Anuyogdwar Sutram Part 02

Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 69

अनुयोगद्वारसूत्र न कदाचिदन्यत्र तिष्ठन्तीति तद्वेनुकानीमानि नामानीति भावः। ननु एतानि अनादिसिद्धान्तत्वेनयोक्तानि कथं पुनरिह द्रव्यप्रमाणत्वेनोक्तानि ? इति चेदाहभात्वेषामनादिसिद्धान्तनिष्पन्नलम्, तथाप्येषां द्रव्यप्रमाणत्वे बाधाऽभावः, अनन्तधर्मात्मके वस्तुनि तत्तद्वीपेक्षवाऽने व्यपदेशताया निर्दोषत्वात् । एवमन्य. त्रापि यथासंभवं वक्तव्यम् । प्रकृतमुपसंहरति-तदेतत् द्रव्यप्रमाणम् इति ॥सू० १८४॥
मूलम्-से किं तं भावप्पमाणे ?, भाअप्पमाणे-चउबिहे पण्णत्ते, तं जहा--सामासिए तद्धियए धाउए निरुत्तिए । से कि द्रव्यप्रमाण है । धर्मास्तिकाय, अधर्मास्तिकाय, आकाशास्तिकाय जीवास्तिकाय, पुद्गलास्तिकाय और अद्धासमय ये जो छह नाम हैं, वे द्रव्यप्रमाण निष्पन्न नाम हैं । क्यों कि ये नाम धर्मास्तिकाय आदि द्रव्यों के सिवाय और किसी में लागू नहीं होते हैं। - शंका-ये तो अनादि सिद्धान्त निष्पन्न नाम से पहले कहे जा चुके हैं। फिर यहां इन्हें द्रव्य प्रमाण निष्पन्न नाम से क्यों कहा गया है ?
उत्तर-ठीक है, इनमें अनादि सिद्धान्त निष्पन्न नामता भले रहे फिर भी इनमें द्रव्यप्रमाण निष्पन्न नामता में कोई बाधा नहीं है। क्यों कि, वस्तु अनंत धर्मात्मक है। उसमें तत्तद्धर्न की अपेक्षा से अनेक नामों द्वारा व्यपदिष्ट होने में कोई विरोध नहीं आना है । इसी प्रकार से दूसरि जगह भी यथासंभव जानना चाहिये। सू. १८४ ॥ दव्यप्पमाणे) मस्तिय यावत् मद्धा समय मा द्रव्यमाय छे. पस्ति . કાય, અધર્માસ્તિકાય, આકાશાસ્તિકાય, જીવાસ્તિકાય, પુલાસ્તિકાય, અને અઢાસમય એ ૬ નામે છે, તે દ્રવ્ય પ્રમાણ નિષ્પન્ન નામે છે કેમકે એ નામ ધર્માસ્તિકાય વગેરે દ્રવ્ય સિવાય બીજા કેઈ માટે વપરતા નથી.
શંકા-આ તે અનાદિ સિદ્ધાન્ત નિષ્પન્ન નામથી પહેલાં કહેવામાં આવ્યાં જ છે, પછી અહીં દ્રવ્યપ્રમાણુ પિન નામથી ફરી શા માટે કહેવામાં આવ્યાં છે ?
ઉત્તર-બરાબર છે, આ બધામાં અનાદિસિદ્ધાન્ત નિપજ નામતા ભલે રહે પણ છતાંએ એ સર્વમાં દ્રવ્ય પ્રમાણ નિન નામતામાં કોઈ પણ જાતને વધે દેખાતું નથી. કેમકે વસ્તુ, અનંત ધા છે. તેમાં તત્ત
ની અપેક્ષાથી અનેક નામે વડે પવિષ્ટ થવામાં કે ઈ પણ જાતને વિરોધ દેખાતું નથી આ પ્રમાણે બીજે પણ જાણી લેવું જોઈએ. માસૂ૦૧૮૪