________________
પટ
estarea
भासा मोसा ?' हे भदन्त ! अथ या भाषा जातिरिति - जातिमधिकृत्य स्त्र्याज्ञापनी - स्त्रिया आज्ञापनी भवति यथा इयं वैश्या शूद्रा वा एवं कुर्यादिति, एवं जातिरिति-जातिमधिकृत्य पुमाज्ञापनी - पुंस आज्ञापनी भवति यश अशुको ब्राह्मणः क्षत्रियादि वा एवं कुर्यादिति, एवं जातिरिति-जातिमधिकृत्य नपुंसकाज्ञापनी नपुंसकस्याज्ञापनी भवति एपा भाषा किं प्रज्ञा पनी भवति ? नैषा भपा सृषेति ? अयमभिप्रायः- आज्ञापनी भाषा आज्ञाकरण क्रियाशा लिख्याद्यभिधायिनी भवति स्त्र्यादिश्राज्ञाप्यमानस्तया कुर्यानवेति संशयात् किमियं प्रज्ञापनी भाषा किं वा तदन्या ? इति, भगवानाह - 'हंदा, गोयमा !' हे गौतम ! हन्त सत्यम्, 'जातीति इत्थि आणमणी, जातीति पुमआणमभी जातीति पुंसवाणसणी, पण्णवणीणं एसा भासा, पण एसा भासा मोसा' जातिरिति-जातिमधिकृत्य स्त्र्याज्ञापनी, जादिरिति-जातिमधिकृत्य पुमाज्ञापनी जातिरिति-जादिमधित्य नपुंस्काज्ञापनी भाषा प्रज्ञापनी खल एपा भाषा भवति,
गौतमस्वामी पुनः प्रत करते हैं-हे भगवन् ! जो भाषा जाति की अपेक्षा स्त्री - आज्ञापनी होती है, जैसे-यह वैश्या अथवा शृहा ऐसा करे ।' जो भाषा जाति की अपेक्षा से पुरुष - आज्ञापनी होती है, जैसे- 'अमुक ब्राह्मण या क्षत्रिय ऐसा करे ।' इसी प्रकार जो भाषा जाति की अपेक्षा से नपुंसक आज्ञापनी होती है, यह भाषा क्या प्रज्ञापनी है ? यह भाषा क्या मृषा नहीं है ? तात्पर्य यह है कि आज्ञापनी भाषा वह कहलाती है जिसके द्वारा किसी स्त्री आदि को कोई आज्ञा दी जाय। मगर जिले आज्ञा दी जाती है वह उस आज्ञा के अनुसार किया करे ही, यह निश्चित नहीं है । अगर न करे तो वह आज्ञापनी भाषा प्रज्ञापनी कही जाय या ग्रुपा कही जाय ?
उक्त संजय का निवारण करते हुए भगवान् कहते हैं-हां गौतम ! जाति की अपेक्षा से स्त्री- आज्ञापनी जो भाषा है, या पुरुष - आज्ञापनी भाषा है अथवा नपुसक- आज्ञापनी भाषा है, वह भाषा प्रज्ञापती है, सृषा नहीं है
શ્રી ગૌતમસ્વામી પુન· પ્રશ્ન કરે છે હે ભગવન્! જે ભાષા જાતિની અપેક્ષાએ સ્ત્રી પ્રજ્ઞાપની થાય છે. જેમકે આ વૈશ્યા અથવા શુદ્રા એમ કરે, જે ભાષા જાતિની અપે ક્ષાએ પુરૂષ પ્રજ્ઞાપની થાય છે, જેમકે અમુક બ્રાહ્મણુ અગર ક્ષત્રિય આમ કરે એ જ પ્રકારે જે ભાષા જાતિની અપેક્ષાએ નપુસક–માજ્ઞાપની થાય છે, એ ભાષા શુ' પ્રજ્ઞાપની છે ? એ ભાષા શું સૃષા નથી ? તાત્પ એ છે કે જેના દ્વારા કેઈ સ્ત્રી આદિને કઈ આજ્ઞા પાય. પણ જેને આજ્ઞા અપાય છે તે એ આજ્ઞા અનુસાર ક્રિયા કરે જ એવા નિશ્ચય નથી હાતે. પણુ ન કરતા તે આજ્ઞાપની ભાષા પ્રજ્ઞાપની કહેવાય અગર તે। તૃષા કહેવાય?
ઉક્ત સંશયનું નિવારછુ કરી રહેલ ભગવાન હે દેહા ગૌતમ! જાતિની અપે ક્ષાએ શ્રી આજ્ઞાપની જે ભાષા છે, અગર પુરૂષ આજ્ઞાપની ઈંઅથવા નપુ સક આજ્ઞાપની ભાષા છે, તે ભાષા પ્રજ્ઞાપની છે, મૃષા નથી. તાપ્ય એ છે કે પરલેાક સન્ધી ખાધા
