________________
५७२
प्रक्षापासून नैरयिका यावत्-भवनपति पृथिवीकायिकादिपञ्च विकलेन्द्रियपञ्चन्द्रियतिर्यग्यानिकमनुध्यवानन्यन्तरज्योतिप्कवैमानिकाश्चापि क्रोधेन मानेन मायया लोभेन चाष्टौ कर्मप्रकृती रुपाचैपु:-उपचितवन्त इत्याशयः, अथ वर्तमानकालमधिकृत्य गौतमः पृच्छति-'जीवा णं भंते ! पुच्छा' हे भदन्त ! जीवाः खलु कपायं परिणमन्तः कतिभिः स्थान रष्टकर्मप्रकृती रुपचिन्वन्ति ? इति पृच्छा, भगवानाह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'चउहि ठाणेहिं उचिणंति नाव लोभेणं' कपायं परिणमन्तो जीवा श्चतुर्भिः स्थानः कारणैः, अष्ट कर्मप्रकृती रूपचिन्वन्ति, यावत्-क्रोधेन मानेन मायया लोभेन चेत्यर्थः, 'एवं नेरइया जाव वेमणिया' एवम्औधिकजीवोक्ति रीत्या नैरयिका यावत्-दशभवनपति पृथिवीकायिकादि पञ्च विकलेन्द्रिय
जो वक्तव्यता जीवों के विषय में कही है, वही नारकों से लेकर वैमानिकों तक के विषय में जानना चाहिए । अर्थात् नारकों भवनपतियों, पृथ्वीकाय आदि पांच एकेन्द्रियों, विकलेन्द्रियों, पंचेन्द्रिय तिर्यचों, मनुष्यो, वानव्यन्नरों, ज्योतिष्कों और वैमानिकों के विषय में भी ऐसा समझलेना चाहिए। इन सभी जीवों ने क्रोधादि के कारण आठ कर्मप्रकृतियों का उपचय किया है। , अब वर्तमान कालकी अपेक्षा से गौतम प्रश्न करते हैं-हे भगवन् ! कपायपरिणत जीव कितने कारणों से आठ कर्मप्रकृतियों का उपचय करते हैं ?
भगवान्-रूपाय परिणाम वाले जीव चार कारणों से आठ कर्मप्रक्रतियो का उपचय करते हैं, यथा-क्रोध से, मान से, माया से और लोभ से।।
नारको से लेकर वैमानिकों तक इसी प्रकार समझना चाहिए, अर्थात् जो चात समुच्चय जीवो के विषय में कहा है, वही नारकों, दश भवनपतियो पृथ्वीकायिक आदि पांच एकेन्द्रियों, विकलेन्द्रियों, पंचेन्द्रिय तिर्यचों, मनुप्यों; . જે વક્તવ્યતા એના વિષયમાં કહી છે, તેજ નારકથી લઈને વિમાનિકે સુધીના વિષયમાં જાણવી જોઈએ. અર્થાત્ નારકે, ભવનપતિ, પૃથ્વીકાયિક આદિ એકેન્દ્રિ, વિકલેન્દ્રિ, પચેન્દ્રિય તિર્યંચા, મનુષ્ય, વનવ્યન્તરે, તિબ્બો અને વૈમાનિકાના વિષયમાં પણ એવું જ સમજી લેવું જોઈએ. આ બધા એ કોદિના કારણે આઠ કર્મપ્રકૃતિને ઉપચય કર્યો છે.
હવે વર્તમાન કાળની અપેક્ષાએ શ્રી ગૌતમસ્વામી પ્રશ્ન કરે છે . . . . હે ભગવન કષાયપરિણત જીવ કેટલા કારણથી આઠ કાર્યપ્રકૃતિયોનો ઉપચય કરે છે?
ભગવાન કષાય પરિણામવાળા જીવ ચાર કારણથી આઠ કર્મપ્રકૃતિને ઉપચય કરે छ. रेभो, अधयी, भानथी, मायाथी सन सोलथी. .
નારથી લઈને વૈમાનિકે સુધી એ પ્રકારે સમજવું જોઈએ અર્થાત્ જે વાત સમુચ્ચય વિષયમાં કહી છે, તે જ નારકે, દશ ભવનપતિ, પૃથ્વીકાયિક આદિ પાચ એકેન્દ્રિય, વિકન્દ્રિય, પચેન્દ્રિય તિર્ય, મનુષ્ય, વાતવ્યન્તર, તિષ્ક અને વૈમાનિકના
