________________
प्रमेवबोधिनी टीका पद १४ सू० २ क्रोधप्रकारविशेषनिरूपणम्
५७३ पञ्चेन्द्रिय तियग्योनिकमनुष्य वानव्यन्तर ज्योतिष्क वैमानिकाश्चापि क्रोधेन मानेन मायया लोभेन चाष्टौ कर्मप्रकृती रुपचिन्वन्तीत्यर्थः, ‘एवं उवचिणिस्संति' भूतवर्तमानकालोपयोक्ति रीत्या कपायपरिणताः समुच्चयंजीवाः, नैरयिकादि वैमानिकपर्यन्ताश्चापि क्रोधेन मानेन मायया लोभेन चाप्टौ कर्मप्रकृती रुपचेप्यन्ति-अष्ट कर्मप्रकृतीनामुपचयं करिष्यन्तीति भावः, गौतमः पृच्छति-'जीवा णं भंते ! कइ हिं ठाणेहिं अट्ठकम्मपगडीओ वंधिनु ?' हे भदन्त ! जीवाः खलु कतिभिः स्थानः कारणैः अष्ट कर्मप्रकृती रभान्त्सुः-बद्धवन्तः ? भगवानाह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'चउहि ठाणेहिं अट्ठकम्मपगडीओ वंधि' पायपरिणताः जीवा श्चतुर्भिः स्थानः कारणैः अष्ट कर्मप्रकृती रमान्त्सुः-बद्धवन्तः, 'तं जहाकोहेणं माणेणं जाव लोभेणं' तद्यथा-क्रोधेन, मानेन, यावद-मायया, लोभेन चेति, तत्र वन्धनं तावद् ज्ञानावरणीयादिकर्मपुद्गलानां पूर्वोक्तरीत्या स्वस्वावाधाकालोत्तरकालं निषि. वानव्यन्तरों का उपचय करते हैं। - वर्तमान काल के समान भविष्यत् काल में भी समुच्चय जीव तथा नारकों से लेकर वैमानियों तक के चौवीसो दंडको के जीव क्रोध, मान. माया
और लोभ के कारण आठ कर्मप्रकृतियों का उपचय करेगे। . गौतमस्थानी हे भगवन् ! कितने कारणों से जीवों ने आठ कर्मप्रकृतियों का बन्ध किया है ?
भगवान-हे गौतम ! चार कारणों से जीवो ने कर्म की ज्ञानावरणीय आदि आठ प्रकृतियो का बन्ध किया है। वे चार कारण यों हैं-क्रोध, मान, माया और लोभ ! ज्ञानादरणीय आदि कर्मपुद्गलों का पूर्वोक्त रीति से अपने-अपने अवाधा काल के पश्चात् जो निषिक्त किये गये हैं, उनका पुनः विशिष्टं काय परिणति से निकाचन होना बन्धन कहलाता है। સઅન્યમાં પણ એમ જ કહેવું જોઈએ કે આ બધા વીસ દડકોના જીવ કોઈ માન. માયા અને લેભના કારણે આઠ કર્મ પ્રકૃતિને ઉપચય કરે છે. -
: વર્તમાન કાળના સમાન ભવિષ્ય કાળમાં પણ સમુચ્ચય જીવ તથા નારકથી લઈને વૈમાનિકના ચોવીસે દંડકના જીવ ક્રોધ, માન, માયા અને લેભના કારણે આંઠ કપ્રકૃ તિનો ઉપચય કરશે. - શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન્ ! કેટલા કારણોથી એ આઠ કર્મપ્રકૃતિને બધું ४२८ छ ?
શ્રી ભગવાન-હે ગૌતમ, ચાર કારણથી એ કર્મની જ્ઞાનાવરણીય આદિ આઠ પ્રકૃતિને અન્ય કર્યો છે. તે ચાર કારણ આમ છે. કોધ, માન, માયા અને લેભ જ્ઞાના વરણીય પદિ કર્મયુગલના પૂર્વોક્ત રીતથી પિતપોતાના અબાધા કાલના પછી જે નિષિક્ત કરેલા છે, તેમનું પુનઃવિશિષ્ટ કષાય પરિણતિથી નિકાચન થવું તે બન્ધન કહેવાય છે,
