________________
प्रबोधिनी टीका पद १० सू० ६ संस्थानंनिरूपणम्
प्रदेशावगाढं भवति ? किं वा अनन्तप्रदेशावगाढं भवति ? भगवान् आह - 'गोयमा !" हे गौतम ! 'संखेज्जप सोगाढे नो असंखेज्जप एसोगाढे, नो अणतपएसोगाढे' संख्येयप्रदेशिकं परिमण्डलसंस्थानं संख्येयप्रदेशावगाढं भवति, नो असंख्येयप्रदेशावगाढं भवति, नो वा अनन्तप्रदेशावगाढं भवति संख्येयप्रदेशिकस्य परिमण्डलसंस्थानस्य प्रदेशानां संख्येयमात्रत्वात् असंख्येयेषु अनन्तेषु वा प्रदेशेषु अवगाहनाऽसंभवात् 'एवं जाव आयए' एवम् - संख्येयप्रदेशिकपरिमंडलसंस्थानोक्तरीत्या यावत्-संख्येयप्रदेकशिस्य वृत्तस्य, त्र्यस्त्रस्य चतुरस्रस्य आयतस्य चापि संस्थानस्य संख्येयप्रदेशावगाढत्वमेव संभवति, नो असंख्येयप्रदेशावगाढत्वम् नो वा अनन्तप्रदेशावगाढत्वं प्रागुक्तयुक्तेः, गौतमः पृच्छति - 'परिमंडले णं भंते ! ठाणे असंखेज्जपएसिए किं संखेज्जपए सोगाढे असंखेज्जपरसोगाडे ' अणतपरसोगाढे' हे भदन्त ! परिमण्डलं खलु संस्थानम् असंख्येयमदेशिकम् किं संख्येयप्रदेशावगाढं भवति ? किंवा अवगाढ होता है ? अथवा अनन्तप्रदेशों में अवगाढ होता है ?
भगवान् - हे गौतम! संख्यातप्रदेशी परिमंडल संस्थान संख्यात आकाशप्रदेशों में अवगाढ होता है, असंख्यात प्रदेशों में अथवा अनन्तप्रदेशों में अवगाढ नहीं होता । क्यों कि संख्यातप्रदेशी परिमंडल संस्थान के प्रदेश संख्यात ही होते हैं, अतएवं असंख्यात अथवा अनन्तप्रदेशों में उसका अवगाहन होना संभव नहीं है । इसी प्रकार आयत संस्थान तक सब के विषय में समझना चाहिए, अर्थात् संख्यातप्रदेशी वृत्तसंस्थान, व्यस्त्र संस्थान, चतुरस्रसंस्थान और आयत संस्थान भी संख्यात आकाशप्रदेशों में ही अवगाढ होते हैं, असंख्यात अथवा अनन्त प्रदेशों में नहीं ।
गवामी - हे भगवन् ! असंख्यातप्रदेशी परिमंडल संस्थान क्या संख्यात प्रदेशों में अलगाव होता है, असंख्यातप्रदेशों में अवगाढ होता है अथवा अनन्त प्रदेशों में अवगाढ होता है ?
અવગાઢ થાય છે? અથવા અનન્ત પ્રદેશેામા અવગાઢ થાય છે?
શ્રી ભગવાન :−હે ગૌતમ ! સંખ્યાત પ્રદેશી પરિમંડલ સંસ્થાન સંખ્યાત આકાશ પ્રદેશામાં અવગાઢ થાય છે. અસખ્યાત પ્રદેશોમા અથવા અનન્ત પ્રદેશામાં અવગાઢ નથી થતા, કેમકે સખ્યાત પ્રદેશી પરિમ`ડલ સંસ્થાનના પ્રદેશ સ`ખ્યાત જ હાય છે. તેથી જ અસખ્યાત અથવા અનન્ત પ્રદેશમાં તેમને અવગાહ થવા સંભવિત નથી એ જ પ્રકારે આયત સંસ્થાન સુધી બધાના વિષયમાં સમજવુ જોઇએ. અર્થાત્ સંખ્યાત પ્રદેશી વૃત્ત સસ્થાન, વ્યસંસ સ્થાન, ચતુરસ સસ્થાન અને આયત સ ંસ્થાન પણ સંખ્યાત આકાશ પ્રદેશમાં જ અવગાઢ થાય છે, અસ ખ્યાત અથવા અનન્ત પ્રદેશામાં નહીં.
શ્રી ગૌતમસ્વામી પ્રશ્ન કરે છે—હે ભગવન્ ! અસખ્યાત પ્રદેશી પરિમ ડલ સંસ્થાન શુ' સંખ્યાત પ્રદેશેમાં અવગાઢ થાય છે, અસંખ્યાત્ પ્રદેશમાં અવગાઢ થાય છે અથવા
