Pragnapanasutram Part 03

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 432

४२
प्रज्ञापनास्त्रे वाहुल्यं वर्तते इत्येवं वैशिष्टयं प्रतिपादयितु मुपयुक्तरीत्या औदारिकादीनां शरीराणामुप. न्यासः कृतः, अथ नैरयिकादीना मुक्तपञ्चशरीरेण्येव यथायोग्यं शरीरं भवतीति प्ररूपयितु माह-'नेरइया णं भंते ! कइ सरीरया पण्णत्ता ?' गौतमः पृच्छति-हे भदन्त ! नैरयिकाणां कति शरीराणि भवन्ति ? भगवानाह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'तओ सरीरया पण्णत्ता' नैरयिकाणां त्रीणि शरीराणि प्रज्ञप्ता नि, 'तं जहा-वेउबिए, तेयए, कम्मए' वैक्रिय, तैजसम्, कार्मणञ्च, 'एवं असुरकुमाराणवि जाव थणियकुमाराणं' एवम्-नैरयिकाणामिर अप्नुरकुमाराणामपि वैक्रियं तैजसं कार्मणमित्येतत् त्रितयमेव शरीरं भवति, यावत्-नागकुमाराणां सुवणे. कुमाराणाम् अग्निकुमाराणां विद्युत्कुमाराणाम् उदधिक्षुमाराणां द्वीपकुमाराणां दिक्कुमाराणां पवनकुमाराणां स्तनितकुमाराणामपि उपर्युक्ता त्रीण्येव शरीराणि भवन्तीति भावः, गौतमः इसी प्रकार वर्गणाओं में औदारिक बर्गणा की अपेक्षा वैक्रिय वर्गणा में प्रदेशों की बहुलता होती है, वैक्रिय वर्गणा की अपेक्षा आहारक वर्गणा में, आहारक वर्गणा की अपेक्षा तैजस वर्गणा मे, तैजस की अपेक्षा कार्मण वर्गणा में प्रदेशों की बहुलता होनी है। इस प्रकार की विशिष्टता का प्रतिपादन करने के लिए उपयुक्त क्रम से औदारिक आदि शरीरों का उपन्यास किया गया है।
नारक आदि जीवों के इन पाँच शरीरों में से ही यथायोग्य शरीर होते हैं, यह प्ररूपणा करने लिए कहते हैं
गौतम-भगवन् ! नारकों के कितने शरीर होते हैं ?
भगवाल्-हे गौतम ! नारकों के तीन शरीर कहे गए हैं, वे इस प्रकार हैंवैक्रिय, तेजल और कार्मण । इसी प्रकार असुरकुमारों के भी यही तीन शरीर पाए जाते हैं, यावत्-नागकुमारों, सुवर्ण कुमारों, अग्नि कुमारों, विद्युकुमारों, उदधि कुमारों, द्वीप कुमारों, दिक्कुमारों, पवन कुमारों और स्तनित कुमारों के भी उपर्युक्त तीन शरीर ही होते हैं। એમાં દારિક વર્ગણાની અપેક્ષાએ વિકિય વર્ગણામા પ્રદેશોની બહુલતા હોય છે, વૈકિય Íણાની અપેક્ષાએ આહારક વર્ગણામાં પ્રદેશની બહુકતા હોય છે. આ પ્રકારની વિશેષ તાનું પ્રતિપાદન કરવાને માટે, ઉપર્યુક્ત ક્રેમથી દારિક આદિ શરીરમાં ઉપન્યાસ કરેલ છે.
નારક આદિ ના આ પાંચ શરીરમાથી જ યથાયોગ્ય શરીર થાય છે. એ પ્રરૂપણ કરવાને માટે કહે છે
શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન ! નારકેના કેટલાં શરીર હોય છે?
શ્રી ભગવાન-હે ગૌતમ ! નારકેના ત્રણ શરીર કહેલાં છે, તે આ પ્રકારે–ક્રિય. તેજસ, અને કામણ એજ પ્રકારે અમુકુમારોના પણ આજ ત્રણ શરીર મળી આવે છે. यावत् नाभा, सुवर्षमा, निभा, विधुभा, अधिमारी, दीपभारी, દિકુમારે, પવનકુમાર અને સ્વનિતકુમારના પણ ઉપર્યુક્ત ત્રણ શરીરે જ હોય છે.