithI saMpUrNapaNe virAma pAmanAra. te mahAvratadhArI kahevAya che, sahAgrata pAMca che. (1) prANAtipAta viramaNa (2) mRSAvAdaviramaNa (3) adattAdAna viramaNa (4) mithunaviramaNa ane (5) parigraha viramaNa. AmAM paheluM mahAvrata, hiMsAthI saMpUrNa viramavA rUpa che. paraMtu hiMsAnI vizALa vyAkhyAmAM asatya, corI, abrahma, ane parigraha e badhA doSa samAI jatA hovAthI, e pAMcanAM paccakakhANa te kharI, rIte te hiMsAnAM ja paccakakhANa che. te paNa asatyAdi. cAra pravRtti hiMsAne utpanna karanAra hovAthI te pravRttio dvArA utpanna thatI hiMsA vaDe doSita thaI na javAya te cATe hiMsA, asatya, cerI, abrahma ane parigraha, e pAMce pravRttinAM paccakakhANa karavAM jarUrI hoI mahAvratane pAMca uMccarAya che. Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama banyanA hetu 39. J ahiM saMpUrNa hiMsAthI virAma pAmavA rUpa mahAtene grahaNa karavAthI jagatanI je koI cIjanA vaparAza dvArA hiMsA thatI. hAya, te tamAma cIjanA vaparAzanu paccakakhANu AvI jAya che. ane sAthe sAthe bhUtakALamAM tevI je kaI cIjo pUrvabhavamAM jIva cheDIne AvyA hoya, tenuM paNa paMccakakhANu thaI jAya che. eTale mahAtratAne uccaranAra manuSyane pUrvAMbhavA aMge ke vartamAna bhava aMge koI cIjanI avirati rahetI nahiM hAvAthI, aviratithI thatA karmAzravathI te bilakula kheMcI jAya che. A pramANe saMpUrNa aviratinA tyAgavALu jIvana te sAMsArika saMbadhAnA tyAga karI munipaNuM a'gIkAra karela mahAtmAeja vyatIta karI zake che. je manuSya, gRhasthajIvanamAMthI mukta thaI zakatA nathI, tenAthI te A khAre prakAranI aviratinAM paccakakhANu thaI zake ja nahi. kAraNa ke gRhasthapaNAnI jIvanacaryAmAM pathvIkAyAdi pAMcasthAvara jIveAnI hiMsAnA savathA tyAga tA azakaya ja che. jethI pAMcasthAvara jIvAnI hiMsAnI aviratithI thatA karmAzravathI te khacI zake ja nahiM. vaLI trasajIveAnI hiMsAnI aviratithI paNa te gRhastha, sathA virAma pAmI zake nahi. puNyazAlI gRhastha IrAdApUrvaka AI vaMsajIveAnA saMhAra karavA bhale na prerAya, paraMtu ghara makAna-khetI-rasAI-kuvA--taLAva tathA vAva vIgere saMbadhI ArabhAnAM kAryAM jayaNApUrvaka karatAM chatAM paNu, kIDImakADI vIgere trasajIveAnI hiMsAnA te temAM sa Mbhava kharAja. 3 Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 jaina darzanane karmavAda vaLI jANI joIne IrAdApUrvaka mAravAnI buddhithI koI trasa jIvanI hiMsA nahiM karavAnI IcchAvALAne paNa kaI vikaTa saMgamAM virodhIne vadha karavAno samaya AvI jAya che. eTale gRhastha je hiMsAnAM paccakakhANa levA dhAre te "niraparAdhI trasajanI saMkalpathI hiMsA nahiM karavI," eTalA pUratI ja aviratithI virAma pAmI zake che. have upara jaNAvyA mujaba je kAryamAM hiMsA thaI javA saMbhava che, te kAryonA hisAbe pratijJA na laI zake te paNa, samyakatvI gRhastha te duHkhAtA dIle thatA te kAryomAM, banI zake teTalI jayaNA (jIva rakSAnI sAvacetI) rAkhavAmAM te kadApi upekSA seve nahi. ApaNe AvAM kAryonI kayAM pratijJA che, evuM mAnI jayaNanI upekSA karanArane samyakatvI kahI zakAtuM nathI. pite aviratithI bacI zakatuM nathI, tenuM haiye duHkha dharavAvALo che, je cIjonA vaparAzamAM ke kAryomAM hiMsA thAya che, tevI cIjo ke kAryo paikI bInajarUrI agara jenA vaparAzane saMbhava paNa nathI, tevI cIjo ke kAryone te te paccakakhANa banI jAya che. ane jarUrI cIjonA vaparAzane paNa saMkSepa karI saMpUrNa avipatithI vahelAmAM vahelI take bacavAnA manorathavALo thAya che. A gRhastha amuka aMze paNa aviratithI virAma pAmela heI, te "dezavirati kahevAya che. A dezaviratidhara gRhastha te asatya-cerI-maithuna ane parigrahane paNa bhUlapaNe pazcakakhANI banI zakate heI, tenA e rItanA tene "aNuvrata" ane paricaya dezaviratila hoI karavAthI banI zakatA Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka bandhanA hetuo ane keTalAka samyakatvI jIvA, aMze paNa aviratithI chUTI niha zakavAthI tee avirati samyagdaSTa kahevAya che. aviratithI thatA kamadhamAM mithyAtvI ane samyakatvI jIvA aMge ghaNI tAratamyatA che. ane tethI ja kahyuM che ke :sammIi jIvA, jaivihupAvaMsamAyare kiMci, apposi hoi bAMdhA, jeNa na niddhaMdhasaMkuNai. samyagdaSTi jIva jo ke thADuM pApa kare, tene kabadha alpa hAya che. kAraNa ke te niyapaNe karatA nathI. 395 hiM'sA age eTalu' samajavu jarUrI che ke Rsi'sAnAM paccakakhANa karanArane paNa hAlatAM, cAlatAM, uThatAM, besatAM ityAdi dareka kriyA karatAM hiMsA thAya che. paraMtu te jIvAne pramAdathI eTale peAtAnI svArtha vRtti mATe mAravAnI buddhipUrvaka haNavAmAM AvyA hAya te jarUra jIvahiMsA karI kahevAya. bAkI AtmAmAM yApiraNAma vattatA hAya, ane te yApariNAmathI jayaNAdika aneka upAye jIvarhiMsA TALavAnA udyama thatA hoya, tema chatAM paNa meAkSAbhimukhI kriyAmAM je prAsaMgika jIvahi`sA thAya che, te jIvahiMsAthI, aviratinA tyAganA bhaMga thayeA gaNAtA nathI. have eka bAbata paNa samajavI jarUrI che ke zAstramAM pApasthAnakA te prANAtipAta vIgere aDhAra gaNAvyAM hovA chatAM, pratijJA te pahelA pAMcanI ja batAvI che. kAraNa Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 3} jaina darzananA karmavAda ke pahelAM pAMca te bAhyapravRttimaya hAvAthI tenI pratijJAnu pAlana zakaya che. jyAre chellAM tera tA abhyaMtara ane vacana tathA vicAra svarUpa hovAthI tenI pratijJA azakaya nahiM tA duHzakaya tA jarUra che. mATe pahelAM pAMcanI pratijJApUrvaka chellAM teramAM viveka rAkhanArA aviratithI mukta ja gaNAya che. ane e rIte aviratithI mukta thanAra manuSyanu mana, zeSa tera pApasthAnakanA vicAramAM kadAca bhaTake tA paNa koI kArya ne nipajAvavA te samatha thatuM nathI. kAraNake te tera vaDe thatA anatha tA pahelA pAMcamAM pravatta vA vaDe ja thAya che. jethI pAMcanA paccakakhANI jIvAnA, teranA utpAtane teA dUdhanA ubharAnI mAphaka besI jatAM vAra lAgatI nathI. pAMcanAM paccakkhANu e teranI killeba"dhI che. jema pANI nAkhavAthI ubharAtuM dUdha bahAra nIkaLI zakatu nathI. ane aMdarane aMdaraja samAI jAya che, tevI rIte tera pApasthAnakarUpa dUdhanA ubharAmAM pahelA pAMcanAM paccakakhANurUpa pANI nAkhavAthI te ubharA jaldI besI jAya che. mATe ja jJAnioe kahyu che ke aDhAre pApasthAnakone jIvanamAMthI haTAvavA mATe pahelAM pAMcanI pratijJA karI levAnu atyaMta jarUrI che. duzmanAne niHzastra banAvavAthI duzmanA kAyara banI chevaTe bhAgI ja jAya che. tevI rIte pahelAM pAMca pApasthAnaka, te zeSa pAparUpI duzmaneAnAM zasro che. te zasra paDAvI levAthI Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 397. karmabandhanA hetuo pAparUpI duzmananI ToLakI hatAza banI jAya che. ane Atma svarAjyamAM nukasAna karavA azakta bane che. A prANAtipAtAdi pacanuM, karmabandhanamAM kAraNa thavA. paNuM te rAgadveSa uparaja avalaMbita che. tethI ja pratikamaNa, samaye roga vI zekha vA dareka vratene aMge belAya che. karmabandha je rAgadveSa uparaja avalaMbita na hota te sAdhune nadI utaravAmAM, mRgalAM vagere jAnavare aMge puchanAra zikArIne ulaTo mArga batAvavAmAM, ane sAdhune e. muhapatti vagere cAritranAM upakaraNa rAkhavAmAM, hiMsA -asatya ane parigrahanuM pApa lAgata. paraMtu e rIte vartavAmAM kaI paNa samaju mANasa. adharma kahI zake ja nahiM. eTale hiMsAdi pAMca kAryo dvArA thate karmabaMdha mukhyatve te rAgadveSane ja avalaMbIne che. A pAMca kAryomAM maithuna zivAya cAramAM apavAda che. kevala maithuna apavAdIka nathI. kemake maithunanuM kArya te rAgadveSa vinA saMbhavI zakatuM ja nathI. kaSAya ane ega - kaSAyanuM svarUpa, prakaraNa chaThThAmAM cAritra mehanIya karmanA vivaraNamAM tathA te kaSAya dvArA karmabandha kevI rIte. thAya che, te sthitibaMdhanA svarUpamAM, ane ega dvArA thatA. pugalanA grahaNa ane pariNamananI samaja, prakaraNa pAMcamAmAM, vicArAI gaI che. Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 jaina darzanane karmavAda cArekaSAye te rAga dveSa che. te cAremAM kyA kaSAye te rAga svarUpe ane kayA kaSAye te zreSasvarUpe kahevAya che, te bhinnabhinna draSTikoNathI nIce mujaba che. kAha mANa cApII, jAIto behi saMgraho doss| mAyAe lobheNa ya, sa pIi saamnnnntoraag| krodha ane mAna te aprItinI jAti hevAthI saMgrahAya tene kahe che. ane mAyA tathA lobhanI sAthe prIti jAtinuM samAnapaNuM hovAthI tene rAga kahe che. - ahiM krodha te aprItirUpa prasiddha ja che. ane mAna te bIjAnA guNane nahiM sahana karavA rUpa hovAnA hisAbe tene paNa aprItirUpa gaNe che. ahiM lebha te AsaktirUpa hovAthI prItirUpa prasiddha ja che. ane bIjAne chetaravArUpa mAyAmAM paNa kaI vastunI abhilASA kAraNarUpa heI mAyA karavAmAM vartate AMtarika abhilASa pratisvabhAvavALe hevAnA hisAbe mAyAne paNa prItirUpe gaNI che. have bIjI rIte krodha, mAna, ane mAyA e traNane zreSarepa gaNI phakata lebhane ja rAgarUpe gaNe che. mAyaMpidIsamicchai, bavahArojaM parovadhAyAya / nAyauvAyANocciya, mucchAlobhetito rAgo vyavahAranaya mAyAne paNa TheSa mAne che kAraNa ke mAyA te bIjAne upaghAta karavA mATe che. ane nyAyapUrvaka Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 399 krama bandhanA hetue upArjana karelA amAM mUrchA te lAbha che. ane tethI ja te rAgarUpa che. ahiM upaghAta karavA te dveSarUpa hAI khIjAnA upaghAta karavAmAM vattatA mAyAnA upayAgane dveSa gaNyA che. have trIjI mAnyatA mujaba krodhane te dveSamAMja gaNI, mAna-mAyA ane lAbha e traNene rAgasvarUpe paNa gaNyA che, ane dveSasvarUpe paNa gaNyA che. ujju suyamayaMkoho, dAsosesANamaya maNegaMtA / rAgotiya pariNAma, vaseNa u viseseA // mANorAgAtimao, sAha kA vaogakAlaMbhi sattvatra vesA, pazuLaye sAvacemni mAyAlAbhA caiva parovadhAovaogatAdAso / mucchAvaogakAle, rAgo'bhissaMgaliMgotti || " rUjIsUtra nayanA mata e che ke krodha dveSarUpa che. ane khAkInA kaSAyeA mATe anekAnta che. piraNAmanA vazathI rAgarUpa ane dveSarUpa e vizeSa che. svAbhimAnanA upayega kAle mAna te rAgarUpa che, ane paraguNunA dveSanA upayoga samaye te mAna dveSarUpa che. mAyA ane leAbha te bIjAne upaghAta karavAnA upayAga kALe dveSarUpa che, ane mUrchAnA upayAga samaye AsaktinA cihnovALA hAvAthI rAgarUpa che. zabdAdi nayanA mate kaSAyomAM rAgadveSapaNuM nIce mujaba che. Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 jaina darzanane karmavAda sAimayamANe, mAyAe ya saguNoM varAgAya / upaogolohozciya, jato sa tatttheva uvaraddho / sesasAkohocciya saparo vdhaaiiymiiyotitodoso| tabhlakkhaNAyalobho, ahmucchaakevlaaraago|| zabdAdi nayone abhiprAya e che ke mAna ane mAyAmAM svaguNanA rAgathI je upayoga pravarte che, te lebharUpa ja che. kAraNa ke te temAM ja raMgAele che. bAkInA aMze svaparanI upAghAtanI buddhithI thayelA hovAthI krodharUpa ja che. vaLI upaghAta svabhAvavALe lebha, te zreSarUpa ane mUchatmaka lebha kevaLa rAgarUpa che. A hisAbe mAna ane mAyAne judI judI draSTie krodha ane lebhamAM samAveza karI daI kaSAnA krodha ane labha ema be prakAra paNa gaNAvyA che. vaLI anyanA dravyanuM haraNakaravAnI buddhirUpa lebha, te anyanA UpaghAta karavArUpa adhyavasAyamAM vate hoya tyAre, te DhaSamAM gaNAya che. ane nyAyathI upArjita dravyamAM muOtmaka lebhane rAgamAM gaNAya che. A pramANe kaSAye te rAga ane dveSarUpa samajavA. karmabaMdhamAM mithyAtva, avirati, kaSAya ane vega, e cAra hetuo sAthe pramAdane muktAM baMdhahetue pAMca paNa gaNAya che. pramAda eTale AtmAnuM vismaraNa, arthAt kartavyanI samRtimAM asAvadhAnatA rUpa hovAthI e paNa eka Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmabandhanA hetuo 40 jAtane asaMyama che. mATe tene kaSAyamAM ja antargata gaNI. bandhahetuo cAra gaNAvyA che. AtmAnI mithyAtva ane avirati dezA vartavAmAM mukhya kAraNa te mehanIya karmane ja udaya che. eTale ja AgaLa mehanIyakarmanA vivaraNamAM vicArAyuM che ke AtmAne mithyAtva dazAmAMthI mukta thavA nahiM denAra anaMtAnubaMdhi kaSAya che. ane AtmAne avirati dazAmAM rAkhanAra te apra. tyAkhyAnI ane pratyAkhyAna kaSAya che. jethI mithyAtva ane avirati e kaSAyanA ja udayavALI jIvanI amuka dazA heI, te banane hetu, kaSAyanA svarUpathI judA paDatA nathI. mATe bandhahetuo kaSAya ane pega beja paNa gaNI zakAya che. e rIte bandhahetuo mukhya paNe kaSAya ane vega ema be che. paraMtu AdhyAtmika vikAsanI UtaratI-caDatI bhUmikArUpa guNasthAnakamAM baMdhAtI karmaprakRttionI tAratama bhAvanA kAraNamAM mehanIya karmanA udayathI vartatI kaI dazA kaI karmaprakRtionA bandhamAM kAraNabhUta che, te sAdI samajanA lekene sahelAIthI samajAvavA mATe, jJAnipurUSoe mithyAtva ane aviratine karmabaMdhanA hetumAM judAM judAM gaNavyAM che. kaSAyanA uttara bheda pacavIsa tathA yeganA mULabheda traNa ane uttara bheda paMdara che. e rIte karmabaMdhanA mULa hetu te mithyAtva, avirati, kaSAya ane yoga ema cAra Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 . jaina darzanane karmavAda tathA uttarahetu pAMca mithyAtva, bAra avirati, pacavIsakaSAya ane paMdara vega ema sattAvana che. vaLI karma AvavAnA mArgarUpa AzravatattvanA pAMca iMdriya, cAra kaSAya, pAMcaavrata, traNa joga ane pacavIsakiyA, ema kara bheda zAstramAM kahyA che. bandhahetu kahe ke Azrava kahe, paNa vastutAe te te banne eka ja che. temAM bandhahetunA cAra bheda, pAMca bheda ke be bheda, agara AzravanA kara bheda, e rIte saMkhyAne ane tene lIdhe nAmane bheda hovA chatAM, tAtvika daSTie emAM kaze bheda che ja nahiM. - karmanI kharI jaDate kaSAyaja che. traNa prakAranA rogo samAnapaNe vartatA hovA chatAM, kaSAyamukta AtmAne baMdhAtuM karma, nathI te vipAkajanaka thatuM, ke nathI be samayathI adhika sthiti prApta karatuM. mATe karmabaMdhamAM kaSAyanI ja pradhAnatA sUcavavA mATe tatvArtha sUtranA adhyAya AThamAnA sUtra bIjAmAM kahyuM che ke, kaSAyanA saMbaMdhathI ja jIva, karmane yegya pagale grahaNa kare che. ane vyavahAramAM paNa ApaNe belIe chIe ke rAgadveSathIja karma baMdhAya che. paraMtu karmanA Azravane rokavAnI jijJAsuone rAga ane dveSanI vividha rIte vartatI avasthAne khAsa khyAla have joIe. karmabaMdhanA vizeSa hetuo - mithyAtva-avirati-kaSAya ane vega e cArahetu karmabaMdhanA vicAryAbAda, have keTalAka vizeSa hetu vicArIye. Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmabandhanA hetuo 403 jo ke te vizeSa hetuone samAveza cAra mukhya hetumAMja thaI jAya che, paraMtu vizeSa samajaNarUpa thavAnA IrAde te vizeSa hetuo kahyA che. (1) zaMkA samAdhAna pachI paNa zAstrane viSe azraddhA rAkhavAthI, jJAnanuM gepana karavAthI, hiMsA-draSa-IrSAne lIdhe jJAna ApavAmAM saMkeca rAkhavAthI, jJAnenatinA mArgamAM vina nAkhavAthI, satyamArgane apalApa karavAthI, satyane satyarUpe jANavA chatAM asatyarUpe sthApavAthI, jJAnIne avarNavAda bAlavAthI, vinayahIna ane akAle bhaNavAthI, jIva jJAnAvaraNIya karma bAMdhe che. (2) darzanInA deSa grahaNa karavAthI, nAka-kAna vagere kApavAthI ane hiMsAdi pApasthAnaka AcaravAthI jIva, darzanA varaNIya karma bAMdhe che. (3) sarva prANa pratye karUNuM rAkhavAthI, vratadhArIonI bhakti karavAthI, saMyama pAlanathI, kaSAyane vijaya karavAthI, avicalitapaNe karmanAM phaLa bhegavavAthI, aparAdhIne paNa kSamA ApavAthI, cittanI vRttine nirodha karavAthI ane dAdevAthI, jIva zAtAdanIyakarma bAMdhe che. uparokta kAryothI viparIta vartana karavAthI tathA dukha zaka-AkaMda-vadha-tApa ane parane vedanA karavAthI, jIva azAtA vedanIya karma bAMdhe che. (4) UsUtra prarUpaNa karavAthI, pApa mArgane upadeza Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 jaina darzanane karmavAda karavAthI, devadravyanuM haraNa karavAthI yA vINasADavAthI ane sarvajJa bhagavAna-vizuddha Agama ane satya dharma tathA saMghanI nIMdA karavAthI, jIva darzana mehanIya karma bAMdhe che. tathA kaSAya ane nekaSAyanA udayathI jIvamAM je tIvra vibhAva utpanna thAya che, tene lIdhe jIva cAritramohanIya karma bAMdhe che. (5) sAMsArika vyApAramAM atI racAmAcyA rahevA rUpa AraMbha, tathA viSaya tRSNAnA aMge viSayenA bhega rUpa je parigraha, temAM tallIna thanAra ane ahiMsAdine vasArI denAra, te narakAyu bAMdhe che. atyaMta kapaTI, zaTha, hRdayamAM traNazalyavALe, te tiryaMcanuM Ayu bAMdhe che. alpa AraMbhI, alpaparigrahI, mRdutAyukta, apakaSAyI, ane madhyastha guNavALe jIva, manuSyAya bAMdhe che. avirati samyagdaSTi, dezavirati, sarAga saMyamI, ajJAna tapasvI, ane akAma nirjarAvALe, devAyuM bAMdhe che. (6) mana-vacana-kAyAne kuTila vyavahAra, vitaMDA tathA azraddhA-ISya-nidA-AtmaprazaMsA-asUyA vagerethI jIva azubha nAma karma bAMdhe che. ane mana-vacana-kAyAne sarala vyavahAra, kalahane tyAga, samyagdarzana, vinaya, ane guNAnavAda vigere vaDe jIva, zubha nAma karma bAMdhe che. (7) anyanI prazaMsA, pitAnI niMdA, anyanA saguNa balavA, pitAnA guNa gopavavA, gurUjanene vinaya, pitAnAM sArAM kAme saMbadhe paNa garvarahitapaNuM, e guNethI Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 405 karmabandhanA hetuo uccagetra baMdhAya che. ane paranI niMdA, Atma prazaMsA, saddaguNucchAdana ane asadaguNadabhAvanathI jIva, nIca getra bAMdhe che. (8) koI dAna karatuM hoya, koIne kaMI lAbha thata hoya, koIne anAdi bhega sAmagrInI ane upagya sAmagrInI anukuLatA hoya, kaI pitAnI zakti zubha kAryamAM pheravatu hoya, A badhAmAM vina karavAthI, jina pUjAne niSedha karavAthI ane hiMsAdimAM tatpara rahevAthI aMtarAya karma baMdhAya che. A pramANe A AThe karmabaMdhananA bAhyahetuo che. zAstra niyama te e che ke sAmAnya rIte AyuSyane choDI sAte karmaprakRtione baMdha te jIvane pratisamaya thAya che. eTale jIve pratisamaya grahita kAmaNa vargaNAnAM pudgale, teja samaye sAte karmarUpe vaheMcAI jAya che. te hakIkta pradezabaMdhanA svarUpamAM vicArAI gaI che. tema chatAM prakRtivAra karmabaMdhanA je bAhyahetu zAstramAM kahelA che, te, te te prakRtinA anubhAga arthAt rasabaMdhane uddezIne samajavA. keI paNa eka karmane A bAhyahetunA sevana vakhate te karma uparAMta bIjA paNa karmo baMdhAya te che ja, paraMtu te niyama, pradezabaMdha aMge ja che. vaLI A anubhAgabaMdha paNa mukhyapaNAnI apekSAe samaja. arthAta jJAnapradosa Adi hetunA sevana samaye Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 jaina darzanane karmavAda jJAnAvaraNIyanA anubhAgane baMdha mukhyapaNe thAya che. ane te samaye baMdhAtI bIjI karmaprakRtine anubhAga baMdha gauNapaNe eTale sAmAnyapaNe biskula mAmulI aze thAya che. paNa te samaye baMdhAtAM anyakarmomAM anubhAga baMdha bilakula thatuM ja nathI, ema nahi samajavuM. kemake pratisamaya baMdhAtI sarvakarmaprakRtiomAM prakRtyAdi cAra prakArane baMdha thAya che. Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 10 su savara--nirjarA ane meAkSa. kanA saMba MdhavALI AtmadazA te saMsAra, ane kamarahita AtmadazA te mekSa che. saMsArI dazA te vibhAvadazA, ane muktadazA te svabhAvadazA che. vibhAvaDhazA ja jIvane kaSTakArI che. jyAre svabhAvadazA te zAzvata sukhavALI dazA che. kanI sAthe jIvane saMbaMdhita banAvI, vibhAva dazAmAM rAkhI, saMsAramAM bhaTakAvI, anekavidha kaSTAnA sayeAgeAmAM mukanAra te mithyAtva, avirati, kaSAya ane yAga (mAnasika-vAcika ane kAyika vyApAra ) ja che. kAraNa ke vividha prakAre baMdhAtA karmAMnA mukhya hetuo, yA tA kamane AvavAnA mA rUpa Azrave teA, A cAra ja che. te cAreyane rAga ane dveSamAM atagata karI laIe teA mukhya eja AzravA yA kareM badhanA hetue thAya che. sArIye saMsArI avasthA A rAga ane dveSane ja avalakhIne che. eTale rAgadveSa eja saMsAra, tathA rAga ane dveSane sathA abhAva te ja meAkSa che. eTalA ja mATe mahApA- dhyAya zrIyaze|vijayajI mahArAje zrIvAsupUjya svAmInA stavanamAM gAyuM che keH-- Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -408 jaina darzanane karmavAda kaleze vAsita manasaMsAra, kaleza rahita mana te bhavapAra; je vizuddha mana ghara tame AvyA, te ame navanidhi Rddhi pAyA. sAhebA vAsupUjya jirNadA. mATe saMsAra vRddhine rokavA mATe AtmAmAMthI rAga ane dveSa haTAvavAne prayatna kare, e ja manuSya jIvananuM kartavya ane parama dharma che. saMsArI avasthAmAMthI mukata banavAne mATe karmane AvavAnA uparokta hetuone rekavAne je prayatna, je vartana dvArA karAya, tevA jIvanA vartanane "saMvara" kahevAya che. karma baMdhanA heturUpa Azravane niSedha karavAnI IcchAvALAe samyagdarzanathI mithyAtvane, viratithI aviratine, kSamA-namratA-saralatA ane saMtoSathI anukrame krodha-mAna-mAyA ane lebhane, jIvanamAMthI khaseDavAnA prayatnazIla banavuM joIe. tathA saMyamasaMskArathI mana-vacana-kAyAnA vyApArarUpa gene zubha ane nirmaLa banAvavAnI koziSa cAlu rAkhavAthI, dhIme dhIme temane paNa nirodha thaI jAya che. A rIte Azrava arthAt karmabaMdhavyApArane aTakAvanAra AtmAnA zuddhabhAva-pariNAmane saMvara kahevAya che. ahiM Azrava te adharma, ane saMvara tathA nirjarA te dharma kahevAya che. zAstramAM ahiMsA, saMyama ane tapane ja dharma kahyo che. temAM ahiMsA ane saMyama te saMvararUpa ane tapa te nirjarArUpa che. ekalI ahiMsA eTale hiMsAnAM paccakakhANa Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ savara-nirjarA ane meAkSa 40 karavA mAtrathI viratinI sArthakatA nathI. viratinI sArthakatA teA sayamathI ja che. saMyama vinA te hiMsAnAM paccakakhANu rUpa, ahiMsAnI niSphalatA thAya, eTale hi'sAthI thatA pApane rAkavA mATe ahiMsA ane sayama ane hAvAM joI e. hiMsAnAM paccakakhANu te ahiMsA, tathA hiMsA thaI javA pAme nahi ane jIvA khacI jAya te rIte thatA prayatnane sayama kahevAya che. hiMsAnA paccakakhANI paNa jayaNAe ja cAlavAthI, khAvAthI, pIvAthI, suvAthI ane besavAthI pApakama -na bAMdhe, jayaNA karavA chatAMya jIva nahi ja mare e nakkI nathI, paraMtu khacAvavAnI buddhithI prayatna karavA chatAMya jIva mare teA paNa pApakama nathI. jayaNApUrNAMka paga mukavA vaDe cAlavAthI virAdhanA thaI jAya, chatAM pApakama baMdhAya nahi. have ajayaNAe cAlavAvALAthI paNa sava sthaLe kaMI hiM'sA thaI jatI nathI. chatAM tene jIvAnI hiM'sA karanArA kahevAya. ajayaNAe hiMsA na thaI javA chatAM paNa pApa ka aMdhAya che. jemake kAyadAnusAra je jagyAe hAna vagADavuM jarUrI hoya, tyAM koI ekasIDenTa na thavA chatAM paNa, meTara DrAIvara hAna na vagADe te gunhegAra gaNAya che. jherI davA jANye ajANye pI janAra mANasanu' mRtyuM thavAnA sayAgamAM davA ApanAra DokaTare davAnI mATalI upara, " jherI davA che" evI kApalI cATADIne mATalI ApI hAya te te DokaTara gunhegAra gaNAtA nathI. kApalI cATADavI bhUlAI gaI hAya tA DokaTara gunhegAra che. A rIte ahiMsAnA pAlanamAM jayaNA aMge paNa samajavu', Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzananA kaMvAda ajayaNAe cAlavAthI kaMI sarva sthaLe jIva hiMsA thaI jatI nathI. chatAM ajayaNAe cAlanArA hiMsaka kahevAya. mATe ajayaNAe cAlavAthI hiMsA na thaI javA. chatAM paNa hiMsAnuM pApa badhAya che. "" jyAM jayaNA che, tyAM virati che, tyAM ja pApasthAnakAnI nivRtti che, dhama che. jyAM jayaNA nathI, tyAM nathI virati ke nathI pApasthAnakanI nivRtti, ke nathI dhama. e jayaNApUrvaka vakttatI pravRtti ane nivRttinI rIta, jJAtioe ATha prakAre batAvI che. je jainazAsanamAM - aSTa pravacana mAtA tarIke oLakhAya che. jayaNApUrvaka jemAM pravRtti che, te samiti, ane jayaNApUrvaka jemAM pravRtti ane nivRtti bane che tene gupti kahevAya che. samiti pAMca che, ane gupti traNa che. tenAM nAma A pramANe che. (1) ryAM samiti, (ra) bhASA samiti, (3) eSaNA samiti, (4) AdAna bhaDamatta nikSepaNA samiti, (5) pAriSTApanikA samiti. e pAMca samiti che. (1) mane gupti. (ra) vacanagupti, (3) kAyagupti. e traNa gupti che. A pAMca samiti ane traNa guptine ja aSTapravacana mAtA kahevAya che. 410 upayeAga pUrNAMka cAlavuM te pharyAM samiti, upayoga pUrvIka ( jayaNApUrNAMka ) nirdoSa bhASA khelavI te mA samiti, zuddha ane nirdoSa AhAra grahaNa karavA te SaLA samiti, sUkSma jIvanI paNa hiMsA na thaI jAya tevI sAva- Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ savara-nirjarA ane mokSa 41 cetI pUrvaka vastra-pAtrAdi keIpaNa cIja levI mUkavI te. sAvAna samiti ane jhADa, pezAba, azuddha ke vadhele AhAra, agara koIpaNa cIjane jayaNA pUrvaka eTale phekavAnA sthAna para kaIpaNa jIvanI virAdhanA na thaI jAya, agara jenA vadhu TAIma paDI rahevAthI te cIja sarvajJa vacanAnusAra hiMsAnuM nimitta na thAya, te rIte te vastune paraThavavI ( tyAgavI ) tene parijhA niza samiti kahevAya che. duSTa ciMtavanamAMthI manane rekI zubha ane zuddha vicAramAM pravartAvavuM te gupti, sAvadya vacana nahiM belatAM niravadya vacana bolavuM ane te paNa jarUrI samaye ja mukhe mukhavastra rAkhavA pUrvaka balavuM te vacana ti, kAyAne sAvadya mArgamAMthI rekI nivadya kriyAmAM paNa siddhAMntamAM kahelI vidhipUrvaka gamana Agamana Adi karavuM te gupta che. AmAM bhASA samiti ane vacanaguptimAM taphAvata e che ke, bhASA samiti te nirava vacana bolavA rUpa che. ane te niravadya vacana paNa bolavA TAIme mukha vastrikAnA upaga pUrvaka balavAne agara jarUra vinA ziraH kaMpana vigerenA paNa tyAga pUrvaka rakhAtuM maunapaNuM te vacanagupti kahevAya che. saMvaradharmanI utpatti ane pAlana A "aSTa pravacana mAtA"thI ja thAya che. - A pAMca samiti ane traNa guptinA barAbara pAlanamAM AtmAne jAgRta rAkhanAra te pariSahajaya, yatidharma, Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 jaina darzanane karmavAda varatu sthitinuM kalyANapreraka ciMtavana ane samabhAvarUpa pariNati che, - kSudhAtRSA-ThaMDI-garamI-mAna-apamAna-roga-takalIpha vigere zAnta bhAvathI sahana karavA ane prabhananI sAme lalacAvuM nahiM, buddhimatA ke vidvatAne ahaMkAra na kare ane buddhimandatAdi kAraNe udvigna na thavuM, e vigere, zAstramAM kahela bAvIsa prakAranA pariSadamAM Atmadharma na cUkave te pariSahaya kahevAya che. kSamA-mRdutA-bAjutA - nirlobhatA-tapasaMyama (5 mahAvrata, 5 iMdriya nigraha, 4 kaSAyane jaya, ane manavacana-kAyanA azubha vyApAra rU5 traNa daMDanI nivRtti ema sattara prakArane saMyama) satya-zauca-aparigraha (amamatva) ane brahmacarya, e daza yatidharma che. vastusthitinA kalyANapreraka ciMtavanane bhAvanA kahevAya che. meha-mamatva ne nabaLA pADI phekI devAmAM bhAvanAnuM baLa ja sAruM kAma Ape che. jainagraMthamAM e mATe nIce mujaba bAra bhAvanAo upadezavAmAM AvI che. (1) anAsakti bhAva pedA karavA mATe dunyavI cInI kSaNabhaMguratAnA ciMtavanane "anitya bhAvanA" kahevAya che. (2) bhautika anukuLatAnI prApta sAmagrImAM vartatA - mithyAbhimAnane rokavA mATe "azaraNa bhAvanA" che. Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ savara-nirjarA ane mekSa 413. (3) duniyAnA kSudra praleAbhananA phasAmaNuthI thatA kattacyutathI khacI javA mATe " saMsAra bhAvanA " che. A bhAvanAmAM sa`sAranI vicitratAne khyAla karI bhavaniveda pazu' (sa'sAra pratye udvegabhAva) keLavavAnu' che. (4) pUrvakRta pApanA phaLarUpe bhogavAtuM vamAna duHkha te svayaM peAtAne ekalAne ja bhAgavavAnu che. koIthI te laI zakAya ke TALI zakAya tevu nathI. A bhavamAM paNu svajana kuTu khAdine kAraNe karAtAM anIti Adi pApakRtyanu phaLa paNu parabhavamAM peAtAne ekalAne ja bhAgavavu paDaze. " khAnArA sau khAI jase, mAthe paDaze tuja" e rIte thatuM je ciMtavana te " ekatva bhAvanA" che. (5) jagatamAM peAtAnA AtmAthI anya sava drabyAnI bhinnatA vicAravI te anyatva bhAvanA " che. (6) viSayAsakita ane zarIra uparanA atyaMta mamatva bhAvane TALavA mATe zarIranA abhyaMtara bhAganI dudhatAnA khyAla karavA te azucitva bhAvanA '' che, HH hai Azrava (7) karmAzravathI khacI javA mATe karmAMbadhanA hetu bhUta AzravamAMnuM svarUpa vicAravuM te bhAvanA che. "" " che. (8) AvatAM karmane rokavA mATe rAkavAnA upAye rUpa saMvaranu' svarUpa ci MtavuM te " saMvara bhAvanA Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -414 jaina darzanane karmavAda | (9) pUrvabaddha karmone AtmAmAMthI chUTakAro karavA mATe zAstromAM kahela bAra prakAranA tapanuM svarUpa vicAravuM te "nirjarA bhAvana" che. (10) caudarAja pramANu kAkAzamAM rahela chae drazyanA pratisamaya vartatA utpatti, nAza ane dhrauvyarUpa dharmanuM ciMtavavuM, athavA chae dravyanA paraspara saMbaMdhathI aneka jAtanI vicitra uthalapAthalethI bharapUra evA A jagatanuM addabhUta ane akalita svarUpa vicAravuM te lekasvabhAva bhAvanA che. (11) samyakatva prAptinI durlabhatAne khyAla kare te "bodhidurlabha bhAvanA" che. (12) samyakatvanI draDhatA mATe arihaMta paramAtmA AdinI prAptinI paNa durlabhatA vicAravI te "dharmasAdhaka ahaMtAdi durlabha" bhAvanA che. tAtvika ane uMDA cintanarUpa A bAre bhAvanAo dvArA, rAgadveSAdi vRttio thatI aTakI jAya che. mATe ja AvA cintanane "saMvara (karmabaMdha niradha)" ne upAya tarIke jaNAvela che. anAdikALanI paradravyamAM ramaNatA rUpa viSama sthiti mAMthI svasvarUpa ramaNutArUpa samasthitimAM AtmAne lAvanAra sAdhanane "cAritra" kahevAya che. Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ savara-nirjarA ane meAkSa 415 AtmAne parabhAvamAM layalIna manAvI svasvarUpa ramaNu tAthI cUkAvI denArU te mehanIya karma ja che. cAritradvArA meAhanIya karmone haTAvatAM haTAvatAM AtmA jyAre bilkula mehAvaraNarahita zuddha kundana jevA bane che, te samaya sudhimAM krame krame zuddhapAmatI AtmadazA judI judI saMjJAyukta pAMca cAritravALI dazA tarIke oLakhAya che. ahiMsA--satya-asteya-brahmacaya ane parigraha, e pAMca mahAvratA te thama ane pAMcamahAvratAnA pASaka tathA rakSaka je vizeSa niyame-abhigrahAne niyama kahevAya che. A yama ane niyamane vrata-pratyAkhyAna yA virati paNa kahevAya che. te saviratipaNu. teja sAmAyika cAritra che. sa'sAranA krAMcana-kAminyAdi sava bhAge) cheDI, samagragRha-kuTumba-parivAra sAthenA saba MdhathI vimukta thaI ucca kalyANa bhUmi upara ArUDha thavAnI parama pavitra AkAMkSAe je asaMgata gratuNu karAya che, teja savarita sAmAyika cAritra che. rAgadveSanI vRttione dabAvavI-jItavI eja savirati vyApArane mukhya viSaya che. Asavirati cAritra dvArAja khAsa karIne rAgadveSa chatAtA hAI rAgadveSanI ma'datA thatAMthatAM AtmAmAMthI samULageA rAgadveSanA vinAza thAya, tyAM sudhImAM A sarva viraticAritra te anukrame sAmAyika-chedepasthApana-parihAra vizuddhi-sUkSmasa'pa rAya ane yathAkhyAta nAme oLakhAya che. prathamanI traNa cAritrAvasthA te AtmAmAMthI rAgadveSanI maMdatA karavA mATe Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 jaina darzanane karmavAda anukrame vizeSa vizeSarUpe sAdhana rUpa che. ethuM cAritra te rAgadveSathI alpa samayamAM ja mukta thavAvALI Atma dazA che. ane pAMcamuM cAritra te rAgadveSanA saMpUrNa vijayavALI AtmadazA che. A pace cAritra, che te sAmAyika svarUpe ja, paraMtu avasthAbhede te judI judI saMjJAthI oLakhAya che. ahiM pAMca mahAvrata grahaNarUpa sarvavirati te "sAmAyika cAritra" che. pahelA tathA chellA tIrthakaranA zAsanamAM laghu dIkSA (sarvaviratipaNuM) ApI, chajajavanikAya adhyayana bhaNyA bAda vaDI dIkSA apAya che, tene, tathA madhyanA bAvIza tIrthakaranA zAsanamAM kaI mahAvratane ghAta karavA TAIme ja sAdhune pUrvaparyAyane cheda karI, navA paryAyanuM upasthApana karAve, eTale ke pharI mahAvrata uzcarAve, tene chedepasthA panIya sAmAyika cAritra kahevAya che. gurUnI AjJA pUrvaka nava sAdhuo amuka TAIma sudhI gaccha bahAra nIkaLI parivAra kalpa" aMge zAstramAM kahela vidhi anusAra tapazcaryA karI cAritranI je vizuddhi kare che, tene "parihAra vizuddhi sAmayika cAritra" kahevAya che. sUkSama ja kaSAyanA udayavALI avasthA te "sUmasaMpAya sAmAyika cAritra" kahevAya che. mehanIya karmane sarvathA upazama thavAthI ke sarvathA AtmAmAMthI kSaya thavAthI vartatI je AtmadazA, tene yathAkhyAta sAmAyika cAritra kahevAya che. Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 417 saMvara-nirjarA ane mokSa - zUlapaNe paLAtAM ahiMsAdi tene aNuvrata kahevAya che. tevAM aNuvratanuM pAlana te "dezavirati cAritra" che. dezavirati gRhasthane aneka AraMbha samAraMbhe hovAthI. tathA dharmadhyAnanI gauNutA hovAthI, alpa saMvaravALA te. dezavirati cAritramAM saMvaradharmanI mukhyatA nathI. eTale. sarvavirati sAmAyikathI yathAkhyAta sudhInA pAMcaja bheda. cAritramAM gaNAvyA che. te paNa sarvaviratinA lakSya. pUrvaka thatuM dezaviratinuM pAlana, te, rAgadveSa jItavAmAM upagI te che ja. A pramANe ya samiti, 3 gupti, rara pariSahajaya, 10 yatidharma,12 bhAvanA, ane pAMca cAritra maLIne kula sattAvana bheda saMvaranA che. A sattAvana prakAraja AvatAM karmane: rekavAmAM sAccuMvALA hovAthI tene saMvara kahevAya che. AvatAM karmane rokanAra te yatve Aritra ja che. mATe, cAritra ja te saMvarane viSaya che. paraMtu cAritranI rakSaka, samiti. -guptirUpa aSTapravacana mAtAja che. mATe aSTapravacana mAtAnA astitvamAMja cAritranuM astitva he zAstramAM pAMca samiti ane traNa guptineja cAritrAcAra kahyo che. pariSahajaya, yatidharma, ane bhAvanA, e jIvanayAtrAne zAnta. tathA Anandita rAkhanAra hAI cAritrAcAranI piSaka che. - karma te pUrvabaddha-adhdhamAna ane baMdhanIya, ema traNe kALanA bhedavaDe traNa prakAre che. emAM saMvaranA sattAvana bhedane viSaya mukhyatve te badhyamAna karmane rokavAne Lje 27 Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AL jaina InanA kavAda che. jyAre pUrvabaddha karmanI nirjarA (krame krame nAza) karanAra teA tapa ja che. pUjaya zrI umAsvAti vAcakavare tattvArtha sUtramAM paNa kahyu` che ke tavanA nirA 1. thI nirjarA thAya che. e tapa cha bAhya ane cha abhyaMtara ema mAra prakAranA che. tapasyA. (1) siddhAMta vidhie AhAranA tyAga karavA te anazana. (2) kSudhA karatAM nyUna AhAra karavA te UnAdarikAtapa. (3) dravya-kSetra-kALa ane bhAvathI bhikSA vigerenA abhigraha karavA te vRttisakSepa. (4) dudha-dahIthI--tela-goLa ane taLelI vastu, e cha vigayane yathAzakti tyAga ane madirA-mAMsa-mAMkhaNu ane madha e cAra mahAviMgayanA sathA tyAga karavA, te rasatyAga che. , (5) vIrAsana Adi AsanathI besavu', kAyAtsaga karavA, ane kezanA leAca karavA, ItyAdine kAyakaleza tapa kahevAya che. (6) azubha mAge pravatta tI IndriyAne pAchI haTAvavI, kaSAyA rokavA, azubhayAgathI nivattavuM, ane strI, pazu, napusakenA saspeMsa vALA sthAnaneA tyAga karI sArA sthAnamAM rahevuM, e rIte cAra prakAranA tapa te saMlInatA tapa che. Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sava-nirjarA ane mekSa 419 ema cha prakAra, khAdya tapanA che. have abhya tara tapanA prakAraH-- (1) thayelA aparAdhanI zuddhi karavI te prAyacchita tapa. (ra) jJAnI, samyakatvI ane cAritravaMta purUSAnA mana-vacana-kAyAthI vividha rIte vinaya karavA, eTale ke sanmAna karavuM, Adara karavA, te vinayatapa kahevAya che. (3) AcAya -upAdhyAya--tapasvI-thavIra-saMdha-sAdhamika vIgerenI AhAra-vastra-auSadha-ItyAdithI bhakti-bahumAna karavu' te vaiyAvRtya tapa kahevAya che. (4) bhaNavuM, bhaNAvavu, saMdeha pUchavA, bhaNela ane sabhALavA, dhArela anu svarUpa vicAravuM, dharmopadeza Apave yA dhArmika vAtacIta karavI, ema pAMca prakAranA svAdhyAya tapa che. tapa che. (5) dharmadhyAna ane zukaladhyAna dhyAvavAM te dhyAna (6) kAyA vagerenA vyApAranA tyAga karavA, te kAyAsaga tapa che. A pramANe khAra prakAranA tapa ja pUddha karmInI nirjarAnuM parama sAdhana che. jo ke sa sArI AtmA peAtAnA pUddha karmAMnA vipAkeAdayane bhAgavavA vaDe samaye samaye nirjarA karI ja rahyo che. ane e rIte thatI nirjarA tA ekendriyajIvAmAM paNa cAlu ja hAya che. kAraNa ke karmanA Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 jaina darzanane karmavAda ane AtmAne saMbaMdha nitya nathI paNa anitya che. svAbhAvika nathI paNa vibhAvika che. eTale mudata purI thatAM pitAnI meLe pitAnuM phaLa batAvI kharI paDavuM, ete karmane svabhAva che. paraMtu e rIte te bhegavaTA dvArA thatI nirjarAmAM azAnti, durbAna ane kASAyika Aveza karI, enAthI pharI karmabAMdhI, te karmanI paraMparA anAdikALathI jIve cAlu rAkhI che. mATe tevI nija rA te jIvane saMsAra paraMparAnuM kAraNa banI che. je AtmA paramAtmA banyA che, teo upara mujabanI nijerAthI nahi, paraMtu ucca AzayathI karAtA pitAnA tapa sAdhanAnA baLathI, navAM karmAzrIne redhakarI, pUrvabaddha kamene AtmAmAMthI dhIme dhIme kheravavA rUpa nirjarAthI. mATe tapavaDe karAtI karmanirjarAja AtmAne chevaTe karma rahita banAvI paramAtmapada ApI zake che. have kevI rIte karAte tapa karma kSayanuM kAraNa bane che, te batAvatAM mahApurUSoe kahyuM che ke - niraNuTThANamayamoharahiyaM, suddhatattasajuttaM / / ajjhatthabhAvaNAe, taM tavaM kammakhayaheu // gatAnugatithI sUtranI apekSA sivAya oghathI ke lokasaMjJAne anusarI je karavAmAM Ave tethI bhina, mada ane meharahita, zuddha tava sahita, adhyAtma bhAvanAvaDe je tapa karAya, te karmakSayanuM kAraNa che. mATe prathama Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 saMvara-nirjarA ane mekSa IndriyanA viSayenI abhilASA dUra karI zAna pariNA , tithI siddhAntamAM kahela vidhi pramANe laikiphaLanI IcchA sivAya je tapa thAya, te vizuddhatapa che. nisaMga ane meharahita AtmatatvamAM ektArUpa, bAdhaka parabhAvarUpa AhArAdinA grahaNane nivAraNa karanAra je tapa teja zreSTha che. keTalAka ajJAnI manuSyo bAhyatapane anAdara kare che. tevAo te bAhyatAne barAbara samajyA ja nathI hotA. jJAnIeAe te kahyuM che ke - prAyazcittAdi bhAvatapa (atyaMtarata5) ne pariNAma te, svarUpamAM tanmayatA che. ane te tapathI sakalakarmane kSaya thAya che, te paNa aMtaraMgatapanI vRddhinuM kAraNa anazanAdi bAhyatA paNa ISTa che. kAraNa ke dravya (bAhya) tapa te, bhAva (arthAtara) tapanuM kAraNa che. jeo jANe che ke, A bhavamAMja amAre mokSa thavAne che, evA arihaMta paramAtmA paNa chavAstha avasthAmAM ghera tapazcaryAo AdarI nirjarAdharma pragaTa karI sarvajJapaNuM prApta kare che. . bAhyatapa ane atyaMtara tapa, bane parasparetpAdaka che. eTale bAhAtapathI abhyantara tapa pragaTa thAya che, ane abhyantara tapathI te bAhyatapa avazya thAya ja che. chatAM ke bAhyatapa ISTa che, te batAvatAM mahApAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje svaracita tapagaSTa nA pahelA kamAM, ja kahyuM che ke - Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4rara jaina dananA kuvAda ', jhAnamevabudhAH proha:, karmaNAM tApanAt tapaH / tadAbhyantarameveSTaM, bAhya tadupabRMhakam // kane tapAvanAra heAvAthI tapa te jJAna ja che, ema paDitA kahe che. te aMtara gaja tapa ISTa che. ane anazanAdi tapa te, prAyazcitAdi bhedavALA jJAna vizeSarUpa aMtaraMga tapane vadhAranAra hAya te ja ISTa che. have bAhyatapa paNa kevI rIte karavA joIe, te batAvatAM zrI upAdhyAyajI mahArAje teja aSTakanA sAtamA zrlokamAM jaNAvyuM che ke-- tadeva hi tapaH kArya, dudhyA~nayantranAbhavet / yena yogA na hoyante, kSIyantenendriyANi ca // nizcaya teja tapa karavuM joI e ke jyAM ISTa pu'' galeAnI AzasArUpa ke aniSTa pudgaleAnA viyAgarUpa durdhyAna na thAya. je tapathI mana, vacana ane kAyArUpa ceAgA tattvanA anubhavathI svarUpanI ramaNatAnA tyAga na kare, ane jyAM iMdriyA kSINu na thAya, eTale ke dhama sAdhaka svAdhyAya ke ahiMsAdimAM tenA kAryanI pravRtti nAza na pAme. khAdyutapathI zarIranI ni`latArUpa kaSTatA prApta thavAthI keTalAka ajJAnIe tene azAtA vedanIya kamanA udaya mAnI azubha kahe che. paraMtu samajAvu joIe ke tapa te karmonA udayarUpa nathI, paNa cAritra mAhanIyanA kSayeApazamathI thayela pariNatirUpa che. mAhya dekhAtu kaSTa, abhyaMtara rIte arati utpanna Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMvara-nirjarA ane mokSa karanArUM hoya te te kaSTane utpanna karavAvALI pravRtti. tyAjaya che. paraMtu Icchita kAryanI prApti mATe harSa pUrvaka je kaSTa uThAvavAmAM Ave tevuM kaSTa te harSane ja upana. karanAruM hovAthI kaSTarUpe gaNAtuM nathI. dhana prAptinI anukuLatAvALe devAdAra te leNadArane dhana ApatAM devAthI mukta thate jANI harSa anubhave che. dukAne beThele vepArI ghare jamavA javAnA TAIme paNa gharAkanI bhIDane jamavA javAmAM viddhabhUta nahiM mAnatAM AnaMdabhUta mAne che. evI rIte tapasvIne paNa tapasyAthI thatI zarIranI kSINatAmAMya mekSarUpa sAdhyanI mIThAsathI haMmezAM AnaMdanI vRddhi hoya che. bAkI paugalika sukhanI tRNAthI dIna banelA purUSe je kaSTa sahana kare che, athavA je lekasaMjJAthI DarIne parAdhInapaNe dInavRttithI AhAranA tyAgarUpa tapa kare che, ne tapanathI. kAraNa ke tene kaSAyanA udayathI thatuM hovAne lIdhe ane karmabandhanuM kAraNa hovAthI AzravarUpa che. jethI tevuM tapa, pUrvanA antarAya karmanA phaLarUpa che. ane tapASTakanA sAtamA lekamAM kahyA mujabanuM ja tapa te, bhUtakALamAM saMcita karmorUpI kASTa samUhene bALI. bhasmabhUta karanAra che. saMvara ane nirjarAne paraspara gADha saMbaMdha hovAthI saMvaradhamIne gauNapaNe sakAma nirjarA paNa avazya heya Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 jaina darzanane karmavAda che. ane nirjara prApta thatAM saMvara te avazya prApta thAya ja che. saMvaranI kamekrame thatI vRddhinA pramANamAM karma prakRtiene baMdha ocho thatuM jAya che. ane chevaTe saMvaranI saMpUrNatA thatAM 14 mA guNasthAnakamAM karmabaMdhanane taddana abhAva thAya che. evI rIte karmanI nirjarA paNa kamekame vRddhi pAmatAM karmabaMdhanA taddana abhAva pachI alpa samaya mAM ja te nirjarAnI pUrNatA thAya che. ane saMvara tathA nirjarA pUrNa utkarSa para AvatAM mekSa prApta thAya che. * cAra ghAtI karmone kSaya karI kevalajJAna prApta karanAra sarvajJa paramAtmA pitAnA te AyuSya pUrNa thavAnA samaya upara avaziSTa cArakarmo, je "aghAtI" athavA "bhave pagrAhI" kahevAya che, tene kSINa kare che. ane takSaNata sIdhuM urdhvagamana karIne kSaNa mAtramAM lekanA agra bhAga upara avasthita thAya che. A rIte bandha hetuonA bilakula abhAvathI ane nirjarAthI, kamane AtyaMtika kSaya thavAthI, prApta avasthAne, mikSa kahevAya che. Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 11 muM pUrvabaddha karmamAM thatuM parivartana karma, pUrvokta ATha prakAre baMdhAya che. karma, kevA svabhAve ane keTalA samaya pUratuM, kevA rasapUrvaka ane keTalA dalika pramANamAM udaya (phaLa devAnA samaya)mAM Avaze, te kArmaNa vagaNane, saMsArI AtmA sAthe baMdha thavA samaye ja niyata thAya che. paraMtu te karmane udaya zarU thayA pahelAM temAM kavacita pheraphAra paNa thaI javA pAme che. e pheraphAra thavAnuM kAraNa jIvanA pUrva karma karatAM, vidyamAna adhyavasAye upara vizeSa hoya che. A mAnyatAthI siddha thAya che ke baMdha samaye niyata thayela bAbatamAM paNa parivartana thaI zake che. baMdhAyela dareka karmonuM A pramANe parivartana thAya che ema paNa nathI. paraMtu amuka saMskAravALA karmamAM ja A pramANe parivartana thAya che. A saMskAranI utpattI, baMdhasamaye ja karmamAM pedA thAya che. keIka karma evA saMskAravALuM paNa hoya che ke baMdha samaye niyata thayela bAbatemAM koI paNa prakAre kaMI paNa palaTo thavA pAmeja nahi. nikAcita ane nidhattikarma - jene niyata thayA mujaba ja bhegavavuM paDe, tevA - saMskAravALA karmane jainazAstramAM "nikAcita karma' tarIke oLakhAvyuM che. nikAcita sivAya bIjuM eka evA saMskAra vALuM karma paNa che ke, karma aMge je pheraphAra thavAnA prakAra darzAvyA che, te paikI, sthiti ane rasamAM ja nyUnAdhika thavAnA svabhAvarUpa prakAranuM thavApaNuM temAM hoya che. AvA saMskAra nikAcita thayA mujaba, nikAcita karma Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 6 jaina darzanane karmavAda vALA kamane "nidhatti karma" kahevAya che. A be saMskAravALA sivAyanA anya karmamAM koI vakhata adhyavasAyanA baLathI prakRti, sthiti, rasa ane pradezamAM nyUnAdhika pheraphAro thavAnuM saMbhavI zake che. A pheraphAre te ochevatte aMze abAdhAkALa daramyAna ja thAya che. abAdhAkALa eTale karma baMdhAyA pachI ane udaya (bhegavaTA) pahelAMne kALa samaje. udayAvalikene prApta thayelAM karmomAM kaMI pheraphAra thaI zakatuM nathI. karmanI kaI kaI bAbatamAM kevA kevA prakAre pheraphAra thAya che, ane te pramANe thatA pheraphAre zuM nAme oLakhAya che, te A pramANe che - apavartana ane udavartanA - karmanI sthiti ane rasanI, vRddhi tathA hAnine AdhAra manuSyanA pUrva karma karatAM vidyamAna adhyavasAye upara vizeSa rahe che. eka samaye karAyela azubhakarmonI sthiti ane rasamAM paNa pAchaLathI karAyela zubhakRvaDe ghaTADo thaI zake che, ane prathama karela zubhakRtya dvArA upArjita zubha karmanI sthiti ane rasamAM paNa pAchaLathI thatA duSkRtyenA ge ghaTADo thavA pAme che. A kriyAne jainadarzanamAM apavartana kahevAya che. AmAM azubhakarmane rasa azubha hoya che. AtmavikAsane mArga sulabha banAvavAmAM azubhakarmanI sthiti ane rasanI ja apavartanA jarUrI che. Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 427. pUrvabaddha karmamAM thatuM parivartana bhegavaTAnA kALanuM pramANa ane anubhavanI tIvratAmaMdatA niNata thayelI hovA chatAM paNa AtmA uccakeTinA adhyavasAyarUpa karaNavaDe temAM nyUnatA karI zake che. karmarAjA sAthe sthitinA karAra karelA hoya ke keDIkeDI sAgaropama sudhI bhagavaze kelakarAranI vadhumAM vadhu sthitinI muddata 70 keDAcheDI sAgaropamanI hoya che. paNa te kelakarAranI muddata teDI naMkhAya te ja AtmA AgaLa vadhe che. je teDavAnI tAkAta na Ave te AgaLa vadhAya ja nahi. kaI jagAnuM paNa evuM hoya ke tenAthI cUlA upara. mukelI dALa kalAka sudhI paNa caDe nahi. paNe temAM seDA agara evA bIjA kei dravyanA saMgathI e tarata caDI jAya, ane tenI kalAkonI sthitine teDI naMkhAya. ' e rIte AtmAnA amuka jAtanA pariNAma vaDe je karma sittara kaDAkoDI sAgaropama sudhI bhegavavAnuM hoya, tenA bhegavaTAne kALa teDI zakAya. te teDI nAkhIne DAmAM bheLavI levAya. karmanI aMdara kALa e jAgatI cIja che. tenuM kAsaLa nIkaLe te mekSa najIka ja che. eTale jeo karmanI sthitine teDI zake teo ja guNane prApta karI zake che. jenadarzanamAM samyakatva, dezavirati, sarvavirati, upazamazreNi thAvat kSapakazreNirUpa guNane AdhAra, sthiti upara kahyo che. samyakatva pAmyA pahelAM graMthibheda kare. 69 koDAkaDIthI adhika sthiti teDe tyAre tyAM Ave che. tethI vadhu sthiti teDe te dezavirati pAme tethIya saMkhyAtA sAgaropama teDI nAkhe tyAre Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 - jaina darzanane karmavAda sarvaviratinI prApti thAya. e rIte AtmAnA guNane pragaTa karavA mATe karmanI sthitine teDI nAkhavI paDe che. karmanI sthitine kApavAnuM kAma ekAdasamayamAM banI jatuM nathI. te asaMkhyAtA samayamAM bane che. pahelA samaye jeTalI sthiti teDavA mAMDI teTalI tUTI, bIjA samaye teDavA mAMDI teya tUTe te AgaLa vadhavAnuM thAya. sthiti teDI nAkhavA chatAM karma pradezane samUha te niyata thayAmujaba ja rahe che. phera eTale paDe che ke je pradezanA samUhanA bhegavaTAmAM dIrghakALa vyatIta karavAnuM hoya teTale samUha TuMkA kALamAM bhegavavAnuM kare. paNa bhagavaTAnuM sAva evuM ne evuM hoya te bheLuM thAya ane muzkelI ubhI kare. reja aDadhI AnI vajanabhAra kephI vastu ekamahinA sudhI niyamita lenAra, eka mahine lagabhaga eka telA sudhI khAI jAya. paNa eka mahinAnI sAmaTI laIle te maraNaprasaMga ja upasthita thAya. dhIme dhIme vAparavAnI vastu dhIme dhIme khavAya te nukasAna na thAya. eka sAthe khAvAthI nukasAna thAya, ekadama bhegavavAne raste te caDhavAne nahi paNa paDavAne che. paNa tenA sattane teDI nAkhe te eka sAmaTI vaparAyela -vastu paNa nukasAna karanAra thatI nathI. vadhu pramANamAM AregAyela kerIne rasa vAyu prakopa kare, peTamAM sakhata pIDA pedA kare, paNa rasamAMnuM satva teDI nAkhIne vAparavAthI vAyu utpanna thAya nahi. vadhu pramANamAM kerI khAvAnA svAdalAee AvA samaye sUMThane mizrita karavI joIe, pachI vadhe na Ave. e rIte karma, eka vakhata baMdhAI gayuM paNa Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvabaddha karmamAM thatuM parivartana 49tene nabaLuM pADavA mATe tenI sthiti ane rasa anukrame TuMkAM ane maMda karavAM joIe. te TuMkAM ane maMda na thaI zakatAM hatA te upadeza, tapasyA, dAna, dharma vagere kAMI paNa karavAnuM rahe ja nahi. paraMtu e badhAM zubhaanuSThAne ane zubha pariNAme dvArA pUrvabaddha azubha karmonI sthitimAM nyUnatA, ane rasanI. tIvratAmAM maMdatA lAvI zakAya. te nyUnatA zI rIte lAvI zakAya? zaradI thaI hoya te zaradI virUddhanAM kAraNe maLethI zaradI uDI jAya, e pramANe je pariNAme sthiti ane rasa bAMdhelAM hoya, tenAthI virUddha pariNAma hoya te tUTI jAya. je vakhate sthitighAta kare te ja samaye rasane. paNa ghAta kare te sthiti ane rasane ghAta ekI vakhate thAya. paraMtu sthitimAM jeTaluM teDe tenA karatAM rasamAM anaMtagaNuM teDe. rasaghAtanA jhapATAmAM sthitighAta dhIme cAle. karelAM karma avazya jogavavAM paDe ema je kahevAya che, te pradezanI apekSAe. pradezabaMdha tuTI na zake, sthitibaMdha tathA rasabaMdha tUTI zake. sthitighAtane sUcavatuM samudraghAtanuM varNana jainazAstramAM Ave che. A samuddaghAta e sthiti upara AdhAra rAkhe che. mokSe javAvALA manuSyanuM paNa vadhAremAM vadhAre AyuSya koDapUrvanuM hoya che. eTale AyuSya karatAM anya karmonI sthiti vadhI jAya. carama zarIravALAnuM AyuSya teDI zakAya nahi. teonuM AyapUrNa thaI jAya chatAM vedanIya vigerenI sthiti bAkI rahI jAya. Ayu vinA bIjAM bAkI rahelAM kama bhegavAya zI rIte ? ane Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 jaina darzananA kama vAda d kama bAkI heAya tyAM sudhI mekSe paNa zI rIte javAya ? AyuH pUrNa thaye mekSe javAya, paraMtu AyunI sthiti pUrNa thayA chatAM vedanIya Adi kama mAkI rahI jAya tyAre zuM karavu ? A badhA prabhAva sthiti taiADavA upara che. eTale cAra ghAtIkama kSaya karI kevalajJAna pAmelA tA khAkI rahelAM vedanIya, nAma, gotra ane AyuSya, e cAra paikI, vedanIya, nAma ane gAtranI lAMkhI sthitine Tu'kI karI AyuSya kamanI sthiti jeTalI banAvavA mATe samudghAta kare. je sthiti ochAmAM ochI rAkhavI joIe te rAkhIne mAkInI badhI tADI nAkhe. savathA apavatana kare. mAtra kAcI be ghaDInI sthiti rAkhI bAkInA bhAga uDADI de. Ama kevalIe paNa temane jyAMsudhI mekSe javAnI taiyArI na thAya tyAMsudhI krama bhAgavatA rahe che. chellA vakhate jyAre mana, vacana kAyAnA yAga rokI levAnA hAya tyAre sthitinA kSaya kare che. A hakIkata sthitinA apavatana karavAne a'ge ahI sama javA mATe levAI che. A pramANe kama'nI sthiti ane rasamAM nyUnatA thavArUpa apavata nA karaNanI hakIkata kahevAI. tenI ulTI kriyAne ' unnata nA' kahevAya che. azubha ka aMdhAyA bAda paNa badhasamaya karatAM pAchaLathI vizeSapaNe kaluSita azubha adhyavasAye thavAnA pariNAme tenI niyatasthiti ane rasamAM vRddhi thavA pAme che, tene uta nA kahe che. udbhavana ane apavanakaraNa dvArA samajI zakAya che ke . ajJAnavaze karI yA tA mahunIyakama nI vizeSa Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvabaddha karmamAM thatuM parivartana 431 prabaLatAnA ge thayela bhUlanA pariNAme, bhUtakALamAM baMdhAcela kamanI dIrghatA ane tIvratAno bhegavaTAthI bacavA mATe, vartamAna jIvana pavitra banAvI, sadAcaraNamAM pravRti karI, AtmAnA pariNAmane ati vizuddha banAvavA prayatna kare joIe. A udvartana ane apavartana aMgenI hakIkta jene sivAyanAM anya darzanemAM prAyaH daSTigocara thatI nathI. kAraNa ke A hakIkta prakRti, sthiti, sthiti ane rasa ane pradezarUpa cAra prakAre baMdhAtA karma paikI sthiti ane rasa aMge ja che. jenetara darzanamAM mAtra karma baMdhAya che eTaluM ja kathana karAyeluM che. bAkI baMdhanA A cAra prakAranuM savistara varNana nathI. eTale sthiti ane rasabaMdhananuM kathana tyAM na hovAthI uddavartana ane apavartananuM svarUpa, jainadarzana sivAya bIje jANavA na maLe e svAbhAvika che. saMkramaNa - - jema apavartana ane uddavartanAdvArA sthiti ane rasanA svarUpamAM hInAdhitA thaI zakavA rUpa pheraphAra thaI zake che, tema karmanI prakRtiomAM eka evuM paNa pheraphAra thaI zake che, ke, baMdhAyela karmanI prakRti-sthiti-rasa ane pradeza, A cArene anya karmarUpe paNa palaTo thaI javA pAme che. prakRti bhede karI karmanA ATha mULa prakAra jainadarzanamAM jaNAvyA che, temAMthI dareka prakAranA karmanA uttara bheda paNa jaNAvyA che. temAM A palaTo sajAtIya karmarUpe ja thAya paNa vijAtIya karmarUpe na thAya, e sAthe sAthe Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 jaina darzanane karmavAda lakSamAM rAkhavuM jarUrI che. jemake vedanIya karmane palaTo te mehanIya rUpe na thAya. paNa zAtAvedanIyane azAtA vedanIya rUpe, ane azAtAdanIyane zAtA vedanIya rUpe palaTo thaI zake che. eTale ke sajAtIyakarmanI uttarapravRtiomAM A pheraphAra thAya. AvA palaTAne "saMkramaNa" kahevAya che. AmAM saMkramaNa paNa adhyavasAyanA baLe ja thavA pAme che. AmAM paNa keTalIka sajAtIya uttaraprakRtieya evI che ke je badalAtI nathI. jemake darzanamehanIyanuM saMkramaNa, cAritramehanIyamAM, temaja judA judA AyuSyanuM paraspara saMkramaNa thatuM nathI. vaLI udayakALane prAraMbha thayA pahelAM tathA e prakAranA adhyavasAyanA abhAve, A rIte saMkramaNa thayA sivAya, niyata thayela prakRti-sthiti-rasa ane pradeza rUpe rahelAM karma, kaI vakhate abAdhA sthiti samApta thatAM, virodhI prakRtimAM saMkramIne svasvarUpe udayamAM nahi AvatAM pararUpe paNa udayamAM Ave che. te mATe hakIkata ema che ke, abAlAsthiti samApta thayethI karmane koIpaNa prakAre udayamAM AvI nirjaravuM ja joIe e avazya niyama che. have te vakhate je virodhI prakRtine udaya cAlu heya te, pite virodhI prakRtimAM (udayavatI prakRtimAM) saMke. mIne (pariNamIne) paraprakRtirUpe paNa udayamAM Ave. ane vidhIprakRtine udaya, baMdha paDatAM te karma, svasvarUpe ja udaya Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvabaddha ka mAM thatuM parivartana 433 mAM Ave che. athavA vidhIprakRtine kadAca udhya na hAya, paraMtu sthAna ja svarUpeAyane ayeAgya hoya tepaNa paraprakRtirUpe udayamAM Ave che. A rIte saMkramaNa aMge samajavAnu che. have kama, vahelu. bhAgavaTAmAM AvavA aMge vicArIe. udIraNA : AtmA sAthe badhAyela ka, badhAtAMnI sAthe ja udayamAM AvavuM ja joIe ema nathI. je samaye jeTalI sthitivALu' je kama AtmA bAMdhe che, ane tenA bhAgamAM jeTalI kama bagaNAe Ave che, te vaNAe teTaleA kALa niyata phaLa ApI zake teTalA mATe tenI racanA thAya che. zarUAtamAM keTalAka sthAnakamAM te racanA thatI nathI, tene akhAdhAkALa kahevAmAM Ave che. te samayamAM, khaMdhAyela kanA bhAgavaTo hAtA nathI. akhAdhAkALa pUrNa thaye kramazaH bhAgavavA mATe tenA dalikanI racanA thAya che. akhAdhAkALa pachInA prathama sthAnakamAM vadhAre, khIjAmAM ochAM, trIjAmAM AchAM, ema sthitimadhanA caramasamaya paryaMta dalika geAThavAya che. eka miniTanI lagabhaga sADA traNalAkha AlikA gaNAya. akhAdhAkALamAMthI chUTela karmIlikA paikI, keTalAMka dilakAne bhegavavAnA kAryakrama prathama eka AvalikA jeTalA vakhatamAM goThavAya che. teTalA niyata kALane " udayAvalikA '' kahevAya che. eTale ke udayanA samayathI mAMDIne eka AvalikA sudhIne bhAgavavAnA samaya, te prathamayAvalikA kahevAya che. kanA sadalikA kaI, ekaAvalikA jeTalA ja samayamAM khatama thatAM nathI. Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 jaina darzanane karmavAda paNa eka AvalikA pUrI thAya eTale bIjI zarU thAya. dareka udayAvalikAmAM karmane udaya cAlu ja hoya che. ema keTalIye udayAvAlikAo vItye chate karmane udayakALa pUro thAya che. A rIte karmadalika bhegavavAne kAryakrama heya che. abAdhAkALa pUro thayA bAda ja udaya zarU thaI kamaMdalike udayAvalikAomAM pravezavA vaDe phaLadAyI bane che. A abAdhAkALane niyama sthitibaMdha upara che. te niyama eve che ke-jaghanya sthitibaMdhe aMtarmuhUrtane abAdha kALa (amRdayakALa) hoya che, samayAdhika jaghanya sthiti baMdhathI mAMDI yathAvat palyopamane asaMkhya bhAgAdhikabaMdhathI AraMbhI bIjA pAmane asaMkhyAta bhAga pUrNa thAya tyAM sudhI be samayAdhika aMtamuM hane abAdhAkALa paDe. ema palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgAdhika baMdhe, samaya samayane abAdhAkALa vadhAratAM, purNa kaDAkaDI sAgare pamanA baMdha aMge, se varasane abAdhAkALa hoya. eTale teTalA vakhatanA jeTalA samaye thAya, teTalA sthAnakamAM dalika 2canA na kare. sAmAnya rIte karmaphaLadAyI banavAne e pramANe niyata kALa hoya che. te paNa enA niyatakALa pUrve paNa ene udayamAM lAvI zakAya che. tene jaina pAribhASika zabdamAM udIraNa kahevAya che. sAmAnya rIte je kamano udaya cAlatuM hoya tene sajAtIya karmanI ja udIraNa thaI zake che. kamane udaya thavAno samaya na thaye hoya te paNa, parANe udayamAM lAvI bhegave tene udIraNa kahevAya che. AtmAne cekha karavo hoya te kAcI mudata Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrva bahu ka mAM thatuM parivartIna 435 paNa kama kapAvavAneA rastA dvAvA joIe. kAcI muphta kane kApI zakAya te ja samyaktva, dezavirati, jJAna thavAnu zaya che. kAcI mukte ka na kapAtAM heAta te cAhe jeTalAM kama sudara karo ke na kare tenI ki Mmata zuM? je kama atyAre udaya AvatuM nathI te lAMmA kALe--bhaviSyakALe udayamAM AvavAnuM che. atyAre na bhAgavavAM paDe te narakamAM bhogavavAM paDe, paNa tevAM karmone atyAre je bhAgavavAmAM Ave te udIraNA karIne bhogavyAM kahevAya. jee veDhavAnI tAkAtavALA hAya te veDhI zake. veDhavAnI tAkAta na heAya te ulaTAM amaNAM adhAya che. keTalAka khamIne khUe che. bhogave temAM Atta raudra dhyAna kare teA naraka vagerenuM AyuSya bAMdhe. sabhyadraSTi AtmA te vaheluM udaye Ave temAM bhavitavyatAnA pADa mAne. te te emaja samaje ke devuM teA game te sthitimAM bharavuM ja paDaze. paNa sArI hAlatamAM devu' sahelAIthI bharI zakAze. jinezvarajevA deva vagere maLyu che, te AvA vakhate kama bhAgavIne piraNAma nahI TakAvIe te je vakhate jinezvaranA dhanuM zravaNu nahi heAya te vakhate pariNAma kacAMthI Takaze ? tapasyA, lAcArdika vagere vedanIyanI uddIraNA che. eTale ahI' samajavAnuM e che ke kama udayamAM AvyuM, ane kama udayamAM lAgyu, tema be prakAra che. ApaNe urduyamAM AvelAM karmothI kaTALIe chIe, pachI lAvavAnI vAta to dUra rahI. jyAre mahApuruSo te dekhe ke A sthAne Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzananA karmavAda 43} pratikUlatA thaze, tethI jANI joIne udaya thavAnA sthAnake doDe. eTale mahAtmApurUSA udIraNA karIne udayamAM lAve. aghAtInI udIraNA jANI joIne karI zakAya, paNa dhAtInI udIraNA tA tAkAtavALA ja karI zake. jyAM vipAka nahI, mAtra pradeza, evA ghAtInI ja udIraNA kare. bAkI aghAtInI udIraNA karAya che. caDatA guThANu vALA ghAtInI udIraNA kare. eTale ghAtI ane aghAtInI udIraNAmAM paNa khyAla rAkhavAnA che. ghAtInI udIraNA karavAmAM sAmAnya AtmAne nukasAna che. jJAnAvaraNIya,darzanAraraNIya-meAhanIya ane aMtarAya, e cAre ghAtI kama` che. te vicAro ke ka`nA udaya vahelA ke meADo kayAreya paNa sArI nahi. eTale tenI udIraNA paNa muMjhavanArI ane. ahIM koI prazna kare ke ghAtI kama'nI kadAca udIraNA na kare, paraMtu AtmAmAM samAgata eTale ke silakamAM ghAtI kama` hAya, tethI kALa pAke eTale vipAkAya tA thatAja rahevAnA. ane te samaye te Atma guNAnA ghAta karanArAM thavAnAM che. te tevAM kamevaDe thatA AtmaguNNAnA ghAtathI khacavA mATe zu' purUSArtha karavA joI e ? ghAtI ka vaDe AtmAnA guNAnA thatA ghAtathI acavA mATe evu' che ke AtmA purUSAtha korave tA, te karmAMnA udaya samaye AtmA keTalAka guNeA pragaTa kare che. paNa tenI AvaData hAvI joIe; ane AtmA keLavAyela hAvA joI e.keLavAyela AtmA,te karmAne kSAye pazamIka bhAve vede. kSayApazama eTale sa thI kSaya nahi, paraMtu evA prakAranA kSaya Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU`baddha karmoMmAM thatu parivana 437 ke, jemAM te te kamanAM daliyAMne vipAkedayamAM na AvavA detAM pradezeAdayamAM vALI devAnu' bane che. AthI te kama peAtAnA vipAka eTale ke prabhAva batAvI zakatuM nathI, tethI te kamanA prabhAve AvarAI jatA AtmAne guNa AvarAtA nathI, paNa pragaTa thAya che. AtmAmAM dhama be prakAranA che. (1) audiyeka dhama ane (2) kSAyeApazamika dha karmInA udayathI je guNa, je dhama pragaTe te auyika kahevAya, ane kamanA kSayApazamathI je pragaTe te kSAyeApazamika dharma ke kSAyeApazamika guNa kahevAya. audiyaka dhathI AtmAmAM durguNNA, tathA guNeAne ghAta karanArA saMskArA utpanna thAya che. mithyAtva, gussA, abhimAna, kapaTa, kAma, hAsya, zeka vIgere dugu NNA che. tema ja ajJAna, nidrA, dukhatA, alAbha, e vIgere AtmAnA guNAnA ghAta karanArA che. A badhAnI utpattI ghAtIkamanA udgayathI thAya che. jyAre jJAna, dazana, kSamA, mRdutA, samyaktva vIgere sadguNe che. te saguNAnI prApti te ja ghAtIkamanA kSayeApazamathI thAya che. mithyAdraSTI AtmAmAM ghAtIkama nA udayathI auyika dharmAM prApta thAya che, ane te paraparAe saMsAravRddhinuM kAraNa ane che. jyAre samyadraSTI AtmA, ghAtI karmone kSAyeApamika bhAve veDhe che, eTale tenAmAM kSAyeApazamika guNeA prApta thAya che. eTale ghAtIkama kSaye pazama bhAve vedavAne purUSArtha karavA joIe. ahIM purU SA phoravavA tarIke paMcAcAranuM pAlana, kaSAyeAnI bhayAnakatA viSenuM vAMcana, zravaNa ane ci'tavana, sadbhAvanAe, Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 jaina darzonanA kavAda kaSAyeAnA kaTu vipAkonA draSTAntAnA khyAla, kSamA-mRdutA saralatA vagerenI maLelI taka, ItyAdi karavAnI jarUra che, ane e badhA kSayApazamanA upAye che prathama kahevAI gayuM ke karmonA udaya thavAnA samaya na thayA hAya eTale ke niyata akhAdhAkALanI pUrNatA thayA pahelAM kama udayamAM AvyuM hAya, tene udIraNA kahevAya. udIraNA thavI eTale kAcI muddate huMDI pakavavA jevI dazA che, yAtA dhIme dhIme pAMca varase dazalAkha bharapAI karavAnA badale ekI sAthe dazalAkha bharapAI karavA jevI dazA che. zaktizAlIne eTale ke ekI sAthe devu' cUkavI zakanAra mATe, muddata pAkacA pahelAM paNa devu cUkavI devu e sArI dazAmAM devAmAMthI mukta thavA jevu che. e rIte veDhavAnI tAkAtavALAne udIraNA-e vahelI take karma mukta thavAnI taka (cAnsa) prApta karavA jevu che. sahana karavAnI tAkAta vinAnAne udIraNA te! UlaTI bamaNAM badhAvanArI ane che. udIraNA svavarDa yA te paravaDe ema banne prakAre thAya che. vedatrAnI tAkAtavALA sabhyadraSTi AtmAe karmonA devAmAMthI vahelA mukta thavA mATe jANI joI ne udIraNA kare che, ane uttIraNA vaDe udayamAM lAvelAM karmone samatAbhAve bhagavI tenI nirjarA kare che. e rIte sahana karavAnI tAkAta vinAnA keTalAkane aNuI cchAe paNa udIraNA upasthita thAya che, ane evA samaye Atta-raudradhyAna thavA vaDe te navAM azubhakarmemAM upArjana kare che. evI uddIrA keTalIka vakhata bIjA nimitta vaDe paNa prApta Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvabaddha karmamAM thatuM parivartana 439 thAya che. e rIte vahelI mute bhegavAtAM anya karmanI jema udIraNA kahevAya che, tema vahelI muddate AyuSya jogavAI javAne upakama kahevAya che. karmane upakama-udIraNa na mAnIe te "A sukhadenAro ane duHkha denAre che." evuM rahe ja nahi ane hiMsA jevI cIja uDI jAya. karmanA kAraNathI pheraphAra na thatuM hoya te duHkha denArane duHkha denAro kahevAya ja nahi. rakSaNa karanArane kahIye chIye ke tAruM bhaluM thajo ke te mane vipattimAMthI bacAvyuM. A badhuM kayAre kahevAya ke udIraNA mAnIe te ghaDIyALane cAvI covIsa kalAkanI heya. Thesa khaseDI te je kame kame utaravAnI hatI te AkhI cAvI se kaDamAM utarI jAya che. e rIte je karma krame krame bhegavavAnuM hatuM te prayatna thaye tethI jaladIthI bhegavAI gayuM. vipatti karanAre karmane jaladI bhegavaSAnuM karyuM. vaLI keIe Thesa khaseDatAM rokI te ghaDIyALa cAlu rahI. e rIte vipattine rokanAra aMge samajavuM. udIraNA yA upakama thavAnA hetu jeDAtA hoya, tene khaseDI nAkhe, te bacAvanArA kahevAya. ane hetu upasthita karanArA te duHkha devAvALA kahevAya. A badhuM udIraNA mAnIe te ja kahevAya. sahana nahi karavAnI tAkAta vinAnAne udIraNa samaye rakSaNa karavAne hetu jeDanAra joIe. sahana karavAnI tAkAtavALAne jarUra nathI. Indra bhagavAna mahAvIrane ApattimAM rakSaNa karavA mATe sAthe rahevA vinaMtI karI. prabhue kahyuM ke tIrthakare koInI madada letA nathI. kemake Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 jaina darzanane kavAda vahelu' Ave yA te samaya paripakava thaye udayamAM Ave, tepaNa vedavAnI tAkAta hatI. udayamAM Avelu ka udIraNA thaI ne udayamAM Avyu che ke pUrNa kALe udayamAM AvyuM che te te jJAnIe ja kahI zake. udayamAM AvavAnI muddata kAcI hoya te kadAca bacAva karAvanAranA upAya cAle, paNa pUrNakALe udayamAM Avyu` hoya te teA tenAthI koI khacAva na karI zake. muddata thayA pahelAM ugharANIe AvanArane te leAkeA kahe ke atyAre enI tAkAta nathI, te paNa ene bicArAne herAna kare che, ema kahI ugharANI karavA AvanArane pAcho kADhe, paNa mukta pUrI thaye ugharANIye AvanArane pAcho na ThelAya. pachI te leNadAra, milakata upara TAMca lagAvarAvIne paNa vasUla kare ja. jinezvaradevanA zAsanane jANanAra-samajanAranA AtmAmAM paNa anya jIvanA saMrakSaNanI bhAvanA rahelI che. kama udayamAM AveluM che, te teA tene bhegavavuM ja paDaze, ApaNA prayatnathI tenuM saMrakSaNa thavAnuM ja nathI. AvI ekAMta samajaNu hAya tA te saMrakSaNanA prayatna niSphaLa ja mAne. ane prayatna kare ja nahi. paNa dayALu AtmA saMrakSaNanA prayatna kare ja. udIraNA thaI ne udayamAM Avyu hAya tA, tenA saMrakSaNanA prayatna kadAca saphaLa paNa thaI jAya. ane pUrNa kALe udaya Avyu hAya tA prayatnanI niSphaLatAmAM bhavitavyatAne mAne. mATe udIraNA mAnIe tA ja udyamanI sAtha katA raheze. udghAraNA nahI. manAya tA udyamanI paNa jarUriyAta uDI jaze. icchAe yA aNuicchAe, svavaDe yA paravaDe thatI Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 441 pUrvabaddha karma mAM thatuM parivartana udIraNA samaye samyagdaSTi AtmAo te ema ja vicAre ke, sahana karavAnI tAkAta nathI, chatAM phaLadenAra karmo vaDe have muMjhAvuM nakAmuM che. sattAmAM hatAM te bhegavavAnuM banyuM. Aja sahana karavAnI tAkAta nathI, paNa kadAca AthIye vadhu kama tAkAtanA saMgamAM udaya Avaze te AthI paNa vadhu kharAba dazA thaze. mATe have te udIraNA thavAnA hetune khaseDavAnA prayatno karavA ja nathI. kadAca atyAre tevA hetune khaseDAze, paNa punaH jyAM sudhI karma sattAmAM haze, tyAM sudhI tevA hetuo upasthita nahIM thAya tenI zuM khAtarI ? mATe have te samabhAva keLavI jogavI levuM, eja hitakAraka che. kalyANakArI kArya karanArane nizcaya hoya che ke, kamasara AvelAM vighone bhogavIza eTaluM ja nahi, paNa udayamAM nahI AvelAne paNa udayamAM lAvIne toDI nAkhIza, ane te pramANe tenA prayatna karato rahIza. anukrame udayamAM AvelAM karmone te cAre gatInA jIve bhegave che. manuSya gatimAM dharma pAmyA, dharmanuM AcaraNa karavAnI sthitimAM AvyA, tyAre pahelethI anudaya karmane kheMcI lAvI,nAza karavAne udyama karavAne che. dareka gativALAne abAdhAkALa jAya tyAre jema jema karmaudayamAM Ave che, tema tema bhegavAtAM jAya che, paNa mokSa mATe taiyAra thayele jIva te jude ja vicAra rAkhe. enI meLe udaya Ave teja mAre bhogavavAM tema nahI.paNa udayamAM na AvavAnAM hoya tene paNa udayamAM lAvavAM ke jethI te mArI AdhInatAe rahe ane te karmo tUTI jAya. e kArya, kevaLa samakitI, samajadAra, dharma karavAvALe ja karI zake. karmone dha gatInA e hAza anunAkhIza, Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzananA karmavAda 442 udaya na heAya te lAvaveA, ke je udaya peAtAnA guNAne khAdhA karanAro na rahe. zatrune paDakAra karavA te kSatriyanu kArya che, paNa kSatriye zatru karatAM savAI taiyArI karavI joie, nirjarA H-- pUrvabaddha kadalIkAmAM jema pheraphAra thaI zake che, tema tenA Aya paNa thaI zake che. uddhRttana-apavana-saMkra maNu ane udIraNAnu svarUpa te karmAMdalIkemAM pheraphAra thavArUpa che, paNa kSaya thavArUpe nathI. kSaya thavArUpe hAya tene te nirA kahevAya che. nirAnA prayatna AtmAmAM na hoya te kama dalIkA prati samaye . atmAmAM vRddhi pAmatAM ja jAya. ane tethI kathI saMthA chUTakAro thavA rUpa mokSa prApti saMbhavI zake ja nahi. A jIva,samaye samaye AyuSya sivAya sAte kama khAMdhe che. Ama samaye samaye AtmAmAM karma pravAha cAlu ja che. eka samaya paNa AtmAnI sthiti ka`pravAha vinAnI nathI. te pachI sAthe sAthe nirAnA prayatna paNa AtmAe cAlu rAkhave ja joI e. makAnamAM haMmezAM pavanane aMge dhULa AvyA kare che, paNa sAthe sAthe vALavA-jhApaTavAnuM kAma cAlu hoya teA kuLanA thara jAmavA pAme nahi, ahI nirjarA eTale pUrvIbaddha karmIne dhIme dhIme kSaya karavA. sarvathA kSaya karavArUpa ni rAte chellA maraNu samaye eTale kevalI maraNa samaye hAya. tevI nirjarA karyAM Ada tA phera kama vaLage ja nahi, kanI phrI nirA karavI paDe nahi. AvI nirA nahi thavApAme tyAM Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 3. pUrvabaddha karmamAM thatuM parivartana sudhImAM paNa karmane dhIme dhIme kSaya karavArUpa nirjara AtmAmAM cAlu hoya te sarvathA kSaya thavArUpa nirjarAnI prApti paNa bhaviSyamAM thaI zake che. nirjarA te karmathI chUTavA mATe che. karmathI be prakAre chUTI zakAya. kAMte e karma bhegavI levAya te chUTI zake, ane kAMto tapasyAthI gavAya te chUTAya. mAtra bheLavIne ja chUTakAro thatuM hoya te jagatamAM koI paNa jIva e nathI ke je samaye samaye karmanI nirjarA nahIM karate heya ! pachI hAya te sUma nigadane hoya ke hAya te caudamAM guNasthAnake pahoMcele heya. sarve jIva, samaye samaye karmanI nirjarA kare che. keI paNa saMsArI jIva AThe karmone bhegavaTA vInAne hete nathI. AthI jeTalAM karmo jIva bhagave che, teTalAM traTe che. AnuM nAma paNa nijara che. paraMtu mAtra AvI bhegavaTAnI nirjarAthI mokSano mArga maLato nathI. mokSane mArga to bAra prakAranA tapathI thatI karmanI nirAthI ja maLaze. je bhegavaTAnI nijerAthI mokSa maLatuM hota te te, jIva rakhaDatA hota zAne ? kemake evI nijara te A jIva anAdikALathI karatuM ja rahyo che. mATe zAstrakAroe mokSa mATe je nirjarA kahI che te jogavaTAthI thatI nijerA nahIM, paNa bAra prakAranA tapathI karAtI nirbhara che. udayanI eTale bhagavaTAnI nijerAmAM te pAchA jIva navAM karmane bAMdhate ja jAya che. eTale bhagavaTAthI thatI nijarAmAM nirjarA alpa che, baMdha vadhAre che, sajjaDa che. Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzananA kavAda meAkSa mATenI nirA tA evI hAvI joIe ke, kame* chUTe ghaNAM ane baMdhAya thADAM, meAkSa mATe teja nirA upayAgI che. A khAra bhede nirA karanArane mekSa meLa vavAmAM muzkelI paDatI nathI. khAraprakAranA tapanI ekeka nirjarAmAM anaMtA bhavAnAM pApA kSaya karavAnI sattA che. zakti che. te mATe jainazAstramAM aneka dRSTAMtA darzAvyAM che. ghAra pApAthI bhArabhUta banelA arjunamAlI-draDhaprahArI vIgere purUSAe tapazcaryAthI ja kSaNavAramAM nirA sAdhI che purUSArtha H 444 - udrattana-apavana-saMkramaNa-udIraNA ane nija rAnuM svarUpa, AtmAne purUSAnA preraka rUpa che. karmAMnA anAdi kALanA saceAge A jIve naraka-nigeAAtinAM anaMta duHkha anubhavyAM che. kama jaDa che, AtmA cetana che. jaDanA ceAge cetana duHkha pAmyA che ane hajI paNa jyAM sudhI jaDane sacaiAga che, raDeze, tyAM sudhI duHkha pAmaze. vAstavika sukhanI prApti, e jaDa karmAMnA saMcAga dUra karavAthI ja thaze. ane te saMyogAnA viyeAga, purUSA karavAthI ja thaze. ka,e jabarajasta cIja che, tenA upara kAbu meLavavA te purUSAtha vinA zakaya nathI. AtmAmAM anata vIya rahelu che. ghaNu vinA udyota thatA nathI. gaMdhakamAM rahelA agni ghaSa NathI pragaTe che. AtmAmAM anata zakti-vIya hovA chatAM kSayApazamanuM ghaNu na thAya, tyAM sudhI, vIya peAtAnu kAma karI zake nahi. Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvAMbaddha karmoMmAM thatuM parivartana 445 AtmA, peAtAnI javAbadArI ane jokhamadArI upara majabuta rahe, svIkAre, teja meAkSane mATe lAyaka manI zake che. je AtmA, javAkhadArI-jokhamadArI sudraDhapaNe svIkAre che, te AtmA kane peAtAthI vadhAre samartha mAnatA nathI.. kathI vadhAre sama` peAtAne ( AtmAne) arthAt peAtAnA ( AtmIya ) udyumane mAne che. zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAjA kahe che ke- jeA kavAdI che ( kama,AtmAthI vadhAre sama che ema mAnanAra che) temanA saMsAra eka pudgalaparAvatta karatAM vadhAre hAya che. ane jee purUSAvAdI che, temanA saMsAra eka puddagala parAvartta karatAM paNa eche hAya che. purUSArthavAdI kadI paNa, karma kare te kharU', bhAgyamAM haze ne khanaze, bhAvibhAva, jevA uya, vigere nirmAlya vacanA bele ja niha. purUSA vinA siddhi nathI. samyakattva pAmIe te vakhate pAmatA pahelAMnA samaye te mithyAtva hAya che. anaMtAnubaMdhI kaSAyAne tADAya tyAre te mithyAtva jAya che, ane samyaktva pamAya che. kevalajJAna paNa jJAnAvaraNIyAdi ghAtI karmone teADIne ( kSaya karIne ) meLa vAya che. mekSa meLavavA mATe paNa avazeSa karmonA kSaya karavA paDe che. prayatna vinA kaTThI pragati thatI nathI. jainazAstranu e ja vidhAna che. graMthi (rAga dveSanI nibiDa gAMTha) sudhI Ave tyAM sudhI jainazAstramAM yathApravRttikaraNa mAnavAmAM Ave Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 jaina darzananA karmoMvAda che. te yathApravRttikaraNa sudhI bhavitavyatA che. pachI prayatna vinA cAle tema nathI. samyakatvamAM kaI bhavitavyatA e anatAmaMdhIne bheda thatA nathI, paNa tyAM te apUva karaNadvArA-atyaMta viyeoNllAsarUpa apUrva prayatna thAya, tyAre ane che. varasAda tA dANA pedA kare. roTale karavA mATe te jAte prayatna kazvA paDaze. roTalA paNa varasAda karI Apaze, ema dhAranAra te bhUkhyA ja raheze. tema bhavitavyatAnu kAma yathApravRtikaraNa sudhI che. pachI jee peAtAnu jIvana bhavitavyatAne ja bhaLAvI besI rahe tene meAkSa maLavAnA nathI, ane teo kAma bheAganA kADhavamAM vadhAre khuMcAvAnA che. kAma bhAgamAM khucanArAe ja mAtra bhavita vyatAnA bhASe rahe che. dezavirati, saCvirati, upazamazreNI yAt mAkSagamana sudhImAM satra AtmAne purUSArtha prayattamAna che. jo ekalI bhavitavyatA bhAgyavidhAtA haiAta, tA te mekSa sudhI yathApravRtti karaNa hAta, paNa tema nathI. graMthibheda pachI AtmAne vIcallAsa joI e. jaina zAstra bhavitavyatAne nahI' mAnavAnu` kahetuM nathI. paNa vAstavika rIte mAnavAnuM kahe che, jainAnI bhavitavyatAnI mAnyatAne upAyeAga samajaveA khAsa jarUrI che. jyAre AtmA, sakalpa vikalpathI Ariaudra dhyAnamAM jAya che, tyAre tene acAvavA bhavitavyatAnA sahArA ApavAnu jainadarzInamAM vidhAna che. bhavitavyatA (banavAnu' ane che) tarapha kheMcIne Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvabaddha ka mAM thatuM parivartana 447 hetu te! te AtmAne raudra dhyAnathI ( tenAthI thanAra karmIbaMdhanathI durgatithI) bacAvavAnA che. samyagdarzanAdi dharmAMnuSThAnamAM bhavitavyatAne AgaLa karavAnuM (bhavitavyatAnA bahAne dharma dhyAnAdithI pAchA haThavAnuM-te nahi karavAnuM ) jainazAsanamAM vidhAna nathI. paNa zrI tItha kara devanA vacanAmRte zravaNa karyA bAda, paristhiti jANyA bAda paNa, kamanuM kAsala kADhavAmAM ALasa nahi ja hAvI joIe. tyAM khanavAnuM haze te khanaze, ema bhavitavyatAne upayeAga nathI. tyAM te purUSAtha pheravavAnA satata upadeza che, majabuta upadeza che. - kArya siddhimAM jainadarzana pAMca kAraNu mAne che. bhavitavyatA, ka, niyati, kALa tathA purUSA (udyama). A pAMceyamAM karavAnuM che te ekaja, ane te udyama. udyama jema kAraNa che, tema bAkInAM cAra paNa kAraNeA che. tema chatAM temAM mukhyatA purUSAtha (udyama)nI che. kAla-svabhAva vIgere kAInAM karyAM thatAM nathI. paNa jIva karI zake te udyama che. jene sAcA purUSArtha karavA nathI, te te svabacAvane mATe kahe che keH dhArelu karavAmAM, nahi karavAmAM ke palaTAvavAmAM dunIyA koI sama nathI. je bhAvi hAya teja thAya che. bhavitavyatA ja maLavAna che, e tA karatA hAya te karavuM, ApaNane kAMI lAgatuM vaLagatuM nathI, thavAnu che te te game tema kare| tA paNa thavAnu ja che." have jo bhavitavyatA ja AdhArabhUta hoya teA, tamAmanI bhavitavyatA bhinna bhinna kema che? tyAM te mAnavuM Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 jaina darzanane karmavAda ja paDaze ke je AtmAne prayatna tevI bhavitavyatA ghaDAI. AtmAne prayatna sAre hoya te phaLarUpa bhavitavyatA sArI, AtmAne prayatna narasa hoya te phaLarUpa bhavitavyatA narasI. AthI siddha thAya che ke bhavitavyatAte bicArI pAMgaLI che. jyAM sudhI jIva karma na bAMdhe tyAM sudhI bhavitavyAnI tAkAta nathI ke jIvane koI paNa gatimAM laI jaI zake. eTale bhavitavyatA pedA thavAmAM paNa jIvane udhama (purUSArtha) ja kAraNarUpa che. bhavitavyatAnA nirmANa thavA TAIme paNa jIvane udyama te heAya ja che. paNa mithyAtvanA ge tyAM viparIta udyama hoya che. eTale paraMparAe saMsAranI vRddhi karanArI bhavitavyatAnuM te nirmANa kare che. sAce udyama ke sAcA purUSArthanuM tene jyAM sudhI bhAna na hoya tyAM sudhI svaudyama dvArA bhavitavyatAnuM nirmANa thatuM hovA chatAM paNa javAbadArI bhavitavyatAne ja seMpe che. bhavitavyatA, kALa ke svabhAva e purUSArthathI bahAra che. te purUSArthane viSaya nathI. purUSArthane viSaya to karmokaravAM, bhegavavAM, yAte mekSanA kAraNe prApta karI chevaTe mokSa meLavavuM eja che. hiMsA, jUTha, cerI vagere karmo- dayathI bane che. temAM udyama karavAnuM zrI jinezvara deve kahyuM nathI, paNa mekSa mAgane aMge udyama karavAnuM bhagavAne pharamAvyuM che. mithyAtva dazAmAM jIvane purUSArtha, karmo karavAmAM tathA bhegavavAmAM ja thAya che. ane mithyAtva naSTa thaye chate mekSanAM kAraNe meLavavAmAM purUSArtha thAya che. ane te kAramAMthI ja mokSanI prApti thavArUpa kArya siddhi thAya che. Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvabaddha karmamAM thatuM parivartana 449 jema keTalAka javAbadArI bhavitavyatAne bhaLAvI de che. tema keTalAka jANe pate doSarahita hoya tema kamane doSa Ape che. paNa ahIM vicArIe te samajAya che ke karma, jaDa ke cetana? karma thayuM kayAMthI ? karma koInuM karyuM thayuM ke Apo Apa phUTI nIkaLyuM ? mAnavuM ja paDaze ke kamane kartA paNa jIva ja che. kartA che to pachI bhaktA te che ja. vRkSanA cheDavA ke anAja ApoApa ugatAM nathI. phaNagA pitAnI meLe phUTI nIkaLatA nathI. ugADanAra kheDutanA udyamathI ja uge che. jo ke bIja vinA kheDuta vAve zuM ? eTale kheDuta paNa joI e, bIja paNa joIe, ene vRSTi Adi sAdhana paNa joIe, tema chatAM paNa khetarane mAlIka te kheDuta ja kahevAze. jo ke bIjamAMthI anAja pedA thAya che, paNa pedA karanAra te kheDuta ja gaNAze. sAmagrI badhI chatAM vAvavuM ke nahIM vAvavuM, thoDI jamIna vAvavI ke badhI vAvavI, anAja vAvavuM ke bIjuM kaMI vAvavuM, kayuM anAja vAvavuM, A tamAma mATe javAbadAra-jokhamadAra kheDuta che A uparathI samajavuM joIe ke AtmavikAsa sAdha. hoya te bhavitavyatAnA bhareSe nahi besI rahetAM Azrava (kama AvavAnA mArga ) rU5 purUSArthathI dUra rahI, saMvara (AvatAM karmane rokavAnA mArga) tathA nirjarA (pUrvabaddha karmane kamekame kSaya kare) rUpa purUSArthamAM AtmAe prayatnazIla banI rahevuM joIe. manuSyane dAMtanI prAptie bhavitavyatA karanAra che, paraMtu cAvavAnuM kArya bhavitavyatA karAvanArI nathI. te te udyamathI ja thAya che. e rIte * kamane karavAnA sAthathI dara hatAM A Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50. jaina darzanane karmavAda manuSyabhavAdi sAmagrI bhavitavyatA arpanAra che, paraMtu te sAmagrI vaDe saMvara tathA nirjarA karavI te te purUSArthathI ja thAya che. jyAM saMvara-nirjarA mATe prayatnanI jarUra che, tyAM bhavitavyatAnA bhareSe rahevuM e bhUla che, karmane udaya bhavitavyatAne AdhIna thaI jAya, paNa darzana-jJAna-cAritra,e ratnatrayInI ArAdhanA -saMvara tathA nirjarAnuM piSaNa-Azrava-baMdhanuM zeSaNa e tamAma bhavitavyatA karavAnI nathI. tyAM te AtmAe pote prayatna Adara paDeze. - zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAjA kahe che ke (paMca vastu pRSTha 26-ra7) bAdarapaNuM, rasapaNuM, paryAptapaNuM, paMce ndriyapaNuM, manuSyapaNuM, devagurU dharmanI jogavAI, ane zraddhA AdInI prApti thaI che, paNa te badhAnI saphaLatA purUSArthathIja che. purUSArthamAM ja kasoTI che, tyAM pAcho paDe te khalAsa. uparokta tamAma vastunI prApti thaye chate paNa ArAdhanA na karIye te prayatnanI khAmI che. sAdhana dvArA paNa sAdhya siddha na karAya te sAdhananI sArthakatA zI ? navAM karmo na bAMdhavAM, badhelAM karma teDavAM tathA UdayamAM AvelAM karmone niSphaLa karavAnA purUSArtha vinA mokSa mArgamAM pravRtti nathI. - zrI haribhadrasUrizvarajI mahArAjA kahe che ke chellA pudagalaparAvarsamAM Avele jIva ja udyamamAM kaTIbaddha hoya che. pUrvasaMcita aMtarAyakarma hoya, tyAM sudhI kArya Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvabadhdha karmamAM thatuM parivartana 451 siddhimAM, khalanAo thAya, paNa te aMtarAyakarmane toDanAro te udyama ja che. have e udyama zuM pravRttimAM kare? kevI rIte kare ke jethI navAM karma na baMdhAya, bAMdhelAM tuTatAM jAya, ane udayamAM AvelAM niSphaLa thAya, te vicArIye. mokSane mArga aupazamika, kSAyika tathA kSApazamika bhAvamAM che. A traNe bhAve udyamathI ja siddha thAya che. A traNa bhAvathI paNa ghaNA ajJAta hoya che. mAne ke daza hajAranuM devuM dharAvanAra, traNa AsAmIo che. temAMthI eke te AnA pAI sAthe, rokaDA gaNuM dIdhA. ane te traNa mukta thaye. - bIjAe rAjyamAM lAgavaga pahoMcADI, pitAnA upara bAra mAsa sudhI kaI paNa dave na kare, japti na lAve, vaeNraMTa na kaDhAve, te hukama meLavyo. trIjAe bhegA karIne, potAnI paristhiti jaNAvIne samajAvI dIdhA. kAMdhAM karI ApyAM. e ja rIte AtmAnA darzana-jJAna-cAritra guNe upara karmonuM AkramaNa thayuM, hale AvyA, tyAre saMpUrNa sAmaAvAna AtmAe te, karmano cheda karI nAkhe. (nANAM- nagada gaNuM dIdhAM). ane chUTayo. teNe AtmAnA guNa jAjavalyamAna karyA. AnuM nAma kSAyika bhAvavALe. - bIjA AtmAe, muddata lIdhI. AnuM nAma pa* zamika bhAva. Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45ra jene darzanane karmavAda trIjA AtmAe leNadAra deNadAra ekeneya nukasAna nahi thAya, te kAMdhAne raste kADhaye. karmanA rasane teDe paNa kharo. pudgalene paNa rahevA de. AnuM nAma kSApazamika bhAvavALo. jJAnAvaraNIyAdi karmone udaya thAya tyAre, tenA vikArane teDavAmAM Ave tathA tenA pradezane dhIme dhIme bhegavavAmAM Ave, tenuM nAma kSApazamika bhAva. kamene dhIme dhIme vedavAM, te lApazamika bhAva. dharma A traNa bhAvamAM che. ratnatrayIAdI dharma, ke dAnAdi catuSkarUpI dharma, A traNa vADI ke upavanamAM rahenArA che. A vADI, A upavana, prayatna vInA bananAra nathI. manuSyabhava, paMcendriyapaNuM, AdI sAmagrI audayika bhAvanI che. mokSa sAdhavA mATe, e sAmagrInI AvazyaktA kharI, paNa e badhI sAmagrInI saphalatA, kSapazamabhAva. vALAne che. ane te paNa prazasta kSApazamika bhAvavALAne. atyAre ApaNane kSApazamika tathA audayikabhAva, e bannene ga che, paNa te prazasta keTIne keTale aMze che, ane aprazasta koTIne keTale aMze che, ene nirNaya, yogya vicAraNAthI sthUla rIte te ApaNe pote jarUra karI zakIye. ane e rIte, pRthakkaraNa karavAnI mahenata cAlu rAkhIye te e dvArA paNa ApaNe ApaNA ghaNA vikAsane sAdhI zakIye. pazama cAra ghAtakamane thAya. jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya ane aMtarAya. e cAra ghAtaka bhAvavALA azarata koI prazasta tathA audavi Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU bakamAM thanuM parivartana 453 vaDe AtmAnA anaMtajJAna, ane'taHzana, anaMta cAritra ane anaMtavIya, e cAre guNA avarAelA che. e cAre guDDA pragaTa thayA pachI avyAbAdha, akSayasthiti, arUpIpaNuM. ane anurUlaghu, e cAre guNeAnI prApti thavI saheja che. eTale cAra ghAtI kamanA yeApazama sAdhavA joIe. e cAre karmonA kSayapazama sAdhavA mATe, jJAnAcAra-deza nAcAra- cAritrAcAra-tapAcAra ane vIcAra, e pAMce AcAranA bhedonuM jJAna saMpAdana karI, te pAMce AcAranA uttarabhedonI ArAdhanAmAM udyamI khanavu' joI e. ane e bhedonu jemAM ArAdhana thatu hoya, tevAM anuSThAneAmAM pravRtti karavAthI, cAre ghAtIkama nA kSayApazama, kramekrame vRddhi pAmye chate, anaMtajJAnAdi cAra guNNA, pragaTa thavArUpa kSAyikabhAvanI sa pUrNa paNe prApti thAya che. ahI. eTalu te khAsa lakSamAM rAkhavu' jarUrI che ke, prazasta kSAyeApazamika bhAva ja, kSAyikabhAvanI prAptirUpa thAya che. te prazasta kSAyeApazamika bhAvanI zarUAta, samyagdarzana guNanA pragaTIkaraNathI ja thAya che. samyagdarzana guNa, daza namADunIyaka nA-upazama, kSaya ke kSayeApazamathI thAya che. anya karmanA kSayeApazama paNu, daza namAhanIya karmonA kSayApazamanA meLa tenI sAthe sadhAya tyAre ja prazasta kSayeApazama bhAvane pAme che. darzanameAhanIyanA kSayApazama pachIthI cAritra mAhanIyanA paNa suMdara prakAranA kSayapazama thAya. prazasta kSAyeApazamikabhAvanI e uccakakSA che. Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzInatA kavAda prazasta kSAye pazamikabhAva vInA, auyika bhAvanI paNa kaMIka mata nathI. audayikabhAvatA sheje prApta thAya evA che. evA audiyakabhAva A jIve sasAraparibhramaNamAM anatI vAra prApta karyAM haze. sAthe kSAye pazamikabhAva paNa prApta karyAM haze. AjanA vijJAnakAroe, manuSyabhava-dhana-dhAnyAdi auyika bhAvanI sAmagrI hAvA sAthe matijJAnAvaraNIya kama nA yeApazama vaDe, aneka zeAdhakheALonI prApti karI. paNa danamehanIyaka nA ye pazama vinA te audayika ane kSAye pazamikabhAvanI sAkatA zI ? tevAone te, auyika bhAvanA jore, kSayApazamikabhAva paNa malIna banIne auyikabhAvane ja puSTa karanArA ane che. eTale danameAhanIyakramanA kSayApazama vInA, auyikabhAva ke anya karmanA kSAyeApazamikabhAva, kSAyikabhAvanI prApti rUpe thatA nathI. 454 prazasta kSAye pazamikabhAva pragaTa karavA mATe, audayika bhAvanuM jora, paheluM haThAvavu' joI e. audiyakabhAvauparanA a'kuza teA, prazasta kSAyeApazamikabhAva ja lAvI zake che. mATe auyikabhAvanI parAdhInatAmAMthI chuTavAne mATe, ane prazasta kSAyeApazamikabhAvanI prAptine arthe, AtmAe daza namAhanIya ane cAritramehanIyanA kSayApazama taraphe khUba ja lakSyavALA banavu. joI e. ghaNI vakhata evu paNa bane che ke, prazasta kSAyepamikabhAva pAmavAnI tIvra bhAvanA hAvA chatAM paNu, Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 455 pUrvabaddha karmamAM thatuM parivartana tadanurUpa anuSThAnemAM pravRtti thaI zakatI nathI. ane audavikabhAvanA eTalI joradAra na hoya te paNa, tadanurUpa anuSThAnamAM jhaTa pravRtti thAya che. enuM kAraNa e che ke audayikabhAvane vega Ape tene anusAra pravRtti karAve, evAM karma paNa, AtmAne vaLagelAM hoya che. tyAM karmo, jema sahAyaka bane che, tema mekSanI sAdhanAmAM ka aMtarAya karanArAM paNa bane che. mekSanI sAdhanA, kSapazamanI sAthe jyAre AtmAnA purUSArthane vega thAya che, tyAre thaI zake che. AtmAne purUSArtha karavAmAM utsAhIta banatAM aTakAve, ane AtmAnA purUSArthane teDI pADavAne mATe mathe, evaya karmodaya hoI zake che. ema chatAM karmanA joradAra udayanI sAme paNa, AgaLa dhape javAne prayatna jArI rAkhanArAo jarUra phAvI jAya che. karmanA udayane jANIne vicAra kare ke, A jema jera kare tema mAre Ane teDavA prayatna kara. ema karatAM paDIye javAya, pAchaLa paDAya, paNa ene prayatna jArI rAkhave. karmane udaya game teTaluM joradAra hoya, tema chatAM paNa je AtmA dhIrajathI pitAnA purUSArthane cAlu rAkhe che, te AtmA jarUra saphalatAne prApta karI zake che. mahenata karavA chatAM tatkAla saphaLatA na maLe e paNa saMbhavIta che. paraMtu prayana jo barAbara jArI rAkhyuM hoya te, dhyeya siddha thayA vinA raheja nahIM. Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzananA vAda jJAnAvaraNIyakama nA ntaradAra udayamAM paNa eka dhArA khAra varSa sudhI prayatna cAlu rAkhanAra, mAtuSa sunI, anantajJAnI anyA hatA. HH mA rUSa, mA tuSa" eTalAM ja padmA raTavA chatAM, smRtimAM nahI rahevAthI tenu' raTaNa e cAra dahADA, be cAra mahinA, ke be cAra varSoM sudhI nahI, paNa khAra varasa sudhI rAkhyuM. mAtra ATalAM ja padonu satata raTaNuM karavA chatAM, yAda nahIM rahevAthI leAkeA hAMsI karavA lAgyA, nindA karavA lAgyA. te paNa magaja uparanA kAbu gumAvye nahIM, ane samatArasamAM lIna banIne raTavAne prayatna cAlu rAkhyA. te " mA rupa, mA tu " eTalAM padonu jJAna teA zuM, paraMtu e mahAmunIne jagatamAM jeTalA jIva ajIvAdi padArthoM che, tenuM ane tenA sa` paryAyanuM paNa, sa`kAlIna jJAna thayuM. bAkI jo e vakhate purUSArtha karavAmAM temane kaTALeA Avye hAta, ane jJAna pratye jo durbhAva jAgyA hAta, te teo kadAca ethI paNa gheAra prakAranA jJAnAvaraNIya kama ne upArjana karanArA banata. nandiSeNu munIe vezyAne tyAM rahyuM rahyuM paNa bAra varSAmAM emaNe peAtAnA cAritrameAhanIya kamane nila banAvI devAne mATe rAja daza dezane pratiSaSIne tyAgI manAvavAnA krama jALavI rAkhyA hatA. eTale jene peAtAnu kama joradAra lAgatuM hAya, temaNe e karmIne nabaLuM pADI devAnA prayatna karavA ja joI e. prayatna vinA siddhi nathI. zrI jinezvaradevanu vacana te bhavitavyatA, kAla, niyati, ane kama e cAra kAraNeA mATe ArIsA rUpa che, tathA udyama mATe te raNasiMha rUpa che. 45 Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 12 muM jainadarzanamAM prarUpita karmasvarUpanI viziSTatA saMskAra, vAsanA, avijJapti, mAyA, apUrva, karma, evAM vividha nAme paikI keIpaNa nAme karmanuM mAnavApaNuM te dareka Astika darzanamAM che. puNya-pApa, zubha-azubha, e rIte karmanA bhede te badhA darzanemAM mAnyA che. tema chatAM jainadarzane, karmanA siddhAMtanI vistArapUrNa ane buddhigrAhya tathA nyAyapura sara je rIte samAcanA karI che, tevI UMDI samAlocanA, bIjA darzanemAM javalle ja jovA maLe che. jainadarzanamAM cha dravya batAvavAmAM AvyAM che. jIva, pudgala, dharma, adharma, AkAza ane kALa. temAM jIva ane pudgala kriyAzIla ane bAkInA cArane niSkriya batAvavAmAM AvyAM che. vaLI chae dravyene bhAvazIla batAvavAmAM Ave che. eTale jIva ane pudgalamAM bhAvavatI zakti uparAMta, kiyAvatI zakti che. A zaktinA kAraNathI AtmAmAM kaMpanarU5 kiyA thAya che. je kriyAnA nimittathI pudgalanA viziA paramANuomAM pariNamana thAya che. tene karma kahevAmAM Ave che. Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzananA ka vAda jIva ane kama pudgala te anAdikALathI sAthe rahe che, eTale jIva ane kama pugalanA anAkALathI saMbaMdha che. jIva anAdikALathI kama-kAma NuzarIra yukta che. jIvatattvanu' je svarUpa, jainadarzanamAM batAvavAmAM Avela che, te samajavAmAM Ave te kamanA siddhAnta sahelAIthI grahaNa karI zakAya che. 458 sa'sArI jIvamAM purvAMgala ane cetana tattvA che, te anne kriyAzIla ane bhAvazIla che. anAdikALathI jIvamAM kama pudgala ane cetanatattvanA saMbaMdha che, eTale AtmAne je svabhAva, sabhyajJAna, dazana ane cAritra che, te uparAMta kaSAyAmAM pariNita thavAnI vibhAvazakti paNa rahela che. A vibhAvazaktithI jIvamAM rAgadveSa Adi adhyavasAya-pariNAma thAya che, eka prakAranI kriyA thAya che, AtmapradezamAM kapana thAya che, jemAM mana, vacana ane kAyAnA ceAgA sAdhana ane che. AvAM 'panathI AvI kriyAthI, jIva, ahAranA pudUMgaleAne khece che, AkaSa Na kare che, ane potAnA adhyavasAya vaDe ja karma puddagalAmAM prakRti, sthiti, Adi bhinnarUpe parita kare che. kanA AkaSa Nune lIdhe jIva, vibhAvadazAne pAme che. temAM rAgadveSa Adi kaSAyeA thAya che, te kaSAyathI bahAranA puddagale kheM'cAya che, ane ka rUpe pari Name che. e pramANe jIvamAM AkaSaNa pratyAkaSa Nu kriyA, jaDa ane cetananA anAdi samadhathI cAlu rahe che, ane sasAra cAlyA kare che. kanA jIva sAthenA saMbadha jyAre Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM prarUpita kama svarUpanI viziSTatA 459 saCthA truTI jAya che, arthAt kanA AtyaMtika kSaya thAya che, tyAre A AkaSa Nu kriyA baMdha thAya che, ane jIvane saMsArasaMbaMdha truTI jAya che. jainadarzane jaDa ane cetana, purdUgala ane jIvatattvAnI je pramANe prarUpaNA karI che, te mAnavAmAM Ave te ja AkhA karmonA siddhAnta nyAyapuraHsara bane che. sAMkhya AphrinA nitya ekAMtavAdamAM kamanA siddhAnta aMdha besatA nathI. kAraNa ke temAM purUSane niSkriya phakta draSTA mAnavAmAM Ave che. vedAMta jevA advaitavAdamAM paNa karmAMnA siddhAntane Ache avakAza che. kAraNa ke te darzanamAM karma -jaDanI sattA pAramArthika mAnavAmAM AvatI nathI, ane pAramArthika mAnavAmAM Ave te dvaitavAda AvIne UbheA rahe che. bauddhanA ekAMta kSaNikavAdamAM paNa karmAMnA siddhAntane avakAza rahetA nathI. kAraNa ke AtmA kSaNika hAvAthI tA kamanA kartA ane bheAkatA judA judA paDI jAya che. eTale dareka darzonA karmAMnA siddhAntane te mAne che, paNa teoe mAnya rAkhela tatvaprarUpaNA sAthe kamano siddhAnta badha esatA thatA nathI. jainadarzana, jIva sAthenA karma pudgalano saMbaMdha anAdi mAne che, eTale zuddhaAtmA kayA kAraNathI jaDa-kamanA pAzamAM ALye, te savAla upasthita thatA nathI. jainadarzana jIvane kuTastha nitya mAnatuM nathI, paNa pariNAmI nitya, pAri Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 jaina darzanane karmavAda mANika bhAvavALo ane kriyAzIla mAne che. eTale rAgadveSa Adi judA judA adhyavasAyethI jIvamAM satata kriyA cAlu rahe che, jene pariNAme anAdikALathI jIva, pudgalanA saMbaM. dhamAM raheluM che, ane vartamAna kALamAM paNa te kriyA cAlu hevAthI karma ane jIvane saMbaMdha cAlu rahyA kare che. vaLI jIva, anAdi karmasaMtatimAM patita hovAthI ekAMta amUrta paNa nathI. kathaMcit mUrta paNa che. eTale jaDa karma, te mUrta hovA chatAM, tene amUrta jIvane saMbaMdha thaI zake che. karma e paugalika che, eTale mUrta che. kAraNa ke mUrtatA (Extension) e jaDane svabhAva che. amUrtatA e cetanane svabhAva che. zarIra vagere mUrta che, eTale tenuM kAraNa kama paNa mata hevuM joIe. karma, judA judA zarIrene utpanna kare che, tema jIvane sukha dukha paNa Ape che. judA judA prakAranA zarIranI utpattinuM kAraNa, karma-kArpaNa zarIra che. eTale zarIra AdinI utpattimAM, karma e upAdAna kAraNa che. sukha dukha e AtmAnA dharmo che, eTale sukha dukhamAM upAdAna-samavAyI kAraNa AtmA che, ane karma e nimitta kAraNa che. jIva saMsthAnamAM mizrita thayela karma ane cetanatane buddhithI judA pADI, teno vicAra karavAmAM Ave te jIvanA saMbaMdhathI karmamAM kAMI guNa thatuM nathI, tema karmanA saMbaMdhathI jIvamAM kAMI guNa utpanna thatuM nathI. jIva ane pudagala te ekabIjAnA nimittathI viziSTa pari. Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 461 jaina darzanamAM prarUpita karmasvarUpanI viziSTatA NAma pAme che. pratyeka dravya potAnA svabhAvamAM sthita che. pariNamanamAM eka bIjAnA upAdAna kAraNa thatA nathI. phakta nimitta kAraNa bane che. karmanA saMbaMdhathI jIvamAM rAgadveSa Adi pariNAma thAya che, pariNati te svadravyamAM ja thAya che. paradravya te phakta nimitta kAraNa thAya che. TuMkAmAM karma e paugalika che, mUtta che, ane AtmA sAthe saMbaMdhamAM AvavAthI AtmAmAM rAgadveSa Adi adhyavasAye uttapanna karavAmAM nimitta kAraNa bane che. bhautika jagatamAM niyama che ke-padagalika zakti kAyama rahe che. keIvAra paNa naSTa thatI nathI. tenuM phakta rUpAMtara thAya che. A niyamane Conservation of energy kahevAmAM Ave che. te pramANe naitika-AdhyAtmika jagatamAM paNa niyama che. A niyama ja zAstrIya bhASAmAM karmane siddhAta che. sArAM ke narasAM je kAma karyA hoya te niSphaLa jatAM nathI. paNa tenAM phaLa, kartAne bhegavavAnAM rahe ja che. te niyama vyaktigata che, eTaluM ja nahi, paNa samaSTigata -vizvavyApI che. ane te niyama upara ja jagatane vyavahAra nirbhara rahe che. Izvara jevI eka aMgata vyaktine vizvanA kartA, hatta, ke saMhartA nahi mAnatAM, bauddha, jaina, sAMkhya Adi darzanemAM karmane vizvavyApI niyama ja, jagatanI vyavasthA zaktinuM sthAna leMgave che, ane dharmamAM sthira rahevAnuM eka preraNAdAyI tava bane che. karmane siddhAnta nahi mAnavAthI te jagatamAM nIti ane dharmanA niyame rahetA nathI. ane jagatanI naitika Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 jaina darzanane karmavAda vyavasthA chinnabhinna thaI jAya che. jethI ekAMta jaDavAda AvIne ubhuM rahe che. kamane khyAla be rIte pedA karavAnuM che. eka te karmane niyama, ke je niyama upara jagatanI naitika vyavasthA sthApita che; karmane bIje khyAla e che ke jIva ane pudgalanA paraspara saMbaMdhathI utpanna thatI eka zakti, ke jemAM phaLa ApavAnI sattA che. A zakti, karma pudgalemAM rahelI che, mATe te draSTie kama e paugalika che, ane phaLa ApyA vinA tene kSaya thatuM nathI. karmane vizvavyApI niyama, bIjA Aryadarzane mAnya rAkhe che. sArA temaja mAThAM kRtyenAM phaLa avazya maLe che, evuM sarvadarzane eka avAje kahe che. paNa temAM jIva ane pudagalamAM kevI kriyA thAya che, te batAvavAmAM AvatuM nathI. dAkhalA tarIke gurUtvAkarSaNane niyama sau mAne che, bhAre vastu halakI vastune kheMce che, e eka pratyakSa hakIkata che. lehacuMbaka bIjA seDhAne kheMce che, e paNa jANItI hakIkata che. paNa e kheMcavAnI zakti kayAMthI AvI? ane arasparasanA kheMcANa vakhate banne vastuonA paramANu ane skaMdhamAM kevA kevA pheraphAra thAya che, te hakIkata vaijJAnika ja prAgadvArA jANe che. te pramANe karmane niyama te bIjA darzane kabula rAkhe che, paNa karmanI prakriyAmAM, jIva ane pudgalamAM kevA kevA pheraphAra thAya che, karmanI prakRti, sthiti Adi kema baMdhAya che? karmane Azrava ane baMdha Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina danamAM prarUpita ka svarUpanI viziSTatA 463 kema thAya che ? tenA savara kema thaI zake ? sakramaNa, apakaNu AdikaraNA kema thaI zake ? te te kevalI bhagavAne ja AtmaprayAga dvArA anubhava karI, jagata samakSa AgamAmAM mUkela che. jainazAstramAM svabhAvanI vividhatAne anulakSIne karmAMnA mULa ATha bheda ane avAMtara 158bhedadvArA karela kamanI vividhatAnuM vagI karaNa eTaluM adhu suMdara che ke tenA dvArA sa'sArI AtmAnI anubhavasiddha bhinna bhinna avasthAone khulAsA jainadarzInamAM batAvela karmatattvanA ja vijJAnadvArA thaI zake che. kevA prakAranuM ka, vadhumAM vadhu ane ochAmAM A keTaleA TAIma AtmAnI sAthe TakI zake ? kanA madha thayA pachI te vivakSitakama keTalA TAIma sudhI tene vipAka devAmAM asamartha rahI zake ? vipAkanA niyata samayamAM paNa palTo thaI zake ke kema ? kaI jAtanA AtmapariNAmathI AvA palTo thaI zake ? badhasamaye vivakSita kramamAM je svabhAvanuM nirmANa thayuM heAya te svabhAvanA pazu palTo, vipAkaeN samaye thaI zake ke kema ? svabhAvapalTA thaI zakatA hAya tA kevI rIte thaI zake ? kama nA vipAka rIkI zakAya ke kema ? rADhI zakAtA hAya tA kevA AtmapariNAmathI rokI zakAya ? dareka prakAranA karmAMnA vipAka ke amukanA ja vipAka rokI zakAya? zakAya? jIva peAtAnI vIya zaktinA Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 jana darzanane karmavAda AvirbhAva dvArA sUkSama aNusamUhurUpa karmane Atmapradeza parathI uThAvIne kevI rIte phekI daI zake? AtmA pitAnAmAM vamAna paramAtvabhAvane dekhavA mATe jyAre utsuka bane che, te samaye AtmA ane karma vacce kevuM yuddha jAme che? chevaTa anaMta zaktivaMta AtmA, kevA prakAranA pariNAmathI baLavAna kamene kamajora banAvI pitAnA pragatimArgane niSkaTaka banAve che? kyAreka kyAreka pragatizIla AtmAne paNa karma kevI rIte nIce paTakI de che? kayA karmane baMdha ane udaya kaI avasthAmAM avazyabhAvI ane kaMI avasthAmAM aniyata che? AtmAnA anaMtajJAnAdi catuSka guNanAM AcchAdaka kamane kyA krame haTAvI zakAya ? jJAnAdi catuSka guNenA vikAsa svarUpa AtmAnI vividha dazAne kayA keme batAvI zakAya? jIvapara karmaphaLa svayaM bhagavAya che ke IzvarAdi anya keInI preraNAthI bhegavAya che? sarvathA karmasaMbaMdhathI sadAnA mATe rahita sarva AtmAo karatAM anya kaMIpaNa vizeSatAvALI anya kaI vyakti hoI zake kharI ? hAI zakatI hoya te tenI te vizeSatAnuM kAraNa zuM? na hoI zakatI hoya te nahi hovAnuM kAraNa zuM ? ekajIve bAMdheluM karma, anya jIvadvArA naSTa thaI zake kharUM? ItyAdi saMkhyAtIta praznonuM sukhada samAdhAna tathA zarIra-vicAra ane vANInA nirmANamAM kevA prakAranI AkarSaNa zaktithI te tene gya aNusamUha kheMcAya che? AkarSita te aNasamUhamAMthI yathAyogya thatI racanAmAM jIvaprayatna, ane prayatnazIla banI rahela te jIvanAM karmo, kevI rIte bhAga bhajave che? prANI Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzanamAM prarUpita karmasvarUpanI viziSTatA 465 mAtranI vividha zarIra racanA, vividha caitanyazakti, prANIomAM vartatI rAga-dveSanI anekavidha vicitratA, IndriyanI nyunAdhikatA, samAna Indriye Adi saMga hovA chatAM buddhimAM vividhatA, sAMsArika sukhaduHkhanA saMgenI anukULatA tathA pratikULatA, AtmabaLanI hAnIvRddhi vagere aneka vicitratA, karmasamUDane haTAvavA jainadharmanA ArAdhakemAM karAtI bAhya kriyAonI mahattA, AvI aneka bAbatano khulAse mAtra jainadarzana kathita kamavijJAna dvArA ja maLI zake che? A sarva khulAsA, jenadarzane AviSkArita karma vijJAnathI ja maLI zakavAnuM mukhya kAraNa e che ke "ka. rajakaNe" e eka paudgalika (eka prakArane jaDa padArtha) ja avasthA che, evI samaja mAtra jainadarzana ja prApta karAvI zakayuM che ! karmane je eka vastu ke padArtha jANe, te ja karma svarUpa barAbara samajI zake. jainadarzana kahe che ke "karma" e pagaladravya (padArtha)nA pariNAmanI ja eka avasthA che. vastunI avasthAmAM palTo thave te tenuM pariNamana kahevAya che. pariNamana thavAmAM kaMI koI maulika tatvanI navI utpatti nathI. maulika vastu te temAM kAyama che. paraMtu palTo te temAM avasthAne che. jema prANiyenA zarIramAM rahelI sAta dhAtuo (rasa-rUdhira-mAMsa-meda-asthimajajA-ane vIrya) te prANie grahaNa karela kherAkanuM pariNamana che, tema karma paNa pugalanuM eka jAtanuM pariNamana che. pariNamana pAmelA je-30. Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. jaina darzanane karmavAda pudgalanA varNagaMdha-rasa ane sparzamAM paNa palTo thaI javAthI tenA svabhAvamAM paNa palTo thAya che. pudgalanuM vividha rIte thatuM pariNamana sadAnA mATe ekasarakhuM TakI rahetuM nathI. amuka TAIma sudhI amuka pariNamanarUpe rahI tyArabAda anya pariNamanarUpe pariName che. anAjamAMthI pariNamela saptadhAtumAM je svabhAva pragaTa thAya che, te svabhAvanuM prAgaTya anAjamAM hetuM nathI. tevI rIte kArmaNa vagaNanA pudgalamAMthI pariNamela karmamAM je svabhAva pragaTa thAya che, te svabhAvanuM prAgaTya, kAmaNavargaNAnA pudgalamAM, karmarUpe pariNamela avasthA pahelAM hetuM nathI. pudagalamAM anekarUpe pariNamana thavAne svabhAva havA chatAM paNa amuka aMgenI prAptie ja te saMgane anurUpa pRthapha pRthak rIte pariNamana thaI zake che. ane tethI ja karmarUpe thatuM pudgala pariNamana, te kAmaNavaNAnA pudgalamAMthI thatuM hovA chatAM, te pagale AtmAnI sAthe kSIranIravat saMbaMdhita banI rahyA vinA thaI zakatuM nathI. pratyeka jAtanA pudgalamAM pitAnI mULa dravyazaktio ane yogyatAo samAnarUpathI sunizcita che. temAM kaI pheraphAra thaI zakatuM nathI. jenuM astitva pudgalanI koIpaNa jAtimAM kadApI saMbhavI zake ja nahiM, tevI kaI navI zakti, kAraNAntarathI utpanna thaI zaktI nathI. evI rIte vidyamAna zakti sarvathA vinaSTa paNa thaI zakatI nathI. A siddhAntAnusAra saMsArI jInI vividha sthitinI sarjakatAmAM, Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzanamAM prarUpita kasvarUpanI viziSTatA 467 nimittakAraNarUpa banI rahevAnI zakti, pudgala dravya sivAya anya kAI maulika dravyamAM hAI zakatI nathI. puddagalamAM svadravyagata zaktionI samAnatA hovA chatAM paNa amuka paudgalika sthulaparyAya saMbaMdhI amuka ceAgyatAo paNa niyata che. temAM jene sAmagrI maLI jAya che, tenA ja vikAsa thaI zake che. jema ke pratyeka pudagalamAM sava paudgalika ceAgyatAo rahetI hAvA chatAM, mATInAM pudgaleA ja sAkSAta ghaDArUpe banI zake che. tantunAM pudgalA te ghaDArUpe banI zakatAM nathI. vaLI tantunAM ja pudgale sAkSAt kapaDArUpe banI zake che. mATInAM puddagale te kapaDArUpe banI zakatAM nathI. jo ke ghaDA ane kapaDuM e banneya puddagalAnA ja paryAya che, chatAM tannurUpa pugalamAM ghaDo anavAnI yAgyatA nathI. ane mATIpa pudgalamAM kapaDuM banavAnI cAgyatA nathI. kAlAMtare para parAthI badalAtAM rahetAM taMturUpa pudgale mATIrUpe banI rahe che, tyAre te pudgalAmAMthI ghaDA banI zake che. evI rIte mATIrUpa pudgalamAMthI vastra manavAnI ane kavaNAnA pudgalAmAMthI kama banavAnI hakIkata samajI levI. arthAt dareka pudgalamAM karbhAvasthA prAptinI cAgyatA heAvA chatAM, kAma Nuva NA svarUpa paryAyaprApti vinA, kama svarUpa paryAya pAmI zakAtA nathI. tAtpa e che ke sarva pudgalonI mUlataH svAti dravyamAM samAna ceAgyatA A hAvA chatAM paNa amuka paryAyamAM amuka zaktie ja sAkSAt vikasIta thaI zake che. zeSa zaktie bAhyasAmagrI maLavA chatAM paNa tatkALa vikasIta thai zakatI nathI. Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzananA kuvAda e paNa nakkI che ke te te pudgalaparyAyamAM je paryAya, je ceAgyatAvALI che, temAMthI paNa je jene anukula sAmagrI maLe che, tenA ja vikAsa thAya che. khAkInI paryAya caiAgya tAe tA, puddagalanI mULa yeAgyatAonI mAphaka sadbhAvamAM ja rahe che. evI rIte brahmAMDamAM sasthAne prasarita krANa vAsvarUpa pudgaleAmAMthI je je AkAza pradeza sthita te jAtanA pudgala upara, te te AkAza pradezasthita jIvanA yoga nA prabhAva paDe che, te pudgalA ja krama svarUpe vikAsa pAmI zake che. yogapravruttirUpa jIvanI pravRttinI asarane pAmyA vinAnAM kAma guvaga NunAM rajakaNAmAM kama svarUpa prAptinI yogyatA tA sadbhAvamAM ja rahe che. 468 vividha rIte thatA pariNAmathI pugalanAM aneka rUpAtarA thayA kare che. te vividha rUpAntarAmAM vividha zaktio pragaTa thAya che. paraMtu puddagalanAM anya rIte thatAM rUpAMtara karatAM, karUpe thatAM rUpAntaranuM varNana jainazAstromAM agra sthAne che, tenuM kAraNa e che ke AtmAnI anata zaktione AvaranAra to kama svarUpe ja vattatu pudgalanuM rUpAntara che. vizvanA AdhyAtmika kSetramAM, vaijJAnika kSetramAM ke anya koI vyAvahArika kSetramAM AgaLa vadhanAra AtmAe, svAtmA sAthe sabadhita karma pudgalarUpa AvANunA kSApazama pAmavA dvArA ja AgaLa vadhe che bhautika vijJAnane AviSkAra, tenA upayega, te dvArA prApta thatI icchita anukULatA, A badhAmAM ka rUpe rUpAntara pAmela pudgalanA hissA mukhyarUpe che. Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzanamAM prarUpita kasvarUpanI viziSTatA 469 jainadarzIna kahe che ke prANIone vividha prakAre bhAgavavA paDatA kaSTone mULa AdhAra, jIva ane pudgala tattvanA pArasparika saMbaMdha che. jyAM sudhI e banne tattva eka khIjAthI sathA bhinna na thAya, tyAMsudhI jIvane anaMta AdhyAtmika sukhanI prApti asaMbhava che. anAdikALathI para spara saMbadhita e banne tattvane alaga pADavAnuM ddigdarzana ja, jainadarzInanu mukhya prayeAjana che. e prayAjananI saphalatA, kama svarUpa pudgala aNunA tAttvika viSayanI samajamAM ja che. vizvanA koI paNa prakAranA aNuvijJAna karatAM kama svarUpa aNuvijJAna e ja uccakoTinu' aNuvijJAna hAI, AvA aNuvijJAnanA AviSkAraka jainadarzananA aNuvAdanI ja khAsa mahattA che, jainadane ja kama`siddhAntanA advitIya vijJAnanI jagatane bheTa karI che. ghaNA lokone kama prakRtienI gaNatrI, sa`khyAnI bahulatA AdithI te viSaya upara rUcI heAtI nathI, parantu temAM ka zAstranA zu' doSa ? gaNita, padArthavijJAna Adi gUDha ane rasapUrNa viSayeA para sthUladazI" lokonI draSTi kAma na kare, ane tethI tevAene te nirasa lAge, temAM viSayane * zu doSa ? doSa te, nahi samajavAvALAnI buddhinA che. koI paNa viSayanA abhyAsIne, jyAre te tenI u`DI vicAraNA karI zake, tyAre ja tene te viSayamAM rasa Ave che. kanI samajanA uddeza mukhyatve karIne te AtmAnI svAbhAvika arthAt pAramArthika ane vyAvahArika e banne Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzananA kavAda - svarUpane satya rIte eLakhavA mATenA che. jIvanA A banne svarUpane khyAla prApta karavAmAM ja ka*viSayaka samajanI saphalatA che. vaLI kevaLa vibhAvika yA vyAvahArika svarUpane ja jANavA mAtramAM ka`vijJAnanI saphalatA nathI, yA ekalA zuddhasvarUpanA pratipAdanamAM paNa ka`vijJAnanI salatA nathI. hA ! eTaluM jarUra che ke AtmAnA pAramArthika svarUpa tarapha draSTipAta karavA pahelAM tenA vyAvahArika svarU panA khyAla paNa hovA joIe, manuSya-pazu-pakSI-sukhI -du:khI Adi AtmAnI drazyamAna avasthAnA svarUpane sArI rIte jANyA vinA AtmAnA pAramArthika svarUpane samajavAnI yeAgyatA prApta thavI muzkela che. kAraNa ke jyAM sudhI anubhavamAM AvavAvALI vamAna avasthAnI sAthe AtmAnA saMba MdhanA sAcA khulAsA na thAya, tyAM sudhI samajanAranI draSTi, AgaLa kevI rIte vadhI zake? jyAre AtmAne e samajAya ke uparanAM sarvAM rUpa, te vibhAvika che, saMyeAgajanya che, tyAre ja svayameva jijJAsA pedA thAya che ke, AtmAnuM satya yA svAmAvika arthAt ka saMbaMdhathI rahita svarUpa kevu che? para`tu je ka-vijJAna mAtra, AtmAnI dazyamAna dazAneja samajAvavA puratuM heAI pAramArthika yA svAbhAvika dazAne samajAvavAmAM azakaya che, te kavijJAna adhurU che, 470 paudgalika aNu karatAM, kama` aNusamuhanA sabaMdhathI rahita AtmaaNunI anatAna'ta zaktinI samaja, te adhurA karyAM. Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzanamAM prarUpita karmAMsvarUpanI viziSTatA 471 vijJAnathI prApta thaI zakatI nathI. tene samajavA mATe tA saMpUrNa kavijJAnanI samaja hAvI joIe. kane mAnanAra jainetara daneAnI kama' a'genI mAnyatA, prAyaH jIvanI drazyamAna yA vyAvahArika dazAnI vividhatAne ja anulakSIne che. manuSyapaNu, devapazu, narakapaNuM, pazupaNuM, pakSIpaNu' zArIrikasukha-duHkhapaNuM, janmamaraNapaNuM, ityAdipaNe vatatI vividha jIvadazAnI prAptimAM kAraNa svarUpe kane teee svIkAryuM' che. paraMtu jIvane mukhya svabhAva, jIvaneA mukhya guNa zu che ? ane te guNunI pragaTatAmAM vividha jIva AzrayI vividhatA kayA kAraNane laIne che? te kAraNane kevI rIte haTAvI zakAya ? A hakIkata te mAtra jainadarzananA zAstromAM ja jANavA maLe che. jIvanI dRzyamAna avasthAnI vividhatA sarjaka karmone jainazAstromAM aghAtikama tarIke, ane AtmAnI abhyaMtara dazA yA pAramArthikadazAnI vividhatA sarjaka karmone ghAtikama tarIke oLakhAvyAM che. ghAtI ane aghAtI karmAnu' sarjana thavAmAM kAraNabhUta te mukhyatve karIne mADunIyakama ja che. eTale tamAma karmAMnA dera, mehanIyakanA hAthamAM ja hAvAthI, jIvane prayatna, mukhyatve karIne mAhanIya kane ja haTAvavAnA hAvA joIe. mATe ja meAhanIya karmInI vividha avasthAnA sabadhathI amuka kramekrame sathA chUTavA mATe AtmAnA thatA prayatnathI prApta dazAne jainadarzanamAM guNasthAnaka tarIke Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47ra jaina darzanane karmavAda oLakhAvI che. kaI dazAsUcaka guNasthAnakamAM karmane baMdha -udaya-udIraNA ane sattAsvarUpa saMbaMdha AtmAne ke ke banI rahe che, ane ane guNasthAnakamAM AgaLa vadhatAM mehanIya karmane sarva prakArane saMbaMdha, AtmAmAMthI sarvadAnA mATe kevI rIte vilIna bane che, ane tyArabAda alpasamayamAM ja zeSa traNa ghAtakarmo AtmAmAMthI sarvathA naSTa kevI rIte thAya che, ane ane aghAtIka svayaM kevI rIte chUTI javAthI AtmA, ajara amara sthAnane kevI rIte prApta kare che, A badhI hakIkata, spaSTa ane hRdayagamya rIte jenadarzanamAM jevI jANavA maLe che, tevI anya kyAMya paNa jANavA maLI zakatI nathI. jenuM karmarUpe pariNamana thAya che, te karma rajakaNe kaI jAtanA pudagalamAMthI taiyAra thAya che, koNa tayAra kare che, zA mATe taiyAra kare che, jemAMthI taiyAra thAya che, te mULa padArthanuM astitva kyAM ane keTalI jagyA pramANa che, AvA sUmasvarUpe astitva dharAvatAM anya paNa rajakaNasamUhanuM astitva brahmAMDamAM kevA kevA svarUpe ane kevA kevA kAryamAM upayogI banI zakavAnI yogyatAvALuM che, ItyAdi padArthavijJAnanI rasaprada hakIkatethI sabhara varNana bahu ja suMdara ane buddhigamya banI zake tevI rItanuM hovAnA kAraNe ja jainadarzananA karmane siddhAnta, bIjA ' darzane karatAM viziSTatA bhagave che, ane jIvanamAM mArgadazaka bane che. Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzanamAM prarUpita karmasvarUpanI viziSTatA 473 tAtvika dRSTithI jotAM jIvadravya te arUpI che. paNa karmInA anAdi sa`sagane lIdhe rUpI paNa gaNAya che. te rUpa, aupacArikaka svarUpa upAdhijanya hAvAthI jIva jyAre kathI sathA mukta banIne arUpI svasvarUpa meLave che, tyArapachI rUpI banI zakatA nathI. ane zAzvata arUpI svarUpamAM ja rahe che. pudgaladravya jema, karmAMvasthAne pAmIne jIvAnA jJAnAdi guNAnA ghAta karavAdvArA jIvane vibhAva svabhAvavALuM anAve che, tema dharmAstikAya, adharmAstikAya, ane AkAzAstikAyanA guNeAnA ghAta karIne temane vibhAva svabhAvavALA banAvI zakatuM nathI; kAraNa ke te traNe dravya ajIva heAvAthI sajAtIya che. ane jIvadavya jIvasvarUpa hAvAthI vijAtIya che. tethI vijAtIyanA kAraNe puddagalAstikAyanesa...sajIvadravyamAM vikRti utpanna karI zake che. jemake dheALAmAM dhALI vastu maLe te maLI jAya che, visadza bhAva utpanna thatA nathI, paNa dheALAmAM kALI vastu bhaLe teA vikRta-- visadza bhAva utpanna thAya che. kama svarUpa puddagaladravyanI sAthenA saMbaMdhane AzrayIne jIva ane pudgalanA paraspara sa'kha', keTalAka jIvAne sAMta che, ane keTalAkanA anaMta che. eTale ke bhavya jIvAnA te sabadha atavALA che, ane abhavyanA aMta vaMgaranA che. sakarmAMka jIva, tathA puddagala sakriya hovAthI jIvanI sAthe sabaMdhita thayelA kadrabyAmAM parivartana thayA kare che. Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474 jaina darzanane karmavAda arthAt junAne viyega thAya che, ane navAne saMga thAya che. tethI karIne bhinna bhinna prakRtivALA aneka prakAranA karmane jIvanI sAthe saMbaMdha thAya che. tethI te karmasaMga pravAhathI anAdi che. arthAt nadInA pANInA pravAhamAM pahelAMnuM pANI jema jema AgaLa cAlatuM jAya che, tema tema pAchaLathI navuM AvatuM jAya che. te jyAre je jharaNAomAthI pANI vahe che, te sukAI jAya che, tyAre navuM AvatuM baMdha thavAthI nadInA pANIno pravAha sukAI jAya che. tevI rIte pUrvakama bhegavAI javAthI AtmAthI chUTuM paDatuM jAya che, ane navAM karma AvatAM jAya che. te jyAre navAM karmane baMdha TaLI jAya che, tyAre navAM karma AvatAM baMdha thAya ane junAM karmane kSaya thAya che. eTale anAdithI cAle Avate karmane pravAha traTI javAthI AtmAnI sAthenA karmanA anAdi saMgane sarvathA viyega thaI jAya che. A pramANe jIva tathA karmanA anAdi saMgane laIne ja drazya jagata anAdi manAya che. ane te parivartanazIla hevAthI pravAhathI anAdi che. ane eTalA mATe ja tene kSaNika paNa kahevAmAM Ave che. jIvadravya tathA pudgala dravya aneka hevAthI ja jagatanI vicitratA jaNAya che. jIva tathA pudgaladravyanI saMkhyA ekanI heta arthAt eka eka ja heta te pratyakSa jaNAtA jagatamAMnuM kazuMya na hota. ane aneka saMjJAthI oLakhAtA pudgala skaMdhanA abhAve jIvanI vibhAva dazAne paNa abhAva ja heta.tema ja aneka dravyonA Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina danamAM prarUpati svarUpanI viziSTatA AdhAra mATe sakriya dravyeAnI gati-sthiti mATe dharmAstikAya- adharmAstikAya dravyAnI paNa jarUrata na raheta. paraMtu pratyakSa jaNAtA jagatane buddhipUrvaka vicAra karavAthI pa'cAstikAyanI vidyamAnatA spaSTa samajAya che. temAM jIva tathA pudgala te aneka ane rUpI tathA dharmAstikAya-adharmAstikAya ane AkAzAstikAya te eka ane arUpINuM mAnavAthI ja A jagatanI vyavasthA thaI zake che. 475 kama aNuenA saMbaMdhathI ja AtmAnI anatA che. vibhAvatA che. duHkhaprApti che. mATe ja AvI ana tAne anulakSIne ja jainadarzanamAM navatattvanuM su'dara AyeAjana che. navatattvanuM jJAna ja mAnavamAM mAnavatA sarje che. AdhyAtmika dRSTie je koI mahApurUSo thaI gayA che, te sarve, A navatattvamAM hAya (tyAjya) -jJeya (jANavApaNu') ane upAdeya (grAhya)nA vivekI banavAthI ja thayA che. A navatattvane viSaya, cetana ane jaDa padArtha saMbadhI ja che. jaDa padArthamAM paNa mukhyatA te karajakaNAnI che. sarva jIvA A kaeNma rajakaNanA saMbaMdhathI sa thA ane sadAnA mATe mukta manI AtmAnA anaMtacatuSkAdi guNeAne prApta karI avyAbAdha, arUpIpaNuM, akSayasthiti ane anurUlaghupaNu pAmI, zAzvata zAMtine anubhavA e ja zubhecchA. samApta Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agAuthI A pustakanI nakalo noMdhanAra saddagRhasthonI nAmAvalI. 1 AcAryadeva zrI devendrasAgarajI ma. sA.nA suziSya gaNivaryazrI naredevasAgarajI ma.sA.nA sadupadezathI nakkI thayela sagrahasthanAM nAma tathA nakalenI vigata. - : zirapura (5. khA.) - (1) zrImati prabhAvatIbenanA smaraNArthe zrI amRtalAla dagaDubhAInI 151 nakale. (2) zrI jainasaMgha jJAnakhAtAnI 51 nale. (3) kapuracaMda khubacaMda zAhanI 21 nakale (4) kaMkucaMda hIrAcaMda zAhanI 21 nakale (5) zirapura saMdhanA judA judA bhAIonI maLIne 16 nakale (6) girIzabhAI dhanajIbhAInI 15 nakale (7) kiraNabhAI jhaveracaMdanI cha nakale (8) sumacaMda sAkaracaMdanI pAMca nakale (9) hIrAcaMdajIvarAjanI pAMca nakala (10) caMpAbAI devacaMdanI pAMca nakale (11) pipaTalAla vahAlacaMda (burahANupuravALA)nI pAMca nakale (12) narendrakumAra velacaMdanI pAMca nakale (13) sevaMtIlAla mohanalAlanI pAMca nakale (14) surendrakumAra velacaMdanI pAMca nakale (15) dhanAlAla khemacaMdanI pAMca nakla (16) maNIlAla khemacaMdanI pAMca nakale (17) rAjArAma zIvacaMdacekasInI pAMca nakala (18) amRtalAla nyAlacaMdanI pAMca nakale (19) kalyANacaMda dIpacaMdanI pAMca nale (20) zAha pravINacaMdra bhogIlAlanI pAMca nakale. (21) ratIlAla revacaMdanI pAMca nakale. kasarAvada (ma. pra.) (1) zrI je. jhave. saMghanI 11 nakale (2) zrI lakhamIcaMdajI phulacaMdajInI pAMca nakale (3) zrI zAMtilAlajI jaDAvacaMdajInI pAMca nakala (4) zrI bhuvAnIrAmajI biradIcaMdajInI pAMca nakala (5) zrI jaDAvacaMdajI jaina - maMDalezvaravALAnI pAMca nakale Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 477 (6) kasarAvada tathA AjubAjunA gAmonA saMgrahastho taraphathI chUTaka chUTaka veMdhAyela 48 nakale (7) zrI cAMdamalajI biradIcaMdajI lUNiyAnI pAMca nakale (8) zrI rAjamalajI zobhAgacaMdajI maMDalezvaravALAnI pAMca nakale (9) zrI hukamacaMdajI dIpacaMdajI -khaNejavALAnI pAMca nakale (10) zrI saradAramalajI gulAba caMdajI khAmakheDAvALAnI pAMca nakale (11) zrI kavaracaMdajI jhaveracaMdajI bAmaMdIvALAnI ekavIsa nakale (12) zrI bAbubhAI dhanajIbhAI-bAraDolIvALAnI pAMca nakale. AcAryadeva zrI hemacaMdrasUrIjI ma.sA. nA ziSya, pUjya gaNivarya zrI pradyumnavijyajI ma.sA. nA sadupadezathI amadAvAdanA zrI narottamadAsa dezavalAla navAbanI 50 nakale. sva. choTAlAla rIkhavacaMda- dozInA smaraNArthe rIkhavacaMda tribhavanadAsa vAva (banAsakAMThA) vALAnI 50 nakale. 4 zeTha zrI khImajI gaMgara-muMbaIvALAnI 25 nakala. 5 praviNabhAI je. zAha. muMbaIvALAnI 25 nakale. 6 zrI. sI. ema. zAha enDa phemIlI pablIka cerITebala-TrasTa amadAvAdanI 25 nakale. 7 zrI bacubhAI cImanalAla jhaverI. muMbaIvALAnI 25 nakale. 8 zrI caMdrahAsa. ema. trivedI amadAvAdavALAnI 20 nakale. 9 mane ramAbena ramezacaMdra jhaverI. amadAvAdavALAnI 15 nakale. - zrI zAMtIlAla mehanalAla. amadAvAdavALAnI 15 nakalo. 11 zrI narapatalAla nAgaralAla vAmIvALA (hAla amadAvAda)nI 15 nakale. 12 eka saspRhastha. muMbaIvALAnI 15 nakalo. 13 zrI jItendrabhAI ramaNIkalAla muMbaIvALAnI pAMca nakla. Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 14 mahetA cImanalAla otamacaMda. vAvavALAnI 15 nakale. 15 zAha bhogIlAla jagajIvanadAsa muMbaIvALAnI 17 nakale. 16 zAha ramaNalAla maphatalAla muMbaIvALAnI 10 nakale. 17 eka saMgrahastha. rAjakoTavALAnI 7 na. 18 zAha. maganalAla khuzAlacaMda. bIlImerAvALAnI pAMca nakale. 19 zAha. zAMtIlAla bhAIlAla bIlImorAvALAnI pAMca nakale 20 saMgavI zAMtIlAla jeThamalajI. sirohIvALAnI pAMca nakale. 21 jazavaMtalAla amRtalAla pArekha. muMbaIvALAnI pAMca nakale. 22 zAha rasIkalAla rIkhavacaMda. muMbaIvALAnI pAMca nakale. 23 manasukhalAla jagajIvanadAsa rAjakoTavALAnI sAta nakle. 24 ramaNalAla mANekalAla zAha. muMbaIvALAnI-17 nakale 25 maNulAla jagajIvanadAsa zAha. muMbaIvALAnI-17 nakale 26 mAvajI khImajI zAha. haidrAbAdavALAnI-8 nakale ra7 umarazI kezavajI dhanANI. muMbaIvALAnI-10 nakale 28 nAnajI rAmajI saiyA. mulunDa-muMbaInI-5 nakale 29 prAgajI meghajI bhATuMgA. muMbaInI-5 nakale 30 bAbubhAI velajI dANabaMdara. muMbaInI-pa nakke 31 zA. rAmajI devajI ratADIA. (kaccha)nI-5 nakale Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piIja lAIna 18 zuddhipatraka azuddha karyAya utpAdana hAyAthI zratajJAna 23 kyAMya upAda hovAthI zrutajJAna 51 bAhya dhuna avijJAna skanI skadhAmA pUvanI karatA sasArI bAhya dhana avadhijJAna skaMdhonI skaMdhomAM pUrvanI karatAM saMsArI 76 77 78 70 2 112 118 139 141 148 155 samajavuM Azvarya jIvananI ene rUpa pitAnA tIrthakara satizaya ene mitva samajavuM Azcarya jIvanI ane svarUpa pitAne tIrthakara sAtizaya ane mithyAtva 158 160 194 195 eka . bharelA paMbhave bhArelA saMbhave 217 Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ peIja 240 240 242 250 253 265 265 2}} 272 282 294 308 310 316 316 324 327 328 331 332 350 351 354 423 44ra 446 446 lAIna 18 23 16 2 OM 20 ja 4 4 14 10 . 9 21 19 12 chellI 7 ja chellI 13 e 14 12 3 1 480 azuddha tajasa ,, kaNu dvicarima viviya 39 pariNAma kana jaite dharma... pravatti ja va parimANa da sthita hAya ladhutA zratadhama sthitatra dhanA anADIvAI lAsa tee rIta kaMsanA te tapanathI atmAmAM anaMtA dhine upAyoga zuddha taijasa ,, ,, kAmaNa dvicarima vividha sthira pariNAma karmanA jaina dhatu pravRtti je jIva pariNAma thaI sthiti haiya laghutA zrutadha sthitibaMdhanA anaDhIvAI lATasa te rIte. 3nA te, tapa nathI. AtmAmAM anaMtAnubadhitA upayoga Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - Kiew 9 PE ajhadana a3u) 5dvA anaMtarA61 azagvIya saMsAra paribhramaNa dUra karavA mATe, dharma ane zukaladhyAnanI tIvra cInagArI dvArA Aga pragaTAvIne, ATha karmarUpI kASThone jalAvI nAMkhIne, abajo gAu dUra rahelI siddhazilA upara pahoMcI, ApaNe siddhAtmA banavAnuM che. ane tyAM ATha karmono kSaya thavAthI prApta thayelA ATha akSaya guNothI virAjavAnuM mALIyA naka ApaNe sahu sarvottama koTinA ujajavala dhyAnadvArA sakala karmane bhasma karI, nirmaLa, rAMpUrNa ane zAzvatA evA mukitamArganA satata pravAsI banIe, evuM baLa maLI, eja prabhu prArthanA ! KSKIK ajahAyaka laLI GOIragaTa nI . TadAra " jJAnAvaraNI ) Ayu92) cAnAjhivadha maw Aug pramAda rAya mAtu sidhdAlamA sthAni