________________
८२७
प्रमेयबोधिनी टीका पद १६ ० ३ जीवप्रयोगनिरूपणम् । यशरीरकायप्रयोगिणः ? किंवा वैक्रियमिश्रशरीरकायप्रयोगिणः ? उताहो आहारकशरीरकायप्रयोगिणः? किंवा आहारकमिश्रशरीरकायप्रयोगिणः? किंवा कार्मणशरीरकायप्रयोगिणो भवन्ति? भगवानाह-'जीवा सव्वे वि तात्र होज सचमणप्पयोगी वि जाव वेउनियमीससरीरकायप्पओगी वि, कम्मासरीरकायपोगी वि१३' जीवाः सर्वेऽपि तावद् भवेयुः सत्यमनःप्रयोगि. णोऽपि यावद्-मृपामनःप्रयोगिप्रभृति वैक्रियमिश्रशरीरकायप्रयोगिणोऽपि, कार्मणशरीरकायप्रयोगिणोऽपि च त्रयोदशपदव्यपदेश्या भवन्ति १३, इत्येको भङ्गः । तथा च सर्वदैव जीवाः बहव एव सत्यमनःप्रभृतिप्रयोगिणो यावत्कार्मणशरीरकायप्रयोगिणोऽपि उपलभ्यन्ते, तत्रापि नैयिकादीनां सदैवोपपातोत्तर वैक्रिारम्भसम्भवात् सदैव वैक्रियमिश्रशरीरकायप्रयोगिणो भवन्ति ते जीवाः, वनस्पत्यादीनाश्च सदैव विग्रहेणावान्तरगतावुपलभ्यमानत्वात् ते जीवाः सदैव कार्मणशरीरकायप्रयोगिणो भवन्ति, आहारकशरीरी च कदाचित् सर्वथैव नोरभ्यते षण्मासान् शरीरकायप्रयोगी हैं ? क्या वै क्रियमिश्रशरीरकायप्रयोगी हैं ? अथवा क्या आहारकशरीरकायप्रयोगी हैं ? क्या आहारकमिश्रशरीरकायप्रयोगी हैं ? अथवा क्या कार्मणशरीरकायप्रयोगी हैं ? ''भगवान, उत्तर देते हैं-जीव सभी सत्यमनप्रयोगी भी यावत्-मृषामनप्रयोगी, सत्यमृषामनप्रयोगी, असत्यमृषामनप्रयोगी आदि तथा वैक्रियमिश्रशरीरकायप्रयोगी भी, कार्मणशरीरकायप्रयोगी भी होते हैं, इस प्रकार तेरह पदों के वाच्य होते हैं । इस प्रकार यह एक भंग है । तात्पर्य यह है कि सदैव बहुत-से जीव सत्य मन वगैरह के प्रयोगी यावत् कार्मणशरीरकायप्रयोगी पाये जाते हैं। नारक जीव सदैव उपपात के पश्चात् उत्तर वैक्रिय को आरंभ करते हैं, इस कारण सदैव वैक्रियमिश्रशरीरकायप्रयोगी होते हैं। वनस्पति आदि के जीव सदैव अन्तराल गति में पाये जाते हैं, अतः वे सदैव कार्मणशरीरकायप्रयोगी होते हैं। રિક મિશ્ર શરીરકાય પ્રવેગી છે? શું વૈકિય શરીરકાય પ્રાણી છે? અથવા શુ આહારક શરીરકાય પ્રાણી છે? શું આહારક મિશ્ર શરીરકાય પ્રયેગી છે? અથવા શું કામણ શરીરકાય પ્રવેગી છે? 1 શ્રી ભગવાન ઉત્તર આપે છે--બધા જીવ સત્ય મન પ્રવેગી પણ છે વાવ-મૃષાન પ્રયેગી, સત્યમૃષા મન પ્રયાગી, અસત્યા, મૃષા મનપગી આદિ કિયમિશ્રશરીરકાયપ્રયોગી પણ છે કામણ શરીરકાય પ્રવેગી પણ હોય છે, એ પ્રકારે તેર પદોના વા થાય છે, આ એક ભંગ છે. તાત્પર્ય એ છે કે સદૈવ ઘણા બધા જીવ સત્ય મન વિગેરેના પ્રયેગી યવત્ કામણ શરીરકાર પ્રયોગી મળી.આવે છે. નારક જીવ સદૈવ ઉપપાતના પછી ઉતર વેકિપનો આરંભ કરે છે, એ કારણે સદૈવ વૈકિય મિશ્ર શરીરકાય” પ્રત્યેગી થાય છે. વનસ્પતિ આદિના જીવ સદૈવ અન્તરલ ગતિમાં મળી આવે છે. તેથી તેઓ સદૈવ કર્મણ શરીરકાય પ્રોગી હોય છે. ' કિનુ આહારકશરીર કયારેક ક્યારેક બિલકુલ થતાં જ
