________________
१९२
प्रजापनासत्रे चरमंतपएसा, अचरमंतपएसा ?' हे भदन्त ! परिमण्डलं खलु संस्थान संख्येयप्रदेशिकं संख्येयप्रदेशावगाढं किं चरमं भवति, किं वा 'अचरमम्' इति व्यपदिश्यते, किं वा चरमाणि इति व्यपदिश्यते ? किं वा 'अचरमाणि' इति व्यपदिश्यते ? किं वा 'चरमान्तप्रदेशाः' इति व्यपदि. श्यते ? किं वा 'अचरमान्तप्रदेशा:' इति व्यपदिश्यते ? भगवान् आह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'परिमडले णं सठाणे सखेज्जपएमिए संखेज्जपएसोगाढे' परिमण्डलं खलु संस्थान संख्येयप्रदेशिकं संख्येयप्रदेशावगाढं 'नो चरमे नो अचरमे' नो 'चरमम्' इति व्यपदिश्यते, नो वा 'अचरमम्' इति व्यपदिश्यते 'नो चरमाई' नो 'चरमाणि' इति वा व्यपदिश्यते, 'नो, अचरमाई' नो 'अचरमाणि' इति वा व्यपदिश्यते, 'नो चरमंतपएसा' नो 'चरमान्तप्रदेशाः' इति व्यपदिश्यते 'नो अचरमंतपएसा' नो वा 'अचरमान्तप्रदेशाः' इति व्यपदिश्यते रत्नप्रभापृथिवीवत् , किन्तु 'नियमं अचरम, चरमाणि य' नियमाद्-नियमतः 'अचरमम् चरमाणि च' इति ध्यपदिश्यते अनेकावयवविभागात्मकत्वस्य विवक्षितत्वात् , प्रदेशविवक्षायान्तु 'चरमंतपएंसा य अचरमंतपपसा य' चरमान्तप्रदेशाश्व, अचरमान्तप्रदेशाश्च' इति व्यपदिश्यते, "एवं जाव आयए' एवम्-संख्येयप्रदेशिक संख्येयप्रदेशावगाढपरिमण्डलसंस्थानोक्तरीत्या, यावत्है ? क्या 'चरमाणि' कहलाता है ? क्या 'अचरमाणि' कहलाता है ? अथवा क्या 'चरमान्तप्रदेश' कहलाता है ? या 'अचरमान्तप्रदेश' कहलाता है ?
भगवान-गौतम ! संख्यातप्रदेशी और सख्यातप्रदेशों में अवगाढ परिमंडल संस्थान 'चरम' नहीं कहलाता, 'अचरम' भी नहीं कहलाता, 'चरमाणि' भी नहीं कहलाता, 'अचरमाणि' भी नहीं कहलाता, न 'चरमान्तप्रदेश' कहलाता है और न 'अचरमान्तप्रदेश' कहलाता है, रत्नप्रभा पृथ्वी के समान, नियम से 'अचरमम् और चरमाणि' कहलाता है, क्यों कि अनेक अवयवअविभागात्मकरूप में उसकी विवक्षा की गई है । अगर प्रदेशों की विवक्षा की जाय तो चरमान्तप्रदेश और अचरमान्तप्रदेश कहलाता है। आयत संस्थान तक इसी प्रकार समझना चाहिए, अर्थात् संख्यातप्रदेशी एवं संख्यात प्रदेशों સંસ્થાન શું ચરમ કહેવાય છે અચરમ કહેવાય છે? શું ચરમાણિ કહેવાય છે ? અચરમાણિ કહેવાય છે? અથવા શું ચરમાન્ત પ્રદેશ કહેવાય છે? અગરતે અચરમાન્ત પ્રદેશ કહેવાય છે?
શ્રી ભગવાન્ હે ગૌતમ! સંખ્યાત પ્રદેશ અને સંખ્યાત પ્રદેશમાં અવગાઢ પરિમંડલ સંસ્થાન ચરમ નથી કહેવાતા અચરમ પણ નથી કહેવાતા, ચરમાણિ પણ નથી કહેવાતાં અચરમાણિ પણ નથી કહેવાતા, નથી ચરમાન્ત પ્રદેશ કહેવાતા અને નથી અચરમાન્ત પ્રદેશ કહેવાતો રત્નપ્રભા પૃથ્વીના સમાન નિયમથી અચરમ અને ચરમાણિ કહેવાય છે, કેમકે અનેક અવયવ અવિભાગાત્મક રૂપમાં એની વિરક્ષા કરેલી છે. અગર પ્રદેશની વિવક્ષા કરાયો ચરમાન્ત પ્રદેશ અને અચરભાત પ્રદેશ કહેવાય છે. આયત સંસ્થાન સુધી એજ પ્રકારે સમજી લેવું જોઈએ અર્થાત્ સંખ્યાત પ્રદેશ તેમજ સંખ્યાત
