________________
प्रशिपिनास्त्र अवक्तव्यश्व परमाणुपुद्गलो भवति ? 'उदाहु चरमे य अचरमे य अवत्तव्ययाई य २०' उताहु चरमश्च अचरमञ्च अवक्तव्यानि च परमाणुपुद्गलो भवति ? 'उदाहु चरमे य अचरमाई च अवत्तव्बए य २१' उताहो चरमश्च, अचरमाणि य अवक्तव्यश्च परमाणुपुद्गलो भवति ? 'उदाहु चरमे य अचरमाइं च अवत्तव्बयाई च २२' उताहो चामश्च अचरमाणि च अवक्तव्यानि च परमाणुपुद्गलो भवति ? 'उदाहु चरमाइं च अचरमे य अवत्तव्यए य २३' उताहो चरमाणि च अचरमश्च अवक्तव्यश्च परमाणुपुद्गलो भवति ? 'उदाहु चरमाई च अचरमे य अवतब्बयाई २४' उताहो चरमाणि च अचरमश्च अवक्तव्यानि च परमाणुपुद्गलो भवति ? 'उदाहु चरमाई अचरमाइं च अवत्तव्वए य २५' उताहो चरमाणि च अचरमाणि च अवक्तव्यश्च परमाणुपुद्गलो भवति ? 'उदाहु चरमाइं च अचरमाइं च अवत्तव्ययाइं च २६' उताहो चरमाणि च अचरमाणि च अवक्तव्यानि च परमाणुपुद्गलो भवति ? 'एए छब्बीसें भंगा' एते-उपर्युक्ताः, पइविंशतिभङ्गाः संजाताः प्रश्नवाक्ये, भगवान् आह-गोयमा !' हे गौतम ! 'परमाणपोग्गले नो चरमे नो अचरमे नियमा अवत्तव्बए, सेसा भंगा पडिसेहेयव्या' परमाणुपुदगलो नो चरमो भवति नो वा अचरमो भवति, चरमत्वस्य अन्य सापेक्षतया यन्यस्य अवक्तव्यः है ? (२०) अथवा चरमः अचरमः, अवक्तव्यानि है ? (२१) अथवा चरमः अचरमाः, अवक्तव्या है ? (२२) अथवा चरमः, अचरमाणि अवक्तव्यानि है ? (२३) अथवा चरमाणि, अचरमः, अवक्तव्यः है ? (२४) अथवा चरमाणि अचरमः अवक्तव्यानि है ? (२५) अथवा चरमाणि, अचरमाणि, अवक्तव्यः है ? (२६) अथवा चरमाणि, अचरमाणि, अवक्तव्यानि है ? इस प्रकार प्रश्न वाक्य में छच्चीस भ ग हुए।
भगवान् ! उत्तर देते हैं-गौतम ! परमाणुपुद्गल न चरमः अर्थात् एक चरम है, न एक अचरम है, वह तो नियम से एक अवक्तव्य है ! तात्पर्य यह है कि चरमत्व दूसरे की अपेक्षा से होता है यहां किसी दूसरे की विवक्षा की नहीं गई है। इसके अतिरिक्त परमाणु सांश (अनेक अंशों वाला) भी नहीं
a वि स योगी 218 ममतावे छे-(१८) अथवा चरमः अचरम अवक्तव्यः छ ? (२०) मथवा चरम , अचरमः अवक्तव्यानि छ ? (२१) अथवा चरम., अचरमाः अवक्तव्यः छ ? (२२) अथवा चरम. अचरमः, अवक्तव्यानि छ। (२३) अथवा चरमाणि अचरमः, अवक्तव्यः छ ? (२४) मथवा अचरमाणि, अचरमः अवक्तव्यानि छ ? (२५) मथ। चरसभी अचरमाणि अवक्तव्य छ ? (२६) मथवा चरमाणि, अचरमाणि, अवक्तव्यानि छ ? આ રીતે પ્રશ્ન વાકયમાં છવ્વીસ ભંગ થયા.
श्री लगवान् उत्तर मापे छे-गौतम ! परमाणु पुदगल न चरमः अर्थात् न ४ ચરમ છે. તે તે નિયમથી એક અવક્તવ્ય છે. તાત્પર્ય એ છે કે ચમત્વ બીજાની અપેક્ષાએ થાય છે અને અહીં કેઈ બીજાની વિવક્ષા કરેલી નથી. તદુપરાન્ત પરમાણુ
