Book Title: Bhaktamara Kalyanmandir Namiun Stotratrayam
Author(s): Hiralal R Kapadia
Publisher: Devchand Lalbhai Pustakoddhar Fund
Catalog link: https://jainqq.org/explore/003015/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThi-devacandra-ThAlabhAI-jainapustakodAre granthAGgaH 79 vividhavyAkhyApariziSTabhUmikAdivibhUSitaM bhaktAmara-kalyANamandira-namiUNa stotrtrym| SHETHON ETD LALRHAL 1902.A.DA DEVCHANDY saMzodhaka: For Private & PersonalyAsikadAsatanayaH mo. hIrAlAla. Imentbrary orget Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThi devacanda lAlabhAI-jainapustakoddhAre granthAGkaH 79 // bhaktAmarakalyANamandiranamiUNastotrAyam zrImAnatuGgasarIzasatritaM bhaktAmarastotraM zrIguNAkarasUrikRtavikRti-zrImeghavijana gaNikRtavRtti-zrIkanakakuzalagaNikRtavyAkhyAvibhUSitam , AcAryavaryazrIsiddhasenadivAkararacitaM kalyANamandirastotraM zrIkanakakuzala gaNikRtavyAkhyA-zrImANikyacandramunivaraviracitavRttisamalaGkRtam , zrImAnatuGgasUrIzasandRbdhaM namiUNastotraM pUrvAcAryakRtAvacUrimaNDitam , navakArathaya-bhojanagarbhitastotrAdyAGgalAnuvAda-pariziSTa-bhUmikAdipariSkRtaM saMzodhitaM ca kApaDiyetyupAhazrIrasikadAsatanujanuSA hIrAlAlena em. e. ityupAdhivibhUSitena stuticaturviMzatikAdevivecanAtmakAnuvAdakena / prakAzayitrIjahverI jIvanacandra sAkaracandradvArA zeTha devacanda lAlabhAI-jainapustakoddhArasaMsthA / mudritaMmohamayyAM nirNayasAgaramudraNAlaye rA0rA0 rAmacandra yesU sheddgedvaaraa| prathamasaMskaraNe pratayaH 1250 / vikramasaMvat 1988] vIrasaMvat 2458 [khristAbdaH 1932 paNyaM ruupykpnyckm| Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asya punarmudraNAyAH sarve'dhikArA etatsaMsthAkArya vAhakAnAmAyattAH sthApitAH / Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Sheth Devchand Lalbhai Jain Pustakoddhar Fund Series, No. 79. BHAKTAMARA, KALYANAMANDIRA AND NAMIUNA S'RI MANATUNGA SURI'S BHAKTAMARA STOTRA WITH THE COMMENTARIES OF Sri Gunakara Suri, Upadhyaya S'ri Meghavijaya Gaonad S'ri Kanakakus'ala Gani TOGETHER WITH ACHARYA S'RI SIDDHASENA DIVAKARA'S KALYANAMANDIRA STOTRA COMMENTED UPON BY s'ri KANAKAKUS'ALA GANI AND MUNIRAJA S'RI MANIKYACHANDRA AND S'RI MANATUNGA SURI'S NAMIUNA STOTRA ALONG WITH PRAKRIT HYMNS AND APPENDICES EDITED WITH A FOREWORD BY PROF. H. JACOBI (Dr. Phil. & Litt. ), GEHEIMER REGIERUNGSRAT, AN ENGLISH TRANSLATION OF 3 HYMNS AND INTRODUCTIONS IN SANSKRIT AND GUJARATI BY Prof. HIRALAL RASIKDAS KAPADIA, M. A., Post-GRADUATE LECTURER AT THE BAANDARKAR O. R. INSTITUTE, Poona, FORMERLY ASSISTANT PROFESSOR OF MATHEMATICS (WILSON COLLEGE) AND SUBSEQUENTLY LECTURER IN MATHEMATICS (SECONDARY TEACHERS' TRAINING COLLEGE), BOMBAY, First Edition) A. D. 1932. ( 1250 Copios Price Rs. 5-0-0 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [All rights reserved by the Trustees of Sheth D. L. J. P. Fund.) Published by Jivanchand Sakerchand Javori, one of the honorary Trustees of Sheth Devehand Lalbhai Jain Pustakoddhar Fund, at Sheth Devchand Lalbhai Jain Dharmashala, Badekhan Chakla, Surat. Printed by Ramchandra Yesu Shedge, at the Nirnaya Sagar' Press, 26-28, Kolbbat Lane, Bombay. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeTha devacaMda lAlabhAI jaina pustakoddhAra saMsthA, graWAMka 79 spaSTIkaraNa. sadara grantha zrImatI Agamedaya samiti bahAra pADavAnI hatI, tethI te viSenI A granthamAM yogya gaThavaNa karavAmAM AvI hatI. parantu zrImatI samitine joIye eTalI Arthika anukUlatA na hovAthI sadara zrIbhaktAmarakalyANamandiranamiuNa-statratraya vividha pariziSTAdi sAthe zrIjinapativiracita vidhAlaMkAramaDita zrISabhastuti sahita ame zeTha devacaMda lAlabhAI jaina pustakoddhAra phaMDa taraphathI aMka 79 tarIke prasiddha kariye chiye. granthagauravanA bhayane lIdhe, Amukha, bhUmikA tathA prastAvanAnI aMdara je je vizeSa bAbate levAnI icchA darzAvAyelI hatI tene amala na thayuM hoya to te mATe vAcakavarga daragujara karaze. jevI rIte zrImatI samitine itihAsa AmukhamAM raju karavAmAM Ave che tevI ja rIte phaMDane sAmAnya itihAsa paNa ApavAnI icchA hatI, paraMtu prasiddhimAM vilaMba thAya te mATe te vicAra kupha rAkhe che. kalakattAvAratavya zrIyuta pUraNacaMda nAhara M. A. taraphathI maherabAnInI sahe zrI kalyANamandira stotranAM citro ane maLyAM hatAM je uparathI ame traNa citro bleka karAvIne A granthamAM mUkyAM che, ane e badala zrIyutanA AbhArI chiye. muMbaI, tA. 18-2-3ra saM. 1988 mAgha zukala dazI gurUvAra. jIvaNacaMda sAkaracaMda jhaverI, TrasTI zeTha devacaMda lAlabhAI jaina pustakedvAra phaMDa, Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAgamodayasamitinA vyavasthApaka sekreTarI sva-dharmavIra zeTha veNIcaMda suracaMda. janma saM. 1914 caitra vada 5 somavAra, mahesANA. svargavAsa saM. 1983 jeTha vada 9 guruvAra, mahesANA. | dhI nya lamI presa, mAMDavI muMbaI 2. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NNNNNNNNNNNNNNNNN maraNapatra. jaina sAhitya pracAraka, aneka saMsthAonA saMcAlaka, zrIAmeya samitinA saMrathApaka ane Adya kAryavAhaka, mahesANAnivAsI svargastha zreSThirata veNIcaMda sUracaMdanA Agama Adi amUlya graMthane alpa mUlya vipula pracAra karavAnI dhagaza, zAMta svabhAva, prakhara tapasyA ane pracura dharmabhAvanA bharyA amara AtmAnuM nAma A graMtha sAthe niyukta karI kRtArtha thaIe. chIe. dvitIya zrAvaNI pUrNimA ) vi. saM. 1984, 8 31 oNgasTa 1928. I jIvaNacaMda sAkaracaMda javerI, mAnada maMtrI, "so be a G % % % % % % 6 % % % % % % % Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaH pRSThAGkaH o w oc I-VIII 1-18 1-38 1-34 1-8 1-125 126-151 viSayAGkaH viSayaH 1 spaSTIkaraNam (gUrjaragirAyAm ) ... ... 2 smaraNapatram (gUrjarabhASAyAm ) ... ... 3 - citrasUciH 4 agravacanam (Foreword) (AGglabhASAyAm ) 5 Amukham (gUrjaragirAyAm ) ... ... 6 bhUmikA (saMskRtabhASAyAm ) ... ... 7 prastAvanA (gUrjarabhASAyAm ) ... ... 8 stotrayugalam ... ... 9 zrImAnatuGgasUrivaryaviracitaM zrIbhaktAmarastotraM TIkAdvayAGglabhASAntarasametam 10 zrIkanakakuzalagaNiviracitA bhaktAmarastotravRttiH .. ... 11 AcAryazrIsiddhasenadivAkarakRtaM kalyANamandirastotraM vRttiyugalavibhUSita mAGglabhASAntarayutaM ca ... ... ... 12 zrIbhaktAmarastotrapadyAnAmakArAdivarNakramaH ... ... ... 13 zrIkalyANamandirastotragatapadyAnAmakArAdyanukramaH 14 zrImAnatuGgasUripraNItaM bhayaharetyaparanAmakaM namiUNastotramavacUAla bhASAntarAlaGkatam ... ... , bhattibbharetyaparAhnaM pazcaparameSThistavanam ... 16 zrImAnatuGgamunivaraviracitaM zrImahAvIrajinastavanam ... 17 zrIsiddhasenadivAkarakRtaH zakrastavaH pariziSTAni 18 zrIratnamunisanTabdhaM saTippanakaM bhaktAmaracchAyAstotram 19 , kalyANamandiracchAyAstotram ... 20 zrIvIrastutayaH ..... ... ... ... 21 zrImeghavijayavAcakagumphitaM zrIzarkhezvarapArzvaprabhustavanam ... 22 zrIjinapativiracitA sAvacUrNikA virodhAlaGkAramaNDitA zrIRSabhastutiH 23 bhaktAmaraTIkAyugalAntargatapadyAnAmakArAyanukramaH 24 bhaktAmaraTIkAdvayAntargatasAkSibhUtapAThAH ... ... 25 bhaktAmaraTIkAdvayAntargataviziSTanAmasUciH ... ... 153.-221 222-223 223-224 225-236 237-239 240-241 242-245 246-249 250-253 253 254-256 257-263 264-269 270-271 272-278 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma zrIyugAdijina zrI pArzvanAtha 19 13 "" citrasUciH / NON bhaktAmara stotra kalyANamandirastotra "" "" namiNastotra zlo0 46 64 35 gA. 1-2 1-2 8 43-44 22 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FOREWORD BY Prof. Hermann Jacobi Dr. Phil, and Lit. For When I was asked to write a Foreword to the present magnificent edition of the Bhaktamara and Kalyanamandira stotras, I gave my assent most willingly. my edition and German translation of these two stotras in 1876 was one of the first publications in my career as a Sanskritist, and it is with a kind of melancholic pleasure that I now, in old age, return to, and revise a subject I dealt with more than fifty years ago. At the outset I may state with satisfaction that I found no reason to alter the opinions which I expressed in my first publication. Indeed, all scholars who, before and after me, have critically examined the Bhaktamara stotra, substantially agree in their opinions. The latest discussion of the whole subject is contained in G. B. Quackenbos, the Sanskrit Poems of Mayura, New York 1917. But I refer the Indian reader to the pregnant remarks of that eminent scholar Pandit Durgaprasad which he premised to his edition of those stotras in the Kavyamala part VII, p. 1 f. His agreement is so much the more satisfactory to me as he almost certainly had not seen my paper which had appeared in a German periodical of restricted circulation in India. The last named circumstance will serve me as an excuse for briefly repeating in this Foreword much that I wrote on the former occasion; the additional results of my renewed investigation will be dealt with at greater length. Jaina hymnology is a rather extensive branch of their Literature. There are stotras written in Sanskrit, Prakrit, Apabhrams'a, and the modern vernaculars, and in a great variety of styles from the simplest to the most artificial. Yet among the almost numberless productions of the ecclesiastical muse Manatunga's Bhaktamara stotra has held, during many centuries, the foremost rank by the unanimous consent of the Jainas. And it fully deserves its great popularity by its religious pathos and the beauty of the diction. Though Manatunga writes in the flowery style of classical Sanskrit poetry, still he avoids laboured conceits and verbal artifices, as such alamkaras are apt to obscure the rasa; and his verses are, as a rule, easily understood by those accustomed to read Sanskrit kavyas. Besides being a work of devotion, the Bhaktamara stotra has also the character of a prayer for help in the dangers and trials under which men suffer. It is perhaps this particular trait which greatly endeared the Bhaktamara stotra to the heart of the faithful. The Kalyanamandira stotra by Kumudachandra is, as regards form and content a counterpart of the Bhaktamara stotra to such an extent that an actual: bha. 2 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FOREWORD interrelation between both stotras cannot reasonably be doubted; but it contrasts with the Bhaktamara stotra not favourably by the poet's undue predilection for verbal artifices. The similarity in form of both hymns is very remarkable; for, either contains forty-three verses in the same metre Vasantatilaka. The exact number of verses of the Bhaktamara as stated just now requires a short explanation. Our present text contains 44 verses; however the 43rd verse is but a dry recapitulation of the detailed descriptions in verses 34-42; it is a kind of memorial verse such as no true poet would admit into his work. The Kalyanamandira stotra has but 43 verses in Vasantatilaka, to which is added one in Arya; the author apparently was averse to exceeding the number of Vasantatilaka verses of the model stotra on which he constructed his own. The 43rd verse seems, therefore, to have been added to the text of the Bhaktamara after the time of Kumudachandra. I have also grave doubts about the genuineness of verse 39; for, it contains but a repetition and somewhat verbose variation of the idea so well expressed in the preceding verse; the recurrence of the same idea appears rather strange as the poet has allotted one verse only to each of the seven remaining calamities from which the faithful are preserved through their devotion to the Tirthankara. But if verse 39 is a sa, it must already have been regarded as genuine by the time that the Kalyanamandira stotra was composed, since otherwise we should not get the required number of verses. In the preceding remarks it has been assumed as granted that the Kalyayamandira stotra is an imitation of the Bhaktamara. Pandit Durgaprasad entertained the same opinion saying that Kumudachandra was bhaktAmarastotrAnukaraNapravRttaH. A considerable number of ideas are common to both stotras, and when we examine the corresponding passages, those in the Bhaktamara seem to contain the original conception. But Kumudachandra in borrowing an idea from the older work adorned and turned it in such a way that it appeared new. He certainly was an excellent poet, proficient in Kavya and perhaps too fond of alamkaras. Both the stotras are equally popular with the S'vetambaras as well as the Digambaras, and their authors are claimed by either as having belonged to their own section of the Jaina church. The tradition of the Digambaras about Manatunga has not yet been published, as far as I know. Our investigation of his age and the circumstances of his life, on which we shall enter now, is. entirely based on S'vetambara sources; they are of two kinds: (1) legendary accounts of Manatunga's life and (2) notices about him in the Pattavalis. For the life of Manatunga I have used Prabhachandra's Prabhavaka-charita (finished samvat 1334), Merutunga's Prabandhachintamani (samvat 1361 ), and the introductory story in Gunakara's vivrti on the Bhaktamara ( samvat 1426 ). The account given in the Prabhavaka-charita, 12th s'unga, seems to be based on an older tradition than that followed by the other sources; for it has preserved Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FOREWORD IIT some interesting details wanting in the latter, and is not guilty of their downright anachronism. I proceed to give a short outline of the story in the Prabhavakacharita. In Benares reigned king S'riharsha; there lived also Manatunga, son of the noble Sheth Dhanadeva. He renounced the world and became a Digambara monk. His guru ( Charukirti?) gave him the name Mabakirti. After some time he was converted by his sister to the S'vetambara faith. His teacher was Jinasimha who in the end installed him as Suri. King S'riharsha was, as we are told in the sequel, patron of Bana the poet; he is, therefore, to be identified with the emperor Harshavardhana who reigned from 606 to 647 A. D., but his residence is here wrongly stated to have been Benares instead of Kanoj. Meru. tunga and Gunakara lay the scene at Ujjain under king Bhoja, 1. e. Bhoja of Dhara, whose reign is placed by V. A. Smith (Early History of India) in 1018-1060 A. D. Their statement is chronologically imposible, since Bana, the poet, lived some centuries before Bhoja of Dhara. For the same reason we must reject a notice in the Pattavali of the Tapagachchha according to which Manatunga was counsellor of Vayarasimhadeva, the Chaulukya king of Malva; he is no doubt intended for the Paramara king Vairisimha I or II, who reigned in about 850 and 925 A. D. respectively. The anachronism and mutual contradictions deprive these traditions of any historical importance whatever, or as Pandit Durgaprasad puts it aleat Fagagna FIREAR Ardial canaHa. Whether the account in the Prabhavaka-charita deserves more credit, will be discussed hereafter. The account of Manatunga's being originally a Digambara and becoming afterwards a S'vetambara monk is only given in the Prabhavakacharita: it is of peculiar interest since it explains the otherwise inexplicable n of the Digambaras that Manatunga had been a member of their church. The Prabhavaka-charita briefly relates the end of Manatunga's life; he installed his pupil Gunakara as his successor and died by anas'ana. No such notice is given in Merutunga's Prabandhachintamani, nor in Gunakara's com. mentary. In the Pattavalis, instead of Gunakara, Vira is stated to have been Manatunga's successor. All besides the facts (if facts they be) in Manatunga's life which have been just given on the sole authority of the Prabhavaka-charita, seems to have been his authorship of the Bhaktamara and Bhayahara stotras. We are here concerned with the former only. The legend about Manatunga's composing the Bhaktamara stotra is substantially the same in all our sources; it may briefly be summarised thus. The king patronised two famous poets Mayura and Bana, the latter being the son-in-law of the former. (In the Prabandhachintamani, translated by Tawny, Mayura is represented as Bana's brother-in-law no doubt by a mistake Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IV FOREWORD of the author, who besides made out Bana to have composed the Suryas'ataka). Once, in an amorous quarrel with his wife, Bana, in order to conciliate her, recited an appropriate stanza of his own. Mayura who overheard them (the situation is variously described), made aloud a remark on this verse. Thereupon his daughter went into a rage and cursed her father to become a leper. Mayura, however, on reciting his Suryas'ataka was cured of his dreadful disease by the favour of the Sungod. Bana who became very jealous of Mayura's fame caused by this miracle, then composed the Chandis'ataka. He had his hands and feet cut off, but by reciting his Sataka he recovered those limbs through the favour of the goddess (Chandi). The Prabhavaka-charita then goes on to relate the contest between the two rivals, and how it was settled by a miracle; a different account of the case is given by Gunakara. We pass over this part of the story as it has no bearing on our subject. Now the story of Bana's and Mayura's rivalry is evidently a literary anecdote of the same kind as many others invented by Pandits. We can point out the literary traditions which underlie that story, and even fix their date. King Harsha is first mentioned as the patron of Bana and Mayura in the following verse which is ascribed by S'arngadhara to Rajas'ekhara ( about 900 A. D. ), but has not been found in his extant works: "aho prabhAvo vAgdevyA yanmAtaGgadivAkaraH / zrIharSasyAbhavatsabhyaH samo bANamayUrayoH // " "Such is the miraculous power of the Goddess of Speech that the Matanga (i. e. Channala ) Divakara was made by S'riharsha a member of his court equal to Bana and Mayura." Apparently Rajas'ekhara regards Bana and Mayura as members of the highest caste. Some scholars, Max Muller, Peterson, Quackenbos (The Sanskrit poems of Mayura), have maintained, wrongly I believe, that Bana mentions Mayura the poet in the Harshacharita. The fact is that Bana when he speaks of his rather dissolute early life, gives, for some reason of his own, a lengthy list of men and women, respectable and otherwise, with whom he kept company during that period. Among them we meet with fishat Hysi, Mayuraka the snake-doctor or dealer in antidotes. Now it is quite certain that a man whose calling is to deal in antidotes, should not have acquired the learning and culture required to compose in classical Sanskrit such a Mahakavya as the justly famous Suryas'ataka. Nor would Bana, a high caste Brahmin who is very proud of his ancestry, marry the daughter of a snake-doctor. On the other hand, places at the head of his list of friends several poets and literary men; he would have mentioned Mayuraka among them, if that man was indeed the great poet. But his mention of one otherwise unknown Mayuraka may have caused Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TOREWORD the belief that he and the well-known poet Mayura were both court-poets of king Harsha; and this unfounded belief came, in the course of time, to be regarded as a literary tradition', which furnished Rajas'ekhara with the subject of his verse quoted above. --A further development of the same literary tradition occurs in a verse of the Navasahasanka-charita by Padmagupta (about 1000 A. D.) which refers to Bana and Magura as rival poets whose mutual jealousy was stimulated by king Harsha: "sa citrvrnnvicchittihaarinnorvniiptiH| sfree T TE T arurararat:ll" II. v. 18. Finally the literary anecdote was turned into a fabulous story by the addition of miraculous accidents. Mammata (about 1100 A. D.) in commenting on the second Karika of the Kavyaprakas'a, remarks, that Mayura removed his misfortune (by means of his poem) through the favour of the Sungod ( SilenceritaifavAnartha nivAraNaM). The Adi after the name of the god and that of the poet indicates that Mammata knew other legends besides that told of Mayura. The commentators however relate only the miraculous story of Mayura, and do not mention similar legends alluded to by the word of. Anyhow, it is pretty certain that a story about the miracle worked by means of the Suryas'ataka and Chandis'ataka was already current about the beginning of the 12th century A., D. And as the above quotations are from Brahmanical sources, it cannot be doubted that the Pandits who fabricated that story, were Brahmins. This literary story of Brahmanical invention serves as an introduction to the Jaina legend about Manatunga's miraculous deed, or rather the latter story appears to have been joined in later times to the former. In the Prabhavakacharita it is introduced in the following way. The king extolled the Brahmins whose superiority had become evident; there was nothing like it in other creeds. His minister rejoined that the Jaina acharya Manatunga was gifted with superior powers. Thereupon he was invited to court and asked to prove it. The suri complied in order to make evident the superiority of Jainism. Accordingly he had himself fettered with iron chains and confined in a room, the doors of which were fastened with 44 strong crossbars. On Manatunga's reciting the Bhakta. mara stotra the fetters fell off, the bolts were removed by themselves, the doors opened, and he issued without let or hindrance. This miracle had such an effect on the king that he became a convert to Jainism. This statement, however, is wrong. For, it is a historical fact that Harsha distributed his devotions amongst the three deities of his family, S'iva, the Sun, and Buddha (V. A. Smith, Early History of India, 3rd edition p. 345), and did not show any particular preference for the Jainas. On examining the above sketched legend it will be found that the last Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FOREWORD part of it which is concerned with Manatunga, is not intrinsically connected with the first one which, as we have seen, is of Brahmanical invention. We do not hear of any encounter or conflict between Manatunga and his pretended rivals. The motive of combining the names of these three persons in one literary story is obvious; they were the authors of the three most celebrated hymns which were believed to have worked miracles, and it was but natural that the Jaina story-teller should endeavour to make out the superiority of his candidate. All this may have come about without a true synchronism between Bana, Mayura, and Manatunga, for which there is no historical evidence whatsoever. We must, therefore, reject the legendary tradition about such a synchronism as void of chronological value. . I shall now discuss the information about Manatunga contained in the Pattavalis, basing my inquiry on Dr. Klatt's extracts from the Kharatara and Tapagachchhas (Indian Antiquary vol. xi, p. 245 ff.), and Munisundarasuri's Gurvavali (of the Tapagachchha) composed sam. 1466=1410 A, D. (Yas'ovijaya. granthamala No. 4). The Pattavalis furnish the list of teachers in the main line, with some notices about them, from Mahavira down to recent times. They seem to be based on historical documents and deserve credit as far as they deal with the history of the particular gachchha to which they belong. It is, however, quite different as regards the list of teachers preceding the founding of the gachchas, especially as regards the successors of Chandra (the 18th teaher in Kharatara, and the 15th in the Tapa list) who was the founder of the Chandrakula. A comparative study of the Prabhavaka-charita and the Gurvavali reveals several discrepancies and contradictions, which the latter work attempts to reconcile somehow. The historical value of this part of the list (the line of teachers in the Chandrakula) is, therefore, open to grave doubts. Here, however, we are concerned only with the notices about Manatunga who is the 23rd teacher in the list of the Kharatara, and the 21st in that of the Tapa gachchha. According to both the lists his predecessor was Manadeva and his successor Vira; but, according to the Prabhavaka-charitra, as stated above, the name of his predecessor was Jinasimha and that of his successor Gunakara.The date of Manatunga is not stated directly in the Pattavalis, but it may be inferred from that of his predecessor and that of his successor. Now according to the Tapa-gachchha-list Manadeva lived something more than 300 years after Vikrama (Gurvavali v. 37). Manatunga, his successor, should, therefore, be placed about 300 A. D. The date of Manatunga's successor Vira is not recorded, but in the Pattavali of the Kharatara-gachchha it is stated that during his time the Siddhanta was reduced to writing by Devarddhigani Kshamas'ramana in 980 A. V. 454 A. D. By this reckoning Vira's predecessor Manatunga must be placed in the first part of the 5th century of our era, say about 420 A. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FOREWORD VII D., or more than hundred years later than the date derived from the above notice in the Gurvavali. This discrepancy proves the unhistorical character of this part of the Pattavalis. Apparently the line of teachers in the Chandrakula was drawn upon insufficient materials; the number of teachers in it is certainly incomplete, and those that were known may not have been given throughout in their true order. We may summarise the results of our inquiry into the life-time of Manatunga thus. Different sources pretending to be based on tradition yield the following approximate dates of Manatunga A. D. 300, 420, 630, 850, 925 or 1050. As none of these so called traditions is better attested than the rest of them, the contradictory dates derived from them cogently prove that the legends about Manatunga were not based on historical records. Unless a quotation from, or unmistakable allusion to the Bhaktamara or Bhayahara stotras will be found in Churnis, old Bhashas, or works of ancient writers like Haribhadra, all that may be asserted with certainty is that about the end of the 13th century A. D. (i, e. the time of composition of the Prabhayaka-charita, .our oldest source), Manatunga was already regarded as an ancient teacher. Our present ignorance of his life may be deplored, but the Bhaktamara stotra is a gem which requires no setting in the base metal of fiction. Our information about the author of the Kalyanamandira is very scanty or almost nil. It has already been stated above that he composed his stotra in imitation of the Bhaktamara. He alludes to his name Kumudachandra in the last verse of the Kalyanamandira, in the same way as Manatunga has introduced his rame in the last strophe of the Bhaktamara. The commentators aver that the author was Siddhasenadivakara, and that Kumudachandra was but another name of that famous teacher. This assertion, however, is open to grave doubts. For in the extant works of Siddhasenadivakara the name Kumudachandra is not found. But, in his fifth Dvatrims'ika, which is a true stotra as indicated by its name fafararlofter, he has introduced the name Siddhasena just as Manatunga and Kumudachandra did allude to their names in the corresponding passages of their stotras. Why should Siddhasena not have retained the name contained in the Kalyanamandira stotra if he had been the author of it? We possess several hymns of Siddhagena; for, besides the 5th Dvatrimsika the dva trims'ikas end 21 are stotras, but they are entirely different in conception and style from the Kalyanamandira. It is, therefore, almost certain that Kumudachandra should not be identified with Siddhasenadivakara. There is another Kumudachandra known from Jain history, viz. a Digambara controversialist of that name who was vanquished by the S'vetambara Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ VIII FOREWORD yugapradhana Devasuri in 1125 A. D. There is nothing on record to indicate that this Kumudachandra composed the Kalyanamandira stotra, nor is it at all 'vetambaras would have admitted as one of their most cherished stotras a poem of their enemy and object of their hate. As regards the grammatical inaccuracies of the Kalyanamandira stotra mentioned at the end of my translation of the text, I will restate and discuss only those which cannot, in my opinion, be accounted for in any way. v. 11 vadhyApita is no doubt a bad reading for vidhyApita "extinguished". vidhyApayati is apparently a prakriticism, sanskriticised from fara causative of AGTE, Hem. Prak. Gr. II. 28. Hemachandra derives far from root Ft with #, which combination does however not occur in Sanskrit, nor would it suit the meaning of the word. The correct derivation is from the root dhmA with vi.-vidhyApayati and other words derived from the same stem are not unfrequently used by Jain authors, but very rarely by other Sanskrit writers; at cely by other Sanskrit writers; at any rate fagitta is not good. Sanskrit. ___v. 13 amutra-loke is wrong for atra loke.-v. 28 aparatra tvatsaMgame is wrong, it ought to be FuHIT. Here 87977 is used for 347 and must, therefore, be construed with the ablative. ___v. 40 ced ought to follow immediately degvandhyo ; after vadhyo'smi it makes a wrong sense. The age of Siddhasena I have discussed in the Introduction (p. iii, note) to the Bibl. Indica edition of the IEET; to the arguments there adduced I have nothing new to add. Bonn, 22nd February 1927.5 H. Jacobi. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsarvajJAya nmH| Amukha tArkikaziromaNi zrIsiddhasena divAkarasUrie mahAbhAvika zrI kalyANamaMdirastotra guMcyuM ane zrImadda mAnatuMgasUrie camatkArika zrIbhaktAmarastotra racyuM. A stotra zvetAMbara ane digaMbara baMne saMpradAyane atimAnya hovAthI tenA upara jeTalI TIkAo upalabdha che teTalI bIjI stotro upara jovAmAM AvatI nathI, temaja enI pAdapUrtirUpa kA jeTalAM najare paDe che teTalAM bIjAM stotronAM samasyArUpa kA jovAmAM AvatAM nathI. A uparAMta A stotronI vizeSa khUbI e che ke AnA dareka kSekane lagatAM jAdAM judAM yantro ane manTo paNa upalabdha che temaja prAyaH pratyeka padyanA bhAvanuM ghAtaka citra paNa che. hAlamAM sacitra pratio keTalIka amArA jovAmAM AvI, temAM meTe bhAge digaMbaravarUpI citra hevAthI ame tenI pratikRti nathI karAvI. paraMtu ajimagaMjanA nivAsI zrIyuta sItAbacaMdajI nAharanA suputra vidyAvilAsI rA. pUraNacaMdajI bI. e. e.ela. bI. mahadaya dvArA kalakattAnI zrImatI "gulAbakumArI' lAyabrerImAMthI keTalAMka citro maLavAthI amArAthI banI zakyuM teTalAMnI pratikRti karAvI atra ApI che, jenI vigata sUcIpatra uparathI joI zakAze. A badala ame rA. pUraNacaMdajInA AbhArI chiye. A amUlya granthanuM saMzodhanAdika kArya surata nivAsI, parama jaina dharmAvalaMbI, temaja zrImad vijyAndasUrIzvara (AtmArAmajI mahArAja ) ane munirAja zrIharSavijyane pUjaya gurU tarIke pUjanArA ane teozrIne pAdasevanathI jaina dharmanA tIvra anurAgI banelA svargathI rA. rasikadAsa varadAsa kApaDiyAnA jayeSTha putra prophesara hIrAlAla rasikadAsa em.e. dvArA karAvavAmAM AvyuM che. eoe prastAvanAmAM kartAonAM jIvana vagerenA saMbaMdhamAM spaSTa ullekha karyo hevAthI tatsaMbaMdhe ane lakhavuM ame ucita dhAratA nathI. amArA A prayAsanI saphaLatA pAThaka-varganI pasaMdagI upara temaja A granthanA levAtA lAbha upara rahelI hovAthI A saMbaMdhe vizeSa nivedana karavAnuM bAkI rahetuM nathI. paraMtu AvA grantha saMbaMdhe kAMI nyUnatA Adi mAlUma paDe temaja bIjI koi vizeSa mAhitI dAkhala karavAnI rahI gayelI mAlUma paDe temaja anya paNa koI sUcanA karavAnI yogya lAge te je pAThakavarga taraphathI amane jaNAvavAmAM Avaze te bhaviSyanA granthamAM te sudhAro karavA ame banatuM karIzuM. vizeSamAM A granthamAM chapAyelI TIkAo uparAMta koI TIkA khAsa chapAvavA jevI jaNAya temaja sAMbhaLavA mujaba zrIbhaktAmara stotranA tiSa, vaighaka viSayaka ma, 3 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Amukha atha thAya che te tevI koI TIka koI mahAzaya pAse heya athavA temanA jANavAmAM hoya te te saMbaMdhI hakIkata teo lakhI jaNAvaze te te prasiddha karavA ame prayala sevIzuM - A racanA saMzodhanArthe amane jUdA jUdA jJAna-bhaMDAramAMthI hata-pratio maLI che. jemake bhaktAmarastotranI zrIguNAkarasurita TIkA mATe satatavihArI zAntamUrti munimahArAja haMsavijayajI taraphathI eka prati maLI hatI, jyAre eka bIjI prati amadAvAdanA DahelAnA upAzrayanA jJAnabhaMDAranA kAryavAhaka taraphathI maLI hatI. mahopAdhyAya zrImeghavijayagaNikRta bIjI TIkAnI be hasta-matio ItihAsatattvamahedadhi jainAcArya zrIvijayendrasurijIe saMzodhaka mahAzaya upara mokalavA kRpA karI hatI. zrI kanakakuzalagaNita TIkAnI eka prati zrImohanalAlajI jJAnabhaMDAra (surata)ne kAryavAhaka zrIyuta cunIlAla gulAbacaMda dAlIA dvArA ane bIjI munirAja haMsavijayajI taraphathI maLI hatI. kalyANa maMdira stotranI zrI kanakakuzalagaNikata TIkAnI ekaMdara cAra pratio upalabdha thaI hatI. temAM eka savijayajI taraphathI ane bIjI eka prati zrImahanalAlajI jJAnabhaMDAra (surata)nA kAryavAhaka taraphathI amane maLI hatI, jyAre dakSiNavihArI munirala amaravijayajInA jJAna bhaMDAranI be pratio temanA ziSya munirAja caturavijayajIe saMzodhaka mahAzayanA upara mokalAvI hatI. A staMtranI munivarya zrImANikyacandrakRta TIkAnI be harata-pratio amane maLI hatI. te paikI eka amadAvAdanA DahelAnA bhaMDAranI jayAre bIjI zrImad vijayavallabhasUrinA ziSyarata munirAja vicakSaNavijayajInI hatI. A pramANe je je mahAzaya taraphathI amArA granthanA saMzodhanArthe pratio mekalavAmAM AvI, temane ame aMtaHkaraNapUrvaka AbhAra mAnIe chiye. vizeSamAM svargastha zrIumedavijayanA ziSya-rata paM. zrIkSAntivijaye A granthamAM chapAyela zrIbhaktAmarastetranI TIkAyugalanAM bIjI vAranAM yuphe tapAsI ApyAM te badala temane temaja avaziSTa bhAganAM kupha tapAsavAmAM sahAyatA karanArA dakSiNavihArI munivarya zrIamaravijayanA ziSya-rala zrIcaturavijayane atre upakAra mAnavAnI ame pharaja samajIe chiye. A prasaMge parama upakArI ane A saMrathAnA prANadAtA AgaddhAraka vyAkhyAprajJa jainAcArya zrI AnandasAgarasUrijIne upakAra mAne ame bhUlI zakatA nathI, kemake temanI anumati pUrvaka AvA granthanuM saMzodhana kArya thayeluM hovAthI temanA to ame gaNI chiyeja. vaLI pAzcAtya virala jaina dharmanA prakhara abhyAsI prophesara hameNu cakAbI (Professor learnn Jacobi Dr. Phil. & Lit. Geheimer Regierungsrat) mahodayane tA. 11-11-16 nA patra dvArA ame agravacana ke prastAvanA lakhI mokalavA vinati karI hatI te temaNe 30-11-16 nA patra dvArA svIkArI amane AbhArI karyA, tenI noMdha letAM amane AnaMda thAya che. : Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAkha - lagabhaga pAse varSanI pAkI vaye pahoMcelA hevA chatAM A mahAzaye tA. 22-2-17ne roja Foreword baoNna (jarmanI)thI ravAnA karI amArA upara mokalAvyuM. temanI sUcanA mujaba enuM chevaTanuM prapha kaDhAvI ame temanA upara mokalAvyuM. AmAM temaNe thoDA ghaNuM sudhArA karI mokalAvyA, paraMtu je keTalIka bInAo jaina paraMparAne saMmata na hatI te tarapha temanuM dhyAna kheMcavA chatAM kazo pheraphAra karyo nahi. tA. ra4-11-17ne roja pharIthI patra lakhI ame temanuM savinaya lakSya kheMcyuM, tyAre paNa temaNe pheraphAra karavA nA pADI AthI temanA A saMbaMdhamAM lakhAyela tA. 13-12-27 nA patramAMnI nIce mujabanI paMktio ApavI asthAne nahi lekhAya - "I do not think it opportune that the writer of the Foreword should enter into a controversy with the editor of the text. They may hold different opinions on some points and the reader is free to choose betwixt them. Unless the editor is wrong in a statement of facts the writer of the Foreword should not try to correct him." A pramANenI paristhitimAM paNa ame te A mahAzayane upakAra mAne e amArI pharaja samajIe chiye. temaNe je je vicAre darzAvyA che te badhA sAthe ame saMmata chiye ema mAnavA keIe dorAvuM nahi. emanA keTalAka vicAronI mImAMsA saMskRta-gujarAtI prastAvanAmAM karavAmAM AvI che te tarapha pAThaka varganuM ame dhyAna kheMcavA rajA laIe chiye. amane A grantha prasiddha karatAM parama AhvAda thAya che, kemake atyAra sudhI aprasiddha evI baMne stotronI babbe TIkAone prasiddhimAM lAvavAnuM kArya ame deva-gurUkRpAe karI zakayA chiye. bhaktAmarastetranI zrIguNAkarasUrikRta TIkA jeke paM. hIrAlAla haMsarAja taraphathI ghaNA varSo upara bahAra paDelI hatI, te paNa te granthanI kAryapaddhati vagere vicAratAM amArI A AvRtti AvakAradAyaka gaNAze evuM amAruM namra mantavya che. vizeSa Anandane viSaya to e che ke zrIbhaktAmara stotranI je aneka TIkAo amArA jevAmAM AvI che, te savamAM abhyAsI vargane zrIme vijayagaNikRta TIkA vizeSa upayogI thaI paDaze, evI amArI dhAraNA che. kalyANamaMdira stotra upara atyAra sudhI koI paNa TIkA prasiddha thayelI jovAmAM AvI nathI eTale A granthamAM chapAyelI baMne TIkAo AdaraNIya thAya e svAbhAvika che. temAM paNa mANikyacandra munIzvarapraNIta TIkAmAM vyAkaraNanA rUpe kalikAlasarvajJa zrIhemacandrasUrIzvarakRta siddhahaima vyAkaraNanA AdhAre siddha karelA hovAthI te abhyAsakene vadhAre anukULa thai paDavA pUrNa saMbhava che. vizeSamAM bhaktAmara, kalyANamaMdira temaja nimiNa e traNa suprasiddha stotrone Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sukha aMgrejI anuvAda kAi sthaLethI prakaTa thayelA amArA jovA jANavAmAM nathI; tene prasiddhimAM mUkavAnI amane prathama taka maLI tethI AnaMdamAM abhivRddhi thAya che. A granthamAM aMgrejImAM agravacana ane saMskRtamAM vistRta prastAvanA ApavA uparAMta khAsa gUjarAtI AlamanI jANa mATe ame gujarAtImAM paNa prastAvanA taiyAra karAvI che. vizeSamAM DaoN. yakAkhInA aMgrejI lekhanA sArAMza paNa temAM AvI jAya tema karyuM che. A granthanI A vizeSatAomAM zrImAnatuMga munIzvarakRta bhAjanagarbhita staMtra tathA navakAra thayuM temaja zrIsiddhasena divAkarakRta saMskRta zakrastava vadhArA kare che. atra e umeravuM anAvazyaka nahi gaNAya ke bhaktAmara ane kalyANamaMdiranI TIkAemAMnA sAkSIta pAThonI sUcI chapAtI veLAe A traNa kRtiene A granthamAM sthAna ApavAnA vicAra udbhavyeA. ema karavAmAM e hetue samAyelA hatA ke eka te khAsa karIne zrImAnatuMgasUrinI samagra upalabdha kRtio ekatrita ApI zakAtI hatI; khI namiUNu ane bhaktAmaranI racanA-zailInI temaja tenA artha-bhAvanI sadRzatA-visadRzatAnI avalokana karavAnI saralatA prApta thatI hatI; trIjuM atyAra sudhI namiUNu staMtra upara eka paNa TIkA ke avasUri prasiddha thayelI na hatI te te dizAmAM prakAza pADI zakAtA hatA; cothuM zrIsiddhasena divAkaranI kRti saMskRta zakrastavane avalAkana karavAnI jijJAsA anyAnya sthaLethI pradarzita karavAmAM AvatI hatI tene paNa tRpta karavAnA prasaMga prApta thatA hatA. ame amArUM vaktavya AgaLa laMbAvIe te pUrve A saMsthAnA agragaNya svargastha vyavasthApaka zeTha veNIcaMda sUracaMdanuM jIvana-caritra temanI sevAnI smRti tarIke atra raju karavuM ucita dhArIe chiye. dharmavIra zeTha veNIcaMda sUracaMda, Adarza jIvananA dhAraka, zAsana-sevaka, dharmavIra, AtmabhogI, zrAddhaguNasaMpanna zreSThi veNIcaMda sUracaMdano janma vi. saM. 1914nA caitra vada 5 ne somavAre thayo hato. dazA zrImALI jJAtimAM pratiSThita khAnadAna dozI kuTuMbamAM thai gayelA mahesANAnA vatanI dAzI vIracaMda jeThA emanA pitAmaha thAya ke jemane alAkhIdAsa, sUracaMda, meAtIcaMda, hakamacaMda ane kasturacaMda ema pAMca putro hatA. te paikI sUracaMdabhAi te ApaNA caritra-nAyakanA 1 - dharmavIra zeTha veNIcaMda bhAi' e pustaka atyAre ' zrIjainazreyaskara maMDaLa ' taraphathI chapAi rahyuM che. tenA chApela phArmA amane A saMsthAnA kAryavAhake mokalAvI ApyA hatA ke jenA AdhAre ame jIvana-caritranI rUparekhA AlekhI che. A addala ane temanA AbhArI chiye. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Amukha pitAzrI thAya, jyAre mANekabAI temanI mAtA thAya. A daMpatIne zeTha veNIcaMda uparAMta, nagInadAsa, kizorabhAI ane cakAbhAI ema traNa putra ane menA tathA jaDI ema be putrIo eTale badhAM maLIne temane cha saMtAne hatAM. sUracaMdabhAInI sAdharmika vAtsalatAnA ane temanA dharmapatInI dharma-zraddhAnA aMkuro zeTha veNIcaMdamAM pUrepUrA pallavita thayA hatA ema temanA jIvana uparathI jANI zakAya che. mAtApitA taraphathI vArasAmAM maLela dhArmika saMskArano caLakATa bAlyAvasthAthI ja prabhu-pUjA, sAmAyika, pratikramaNa, tIrthayAtrA vagere dhArmika anuSThAno uparanA temanA premathI spaSTa dIpI nIkaLato hato. nirdoSatA ane zubha saMskArothI vAsita bALa-jIvanano keTaloka samaya temaNe gAmaThI nizALamAM abhyAsa karavAmAM gALyo hato. nahi jevo abhyAsa tyAM karI temaNe nAmuM, gaNita, lekhAM vagerenuM jJAna anya sthaLethI saMpAdana karI lIdhuM hatuM. A uparAMta bIje badhe ane bhava temane svAbhAvika rIte AsapAsanA saMyogonA prabhAvarUpe prApta thayo hato. ekaMdara rIte vyavahAradakSa mAnavamAM je saMskAra-keLavaNInI AvazyakatA samajAya che, teno lAbha meLavavAmAM teo pAchA paDyA hatA nahi. - suvarNa ane sugaMdhanA sahayogarUpa dharmAcaraNa ane zAstrAbhyAsa gaNAya che, e vAtathI zeTha veNacaMda aparicita nahotA. temaNe paMcapratikramaNa, jIvavicAra, navatatva, traNa bhAgya ane karmagrantha vagere prakaraNono rUDI rIte abhyAsa karyo hato. AvA abhyAsanI pravRtti temaNe potAnA jIvana sAthe gUMthI lIdhI hatI, ethI karIne to jyAM sudhI temanI indriya vAMcavA-vicAravA lAyaka kAma karavA samartha hatI tyAM sudhI teo AdhyAtmika stavano, sajajhAyo vagerenuM manana karatA rahyA. Adhunika abhyAsIonI apekSAe temanuM zAstrIya jJAna alabata vizALa na gaNAya. paraMtu temanuM jJAna uparacoTiyuM hatuM nahi. e to temanA AtmA upara pUrepUrI asara karanAra nIvaDyuM ema mahesANuM pAThazALA ane jaina keLavaNI khAtA vagere rUpe je zubha pariNAme atyAre daggocara thAya che te uparathI siddha thAya che. paMdara soLa varSanI vaye temanuM lagna thayuM. parasanabAI e temanAM patnInuM nAma. vRkSane chAyAnI jema patine dareka kAryamAM anukULa rahI sahAya karanAra bhadraka pariNAmI te bAI hatAM. lagna thayA chatAM zeTha NIcaMdane saMsAra upara Asakti na hatI. temano saMsArasaMbaMdha baha alpa hato. traNa cAra chokarAM thayelAM te badhAM alpa AyuSyavALAM hatAM. eka putrI (motIbAI) moTI thayelI tene paraNAvelI paNa te paNa thoDuM AyuSya bhogavI gujarI gaI. svapatI gujarI gayA tyAre A zeThanI vaya 3ra varSanI hatI. te agAu temaNe caturtha vrata (brahmacarya svIkArI lIdhuM hatuM. dIkSA levA mATe sakha bAdhAo rAkhelI, paNa anivArya kAraNone lIdhe te kArya pAra pADI zakyA nahotA. teono vyApAra rU, sarasava tathA eraMDAnA saTTAno tathA dalAlIno hato. vyApArI jIvana calAvavA chatAM teo dharmane pahele naMbare mAna ApatA. potAnI Arthika sthiti sAdhAraNa hatI chatAM dharma pahelo ane vyApAra pachI, dharmasAdhana thAya te ja vyApAramAM lAbha maLe, ema temane zraddhA hatI. dhIme dhIme vyApArIjIvana ghaTatuM gayuM ane pAramArthika Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Amukha jIvana vadhatuM cAlyuM. jaina zAsananI sevA karavAnI bhAvanA jAgrata thai ane vadhavA mAMDI. temanI svayaMsevA advitIya hatI. hiMdustAnamAM A purUSanI joDI maLavI muzkela che, athavA joDI nathI ema kahIe to cAle, paramAthI purUSo prAyaH sthaLe sthaLe haze, paNa teo eka ke e kAma karI zakatA haze. paNa A purUSane jude jude samaye je je bhAvanAo utpanna thatI gai te te bhAvanAo pramANe teo kAmono AraMbha karatA gayA, jeno nAmanirdezAdi nIce mujaba che. te vAMcavAthI te purUSanI Atmazakti tathA bhAvanAono yathArtha khyAla Avaze. (1) mhesANAmAM purUSo mATe upAzraya baMdhAvavAmAM prathama parizrama lIdho. (2) gAmegAma parizrama veThI poTalAM upADI pravAsa karI jinapratimAone lIMcavALA haDIsaMgabhAinI sahAya vaDe cakSu TIkA hoDavAnuM kAma karyuM. (3) AyaMbila vardhamAna tapanuM prathama khAtuM pAlItANAmAM kholyuM. bAda tenAM anukaraNa muMbai, amadAvAda, bhAvanagara vagere gAmomAM karAvyAM thayAM. paM. bhaktivijayajI (samIvALA) mahArAja paNa A khAkhatamAM khAsa prayatna kare che. (4) chappaniyA duSkALa vakhate mhesANAmAM duSkALiyAonI khAnapAna, vasra vagerethI jAte sevA karI, pATaNamAM paNa tevI hIlacAla cAlu karAvI. te khAyatamAM me. sukhAsAheba khAserAvabhAi taraphathI prazaMsApatra maLyuM. (5) pAlItANAmAM zrIsiddhAcala girirAja upara tathA giranArajI, AjI, rANakapura vagere tIrthasthaLe bethI traNa lAkha rUpiyA kharacAvI jIrNoddhAra karAvyA. mALavA mevADanA jIrNoddhAra mATe paNa temano parizrama hato. A kAmamAM rAdhanapuravALA sadgata zeTha meAtIlAla mULajI tathA verAvaLavALA zeTha geviMdajIbhAi khuzAlacaMdano paNa prayatna hato. vaLI zrIAnaMdasAgara sUrIzvarajI mahArAja sAhebano paNa khAsa upadeza hato. vijayanItisUrIzvarajI mahArAja paNa A kAmamAM ghaNo prayatna kare che. chelluM kAma tAraMgAjInA jIrNoddhAranuM upADyuM tyAM deha aTakyo. ( 6 ) zrIyazAvijayajI jaina saMskRta pAThazALA-mhesANA zeTha veNIcaMdanA sarve kAryamAM mukhya ane prasiddha A khAtuM che. saMvat 1953nI sAlamAM munimahArAjAone vidvAn banAvavAno vicAra sphurAyamAna thayo ane te divase divase evo dRDha thato gayo ke "dharma ane zAsanano AdhAra vidvAna ane cAritrapAtra munimahArAjAo upara che, mATe dharmanA ane zAsananA e aMgane saMgIna banAvavuM joie." e vicArane nyAyazAstranA saMgIna abhyAsI sadgata zrIdAnavijaya mahArAjanI preraNAthI puSTi maLI eTale pachI A vicAre mUrta svarUpa levA mAMDayuM. eka vAta manamAM beThI ane magajamAM ghumavA lAgI, pachI to kAryanI siddhi thavAno praznaja zo rahe? basa nANAMnI sagavaDa karatAnI sAtheja ekAda paMDita rokI lai saMvat 1954 nA kArataka zuddhi 3 ne divase kAma zarU karI dIdhuM. te vakhateya sthAnika bhAiono utsAha sAro hato. zA. harageviMdadAsa maganalAlanA khAsa prayatnathI mhesANAmAM A saMsthAnI sthApanAnI khuzAlImAM jhaDapathI sAmagrIo taiyAra karAvI namukkArasahI karI sArdhAmaka vAtsalyano utsava paNa karavAmAM Avyo hato. 1 rANakapurajInA jIrNoddhAranuM kArya zeTha devacaMda lAlabhAI javerIe kADhelI jIrNoddhAra mATenI rakamamAMthI lagabhaga rUA. 20000 nI rakamathI ane IjI zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhInI rakamathI karAvavAmAM AvyuM. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Amukha mahesANA jaina dharmanA mukhya sthaLovALAM gAmomAMnuM eka sAruM sthaLa che. eTale A rIte abhyAsanI sagavaDa thatAM muni mahArAjAonAM comAsAM avAra navAra thavA lAgyA, ane te haju sudhI cAlu ja che. tyAra pachI koI paNa comAsuM khAlI gayuM hoya tema ghaNe bhAge banyuM nathI. upAzraya vigere kSetrAnukULatAno to prazna ja nhoto. Aja sudhImAM munimahArAjAo tathA sAdhvIjIoe maLIne lagabhaga 200 ne Azare lAbha Apyo che, ane vyAkaraNa, nyAyazAstra, kAvyo, dravyAnuyoganA graMtho ane karmagraMthAdika prakaraNane abhyAsa karavAno lAbha lIdho che. prasiddha vidvAna ane vividha padavibhUSita koI koI samartha muni mahArAjAo paNa atra sthiti karI gayA che. ekAda varSa pachI vaLI uddezane kAMIka vistAravAmAM Avyo. eTale ke "jude jude sthaLe jaina pAThazALAo kholAI rahI che, paraMtu temAM yogya zikSako to joizeja. mATe zrAvaka bhAI ne paNa abhyAsa karavAnI sagavaDa ApIe to ThIka." e uddezathI saMvat 1955 nA mAgazara mAsathI gRhastha vidyArthIone abhyAsa karAvavAnI sagavaDa ubhI karI, tyArathI Aja sudhImAM lagabhaga 500 vidyArthIoe lAbha lIdho che, ane teomAMnA ghaNAkharAe potapotAnI yogyatA, zakti, sAdhana ane sthiti pramANe paMca pratikramaNa uparAMta jIvavicAra vagere cAra prakaraNa, cha karmagraMtha, traNa bhAga, moTI saMgrahaNuM ane kSetrasamAsa tathA saMskRtamAM DaoN. bhAMDArakaranI prasiddha banne saMskRta copaDIo, sAdhAraNa kAvyo, ane vizeSa abhyAsa karavAnI IcchAvALAoe siddhahemalagvRtti tathA kAvyo, temaja prAkRta vigerene abhyAsa karyo che. dezI nAmuM tathA aMgrejI paNa upagapuratuM zIkhavuM hoya, to tene mATe paNa sagavaDa karI ApavAmAM Ave che. A pAThazALAmAMthI nikaLelA vidyArthIomAMthI jeo vyAvahArika lAInamAM nathI joDAyA, temAMnA ghaNA kharA hesANA pAThazALAmAM ane bahAra jainazALAnA mAstara tarIke, thoDAka upadezako, parIkSako ane saMsthAnA menejara tarIke rokAI zakyA che. zeTha maNibhAI gokaLabhAI (J. P.) e potAnA kAkAnI dikarI nAthI bahenanA TrasTI tarIke saMsthA mATe sagavaDavALuM bhavya makAna baMdhAvI ApyuM, jemAM A pAThazALAnA vidyAthIo abhyAsa kare che, ane zeTha veNacaMde upADelAM bIjAM khAtAMonA vahIvaTanI oNphIsa paNa rAkhavAmAM AvI che. A pAThazALAmAM vidyArthIo pAsethI kaze kharca levAmAM Avato nathI. paraMtu khAnapAna vigere tathA abhyAsanAM sAdhano vinA mUlya pUrAM pADavAmAM Ave che. vidyArthIone yogyatA pramANe mAsika kharca mATe kaoNlarazIpa (ziSyavRtti) paNa ApavAmAM Ave che. - A pAThazALAmAM bahAranA vidyArthIonI saMkhyA abhyAsa karavA Ave, munimahArAjAo abhyAsa kare, zA. kasturacaMda vIracaMdanI vidyAzALAmAM vidyAthIo, munimahArAjAo tathA sAdhvIjIone abhyAsa cAle, A rIte mahesANAne zeTha veNacaMde vidyAnA vAtAvaraNathI bharI dIdhuM hatuM. darekanuM dhyAna mahesANuM pAThazALA kheMcI rahI hatI. Aje ya A pAThazALA potAnA uddezane anusAre yathAzakti prayatna karI rahI che. tenuM phaLa paNa samAjane maLyuM che. tenuM phaMDa paNa sAruM gaNI zakAya. zeTha veNucaMda A kAmathI sauthI vadhAre prasiddha che. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Asukha (7) banArasa pAThazALA, svargastha zAstravizArada jainacArya zrI vijayadharmasUrijIe athAga parizrama veThI kAzI sudhI vihAra karI A pAThazALA sthApI hatI. e pAThazALAne uddeza jaina paMDito taiyAra karavAne tathA muni mahArAjAone sArA vidvAna banAvavAmAM sagavaDa ApavAno hato. saMsthAne makAna apAvavAmAM zeTha veNacaMdano khAsa prayatna hato. A vakhate mahesANAmAM zrIyazovijayajI jaina saMskRta pAThazALA cAlu hatI, chatAM bhedabhAva vinA A saMsthAne madada karavA AcArya mahArAja sAthe vihAramAM sAthe karI keTalIka sahAya karI hatI ane jemAM pAThazALA besatI hatI te, aMgrejI keThIvALuM makAna levA mATe rU. 25000) jevaDI moTI rakama svargastha zeTha vIracaMda dIpacaMda tathA zeTha gekaLabhAI mULacaMda taraphathI sarakhe hissa meLavavI ApI hatI. (8) jaina keLavaNI (samyagajJAnapracAra) khAtuM. A khAtuM, sarva bAjuthI jainatvanuM zreya karavAnA uddezathI sthapAyelA "jaina zreyaskara maMDaLa' nAmanA eka vizALa khAtAnA aMganuM mukhya khAtuM che. jemAM mahesANA pAThazALA zeTha veNacaMdanAM kAmamAM mukhya ane prasiddha che, tema A keLavaNI khAtuM paNa lagabhaga tevuMja mukhya ane prasiddha che. A khAtA dvArA nIce pramANe kAme cAle che - gAmegAma navI navI jainazALAe kholAvavI, jainazALAonI tapAsa karAvavI, abhyAsIonI parIkSA levarAvavI, dhArmika zikSaNanI dizA batAvavI, sudhArA vadhArA sUcavavA, zikSako, vidyArthIo ane AgevAnI kAryavAhakone vakhato vakhata salAha sUcanA ApI teonA kAmamAM madada karavI ane temanI pharajonuM bhAna karAvavuM, maMda sthitie cAlatI jainazALAomAM caitanya preravuM ane baMdha paDI gayelI jainazALAono punarUddhAra karavo, tathA jarUriyAta pramANe mAsika Arthika madada ApavI. jainazALAonA mAsika hevAlo maMgAvavA, tapAsavA ane phAIla para rAkhavA, tathA upayogI sUcanAo karavI vigere kAma A khAtA dvArA karAya che. upara lakhelAM A khAtAnAM kAmakAja calAvavA parIkSako rokavAmAM Ave che ke jeo gAmegAma pravAsa kare che. parIkSako gujarAta, saurASTra, dakSiNa, mevADa, mALavA, mAravADa, vagere pradezomAM pravAsa karI, gAmegAma zALAonI parIkSAo laI InAmo vaheMcAve che, ane meLAvaDAo karI upayogI viSayo upara bhASaNa Ape che. jainazALAonA zikSaNamAM madadagAra thAya e hetuthI zikSaNa mALAnI cAra copaDIo bahAra pADavAmAM AvI che. bALapothI, pahelI copaDI, bIjI copaDI ane trIjI paDI. temAM prathamanI AvRtti khalAsa thaye navI AvRttimAM sUcanAo anusAra ane upayogI jaNAyA. pramANe parivartana paNa karavAmAM AvyuM che. Aja sudhImAM lagabhaga A copaDIonI 33000 kopIono upayoga thayo che. judA judA gAmonI jainazALAone lagabhaga dara mahine rU. 200 jeTalI rakama madada tarIke pahoMcADavAmAM Ave che, jenuM lisTa riporTa vAMcavAthI samajAze. ekaMdara A khAtuM vArasAmAM maLelA jaina jJAnano ja jainomAM sArI rIte pracAra karavAnA uddezathI sthApeluM che. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Amukha (9) zreyasakaramaMDaLa ' aneka peTA udezane samAvI daI bahoLo udeza ane vizALa kAryakSetra dhyAnamAM rAkhIne zAMtamUrti munirAja zrIhaMsavijayajI mahArAjanA upadezathI sthapAyelI saMsthA che. ahIM jaNuMvelAM badhAM kAmomAMnAM ghaNuM kharAM khAtAMo A zreyaskara maMDaLanA uddezane anusarIne tenA aMga tarIke cAle che, ane ghaNuM kharAM mahesANA pAThazALAnA vahivaTa sAthe saMbaMdha dharAve che. zreyaskara maMDaLa nAma rAkhatI vakhate zeTha veNIcaMde vAMdho lIdho hato. te uparathI temanA hadayamAM rahelI namratAnuM mApa kADhI zakAya che. zreyaskara eTale zreyaH karanAra evo artha thAya che, paraMtu "zreyaH karavAnuM ApaNuM gajuM zuM? ane gajA vinA evuM nAma rAkhIe, te garva karyo gaNAya, mATe nAma to "zreyaH Icchaka evA bhAvArthanuM rakhAya to ThIka. ane banI zake teTaluM zreyaH karI batAvavuM, paraMtu tevuM nAma rAkhI garvane sthAna na ApavuM joIe." chatAM bIjA gRhasthonI IcchAthI nAma to "zreyakara maMDaLa" ja kAyama rahyuM. A zeThanI namratA ane nirabhimAna vRttino khyAla ApavAne A dAkhalo basa thaze tathA AraMbhe zUrApaNuM batAvI mAtra ADaMbara karavAnI vRtti teomAM nahotI, e paNa AthI puravAra thaze. (10) Agamedaya samiti pavitra Agama graMthone chapAvavA mATe AgoddhAraka zrIAnaMdasAgarasUrIzvarajI mahArAje asAdhAraNa utsAha ane preraNAthI AgamavAnA zarU karI hatI, jemAM jJAnarucivaMta sAdhu, sAdhvI tathA zrAvaka, zrAvikA sAMbhaLavA besatA hatA. Agane zuddha karI sArA kAgaLo upara sArA presamAM chapAvavAnA tathA vAcanAnA kArya mATe eka samiti sthApavAmAM AvI hatI jenuM nAma "AgAmeAdaya samiti rAkhavAmAM AvyuM. temAM kharca mATe nANuM meLavavA tathA bIjI keTalIka vyavasthA mATe zeTha veNIcaMda samitimAM kAryavAhaka tarIke joDAIne rokAyA hatA. te vakhate paNa temaNe kharekhara temAM jhaMpalAvyuM ja hatuM. A khAtAmAM paNa hajAro rUpiyA meLavI ApyA, jethI ghaNu kharA Agame chapAI gayA. atyAra sudhImAM bahAra paDelA sATheka granthomAMthI moTA bhAgane prakAzanamAM mUkavAnuM mAna temane maLe che e AnandanI vAta che. (11) memAnonI bhakti karavAnuM khAtuM. (12) dIkSA ye tenI pAchaLanA kuTuMbIone sahAya karavAnuM khAtuM. (13) saMyamIone oghA, pATA, kAmaLa vagere upakaraNanI sagavaDa ApanAra khAtuM. (14) zrItIrthaMkaranAM pAMce kalyANakonA divase temanI bhakti karavAnuM khAtuM. (15) gAme gAmathI sAdhu sAvIo pustako maMgAve te pUruM pADanAruM khAtuM. (16) jIrNa thaelAM pratimAjIone lepa karAvavAnuM khAtuM. (17) sAdhu sAdhvIone osaDanI sagavaDa ApanAruM khAtuM. (18) pustako chapAvI alpa mUlya ke vinA mUlya bheTa ApanAruM khAtuM. (19) pAlItANAmAM sAdhu sAdhvIo vagerene dhArmika sUkSama bodha maLavA mATe abhyAsanI sagavaDa ApanArI pAThazALA. (20) pAlItANAmAM girirAja upara dareka prabhunI ladhUpathI bhakti karanAra khAtuM. (21) pAlItANAmAM yAtrALuone dharmazALe beThAM vaidya tathA auSadhanI sagavaDa ApanAra khAtuM vagere nhAnAM moTAM ghaNAM khAtAMo temaNe kholyAM. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 Asukha sAmAnya dinacaryA paramArthika kAryonI ATalI badhI pravRtti chatAM teonI dainika dharma saMbaMdhI karaNI cAlu hatI, temAM khAmI AvavA detA nahi e saMbaMdhamAM thoDoka isAro karIe. savAramAM namokkAra smaraNa pUrvaka vhelA uThI, prAtaHpratikramaNa karI letA. pachI dizA jaMgala jai AvI darzana karI, ekAsaNAdika vrata na hoya to dUdha vAparatA. munimahArAjano yoga hoya to avazya vyAkhyAna sAMbhaLavA jatA. tyAMthI AvI prabhupUjAmAM sAro samaya gALatA. pachI jamI lagabhaga bAra eke paravArI saMsthAmAM AvI tenAM kAmakAja saMbhALatA. AvelI TapAla vigere vAMcI lai, tenA yogya javAbo lakhavAnI sUcanA ApI sAmAyika karavA besatA, ane temAM potAnA haMmezanAM prakaraNo, stavano vigereno nitya pATha karatA; chatAM sAmAyika mATenA TAIma ane saMkhyAnI niyatatA nhotI. sAMja paDavA Ave eTale vrata na hoya to vALu, darzana, pratikramaNa vagere Avazyaka karI pAchA khAsa TapAlano javAkha athavA saMsthAne lagatAM khIjA kAmanA kAgaLo lakhAvatA ane lagabhaga daza vAgyAne sumAre sUI jatA. teo hammeza khanne vakhata pratikramaNa karatA hatA; musApharImAM paNa A niyama cUkatA ja nahIM; game tyAre moDI rAtre gADI pahoMce to te vakhate paNa pratikramaNa karavAnuM bhUlatA nahIM. kadAca gADIne AvavAnI vAra hoya to pratikramaNa karavA besI jAya, ne koi vakhata ullAsamAM caDI jAya, to gADI AvIne cAlI paNa jAya, tenuMye kAMi nahIM. je gADIthI utarIne na karI zakAya tema hoya ke rAtre ke savAre utaravAno vakhata maLe tema na hoya, to pachI sAmAyika uccaryA vinA gADImAM ja SaDAvazyaka karI letA, paraMtu pratikramaNa karavAnuM cUkatA nahIM. guru mahArAjano joga hoya to jarUra temanI samakSa ja SaDAvazyaka karatA ane te ubhA ubhA ne vidhisara. sajhAya, stavana ke vaMdittAsUtra teo bahu ja ekAgratAthI bolatA ane je padothI vadhAre ucchvAsa Avato te pado vAraMvAra taTvIna thaIne kholatA. jinapUjA prabhupUjAmAM to zeTha veNIcaMda jinamaMdiramAM praveza kare eTale mUrtimatI bhaktidevI ja tyAM soMllAsathI vilasI rahe. traNa nirdi" no temano uccAra kevaLa vidhi sAcavavA pUrato na rahe, paraMtu sarve sAvadya vyApArono te vakhate niSedha ja thaI jAya ane pUjAmAM tahInatA ja AvI jAya. potAnI meLe prakSAlana, aMganuMcchana vigere kare; pachI bhAvapUrvaka vividha dravyothI aSTaprakAre pUjA kare. pUjAnAM upakaraNo ane dravyo suMdara pasaMda karatA--bhaktimAM vadhAro thAya tevAM. rakAkhI, vATakI, ( dhRpAdhAnaka) padhANuM, phAnasa vigere upakaraNo cAMdInAM rAkhatA. kesara, kharAsa, sukhaDa, grUpa vigere dravyo paNa potAnAM ja vAparatA. prabhupUjAmAM puSpo to roja niyasita hovAM ja joie ane te sArAMmAM sArAM ane sugaMdhita. game te kharce paNa puSpa vinA to cAle ja nahI. puSponA uttama hAra vigere vadhAre pramANamAM maLe to temanuM mana harSathI nAcavA lAge ane jo joie teTalA na maLyA hoya to turata gAmamAM mALIne ghere ghera ke dahere dahere mANasa mokalIne jyAM mALI-mAlaNo hoya tyAMthI mAMge teTalI kiMmata kharcIne paN puSpo meLavavAno Agraha rAkhatA. A rIte vividha prakAre dravyapUjA karI lai bhAvapUjAmAM jyAre taddIna thatA hatA tyAre, ucca svare je ulllAsathI prabhuguNasmAraka stavano kholatA hatA, te Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Asukha 11 ullAsa kharekhara anukaraNIya thaI paDato hato. A udyAsa eTalI to uMcI kakSAe jato ke jyAre page ghugharA bAMdhI teo nAca zarU karI bhaktimAM lIna thatA hatA, tyAre AjImAjInA mANasomAM paNa bhaktino rasa jAgrata karI detA, ane kSaNa vAra sAMsArika vAsanA bhUlAvI daI bhaktirasa zI cIja che teno rasAsvAda cakhADatA hatA. Ama prabhupUjAmAM keTalo vakhata jAya tenI gaNatrI ja na rahe. jamavAnuM jamavAne ThekANe rahe ne zeTha veNIcaMda to bhaktirasamAM DUbaDUbA hUkhyA hoya. kuTuMbakabIlAne thoDI aDacaNa to paDavA mAMDI, paraMtu zeTha pratye sarvanI to bhAvavRtti hoya. to paNa pote, koine potAne nimitte harakata na thavI joie evuM vicArIne jamavAnI goThavaNu jIddI karI lIdhI. sAmAnya rIte teo aSTaprakArI pUjA to roja karatA hatA ane pahelAM to evo ja niyama hato ke 'prabhu pUjA karyA vinA dAtaNu paNa na karavuM.' A niyamanA pAlana khAtara lAMkhI musApharImAM savArane vakhate jyAM jinamaMdira vigerenI sagavaDavALuM sTezana Ave ke utarI paDe ane sevA pUjA karI bhojana lai khIjA TAIme AgaLa vadhatA. paraMtu potAno niyama sAcavavAmAM jarA paNa khAmI na Ave, tenI bahu ja kALajI rAkhatA, turata savAra sAMja jinadarzana cUkatA nahIM, ane banne vakhate uhvAsa pUrvaka dazAMga ke agaranA dhUpathI pa pUjA karatAM hammeza naivedya mUkavAnuM bhUlatA nahIM, pAThazALAnA rasoDe paNa khAsa niyama karIne hammeza kramavAra eka eka jinamaMdire naivedya mUkavAnI paddhati rakhAvI. munimahArAjAonA lAbha turata saMyamI varga tarapha emane ghaNo ja pUjyabhAva hato. koi paNa vakhate pAThazALAmAM ke te pote jyAM hoya tyAM koi paNa munimahArAja ke sAdhvIjI mahArAja AvI caDe, to ja game tevuM hAthaparanuM kAma choDI dai vinayapUrvaka ubhA thai jaI harSathI ghelA thaI vaMdana kare ane pachI vinayAdi khabahumAnathI pUche--sAheba ! kema padhAryA ? zo khapa che? je cIjano khapa hoya, te pUrI pADe ja chUTako. te alpa mUlyanI ke adhika mUlyanI hoya, prApya hoya ke duSprApya hoya, potAnAthI zakya hoya ke khIjI rIte zakya hoya, paNa te pUrI pADavAno prayatna karye ja chUTako. AvI ja rIte koi munimahuArAjAo mahAragAmathI koI vastuno potAne khapa che ema jaNAve to potAne pUchyA vagara paNa pUrI pADavAnI saMsthAnA mANasone spaSTa bhalAmaNa karI rAkhI hatI. ApaNe temanA satpravRttimaya jIvanamAM joi gayA ke munimahArAjAone lagatAM khAtAMo rAkhIne teone saMyamayAtrAmAM anukULatA thAya tevAM sAdhano pUrAM pADavA mATe keTalI kALajI rAkhI che? AvI pravRtti uparathI pUjya AcArya zrIvijayAnaMdasUrIzvara (AtmArAmajI mahArAja) emane sAdhu-sAdhvInA bhrammA piyA" kahI oLakhAvatA hatA. A rIte bhagavaMtanA zAsananA staMbhabhUta saMyatavarganI rakhene AzAtanA thaI jAya tene mATe bahu ja sAvaceta rahetA, eTaluM ja nahIM paraMtu temanI jema bane tema bhakti karavAnuM, ahumAna karavAnuM cUkatA nahIM. koi munimahArAja sAthe koI vicAramAM matabheda paDe to teTalA aMze taTastha rahe paraMtu temanA pratye muni tarIke to abhAva na ja lAve. vaLI vRddha Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Amukha ummara chatAM vaiyAvRttva vigerethI teonI caraNusevA paNa eTale sudhI karatA ke munino zArIrika zrama ocho thai jAya. koI paNa munimahArAja ke sAvIjIne zarIre rogAdika kAraNe azAtA vartatI hoya to, tene mATe auSadhopacAranAM sAdhano vigerethI tenA paricarcA karavAmAM jarAye kacAza na rAkhe ane bahAragAma paNa banI zake tyAM sudhI sAravAranI yojanA kare. dararoja banne vakhata vhoravA mATe-lAla devA mATe munimahArAjane vinaMti karavA ghaNI vakhata jAte jAya ne Agraha karI teDI lAvI ucchvAsathI annodaka vhorAve; temAM paNa jo pAtra potAnA hAthamAM AvI gayuM to pachI khAkI ja na rAkhe! supAtradAnanI anumodanA karatA jAya ane atizaya rAjI rAjI thatA jAya. vidvAn hoya ke sAmAnya zaktivALA munimahArAja hoya paraMtu jo teno joga hoya to vyAkhyAna vaMcAve, pote sAMbhaLe ane khIjAne sAMbhaLavA prere. A rIte gurumukhathI jinavANI sAMbhaLavAno teo Agraha rAkhatA hatA. jema teone jJAna para prIti hatI ane tenI nizAnI tarIke jAte bhaNatA ane bIjAne bhaNavA gaNavAmAM madadagAra thavAya tevA prakAra yojatA, tema ja temane cAritradharma upara prIti hatI, e to jagajAhera che. potAne cAritra levAnI ghaNI vAra tIvra icchA thaI AvatI. paraMtu ghaNA ghaNA munimahArAjAonA rokANathI ja rahyA hatA. eka to vRddha ummara ane vaLI zAsana sevAnAM je bhagIratha kAryo temaNe upADyAM hatAM, temAM skhalanA na thAya e hetuthI ja mAtra rokANa karavAmAM AvatuM. to paNa zeThane eTalethI saMtoSa vaLe kharo ke ? dIkSA nathI levAi te khAtara amuka varSo sudhI cha viga'no tyAga rAkhyo. pachI paNa. ghIno tyAga rAkhI tela vAparatA hatA. paraMtu AMkhane arDacaNa AvavA lAgI ane chevaTe eka AMkha gai paNa kharI. Akhare keTalAka munimahArAjAonI AjJAthI niviyAtuM ghI vAparavAnuM rAkhyuM hatuM. temanI bhAvanA hammeza evI rahyA karatI hatI ke dIkSA e samyag cAritra pALavAno dhorI mArga che. cAritra vinA traNe kALamAM AtmakalyANa asaMbhavita che. kyAre e samaya udayamAM Ave ?" AvI bhavanAzinI bhAvanA temanA dilamAM hammeza rahyA karatI. temanI jiMdagI hRdayanA bhAvathI sAdhu jevI kahI zakAya ane temane nikSepAnI dRSTithI dravyamuni paNa kahevA dhArice to kahI zakAya evI temanI AtmapariNati rahetI. A saMyamadharmanI vizeSa vizeSa prakAre ArAdhanA karavAnAM hetuthI ja teo mahinAmAM 15 pauSadha vrata karatA. uparAMta, khAsa moTA parvadivaso hoya te to judA ja ane pauSadha na hoya te divase khAsa kAMma sivAya divasano ghaNo bhAga sAmAyikamAM ja gALatA. tathA ghaNI vakhata divase kAma karI rAtre pauSadha laI letA. vaLI "mArAthI dIkSA to levAtI nathI, paraMtu koi bhAviAtmA dIkSA le to tene madada karavI, tathA tenA saMyamadharmamAM jema vadhAre sahAyaka thavAya tema to avazya karavuM ja joie, jethI karI bhavAMtaramAM paNa e prasaMga prApta thAya." A uddezathI ja temaNe dIkSA lenAranA kuTuMSIone mATe sahAyaka khAtuM vigere khAtAMo kholyAM hatAM. A khAtAMo kevaLa je te jarUrane lagatAM khAtAM kholavAM joIe", evA mAtra kAryavAhaka tarIkenA Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Amukha kartavya tarIke kholavAmAM nhotAM AvatAM, paraMtu tenI pAchaLa potAno AtmA bhaLato, raMgAto, ane ane teTaluM jAtathI te pramANe vartana rAkhatA, eTale aMtaranI UrmimAMthI te te khAtAMonI yojanA jAgatI, ane khAtuM astitvamAM AvatuM. arthAt zeTha veNIcaMdamAM varlDa popadeze pAlityam' nhotuM. 13233 tapazcaryA tarapha na zeTha veNIcaMdanuM tapasvI jIvana paNa herata pamADe tevuM che. jaina dharmanAM anuSThAnomAM tapane to pradhAna pada che" ema jainetara prajA paNa sArI rIte jANe che; dilhImAM eka zrAvikA aene chamAsika tapa karyo hato, jene pariNAme te vakhatanA mogala bAdazAha samrAT akabaranuM dhyAna kheMcAyuM, ane eTalethI na aTakatAM tene jaina dharma viSe jANavAnI jijJAsA thAya che. AcArya zrIvijayahIrasUrIzvarajI mahArAjane kholAvI temanI mulAkAta le che ane piraNAme te eTalo badho raMgAi jAya che ke musalamAna sAmrAjyamAM khAsa karI koi paNa musalamAna, pavitra jaina tIrthasthaLo ane parvatonI AjImAjI hiMsA vigere karI AzAtanA na kare, athavA yAtrAM vigeremAM aDacaNa na kare, athavA to e sthaLo julma karI anyAyathI paDAvI na le, te mATe pUrvAparanI sthiti kAyamanI svIkArI lai, bhaviSyanA jamAnAmAM paNa aDacaNu na Ave, tevI jAtanI pAkI goThavaNa karI Ape che, vigere vigere. A khudhI zarUAta eka khAInA mahAtapamAMthI janme che ke je sthitino vAraso Aje ApaNe bhogavIe chIe. A tapano A jAhera prabhAva hAla thoDA ja saikA pahelAMno chatAM jaina saMghamAM to tapazcaryAnI pravRtti pUrvAparathI cAlatI ja Ave che. topaNa temAM strIvargano moTo bhAga tapazcaryA karanAra vizeSa hoya che ane ghaNA dIrgha eTale mahino mahino ane tethI paNa uparAMta vakhatanI tapazcaryA karanAra te ja varga che. pramANamAM ochA chatAM puruSavargamAM paNa tevA tapasvI puruSo dareka jamAnAmAM maLI Ave che. AvI ja rIte ApaNA caritra--nAyaka paNa eka` ugra tapasvI hatA. temaNe jIMdagImAM karelI tapazcaryAnuM eka moTuM lisTa thAya. koNa evuM lisTa rAkhe ? kyAM te uparathI inAma levAnuM hatuM? jyAM zuddha AtmakalyANanI icchAthI ja tapazcaryAM thatI hoya, teno dekhAva koi rIte thai zake kharo? zeTha veNIcaMdanuM jIvana kevaLa tapasvI jIvana ja kahI zakAya. vrata vinA koi divasa prAyaH chuTTA to hoya ja nahIM, ochAmAM ochuM besaNuM ke ekAsaNuM to hoya ja. tithie upavAsa athavA chaThThuM ane aThThama to vakhato vakhata cAlu ja hoya. dareka tithi, jevI ke pAMcama, AThama, caudaza, vigerenI zAokta ArAdhanAo temaNe vidhipUrvaka karI hatI. paryuMSaNA parvamAM to aThThAi ane sAthe cosaTha pahorano pauSadha hoya ja. vaLI pratikramaNa tathA dareka kriyA ubhA rahIne vidhipUrvaka karavAnI ja. upadhAna tapa paNa temaNe karela che. A uparAMta, saMvat 1981 nI sAlanA comAsAmAM pAlItANAmAM rahI temaNe mAsakSaNa (eka mAsanA upavAsa) karyuM hatuM, ane te ghaNI ja sArI rIte samAdhi pUrvaka pUrNa thayuM hatuM. bhAvanA 13 A rIte tapa, kriyAnuSThAna, pUjA-bhakti, sAmAyika, devadarzana, tIrthayAtrA, jJAnAbhyAsa, khIjAo mATe dhArmika sagavaDo pUrI pADavAnI kALajI ane tene aMge aneka khAtAMo ughADavAnI pravRtti, tenA vahIvaTo, teno pracAra, A badhI dharmamaya- zuddha pravRttiomAM rahevA chatAM, Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 Amukha hameza temanA manamAM ema ja rahyA karatuM hatuM ke "arere! jIvananuM sArthakya kAMI thatuM nathI, khiNa lAkheNI jAya che. eka peNa paNa zrIvItarAgadharmanI ArAdhanA vinA gumAvAya ja kema?" ema ghaNI vAra bolatA. - Azcarya to jarUra thAya che ke A muThThI hADakAne mANasa dinarAtanI pratyeka ghaDI paLa AvI rIte zubha pravRttiomAM vitADe, te vakhate temanI mAnasika zuddhatA keTalI badhI rahetI haze? eka yuvAnane zaramAve tevA temanA utsAhanuM pUra keTaluM badhuM jesamAM vahetuM haze? ane A utsAha temanA AtmAne zubha adhyavasAyanAM keTalAM badhAM sthAnako sudhI ahaDAvI jato haze? tenI to ApaNe kalpanA ja karavI rahI. vaLI "jIvananuM sArthakya kaMI thatuM nathI" evI jAtanI vadhAre dharma karavAnI tIvra tatparatA A badhuM ApaNane zeTha veNacaMdamAM kaMIka aneruM baLa hatuM ema jarUra sUcave che. evI vyaktio bahu viralA ja hoya che. aMtima avasthA ane vyavasthA zarIra-zaithilya zeTha veNIcaMda koI bhAre vidvAna, mahAna padavIdhara muni mahArAja, moTo hoddedAra adhikArI, mahAna zrImAna gRhastha, mahAna yogI ke moTI lAgavaga dharAvanAra puruSa na hovA chatAM, e badhAne Azcarya pamADe tevAM kAmo mAtra nikhAlasa vRtti, AtmabaLa, manobaLa, aDaga zraddhA ane satata daDha prayatane pariNAme karI zakyA. temaNe potAnI AkhI jIMdagI eTale ke tana ane mana ba, kazI paNa paravA karyA vagara zubha kAme khUba kharcA che jeno vicAra karatAM paNa ApaNane parizrama paDe che. A rIte sArthaka thayelAM tana ane mana paNa chevaTe to thAke ja ne? kAraNa ke te paNa kSaNika ja hoI nAza pAmavAnA svabhAvavALAM che. tema chatAM temAMthI sthAthI lAbha uThAvI levo e zeTha veNIcaMda jevA manobaLI puruSanuM kAma che. Akhare zarIra thAkayuM, ane te saMvat 1982 nI sAlamAM paryuSaNa pachI te kharekhara thAkayuM. jIrNa tAva rahevA lAgyo, udharasa vadhAre vadhAre jora pakaDatI gaI, khorAka ghaTato gayo, azakti vadhatI gaI, magajamAM zUnyatA AvatI gaI ne zabdomAM khalanA zarU thaI. uMcA prakAranA dezI auSadho lIdhAM, paNa tethI zuM? teNe kAra na karyo, te na ja karyo. basa, zarIranuM zaithilya cAlu ja rahyuM. Atma-pariNati AvI paristhitimAM paNa potAnAM dhArmika anuSThAna temaNe hotAM choDyAM, kAraNa ke te temanAM prANa hatAM. te choDyAM kema chUTe? darzana, pUjA, sAmAyika, pauSadha, pratikramaNa ane chevaTe potAnAM nityanAM prakaraNo vigerenuM vAMcana, manana vigere ekeeka pravRtti cAlu rAkhI ja hatI. chevaTe bIjAnI madadathI paNa jyAM sudhI zarIre alpa paNa zakti ApavAnI hA pADI, tyAM sudhI tana ane mananI zakti lagAvIne. uparAMta, sArI sArI bhAvanA poSaka bIjA graMtho paNa bIjA pAse vaMcAvIne sAMbhaLatA hatA. basa e zubha pravRtti athavA zAMtithI paDyA rahevuM. kazI azAMti nahIM, bIjAne potAnI sevAno trAsa na thAya, tevuM saMkucita vartana, hAyavoya, ke Artaraudra dhyAna nahIM. kadAca koI vakhata vedanA vadhAre jaNAya to "o! bhagavAna!" eTalo ja mAtra zabdoccAra karatA, Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Amukha 15 Ama chatAM pATaNano prasiddha saMgha yAtrA karI pAcho vaLI mhesANA AvatA saMghavIjInuM sanmAna karavA hAra lai saMvat 1982 nA vaizAkha zudi bIja ne divase ubhA rahelA jovAmAM AvyA hatA. koI tamiyata jovA Ave, to sArUM che" eTalo ja sopacAra javAma ApatA. zarIranI AvI zithilatAthI sAdhAraNa rIte potAne mAlUma paDI gayuM hatuM ke have A mAMdagImAMthI bacavuM muzkela che. eTale potAnA AtmahitamAM upayogI thAya tevI ja pravRtti kevaLa rAkhatA. arthAta potAnuM saghaLuM lakSya "Atma hita kema thAya?" te tarapha doreluM hatuM. ane jyAre chevaTanI sthitinA divaso pasAra thatA hatA te vakhate pathArImAM paDyA paDyA paNa svayaM mAnasika pratikramaNa karI letA hatA, ema vAMdA devA vigere aMgaceSTA parathI jaNAtuM hatuM. nasokAra maMtranuM smaraNu kharAkhara cAlu ja hatuM, te paNa AMgaLInA veDhA upara pharatA aMguThAnI ceSTA parathI jANI zakAtuM hatuM. khALapaNathI jIvanabharanA saMskAronuM A pariNAma. saMvat 1983 nA Akhare jeTha vada 9 ne gurUvAranA divasa AvI pahoMcyo. te divase savArathI ja zarIra bagaDavA mAMDyuM. daza vAgyA pachI to cheka bagaDyuM, ane vyAdhiothI gherAI gayuM; chatAM zAMti, samatA, samAdhi jAye ochA thayA nhotA. kuTuMbIjano pAse ja hatA ane namoskAra maMtra, cAra zaraNu, tathA smaraNo vigere askhalitapaNe saMbhaLAvavAnuM cAlu ja hatuM. gAmamAMthI loko moTI saMkhyAmAM jovA AvavA lAgyA ane dilagIra thatA gayA. Akhare samaya gaMbhIra banyo. AyuSya pUrNa thayuM! sAMjanA 7ne 35 miniTe A puNyAtmAe 69 agaNottera varSanI ummare nazvara dehane tyAgI zAzvata kIrti prApta karI. A vakhate paNa cihnomAM khAsa karIne kazo pheraphAra na thayo. jANe soDa tANI sukhapUrvaka zAMtimAM sUtA hoya ! A pramANe bhArata varSano jaina dIpaka gula thayo! jaina zAsanarUpa gaganamAMthI camakato tAro asta thayo!! jainono karmavIra mahAtmA laya pAmyo !!! upasaMhAra upasaMhAra amArI bhASAmAM na karatAM eka prasiddha ane vidvAna svargastha jainAcAryanA ja zabdomAM karavAthI kuMdanamAM jaDelA hIrAnI mAphaka te vadhAre zobhI uThaze. pustakanuM nAma kanyA vikraya niSedha" che. temAM tenA lekhaka yoganiSTha zrImad muddhisAgara sUrIzvare arpaNa-patrikA dvArA je udgArono AvirbhAva karyo che teno khAsa upayogI bhAga ApavAmAM Ave che-- vikrama saM. 1953-54 nI mArI gRhasthadazAmAM tamAro paricaya thayo. tamane gurU mahA rAja zrIvisAgarajI mahArAje upakAra karyo. tamArI dharmapatnI maraNa pAmyA bAda tamArUM lakSya dharma upara vizeSa lAgyuM ane vi. saM. 1954 nA kArataka mAsamAM gurU mahArAja zrIravisAgarajI mahArAjanA pramukhapadethI zrIpaMjAkhI muni dAnavijayajIe jaina pAThazALA sthApavAno upadeza Apyo, te tamoe jhIlI lIdho ane mhesANAnA saMghe gurU mahArAjanA AdezathI jaina saMskRta pAThazALA sthApana karI. e pAThazALAmAM munirAja zrIkapUra vijayajI ane mArUM Ajola gAmathI bhaNavA mATe AvavAnuM thayuM. pAThazALAmAM dhArmika keLavaNInI sAthe iMglIza bhASAnuM jJAna ApavA mATe meM mArA vicAro jaNAvyA. tamAre ane mAre te saMbaMdhI matabhedathI vaimanasya utpanna thayuM topaNa te amuka vicArabheda hovAthI paraspara dharmarAgamAM khAmI paDI nahi. tamoe aThThAvIsa varSathI karmayogInI peThe jaina dharma ane jaina saMghanI sevA vagere jaina dhArmika Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Amukha kAryo karavAmAM niSkAme jIvana homyuM che. tamo parastrItyAgI, bAra vratadhArI zrAvaka che. sanAtana prAcIna paraMparAgama dRSTivALA junA vicAravALA cho tathA sAdhuonA guNAnurAgI cho. jaina pAThazALAo sthApavAmAM tamoe uttama Atmabhoga Apyo che. jaina zreyaskara maMDaLa sthApIne temAM tamoe sAro AgevAnImAM bhAga lIdho che, to mahesANA jaina saMskRta pAThazALAne satyAvIsa varSathI calAvI rahyA cho. jyAM tyAM dhArmika kAryo karavAmAM ahaMkArane dezavaTo ApIne kevaLa sAdAIthI pravartIne sAdAInuM AdarzajIvana gALo cho. tathA sarva sAdhu sAdhvIonI sevAbhakti karavArUpa vyavahAra dharmamAM gulatAna banI gayA che. AtmAthI che, jaina komanI unnati karavA jyAM tyAM tamArI laganI jevAmAM Ave che. kanyA vikya doSa niSedha tathA bALa lagna niSedha karavAmAM tamArI pravRtti che. huM tamane eka karmayogI zrAvaka tarIke oLakhI zakyo chuM, ane tethI sAmAnya vicAra 2mAM matabheda paraspara hovA chatAM tamArA aneka saddaguNonA rAge tamArA guNone prakAzita karI guNAnurAga vRddhayarthe tamane A pustaka arpaNa karuM chuM." A pramANe mahesANAnA jANItA dharmavIra jaina vepArI zrImAna dharmaniSTha zeDa veNIcaMda sUracaMda vRddha vaye videha thatAM temanA maraNathI gujarAtanI jaina kome eka Adarza tapasvI ane paramArtha parAyaNa dAnavIra dharmaniSTha nararata gumAvela che. je ke mahUma zeTha jUnA jamAnAnA hoI jUnA vicAravALA hatA chatAM teoe vepAra ane dharmano potAnA jIvanamAM suyoga karI yuvAna vepArI prajAne jIvananuM zreSTha ane anukaraNIya udAharaNa pUruM pADyuM che. sadagatanI dharmasevAo agaNita ane amUlya chatAM nirabhimAnI ane abola hatI. temanuM ucca cAritra, prAmANikatA ane vizvAsanA sikakA samAna hatuM. temaNe potAnI ane potAnA hastaka cAlatI aneka khAnagI ane jAhera dharmAdA saMsthAone vahIvaTa eTalI saMbhALapUrvaka ane cekho rAkhelo che ke hAlanI jAhera saMsthAo, jAhera pravRttio ane jAhera kaMDonA cAlakone te dhaDo levA yogya thaI paDaze. mahamanA prabhumaya AtmAne anaMta zAMti IcchI jaina tathA anya gUjarAtI yuvAno svargasthane pUjya pagale cAle, evuM prAthI viramIe chIe. amAruM vaktavya pUruM karIe te pUrve je Agamedaya samiti dvArA apUrva bahAra paDyA che ane paDe che te samitine sAmAnya itihAsa Ape e asthAne lekhAze nahi. sthApanA A saMsthAnI sthApanA amadAvAda jIllAnA viramagAma tAlukAnA bheyaNI gAmamAM vikrama saMvata 1971nA mahA suda 10 (I. sa. 1915 nI jAnyuArInI 25mI tArIkha)ne semavAre karavAmAM AvI che. A bhecaNI gAmanI khyAti jaina samudAyamAM ghaNI mazahura che, kAraNake A gAma 19mA tIrthaMkara zrImallinAthanI yAtrAnuM dhAma che. paMnyAsa zrIAnaMdasAgara (AgaddhAraka jainAcArya zrIAnaMdasAgarasUrIzvara)nI sUcanAthI tathA paMnyAsa (svargastha) Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Amukha 17 zrImaNivijaya, paM. zrImedhavijaya (zrIvijayamedhari), paM. zrIAnaMdavijaya ane khIjA jUdA jUdA gacchanA anya jaina munivaryoM tathA dhaNA jaina bhAionA abhiprAyathI ( sva. ) roDa veNIcaMda sUracaMda tathA anya gRhasthAe A saMsthAnI sthApanA karI hatI. te divasa zrImallinAthanI pratiSThAneA haiAvAthI dhaNA jaina gRhasthA temaja zramaNA ekatra thayA hatA. uddeza-- (1) gItArya munirAja pAsethI anya munivaryo AgamAnI vAcanA lai tenA abhyAsa karI yathArtha sodha meLave tathA (2) vidvAna munirAjonI dRSTi heThaLa zedhAvIne joitI saM khyAmAM zuddha pratA chapAvI tene pracAra karI zakAya e uddeza lakSyamAM rAkhIne A saMsthA sthApavAmAM AvI che. AgamAya samiti dvArA atyAra sudhImAM moTe bhAge mULa granthA bahAra paDatA hatA, paraMtu saM. 1978nI ratalAmanI sabhAmAM bhASAntara ADhi chapAvavAnA TharAva thayelA heAvAthI have te dizAmAM paNa kArya karavAmAM Ave che. kArya siddhi-- pahelA hetunI pUrti karavA mATe pATaNa ( uttara gujarAta), kapaDavaMja ( kheDA jIllo ), amadAvAda, surata, pAlItANA ane ratalAma ( mALavA )mAM AgamenI vAcanAne prabaMdha yeAjavAmAM AvyA hatA. AnA lAbha ghaNA sAdhu-sAdhvIoe lIdhA hatA. bIjA hetunI pUrNatA mATe A saMsthAe Agama vagere jaina dharmanAM pustaka chapAvI bahAra pADyAM che jenI savistara vigata aMtamAM jAherAteAmAM ApavAmAM Ave che, kAryavAhaka maMDaLa A saMsthAnA sarvasAdhAraNa maMDaLamAM dhaNA sabhAsadeA che, temAM kAryavAhaka maMDaLanA sabhAsado nIce mujakha che. ma 1. zeTha kuMvarajI ANaMdajI kApaDiyA 2. ,, cunIlAla chaganacaMda oNk 3. kamaLazI gulAbacaMda 23 22 4. 5. 6. maNilAla sUrajamala javerI 7. bhogIlAla hAlAbhAI 11 8. zA. jIvaNacaMdra sAkaracaMda javerI 19 'sUracaMda purazeAtamadAsa badAmI kezavalAla premacaMda meDhI 19 bhAvanagara. surata. rAdhanapura. surata. amadAvAda. pAlaNapura. pATaNa. sukhAi. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Amukha kAryAlayo- thoDA vakhata sudhI A saMsthAnI ophIsa jayAM Agama-vAcanAnuM kArya thatuM hatuM tyAM rAkhavAmAM AvatI hatI ne jarUra pramANe bIjA sthaLe sagavaDa mATe pheravavAmAM AvatI hatI. hamaNAM A saMsthAnI mukhya oNphisa muMbAImAM javerI bajAramAM rAkhavAmAM AvI che, jayAre A saMrathAnI granthonA vecANa mATenI zAkhA suratamAM zeTha devacaMda lAlabhAInI dharmazALAmAM rAkhelI che. ane A javerI bajAra, muMbaI saM. 1884, vasanta paMcamI zukravAra, tA. 27 jAnevArI 1928. ) jIvaNacaMda sAkaracaMda javerI mAnada mancI. 1 zrIyuta veNIcaMda sUracaMdanA thayelA zoka bharelA avasAnane lIdhe khAlI paDelI jagyAe emane nImavAmAM AvyA che. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA "yo vizvaM vedavedyaM jananajalanidherbhaGginaH pAradRzvA paurvAparyAviruddhaM vacanamanupamaM niSkalaGkaM yadIyam / taM vande sAdhuvandhaM sakalaguNanidhi dhvastaroSadviSaM taM buddhaM vA vardhamAnaM zatadalanilayaM kezavaM vA zivaM vA // 1 // " - sragdharA - akalaGkastotre ( zlo0 9 ) zrI bhaktAmara stotra samIkSA nAmaniSpatti: +--- nAmakaraNaM kAraNaM bhavati / prAyaH tad viSayanirdezAtmakaM vartate yathA taccArthAdhigamasUtram / tatrApi yadA kimapi nAma vizeSato vibudhavarge vallabhatAmeti, tadA tatpadAtmakanAmakAH kRtayaH sambhavanti, yathA - bindu - mukha- vArtika- taraGgiNI - samuccayAdipadAntavAcI kRtikalApaH- tattvabinduH, nyAyabinduH, yogabinduH, dharmavinduH, jJAnavinduH parIkSAmukhaM hetumukham taccArtharAjavArtika, taccArthazlokavArtikaM, mImAMsAzlokavArtikaM, pramANavArtikaM, jainatarkavArtikaM, nyAyavArtikam ; zRGgAravairAgyataraGgiNI, rasataraGgiNI, adhyAtmataraGgiNI, nyAyAmRtataraGgiNI, upadezataraGgiNI, jJAnataraGgiNI, tattvataraGgiNI; arhatsahasranAmasamuccayaH, zAstravArtAsamuccayaH, yogadRSTisamuccayaH, jItasArasamuccayaH, pramANasamuccayaH, zikSAsamuccayaH, syAdizabdasamuccayaH, praznottarasamuccayaH / zrImAnatuGgasUrIzasandRbdhasya prastutasya bhaktAmara stotrasya nAma na ca viSayavyaktI karaNAtmakaM na vA lokapriyapadAntadhAri kintu prArambhikapadAvabodhakaM samasti, AcAryazrI siddhasenadivAkarakRta kalyANamandira stotrasyeva ( atredamavadhAryaM dhIdhanairyad jainasampradAyAnusAreNa tArkikacakracakravartinaH zrIsiddhasena divAkarAH kalyANamandirastotravidhAtAraH ) / eSA zailI svayaM kavivareNa kakSIkRtA na veti praznasya nirNayAtmakamuttaraM duHzakaM, yatheSTasAdhanAbhAvAt / na kevalaM pracaliteyaM paddhatiH jainasaMskRtasAhitye, kintu jainaprAkRta sAhityamapyuddizya idaM vaktuM na sarvathA'sthAnIyaM yataH zrIbhadrabAhukhAmikRtasya stotrasya uvasaggahareti nAmnA prasiddhasya, zrIpaJcapratikramaNaviSayakAnAmanekeSAM ca sUtrANAmapi tathAvidhA prakhyAtiH / vaidikasAhitye 'pi prathA evaMvidhA dRzyate, yataH Rgvedasya nAdIyasUktanAmakaraNe tadAdistha 'nAsadAsI' ditipadaprayogo hetuH / 1 brahmANam / 2 etad yathA- "nAsa'dAsa'no sadA'sIt ta'dAni' nAsId rajo no vyo'mA pa'ro yat / kimAva'rIya' kuha' kasya' zarma'nnambhaH kimA'sa'dgaha'naM gabhIram" (a08, bha0 7, va0 17 ) // Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara stotrasya padyasaGkhyA gIrvANagIrgumphite padyAtmake'smin bhaktAmara stotre kiM catuzcatvAriMzat padyAni utASTacatvAriMzaditi praznaH, digambarasampradAye ekatriMzattamapadyaparyante nimnalikhitapadyacatuSTayAdhikatA'valokanAt "gambhIratAraravapUritadigvibhAga - trailokyalokazubhasaGgamabhUtidakSaH saddharmarAja jayaghoSaNaghoSakaH san khe dundubhirnadati te yazasaH pravAdI ||31|| - vasantatilakA mandArasundarana merusupArijAta - santAnakAdikusumotkaravRSTiruddhA | gandhoda binduzubhamanda marutprayAtA, divyA divaH patati te vacasAM tatirvA // 32 // -" zumbhatprabhAvalayabhUrivibhA vibhoste, lokatraye dyutimatAM dyutimAkSipantI / prodyaddivAkara nirantara bhUrisaGkhyA, dIyA jayatyapi nizAmapi somasaumyAm // 33 // " svargApavargagamamArgavimArgaNeSTaH, saddharmatatvakathanai kapaTustrilokyAH / divyadhvanirbhavati te vizadArthasarva bhASAsvabhAvapariNAmaguNaprayojyaH // 34 // --" idamuktaM bhavati - prathamata ekatriMzat padyAni mAnyante zvetAmbara digambaranAmako bhayasampradAyAbhyAm / kintu tadAntarikaM gambhIretyAdi padyacatuSkaM dikpaTaireva pApaThyate / tataH paraM trayodaza padyAna ubhayamAnyAni / "gambhIretyAdi catvAri padyAni tu kenacana paNDitaMmanyena nirmAya maNimAlAyAM kAcazakalAnIva mAnaGgakavitAyAM pravezitAnItyapi tadvilokanamAtreNaiva kavitvamarmavidbhirvidvadbhirvoDhuM zakyate" ityulekhaH kAvyamAlAyAH saptamagucchake prathamapRSThe vartate / anena sUcyate etatpadyaprakSepa iti / kizca tatpadyasthAne nimnalikhitAni padyAni dRSTipathamavataranti jainAcArya zrI vijayavallabhasUriziSyaratnamunizrIvicakSaNavijaya satke pustake -- 1 ** udyatsahasrakaramaNDalasambhrameNa / vIkSya prabhorvapuSi kaJcana kAJcanAbhaM, prodbodhanaM bhajati kasya na mAnasAbjam || 2 || divyo dhvanirdhvanita digbalayastavArhan !, vyAkhyAturutsukayate'tra zivAdhvanInAm / tatvArthadezanavidhau nanu sarvajantu, bhASAvizeSamadhuraH surasArthapeyaH // 3 // vizvaikajaitrabhaTamohamahImahendraM, sadyo jigAya bhagavAn nigadannivettham / santarjayan yugapadeva bhayAni puMsAM mandradhvanirnadati dundubhiruccakaiste || 4 ||* etAni padyAnyapi prakSiptAni na veti nirNayantu kAvyaparIkSaNa vicakSaNAH / atra tu evaM paristhitau satyAM ekatriMzatpadyaprAnte etAdRzAnAM catuHpadyAnAM racane ko heturiti praznottaraM yathAmati sUcyate 1 'gambhIretyAdipadyacatuSTayaM zvetAmbarairna vyAkhyAsam asmAkamadhyetatprakSiptameva bhAti' iti TippaNaM kAvyamAlAyAH saptamagucchakasya saMzodhakAnAm / 2-3 'dhvanati', 'nizAmiva' iti pAThAntare / 4 anyadapi padyacatuSTayaM samastIti munirAja zrIvicakSaNa vijayAH / Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA ubhAvapi sampradAyau jinezvarANAmaSTa prAtihAryANi manyete / tAni ca yathA-pravacanasArodvAre (dvA0 39, gA0 1)___ "killi kusumavuTThI devajhuNicAmarAsaNAI ca / bhAvalaya bheri chattaM jayaMti jiNapADiherAiM // " etatprAtihAryASTakAt azokA-''sana-cAmarA-''tapatrarUpaM prAtihAryacatuSkaM prapazcitaM aSTAviMzatitamAd ekatriMzatpadyaparyanteSu padyeSu / avaziSTaM catuSTayaM tu na varNitam , ato'tra truTiH / evaM manyamAnaiH prAyati iti pratibhAti / / ___ atra truTina samastIti samAdadhati etatstotravRttikArAH zrIguNAkarasUrayaH ekatriMzadvattavyAkhyAne 83tame pRSThe, yathAhi "atra prAtihAryaprastAvanAprastAve'nuktA api puSpavRSTi-divyadhvani-bhAmaNDala-dundubhayaH vadhiyA'vatAryAH |......ett sarvaM yatrAzokataroH prAdurbhAvastatra syAd dezanAkSaNe / azokatarusahacAritvAt pRthag nAdRtAH kavinA / " ___ atra samAdhAnamidamapi sambhavati yaduta dvAtriMzattame padye yathA'rhatpadasthAne tridazakRtanavapadmasthApanAtizayollekhena sarve'pi catustriMzadatizayA upalakSaNAt jJeyAH tthaa'vshissttpraatihaaryctussttympi| aparazca-vAdikuJjarakesarItyAdivirudadhArizrIvappa bhaTisUrivaryaviracitacaturviMzatikAyAM paNNavatipadyAtmikAyAM SoDaza vidyAdevISu paJcadazAnAmeva stutirakAri ambAdidevInAM tu asakRta stutiH, tatra kiM kAraNamiti kalayantu etatkarmakarmaThAH / / kizca-bhaktAmarasamasyArUpakAvyeSu catuzcatvAriMzata eva padyAnAM pAdapUrtayaH / anenApi taya'te adhikapadyAnAM prakSepaH / navaraM-bhaktAmarastotraM kalyANamandirastotrAnusAreNa vyaraci iti kecit , kecit tu viparItamAnyatAvalambinaH / bhavatu kA'pi mAnyatA, parantu anayoH kasyAzcit api siddhiH catuzcatvAriMzanmAprapadyAnAM svIkArAd vinA kiM sambhavati ? / aparaJca-yadi samastAnAM prAtihAryANAM varNanamabhISTamabhaviSyat stotrakartRNAM tarhi kiM cAmaravarNanasthAne AsanavarNanAtmakaM padyaM te vyaracayiSyan ? / digambarasUcitAdhikapadyasvIkAre tu vyatikramo vizeSato darIdRzyate, yataH tadA ca kramo yathA (1) azokavRkSaH, (2) siMhAsanam , (3) cAmaram , (4) chatram , (5) dundubhiH, (6) puSpavRSTiH, (7) bhAmaNDalam , (8) divyadhvaniH / 1 vicArasAraprakaraNe'pi gA0 461 / 2 chAyA kaGkeliH kusumavRSTidevadhvani-dhAmarA-''sanAni ca / bhAvalayaM bherizchanaM jayanti jinaprAtihAryANi / Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmarastotrasya anayA vicArasaraNyA pratibhAti adhikapadyAnAmasambhavaH / nanu evaM satyapi nyUnatAyA avakAzo vartate, yadi DaoN0 yakobImahodayamataM svIkriyate / teSAM mate-kalyANamandirastotraM bhaktAmarastotrasthAnukaraNarUpam , mattadvipendretyAdi 43tamaM padyaM prakSiptaM, pUrvagatabhayASTakavarNanasya zuSkopasaMhArarUpatvAt / prakSepasamayastu kalyANamandiraracanAyA arvAcInaH, anyathA kalyANamandirapadyasaGkhyAyAmApatteH / 39tamaM padyamapyavAstavikamiva pUrvapadye samyagvarNitabhAvasya punarAvRttitvAt , bhayASTake saGgrAmabhayaM vihAya anyabhayasaptakasya varNane ekaikapadhaprasaGgAca, kintu prakSepakAlastu kalyANamandiraracanAsamayAt arvAk / - granthasvarUpanirdezAtmaka upoddhAtaH, saGgrahAtmakasUcIrUpastUpasaMhAraH / anayostadekayorvA svIkAraH kriyate nAnAgranthakArairiti suviditaM viduSAm / tathApyucyate kizcidetatparatve / zrIbhagavatIsUtre zrIsiddharSipraNItAyAM upamitibhavaprapaJcAkathAyAM ityAdi grantheSu upodvAtadvArA kathanIyasya vastuno nirdeshH| 'iya' zabdasUcita upasaMhAro dRzyate uvasaggaharastotra-tijayapahuttastotra-zrIvizeSAvazyakabhASya-dhyAnazatakAdigranthAnAM prAnte, 'iti'zabdAtmakastu saMskRtagrantheSu yathA zrIkulamaNDanasUrikRtasya aSTadazAravIrastavanasya 21tame padye / anena siddhyati upasaMhArazailyA api prAmANyaM prAcInatvaM ca / evaM sati upasaMhArarUpaM payaM yad bhavet tat prakSiptaM syAt iti vaktavyaM pramANanirapekSaM jJeyam / aparazca-upasaMhArasvarUpavAcini vAkye padye vA sUcIrUpanirdeza eva mukhyaM vastu, tatra nAnArasasambhAvanArtha ko'vakAzaH? parantu na ca etAvatA nIrasatvaM samupajAyate / yadi iyaM mAnyatA kakSIkriyate kAvyakovidaH, tarhi bhaktAmarasya 43tamaM padyaM prakSiptaM iti udgAro dhRsstttaatmkH| - kiJca-namiUNaprArambhapadakaM bhayaharastotraM vyaraci zrImAnatuGgamUribhiriti jJAyate etatstotragatanimnalikhita21tamapadyaprekSaNena____ "jo paDhai jo a nisuNai, tANaM kaiNo ya mANatuMgassa / pAso pAvaM pasameu, sayalabhuvaNaciya calaNo // " atredamapi saMsaraNIyaM zemuSIzekharairyaduta bhayaharastotrasya kartAraH prastutAH zrImAnatuGgasUraya eva / uktaM ca zrIprabhAcandra sUribhiH zrImabhAvakacaritre zrImAnatuGgaprabandhe (pR0 190) "tatastadanusAreNa, stavanaM vidadhe prbhuH| khyAtaM bhayaharaM nAma tadadyApi pravartate // 163 // " sahasrAvadhAnizrImunisundaramarikRtAyAM gurvAvalyAmapi varti ullekho'yam - "AsIt tato daivatasiddhiRddhaH, zrImAnatuGgo'tha guruH (21) prasiddhaH / bhaktAmarAd bANa-mayUravidyA-camatkRtaM bhUpamabodhayad yaH // 35 // bhayaharataH phaNirAjaM, yazcAkArSId vazaMvadaM bhagavAn / 'bhaktibha(ttibbha?)re' tyAdinama-skArastavadRbdhabahusiddhiH // 36 // " Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA bhayahara-bhaktAmarakartRbhirbhayaharastotre upasaMhArarUpA nimnalikhitA gAthA prANAyi "roga-jala-jalaNa-visahara-corAri-maiMda-gaya-raNabhayAI / pAsajiNanAmasaMkittaNeNa pasamaMti sabAI // 18 // " kimiyamapi prakSiptA ? / no cet kathaM bhaktAmarasya 43tamaM padyaM prakSiptaM sambhavati / atha viSayIkriyate 39tamaM padyam / kavivarairdvipendra mRgendra-davAnala-sarpa-saGgrAma-samudra-jalo dara-bandhaneti bhayASTakaM varNitam / tatra saGgrAmabhayavarNane dve padye praNIte / dvitIyaM padyaM tu nIrasaM punaruktyAtmakamiti manyamAnaiH 39tamaM padyaM prakSiptamiva gaNyate / parantu tacintyam / yataH na cAyaM niyamo yaduta pratyekabhayavarNanotsukAH kavaya ekaikameva padyaM viracayeyuH, yathArucihetutvAt , naiSadhIyacaritre (sa03, zlo0 103-114) kAmadazAdazakavarNane vyabhicArAcca / idamuktaM bhavati-naiSadhIyacaritre prathamAM dazAmuddizya dve paye, dvitIyAyA varNane ekaM padyaM, tRtIyAyA dve, caturtha-SaSThadaze lakSIkRtya tu aikameva, tadanantaraM paJcamadazAparatve ekaM, saptamadazAmAzritya dve, aSTama-navama-dazamadazAnAM nirdezArtha "mekaikaM padyaM varvati / , "cakSurAgaH prathamaM cittarasasaGgasato'tha saGkalpaH / nidrAcchedastanutA viSaya nivRttivpaanaashH|| unmAdo mUrchA mRtirityetAH smaradazA dazaiva syuH|" 2 lipi dRzA bhittivibhUSaNaM tvAM, nRpaH pibannAdaraninimeSaH / cakSurairarpitamAtmacakSu-rAgaM sa dhatte racitaM tvayA nu // 103 // pAturdazAlekhyamayIM nRpasya, svAmAdarAdastanimIlayAste / mamedamityazruNi netravRtteH, prIternimeSacchidayA vivaadH|| 104 // 3 svaM hRdgatA bhaimi ! bahirgatA'pi, prANAyitA naasikyaasygyaa| na citramAkrAmati tatra citra-metanmano yad bhavadekavRtti // 105 // (atra virodhAbhAsAcalaGkArAH) 4 ajasramArohasi dUradIrghA, saGkalpasopAnatatiM tadIyAm / zvAsAn sa varSatyadhika punaryad, dhyAnAt tava tvanmayatAM tadApya // 106 // hRt tasya yanmantrayate rahastvAM, tad vyaktamAmanayate mukhaM yat / / tadvairipuSpAyudhamitracandra-sakhyocitI sA khalu tanmukhasya // 107 // 5 kramamulAya lAvArthamekaprayatnenaiva idamakAri kavivaraNasthitasya rAtrAvadhizayya zayyAM, mohe manastasya nimjyntii| AliGgaya yA cumbati locane sA, nidrA'dhunA na tvadRte'GganA vA // 108 // 6 smareNa nistakSya vRthaiva bANai-lAvaNyazeSAM kRzatAmanAyi / anaGgatAmapyayamApyamAnaH, spadhI na sAdhaM vijahAti tena // 10 // svatprApakAt trasyati nainaso'pi, tvayyeSa dAsye'pi na lajate yat / sareNa bANairatitakSya tIkSNai-sUnaH svabhAvo'pi kiyAn kimasya ? // 11 // sAraM jvaraM ghoramapatrapiSNoH, siddhAgadaGkAracaye cikitsau| nidAnamaunAdavizad vizAlA, sAGkAmikI tarakha rujeva lajjA // 11 // bha. 6 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara stotrasya aparama-kAraNamidamapi sambhaved yat saGgrAmabhayaM vihAya anyAni bhayAni vyaktisambandhIni, idaM tu samaSTibhayAvaham etatspaSTIkaraNArthaM saGgrAmabhayavarNane padyadvayasya racanA / kiJca saGgrAmabhayavarNanAtmakayoH padyayoH prathame saGgrAmasya sAmAnyanirUpaNaM, dvitIye tu mahAsaGgrAmasya pratipAdanaM, bhAvavRddhigocaratvAt / idamapi smartavyaM zemuSIzAlizekharairyad etatpadyasya prakSepasamayaH 43 tamapadyasya kAlato na arvAcIna iti mAnyatAyAM ko hetuH ? | varNanazailI - bhayASTakavarNanamAzritya kathanametannAnAvazyakaM yaduta zrImAnatuGgasUribhiryathoddezastathA nirdeza iti zailI nAtA / kintu na cAyaM niyamo yat prathamaM uddezastato nirdeza iti / idamuktaM bhavati yaduta zyotanmadetikAvyairaSTau gajAdIni bhayadvArANi nirdizya mattadvipendretyAdinA kAnve uddezo'ci / evaM satyapi sAdhureva zailIyaM kArikAvalI - rAjamArtaNDAdiSvapyetanyAsadarzanAt / atha prastUyate prAstAviko bhayaprakAraparAmarzaH / samavAyanAni caturthe'Gge ( pR0 12 ) bhayasya sapta sthAnakAni pradarzitAni / tatpAThazcAyam -- "sattabhayANA pattA, taM jahA - ihalogabhae, paralogabhae, AdANabhae, aka mhAbhae, AjI bhae, maraNabhae, asilogabhae / " bhayaharastotre roga-jala-jvalana - sarpa - caura - siMha- gaja-raNeti bhayASTakam, bhaktAmare tu kuJjara- mRgapati - davAnala - phaNidhara- saGgrAma- sAgara - jalodara - bandhaneti bhayASTakam / anena bhayaprakAre nAnAtvaM jJAyate, yataH saptAnAM bhayAnAM samAnatve sati ekatra caurabharya, anyatra bandhanabhayam / 8 bibheti ruSTA'si kiletyakasmAt sa tvAM kilApe'tihatyakANDe / yAntImiva tvAmanu yAtyaheto- ruktastvameva prativakti mogham // 112 // bhavadviyogacchidurArtidhArA - yamasvasurmajjati niHzaraNyaH / mUrddhAmayadvIpa mahAnyapaGke, hA hA mahIbhRdbhaTakuJjaro'yam // 113 // savyApasavyatyajanAd dviruktaiH paceSubANaiH pRthagarjitAsu / dazAsu zeSA khalu taddazA yA, tathA nabhaH puSyatu korakeNa // 114 // 1 vizvanAthanyAyapaJcAnana bhaTTakRtAyAM kArikAvalyAM padyadvayaM yathA-"ete paJcAnyathAsiddhA, daNDetyAdikamAdimam / trict daNDarUpAdi, dvitIyamapi darzitam // 21 // tRtIyaM tu bhaved vyoma, kulAlajanako'paraH / paJcamo rAsabhAdiH syAdU, eteSvAvazyakassvasau // 22 ma Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA aparazca-zrIzobhanamunivaryaviracitAyAM yamakAlaGkAramaNDitAyAM stuticaturvizatikAyAM 83tame padye'pi bhayASTakaM samasti, tatpadyaM tu yathA "jala-vyAla-vyAghra-jvalana-gaja-rug-bandhana-yudho gururvAho'pAtApadaghanagarIyAnasumataH / kRtAntastrAsiSTa sphuTavikaTahetupramitibhA guruvoho'pAtA pdghngriiyaansumtH||" anyatrApyuktam "vAhi 1 jala 2 jalaNa 3 hari 4 kari 5 takkara 6 saMgAma 7 visahara 8 bhayAI / nAsaMti takkhaNeNaM jiNanavakArappabhAveNaM // " zrImAnadevasarikRte laghuzAntistotre nimnalikhitaM padyamapi bhayanirdezakAri "slilaa-'nl-viss-vissdhr-dussttgrh-raaj-rog-rnnbhytH| rAkSasa-ripugaNa-mArI-caure-ti-zvApadAdibhyaH // 12 // " yadi rAjarogeNAtra rAjayakSmetyarthaH kriyate, tarhi pUrvArdhe bhayasaptakaM bhavati / pUrvAcAryapraNIte'rhaNAstotre'ntimagAthAyAm "nAsei cora-sAvaya-visahara-jala-jalaNa-baMdhaNasayAI / ciMtito rakkhasa-raNa-rAyabhayAI bhAveNa // " ityevaM bhayanavakaM nirUpitam / upadezataraGgiNyAM namaskArasmaraNAyAM (pR. 148) bhayacaturdazakasya nirdezo yathA"saGgrAma-sAgara-karIndra-bhujaGga-siMha-durvyAdhi-vahni-ripu-bandhanasambhavAni / caura-graha-bhrama-nizAcara-zAkinInAM, nazyanti paJcaparameSThipadarbhayAni // 11 // " adhyAtmakalpadrume saptame'dhikAre 21tame padye bhayaSoDazakasUcanamittham "mRtyoH ko'pi na rakSito na jagato dAridyamutrAsitaM rogastena nRpAdijA na ca bhiyo nirNAzitAH SoDaza / vidhvastA narakA na nApi sukhitA dharmastrilokI sadA tattvo nAtha! guNA madazca vibhutA kAle stutIcchA ca kaa?||" 1 iyaM madIyagUrjarAnuvAdAdisametA zrIbhAgamodayasamityA prasiddhA / 2-3 chAyAvyAdhi-jala-jvalana-hari-kari-taskara-salAma-viSadharabhayAni / nazyanti tarakSaNena jinanamaskAraprabhAveNa / / nAzayati caura-zvApada (zarabha) viSadhara-jala-jvalana-bandhanazatAni / cinyamAno rAkSasa raNa-rAjabhayAni bhAvena // Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmarastotrasya . bhaktAmarastotre viSayanAnAtvaM varIvati / tatra nimnalikhita "buddhastvameva vivudharciItabuddhibodhAt tvaM zaGkaro'si bhuvanatrayazaGkaratvAt / dhAtA'si dhIra ! zivamArgavidhervidhAnAt vyaktaM tvameva bhagavan ! puruSottamo'si // 25 // " -padyagataM bhAvamuddizya kizciducyate / etAdRgbhAvavAhi padyaM prANAyi zrImunisundarasarivaraigurvAvalyAm / taccedam "tvaM zaGkaraH sarvajaneSTakartA, brahmA tvamevAkhilabrahmaniSThaH / tvameva satyaM puruSottamo'si, tvameva buddhaH sakalArthavedina ! // 247 // " ___ atra madhyasthabhAvo dedIpyate, yataH ajainadarzanIyadevAnAM nAmadheyapUrvikA tIrthaGkarastutiriyam / zaiva-vaiSNavAdInAM sAhitye hanumannATakasa prArambhikaM padyaM vihAya jainadevAbhidhAnapUrvikA ekA'pi stutiradyApi nAgatA me dRSTipathaM zrutipathaM vA / ___ atha jainazvetAmbarasAhitye kena municakrazakreNa sauvahRdayasya udAratAyA Adarzo'yaM prathama upadIkRta iti praznasya nirNaye nAhamalam / parantu zrIsiddhasenadivAkarakRtAyAM paramAtmadvAtriMzikAyAM ramyaM padyatritayaM darIdRzyate / taccaivam "hepIkeza ! viSNo ! jagannAtha ! jiSNo, mukundAcyuta ! zrIpate ! vishvruup!| ananteti sambodhito yo nirAzaiH, sa ekaH parAtmA gatirme jinendraH // 5 // purA'naGgakAlA'rirAkAzakezaH, kapAlI mahezo mhaavrtyumeshH| bhato yo'STamUrtiH zivo bhUtanAthaH, sa ekaH parAtmA gatimeM jinendraH // 6 // vidhibrahmalokezazambhusvayambhU-caturvaktramukhyAbhidhAnAM vidhAnam / dhruvo'tho ya Uce jagatsargahetuH, sa ekaH parAtmA gatimeM jinendraH // 7 // " kalikAlasarvajJazrIhemacandrAcAryaiH praNIte nAmnA'pi paramatasahiSNutApradarzake mahAdevastotre vizeSataH paThanIyaM nimnalikhitaM padyam "bhavavIjAGkurajananA rAgAdyAH kSayamupAgatA yasya / brahmA vA viSNurvA haro jino vA namastasai // " 1 taccettham'" yaM zaivAH samupAsate ziva iti brahmeti vedAntino ___ bauddhA buddha iti pramANapaTavaH karteti naiyAyikAH / arhannityatha jainazAsanaratAH karmeti mImAMsakAH so'yaM vo vidadhAtu vAnchitaphalaM trailokyanAtho hriH||1||" 2 IDaGnAmadheyArthaM vilokyatAM zakrastavaH (pR. 242) / Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA anena smRtipathamavatarati zrImahAdevASTakaM yadvidhAnavedhaso madhyasthabhAvaparipUrNazAstravArtAsamuccayAdigranthagumphitAro jainAnAmadvitIyAnekAntavAdasya patAkAyA nirvAhakAH zrIharibhadrasUrayaH / ebhiH sNymishekhrailoktttvnirnnyaabhidhaayaaN nijakRtau proktam "tyaktakhArthaH parahitarataH sarvadA sarvarUpaM sarvAkAraM vividhamasamaM yo vijAnAti vizvam / brahmA viSNurbhavatu varadaH zaGkaro vA haro vA ___ yasyAcintyaM caritamasamaM bhAvatastaM prapadye // 37 // " "yasya nikhilAzca doSA na santi sarve guNAzca vidyante / brahmA vA viSNurvA haro jino vA namastasmai // 40 // " zrIjayazekharasUribhiH yama-rasa-bhuvana( 1462 )mite'bde viracite prabodhacintAmaNI saptamAdhikAre devAdhidevasya nAmanAnAtvasya hRdayaGgamaM varNanam / tathAhi "nityamamlAnasajjJAna-darzanajyotirAzrayaH / sa rAjeti nijaM nAma, netA sArthakatAM tadA // 456 // pRthivyA Agatatvena, pArthivaH sa prakIrtitaH / prajApAlo'pi nimukta-nikhilArambhasambhavaH // 457 // maulinA dhriyate mauli-riva tribhuvanena sH| ato mato matimatA-meSa tribhuvanaprabhuH // 458 // sarvopaplavamuktatvA-deSa eva sdaashivH| viSNuzca yena veveSTi, lokAlokaM cidAtmanA // 459 // khayambhUto na kenApi, janito janmavarjitaH / bhagavAnayameveti, svayambhUraja ityapi // 460 // karmAbaddhAtmasUtkarSAt , paramAtmA sa ucyate / paramajJAnayogAcca, paramabrahmanAmabhAk // 461 // kathaJcillakSyate na jhai-rapyalakSyastataH smRtH| eko dravyadhiyA''nantyAt , paryAyANAmanekakaH // 462 // vinAbhUtaH sattvaraja-stamobhistena nirguNaH / jJAnAdiguNayutena, gIyate sa mahAguNaH // 463 // avyakto vyomakalpatvAt , vyaktastadguNavarNanAt / bhAvaH zivasya paryAyai-rabhAvastu bhavasya taiH // 464 // 3 prasiddhikArikA'sya zrIjainadharmaprasArakasabhA 1965tame vaikrmiiyaade| Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmarastotrasya tatra sa jJAnadRSTibhyAM, ceSTAvAn sklsttH| Azritya vAgvapuzceSTA, niSkalo'pyeSa kIrtyate // 465 // karmopakramayorAtma-dehayordravyabhAvayoH / jJAnacAritrayorbhoga-yogayoH zrIgirorapi // 466 // ekaikaM vastvavaSTabhya, kuryuH ke ketra no klim|| ayaM tatra parityakta-dvandvastena sadA sukhI // 467 // yad yat saMsAribhirjIvaiH, sukhAya parikalpitam / tanmene tena ( tattanmene sa?) duHkhAya, tato vishvvilkssnnH|| 468 // " etadadhikAragataM nimnalikhitaM 486tamaM padyamapi darzanIyam "nIrUpaM vizvarUpaM sakalamakalanaM vyaktamavyaktamekaM cAne puNyapApaprakRtimatigataM yogilakSyaM halakSyam / bhAvAbhAvasvabhAvaM saguNamapaguNaM nAyakaM nAyakAnAM dhyeyAnAM dhyeyamekaM praNamata paramAtmAnamiSTArthasiddhyai // 486 // " -saptamAdhikAre antimaM padyaM tataH prazastiH idamapi ramyaM padyaM mananIyaM manISibhiH "parabrahmAkAraM sakalajagadAkArarahitaM ___ sarUpaM nIrUpaM saguNamaguNaM nirvisu-vibhum / vibhinnaM samminnaM vigatamanasaM sAdhumanasaM purANaM navyaM cAdhihRdayamadhIzaM praNidadhe // 1 // " anena sAryate bhaktAmarastotrasya nimnalikhitaM nAnArthagambhIraM padyam "tvAmavyayaM vibhumacintyamasaGkhyamAcaM brahmANamIzvaramanantamanaGgaketum / yogIzvaraM viditayogamanekameka jJAnakharUpamamalaM pravadanti santaH // 24 // " smRtipaTe AlikhyatAM nimnalikhitaM padyamapi "zivo'thAdisaGkhyo'tha buddhaH purANaH, pumAnapyalakSyo'pyaneko'pyathaikaH / prakRtyAtmavRttyA'pyupAdhikhabhAvaH, sa ekaH parAtmA gatirme jinendraH // 2 // " -paramAtmadvAtriMzikAyAm evaM 24-25tamayoH padyayorbhAvaprativimbitA jainasAhitye samasti / trayoviMzatitamasa nimnalikhitasya Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA "tvAmAmananti munayaH paramaM pumAMsa mAdityavarNamamalaM tamasaH parastAt / tvAmeva samyagupalabhya jayanti mRtyu nAnyaH zivaH zivapadasya munIndra ! panthAH // " -padyasya tu zabdataH arthatazca sAmyaM darIdRzyate zuklayajurvede (a0 31) nimnalikhite puruSasUkte "vedAhametaM puruSaM mahAntamAdityavarNa tamasaH parastAt / tameva viditvA'timRtyumeti nAnyaH panthA vidyate'yanAya // 18 // " bhagavadgItAyAM (a0 8, zlo0 9) tu 'AdityavarNa tamasaH parastAt' ityeva zyate / yathA''ha "kaviM purANamanuzAsitAra-maNoraNIyAMsamanusmaret yH| sarvasya dhAtAramacintyarUpa-mAdityavarNa tamasaH parastAt // " zrIvItarAgastotre'pi yathA "yaH parAtmA paraM jyotiH, paramaH parameSThinAm / AdityavarNa tamasaH, parastAdAmananti yam // 1 // " gIrvANagIrgumphitAyAM zrIratnaprabhasUriracitAyAM kuvalayamAlAkathAyAmapi "AdityavarNa tamasaH parastA-dastAnyatejaHpracayaprabhAvam / __ yamekamAhuH puruSaM purANaM, parAtmadevAya namo'stu tasmai // 1 // " Rgvede'pi vilokyate padAvalI iyam "OM nagnaM sudhIraM digvAsasaM brahmagarbha sanAtanaM upaimi vIraM puruSamarhantamAdityavarNa tamasaH parastAt svAhA / " zrIbhaktAmarastotrasya sAkSirUpeNoddhRtAH zlokAH zrIjinaprabhasUribhiH upasargaharastotrasya svakIyAyAmarthakalpalatAnAmadhRttau (pR0 12) udalekhi dazamaH zloko yathA "nAtyadbhutaM bhuvanabhUSaNabhUta ! nAtha! bhUtairguNairbhuvi bhavantamabhiSTuvantaH / tulyA bhavanti bhavato nanu tena kiMvA bhUtyAzritaM ya iha nAtmasamaM karoti // " / mudrApiteyaM vRttiH zreSThidevacandralAlabhAijainapustoddhArasaMsthayA / Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmarastotrasya ___ karpUramacaryASTIkAyAmapi 270tame pRSThe'vatAritaM padyamidam / kalikAlasarvajJazrIhemacandrasaribhiH khopajJaTIkAsaNTaGkite kAvyAnuzAsane (pR0 67) 'deva-muni-guru-nRpa-putrAdiviSayAnubhAva eva, na punA rasaH' ityullekhasya samarthane devaviSayA yathA "yaH zAntarAgarucibhiH paramANumistvaM nirmApitatribhuvanaikalalAmabhUta! / tAvanta eva khalu te'pyaNavaH pRthivyAM yat te samAnamaparaM nahi rUpamasti // " iti ekAdazaH zloka udAhRtaH / ayameva zloka udalekhi zrIyutanemikumAratanujaiH zrIvAgbhaTaiH khopajJavyAkhyAvibhUSite kAvyAnuzAsane (pR. 30) mAdhuryAdhikAre / "tubhyaM namastribhuvanArtiharAya nAtha! ___tubhyaM namaH kSititalAmalabhUSaNAya / tubhyaM namastrijagataH paramezvarAya ___ tubhyaM namo jina! bhavodadhizoSaNAya // " iti 26tamaM zlokaM nidarzanIcakruH zrIsiMhadevagaNayaH bAhaDe tyaparAbhidhAnAnAM zrIvAgbhaTAnAM vAgbhaTAlaGkArasya TIkAyAM (pR0 11) nimnalikhita "syAdanarghAntapAdAnte-'pyazaithilye laghurguruH / pAdAdau na ca vaktavyA-cAdayaH prAyazo budhaiH // 17 // " -pdyvivecne| stotra-gauravam bhaktAmarastotrasya saptasmaraNeSu samAvezaH saMsUcayati etadgauravam / yAvatyo vyAkhyA etatstotraparatve vidyante tAvatyaH prAyo na kasyApItarasya stotrasya sambandhinyaH / anenApi etadgauravaM vizadIkriyate / idamapi smRtipathaM nIyatAM yadutAssa stotrasya AmnAyayantramaNDalapUrvaka saMsthAnaM vidyate bRhajyotiSArNavanAmni jainetare grnthe| kizca-na cAsya mahIyasI samAtirvizrutizca kevalaM zvetAmbarasampradAye eva, parantu idaM sahayogibhirdikpaTairapi samAdriyate / teSAM sAhitye'sya jayamAlA'pi vartate / tasyA ekasyAM sacitrAyAM pratau ullekhastu ythaa__"|| OM namaH siddhebhyaH // atha bhaktAmarastotrabhASAkavittapUjAja(pa)mAlAmatravidhAnamatra likhyate / atha jayamAlA likhyate gIrvANavANyAm / Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA "bhaktAnAmamRtAndhasAM praNatamauliprotaratnatviSAM yasyodyotakamaMhiyugmamamalaM dhvastAkhilainastamaH / janmAbdhau buDatAM satAmasumatAmAlambanaM pAvanaM samyak taM zirasA praNamya vRSabhaM stoSye kilAdyaM jinam // 1 // " aparazca-kavivara kAlidAsakRtaM meghadUtaM vihAya nAnyasya kasyApi kAvyasya etAvanti pAdapUrtirUpakAvyAni yAvanti stotrasyAsya / anenAvagamyate'sya stotrasya lokapriyatvam / kiJca zrIzubhazIlagaNibhirbhaktAmaramAhAtmyaM niramAyItyapi smaraNIyam / samasyArUpANi kAvyAnietatsamasyArUpANi bahUni kAvyAni praNItAni vividhavibudhavarairiti zrUyate, parantu tatra nimnalikhitAnyupalabdhAni mayA / 1 zrIvIrabhaktAmaram / asya 1736tame vaikramIye varSe praNetAraH zrIvijayaharSavAcakAnAM vineyA upAdhyAyopAdhivibhUSitAH zrIkIrtisundaragaNiguravaH zrIdharmasiMhetyaparanAmadheyAH zrIdharmavardhanagaNayaH / na kevalaM ebhiH idaM kAvyaM khopajJaTIkayA samalaGkRtam , kintu zreNikacatuSpadI (saM. 1719)-dharmavAvanI (saM. 1725)-28labdhisvAdhyAya (saM. 1726)-caturdazaguNasthAnavicAragarbhitasumatijinastavana(saM. 1729)-surasundarIrAsa(saM. 1736)-caturviMzatijinastavana(saM. 1743)-dazArNabhadracatuSpadI(saM. 1757)-AgamasUtrasaGkhyAstavana-AtmabodhasvAdhyAyapramukhA granthA jagranthire mukhyatayA gUrjaravANyAm / / 2 zrInemi-bhaktAmaram / asya racayitAraH pUrNimAgacchIyazrImahimAprabhasUriziSyAH zrIbhANaratna-jyotIratnaguravaH zrIlakSmIratnAdigurubAndhavAH zrIlalitaprabhamUrikRtazrIzAntinAthastutivRtti( saM. 1765 )-kalyANamandiracaturthacaraNasamasyArUpajainadharmavarastotratadvRtti(saM. 1791)-pratimAzatakalaghuvRtti-( saM. 1793 )-nayopadezAvacUri-zrIpAzvecandrakRtamahAvIrastotravRtti-mAtRkAprakaraNa-hutAzanIkathA (saM. 1792)-gahuMlikArtha-paryuSaNaaTThAi. vyAkhyA-zrIASADhabhUtisvAdhyAya-zrIcintAmaNipAzvastotrabAlAvabodha-sa~bhAcamatkAra(camatkArikutUhala)-AdhyAtmikastutyAdigUrjarakAvyapraNetAraH zrIbhAvaprabhasUrayaH / vilokyatA jainagranthAvalI (pR. 268) / 2 jainagranthAvalyAM (pR. 285) abhinavabhaktAmaretisamjhakA kRtirniradezi / sA samasyAkAvyaM syAt , bhaktAmaracchAyAstavanaM tu bhinnasvarUpaM bhavediti me matiH / 3-4 zrIbhaktAmarastotrapAdapUrtirUpakAvyasaGgrahasya prathame vibhAge mudrApitametat kAvyadvayaM madIyabhASAntaravivecanAdipariSkRtaM shriibhaagmodysmityaa| ___5 svopajJaSTIkAsametamidaM stotraM gahuMlikArthaH sabhAcamatkArazca mudrApyate zreSThidevacandralAlabhAijainapustakoddhArasaMsthAdvArA yatra zrIbhAvaprabhasUrINAM jIvanavRttAnto vizeSataH saGkalanayA''lekhito mayA / 6-7 etaskRtikalApasampAdakena / bha.7 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmarastotrasya 3 zrIsarakhatI-bhaktAmaram / asya kartAraH munizrISemakarNAntevAsinaH shriimddhrmsiNhsuuryH| 4 zrIzAnti-bhaktAmaram / asya kavayitAraH zrIkIrtivimalaziSyAH zrIlakSmIvi. mlmunyH| - 5 zrIpArzva-bhaktAmaram / asya vidhAtAraH zrIvinayalAbhagaNayaH zrIvinayapramodA. nAM vineyaaH| 6 zrIRSabha-bhaktAmaram / asya gumphitAro vAcakazrIsamayasundaragaNayaH aSTalakSArthI(artharatnAvalI )pramukhagranthapraNetAraH / tatrAdyaM padyaM yathA "nanendracandra ! kRtabhadra ! jinendracandra !, jnyaanaatmdrshpridRssttvishissttvishv!| vanmUrtirartiharaNI taraNI manojJe-vAlambanaM bhavajale patatAM janAnAm // 1 // " - 7 zrIprANapriya-bhaktAmaram / asya nirmAtAraH zrIdharmasiMhamUriziSyavaryAH zrIratnasiMhasUrayaH / prArambhikaM padyamevam -- "prANapriyaM nRpasutA kila raivatAdri-zRGgAgrasaMsthitamavocaditi pragalbham / __ asAdRzAM mudiranIlaviyogarUpe, vA''lambanaM bhava jale patatAM janAnAm // 1 // " 8 zrIdAdApArzva-bhaktAmaram / asya grathayitAraH munirAjazrImatpaNDitapadmasAgarANAM vineyAH zrIrAjasundaramunipuGgavAH / agrimaM padyamidam "zrIazvasenanararAjapavitraputraH, kalyANasantatikaraH sa sadA mamAstu / __yasyArcanAM vidadhatIha budhAH kramANAM, bhaktAmarapraNatamaulimaNiprabhANAm // 1 // " pUrvoktAni samasyAkAvyAni anantaravakSyamANAni ca caturthacaraNapUrtirUpANi, idaM tu pratha. mapAdapUrtirUpamiti vizeSatA / 9 zrIjina-bhaktAmaram / yamakamayasyAsya vidhAtanAma na jJAyate / asya prathamaM padyaM yathA "natvA''gamaM tu bhavadAnanajaM suramyaM, yatrAGgrideva(?) tava sevanamAdhigamyam / pApaughatApazamane sumahaM dhanAnAM, vA''lambanaM bhavajale patatAM janAnAm // 1 // " 10 zrIRSabhadevajinastutayaH / imA bhaktAmara stotrasya Adyasya padyasya samagracaraNasamasthArUpA ajJAtakartanAmadheyAH zrIyazovijayajainagranthamAlAyAH zrIjainastotrasaGgrahassa dvitIye vibhAge mudritaaH| 1-3 madIyAnuvAdAdisametaM etat kAvyatrayaM prasiddhiM nItaM zrIbhAgamodayasamityA pUrvokta kAvyasaGgrahasya dvitIye vibhaage| 4 idaM kAvyaM zeSANi ca sarvANi samasyAkAvyAni madIyAnuvAdasametAni santi mudrApyamANAni pUrvoktakAvyasaGgrahasya tRtIye vibhaage| 5 madIyaprastAvanApUrvako mudrApyamANo grantho'yaM shresstthidevcndrlaalbhaaijainpustkoddhaarsNsthyaa| . . 6 etadartha yA pratirupalabdhA saa'shuddhpraayaa| Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA 11 zrIvallabha-bhaktAmaram / asya praNetAro nyAyAmbhonidhijainAcArya zrIvijayAnandasUrIzasantAnIyAH zrImadvijayavallabhasUrINAM vineyAH munivaryazrIvicakSaNa vijayAH / 12 zrIsUrIndra bhaktAmaram / eSA nirmitirdakSiNavihArimunipuGgava zrI amara vijayaziSyaratnamunirAja zrIcaturavijayAnAm / etasyA agrimaM padyaM yathA "bhaktAmarezagurugItayazazcayAnAM zreyaH zriyAM vipulakeligRhaM jinAnAm / bhaktyA prabhAvanilayau praNipatya pAdA vAlambanaM bhavajale patatAM janAnAm // 15 // " 13 zrI Atma-bhaktAmaram / asya nirmAtAraH prasiddhikArakAtha paNDita haMsarAjatanujanuSo hIrAlAlAH / atha kaiH kaiH kovidairbhaktAmara stotrasya vRttayo viracitA iti jijJAsAyAmucyate prathamaM zvetAmbara sAmpradAyikAnAM vRttikArANAM sugRhItanAmadheyAni / tathAhi racanAsamayaH (1) zrIguNAkarasUrayaH (rudrapallI va gacchIyAH) 1426 (2) zrIrAmacandrasUrayaH 1471 (3) zrI amaraprabhasUrayaH paJcadazazatAbdyAm 400 1 idaM prAkAzyaM nItaM zrIvijayavallabhasUricaritre AdarzajIvanAparanAmni granthe (pR. 201-209) / 2 adyApi prasiddhi nAnItamidam / 3 etatprArambhikaM padyaM yathA "zrIsarvajJaM namaskRtya, sadgurUNAM kramAmbujam / vakSye bhaktAmarasyAhaM, paryAyAn katicit punaH // 1 // " bhante caivam - " iti bhaktAmarasya laghuvRttiH paryAyarUpA rAmacandrasUrikRtA" 4 ime ke iti jijJAsAtRtyarthaM prekSyatAM nimnalikhitaM padyantritayam"zrI amaraprabhasUrIzA, vaiduSyaguNabhUSitAH / bhaktAmara stavI (ve) vRtti-makArSuH sukhabodhikAm // rItyabhaGgo'nvayAbhaGgaH, samAsavyatyayaH kvacit / kathito viparItArtho, vibudhaiH zodhyatAmayam // 44 // sAdhuzrIvAcanAcArya devasundarasadyateH / tasyAbhyarthanato'pyevaM, guNaratnamahodadheH // " zlokasaGkhyA 1572 15 pratijJAntastha ullekho'yam - "iti zrI bhaktAmarastavasya sukhabodhikA TIkA samAptA / saMvat 1879 varSe miti mAghasudi 13 trayodazIzukravAsare zrIbRhat kharataragacche zrIkSemakIrtizAkhAyAM vAcanAcArya zrIyuktisena jI gaNita cchiSya mukhya zrI vAcanA yuktidhIrajI gaNitacchiSyadakSapaM 0 kanakaratnena lipIkRtam / zrI haidarAbAdamadhye lipIkRtam bhanrIja paM. rUpacaMda paThanArtham // zrIrastu // kalyANamastu // zrI // " jaina granthAvalyAM 285 tame pRSThe bhaktAmaravRttikArarUpeNa zrIdevasundarANAmapyullekhA vartate / kintu prazastipaThanapramAdajanyo'yamiti zaGkayate / 5 AnumAniko 'yamulekhaH / Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1652 bhaktAmarastotrasya (4) zrIguNAkarasUrayaH 1524 1850 (5) zrIkanakakuzalagaNayaH 758 (6) zrIsiddhicandragaNayaH saptadazazatAbyAm (7) zrIratnacandragaNayaH (8) zrIharSakIrtimUrayaH (9) zrImeghavijayopAdhyAyAH aSTAdazazatAbdyAm 1000 (10) zrIguNasundaramunivarAH (11) khaNDillagacchIyazrIzAntisUrayaH 400 (12) zrIpadmavijayamunIzvarAH 1 caitragacchIyA ime yairvedA-'bhra-bANa-zazi( 1504 )mite varSe samyaktvakaumudIkathA prthitaa| uktaM ca gAyakavADapaurvAtyamandirasatkAyAM 5088aGkAGkitAyAM pratau-- "zrIdhanezvarasUrINAM, mUlapaTTakramAgataiH / zrImadbhizcaitragacchIyaiH, zrIguNAkarasUribhiH // jina-bANa-dharAsaGkhye, varSe mAsi ca kArtike / bhaktAmarastotravRttiH kRtA (28)dRSTAntasaMyutA // " 2 kAvyamAlAyAH saptamaguccha ke dvitIye pRSThe samastyullekho'yam"asmAbhistu TIkAcatuSkamupalabdham-tatra (1) zvetAguNAkareNa praNItA TIkA...(2) tapA0kanakakuzalapraNItA TIkA. (3) iyaM TIkA kartRnAmarahitA sAmAnyA upoddhAtamAtrasametA vartate etatpraNetApi kazcana zvetAmbara eva pratIyate / yato'nena mAnatuGgAcAryoM bRhadgacchAdhIzaH zvetAmbarazvAsI dityuktamasti / kiMtvayamaSTacatvAriMzacchokAn vyAkhyAtavAnityasya zvetAmbaratve manA sandehaH (4) iyaM TIkA 1667 saMvatsare digambarabhaTTArakaranacandreNa praNItA, atrApi tAdRza evopoddhAto'nuSTuppadyaghaTitastAdRzya evaM prabhAvakathAzca vartante mAnatuGgAcAryoM digambara AsIdityanAsti kiMtu TIkAkAraH sutraamprauddhH...|" atratye prathame TippaNake 'vRSabhamiti rakhakuzalaH' ityuktamasti / anena samupatiSThati prazno'yaM yaduta ke ime ratnakuzalA:? etannAma nAsUci TIkAcatuSTayanirdeze, tasmAt kiM prAmAdiko'yaM pAThaH? athavA kanakakuzalasthAne rakhacandrasthAne vA ranakuzalaprayogaH? 3 sUtrasahitA gnnneym| 4 uktaM ca pradyumnacaritre "iti zrIprameyaralamaJjUSA nAma zrIjambUdvIpaprajJaptisUtropAGgabRhadvRttikRtamahopAdhyAyazrIzAnticandragaNinAM ziSyopAdhyAyazrIratnacandragaNiviracite zrIbhaktAmarastava-zrIkalyANamandirastava-zrImaddharmastava-zrIRSabhavIrastava-zrIkRpArasakoSa-zrIadhyAtmakalpadruma-zrInaiSadhamahAkAvya-zrIraghuvaMzamahAkAvyavRtti-zrIsamyaktvasaptatikAprakaraNabAlAvabo. dhabhrAtari zrIpradhumnacaritre mahAkAvye pradyumnacaritrotpatti-zrIkRSNadvArikAsthApana-zrIkRSNarAjyaprApti-nAradAgamanavarNano nAma prathamaH srgH|" 5 etatsUripraNIteyaM TIkA matsaMzodhanapUrvikA mudrApyamANA saptasaraNAnI'ti nAmni grnthe| 6 jainagranthAvalyA anusAreNa / 7 anna prArambha evam-. "vRttiM bhaktAmarAdInAM stavAnAM vacmi yathAthan (?) / . saGkepeNa muktilAbhAya mugdhabuddhipravRddhaye // 1 // " antima ulekho yathA ___ "iti zrIkhaNDelagacchasambandhizvetAmbarAcAryazrIzAntisUri viracitA mAnatuGgAcAryakavikRtabhaktAmarAkhyasUtravRttiH prismaaptaa|" Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA (13) zrImerusundaramunipuGgavAH (14) ajJAtanAmadheyA vividhA avacUrikArakAH digambarasampradAye zrIratnacandra sUrayaH 1000 zake 1667 1 prArambhe nirdezo yathA "praNamya zrImahAvIraM, natvA ca zrutadevatAm / sarvasundarasUrINA-mAsAdyAdezamuttamam // 1 // mugdhalokaprabodhArtha-meSo'haM merusundrH| 'bhaktAmara'mahAstotraM, kariSye vArtayA mudA // 2 ||"-yugmm zrImahAvIra praNamI zrutadevatAne prasAde zrIsarvasundarasUrinA Adeza pAMmI huM bhaktAmaranI bAlAdhi(va), bodha vArtArUpa bhavika jana pratibodhavA bhaNI racisuM." ante'yamullekha:"iti zrIbhaktAmarastotraprAkRtavArtAsaGkathAmnAyasaMyutaH sampUrNaH // samAtaM granthAgrantha // 785 // " 2 ekasyA avacUryA madIyaprateH prArambhe AzIrvAdarUpeNa padyamidam "bhavyavAtAbjarAjI vikasana divasAdhIzvaraH satvazAlI vANI padmA'valIDho vibudhabudhajanavRndavandyo'navadyaH / nAmeyaH sarvamukhyaH prakaTitavinayajJAnavijJAnahetuH seturvArdharbhavasya prabhavatu satataM bhUyase zreyase vaH // 1 // " jainAnandapustakAlaye ekA'vacUrNipratirasti / tatra prArambhe na vidyate maGgalAcaraNAtmakaM pacaM prazastirvA / bhanyairlekhakairasUci nijaM nAmadheyaM, tathAhi "likhitA zrIkalikAlagautamAvatArayugapradhAnaprAptavAcaspatisamAnamAnasakasajagadAnandanabhaTTArakaprabhuzrIzrIzrI. sudhAnandanasUritAtapAdapadmopajIvinA ziSyendraratnagaNinA kSemadevamunikRte // ch|| ||ch||" 3 etatparicayakAriNI prazastiyathA"kAvyaM kAvyasthitA mantrA, jJAtavyA vibudhairiha / gurUpadezato jainAH, srvkaaryprsaadhkaaH||1|| mAhAtmyavarNane yasya, samartho na bRhsptiH| kiM tatra mAdRzo lokaH, zAstrajJAna vivarjitaH // 2 // sakalendo romA'tuH, jasyetivarNinaH sataH / pAdasnehena siddheyaM, vRttiH sArasamuccayA // 3 // ekaikena phalaM zubhaM ca yadi te kAvyena prAptA narAH sampUrNa stavanaM paThanti vimalAsteSAM kimatrocyate? / te rAjyAptikalatraputravibhavaM prAsaGgikaM satphalaM sarvajJAdipadaM guNASTakayutaM mukhyaM yato gIyate // 4 // zrImad bUmbaDa'vaMzamaNDaNamaNimahI(ye)tinAmA vaNika tadbhAryA guNamaNDitA vratayutA campAmiti (vatI) tAbhidhA tatputro jinapAdapaGkajamadhu(padmamadhulida ?)zrIratnacandro muniH cakre vRttimimAM stavasya nitarAM natvA'tha vAdIndukam // 5 // saptaSaSTyaGkite varSe, SoDazAkhye hi saMvate / ASADhe zvetapakSasya, paJcamyAM budhavArake // 6 // prIvApure mahAsiMho-staSTa(?)bhAgaM samAzrite / prottuGgadurgasaMyukte, zrIcandraprabhasamani // 7 // varNinaH karmasInAmno, vacanAnmayakAraci / bhaktAmarasya sadRttI, ratnacandreNa sUriNA // 4 // kathArUpIkRtaM cedaM, bhaktAmaramarUpaNam / zlokAH sahasramidaM Arya, ratnacandreNa jalpitam // 9 // " Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 bhaktAmara stotrasya zrIprabhAcandrAH zrIzubhacandrAH zrImAnatuGgasUrINAM paricaya: zrImatAM bhavatAM paricaya sAdhanAni tAvat zrIprabhAcandrasUri sUtritaM prabhAvakacaritam, zrImerutuGgamunivarapraNItaH prabandha cintAmaNiH, zrIguNAkara sUripramukhaviracitA vRttyAdayazca / tatra prabhAvakacaritAdidamavagamyate vArANasyAM zrIharSadevarAjA rAjyaM karoti sma / tasyAM puryA brahmakSatriyajAtIyo dhanadevanAmA sudhIrvasati sma / tatsuto mAnatuGgAkhya ekadA digambara sAdhusakAzAd dharmadezanAM zrutvA vairAgyaraGgeNa raGgita ApRcchaya mAtApitarau dIkSAM jagrAha / cArukIrtirmahAkItirityAkhyAM ca lebhe / ekadA sa zvetAmbarazAsana saktayA nijakhasrA bhojanArthaM nimantritaH / tasya kamaNDala azodhanapramAdena jalasya cAnusandhAnAt aneke sammUrcchitAH pUtarA Asan / tad dRSTvA svasAsa pratibodhitaH / kAlAntare tena zrIjinasiMha sUritaH zvetAmbaramatAnusAriNI dIkSA svIkRtA / tadA tasya mAnaGgeti nAma jAtam / ataH paraM yA stotraTIkAprArambhe zrIguNAkarasUribhiH mayUrabANavRttAntaH kathitastAdRk varNitaH prabhAvakacarite / parantu aitihAsikadRSTyA vizeSo'yaM yadatra vArANasI nagarI, tatra tu ujjayinI purI, tacchAsitA zrIvRddha bhojarAjaH / stotrotpattihetAvapi atra kAcid bhinnatA vartate / yathAhi - na ca khecchAnusAreNa catuzcatvAriMzannigaDairniyatrito nijadehaH zrImAnatuGgasUribhiH, kintu camatkAradarzanAsvIkArAt kupitena rAjJA te kArAgRhe kSiptA nigaDitAca || prabandhacintAmaNI ( pR0 105 - 108 ) tu yathA "atha mayUra - cANAbhidhAnau bhAvukazAlakau paNDitau nijavidvattayA mithaH spardhamAnau nRpasadasi labdhapratiSThAvabhUtAm / etasminnavasare midhyAdRzAM zAsane vijayini ( mayUra - bANadarzitaprabhAvena ) samyagdarzanadveSibhiH kaizcit pradhAnapuruSairnRpo'bhidadhe - yadi jainamate kazcidIdRkprabhAvAvirbhAvaH prabhavati tadA sitAmbarAH svadeze sthApyante, no cennirvAsyante iti tadvacanAnantaraM zrImAnatuGgAcAryastatrAkArya nijadevatA'tizayaM kamapi darzayantu iti rAjJA bhaNitam / te prAhu: - muktAnAmasmaddevatAnAmatra ko'tizayaH sambhavati / tathApi tatkiGkarANAM surANAM prabhAvAvirbhAvaH ko'pi vizvacamatkArakArI darzyata ityabhidhAya catuzcatvAriMzatA nigaDairnijama niyamitaM kArayitvA tannagaravartinaH zrIyugAdidevasya prAsAdapAzcAtyabhAge sthito matragarbha bhaktA itihAsatasva mahodadhizrI vijayendra sUripratiprAnte'yamulekhaH -- "iti zrImahAraka zrIratnacandrasUriviracitA bhaktAmara stotravRttiH samAptA // likhitaM paM0 amaravijayena / saMvat 1856 varSe miti jyeSThasitanavamyAM tithau candrajavAre girarInagare / " 1 hindIjainacaritamAlAyAM prasiddhAyA bhaktAmarakathAyA anusAreNa / Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA mareti navaM stavaM kurvan pratikAvyaM bhagnekaikanigaDaH zRGkhalAsayaiH kAvyaiH paryAptastavo'bhimukhIkRtaprAsAdaH zAsanaM prabhAvayAmAsa // " - zrIujjayinInarezavRddha bhojapUjyamayUra-bANasamakAlInAH "zAntistavavidhAtRzrImAnadevAcAryapaTTamukuTA bhayahara-bhattibha(bha)rastavAdikaraNaprakaTAH zrImAnatuGgasUrayaH zvetAmbarAH" iti zrIguNAkarasUrayaH (pR0 4) / __ prabhAvakacarite zrImAnatuGgasUrayaH prathamaM daigambarIyAM dIkSAM jagRhustadanantaraM zvetAmbarIyA. miti vyAvaNi zrIprabhAcandrasUribhiH / asmAd viparIta ullekho vartate jayapurIyakriyAkalApaTIkApratau / sa cAyam-"mAnatuGganAmA sitAmbaro mahAkaviH nirgranthAcAryavaryairapanItamahAvyAdhiH pratipannanirgranthamArgo bhagavan ! kiM kriyatAmiti bruvANo bhagavatA paramAtmano guNagaNastotraM vidhIyatAmityAdiSTaH bhaktAmaretyAdistutimAha / " sahasrAvadhAnizrImunisundarasUripraNItAyAM gurvAvalyAmullekho'yam"AsIt tato daivatasiddhiRddhaH, zrImAnatuGgo'tha guruH 21 prasiddhaH / bhaktAmarAd bANamayUravidyA-camatkRtaM bhUpamavodhayad yaH // 35 // bhayaharataH phaNirAja, yazcAkArSId vazaMvadaM bhagavAn / bhktibhretyaadi-nmskaarstvdRbdhbhusiddhiH|| 36 // jajJe caitye pratiSThAkuna-nemenAgapure' nRpAt / / tribhirvarSazataiH 300 kizci-dadhikArasUrirAT // 37 // " zrIdeva vimalagaNiviracite hIrasaubhAgye (sa0 4, pR0 164) yathA"tadIyapaTTAmbarabhAnumAlI, zrImAnatuGgazramaNendurAsIt / / ya aujiDhat sAdhujanAn nijAjJAM, nAthAn pRthivyA iva sArvabhaumaH // 75 // bhaktAmarAhvastavanena sUri-bhaJja yo'GgAnnigaDAnazeSAn / pravartitAmandamadodayena, gambhIravedIva karI dharendoH // 76 // zrImAnatuGgaH karaNena bhaktA-marastutestaM kSitizItakAntim / cakAra nanaM phalapuSpapatra-bhAreNa yadvat phaladaM vasantaH // 77 // bhayAdimenAtha harastavena, yo duSTadevAdikRtopasagon / zrIbhadrabAhuH svakRtopasarga-harastaveneva jahAra saGghAt // 78 // sadhyAnanAgezvararazmisAmya-manthAdriNA''loDya madAmburAzim / tatpaTTalakSmIratha vIranAmnA-''cAryeNa vatre vanamAlineva // 79 // " zrIratnacandrasUrikRtaTIkAyAM yathA zrIvardhamAnaM praNipatya mUrdhA dopaiya'petaM hyaviruddhavAcam / .. vakSye phalaM tat vRSabhastavasya sUrIzvarairyat kathitaM krameNa // 1 // 1 kartAro'sya zrIprabhAcandrAcAryAH / 2 shriimaandevsuureH| Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmarastotrasya athAtra 'bhArate kSetre, deze 'mAlava' saMjJake / purI 'dhArA' parA reje, lasatprAsAdasaddhvajA // 2 // yatra sarvajanAnAM hi, mukhAbjeSu sarasvatI / adhyuvAsocyate zobhA, kIdRzI brahmataH parA // 3 // yadopari samAyAtya, candro'pi niSkalaGkatAm / yAti zrotuM ca gItAni, yadA tiSThati cainnkH||4|| athAsti tatpatiH khyAtaH, khagadhArAjitArikaH / santarpitAkhilo bhojo, mahatyA dAnadhArayA 5 tasya mantrI samAkhyAto, buddhimAn matisAgaraH / vItarAgapadAmbhoja-sevanaikamadhuvrataH // 6 // sabhAmApUrya cAnyedyuH, saMsthito hariviSTare / calacAmarakallole-vajyimAno narAdhipaH // 7 // kAlidAsAdayastasya, paNDitAH shaastrpaargaaH| kavitvAdikalAstoma-kovidA garviNo bhRzam 8 militvA te samAyAtAH, sabhAyAM kautukotsukAH / saMskRtopaskRtAlApA, mntraaraadhnttpraaH||9|| kAlidAsena saMcchidya, svapAdau navi(vI?)nau punaH kAlikAMca samArAdhya, samAnIya prdrshitau|| bhanodarAdirogeNa, bhArgavI pIDito zubhAt / ambikArAdhanAdAsId, rAjJo'gre kAmasannibhaH 11 galatkuSThena rogeNa, mAgho'bhUd vraNitAGgakaH / rAjAvalokanAyogya-samArAdhitasadraviH // 12 // sUryAMzuvyAptasaddeho, dRzyate sundarAkRtiH / ityAdi bahudhA''zcarya, darzitaM taiH prabhoH purH|| 13 // vayameva hi matrajJAH, zAstrajJA vayameva ca / kizcijAnanti no deva!, dikpaTA jJAnavicyutAH14 teSAM garvoddhataM vAkya-mAkarNya sva(ka)matriNam / saMgrovAceti gurv-staavkaashcenmmaagrtH||15|| khavidyAbalataH kizcid, darzayantu ca kautukam / tarhi mAnyAH sthitizcaiSAM, nAnyathA mAmake pure|| khAtmakAyekarA ete, sarvajIvadayAvahAH / mantrAdikaM na kurvanti, deva! tenodita punH|| 17 // tathApi tadvacaM matvA, bahucintAturo'bhavat / tAvat samAyayau tatra, munipo jnyaanlocnH||18|| mAnatuGgaH svcaaritr-pvitriikRtbhuutle(l:?)| tadAgamaM pratijJAya, vandituM jagmivAn sa tam 19 matriNA kathitaM zrutvA, vRttAntaM dharmavatsalaH / jAtarUpaH samAyAsIn-munIzo rAjasaMsadi // 20 // parikSiptaM ca tadvidyA, bhojasturyAdhikAstadA / catvAriMzanmuneraGge, lohamudrA vidhAya ca // 21 // caturbhUmItale hamphe, nikSipya munimuttamam / kapATaturyakaM rAjJA, dApitaM mudrayAnvitam // 22 // vRSabhastavanaM rAtrau, tenArabdhaM tadA mahat / ekaikaM kriyamANaM sat , kAvyaM mantrAkSarAnvitam // 23 // chinatti lohamudrAM ca, hyekaikaM munidehataH / evaM sarvAzca tAH prAptA, bhidA lohasya zRGkhalAH // 24 // tataH prage samAyAtya, saMsthite nRpateH purH| karasthazRGkhalaH sAdhuH, sarvalokasamakSakam // 25 // jagAdeti narAdhIza, vidyAvAn ko'pi te'sti cet / karasthazRGkhalAM tarhi, mama dUrIkarotu saH 26 khavidyA prakaTIkRtya, kAlidAsAdayazca te / rAjAjJayA kRtopAyA, nAzakan tannirAkRtau // 27 // tenAkAdhikSamA naite, svavighanigrahe'tra kim / zRgAlo jIyate yaina, kathaM tairhariNAdhipaH ? // 28 // asatyavacanAsaktA, mAyAdarzitakautukAH / mithyAgarvoddhatA mugdha-pratAraNaparAyaNAH // 29 // ityuktvA caramaM kAvyaM, saMskRtaM tena tatkSaNe / pazyatsu sarvalokeSu, zRGkhalA bhidamAgamat // 30 // lohamudrA'tigaM vIkSya, visito'bhUnnRpo hRdi / vilakSatvaM gatAzcAnye, duHkhado hi parAjayaH 31 tvameva bhuvane dhanyo, mohahantA tvameva ca / tapodhanastvamevAsi, tvameva jJAnavAniha // 32 // satyavAkyAGkitastvaM vA, zivamArgastvameva ca / tvameva zaGkaro loke, hitakartA tvameva ca 33 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA kRtAgasAM hi jantUnA, kSamAyogyastvameva ca / iti stotrazataiH stutvA, nRpaH pAdAvanau sthitaH 34 tato dharmopadezena, mAnatuGgoditena hi / jinadharmakaro jAto, bhojaH zrAvakasattamaH // 35 // dharmaprabhAvanAmitthaM, saMvidhAya mahItale / yayau dezAntaraM sAdhu-rcanIyo nRpAdibhiH // 36 // tato jinAlayAstena, rAjJA saMskAritAH puri| supAtre dadate dAnaM, jinabimbAnyanekazaH // 37 // idaM bhaktAmarastotraM, mAnatuGgakRtaM zubham / prApnuvantISTasiddhIste, bhAvazuddhyA paThanti ye // 38 // utpanne kAraNaM pUrva, stotrasya gaditaM mayA / adhunA procyate sAraM tanmAhAtmyasya varNanam // 39 // " zrImAnatuGgasUrINAM kRtitatiHzvetAmbarasampradAyAnusAreNa-(1) namiUNastotraM prAkRtabhASAyAM gumphitaM jainajagati paJcamamaraNarUpeNa ca prasiddham, (2) zrIbhaktAmarastotram, (3) shriibhttibbhrstvH| saptadazazatAbdIyadaigambarIyapaTTAvalIpurassaraM tu (1) cintAmaNikalpaH, (2) maNikalpaH, (3) cAritrasAraH, (4) upasargaharastotram , (5) bhaktAmarastotram / zrImAnatuGgasUrINAM samayaH anekagranthAprakaTanAdaitihAsikasAdhanAnupalabdherdharmAndhAjainavargabhasIbhUtasAhityAcca duHzakA prAcInamaharSisamayanirNayaH / tatrApi yadA samAnanAmadhAriNo'nye'pi zrutipathamavataranti, tadA vizeSakaSTasAdhyo'yaM prazno bhavati / prathamaM tAvat mAnatuGganAmadhAriNo munivarAH kati iti vicaaryte| eke 'jayantIpraznottarasaGgraha'sya siddhajayantIcaritrAparanAmnaH prakaraNasya kartAraH, dvitIye 'parigrahapramANa'praNayitAraH, tRtIye zrIvikramAt 1333tame varSe zreyAMsanAthacaritraracayitAraH / Adhentime ca bhaktAmarastotrakartRbhibhinnA ityavagamyate, 1334 tamavaikramArkIyaprabhAvakacaritAntargatazrImAnatuGgaprabandhasya 168tamapadyAvalokanAt kAvyAnuzAsane (pR. 67) ca bhaktAmarasya kAvyasyaikAdazasyAvataraNAt / / 1 zrIdharmaghoSasUribhiH zrImerutuGgasUribhizca racita RSimaNDalastavo bhaktibharetyaparAlaH sa bhinnaH / 2 "guNeSu rAgaH sukRteSu lAbhaH, roSazca doSazca bhavazva kAmaH / zrImAnatuGgasya tathApi dharmaH, zrIvItarAgasya sa eva vetti // " anena panAnumIyate yaduta etatpadyAtmakasya granthasya kartRnAma mAnatuGgenIti zrIvicakSaNavijayAH / 3 bhrAntijanyo'yamullekha iti mataM me, yataH kRtiriyaM zrImAnatuGgasUri ziSyazrIdharmaghoSasUrINAm / uktaM ca satraiva prAntapaye-"zrImAnatuGgaziSyeNa, dharmaghoSeNa sUriNA / racito'nalpakalpo'yaM, cintAmaNijagatprabhoH // 45 // " 1-5abhimohamau iti pratibhAti / 6 etatpraNayitAraH zrIbhadrabAhusvAmina iti suprasiddhAzvetAmbarIyA prmpraa| 7 asyopari etarikavyarakhadhImalayaprabhamunivaryaya'raci vRttiH 6600zlokapramANikA 1260tame vaikrmiiyaade| 8 etadullekhAtha vIkSyatAM pro0piTarsana ripaoNrTasamjJakassa granthasya prathamasya vibhAgasyAcaM pariziSTaM (pR. 9.) / 9 etat padyaM yathA "itthaM zrImAnatuGgaprabhucaritamatisthairyakRjainadharma prAsAdastambharUpAH sukRtabharamahApahaviSTambhahetuH / zrutvA kutrApi kiJcidgaditamiha mayA sampradAyaM ca labhyA zodhya medhAmadhAnaiH sunipuNamatibhistaca nopAsanIyam // " bha.8 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmarastotrasya - upadezacintAmaNilekhakAnAmapi nAmadheyaM mAnatuGgamiti gamyate tatprazastigatairnimnalikhitaiH padyaiH, kintu na cAyaM muniH prAstAvikaH, vaikramIyapazcadazAbdyAM ttsttaayaaH| "teSAM ziSyAH zrImanmunizekharasUrayo nayopetAH / zrIjayazekharasUriH zrIsUrimarutuGgazca // 10 // eteSu ziSyaH khalu madhyamo'haM, mohaM kubodhaprabhavaM vihAya / gurUpadezAdupadezacintA-maNizrutaM sUtratayA vyagumpham // 11 // vyadhAM ca tasya svayamavyalIkA, TIkA kathAsAravicArahRdyAm / daNDAyudhAmbhonidhicandra(1436 )saGkhye, varSe pure 'zrInRsamudra'nAmni // 12 // anujazca satIrthyazcA-smAkaM TIkAmimAM mudaa| . lilekha prathamAdarza, mAnatuGgagaNirguNI // 13 // " ___ evaM satyAM paristhityAmanumIyate yaduteme bhaktAmarastotrakAraH zrImAnatuGgasUrayaH kaavyaanushaasnktesmypuurvgaaminH| aparazca prabhAvakacarite prabandhacintAmaNau etatstotraTIkAdau eteSAM mayUra-bANAbhyAM samAnakAlikatvaM sUcitam / parantu asya nirAsaH savistaraH kRtaH kekanebosanAmadheyaiH DaoNkTaretyupAdhibhUSitairmayUrazatakaprastAvanAyAm / eSAM mahAzayAnAM mate zrImAnatuGga sUrayaH vaikramIyatRtIyazatAbdImalacakruH / asmin prastAve "mAnatuGgasUriH tena nAgapure vikramatastriMzati varSe neminAthapratiSThA kRtA vIrAt 770" ityullekho'pi samIkSyatAm / kiJca tarkayantu tArkikA DaoNkTarayakaoNbimahAzayamataM yaduta zrIkalyANamandirastotrakArapUrvagAmino mAnatugAsU rivyoH| bhaktAmaraTIkAkAraparicayaH- zrIbhaktAmarastotrasya vividhavibudhavarairviracitA vyaakhyaaH| tatra zrIguNAkarasUri-zrImeghavijayopAdhyAya-zrIkanakakuzalagaNayaH prasaGgopAttAH, atasteSAM viSaye yathAsAdhanaM vicAraH kariSyate / tAvad guNAkaranAmadheyAH paJca munivaryA abhUvana jainazAsanAsaktAH / 1178tame varSe saptakSetrI( darzanazuddhiprakaraNavRtti ? )racayitAra eke / vidyAsAgarazreSThikathAvidhAtAro dvitIyAH / 1296tame varSe zrInAgArjunakRtayogaratnamAlApraNetAraH tRtIyAH / samyaktvakaumudIgumphitArazcaturthAH / 1426tame varSe bhaktAmaravRttiviracayitAraH prAsaGgikAH paMJcame / eteSAM paricitiH spaSTIbhavati tatkRtabhaktAmarastotravRttiprazastiparAmarzena / prabandhacintAmaNau granthakartRtvaviSaye vizeSavaktavyatAyAmayamullekhaH kRtaH zrIdInAnAthatanujaiH rAmacandrA shaastribhiH| 2 prekSyatAM bhUmikAyAH SoDazaM pRSTham / 3 ime prathamA bhaktAmaravRttiracanAsamayApekSayA, vidyArthisamupakArakadRSTyatu yuktiranAkara-tarkabhASATIkA-''khyAtavAdaTIkA-'nekArthasaGgrahavRtti-saptapadA TIkAdigranthagumphitAraH zrIbhAnacandravineyAH zrIsiddhicandrA AdyAH, taskRtavRttI vyAkaraNakozAdipAThaprAcuryAt / zrImeghavijayapUrvavartibhirmunivarairapi bhaktAmaraTIkA niramAyItyavagamyate kazcit-kauzalyAM-kozalyAmityullekhAnAM navamasaptadazadvAviMzaikaSaSTitamapRSTheSvavalokanAt / Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 bhUmikA zrIguNAkarasUrayaH guNasundaretyaparanAmadheyA iti pratibhAti Bombay Branch of the Royal Asiatic Society satkabhANDAgArasya bhaktAmarastotravRttiprato prazastigataprathamapadyaprAnte nimnalikhitollekhaprekSaNAt "navAGgavRttikArakazrIabhayadevasarisantAnIyazrIguNacandrasUriziSyopAdhyAyaguNasundaraviracitA zrIyugAdidevastavavivRtiH smaaptaa| yad gaditamarthakUTaM yallakSaNazabdatazca duSTamiti hi / tat sAdhubhiH sudhIbhiH zodhyaM sadyaH prasadya mayi // 1 // granthAgraM 1571 sakalAkSarasaGkalanayeti / zrIhaMsakIrtigaNinAglekhi zrI'kharatara' gacche zrIjinabhadrasUrivijayarAjye / " etadavasarpiNIsaJjAtAdhAntimatIrthaGkarau zrInAbheya-mahAvIrau praNamya zrutadevatAM ca saMstutya tIrthaGkarapadAbhilASibhiH (pR. 27) zrIguNAkarasUribhiH vivRtiH prArabdhA / tatrAdau kAvyotpattirasUci / ante'ntimapadyasya vividhA arthA darzitAstaiH / vRddhabhoja-mayUra-tajAmAtR-bANasamasamayinaH zrImAnadevapaTTamaulayo bhayaharabhattibbharastavAdiracayitArazca zrImAnatuGgasUrivarA iti teSAM matam / mahopAdhyAyazrImeghavijayAnAM prastAvaH adhyAtmakAvyajyotirnimittavyAkaraNAdiviSayakAnAM netrAmRtAJjananibhAnAmanekeSAM granthAnAM gumphitAro mahAmahopAdhyAyazrImeghavijayagaNayaH samrAzrIakabbaradattajagadguruvirudadhArakabRhattapAgacchAdhipatizrIhIravijayasUrIzvaraziSyasantAnIyazrIkRpAvijayavineyAH / zrImanto 1 vaMzavRkSaH hIravijayaH kanakavijayaH zIlavijayaH kamalavijayaH siddhi vijayaH cAritravijayaH kRpAvijayaH meghvijyH| 2 atra devAnandAbhyudayakAvyaprazastigataM nimnalikhitaM padyamapi pramANam "tatsevAsaktacetA anavaratatayA prAptalakSmIviziSya ziSyaH zrImatkRpAdervijayapadabhRtaH satkavevAcakazrIH / meghaH padmAprasAdAd vizadamatijuSAM zrAvyakAvyaM cakAra devAnandaM sadaindrojvalavipuladhiyA zodhyatA zodhyamatra // " Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmarastotrasya bhavanto vAcakAH zrIvijayaprabhasarisakAzAt labdhavAcakapadAH zrImeruvijayAdInAM guravaH / atra zrIzAntinAthacaritraprAntasthaprazastiH pramANam / ' tatroktam "tadanu gaNadharAlI pUrvadigbhAnumAlI vijayapadamapUrva hIrapUrva dadhAnaH // kanakavijayazarmA'syAntipat prauDhadharmA zucitaravarazIlaH zIlanAmA tadIyaH / kamalavijayadhIraH siddhisaMsiddhitIra stadanuja iha reje vaackshriishriirH|| cAritrazabdAd vijayAbhidhAna-svayI sagarbhAdhRtazIladharmA / eSAM vineyAH kavayaH kRpAdyAH, padyAsvarUpAH samayAmburAzau // taMtpAdAmbujabhRGgameghavijayaH prAptasphuradvAcaka khyAtiH zrIvijayaprabhAkhyabhagavatsare stapAgacchapAt / nunno'yaM nijamerupUrvavijayaprAjJAdiziSyairimAM cakre nirmalanaiSadhIyavacanaiH zrIzAnticakristutim // " mahopAdhyAyazrImeghavijayagaNInAM kRtayaH 1 yuktiprabodhaH svopajJavRttisametaH 5000shlokprmitH| 1 etassamarthane meghamahodayaprazastigata ulekho'yamapi hetuH "merorvijayakRddhairyA-daladdhyo meruvad dhiyaa| ___ bhaktyA me rocitaH ziSyaH, zrImeruvijayaH kviH|| 104 // " 2 idaM dRDhIbhavati meghamahodayaprazastigatanimnalikhitapadyAvalokanena "tacchAsane jayati vizvavibhAsane'bhUd, vidvAn kRpAdivijayo divijanmasevyaH / ziSyo'sya meghavijayAyavAcako'sau, granthaH kRtaH sukRtalAbhakRte'tra tena // 10 // " 3 prAkAzyamAno'yaM granthaH zrIRSabhadAsajIkesarImalajI saMsthayA / etasprAntasthAni padyAni yathA "catuHsahasrI zlokAnAM, shttrysmnvitaa| pramANamasya granthasya, nirmitaM tat kRtA svayam // 8 // zrI'tapA'gaNa vibhurbhuvi bhUyaH kIrtipUrtidhavalIkRtalokaH / sUrirAnatasurAsuradevaH prollalAsa vijyaadimdevH||9|| sarapaTTapUrvAcalacitrabhAnu-1divAdendhanacitrabhAnuH / jejIyate zrIvijayaprabhAtaH, sUriH svabuddhyA jitadevasUriH // 10 // tatpabhUSAmahasA'tipUSA, suvarNanairmalyavidhAnabhUSA / virAjate zrIvijayAdiratnaH, prabhuH prabhAdhyApitadevaravaH // 11 // teSAM rAjye mudA'kAri, vAmayaM yuktibodhanam / meghavijayasabjena, vAcakena tapasvinA // 12 // " Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA 2 laghutriSaSTicaritram ( amudritam ) / makaumudI candraprabhetyaparanAnI 1758 tame pramite varSe praNItA / * 4 siddhajJAnam / 3 tatparamparA caivam "zrImada' tapA' gaNapatiryatimArgadhIraH, zrIhIrahIravijayo jayavAn babhUva / yaH pratyabUbudhadakabbara rAjarAjyaM, vAkyaiH sudhAtimadhurairyavanAvirAjam // 12 // * zrIvAcakAH kanakato vijayA babhUvu-vidyAnavadyayazaso bhuvi tadvineyAH / teSAM suzIlavijayAH kavayo vineyAH, ziSyau babhUvaturatulyamatI tadIyau // 13 // AdyaH zrIkamalAdimazca vijayastasyAnujanmA budhaH zrIsiddhervijayotra tau mama gurordIkSA'nuzikSA gurU / zrIsammAnakanAmni dhAni mahaso drane vijitya kSaNA lumpAkendragaNAn jayazriyamam samprApaturvizrutAm // 14 // yaH padatarkavitarkakarkaza matiH sAhitya siddhAntavit prANakSitipaH kRpAdivijayaH prAjJo vineyastayoH / tarapAdAmbujabhRGgameghavijayopAdhyAya labdhAtmanA grantho me mahIdharAvadhirayaM siddhizriyai nandatAt // 15 // 1 etagranthasyaikA hastalikhitA pratiH puNyapattanastha prAcyavidyA saMzodhanamandire samasti / tatra prArambha evam -- "mahopAdhyAya zrIzrI 108 zrIzrI meghavijayagaNi / tat ziSyapaNDita zrI 5 zrI meruvijayagaNigurubhyo namaH // sarasvatyai namaH // zrInAmeyajino jIyA (tU), kalyANazrIniketanam / vasudhAyAdikSu rasaH zizrAya pAraNe // 1 // " ante nimnalikhita ullekha: " tadrAjye jayazAlini jajJe zrIsadguroH kRpAvijayAt / zrI vijayaprabhu (bha) sUreravAptavAcakapadaH sa muniH // 20 // zrImeghavijayanAmA vinaya vilAsaM laghutriSaSTIyam / cakre koSTAgArikavanarAjAbhyarthanAyogAt // 21 // " taguruparamparA caivam / " reje rAjAdhirAjA akabarayavanAdhIzvaraH pAtisAhi yastaM svastiprazastyA vacanaracanayA'bUbudhad dharmamArgam / zrIsUribhUrikIrtizramaNagaNatapAhvAna bhUpasvarUpaH zrImAn zrIhIrapUrvo vijayapadadharaH zrIdharAbhyarcanIyaH // 22 // kanakavijayanAmA vAcakaH prauDhadhAmA -'pyabhavadiha vineyaH zreyasAmekamAtram / tadanu vizadazIlaH zIlanAmA kavIndu - stritayamapi tadantevAsinAM prAdurAsa // 23 // kamalavijayanAmA yo dvitIyazca siddhe, vijaya iti tRtIyazcArucAritrapUrvaH / prazamasamayasindhuH sindhurastarkakeSu, samajani janitazrIrvAcako'smin gaNe'pi // 24 // zrIkRpAvijayanAmakavIndrAH sAndracAndramahaso yazasA te / I tadvineyanayavAgvinayA jyotirmamojeta (?) pavitra caritram // 25 // " 25 2 idaM vyAkaraNaM mudrApitaM zrIjaina zreyaskaramaNDalena / * etacihnena sUcyate yadutaita hunthanAmAdinirdezo'kAri mayA munizrIvicakSaNavijaya nivedanAdhAreNa / eteSAtoshaNI barte / Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmarastotrasya 5 zrIzAntinAthacaritraM naiSadhIyamahAkAvyapAdapUrtirUpam / 6 'meghduutsmsyaalekhH| 7 devaanndaabhyudyH| idaM mahAkAvyaM mAghasamasyArUpaM zrIvijayadevaguruvarNanAtmaka 1727tame pramite varSe viracitam , zrIyazovijayajainagranthamAlAyAM ca prakAzitam / 8 zrIzaGkezvarapArzvaprabhustavanaM zrIsAraNAcaletyAdiprArambhakaM pariziSTe'tra mudrApitam / 9 digvijayamahAkAvyam / idamudayazrIsaGketAtmakaM trayodazasargIyaM zrIvijayaprabhasUrijIvanavistAravarNanAtmakam / / 10 mAtRkAprasAdaH / ayaM grantho dharmanagare vaikramIye 1747tame pramite varSe rcitH|' asmin granthe 'OM namaH siddham' iti varNAmnAyasya vivaraNaM varIvati / 11 'vijayadevamAhAtmyavivaraNam / panyAsazrIvallabhopAdhyAyagaNiviracitAntargatakizcitprayogavivaraNarUpam / , jenavividhasAhityazAstramAlAyAM mudritam / 2 prakAzito'yaM granthaH zrIjainaAtmAnandasabhayA / 3 bhasya prazastigataM padyaM yathA "muninayanAzvendu (1727)mite varSe harSeNa 'saadddii'ngre| anthaH pUrNaH samajani vijayadazamyAmiti shreyH||" 4 ugrasena(AnA)nagarasthazrIvijayadharmalakSmIjJAnamandirasatkAyAH prateH prArambho yathA "OM aiM hrIM zrIM klIM arha zrIzaMkhezvarapArzvaparamezvarAya jagadekavIrAya nmH|| svasti zrInRsurAsurakSitibhRtAM vAllabhyamabhyasyati yatpAdAmbujasevanAparicayAdunnItapItadyutiH / tAruNyAtizaye jagatrayajayaM rUpeNa labdhvA svayaM kAruNyAd bhagavAn sa nAbhitanayaH puSNAtu puNyodayam // 19 // " ante svevam'"evaM devaniSevaNapraNayinA sarvA'pi pUrvA harit tIrthAnAmabhivandanena sudRzA sambhAvitA tena saa| samprAptena mahodayazriyamaho puNyairagaNyaistata zvAturmAsya vidhAnataH punarapi zrIpattanAntaHsthitam // 1.2 // iti zrIdigvijayanAmni mahAkAvye mahopAdhyAyazrImeghavijayagaNiviracite udayazrIsaGkalite zrItIrtharAja. giri zrIgautamasvAmizrIsudharmasvAmistutivarNano nAma trayodazaH srgH|| zreyase'stu // " 5 etadante prazastigatAni nimnalikhitAni padyAni samarthayantyullekhamimam "zrImattapAgacchapatervatena, sudharmaNaH zrIvijayaprabhasya / kramAjabhRGgo'ntiSadeSa dhIraH, zrImatkRpAdervijayAhvayAnAm // 76 // mAmnA zrImeghavijayo-pAdhyAyo'dhyAyatatparaH / svasamyagdRSTinarmalya-prakAzAyAbhyadhAdidam // 7 // saMvatsare'zvavAryazva-bhUmite pauSa ujvle| zrIdharmanagare granthaH, pUrNazriyamazizriyat // 78 // " mahApyamANamidaM zrIyutapremacandradolatarAmamArakagranthamAlAyAM dvitIyAGkarUpeNa / Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA 27 12 saptasandhAnamahAkAvyam / asmin kAvye zrI RSabha - zAnti - nemi - pArzva - vIretinAmadheyAnAM paJcAnAM tIrthapatInAM zrIkRSNavAsudevasya zrIrAmacandrasya ca jainadarzanAnusAri mAhAtmyaM varNitaM vidyate / ekaikasya padyasyArthAH saptadhA bhavantIti nAmacaritArthatA / 13 hastasaJjIvanam / * 14 brahmabodhaH / * 15 arhadgItA / 16 meghamahodayaH / ayaM grantho varSa prabodhAparanAmakaH sArdhatrisahasra ( 3500) zlokamitazca / asmin granthe bhagavatI - sthAnAGga - zrIhIra vijayakRta meghamAlA - raudrIya meghamAlA - ratnamAlAtrailokyadIpaka - vivekavilAsa - zrIbhadrabAhu saMhitA - gArgIya saMhitA - vArAhisaMhitAdigranthebhya utAH sAkSibhUtapAThAH santi / 17 madhyamavyAkaraNam 3500 zlokapramitam / 18 laghuvyAkaraNaM zabdacandriketyaparAhna yaM SaTzatI zloka pramANakam / 19 thAvaccAkumArasvAdhyAyaH / 20 sImandharasvAmistavanam / 21 parvalekhAH / ime 1730 tama- 1749 tama- 1751 tametivaikramIyAnda tritayasamba ndhinaH / 22 zrIpArzvanAthanAmamAlA gurjara gIrgumphitA | 23 bhaktAmara TIkA asmin granthe mudrApitA / 24 udayadIpikA | 1 etadavagamyate tatprazastigata nimna likhitapadyAt -- "anuSTubhAM sahasrANi trINi sArdhAni mAni ( na ) taH / grantho'yaM varSabodhAkhyo, yAvanmeruH pravartatAm // 102 // " 2 ante'yamullekha: "zrIpAsa jinavara vinatasuranara harihara sevitapAda e bhayabhIDabhaMjana bhavikaraMjana sevakajana suprasAda e, tapa gaccha suMdara munipuraMdara vijayaprabhasUrirAya e, tasa puNya rAjaI paMDita chAjaI kRpAvijaya jasavAya e. 38 tasa sIsa baMdhura 'dIva' baMdira meghavijaI jayakarI; enAmamAlA guNavizAlA racI gurupada anusarI. 35 saMvat 1721 varSe bhaTTAraka zrI 106 zrIvijayaprabhasUrIzvaracaraNasevAM kurvatA caturmAsakamadhye paM0 meghavijayena kRtA likhitA ca zrIzatruMjayA ditIrthayAtrA saMgha patipaTTabhakta vasA. zrI nemIdAsa - sAmIdAsa - vIradAsa paThanArtham / " 3 prAcyavidyA saMzodhanamandirasatkAyAM pratyAM prArambhikaH prAntimazca bhAga evam - "natvA'rhantaM pArzvabhAsvad - rUpaM zaGgezvarasthitam / zrIzrAddhamadanAt siMhe, dharmalAbhaH pratanyate // 1 // Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmarastotrasya * 25 raavnnvNshsyetihaasH| * 26 bhUvizvetyAdikAvyavivaraNam / asyAntargato vizeyatravidhiH / * 27 pazcArthIstava aacaarynaamgrbhitH| * 28 rAvaNASTakam / 29 ramalazAstram / 30 pazcAkhyAnam / 31 pnycmiikthaa| * 32 arjunptaakaaytrvidhiH|' * 33 vijayapazca(patAkA)vidhiH / * 34 bhASA coviisii| zrIkezavakRtArcasya, zrIpArzvasya prbhaavtH| prabhAsabhAjanAnanda-heturatrAstu vastutaH // 2 // rupAmUle'hatAM dharme, zrImeghavijayodayaH / gavAM rasaprasAraNa, bhUyAjIvanasampade // 3 // " "zreNIpraznAkSaretyAdau, kAvye pAThavizodhanam / zrImeghapUrvavijayo-pAdhyAyaH kRtavAnidam // 1 // yadA'alitayA caiSa, satAM vijJaptimAtanot / prasadya mayi bAle'pi, pAThazuddhirvidhIyatAm // 2 // dharmalAbhaH satAM vAcyaH, prApya sajanasaGgatim / bahUnAmupakArAya, vedhA medhAvinA vyadhAt // 3 // janmalAbhaM dharmalAbha, dvayaM ca dharmasAdhanam / hastasaJjIvanaM vRttyA, vRrayA''lokya vidantvimam // 4 // kiJciccheSavizeSArtha-muditodayadIpikA / jajJe prakaraNaM tasyAM, sUryasammitamuttamam // 5 // tapAgacchezavijaya-prabhasUrIzasevakaH / ziSyaH kRpAdivijaya-viduSAmabhyadhAdimAm // 6 // sUryAcandramasau yAva-lokaM bhAsayato rucaa| tAvadarthaprakAzAya, bhUyAdudayadIpikA // 7 // iti zrImadudayadIpikA mahopAdhyAyazrImeghavijayagaNikRtA siddhisaudhamadhyamadhyAsta // zrIH // " "tapAgacchezasUriza-vijayaprabhasevakaH / kRpAvijayadhIrANAM, ziSyo'hacchAzanazriyai / zrImeghavijayaH praapto-paadhyaaypdviishrutH| bhUvizvetyAdikAvyasya, vyAkhyAnaM cakrivAnidam // " "vAcakarmaghavijaya-vizayanaM susUtritam / zrIvIrapArzvaya(pa)tpamA-nubhAvAdastu siddhidam // " 3 etanAmadheyaikA hastalikhitA pratiH prAcyavidyAsaMzodhanamandire mayA dRSTA / sA jainakRtiriti niHsandeham, kintu satra taskarturnAma me nayanagocaratAM na gatam / Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA zrIkanakakuzalagaNInAM paricitiH zrImantaH kanakakuzalagaNayaH kadA katamaM medinImaNDalaM maNDayAmAsuriti jijJAsAyAM jAtAyAmucyate ime paNDitAH zrI'tapAgacchagaganadinamaNijagadguruviruda vikhyAtazrIhIravijayasUrIzaziSyazrIvijayasenasUrirAjaziSyazrIsomakuzalagaNInAM vineyAH / zrImantaH zAnticandravAcakA eteSAM vidyAguravo vaikramIyasaptadazazatakaM svasattayA samalazcakruH / ebhirmahAzayaH ke ke granthA gumphitA iti praznasamAdhAnArtha vilokyatAmidameva pRSTham / tadarzanenedamapi spaSTIbhaviSyati yadutaibhiH zrIvikramArkAt 1652tame pramite varSe kAvyapaJcakasya vRttiya'dhAyi / tatpUrva prAyastaine ko'pi svatatragrantho vyaraci / evaM sati vRttikArarUpeNaiva prathamataH khyAti prApuH / zrIkanakakuzalagaNInAM kRtikalApaH 1 zrIjinaprabhasUrikRtacaturviMzatijinastotravRttiH 501zlokapramANikA 1652tame ca varSe prnniitaa| 2 zrImAnatuGgasarikRtabhaktAmarastotravRttiH 1652tame varSe praNItA / 3 zrIsiddhasenadivAkarakRtakalyANamandirastotravRttiH 600zlokapramANagatA 1652tame varSe ca prnniitaa| 4 paJcamIparvastutivRttiH 1652tame varSe racitA / 5 zrIjinaprabhasUrikRtasya 'RSabhanamra stotrasya 1652 tame'bde racitA vRttiH| 6 jJAnapaJcamIkathA 150zlokamitA 1655tame varSe ca praNItA / 1 prAntastha ullekhazvAyam "zrIvijayasenasUriprasAdato nayanabANarasacandraH ( 5652) / pramite varSe bhaved racitA vRttiriyaM kanakakuzalena // 1 // " 2 etasyAH prazastirevam "zrImattapAgaganabho'GgaNapadmabandhu-bhAgyAdakabbaramahIramaNAdavAptAm / khyAti jagadgururiti prathitAM dadhAnaH, sazrIkahIravijayAbhidhasUrirAsIt // 1 // tatpaTTe varaguNamaNi-garohaNabhUdharA dharApIThe / samprati hyadbhutayazaso vijayante vijayasenasUrivarAH // 2 // vAcakacUDAmaNayaH, zrImantaH shaanticndrnaamaanH| vidyAguravo vibudhA, vijayantAM kamalavijayAzca // 3 // eSAM zrIsugurUNAM, prasAdato nayanabANarasacandraiH (1652) / pramite varSe racitA, vRttiriyaM kanakakuzalena // 4 // pratyakSaragaNanayA, vRttau saGkhyA catuHzatI / saptapaJcAzatA zlokai-radhikA samajAyata // 5 // " bha.9 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 bhaktAmara stotrasya 7 dAnaprakAzaH 840 zlokapramANakaH 1656 tame pramite varSe praNItaH / 8 rohiNIkathA 200 lokapramANAtmikA 3 1657tame'nde racitA / 9 dIpAlikAkalpa: ( prAkRtabhASAyAm ) / 10 vizAla locanastotravRttiH / 11 sakalAIcaityavandanavRttiH / 12 'lAtasyAH stutivRttiH / 13 'devAH prabho' stotravRttiH / 14 varadattaguNamaJjarIbAvanI / 15 goDIpArzvanAtha cchandaH / 16 sAdhAraNajinastavanavRttiH / 1 ayaM granthaH prakAzitaH paNDitahIrAlAlaiH / tadante ullekho'yam " iti zrItapAgacchanAyaka zrI vijayasena sUrIzvaraziSya zrI somakuzala gaNiziSyapaNDitazrI kanakakuzala gaNi viracite daanprkaashe...| zrImat 'tapA' gaNanabho'GgaNapadmabandhu-bhIgyAdakabbara mahIramaNAdavAptAm / khyAtiM jagadgururiti prathitAM dadhAnaH, sazrIkahIravijayAbhidhasUrirAsIt // 1 // tatpaTTe varaguNamaNi- gaNarohaNabhUdharA dharApIThe / sAmpratamadbhutayazaso, vijayante vijayasenasUrivarAH // 2 // vAcakacUDAmaNayaH, zrImantaH zAnticandranAmAnaH / vidyAguravo vibudhA, vijayantAM kamalavijayAzca // 3 // eSAM zrIsugurUNAM prasAdataH kAyabANarasacandraH ( 1656 ) / pramite varSe racito grantho'yaM kanakakuzalena // 4 // " 2 iyaM zrIrohiNI tapomAhAtmyaviSayikA rohiNyazokacandrakathA prAkAzyaM nItA paNDita zrI hIrAlAlaiH / 3 " zrImattapagaNagaganA-GgaNadinamaNi vijaya senasUrINAm / ziSyANunA katheyaM vinirmitA kanakakuzalena // 1 // zrIzAnticandravAcaka- vidyAgurumAdarAt praNamya mayA / hayabhUtarasendu ( 1657) mite varSe dIpotsave lilekhe // 2 // " 4 kasyAJcit pratAvulekho yathA "zrImattapagaNagaganAGgaNadinamaNivijaya senasUrINAm / ziSyANunA viracitA vRttiriyaM kanakakuzalena // saM. 1745 varSe mA. va. 8 / " Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA zrIkalyANamandirastotragaveSaNA catuzcatvAriMzatpadyAtmakasa trayoviMzajinezvarazrIpArzvanAthastutirUpasya zrIkalyANamandirastotrasya prAntaM padyamAyocchandasi nivaddham , aparANi tu vasantatilakAyAM viracitAni / yathA bhaktAmarastotraM zvetAmbaraidigambaraizca sauvasauvakRtirUpeNa svIkriyate, tathedaM stotramapi / amutrazabdArtha:kalyANamandirastotrasya trayodaze padye 'amutra'zabdasya asinnarthe yaH prayogo'kAri kavivaraiH so'nucita iti kecit / abhidhAnacintAmaNI (kA. 6, zlo0 164) amarakoze'pi 'pretyAmutra bhavAntare' iti patathavalokanena 'amutra'zabdo bhavAntaravAcI jJAyate, na tu aihikavAcI / parantu em. e. el. ela. bI. ityupapadavibhUSitalakSmaNarAmacandravaidyetinAmadheyakRte saMskRtAmalakoze 'amutra'zabdasya dRzyate'rthatrayam / tatrAgrimo'rtha iheti, tatsamarthanArtha dRSTAntI. bhUtA patizca yathA-"anenaivArbhakAH sarve nagare'mutra bhkssitaaH|" samarthyate'yamarthaH zrIvinayacandrasUrikRtazrImallinAthamahAkAvyasya prathame sarge nimnalikhitapadyena "asAre'matra saMsAre, sarvameva viraagkt| vizeSato'pi cAsAka-midaM vairAgyakAraNam // 28 // " zrIhemavijayagaNikRte pArzvanAthacaritre (sa. 5, zlo. 332 ) prayoga evaMvidhArthakaH "tato'mutra paratrApi, hitAya vihitAhitam / amumeva zraye zreyaH-zaraNaM zaraNaM vibhum // " adhyAtmakalpadrume devagurutvazuddhyadhikAre 172tame padye aihikavAcI amutrazabdo vartate, yathA "bhattyaiva nArcasi jinaM sugurozca dharma, nAkarNayasyavirataM viratIne dhatse / sArtha nirarthamapi ca pracinosyaghAni, mUlyena kena tadamutra samIhase zam ? // " khopajJahaimabRhavRttau (pR0 137) ullekhazcAyam___ "nyAyye pratyutthAne pratyutthitaM kazcit kazcidAha va bhavAn upitaH ? sa Aha amutrAvAtsamiti / rAjyantayAme tu muhUrtamapi svApe yastanyeva amutrA'vasamiti / " aparazca saMskRtajJAnAM suparicitamidaM padyam "idamastu sanikRSTaM samIpataravarti caitado rUpam / adasastu viprakRSTaM taditi parokSe vijAnIyAt // " anena sUcyate idamadasoH prAyaH samAnatA / ata eva dRzyante prayogA apyevaM vidhA mahAkAvyeSu / yathAhi raghuvaMze dvitIye sarge Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmarastotrasya "amuM puraH pazyasi devadAru, putrIkRto'sau vRSabhadhvajena / yo hemakumbhastananiHsRtAnAM, skandasya mAtuH payasAM rasajJaH // 36 // kaNDUyamAnena kaTaM kadAcit , vanyadvipenonmathitA tvagasya / athainamanestanayA zuzoca, senAnyamAlIDhamivAsurAstraiH // 37 // " asya mahAkAvyasya SaSThe sarge ca "athAGgarAjAdavatArya cakSuryAhIti janyAmavadat kumArI / nAsau na kAmyo na ca veda samyag , draSTuM na sA bhinnarucirhi lokaH // 30 // " "asau mahAkAlaniketanasya, vasannadUre kila cndrmauleH| tamisrapakSe'pi saha priyAbhi-ryotsnAvato nirvizati pradoSAn // 34 // " naiSadhIyacaritasya (sa. 13, zlo0 31 ) zrInArAyaNaracitAyAM naipadhIyaprakAzAkhyAyAM vyAkhyAyAM (pR. 505) nimnalikhitollekhAvalokanamapi prAsaGgikam "tasmAdamutra nale bhavatIratA neti na yuktam" evaM sati 'amutra' zabdasya asminnarthe prayogo na tiraskaraNIyo dhiidhnaiH| 'amutra'zabdasya amupminnasinnarthe prayogaH samIcInaH pratibhAti / 'vidhyApitAH'prayogasya parAmarza:'indh'dhAtoyupasargapUrvakasya 'vijjhAi' iti rUpaM bhavati ( avalokyatAM hamaiprAkRtavyAkaraNasya aSTamAdhyAyasya dvitIyapAdasya aSTAviMzatitamaM sUtram ) / 'vijhavai' iti prerakarUpam / asya saMskRtabhASAyAM parAvartane sati 'vidhyApayati' iti rUpaM bhavatItikecit / haimaprAkRtapurassarasUcitA pUrvoktA zabdotpattirna kevalaM saMskRtasAhitye durlabhA, kintu sA'ghaTitA'smin prkrnne'rthaapekssyaa| samIcInA tu zabdotpattiyupasargapUrvakasya dhyaidhaatorvidyte| 'vidhyApayati'rUpaM etanmUlo. gatAnyaparANi rUpANi ca bahudhA prayuktAni jainagranthakAraiH, kintu kvacidevAjainasaMskRtalekhakaiH / aparazca 'vidhyApitAH' iti rUpaM na zubhaM saMskRtam / etatkalpanAyAH satyatA'satyatAparIkSaNavicakSaNairavatAryatAM mImAMsAbhUmi madIyamidaM namra nivedanam__zrIjinabhadragaNikSamAzramaNairbhASyapIyUSapayodhibhirviracite zrIvizeSAvazyakabhASye prAyuJji 'vijjhAi'rUpaM nimnalikhitAyAM gAthAyAm "dAvAnalo vva kathai laggai vijjhAi smymnnNto| taha koi ohideso se jAyai nAsae viIo // 751 // " etadvRttikArairmaladhArIyazrIhemacandrasUribhiH proktaM (pR. 361) "dagdhazuSkatRNAdike vidhyAyati-nirvAti" "kiM te tathA matiramuSya yathA''zayaH syAt , tvatpANipIDanavinirmitaye'napAzaH / kAna mAnavAnavati no bhuvanaM cariSNUna-nAsAvamutra na ratA bhavatIti yuktam // " . Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA yogazAstre (pra0 2, zlo0 81 ) ' vidhyApayituM' rUpaM vidyate, tathAhi "strIsambhogena yaH kAma-jvaraM praticikIrSati / sa hutAzaM ghRtAhutyA, vidhyApayitumicchati // " asya svopajJavRttau 122 tame patre ' vidhyApayituM - zamayitum' ityulekhaH / zrIamaracandrasUribhizcaturviMzatijinendrasaGkSiptacariteSu zrIzAntinAthacarite 'vidhyApitaH' iti padaM prAyaci / tacca sthalamevam - " rayAt narAjJayA'sAbhyA - mAvAbhyAM tvaccitA'nalaH / vidhyApito'yaM vidhivat payobhirabhimantritaiH // 78 // " " maladhArIyazrIdevaprabhasUribhiretaddhAtumayaH prayogo'kAri pANDavacaritre nimnalikhita sthAneSu yathAhi 33 "svakIyairiva vidhyAya - mAnAH zokAzruvAribhiH / dhUmAyamAnAH so'pazyat, koTizo racitAzritAH // " - ( sa. 5, zlo. 284 ) "lokaH zokAkulaH kAmaM, taM kRzAnuM kRzetaram / vegAd vidhyApayAmAsa, bASpadviguNitairjalaiH // " - ( sa. 8, zlo. 60 ) kiJca zrIhemavijayapraNItAyAM kalyANamandiraTIkAyAM samasti nirdezo'yam 'dhyai cintAyAM ' dhAturvipUrvaH 'sandhyakSarANAmA' ( sArakhate su. 803 ) dhAtoH preraNe tripratyayaH 'rAto jo pukU' (sA0 sU0 1037) atIte ktapratyayaH vidhyApitAH, nirvANaM prApitA iti / " dhyaidhAtoH dhyApayati prerakarUpaM niradezi kriyAratnasamuccaye ajainaiH zrIyutavidyAnandairapi nije kRtikalApe / tatra ( a. 2, zlo. 63 ) proktam "nirvAti ca vidhyAyati cetyacirnAze" anena kiM na sidhyati dhyaidhAtorvyupasargapUrvakasya prayogasya samIcInatvaM jainAjainagrantheSu AdaraNIyatvaM ca ? | aSTAviMze padye caturthe caraNe 'tvatsaGgame' iti saptamyantaH prayogo naucityaM vahatIti yakobImahodayAnAM matam / taistatsthAne tvatsaGgamAditi sUcyate parantu tanmatagrahaNe na kimapi kAraNaM vartate; yataH tvatsaGgame saMti sumanasaH paratra aparatra vA na ramante iti vAkyaracanA samIcInA, artha vaiziSTya viziSTA TIkAkArAbhimatA ca / 1 idaM padamadhyAhRtaM jJeyam / Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalyANa mandirastotrasya catvAriMzattame padye 'cet' padasya ' vadhyo'smi' purataH sthAnaM yogyam, na tu tatpazcAd; anyathArthavaiparItyaM bhavatIti yakobImahAzayAnAmabhiprAyaH, kintu na cAyaM samIcIno bhAti / prAtihAryavarNanam - 34 prAtihArya varNanAtmakAni nAnA kAvyAni santi zvetAmbara sAhitye / tatrAzoka-siMhAsana -cAmarA - ''tapatratrayetiprAtihAryacatuSkavibhUSitaM bhaktAmarastotram / prAtihAryASTakasya sampUrNa tayA varNanaM samasti kalyANamandirastotre yenAdharIkriyante'nyakRtAnyetadvarNanAni / tathApi teSAM nAmollekhaH prAstAvikaH san kriyate / yathAhi - zrInemicandrasUrikRte pravacanasArodvAre ( dvA. 39), zrI hemacandrasUrindhe vItarAgastotre paJcamaH prakAzaH ( zlo. 1 - 9 ), zrI jinasundarasUrikRte zrIsImandharakhAmistavane ( zlo. 2- 9 ), zrIjinaprabhasUrikRte paJcakalyANaka stavane ( zlo. 19 - 26 ) zrIpArzvanAthaprAtihAryastavane'pi, zrIjJAnasAgarasUrisUtrite pArzvajinastavane ( zlo. 7 - 14 ), zrIsahaja maNDanagaNigumphite sImandharakhAmistotre ( zlo. 7-14 ), ciratnamuniratnaracite 'sopArakastavane ca prAtihAryASTakavarNanaM varIvarti / kalyANamandirapraNetRparicaya: kalyANamandirakartAraH zrIskandila sUrivineyamukundetyaparAhRya vRddha vAdiziSyA dIkSitasamaye kumudacandranAmaprasiddhAH zrIsiddhasenadivAkarA iti zrIprabhAcandrasUribhirniradezi prabhAvakacaritrAhvayAyAM nijakRtau vRddhavAdiprabandhe / etatpurogAmini kasiMzcid grantha tAlekho me nayanagocaratAM na gatastathApi jIrNazIrNamaThaprazastyAdhAreNa nirmitasya vRddhavAdipravandhasya vAstavikatA kathaM zaGkanIyA ? | aparazcaitatstotra praNetRNAM pratibhA dvAtriMzadvAtriMzikA sammatiprakaraNa nirmAtRzrI siddhasenadivAkarairnAdharIkriyate iti me namra matam / kintvidaM satyaM yadutAsmin stotre kutrApi svalpastaccajJAnonmeSo na vartate yatprAcurya sanmatyAdiSu medhAvimastakaM dhUnayati / 1 atra gadyAtmakaM varNanam / 2 zrIyazovijayajaina granthamAlAyAM prasiddhiM nItasya zrIjaina stotrasaGgrahasya dvitIye vibhAge (pR. 25-26) / 3 mudritamidaM prakaraNaratnAkarasya dvitIye vibhAge ( pR. 250 ) / 4-5 etajijJAsubhirvilokyatAM zrIbhaktAmara stotrapAdapUrti rUpa kAvya saGgrahasya dvitIyo vibhAgaH (pR. 162-164; 160-162 ) / 6" dIkSayata jainena vidhinA tamupasthitam / nAmnA kumudacandrazca sa cakre vRddhavAdinA // 57 // " 7 "tatazcatuzcatvAriMzad-vRttAM stutimasau jagau / kalyANamandiretyAdivikhyAtAM jinazAsane // 144 // " 8 zrIbhadrezvararacitAyAM kathAvalyAM zrIsiddhasenaprabandho varIvarti, parantu tatra kalyANamandirasya nAmApi na dRzyate, kiM punastatkartRnAmadheyam ? | 9 kalyANamandirasya dvitIyayA dvAtriMzikayA saha zabdavinyAsa - zailI - kalpanAsu kimapi sAmyaM vartate, chandasi tu prAyaH sarvAGgINA samAnatA, yataH pRthvIcchandonibaddhaM prAntimaM padyaM dvAtriMzikAyAm, kalyANamandire vAryAcchandogumphitam, anyAni sarvANi kRtiyugale vasantatilakAcchandasi nirmitAni / Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA asya stotrasya prAnte'nyatra vA siddhaseneti padaprayogo nAsti, ata eva nedaM tatkartRkamiti kathanaM pramANavikalaM jJeyam; yataH zrIsiddhasenakRtAM paJcamIM dvAtriMzikA mekaviMzatitamAM ca vihAyAnyAsu tatkRtiSu 'siddhasena' zabdo na dRzyate / stotrasyAsya na kAcana prAcInA TIkopalabhyate tasmAt tatkartAraH zrI siddhasenebhyo bhinnA ityapi na saGgatimaGgati, nAnA dvAtriMzikA - yAstathAvidhaTIkA'nupalabdheH / zrI siddhasena divAkarasamaya: kalyANamandirakartAraH zrIsiddhasena divAkarebhyo bhinnA eveti nirdhAraNe spaSTapramANAbhAvAt te mahAmati zrutakevali - sanmatyAdipraNetAraH zrIsiddhasenA eveti matvA teSAM samayamAzritya kiJcillikhyate / 35 zrIharibhadrasUrivaraviracite paJcavastukasaJjJake granthe sanmati tadvidhAtusiddhasenadivAkaranAmanirdezaH samasti / atastatpurogAmina evaita iti sidhyati / nizIthabhASyaM prANAyi zrIjina bhadragaNikSamAzramaNairyeSAM nirvANasamayaH 645 tamo'bdo vaikramIyAnda iti jainaparamparA / bhASyasyAsya cUrNiH zrIjinadAsagaNimahattarairniramAyi / tairnandI cUrNiH zakasaMvati 598 me praNIteti suviditaM viduSAm / ebhirnizIthacUya darzanaprabhAvikagrantharUpeNa sanmatiprakaraNasya dviH zrIsiddhasenAnAM yoniprAbhRtAdhAreNa ghoTakanirmAtRrUpeNaikaza ullekho'kAri / anenAnumIyate zrIsiddhasenAnAM sattAsamayo vaikramIyapaJcamIzatAbdhA nArvAcInaH / gautama nyAyasUtre ( 1 - 1 - 4 ) vAtsyAyanapraNIte tadbhASye cAbhrAntavAcyo vyabhicArizabdaH samasti / kiJca yogAcArya bhUmizAstraprakaraNAryavAcanAmatAnusAriNi pratyakSalakSaNe'pyabhrAntapadaprayogaH / anena zrIdinAgapUrvagAmibhirvauddhabudhairapyabhrAntapadaM prayuJjIta niSkarSaH / evaM satyAM paristhityAM zrIdharmakIrtipazcAdgAmina eva zrI siddhasenA iti pro. kobI-tadupajIvipro. vaidyamatasya prAmANyaM kiM sambhavati ? / ' 1 " iti nirupamayogasiddhasenaH prabalatama ripunirjayeSu vIraH / dizatu surapuruSTutastuto naH satataviziSThazivAdhikAri dhAma // 32 // " 2 " mahArcirdhanezo mahAjJAmahendro, mahAzAntibhata mahAsiddhasenaH / mahAjJAnagacchA (matsyA ?) vanI mUrtiran sa ekaH parAtmA gatirme jinendraH // 31 // " 3 " bhaNNai etaMteNaM amhANaM kammapAya No iho / Na No sahAvavAo suakevaliNA jao bhaNiaM // 1047 // " paJcavastukanAmni granthe / "Ayariya siddha seNeNa saMmaIe padviajaseNaM / dUsamaNisAdivAgarakappattaNao tadakkheNaM // 1048 // " 5 vizeSArthibhirvIkSyatAM madIyA gurjara prastAvanA ( pU. 34 ) / Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 kalyANamandirastotrasya kalyANamandira stotrasya vRttayaH racanAsamayaH 1652 vRttikAra: 1 zrI kanakakuzala gaNayaH 2 zrI mANikyacandramunicandrAH 3 zrIharSa kIrtisUrayaH 4 zrIratnacandragaNayaH 5 zrIsamayasundaragaNayaH 6 zrI hemavijayAH 10 zrIguNasena ( ratna ? ) munayaH 11 zrIcAritravardhana gaNayaH 1 TIkAprArambhe 1668 7 zrIjinavijayamunayaH 1710 8 zrIdeva tilakamunayaH ( upakezagacchIyAH ) 9 zrIguNasAgaramunayaH 1695 " zrImatpArzvajinaM natvA, bAlAnAM bodhahetave / 'kalyANamandira' stotre, vyAkhyAlezo vidhIyate // 1 // " granthAgram "zrImadvikramato vareSu navapaT jaivAtR ke (1695 ) vatsare mAse phAlguni ke prapUrNazazini 'prahlAdane' satpure / zrImacchrIjinacandrasUrivara (vRSabha ?) prauDhaprasAdAdimAM aai zrImayAdisundaragaNizcakre sphuTAmarthataH // 1 // " * ime zrIvijayaprabhasU risamasamayinaH / 525 2. bi. eNDU mahAzayAnAM maNDalIdvArA prakAzite yugmamunirasazazi ( 1674) mite'nde ca praNIte zrI pradyumna - caritre saptadazasargAnte tatpraNetRzrIratnacandragaNayo nijaguruvarya svayaM ca paricAyayanti, tathAhi"zrIzAnticandravaravAcakadugdhasindhu - labdhapratiSThavaravAcakaratnacandraH / zrIviSNuputra caritaM lalitaM cakAra, sarvo'tra saptadazamAna ihA''pa Rddhim // 179 // 550 iti zrIdillIdeze 'phatepura'sthaiH pAtasAhizrI akabbaraiH zrIgurudarzanArtha samAhUta mahAraka zrI 5 zrIhIra vijayasUrIzvaraiH saha vihArakRtAm, svayaM kRtakRpArasako zagranthazrAvaNaraJjitapAtasA hizrIa kabbarANAm, zrIhIravijayasUrinAmnA kAritajIjIyAkara nivAraNasphuranmAnAnAm, tathA kAritaSaD ( NU ) mAsikajIvAbhayadAnapradhAnasphuranmAnAnAm, zrIjambUdvIpaprajJaptisUtrasya prameyaratnamaJjUSAnAmabRhadvRttikRtAm, pAtasAhizrIakabvaradApitopAdhyAyapadAnAm, mahopAdhyAyazrI 5 zrIzrIzrI sakalacandragaNi ziSya - mahopAdhyAya zrI 5 zrI zAnticandragaNInAM ziSyamukhyopAdhyAya zrIratnacandragaNiviracite zrIbhaktAmarastava - zrIkalyANamandirastava-zrIdevAH prabhostava - zrImaddharmastava- zrIRSabhavIrastava-kRpArasakoza - adhyAtmakalpadruma - zrInaiSadhamahAkAvya - zrIraghuvaMza mahAkAvyavRttinava bhaginInAmanuje bhrAtari zrIpradyumnacaritre mahAkAvye... saptadazamaH svargaH sampUrNaH / " 480 3 prArambhe'yamullekhaH - "pArzvanAthaM jinaM natvA, ziSyArthaM sRjati sphuTam / 'kalyANamandira' stotra - vyAkhyAM samayasundaraH // 1 // " prAnte tu yathA Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA . mANikyacandretinAmadheyAH ke ke munivarA abhUvaniti jijJAsAyAmucyate-- .. . zrIabhayadevariparamparAyAM saJjAtAnAM zrIsAgaracandrasarINAM vineyAH zrImANikyacandrasUrayaH / kuverapurANaM, kAvyaprakAzasaGketaH zrIpArzvanAthacaritraM raisamaJjarIcaritraM ca kRtaya eSAM mahAzayAnAmiti kecit / zrIsiddhasenacaritravidhAyitAraH, zrIzAntinAthacaritrakartAro'laGkArazekhararacayitAro'pyetanAmadheyakAH / bhaktAmarastotraTIkAyAH saMzodhanakarmaNi paJca pratayaH smaasaaditaaH| tAsu zrIguNAkarasUrikRtavRttiviSayakAstrayaH prtyH| tatrAdyA ka-saJjJakA 62patrAtmikA vaikramIye 1952tame varSe likhitA nAtyazuddhA mUlazlokarahitA munivaryazrIhaMsavijayasatkA, dvitIyA kha-saJjJakA 'amadAvAdaDahelA'upAzrayasatkA 60patrAtmikA prAcInA zuddhaprAyA lekhanasamayollekhavirahitA, ga-saJjJakA tRtIyA pratistu paNDitahIrAlAlahaMsarAjamudrApitaM 'zrIbhaktAmarastotra'nAmakaM saTIkaM pustakam / upAdhyAyazrImeghavijayaviracitaTIkAyA mudraNAlayapustikA, itihAsatattvamahodadhizrIvijayendramUrisakAzAt prAptA ekA pratiH 19patrAtmikA 1782tame varSe likhitA'azuddhA / asyA AdhAreNAkAri mayA mudraNAlayapustikA yA AgamoddhArakajainAcAryazrIAnandasAgarasUribhirmahatA prayAsena saMzodhitA / pRSThASTakasya mudraNAnantaraM madvijJaptyanusAreNAnyA'pi pratirmA preSitA zrIvijayendrasaribhiH / anyA pratiH 25patrAtmikA pUrvApekSayA zuddhatarA / asyA AdhAreNa mayA saMzodhitA dvitIyaTIkAyA avaziSTo bhaagH|| kalyANamandirasa zrIkanakakuzalakRtavRttisaMzodhanArtha praticatuSkamupayuktamabhUt / tatra ka-saJjJakA munirAjazrIhaMsavijayasatkA, kha-ga-saJjJake munizrIcaturavijayasatkA, ghasajJakA tu sUryapurasthamohanalAlajIbhANDAgArIyA / zrImANikyacandrakRtavivRteH saMzodhanakArye kasyacit pratirekaiva prakAzakena mahyaM dttaa''siit| ___etadgranthasya sampAdanakArye yairmahAnubhAvairahamupakRtasteSAM nAmadheyAni dhanyavAdapurassaraM prakaTIkaromi / tAvat dvitIyaTIkAyA mudraNAlayapustikA'valokanena anyatra sandigdhasthaleSu mArgasUcanena cchAyollekhakaraNena ca sAhAyyapradAnAt shriiaanndsaagrsuuriishvrairhmRnniikRtH| kiJca sAhityadharmoddhArakazAstravizAradasvargasthajainAcAryazrIvijayadharmasUrIzvarANAM paTTadharairitihAsatattvamahodadhivirudasamalaGkRtaiH zrIvijayendrasUribhirupakRto'smi pratidvayapreSaNena / aparazca bhUmikAyA mudraNAlayapustikAvalokanena katiciganthanAmAdisUcanena copakRto'haM shriivijyvllbhsuuriishshissyrtnairmunishriivickssnnvijyaabhidhaanaiH| 120tamaparyantAnAM pRSThAnAM dvitIya11266tame vaikramIyAbde vyaraci grantho'yam / 2 jainagranthAvalyAdhAreNa / 3 vaikramIye 1276 tame varSe dIvabandire praNItamidaM caritram / . bha. 10 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmarastotrasya velAsaMzodhanapatrANAM samIkSaNena svargasthazrIkhAntivijayairavaziSTasya bhAgasya tu mukhyato dakSiNavihArimunivaryazrIamaravijayavineyazrIcaturavijayairahamupakRto'si / evaM sampAdite'smin granthe yAH kAzcanAzuddhayo bhaveyustatparimArjanaM kurvantu sahRdayasAkSarA iti prArthayAmi vibudhavRndAravindamakarandendindiro hiiraalaalH| Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stuti-stAtronI vyApakatA A carAcara jagatmAM aneka dharmonA prAdurbhAva temaja laya thayA che ane thAya che. A dharmo IzvaravAdI hAke anIzvaravAdI hai|, tApaNa iSTa vastunAM yazeAgAna te temAM paNa jarUra gavAyAM che ane gavAya che. tuti--tetranA sAmAnya artha guNAtkIrtana che e vAta dhyAnamAM laizuM te| evA bhAgye kAi deza A pRthvInI sapATI upara haze ke jenA sAhiyamAM alpAMze paNa Ane sthAna nahi maLyuM hAya. prastutamAM vyApaka artha na karatAM IzvaranA guNAnuM anumeAdana eTale artha karIzuM te khAsa karIne A bharatabhUmi upara UgelA dharma vRkSAnuM stAJarUpI saritAmAMthI vahetA bhakti-rasathI siMcana thayeluM vizeSataH jaNAze. stAtra-sAhitya ane tenA vikAsa-- Arya bhUminA upalabdha sAhityanA vicAra karatAM vedone sauthI prAcIna mAnavA e anucita nahi gaNAya. AvI paristhitimAM ratuti-steAtranI Adya utpatti mATe RgvedasaMhitA tarapha dRSTipAta karatAM enA prAthamika aSTakanA prAraMbhika anuvAkamAM Adha nava RcAmAM agni-devanI stuti, dvitIya tathA tRtIya anuvAkamAM indranI stuti, pAMcamAmAM steAtra-utpatti ane sTeAtra-varNana, navamAmAM uSaH-prArthanA, ane sUryanI stuti tathA dazamAmAM varUNanI stuti e pramANe aneka stutirUpa RcA najare paDe che, paraMtu A svAbhAvika ghaTanA che, kemake Rgne artha ja stuti che. brAhmaNa, upaniSad, gRhasUtra ane zrautasUtranA avalokanathI ema mAlUma paDe che ke dhIre dhIre stutionA viSaya tarIke prAkRtika dRzya na rahetAM urdUkhala, muzala ityAdinI paNa stuti (arthavAda) thavA mAMDI. bhaktine mATe yathAyeAgya rathAna maLe tevI rIte A vAtAvaraNa pharatuM gayuM ane rAmAyaNa ane mahAbhArata granthA aritatvamAM AvyA. paraMtu enAthI A bhakti-pradarzaka kAryanI pUrNAhuti na thatAM te vizeSa uddIpta banyuM. purANA lAgaNI-bhakti pradarzita karavAnuM sAdhana tarIke vadhAre anakULa thai paDyAM. kramazaH emAMnAM keTalAMka varNanA mahAkAvyeAnI sAmagrIrUpa banyAM; jemake kAlidAsanA radhuvaMzanA dazamA sargamAM sALamA zlokathI ane kumArasaMbhavanA bIjA sargamAM teramA zrlAkathI devA dvArA paramAtmAnI stuti, bhAravinA kirAtArjunIyanA antima sargamAM arjuna dvArA mahAdevanI stuti, mAdhanA zizupAlavadhanA 14 mA sarganA prAraMbhamAM bhISma dvArA kRSNanI stuti ane rAjAnaka rakSAkarakRta vijayanA 47 mA sargamAM devA dvArA caNDInI 164 po vaDe stuti. A pramANe stuti-rAtrarUpa udyAna pavita thayuM. bha. pra. 1 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra lAkapriya ane bhaThyAtmaka dharmanA pracAranA kAryamAM purANeAnI sAthe sAthe tAntrika sAhitya paNa phALA ApyA. A sAmagrIomAM graheAnA prabhAvanI mAnyatAnA umerA thatAM aneka stutinA prAdurbhAva thayA. A nUtana stuti-sAhitya prAcIna stAtra--sAhitya sAthe Takkara jhIlI zake tevuM banyuM. 3 varmanA dRSTAnta tarIke bhAgavata purANanA chaThThA skaMdhanA AThamA adhyAyagata nArAyaNavarSanA ane kavacanA udAharaNarUpe *ziva-kavaca, sUrya-kavaca, gaNeza-kavacanA ullekha thai zake tema che. vizeSamAM AnI jema ziva--rakSA, khAla-rakSA, viSNupaMjara, vajApaMjara, trailAyavijaya, "durgApadudghAra, "mahAmRtyuMjaya, grahazAnti, e paNa vedane mAnanArA hiMduonA teAtra-sAhityanA eka bhAga che. A sAhityanI sArvajanikatA ane vipulatA te enA saMgrahAtmaka sUcionA nirIkSakathI ajANI rahe tema nathI. 10 bRhat-stAtra-rabhAkara, bRhatttatra-muktAhAra ane bRhat stava-kavaca-mA lAmAM aneka teAtro che ane vaLI A granthAnI keTalIe AvRttie thai gai che e vAtane lakSyamAM letAM sAmAnya koTinA hiMdu tA A sAhitya tarapha kevA bhAva rAkhe che te samajI zakAya che. brahmAne uddezIne vizeSa rastAtro racAyAM haiAya ema lAgatuM nathI. dakSiNa bhAratamAM NDirAja tarIke oLakhAtA gaNapati paratve ghaNAM tatro che. ene jyeSTha, kapila, cintAmaNi, mayUreza, siddhidAtA, vinAyaka, vizvarAja, vijJAntaka, zeSaputra ane pArzvaputra tarIke saMbAdhavAmAM Avela che. sUryanAM statro paikI bhaviSya-purANamAM zrIkRSNa ane arjunanA saMvAdamAM `'AdityahRdaya mananIya che. A OAtra-vRkSanI pAse grahanA rasteAtrarUpa cheADavA paNa najare paDe che. A uparAMta ziva, zakti ane viSNune uddezIne paNa stotro racAyAM che. zivanuM temAM uttama sthAna hAya ema bhAse che. ene maheza, mahAdeva, zaMkara, vIrezvara ane 1-ra stotronA bhaMDAra tarIke purANo paikI brahma, viSNu, mArkaNDeya, padma, skanda, brahmavaivarta, viSNudharmottara, harivaMza, devIbhAgavata ane bhaviSyAttara tathA tantro paikI jJAnasaMkalinI mahInirvANa, prapaMcasAra, brahmayAmala, rUdrayAmala, vArAhI, bhairava, vizvasAra, sAradAtilaka, nIlatantra ane tantrasArano nirdeza karI zakAya. 3 juo bRhat-stAtra-muktAhAra ( 'gujarAtI' mudraNAlaya, dvitIya AvRtti pR0 61-64). 4 juo skanda-purANano brahmottarakhaMDa athavA bRhatthAra (pR0 8 ). 5-6 jIo bRhatahAra ( pR. 114-115 137-138 ). 7 juo bahutthAra (pR0 49-50). 8 juo bhAgavatane dazama skaMdha athavA bRhatthAra ( pR0 256 ). 9 jIo brahmANDa purANano Izvara-nArada-saMvAda athavA bRhat hAra (pR: 64-66 ). 10 juo bRhatthAra (pR0 208-209). 11 jIo bRhatthAra (pR0 50-51) tathA mArkaNDeya purANa, 12 paurANika gaNapati te vaidika brahmaNaspati ke bRhaspati ( jIo Rgveda a. 2-23-1 )nuM rUpAntara hoya ema keTalAka mAne che. 13 juo mahatthAra (pR0 115-129 ). Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazupati tarIke paNa oLakhAvela che, joke enI dratA darzAvanArAM enAM rudra, mahAkALa, hara, sthANu ane zUlapANi evAM paNa nAma che. 'rAvaNa, vyAsa ane zaMkarAcArye paNa mahAdevanAM tetro racyAM che ema kahevAya che. viSNu saMbaMdhI puSkaLa patetro che. temAM enA daza avatAranA varNanarUpa be stutro-eka lakSmaNasenanA samasamayI jayadeva racita "vAra ghevAthI zarU thatuM stotra ane bIjuM ajJAtakartanAma baMgALAmAM vizeSa pracalita che. judA judA avatAre sabaMdhI paNa stotro che. viSNunA brahmaNyadeva, nArAyaNa, puruSa, ayyata, hari, gevinda, trivikrama, jagannAtha ane pADuraMga evAM nAmathI stuti karavAmAM AvI che. purANa ane tannomAM jenAM vividha nAme najare paDe che, e zakti devInAM aneka stotro che. A devInAM mahiSamardinI, dakSiNakalikA, pagalAmukhI evAM paNa nAma A stotromAM jovAya che. sarasvatI ane lakSmIne keTalIka vAra enI putrI tarIke oLakhAvelI che. A zakti vizvajananI che ane enAM 16 nAmo sUcavavAmAM AvyAM che. sarasvatI devInAM stotro arvAcIna samayamAM bahu DAM racAyAM hoya ema bhAse che, tAntrika joke sAhityamAM 'zrI dulAvIne thI zarU thatuM stotra tathA prapaMcasAramAM tripurAstotra che. A deva-devIonAM stotro uparAMta gaMgA, yamunA, godAvarI, narmadA jevI nadIonAM temaja vizvanAtha, "annapUrNa, maNikarNikA, kAlabhairava, daDapANi, veMkaTeza ane zrIraMganAthe jevA ekathAnIya devatArUpa gaNAtI vyaktionAM paNa tetro che. A stotra-sAhityanA vibhAgo paDI zake che, paraMtu enA racanA-kAla temaja racayitAnA saMbaMdhamAM nirdeza kare e sahelI vAta nathI, kemake keTalAMka stotronA kartAoe te pite mAnanA bhUkhyA nahi hevAne lIdhe pitAnuM nAma paNa jaNAvyuM nathI. AmAMnAM lagabhaga 60 TakA jeTalAM stotra bAramA saikA pUrva racAyAM hevAnuM ane keTalAMka te cheka AThamI zatAbdImAM paNa racAyAM hoya ema jaNAya che. lagabhaga so stotrone te zrIzaMkarAcAryanI kRti tarIke oLakhAvavAmAM Ave che. e badhAM enI kRti hevAne saMbhava nathI, topaNa (atyAre paNa kAzImAM AratInA samaye gavAtuM) gaMgASTaka, annapUrNa rastotra, vedasAra zivastava, 1 juo bRhatavahAra (pR. ra7-29). 2 sAdAtilaka temaja tatrasAramAM paNa A Dragocara thAya che. AnuM eka pada nIce mujaba che - "vahasi vapuSi vizade vasanaM jaladAbham / halahatibhItimilitayamunAbham / " 3 A stotra Hymn to the Goddess e pustakamAM A. Avalon mahAzayakRta anuvAda che. 4-5 juo bRhatavahAra (pR. 303-324; 184-185). 6-7 juo bRhatavahAra (pR. 301-306, 34-35). Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ capaTapaMjarikA, AnandalaharI ane kAzIpaMcaka e jachane te A prakhara vedAnInI kRti tarIke bedhaDaka oLakhAvI zakAya tema che. puSpadaMtanuM zivamahimra-stotra ane kulazekharanI mukundamAlA, AnaMdavardhananuM devI-zataka, bANabhaTTanuM caDI-zataka, mayUranuM sUrya-zataka, yAjJavakyanI kRti tarIke oLakhAtuM "sUryAstotra (ravigAthA), upamanyunuM 'zivastotra tathA viSNuSadI e paNa stotra-sAhityanA upAsakane manana karavAM jevAM che. 1-3 gumo mRta062 50 332-333, 173-175, 314. 4 A pratyekanuM ekeka pada atra nIce mujaba ApavAmAM Ave che; "bhagavati! tava tIre nIramAtrAzano'haM, bigataviSayatRSNaH kRSNamArAdhayAmi / sakalakaluSabhaGge! svargasopAnasaGge!, taralataratarane ! devi ! gaGge ! prasIda // 1 // " "nityAnandakarI varAbhayakarI saundaryaratnAkarI nirdhUtAkhilaghorapAghanakarI pratyakSamAhezvarI / prAleyAcalavaMzapAvanakarI kAzIpurAdhIzvarI bhikSAM dehi kRpAvalambanakarI mAtA'nnapUrNezvarI // 1 // " "pazUnAM patiM pApanAzaM parezaM, gajendrasya kRttiM vasAnaM vareNyam / jaTAjUTamadhye sphuradgAGgavAriM, mahAdevamekaM sarAmi smarArim // 1 // " "vayasi gate kaH kAmavikAraH, zuSke nIre kaH kAsAraH / naSTe dravye kaH parivAro, jJAte tattve kaH sNsaarH||10||" "bhaja govindaM bhaja govindaM bhaja govindaM mUDhamate ! prApte sannihite maraNe nahi nahi rakSati DukRJ karaNe (dhruvapadam )" "vRSo vRddho yAnaM viSamazanamAzA nivasanaM zmazAnaM krIDAbhUrbhujaganivaho bhUSaNanidhiH / samamA sAmagrI jagati viditaiva smararipo yadetasyaizvaryaM tava janani ! saubhAgyamahimA // 16 // " "kAzIkSetraM zarIraM tribhuvanajananI vyApinI jJAnagaGgA bhaktiH zraddhA gayeyaM nijagurucaraNadhyAnayogaH pryaagH| vizvezo'yaM turIyaH sakalajanamanaHsAkSibhUto'ntarAtmA dehe sarva madIye yadi vasati punastIrthamanyat kimasti ? // 5 // " 5 juo bahatachAra (pR. 15-20 ). A stotranI zrIharSakIrtisUrie TIkA racI che, jyAre zrIratrazekharasUrie enI pAdapUrtirUpa zrI RSabhamahisrastAtra racyuM che. A stotra (anuvAda sahita) jaiina stotra tathA stavana saMgraha artha sahita" e pustakamAM I. sa. 1907mAM chapAyeluM che. 6 kAvyamAlAnA prathama gucchakamAM cothA stotra tarIke A chapAyeluM che, bRhata hAra (pR. 7476)mAM paNa A che. vaLI A nimnalikhita AThamo zloka sAhityadarpaNanA tRtIya paricchedanA prAnta sAgamA devaviSayA ratiH'nA SERPArtha bhAvAmA mAlyo cha. "vivi vA bhuvi vA mamAstu vAso, narake vA narakAntaka! prakAmam / bhavadhIritazAradAravindau, caraNau te maraNe nicintayAmi // " 7-8 numao mutA2 (50 133-134, 23-25). Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotra-sAhityanuM gaurava dhArmika utkAntinI guMcavaNanI sAMkaLanI eka agatyanI kaDI rUpe A stotrasAhitya Avazyaka che eTaluM ja nahi, paraMtu tenI anekavidha upayogitA che e vAtanA samarzanArthe bhAratIya aitihAsika trimAsikanA prathama varSIya dvitIya aMkagata rA. rA. zivaprasAda bhaTTAcAryanA prAcIna bhAratanuM stotra-sAhitya e lekha jevA huM bhalAmaNa karuM chuM (A lekhamAMthI meM vicAre lipibaddha karyA che, te badala huM enA lekhaka mahAzayane AbhArI chuM). ahIM emAMthI be traNa vALe avataraNarUpe ApI ajaina stotra-sAhityanI rUparekhAthI viramIza. "It is often held that the Stotra literature is surely disappointing from the purely literary point of view. That this is an erroneous estimate will be evident to many who have cared to read the voluminous literature...... The manner of expression, in form and metre, in rhythm and cadence-has nowhere been so successful and charming as in this literature. The classical Sanskrit has acquired an attractive form in and through them." je stotra-vRkSane aMge "to vA e uccAra kAlidAse kAvyo che, te stotra-sAhityarUpa ughAnane pallavita karavAmAM bauddhoe ke bhAga bhajave che tene sAdhananA abhAve huM vizeSa ullekha karI zakato nathI. pAlI bhASAmAM tene siddhAnta racAyA che eTale pAlI bhASAmAM temaNe stotro racelAM jaNAya te svAbhAvika che. vizeSatA te e che ke temaNe saMrakRtamAM paNa stotro racyAM che. dAkhalA tarIke zrIdimrAganA ziSya (guru) zrI Aryadeve raceluM catura zataka, zrIazvaghoSakRta buddhacaritamAnI temaja lalitavistarAmAMnI zrIbuddhanI stuti, bhaktizataka. jemane A rasutikAra tarIke oLakhAvavAmAM Ave che evA tArkikara AcArya zrIsamantabhada vaDe vizeSa dIpaDA digaMbara sampradAyane bAju upara rAkhI have zvetAMbara sampradAyanA sAhitya tarapha ja dRSTipAta karavAmAM Ave che. 1 juo bRhata hAranI prastAvanAnI Adya paMkti. 2 bauddhonA pAlI bhASAmAM lakhAyelA saiddhAttvika grantho prAcIna ardhamAgadhInA bhASAntararUpa che evo che. lIDara (Lider)no mata che. paraMtu A saMbaMdhamAM sAkSaromAM mata-bheda che. chatAM eTaluM to kahI zakAze ke je ardhamAgadhI bhASAmAM jainonA Agama racAyA hatA tene bauddha sAhitya upara jarUra prabhAva paDyo haze. 3 pacIsa pacIsa lokanuM eka prakaraNa evA AmAM soLa prakaraNo che. zrI siddhasenasUrinI dvAdri za-dvArvizikAnI racanAmAM A sahAyabhUta thayela che temaja enA thoDAka bhAganuM to videzIya bhASAmAM bhASAMtara paNa thayuM che ema eka sAkSaranA mukhe meM sAMbhaLyuM che. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAMbarIya stAtra-sAhitya- zvetAMbarAmAM stutikAra tarIke Adha sthAna bhogavanArA kAi haiAya te te samagra darzanAnuM varNana karanArAomAM sauthI prathama, tArkikacakracUDAmaNi AcArya zrIsimena 1 dakSiNavihArI zrIamaravijaya munivaryanA ziSyarata vidyApremI zrIcaturavijaye A saMbaMdhamAM nIce mujaba ullekha karI mokalyA che (je badala huM temano RNI chuM):-- zatAbdI 10 sudhI 1 gautamasvAmI--RSimaMDalastava. 2 maMdiSaNa----ajitazAMtistotra, 3 bhaSAhusvAmI--uvasaggahara, grahazAMti, laghusahasranAmastotra. 4 siddhasenadivAkara--dvAtriMzadvAtriMzikA, zakrastava (gadya), jinasahasranAma, kalyANamaMdirastotra. 5 vajrasvAmI svarNASTAya 'thI zarU thatuM gautamastotra. 6 pAdaliptasUri vIrastuti( suvarNasiddhigarbhita ). cha pAdaliptasUrinA ziSya sarvAnaMda--tIrthamAlAstavana ( zlA. 11). 8 mAnatuMgasUri--namiU ( bhayahara)stotra, bhaktAmarastotra, bhattimbharastotra. 9 haribhadrasUri--saMsAradAvAnalastuti. 10 appaTTisUri--cavizatikA, sarasvatIstava. 11 jinabhadrasUri--pArasIyabhASAmaya stuti. 12 mAnatuMgasUrinA ziSya dharmaghoSa--ciMtAmaNikalpa. 13 mAnadevasUri--laghuzAMtistava. zatAbdI 11 14 zobhana yunirAja--stuticaturviMzatikA. 15 dhanapAla--RSabhapaMcAzikA, vIrastuti ( viruddhavaca nIya ), zrImahAvIrastava (saMskRta-prAkRta), satyapurIya zrImahAvIrautsAha, zatAbdI 12 16 municaMdrasUri--upadezapadamAM prathama svaramaya stuti. 17 kavicakravartI zrIpAla--stuticaturvi zatikA (zlo0 96). 18 hemacaMdrAcArya--vItarAgastotra, dvAtriMzikA, sakalArhat, mahAdevastotra. 19 gurja rezvara kumArapAla-vardhamAnajinadvAtriMzikA. 20 hemacaMdrAcAryanA ziSya rAmacaMdra--kumAravihArazataka, yugAdidevadvAtriMzikA, prAsAdadvAtriMzikA, vyatirekadvAtriMzikA, Adidevastava, naimistava, munisuvratadevastava, jinastotrA, SoDazikA sAdhAraNajinastavana, 21 khAlacaMdra--sAtasyAstuti, vasaMtavilAsamAM sarasvatIstuti. 22 vijayasiMhAcArya--khaDgakAvya, naimistavana. 23 zAlisUri----mijinastavana ( na-mavyaMjanamaya), 24 kulaprabha--maMtrAdhirAjastava, nAnAbhavAyAsanyAsamaya caturvizatijinastavana. 25 jinadattasUri--zrutastava (glo, 30), sarvakAryasAdhanastotra, gurupAraMparyastotra, ajitazAMtistava. ra6 haribhadrasUri--sAdhAraNajanastavana. 27 siddhasena--sALo tti nAma susajjo asthiputranAme N / zuthottA caTTumeyA jJala paDhiAMti zailevu (vilAsava'kahA-prazastinI gA. 4). zatAbdI 13 28 abhayadevasUri--pArzvastava ( maMtrAdigarbhita ) jayatihuyaNa, 29 jinapatisUri--RSabhastotra ( vividhAlaMkAramaya ). 30 jinavallabhasUri--bhAvArivArathI zarU thatuM mahAvIrastotra ( samasaMskRta ), caMdraprabhastava (prA.), mahAvIrastava ( prA. ), RSabhastotra ( prA. ), pArzvastotra ( prA. ), zAMtistotra ( prA. ), nemistotra, vIrastotra, ajitazAMti (laghu), jinavijJaptistotra (saM.), sarasvatIstava (saM.), pArzvastava (saM.), paMcakalyANakastotra (gA. ra6). 31 rabhAkarasUri--rabhAkarapaMcaviMzatikA. 32 devAnaMdasUri--gautamastotra. 33 vAdidevasUri--kuzkalAstotra, pArzvastava, kalikuMDapAAstava. 34 deveMdrasUri--siddhAMtastava--zAzvatajinastavana, Adidevastotra, trizatcaturvizikAstavana, cattAriaTTastava, karmastavAdi. 35 sUraprabha--RSabha jinastotra. 36 jinezvarasUri--pArzvajinastavana (yamaka), aMbikAstotra. 37 vastupALa kavi-maMtrI aMbikAstotra. 38 caMdraprabhasUri--sarvajinasAdhAraNastavana. 39 caMdrasUri--geyamaya siddhacakrastavana Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ divAkara che ema kahevuM khoTuM nahi gaNAya. teonA samaya para mata-bhinnatA che, paraMtu isavIya chaThThI zatAbdI pachI te teo thayA ja nathI ema sau koI svIkAre che. zatAbdI 14 40 jinaprabhasUri-zAradASTaka, paMcaparameSTistavAdi stotra 700. 41 somaprabhasUri-caturvizatijinastuti, sAdhAraNajinastavana, zrIjinastavana (yamakamaya). 42 samatilakasUri-sarvajJastotra, ghAtyAghevara, sAdhAraNajinastavana, zrImaddIrastotra (kamalabaddha), paMcamIstava. 43 caMdrazekharasUri-zrImathaMbha (hAstava). 44 jayasuMdara (tilaka?) sUri-hArAvalI stotra. 4pa dharmasUri-maMgalastotra, kastUrItilaka. 46 padmaprabhapArzvastava. 47 amaracaMdra (vAyaDagIya)-padmAnaMda kAvyAMtargata stuti. 48 dharmaghoSa-caMdraprabha (7 bhava) stotra (gAthA 6), zAMtistotra (gAthA 10 ), suvratastotra (gAthA 6), nemistotra (gAthA 7), pArthastotra (gAthA 9), varastotra (gAthA 10), giranAraka5 (gAthA 32), zatruMjayaka5 (gAthA 38), aSTApadakalpa (gAthA 25), pArzvastavana (gAthA 11), vIrastava (gAthA 9), bhAvicaturvizatikAstava (gAthA 14), ajitazAMtistava (gAthA 17), mahAvIrakalaza, (gAthA 27), pArthastavana (gAthA 9), sarvajinastavana (gAthA 9), jinastava (gAthA 9), jIvavicArastavana (gAthA 40), paMcatrizasjinavacanaguNastavana (gAthA 35), RSabha( 13 bhava)stotra (gAthA 7), yamakastutaH (lo. 39), caturvizatijinastuti (aa . 28). 49-ratasiMhasUri-nemibhaktAmara stotra (prANapriyakAvya). 50 vibudhaprabha-aSabhakuMtalavarNanapaMcaviMzatikA. 51 jayazekhara-jainamahisrastotra, caturvizatijinastavana (vividha chaMdamAM). zatAbdI 15 para somasuMdarasUri-yuggadamazadAstava (18), hArabaMdhajinastotra, sAdhAraNajinastavana, catu. viMzatijinastavana, zAMtinAthastavana, neminAthastava, pArzvajinastavana. 53 jinasundarasUri-caturvizatijinastuti (2tha. 29, upa. 28). 54 dharmazekharasUrijinastava. 55 cAritrarala-caturvizatijinastuti. 56 vizAlarAjaziSya-harizabdArthastotra. 57 razekhara-ghoghAmaMDana pArzvajinastavana, navakhaMDamakArbana stava, pArzvastava (vyartha), caturvizatijinastava, zrIpAlamAM, traNa 32, 3 bhASAstava. 58 kulamaMDanasUri- mahAvIrastava (navakhaMDamaka), aSTAdazAra, hArastava, 59 udayadharma-batrIsadalakamalabaddha mahAvIrastA, hArabaddha RSabhajinastavana. 60 jayasundara-arajinastavana. 61 munizekhara-caturvizatijinastuti. dara jinamaDuNagaNi-caturvizatijinastuti. 63 zubhasuMdara-delavADAmaMDana Adijina stavana (maMtramaMtrAdigarbhita). 64 jinakIrtasUri-paMcabhASAtmaka stavana. 65 cAritrasundaragaNi ()-paaeASAmaya stavanapaMcaka. dada bhuvanasuMdarasUri-kumbhapAkatIrtha RSabhajinastavana, jIrAulimaMDana pArzvajinastavana, pAvaka durgamaMDana zaMbhavanAthastavana, zatruMjayastavana, caturvizatijinastavana (camaka), abuMdamaMDana aSabhajinastavana. 67 munisudarasUri-saMtikarastotra, sarasvatI stotra, stotraratakoSa. 68 devaratasUriziSya-caturvizatijinastuti. 69 jJAnasAgarasUri-ghoghAmaMDana pArzvajinastavana. 70 taruNaprabha-pAzcaMjinastotra. 71 jJAnabhUSaNa-sarasvatI stotra. 72 jayAnandasUri-devAH prabhothI zarU thatuM stotra. 73 merUtuMgasUri-maMtragati pArzvajinastotra, pArthastotra, navapallavapArthastotra. 74 zivasundara-pArzvajinastotra, 75 jayasAgaragaNi-vijJahitriveNImAM paMcavargaparihAramaya zrI pArthastavana, tIrtharAjastavana, cetyaparipATI 76 sAdhurAja-bhajyA dinAmagarbhita stavana. 07 jayazekhara (aMcalagacchIya)-catazatijinastavana. 78 devasuMdarasUri staMbhana pArzvanAthastavana. 39 jinamANijyasUri-sarasvatIzabdayamakamaya yugAdinistavana. 80 ranamaMDanagaNi-rIrImaya yugAdinistavana, 81 viradeva-samavasaraNasthita caturmukhamahAvIrastava. 82 jinaharSa- bhASAkamaya sImaMdharajinastavana (sAvacUri). 83 megharAja-yugAdijinastavana (hArabaddha). 84 siddhAntaci (jinabhadrasUriziSya)-jayarAjapalIstha pArzvajinastavana (saM. 1484). Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vItarAga-oNtra jevI apUrva kRti racI ratatra-sAhitya paranI siddhahastatAnI zatAbdI 16 85 hemahaMsagaNi-yugAdijinastavana (prathama svaramaya). 86 pArjacaMdra-vyAkaraNasaMdhigarbhita mahAvIrastava. 87 kalyANavijayagaNi-magasI pArthastotra. 88 ravisAgara-mahAvIrajinastotra, gautamastotra. 89 lakSmasAgarasUri-puMDarIkavana. 90 devaprabha-mahAvIradvArkiMzikA. 91 hemavimalasUriziSya-navakhaMDapArzvajinastavana. 92 hemavimalasUriziSya AnaMdamANijya-navakhaMDapAstava. 93 razekharasUriziSya-- mahesAnAmaMDana pArzvajinastavana. 94 jinasomasUri-staMbhanapArzvastava, ajitanAthastava, pArzvastotra. zatAbdI 17. lpa dharmanidhAna-paMcakalyANakagarbhita caturvizatijinastuti (prA.). 96 kIritasUri-girinAracaiityaparipATI stavana. 97 sahajakIrti-zatadalakamalabaddha pAstavana. 98 samayasuMdarapAdhyAya-aSabhabhaktAmara stotra. 99 dharmasAgara-caturvizatijinastuti (le. 29). 100 padmasAgara-ajArA pArthastava, nayastava. 101 dharmasAgaranA ziSya guNasAgara-varastuti, varastotra, gautamastuti, gautamastotra. 102 guNavijaya-sarasvatI stotra, jinabhavastava, dIvamaMDana suvidhijinastavana, sAraMgazabdArthastava. 103 guNavijayaziSya mAnavijaya-pArzvastavana. 104 sahajasAgara-jinastava. 105 lalitakIrtiziSya-siddhAcalamaMDana RSabhajinastavana. 106 pAsAgaraziSya rAjasundara-dAdApArthabhaktAmara. 107 puNyarata-yugAdijinastava (zatruMjayamaMDana). 108 sakalacaMdra-pAzvajinastavana. 109 dharmavardhana-SabhASAmayastavana, vIrabhaktAmarastotra. 110 hemavijaya-kamalabaddha 24 stava, yamaka 24 stava. bhaleSa 24 jinatava. 111 samayarAja-jina stuti (DATaka chaMdobaddha) 11ra mahIme-jinastutigarbhita kriyAguptapaMcAzikA. 113 saMghavijaya- satIthastavana. 114 bhAvadevasUri-kevalAkSaramaya jinastavana. zatAbdI 18 115 meghavijaya upAdhyAya-saMkhezvara pArthanistotra. 116 mahopAdhyAya yazovijayagaNi aindrastuti, stavanAdi, paramAtmapaMcaviMzikA, paramajyoti paMcaviMzikA. 117 vinayavijayagaNi- karNikAstava, cattAriaDhastotra tIrthaparipATI, trayodazakriyAsthAnabhata dIvabaMdaragata vIrastava. 118 bhAvaprabhasUri bhaktAmarapAdapUrtirUpa nemibhaktAmara. 119 me vijayagaNi-zrIcaturvizatijinAnandastuti. 120 uttamasAgaraziSya--pArzvajinASTaka. 121 vijayaprabhasUri-devapattanavAsI jinastavana, 122 kamalavijayaneminAthastava. zatAbdI 19 123 kIrtivimalaziSya lakSmIvimala-zAMtibhaktAmara. 124 kSamA kalyANa-caturvizatijinacaityavaMdana. 125 ratasAragaNi -khaMbhaNavADIjinastavana (tRtIya varottAraNaka). zatAbdI (dhyAnamAM nathI.) 126 kalyANasAgara-stuticaturvizatikA (zlo. 96). 127 udayasAgara-aSabhajinastavana. 128 vika jayasAgaragaNi-varastotra. 129 sahajamaMDana-sImaMdharajinastavana. 130 guNarala--varakANApArzvajinastavana. 131 dalapatarAya siddharvizikA, muphatyaSTaka. 132 satyasAgara-caturvizatijinastuti. 133 sarvavijaya-RSabhastuti, vardhamAnastuti (yamaka). 134 vinayapramoda-pArthabhaktAmara kAvya. 135 guNadevagaNi--kakhastotra (au moDaghArakoDa! re jo tALA..mAni joDavADamAvArisTAvADodattA). 136 jinasUra-cArUpamaMDana jinastavana. 137 vijayakIrti-sarasvatI stotra. 138 kuzalasAgara-zAMtinAthastavana. 139 kamalaprabha-jinapaMjarastotra, pArzvajinastotra. 140 zrImunisamudranA ziSya ratakIrti-pArzvajinastotra. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratIti karAvanArA kalikAlasarvajJa zrI hemacandrasUri paNa pitAnI kRtione zrIsiddhasenanI kRtio sAthe sarakhAvatAM agavyavacchedaDhAviMzikAmAM kahe che ke - "kka siddhasenastutayo mahArthA ?, azikSitAlApakalA kva caissaa?| tathApi yUthAdhipateH pathasya, skhaladgatistasya zizuna shocyH|| 3 // " jaina Agama upara upalabdha thatI saMsakRta TIkAo tarapha najara karatAM jemane A TIkAkAra tarIke oLakhAvI zakAya evA, madhyastha bhAvanA pradIpaka temaja jaina paraMparA pramANe 1444 granthanA praNetA zrIharibhadarie paNa stuti-sAhityamAM pitAne phALo Ape che. A vAtanI saMsAradAvAnalanI suprasiddha hatuti temaja zrI caturvizatijinastuti sAkSI pUre che. A sAkSara-rale vaikramIya chaThThI ke AThamI zatAbdI alaMkRta karI hatI e viSe mata-bheda che. vikramanI navamI zatAbdInA gArarUpa, Ama narezvaranA pratibedhaka, vATikuMjarakesarI pramukha birUdethI vibhUSita evA zrI bappabhaTTasUrie paNa caturvazatikA racI pitAnI kalamane sArthaka karI ane mahAkavi tarIkenI nAmanA meLavI. agyAramI zatAbdIrUpa gagana prati dRSTipAta karatAM vedapAraMgata vipravarya dhanapAla ane temanA laghu badhu zrIzebhana munIzvara e be tejaravI tArAo jhaLakI rahelA mAluma paDe che. jemaNe raSabha paMcAzikA tathA (virUddhavacanIya) zrIvIrastutinuM nirIkSaNa karyuM che, te te 141 jaMbamuni-jinazataka. 142 zIlazekhara-paMcanistuti. 143 lakSmIkallola-parAgazabdArthastotra, RSabhajinastotra, kastotra. 144 sUracaMda-phaviddhipArzvajinastotra, mahAvIrastava. 145 zIvarana- sImaMdharasvAmIaSTaka, caturvizatijinastavana. 146 zivalakSmI-Adanemistotra. 147 jayakIrtisUri- pArthastava. 148 AhvAdamaMtrI-pAzvastava. 149 bihaNa maMtrI-pArthastava. 150 jayakezarasUri-vardha mAnajinastava. 151 jinasamudrasUri-jesalamerupArzvajinastava. 15ra jayacaMdrasUri-samasyAmaya vIrajinastavana, kula5pAkyugAdijinastavana. 153 upAdhyAya mahIsAgara-neministava. 154 vijayatilakapAdhyAya -AdinAthastavana. 155 manarUpavijaya kaNastotra. 126 naracaMdrasUri-sarvajinasAdhAraNastotra. 157 kanakaprabhasUri-sAdhAraNajinastava. 158 maheMdrasUri-pArzvajinastava. 159 jaitrasUri vIrastavana. 160 vinItavijaya-vIrastavana. 161 dharmasuMdara-vardhamAnajinastavana (citramaya). 16ra dharmasihasarasvatIbhaktAmara 163 nayavimala-zAMtinAthastavana (lATAnuprAsa), pArzva stavana. 1-2 juo zrIharibhakI darzanasamuccayagata jaina darzananI zrIguNarasUriskRta TIkAnA vyAkaraNa tIrtha nyAyatIrtha 5. becaradAse karelA anuvAdanI prastAvanA (pR. 47, 101-113). " 3 AgamoddhAraka jainAcArya zrIAnaMdasAgarasUri pramukha munivaro vicArasAraprakaraNamAM avataraNa rUpe ApelI "valag vLata()g" gAthAne AdhAre chaThThI zatAbdIne A guNajJa sUrivaranA haiyAtakALa tarIke mAne che, jyAre zrIjinavijaya pramukha sAkSaro e sthAne AThamI zatAbdIno nirdeza kare che. 4 A eka zrIgaraSabhadevanI apUrva stuti che. evI rIte zrI mahAvIranI asAdhAraNa stuti sUryakRtAMganA chaThThA adhyayanamAM che. bha0 pra0 2 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tilakamaMjarI jevI prauDha kathA racanArA A dhanapAlanI vidvattA upara mugdha thayA vinA raheze nahi. AvA prakhara vidvAne paNa zrIzobhana munirAje racelI stuti caturvizatikAnI TIkA racavI gya lekhI, ethI paNa zrIzanistutinuM mUlya samajI zakAya che. nAma-mAtrathI sundara eTaluM ja nahi paraMtu guNa--gauravathI paNa sundara evA zrImasundarasUri, zrI munisuMdarasUri, zrIbhuvanasuMdarasUri pramukha munIzvaree paNa bhakti-rasanA jharArUpa stotro racyAM che. - kharataragacchIya zrIjinaprabhasUrie te vividha bhASAmAM sAtase stotro racI stotrasAhityanA upAsaka upara ana95 upakAra karyo che. A te caudamI-paMdaramI zatAbdInI vAta thaI. sattaramI zatAbdImAM zrIhemavijayagaNi pramukha munivaryoe paNa stotra-sAhityane puSTa karyuM che. aDhAramI zatAbdImAM to zrIme vijayagaNie ane khAsa karIne nyAyAcArya nyAyavizArada mahAmahopAdhyAya zrIyazovijayagaNie A sAhityane vizeSa samRddha banAvyuM che.' - A uparathI phalita thAya che ke jaina zAsanarUpa mandiranA eka rata tarIke gaNAtA evA munIzvaree paNa rastotra-sAhityane piSavAmAM pAchI pAnI karI nathI ane teo kare 1 A pramANe vaidika, bauddha ane jaina e vividha Arya stotronI gherI ke AchI rUparekhA AlekhavAnuM eka prayojana e che ke AthI A sAhityanI vipulatAdi dhyAnamAM Ave. vizeSamAM A trividha sAhityanA uddeza, tagata bhAvanAo ItyAdinA mImAMsakane kyAM kyAM stotro jevAM anukULa thaI paDaze enI A dizA sUcave che. 2 A uparathI stotra-sAhityanI upayogitA, vizAlatA ane aneka muniroe te mATe lIdhelA prayAsanuM sUcana thAya che, chatAM kheda viSaya e che ke jenone maLelA A vArasAne yatheSTha upayoga na thatAM tenI moTe bhAge temanA hAthe avagaNanA thaI rahI che. atyAra sudhImAM A sAhityanA phALA tarIke bahu thoDAM pustako prasiddha thayAM che. jaina vargamAMthI zrIyazovijaya jaina granthamAlA (bhAvanagara)e AmAM pahela karI heya ema jaNAya che. dvitIya AvRtti tarIke A saMsthA taraphathI vI. e. 2439mAM zrI jaina stotra saMgrahanA be bhAgo bahAra paDyA hatA. evI rIte zrIyazovijaya jaina saMskRta pAThazALA (mahesANA) taraphathI vi. saM. 2439 mAM zrIstotraratnAkaranA be bhAgo (saTIka) temaja zrIstutisaMgraha (sAvacUrika) prasiddhimAM AvyA hatA. zreSThi devacaMda lAlabhAI jaina pustakoddhAra saMsthAe paNa A arasAmAM vItarAga-stotra prakaTa karI potAnI amUlya granthamAlAno prAraMbha karyo hato. prakaraNaravAranA cAra bhAgomAM paNa chUTA chavAyAM keTalAMka stotro chapAyAM che. nirNayasAgara mudraNAlayanA adhipati ajaina hovA chatAM temaNe paNa jainenAM stotro prasiddha karyA che ema kAvyamAlAnA pahelA ane sAtamA gucchakothI uparathI joI zakAya che. hAlamAM temanI tarakathI stotra-sasarAya bahAra paDyo che. vizeSamAM thoDAMka varSa thayAM zrIAgodaya samitie stuti-sAhityano uddhAra karavAnuM hAtha dharyuM che. A samitie zrIbhaktAmara stotranI pAdapUrtirUpa kAvyo ane zrIzobhana-stuti (granthAMka 51, para), catuviMzatikA (jha0 54) tathA zrIcaviMzatijinAnandastuti (ca0 59) te triraMgI citro sahita prasiddha karyo che. A sAhitya anuvAdAdi pUrvaka chapAyeluM hovAthI saMskRta sAhityanA abhyAsIne te upayogI thavA pUrNa saMbhava che. atyAre A saMsthA A prastuta grantha, kavivara zrIdhanapAlakRta RSapiMcAzikAdi stutio temaja zrI jainadharmavarastotra chapAvI rahI che. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa zAnA? zuM rastuti-stetramAM mukti-ramaNa sAthe hastamelApa karAvI ApavA jeTaluM sAmarthya nathI? uttarAdhyayanasUtranA 29 mA adhyayanamAM kahyuM paNa che ke - "thayathuimaMgaleNaM bhaMte! jIve kiM jaNayai ? thayathuimaMgaleNaM jIve nANa-dasaNa-carittabohilAbhaM jaNayai / nANadaMsaNacarittabohilAbhaM saMpanneyaNaM jIve aMtakiriyaM kappavimaNovavattigaM ArAhaNaM ArAhei" arthAta rasuti-ratrarUpa maMgaLa vaDe jIva zuM prApta kare che? A maMgaLa vaDe jIva jJAna, darzana ane cAritrarUpa samyaktvano lAbha meLave che. A lAbhathI jIve e bhavamAM mokSe jAya che athavA vaimAnika devane yogya ArAdhanA karI trIje bhave mokSe jAya che. AvI paristhitimAM "teMtrIne cha Avazyaka paikI caturvazatitava (cauvisarbhe)rUpa Avazyaka tarIke jaina zAsanamAM gaNavAmAM Ave che evo nirdeza karI tenI amUlyatA siddha karavI bAkI rahe che? je stuti-rotranuM phaLa anupama che tenI racanA karavI e puNya kArya che, emAM samaya pasAra thAya te vyartha gayele na gaNAya; temAM paNa vaLI aneka stotromAM jenAM stotro ucca sthAna bhogavatAM hoya tenI te vAta ja zI karavI? prastutamAM A granthamAM AvelAM stotro saMbaMdhI yathAmati vicAra karIzuM. temAM prathama zrImAnatuMgasUrikRta bhaktAmarastAtra hAtha dharIzuM. zrIbhakatAmarastotranI samIkSA nAmakaraNa bhaktAmara stotra e nAma A staMtranA prAraMbhika pada uparathI paDeluM che. AvuM nAma khuda tenA kartA zrImAnatuMgasUrie rAkhyuM hatuM ke pAchaLanA keI vibudhavAre tenuM nAma pADayuM ene nirNaya karavA mArI pAse sAdhana nathI. paraMtu AvAM nAmo jaina sAhityamAM najare paDe che e vAta nisaMdeha che. jemake AcArya zrI siddhasena divAkarakRta kalyANamaMdirastotra, zrIsemaprabhasUrikRti sidUra kara, zrIbhadabAhuvAmikRta uvasaggaharastotra ityAdi. vaLI vaidika sAhitya tarapha paNa dRSTipAta karatAM joI zakAya che ke veda (mR. 10, a. 11, sUkta 2)nA nAsadIya sUtranuM nAma paNa e sUktanI AdimAMno "jAvANIta' padane AbhArI che. A uparathI e phalita thAya che ke A nAmakaraNanI zailI jaina temaja ajene - A pramANe A sAhitya prasiddhimAM lAvavA mATe prayAsa thai rahyo che, chatAM A sAhityanI vipulatA (A saMbaMdhamAM eTaluM kahevuM basa thaze ke bRhata-kAvyadehana jevA daza bhAgo jeTalI sAmagrI sulabha che) temaja tenI hastalikhita prationI jIrNazIrNatA tathA moTA granthonI zodhamAM pharatA keTalAka sAkSaronI paNa A tarapha udAsInatA vicAratAM mana khATuM thAya che. A bahumUlya sAhityanI punarUddhArarUpa satata sevA karI puNya hAMsala karavA koI vyakti ke saMsthA vizeSataH prerAze te tene huM agAuthI mubArakabAdI ApuM chuM. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : baMne sAhityamAM anusaravAmAM AvI che, paraMtu tenA prathama utpAdaka koNa te jANavuM bAkI rahe che. AthI e nivedana karavuM anAvazyaka nahi gaNAya ke jemAM keTalIka vAra eka vidvAne pitAnI kRti mATe je nAma rAkhyuM hoya te nAma sAkSara-samAjamAM priya thaI paDatAM te nAmanuM anukaraNa karavA anya vidvAno taiyAra thAya che tema AnA saMbaMdhamAM banyuM nathI. kahevAnI matalaba e che ke jema rasAkarane uddezIne uktiranAkara, upadezarasAkara, kathAralakara, gAthArasAkara, dRSTAntaranAkara, dhAturakSAkara, garalAra, vicAratAkara, vividharanAkara, zabdaranAkara, syAdvAdaravAkara vagere kRtio udbhavI ane tilaka, darpaNa, dIpikA, parIkSA, maMjarI, zekhara vagere Adi pada antamAM heya evAM aneka yugonuM pravartana thayuM, tema A tetranA saMbaMdhamAM banyuM nathI. bhASAche. jaina sAhitya saMskRta, prAkRta, ardhamAgadhI, apabhraMza, gujarAtI - kAnaDI, tAmila ityAdi vividha bhASAmAM racAyeluM che. atra bhaktAmara stotra te gIrvANa girAmAM guMthAyeluM che. upalabdha jaina sAhitya prati dRSTipAta karatAM pAMcase prakaraNanA praNetA vAcakavarya zrIumAsvAtie saMskRtamAM lakhavAnI pahela karI hoya ema bhAse che.. kRti ane tenuM mA5- sAhityanA gadya ane padya evA je be prakAre paDe che te paikI bhaktAmarastotra padyamAM racAyeluM sAhitya che. vizeSamAM A kRtine samAveza AryA-yuga ke anuNuyugamAM thata nathI, kintu enuM nirmANa vasantatilakA chaMdamAM thayuM che. A stotra paNa zrItatvArthAdhigamasUtranI jema jainenA zvetAMbara ane digaMbara e baMne saMpradAyane mAnya che. AvI paristhitimAM enAM panI saMkhyA viSe jo mata-bheda hoya te sarvathA AzcaryakArI ghaTanA nathI. zvetAMbaronI mAnyatA mujaba A tetra 44 padyanuM che, jayAre digaMbara mantavya pramANe te 48 padyanuM che. atra Apela 44 po uparAMta amaratArathI zarU thatAM cAra padhonI adhikatA e vizeSatA che. ene 31 mA ane 32 mA padhanI madhe digaMbare sthAna Ape che. kAvyamAlAnA sAtamA gucchakanA saMzodhaka mahAzaya Ane prakSipta mAne che. - 48 panI mAnyatA dharAvanArA keTalAka zvetAMbaremAM paNa hatA ane kadAca haze, paraMtu cAra adhika pote upara mujabanAM nahi, kintu te anya che. AvAM adhika padya zrIjaMgazeTha mahatAbarAyajInA jIrNa-zIrNa pustakamAM lakhAyelAM che. AnI eka prati mane munirAja zrIvicakSaNavijaye batAvI hatI. AmAM cAra pAne badale lagabhaga piNuM traNa parvo upalabdha che. A paghonI prakSitatAne mATe kAvyamImAMsako je mata bAMdhe te kharo. 12. juo saMskRta bhUmikA (52) Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 A avasarpiNI kALamAM ' bharata 'kSetramAM thai gayelA 24 jinezvarA ane atyAre ' mahAvideha kSetramAM viharatA 20 jinezvarA maLI 44 nI saMkhyA thAya che. A saMkhyAtmaka ja A teMtra che. enA kAraNa tarIke enuM ekeka patha ekeka jinezvaranI stutirUpa evI vRddha paraMparA sUcavavAmAM Ave che. A vAta satya haiAya ke na hAya temaja uparyukta po prakSipta hAya ke na heAya e vAta bAju upara rAkhIe tepaNa 44 ne badale 48 nI mAnyatA upasthita thavAmAM kAi kAraNa che ke nahi te tapAsavuM joie. e tA suvidita hakIkata che ke zvetAMbarA temaja digaMbarA e baMne saMpradAyA (1) azAka vRkSa, (2) sura-prupa-vRSTi, (3) divya dhvani, (4) cAmara, (5) siMhAsana, (6) bhAmaMDaLa, (7) dundubhi ane (8) chatra ema ATha prAtihAryo mAne che. kahyuM paNa che ke-- "azokavRkSaH surapuSpavRSTi - divyadhvanizcAmaramAsanaM ca / bhAmaNDalaM dundubhirAtapatraM, satprAtihAryANi jinezvarANAm // " A teAtramAM te| A paikI azeAka vRkSa, siMhAsana, cAmara ane chatra e cAra prAtihAryanuM ja varNana che. digaMbaro taraphathI raju karavAmAM AvatAM cAra padyomAM bAkInAM cAra prAtihAryonuM varNana che. ene athavA e cAra prAtihAryonA varNanarUpa anya kAi padha-catuSTayanA samAveza karatAM AThe prAtihAryonuM varNana AvI jAya che kharUM, parantu prazna e udUbhave che ke zuM kharekhara ema nahi svIkAravAthI atra nyUnatA truTi saMbhave che ? A saMbaMdhamAM prathama vRttikAra zrIguNAkarasUri zuM kahe che te tarapha najara karIe. te 83 mA pRSThamAM sUcave che ke jayAM azoka vRkSane sadbhAva hAya tyAM dezanA-samaye puSpavRSTi, divya dhvani, bhAmaMDaLa ane vrundubhi hAya che ja eTale azeka vRkSanuM varNana kavie karyuM tethI upalakSaNathI bAkInAM cAra prAtihAryAMnuM varNana paNa thai gayeluM samajavuM joie. spaSTa zabdomAM kahIe te ATha prAtihAryone badale cAranuM varNana hAvuM e jo nyUnatA che, to 'cAtrIsa atizayo paikI phakta ekanuM ja varNana e nyAyya gaNAya ? jo tema na heAya tA 32 mA padyamAM nava kamaLanI sthApanArUpa atizaya sivAyanA khAkInA 33 atizayAnuM paNa varNana levuM joie eTale ke cAra nahi paNa 37 pagho atyAre anupalabdha che ema samajavuM joie. vaLI truTi ke nyUnatA hovAnI dalIla karanArAe e vAta paNa lakSyamAM rAkhavI joie ke zrImappalaTTisUrie peAtAnI kRti caturviMtikAmAM cAvIsa devI devatAnI stuti karavA mATe sthAna hAvA chatAM sALa vidyA-devIo paikI phakta sarvAztramahAjvAlA 1 dehanI suvAsa ityAdi cotrIsa atizayonAM nAmo mATe juo abhidhAnacintAmaNino prathama kANDa ( zlo. 57-14). apAyApagamAtizaya, jJAnAtizaya, pUjAtizaya, ane vacanAtizaya e A cotrIsa atizayonA upalakSaNarUpa che, kemake enA vinA A cArano saMbhava nathI, jIo prajJApUnAsUtranI zrImalayagirisUriSkRta vRttinuM trIjuM patra. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 sivAya bAkInI paMdara vidyA-devIonI stuti karI, jyAre a~mA devInI be vAra ane zrutadevatAnI tA traNa vAra stuti karI te zuM nyUnatA na gaNAya ? vizeSamAM atra e paNa dhyAnamAM levA jevI hakIkata che ke je cAra prAtihAryonuM varNana A stotramAM karavAmAM AvyuM che te kramapUrvaka nathI, kemake krama pramANe te cAmaranuM vaNaeNna siMhAsananA varNana pachI AvavuM joie. vaLI je cAra patronI adhikatA digaMbarA sUcave che tenAM sthAnanA vicAra karatAM vyatikrama mATe vizeSa avakAza jaNAya che, kemake temAM nIce mujaba prAtihAryonuM varNana cheH-- (1) azAka vRkSa, (2) siMhAsana, (3) cAmara, (4) chatra, (5) dundabhi, (6) puSpa, vRSTi, (7) bhAmaMDaLa ane (8) divya dhvani. AthI savAla e Ubho thAya che ke je kavirAjane ADe prAtihAryonuM varNana karavuM hAya te kramazaH tema na karatAM game tema kare? bhaktAmarastAtranAM padyonI saMkhyA 44 nI hAvI joie e vAta enI 'pAda-pUrtipa je kAnyA atyAre upalabdha thAya che te jotAM paNuM tarI Ave che. 48 padyonA samasyArUpa ane prazastirUpa eka eka maLIne 49 popa prANapriya kAvya che ema jo digaMbaro sUcavavA taiyAra thatA hAya tA temane e bhUlavuM na joie ke AmAMnAM 32mAthI 35mA sudhInAM patro sivAyanAM bAkInAM padyavALuM kAnya zvetAMbarIya hAvAnuM zvetAMkharA sUcave che. AthI vivAdagrasta kAvyanA upayoga karavA te asthAne che ema mAnI meM uparyukta hakIkata nivedana karI che. vaLI bhaktAmara ane kalyANamaMdira e be statromAMthI koi ekamAM bIjAnA anukaraNanI chAyA che e vAta paNa bhaktAmaranI saMkhyAnA nirNayanI dizAmAM prakAza pADe che. A uparathI huM tA ema mAnavA taiyAra thAuM chuM ke bhaktAmarastAtra 44 padhanuM che ane e sthiti zrIguNAkarasUrinA samayamAM paNa hatI. enA samayamAM jo cAra adhika po hAvAnI kiMvadantI hai|ta, teA teo te cAra padyonA jarUra nirdeza karata. AthI adhika cAra po yArathI dAkhala thayA te praznane kAi sAkSara hAtha dharI prakAza pADaze te AnaMda thaze. A pramANe padyanI adhikatA saMbaMdhI vicAra karI joce ane eka rIte tenI saMkhyA AchI hoi zake ke kema te paNa joi lIdhuM. chatAM DaoN. cakAkhI mahAzayanA mata noMdhI laie. temanI mAnyatA eka to e che ke kalyANamandirastAtra e bhaktAmaranA anukaraNarUpa che. vaLI bhaktAmaranA 43 mA zlAka prakSipta che, kemake 34 mAthI 42 mA sudhInAM padyagata varNanAnA e zuSka upasaMdgAra che ane kharekharA kavi tA AvuM padya race ja nahi. A saMbaMdhamAM teo sUcave che ke kalyANamaMdiramAM 43 zlokeA ja vasaMtatilakA chaMdamAM che, e A 1 AnI mAhitI mATe juo saMskRta bhUmikA ( pR. 14-15), Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ spa vAtane puSTi Ape che. AthI A 43muM padma kalyANamandiranA kartA zrIkumudacandranA samaya pachI dAkhala thayeluM hAvuM joie. temanuM e paNa vaktavya che ke 79 me| zloka paNa rAtrakAranI kRti hAya ema bhAsatuM nathI, kAraNa ke 38 mA zlAkamAM suMdara rIte varNavelA bhAvanI emAM nIrasa punarAvRtti che. vaLI pratyeka bhayanA varNana mATe ekeka padya racanAra kavi antima bhayanA varNana vakhate e pagho race e vicitra lAge che. parantu teo umere che ke eTaluM te kharUM ke 33 mA zloka prakSipta hoya tepaNa te kalyANamandiranA racanA-samaye teA vAstavika gaNAtA haze, nahi teA kalyANamandiramAM 43 vasaMtatilakAmaya padyone badale 42 saMbhave. kalyANamandira e bhaktAmaranA anukaraNarUpa che evI pro. cakAmInI mAnyatA saMbaMdhI atra vizeSa UDApeAha karavA mulatavI rAkhI prathama te temaNe 43 mA zrlAkanI je nIrasa upasaMhAratAnA kAraNe prakSiptatA sUcavI che tenA vicAra karIe. e tA AkhAlage pAlaprasiddha vAta che ke keTalAka graMthakAro-kavio kathanIya vastune upeAdhAtarUpe nirdeza kare che, teA keTalAka samagra kathananA sArAMzane upasaMhAra dvArA darzAve che. zrIbhagavatIsUtra jevA AgamamAM paNa judA judA uddezakamAM kayA kayA viSayanuM varNana AvanAra che, te upakrama upeAddhAtarUpe sUcaveluM jaNAya che. rUpaka kathA-sAhityamAM advitIya sthAna bhAgavatI upamitibhavaprapaMcA kathAmAM paNa tenA kartA zrIsiddhie upa dUdhAta racavAnI--zailIne sthAna ApyuM che. vAdivetAla zrazAntisUriSkRta gRhucchAntinA nimna-likhita-~ " zrIsavajagajjanapada- rAjAdhiparAjasannivezAnAm / goSThikapura mukhyANAM, vyAharaNairvyAharecchAntim // ,, padha dvArA 'zrIzramaLasa= sva zAntimavattu" ityAdinA upeAdhAta pe ullekha karyo che. upAddhAtanI peThe khALa jIvAne vatu-niSkarSa dhyAnamAM Ave teTalA mATe upasaMhAranI ceAjanA thayelI saMbhave che. kAi paNa mananIya lekha ke bhASaNamAM anta upasaMhAra na heAya evuM bhAgye ja khane, uvasaggaharastAtra, zrIvizeSAvazyaka bhASya, kyAnazataka vagere prAkRta granthAmAM ' zabda dvArA ane laghuzAMtistatramAM temaja anya saMskRta graMthAmAM rUti zabda dvArA upasaMhAranAM aneka udAharaNA joi zakAya che. A uparathI samajI zakAya che ke upasaMhAranI zailI paNa prAcIna temaja vidnavargamAM pracalita che. upasaMhArarUpa kathanamAM mukhya vaktavya sivAya bIjI vastunA nirdeza karavAnA Azaya nahi hAvAthI emAM vividha rasane mATe sthAna nathI, tethI te nIrasa bhAse te te judI vAta che. bAkI jyAM mAtra vastuo ja gaNAvavAnI hAya yAM uttamamAM uttama kavi Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa vizeSa rasa utpanna karI zake? Ama chatAM paNa je bhaktAmaranuM 43 muM padya prakSita gaNavA koI mahAzaya Agraha kare te temanuM nIce lakhelI hakIkata tampha savinaya dhyAna kheMcavuM ucita dhAruM chuM. namiUNatatra ke je bhayaharastotra tarIke paNa prasiddha che ane jenA kartA paNa zrIbhaktAmaranA kartA zrImAnataMgasUri hevA viSe be mata nathI temAM paNa prathama kayA kayA bhAnuM varNana AvanAra che tene prArambhamAM nirdeza karavAmAM AvyuM nathI, kintu regAdi ATha bha paikI pratyekanuM babbe gAthA dvArA varNana karI AThe bhayanI sUcIrUpe aDhAramI gAthA upasaMhArarUpa ApavAmAM AvI che. tyAre zuM A paNa prakSipta gAthA che ? vaLI munirAja zrIvinayalAbhe paNa pitAnI kRti zrI pArzva-bhaktAmaramAM upasaMhArarUpa zailIne upaga karyo che e vAtanI nimnalikhita 43 muM padya sAkSI pUre che "tatta(8)mRAArivAhimukha yuddha-nArA vizvanAM sauthI tasyAntaraGgamapi nazyati duHkhajAlaM, yastAvakaM stavamimaM matimAnadhIte // " A padhamAM temaja upasaMhArarUpa anya kaI padyamAM paNa DaoN. cakAbI jevAne vizeSa rasa nahi paDe te zuM tethI Ane paNa prakSita gaNavA taiyAra thavuM e nyApya che? have 39 mA padyanI vAstavikatA vicArIe. e vAta sAcI che ke kavirAje kuMjarAtri ATha je paikI sAta bhanAM varNana mATe ekeka padya racyuM che, jyAre saMgrAma-bhayane mATe be padyo racyAM che. paraMtu saMgrAma sivAyanA sAta bhaya vyaktigata che, jyAre saMgrAma e samaSTigata che arthAta vyApakatAnI dRSTie saMgrAmanI viziSTatA che e vAta rajuTa karavA mATe kavirAje be padyo racyAM hoya evI atra ka95nA thaI zake che. vaLI punarAvRttirUpa deSanA saMbaMdhamAM paNa ema ghasAro thaI zake ke 38 mA padyamAM sAmAnya saMgrAmanuM varNana che, jayAre 39 bhAmAM viziSTa saMgrAmanuM-bhayAnaka saMgrAmanuM-mahAvigrahanuM varNana che, eTale sarvathA punarAvRtti te nathI ja. e varNana rasAtmaka che ke nIrasa e paratve tajajJo je mata Ape te kharo. naiSadha-caritranA tRtIya sarganA 103-114 blekonuM avalekana karatAM jaNAya che ke kAmanI daza dazAnuM varNana karavA mATe kavirAje pratyeka dazAne uddezIne eka eka padya racyuM nathI. eka sthaLe te be dazAnuM eka ja padya dvArA varNana karyuM che, jyAre eka sthaLe eka dazAnuM varNana karavA mATe be zleke racyA che. vaLI daza dazAnuM varNana kamapUrvaka paNa tyAM karavAmAM AvyuM nathI. AthI sUcavAya che ke mahAkavinI kRtimAM "saci" mATe avakAza che e bhUlavA jevuM nathI. AvI paristhitimAM 39 mA padyane prakSipta ja mAnavuM e zuM eka - 1 Ane mATe juo saMskRta bhUmikA (pR. 5). 2 juo saMskRta bhUmikA (pR. 5-6). : Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAranuM sAhasa nathI? vizeSamAM A prakSepa-kAla 43mAnA jeTale arvAcIna nathI e mAnyatAnuM makAna kalyANa maMdirane bhaktAmaranI anukRtirUpa mAnavAnI kalpanA upara ja caNAyeluM che e vAta paNa dhyAnamAM levA jevI nathI ke prakSiptatA saMbadhI vaktavya ATalethI samApta karavAmAM Ave che, paraMtu sAthe sAthe prasaMgagata bhaya saMbadhI thoDe ghaNe nirdeza karavo ucita samajAya che. bhayanA prakAro jaina sAhityamAM jenI saMkhyA sAta, ATha, nava, cauda temaja seLanI paNa najare paDe che. zrIsamavAyAMgasUtranA sAtamA sthAnaka ( pR0 12 )mAM nIce mujabanA sAta bha gaNAvelA che?-- (1) ilekabhaya, (2) "paralokabhaya, (3) AdAnabhaya, 4) akasmAdbhaya, (5) AjIvabhaya, (6) maraNabhaya ane (7) apakIrtibhaya. adhyAtmakalpadrumanA TIkAkAra zrIdhanadevagaNie A AdhyAtmika graMthanA AThamAM adhikAranA nimna likhita " saptabhItyabhibhaveSTaviplavA-niSTayogagadaduHsutAdibhiH / syAcciraM virasatA nRjanmanaH, puNyataH sarasatAM tadAnaya // 14 // " -padyanA vivaraNamAM A sAta bhaye sUcavyA hoya ema jaNAya che. rega, jaLa, Aga, sApa, cera, siMha, hAthI ane laDAI ethI utpanna thatA ATha bhayanuM varNana namiUNastotramAM che, jyAre bhaktAmaramAM hAthI, siMha, dAvAnala, sApa, saMgrAma, sAgara, jaledara ane baMdhanathI uddabhavatA ATha bhale varNavavAmAM AvyA che. vaLI zrIzebhana munIzvarakRta stuticatazatikAnA 83 mA padhamAM prathama pAdamAM jaLa, (samudra), sApa, vAdha, Aga, nAga (hAthI), roga, kedakhAnuM ane yuddha e ATha bhaye gaNAvyA che. A uparathI ema phare che ke ATha bhayethI amuka ja ATha bhaye samajavA evo kaI niyama nathI, kemake uparyukta zrImAnatuMgIya kRti-yugamAM hAthI, siMha, sApa, Aga, laDAI, roga ane jaLa e sAta bhayenI samAnatA che, jayAre AThamA bhaya tarIke ekamAM coranA bhayane ullekha che ane bIjAmAM badhanane nirdeza che. , vaLI zrIkhemakaraNa (kSemakarNa) munirAje racelA pArzvanAtha chaMdamAM bhaya saMbaMdhI nIce mujaba paMkti che - 1 juo aheNAstavanI aMtima gAthA. 2 AnA mULa ullekha mATe juo saMskRta bhUmikA (pR. 6). 3-4 A sajAtIya vyakti taraphane bhaya che, jyAre A vijAtIya vyakti paratvene bhaya che. pa A padya mATe juo saMskRta bhUmikA (pR. 7). AnA anuvAda mATe juo stuticaturvizatikA (pR0 25-253) bha. pra. 3 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jala anala mataMga ja bhaya bhave, siMha sarSe rAga nahi satAve, ahi cira nikaTa paNa nahi Ave, dhanya che prabhu pArzva jina dhyAve." 'upadezataraMgiNI (pR 148)mAM saMgrAma, sAgara, hAthI, sarpa, siMha, ducha raMga, Aga, zatru, baMdhana, cora, graha, zrama, nizAcara ane zAkinI ema cauda bhaye gaNAvyA che. keTaleka sthaLe nIce mujabanA 14 bhayane paNa ullekha najare paDe che - hAthI, siMha, sApa, Aga, jaLa, rAjA, cora, Ihaleka, paraleka, akaramAta, apayaza, apakIrti, vedanA (rega) ane akAla maraNa. zrImAnadevasUrikRta laghuzAntistotranA 'padyanA pUrvArdhamAM ATha bhalene nIce mujaba nirdeza che. bhaya saMbaMdha bhinna bhinna stotrAdimAM judA judA ullekho che. jemake (1) zrIjinaprabhasUrikRta "paMcaparameSTi tetramAM- "vidyujalAgnibhUpAla-vyAlacaurArimArijam / / bhayaM vazcayate paJca-namaskArasya saMsmaran // 17 // " (2) "ademake vALA pArthastotramAM- "ripucoramahIpAla-zAkinIbhUtasambhavAm / lAiTiMga mArti, hRtti vaheM mujhAgi . pa ." (3) zrIkavikalamabhakRta maMtrAdhirAja stotramAM "nArina harina karI nAhirnAgnirna sAgaro na gdH| nakSmApatine dasyurna rujA nAkAlamaraNamapi // 7 // ta mA jamavati ( kArti thara pArtheza pavaneritAmbudA iva kintvete jhaTiti vighaTante // 8||"-yugmm (4) zrImaheMdrasUrikRta jIrApallIpArthastotramAM- "garAdhmAtadarpAH prasarpanti sarpA, na marmAvidho bhUbhujAM vA'pasarpAH / nibaddhAvanIvigrahAH kugrahA vA, ghanocchRGkhalA no khalA duSTabhAvAH // 10 // sphuTaM caurikAvRttizUrA na caurAH, kSudhAgrastalokAH samAnApi rauraa| yamasyeva dUtAH prabhUtA na bhUtA, na dehe'pi rogAzciraM vA'nubhUtAH // 11 // madonmattakopochurAH sindhurA vA, na ca vyAghasiMhA mhaaghorraavaaH| na dAvAnalA bhUrijihvAH karAlA, na vA''taGkadA vArdhikallolamAlAH // 12 // 1 juo saMskRta bhUmikA (pU. 7). 2 juo jaina hitopadeza (50 108). A padya mATe juo saMrakUta bhUmikA (pR. 7). Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 mahAkAmAlA bhUmipAlAH, sazastrA na yodhAH kalau bhImapAlAH / purastasya pIr3AharAH zuddhavarNA, vibho ! yena japtA bhavannAmavarNAH // 13 // " - kalApakam (5) zrImerunuMgasUriSkRta 'pArzvanAtha'stotramAM-- nyAdhivadhavaSavyAjA-najAma samava mayam / kSaya prayAti pArzvA-nAmasmaraNamAtrataH || 6 5" (6) zrIdharmadhApariSkRta 'zatruMjayakalpa'mAM-- dhanaH--nnajaLa--nahi-La-vaLa-ti-ri-visa-visaddAnu=maya | nAsa jaM nAmasuI taM situMjayamahAtitthaM // 37 // " (7) 'pArzva'tetramAM-- "AdhivyAdhivirodhivAridhiyudhivyAlasphuTAlorage bhUtapreta malimlucAdiSu bhayaM tasyeha no jAyate / nityaM cetasi 'pArzvanAtha' iti hi svargApavargapradaM sanmantraM caturakSaraM pratikalaM yaH pAThasiddhaM paThet // 5 // " stotra-yugalanuM tulanAtmaka paryAlocana. lagabhaga be traNa varSa thayAM mArA manamAM bhaktAmara ane kalyANamandiranA sattulana saMbaMdhI je vicArA dheALAyA karatA hatA tene Aje lipi-baddha karavA pravRtta thAuM chuM. A be tetromAM sAmya temaja vaiSamyanA mane bhAsa thayA karatA hatA. AthI tenuM tulanAtmaka dRSTie adhyayana karavA huM lalacAyA hatA. AvI paristhitimAM AvuM santulana kAie karyuM hoya tA tenI paNa meM tapAsa karavA mAMDI. AnA pariNAma tarIke rA. rA. paramAnaMda kuMvarajI bI. e. ela, ek. bI. e lakhelA ane jainadharmaprakAza (pu. 34, aM. 6 )mAM prasiddha thayelA lekha mArA jovAmAM AnyA. A sivAya kAi anya lekha hajI sudhI mArI najare paDyo nathI. uparyukta lekhathI mane yathAyogya saMteASa na thatAM ulaTI mane kAvya-dRSTie-sAhiyanI apekSAe A be rasteAtronuM vizeSa paryAlAcana karavAnI tItra utkaMThA udbhavI. A preraNAnA aMkurane pavita karavAnA hetuthI keTalAka sAhityanA upAsakAne paNa peAtAnA jJAnane lAbha mane ApavA meM vijJapti-patra lakhyAM. paNDita sukhalAlajIne paNa meM emanA vicArA lakhI jaNAvavA vijJapti Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karI hatI. temaNe adhyApaka Athavale sAthe A saMbaMdhamAM vihaMga-dRSTie UhApeha karI keTalAka vicAronuM TAMcaNa karAvI lIdhuM hatuM. paraMtu huM ahIMthI ASADha zukla dvitIyAne dine nIkaLIne amadAvAda game tyAra pachI mane tenI khabara paDI; kemake huM te tattvothodhigamasUtranI bhUmikAne mATe sAmagrI meLavavAnA irAdAthI pariDatajI pAse gayo hato, joke temanI sAthe mAre patravyavahAra pUrato ja thoDoka paricaya hatuM. tema chatAM mAre sAnanda kahevuM paDaze ke temaNe mane A sAmagrI sUcavavA uparAMta pote stotra-yugala paratve je TAMcaNa taiyAra karI rAkhyuM hatuM te apaeNNa karI mAruM svAgata karyuM. A mATe huM temane dhanyavAdapUrvaka upakAra mAnuM chuM. atra raju karavAmAM AvanArI saMtulanA joIne koI sujJa pAThakane jarUra e vicAra uddabhavaze ke eka kavie anya kavinuM anukaraNa karyuM che. vaLI koIne to ema paNa zaMkA thaze ke anukaraNa karanAro kavi bahumAM bahu to jenuM anukaraNa kare che tenI barAbarI karI zake che, paraMtu tenA karatAM uccatara kAvyano te nirmAtA thato nathI. AthI A saMbaMdhamAM namra bhAve e sUcavavuM anAvazyaka nahi gaNAyake prathama te sRSTizAstrane e sAmAnya siddhAnta che ke jagatamAM bIlakula navuM evuM kaMI utpanna thatuM nathI temaja je aritatvamAM che tene sarvathA nAza paNa kadApi thato nathI. abhUta pUrva--tadana navIna kalpanA koI paNa kavine raphuratI nathI. pUrvanA kavioe karelI kalpanA upara ja prAyaH tenA kAvyanuM upajIvana hoya che. kahyuM paNa che ke "ta eva padavinyAsA-stA evaarthvibhuutyH| tathApi navyaM bhavati, kAvyaM prathanakauzalAt // " A suvidita prasiddha uktinI satyatA sAmAnya kavinI kRtimAM ja nahi paNa zrIyuta mahAdeva pAMDuraMga eka "citramaya jagata (va. 3. aM. 1)nA 12 mA patramAM meghadUta kAvyanuM mULa" e lekhamAM darzAve che tema kavikulakirITa kAlidAsa, bhavabhUti, bANa jevAnI kRtimAM suddhAM jaNAI Ave che. anukaraNa karanAra jenuM anukaraNa kare che tenAthI cATI na jAya e vAta kevaLa zuSka anukaraNa karanArA para dhaTe che. bAkI pratibhAsaMpanna kavinI vAta te nyArI che. jema ekAda kArIgara bIjA koI kArIgare banAvelI mUrtine joIne targata doSane dUra karI vizeSa ramaNIya mUrti banAve che athavA ekAda citrakAra anya AlekheluM citra nihALI tenA do sudhArI vizeSataH nirdoSa citra Alekhe che tema mahAkavi ramyatara kRti upasthita karI zake che. mahAkavi pitAnA buddhibaLane laIne anukaraNaya saMbhArane sadupayoga kare che. anukaraNIya kRtimAMnI vividha manahara kalpanAo ane sulalita padene te pUrepUro nyAya Ape che. keI ! Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 kaI raLei tenA te zabdo jemanA tema te je che to keIka ratha paryAyavAcI zabdo ne, mULa kAvyanA 5dalAlityanI zobhAmAM te umere kare che. keI veLA vRttamAM parivartana karI te bI veLA anya alaMkArathI potAnA kAvyane zaNagArI mULanA zabda-sauSThava ane arthagaurava upara rasa-pariSa ane kalpanA-cAturya vaDe te keTalIka vAra sarasAI paNa bhogave che ane tema karIne potAnI kRtine mULa karatAM vizeSa camatkArI banAve che. AthI je mULane zItaLa nirjhara-jaLanI upamA apAya te anukaraNathI udbhavelI paraMtu pratibhAthI pioSAyelI kRtine sugaMdhita zItaLa nijhara jaLanI upamA apAya. anukaraNa saMbaMdhI A pramANe TuMkamAM isAre karI ApaNe prastuta kAvyamAM zabdasAmya, arthe-sAmya, rUpa-sAmya vagerene vicAra karIe. 1-2 baMne rastotronAM prAthamika be padho arthathI paraspara saMkalita che arthAta yugmathI baMne stotrono prAraMbha thAya che. vaLI bhaktAmara stotra ane anya padya bAda karIe to kalyA mandira stotra paNa vasantatilakA hadamAM racAyela hovAthI atra vRttanI paNa samAnatA daggocara thAya che. A uparAMta e paNa sAmya najare paDe che ke baMne stotromAM jinezvaranA caraNane praNAma karavAmAM AvyuM che temaja A caraNane saMsAra samudramAM AlaMbanarUpe svIkArela che. vaLI baMne stotromAM kyA jinezvaranI stuti karavA kavirAja prAraMbha kare che teno bodha vizeSya dvArA na karAvatAM vizeSaNa dvArA karAvavAmAM AvyA che. kahevAnI matalaba e che ke yuvA gATanana" ane "gha" dvArA prathama tetramAM prathama tIrthaMkara zrItrakaSabhanAthanuM sUcana karavAmAM AvyuM che, jyAre dvitIya stotramAM "maTayapUrogata kamaThanA ullekhathI trevIsamAM tIrthaMkara zrI pArzvanAthanuM sUcana karavAmAM AvyuM che. A te samAnatAnI vAta thai. viSamatAnA saMbaMdhamAM nivedana karavAnuM ke prathama stotramAM prArambhamAM ja meTe samAsa che, jayAre dvitIya stotramAM prArambhamAM pRthaka pRthak pade che, je ke samagra tRtIya caraNa sAmAsika che. pada-lAlityanI dRSTie ja ditIya stotranAM prAthamika padyo prathamanAM karatAM zreSTha che. eTaluM ja nahi paraMtu arthagauravanI apekSAe paNa te caDhiyAtA che, kemake prathamamAM to devendro vaDe stuti karAyelA ema zrImAnatuMgasUrie sUcavyuM che, jyAre zrIsiddhasenasUrie to bRhaspati paNa jenI stuti karI zake tema nathI ema sUcavyuM che. 3 prathama stotragata bALakanuM dRSTAnta kauzikazizu karatAM vadhAre sAruM gaNAya, paraMtu chekAnuprAsanI dRSTie dvitIya stotranuM padya sAruM che. 4 samudranA taraMgenI mAphaka pado nRtya karatAM hoya ema prathama stotramAM bhAse che. emAM prasAdatAnI adhikatA che. vaLI guNasamudrane bAhuthI tarI javAnuM dRSTAnta vadhAre sacoTa Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che, kemake dvitIya stotramata samudranuM khAlI thavApaNuM mAtra kAlpanika che. A vAta eka dRSTie yathArtha che, paraMtu arthAntara-nyAsanI apUrvatA-dRNatanI AkarSakatA te dvitIya tetramAM vizeSa dRSTigocara thAya che. 5 prathama stotramAM dRNAntanI zithilatA che, jyAre dvitIya stotramAM nitAH uci tatA temaja nUtana kalpanA che. 6 prathama tetramAMnuM pada-mAdhurya AkarSaka che, jayAre dvitIya stotramAM dRSTAMta - ciya dhyAna kheMcI rahe che. prathama stotragata muttarIte svirUpa che kharuM, paraMtu kavirAja te bhaktine vaza thaI kyAranAe mukhara-vAcAla thai gayA che tethI A rUpane sarvathA yathAyogya prayoga thaye nathI. bhaktAmaranA A cha padyanA uttarArdhane bhAvArtha nimnalikhita padhanA pUrvArdhamAM najare paDe che - "cUtAGkurAsvAdakaSAyakaNThaH, puMskokilo yanmadhuraM cukUja / manasvinImAnavighAtadakSaM, tadeva jAtaM vacanaM smarasya // " -kumArasambhava (sa. 3, 0 32) 7 dvitIya stotramAM dareka rIte prakRSTatA che. yuWAdamadhya yamaka che. nAmanuM paNa mahatva che. prathama stotramAM adhakAra zabda pUrliMga hovA chatAM tene atra napuMsakaliMgI gaNavAmAM AvyuM che e atizaya citya che ema amarakezanA nignalikhita "andhakAro'striyAM dhvAntaM tamisra timiraM tamaH" -443 mA zlokArdha uparathI koikane bhAse, paraMtu e ja kezanA pAMcamA klekagata "niSiddhatri pArtha pada tarapha najara pheMkavAthI temaja abhidhAna-cintAmaNi (kA. 2, zla0 60)nI nimnalikhita- "dhvAntaM bhUcchAyA'ndhakAraM tamasaM samavAndhataH" "sarSa jotIti , puThThIskiAra" -paMkti tathA tenI TIkA jovAthI Ama mAnavAnuM kAraNa rahetuM nathI. vaLI haimaliMgAnuzAsanamAM punapuMsakAdhikAranA ra6 mA padamAM paNa nIce pramANe ullekha che - ... 'netraM vaktrapavitrapatrasamarauzIrAndhakArA varaH' A uparAMta pANinIya liMgAnuzAsananA pulaiigAdhikAramAM kahyuM che ke- "cakravajrAndhakArasArAvArapArakSIratomarazRGgAramandArozIratimirazizirANi napuMsake ja vAta puri " Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 vizeSamAM mI. la. rA. vaidhanA saMskRta--aMgrejI kAzamAM paNa andhakAra zabda puliMgI temaja napuMsakaliMgI haiAvAne spaSTa ullekha che. 8 joke baMne statromAM vastunI viSamatA che, chatAM paNa dRSTAMtanI ramaNIyatA te baMnemAM che. 9 jaima prathama stotranA sAtamA zlokamAM OAtranA prabhAva sUcavyA che, tema dvitIya AtramAM A navamA kleAka dvArA darzananuM mAhAtmya sUcavAyuM che. ekaMdara rIte A dvitIya stAtranI vastu vadhAre sarasa che. temAM uttarAttara navIna kalpanA najare paDe che. 10 baMne stotragata vastumAM bhinnatA che. dvitIya svetramAM tarkanI pracaNDatA ane dRSTAMtanI ucitatA che, jyAre prathama OAtramAM anuprAsanI ramyatA che. vaLI A prathama stAtra dvArA sUcita 'AtmasamIkaraNanuM dRSTAMta prasiddha che, e vAtanI 'pratIti mATe zrImAdha virAjanA nisa-likhita leAka rajI karavAmAM Ave cheH-- "upavana pavanAnupAtadakSai-ralibhiralAbhi yadaGganAgaNasya / parimalaviSayastadunnatAnA - manugamane khalu sampado'grataHsthAH // " --zizupAlavadha ( sa0 7, zlA. 27) vizeSamAM " kiM tena hemagiriNA rajatAdriNA vA yatrAzritAzca taravastaravasta eva / manyAmahe malayameva yadAzrayeNa, kaGkolanimbakuTajAnyapi candanAni ||" e maharSi zrIbhartRharikRta nItizatakanA 79 mA padyamAM bhaktAmaranA A padmanA aMtima bhAgagata arthe sphure che. A padyagata muvanamULabhUta e vicitra samAsa che. te virUpa nathI. enA saMmadhamAM be rIte vicAra thai zake che. (1) keTalIka vAra mUta zabda nA arthamAM vAparavAmAM Ave che. " yat tarhi tadbhinneSu abhinnaM cchinneSu acchinnaM sAmAnyabhUtaM sa zabdaH " e maharSi pataMjalinA mahAbhASya upara kaiyaTe pradIpamAM vivaraNa karatAM 'sAmAnyamitra sAmAnyamUrta" je evA ullekha karyo che te A vAtanuM samarthana kare che. AthI karIne muvanamrajaLamiya_muvanamULaLamUtaH ema dhaTAvI zakAya che. khAsa ullekha karavA jevI vAta te e che ke medinI kAza ( tavarga klA0 41-42 )mAM mUta zabdane samAnanA paryAyavAcaka gaNavAmAM Avye che. A rahyo te kAzagata zlokaH-- "bhUtaM kSmAdau pizAcAdau jantau klIbe triSUcite // prApte vRtte same satye devayonyantare tu nA / " 1 jIo zrIdhanapAlIya kRtikalApagata cIrastutinuM 10 muM padya (pR. 220). Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrIdhanapAlIya virUddhavacanamaya vIra-stutinA 16 mA, 17 mA, ane 27 mA pomAM paNa samAnatAvAcaka 'mUla' zabda najare paDe che. (2) bIjI rIte vicAra karatAM muvana0 ne cuppur samAsa gaNI zakAya tema che eTale ke suvanamULa sUttaH bhuvanamULamUta. kumArasaMbhava ( sa. 1, zlA. paTa )nA nimnalikhita-- "pratyarthibhUtAmiva tAM samAdheH zuzrUSamANAM girizo'numene / vikAratau sati vikriyante yeSAM na cetAMsi ta eva dhIrAH // " zlAkanI vyAkhyA karatAM prasiddha TIkAkAra mAlanAtha prasUitAM te suppur samAsa gaNe che. 11 prathama staMtranuM dRSTAMta sarvagamya che, jyAre dvitIya sneAtranA dRSTAtamAM gaganagAmitA--laoNkAttaratA najare paDe che. prasAdatAnI apekSAe prathama teAtra vadhAre sArUM che, joke e statragata dRSTAMta kuvalayAnaMdanA 'prativaSamAlaMkAra' adhikAramAM paNa nIce mujakha dRggAcara thAya che. " tavAmRtasyandini pAdapaGkaje, nivezitAtmA kathamanyadicchati / sthite'ravinde makarandanirbhare, madhutrato nekSurasaM samIkSate // " prathama staMtranuM A 11 muM padha prativastUpamAlaMkArathI vibhUSita che, jyAre dvitIya tetranuM e padya vyatirekAlaMkArathI maMDita che. 12 khanne stAtromAM kalpanAnI navInatA che. zrIkAlidAsa kavIzvarakRta zAkuMtala (aM. 2, zlA0 8 )nA nimna-likhita~~ " citre nivezya parikalpita sattvayogA rUpoccayena manasA vidhinA kRtA nu / strIratnasRSTiraparA pratibhAti sA me dhAturvibhutvamanucintya vapuzca tasyAH // " pathamAM prathama teAtragata kalpanAnA bhAsa thAya che kharo, paraMtu temAM zrImAnatuMgasUrie evI navInatA ANI che ke ethI jaina dRSTidyotaka akartRtva sacavAya rahe che. prathama tetramAM anumAnAlaMkAra che, jyAre dvitIyamAM vidhAbhAsa temaja tenA parihArarUpa arthAntaranyAsa che. 13 prathama stAtragata vastu pracalita haiAvA chatAM sundara che. e pratIpAlaMkArathI bhe che. dvitIya sTeAtramAM kalpanAnuM-tarkanuM uDDayana che ane vaLI te virAdhanA parihArarUpa arthAntaranyAsathI alaMkRta che. emAM je krodhanA nAza karyo chatAM karmarUpa zatruone kevI rIte saMhAra karyo evA je virAdha upasthita karavAmAM Avye che. tenI sAthe dhanapAle racelI virAdhAlaMkAramaya vIra-stutinuM dvitIya padha sarakhAvI zakAya. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 prathama tetranI kalpanA paricita jevI hevA chatAM camatkArajanaka che, jyAre dvitIya staMtranI kalpanAmAM te navInatA spaSTa ja che. prathama stotramAM kAvyaliMgAlaMkAra che, jayAre dvitIyamAM rUpaka ane arthAntaranyAsa che. 15 prathama stotramAM dRSTAMta sarasa che ane te nimna-likhita padyanA uttarArdha bhAganuM smaraNa karAve che - "alaM mahIpAla! tava zrameNa, prayuktamapyastramito vRthA syAt / na pAdaponmUlanazaktiraMhaH, ziloccaye mUrcchati mArutasya // " -radhuvaMza (sa. 2, zle 34) dvitIya stotranI vastu prasiddha hevA chatAM upamAnuM svarUpa nUtana ane AkarSaka che. prathama stotranA A padhane citra vimatra dvArA prAraMbha bIjI batrIsInA AThamAM padyanA ane kalyANa maMdiranA ra0 mA padhanA prAraMbhanuM smaraNa karAve che. vizeSamAM kalyANa maMdiranA 15 mA padhanA prAthamika caraNanA aMtamAnuM ane 11 mA padyanA dvitIya caraNanA aMtamAMnuM kSaNena pada bIjI batrIsInA rasa mAM padhanA dvitIya caraNanA aMtamAMnA e padane yAda karAve che. 16 prathama stotramAM vyatirakAlaMkAra che. vaLI tagata varatu nimna-likhita padhamAM paNa najare paDe che - "apekSante na ca snehaM, na pAtraM na dazAntaram / sA rohite yuwA, ratrI rUvoNamA " -subhASitaratabhADAgAra pR. 47, . 42 A saMbaMdhamAM mayUrazatakanA nimnAvatArita paghane paNa ullekha karIzuM- "no kalpApAyavAyoradayarayadalatkSmAdharasyApi gamyA __gADhodgIrNojvalazrIrahani na rahitA no tamaH kajalena / prAptotpattiH pataGgAnna punarupagatA mopamuSNatviSo vA vartiH sevAnyarUpA sukhayatu nikhiladvIpadIpasya dIptiH // 23 // " varastutinuM 11 muM padha paNa atra saMtulanAthe vicAravuM asthAne nahi gaNAya. dvitIya stotramAM kavirAja bANa ane subadhunI jema zabdazleSamUlaka arthAntaranyAsathI virodhano parihAra che. AthI karIne prathama stotranI kalpanA vadhAre prAsAdika che. dvitIya stotramAM zaleSa hovAthI te kaThiNa banI utaratuM sthAna bhogave che. paraMtu e umeravuM joIe ke prathama stotramAM racanA-deSa jaNAya che, jenAthI dvitIya stotra mukta che. 17 prathama stotranuM A padya zrI jagannAthakRta bhAminIvilAsanA zRMgArelAsanA nimnalikhita padya sAthe sarakhAvIzuM. bha. pra. 4 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "na manAgapi rAharodhazaGkA che ja namo na pADumAvaH. upacIyata eva kA'pi zobhA varito mAmini ! te muvaMza niyama ?" - dvitIya satranI A padhamAMnI upamA to tenA svAbhAvika krama pramANe araySTa ane navIna che. 18 prathama stotramAM muNAgra pada duSTa che ane te kavirAjanuM gaurava ghaTADe che ema kahevAmAM Ave che. A stotramAM dIpaka, sUrya ane caMdrane vAraMvAra ullekha karI varNana karavAmAM AvatuM hovAthI navInatA ghaTe che; mAtra kalpanAne vistAra bhAse che. A stotramAM paropajIvI nirmANa-kauzalya che. - 18 dvitIya stotrano 10 mA lekanI varaMtunI sAmyatA prathama stotranA 28 mA zlekamAM dRSTigocara thAya che. dvitIya stotranA 18 mA padhagata azoka padane zleSa bANanuM smaraNa karAve che. vaLI vRkSa paNa prabhu-sAnnidhyathI jema azoka thavAno atre ullekha che, tema evA prakArane ukha raghuvaMza (sa. 13, kSetra pa2)nA nimna-likhita padhamAM maLI Ave che, kemake emAM RSi-sannidhAnathI vRkSe paNa yogArUDha bane che ema kahyuM che - "vIrAsanAnajuSAmRSINA-mamI smdhyaasitvedimdhyaaH| nivAtaniSkampatayA vibhAnti, yogAdhirUDhA iva zAkhino'pi // " bhaktAmarastotranA 18 mA padyanI kalpanA kalyANamandiramAM nathI. paraMtu e temaja enI pUrvenAM be ponI kalpanA bIja batrIsInAM 27-ra8 pomAM najare paDe che. vaLI zAlivana ane jalabhAranamrajaladhara pada kavirAjanA paricita pradezanA sUcaka hoya ema bhAse che. 20-21 prathama stotranAM A be paLomAM sAmpradAyikatA che, chatAM 20 mAnuM dRSTAMta ane 21 mAno nindA-stuti-alaMkAra atyaMta tejasvI ane vyaMjake che. A padhagata hariharano ullekha kalyANamandiranA 11 mA temaja 18 padhamAM dRSTigocara thAya che. dritIya rastotranA vIsamA padya dvArA sUcita puSpa-vRSTine ane ekavIsamA padhagata divya davanino viSaya bhaktAmaramAM nathI. A padhagata "sumana' zabdane zleSa zizupAlavadha (sa. 7)mAM paNa che. juo nimnalikhita padya - "rthcrnndhraanggnaakraabj-vytikrsmpdupaattsaumnsyaaH| - kAti sumanatA nUna, rati parirakuTamarthatoDamidhAna . 28 " e . 22 prathama stotramAM prasAda ane dRSTAMtAlaMkAranI camatkRti anupama che. dritIya stotramAM A 22 mA padha dvArA jema cAmararUpa prAtihAryanuM varNana karavAmAM AvyuM che, tema prathama stotramAM tenuM varNana 30 mA padyamAM karavAmAM AvyuM che. ditIya stotramAM ubhelA 1 AvI kalpanAone laIne te kalyANamandiranI kalpanAnuM uthana prakRtama manAya che.. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 mUlaka nidarzanAlaMkAra che. prathama tetranA A 22 mA padyagata varNana kAlidAsanA nimnalikhita kAvyanuM smaraNa karAve che "pANDyo'yamaMsArpitalambahAraH, kRptAGgarAgo haricandanena / AbhAti bAlAtaparaktasAnuH, sanijharodgAra ivAdrirAjaH // " -radhuvaMza (sa. 6, bleka 60) 23 prathama stotranA 23 mA kalekamAM parama puruSanuM mRtyuMjyarUpe je varNana che te anukrame brahmA ane zivanuM nirAkaraNa sUcave che. AnI sAthe kalyANamaMdirane 18 me bleka sarakhAva anucita nahi gaNAya. zrImAnatuMgasUri brAhmaNa jAtinA haze, nahi te 20 mA lekamAM sUcita hari, haranA pUrva darzananI vAta ane A lekamAM zrutivAno zabda lekha duHsaMbhavita che. vizeSamAM antima bhAga te zrImaddabhagavadgItAnA AThamA adhyAyanA navamA padhamAM paNa dRSTigocara thAya che. zukla yajurveda (a. 31) nA puruSasUktamAM paNa nIce mujaba ullekha jovAya che - "vedAhametaM puruSaM mahAntam , AdityavarNa tamasaH parastAt / " TvedamAM paNa AnA atima zabdo najare paDe che, kemake tyAM e ullekha che ke - "OM nagnaM sudhIra digvAsasaM brahmagarbha sanAtanaM upaimi vIraM purussmrhntmaadityva tamasa gustAt svAha " A A uparathI anumanAya che tema atima caraNae zruti-vAya che ane tene blekamAM kavirAja guMthI lIdhuM che. kalikAlasarvajJa zrI hemacandrasUrie vItarAgatetranA "H parama v thoti thI zarU thatA prAraMbhika kalekamAM anya darzanIya vAkyAdikanuM guMthana karyuM che, jyAre nyAyavizAda nyAyAcArya vAcakavarya mahAmahopAdhyAya zrIyazovijayagaNie paMcaviMzikAmAM upaniSaddhAM aneka vAkyo guMthyAM che. 24 kalyANa maMdiranA 24mA pagata bhAmaMDaLarUpa prAtihAryanuM varNana bhaktAmaramAM nathI. A padhagata sutajIvimAM dRSTigocara thato anuprAsa kAvyaprakAzanA cha ullAsamAMnA zabda-citranA nimna-likhita udAharaNane yAda karAve che - "prathamamaruNacchAyastAvat tataH kanakaprabha-- - stadanu virhottaamyttnviikpoltldyutiH| udayati tato dhvAntadhvaMsakSamaH kSaNadAmukhe sarasaMvittinI chevizrAjI . 240 " 1 juo saMskRta bhUmikA (pR 11). 2 juo tavanirNayaprAsAda (pR. 17). Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 prathama stAtranA A padyamAM sAMpradAyikatA spaSTa che. emAM vyatirekAlaMkAra che. 25-26 prathama teAtranAM A banne padomAM sAMpradAyikatA haiAvA chatAM kAvyatva atizaya manahara che. 26 mAmAM prasAdanA prakarSe che. A padya vizeSa samarpaka che. dvitIya svetragata yAjJa dvArA sUcita bAbatathI je hetunI AkAMkSA thAya che te zamatI nathI. ApaNe saMtulanAnA kAryamAM AgaLa vadhIe te pUrve eTale ullekha karI laie ke brahmA ( svayaMbhU ), viSNu ( puruSottama ) ane ziva ( mahezvara ) e paurANika trimUrtine deva tarIke mAnavAnI je bhAvanA lAkamAM puSTa thai hatI tenA potapAtAnI zailIe svIkAra karavAmAM bauddha ane jaina dharmanA dhuraMdhara vidrAnA acakAyA nathI. saddharmapuMDarIka nAmanA bauddha graMthamAM buddhane aMge A bhAvanA jovAya che. zvetAMbarAcArya zrIsiddhasena divAkare paNa vIra-stutirUpa prAthamika traNa batrIsIenAM Adha Adha padyarUpe A bhAvanAne svIkArI che. digaMbarAcArya zrIsamaMtabhadre paNa tema karyuM che e svayaMbhUtaeNAtra' nAmanI emanI kRti kahI rahI che. vizeSamAM A baMne jaina samartha ratutikArIe indra, sUrya vagere vaidika devone temaja kapila jevA tattvajJa marSi ane suprasiddha sugata ( buddha )ne paNa ceDe Ne aMze apanAvyA che ane tema karIne tIrthaMkara ja sAcA buddha che ityAdi svarUpanI laoNkAne jhAMkhI karAvI che. A bhAva AgaLa jatAM vizeSa vyakta ane che ane te ApaNe bhaktAmaranAM 27-26 patromAM ane kalyANamaMdiranA 18 mA padyamAM sTuTa rIte joi zakIe chIe. 27 prathama statranA A padyanI kalpanA dhaNI sundara che ane enI prasAdatA e padhanI uttamatAmAM vadhArA kare che. dvitIya stotranA A padyagata traNa gaDhanuM varNana prathama rAtramAM kAi sthaLe nathI. A varNana prakRSTatAnI parAkASTA sUcave che. 28 bhaktAmaramAM kalyANamaMdiranA A padyanI peThe divya aknuM varNana nathI. paraMtu enA A padyanA tRtIya caraNanAM prAthamika pado kAvyaprakAzanA dazamA ullAsagata nimnalikhita padyanuM smaraNa karAve che:-- "spaSTollasatkiraNakesarasUryabimba vistIrNakarNikamatho divasAravindam / zliSTASTadigdalakalApamukhAvatAra vanmAnyajAramadhupAvali sajIjJeSa // 177 / / " 29 bhaktAmaranA A padyanI zailI, kalyANamaMdiranA sAtamAnI ane bIjI trIsInA paMdaramA patranI zailI sAthe sarakhAvAya. phralyANamaMdiranA A phleAka zleSagarbhita vizadhAbhAsa alaMkArathI vizeSa zAle che. enI kalpanA balavatI che e niHsaMdehu hakIkata che. 30 prathama stotranA 30 mA zleAkanI vastu sAthe kalyANamandiranA 22 mA zloka 1 AvAM vizeSa padyo mATe juo aMtamAM ApelI zrIjinapatisUriSkRta RSabhastuti. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 samAnatA dharAve che. bannemAM kalpanA udAtta che, paraMtu prakRSTatA tA kalyANamaMdiramAM ja che, kalyANamaMdiranA A padyamAM te zrleSagarbhita virodhAbhAsanI mALA che tema chatAM paNa kalpanAnI maneramatAmAM jarA paNa nyUnatA AvI nathI e kavirAjanI apratima pratibhA siddha kare che. AvI mALA zrIupamanyukRta zivastotranA nimnalikhita patromAM paNa dRSTigAcara thAya cheH-- phlezakaH "saviSo'dhyamRtAyate bhavAJ - chavamuNDAbharaNo'pi pAvanaH / bhava eva bhavAntakaH satAM, samadRSTirviSamekSaNo'pi san // 6 // api zUladharo nirAmayo, dRDhavairAgyarato'pi rAgavAn / api bhaikSyacaro mahezvara - zcaritaM citramidaM hi te prabho ! // 7 // " --gRhastAtrarabhAkara pR0 111 mAlavikAgnimitranA maMgaLa leka paNa A alaMkArathI alaMkRta che. A rahyo te " ekaizvarye sthito'pi praNatabahuphale yaH svayaM kRttivAsAH kAntAsaMmizra deho'pyaviSayamanasAM yaH parastAd yatInAm / aSTAbhiryasya kRtsnaM jagadapi tanubhirbibhrato nAbhimAnaH sanmArgAlokanAya vyapanayatu sa vastAmasIM vRttimIzaH // " kalyANamaMdiranA A zlokamAM virAdha-parihAra sAmagrI padacchedanI vicitratAne AbhArI che. AvI jAtanAM vIra-stutimAM aneka paththo che. 31 prathama staMtranA A padyamAM jema chaMtratrayanuM varNana che tema dvitIya sTetramAM 26 mA padyamAM che. vizeSamAM dvitIya sneAtranA A padyamAM anuprAsa dRSTigocara thAya che eTaluM ja nahi paNa ejas ane prasAda e be guNe paNa najare paDe che. vaLI A patra viSamAlaMkArathI paNa vibhUSita che. 32-33 dvitIya teAtranAM A padomAM mAtra ejasa guNanAM udAharaNA jovAya che. alabata atra paNa viSamAlaMkAra che. prathama teAtranuM 32 muM padya 'zabdAnuprAsa' alaMkArathI ane 'prasAda' guNathI zeAbhe che. AnA pachInA padyamAM upamAnI sarasatA ane udAharaNanI sundaratA nihALAya che. e padyamAM je kamala-racanAnuM varNana che te dvitIya tetramAM nathI. A varNana sAthe namAtu vardhamAnAya' nA nignalikhita padyanA pUrvArdha sarakhAvI zakAyaH-- "yeSAM vikacAravindarAjyA, jyAyaHkramakamalAvaliM dadhatyA / sahazairiti saGgataM prazasyaM kathitaM santu zivAya te jinendrAH // 2 // " " Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 34 prathama ratatranA A padhamAM ojasu guNa che ane te amaruzatakanA nimna likhita prathama kalekanuM smaraNa karAve che - "jyAkRSTibaddhakhaTakAmukhapANipRSTha prevnnkhaaNshucysNvlito'mbikaayaaH| tvAM pAtu maJjaritapallavakarNapUra romamA amaravizvamamukSara " bhaktAmaranA A kSekathI bhayaharatAnA varNanano prAraMbha thAya che. A racanA bhaya nivAravA thai heya ema bhAse che. te mATenI kiMvadantIne A temaja AnI pachInA zlekanI racanAthI puSTi maLe che. dvitIya stotramAM bhayaharatAnuM varNana nathI eTale tene sthAne nUtana varatunA darzana thAya che. dvitIya stotranI racanA 34 mA padhathI tadana prasanna ane mane vedhaka bane che, jo ke baMne stotromAM prathamathI ja amuka rIte viSaya vibhakta thaye che, paraMtu zrImAnatuMgasUri svakRtinI mahattA sAme Atmabhaktasulabha AtmanirIkSaNa ane pitAnI jAta mATenI abhyarthanA bhUlI jAya che. teo te jANe bhaktone bhagavAnanA vaibhava dvArA bAhya sRSTimAM nirvigha ane sarvottama karavA mathe che. emanuM lakSya-bindu bAhya saMpattinI prApti hoya ema bhAse che. zrI siddhasena divAkarasUrinuM dhyeya to bhaktane chAje tevuM che. teo te 34 mA padhathI AtmAnarIkSaNa karatA karatA svapApa jotA jotAM prabhu pAse kSamA yAcatA jatAM pitAnI laghutA nihALatAM nihALatAM aMtamAM AzApUrvaka virame che. . 35 bhaktAmanuM A padya ojas guNathI saMkalita che. braha-stotraratnAkaranA 96 mA pRSThamAM ApelA zivakavaca tetramAM bhayaharatAnI parAkASTa che. AnI pratIti mATe eka zloka upasithata karavAmAM Ave che.- 1 A amaruzatakane rA. 2. kezavalAla harSadarAya dhruva sAtamA saikAnI kRti tarIke oLakhAve che. 2 emaNe racelA 38 mA padyanA bhAvanuM pratibimba zrIharibhadrasUrikRta sAdhAraNajinartotranA nimnalikhita padyamAM jovAya che-- "svAmin ! na praNato'si na stutipathaM nIto'si nAsi smRto * na thAtoDasa mAtrane mAva! Dara nArthatA. ekasminnapi nAtha! teSu vihite kutrApi janmAntare pronmananti kadAcideva niyataM naivaMvidhA vyAdhayaH // 4 // " 3 A saMbaMdhamAM nIce mujabanuM pada vicAravuM ucita samajAya che - "vapuHprAdurbhAvAdanumitamidaM janmani purA . purAre! na vApi kvacidapi bhavantaM praNatavAn / maman muktaH smprtyhmtnurgre'pyntimaanitI! zaradave sahitanapAduvakari " Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "nihantu dasyUn pralayAnalArci- latrizUlaM tripurAntakasya / - rAphUMsaMrakSavRvihiMnnAna, satrAlayavAdhana vinA . 28 " jyAre koI paNa stuti karanAra ja dareka duHkha dUra karavA Izvarane prArthanA kare tyAre tenA ratrane sauthI vadhAre Adara ane pracAra thAya che. upasargaharastotra, viSNumahistiotra ane zivamahimra stotra A vAtanI sAkSI pUre che. - 36-43 zrImAnatuMgasUri prabhunA prabhAvathI sarva bhaya dUra karAve che, paraMtu tema karatAM ahiMsAnA siddhAntanuM jarA paNa ullaMghana karatA nathI, jayAre zivakavacAdi tetromAM mi mAra vigere dvArA ahiMsAnI bhAvanA naSTa thaI jAya che. jaina racayitA ane brAhmaNa racayitAnI A prakRti-bhinnatA noMdhavA jevI che. bhaktAmaranA kartA iSTa devanA mahimAthI - ktanA dareka vigha dUra karAvAnI lAlasAmAM ane AvezamAM bhaktinA bIjA aMzonuM varNana karavuM bhUlI jAya che, jayAre zrIsiddhasenasUri e vyomehamAM sapaDAyA nathI. kadAca temane mana bAhya saMpattinI bakSIsa amUlya nahi hoya. evI kaMgAla mAgaNI karavA karatAM temane varadunirUpaNamAM vizeSa AnaMda AvyuM haze. loka-vRttine parAvalaMbI karI te mAge uttejavA karatAM iSTa devanA anukaraNIya guNonuM smaraNa ja tene vadhAre kIMmatI jaNAyeluM lAge che. - kalyANa maMdiranuM 43 muM padya bhaktAmaranA 33 mA padhanI jema phartha zabdathI zarU thayeluM che. 44 prathama stotramAM kartAnA nAmane spaSTa ullekha che. dvitIya satramAM kumudacanda e nAma siddhasenajInuM hatuM ke nahi, agara kumudacanda koI bIjA ja haze kiMvA kumudacanTa e mAtra rUpaka che e vize mata-bhedane mATe sthAna che. - prathama stotrane upasaMhAra aihika ne dUra karavAmAM thAya che, jayAre dvitIya stotrane upasaMhAra AdhyAtmika bhaya dUra karavAmAM ane mokSa meLavavAmAM thAya che arthAt zrImAnataMgasuri laukika kalyANakAMkSI che, jayAre zrIsiddhasenasUri lekottara kalyANakAMkSI che ema bhAse che. banne tetranA A antima padhamAM vRtta paratve bhinnatA che; kemake prathama ratatranuM A padya te tenI pUrvanAM samarata ponI jema vasatatilakA vRttamAM racAyeluM che, jyAre ditIya stotranuM A pagha to mahAkAvyanA sarganI aMtamAM jema vRttanI vividhatA dRSTigocara thAya tema cAlu vasantatilakA chaMdamAM nahi haI AvRttimAM racAyeluM che. A pramANe baMne tenuM paraspara temaja anya kAvya sAthenuM saMtulana atra pUruM thAya che. paraMtu vicAra-sAmya uparathI eka bIjAnI nakala ja karI che ema kahenAranuM dhvanikArikA (4,11)nI nignalikhita paMkti tarapha savinaya dhyAna kheMcIza - "saMvAvAnu mavava vana sudharA" - 1 sarakhAvo mArA rAmana rAjU, saradaya ra, rikena vivAra 2, kuMkArena mikhi 2, vana chiSi 2, khaTvAGgena vipothaya 2, musalena niSpeSaya 2, mANaiH santADaya 2" / . Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara kalyANamaMdiranA kartAne paricaya- jemaNe sanmati-makaraNa tathA batrIsa batrIso racI che ane vaLI jeo cha nayanA prarUpaka che temaja jemaNe jusUtra paryata sudhI dravyArthika nayanI je sImA gaNAtI hatI tene vyavahAra naya sUtra sudhI je mAnIe prAbhAvika AcArya zrIsaddhasena divAkara kalyANa maMdiranA kartA che evuM jaina paraMparAnuM maMtavya che. - A surizekharanuM jIvana temane pitAne hAthe, temanA samasamayI ke nikaTavartI koI vibudhavarane hAthe AlekhAyeluM mArA jovAmAM AvyuM nathI. emanA jIvananA alpa ke adhika, adhUrA ke pUrNa, saMdigdha ke asaMdigdha paricayanAM sAdhana tarIke pAMca prabaMdhe, emanI kRtio temaja emanA saMbaMdhI upalabdha ullekhane nirdeza karI zakAya. pAMca prabaMdhamAM be amudrita che. emAM eka te lagabhaga dazamA saikA jeTaluM prAcIna ane gadyarUpakathAvalIgata prabaMdha che. bIje vi. saM. 1291 pUrve ane meTe bhAge enA AdhAre jAyela manAte padyabaddha prabaMdha che. enA kartAnuM nAma ajJAta che. bAkInA traNa prabaMdhenAme (1) prabhAvacaritra, (2) prabandhacintAmaNi ane (3) "caturvizatiprabandha yAne prabandhakeza ethI arvAcIna ane mudrita che ane te 71 varSa jeTalA TuMkA gALAmAM lakhAyelA che. A aMtima prabaMdhamAne zrIvRddhavAdisiddhasenasUriprabaMdha prabhAvaka caritragata vRddhavAdiprabaMdhane AbhArI jaNAya che. ene meM taiyAra karele anuvAda TuMka vakhatamAM chapAze eTale e ahIM raju karavAmAM Avato nathI. vaLI vividha prabaMdhanI vadhaghaTane paNa enI prastAvanAmAM vicAra karavAmAM AvanAra hovAthI e vAta paNa atra paDatI mUkavAmAM Ave che. ahIM te zrIsiddhasena divAkara ane kalyANa maMdiranA kartA kumudacaMdra eka ja vyakti che ke kema, temaja zrIsiddhasenadivAkarane samaya meTAmAM meTi kaye niHzaMkapaNe mAnI zakAya e hakIkata raju karAya che. prabhAvaka caritragata zrIvRddhavAdiprabandhanI keTalIka hakIkata e prabandhanA 178 mA ane 178 mA padyamAM sUcavyA mujaba eka jIrNa zIrNa thayelA maThanI prazasita uparathI cAyelI che. AthI e prabandhanI vArataviktA sAme vAMdho uThAvanAre vicAra kare che. e praba mAM 44 padhavALuM kalyANa maMdiratetra zrIsiddhasenadivAkaranI kRti tarIke nirdezAyeluM che. vaLI enuM 11 muM padya bolAtAM dharaNendra prakaTa the. tenA prabhAvathI zivaliMgamAMthI dhUmADe nIkaLavA lAge ane jotajotAmAM emAMthI agnijavALA prakaTI ane aMte zrI pArzvanAthanI pratimA prakaTa thaI, ema paNa tyAM sUcavAyuM che. vizeSamAM zrIsiddhasene vAdamAM hArI jaI jyAre zrIvRddhavAdI pAse dIkSA lIdhI tyAre temanuM kumudacaMdra nAma pADavAmAM AvyuM hatuM e vAtane paNa tyAM ullekha che, paraMtu AnA samarthanAthe hajI sudhI koI prAcIna pUrAvo jovAmAM AvatuM nathI eTale kalyANa maMdiranA aMtima padyamAM kumudacandra zabda joI zrIprabhAcaMdrasUrie e upajAvI kADhelI vAta haze ema keTalAka sAkSanuM mAnavuM che. - 1 A pramANenI sImAne emanA pachInA digaMbarIya sAhityamAM to sarvAze svIkAra thayelo jovAya che. e emanI vicArapaTatA upara prakAza pADe che. 2 A zrIbhadrezvaranI kRti che. 3-5 racanA samaya anukrame vi. saM. 1334, vi. saM. 1361, ane vi. saM. 1405 che. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhasene je ura batrIsIo racI che temAMnI bIjI vasaMtatilakA chaMdamAM racAyelI che. chaMda, zabdaracanA, zailI ane kalpanAnI dRSTie kalyANamaMdira sAthe keTaleka aMze enI samAnatA javAya che. paraMtu batrIsIomAM je tattvajJAnanI urmio jevAya che tenuM kalyANa maMdiramAM vipaze paNa darzana thatuM nathI. e uparathI temaja je kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrasUri zrIsiddhasenane siddhahema (22-39)nI pajJa vRttimAM mahAkavi tarIke oLakhAve che temanI koI paNa kRtimAM kalyANamaMdiranuM eke padya jevAtuM nathI e uparathI keTalAka sAkSara kalyANa maMdiranA kartA tarIke siddhasenane svIkAra karatA khecAya che. vaLI . yAkobI jevA evI paNa dalIla kare che ke jema zrIsiddhasene racelI keTalIka batrIsIonA aMtamAM siddhasena zabda najare paDe che tema je kalyANamaMdira paNa temanI kRti hota te temAM paNa e nAma dRSTigocara thAta, paraMtu A dalIla pAyA vinAnI che; kemake Avo ullekha to sanmati-prakaraNanyAyAvatAra temaja pAMcamI ane agyAramI sivAyanI batrIsIo ke je siddhasenanI kRtirUpe sarvaze svIkAravAmAM Avela che temAM paNa nathI. je kalyANamaMdira siddhasenanI kRti heta te tenA upara jarUra koI jUnI TIkA hota ema paNa kahevuM nirarthaka che; kAraNa ke evI jUnI TIkA nahi ja racAI hoya ema zA uparathI kahI zakAya? vaLI bAvIsamI batrIsI sivAya anya kaI batrIsInI TIkA maLe che? AvI paristhitimAM A vivAdagrasta viSayane vadhu nahi laMbAvatAM huM eTaluM ja umerIza ke kalyANamaMdiranA kartAnI pratibhA vicAratAM to te zrIsiddhasenadivAkaranI kRti tarIke gaNAvA lAyaka che ema kahevAmAM vAMdho jaNAto nathI. zrI siddhasenadivAkarano samaya A samayano nirvivAda ullekha karavA jeTalAM sAdhane mArI pAse nathI, chatAM moDAmAM moDA teo kyAre thayA haze tene nirdeza karAya tema che. vikramanA AThamA saikAnA pUrvArdhamAM thayelA yAkinImahattarAsanuM zrIharibhadrasUrie paMcavastu (gA 1048)mAM emanA nAmane temaja emanI apUrva kRti sanmatiprakaraNane paNa ullekha ryo che. AthI teo e pUrve thaI gayAnuM siddha thAya che. je zrIjinadAsa mahattare zaka saMvata 198 mAM naMdIsUtranI cUrNi racI che temaNe racelI nizIthacUrNimAM be rathaLe darzanaprabhAvaka graMtha tarIke sanmatine ane eka sthaLe nikhAbhUtanA AdhAre ghaDA banAvyAnA ullekha karatAM siddhasenane nirdeza karAya che. AthI emanA pUrva te zrIsiddhasena thai ja gayA hovA joie. e cUNi je bhASya upara che te nizIthabhASya che ane enA kartA zrIjinabhadra gaNikSamAzramaNa manAya che ke jemane vargavAsa vi. saM. 64pamAM thayAnI paraMparA che. paraMparA pramANe zrIsiddhasena emane paNa pahelAM thaI gayA che. badhI paraMparAo emane ujayinInA vatanI gaNe che ane vikramanA samakAlIna mAne che, paraMtu A vikama te koNa tene hajI nirvivAda nizcaya tha nathI eTale e hakIkata atra khAsa upayogI thaI paDe tema nathI. 1 vi. saM. 733, I. sa. 676. bha. pra. 5 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 prabhAva caritramAM sUcavyA pramANe zrIsiddhasena zrIkaMdilAcAryanA ziSya mukuMda (vRddhavAdI)nA ziSya thAya che. zrIkaMdilAcAryane samaya lagabhaga vi. saM. 370 na gaNAya, kemake mAthurI--AgamavAcanAnA teo praNetA che ane e vAcanA vIra-nirvANa-saMvata840mAM thaI hatI. A uparathI zrIsiddhasenana samaya vikramane pAMcamo saMke gaNAya, paraMtu A sAme eka vAMdho cho. yAkobIe ane temanA upajIvI che. vaidhe uThAve che. bIje vadhe 5. jugalakizore uThAve che. nyAyAvatAranA pAMcamAM padhagata prAnta ane chakI padyagata prAnta pada upara che. yAkobI ane pre. vaidya khAsa dhyAna kheMce che. dharmakIrtinA nyAyabindu (1-4)mAM abrAnta pada che ane AgrAno prAga prathama temaNe ja karyo che ema mAnI teo zrIsiddhasenane dharmakIrti pachI eTale ke I. sa. 63pa-6pa0 pachI thaI gayelA mAne che. paraMtu diganAmanI pUrvanA bauddha nyAya jotAM e vAta pAyA vinAnI jaNAya che, kemake i. sa. nA cothA saikAmAM thaI gayelA asaMganA guru maitreyanI kRti nAme gAcAryabhUmizAstra pramANe temaja prakaraNAryavAcA pramANe pratyakSa aparokSa, kalpanApaDha, nirvikalpa ane abhrAnta athavA avyabhicArI hevuM joIe e ullekha che. TucIe karyo che. vizeSamAM gautamanA nyAyasUtra temaja vAtsyAyana-bhASyamAM abrAMta arthavALo "avyabhicArI" zabda najare paDe che. AthI abrAMtatAne vicAra ane pratyakSanA lakSaNamAM abrAMta zabdano prayoga vikamanI pAMcamI zatAbdI pUrva suprasiddha hovAnuM phalita thAya che. AvI paristhitimAM kevaLa upalI dalIlane ja AdhAre zrIsiddhasenane dharmakIrti pachI gaNavA koNa taiyAra hoya vArU ? nyAyAvatAranuM navamuM padya zrImaMtabhadranA ratakaDaka zrAvakAcAramAM dRSTigocara thAya che e uparathI 5. jugalakize ema mAne che ke zrIsiddhasene e graMthamAMthI e lIdhuM che. paraMtu emaNe e bhUlavuM na joIe ke nakArAvavA padya baMnenA nAma upara jovAya che. sanmatiprakaraNanA TIkAkAra zrIabhayadevasUrie enI TIkA ( pR. 761)mAM e padya siddhasenanuM kahyuM che, ane zrImadvirie e padya syAdvAdamaMjarI (pR. 228)mAM samatabhadranuM kahyuM che. A uparathI zuM evI kalpanA na karAya ke koI trIjA ja sthAnamAMthI Adya stutikAra zrIsidasena ane zrImaMtabhaDhe e po lIdhAM hoya? jayAM sudhI A nirNaya na thAya tyAM sudhI eka bIjAnI kRtimAM samAna padhavA uparathI ja ekane bIjA pachI thayelA mAnavA e zuM ucita ja gaNAya? AthI atyAre to huM zrIsiddhasena divAkarane vikramanA pAMcamA saikAmAM mUkuM chuM ane A carcAtmaka viSayanI ahIM pUrNAhuti karuM chuM. A bhUmikAmAM bIjI paNa keTalIka hakIkate vicAravA mArI abhilASA che, paraMtu te mATe prakAzaka taraphathI sAnukUlatA nahi hovAthI ahIM ja viramavAmAM Ave che. bhagatavADI, bhUlezvara, ) hIrAlAla. ra. kApaDiyA muMbaI. qoq hal Journal of the Royal Asiatic Society (A.D. 1929, July )ola Guill. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // stotra-yugalam // -yugmam // zrIbhaktAmarastotram // ||shriiklyaannmndirstotrm // maGgalAbhidheyau namaskArAbhidheyaubhaktAmarapraNatamaulimaNiprabhANA- kalyANamandiramudAramavadyabhedi muddayotakaM dalitapApatamovitAnam / bhItAbhayapradamaninditamaMhipanam / samyak praNamya jinapAdayugaM yugAdA | saMsArasAgaranimajadazeSajantuvAlambanaM bhavajale patatAM janAnAm // __potAyamAnamabhinamya jinezvarasya / yaH saMstutaH sakalavAGmayatatvabodhA- yasya svayaM suragurugarimAmburAzeH dudbhUtabuddhipaTubhiH surloknaathaiH|| ___ stotraM suvistRtamatirna vibhurvidhAtum / stotrairjagatritayacittaharairudAraiH tIrthezvarasya 'kamaTha sayadhUmaketostoSye kilAhamapi taM prathamaM jinendram 1-2 stasyAhamepa kila saMstavanaM kariSye // 1-2 // -yugmam svagarvaparihAraH svauddhatyaparihAra:buddhyA vinApi vibudhArcitapAdapITha! sAmAnyato'pi tava varNayituM svarUpa stotuM samudyatamatirviMgatatrapo'ham / masAdRzAH kathamadhIza! bhavantyadhIzAH / bAlaM vihAya jalasaMsthitaminduvimba- dhRSTo'pi kauzikazizuryadivA divA'ndho manyaH ka icchati janaH sahasA grahItum ? 3. rUpaM prarUpayati kiM kila dharmarazmaH // 3 // prabhorguNAnAmanirvAcyatvam kevalino'pi jinaguNavarNane'kSamatvamvaktuM suNAn guNasamudra ! zazAGkakAntAn mohakSayAdanubhavannapi nAtha! maryo kaste kSamaH suragurupratimo'pi buddhyA / / nUnaM guNAn gaNayituM na tava kSameta / kalpAntakAlapavanoddhatanakacakra kalpAntavAntapayasaH prakaTo'pi yasAko vA tarItumalamambunidhiM bhujAbhyAm 14 nmIyeta kena jaladhernanu rtnraashiH1||4 stutau bhaktireva kAraNam ssunau bhaktireva kAraNamso'haM tathApi tava bhaktivazAnpunIza ! | abhyudyato'smi tava nAtha! jaDAzayo'pi kartuM stavaM vigatazaktirapi prvRttH| kartuM stavaM lasadasaGkhyaguNAkarasya / prItyA''tmakIryamabicArya mRmo mRmendraM bAlo'pi kiM na nijabAhuyumaM citatva vAmoti ki nijavisa paripAlanArtham 15/ vistIrNatAM kathayati khadhiyA'mburAzeH15 bha. 1 * Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotra-yugalam / bhaktAmarastotram / kalyANamandirastotram / pUrvoktadRDhIkaraNam | pUrvokteH samarthanamalpazrutaM zrutavatAM parihAsadhAma ye yoginAmapi na yAnti guNAstaveza ! tvadbhaktireva mukharIkurute balAnmAm / __ vaktuM kathaM bhavati teSu mamAvakAzaH? / yat kokilaH kila madhau madhuraM virauti | jAtA tadevamasamIkSitakAriteyaM tcaarucuutklikaanikraikhetuH||6|| jalpanti vA nijagirA nanu pakSiNo'pi // 6 // jinastavena pApakSayaH bhagavannAmagrahaNasya mAhAtmyamtvatsaMstavena bhavasantatisannivaddhaM AstAmacintyamahimA jina! saMstavaste pApaM kSaNAt kSayamupaiti zarIrabhAjAm / , nAmApi pAti bhavato bhavato jaganti / AkrAntalokamalinIlamazeSamAzu tIvrAtapopahatapAnthajanAn nidAghe sUryAzubhinnamiva zAvaramandhakAram // 7 // prINAti padmasarasaH saraso'nilo'pi // 7 // stutikaraNe prabhoreva prabhAvaH bhagavaddhyAnamAhAtmyam-- matveti nAtha! tava saMstavanaM mayeda hRdvartini tvayi vibho! zithilIbhavanti ___ mArabhyate tanudhiyA'pi tava prabhAvAt / ___ jantoH kSaNena nibiDA api karmabandhAH / ceto hariSyati satAM nalinIdaleSu | sadyo bhujaGgamamayA iva madhyabhAga.. muktAphaladyutimupaiti nanUdavinduH // 8 // | mabhyAgate vanazikhaNDini candanasya // 8 // prabhoH kathAyAH pApApahatvamAstAM tava stavanamastasamastadoSaM svAmidarzanamAhAtmyam.. tvatsaGkathApi jagatAM duritAni hanti / mucyanta evaM manujAH sahasA jinendra! dUre sahasrakiraNaH kurute prabhaiva - raudrairupadravazataistvayi vIkSite'pi / padmAkareSu jalajAni vikAsabhAji // 9 // gosvAmini sphuritatejasi dRSTamAtre prabhuguNastoturbhAvi prabhutvam caurairivAzu pazavaH prapalAyamAnaiH // 9 // nAtyadbhutaM bhuvanabhUSaNabhUta ! nAtha! . | pUrvokteH spaSTIkaraNam bhUtairguNairbhuvi bhvntmbhissttuvntH| tvaM tArako jina! kathaM bhavinAM ta eva tulyA bhavanti bhavato nanu tena kiMvA tyAmudvahanti hRdayena yaduttarantaH / __bhUtyAzritaM ya iha nAtmasamaM kroti?||10|| yadvA dRtistarati yajalameSa nUnajinaM dRSTvA nAnyatra santoSaH mantargatasya marutaH sa kilAnubhAvaH // 10 // dRSTvA bhavantamanimeSavilokanIyaM svAmino nIrAgatvamnAnyatra toSamupayAti janasya ckssuH| yasmin haraprabhRtayo'pi hataprabhAvAH bhUSaNa ! bhUtanAtha !' ityapi pdcchedH| so'pi tvayA ratipatiH kSapitaH kSaNena / Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotra-yugalam / bhaktAmarastotram / kalyANamandirastotram / / pItvA payaH zazikaradyuti dugdhasindhoH vidhyApitA hutabhujaH payasA'tha yena kSAraM jalaM jalanidhe rasituM ka icchet ? 11 pItaM na kiM tadapi durdharavADavena? // 11 // prabho rUpAtizayaHyaiH zAntarAgarucibhiH paramANubhistvaM | gariSThasvAminaH prabhAvaHnirmApitatribhuvanaikalalAmabhUta ! / khAminnanalpagarimANamapi prapannA | stvAM jantavaH kathamaho hRdaye dadhAnAH / tAvanta eva khalu te'pyaNavaH pRthivyAM / | janmodadhiM laghu tarantyatilAghavena yat te samAnamaparaM nahi rUpamasti // 12 // | cintyo na hanta mahatAM yadivA prabhAvaH 12 jinamukhavarNanam nAthasya niSatvamvakaM va te suranaroraganetrahAri niHzeSanirjitajagatritayopamAnam / krodhastvayA yadi vibho ! prathamaM nirasto vimbaM kalaGkamalinaM ka nizAkarasya ___dhvastAstadA vata kathaM kila karmacaurAH / - yad vAsare bhavati pANDupalAzakalpam // 13 // ploSatyamutra yadivA zizirA'pi loke nIladrumANi vipinAni na kiM himAnI? 13 prabhorguNasampad yogidhyeyatvaM jinasvarUpasyasampUrNamaNDalazazAGkakalAkalApa__ zubhrA guNAstribhuvanaM tava lazyanti / tvAM yogino jina! sadA paramAtmarUpaye saMzritAstrijagadIzvara! nAthamekaM manveSayanti hRdyaambujkoshdeshe| kastAna nivArayati saJcarato yatheSTam // 14 // pUtasya nirmalaruceryadivA kimanya- .. nirvikAramanaskatvaM prabhoH dakSasya sambhavi padaM nanu karNikAyAH ? 14 citraM kimatra yadi te tridazAGganAbhi- jinadhyAtRRNAM jinasadRzatvam nItaM manAgapi mano na vikAramArgam / dhyAnAjineza! bhavato bhavinaH kSaNena kalpAntakAlamarutA calitAcalena dehaM vihAya paramAtmadazAM vrajanti / kiM mandarAdizikharaM calitaM kadAcit ? 15 tIvAnalAdupalabhAvamapAsya loke. jinasya dIpakAd vaiziSTyam / cAmIkaratvamacirAdiva dhAtubhedAH // 15 // nirdhamavartirapavarjitatailapUraH .. jinadhyAtRRNAmazarIritvabhavanam___ kRtsnaM jagatrayamidaM prakaTIkaroSi / antaH sadaiva jina! yasa vibhAvyase tvaM gamyo na jAtu marutAM calitAcalAnAM bhavyaiH kathaM tadapi nAzayase zarIram / dIpo'parastvamasi nAtha! jagatprakAzaH 16. etat svarUpamatha madhyavivartino hi .. rAga ! rucibhiH' ityapi padacchedaH / yad vigrahaM prazamayanti mahAnubhAvAH // 16 // Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotra-yugalam / bhaktAmarastotram / kalyANamandirastotram / prabhoH sUryAtizAyitA jinAtmanorabhedavRttitvamnAstaM kadAcidupayAsi na rAhugamyaH / ___ spaSTIkaroSi sahasA yugapajjaganti / / AtmA manISibhirayaM tvadabhedabuddhyA nAmbhodharodaraniruddhamahAprabhAvaH dhyAto jinendra! bhavatIha bhavatprabhAvaH / sUryAtizAyimahimA'si munIndra! loke 17 pAnIyamapyamRtamityanucintyamAnaM jinavadanasya alaukikacandratvam / kiM nAma no viSavikAramapAkaroti ? // 17 // nityodayaM dalitamohamahAndhakAra nAmAntaraiH prabhoH sarvadArzanikaiH sevyatvamgamyaM na rAhuvadanasya na vAridAnAm / / tvAmeva vItatamasaM paravAdino'pi vibhrAjate tava mukhAbjamanalpakAnti .. nUnaM vibho ! hari-harAdidhiyA prapannAH / vidyotayajagadapUrvazazAGkabimbam // 18 // kiMkAcakAmalibhirIza! sito'pi zaGkho / tamohartari jinamukhe sUryacandrayoH niSprayojana __no gRhyate vividhavarNaviparyayeNa? // 18 // tvamkiM zarvarISu zazinA'hni vivasvatA vA? azokataruvarNanamyuSmanmukhendudaliteSu tamassu nAtha! / dharmopadezasamaye savidhAnubhAvAniSpannazAlivanazAlini jIvaloke ___ dAstAM jano bhavati te tarurapyazokaH / kArya kiyajaladharairjalabhAsnaH // 19 // hariharAdibhyo jJAnAdhikatvam kiMvA vibodhamupayAti na jIvalokaH ? 19 jJAnaM yathA tvayi vibhAti kRtAvakAzaM puSpavRSTivyAvarNanamnaivaM tathA hariharAdiSu nAyakeSu / citraM vibho! kathamavAzukhavRntameca 'tejaH sphuranmaNiSu yAti yathA mahattvaM viSvak patatyaviralA surapuSpavRSTiH / naivaM tu kAcazakale kiraNAkule'pi // 20 // tvadgocare sumanasAM yadi vA munIza! nindAstutiH gacchanti nUnamadha eva hi bandhanAni // 20 // manye varaM hari-harAdaya eva dRSTA dRSTeSu yeSu hRdayaM tvayi toSameti / | divyadhvanitvaM prabhoHkiM vIkSitena bhavatA bhuvi yena nAnyaH sthAne gabhIrahRdayodadhisambhavAyAH kazcinmano harati nAya ! mavAntare'pi // 21 // pIyUSatAM tava giraH samudIrayanti / , 'tejo maNau samupayAti0' iti paatthaantrm| pItvA yataH paramasammadasaGgabhAjo 2'kAyAkatoyu rucAkareSu' ityati pAThaH / / bhavyA vrajanti narasA'pyajarAmaratvam / / 21 // Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotra-yugalam / bhktaamrstotrm| kalyANamandirastotram / jinatulyaputrajanayitrI nAnyA mAtA- cAmaraprAtihAryanirUpaNamstrINAM zatAni zatazo janayanti putrAn svAmin ! sudUramavanamya samutpatanto nAnyA sutaM tvadupamaM jananI prsuutaa| ___ manye vadanti zucayaH surcaamraughaaH| sarvA dizo dadhati bhAni sahasrarazmi ye 'sai natiM vidadhate munipuGgavAya prAcyeva dig janayati sphuradaMzujAlam 22 te nUnamUrdhvagatayaH khalu zuddhabhAvAH // 22 // prabhoH paramapuMstvam-- siMhAsanavyAvarNanamtvAmAmananti munayaH paramaM pumAMsa zyAmaM gabhIragiramujvalahemaratnamAdityavarNamamalaM tamasaH parastAt / / siMhAsanasthamiha bhavyazikhaNDinastvAm / tvAmeva samyagupalabhya jayanti mRtyu | Alokayanti rabhasena nadantamuccainAnyaH zivaH zivapadasya munIndra panthAH 23 thAmIkarAdrizirasIva navAmbuvAham // 23 // prabho nAmidhAnadarzanamtvAmavyayaM vimumacintyamasaGkhyamAcaM bhAmaNDalavarNanambrahmANamIzvaramanantamanaGgaketum / udgacchatA tava zitidyutimaNDalena yogIzvaraM viditayogamanekamekaM luptacchadacchavirazokatarurbabhUva / jJAnasvarUpamamalaM pravadanti santaH // 24 / / sAnidhyato'pi yadivA tava vItarAga! prabhorbuddhAdikhyApanam nIrAgatAM vrajati ko na sacetano'pi // 24 // buddhastvameva viSudhaurcitabuddhibodhAt devadundubhenivedanam tvaM zaharo'si bhuvanatrayazakastvAn / | bho bho pramAdamavadhUma bhajadhvamenadhAtA'si dhIra! zikmArgavidhervidhAnAd ___ mAgatya nirvRtipurI prati sArthavAham / vyaktaM tvameva bhagavan ! puruSottamo'si // 25 // etanivedayati deva ! jagatrayAya jinAya nirNayAtmakaH praNAmaH manye nadannabhinabhaH suradundubhiste // 25 // tubhyaM namatribhuvanArtiharAya nAtha ! chatratrayIvarNanamtubhyaM namaH kSititalAmalabhUSaNAya / | udayotiteSu bhavatA bhavaneSa nAza! tubhyaM namastrijagataH paramezvarAya tubhyaM namo jina! bhavodadhizoSaNAya // 26 // tArAnvito vidhurayaM 'vihitAdhikAraH / muktAkalApakalitocsitAtapatra1'sarvAdizo' ityapi sambhavati / vyAjAt tridhA dhRtacaturbhuvayotaH // 26 // 2 'purastAt' iti pAThAntaram / 3. dhArcita! buddhiH' ityapi padacchedaH / , 'vihatAdhikAraH' ityapi pAThaH / Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotra-yugalam / _ bhaktAmarastotram / kalyANamandirastotram / niHzeSaguNAzrayitvaM doSojjhitatvaM ca prabhoH-vatrayItvaM devendravandhatvaM ca vibhoHko visayo'tra yadi nAma guNairazeSai- khena prapUritajagatrayapiNDitena . .. stvaM saMzrito niravakAzatayA muniish| kAnti-pratApa-yazasAmiva sazcayena / doSairupAta vividhAzrayajAtagarvaiH mANikya-hema-rajatapravinirmitena ... svamAntare'pi na kadAcidapIkSito'si 27 sAlatrayeNa bhagavannabhito vibhAsi // 27 // azokavRkSavarNanam punarapi devavandhatvadarzanamuccairazokatarusaMzritamunmayUkha divyasrajo jina ! namastridazAdhipAnAmAbhAti rUpamamalaM bhavato nitAntam / / mutsRjya ratnaracitAnapi maulibandhAn / pAdau zrayanti bhavato yadivA paratra spaSTollasatkiraNamastatamovitAnaM. bimbaM raveriva payodharapArthavarti // 28 // tvatsaGgame sumanaso na ramanta eva // 28 // | jinoktamArgAzritAnAM tArakatvakhyApanamsiMhAsanopetatvamsiMhAsane maNimayUkhazikhA vicitre .... tvaM nAtha ! janmajaladherviparAGmukho'pi vibhrAjate tava vapuH kanakAvadAtam / .. __ yat tArayasyasumato nijapRSThilagnAn / ... yuktaM hi pArthivanipasya satastavaiva bimbaM viyadvilasadaMzulatAvitAnaM citraM vibho! yadasi krmvipaakshuunyH||29|| tuGgodayAdrizirasIva sahasrarazmeH // 29 // | virodhAlaGkAreNAcinyasvarUpitvaM vibhoHcAmaravyAvarNanam vizvezvaro'pi janapAlaka ! durgatastvaM kundAvadAtacalacAmaracAruzobhaM kiM vaa'kssrprkRtirpylipistvmiish|| vibhrAjate tava vapuH kaladhautakAntam / ajJAnavatyapi sadaiva kathaJcideva udyacchazAGkazucinirjharavAridhAra- .......... jJAnaM tvayi sphurati vishvvikaashetuH||30|| muccaistaTaM suragireriva zAtakaumbham // 30 // jinAvajJAyA anarthahetutvadarzanamchatratrayIkhyApanam prAgbhArasambhRtanabhAMsi rajAMsi ropA- ... chatratrayaM tava vibhAti zazAGkakAnta- dutthApitAni 'kamaThena zaThena yAni / mucaiH sthitaM sthagitabhAnukarapratApam / chAyApi taistatha na nAtha ! hatA hatAzo muktAphalaprakarajAlavivRddhazobhaM grastastvamIbhirayameva paraM durAtmA // 31 // prakhyApayat trijagataH paramezvaratvam // 31 // yad garjadUrjitaghanaughamadabhrabhImadivyakamalanavakopadarzanam bhrazyattaDinmusalamAMsalaghoradhAram / .. unidrahemanavapaGkajapuJjakAnti vAparatra' ityapi sambhavati / 2 'pRSThalagnAn' iti pAThAntaram / paryulasannakhamayUkhazikhAmirAmau / 3 'kAzahetuH' ityapi paatthH| .. 10ttavibudhA0' iti pAThAntaram 4 zakAro'pi kvacit / Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prArthanA stotra-yugalam / bhktaamrstotrm| kalyANamandirastotram / pAdau padAni tava yatra jinendra ! dhattaH / daityena muktamatha dustaravAri daH .. pAni tatra vibudhAH parikalpayanti // 32 // tenaiva tasya jina! dustaravArikRtyam // 32 // jinasya vibhUterapUrvatA vasto kezavikRtAkRtimaya'muNDaitthaM yathA tava vibhUtirabhUjinendra! | paalmbbhRdbhydvRviniyNdgniH| dharmopadezanavidhau na tathA prsy| pretabajaH prati bhavantamapIrito yaH yAdRk prabhA dinakRtaH prahatAndhakArA . :- | so'syAbhavat pratibhavaM bhavaduHkhahetuH // 33 // tAdRk kuto grahagaNasya vikAzino'pi 133 | jinArAdhakAnAM prazaMsAgajabhayApahAritvaM vibhoH-- dhanyAsta eva bhuvanAdhipa ! ye trisandhyathyotanmadAvilavilolakapolamUla- ___ mArAdhayanti vidhivad vidhutAnyakRtyAH / . mattabhramaddhamaranAdavivRddhakopam / bhaktyollasatpulakapakSmaladehadezAH airAvatAbhamibhamuddhatamApatantaM pAdadvayaM tava vibho! bhuvi janmabhAjaH // 34 // dRSTvA bhayaM bhavati no bhavadAzritAnAm // 34 // siMhabhayanivArakatvaM jinasya asinnapArabhavavArinidhau munIza! minnemakumbhagaladujvalazoNitAkta ___manye na me zravaNagocaratAM gato'si / muktAphalaprakarabhUSitabhUmibhAgaH / | AkarNite tu tava gotrapavitramatre baddhakramaH kramagataM hariNAdhipo'pi kiMvA vipadviSadharI savidhaM sameti // 35 // nAkAmati kramayugAcalasaMzritaM te // 35 // dAvAnalabhayazAmakatvaM prabhoH " abhyarthanA janmAntare'pi tava pAdayugaM na deva! kalpAntakAlapavanoddhatavAhikalpaM ... dAvAnalaM jvalitamujvalamutsphuliGgam / | manye mayA mahitamIhitadAnadakSam / vizvaM jighatsumiva sammukhamApatantaM / / teneha janmani munIza ! parAbhavAnA tvannAmakIrtanajalaM zamayatyazeSam // 36 // ___ jAto niketanamahaM mathitAzayAnAm // 36 // nAgabhItivinAzakatvaM nAthasya upAsanAraktakSaNaM samadakokilakaNThanIlaM nUnaM na mohatimirAvRtalocanena krodhoddhataM phaNinamutphaNamApatantam / pUrva vibho ! sakRdapi pravilokito'si / AkrAmati kramayugena nirastazaGka- marmAvidho vidhurayanti hi mAmanarthAH stvannAmanAgadamanI hRdi yasya puNsH||37|| prodyatprabandhagatayaH kathamanyathaite ? // 37 // yuddhabhayopamardanaM svAminaH vijJApanAvalagatturaGgagajagarjitabhImanAda AkarNito'pi mahito'pi nirIkSito'pi - mAjau balaM balavatAmapi bhUpatInAm / nUnaM na cetasi mayA vidhRto'si bhaktyA / udyadivAkaramayUkhazikhApaviddhaM jAto'si tena janabAndhava ! duHkhapAtraM tvatkIrtanAt tama ivAzu midAmupaiti // 38 // yasAt kriyAH pratiphalanti na bhAvazUnyAH38 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotra-mugalam / bhattAmara stotrm| ___kalyANamandirastotram / yuddhe jayazrIlAbhakhyAdhanam prArthanamkuntAprabhikAjazoSitavArivAha tvaM nAtha ! du:khijanavatsala ! he zaraNya ! vegAvatAratasyAsyodhabhIme / kAruNyapuNyavasate ! vazinAM vareNya / / yuddhe jayaM vijisadurjapajeyapakSA bhattyA nate mayi maheza! dayAM vidhAya stvatpAdapaGkajavadhAyiNo labhante // 39 // duHkhAkuroilanatatparatAM vidhehi // 39 // samudrabhayadhvaMsakatvaM jagadguroH abhyarthanamambhonidhau kSubhitabhISaNanakacakra niHsamasArazaraNaM zaraNaM zaraNyapAThIvapIThabhayadolvaNavADavAyau / ___ mAsAdya sAditaripuprathitAvadAtam / raGgacaraGgazikharasthikyAnapAtrA tvatpAdapaGkajamapi praNidhAnavandhyo svAsaM vihAya bhavataH saraNAd brajanti // 40 // vadhyo'si ced bhuvanapAkna!hAhato'si40 rogopazAntiH svAminaH vijJApanamudbhUtabhISaNajalodarabhAraMbhunAH devendravandha ! viditAkhilavastusAra! zocyAM dshaamupgtaacyutjiivitaashaaH| __ saMsAratAraka ! vibho ! bhuvnaadhinaath!| tvatpAdapaGkajarajo'mRtadigdhadehA trAyakha deva ! karuNAhada! mAM punIhi mAM bhavanti mkrdhvjtulyruupaaH||41|| sIdantamadya bhydvysnaamburaasheH||41|| bandhabhayanivAraNaM nAthasya vijJapti:ApAdakaNThamuruzRGkhalaveSTitAGgA yadyasti nAtha ! bhavadahisaroruhANAM __ gADhaM bRhnnigddkottinighRssttjvaaH| ___ bhakteH phalaM kimapi snttisnycitaayaaH| tvanAmamatramanizaM manujAH sarantaH tanme tvadekazaraNasya zaraNya ! bhUyAH sadyaH svayaM vigatabandhamayA bhavanti // 42 // khAmI tvameva bhavanetra bhavAntare'pi // 42 // aSTabhayanAmanirdezaH upasaMhArapUrva svanAmadhyaJjanammattadvipendra-mRgarAja-davAnalA-hi itthaM samAhitadhiyo vidhivajinendra ! sabhAma-vAridhi-mahodara-bandhanottham / sAndrollasatpulakakaJcakitAGgabhAgAH / tasyAzu nAzamupayAti bhayaM bhiyeva tvaddhimbanirmalamukhAmbujabaddhalakSA yastAvakaM stavamimaM matimAnadhIte // 43 // ye saMstavaM tava vibho ! racayanti bhavyAH // kartRnAmapUrvakaM lakSmIprAptidarzanam janavayana'kumudacandra' ! stotrasrajaM tava jinendra ! guNairnibaddhA prabhAsvarAH svargasampado bhuktvA / bhaktyA mayA ruciravarNavicitrapuSpAm / te vigalitamalanicayA dhatte jano ya iha kaNThagatAmajastraM __ acirAnmothaM prapadyante ||43-14||-yugmm taM 'mAnatuGga makzA samupaiti lakSmIH // 14 // 1 'santatasaJci0'itvapi paatthH| He' iti pAsavaH / paatikvitrikaa| Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhaktAmarastotre-zloka 1-2 zrIyugAdijinaH Copyright Reserved.] Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( zrIguNAkarasUri kRtavivRti - mahopAdhyAyazrI megha vijayakRtavRttivibhUSitam ) atha kavirAdyavRttadvayena sambandhamAha - zrImanmAnatuGgasUrivaryaviracitaM // bhaktAmara stotram // bhaktAmarapraNatamaulimaNiprabhANAmuddyotakaM dalitapApatamovitAnam / samyak praNamya jinapAdayugaM yugAdA vAlambanaM bhavajale patatAM janAnAm // -- vasantatilakA yaH saMstutaH sakalavAGmayatattvabodhAdudbhUtabuddhipaTubhiH suralokanAthaiH / stotrairjagatritayacitta harairudAraiH stoSye kilAhamapi taM prathamaM jinendram // 1-2 // - (yugmam ) zrIguNAkarasUriviracitA vivRtiH 1 vasantatilakA-lakSaNam - 2 yugma - lakSaNam - pUjAjJAnavaco'pAyA - pagamAtizayadbhutam / zrInAbheyaM namaskurve, sarvakalyANakArakam // 1 // --anuSTup mahArajatasadvarNa, mahAnandavibhUSaNam / mahAvIraM jinaM vande, mahAmohatamo'paham // 2 // "uktA vasantatilakA tabhajA jagau gaH " / "dvAbhyAM yugmamiti proktaM, tribhiH zlokairvizeSakam / kalApakaM caturbhiH syAt, tadUrdhvaM kulakaM smRtam // " 3 'tizayAnvitam' iti ga-pAThaH / 4 anuSTup -lakSaNam - "zloke paSThaM guru jJeyaM, sarvatra laghu paJcamam / dvicatuSpAdayorhasvaM, saptamaM dIrghamanyayoH // " Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmarastotram zrutadevIprasAdena, bhaktAmaravarastave / vArtAH kAzciJcamatkAra-kAriNI sArthikA prathe // 3 // tadyathA-purA'marAvatIjayinyAM zrI ujjayinyAM puri vRddhabhojarAjapUjyo'dhItazAstrapUro mayUro nAma paNDitaH prativasati sma, tajAmAtA bANaH, so'pi vicakSaNaH / dvayora. nyo'nyaM matsaraH / uktaM ca "na sahanti ikkamika, na viNA ciTThanti ikkamikkeNa / rAsahavasahaturaGgA, jUArA paNDiyA ddimbhaa||1||"-aaryaa anyedhurvivadamAnau tau bhUpenoktau-bho paNDitau! yuvA kAzmIrAn gacchatam, tatra bhAratI yaM paNDitamadhikaM manyate sa evotkRSTaH / tau sapAtheyau celatuH mAdhumatAn / pathi vrajantau sabharaNapraSThauhAM paJcazatIM dRSTvA bAlIvardikAn papracchatuH-atra kim ? / ta UcuHOMkAravRttipustakAni / punavRSabhapaJcazatIM dRSTvA yAvad dvisahasrI dahazatuH, sarveSvoMkAravivaraNamapUrva matvA gatagauM bbhuuvtuH| tau kApyekatra suSupatuH / jAgarito mayUro vANyA "zatacandraM nabhastalam" iti samasyApadaM vadantyA, arghotthitena tena daamodrkraaghaat-vihvliikRtcetsaa| dRSTaM cANUramallena, zatacandraM nabhastalam // 1 // iti pUritA samasyA / bANo'pi tathaiva pRSTaH, huMkAraM kRtvA tenApi kathitA yasyAmuttuGgasaudhAra-vilolavadanAmbujaiH / virarAja vibhAvayA~, zatacandraM nabhastalam // 1 // devyoktam-dvAvapi kavI, zAstrajJau ca, paraM bANo huMkArakaraNena nyUnaH, iyamoMkArattipustakAvalI mayA darzitA, gIrdevIkozasya kaH pAraM prAptaH ? uktaM ca "mA vahau koi gavaM, ittha yuge paNDio ahaM ceva / A sabannAo puNa, taratamajogeNa maivihavA ||1||"-aaryaa 'bruve' iti g-paatthH| 2 'puryA' iti g-paatthH| 3 chAyA na sahante ekaikaM, na vinA tiSThanti ekaikena / rAsama-vRSabha-turaGgAH, cUtakArAH paNDitA DimbhAH // bhAryA-lakSaNam "lakSmaitat sapta gaNA, gopetA bhavati neha viSame jH| SaSTho'yaM na laghurvA, prathame'rdhe niytmaaryaayaaH||" 5 srsvtii| 6 kAzmIrAn / 7 srsvtyaa| 8'huMkAraNena' iti g-paatthH| 9chAyA mA vahatu ko'pi garva, atra yuge paNDito'haM caiva / yA sarvajJAt punaH, taratamayogena mativibhavAH / / Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam iti, tayoH sakhyaM kAritaM sarakhatyA, bahivRttyA militau tau calito, svagRhaM prati krameNa prAptI, rAjAnamaseviSAtAM prAgvat / uktaM ca "mRgA mRgaiH saGgamanuvrajanti gAvazca gobhisturgaasturnggaiH| mUrkhAzca mUkhaiH sudhiyaH sudhIbhiH samAnazIlavyasaneSu sakhyam ||1||"-upjaatiH . ekadA bANasya svastriyA saha praNayakalahaH saJjajJe |saa kAminI mAninI mAnaM nAmuzcat / rajanI bahuragamat / mayUraH zarIracintArtha vrajan taM bhUbhAgamAgamat , vAtAyane dampatyoyaniM zrutvA tasthau / pativrate! kSamasvAparAdhamekam , na punaH kopayiSye tvAmityuktvA bANaH patnIpAdayorapatat / sA sanUpureNa caraNena taM jaghAna / tulAkoTikvaNazravaNAnnanaramaNApamAnanAd dUno gRhagavAkSAdhobhAgastho myuuro'bhvt| bANastu navyaM padyamapAThIt gataprAyA rAtriH kRzatanuzazI zIryata iva pradIpo'yaM nidrAvazamupagato ghUrNita iva / praNAmAnto mAnastyajasi na yathA tvaM kuMdhamaho ! kucapratyAsattyA hRdayamapi te subhu! kaThinam // 1||-shikhrinnii iti zrutvA mayUro bANamabhANIt-subhrupadaM mA vAdIH, sakopanatvAJcaNDi ! kaThinamitthaM paThetyAkarNya sA satI mukhasthatAmbUlarasakSepAt kuSThI bhaveti putrIcaritraprakAzaka taM zazApa / tatkSaNaM kuSThamaNDalAnyabhavaMstattanau / bANaH prAtaH pUrvameva nRpaparSadaM yAto varakavalaM paridhAya sametaM mayUraM prati 'Aviu varakoDhI' iti zliSTaM vaca uvAca / rAjJA tad jJAtvA dRSTvA ca kuSThaM nirgamayyAgantavyamityavAdi myuurH| sa sUryaprAsAde sthirIbhUyaikamanA upavizya jambhArAtIbhakumbhodbhavamiva dadhataH sAndrasindUrareNuM raktAH siktairivaughairudayagiritaTIdhAtudhArAdravasya / 'melitau' iti g-paatthH| 2 upajAti-lakSaNam "syAdindravajrA yadi tau jagau gaH, upendravajrA jatajAstato gau / anantarodIritalakSmabhAjI, pAdau yadIyAvupajAtayastAH // " / tulAkoTi-nUpuram / 4 'ghUrmita' iti g-paatthH| 5 'kathamaho' iti ga-pAThaH / zikhariNI-lakSaNam ____ "rasai rudaichinmA vamanasabhalA gaH zikhariNI" Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara stotram AyAntyA tulyakAlaM kamalavanarucervAruNA vo vibhUtyai bhUyAsurbhAsayanto bhuvanamabhinavA bhAnavo bhAnavIyAH // 1 // - saMgdharA ityAdivRttazatena sUrya tuSTAva / zIrNaghrANAdvipANIn traNibhirapaghanairghargharAvyaktaghoSAn dIrghAghAtAnaghaughaiH punarapi ghaTayatyeka ullAghayan yaH / dharmAMzastasya vo'ntardviguNaghanaghRNAnighnanirvighnavRtte dattArthAH siddhasaGghairvidadhatu ghRNayaH zIghramaMhovighAtam // 1 // - sragdharA ityetasmin paSThe vRtte paThite pratyakSIbhUto jagatkarmasAkSI / mayUro natvA (taM) uvAca - deva ! kuSThaM nirgamaya / sUraH prAha - he bhadra ! ahamapi vaDavArUparatnAdevyA anicchAbhigamAcchApakuSThamanubhavAmyadyApi padayoH, tava tu satIzApakuSThamekakiraNadAnAdAcchAdayiSyAmItyuktvA - sgAnnabho nabhomaNiH / sa caikakarastadaGgamAvRtya kuSThamanInazat, jano raJjitaH, rAjA tmpuujyt| mayUramahimamatsarI bANaH pANicaraNau vardhayitvA kRtapratijJaH bhImaM bhUradharavidhuratA keyamasyAsyarAgaM prANe prANyeva nAyaM kalayasi kalahazraddhayA kiM trizUlam ? | ityudyatkopaketUna prakRtimavayavAn prApayantyeva devyA nyasto vo mUrdhni muSyAnmarudasuhRdasUn saMharannaMhiraMhaH // 1 // taccatu ityAdikAvyazatena caNDikAM nunAva / AdyavRttasya SaSThe varNe sAkSAdbhUtA caNDI raGgAni punarnavIcakAra / tatastasyApi mahatI pUjA rAjJA cakre / tayormahimAnaM mahIyAMsa mAlokya kiM zivadarzanaM vinA'nyatrApyetAdRkSasaprabhAvakavitvazaktikalitaH ko'pyasti ? iti pArSadyAna pRcchat zrIbhojaH / rAjamantrI zrAvako'vak - deva ! zAntistava vidhAtRzrImAnadevAcArya paTTamukuTA bhayaharabhattibharastavAdikaraNaprakaTAH zrImAnatuGgasUrayaH zvetAmbarAH santi / AnAyitA nRpeNa, prAptAH parSadaM, rAjadattAsanAsInAH jaTAzAlI gaNezArcyaH, zaGkaraH zAGkarAGkitaH / yugAdIzaH zriyaM kuryAd, vilasatsarvamaGgalaH // 1 // ityAziSaM procuH, pRSTAzca kAJcana kavitvakalAM vittheti / te UcuH - mahArAja ! yadi nigaDabaddhamAtmAnaM mocayitvA nissarAmi tadA ko'pyAdidevaprabhAvo jJeyaH / tato rAjJA 1 'bhAyAntyAH svalpakAlaM' iti ga-pAThaH / 2 sragdharA- lakSaNam- "nairyAnAM trayena trimuniyatiyutA sragdharA kIrtiteyam" Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam lohamAragRGkhalanaMddhasarvAGgAH satAlakadvicatvAriMzannigaDaniyantritA utpAvya prAjyakapATasampuTayuktagRhAntaH kSiptAH, ekaikena vRttenaikaikAndukatAlakabhaJjanAGgIkAraM kAritAzca / muktAH prAharikA bahiH / prabhubhirbhaktAmaretyAdistavaM cakre / bandhanAni tutruTuH krameNa / eke vadantidvicatvAriMzatA vRttenaikena nigaDAH petuH, tAlakabhaGgo'janiSTa, kapATasampuTaH svayamevodaMghaTiSTa, prAharikaiH saha bahirAgatAH sUrayaH, namaskRtA bhojena, siMhAsanamAropitAzca / ada. muyaDabhUd bhUpaH, jainadarzanaM sakalamiti mene // // iti stvmuulprbndhH|| atha stavArtha ucyate, yathAsamyag jinapAdayugaM praNamya kila ahamapi taM prathamaM jinendraM stoSye iti smbndhH| jinasya-prathamatIrthakRtaH pAdau-caraNau tayoryuga-yugmaM jinapAdayugaM, samyak-trikaraNazuddhyA natvA / kimbhUtam ? bhaktAH-paricaryAyuktA ye'marA-devAsteSAM namaskAravazAt praNatA-namrA ye maulayomukuTAni zirAMsi vA teSu teSAM vA ye maNayaH-candrakAntAdayasteSAM prabhA-rucayastAsAM bhaktAmarapraNatamaulimaNiprabhANAM, uddayotayatItyuddayotakaM prakAzakaM tat; dalitaM-kSiptaM pApameva tamovitAnaM-dhvAntajAlaM yena tat RjujaDanarANAM zilpa-nIti-lipi-kalAdarzanAt ca catu:puruSArthaprakaTanAt (catuSpaSTimahilAguNadarzanAt ) dvividhadharmaprakAzanAd vA bhagavatA suSamaduSSamAprAnte'pi yugAdiH kAlaH kRtaH, ato yugAdau, bhavo-janmajarAmaraNarUpaHsaMsAraH, sa eva jalaM, tatra bhavajale patatAM-majatAM janAnAM-bhavyasattvAnAmAlambanam-AdhAraH sadupadezAt / atha sAmAnyajinapAdayugaM praNamya yugAdau prathamasamavasaraNe tIrthapravartanAd yathA jale patatAM dvIpaM yAnapAtraM vA''lambanaM tathA bhave nimajatAM jinpaadaarvindmevaadhaarH| kiletyavyayaM satyAgamamaGgalArthavAci / ahamapi-mAnatuGgAcAryo'jJo'pi anauddhatye surendrAdyapekSayA jaDadhIH, nAnyeSAmapekSayeti hRdayam , stoSye guNodbhAsanena kIrtayiSyAmi, taM prathama-zrInAbheyaM jinendraM-jinaprabhum / atha prathama-prasiddhaM Adau vA sAmAnyatIrthakaram / yattadornityAbhisambandhAd yo bhagavAn stotraiH-zakrastavAdyaiH suSTu rAjante iti surAsteSAM loko-jagatsvargastasya nAthaiH-prabhubhiH suralokanAthaiH saMstutaH-samyag nutaH / athavA surazcAsau lokazca suraloko-devasamUhastasya naathaiH-indraiH| kimbhUtaistaiH? sakalaM-sampUrNa yad vAGamayaM-zAstrajAtaM tasya tattvaM rahasyaM tasya bodhAd-jJAnAt-paricchedAd udbhUtA-utpannA yA buddhiH-prajJA tayA paTubhiH-kuzalaiH / stotraiH kimbhUtaiH ? jagatAM-bhUrbhuvaH svaH)svarUpANAM tritayaM, tasya cittaM harantIti te tathA taiH udAraiH-mahAthaiH // 1 'baddha' iti ga-pAThaH / 2 'vRttena' iti ga-pAThaH / 3 'vodghATiSTa' iti k-kh-paatthH| 4 amuM aJcatIti bhadamuyaha etatpUjakaH / 5 'yugAyugAdau' iti k-paatthH| 6 'atha ca' iti k-paatthH| 7 'tritayasya' iti ka-pAThaH / Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmarastotram atrAdyavRtte'tizayA yathA-uddayotakamiti 'pUjAtizayaH', dalitapApatamovitAnamiti 'apAyApagamAtizayaH', Alambanamiti 'jJAnavacanAtizayau', yato jJAnI sadvAkyaca janAdhAro bhavati // - atra cAmnAyaH-zrIRSabhasvAmI varSasahasraM vihatya vinItAyAH zAkhApure purimatAlAkhye zakaTamukhodyAne nyagrodhataroradhaH kevalabhAgabhUt, yamakena bharato vardhitaH, tadaiva. zastrazAlAyAM cakraprAdurbhAvAt zamakenApi, samakaM dvayormukhAd vardhApanamAkarNya kSaNaM vimRzya pitAmahyA saha gajendrArUDho (bharataH) sarvaguNaM tAtaM vanditumagAt / marudevI devadundubhiM jayajayAravaM ca zrutvA bharatamAha sma-vatsa! ko'yaM kolaahlH| bharato'vadat-vRddhamAtaH! tvatputrapuNyAkRSTAnAM surANAM jayajayakvaNo dundubhidhvaniH prabhudivyadhvanizca vartate / tasyA amandAnandAzrujalaM galitaM, nIlapaTalamakSNorgatam / prAkAracchatratrayacaityadrumendradhvajAdivi. bhUtiM pazyantI cetasItyacintayat svAminI-dhi mohavihvalAn prANinaH, svArthe strihyanti jantavaH, mohaH kleshheturmyaa'nubhuutH| ahamaharahaH zItAtapavarSApIDAsahamanupAnahaM niryAnaM nirazanaM nirvasanaM girikandarAdiSvaTantaM matsutaM saMmAnyAnayeti bharataM bhaNAmi, zokaduHkhena dRzau gate, eSa evaMvidhAmRddhi prApto mannAmApi na pRcchati, maduHkhaM ca na tti, svAsthyahetuM sandezamAtraM na datte, aho vItarAgatvamasya ! nIrAge kA pratibandhA? samastavastuSu nirmamatAM gatA bhagavatI, dadhyau ca yatraivAhamudAse, tatra mudA''se svbhaavsntussttH| yatra ca vastuni mamatA, mama tApastatra tatraiva ||1||-aaryaa iti, kSINamohA dhvastasamastakarmA antakRtkevalI siddho marudevIjIvaH / devairmahimA cakre, kSIrAbdhau kSiptaM vpuH| bharataH pitAmahIviyogabhagavadarzanAbhyAM zokAnandayuk (granthAgraM100) paJcavidhAbhigamena jinaM natvopAvizat sadasi / "apAre saMsAre kathamapi samAsAdya nRbhavaM na dharma yaH kuryAd vissysukhtRssnnaatrlitH| bruDan pArAvAre pravaramapahAya pravahaNaM sa mukhyo mUrkhANAmupalamupalabdhuM prayatate // 1||"-shikhrinnii ___ -sindUraprakare, zlo07 ityAdi bhagavadarmadezanAM zrutvA RSabhasenAdayaH sAdhavaH, brAhayAdyAH sAdhvyaH, bharatapramukhA upAsakAH, sundarI-subhadrAprabhRtayaH zramaNopAsikAH, surAH samyaktvadharA abhavan / tatastIrtha pravavRte / bharatavarSe siddhipanthodghATitaHprabhuNA, ato yugAdAvAlambanaM jineshvrH|| pratidinam / 2 girikapATeSvaTamta' iti ka-pAThaH / - Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatujhasUriviracitam atra mantrAnAyo yathA OM namo vRSabhanAthAya, mRtyuJjayAya, sarvajIvazaraNAya, paramapuruSAya, caturvedAnanAya, aSTAdazadoSarahitAya, ajarAmarAya, sarvajJAya, sarvadarzine, sarvadevAya, aSTamahApAtihAryacatustriMzadatizayasahitAya, zrIsamavasaraNe dvAdazaparSadveSTitAya, dAnasamarthAya, graha-nAga-bhUtayakSa-rAkSasa-zaGkarAya, sarvazAntikarAya / mama zivaM kuru kuru svAhA / iti mantrajApAd vipatpralayo hemavat // ekadA jainamatadveSibhirdvijairbhojarAjasya puro'jalpi-narezvara! yadyaparaH ko'pi stavamAhAtmyaM darzayati tadA satyaH stavaprabhAvaH, zrImAnatugAcAryaistadA kayAcinmantrazaktyA devatAsAnnidhyenauSadhIbalena vA nigaDabhaJjanaM vidadhe, iti zrutvA pRSTAH pArSadyAH pRthvIpAlenaasti stotrasmartA kazcinnaraH? / ekenoktaM-svAmin ! vartate hemazreSThI yo varNamAtrAzuddhaM bhaktAmarastavamadhIyAno japati ca / AkAritaH kautukinA kAzyapIkAntena / AyAto hemA, praNato bhojaH / nRpeNoktaH-smarasi stavam ? / tenoce-bADhaM smarAmi / (bhUpo jagau-) tarhi tvayA stavaprabhAvAdandhAvaTAnniHsaraNIyam / nAgapAzairbaddhvA kSipto hemo'ndhakUpe, prAharikAH sthApitAH, dinatrayaM cAvadhIkRtam / prathame'hani rajanIprathamayAme prathamajinastavanaprathamavRttadvayajapanAt pratyakSIbhUtayA cakrezvo'ndhakUpAntarAlamuyotyokto hema:-vatsa! prAtarbhUpapurastvAM neSyAmi, japitastavAdyapadyadvayAdrAjA matkRtanAgapAzebhyo mocanIyaH pAnIyacchaTayA / tato devyA nAgapAzaibeddho bhUpo yathA zayanIyAdapyutthAtuM na zazAka / atha nabhaHsthayA'praticakrayoce-re re duSTa! hemaM samAnaya yathA tadbhaNitastavamatrAbhimantritajalacchaTayA truTanti tava bandhanAni / bhUbhujoktam-bho sevakAH! zIghraM kUpAniSkAsanIyo hemaH, nirbandhano'trAnetavyazca bhvdbhiH| yAvatetyalapad bhUpastAvad devIprabhAvAt tatrordhvastho dRSTo hemaH, vismitaH saparikaro nRpavaraH, prathamavRttadvayajapitAmbhaHsekAt sajIkRtazca / tarjito devyA nRdevaH-kiM punaH sarvasurArcitasya zrIRSabhasya stotraprabhAvaM pazyasi ? / etadajJAnaceSTitaM sahyaM mameti jajalpa nirvikalpaH prabhurbhuvaH, (aprati)cakrAcaraNayorapatacca / tiro'dhAd devI / (rAjJA) bandhuvanmAnito hemaH svAsanamAropitazca, stavacintAmaNirhadi rakSAmaNiH kRtaH / paramajaino jAto rAjA, (jinazAsanasya) mahatI prabhAvanA prasasAra, sarvatra paramAnandazcAjani // iti hemakathA prathamA // 1 // / 'malApaH' iti g-paatthH| 2 'stavapadadvayA' iti g-paatthH| 3 'duSTAH ! hemaM samAnayata' iti kha-pAThaH / . 'tammanAmi' iti ka, kha. paatthH| 5 'hRdi sthApitaH' iti ga-pAdaH / Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara stotram zrI meghavijayamahopAdhyAyakRtA vRttiH zrIzaGkhezvarapArzva, natvA bhaktAmara (stava) syArtham / zrI vijayaprabhasUre - liMkhAmi vacanAt suziSyArtham // 1 // - AryA st hi bhagavAn zrImAnatuGgasUriH zrImajjinazAsanasU(bhU) riprabhAvanAbhAvanayA'nekalo kAnaihikAmuSmikaduHkhebhyo rirakSiSuH saprabhAvaM zrIprathamaprabhustotraM kurvan prathamaM maGgalArthamAha-bhaktAmara praNateti, ( yaH saMstuteti ) yugmam / anayoH saMhitAdikrameNa sukhAvabodhAya vyAkhyA- 'kila' iti saMbhAvanA - yAm / 'ahamapi taM prathamaM jinendraM stoSye' ityanvayaH / kartari ukti: / 'ahaM' mAnatuGganAmA AcArya:, 'api' iti asAmarthyadyotane, 'taM prathamaM jinendra' vRSabhajinaM 'stoSye' stavanaviSayIkariSya ityarthaH / asamarthasya tAdRkprabhoH stavanakaraNe udyamamAtrameva, na tu sAmarthyam, tena stavanaM bhaviSyati na veti hIna koTisaMzayasvarUpA sambhAvanA bhAvyA / 'stoSye' iti kriyApadam / kaH kartA ? ' aham' | kaM karmatApannam ? 'taM jinendram' / kiMviziSTam ? 'prathamam' / tacchabdo yacchabdamapekSate / taM kam ? ' yaH suralokanAthaiH saMstutaH ' yo bhagavAn indraiH stutiviSayIkRta ityarthaH / devAdhideva iti bhAvaH / 'saMstuta:' iti kriyApadam | kaiH kartRbhiH ? 'suralokanAthaiH' / kaH karmatApannaH ? 'yaH' / karmaNi uktiH / kaiH karaNaiH ? ' stotraiH' / kiMviziSTaiH ? 'jagatritayacittaharaiH' AdhAre Adheyasya grAmazcalita ityAdivadupacArAt jagatritayasthajIvAnAM citasya- manasaH abhiraJjakaiH / punaH kiM0 ? 'udAraiH' pradhAnaiH vividhArthayuktaiH / kiMviziSTaiH suralokanAthaiH ? 'udbhUtabuddhipaTubhi:' / kasmAt ? 'sakalavAGmayatattvavodhAt ' sarvazAstrANAM tattvaM - rahasyabhAvArtha: tasya jJAnAt prAdurbhUtA yA buddhistayA paTavo - vidagdhA ityarthaH / "vijJavaijJAnikAH paTuH cheko vidagdhe " iti haimakoSa : (kA0 3, zlo07 ) / kiM kRtvA stoSye ? ' praNamya' bhaktizraddhAti - zayalakSaNaH prakarSastena natvA / katham ? 'samyak' manovAkkAyocitaprakAreNa | kriyAvizeSaNametat / kiM karmatApannam ? 'jinapAdayugaM' jinasya atra prastutatvAt prathamArhatazcaraNayugalaM, zrI siddhAcale rAjAdanatarostale sthApanArUpaM taditi sampradAyaH / kiMviziSTaM jinapAdayugam ? 'bhaktAmarapraNatamaulimaNiprabhANAM udyotakaM' bhaktA-bhaktibhAjo ye amarA - devAsteSAM praNatA - vinayena avanatA ye maulaya :- ziro mukuTAniteSu maya:- candrakAntAdyAH sAmAnyena ratnAni ca teSAM prabhAH - kAntayaH tAsAM uddIpa ( dyota ) kaM-udyo takArakam / yathA sUryakiraNaiH sUryakAntatejAMsi prodbhAvyante tathA jinapAdayugaM prakAzakaM maNiprabhANAm, tato'dhika tejastvamatra vyaGgyam / punaH kiM0 ? ' dalitapApata movitAnam' kSiptapAparUpAndhakArajAlam / punaH kiM0 ? ' AlambanaM ' avaSTambharUpam / keSAm ? ' janAnAM' lokAnAm / kiM kurvatAM janAnAm ? 'patatAM' buDatAm / ka ? 'bhavajale' saMsArarUpe jale, dustaratvAt, lakSaNayA jaladhauM AlambanaM, kasmin kAle ? 'yugAdau' etadavasarpiNItRtIyArakaparyante, caturthArakasyAdau iti // 1 atha padavigrahaH - bhaktAca te amarAzca bhaktAmarAH puMliGgakarmadhArayaH praNatAca te maulayazca praNatamaulayaH (karmadhArayaH), bhaktAmarANAM praNatamaulayaH (bhaktA0 SaSThItatpuruSaH), (bhaktAmara praNatamauliSu maNayaH bhaktA0 ) saptamItatpuruSaH, bhaktAmarapraNatamaulimaNInAM prabhAH bhaktAmarapraNatamaulimaNiprabhAH Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam SaSThItatpuruSaH, tAsAM bhaktAmarapraNatamaulimaNiprabhANAm / uddyotayatIti uddyotakam / pApAnyeva tamAMsi pApatamAMsi, 'samAsazcAnvaye nAmnAm' (sA0 sU0 466) iti samAsaH, rUpI tatpuruSo'yamiti prasiddhiH, tamAMsIva tamAMsi, pApAni ca tAni tamAMsi pApatamAMsi, 'upameyaM vyAghrAdyaiH0' (a0 3, pA0 1, sU0 102) iti haimavacanAt upamitasamAsa iti vRddhAH, pApatamasAM vitAnaM pApatamovitAnaM, SaSThItatpuruSaH, dalitaM pApatamovitAnaM yena tat , punardvitIyAjJApanAya taditi vaktavyaM, tRtIyAbahuvrIhiH / sam-samyag aJcatIti samyak , 'sam' ityavyayasya 'sahAdeH' (sA0 sU0 506) iti sUtreNa samityAdezaH / prakarSaNa natvA praNamya, 'samAse kyap' (sA0 sU0 1483), 'ktvAdyantaM ca' (sA0 sU0 358) ityavyayatvAd vibhaktilopaH / jayati rAgAdIn jinaH, pAdayoryuga-pAdayugaM SaSThItatpuruSaH, jinasya pAdayugaM jinapAdayugaM SaSThItatpuruSaH, karmaNi dvitIyA / yugasya AdiH yugAdiH, tasmin yugAdau / AlambayatIti Alambanam / bahulatvAt sAdhuH / bhava eva jalaM bhavajalaM, tasmin bhavajale, 'samAsazca0' (sA0 sU0 466) iti samAsaH / patantIti patantasteSAm / saMstUyate sma saMstutaH / saha kalAbhirvartate yat tat sakalaM, vAcAM vikAro'vayavo vA vAGmayaM, 'ekavarAt (a0 6, pA0 2, sU0 48) iti haimasUtrAt mayaT, kazcit tu vAcA nirvRttaM vAGmayamityuktvA tatpuruSo'yamityAkhyat , tathA tasya bhAvastattvaM, sakalaM ca tad vAGmayaM ca sakalavAGmayaM, sakalavAGmayasya tattvaM sakalavAGmayatattvaM, tasya bodhaH sakalavAGmayatattvabodhastasmAta , hetau paJcamI / udbhUtA cAsau buddhizca udbhUtabuddhiH strIliGgakarmadhArayaH, udbhUtabuddhyA paTavaH udbhUtabuddhipaTavaH / surANAM lokAH (suralokAH), suralokAnAM nAthAH suralokanAthAstaiH, kartari tRtIyA / stUyate ebhiriti, 'nIdAmbazasU0' (a05, pA0 2, sU0 88) iti haimasUtreNa TpratyayaH, karaNe tRtIyA / trayo'vayavA asya tritayaM, jagatAM tritayaM jagatritayaM, jagatritayasya cittAni jagatritayacittAni, tAni harantIti jagatritayaci. ttaharANi, sarvatra tatpuruSaH / stoSye ityatra stavanajanyapuNyasya AtmagAmitvAdAtmanepadam / jinA:sAmAnyakevalinasteSu indra iva indro jinendraH-tIrthakaraH, sa teSAmapi pradakSiNAdirUpopacAravinayaviSaya iti bhaavH|| nanu stotrasyaiva maGgalatvAt tadArambhe maGgalAcaraNe'navastheti cet , na, stotrasya bhAvamaGgalatvena tato'pi sthApanArUpajinapAdapraNAmasya ziSyAdInAmapi tathA pravartakatvena ziSTAcArarakSaNasyAvazyakatvAcca vaiziSTyakhyApanena aduSTatvAt , na ca anavasthA, tIrthakRtAM bhAvamaGgalarUpavratAGgIkAre "kAUNa namokkAra, siddhANamabhiggahaM tu so giNhe" (Avazyaka-niryuktau) ityAgamAnamomaGgalasyAvazyakatvena darzanAt , vivAhaprajJatyAdidharmazAstreSu api Adau maGgalasadbhAvAceti // nanvevamapi 'ta'gaNagrahaNamAdau kathaM ? tasya kavisamaye niSiddhatvAt / "urvI mastriguruH zriyaM vitanute naH svastrilo jIvitaM ro'gnirmadhyalaghurmati sa pavano dezabhramaM cAnyaguH / 1 chAyA kRtvA namaskAra, siddhebhyo'bhigrahaM tusa gRhAti / bha02 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmarastotram yo vAryAdilaghuti dinamaNimadhyegurujoM rujaM dyausto mUrtidhanakSayaM gurumukho bhastArakezo yazaH // 1||"-shaarduulvikriidditm iti gaNASTakavivaraNe, tathA 'bhaH prabhukSobhakArakaH' ityuktatvAt bhakAro'pi nAdau grAhya iti gheducyate "manau mitre bhayau bhRtyA-budAsInau jatau smRtau / rasAvarI nIcasaMjJau, dvau dvAvetau manISibhiH // 1||"-anu0 mitragaNAt dvitIye mitragaNe cAparamiti, tathA udAsInAd bhRtyagaNe dvitIye pare sati zubhajayazca, anyeSu sarvagaNayogeSu na zubhamityuktatvAt , varNazuddhAvapi bhAmaTavacanAd bhakArasya saMyuktasyaiva niSedhena kevalasya bhagavadvAcakatvAJca na doSaH, ayaM ca vimarzo vRttaratnAkaravRttau nArAyaNabhaTTakRtAyAM bodhyaH / tathA maretyapazabde doSo na cintyaH, AM iti mantrabIjasya AdAvante ca kAvyasya prakSepaNena stotrasaMhitodbhAvanakAritvAt , AM ityakSaraM cakrezvarImatrabIjamityAnAyikA, ata eva raghuvaMzAdikAlidAsakRtau etad bIjamevAGkaH / chandastvatra vasantatilakA / tallakSaNaM ca-"uktA vasantatilakA tabhajA jagau gaH" // iti kAvyadvayArthaH // 1-2 // The poet commences the hymn with benediction. Having duly bowed to the (holy) pair of the Jina's (Lord Rishabha's) feet- the feet which enhance the lustre of the jewels (set) in the crowns lowered by the devoted gods, which have destroyed the pitchy darkness of sins and which were in the beginning of the Yuga the (main) support of man-kind sinking in the sea of existence (Bhava), I (Manatunga), too, will indeed praise that (very) first Lord of the Jinas, who has been extolled in hymns, lofty and captivating the hearts of (the living beings of) the three worlds, by the lords of the celestial worlds, (-the lords ) who had become proficient on account of the insight they acquired by gaining the knowledge of the true principles of all the sciences. (1-2) atha kavirAtmauddhatyaM parijihIrgharAha buddhyA vinA'pi vibudhArcitapAdapITha ! stotuM samudyatamatirvigatatrapo'ham / bAlaM vihAya jalasaMsthitamindubimba manyaH ka icchati janaH sahasA grahItum ? // 3 // zArdUlavikrIDita-lakSaNam "sUryAzvairyadi massajau satatagAH zArdUlavikrIDitam " - Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam gu0 vi0-he vibudhArcitapAdapITha!-he daivatavrAtapUjitapadAsana! jina ! buddhyA-prajJayA vinA'pyaha-mAnatugAcAryaH stotuM samudyatamatiH-stavAya kRtamativyApAro varte, ata eva vigatatapaH-azakyavastuni prvrtnaannirljH| dRSTAntamAha-bAlaM-zizuM vihAya-muktvA ko'nyaH-aparo janaH sacetano jalasaMsthitaM-nIrakuNDamadhyapratibimbitamindubimba-candramaNDalaM grahItuM-lAtuM sahasA-tatkAlamicchati-abhilaSati ? / bAlastabrahaNAgrahapahilo bhavati, nAparaH, ahamapi bAlarUpo jJeya iti / auddhatye tvahaM tAdRzamatizaktivikalo duSkarakavitvadhuroddharaNAGgIkaraNanirvahaNAt prAjJadhurandhareSu prAdhAnyaM prApsyAmIti, yatastadvidaHkavitvazramavidaH / uktaM ca " vidvAneva hi jAnAti, vidvajanaparizramam / na hi vandhyA vijAnAti, gurvI prasavavedanAm ||1||"-anu0 ityaashyH||3|| me0 vR0-atha kavinA kileti saMbhAvanAvidhAnena jinastavanakaraNe'sAmadhye vyajitaM, tarhi kathaM stutau pravRtta ityaah-(buddhyetyaadi)| he vibudhArcitapAdapITha ! ahaM tvAM stotuM samudyatamatirasmi ityanvayaH / kavuktiH / he devapUjitacara. NanyAsasthAna ! he bhagavan ! ahaM-stotrakartA tvAM varNayituM tatparamanA varte ityarthaH / 'asmi' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'ahm'| akarmako dhAtuH / kiM kartum ? 'stotum' / kaM karmatApannam ? 'vAm' / katham ? 'vinA'pi' / kayA? 'buddhyA' matyA / kathaMbhUtaH ? 'vigatatrapaH' lajjArahitaH / atrAyaM hetuhetumadbhAvaH-yato'haM vigatatrapaH, atastvAM buddhyA vinA'pi stotuM samudyatamatirasmi, buddhihIno devArcanIyaM bhagavantaM kathaM stoSye iti bhAvaH / uktArthe arthAntaranyAsamAha-anyaH ko jano jalasaMsthitaM indubimbaM sahasA grahItuM icchati-vAnchati itynvyH| 'icchati' iti kriyApadam / kaH kartA? 'anyo janaH' aparo lokaH / kiM karmatApannam ? 'indubimba' candramaNDalam / kiM kartum ? 'grahItuM' lAtum / katham ? 'sahasA / kathaMbhUtaM indubimbam ? 'jalasaMsthitaM' jale pratibimbitam / kiM kRtvA ? 'bAlaM vihAya' kumAraM avyaktaM tyaktvA / bAlo hi kadAcijale prativimbitaM candramaNDalaM dRSTvA lAtuM kara prasArayati, na punarvyaktajJAnavAn puruSaH, pratibimbe chAyAmAtrasyaiva bhAvAt, kadAcidAkAzagataM candramaNDalaM devAdiprayogAd prahItuM zakyate, na punaH pratibimbagatamityanena svasya bAlavilasitatA bhagaka. stotrasyAzakyakAryatA ca uktA bhavati / atra iSeH kartujahatezca kartuvaikatvaM, tathApi vihAyevilvavantarUpo nipAto vinArthe draSTavyaH, 'balAtkAre prasahya'iti vat , tadyoge ca tato'nyatrApi dRzyata iti dvitIyA // marthAntaranyAsa-lakSaNam" vizeSasya sAmAnyena sAdhayaMvaidhAbhyAM samarthanamarthAntaranyAsaH" -zrIhemacandrasUrikRte kAvyAnuzAsane (10) Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmarastotram .. atha samAsAH pAdayoH pIThaM pAdapIThaM, vibudhaiH arcitaM pAdapIThaM yasya sa tatsaMbodhane he vibudhArcitapAdapITha! anena takSazilApuryA tathA hastinAgapure bhagavadavasthAnabhUmau bAhubalinA zreyAMsena kAritaM pIThaM sUcitam / buddhyA ityatra vinAyoge tRtIyA / sam-samyak prakAreNa udyatA matiryasya (saH), tathA vizeSeNa gatA vigatA 'nAmnazca0' (sA0 sU0 539) iti tatpuruSaH, vigatA trapA yasya sa vigatatrapaH / jale saMsthitaM jalasaMsthitam / indorbimbaM indubimba tat, karmaNi dvitIyA / grahItumityatra 'ITo grahAm' ( sA0 sU0 821 ) iti dIrghaH // iti tRtIyakAvyArthaH // 3 // He.acknowledges his audacity. Oh Lord whose foot-stool is adored by the wise (or the celestials)! (really) I have become shameless ; for, though wanting in intelligence, I make an attempt at praising Thee. Who else than a child would hasten to catch the disc of the moon reflected in water? (-3) atha jinendrastutAvanyeSAM rduSkaratAM darzayannAha vaktuM guNAn guNasamudra! zazAGkakAntAn kaste kSamaH suragurupratimo'pi buddhayA ? / kalpAntakAlapavanoddhatanakacakra ko vA tarItumalamambunidhiM bhujAbhyAm ? // 4 // gu0vi0-he guNasamudra !-sthairyagAmbhIryadhairyAdiguNaratnaratnAkara ! ko budhaste-tava zazAnukAntAna-nirmalakalAbhRtkamanIyAn zAntatAdIn guNAn vaktuM-jalpituM kSamaH samarthaH ? / kiMbhUto'pi ? buddhyA-pratibhayA suragurupratimo'pi-vAcaspatisamo'pi / atra dRSTAntaH-vA upmitau| kastaraNakalAkuzalo naro bhujAbhyAM-bAhubhyAmambunidhiM-sAgaraM tarItuM-pAraM prAptumalaM-zaktaH ? apitu na kazcidityarthaH / kiMbhUtamambunidhim ? kalpAntakAlasya pavanenoddhatAni-avinItAni durdAni uddhRtAnyUz2a calitAni vA nacakrANiyAdovRndAni yatreti smaasH| pralayamarutpreritaduSTajantujAtamityarthaH / yathA yugAntakSugdhAbdhitaraNaM duHzaMkaM tathA'rhatkIrtanaM gIrpaterapi durghaTam , tatrAhaM pravRttaH samartha ivAbhAsyAmi vidvajane, ityauddhatyam // atrApi mantraH prAk kathita eva // 1 bahuvrIhiH. 2 bahuvrIhiH. 3 bahuvrIhiH. 4 tatpuruSaH. 5 tatpuruSaH. 'duHkaraNaM' iti ga-pAThaH / 7 'kalAkamanIyAn' iti g-paatthH| 8 'zAntAdIn' iti ka-pAThaH / 9 'duHzakyaM' iti ka-pAThaH / Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAve kathA yathA kiJca - purojjayinyAM puri dAridryavasatirbhadrakaprakRtiH sumatirvaNigabhUt / sa ca kaJcana jaina - munimavandata / tasyAgre munirdezanAmitthamakRta vardhahuphalakena, tIrNacakrAprasAdataH / purA'bhUt sumatiH zrImAn, stavacintAmaNismRteH // 1 // - anu0 "o dhaNatthiyANaM kAmatthINaM ca savakAmakaro / saggApavaggasaGgama - he jiNadesio dhammo // 1 // " - AryA 6 chAyA zrImAnatuGgasUriviracitam "mma viNa na sukkha viyANahiM paraghari pANiu iMdhaNu ANahiM / khaNDahiM dalahiM karahiM viloDaNu tahavi na pAvahiM kiMcivi bhoyaNu // 2 // 1 'vAdhi bAhu0' iti ka-pAThaH / 2 chAyA--- adhamajAtiraniSTasamAgamaH priyaviyogabhayAni daridratA / apayazo'khilalokaparAbhavo bhavati pApataroH phalamIdRzam // 3 // drutavilambitam taM punna ahinA jaM gahilANavi riddhI / taM puNu pAvaha mANu jaM guNavaMtaha bhikkhaDI // 4 // " aho ! zvetAmbara maharSiNA maducito dharmopadezo datta iti matvA munivacaH zrutvA jinadharmaM prapanna dhanArthI bhaktAmarastavamadhyaiSTa / bhaktyavandhyaM trisandhyaM zazvajjapati sma / ekadA - 3 'hiu' iti ka-pAThaH / 4 chAyA dhanado dhanArthikAnAM, kAmArthinAM ca sarvakAmakaraH / svargApavargasaGgamaheturjinadezito dharmaH // 5 drutavilambita- lakSaNam - dharmeNa vihIno na sukhaM vijAnAti paragRhe pAnIyamindhanaM Anayati / khaNDayati dalayati karoti viloDanaM tathApi na prApnoti kiJcidapi bhojanam // "drutavilambitamAha nabhau bharau" 7 'lAghari riddhaDI' iti kha- pAThaH / tat puNyasyAbhijJAnaM yad grathilAnAmapi RddhiH / tat punaH pApasya mAnaM yad guNavatAM bhikSA // 13 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 bhaktAmarastotram "atthavihUNo puriso, suvaMsajAovi lahai lahuattaM / pAvai paribhavaThANaM, guNarahio dhaNuhadaMDava ||1||"-aaryaa iti vimRzya sumatirdhanArjanacikIH samudrataTapuraM gatvA potamAruroha / krameNa bohitthe'mbudhimadhyage kalpAntavAtA iva durvAtA vavuH / pUrva kAdambinItimirapaTalI prabaladAvAnaladhUmAvalIva nbhomnnddlmrautsiit| rAkSasInetrakAntakIleva vidyullatA dhanamadhye nAmAMsIt / nAvikajanazravoduHzravaM stanayitnustanitaM nirghAtapAtasamamabhUt / pItamadyA iva saagromissvitsttshcrntstimi-timinggil-paatthiin-piitth-nkr-ckr-mkr-kuurm-shishumaaraadidussttjlcrjntuvaaraashckssubhuH| talagatA api vAlukAkaNAH karmamuktA ivordhva jgmuH| jagajigrasiSurAkSasa ivonmumUrchArmimAlA / dhATIkSubhitA iva sAMyAtrikAH kAndizIkAH kolAhalaM cakruH svAbhISTadevAn sasmaruzca / nAgaraH sAgaroparyatiSThan durjana iva kApi sthiti na lebhe / sitapaTaH potavaNigmanorathavat khaNDazo'bhUt / kRtaghnasnehA iva sajjA api rajavastutruTuH / suvaMzA api potavidhvaMsarakSaNe'kSamA abhUvan / tatra kSaNe ke'pi munaya iva karmagranthimiva kUpakastambhaM cicchiduH / ke'pi kAntAGgamiva phalakaM karAbhyAM gADhaM jagRhuH / ke'pi guruvAkyamiva sAraratnAdi hRnmadhye dadhuH / atrAntare bhUtAta iva kAlajvarAta iva pApIva pota itastato bhrAntvA bhagna upakAra iva kRtaghne / sarvo'pi vastustomo'mbhodhimadhye mgnH| sumatisturya vRttaM smaran cakrezvaryanubhAvAd bAhubhyAM taTinIzaM taraMstaTe lagnaH / pratyakSIbhUya devI tasmai paJcAkSasamaM ratnapaJcakaM dadau, nagaramAnItazca / rAjamAnyo vadAnyo dhanyo dharmI dhanaM vilalAsa, kAzaprakAzayazAH sumatidRSTadharmAtizayaH paramazrAvako'bhUt // // iti dvitIyA kathA // 2 // me0 vR0-atha pUrvoktameva bhajayantareNa smrthyti-(vktumityaadi)| he guNasamudra! te-tava guNAn vaktuM kaH puruSaH kSamaH syAt ? ityanvayaH / kSamaH-samarthoM bhavet ityarthaH / 'syAt' iti kriyApadam / kaH kartAH ? 'ka' puruSaH / kiM kartum ? 'vaktuM' vAGmamAtreNa paThitum / kAn karmatApannAn ? 'guNAn' / kasya ? 'te' tava / kathaMbhUtAn tAn guNAn ? 'zazAGkakAntAn' candravanmanoharAn / kathaMbhUtaH kaH puruSaH ? 'buddhyA suragurupratimaH' bRhsptiprtivimbH| kathamapi / atrApyarthAntaraM nyasyati-vA-athavA ambunidhi bhujAbhyAM tarItuM kaH puruSaH alaM-samarthaH syAt ? chAyA arthavihInaH puruSaH, suvaMzajAto'pi labhate laghutvam / prAmoti paribhavasthAnaM, guNarahito dhanurdagDa iva // 2 lahayattaM' iti kh-paatthH| 3 meghnaadm| 'kSubdhA' iti kh-g-paatthH| kh-paatthH| 5 'parabhAvaka' iti Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam itynvyH| 'syAt' iti kriyApadam / kaH kartAH ? 'kaH' puruSaH / kathaMbhUtaH kaH ? 'alaM' samarthaH / kiM kartum ? 'tarItuM' pAraM prApnum / ke karmatApannam ? 'ambunidhi' samudram / kAbhyAm ? 'bhujAbhyAm' / kathaMbhUtaM ambunidhim ? 'kalpAntakAlapavanoddhatanakacakraM' yugAntasamayavAyunA uddhatA-atyantabhISaNA ucchalanto nakrA-matsyAH cakrAH-cakrAkArajIvavizeSA yasmin sa tathAbhUtaM, yadvA nakrANAM cakrANi-samUhA yasminnityapi yojyam / yathA samudro bhujAbhyAM tarItuM duSkarastathA tava guNA apyapAratvAd varNayituM duHzakAH, ata eva guNasamudra iti saMvodhanaM yuktamiti bhAvaH // atha samAsAH-guNAnAM samudra iva samudro guNasamudraH, tatsaMbodhanaM he guNasamudra ! karmadhArayaH upmitsmaasH| zazaH aGke-utsaGge yasya sa zazAGkaH, kaviprasiddhiriyaM, zazAGkavat kAntAH zazA kAntAstAna , madhyapadalopI smaasH|suraannaaN guruH suraguruH, suraguroH pratimeva surguruprtimH| kalpasya antaH kalpAntaH, kalpAntazcAsau kAlazca kalpAntakAlaH, kalpAntakAlasya pavanaH kalpAntakAlapavanaH, kalpAntakAlapavanena uddhatAH kalpAntakAlapavanoddhatAH, nakrAzca cakrAzca nakracakrAH, kalpAntakAlapavanoddhatA nakracakA yatra sa tam / alamityavyayaM sAmarthye / ambUni nitarAM dhIyante asminniti ambunidhistaM, 'nAmnazca0' (sA0 sU0 539) iti samAsaH / bhujAbhyAmityatra karaNe tRtIyA / pravahaNAdinA ambunidhiH sutaraH, na punarbhujAbhyAM ityatizayAlaMkAraH / tarItumityatra 'ITo grahAm' (sA0 sU0 821) iti dIrghaH // iti (caturtha)kAvyArthaH // 4 // He points out the incompetence of even others in singing the merits of God: Oh ocean of virtues! Is even he who equals Brihaspati (the preceptor of gods) in knowledge capable of enumerating Thy merits that are charming like the moon ? Who would be able to swim by means of his hands the ocean in which multitudes of crocodiles (or Nakras and Chakras) are stirred up by the hurricane blowing at the time of the destruction of the universe (Kalpanta). ? (4) atha stavakaraNapravRttau kAraNamAha so'haM tathApi tava bhaktivazAnmunIza! __ kartuM stavaM vigatazaktirapi pravRttaH / prItyA''tmavIryamavicArya mRgo mRgendra nAbhyeti kiM nijazizoH paripAlanArtham ? // 5 // 1 atizayokti-lakSaNam"vizeSavivakSayA bhedAbhedayogAyogavyatyayo'tizayoktiH" -kAvyA0 (a06). Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara stotrama gu0vi0 - he munIza ! - sakalayogIza ! tathApi tava stotrakaraNAsAmarthya satyapi soshaM kSIrakaNThakuNThaprajJo'pi stavArambhe vigatazaktirapi - kSINavalospi / DamarukamaNi - nyAyenobhayatrApi tava prayogaH / tava - bhavato bhaktivazAt - sevAgrahAt tava stavaM stutiM kartu - vidhAtuM pravRttaH kRtodyamo jAtaH / atropamAnam - mRgo- hariNa AtmavIrya - nijabalam avicArya - avicintya nijazizoH - svIyabAlasya prItyA - premNA paripAlanArtha- parirakSaNAya mRgendraM-siMhaM kiM nAbhyeti - kiM na yuddhAyAbhimukho brajati ? | apitu vrajatyeva / anauye yathA mRgaH siMhAbhigame bhagnavikramo hAsyAspadaM tathA'haM tvatstotrakaraNe iti / auddha tye tu yathA kuraGgo mRgendrAbhimukhotthAne avalospi svavAlapAlanAya vrajan zlAghAM labhate / kesariNastu mRgeNa saha yuddhaM lajjAyai / uktaM ca- 16 " mRgAriM vA mRgendraM vA, siMha vyAharatAM janaH / ' tasya dvayamapi vrIDA, krIDAdalitadantinaH // 1 // " - anu0 tathApi matimando'haM tvadbhaktipAravazyAt stavanapravRttau kRtayatnaH kRtinAM kIrtipAtraM bhaviteti vRttagarbhArthaH // 5 // me0 vR0 - athaivamazakyakAryatAM dRDhIkRtya pravRttihetumAha - ( so'hamityAdi) / he munIza ! tathApi soshaM stavaM kartuM pravRtto'smi ityanvayaH / kartari uktiH / 'yatrAnyat kriyApadaM na zrUyate tatra astirbhavantyAdiparaH prayujyata' iti nyAyAdatra ' asmi' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'saH' ' ahaM vigatatrapaH' ityAdivizeSaNaviziSTaH / kathaMbhUtaH aham ? ' pravRttaH kRtArambhaH / kim ? 'kartum' / kaM karmatApannam ? ' stavaM' stotram | "stavaH stotraM stutirnutiH" (abhi0 kA0 2, zlo0 183) iti sUrayaH / katham ? ' tathApi' / suraguruNA'pi duSkarastavane mAdRzamandadhiyaH sarvathA asamartha - tve'pi / tatra hetumAha / kasmAt hetoH ? 'bhaktivazAt' AntaraprItivalAt / kasya ? ' tava' / kathaMbhUtaH aham ? 'vigatazaktirapi' nizcitasvakIyA sAmarthyo'pi / atrAnvaye dvAvapizabdau atyantAsaGgatyadarzanena vakSyamANAM bahuzrutopahasanIyatAM prAhatuH / asamarthasyApi pravRttau hetuM sUcayannarthAntaramAha - mRgo mRgendra kiM nAbhyeti ? ityanvayaH / kartari ukti: / 'abhyeti' iti kriyApadam | sanmukhaM yAtItyarthaH / katham ? 'na', kAkA apitu abhyetyeva / kaH kartA ? 'mRgaH' hariNaH / kaM karmatApannam ? 'mRgendra' siMham | kiM kRtvA ? 'prItyA' snehena 'AtmavIryaM' svabalam ' avicArya' avimRzya | kimartham ? 'nijazizoH paripAlanArthaM' svabAlakarakSaNAya / atrArthe yathA sarvathA mRgasya sAmarthyaM nAsti tathApi sa mRgaH snehaparavazastadrakSaNAya pravartate, tathA'hamapi tvadbhaktivazAt pravRtto'smIti bhAvaH || 1 1 'Damaraka' iti ka- pAThaH / 2 'mukhotthAya' iti ka* pAThaH / Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam atha samAsAH tena prakAreNa tathA ityavyayam / bhaktervazaH bhaktivazaH, tasmAt bhaktivazAt / munInAmIzaH munIzaH, tatsaMbodhane he munIza ! / stavanaM stavaH taM stavam / vizeSeNa gatA vigatA, 'nAnnazca 0 ' (sA0 sU0 539) iti samAsaH, vigatA zaktiryasya sa vigatazaktiH / pravartate sma iti pravRttaH / Atmano vIrya AtmavIrya, tad AtmavIryam / na vicArya avicArya / mRgANAmindra iva indraH mRgendrastam / abhyetItyatra 'iN gatau' dhAtuH abhipUrvaH adAdiH / nijazcAsau zizuzca nijazizuH karmadhArayaH, tasya nijazizoH; nijasya zizuriti tatpuruSaH kauzalyAm / "nijaH punaH" (abhi0 kA0 3, zlo0 225) "AtmIyaH svaH svakIyazva" (abhi0 kA0 3, zlo0 226 ) iti hemasUrayaH / paripAlanasya arthaH- prayojanaM yasya kriyAyAM tat paripAlanArtham / kriyAvizeSaNatvAt napuMsakatvaM, ata eva IzArthamiti kirAtArjunIyAyAM kAvyavRttau ghaNTApathamadhye IzArthaM yathA tatheti kriyAvizeSaNaM, arthena nityasamAsaH sarvaliGgatA ca vAcyA iti, paripAlanAyeti paripAlanArthaM, 'tadarthArthena' (siddha0 a0 3, pA0 1, sU0 72 ) iti haimavacanAt, arthazabdena samAsastatpuruSaH // iti paJcamakAvyArthaH / / 5 / / :- He justifies his attempt. Oh master of the saints! in spite of this, being induced by devotion, I, that very man, though powerless, proceed to praise Thee. Without being conscious of its power does not (even) an antelope rush against the king of beasts (lion) in order to protect its young one, owing to the affection it cherishes for it? (5) Fa Zhan 30 atha kavirasAmarthye'pi vAcATatAhetumAha alpazrutaM zrutavatAM parihAsadhAma tvadbhaktireva mukharIkurute balAnmAm / yat kokilaH kila madhau madhuraM virauti taccArucUtakalikAnikaraikahetuH // 6 // 3 gu0vi0 - he vizvavizruta ! zrutadharavairivasitacaraNa ! tvadbhaktireva tvacchuzrUSaiva balAthaThAdatizayAt mAM-mAnatuGgAcArya mukharIkurute - abaddhamukhIkaroti vAcAlaM vidhatte ityarthaH / mAM kiMbhUtam ? alpAni - stokAni zrutAni - zAstrANi yasyeti vigrahastam / athAlpazabdo'bhAvavAcI / alpazrutamazrutamityanauddhatyam / ( granthAnaM 200 ) ata eva zrutavatAM dRSTazAstrANAM viduSAM parihAsadhAma - hAsyAspadam / atra dRSTAntadRDhatA - kileti satye / yat kokilaH - kalakaNTho madhau - vasante madhuraM - mRdukaNThaM virauti - kUjati tadahaM manye cArucUtakalikAnikaraikaheturasti / cArvyazca tAH sakaSAyarasAzcatakalikAH - sahakA1 'vAcAlatA' iti kha- pAThaH / 2 ' varasevitacaraNa' iti kha- pAThaH / 3 mukharIkaroti' iti kha- pAThaH / bha0 3 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 bhaktAmara stotram rasya vikasvaramaJjaryazca ( cArucUtakalikAH ), cArucUtakalikAnAM nikaraH - samUhaH sa cAsau ekahetuzceti karmadhArayaH / tiktasurabhisahakArasmeramaJjarIpuJja eva ekaH kAraNaM vidyate ityarthaH / auddhatye tu yathA''tramaJjarIkRtabhojanaH puMskokilo madhurakharo bhuvi manoharaH syAt / uktaM ca "utkUjantu vaTe vaTe bata bakAH kAkA varAkA api kAM kurvantu sadA ninAdapaTavaste pippale pippale | so'nyaH ko'pi rasAlapallavanavagrAsollasatpATavaH krIDatkokilakaNThakUjanakalAlIlAvilAsakramaH // 1 // " - zArdUla 0 tathA'haM stokagrantho'pi tvaduktyA stavaM kurvANaH pravINazreNI labdhavarNo bhAvIti vRttabhAvArthaH // 6 // me0 vR0 - atha bhagavadbhaktipravRttatvAdeva matkRtAvapi paNDitapravRttiheturidaM bhaviSyati ityAha(alpazrutamityAdi) / munIza ! mAM tvadbhaktireva mukharIkurute ityanvayaH / ' mukharIkurute' iti kriyApadam / vAcAla kurute ityarthaH / kA kartrI ? ' tvadbhaktiH' tavAnurAgaH kaM karmatApannam ? 'mAm' / kasmAt ? 'balAt' haThAt / kathaMbhUtaM mAm ? ' alpazrutaM' na bahuzAstrajJam / punaH kiMvi0 mAm ? 'zrutavatAM' zAstrajJAnAM 'parihAsadhAma' hAsyasthAnam / uktArthe yuktimAha - 'kila' iti satye / kokilaH yat madhau madhuraM virauti ityanvayaH / 'virauti' iti kriyApadam | jalpatItyarthaH / kaH kartA ? 'kokila' pikaH / kiM karmatApannam ? 'yat' / 'madhuraM ' priyam / kasmin ? 'madhau' vasante / yattadornityAbhisambandhAt taditi 'tatra cArucUtakalikAnika raikahetuH', 'bhavati' iti zeSaH / ' bhavati' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'cArucUtakalikAnikaraikahetuH' manohara AmramaJjarIsamUha eva ekaH - advitIyo hetuH - kAraNamityarthaH / AmramaJjarIkavalIkaraNenaiva tatkUjane mAdhuryaM bhavati iti bhAvaH / tathApi (thaiva ) mamApi stavana - pravRttau mukhya hetustvadbhaktireveti hRdayam // atha samAsAH - alpaM zrutaM yasya sa tam / prazastaM bahu zrutaM yeSAM te zrutavantasteSAm bhUni prazaMsAyAM vA matup / yaduktaM ( zrIkAtyAyanavArtikapAThe 3183 ) - "bhUmanindAprazaMsAsu, nityayoge'tizAyane / saMsarge'sti vivakSAyAM prAyo matvAdayo matAH // 1 // " -- anu0 zrutaM vidyate yeSAM te zrutavantaH teSAm / parihasanaM -parihAsaH, parihAsasya dhAma parihAsadhAma tatpuruSaH / tava bhaktistvadbhaktiH / eveti nizcaye / mukhaM vAg asyAstIti mukharaH, ' madhvAdibhyo raH (siddha0 a0 7, pA0 2, sU0 26 ) iti haimavacanAt astyarthe rapratyayaH, amukharaM mukharaM kurute. iti mukharIkurute, citrapratyayaH / cAruzcAsau cUtazca cArucUtaH, cArucUtasya kalikAH cArucUtakalikAH, Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam cArucUtakalikAnAM nikaraH cArucUtakalikAnikaraH, ekaJcAsau hetuzca ekahetuH, cArucUtakalikAnikara eva ekahetuH cArucUtakalikAni karaikahetuH, 'samAsazcAnvaye nAnnAm' (sA0 sU0 466) iti samAsaH / yadityatra dvitIyaikavacanaM, vAkyArthamAtravAcitve tu prathamA'pi sambhavati, tacchandAgre cUtasya pUrvoktaparAmarzitvena prathamA, vyAkhyAnAntareNa saptamyapIti, yattacchandAvavyayAvanavyayau ca vartete iti zrIvijayasenasUripraznottaragranthe / virautItyatra 'ru zabde' dhAtuH 'yuturustubhya IrvA urvA virauti viravIti iti rUpadvayam // iti SaSThakAvyArthaH // 6 // He mentions the reason for praying to God. It is my devotion to Thee that compels me to prattle-me, who am an object of ridicule to the scholars on account of my possessing little knowledge. That the cuckoo sings sweet songs in the spring is solely due to (the presence of) the charming bunches of mango-sprouts. (6) OM hetumuktvA stavakaraNe yo guNastamAhatvatsaMstavena bhavasantatisannibaddhaM 30 X pApaM kSaNAt kSayamupaiti zarIrabhAjAm / AkrAntalokamalinIlamazeSamAzu sUryAMzubhinnamiva zArvaramandhakAram // 7 // gu0vi0 - he sakalapAtakanAzana ! jina ! tvatsaMstavena - bhavadguNotkIrtanena zarIrabhAjAM - prANinAM bhavasantatisannibaddhaM - janmakoTisamarjitaM pApam - aSTavidhaM karma kSaNAdghaTikASaSThAMzena stokakAlAd vA kSayamupaiti - nAzamupayAti / bhagavatsvarUpadhyAnAdU dehinAM sAmyaM bhavati / sAmyAduktapApakSayo yuktaH / uktaM ca 19 " praNihanti kSaNArdhena, sAmyamAlambya karma tat / yanna hanyAnnarastI - tapasA janmakoTibhiH // 1 // " - anu0 amumevArthamupamimIte - pApaM kimiva ? andhakAramiva / yathA zArvaraM - kRSNapakSarAtrijaM temiraM sUryAMzubhinnaM - sahasrakararocirvidAritaM Azu zIghraM kSayaM gacchati yataH / kiMbhUtamandhakAram ? AkrAntalokaM - vyApta vizvaM alinIlaM - madhukarakulakRSNaM azeSaM sakalaM na tu stokam / pApavizeSaNAnyapyaucityena kAryANi / yathA duritakSayaheturjinastavaH, tathA timi - nAzahetuH sUryodaya iti / 1 'turunustubhyo'dviruktebhyo hasAdInAM caturNAmIDA' iti sArasvate (sU0 892) / Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmarastotram uktaM ca___ "raverevodayaH zlAghyaH, kimanyairudayAntaraiH / na tamAMsi na tejAMsi, yasminnabhyudite sati // 1||"-anu0 iti vRttabhAvArthaH // 7 // atra mantro'pi yathA OM hrAM hrIM hUM RSabhazAntidhRtikIrtikAntibuddhilakSmIhrIM apraticakre ! phada vicakAya(ya) svAhA / zAntyupazAntisarvakAryakarI bhava devi! aparAjite ! OM ThaH tthH| rAjakule vivAde kaTakAdiSu smaryate / etanmAhAtmye sudhanodAharaNam__ "divA'pi tamasA''kIrNAH, shresstthibhuupjinaalyaaH| dhUlIpAvaiSNavAvAsau, rajovyAptau stvsmRteH||1||"-anu0 pATalIpure pattane paramajainaH suvAsanaH sadhanaH sudhananAmA zreSThI babhUva / sa svakAritaprAsAde zrIAdidevasyArcAmAnarca / tatsampAd rAjA bhImaH zrAvako'bhUt / uktaM ca (nItizatake zlo0 19) "jADyaM dhiyo harati siJcati vAci satyaM mAnonnatiM dizati pApamapAkaroti / cetaH prasAdayati dikSu tanoti kIrti satsaGgatiH kathaya kiM na karoti puMsAm ? ||1||"-vsnt0 - anyadA tatra purodyAne vaiSNavo dhUlIpA nAma yogI AgAt / sa ca siddhakSudraceTakaH sevakIkRtapASaNDipeTakaH pATalIpurIyaM sarvajanamAcakarSa nijklyaa| tato'sau citte jaharSa kaJcana janaM papraccha ca-matsevanAya ko nAyAti nAgaraH ? / so'vadat-zvetAmbaradarzanabhaktidRDhI rAjazreSThinau nAyAtAm / dhUlIpAzceTakazaktyA jinarAjazreSThigRheSu dhUlIvRSTimakarot / prAtaH zreSThI pAMsupatipAtena prasRtaM tamo dRSTvA bhaktAmarastavasaptamavRttaguNanAvasare prakaTIcakre cakrezvarIm / sA cAhecchAsanaprabhAvanAcikIH sudhanavacasA jinabhUpazreSThigRhagatAM dhUliM nirasya vaiSNavamandire dhUlIpAsthAne ca pAMsupUramakSipat / kimapi nAsphurad yoginaH / phAlabhraSTadvIpIva vilakSaH sthitH| uktaM ca- "tAvad garjanti mAtaGgA, vane mdbhraalsaaH| lIlolAlitalAGgAlo, yAvannAyAti kesarI ||1||"-anu0 ..., 'athAnyadA tatpuro0' iti g-paatthH| 2 'dhUlIpanAmA' iti g-paatthH| 3 'phala0' iti g-paatthH| 4 'lAsitaM' iti kh-paatthH| Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 zrImAnatuGgasUriviracitam - dhUlIpA devItarjitaH zreSThiceSTitaM jJAtvA kathamapi zreSThinaH caraNe zaraNamasarat / zreSThI rAjasthAnamAnayat tam / tato dhUlIpA viditasarvodantaH sudhanAdu dharma suzrAva / yathA "hiMsA tyAjyA narakapadavI saMtyamAbhASaNIyaM steyaM heyaM surataviratiH srvsnggaannivRttiH| jaino dharmo yadi na rucitaH pApapaGkAvRtebhyaH sarpirduSTaM kimalamiyatA yat pramehI na bhute ||1||"-srgdhraa "deveSu vItarAgAd, devo vratiSu vratI ca nirgranthAt / dharmazca kSAntikRpA-dharmAdastyuttamo nAnyaH ||2||"-aaryaa iti dharma zrutvA samyak samyaktvadharo'bhUt, zreSThinaM ca gurumiva mene / devyA dhUlirupazamitA / sUryAzusadRzaM jinazAsanapratApaM vyatistarat (?) sudhanaH / devAdhidevaM dRSTvA tuSTAva dhuuliipaaH| jinendracandrapraNipAtalAlasaM ___ mayA ziro'nyasya na nAma namyate / gajendragallasthalapAnalampaTaM zunImukhe nAlikulaM nilIyate ||1||-vNshsthm iti sarvo'pi jano bhaktAmarastavamadhyagISTa, gariSThagarimamandiraM zreSThI jaatH|| // iti tRtIyakathA // 3 // me0 vR0-atha pravRttihetumAkhyAya sarvajanadivyatAhetumAha-( tvatsaMstavenetyAdi ) / he munIza ! tvatsaMstavena pApaM kSaNAt kSayaM upaiti ityanvayaH / 'upaiti' iti kriyApadam / kiM kartR ? 'pApa' kalmaSam / kaM karmatApannam ? 'kSayaM pralayaM vinAzamitiyAvat / keSAm ? 'zarIrabhAjAM' prANinAm / kasmAt ? 'kSaNAt' ghaTikASaSThAMzAt / kena ? 'tvatsaMstavena' / karaNe tRtIyA / kiMvi0 pApam ? 'bhava(santati)sannibaddhaM' janmazreNisaJcitam / atibahulamityarthaH / atra dRSTAntamAha-kimiva ? andhakAra. miva / iva-yathA / andhakAra kSaNAt kSayaM upaiti itynvyH| 'upaiti' iti kriyApadam / kiM kartR ? andhkaarm'| kiM karmatApannam ? 'kssym'| kiMvi0 ? 'zAvara' rAtrisambhUtam / punaH kiM. 1 'AkrAntalokaM' vyAptavizvam / punaH kiM0 ? alinIlaM' bhramarakRSNam / "kAlo nIlo'sitaH zitiH" (abhi0 kA06, zlo0 33) iti hemasUrayaH / punaH kiMvi0 ? 'azeSa' samastam / punaH kiMvi0 1 'sUryAzubhinnaM' AdityakiraNavidIrNam / katham ? 'Azu' zIghram // , 'zaraNe' iti ka-pAThaH / 2 'nAnRNaM bhA0' ityapi pAThaH / 3 kimidamiyatA iti kha-pAThaH / vaMzastha-lakSaNam "jatau tu vaMzasthamudIritaM jarau" - Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara stotram / 1 samAsAzca - tava saMstavaH tvatsaMstavaH SaSThItatpuruSaH / yuSmacchabdasya ' tvanmadekatve 0' (sA0 sU0 330) iti tvadAdezaH / bhavAnAM santatiH bhavasantatiH, bhavasantatyA saMnibaddhaM bhavasantatisaMnibaddham / upaiti ityatra iNedhivarjanAnnopasargAkAralopaH / zarIraM bhajantIti zarIrabhAjasteSAM 'bhajAM viNU ' (sA0 sU0 1232) iti viNU pratyayaH / AkrAnto loko yena tat AkrAntalokam / alivannIlaM alinIlaM, madhyalopI samAsaH / na vidyate zeSo yatra tat azeSam / sUryasya aMzavaH sUryAzavaH, sUryAzubhirbhinnaM sUryAMzubhinnam / zarvaryAM sambhUtaM zArvaraM 'tatra kRtalabdhakrItasaMbhUte' (a0 6, pA03, sU0 94) iti siddhahemasUtrAdaN, zarvaryAM bhavaM zArvaramiti kauzalyAM; 'varSAkAlebhyaH' (siddha0 a0 6, pA0 3, sU0 80) iti haimasUtreNa, tathA 'kAlATThaJ' (a0 4, pA0 3, sU0 11) iti pANinIyasUtreNa kathamiha ThaJ pratyayo neti na cintyaM, arthavizeSatvAt, 'naizo mArga : saviturudaye sUcyate kAminInA' mitI va zAradaM pArvaNaH zarvarIsAra ityAdi mahAkaviprayogAcca, siddhAntakaumudyAM tu - 'zArvarasya tamaso niSiddhaye ' iti kAlidAsaH, 'anuditauSasarAga' iti bhAraviH, samAnakAlInaM prAkAlInaM ityAdi ca, 'apabhraMzA evaite' iti prAmANikAH ityuktaM, zarvaryA idaM zArvaramiti kazcit / andhaM karotItyandhakAraH, puMnapuMsakaH / yathA sUryodite timirakSayastathA tvatsaMstavanAt pApakSayaH, na ca atrApasiddhAntaH, arhadvarNasaMjvalanasya bhAvastavatvena bhagavatyAdyAgame'pi mahAphalatvena uktatvAt, 'pUjAkoTisamaM stotraM iti loke'pi siddhatvAcceti, tad vicintya yathAzaktyA'tra pravartanIyamevetyAzayaH // iti saptamakAvyArthaH // 7 // 22 He points out the advantages of praising God. The sins of the embodied souls accumulated within a series of births are instantaneously annihilated by praising Thee, as is the case with the jet-black nocturnal darkness pervading the universe, when pierced by the rays of the sun. (7) 30 32 Fa stavArambhasAmarthyaM dRDhayannAha Ai matveti nAtha ! tava saMstavanaM mayedamArabhyate tanudhiyA'pi tava prabhAvAt / ceto hariSyati satAM nalinIdaleSu muktAphaladyutimupaiti nanUdabinduH // 8 // gu0 vi0 - he vizvavighnapramAtha ! nAtha ! pUrvoktayuktyA stavakaraNaM duSkaraM sarvapApaharaM ceti matvA - avadhya mayA bhaktiparavazena tanudhiyA'pi svalpamatinA'pi idaM - pratyakSaM bhaNyamAnaM tava saMstavanaM bhavataH stotraM kartumiti zeSaH, Arabhyate-karaNAyodyamyate / idaM castarvanaM matkRtamapi tava prabhAvAt bhavato'nubhAvAt satAM - sajjanAnAM viduSAM ceto hariSyati - mano hariSyati, na tu durjanAnAm / santa evAnyaguNagrahaNe lampaTAH / uktaM ca1 ' stavanaka0' iti ka-pAThaH / 2 ' vanamakRta' iti ka- kha- pAThaH / Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 zrImAnatuGgasUriviracitam . 23 "manasi vacasi kAye puNyapIyUSapUrNA stribhuvanamupakArazreNibhiH prINayantaH / paraguNaparamANUn parvatIkRtya nityaM nijahRdi vikasantaH santi santaH kiyantaH ? ||1||"-maalinii na tu khalAH / uktaM ca "sIsaM dhuNiyaM hiyayaM camakkiyaM pulaiyaM ca aMgehiM / / tahavi hu khalassa vANI, paraguNagahaNe na nIsariA // " nanu nizcaye udavinduH-vAricchaTA nalinIdaleSu-kamalinIpatreSu muktAphaladyuti-mauktikacchAyAM upaiti-upAgacchati / atra 'udakasyodaH0' (pA0 a0 6, pA0 3, sU0 57 ) iti nipAtaH / atra tava prabhAvAt satAM manoharaM stavanamityukte stavasyA''samApteH kartuH zroturadhyetuzca zreyaHsUcanaM nirvighnatAkathanaM ca / yaduktaM ca "zreyAMsi bahavighnAni, bhavanti mahatAmapi / azreyasi pravRttAnAM, kvApi yAnti vinAyakAH // 1||"-anu0 iti / yathA padminIpatrasthajalabindurmuktAcchAyAM dhatte tathA tava prabhAvaguNAzrayaNAt stavo'pi vidvaccittAnandanaM kato / iti vRttagarbhArthaH // 8 // me0 vR0-atha pApakSayArthinAM svata evAsyopAdeyatA bhvissytiityaah--(mtvetyaadi.)| he nAtha ! mayA idaM vakSyamANaM tvatsaMstavanaM Arabhyate-prArambhakriyAviSayIkriyate ityanvayaH / karmaNi uktiH / 'Arabhyate' iti kriyApadam / kena kA ? 'mayA' / kiM karmatApannam ? 'saMstavanaM' stotram / kiMviziSTaM saMstavanam ? 'idaM' buddhistham / kiMviziSTena mayA ? 'tanudhiyA' svalpabuddhyA / kiM kRtvA ? 'iti matvA' evaM jJAtvA / itIti ghaNTAlAlAnyAyena idamiti padasya ubhayatra sambandhAt idaM saMstavanaM satAM ceto hariSyati-AkSepsyati vazaM neSyatItiyAvat ityanvayaH / 'hariSyati' iti kriyApadam / kiM kartR ? 'saMstavanam' / kiM karmatApannam ? 'cetH'| keSAm ? 'satAm' / kasmAt ? 'prabhAvAt / kasya ? 'tv'| nanu-nizcitam udabinduH muktAphaladyuti upaiti (itynvyH)| (upaiti') iti kriyApadam / kaH kartA ? 'udabinduH' jalakaNaH / kAM karmatApannAm ? 'muktAphaladyuti' mauktikakAntim / keSu? 'nalinIdaleSu' kamalinIpatreSu / AdhAraprabhAvAdatAdRzaM vastvapi paramazobhAM prApnoti / yaduktaM mAlinI-lakSaNam nanamayayayuteyaM mAlinI bhogilokai" 2 chAyA zIrSa dhutaM hRdayaM, camatkRtaM pulakitaM cAGgaH / tathApi tu khalasya vANI, paraguNagrahaNe na nissRtA // 3 tahaviha paraguNagahaNe khalassa vANI na nIrasiA' iti kh-paatthH| Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmarastotram "saMtaptAyasi saMsthitasya payaso nAmApi na jJAyate muktAkAratayA tadeva nalinIpatrasthitaM rAjate / svAtau sAgarazuktisampuTagataM tajjAyate moktikaM prAyeNAdhamamadhyamottamaguNaH saMvAsato jAyate // 1||"-shaarduul. samAsA yathA-mananaM pUrva matvA 'mana jJAne' dhAtuH ktvA pratyayaH 'lopastvanudAttatanAm' (sA0 sU0 886) iti nalopaH, 'hasvasya piti kRti tum' (sA0 sU0 1246) / saMstUyate aneneti sNstvnm| tanurdhIryasya sa tanudhIstena tnudhiyaa| nalinyA dalAni nalinIdalAni teSu / AdhAre saptamI / bahuvacanaM tu atyantazobhAsambhAravyAkam / muktA eva phalaM muktAphalaM, tasya dhutiH muktAphaladyutistAm / udakasya binduH udabinduH, 'sahAdeH sAdiH' ( sA0 sU0 506) iti tena uda ityAdezaH / "vindau pRSatpRSatavigruSaH" (abhi0 kA0 4, zlo0 155) iti hemasUrayaH // iti assttmkaavyaarthH|| 8 // He gains confidence in composing the hymn. Having thus thought over, oh Lord, I, though poor in intelligence commence ( composing) this hymn of Thine. Owing to Thy prowess, this ( humble) work of mine will surely attract the attention of the good; ( for, even ) a drop of water. shines like a pearl, when resting on a leaf of a lotus-plant. ( 8 ) atha sarvajJanAmagrahaNameva vighnaharamAha AstAM tava stavanamastasamastadoSaM tvatsaMkathA'pi jagatAM duritAni hanti / dUre sahasrakiraNaH kurute prabhaiva padmAkareSu jalajAni vikAsabhAji // 9 // gu0 vi0 he aSTAdazadoSanirnAzana ! astasamastadoSa-nirmUlitanikhiladUSaNaM tava stavanaM-guNarahasyotkIrtanaM AstAM-tiSThatu dUre / stavamahimA mahIyAn vartate / tvatsaMkathAspi-tvatsambandhI saMlApo'pi-tvadviSayiNI pUrvabhavasambaddhanAmavArtA'pi jagatAM-lokAnAM duritAni-pApAni vighnAni vA hanti / uktaM ca (vanditAsUtre, gA0 46) "cirasaMciyapAvapaNA-saNIi bhvsyshssmhnniie|| cauvIsajiNaviNiggaya-kahAi voliMtu me diahA ||1||"-aaryaa 1 chAyA cirasaJcitapApapraNAzinyA bhavazatasahasramathinyA / catuvizatijinavinirgata-kathayA vyativrajantu mama divsaaH|| Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam 24 aupamye yathA-- sahasrakiraNaH - sUryo dUre tiSThatu, pramaina- aruNacchAmaina padmAkareSu prastu jalajAni-mukularUpakamalAni vikAzabhAJji - smerANi kurute / yadA sUryodayAt pUrvapravartinI prabhAtaprabhA padmavikAzinI syAt, tadA sUryasya kimucyate ? / lakSA bhagavadguNotkIrtanaM stavanamAhAtmyaM na kazcid vaktumalam / jinanAmagrahaNasaMkathaiva sarvavuritanAzinItivRttArthaH // 9 // atra mantro yathA OM hrIM zrIcakrezvarI (ri?) mama rakSAM kuru kuru svAhA, sarvarakSAkarI bhagavatI kezavavat / " nirAkRtya hariM mArge, kezavo yAti saMstavAt / pRSThe kRtvA tato devyA, rasakUpAd bahiH kRtaH // 1 // - anu0 bhillATI tRSaM kSitvA, vane ca jalayogataH / duritAni kSayaM jagmu zvakArAhni jinAlayam // 2 // " -yugmam vasantapure kezavo nAma nirdhano vaNik vasati sma / so'nyadA jainagurudezanAmazrauSIt "dharmo maGgalamuttamaM narasurazrIbhuktimuktiprado dharmaH pAti piteva vatsalatayA mAteva puSNAti ca / dharmaH sadguNasaGgrahe gururiva svAmIva rAjyaprado dharmaH snihyati bandhuvad dizati vA kalpadruvad bAJchittam // 1 // " - zAI 0 kiJca "kaeNllANakoDijaNaNI, duraMtaduriAricammaniThThavaNI / saMsAra jalahitaraNI, ikkucciya hoi jIvadayA // 2 // " - AryA iti zrutvA hiMsAvirativratamagrahIt / bhaktAmara stavamapAThIt / kezavo dhanaM vinA sarva jAtyAdikamanartha mene / uktaM ca sarve guNAH kAJcanamAzrayanti // 1 // " - upajAtiH ato dhanArjanacikIrdezAntaramasarat / mArge gacchan sArthAd bhraSTaH paJcavadanena ruddhaH pratavamasmAt / siMho'nazyat / tataH kenacit kApAlinA vipratArtha dhanAzayA rasa1 'aupamyaM yathA' iti ka- pAThaH / 2 '0 guNakIrtanaM' iti ma-pAThaH / 3 'mano'yam' iti ka-pAThaH / 4 chAya "yasyAsti vittaM sa naraH kulInaH sa paNDitaH sa zrutavAn guNajJaH / sa eva vaktA sa ca darzanIyaH bha0 4 5 upajAti -kakSaNam - kalyANakoTijanamI, durantaduritArivarganiSThApanI / saMsArajaladhitaraNI, ekaiva bhavati jIvadanA // ""svAdindravajrA yadi tau jagau ma, upendravajrA jatajAstato gau / anantarodIrita lakSmabhAjI, pAdau yadIyAdupajAtayastAH // " Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmarastotram kUpikAM prveshitH| yogI taddattaM rasabhRtaM tumba jagrAha / kezavaH sarajuradho muktaH kathamapi kUpamekhalAyAM sthitaH stavaM sasmAra / cakrAdevyA pRSThe kRtvA nisskaasitH| 'niHsvasya ratnASTakaM vitIrNam / sArthena sAkaM vrajan kAntAre samutthitAM bhilladhATI nirghATayAmAsa stavasma: raNAt / ekAkine nirjale vane bhramate tRSitAyASTamanavamavRttaguNanaprAnte devyodakaM dattam / evaM sarvANi kaSTAni hatvA puraM prApa / uktaM ca "vane raNe zatrujalAgnimadhye ___ mahArNave parvatamastake vaa| suptaM pramattaM viSamasthitaM vA __rakSanti puNyAni purAkRtAni ||1||"-upjaatiH ratnASTakena zrIrjAtA / cakrezvarIpAAllokacamatkArakRte ekadinena jainaprAsAdaM kArayAmAsa / kezavazciraM sukhamabhunak, dharmamArAdhayAmAsa // ||iti caturthI kathA // 4 // me0 vR0-atha saMstavanasya atizayAlumAhAtmyamAha-(AstAM tavetyAdi) ___ he nAtha ! tava stavanaM dUre AstAM ityanvayaH / 'AstAm' iti kriyApadam / tiSThatvityarthaH / kiM kartR ? 'stavanam' / kasya? 'tava' bhavataH / kasmin ? 'dUre' dUrasthale, stavanasyAdhikamahimatvAt / kintu tvatsaMkathA'pi tvatpUrvabhavAdimUlaprathamAnuyogAgamo'pi-tvadvArtA'pi vA jagatAm-AdhAre AdheyopacArAt jagannivAsilokAnAM duritAni-pApAni hanti iti vAkyam / 'hanti' iti kriyApadam / kA kI ? 'tvatsaMkathA' / kAni karmatApannAni ? 'duritAni' / _ "athA'zubham / duSkRtaM duritaM pApa-menaH pApmA ca pAtakam // kilbiSaM kaluSaM kiNvaM, kalmaSaM vRjinaM tamaH / aMhaH kalkama, paGkaH"-(abhi0 kA0 6, zlo0 16,17) iti hemasUrayaH / kiMvi0 stavanam ? 'astasamastadoSa' nirastasarvadUSaNam / atra dRSTAntamAhasahasrakiraNo dUre AstAm / 'AstAm' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'sahasrakiraNaH sUryaH / kintu prabhaiva-prabhAtakAntireva padmAkareSu-taDAgeSu jalajAni-padmAni vikAzayati-vikAzIkurute iti kriyAsambandhaH / 'kurute' iti kriyApadam / kA karjI ? 'prabhA' / kAni karmatApannAni ? 'jalajAni' / kathaMbhUtAni ? 'vikAzabhAji' vikakharANi // samAsAzca-samastAzca te doSAzca samastadoSAH, astAH samastadoSA yena tad astasamastadoSam / tava saMkathA tvtsNkthaa| sahasraM kiraNA yasya sa shsrkirnnH| padmAnAM AkarAH padmAkarAH, teSu padmAkareSu / jale jAtAni jalajAni, DapratyayaH / vikAzaM bhajantIti vikAzabhAji // iti navamakAvyArthaH // 9 // , nirdhnsy| 2 'ekadine jaina0' iti kha-pAThaH / Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam He mentions the prowess of God's narration. Let Thy psalm which has destroyed all faults be out of consideration, since even the narration of Thy life annihilates the sins of the universe. Leave aside the case of the Sun, when (even ) its light alone opens the lotuses lying in the lakes. ( 9 ) AI Hong X atha jinastutisevA phalamAha - ( graM0 300 ) nAtyadbhutaM bhuvanabhUSaNabhUta ! nAtha ! bhUtairguNairbhuvi bhavantamabhiSTuvantaH / tulyA bhavanti bhavato nanu tena kiM vA bhUtyAzritaM ya iha nAtmasamaM karoti // 10 // gu0vi0 - he bhuvanabhUSaNabhUta ! bhUtazabda upamAvAcI, he vizvamaNDanasamAna ! nAtha ! -prabho ! bhUtaiH-jAtaiH- vidyamAnairguNairbhuvi - pRthivyAM bhavantaM - tvAmabhiSTuvantaH - stuvanto janA bhavataH - tava tulyAH - samA bhavanti etannAtyadbhutaM nAticitram / atra vyaMtirekamAha - nanu - nizcitaM vA athavA tena svAminA kiM kAryaM kiM prayojanam ? iha bhave janamadhye vA yaH svAmI AzritaM - sevakaM bhUtyA - RjyA AtmasamaM - nijatulyaM na karoti-na vidhatte / ahamapi tIrthakaraM stuvan jinadhyAnaikatAnamAnasatvena tIrthakRgotrArjako bhaviteti kaverAzayaH // atrAmnAyaH zrIRSabhaprabhuH tryazItipUrvalakSaNAni gArhasthye'sthAt / putrazataM dezazatarAjye nyadhAt / vinItApure jyeSThataM bharataM nyayuGkta / virakto bhogAnnAbhuGka / yAcakebhyaH sAMvatsarikadAnaM prAdatta / caturbhI rAjanyakSatriyasahasraiH satrA vratamAdatta / zakrAbhyarthanayA cAturmuSTikaM locamakarot / kaccha mahAkacchAdayastathaivAkArSuH / maunI cAvanIM vijahAra / zuddhabhikSAnabhijJo jano'zanaM na vitatAra / prabhoH puraH kanaka- kirITa- kaTaka kanyA -karikizora- kambala - kauzeyAdi dadhuste, teSvakalpyatayA bhagavAn na kimapi jagrAha / tUSNIka eva pratijJAmuvAha / kSudhitAH kacchAdayo vimRzya svardhunItIre kandaphalAzanAstrapAbharAdakRtagrahagamanA vardhitAsaMskRtAlakatvAjjaTilAstApasA abhUvan // itazca namivinamI rAjaputrau kAryavazAd dUradezaM prAptAvAyAtau, kacchamahAkacchayonijapitroramilatAm, sarva vRttAntamalabhetAm / tAvApRcchya bharate'vahIlanAM dhRtvA zrIma 1'0SaNa ! bhUtanAtha !' ityapi padacchedaH samIcInaH / reka-lakSaNam---- "utkarSApakarSahetvoH sAbhyasya coktAvanuktau copameyasyAdhikyaM vyatirekaH " - kAvyA0 (a0 6) 27 3 paTTakUlAdi / 4 'kimapi na jagrAha' iti kha- pAThaH / Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 bhaktAmara stotram dAdIzaM svAminaM sevAyai samaga'sAtAm / nizitanistriMzadharau yatra svAmI kramau nyavIvizat tato bhuvaH kaNTakAdyudadharatAM daMzamazakAdikamarakSatAm / prAtaH svAmipArzvabhuvaM pramA nalinIdalAnItanI reNAbhyaSiJcatAm / bakulakamalapATalAdikusumaprakaraM vistArya caraNAvabhyasmadvAJchitado bhavetyuktvA namo'kAm / ubhayapArzvayorasidharau tIrthanAthamaseviSAtAm / evaM madhyaMdine sandhyAyAmapi vanditvA kAmitamayAcatAm / itthaM jaGgamaM tIrtha samAzrayatornamivinamyorgataH kiyAn kAlaH // ekadA gharaNendrazcalitAsanaH svAminaM ninaMsiSurait / namaskRto bhAvasAraM bhagavAn stutazca tAvapazyat / kau yuvAM kimartha paramagurusevAyai lagnAvityapRcchat / tAvUcatuH - bho mahAzaya ! kaccha mahAkaccha sutau namivinamI kSatriyAvAvAm / rAjyArthaM nAthaM sevitumA - rabhAvahi / pAtAlendro'vadat- nirIho nirmamo muktasarvasaGgo bhagavAn kiM vitariSyati ? nirdhanAt kA dhanaprAptiH ? / na ca kasmai ruSyati na tuSyati nIrAgatvAdasau / bharataM bhajata / sa sakAJcanastuSTaye rAjyAMzaM yuvAbhyAM dAsyati / tau smAhatuH - zRNu bho ! svAmI yAdRk tvayoktastAdRgastu / AvAbhyAM vAJchitAyAsAvAzritaH, saphalo bhavatu mA bhavatu vA, bharata na sevAvahai / kalpavRkSaM muktvA kaH karkandhUM svIkurute ? kAJcanaM tyaktvA ka aura mAdatte ? cintAmaNi hitvA kaH karkarakaM granthau badhnAti ? ratnAkaraM vihAya ko lavaNAkaraM zrayate ? iti jAnIhi / ihAmutrAvayoH svAmyayameva / phaNIndrastayoradvitIyAM bhaktiM matvA zrIRSabharUpaM vikRtyASTacatvAriMzat sahasrANi mantrAnagadat / rohiNIpramukhAH sAmnAyA devyaH pratyakSIkRtya dattAstena vaitADhye dakSiNottara zreNI paJcAzatpaSTipurasthApanA kRtA khecaratAmagAtA tau / dharaNendraH sarvA sthitiM kRtvA nAganikAyamagamat / tatsambandhinaH svajanAH sarve vidyAdharatAM prApuH / tau vimAnayAnasamAnazrIprauDhau navyadivyavimAnArUDhau bharatabhUpAyAtmAnaM darzayitvA dakSiNazreNI rathanUpuracakravAlapure zrInamiH, uttarazreNau gaMganavallabhapure vinamizca rAjyamakurutAm / nirupamabhogairbahukAlaM nirgamayya vidyAdharendrapadaM svaputrAbhyAM dattvA gRhItavratau koTIdvayena munInAM sahitau zrIzatruJjaye zrI nAbheyajinalabdhaM siddhipadaM prApatuH / ityAzritaM svatulyaM kurvate prabhavaH // iti vRttArthaH // 10 // 1 1 meM0 vR0 - atha stavanasya rekhAprAptaM mahimAnamAha - ( nAtyadbhutamityAdi ) bhuvanabhUSaNa ! he bhUtanAtha ! janA bhuvi bhavataH tulyA bhavantItyanvayaH / ' bhavanti' iti kriyApadam / ke kartAraH ? 'janA:' / kathaMbhUtAH ? 'tulyAH samAnAH / kaMsya ? 'bhavataH ' / 'tulyArthaistRtIyASaSThayA~' (siddha0a0 2, pA0 2, sU0 116) iti SaSThI / kiM kurvataH ? 'abhiSTuvantaH ' stavaM kurvantaH / kaM karmatApannam ? 'bhavantaM' tvAm / kaiH karaNabhUtaiH ? 'guNaiH' audAryAdibhiH / kiM vi0 ? 'bhUtaiH' sadrUpaiH / `krasyAm ? 'bhuvi' pRthivyAm / he bhuvanabhUSaNa ! - he jaganmaNDana ! tat-tulyabhavanaM, nAtyadbhutaM - na atyAzcarya, tava stavanamAhAtmyAt tvadrUpA bhavantIti bhAvaH / atra vyatirekamAha - nanu - nizcitaM vA tena svAminA 1 'kAnyuda' iti kha- pAThaH / 2 badarIm / 3 pitalam / 1 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam 29 1 kiM syAt ityanvayaH / 'sthAt' iti kriyApadam / kiM kartR ? 'kiM' kAryam / kena ? 'tena' svAminA / Azriteneti zeSaH / AkSepoktyA na kimapi ityarthaH / tena kena ? yaH svAmI AzritaM - sevakaM bhUtyA- sampadA - AtmasamaM na karotItyanvayaH / 'karoti' iti kriyApadam / katham ? 'na' / kaH kartA ? 'yaH' svAmI / kaM -karmatApannam ? 'Azritam' / kiMviziSTam ? 'AtmasamaM' svatulyam / kayA ? 'bhUtyA' / kecit tu pUrvAnvaye he bhuvanabhUSaNabhUta! he nAtha ! ityAmantraNAbhyAmanvayaM kurvanti, tatra bhUtazabda upamArthe vAcyaH // samAsA yathA-- ati - atyantaM - atikrAntaM adbhutaM atyadbhutam / 'atiratikrame ' iti siddhama (a0 3, pA0 1, sU0 45 ) sUtrAt tatpuruSasamAsaH / bhuvanasya bhUSaNaM bhuvanabhUSaNaM, tatsambodhanaM kriyate haiM bhuvanabhUSaNa ! | bhUtAnAM nAthaH bhUtanAthaH, tatsambodhanaM he bhUtanAtha ! / prANinAM pAlakatvAt AtmanaH samaH AtmasamastaM Atmasamam // iti dazamakAvyArthaH // 10 // He declares the fruit of praising God. Oh Lord! oh ornament to the universe! It is not a matter of great surprise that those who praise Thee on this earth by singing Thy really existing merits attain Thy status ( become Thy equals). Or else what is the use of him (that lord) who does not raise his devotee to the same level of prosperity where he is ?-10 Fa atha jinadarzanaphalamAha - AI Ai dRSTA bhavantamanimeSavilokanIyaM nAnyatra toSamupayAti janasya cakSuH / pItvA payaH zazikaradyuti dugdhasindhoH kSAraM jalaM jalanidhe rasituM ka icchet ? // 11 // gu0vi0-he prasannarUpasvarUpa ! abhibheSeNa-nirnimeSeNa vilokyate-dRzyata ityanimeSavilokanIyataM bhavantaM tvAM dRSTvA vIkSya janasya-draSTurbhavyasya cakSuH- netraM anyatra - devAntare ma toSa- cittAnandamupayAti - upaiti umAsvAtivAcakavat / so'dRSTapUrvA jinamUrti dRSTvA stutiM paThitavAn "vapureva tavAcaSTe, bhagavan ! vItarAgatAm / na hi korasaMsthenau, tarurbhavati zAdvalaH // 1 // " - anu0 tatosnyatra zivAdau virakto jinadharmadarzanAsakto'bhUdumAkhAtirdvijasUnurAttavrataH sUripadamApa / kramAt pUrvagatavettA vAcako'bhUt // cakSuriti jAtAvekavacanam / dhyA* nino bhavanmudrAsvarUpAvabodhArthaM sthirIbhUya nirnimeSadRzastvAM pazyanto'parasukheSvaruciM 1 AkSepa-lakSaNam - "vivakSitasya niSedha ivopamAnasyAkSepazcAkSepaH" - kAvyA0 (a0 6) Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .30 bhaktAmarastotram ddhtiityrthH| atropamA-kaH puruSo dugdhasindhoH-kSIrasamudrasya payo-dugdhaM pItvA jalanidheH-lavaNAmbhodheH kSAraM-kaTukaM jalaM rasituM-svAdituM-pAtumicchet ? apitu na ko'pi / dugdhasindhoH payaH kiMbhUtam ? zazinaH karastadvad dyutiryasyeti zazikaradyuti-candrakaranimalam / tIrthakRdrUpadarzanaM kSIrasAgarapayaHpAnasamaM, aparadevarUpadarzanaM kSArasamudrodakasvAdasamAnamiti vRttabhAvArthaH // 11 // mantrazcAyam OM hrAM arahatANaM siddhANaM sUrINaM uvajjhAyANaM sAhUNaM mama RddhiM vRddhiM samIhitaM kuru kuru svaahaa| zucinA prAtaHsandhyAyAM vAra 32 smaraNAt sarvasiddhiH kapardikavat kAmadhenoH kAmitApti: "kapardI nandinIM dhenu-madhoka dvAtriMzataM dinAn / / tatkSIraM svarNalakSANi, prAnte bhUpaM nyamantrayat ||1||"-anu0 zrIaNahillaMpattane caulukyavaMzyakumArapAladevo rAjA, bhopalA nAma rAjJI, vAgbhaTo mahAmantrI / zrIhemacandrasUrigurudezanAkarNanAt rAjA paramArhato'jani / itazca tatra puri kapardI nAma durgato vnnigbhuut| sa ca bhaktAmarastavaM papATha varNamAtrAzuddhamekamanA upavaiNavaM guNayati sma / ekadA tasyaikAdazavRttaM dhyAyataH zrIyugAdIzayakSiNI sAkSAdbhUtA arthArthine varamadAt-nandinI kAmagavIrUpeNa sAyaM tvanmandire sametA'smyaham / tvayA korakumbhe dugdhaM suvarNa bhavitetyuvAca tathA cakAra ca / yAvadekatriMzad ghaTAH svarNapUrNA jAtA devImutkalApanAya samait / kapardI jajalpa-devi ! bhUri bhUri dAnenAnugRhIto'haM bhavatyA, paramekadinaM dhenurUpeNAgantavyaM yathA tatkSIraM kSaireyIM kRtvA rAjAdikaM bhojyaami| iti pratipannaM, tat cakrayA kRtaM ca / dvAtriMzadaharante sAntaHpuraparIvAraM nRpaM nyamantrayat / zrIhemAcAryAzca paadaavdhaaritaaH(1)| azanasAmagrI na kA'pi / rAjAdInAmAsanAni pradattAni / kapardI ghaTaM prmaannbhRtmaanaissiit| yathAruci pariveSayAmAsa / gurUMzca pUrNa pratyalAbhayat / rAjAdayaH surasaM surabhi sudhAsamamAkaNThaM paramAnnaM bubhujire yat pUrva nAbhuJjan / nAtruTat bhojanAnte ekatriMzad' hATakaghaTA drshitaaH| tena vismitAnAM teSAM puraH stavamahimA prakAzitaH / straM svaM svecchaM bhukSveti rAjJoktam / gurunRpavAgbhaTAdayo'pi raJjitAH kapardinaM tuSTuvuH / sa bhaktAmarastavaprabhAvaM varNayAmAsa / ciraM vibhavasukhasahito jinadharma prabhAvayAmAsa // // iti paJcamI kathA // 5 // me0vR0-atha AstAM stavanaM, kintu tvadarzanamapi manoharamityAha-(dRSTvetyAdi) __ he nAtha ! janasya cakSuH anyatra toSaM na upayAtItyanvayaH / 'upayAti' iti kriyApadam / kiM kartR ? 'cakSuH' / kasya ? 'jnsy'| kaM karmatApannam ? 'to' santoSa tRptimityarthaH / kutra ? 'anyatra' anyasthAne / katham ? 'na' / kiM kRtvA ? 'bhavantaM dRSTvA' (tvAM) vilokya / tvadarzanAllabdharasaM jananayanaM nArthAntareSu 1 'dugdhaM jalaM pItvA' iti k-kh-paatthH| 2 'purapattane' iti kh-paatthH| 3 saveNuvAdyam / Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam 3.1. ratiM labhate iti bhAvaH / kiMvi0 bhavantam ? ' animeSavilokanIyaM' nimeSo-netramIlanaM tadabhAvaH animeSastena vilokayituM yogyastam / darzane nimeSasyApyantarAye mahadvairasyAd tatphullanetratayA janaikSaNIya iti bhAvaH, yadvA animeSAH - devAsteSAmapyatizAyirUpatvAd vIkSaNayogyaH, ata eva tvAM dRSTvA nAnyatra cakSurvizrAmyati / arthAntaranyAsamAha - dugdhasindhoH payaH pItvA jalanidheH kSAraM jalaM rasituM azituM vA ka icchet ? api tu na ko'pItyanvayaH / ' icchet' iti kriyApadam / abhilaSedityarthaH / kaH kartA ? 'janaH' / kiM kartum ? 'rasituM' azituM - upabhoktuM pAtumitiyAvat / kiM karmatApannam ? 'jalam' / kasya ? ' jalanidheH' lavaNasamudrasya / kiMvi0 jalam ? ' kSAram / kSArapadasannidhAnAdeva jalanidhisAmAnya padena lavaNasamudro gRhyate / kiM kRtvA ? 'pItvA' / kiM karmatApannam ? ' payaH' dugdham / kasya ? 'dugdhasindhoH' kSIrasamudrasya / rasAdhikyArthamidam / kiMvi0 payaH ? ' zazikaradyuti' candrakiraNojjvalam / payaHzabdenAtra dugdhameva vyAkhyeyaM, na jalaM, vizeSAdAntaryadhvananAt // samAsAzca-na nimeSaH animeSaH - nimeSAbhAvaH / ' kacit prasajyapratiSedhe naJsamAsaH' iti bhASyakAraH / animeSeNa vilokanIyaH animeSavilokanIyastam / zazaH asminnastIti zazI / AdhArArthe: laukikaprasiddhiH / sambandhe jyotiHzAstrapratItiH / yaduktaM - "azvaH 1 zazaka 2 varAhau 3 zyeno 4 ghUka 5 stathA ca maNDUkaH 6 / huNDu 7 ghUka 8 kacchapAH 9 syU ravyAdervAhanAni punaH // 1 // " zazinaH karAH zazikarAH, zazikaravad dyutiryasya tat zazikaradyuti / dugdhasya sindhuH dugdhasindhuH, tasya dugdhasindhoH / jalaM nitarAM dhIyate atra jalanidhiH, tasya jalanidheH / ' rasa rasane' dhAtoH rasitumiti / 'azazU (?) bhojane' ityasya azitumiti vA // iti ekAdazavRttasyArthaH // 11 // He mentions the fruit of seeing God. After seeing Thee worthy to be unwinkingly looked at, the eye of a person does not find pleasure elsewhere. Who would desire to taste the brackish water of the (salt-) sea, when once he has drunk the milk of the milk-ocean shining like the rays of the moon ?-11 atha bhagavadrUpavarNanamAha 30 u OM yaiH zAntarAgarucibhiH paramANubhistvaM nirmApitastribhuvanaikalalAmabhUta ! / tAvanta eva khalu te'pyaNavaH pRthivyAM yat te samAnamaparaM nahi rUpamasti // 12 // gu0 vi0 - he tribhuvanaikalalAmabhUta ! - he trilokAmyazirogravartimAlyatulya ! puro nyastaM puSpAbharaNaM lalAmamucyate / yaiH paramANubhiH - dalikairnirmANakarmaNA tvaM nirmApitaH kRtaH / Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 bhaktAmara stotram kiMbhUtaiH ? zAntAH - prazamaM gatA rAgasya - anurAgasya ruciH - kAntiryebhyaste tathA taiH / sagasahamvaritatvAd dveSaparigrahaH / athaca (vA) zAntanAmA navamo rasastasya rAgo - bhAvastasya ruci:chAyA yeSu taiH / khalu nizcitaM te'pi aNavaH - paramANavastAvanta eva - bhagavadrUpanirmANapramANA eva vartante / yad - yasmAt kAraNAt pRthivyAM - bhUpIThe te tava samAnaM-tulyamaparamanyadrUpaM nahi asti- na vidyate / jinarUpajJAnaguNA anuttarasUreSvapi na prAptA aupamyArthaM kavibhiH tIrthakRdrUpaM cikIrSavo'marA api na zaktAH / uktaM ca ( Avazyaka-niyAM gA0 569 ) - "surA jai rUvaM, aMguTThapamANayaM viuvijjhA | * jiNapAyaMguTuM pai, na sohae taM jahiMgAlo // 1 // " atha yaiH paramANubhiH te'pyaNava iti paunaruktyam / tatreyaM vyAkhyA - audArikavargaNAgrAma bhavyebhyo'nantaguNANuniSpannAH skandhA anantAH santi teSu skandheSvaNavaH stokA patra jinarUpaparamANavaH / aNuzabdaH stokavAcI / athavA mahAkaviprayuktatvAt mantrAnnAyena stutivazAdanyArthApAdanAd vA na paunaruktyam / uktaM ca " saMjjhAyajjhANatavo - sahesu uvaesathuipayANesu / saMtaguNakittaNesuM, na huMti puNaruttadosAo // 1 // " iti // mantrazcAtra OM hrIM cauddasapuvvINaM OM hrIM payANusArINaM OM hrIM egArasaMgadhArINaM OM hrIM ujjumaINaM OM hrIM viulamaINaM namaH svAhA // sArasvatI vidyA // iti vRttArthaH // mahimakathA yathA trayIrUpaM vidhAyoccai - bahurUpo vyajRmbhata / jinarUpaM cikIrSustu, devyA''hatya viDambitaH // 1 // aGgadeze campApuri karNo rAjA / jinadharmarato bhaktAmara stavajApasako mantrI subuddhiH / anyadA kazcicce kI bahurUpo bhUpasadaH samAsadat / sa ceTakabalena zaGkha-gadA-cakra-zArGgazAlibhujaM kRSNavarNa tArkSyapatra lakSmInAthaM viSNumakArSIt / tato dhavalavRSavAhanaM dhavalavarNa candrazekharaM gaGgAdharaM jaTAmaNDitamauliM sarvAGgabhujaGgAbharaNaM bhasmalitakaraNaM zivAkAntaM zivamadarzayat / tadanu rAjahaMsayAnaM caturmukhaM zrutipavitravAcaM sAvitrIsanAthaM viraciM vyaracayat / anye'pi (graM0400) skanda-buddha-gaNapatiprabhRtayaH surA nRtyanto darzitAstena / sarvA parSad 1 sarve surA yadi rUpaM, aGguSThapramANaM vikurvIran / jinapAdAGguSThaM prati, na zobhate tad yathA'GgAraH // 2 svAdhyAyadhyAnatapaauSadheSu upadezastutipradAneSu / santaguNakIrtaneSu na bhavanti punaruktadoSAH // 2 pradhAya iti ka-pAThaH / 4 gAtram / Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatu sUriviracitam vismayaM gatA / punaruvAca ceTakI - bho subuddhe ! tvaddevaM jinaM zivapadAdAnayAmIti bhaNitvA yAvat tIrthakRdrUpaM kartu lagnaH, tAdhanmantriprArabdhadvAdazavRttaguNanenAvirbhUtacakrezvaryA capeTayAsshatya dharAyAM kSiptaH / tasya naSTA devakalA / kapaTaM prakaTaM jAtaM vahnitApena hInarUpya vat / Aha sma devI - re re mUrkhazekhara! duSTAzaya ! niraJjanaM vAgagocaracaritramarUpa parAlakSasvarUpaM sarvasurotkRSTaM jinarUpaM cikIrSuH kathaM prANiSi ? | yadi jIvitAzA tadA subuddhiM daivatamiva bhajasva / iti bhaNanAnantarameva mahAmAtya kramayorapatacceTakI / tuSTA bhUpAdayaH / mantrI bhaktAmarastavamahimAnamavarNayad dharmaM ca / "vidyA vivAdAya dhanaM madAya prajJAprakarSaH paravaJcanAya / abhyunnatirlokaparAbhavAya tathA- kica yeSAM prakAzastimirAya teSAm // 1 // - indrabajA "dhammma natthi mAyA, na ya kavarDa nANuvattibhaNiyaM vA / phuDapAgaDamakuDilaM, dhammavayaNamujjuyaM jANa // 2 // " - AryA " hiMsAmaGgiSu mA kRthA vada giraM satyAmapApAvahAM steyaM varjaya sarvathA paravadhUsaGgaM vimuJcAdarAt / kurvicchAparimANamiSTavibhave krodhAdidoSAMstyaja prItiM jainamate vidhehi ca parAM dharme yadIcchA'sti te // 3 // " - zArdUla ityAkarNya bahurUpo jinadharmamAdRtavAn / cakrezvarI tiro'bhUt / sarve paramadaivatamantramiva stotraM peTuH / subuddhiH sadbuddhiH sakalasaMsArasukhabhAjanaM sarvalokamAnyo'bhUt // // iti SaSThI kathA // 6 // me0 vR0 - athaitAdRg rUpAtizayaH kuta ityAzaGkAnirAsAya prAha - ( yaiH zAntetyAdi ) tribhuvanaikalalAmabhUta ! - he jagatritayAdvaitatilakopamAna ! yaiH paramANubhistvaM nirmApitaH asi ityanvayaH / 'asi' iti kriyApadam / kaH kartA ? ' tvam' / kiMvi0 ? 'nirmApitaH' sampAditaH / kaiH kartRbhiH 1 'paramANubhiH' / kaH karmarUpaH ? 'tvam' / kiMviziSTaiH paramANubhiH ? 'zAntarAgarucibhiH' vyapagItarAgakAntibhiH / 'khalu' nizcitam / te aNavaH pRthivyAmapi tAvanta eva santItyanvayaH / 'santi' iti kriyApadam / ke kartAraH 1 'aNavaH' sUkSmA nirvibhAgA bhAgAH / kiMviziSTA aNavaH ? ' tAvantaH ' tatparimANAH, tvaddehanirmANaparimeyAH / kasyAm ? 'pRthivyAM ' bhUmau / katham ? 'api / atra hetumAha yad 1 1 dharme nAsti mAyA na ca kapaTaM nAnuvRttibhaNitaM vA / sphuTaprakaTamakuTilaM dharmavacanamRjukaM jAnIhi // bha0 5 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara stotram yasmAt kAraNAt te - tava samAnaM aparaM rUpaM hi - nizcitaM na asti ityanvayaH / ' asti' iti kriyApadam / kiM kartR ? 'rUpam', AkRtiviziSTaH piNDaH / kiMviziSTaM rUpam ? 'samAnaM' tulyam / kasya ? 'M tava / yadi ca tvadehanirmANahetuparamANubhyo'dhikA aNavo bhaveyustarhi tannirmitamanyadapi rUpaM bhavet, na caitadasti, tasmAt te aNavo'pi tAvanta evetyanumAnAlaGkAraH // samAsA yathA - trayANAM bhuvanAnAM samAhArastribhuvanaM, pAtrAditvAnna IpU, dvigusamAsaH, eka'ca tallalAma ca ekalalAma, tribhuvane ekalalAma tribhuvanaikalalAma, tribhuvanaikalalAmno bhUta:tulyastribhuvanaikalalAmabhUtaH, bhUtazabda upamArthe, tasyAmantraNe he tribhuvanaikalalAmabhUta ! | rAgasya ruciH rAgaruciH, zAntA rAgaruciryeSu te zAntarAgarucayastaiH yadvA zAnto nAma navamarasastasya rAgaH-paramA prItistasya ruciryeSu te tathA taiH / paramAzca te aNavazca paramANava stairnirmApita ityatra Nyantatvena paramANubhirityatra karaNe tRtIyAvyAkhyAnAdIzvara kartRkatvaM yadyapyAkSe pAllabhyate, tathApi saMvAhayatItyAdiSu svArthe'pi Nyantatvasya ucitatvAt tattadddravyakSetra kAlabhAvAnAM sAcivyenaiva kAryadravyopapatterIzvarakalpanAyA anyathAsiddhatvAzca, ata eva zAntarAgarucibhirityatra na Nyantatvam, IzvarakartRtve tu tatrApi vyantatvaprasaGgAdityanyatra vistaraH / lalAmeti tilakasthAnIyaM mAlyaM lalAma ucyate / "prabhraSTakaM zikhAlambi pUronyastaM lalAmakaM" ( abhi0 kA0 3, zlo0 316 ) iti zrIhemasUrayaH / "lalAma ca lalAmaM ca, lAmbanadhvajavAjiSu / mRge pradhAne bhUSAyAM ramye vAladhipuGkhayoH // 1 // " iti vizvaH / iti dvAdazavRttasyArthaH // 12 // He describes God's beauty. Oh unique ornament of the forehead of the three worlds! Certainly, in the universe there are only as many atoms possessing the sentiment of quietude as Thou art formed of; for, there is no other (being having) elegance like Thine. Dian Jian Hong atha mukhavarNanamAha vakraM ka te suranaroraganetrahAri niHzeSanirjitajagatritayopamAnam / bimbaM kalaGkamalinaM ka nizAkarasya yad vAsare bhavati pANDupalAzakalpam // 13 gu0vi0-atra kazabdau mahadantaraM sUcayataH / he saumyavadana ! kva te tava vakraM -sakalamaGgala 1 anumAnAlaGkArasya lakSaNam "hetoH sAdhyAvagamo'numAnam " - kAvyA0 (a0 6 ) Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 zrImAnatujhasUriviracitam mukhaM mukhaM vartate ? kva nizAkarasya-candrasya bimba-maNDalaM vidyate ? yat tvanmukhasyendoH sAmyamucyate tatra mahadantarAlaM pshyaamH| kiMbhUtaM vatram ? suranaroragANAM netrANi hatu zIlamasyeti vigrhH| uragA-bhavanavAsinaHniHzeSeNa-sAmastyena niHzeSANi (vA) kamaladarpaNacandrAdIni sarvANi nirjitAni-tarjitAni jagatritayasyopamAnAni yena / tacca candrabimbaM kiMbhUtam ! 'kalaGkamalinaM' mRgazazaguruzApalAJchanakazmalam / yat candrabimba vAsare-dine pANDupalAzakalpaM-jIrNapakkapANDuravarNasavarNa bhavati |mukhsy tenopamA kathaM ghaTate / itivRttaarthH||13|| mantrAzcAtra OM hrIM pUrva AmosahiladdhINaM vipposahila0 khelosahila jallosahila0 savosahila0 namaH svAhA / rogApahAriNI vidyaa|| me0vR0-atha bhagavadrUpaikadezenApi upamAnAmasAmyamAha-(vakramityAdi) dvau kazabdau mahadantaraM sUcayataH / he nAtha! te-tava vakraM-mukhaM ka? ca-punaH tat nizAkarasya bimba ka vartate ? ityanvayaH / anayoH sarvathA sAmAnyaM laukikapratipAditaM yuktyA na ghaTate eveti vAkyArthaH / 'vartate' iti kriyApadam / kiM kartR ? 'va' vadanam / kasya ? 'te' tava / kiMviziSTaM vakam ? 'suranaroraganetrahAri' surA-devA narA-manuSyA uragA-nAgakumArA devAH, upalakSaNAd bhavanapati-vyantara-jyotiSkAdayaH, teSAM netrANi-nayanAni harati-AkSipati-rajayatItyevaMzIlam / punaH kiMvi0 vakram ? 'niHzeSanirjitajagatritayopamAna' vakrasya upamAnAni kamala-candra-darpaNAdIni sarvANi tAni nirjitAni-avagaNitAni, tebhyo'dhikazobhAkAritvAt / dvitIyAnvaye'pi 'vartate' (iti) kriyApadam / kiM kartR ? 'bimba' maNDalam / kasya ? 'nizAkarasya' candrasya / kiMvi0 bimbam ? 'kalakamalinaM' zyAmatArUpadUSitam / taditi kiM tat ? bimbaM vAsare pANDupalAzakalpaM bhvtiitynvyH| 'bhavati' iti kriyApadam / kiM kartR ? 'bimbm'| kiMvi0 bimbam ? 'pANDupalAzakalpa' jIrNapatratulyam / kadA ? 'vAsare' divase // atha samAsAH-surAzca narAzca uragAzca suranaroragAH, suranaroragANAM netrANi suranaroraganetrANi, tAni haratIti suranaroraganetrahAri / atra udgIrNa-yaSTi-upalAdizabdavat hRdhAtorapi manoharetyAdau arthavizeSapratyAyakatvena audAryaguNakAritvAnna duSTatA / trayo'vayavA asya tritayaM, jagatastritayaM jagatritayaM, jagatritaye upamAnAni jagatritayopamAnAni, nirgataM zeSAditi niHzeSaM tatpuruSaH, niHzeSaM nirjitAni jagatritayopamAnAni yena tanniHzeSanirjitajagatritayopamAnam / kalaGkena malinaM kalaGkama. linam / kalaGketipadaM doSAbhiprAyasUcakam / nizAM karotIti nizAkaraH, 'saMkhyAha' ityAdi siddhahema(a05, pA0 1, sU0 102)sUtrAt TapratyayaH, tasya nizAkarasya / pANDu ca tat palAzaM ca pANDupalAzaM, ISad-asamAptaM pANDupalAzaM pANDupalAzakalpam / ISadasamAptau kalpapratyayaH / "palAzaM chadanaM baI patraM" (ami0 kA0 4 zlo0 189) iti hemasUrayaH // iti trayodazakAvyArthaH // 13 // bhAvinaH' iti k-paatthH| - Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara stotram He praises God's face. Where is Thy face which attracts the eyes of the celestials, the human beings and the serpent-gods and which far excels all the standards of comparison to be found in the three worlds? And where is the disc of the moon which is stained with a blot and which grows pale-white like a leaf of the Palas'a trea by day - break?-13 atha ca guNavyAptimAha 36 Ma Dian Fa sampUrNamaNDalazazAGkakalAkalApa zubhrA guNAstribhuvanaM tava laGghayanti / ye saMzritAkhijagadIzvara ! nAthamekaM kastAn nivArayati saJcarato yatheSTam ? // 14 // 0vi0 - he trijagadIzvara ! - trijagannAtha ! tava guNAH- kSamAvairAgyAdayastribhuvanaM laGghayanti - atikrAmanti, trilokImAkramya tiSThantItyarthaH / kiMbhUtAH ? sampUrNamaNDalaH- AzvinapUrNimAsambandhI zazAGkaH- candrastasya kalAkalApaH - karanikarastadvacchuvA - dhavalAH / vizvavyApe hetuM darzayanti / ye guNA ekaM narAntaraparihAreNa advitIyaM nAthaM saMzritAH - azizriyan / kaH puruSo yatheSTaM - svecchayA saJcarataH - paribhramataH tAn guNAn nivArayati - niSedha - apitu na kazcana / trijagadapi bhavadguNagrahaNaparAyaNaM dRzyate / tathAca samarthe prabhau sati sevAzritAnAM sarvatra pracAro yukta eva / atha trijagadIzvaranAthaM sampUrNapadaM trijagadIzvarANAM surendranarendracamarendrAdInAM nAthaM paramapadaprAptau yogakSemakAritvAt / iti vRttArthaH // 14 // atha mantraH OM hrIM AsIvisaladdhINaM OM hrIM khIrAsavaladdhINaM OM hrIM mahuyAsavaladdhINaM OM hrIM amiAsavalINaM namaH svAhA / viSApahAriNI vidyA // athavA OM hrIM zrIM hrIM atiAusA bulu bulu kula kulu mulu mulu icchiyaM me kuru kuru svAhA // tribhuvanasvAminI vidyA sarvasamIhitadA // mahimakathA satyakasya kanI DAhI, bhRgukacche'tha suvratam / upoSitA sarja divyAM, labdhvA jinamapUjayat // 1 // - anu0 zrIaNahilavATa pattane satyakaH zreSThI / tasya guravaH zrIhemacandrAcAryAH / satyakasma sakalakalAbhiryathArthanAmadheyA DAhIti kanyA'bhUt / aSTavArSikI sA pazcAsarazrIpArzvanAthaM guruM namaskRtyA'bhuGkta / zucirbhaktAmarastavaM trisandhyaM dhyAyati sma / zreSThinA kanyA bhRgukacche 1 'varanAtha' ityapi pAThaH / 2 'vyApi' iti ka- pAThaH / Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnaluGgasUriviracitam dattA / krameNodvAho jAtaH / janyayAtrA bhRgupuraM pratyaca(va)lat / sarve bhadrakA devAdhidevapra. timA nAninyuH samam , jinavandanAM vinA DAhI nAbhuta / cintAparA UcuH zvazurAdayaHvatse! psAhi, duHkhaM kartuM na yuktam, (yataH) kanyAH zAlisadharmANo'nyatra jAyante'nyatra vardhante / sA maunamAlambyAsthAt / uktaM ca "kalAkalApasampannA, jalpanti samaye param / ghanAgamavipayose, kekAyante na kekinH||1||"-anu0 bhaktAmarastavaM guNayati sma / eSA pitRgRhavirahavyathAmudvahatIti khitAH sarve nirazanAH, panthAnaM yAtAM yAminI jaataa| sthitA janyayAtrA / trayodazacaturdazavRtte guNayantyAstasyAzcakrezvarI puraH prAdurbhUtA bhautIsamaye, uvAca ca-bhadre ! psAhi, tava kiM nyUnam ? ahamAdidevasevAparA ckraa| DAhI jagAda-magataM pUrayeti / tato devI candrarodhiHzucitaraM viSaghnaM hAramadAd divyAmamlAnAM kusumamAlAM gurUNAM pAduke ca / eSA vak munisuvratakaNThe sthApyA, nityaM ratnamAleva sthAtA / tasminnarcite vandite zrIpAco'rcito vandita eva / jinAstulyaguNAstulyaphaladAH sarve / pAdukayornatayomAcAryo nata eva / hAraH khakaNThAbharaNIkaraNIyaH / vibhAte madarpitahAramadhyamaNimadhyAt prAdurbhUtaM prabhUtamahimAnaM zrIpArzvabimbaM sarvasamakSaM natvA bhoktavyaM cetyuktvA cakrA'dRzyA'bhUt / prAtaH sarva zvazurAdInAM mArge''cI(ca)kathat adIdRzacca avasarajJA sA / uktaM ca "yatra svavacanotkarSo, bhASante tatra sAdhavaH / kalakaNThaH sadA maunI, vasante vadati sphuTam ||1||"-anu0 pAraNaM kRtam / tuSTAH sarve vismitAzca / kramAd bhRgupuraM prAptAH / tayA zrIsuvratakaNThe sragAropitA / mAlA tAdRgevAtiSThat / gurupAduke nityaM nanAma / hArAdanekazo viSApahAraH kRtaH / satyakakanyAyAH sarva satyaM prabhAvaM dRSTvA zvazurapakSo dRDhadharmo jaatH| stavamahimA prakAzitastayA / ciraM sukhabhogabhAgabhUt DAhI suzrAvikA // // iti saptamI kathA // 7 // me0 vR0-atha guNasampadaM varNayannAha-(sampUrNetyAdi) he trijagadIzvara! he tribhuvanasvAmin ! tava guNAstribhuvanaM lachmyanti iti sambandhaH / 'laGghayanti' iti kriyA, atikrAmanti ityrthH| ke kartAraH ? 'guNAH', svabhAvajA jJAnAdayo'pi vibhAvajA audAdiyo dharmAH / kiM karmatApannam ? 'tribhuvana' jgtrym| kiMvi0 guNAH ? 'sampUrNamaNDalazazAGkakalAkalApazubhrAH' sampUrNamaNDala:-pUrNimAsamudgataH zazAGka:-candrastasya kalA-aMzAsteSAM kalApaH-samUhaH , 'devapratimA' iti k-paatthH| 2 bhojanaM kuru| 3raanismye| 4 munisuvratagale / Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmarastotram tdvdujvlaaH| atra anyoktihetvailaGkArayoH saGkareNAha-ye ekaM nAthaM saMzritAH ityanvayaH / saMzritAH' iti kriyApadam / ke kartAraH ? 'ye' janAH / kaM karmatApannam ? 'nAtha' svAminam / kiMvi0 nAtham ? 'ekaM' advitIyaM-asAdhAraNam / yattadornityAbhisambandhAt tAn janAn ko nivArayati ? ityanvayaH / 'nivArayati' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'ka' purussH| kAn karmatApannAn ? 'tAn' / kiM kurva. tastAn ? 'yatheSTaM yathecchayA 'saJcarataH' prasarataH / tathAca samarthasvAmisevakAnAM na ko'pi kutrApi pratirodhakaH syAditi bhavadguNAnAM svairaM pracAro yuktaH, sarvo'pi janastvadguNalipsuriti bhAvaH // . samAsAzca-sampUrNa maNDalaM yasya sa sampUrNamaNDalaH, sa cAsau zazAGkazca sampUrNamaNDalazazAGkaH, tasya kalAH sampUrNamaNDalazazAGkakalAH, tAsAM kalApaH sampUrNamaNDalazazAGkakalAkalApaH, tadvat zubhrAH sampUrNamaNDalazazAGkakalAkalApazubhrAH / trayANAM bhuvanAnAM samAhAratribhuvanaM, pAtrAditvAnna Ip / laGghayantItyatra 'prAyaH sarve curAdayaH' iti nyAyAt vyantatvam / saMzritA ityatra vRzritrazca(?)kitaH neT / trayANAM jagatAM samAhArakhijagat dviguH, trijagata IzvarastrijagadIzvarastasya sambodhane he trijagadIzvara! / 'ekazabdaH saGkhyAnyAsahAyAdvitIye(yAdi)Su vartate' iti bRhdvttiH| nivArayatItyatra 'vara nivAraNe' dhAtuH svArthe tryantaH / saJcarata ityatra tRtIyopapadAbhAvAnAtmanepadam / atra zazAGkazubhrA ityanuktvA kalAkalApazubhrA ityuktiH zazAGke zyAmalatAsadbhAvAt kalAkalApe tadasambhavenAtidhavalatvajJApanAyeti / iSTaM anatikramyeti yatheSTam / 'yathAzabdo'sAdRzye' ityavyayIbhAvaH / iti caturdazavRttArthaH // 14 // ___He considers the extent of God's virtues. Oh master of the three worlds! Thy virtues shining like the collection of the digits of the moon having a complete disc are not contained in the three worlds. Who can prevent from walking freely those that have chosen Thee as their sole master?-14. 1 anyokti-lakSaNam"sAmAnya vizeSa kArya kAraNe prastute tadanyasya tulye tulyasya coktiranyoktiH" -kAvyA0 (06). 2 hetu-lakSaNam "yatrotpAdayataH kiJci-dartha kartuH prakAzyate / tadyogyatAyuktirasau, heturukto budhairyathA // " __-vAgbhaTAlaGkAre (pa0 4, zlo0 105) 3 saGkara-lakSaNam"svAtacyAGgatvasaMzayaikapadyaireSAmekana sthitiH saGkaraH" -kAvyA0(a06). 4 'yukaH kiti' iti pANinIye (6 / 4 / 98) / 5 'yathA'sAhazye' iti sArakhate (sU0 474) / Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha bhagavannIrAgatAmAha zrImAnatuGgasUriviracitam citraM kimatra yadi te tridazAGganAbhinItaM manAgapi mano na vikAramArgam / kalpAntakAlamarutA calitAcalena kiM mandarAdrizikharaM calitaM kadAcit 1 // 15 // gu0 vi0 - he sakalavikAranikArapara! yadi tridazAGganAbhiH - narastrIbhyo'dhikarUpalAvaNyazRGgArAdibhiradhikamohana ceSTAbhirdevIbhiste manaH - antaHkaraNaM manAgapi - alpamAtramapi vikAramArga - kAmotkocapathaM na nItaM na prApitaM atra - asminnarthe kiM citraM - kimAzcaryam ? / yato'nyairapyuktam eko rAgiSu rAjate priyatamAdehArdhahArI haro nIrAgeSu jino vimuktalalanAsaGgo na yasmAt paraH / durvArasmaraghasmarora gaviSa vyAsaGgamUDho janaH 39 zeSaH kAmaviDambito na viSayAn bhoktuM na moktuM kSamaH // 1 // " - zArdUla0 atra dRSTAntaH- kadAcit - kasmiMzcit kSaNe calitAcalena - kampitAnyaparvatena kalpA * ntakAlamarutA-pralayasamayapavanena mandarAdrizikharaM - meruzRGgaM kiM calitaM - svasthAnAt kiM dhUtam ? yato yugAnte sarvaparvatAnAM kSobho bhavati, na sumeroH / tathA devIbhirindra-candragopendra - rudrAdayaH kSobhitAH, na jinendraH / iti vRttArthaH // 15 // mantro yathA I cavIsa tIrthaMkarataNI ANa / paJcaparameSThitaNI ANa / caDavIsa tIrthaMkarataNai teji paJcaparameSThitaNai teji / OM arha utpattaye svAhA / zucizcaturdikSu kAyotsarge'STottarazatajApe kRte svame zubhAzubhaM labhate / dhanadhAnyaRddhimahAmahimaprabhRtayaH smaraNAd bhavanti / OM hrIM pUrva jiNANaM ohijiNANaM paramohijiNANaM aNaMtohijiNANaM sAmannakevalINaM bhavatthakevalINa abhavatthavalINaM namaH svAhA / bandhamokSiNI vidyA / prabhAve kathA - aceSTaM nRpatiM gADhaM, yoginIdoSato muniH / mantryAnIto mallanAmA, sajjanaM nIrujaM vyadhAt // 1 // - anu0 zrI ayodhyAyAM puri yathArthanAmA sajjano rAjA / anyadA rAjJo duSTayoginI doSo lagnaH / sarvAGgavyathayA'ceSTano'jani nRpaH / mantrisAmantAdibhirbahavo rukpratikriyAH kAritAH, (parantu ) pratIkAraH ko'pi na jAtaH / tato mantriNastatrasthaM zrIguNa senasUriM vyaji1 'bandhamokSe vidyA' iti ka-pAThaH / Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmarastotram jJapan-rAjAnaM sjjiikurudhvmiti| gurubhiruktam-drakSyAmaH kimpi| nizi bhaktAmarastavamantra dhyAyatAM teSAM paJcadazavRttaguNanakSaNe kayAcid devyA mallarSipadodakAbhiSekaH sajanasya sajjatAheturuktaH / prAtarmantripuro gurava UcuH-gUrjaradezAnnizi nityakAyotsargasthAsnu durgopasargajiSNuM mahAmahimAnaM mallanAmAnaM munIndramAnAyayadhvaM yathA rAjadoSo yAti / iti zrutvA celuH pradhAnAni(?) / tatra gatvA'hI natvA'tyarthamabhyarthya cakrAdidevatAvAtasevitaH samAnIto mllrssiH| caraNodakena rAjA gatadoSo'bhUt / samantAnmunimAhAtmyamudalasat / ukta ca "na vyomayAnaM na hiraNyasiddhi ne pAdanIreNa gadopazAntiH / na kA'pi labdhirna ca kA'pi siddhiH ko'yaM vizeSo jatinAM tapassu ? ||1||"-upjaatiH mallamunirdharmamupAdizat "yathA caturbhiH kanaka parIkSyate nigharSaNacchedanatApatADanaiH / tathaiva dharmo viduSA parIkSyate zrutena zIlena tapodayAguNaiH // 1||"-upendrvpraa sarvathA jIvarakSA kAryeti jainAnAM mussttiH| "dIrghamAyuH paraM rUpa-mArogyaM zlAghanIyatA / ahiMsAyAH phalaM sarva, kimanyat kAmadaiva sA // 1 // " ityAkarNya jIvadayAdharma prapannaH sajjanaH paramajaino'jani rAjA / sarve'pi mantriNo'haMdharmaparA abhUvan // // ityaSTamI kathA // 8 // me0 vR0-atha prathamato rAgasya durjayatvAt tajjayamAha-(citraM kimatretyAdi) he vItarAga! citraM kimatra yadi te-tava manastridazAGganAbhirvikAramArga na nItaM ityanvayaH / 'nIta' iti azuddhaM kriyApadam / kAbhiH kartIbhiH ? 'tridazAGganAbhiH' devavadhUbhiH / kiM karma ? 'manaH' cittam / punaH kiM karma ? 'vikAramArga' viSayarUpakupathe, tadvazaM ityrthH| dvikarmako 'NI prApaNe' dhAtuH, tatrApi mana ityatra prathamA, 'nyAdInAM karmaNo mukhyasyoktatvaM pratyayA'diti vacanAt / he vItarAga! anna-asmin arthe kiM citraM bhavati ? na kimapyAzcaryam / 'bhavati' iti kriyApadam / kiM kartR ? 'citram' / katham ? 'manAgapi' alpamapi / "uSA nizAnte / alpe kiJcinmanAgISaJca kizcana" iti Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam haimakoSaH (kA0 6, zlo0 172) / atrArthe sandehapUrvakaM dRSTAntAlaGkAreNa upamAM yojayati-kalpAntakAlamarutA kiM mandarAdrizikharaM kadAciccalitam ? apitu na calitamityanvayaH / 'calitam' iti kriyApadam / kiM kartR ? 'mandarAdizikharaM' mandaranAmnaH parvatasya zRGgam / kena karaNena ? 'kalpAntakA. lamarutA' yugAntavAyunA / karaNe tRtIyA, 'gatyarthA0' (sA0 sU0 1271) iti sUtreNa, gatyarthAkamakapibabhujeH' iti haima(a05, pA0 1, sU0 11)sUtreNa caladhAtorgatyarthatvena kartari ktapratyayaH prAptaH / kathaMbhUtena kalpAntakAlamarutA? 'calitAcalena' kampitAnyaparvatena / yathA kalpAntavAtena meruzikharaM kadAcidapi-kasminnapyavasare na kSobhameti, tathA savApi mano devImirna yogamArgAt kssobhitmityrthH|| samAsA yathA-tridazAnAM aGganAH tridazAGganAstAbhiH / vikArasya mArgaH vikAramArgastam / kalpasya antaH kalpAntaH, sa cAsau kAlazca kalpAntakAlaH, tasya marut kalpAntakAlamarut tena / calitA acalA yasmAt sa calitAcalastena / mandarazvAsau adrizca mandarAdriH, tasya zikharaM mandarAdizikharam / kasmin kAle kadA, sAmAnye citpratyayaH / atra marutetyatra kartari tRtIyA, tathA calitA acalA yeneti antarbhUtaNyantavivakSayA tRtIyAbahuvrIhiNA vyAkhyA kozalyAM vartate / iti paJcadazakAvyArthaH // 15 // He describes God's complete mastery over passions. What is there to wonder at, if the celestial nymphs could not divert Thy mind towards the path of passions even in the least? Can the peak of the Manda ra (Meru) mountain be ever moved by the wind blowing at the time of the destruction of the universe-the wind which shakes the other mountains? 15 atha bhagavato dIpenopamAnirAsamAha nirdhUmavartirapavarjitatailapUraH kRtsnaM jagatrayamidaM prakaTIkaroSi / gamyo na jAtu marutAM calitAcalAnAM dIpo'parastvamasi nAtha! jgtprkaashH|| 16 // . dRSTAntAladvArasya lakSaNam "ambapalyApana yantra, kriyayA satadarthayoH / raTAntaM samiti prAhu-ralakAra manISiNaH // " -vAgbhaTA0 (104, so02) 2 kuzalapAkhAmtargatasUrisUtritavRttAvityarthaH, eSa eva cAmipAkA prAmapi kAvyavRttAvetapAde / Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . bhaktAmarastotram gu0 vi0-he tribhuvanabhavanakadIpa! tvaM aparaH-apUrvo dIpa:-kajaladhvajo'si-vartase / yato dIpo dhUmavAn savartistailenoiyotako gRhamAtraprakAzo vAtena vidhyAtA caikasthAnasthaH syAt / tvamapUrvadIpaH / kiMbhUtaH ? nitarAM gate nirgate dhUmavartI yasmAdasau nidhuumvrtiH| dhUmo dveSaH, vartiH kAmadazAzceti / apavarjitaH-tyaktastailapUro yena sa tailpuurH-snehprkaarH| anyacca tvaM kRtsnaM-sampUrNa paJcAstikAyAtmakaM jagatrayaM-vizvatrayamidaM-pratyakSagataM prakaTIkaroSi-kevalohayotena prakAzayasi / (graM0 500) anyat tvaM jAtu-kadAcit calitAcalAnAM-dhutagirINAM marutAM-vAtAnAM na gamyo-navazaH / athavA parISahopasargeSu cali. tAcalAnAM-kampitapRthvIkAnAM marutAM-devAnAM na gmyo-naaklniiyH| jgtprkaasho-jgdvishrutH| athavA jagaccariSNuH-sarvatra prasArI prakAzo-jJAnAloko yasya saH, ata evAparaHanyo dIpastvam / iti vRttArthaH // 16 // atra mantraH OM hI pUrvakaM bIyabuddhINaM kutubuddhINaM sambhinnasoANaM akkhINamahANasINaM sabaladdhINaM namaH svAhA / zrIsampAdinI vidyA'tra vRtte jnyeyaa|| me0 vRkSa-atha rAgaparAjayaM uktvA dveSaparAjayamAha (-nidhUmetyAdi) he nAtha ! tvaM aparaH dIpaH asi iti anvayaH / 'asi' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'tvam' / kiMviziSTastvam ? dIpaH' / kiMviziSTo dIpaH ? 'aparaH' apUrvaH-anyadIpebhyo visadRzadharmA / kathamityAhakiMvi0 tvam ? 'nirdhUmavartiH' dhUmaH-kArye kAraNopacArAd dhUmahetuH agniH, sa ca bAhyo vahniH, AntaraH krodhaH, agnirmANavaka iti pratIte:, krodhitasya mukhe'pi zyAmalikAderdarzanAcca, ata eva tejolezyAvatAM mukhAd dhUmanirgamo'pyAgame gIyate, vartayaH-kAmadazA daza kAmazAstraprasiddhAH abhilASa 1 cintA 2 smaraNe 3 guNakIrtanaM 4 tathodvegaH 5 / . pralapana 6 bhunmAdo 7 rug 8 jaDatA 9 mRtyu 10 smaradazA 10 stAH / / 1 // tadrahitaH / punaH kiMvi0 tvam ? 'apavarjitatailapUraH' tailaM cAtra snehaH, "tailaM sneho'bhya janaM ca" (kA0 3, zlo0 81) iti hemasUrayaH, snehazcAtrAdhyAtmikaH pitRmAtRbhrAtrAdiSu sAMsAriko'nurAgastasya pUraH-samUhastadrahitaH / punarhe nAtha ! tvaM kRtsnaM jagatrayaM idaM prakaTIkaroSi ityanvayaH / prakaTIkaroSi' iti kriyApadam / prakAzayasItyarthaH / kaH kartA? 'tvam' / kiM kAryam ? 'jagatrayaM tribhuvanaM-- UrdhvAdhastiryaglokalakSaNam / kiM0 jagatrayam ? 'kRtsnaM sakalam / punaH kiM0 jagatrayam ? 'idaM' pratyakSam / tathA punarhe nAtha! tvaM jAtu-kadAcit marutAM na gamyo'si / 'asi' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'tvam' / kiMviziSTastvam ? 'gamyo na' na AkramaNIyaH-parAbhavanIyaH / keSAm ? 'marutAM' duSTopasagaMkAridevAnAm / kiM0 marutAm ? 'calitAcalAnAM' kampitagirINAM, blvtaamityaashyH| lokaprasiddho . 'pUrva' iti ka-pAThaH / 2. 'yANaM' iti kha-pAThaH / Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam hi dIpo dhUmavartiyu, tailapUrasahitaH, kiJcitsthAnabhAgasya prakAzakaH, anyacca marutAM-vAtAnAM gamyovinAzyaH syAt ; tvaM tu etAdRzo nAsi, tathApi "logapaIvANam" (zakrastave) ityAgamikaiH stUyase / punaH kiM0 tvam ? 'jagatprakAzaH' bhuvnaavbhaasii|| / samAsA yathA-dhUmazca vartizca dhUmavartI, dhUmavartibhyAM nirgataH nirdhUmavartistatpuruSaH, 'prAtyavaH' iti (a0 3, pA0 1, sU0 47) siddhahaimasUtrAt samAsaH, tailasya pUrastailapUraH, apavarjitastailapUro yena saH apavarjitatailapUraH / jagatAM trayaM jagatrayam / aprakaTaM prakaTaM karoSi prakaTIkaroSi, abhUtatadbhAve viprtyyH| gantuma) gmyH| calitA acalA yena te calitAcalAsteSAm / jagatsu prakAzo yasya sa jagatprakAzaH / atra keSAJcinnetropanetrAdInAM vastuprakaTatAkAritve'pi na tAdRk prakAzakatvaM bhAvato'pi zrutajJAninAM jagatprakaTatAkAritve'pi na kevalaprakAzavattvam , bhagavati tu jagatprAkaTyahetutvaM kevala. jJAnitvena jagatprakAzakatvamityubhayamastIti na punaruktiH, yadvA stutau tasyA na doSa iti bodhyam // iti SoDazakAvyArthaH // 16 // He hereby illustrates that God cannot be described in the light of the usucal standards of comparison. ___Oh Lord! Thou art the supernatural lamp, the light of the world-the lamp which is free from smoke (of aversion), wherein there is no wick (of lust), which does not require to be filled up with oil (of attachment), which completely illumines the three worlds ( in virtue of omniscience) and which is unassailable by the winds (or gods) that move the mountains. (16) atha sUryeNaupamyanirAsAyAha nAstaM kadAcidupayAsi na rAhugamyaH _ spaSTIkaroSi sahasA yugapajaganti / nAmbhodharodaraniruddhamahAprabhAvaH sUryAtizAyimahimA'si munIndra ! loke // 17 // gu0 vi0-he munIndra !-mumukSuprabho ! loke-bhuvane tvaM sUryAtizAyimahimA asivartase / sUryAdatizAyI-savizeSaH-apUrvo mahimA-mAhAtmyaM yasya saH / yato ravirastaM prayAti rAhuNA paribhUyate lakSamAtraM vizvaM prakAzayati meghacchanno nistejAzca syAt / tvaM tu apUrvaH pUSA kadAcid rajanyAdau nAstamupayAsi-kSayaM na gacchasi, kevalI naktaMdivaM-sadA''lokaH, na rAhugamyaH-na saihikeygrsniiyH| atha rAhuzabdena kRSNavarNatvAd duSkRtaM na 1 lokprdiipebhyH| Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. bhaktAmarastotram tvyaaptH| sahasA-jhaTiti-zIghaM yugapat-samakAlaM jaganti-bhuvanAni spaSTIkaroSi-prakaTayasi / nanu kevalinaH prathama(?)samaye sAmAnyopayogalakSaNaM darzanaM dvitIya(?)samaye vizeSopayogarUpaM jJAnaM, tat kathaM yugapandrahaNam ? / ucyate-dvisamayayoratisUkSmatvAt nirantarapra. bhavatvAt kevaligamyatvAd yugapabrahaNaM nyAyyamiti / atha "jugavaM do nasthi uvogaa"| tatra bhagavata ekasmin samaye darzanamanyasmin jJAnaM, tat katham ? satyam / tad dvayaM vacanakSaNe ekIbhAvopagatamiti yugapadrahaNam / na ambhodharodareNa-ghanagarbheNa niruddhaH-channo mahAprabhAvo-gurupratApo yasya sH| atrAmbhodharazabdena matizrutAvadhimanaHparyayakevalAnAmAvaraNAni gRhyante / paJcabhiretairAvaraNairna tirohitajJAnoddayotaH, ata eva sahasrakiraNAdadhikamAhAtmyo'si // iti vRttaarthH|| atra mantraH OM hIM ugra(gga?)tavacaraNacArINaM OM hIM dittatavANaM OM hI tattatavANaM OM hI paDimA. paDivannANaM namaH svAhA // paravidyocchedinI vidyA // kathA yathA cakrA bahudevIyuga, narake gurubhuupjau| nItvA tau punarAnIya, kRto dharmodyataH sutH||1|| sagarapure nirjitAnekAnekapasaGgaro niHsvatAdhInadInajanadhanasa~GgaraH satyasaGgaraH saGgaro rAjA prmaarhtH| tasya guravo dharmadevAcAryAH / anyadA rAjJo gRhe putrajanma / sa nAmnA kriyayA ca kelipriyaH yauvanasthaH sakalAH kalA jagrAha / dharma nAkarot / vyasanI bhkssyaabhkssypeyaapeygmyaagmysmmtiH| rAjA putraM prabodhayateti gurUnagadat / guravaH kelipriyamupAdikSan -bho kumAra ! "brahmahatyA surApAnaM, steyaM gurvnggnaagmH| mahAnti pAtakAnyAhu-rebhizca saha saGgamaH ||1||-nussttup yadi satsaGganirato, bhaviSyasi bhaviSyasi / / ta~dA sajanagoSThISu, patiSyasi patiSyasi ||2||-anussttup yaH prApya duSprApamidaM naratvaM dharma na yatnena karoti muuddhH| kezaprabandhena sa labdhamadhau . cintAmaNiM pAtayati pramAdAt // 3||"-indrvnaa - 1 yugapat dvau na ta upyogau| mantra vRtte' iti ka-pAThaH / 3 chandaHzAsapravINairidaM caraNaM vicAraNIyam / 5 sngkhaamH| 5dhndH| 6 prtijnyH| 7 'atha sajana' iti k-paatthH| Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam Agame (sthAnAGge 4,4) api maMhArambhayAe mahApariggahayAe kuNimAhAreNaM paMcaMdiyavaheNaM jIvA nirayAuMaM kamma pagaraMti // ityAdiSTo'pyabhASiSTa sa nikRSTaH-nAsti dharmaH tatsAdhakajIvAbhAvAt , ghanAghanAbhAve girisaritpUrAbhAvavat / paJcamahad(hA)bhUtotpannAM cetanA muktvA'nyaH ko'pi dehe nAstyAtmA / tadabhAvAnnarakAdyabhAvaH, grAmAbhAve sImAbhAvavat / vAcATazcArvAko'yaM paThitagrantho durbodha ityacinti gurubhiH|| "vidyayaiva mado yeSAM, kArpaNyaM vibhaveSvaho / teSAM daivAbhibhUtAnAM, slilaadmirutthitH||1||" Ucuste punastam___ "dharmAd dhanaM sukhaM bhogA, ArogyaM rAjyasampadaH / ___adharmAd duHsthatA duHkhaM, dAsyaduHkIrtayo rujH||1||" ityAdi dharmavAkyavAryabhinnamadhyaM mudgazailavat taM matvA joSamavakalayan zrIdharmadeva. suuryH| uktaM ca "vacastatra prayoktavyaM, yatroktaM labhate phalam / sthAyIbhavati cAtyantaM, rAgaH zuklapaTe yathA // 1 // " punarekadA kSaNadAyAM rAjaputraprabodhopAyaM cintayanto guravaH stavaSoDazasaptadazavRttAnAyaguNanakSaNe narakadarzanAt kelipriyaprabodho bhAvIti cakrayoktAH sUrayo'vadana-tathA kuru yathA'smadyuto narakaM pazyati rAjasUH / tato bahudevIsahitayA tayA gururAjaputrau nItAvadhomedinIm / tatra vaktumazakyA bahuvidhAH zItAtapAdivedanAH kSetrajasahajA dRSTAH / chedana-bhedana-tADana-trapupAnA-'gniputtalikAliGganA-'GgavyathanAdIni kRcchrANi pUrvabhavapAtakaM smArasmAraM kurvatAM paramAdhArmikANAM puraH paTubaTuzatAni vitanvantastathApi caurA iva kadImAnA nairayikAzca / tato bhIto nRpasutaH pAtakaphaladarzanAt prApitaH kampamAnaH svapuraM guruyutoH devyA / gurubhirbhaNitazca-bhadra ! dRSTaM pApaphalaM na vA? / kelipriyeNoktam-bhagavan ! bADhaM dRSTam / kaurakumbhavad bhinnaM nRpasUnuhRdayaM dharmatattvAmbhasA, gurUNAM padamUle samyaktvamUlazrAvakavatAnyaGgIcakAra / pApebhyo'bibhyadatiduSTavyAghradarzanAdaja iva ciraM dharma pAlayAmAsa rAjyasukhaM ceti / // iti navamI kathA // 9 // ...mahArambhana mahAparigraheNa mAMsAhAreNa pajhendriyavadhena jIvA narakAyuSkaM karma prakurvanti / 20yaM kammaM iti k-paatthH| 3 'vAt' iti k-paatthH| 4 tUSNIm / 5 'caTu' iti ka-pAH / Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 bhaktAmarastotram me0 vR0-atha jagatprakAzakatvameva sUryopamAyA nirAsena prakaTayannAha (-nAstamityAdi) - he munIndra !-RSINAM svAmin ! loke tvaM sUryAtizAyimahimA'si itynvyH| 'asi' iti kriyaapdm| kaH kartA ? 'tvm'| akarmako dhAtuH / kiMvi0 tvam ? 'sUryAtizAyimahimA' AdityAdadhikamAhAtmyadharaH / tat kathamityAha-he munIndra! yad-yasmAt kAraNAt tvaM kadAcit na astaM upyaasi-praapnossi| 'upayAsi' iti kriyApadam / kaH kartA ? tvam / kiM karma ? 'asta' maraNam / "diSTAnto'staM kAladharmaH" (abhi0 kA0 2, zlo0238) iti haimpaadaaH| katham ? 'kadAcit kasmiMzcidapi samaye, siddhatvena jarAmaraNarahitatvAt / punaH kathamityAha-he munIndra ! tvaM sahasA yugapat jaganti spaSTIkaroSi iti saMbandhaH / 'spaSTIkaroSi' iti kriyApadam / prakaTAni kuruSe ityarthaH / kaH kartA ? tvam / kAni karmANi ? 'jaganti' sarvabhuvanAni / kiMvi0 tvam ? 'na rAhugamyaH' rAhuratra lakSaNayA tamaH-pApaM prAcaM, tasya jAtAvekavacanaM, tena na gamya:-AkramaNIyo naiva / punaH kiMvi0 tvam ? 'ambhodharodaraniruddhamahA. prabhAvaH' ambhodharA atra snehadhAriNaH svajanAsteSAM udare-madhye'pi niruddho-vyapagataH prabhAvaH-tejaHsvarUpaM yasya sa IdRzo naiva, saMsAramadhye vasannapi na karmaliptaH, "purisavarapuMDarIyANam" iti (zakastava)vacanAt iti bhAvaH / sUryastu sadaiva astaM yAti, rAhugamyo bhavati, krameNa jagadekadezaM prakAzayati, ambhodharodaraniruddhamahAprabhAva:-meghapaTalavyAluptaprakAzo bhavati; he munIndra ! tvaM tu tato'nyasvarUpa ityataH sUryAdadhika ityarthaH // samAsAzcAtra-astamityavyayaM nAzArthe / rAhorgamyo rAhugamyaH / aspaSTAni spaSTAni karoSi spaSTIkaroSi, kevalajJAnena sarvalokAlokaprakAzakatvAt / sahasA zIghrArthe, yugapat samakAlArthe'vyayam / ambho dharantIti ambhodharAH, teSAM udaraM ambhodharodaraM, tatra tena vA niruddhaH ambhodharodaraniruddhaH, mahAMzcAsau prabhAvazca mahAprabhAvaH, ambhodharodaraniruddhaH mahAprabhAvo yasya sa tthaa|suury atizete ityevaMzIlaH sUryAtizAyI, sUryAtizAyI mahimA yasya sa tathA, samAsAntaviranityatvAt nAtra samAsAntaH / munInAM indra iva indraH munIndraH, tatsambodhanaM he munIndra! // iti saptadazakAvyArthaH // 17 // Oh Lord of the ascetics ! in this world Thou surpassest the Sun in greatness. For, neither dost Thou ever set, nor art Thou accessible to Rahu; (moreover) all of a sudden Thou illuminest all the worlds simultaneously and Thy immense prowess is not obstructed by the intervention of the clouds. ( 17 ) . purussvrpunnddriikebhyH| Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam atha vizeSAdindUpamAM nirasyannAha- .. nityodayaM dalitamohamahAndhakAraM gamyaM na rAhuvadanasya na vAridAnAm / vibhrAjate tava mukhAbjamanalpakAnti vidyotayajagadapUrvazazAGkabimbam // 18 // gu0vi0-he devavRndavandha! tava mukhAja-vadanakamalaM apUrva zazAGkabimba-navendumaNDalaM vibhrAjate-bhAti / kiMbhUtam ? nityodyN-shaashvtshobhollaasm| candravimbaMtu prAtarastameti / dalitaM-dhvastaM mohaH-ajJAnaM-mohanIyaM karmaiva mahAndhakAraM yena tat / tvanmukha mohamahAtamo hanti / candrabimbaM tvalpAndhatamasanirAse na kSamam / rAhuvadanasya na gmyN-raahusmduvodivaadsyaagocrH| vAridAnAM ca na gamyaM-meghasamaduSTASTakarmaNAM na vazaM, tAni jinamukhekSaNAt kSayaM yAnti / candrabimbaM rAhormeghAnAM ca gamyaM syAt / punaH kiMbhUtam ? analpakAnti-gurutaradyuti / candrabimba cAlpaprabhaM, kRSNapakSe kSINatejastvAt / mukhaM jagadvizvaM vidyotayat-prakAzayat / zazibimbaM bhUkhaNDaprakAze'pyasamartham / atha nityaM-sadA ut-ullasat ayaH-zubhaM bhAgyaM yasya tannityodayaM, sadollasacchubhabhAgadheyamityarthaH / ata: zcandramaNDalAdatyadbhutaM bhavanmukham // iti vRttaarthH||18|| atra mantraH OM hrIM javAcaraNANaM OM hrIM vijjhAcaraNANaM OM hIM veuviyaiDhipattANaM OM hrIM AgAsagAmINaM namaH svAhA // doSaninAzinI vidyaa|| prabhAve kathA AmbaDo mantrirAi dhyAyana , lebhe candrAzmanirmitam / bimbaM viSaharaM nAga-vallIpatrANi cAnvaham // 1 // zrIaNahillapure zrIzrImAlakulatilakaH zrIudayanaputraH zrIAmbaDaH zrIkumArapAladevena rAjJA lATadezAdhipatiH kRtaH / sa bhaktAmarastavaM japati sAharnizam / ekadA bhRgukacchAt pallIvanaM siSAdhayiSurnirasarat / mahAndhakAre girikAntAre nizi stavasyASTAdazaM vRttaM smaraMzcakrayoktaH-vatsa! zucitayA stavasmaraNaikatAnatayA cAhaM tuSTA'smi / viSaghnaM vighnaharaM candrakAntamayaM cAndraprabhaM bimbaM gRhANa, varaM ca vRNISveti / AmbaDo daNDezo niHspRho'pi sadA'bhISTanAgavallIdalAni yAcitavAn / namaskRtA devI pratizrutyAntardadhe / bimbamapUjayannityaM pallIvanamasAdhayat / krameNa rAjAdezAd rAjapitAmahaM mallikArjuna nRpaM chalena hatvA zRGgArakoTizATikA 1 garalaharasimA 2 zveto. hastI 3 pAtrA Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara stotram NAmaSTazataM 4 dvAtriMzanmUTakA mauktikAnAM 5 ghaTIzatamitaH kanakakalazaH 6 agnidhautoMtarapaTaH 7 mallikArjunaziraH 8 cetyaSTau vastUni zrI kumArapAlabhUpAlAyADhaukayat / zUro vIro rAjapitAmaha virudabhAga viSadoSamukto'bhUt / jananIpAdau namo'karot / mAtA nArajyata / pRSThe kAraNe sovAca- kiM bhRgukacche zakunikAdivihAroddhAraM kRtvA sameto'si yenAhaM tuSyAmi ?, rAjahatyayotsekavAn bhavAn / sa kRtanizcayaH zrIhemacandra sUrisAnnidhyAduddhAraM cakAra / pratiSThAkSaNe tasya dAnotkarSaM dRSTvA gRhistutivimukhazrI hemasUribhirvarNanA cakre 48 " kiM kRtena na yatra tvaM, yatra tvaM kimasau kaliH / aar ced bhavato janma, kalirastu kRtena kim // 1 // " mAtA nitAntamarajyata / durlabhatAmbUlike'pi deze tAmbUlaM bubhuje / sarvadA sarvado bhogabhAgI jAtaH zrIAmbaDadaNDAdhipatiH / // iti dazamI kathA // 10 // me0 0 vR0 - atha candrAdapi bhagavato'tizayamAha ( - nityodaya mityAdi ) he munIndra ! tava mukhAbjaM apUrvazazAGkavimbaM vibhrAjate ityanvayaH / 'vibhrAjate' zobhate iti kriyApadam / kiM kartR ? 'mukhAbja' vadanakamalam / kasya ? ' tava' bhavataH / kiMviziSTam ? ' nityodayaM ' aharnizaM sazrakam, yadvA ut-prAbalyena aya:- zubhabhAgyaM tadyuktam / punaH kiMvi0 ? ' dalita mohamahAndhakAraM ' nirastaM ajJAnarUpaM timiraM ( yena tat ) / punaH kiM0 ? ' rAhuvadanasya' rAhuzabdena atra kAlaH, atha (vA) durvAdivAdaH tasma mukhasya na AkramaNIyaM, kartari SaSThI, tathA 'vAridAnAM na gamyaM, ' vAridAzcAtra kAmasnehadRSTirAgAstrayo'pi grAhyAH, teSAmapi paravazo naiva / punaH kiM0 ? 'analpakAnti' prabalaprakAzam / tathA mukhAbjaM kiM kurvat ? ' jagat vidyotayat' (vizva) prakAzayat / ata eva punaH kiM0vi0 ? 'apUrva zazAGkavimbaM loke dRzyamAnacandrabimbAdanyasvarUpaM candravimbaM tattulyamityarthaH, dRzyamAnaM hi candrabimbaM nityodayaM na, nApi mohatimiraparAkaraNasamartha, tathA rAhuvadanaM (nasya) parAbhavanIyaM, lokaikadezaprakAzakaM ceti yuktaM apUrvatvam // 1 samAsA yathA-- nityaM udayo yasya sa tat nityodayaM, 'nerdhruve' ityanena tyapratyayaH siddha haime (a0 6, pA0 3, sU0 17 ) | mahAMzvAsau andhakArazca mahAndhakAraH, moha eva mahAndhakAraH mohamahAndhakAraH, dalito mohamahAndhakAro yena tad dalitamohamahAndhakAram / rAhorvadanaM rAhuvadanaM, tasya rAhuvadanasya / bAri bRdata iti vAridAsteSAm / mukhameva abjaM mukhAbjam / na alpA analpA, ( anaspA ) kAntiryasya tat / na pUrvaM apUrva, zazAGkasya bimbaM zazAGkabimbaM apUrva ca tat zazAGkavimbaM ca apUrvazazAGkavimbam // iti aSTAdazakAvyArthaH // 18 // 1 satyayugena / Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam Thy lotus-like face shines like the disc of an extraordinary Moor; for, it has a perpetual rise (as it never sets), has destroyed the pitchy darkness of infatuation, is never within the reach of Rahu or clouds, possesses immense lustre and illuminates the world. (18) kiJca kiM zarvarISu zazinA'hni vivasvatA vA ? __ yuSmanmukhendudaliteSu tamassu nAtha! / niSpannazAlivanazAlini jIvaloke ___ kArya kiyajaladharairjalabhArananaiH? // 19 // gu0vi0-he nAtha! zarvarISu-rajanISu zazinA-candreNa kim ? / ahni-divase vivasvatAsUryeNa vA kiM kArya bhavati ? tamassu-andhakAreSu yuSmanmukhendudaliteSu-bhavadvadanacandravinAziteSu satsu / atha(vA) tamassu-pAtakeSu / atra dRSTAntaH-jIvaloke-bhUpIThe niSpanna zAlivanazAlini sati jalabhAranapraiH-salilabharanatairjaladharaiH-ghanaiH kiyat kArya syAt ? / na kimapItyarthaH / niSpannaiH-pAkaM prAptaH zAlivanaiH-kalamAdikedAraiH zAlate-zobhata ityevaMzIlaH tasmin niSpannazAlivanazAlini / yathA tRNavallIdhAnyAdiSUtpanneSu meghAH kevalaklezakardamazItahetutvAt niSphalA eva, tathA tvanmukhendau dhvastaduritatimire zaityasantApapIDAkAritvAccandrasUryAbhyAM na ko'pyarthaH siddhaH / yata Agame'pi coktam "caMdAiccagahANaM, pahA payAsei parimiyaM khittaM / kevaliyaM puNa nANaM, loyAloyaM payAsei // 1||"-aaryaa iti vRttArthaH // 19 // atra mantraH OM hIM pUrva maNapajavanANINaM sIyalesANaM teulesANaM AsIvisabhAvaNANaM diTThIvisabhAvaNANaM cAraNabhAvaNANaM mahAsumiNabhAvaNANaM teyagginisaggANaM namaH svAhA // azivopazamanI vidyA // , Avazyakaniyuktau logassAdhikAre / 2 chAyA candrAdityagrahANAM prabhA prakAzayati parimitaM kSetram / kaivalikaM punAnaM lokAlokaM prakAzayati // . 3 'kevaliyanANalaMbho, loyA0' iti ka-pAThaH / bha07 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 kathA yathA bhaktAmara stotram rAmacandropadezena, lakSmaNaH saMsmaran stavam / nizAyAM zazinaM pazyaM - stuSTA'bhUccakravAhinI // 1 // - anu0 zrIvizAlAyAM vizAlAyAM puri lakSmaNo nAma vaNigAsIt / sa zrIrAmacandrasUrigurumukhAd bhaktAmara stavaM sAmnAyamapAThIt, ajapacca / zucerekacittasya dinAntastriH parivarta yatastasyAgre ekonaviMzavRttajApAvasare nizi cakrA''virabhUt / candramaNDalaM dadarza / tuSTA devI prAha sma - yatra mahAndhakAre stavaM smartA'si tatra tvaM candraM drakSyasi / vAJchitAptirbhavitrItyuktvA tirohitA cakrezvarI (graM0 600 ) // ekadA mAlavezo rAjA mahIdharanAmA sImAlajayanAya gataH kAntAraM praviSTaH / tatra pradeze mahAndhakAraM dRSTvA sainyasya yAminIgamane duravasthAM vicintya prabhAvanAcikIH sahAgato lakSmaNo bhUpaM nyagadat - deva ! sampUrNa candraM darzayAmi, dinasamAM yAminIM kArayAmi sainikAnAm / rAjJoktam - kuru, datsva jalaM mahyaM tava vAJchitamahaM dAteti zrutvA stavaM smRtvA prakaTitazcandraH / prAtargatamacintitaM vairirAjapuraM balam / baddho ripuH / rAjJA puramAtmasAtkRtam / lakSmaNaH sakalalakSmIpatIkRtazca / sa stavamahimAnamavAdIt / gurupArzve lakSmaNo rAjAnaM dharmamazrAvayat "jaino dharmaH prakaTavibhavaH saGgatiH sAdhuloke vigoSThI vacanapaTutA kauzalaM satkalAsu / sAMdhvI lakSmIzcaraNakamalopAsanA sadgurUNAM zuddhaM zIlaM matiramalinA prApyate nAlpapuNyaiH // 1 // " - maindAkAntA devagurudharmarUpaM ratnatrayaM zrutvA jinadharmabhAgabhUt mahIdhara mahIzaH / lakSmaNo lakSmIvAn sarvArcanIyo'bhUt / uktaM ca " mahimAnaM mahIyAMsaM, saGgaH sUte mahAtmanAm / mandAkinImRdo vandyA - strivedI vedinAmapi // 1 // " - anu0 // ityekAdazI kathA // 11 // 1 'pUrNacandra' iti kha- pAThaH / 2 'pAsanaM' iti kha- pAThaH / 3 mandAkrAntA-lakSaNam - " mandAkrAntA'mbudhirasanagairmo bhanau tau 'gayugmam yyn Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam me0 vR0-atha bhagavadvarNane jagati tanmayatvaM pazyannityAha-(kiM shrvretyaadi)| .. he nAtha ! zarvarISu zazinA kiM kArya bhavati ? athavA ahni vivasvatA-sUryeNa kiM kArya bhavati ? iti vAkyadvayam / 'bhavati' iti kriyApadam / kiM kartR ? 'kAryam' / kena ? 'zazinA' candreNa / kAsu ? 'zarvarISu' rAtriSu / 'vA' athavA / kena ? 'vivasvatA' sUryeNa / kasmin ? 'ahi' divase / ubhAbhyAmapi na kiJcit kAryamiti bhaavH| keSu satsu ? 'tamassu yuSmanmukhendudaliteSu' satsu, tamassuandhakAreSu yuSmAkaM vadanacandreNa parAkRteSu satsu / atra dRSTAntamAha-he nAtha! jaladharaiH kiyat kArya bhavati itynvyH| 'bhavati' iti kriyApadam / kiM kartR ? 'kAryam' / kiMviziSTaM kAryam ? 'kiyat' kiMparimANam , stokamapi kArya naivetyrthH| kaiH karaNaiH ? 'jaladharaiH' / kiMvi0 jaladharaiH ? jalabhAranaH' atIva jalabhRtaiH / kasmin sati ? 'jIvaloke' pratyakSe martyaloke 'niSpannazAlivanazAlini' sampannadhAnyakSetraiH zobhamAne sati / dhAnyeSu niSpanneSu na meghaprayojanam , tathA tvanmukhaprabhAprakAzite jagati na candreNa sUryeNa (vA) kAryamiti bhAvaH / atra mukhaprakAzena sUryAcandramasoryadyapi vastuto na nirarthakatvaM tathApi kavestathAbhAvollAsAna dopaH, "tadojasastadyazasaH sthitAvimau vRtheti citte kurute yadA tadA / tanoti bhAnoH pariveSakaitavAt tadA vidhiH kuNDalanAM vidhorapi // 1||"-vNshsthm iti naiSadhIya (sa0 1, zlo0 14)vacanAt / tathA he nAtha! ityatraikavacanena yuSmanmukhendu0 ityatra bahutvena asaGgatistathApi "sutA na yUyaM kimu tasya rAjJaH" iti mahAkAvyeSu ekasminnarthe'pi bahutvasya yuktatvAnna duSTam // samAsAstu-zazaH asyAstIti zazI, tena / vivasa-ojo asyAstIti vivasvAn , tena / mukhameva indurmukhenduH, yuSmAkaM mukhenduryuSmanmukhenduH, tena dalitAni yuSmanmukhendudalitAni, teSu / zAlInAM vanAni zAlivanAni, niSpannAni ca tAni zAlivanAni ca niSpannazAlivanAni, taiH zAlate-zobhate ityevaMzIlo niSpannazAlivanazAlI, tasmin / jIvAnAM loko jIvalokaH, tasmin / jalAni dharantIti jaladharAH, taiH| jalAnAM bhAro jalabhAraH, namanazIlA namrAH, jalabhAreNa namrA jalabhAranamrAH, taiH / zazinetyAdau tRtIyA kimityavyayayogAt // iti kAvyArthaH // 19 // What is the use of the Moon at night and what use is there of the Sun by day, when on Lord! Thy Moon-like face destroys darkness (of ignorance ) ? What necessity is there of the clouds surcharged with water (lit, bent down by the burden of water ), when the (mortal) world is (already) resplendent with the fields of the fully grown S'ali rice? ( 19 ) Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 bhaktAmarastotram atha jJAnadvAreNAnyadevAn kSipati jJAnaM yathA tvayi vibhAti kRtAvakAzaM ___ naivaM tathA hariharAdiSu nAyakeSu / tejaH sphuranmaNiSu yAti yathA mahattvaM naivaM tu kAcazakale kiraNAkule'pi // 20 // gu0vi0-he lokAlokaprakAzajJAna ! yathA-yena prakAreNa kRtAvakAzaM-anantaparyAyAsmakavastuni vihitaprakAzaM jJAnaM samyak tvayi vibhAti, tathA-tena prakAreNa hariharAdiSuviSNu-rudra-brahma-skanda-buddhAdiSu nAyakeSu-svasvamatapatiSu evaMvidhaM jJAnaM na vartate / evamavadhAraNe vA / avadhAritaM tvayi jJAnam, teSvajJAnameva / te hyAtmAnaM kayAcid bhayadarzanabhaGgayA nAyakatvena khyApayanto'pi vibhaGgajJAnina eva / teSAM jJAnaM vedAdau vyabhicarati yathA-"vijJAnaghana evaitebhyo bhUtebhyaH samutthAya tAnyevAnuvinazyati, na pretya saMjJA'sti" (bRhadAraNyake 2 / 4 / 6) iti paJcamahadbhUtebhyo'nyo na ko'pi / tatraiva "asuryA nAma te lokA, andhena tmsaavRtaaH| tAMste pretyAbhigacchanti, ye ke cAtmahano janAH ||1||"-anu0 atra Rci paralokagatyA bhUtebhyo jIvaH pRthaguktaH / "zRgAlo vai sa jAyeta yaH sapurISo dahyate" iti kRtakarmabhoktRtvAbhAva iti| "yad yAvad yAdRzaM yena, kRtaM karma zubhAzubham / tat tAvat tAdRzaM tasya, phalamIzaH prayacchati ||1||"-anu0 iti karmaphalabhuktiH / kvApi eka evAyamAtmA'nyaH sarvo mithyA prapaJcaH / uktaM ca "eka eva hi bhUtAtmA, bhUte bhUte vyvsthitH| ekadhA bahudhA caiva, dRzyate jalacandravat // 1||"-anu0 dehe dehe jIvapArthakye'pi ekajIvatvaM unmattavAkyavad yadRcchApralApaH / "na hiMsyAt sarvabhUtAni" iti kRpAsthApanA / "putrakAmaH pazumAlabheta / ajairyaSTavyam" iti dayAyAM vybhicaarH| ato hariharAdijJAnamajJAnaM pUrvAparavisaMvAdi, bharvajjJAnaM (tu) sahajamekaM sakalamavyabhicAri iti sthitam / upamAmAha-sphuranmaNiSu-bhAsvadvajra-vaiDUrya-puSparAgendranIlAdiratneSu tejaH-prabhA yadvanmahattvaM-gauravaM yAti-prAmoti tu-punaH evaM-tadvat kiraNAkule'pi-cAkacikyayute'pi kAcazakale-kSArakhaNDe tejo na mahattvaM gacchatItyarthaH / atropa 1 yAvad yad yAdRzaM' iti kh-paatthH| 2 'bhagavajjJAnaM' iti kha-pAThaH / Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam 53 mAyAM vacanavyabhicArAlaGkAraH / aMtha (tra ) "tejo yathA vrajati jAtyamaNau mahattvaM, naiva tu kAcazakaleSu rucAkuleSu" iti vA pAThaH / vacanabhedo na bhavati / iti vRttArthaH // 20 // atha mantraH sUrimantra eva SaTsu vRtteSu vakSyamANeSviti // prabhAve kathA yathA - trilocanAGgajotpattyA - dikaM vijayasUribhiH / proktaM rAjapuraH pRSTairyannoce brAhmaNAdibhiH // 1 // - anu0 zrI ' nAgapure nagare zrImahIpatirnarendraH / rAjapUjyaH purodhAH somadevaH / tatra pure zrI vijaya sena sUrayo vihArayogenAgatAH / te nizi bhaktAmarastava viMzavRttasmaraNAt tuSTayA sAkSAdbhUtayA cakrayA sarvapraznavidaH kRtAH // anyadA mahIpaterdevI prasUtisamayonmukhI babhUva / tato rAjA purodhaHprabhRtidvijAn zvaH parazvo vA magRhe kiM bhaviteti jJAnamapRcchat / te samyagavidanto maunamAzritAH / tataH zrI vijaya sena sUraya AkArya vanditvA pRSTAH / sUrayo rAjadvijasamAjasamakSamavocan - mahArAja ! zRNu-bhavatAM paTTadevI netratrayayutaM sutaM prasavidhyati kalye / dvAdaze'hni paTTa - hastI mariSyati / putrasya vikRtavilocanaM vile (la) kSyate / ataH tRtIyAkSibhavotpAto yAsyati / zubhaM bhaviSyati ityuditvopAzrayaM yayuH / solluNThAH sUtrakaNThAH sUrimupahasanto rAjJA niSiddhAH / dvitIye dine putrajanmakramAt sarvamabhUt / trayodazadine gurUnAhUya siMhAsa - namAropayat zrImahIpatiH / dvijA maSImalinAsyAH pAtAlaM pravivikSava ivAdhomukhAH sUrIn praNemuH / guravo'vadannAzIrvAdam- " AdhAro yastrilokyA jaladhijaladharArkendavo yanniyojyA bhujyante yatprasAdAdasurasuranarAdhIzvaraiH sampadastAH / AdezyA yasya cintAmaNi surasura bhIkalpavRkSAdayaste zrImAn jainendradharmaH kisalayatu sa vaH zAzvatIM zarmalakSmIm // 1 // " - g0 iti / nityasukhadaM jainadharmaM zrutvA narendraH zrAvako'bhUt / jainaprAsAdAn mahIpatiracIkarat, mahatI prabhAvanA prasRteti / anyairapi peThe sarvazubhakRtinavaH stavaH // // iti dvAdazI kathA // 12 // me0 vR0 - atha dRzyamAnajyotirmaya padArthAdadhikatvaM pratipAdya matAntarIyAbhyupagatadevebhyo'dhikatvaM darzayannAha - ( jJAnaM yathetyAdi ) / he nAtha! tvayi jJAnaM vibhAti iti sambandhaH / ' vibhAti' zobhate iti kriyApadam / kiM kartR ? 1 'atha... bhavati' iti pATha: kha- pratyAM nAsti / 2 mariSyate iti kha- pAThaH / Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 bhaktAmarastotram 'jJAna' yathArtho vastvavabodhaH / kasmin ? 'svayi' bhavati / kiMvi0 jJAnam ? 'kRtAvakAzaM' (kRtaH-) vihitaH avakAzaH-sthAnaM prakAzo vA yena tat / yattadorabhisambandhAt tathA-tena prakAreNa hariharAdiSu jJAnaM na vibhAti ityanvayaH / yojanA prAgvat / keSu ? 'hariharAdiSu' kRSNezvarapramukheSu / kiMvi0 ? 'nAyakeSu' dezAdhipatyena prasiddheSu lokairdevatvena sthApiteSu / atrArthAntaranyAsamAha-tejo yathA sphuranmaNiSu mahattvaM yAti-prApnoti / 'yAti' iti kriyApadam / kiM kartR ? 'tejaH' kAntijAlam / kiM karma0 'mahattvaM' mAhAtmyaM gauravaM vA / keSu ? 'sphuranmaNiSu' mahAratneSu-indranIlAdiSu / katham ? yathAyena prakAreNa tathA kAcazakale tejaH mahattvaM-zobhAM mUlyaM vA na yAtIti / kiMvi0 kAcazakale ? 'kiraNAkule' kAntivyAptimati / 'api' vismaye, evaM avadhAraNe, tuzabdo'tyantavailakSaNyadyotakaH / atra kecidajJAH tvayetyatra ekavacanena hariharAdiSvityatra bahutvena upamAbhramAt kAcazakalenArhantaM sphuranmaNibhirha riharAdInupamAyArthaM dUSayanti tadayuktaM, arthAntaranyAse tadadoSAt / atraiva 'vaktuM guNAn' iti (caturtha)kAvye 'guNAn' ityatra bahutvaM 'ambunidhi' iti ekatvaM tathA tridazAGganAbhirityatra bahutvaM maruteyatra ekatvaM; tathA-zazinA vivasvatA vA ityatra ekatvaM, jaladharairityatra bahutvam , kalyANamandirastave'pi sAmAnyato'pi iti asmAdRzAmiti bahutvaM kauzikazizurityatra ekatvaM iti mahAkavInAM bahusthaleSu tathApravRtteH, athavA vyAkhyAntaraM-yathA tu ayi padacchedAt he nAtha ! tuzabdadvayaM mahadantare asti, ayIti AmantraNe, nAyakeSu yuSmAsu ityatra bahutvaM anadhikAraprAptaM, prAcyakAvye yuSmanmukhendu0 ityatroktayuSmacchabdenAnvayAt, na caitadyuktaM, kirAtArjunIyatrayodazasarge (zlo0 53)"caJcalaM vasu nitAntamunnatA" iti kAvyavRttau ghaNTApathe 'anyazlokagato bhavacchabdo'tra vibhaktipariNAmena draSTavyaH, anyathA madhyamapuruSaH syAt' ityevaM anvayayojanasya uktatvAt / etAni ca yaiH zAntarAgarucibhirityAdIni jJAnamityAdikAvyAntAni prAtaH paThyamAnAni buddhisampadvRddhaye bhavantIti sUrimantrakalpe // samAsA yathA-kRtaH avakAzo yena tat kRtAvakAzam / harizca harazca hariharau, tau Adau yeSAM te hariharAdayasteSu / sphurantazca te maNayazca sphuranmaNayaH, teSu sphuranmaNiSu / mahato bhAvaH maha. tvam / kAcasya zakalaM kAcazakalaM, tasmin / kiraNairAkulaM kiraNAkulaM, tasmin // ___ atra 'tejo maNau samupayAti yathA mahattvaM naivaM tu kAcazakaleSu rucAkareSu' ityayamapi pATho'stIti kazcit , tathA ca sarva susthamiti kAvyArthaH // 20 // IIe suggests that Lord Rishabha surpasses other gods in knowledge. Knowledge ( which illumines all the objects ) does not shine with so great an effulgence in the case of Hari (Vishnu), Hara (S'iva) and others, the lords of the followers of other systems of philosophy )as it does when it resorts to Thee ( lit. when it finds a place in Thee). Light attains its magnificence, when it falls on the sparkling jewels; but it fails to attain the same sort of magnificence ), when it falls on a piece of glass, even if it be pervaded by the rays of light. ( 20 ) Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha nindAstutimizramAha zrImAnatuGgasUriviracitam manye varaM hariharAdaya eva dRSTA dRSTeSu yeSu hRdayaM tvayi topameti / kiM vIkSitena bhavatA bhuvi yena nAnyaH kazcinmano harati nAtha ! bhavAntare'pi // 21 // gu0vi0 - he sarvotkRSTa ! devottama ! prabhAvanAtha ! hariharAdaya eva dRSTA - vilokitA varaM- pradhAnamityahaM manye / yeSu sureSu dRSTeSu hRdayaM cittaM tvayi bhavadviSaye toSa-pramodameti - AyAti / yatastairhi tava mudrA'pi nAbhyastA, jJAnaM dUre / uktaM ca 1 " vapuzca paryaGkazayaM zlathaM ca dRzau ca nAsAniyate sthire ca / na zikSiteyaM paratIrthanAthai jinendra ! mudrA'pi tavAnyadAstAm // 1 // - upajAtiH -- ( ayogavyavacchedadvAtriMzikAyAM zra0 20 ) ato'parasuradarzanAdeva tvayi bhaktistailAzanAdAjye yathA prAjyAdara iti / atha bhavatA vIkSitena dRSTena kiM kAryaM yenArhadvIkSaNalakSaNena hetunA'nyaH - tvadaparaH kazcid devo bhavAntare'pi - anyajanmanyapi bhuvi - loke mano na harati- mAnasaM na gRhNAti / yataH sarvaguNo bhavAMstathAvidhabhavyAnAM cittaharaNaM kurute / anye surA rAgadveSavisaMsthulAGgatvAt jJAnavikalatvAcca na manoharaNaM prati kAraNam / uktaM ca "sarve sarvAtmanA'nyeSu, doSAstvayi punarguNAH / stutistave yaM cenmithyA, tatpramANaM sabhAsadaH // 1 // " - anu0 anyabhave cittatoSaH zreyAMsAderiva / tad yathA - 55 "sAdhikavarSaM catasRSu, dikSu bahalyAdimaNDalAni vibhuH / vyaharanmuktAhAro, munibhikSAmUrkhamanujavazAt // 1 // avaniM pAvaM pAvaM, nirazanapAno jinezvaro vRSabhaH / nijacaraNakramaNenA-zanAya gajapuramagAdaglAnaH // 2 // zrIbAhubalitanUjaH, somayazAH sadyazA nRpastatra / rUpanidhirvRSabhAMsaH, zreyAMsa statkumAravaraH // 3 // svame ca nizAzeSe, kajjalakAlaH sumerugirirAjaH / mayakA sudhAbhiSiktaH, svaruciM prApeti so'pazyat // 4 // Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 bhaktAmarastotram parito vairikrAnto, vIraH zreyAMsavihitasAhAyyaH / raNabhuvi vijayI jAtaH, svapnaM somaprabho'pazyat // 5 // ravimaNDalataH patitaM, karajAlaM galitatejasastasya / zreyAMsena tu ghaTitaM, svapnaM zreSThI dadarzati // 6 // prAtaH parSadi militAH, svamArthaM kimapi bhAvyajAnantaH / Uce nRpatiH kazcit , zreyAMsasyodayo nUnam // 7 // nijanijasaudhaM jagmuH, shreyaaNsshresstthimntrisaamntaaH| yuvarAjo janatAnAM, kalakalamazRNod gavAkSasthaH // 8 // AsannanaramapRcchat , kolAhalakAraNaM tato yuvarAT / so'cIkathacca matvA, niHzeSa vRSabhavRttAntam // 9 // rjtsvrnnaabhrnn-prvaalmuktaaphlaashvyaanaadi| prapitAmahastavAyaM, kauzaliko naiva gRhNAti // 10 // tenAyaM nagarajanaH, kalakalazabdaM karoti bhktiprH| svAminnasmin bhakte, kuru prasAdaM vadannevam // 11 // tacchutvA zreyAMso, nirupAnatkastvarAnvito'bhyagamat / tAM jinamUrti dRSTvA, jAtasmRtimApa gatapApaH // 12 // pUrvavidehe puNDari-kiNyAM puri vjrsenjinsuunuH| cayajani vajranAbhaH, suyazAstatsArathiH prathitaH // 13 // saha bAhusubAhubhyAM, piitthmhaapiitthshjsuyshobhiH| cakradharaH pUrvadharo, vratI samAtha cAhantyam // 14 // sarvArthadivo bharate, gatasukRte nAbhibhUrabhUdarhan / suyazA yatirgrahItA-nuttaravAso bhavaM so'ham // 15 // tatreyaM tIrthakarasya, vanasenasya vIkSitA mudraa| bhUpIThe'nanyasamA, RjujaDajIvairavijJeyA // 16 // kalpyamakalpyaM saiSaNa-maneSaNIyaM na vidante ydmii| munipataye tat zuddhaM, kalyANIbhaktayo dadati // 17 // atrAntare ca kazcin-navyekSurasena sambhRtAn kumbhAn / yuvarAjapuro'Dhaukaya-dikSuvaMzA yad vibhorvazyAH // 18 // bhagavan ! prasAraya karau, nistAraya mAM gRhANa yogyamamum / ityukte'JjalimRSabho-'kRta so'pi dadau ghaTekSurasam // 19 // 1 'tantra' iti k-paatthH| 2 'zalikAnnaiva' iti g-paatthH| 3 'iti gRhI.' iti ga-pAThaH / Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 zrImAnatuGgasUriviracitam acchidrapANirahana , nApatadavanau tthecrsbinduH| yAti zikhA yadi zazinaM, tIrthakRto'tizayato na patet // 20 // divi dundubhayo nedu- ghuSuraho dAnamarjunaM vvRssuH|| ratnakusumAdi mumucu-jehaSurnanRtuzca devagaNAH // 21 // antarhitAzanavidhau, bhagavati gatavati kRtaM padasthAne / tenAdikRte maNDala-manyaizca raveH kramAt prathitam // 22 // svamatrayaM purodita-mabhUcca satyaM jinendrapAraNakAt / somaprabho'tha hRSTaH, svasutaM dRSTvA surAbhinutam // 23 // AgatakacchAdInAM, militajanasyAgratazca jinavRttam / AhAravidhimacIkatha-dAtmacaritraM ca yuvarAjaH // 24 // IzAne lalitAGgaH, svayaMprabhA prANavallabhA prathamam / rAjA'tha vajrajaGghaH, zrImatyA kAntayA zrImAn // 25 // atha yugalinau ca devI, jIvAnandazca kezavo mitram / acyutasurau ca rAjendra-vajranAmazca sUtazca // 26 // sarvArthasiddhi (ddha)devI, marudevInAbhinandano viditH| prathamajino'jani cAhaM, zreyAMsaH suyazaso jIvaH // 27 // aSTabhavapratibaddha-sneho'haM navamake tato nAtham / dRSTvA jAtismRtyA, jJAteyaM tIrthakRnmudrA // 28 // prAsukajalasiddhAnnaM, nirbIjaphalaM sazuSkamUladalam / yogyaM deyamRSibhya-ste'guH svAzrayamiti zrutvA // 29 // pAtraM zrIRSabhajinaH, zreyAMsaH zreyasA'nvito daataa| vittaM zuddhekSuraso, na vidyate bhUtale'nyatra // 30 // zramaNopAsakabhAve, zreyAMsaH prathama eva bhuvi viditH| muktaH krameNa rAjyaM, prapAlya pUrvANi bhUyAMsi // 31 // iti ye'nyabhavAlokAt , punarapi dadRzurjinaM guNAvAsam / toSaM bhejuste para-devaidRSTairapi prathamam // 32 // // iti vRttagarbhArthaH // 21 // atha mahimakathA zrIjIvadevasUrIndrA, vihRtA devpttne| paurANAM darzitA yaistu, shivbrhmaacyutaadyH||1|| suvarNam / bha.8 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara stotram purA zrIvAyaDamahAsthAne parakAyapravezavidyAvidaH zrIjIvadevasUrayaH stavaikaviMzaM vRttaM sAmnAyaM kSapAyAM japanto'praticakrayA sarvadevaprakaTanazaktayaH kRtAH / te zrIgurjarAtrataH (2) surASTrA devapattanaM jagmivAMsaH (graM0 700 ) / tatra zrIsomanAthamahimA mahIyAn / tadbhakto jano yAMtrika ahamahamikayA namanti zivam / zrAvakAH kaGkaTukaprAyAH kecana / te gurusaMmukhaM gatAH / prabhubhirdharmanirvAhapraznaH kRtaH / te UcuH - atra mithyAdRgmatasyaikacchantratA, kathaM dharmanirvAhaH ? / zrIjIvadevasUrayaH zrAvakaiH sAkaM somanAthaprAsAdamAsadan / hRSTAstadbhaktAH / aho zvetAmbarA api zivanamanAyAjagmuH / sUribhizcakrAM cetasi kRtvA someza ! Agacchetyuktam / prakaTaH zivo'cAlIt / agre brahmaviSNU prAsAdAccalitau / sUrya- gaNezaskandAdayazcalitAH / sakalaprakaTita surairvismitaiH pauraiH zivArcakaizca saha candraprabhaprAsAde jinezo nataH, somezAdRSTamajinArcanAya karo yAcitaH / tenAGgIkRtaH / visRSTAH svasthAnagamanAya harAdayo'ntardadhuH / AcAryA upAzrayaM jagmuH / mahatI zAsanonnatirjAtA / liGgabharaTakAH candraprabhasya karadIbhUtAH jinaM mahAdevamamanyanta / dRSTapratyayaH ko muhyati ? amUdRzo'lpIyAMso bhuvi / uktaM ca 58 "parokSeSu deveSu khyAtirekasya kasyacit / ghodha sA jambU- jambUdvIpo yadAkhyayA // 1 // " - anu0 iti / pUjA puSpasahasradazakaM mAse paJcaseramitA zrIkhaNDikA nityaM tailaseratrayaM naivedye mANakadvayaM kesarakuGkumapailadvayaM karpUrasya mASakamekaM kastUrikAyAzca karaM datte somezo'Tamajinasyeti / // iti trayodazI kathA // 13 // me0 vR0 - athAnyadevebhya evAdhikatvaM racanAntareNAha - - - ( manye varamityAdi ) / ! ahaM tadvaraM manye / 'manye' iti kriyApadam / kaH kartA ? ' aham' / kiM karmatApannam ? 'tat' hariharAdidarzanam / kiMvi0 ? ' varaM' pradhAnam / tacchabdena yacchabdApekSayA''ha - yat mayA hariharAdaya eva dRSTAH / 'dRSTAH' iti kriyA0 / kena kartrA ? 'mayA' / ke karmatApannAH ? 'hariharAdayaH ' kRSNezvarAdayo devAH / katham ? ' yat' yaditi avyayam / atrArthe hetumAha - he nAtha ! yeSu dRSTeSu hRdayaM tvayi soSameti - prApnoti ityanvayaH / 'eti' iti kriyA0 / kiM kartR ? 'hRdayaM ' manaH / kaM karmatApannam ? 'to' harSam / kasmin ? 'tvayi' bhavati / keSu satsu ? 'yeSu hariharAdiSu dRSTeSu' satsu pUrva vilo - kiteSu satsu / pUrvaM haripramukhAn dRSTvA tvaddarzane mama mahat pramodakAraNaM sampannaM, tebhyaH sAtizayagulohAbhyAsavataH svarNadarzanavat iti bhAvaH / idameva bhayantareNa draDhayati - he nAtha ! bhavatA NasvAt, 1 'yAtrikayA' iti ka- pAThaH / 2 'mATanU' iti kha- pAThaH / 3 'lakSeSvapatyeSu' iti ka- pAThaH / 4 'palA' iti ka- pAThaH / Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam 59 vIkSitena kiM syAditi sambandhaH / syAt' iti kriyApadam / kiM kartR ? 'ki' harSakAraNaM vizeSataH / kena ? 'bhavatA' tvyaa| kiMviziSTena ? 'vIkSitena' dRSTena / tat kathamityAha-yena kAraNena bhavAntare'pi na anyaH kazcinmano harati-vazIkurute ityanvayaH / 'harati' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'kazcit anyaH' aparo devanAtho'pi / kiM karmatApannam ? 'manaH' cittam / kasmin ? 'bhavAntare'pi' parabhave'pi, tvatto'dhikasaundaryAdiguNavatastrailokye'pi abhAvAditi bhAvaH // . samAsA yathA-manye ityavyayaM tibantapratirUpakam / harizca harazca hariharI, tau AdI yeSAM te hariharAdayaH / ekasmAd bhavAdanyo bhavo bhavAntaraM tasmin , mayUravyaMsakAditvAt samAsaH / dRSTvA bhavantamityAdinA kAvyenAsya paunaruktyaM na jJeyaM, nindAstutitvena viSayabhedAditi kAvyArthaH // 21 // He summarizes the result of seeing Hari and the like. I believe that it was for the better that (first of all)I verily saw Hari, Hara and the like; (for) as I have already seen them, my heart gets complete satisfaction on seeing Thee. What has been the result of seeing Thee? (The reply is that) oh Lord, no one else in this world will be able to divert my mind from Thee even in the next birth. (21) kiJca strINAM zatAni zatazo janayanti putrAn nAnyA sutaM tvadupamaM jananI prasUtA / sarvA dizo dadhati bhAni sahasrarazmi . prAcyeva dig janayati sphuradaMzujAlam // 22 // gu0 vi0-he caturdazasvamasUcitacaturdazabhuvanAdhipatya ! strINAM-nArINAM zatAnibahuvacanatvAt koTIkovyaH zatazaH-koTikoTisaMkhyAna putrAn janayanti-prasuvate / tAsu madhye'nyA-aparA jananI-mAtA tvadupama-bhavatsamaM sutaM-nandanaM na prasUtA-nAjIjanat / tvAM putraM marudevyeva praasuut| atropamA-sarvA dizaH-aSTau kASThAH bhAni-nakSatrANi tArakANi dadhati-dhArayanti, (parantu) prAcyeva-pUrvaiva dik sphuradaMzujAlaM-caJcatkarakalApaM sahasrarazmi-sUrya janayati-prasUte / yathA aindrI dik sUryodaye hetuH, tathA tIrthakRjanmani marudevyAdaya eva hetuH| iti vRttArthaH // 22 // prabhAve kathA zrIAryakhapuTAcArya-yakSo vRddhakarAbhidhaH / skanda-rudra-gaNezAdyaiH, sahito darzito nataH // 1||-anu0 1 'mayUravyaMsakAdayazca' iti pANinIye (2 / 1172) / 2 'bhAni-tArakANi' iti ka-pAThaH / 3 'sarvAdizo' ityapi paatthH| Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmarastotram ... .zrIguDazastra'pattane bhuvanamuninA vRddhakaranAmA bauddhAcAryo vAde jitH| sa parAbhavAnmRtvA yakSIbhUya saGghamupadrotuM lagnaH / saGghana stavadvAviMzavRttAmnAyajapanaprAptaduSTayakSadalanopAyAH sotsAhA vRddhavayaso vidyAsiddhAH zrIAyekhapuTAcAyo vijJapya 'guddshstr'pttnmaaniitaaH| prabhavo yakSAyatanaM gatvA yakSakarNayorjIrNapAduke nivezyorasi svAMhI kRtvA vastreNAGgamAvRtya sussupuH| yakSArcakaH sametyovAca-re durvinIta! zIghramuttiSTha, mariSyasesnyathA / te kapaTanidrayA sthitAH / rAjAdayo yakSa nantuM prAtarAgatAH / rAjAjJayA rAjapuruSAstaM hantuM lgnaaH| kazAghAtA antaHpure leguH / pUtkArakA narA AyAtAH / etasya siddhasya prabhAvo'sau iti matvA ghAtA nirvartitA rAjJA / sa sUripadau gRhItvA sthitH| utthitA guravaH / yakSaH svasthAnAd gurucaraNamUlamAgatyApatat / gurubhirnirbhatsya saGghasya rakSakIkRtaH / prabhavo yakSayutAH puraM prati celuH / anye'pi ziva-vinAyakAdyA yakSagRhAcceluH / dve mahadRSanmaye kuNDike cAlite / sarve puradvArAt svasthAnaM prati visRssttaaH| prabhUn natvA gatavantazca / kuNDike tatra sthApite tathaiva tiSThato'dyApi na ko'pi cAlayituM kssmH| tAdRzAM guNAn kaH saMkhyAtuM vetti ? / uktaM ca "guNAn guNavatAM vettuM, viralAH prabhaviSNavaH / vetti ratnaparIkSAyAM, lavamekaM na vallavaH ||1||"-anu0 yakSamahimA cAstaM gamitaH / uktaM ca "datte vipattimAsattiH, prbhortyugrtejsH|| grahamastamitaM prAhu-rgataM mArtaNDamaNDale // 1||"-anu0 iti stUyamAnA rAjakAritapravezamahAmahAH pauSadhAgAraM prAptA dharmamupAdizan "bhaktiH zrIvItarAge bhagavati karuNA prANivarge samagre dInAdibhyaH pradAnaM zravaNamanudinaM zraddhayA suzrutInAm / pApApohe samIhA bhavabhayamasamaM muktimAgAnurAgaH ___ saGgo niHsaGgacittairviSayavimukhatA haryiNAmeSa dharmaH ||1||"-srgdhraa ityAkarNya prabuddhA buddhabhaktA nRpAdayo'haMddharme nizcalA Asan / // iti caturdazI kthaa|| 14 // me0 vR0-atha kecit parameSThinamalakSajanmatvAdanAdimAhustanmatanirAsena jinamAtaraM varNayannAha(strINAmityAdi ) / _he nAtha! strINAM zatAni zatazaH putrAn janayanti-prasuvate iti sambandhaH / 'janayanti' iti kriyApadam / kAni kartRNi ? 'strINAM zatAni' bahavo nAryastatsvabhAvAt / kAn karmatApannAn ? 'zatazaH' bahuzatAni 'putrAn' tanayAn / tathApi he nAtha! tvadupamaM sutaM anyA kAcit strI na prasUtA-na suSuve Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 8 zrImAnatuGgasUriviracitam itynvyH| 'prasUtA' iti kriyA0 / kA kI ? 'anyA' jananI-mAtA, tava jananyA marudevyAH iti zeSaH / kiM karma0 ? 'sutam' / kiMvi0 ? 'svadupama' tava tulyam / marudevyAH putratvaM zrIRSabhaprabhoH parasamaye'pi prasiddhaM, yaduktaM bhAgavate prathamaskandhe "aSTame marudevyAM tu, nAbherjAta urukrmH| darzayan vama dhIrANAM, sarvAzramanamaskRtaH // 1||"-anu0 atrArthe dRSTAntamAha-sarvA dizo bhAni dadhati-dharanti iti saNTaGkaH / 'dadhati' iti kriyA0 / kAH karvyaH ? 'dizaH sarvAH' prAcyAdayaH sakalAH kaasstthaaH| kAni karmatApannAni ? 'bhAni' nakSatrANi / tathApi sahasrarazmi prAcyeva dig janayati-prasUte / 'janayati' iti kriyA0 / kA kI ? 'prAcI dig' pUrvA''zA / kaM karmatApannam ? "sahasrarazmi' sUryam / kiMvi0 ? 'sphuradaMzujAlaM' vilasatkiraNasamUham / evakAro nizcayArthaH / prAcyeva nAnyA dig ityarthaH // samAsA yathA-zataM zataM iti zatazaH, 'bahAdeH (kArakAt) zas' (sA0 sU0 678) / janayantItyatra 'calyAhArArthebudhayudhamudrujhunazajanaH' (a0 3, pA0 3, sU0 108) iti haimasUtrAt prsmaipdm| tava upamA yasya sa tvadupamastam / sahasraM razmayo yasya sa sahasrarazmistam / tathA aMzUnAM jAlaM aMzujAlaM, sphurad aMzujAlaM yasya sa tathA tam / atra sarvAzca tA dizazca sarvAdizaH karmadhArayaH, sarvA iti pRthak padaM vA iti, tathA janayatItyatra nAmadhAturiti kozalyAM dRzyate / iti kAvyArthaH / / 22 // He suggests the natural birth of God. Hundreds of women give birth to hundreds of sons; but no mother (except Thine) gave birth to a son that could stand (out in) comparison with Thee. In all the directions there are (lit. all the quarters contain ) constellations, but it is only the east which brings forth the Sun having a collection of resplendent rays. (22) paramapuMstvena stutimAha tvAmAmananti munayaH paramaM pumAMsa mAdityavarNamamalaM tamasaH parastAt / tvAmeva samyagupalabhya jayanti mRtyu nAnyaH zivaH zivapadasya munIndra ! panthAH // 23 // gu0 vi0-he munIndra ! munayo-jJAninaH tvAM paramaM pumAMsaM-paramaM puruSam AmanantibhaNanti-avabudhyante / vede'pi-puruSa evedaM niM sarva yadU bhUtaM yacca bhAvyam , utAmRta . 'purastAt' ityapi paatthH| Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmarastotram tvasyezAno yadannenAtirohati' iti mahimavarNanam / paramapuMstvaM bAhyAntarapuMsorapekSayA / bAhyaH pumAn kAyaH / AntaraH pumAn sakarmA jIvaH / paramaH pumAn niSkarmA so'nantacatuSkaH siddha ucyate / kiMbhUtam ? 'amalaM' rAgadveSamalarahitam / Adityasyeva varNa:kAntiryasya tamAdityavarNam / tamaso duritasya parastAt-parato vartamAnam / purAhato ravisAmyaM kSiptam , sAmprataM kimityuktaM ! bhaNyate, tejozamAtralabdhisAmyAt / paramArthato nabhobhramarayoriva samudrabindvoriva mandarANvoriva mahadantarAlaM paramapuruSAlokasUryAlokayoriti / bhAnurapi tamaso'ndhakArasya paratastiSThati / anyacca munayaH samyag-antaHkaraNazuddhyA tvAmeva, evazabdo nizcaye, upalabhya-prApya-matvA mRtyum-atyantaM bhayaMkara maraNaM jayanti-sphoTayanti ca / atra OM jUM saH mRtyuMjayAya namaH iti mRtyuMjayarakSA / anyacca zivapadasya-mokSasthAnasya anyA-tvatto'paraH zivaH-prazasto nirupadravo vA panthA-mAoM nAsti / muktikAraNaM tvameva ataH zrayaNIyaH / iti vRttabhAvArthaH // 23 // mahattve kathA caNDikA cAlitA galle, kRtaM ca karajakSatam / muJcamAnA'zru cakSubhAM, devatA'bhUd varapradA // 1||-anu0 pUrva zrIAryakhapuTasUrayaH stotratrayoviMzapravRttAdidevamantrasmRtyA prasannasarvAnubhUticakrAdattavarAH prAptaduSTavyantarasAdhanopAyAH zrIujjayinI yayuH / purodhAne caNDIbhavane uSAyAmUSuruSarbudhajvaladvidyApratApAH / sA mithyAdRSTirduSTA vasatijane kupyati vizeSataH zvetAmbareSu / ato vikRtarUpA pItamadirevAtAmramukhI prabhupArzva prAptA / prabhavo dhyaanmaapuuryopvissttaaH| dRSTA sA krudhyantI / galle nakhakSataM dattam / tat kulizakarkazaM jAtam / devI dRgbhyAmaNi muJcantI varaM dadau / gurubhirvadhaniSedhaH kAritaH / janopasargo vAritaH / zAntIkRtA sA / pratyUSe prabhupuraHsarA pauraiH sahopAzrayaM prati prasthitA / puradvArAd vyAvartitA pUjyAMhIM natvA svAyatanaM gatA / kapole nakharekhA tathaiva sthitA / lokaH samyagArAdhyavacanamArAdhayat / samyaktvaM bahavaH prapedire / guruguNAn smarantaH svamandiramIyujanAH / uktaM ca "guNinaH svaguNaireva, sevanIyAH kimu zriyA ? / kathaM phalarddhivandhyo'pi, nAnandayati candanaH ||1||"-anu0 // iti paJcadazI kathA // 15 // 'hI' iti g-paatthH| 2 'bhuvane' iti kh-paatthH| 3 uparbudhaH agniH / Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam me0 vR0-atha labdhajanmatvena RSabhasya bhagavato na paramapuruSatvaM , kintu paramapuruSasya aMzAvatAro'yaM hayagrIvAdivaditi paramataM dUSayannAha-( tvaametyaadi)| he munIndra!-yoginAM svAmin ! tvAM munayaH paramaM pumAMsamAmananti ityanvayaH / 'Amananti' abhyasyanti iti kriyaapdm| ke kartAraH ? 'munayaH / karma0 ? 'tvAm' / kiMvi0 tvAm ? 'paramaM pumAMsaM' sattvarajastamoguNAtItaM trijagaddhyeyaM nirvikAram / punaH kiMvi0 tvAm ? 'AdityavarNa' sUryaprabhaM (bhagavato'pi suvarNavarNatvAt ) / katham ? 'purastAt' (agre ) / kasya ? 'tamasaH' aspaSTAtinibiDAntarAndhakArasya ajJAnasya ( parastAditi pAThe tamoviSayAt dUre ityarthaH) / puna: kiM0 tvAM ? 'amalaM' nirmalajyotiSmantam / yogino dhyAnAntastvAmeva samyag upalabhya mRtyu jayantIti saMbandhaH / 'jayanti' iti kriyA0 / ke kartAraH ? 'munayaH' yogabhAjaH / kaM karmatApannam ? 'mRtyuM' kAlam / ajarAmarA bhavanti iti bhAvaH / kiM kRtvA ? 'tvAM samyag upalabhya' tvatsvarUpaM yathArthatayA jJAtvA, tvajJAnAbhAve yogasyApi viphalatvAt nAjarAmaratvaM munInAM syAt , ata evoktamanyaiH "jJAnino dharmatIrthasya, kartAraH paramaM padam / gatvA''gacchanti bhUyo'pi, bhavaM tIrthanikArataH // 1||"-anu0 tenAtra evo'vadhAraNe / atra vyatirekamAha-he munIndra! bhavataH anyaH zivapadasya panthA nAsti / 'asti' iti kriyA0 / kaH kartA ? 'panthAH' mArgaH / kasya ? 'zivapadasya' mokSasthAnasya / kiMvi0 ? 'zivaH' nirupdrvH| kathaMbhUtaH ? bhavataH 'anyaH' aparaH, ato muktikAraNatvena tvameva paramaH pumAn iti nirNayaH, na ca janyarUpatvAnna tatheti vAcyaM, parairapi 'manuSyajanmA'pi surAsurAn guNaibhavAn bhavocchedakaraiH karotyadhaH' iti mAdhakAvye purANapuruSasya tathaivokteH // samAsAzca-'nA abhyAse' dhAtuH / mana ityAdezaH / parA mA-jJAnaM yasya sa paramaH tam / Adiya(syeva) varNo yasya sa tam / na vidyate malo yasmin saH amalaH tam / zivaM ca tat padaM ca zivapadaM tasya / munIndra iti prAgvat / tamasa ityatra 'ririSTAstAt' (a0 2, pA0 2, sU0 82) iti haimasUtrAt SaSThI // iti kAvyArthaH // 23 // He designates Lord Rishabha as the Supreme Being. Oh Lord of the ascetics ! the sages give Thee the noble appellation of the Supreme Being having the colour of the sun, bright and inaccessible to darkness and free from blemishes. They conquer death by duly realizing Thee alone; (for) there is no other beneficial path leading to the auspicious abode (liberation). (23) Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 bhaktAmastoratram .. atha sarvadevanAmnA jinaM stauti tvAmavyayaM vibhumacintyamasaGkhyamAdyaM brahmANamIzvaramanantamanaGgaketum / yogIzvaraM viditayogamanekamekaM jJAnakharUpamamalaM pravadanti santaH // 24 // gu0 vi0-he sarvadarzin ! santo-vicakSaNA yatayaH tvAM evaMvidhaM pravadanti-prakarSaNa bruvate, jAnantItyarthaH / kiMviziSTam ? na vyeti-na cayApacayaM gacchatItyavyayastaM sarvakAlasthiraikasvabhAvam / vibhAti-paramaizvaryeNa zobhata iti vibhustam / vibhavati karmonmUlane samarthoM bhavatIti vA vibhustaM, indrAdiprabhuM vA / AdhyAtmikairapi na cintituM zakyastamacintyam / atyadbhutaguNayutaM vA / guNAnAM na saGkhyA-iyattA yasya tamasaGkhyaM, saMsArasyAnAditvAdanantajJAno'pi niHzeSatayA jIvAnAM bhavAn na saGkhyAti-na AcaSTe ityasaGkhyaM, anantArthAna-akArAdIn varNAn na saGkhyAtItyasaGkhyam / anantArthatvamAgame ."savanaINaM jA huja, vAluyA saMvaudahi (sabodahINa?) jaM toyam / tatto aNaMtaguNio, attho ikkassa suttassa // 1 // " - guNataH kAlato vA saGkhyAtumazakyastamasaGkhyam / Adau bhava AdyaH, lokavyavahArasRSTihetutvAt tam / namo arahatANamiti paJcaparameSThiSvarhatAM prathamatayA Adyam / caturviMzatijineSvAdyaM vA prathamatIrthakaraM svasvatIrthasyAdikaratvAt , sarvajinagaNa Ayo vA sopAyena siddhaM vA / bRMhati-anantAnandena vardhata iti brahmA taM, brahma-nirvANaM tadyogAd brahmANam / tejoravyoriva siddhasiddhyorabhedAt sarvakarmamuktaM vA / sakalasureSu IzituM zIlamasya tamIzvaraM kRtArtha vA / anantajJAnadarzanayogAdanantam / na anto mRtyurUpo yasya tam / anantacatuSTayasamRddhaM vA / anaGgasya-kAmasya keturiva tam / yathA keturudito jagatkSayaM kurute, tathA bhagavAn kandarpasya kSaye hetuH| na aGgAni-vaikriyaudArikAhArakataijasakArmaNAnyeva ketuHcihaM yasya tamanaGgaketum / yoginAM-manovacaHkAyajitAM caturjJAninAM dhyAninAM vA IzvaraMnAtham / athavA yoginAM-sayogakevalinAM maanytvaadiishvrm| viditaH-avagataH samyagjJAnadarzanacAritrarUpo yogo yena / athavA vidito yogodhyAnibhiryasmAt tam / atha ca vizeSeNa ditaH-khaNDito yogo-jIvena sahAyaHpiNDAgninIrakSIranyAyenAtyantaM lagnaH karmasambandho yena tam / anekaM jJAnena sarvagatatvAt / athavA siddhAnAmanekeSAM ekatrAvasthAnAt / uktaM ca1 chAyA sarvanadInAM yAvatyo bhaveyurvAlukAH sarvodadhInAM yata toyam / - tato'nantaguNito'rtha ekasya sUtrasya // 2 'sabbodahINa jaM udayaM' iti pAThaH subodhikAyAM prathame vyAkhyAne / 3 'nIraM' iti k-paatthH| 'arihaM' iti g-paatthH| Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam " jattha ya ego siddho, tattha aNaMtA bhavakkhayavimukkA | annunnamaNAvAhUM, ciTThati sayA suhI siddhA // 1 // " - AryA anekaM guNaparyAyApekSayA vA, RSabhAdivyakti bhedAd vA / "nAmajiNA jiNanAmA, ThavaNajiNA huMti devapaDimAo / dajiNA jiNajIvA, bhAvajiNA samavasaraNatthA // 1 // " - AryA iti vyaktayA vA / ekam - advitIyamuttamottamaM, ekaM jIvadravyApekSayA vA / jJAnaM - kSAyikaM kevalaM svaM svakIyaM rUpaM yasya taM jJAnasvarUpam / sarvakarmakSayAdAtmasvabhAvo yasya taM jJAnasvarUpaM - cidrUpaM vA / na malAni-aSTAdaza doSA yasya tamamalam / athaitAni paJcadaza vizepaNAni paradarzaniSu tattadevAbhidhAnatvena prasiddhAnIti tarkApohaH svabuddhyA'tra prAmANikaiH pramANakoTiM prApaNIyaH / ( graM0 800 ) iti vRttArthaH // 24 // me0 vR0 - atha sarvadevasvarUpeNApi paramapuruSatvameva draDhayati - ( tvAmavyayamityAdi ) / I he munIndra ! - bhagavan ! santaH - paNDitAH satpuruSA vA tvAM avyayaM pravadanti ityevaM ekaikaM vizeSaNaM gRhItvA anvayaH 'pravadanti' pAramparyeNa pratipAdayanti / pravadanti' iti kriyApadam / ke kartAraH ? 'santaH' / kaM karmatApannam ? ' tvAm' / kiMviziSTaM tvAm ? 'avyayaM' kSayarahitaM nityamityarthaH, dravyArthikanayApekSayA jIvasvarUpeNa nityatvAt, 'bhAvini bhUtopacAra' iti nyAyena caramazarIrabhAjaH siddhatvena vivakSaNAd vA / punaH kiMviziSTam ? 'vibhuM' tava jJAnasya vizvaprakAzakatvAt, "iyattAnavacchinnaparimANayogitvaM vibhutvaM" iti naiyAyikAH, jJAnasya ghaTAdervastuno grahaNarUpapariNAmena kena - cit prakAreNa sAkAratvena vizvavyApakatvasvIkAreNa jainamate'pi tallakSaNaM na duSTamiti, yadvA vibhavati - karmonmUlane samartho bhavati (iti) vibhustam / punaH kiMviziSTaM tvAm ? 'acintyaM' anAkalanIya svarUpaM, lokottaraliGgadhAritvAt paramayogibhirapi tava yathAsthitasvarUpAnavadhAraNAt / punaH kiMviziSTaM tvAm ? 'asaGkhyaM' na vidyate saGkhyaM yuddhaM yasya sa tam, yadvA saGkhyayA-guNAnAM gaNanayA rahitam / punaH kiMviziSTaM tvAm ? 'AdyaM' AdipurupatayA prasiddhaM, "AdividvAn siddhaH" iti kApilAH, tIrthaGkareSvAdyaM - prathamaM vA / punaH kiMviziSTaM tvAm ? 'brahmANaM' vIrthAdikaratvena dharmasRSTipraNayanAd vidhAtAram / punaH kiMviziSTam ? 'IzvaraM ' trailokya pUjanIyatvena ananyatulyaizvaryadhAriNaM, jaTAzAli 3 1 chAyA 2 chAyA yatra caikaH siddhastatrAntA bhavakSayavimuktAH / anyonyamanAbAdhaM tiSThanti sadA sukhinaH siddhAH // 65 nAmajinA jinanAmAni sthApanAjinA bhavanti devapratimAH / dravyajinA jinajIvA bhAvajinA: samavasaraNasthAH // 3 'puNa huMti jidipaDimAo ' iti pATho devavandanabhASye ( mA0 51 ) / 4 ' pramANI yaH' iti ga-pAThaH / bha0 9 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 bhaktAmara stotram tvena mahAtratatvena vRSabhAnvitatvena sumaGgalApatitvena vA Izvaramiva pratIyamAnaM vA / punaH kiMviziSTaM tvAm ? 'anantaM' anto-- mRtyustadrahitaM anantaM balaM balabhadra sAhacaryAd viSNurUpamityarthaH, rAmakRyoraikyatvena pratItatvAt, ata eva - ""vedAnuddharate jagannivahate bhUgolamudvibhrate daityAn dArayate baliM chalayate kSatrakSayaM kurvate / paulastyaM jayate halaM kalayate kAruNyamAtanvate mlecchAn mUrcchayate dazAkRtikRte kRSNAya tubhyaM namaH // 1 // - zArdUla0 ityaSTapadyAmayuktam / punaH kiM0 tvAm ? 'anaGgaketuM' kandarpasya nAzakatvena ketutulyaM, buddhadeva mityarthaH, buddhasya mAralokajayitvena prasiddhatvAt / ata eva - iti naiSadhIye (sa0 4, lo0 80) api proktam / punaH kiM0 ? ' yogIzvaraM ' yoginAM dhyeyaM, sAGkhyamate paramarSitayA prasiddham / punaH kiM0 tvAM ? 'viditayogaM' jJAtASTAGgayogamArga, naiyAyikamate gautama, pAtaJjalimate pataJjaliM vA, yogasAdhanavIthInAmupadezakatvena prasiddhatvAt / punaH kiM0 tvAm ? 'anekaM' anekaguNasaMyuktaM, sRSTikArakaM manvAdikaM vA, keSAJcinmate sRSTikArakANAM manvAdInAM anekatvAt ityanena mImAMsakamatasaMgatirderzitA / punaH kiM0 tvAm ? 'eka' saGgrahanayApekSayA jIvadravyasya ekatvAt, ata eva "ege AyA" iti sthAnAGgasUtram, paramate'pi "sugata eva vijitya jitendriyaratvadurukIrtitanuM yadanAzayat / tava tanUmavaziSTavatIM tataH samiti bhUtamayImaharadharaH // 1 // - drutavilambitam " "eka eva hi bhUtAtmA, dehe dehe vyavasthitaH / ekadhA bahudhA caiva dRzyate jalacandravat // 1 // " - anu0 iti, anena vedAntinAM mataM sUcitam / punaH kiM0 tvAm ? 'jJAnasvarUpaM kevalajJAnamayaM iti, anena jJAnAdvaitamataM darzitaM teSAM mate jJAtA jJeyaM ca nAsti, kevalaM jJAnabheveti yadvA zuddhabuddhasvabhAva ityopaniSadgataM jJApitam / punaH kiM0 tvAm ? 'amalaM' nirmalaM aSTAdadAdoSarahitaM nirlepamAtraM vA iti, anena lokavedaviruddhairapi nirlepaH svatantrazceti mahApAzupatamataM sUcitam / sarveSvapi darzaneSu vattannAmnA tattathArUpAdhyavasAyena tvAmeva devatvena tIrthAntarIyAH prapannAH santIti bhAvaH // atha samAsAH - na vidyate vyayo yasya saH avyayastam / cintayituM yogyazcintyaH, na cintyo'cintyam / na vidyate saGkhyaM saGkhyA vA yasya saH asaGkhyastam / "yuddhaM tu saGkhyaM kaliH" (abhi0 kA0 3, zro0 460) iti hemapAdAH | Adau bhava Adyastam / vRMhati - anantAnandena vardhate iti 1 'gItagovinda' nAmnA'syAH khyAtiH / Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam brahmA tam / na vidyate anto yasya sa anantastam / anaGgasya keturiva keturanaGgaketustam / ketudhUmaketuri yucyate, padaikadeze padasamudAyopacArAt , dhUmaketugrahastu vinAzAya syAditi / yoginAmIzvaro yogIzvarastam / vidito yogo yena sa tam / na ekaH anekastam / jJAnameva svarUpaM yasya sa tam / na vidyate mala:-karmalepo yasya saH amalastam / gabhIrArtha ca idaM kAvyaM vizeSajJebhyo jJeyam // iti kAvyArthaH // 24 // He substantictes the supremacy of Lord Rishabha. The good declare Thee as imperishable, omnipresent (or powerful), incomprehensible, innumerable (or free from wars), first (in position and time ), Brah. man, Is'vara, infinite, the comet in destroying the Cupid, the master of Yogins, well-versed in Yoga, many, one, the embodiment of knowledge and pure. ( 24 ) kiJca buddhastvameva vibudhArcitabuddhibodhAt tvaM zaGkaro'si bhuvanatrayazaGkaratvAt / dhAtA'si dhIra ! zivamArgavidhervidhAnAd vyaktaM tvameva bhagavan ! puruSottamo'si // 25 // gu0 vi0 he vibudhArcita!-zakramahita ! buddhaH-saptAnAmanyatamaH sugatastvameva / kasmAt ? padArtheSu buddhivodhAt-matiprakAzAt , yato 'buddhirbhavati bauddheSu' / atha satyArthI buddhastvameva, dharme buddhiprakaTanAd, vA vibudhA-viziSTapaNDitA-gaNadharAstairarcitastIrthakarastasya buddhiH-kevalajJAnaM tayA bodho-vastustomasya paricchedastasmAd vibudhArcitabuddhibodhAt tvameva buddho-jJAtatattvo bhavasi / yato buddhaH svamAMsadAnena vRthA kRpAluriti / he deva! zaM-sukhaM karotIti zaGkaraH, sa yathArthanAmA tvamasi, bhuvanatrayazaGkaratvAt-trilokIsukhakAritvAt / sa zaGkaro rudraH kapAlI nagno bhairavaH saMhArakRt, (ataH) na shngkrH| he dhIra! dadhAtIti dhAtA-sraSTA tvameva kRtArthanAmA, zivamArgavidhe ratnatrayarUpaniyogasya vidhAnAt-karaNAt / sa brahmA jaDo vedopadezAt narakapathamudajIghaTat / he bhagavan ! vyakta-prakaTaM puruSottamastvamevAsi zaktimati (ta?) prkRssttpurussessuuttmH| yata AjanmAsau parA. rthavyasanI ucitakriyAvAn adInamanAH kRtajJo dRDhapratijJo gambhIra iti / sa viSNuH puruSottamatvaM kRtArtha na dhatte, kvApi kvApi kapaTaprakaTanAd balicchalanAdiSu gopISu ca / iti vRttArthaH // 25 // 10dhArcita ! buddhi0' ityapi padacchedaH / . Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmarastotram atra garimodiraNaM yathA "jitazatrustriyo'bhUvan-na sAdhyA vyantaraizca yaaH| tAzca sajjIkRtAH svAMhi-vAriNA shaantisuurinnaa||1||" tathAhi "purA zauryapurasthAne, jitazatrurabhUnnRpaH / nItikando bhujAvIrya-parAjitaparAhavaH ||1||-anu0 dvAsaptatirabhUd rambhA-prabhA'surasurazriyAm / purajidArarUpANAM, tasyAntaHpurayoSitAm // 2 // AkrIDe krIDituM puSpA-pIDAH krIDAcale yyuH| merAvivorvazImukhyAH, sarvAstAH zarvarIzabhAH // 3 // chalaM labdhvA kSudrabhUta-prestA astaatmcetnaaH| saudhamAninyire rAjJA, yAnArUDhA gataprabhAH // 4 // duSTavyantaradoSeNa, sakalA viklaanggkaaH| nizceSTAH samakAlaM tA, Asan pAzcAlikA iva // 5 // tvaritaM tvaritaM rAjA-'cIkarad' rukprtikriyaaH| vaidyAnAM mAntrikANAM ca, tAntrikANAM vipazcitAm // 6 // bauddhA AkAritAH zaivAH, sAMkhyA vaizeSikAstathA / vaidikA vidurAzcakruH, svasvAmnAyaprakAzanam // 7 // na jAtaH ko'pi taiH sarve-rupakAro nRpaukasi / bhAgyanAze yathA''rabdho, vyavasAyo'phalo nRNAm // 8 // mAsyekasmin vyatikrAnte, zAntisUrirgaNI guNI / vihRtastAM purI porai-rabhigamya prveshitH||9|| prbhurbhktaamrstotr-cturviNshaadivRtttH| siddhckreshvriiklupt-mhaashktismnvitH||10|| vicetAzcintayA bhUpo, na cAkArayati sma tAn / prabhAvanAM katukAmA-napi rAjJIcikitsayA // 11 // tto'vdhuutvessennaa-bhraamynnRpgRhaantike| nirdoSa nIrujaM glAstuM, karomIti vadana vibhuH||12|| AkarNya tadvaco rAjA, sUrInAkArya kAryavit / haime pIThe nivezyoccai-rantaHpuramadIdRzat // 12 // 1 'prabhAsurapura0' iti kh-paatthH| 2 'purajidara0' iti ga-pAThaH / 3 gRhodyaane| 4 cndrkaantyH| 5 glAniyuktam / Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam prasadya bhagavan ! sadyo, rAjJIjIvitadAnataH / mama jIvasamuddhAraM, kuru rAjyaM gRhANa ca // 14 // iti vijJApitaH sUri-dUrIkRtya purAkRtAn / rakSauSadhimaNIyantra-kaNDakAMstattanusthitAn // 15 // AnAyya nIraM prakSAlya, svAMhI gurubhirarpitam / rAjJopAttaM prahRSTena, duHsthiteneva zevadhiH // 16 // ambunaH sevanAt pAnA-cakrAyAzca prbhaavtH| praNezuya'ntarAH krUrAH, sUrAdiva divA'ndhakAH // 17 // dvAsaptatiH sphuradveSa-bhUSaNA gatadUSaNAH / nirmitA nRpasundayaH, zAntisUrimunIndunA // 18 // (tataH) gurupArthe dharmamauSIt saparivAro nRpaH / yathA jJAnAditritayoccazAlakalitaM zIlAGgasaMjJaiH puraH satsUtraH kapizIrSakaiH parigataM dAnAdisadgopuram / kSAntyAdhuccadazaprakAravilasadyantraM zamAmbhonidhiM bhItAH karmaripoH zrayadhvamadhunA saddharmadurga janAH ! // 19 ||-shaarduul. iti zrutvA narendreNa, jaino dharmaH smaadRtH| sakale maNDale kluptA, jIvarakSA zubhAvahA // 20||-anu0 rAjJIbhizca guroH pArzve, prapede dharmamAhatam / vizuddhabhAvanArAji-cetobhiH paJcamItapaH // 21 // prAsAdAna kArayAmAsa, jainAnuttuGgatoraNAn / jinArcAnAM pratiSThAzca, guruvAkyAjanezvaraH // 22 // prabhAvanAM jainamatasya kRtvA' sau sAdhavIM dharmadhuraM ca dhRtvA / divaM yayau zuddhasamAdhibhavyaH // 23 ||-upjaatiH // iti SoDazI kathA // me0 vR0-atha bAhulyena prasidaddhevasvarUpeNa varNayannAha-(buddhastvetyAdi ) / he dhIra! tvameva buddho'si iyanvayaH / 'asi' iti kriyA0 / kaH kartA ? 'tvam' / kiMviziSTaH? 'buddhaH' buddhanAmA bauddhAnAM devaH, kRSNasya buddhAvatAro vA / evakAro atra nirNaye / kasmAt ? . 'prasAdataH' iti kh-paatthH| 2 'tayoruzAla.' iti ga-pAThaH / 3 'galayanaM' iti ga-pAThaH / Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara stotram 'vibudhArcitabuddhibodhAt' vibudhaiH paNDitairdevairvA arcitA - sammAnitA yA buddhi: - jJAnaM tasya (bodhAMta -) prakAzAt, yathArthatayA buddhatvaM tvayi eva ghaTate ityarthaH / he dhIra! tvaM zaGkaro'si ityanvayaH prAgvat / [ kiMviziSTaH zaGkaraH IzvaraH ] / kasmAt ? 'bhuvanatrayazaGkaratvAt ' jagatritayasukhakAritvAt / he dhIra ! tvaM dhAtA'si / kasmAt ? 'zivamArgavidhervidhAnAt ' mokSamArgarUpo yo vidhiH- dharmAcAraH tasya niSpAdanAt / he bhagavan ! tvaM puruSottamaH vyaktaM - prakaTameva asi, sarvapuruSeSu tvattoM nAnyaH puruSottamaH, jagadvandyatvena tvaM puruSottamo nizcIyata eveti na tatra hetorapekSA iti, anena ziva iti zaivAH, puruSottama iti vaiSNavAH, pitAmaha iti paurANikAH, sarvajJo buddha iti bauddhA ityupAsate, te'pi tvAmeva prapannAH santIti sUcitam // 70 samAsA yathA - vibudhairarcitA vibudhArcitA sA cAsau buddhi vibudhArcitabuddhistasya bodho vibudhArcitabuddhibodhastasmAt / zaM-sukhaM karotIti zaGkaraH, bhuvanAnAM tryaM bhuvanatrayaM tasya zaGkaro bhuvanatrayazaGkarastasya bhAvo zaGkaratvaM tasmAt / zivasya mArga: zivamArgaH, tasya vidhi: zivamArgavivistasya / bhago-jJAnaM asyAstIti bhagavAn, tasyAmantraNaM he bhagavan ! | puruSeSu uttamaH puruSottamaH // iti kAvyArthaH // 25 // Ile gives out his decision. Thou alone art Buddha, because the gods have worshipped the enlightenment of Thy knowledge. There is no other Sankara than Thee; for Thou (alone) bestowest happiness to the three worlds. Oh Intelligent Being! Thou alone art the Creator (Brahman); for, Thou hast pointed out the path leading to liberation, Oh Divine Being! it is quite evident that Thou alone art the best of men (Purushottama i. e. Naruyana ). ( 25 ) 35 Ru atha punarjinaM namannAha - tubhyaM namastribhuvanArtiharAya nAtha ! tubhyaM namaH kSititalAmalabhUSaNAya / tubhyaM namastrijagataH paramezvarAya tubhyaM namo jina ! bhavodadhizoSaNAya // 26 // gu0 vi0 - he nAtha! tubhyaM bhavate namaH / tubhyamatraikavacanakaraNAt sarvadevaparihAreNa bhagavate ekasmai namaH - namaskAro'stu / natau namasUzabdo'vyayaH / kiMbhUtAya ? tribhuvanArtiharAya - sadvacaHkaraNAbhyAM vizvatrayapIDAnAzanAya / yaH sarveSAM kRcchrahantA sa eva vandyaH / he svAmin! tubhyaM namo'stu / kSititalasya-bhUpIThasya amalabhUSaNAya - nirmalAlaGkArAya / Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam 71. yo vimalakalayA bhuvanamalaGkurute sa namasyaH / atha (vA) kSitiH - pRthvI talaM - pAtAlaM amalaMsvargasteSAM trayANAM lokAnAM bhUSaNAya / he Iza ! tubhyaM namo'stu / trijagataH - trailokyasya paramezvarAya - prakRSTanAthAya / yo jagadIzaH sa namya eva / he jina ! tubhyaM namo'stu / bhavodadhizoSaNAya - saMsArasAgarasantApanAya / yo durantaM saMsRtijaladhiM zoSitavAn sa maskArA eva iti / vRttArthaH // 26 // mantro'pi - OM zrIM hrIM klIM mahAlakSmyai namaH | surabhi sadyaska pItapuSpairlakSajApAt siddhiH / mahini kathA - zrIaNahilavATa ke zrImAlavaMzyo niHsvo vaNigavasat / sa parisara grAmebhyaH ziraHpuTTalakaizcanakavikrayaNAccanika iti pratItaH / tasyaikadA grAmaM gacchato mArge zrIudyotanasUrayo guravo militAH / tena bhaktipUrvaM vanditAH / gurubhirdharmapRcchA kRtA / tenoktam - prabho ! ko dharmanirvAhaH ? sarvatra parAbhUyate daridraH / uktaM ca 1 gurubhirUce zreSThI canikanAmA yaH, pattane durgato'bhavat / 'tubhyaM namo namaskArA - cchriyA svarNapatIkRtaH // 1 // - anu0 "paMthesamA natthi jarA, dAridasamo parAbhavo natthi / maraNasamaM natthi bhayaM, chuhAsamA veyaNA natthi // 1 // " - AryA "dharmAd dhanaM dhanata eva samasta kAmAH kAmebhya eva sukhamindriyajaM samagram / kAryArthinA hi khalu kAraNameSaNIyaM dharmoM vidheya iti tattvavido vadanti // 1 // - vasanta0 iti svasya SaDviMzaM vRttaM bhANaMbhANaM paJcAsarapArzvadevo namaskaraNIyaH / zaktitastyAtapasI bhavataH / zIlamityAGgiko guNaH pAlanIyaH / mahAlakSmImantrazca japya iti / so'vadat - sarvametat kariSye / gurUn natvA svakRtye lagnaH / ' tubhyaM namo' bhaNanapUrva pArzva nityaM vande | namaskArASTazatamajapat / parajanIM jananI bhaginIvadamaMsta / yatra grAme canakArthaM vatrAja tadantarA yugAdidevabhaktA mahAlakSmI mUrtiH / Agacchan gacchan tAM namo'karot / evaM kurvataH SaNmAsI gatA / anyedyurmadhyAhne zrImAsAde divyAbharaNavasanAM sahasanAM kuGkumAdikRtAGgarAgAM sarAgAmaGganAmapazyat / sA tamAha-bho pauTTalika ! kiM karoSi ? / sa Aha 1 chAyA- pansamA nAsti jarA dAridryasamaH parAbhavo nAsti / maraNasamaM nAsti bhayaM kSudhAsamA vedanA nAsti // Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 bhaktAmarastotram devI namannasmi / sA''ha-kiM moghena zrInamanena ? svayaMvarAM mAmaGgIkuru, bhaja bhogAn , tyaja dauHsthyayogAn / sa Aha sma-tvaM me mAtA, etannarmaNA'pi na vAcyam , karmaNA kimu. cyate? / parastriyo jananyo me vratamasti / punaH punarutyA pratyuttayA sa ukto'pi nAcalacchIlAt / zrIH sAkSAdbhUyAbhASata-vatsa! tubhyaM namovRttajapanatuSTacakrAyAH sakhyA vacanAt parIkSito'si, varaM vRnnu| tenoce-naiHsvyaM nirgamaya / devyoktam-adya sandhyAM yAvaccanakAH krItvA koSThikAsu sthApyAH prAtaH (te) kanakIbhaviSyanti / ityuktvA'ntaradhatta zrIH / tena snycitaashcnkaaH| gRhamAgatena koSThikAtrayaM bhRtam / vibhAte svarNamayA babhUvuH / sa sthAlaM bhRtvA vRddha bhImadevarAjasya prAbhRtIcakre / vismitena rAjJA pRSTaH-kimarthaM kanakaca. nakaghaTanam ? / caniko'vocat zrIvaradAnAdiprabandham / rAjJA tat tasya prasAdIkRtam / saudhArtha bhUrlabdhA / navyaM gRhaM kAritaM cakrAyutazrIyugAdIzaprAsAdazca / lakSmIprAsAdo'pyuddhRtaH / krameNa tIrthayAtrAmasUtrayat / nityaM tyAgabhogayutaH sukhabhAjanamabhUcanikA shresstthimukhyH|| // iti saptadazI kathA // me0 vR0-sarvadevasvarUpatvaM vyAkhyAya bhagavato namaskAraM kurvan nirnnymudghossyti-(tubhymityaadi)| he nAtha ! tubhyaM namaH / astviti zeSaH / 'astu' iti kriyA0 / kiM kartR? 'namaH' prnnaamH| kasmai? 'tubhyaM' bhavate / namaHzabdayoge caturthI / kiMlakSaNAya tubhyaM ? 'tribhuvanAtiharAya' trijagataH pIDAnivArakAya, bAhyA-rogAdayaH AntarA:-kramodbhavAH pIDAstAsAM tava nAmnA vinAzAt / punaH he nAtha! tubhyaM namaH / kiMviziSTAya tubhyam ? 'kSititalAmalabhUSaNAya' bhUlokAlaGkaraNAya / punaH he nAtha! tubhyaM namaH / kiMviziSTAya ? 'trijagataH paramezvarAya' trailokyanAyakAya / punaH he jina! tubhyaM namaH / kathaMbhUtAya ? 'bhavodadhizoSaNAya' saMsArasAgaralAghavakArakAya / etadvizeSaNacatuSTayena arhato'sAdhAraNadharmarUpaM lakSaNaM niveditaM, paramatAGgIkRtadeveSu tathAsvarUpAbhAvAt // samAsA yathA-trayANAM bhuvanAnAM samAhAraH tribhuvanaM, pAtrAditvAnna Ip , tribhuvanasya ArtistribhuvanArtistAM haratIti tribhuvanArtiharastasmai / kSitestalaM kSititalaM, amalaM ca tad bhUpaNaM ca amalabhUpaNaM, kSititale amalabhUSaNamiva kSititalAmalabhUSaNaM tasmai / 'siMhAdyaiH pUjAyAm' (a0 3, pA0 1, sU0 89) iti haimavacanAt tatpuruSaH / trayANAM jagatAM samAhAra strijagat , dviguH (tasya ) / paramazvAsAvIzvarazca paramezvarastasmai / udadhiriva udadhiH, bhavazvAsau udadhizca bhavodadhiH, upamitisamAsaH, 'upameyaM vyAghrAdyaiH' (a0 3, pA0 1, sU0 102) iti haimavacanAt / bhavodadheH zoSaNaM yasmAt sa bhavodadhizoSaNaH, tasmai // iti kAvyArthaH // 26 // 1'ruktipratyuH' iti k-g-paatthH| 2 'gRhAgatena' iti ka-pAThaH / Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam tos IIc conclusively bows to God. Oh Lord ! obeisance to Thee, the destroyer of the miseries of the three worlds. Obeisance to Thee, the pure jewel on the surface of the earth (or the unsullied ornament of the mortal, nether and celestial worlds ). Obeisance to Thee, the Supreme Lord of the three worlds. Oh Jina! adoration to Thee that hast dried up the ocean of mundane existence. (26) punaryuktyA guNAn stauti ko vismayo'tra yadi nAma guNairazeSai__stvaM saMzrito niravakAzatayA muniish!| doSairupAttavividhAzrayajAtagarvaiH svapnAntare'pi na kadAcidapIkSito'si // 27 // gu0 vi0-he munIza ! yadItyaGgIkAre / nAmetyAmantraNe / he sakarNA ! asmAbhiraGgIkRto'yamarthaH, niravakAzatayA-paJcAstikAyaruddhalokamadhyavannarantaryeNa sarvAGgavyApakatayA puruSAntare'navasthAnatayA azeSaiH-sarvairguNaiH tvaM sNshritH-aashishriyisse| atrArthe ko vismayaH? -kiM kutukam ? / anyacca doSaiH-dUSaNaiH svapnAntare'pi-svapnAvasthAyAmapi kadAcidapikasmiMzcidapi kSaNe nekSito'si-na dRSTo'si-na vilokito'si / atrApi ko vismayaH?kimAzcaryam ? yato garuDadarzanAd bhujagA iva sUryekSaNAt tamazcayA iva tIrthakarAd dUrato nezurdoSAH / kiMbhUtaiH doSaiH ? upAttaiH-gRhItaiH-prAptairvividhaiH-nAnArUpairAzrayairjAta-utpanno garvaH-vayaM sarvajanAzrayAH guNA jinAzrayA evetirUpo darpo yeSAM taiH / athaca(vA) upAttaH-svIkRto vividhAnAm-anekeSAM vibudhAnAM-devAnAM vA AzrayaH-AzrayaNaM tasmAjAto-bhUto garvaH-ahaGkAro yeSAM taiH / bhagavadaGge guNAnAM nirantarAzrayAd doSANAmabhAvAt karityuktiH / pUrva 'sampUrNamaNDala'vRtte guNAnAM tribhuvanavyApakatvaM kIrtidvAreNoktam / sAmprataM tvadAzrayA eva guNAH (iti) na paunaruktyam / iti vRttArthaH // 27 // mantro'yam OM namo RSabhAya mRtyuMjayAya sarvajIvazaraNAya paramabrahmaNe'STamahAprAtihAryasahitAya nAgabhUtayakSavazaMkarAya sarvazAntikarAya mama zivaM kuru kuru svAhA / dhAra 21 smaraNAt kSudropadravanAzo vAJchitalAbhazca // prabhAve kathA yathA rudro'pyadRzyatAM yAtaH, svapne'pi dadRze nahi / zAtavAhanabhUpasya, putro'bhUjinasevayA ||1||-anu0 10ttavibudhAzrayaH' ityapi pAThaH / bha. 10 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 bhaktAmarastotram 'godAvarI rodhasi dakSiNasyAM dizi 'pratiSThAnapuraM' samasti / zrIhAlabhUpo'jani tatra vIra styAgI guNI sarvakalazca bhogI ||2||-upjaatiH tasyAvarodhe'pi mahatyapatyaM nAsIt tato'khidyata bhuumipaalH| bahUnupAyAn maNimUlamantrAn vyarIracannApa sutodbhavaM taiH||3|| purodhasoktaH kuzasaMstarasthaH snAto vratI triMzadahAni bhuupH| haraM samArAdhayadarcanAdyai dRSTo na sa svapnagato'pi tena // 4 // harArcanAd rAjamano nivRttaM purA kRte karmaNi ca pravRttam / paredyavija'namuniM praNamya papraccha putro bhavitA na vA meM // 5 // (graM0 900) bhaktAmarastotrajapaM tapasvI samAdidezAdivibhuprabhAvAt / cakrezvarI te ca varaM sutArtha pradAsyati kSoNipa! mA viSIda // 6 // athAdidevaM kamalAdipuSpai rAnarca cakrAM viracayya citte / ko vismayo'tra smaraNakSaNe zrI hAlo baraM prApa dinatrayAnte // 7 // puSpana lAhi mahIzarAjJI kaNThe nivezyA sutajanmane'sau / cakrAvaco'bdastanitAcchikhIvA muSmAt tutoSAntaradhAcca devI // 8||-indrvjraa pUjAvidheaukanikAgatAyai sra priyAyai vyasRjat prjeshH| Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam taddhAraNAd dohadalakSaNaM sA muktAphalaM zuktimivAzu dadhe // 9 // - upajAtiH prAcIva bhAnuM naradevadevI prAsU sUnuM samaye sudIptam / vyadhAnnRpo janmamahaM ca cakrA dAsaM ca nAmneti samaM varApteH // 10 // kalAH sa zuklapratipacchazIva gRhNan vivRddhiM vapuSA ca puSNan / muSNastamastApatatiM jagatyA rarAja sadvRttatayA kumAraH // 11 // tarastaraNyA'tha nRpastaraGgiNIM dadarza mInaM prahasantamuccakaiH / apRcchadArtazcaturAMsta Ucire prajAbhiye syAd vikRtasya darzanam // 12 // - upendravajrA na girA so'tha dhRtiM dedhAra nitAntamantarvibhayAJcakAra / anyedyurudyAnamasau sasAra jaina muniM tatra namazcakAra // 13 // - upajAtiH pRSTo'tha rAjJA saMSahAsya hetu muvAca vAcaMyamasattamastam / ubhAvabhUtAmiha dArubhAra T vAha pure nirdhanatanAhrau // 14 // tAvekadA kASTakRte vanaM gatau maitrIyutau satakamAtrazambalau / mUrtyA kRzaM dharmatapo'kRzaM bhRzaM zvetAmbaraM sAdhumatho apazyatAm // 15 // - indravaMzA mAsopavAsatratapAraNArthine muSmai vitIrNa tanu saktabhojanam / bIjaM subhUmAvi bhAvapAthasA siktaM mahatpuNyakaNAya jAyate // 16 // - indravaMzA 1 atra samastapAdAnte'nuprAsaH / 2 matsyahAsakAraNam / 3 indravaMzAlakSaNam - "tacendravaMzA prathamAkSare gurau" / 75 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 yata uktaM ca nirdhano bhaktAmara stotram nirdhanatanamityuvAca sa mAha cainaM mama nAtra bhAvaH / kaSTAdupAttaM nijavastu dattaM pratyakSahAniH kathameSa lAbhaH ? // 17 // yugmam tat sarvathA'haM nijasaktubhAgamasmai na dAsyAmi zarIrapuSTyai / bhokSe svayaM dAnaguNena kIrti labheta lakSmIpatireva nAnyaH // 18 // - upajAtiH iti dhvanantaM tamupekSya taddhanaM sa nirdhanastasya nipatya pahUye / tapasvine svIyavibhAgasa tukAn dade subhaktyA mumude ca cetasA // 19 // - vaMzastham vanAntavartI kila kazcanAmara samAne'pi hi dAridye, cittavRtteraho'ntaram / adattamiti zocante, na labdhamiti vA'pare // 21 // - anu0 'dAnamabhUSayat / uktaM ca stadA mudA'zlAghata sAdhu sAdhvaho ! / pradAnametena kRtaM praNamya tau tato gatau saJcitapuNyapAtakau // 20 // - vaMzastham AnandAzrUNi romAJco, bahumAnaM priyaM vacaH / kiM vA'numodanA pAtra - dAnabhUSaNapaJcakam // 22 // - anu0 kAlakramAnmRtyumavApya bhadrasvabhAva dharnirdhana dhArmikAgryaH / dAnAvanIzAdadhanatvavande muktaH kSaNena kSitipatvamApa // 23 // - upajAtiH pRthvIpatizrIdhanavAhanAtmajaH pAthodharodhogatavAhavAhanaH / satvaM prabhutvodayameghavAhana kSoNIzvaro'bhUrbhuvi zAtavAhanaH // 24 // - indravaMzA 1 anopajAticchandaH / 2 pAthodhitaTe gataM vAhAnAm azvAnAM vAhanaM yasya saH / Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 87 zrImAnatuGgasUriviracitam vikrIya dArUNyudarambhariyaH __ sa taddhanastaddhanatAM ddhaanH| dhyAnena cArtena mRtastimitvaM ___ godAjale prApadasAtadhAma // 25 ||-upjaatiH beDAdhirUDhaM cirakAladRSTaM bhavantamArAdavalokya jAtA / jAtismRtistasya jhaSasya dAna sAkSI suro bADhamahAsayat tam // 26 ||-up0 AstAM samau pUrvabhave'lpakasya / ___dAnAdadAnAdadhunA yuvAM tau / eko nRpo'nyazca tibhistadeSA puNyAhasoya'STiriti pratItA // 27 ||-up0 jJAtaM tvayA yat kSitipAla! satyaM sa sahacArI mama kssttkaarii| AtmAzihAsyAt tadaho na te bhI ne dezasainyAdibhayaM kadAcit // 28 ||-up0 anyairapyuktaM ca mInAnane prahasite bhayabhItimAha zrIzAtavAhanamRSirbhavatA'tra nadyAm / yatsaktubhirmunirakAryata pAraNaM prAk __ daivAd bhavantamupalabhya jhaSo jahAsa // 29 ||-vsnt0 supAtradAnasya phalaM vizAlaM vibhAvya nityaM tadidaM pradeyam / adattadAnAzca janAH pRthivyAM na rUpasaubhAgyasukhAdibhAjaH // 30 ||-upendrvtraa dAnaM mahimanidAnaM, kuzalanidhAnaM kalaGkakarisiMhaH / zrIkalakaNThIcUtaH, siddhivadhUsaGgame dUtaH // 31||-aaryaa anyacca pUjAmAcaratAM jagatrayapateH saGghArcanaM kurvatAM tIrthAnAmabhivandanaM vidadhatAM puNyaM vacaH zRNvatAm / 1 matsyatvam / 2 phalam / 3 matsyaH / 4 matsyahAsyAt / 5 upendravajrAlakSaNam-"upendravajAjatajAstato gau"| Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmarastotram saddAnaM dadatAM tapazca caratAM sattvAnukampAkRtAM yeSAM yAnti dinAni janma saphalaM teSAM supuNyAtmanAm // 32||-shaarduul. itthaM mahAmunimukhAdupadezamAlAM zrutvA ca pUrvabhavasaGgatamAtmavRttam / samyaktvazobhitamupAsakazuddhadharma zrIzAtavAhananRpo nitarAmuvAha // 33 ||-vsnt0 zrIsiddhAdrau zrIyugAdIzavezmo ddhAraM cakre tIrthayAtrAM ca citrAm / zrIhAlAhro jainabhUpastato'bhUt cakrAdAsaH kssonnickraadhiraajH|| 34 ||-shaalinii mahArASTreSu dezeSu, pratiSThAnapure nije / munisuvratacaityasyo-ddhAraM cakre sa jainarAT // 35 ||-anu0 // ityaSTAdazI kathA // me0 vR0-atha janmabhAjo guNadoSasAhacaryAt kathaM paramapuruSatvaM vRSabhajine bhavatItyAzaGkA nirasyannAha-(ko vismayo'tretyAdi ) / he munIza! nAmeti komalAmantraNe, yadi tvaM azeSaiH guNaiH saMzrita:-AzritaH ityanvayaH / 'saMzritaH' iti kriyA0 / kaiH kartRbhiH ? 'guNaiH' vizuddhadharmaiH / kaH karmatApannaH ? 'tvaM' bhagavAn / kiMviziSTaiH guNaiH ? 'azeSaiH' samastaiH svabhAvajaiH jJAnAdibhiH vibhAvajairaudaryAdibhiH / kayA? 'niravakAzatayA' niHsthAnakabhAvena, tava tulyasya anyasya abhAvAt , sthAnaM vinA tAdRzA guNAH ka tiSThantIti bhAvaH / he munIza! doSaiH rAgadveSamohAdimiH svapnAntare'pi kadAcidapi na IkSitaH asi ityanvayaH / 'asi' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'tvam' / kiMviziSTaH ? 'IkSitaH' / kaiH kartRbhiH ? 'doSaiH / kiM. doSaiH ? 'upAttavividhAzrayajAtagarvaiH' prAptanAnAsthAnasamutpannadaH / kasmin ? svaprAntare'pi' svApAvasthAyAmapi / katham ? 'kadAcidapi' kasminnapi kAle / doSarUpAH puruSAstvAM nidrAyAmapi na apazyannityarthaH / dvau apizabdo nirNaye staH / he munIza! atra vArtAdvaye'pi vismayaH kaH syAt ? api tu na ko'pi syaaditynvyH| 'syAt' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'vismayaH' Azcarya, prAguktalakSaNe vItarAge tvayi vArtAdvayasya pramANasiddhyA (sthityA) pratIteriti bhAvaH, RSabho bhagavAna paramaH pumAna tamonAzakatvamRtyuMjayatvAdiguNayuktatvAt sampratipannavadityanumAne janyatvopAdheH parairdattasya vyAptivighaTanAya punaranumAnAntaramatra sUcitam-RSabho bhagavAn paramaH pumAn sakalajJAnAdiguNavattvAd nirdoSatvAd veti, janyatvamupAdhiH saMdigdha iti jJeyaM, tathA ca RSabho 1 zAlinIlakSaNam "mAto gau cecchAlinI vedlokaiH"| Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam 79 na paramapuruSaH janyatvAditi pratyanumAnaM tucchaM, vipakSe bAdhakatarkAbhAvAt , varddhamAno na sarvajJaH vaktRtvAt rathyApuruSavadityanumAnaprayogavadityanyatra vistaraH // .. samAsA yathA-na vidyate zeSaM yeSAM te azeSAH taiH / avakAzAt nirgatA niravakAzAH, teSAM bhAvo niravakAzatA tayA / munInAM Izo munIzaH, tasyAmantraNe he munIza! / viziSTA vidhA:-prakArA yeSAM te vividhAH, te ca te AzrayAzca vividhAzrayAH, upAttAzca te vividhAzrayAzca upAttavividhAzrayAH, tairjAto garvo yeSAM te tathA taiH / svapnasya antaraM svapnAntaraM tasmin / "nAmaprAkAzyakutsayoH" ityanekArthaH / atra kecit svapnasya bhagavati sambandhaM vidhAya svapne satyapAramaizvaryAdibhiH artha dUSayanti tadasat, doSANAmeva puruSadharmAropAta , ata eva garvollAso'pi saMgacchate, yadvA chAdmasthyo'pi tvaM doSaiH-lokaviruddhabhAvainaM spRSTaH, tarhi sArvasyaitatprAptiH kuta iti vyAkhyeyam / iti kAvyArthaH // 27 // Ile declares Lord Rishabha as the sole abodle of virtues. Oh Lord of the ascetics ! what wonder is there, if Thou art wholly resorted to by all the virtues and that Thou art not seen even in a dream by vices which are puffed up with pride owing to the manifold shelter that they found elsewhere? ( 27 ) atha vRttacatuSTayena prAtihAryacatuSkamAha uccairazokatarusaMzritamunmayUkha mAbhAti rUpamamalaM bhavato nitAntam / spaSTollasatkiraNamastatamovitAnaM bimbaM raveriva payodharapArzvavati // 28 // gu0 vi0-he sevakajanakalpavRkSasadRkSa ! bhavataH-tava rUpaM-vapuH nitAntam-atyartham AbhAti-zobhate / kiMbhUtam ? uccaiH-atizayena jinadehAd dvAdazaguNoccaH, yathA-prathamatIrthakRtastrikrozamAno'nyeSAM krameNa kizcidrIyamAno mahAvIrasya dvAtriMzaddhanurmito yo'zokataruH-kakellivRkSastaM saMzritam-AzritaM, kevalotpatteranantaraM azokavRkSasya sadA vidyamAnatvAt ; ut-ullasitA mayUkhAH-kiraNA yasya yasmAd vA tad unmayUkhaM; amalaMsvedapaGkarahitatvAt nirmalam / kimivAbhAti? raverbimbamiva / yathA raverbimba payodharapA vavarti-meghasamIpasthaM bhAti / tadapi kiMbhUtam ? spaSTAH-prakaTA ullasantA-udgacchantaH kiraNA yasya yasmAd vA tat, astatamovitAnaM-kSiptAndhakAraprakaram / sUramaNDalarUpaM jinarUpaM meghatulyo nIladalo'zoka iti yuktaM sAmyaM ca / iti vRttagarbhArthaH // 28 // me0 vR0-atha nizcayanayena stutvA vyavahAranayena stotuM praatihaaryaannyaah-(uccairshoketyaadi)| Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara stotram he munIza ! bhavato rUpaM uccaiH AbhAti ityanvayaH / 'AbhAti' zobhate iti kriyA0 / kiM kartR ? 'rUpa' zarIrAkAraH / kasya ? ' bhavataH ' tava / katham ? 'uccaiH' atizayena / kiMvi0 ? ' azokatarusaMzritaM' azokanAmake vRkSe sAmIpyena Azritam / punaH kiMvi0 ? ' unmayUkhaM' prabala kiraNam / punaH kiMvi0 ? 'amalaM' svedAdirahitam / katham ? 'nitAntaM ' nirantaram / atra upamAmAha - ivopamIyate 'raverbimbamiva' iva - yathA raverbimbaM AbhAti / kiMvi0 bimbam ? ' spaSTollasatkiraNaM' prakaTaprasaratkAnti / punaH kiMvi0 ? 'astatamovitAnaM' vidhvastAndhakArapaTalam / punaH kiMvi0 ? ' payodharapArzvavarti' meghasamIpastham / azokasya meghena bhagavadrUpasya sUryabimbenopamA jJeyA // 80 samAsA yathA-- udabhvati uccaiH 'nyudbhyAM cakais ( siddha0 uNA0 1003 ) ' iti sAdhuH / vidyate zoko yasmin pArzvasthite ityazokaH, sApekSakatve'pi gamakatvAt samAsaH, azokacAsau taruzca azokataruH, tasmin saMzritaM azokatarusaMzritam / ut-UrdhvaM mayUkhA yasya tat unmayUkham / "ut prAdhAnye prakAze ca, prAbalyAsthAkhyazaktiSu / vibhAge bandhane mokSe, bhAve lAbhodUrdhvakarmaNoH // 1 // " - anu0 ityanekArthaH / tathA rUpaM tu zlokazabdayoH / "pazAvAkAre saundarye, nANake nATakAdike" ityanekArthaH / ullasantazca te kiraNAzca ullasatkiraNAH, spaSTA ullasatkiraNA yasmin tat tathA / tamasAM vitAnaM tamovitAnaM, astaM tamovitAnaM yena tat tathA / "vitAnaM kadake yajJe, vistAre kratukarmaNi / tucche mande vRttibhede, sUtyAvasarayorapi // 1 // " - anu0 tathA "bimbaM tu pratibimbe syAt, maNDale bimbikAphale" ityanekArthaH / payo dharatIti payo - tasya pArzve vartate iti payodharapArzvavarti / iti kAvyArthaH // 28 // dharaH, He describes Lord Rishabha's grandeour. Thy defectless (perfect) figure which has resorted to the lofty As'oka tree and from which lustre emanates shines in full effulgence like the disc of the Sun lying adjacent to a cloud-the disc which possesses clear and splendid bearus and which has dispelled the mass of darkness. (28) X Hong Nai Ru siMhAsane maNimayUkhazikhAvicitre vibhrAjate tava vapuH kanakAvadAtam / bimvaM viyadvilasadaMzulatAvitAnaM tuGgodayAdvizirasIva sahastrarazmeH // 29 // gu0vi0 he tIrthapate ! maNimayUkhazikhAvicitre - ratnakAnticUlA cAruNi haime siMhAsane kanakAvadAtaM - hemagauraM tava vapuH - dehamupaviSTaM vibhrAjate - bhAti / kimiva ? sahasrarazmerbimba Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam miva / yathA sUryamaNDalaM tuGgodayAdrizirasi-unnatapUrvAcalazRGge vartamAnaM bhAti / kiMbhUtam ? viyati-AkAze vilasantaH-dyotamAnA yezavaH-karAsteSAM latAvitAna-mAlAvistAro yasya yasmAd vA tat , atha (vA) viyati-AkAze viyantaH-vicaranto vA vilasantaH-smerA yeuMzavo navodayatvAd raktavarNAH karAsta eva latAvitAnaM-raktAzokapravAlavallImaNDapo yasmAd yasmin vA tad viyadvilasadaMzulatAvitAnam / atrAMzuvRndasamA maNimayUkhamAlA, pUrvAdizikharasamAnaM siMhAsanaM, ravivimbopamAnaM tvadvapurityucitA samatA / yataH prathamatIrthakRto rUpaM svarNavarNa varNyate / anyeSAmapi paJcadazAnAM videhavihAriNAM vA / iti vRttArthaH 29 me0 vR0-atha azokaM vyAvarNya siMhAsanaM vyaavrnnynnaah-(siNhetyaadi)| he munIza! siMhAsane tava vapurvibhrAjate ityanvayaH / vibhrAjate' zobhate iti kriyApadam / kiM phartR ? 'vapuH' zarIram / kasya ? 'tava' / kasmin ? 'siMhAsane' sauvarNapAdapIThe / kiMlakSaNe ? 'maNimayUkhazikhAvicitre' ratnakiraNAgairnAnAvaNe / kiMvi0 vapuH ? 'kanakAvadAta' svarNavat pItam / "avadAtaM tu vimale manojJe sitapItayoH" ityanekArthaH / ivopamIyate / kimiva ? 'sahasrarazmebimba iva', iva-yathA sahasrarazme:-sUryasya bimba-maNDalaM vibhrAjate / kasmin ? 'tuGgodayAdrizirasi' uccatarapUrvAcalazikhare / kiMvi0 bimbam ? 'viyadvilasadaMzulatAvitAnaM' AkAzaprasarakiraNarUpavallivistAram // samAsAzca-siMhopalakSitaM AsanaM siMhAsanaM tasmin / maNInAM mayUkhAsteSAM zikhAstAbhirvicitraM maNimayUkhazikhA vicitraM tasmin / kanakamiva kanakaM tacca tat avadAtaM ca kanakAvadAtam / 'upamAna sAmAnyaiH' iti haima( a0 3, pA0 1, sU0 101)sUtrAt samAsaH / vilasantazca te aMzavazca vilasadaMzavaH, viyati vilasadaMzavo viyadvilasadaMzavaH, latA iva latAH, viyadvilasadaMzavazva tA latAzca viyadvilasadaMzulatAH, upamitasamAsaH, tAsAM vitAnaM yasya tat / udayatyatra ityudayaH, sa cAsau adriH udayAdriH, tuGgazcAsau udayAdrizca tuGgodayAdriH, tasya zirastasmin / sahasraM razmayo yasya sa sahasrarazmistasya // iti kAvyArthaH / / 29 // Thy body ( resting ) on the lion-throne variegated by the (radiance of the ) pencil of rays of jewels and beautiful (or yellow) like gold shines like the disc of the Sun on the high summit of the sun-rise-mountain-the disc having the collection of its branch-like rays spreading in the sky. ( 29 ) kundAvadAtacalacAmaracAruzobhaM vibhrAjate tava vapuH kaladhautakAntam / udyacchazAGkazucinirjharavAridhAra muccaistaTaM suragireriva zAtakaumbham // 30 // bha011 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmarastotram - gu0 vi0-he pAragata ! kaladhautakAntaM-cAmIkararuciraM tava vapuH-dehaM vibhrAjate / kiMbhUtam? kundAvadAtAbhyAM-vizadAbhyAM calAbhyAM-zakrAdidhUyamAnAbhyAM cAmarAbhyAMvAlavyajanAbhyAM cAvI-manojJA zobhA-vibhUSA yasya tat / kimiva ? suragireruccaistaTamiva-zikharamiva / yathA zAtakaumbha-sauvarNa uccaiH-uccaM suragireH-meroH taTa-prasthaM bhAti / tadapi taTaM udyan-udgacchan zazAGka:-candrastadvacchuciH-dhavalA nirjharasya vAridhArA-jalaveNI yatra yasmAd vA tat / atra merutaTasamaM zrInAbheyadehaM, nirjharajaladhArA vare cAmare ityupamA manoramA / iti vRttArthaH // 30 // me0 vR0-atha caamrvrnnnmaah-(kundeyaadi)| he munIza! tava vapurvibhrAjate itynvyH| yojanA prAgvat / kiMrUpaM vapuH ? 'kundAvadAtacalacAmaracAruzobhaM' kundapuSpavadujvalacalAcalavAlavyajanairviziSTalakSmIdharam / punaH kiMrUpam ? 'kaladhautakAnta' svarNavanmanoharam / kimiva ? 'suragireH uccaistaTamiva' meruparvatasya unnataM zRGgamiva / kiMrUpaM taTam ? 'udyacchazAGkazucinirjharavAridhAra' udayaM prApnuvan yaH zazAGkaH tadvat zucayaH-ujvalA nirjharANAM vAridhArA-jalapravAhA yasmin tat / punaH kiMrUpaM taTam ? 'zAtakaumbha' suvarNamayam / cAmarANAM nirjharopamA bhagavadvapuSo meruzRGgopamA // samAsAzca-kundasya puSpANi kundAni, 'lub bahulaM puSpamUle' (siddha0 a0 6 pA0 2 sU0 57) iti taddhitalup , kundAnIva kundAni, tAni ca avadAtAni kundAvadAtAni, tAni ca calAni kundAvadAtacalAni, tAni ca cAmarANi kundAvadAtacalacAmarANi, taizcArvI zobhA yasya tat / kaladhautamiva kaladhautaM, tacca tat kAntaM ca kaladhautakAntam / udyazcAsau zazAGkazca udyacchazAGkastadvat zucayaH udyacchazAGkazucayaH, nirjharANAM vArINi nirjharavArINi, teSAM dhArAH (nirjhara0), udyacchazAGkazucayo nirjharavAridhArA yatra tat tathA / surANAM giriH suragiristasya / zAtakumbhasya vikAraH zAtakaumbham // iti kAvyArthaH // 30 // Thy body which is lovely like gold and which possesses fascinating beauty owing to the moving chowries white like the jasamine flowers, shines like the topmost golden peak of the mountain of gods (Meru) from which the water-falls pure like the rising moon are gurgling. ( 30 ) chatratrayaM tava vibhAti zazAGkakAnta muccaiH sthitaM sthagitabhAnukarapratApam / muktAphalaprakarajAlavivRddhazobhaM prakhyApayat trijagataH paramezvaratvam // 31 // Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam 83 gu0 vi0-he pavitracaritra! uccaiH-Urdhva-mUrdhni sthitaM-niviSTaM tava chatratrayaM-AtapatratritayaM vibhAti / kiMbhUtam ? sthagitaH-chAdito bhAnoH karapratApo yena, sUryakarottAparodhaka; muktAphalAnAM prakarasya-samUhasya jAlena-racanAvizeSeNa vivRddhA-vRddhiM gatA zobhA yasya tat / tatra bhavataH svargamartyapAtAlarUpasya trijagataH paramezvaratvaM-mahAdhipatyaM prakhyApayat-kathayat nirUpayaditi / atra prAtihAryaprastAvanAprastAve'nuktA api puSpavRSTidivyadhvanibhAmaNDaladundubhayaH svadhiyA'vatAryAH, yathA ""biTeTThAI surahiM, jalathalayaM divkusumniihaariN|| payaraMti samaMteNaM, dasaddhavaNNaM kusumavAsaM ||1||"-aaryaa ityAgame (AvazyakaniyuktI, gA0 546) surakRtA kusumavRSTiH 1 / ___ "devA daivIM narA nArI, zabarAzcApi zAbarIm / tiryaJco'pi hi tairazcIM, menire bhagavadgiram ||1||"-anu0 iti paJcatriMzadguNopetA divyadhvanirjinavANI 2 / "bhAmaNDalaM cAru ca maulipRSThe, viDamvitAharpatimaNDalani" 3 / (abhidhAnacintAmaNau kA0 1, zlo0 59) devadundubhayo dhvanantyAkAze 4 / etat sarva yatrAzokataroH prAdurbhAvastatra syAd dezanAkSaNe / azokatarusahacaritatvAt pRthaga nAhatAH kavinA / iti vRttArthaH // 31 // mantro yathA arihaMtasiddhaAyariyauvajjhAyasavasAhusavadhammatitthayarANaM OM namo bhagavaIe suyadevayAe saMtidevayANaM savapavayaNadevayANaM dasaNhaM disApAlANaM paMcaNhaM logapAlANaM OM hrIM arihatadevaM namaH / eSA vidyA 108 jApAt paThitasiddhA vAde vyAkhyAne'nyeSu ca kAryeSu sarvasiddhiM saGgrAme ca jayaM dadAti / vyAlataskarabhayaM bhinatti // mahimani kathA svame chatratrayaM devaM, samIkSyocchinnavaMzakaH / gopAlo jinamAnarca, tuSTA devI dadau varam // 1 // zrIsiMhapure kazcit kSINakulagotraH kSatriyo vasati sma / sa nirdhanatvAd godhanaM cArayati sma / sa bhadrakaprakRtijainamunimavandiSTa / sa maharSiH "lakSmIrvezmani bhAratI ca vadane zaurya ca doSNoryuge tyAgaH pANitale sudhIzca hRdaye saubhAgyazobhA tanau / 1 chAyA vRntasthAyi surabhi jalasthalajaM divykusumnirhaari| prakiranti samantato dazArdhavarNa kusumavarSam // 2 'viTahahisurahi-jaladhalayadivya kusumanIhAraM' iti g-paatthH| 3 'payaraMtasama0' iti g-paatthH| Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 bhaktAmara stotram kIrtirdikSu sapakSatA guNijane yasmAdbhavedaGginAM so'yaM vAJchitamaGgalAvalikRte zrIdharmalAbho'stu vaH // 1 // " itthaMbhUtAM dharmAziSaM dadau / gopAlakSatriyo gurudezanAM sudhAmivApibat, bhaktAmarastavaM paJcaparameSThimantraM cApaThat, zazvadasmarat, jinadharmaM samArAdhayat / ekadA nizi svame chatratrayAdiprAtihAryavaryaM zrIyugAdijinaM dadarza citte tutoSa ca / prAtardhenUzcArayan bhUtalAjalavRSTiprakaTIbhUtaM prathamajinabimbaM nadItaTe kuTIrake sthApayitvA''narca ( granthAgraM 1000 ) / tatpuraH stavaM trisandhyamajapat / evaM SaNmAsyaticakrAma / anyedyurekatriMzaM vRttaM smarato gopAlasya prasannA cakrezvarI rAjyavaraM dadau / daivavazAt siMhapurezo niSputraH paJcatvamApa / rAjavaMzyAnAM kalimAlokya mantrisAmantAdyaiH paJcadivyAna (nya) bhyaSicyanta / bhrAmaM bhrAmaM sarvatra vane gopAlAya rAjyamayacchat (n) / bhRGgAreNa nIreNAbhiSiktaH / chatreNa zIrSe sthitam / cAmarAbhyAM svayameva lulitam / hayena heSitam / kumbhinA kumbhasthale'dhiropitaH / niHsvAneSu dhvanirudalasat / devadatta iti nAmA rAjA'bhUt / siMhAsanamalaMcakAra / cosyamiti sImAlabhUpAlA na manyante sma tam / evaM na jAnanti te yathA - "yaH pramANIkRtaH sadbhi - stasyAntaM na vicAryate / atulena tulAmeti, kAJcanena sahopalaH // 1 // " - "neraha nariMdaha risikulaha varakAmiNi kamalAha / antAgamaNu na pucchiyai kaha kusalattaNu tAha ? // 2 // " itthamavimRzantaH sAmantAH kalahAyottasthuH / sarvaripubalaceSTitaM svaM jJAtvA tena apraticakrA smRtA / dRggocaramAgataM paracakram / dRSadghaTitamiva citralikhitamiva mRnmayamiva stambhakriyAnizceSTaM jAtam / balavatsaGgena kiM na syAt ? / uktaM ca " mahIyasAmavaSTambhe, reNuprAyo'pi kIrtimAn / dhRtA patantI zeSAdyai- racaletyucyate kSitiH // 1 // " tato devIprabhAvAd bhItAH sAmantAH praNatA nirdezavartino jAtAH / tadAjJAM devAdhidevazeSAmiva zIrSe zekharI cakruH / devadatto rAjA teSu pratikUleSvapi prasanno'bhUt / uktaM ca"nirguNeSvapi saveSu, dayAM kurvanti sAdhavaH / na hi saMharati jyotsnAM candrazcANDAlavezmasu // 1 // naye vyasanodre-SpyAdriyante viparyayam / jahAti dahyamAno'pi, ghanasAro na saurabham // 2 // " 3 1 chAyA narANAM narendrANAM RSikulAnAM varakAminyAH kamalAnAm / anta AgamanaM (ca) na pRcchayate kathaM kuzalatvaM teSAm (pRcchakAnAm ) // Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 zrImAnatuGgasUriviracitam krameNa vikramAkrAntabhUcakrazakraH paramajainaH zrIAdidevaM guruprAsAde nyavezayat / ciraM / rAjyabhAgabhUt // // iti ekonaviMzI kathA // me0 vR0-atha chatrastavanamAha-(chatretyAdi ) / he munIza! tava chatratrayaM vibhAti-zobhate ityanvayaH / 'vibhAti' iti kriyApadam / kiM kartR ? 'chatratrayam' / kiMrUpam ? 'uccaiH' upari 'sthitam' / kasya ? 'tava' / kiMviziSTaM chatratrayam ? 'zazAGkakAnta' candravanmanoharan / punaH kiMrUpaM chatratrayam ? 'sthagitabhAnukarapratApa' AcchAditasUryakAntitejaskam / punaH kiM0 ? 'muktAphalaprakarajAlavivRddhazobhaM' mauktikasamUhasya jAlaM-saMdarbhavizeSastena atizayitazobhAdharam / atra chatrANAM trisaGkhyAyAmutprekSAmAha-kiM0 chatratrayam ? 'trijagataH paramezvaratvaM' utkRSTanAthatvaM 'prakhyApayat' sUcayat-kathayat , tritvAditi zeSaH, bhagavAn trayANAM jagatAM svAmI atastrINi chatrANi vartante iti bhAvaH // (samAsAzca-) chatrANAM trayaM chatratrayam / zazAGka iva zazAGkastacca tat kAntaM zazAGkakAntam / bhAnoH karAH bhAnukarAH, teSAM pratApo bhAnukarapratApaH, sthagito bhAnukarapratApo yena tat tathA / muktA eva phalAni muktAphalAni, teSAM prakaraH-jAlaM tena vivRddhA zobhA yasya tat tathA / trayANAM jagatAM samAhArakhijagat tasya / paramazvAsAvIzvaraH (ca) paramezvaraH, tadbhAvaH paramezvaratvam // iti kAvyArthaH // 31 // Thy three canopies which are lying above ( Thy head), which are beautiful like the Moon, which have (even) eclipsed the light or have removed the excessive heat) of the rays of the Sun and whose beauty is enhanced by a zone of pearls and which proclaim Thy supremecy over the three worlds are resplendent. (31) athAtizayadvAreNa jinaM stauti unnidrahemanavapaGkajapuJjakAnti paryullasannakhamayUkhazikhAbhirAmau / pAdau padAni tava yatra jinendra ! dhattaH padmAni tatra vibudhAH parikalpayanti // 32 // gu0 vi0-he jinendra! tava pAdau-caraNau yatra bhUmau padAni gamane'vasthAnarUpANi nyAsan (dhattaH?)-dhArayataH vibudhA-devAstatra-dharApIThe padmAni-kamalAni parikalpayantiracayanti, nirmaapyntiityrthH| kiMbhUtau caraNau ? unnidrANi-vikasvarANi hemnaH-svarNasya navAni-nUtanAni navasaGkhyA (kA)ni vA paGkajAni-kamalAni teSAM puJja-cayastasya kAntiH-dyutiH, paryullasantI-samantAducchalantI yA nakhAnAM mayUkhazikhA-kiraNacUlA, Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmarastotram unnidrahemanavapaGkajapuJjakAntyA paryulasannakhamayUkhazikhayA vA'bhirAmau-rucirau / ko'rthaH ? ekA navasvarNakamalakAntiH pItA, aparA darpaNanibhA nakhaprabhA ca caraNau varNavicitrau cakraturiti / padmAnAM puJjatvamAgame (Avazyakaniyuktau gA0 555) apyuktam "sUrodayapacchimAe, ogAhaMtIi purvao ei('iii)| dosu paumesu pAyA, maggeNa ya huMti sattaNNe // 1 // " / iti vRttArthaH // 32 // me0 vR0-atha catvAri prAtihAryANyuktvA atizayasampadaM sNkssepennaah-(unnidretyaadi)| he jinendra!-jinanAyaka! tava pAdau-caraNau yatra sthale padAni dhattaH iti smbndhH| 'dhattaH' iti kriyApadam / kau kartArau ? 'pAdau / kAni karmatApannAni ? 'padAni' bhUmau AkAranyAsarUpANi / yattadonityAbhisambandhAt tatra sthAne vibudhAH-devAH padmAni-kamalAni parikalpayantiracayanti-vikurvanti / 'parikalpayanti' iti kriyApadam / ke kartAraH ? 'vibudhAH' / avasarajJatAvyakSakametat / kAni karmatApannAni ? 'padmAni' / kutra ? 'tatra' yatra tava pAdau padAni dhattaH / kathaMbhUtau pAdau ? 'unnidrahemanavapaGkajapuna kAntiparyullasannakhamayUkhazikhAbhirAmau' etadarthaH samAsAdeveti, sa caivam-udgatA nidrA yeSAM tAni unnidrANi-vikasvarANi, suvarNasya navAni-nUtanAni nava saGkhyAkAni vA yAni paGkajAni-kamalAni hemanavapaGkajAni, unnidrANi ca tAni hemanavapaGkajAni ca unnidrahemanavapaGkajAni, teSAM puJjaH-samUhastasya prabhA tayA paryullasanto-vRddhiM gacchanto ye nakhAnAM mayUkhAH-karAH unnidrahemanavapaGkajapuJjakAntiparyullasannakhamayUkhAH, teSAM zikhA-agrANi tAbhiH abhirAmau-manoharau unnidrahemanavapaGkajapujakAntiparyullasannakhamayUkhazikhAbhirAmau / mayUkhazabdaH kavargIyopAnyaH / jineSu indro jinendraH, tatsambodhane he jinendra ! / atra pUrvArddha samAsabhUyastvAd gauDIya. rItiH, parArddha na tatheti vaidarbhI rItiH, na ca rItibhraMzadoSaH, vastutaH pUrvArddhasya bhinnatvAdeva, ata eva sandhikAryamapi na, pAdasya tu rItibhede na duSTamiti / atra devakRtaH arhatpadasthAne devAH svarNamayAni nava padmAni sthApayantItyatizayaH sUcitaH, tadupalakSaNAt sarve'pi catustriMzadatizayA jnyeyaaH|| iti kAvyArthaH // 32 // ___Oh Lord of the Jinas ! the gods create ( nine ) lotuses wherever the footprints are formed by Thy feet which are attractive on account of the pencil of rays issuing from Thy nails shining with the splendour of the cluster of the blooming golden fresh (or nine ) lotuses. ( 32 ) 1 chAyA sUryodaye pazcimAyAM (ca pauruSyA) avagAhayantyAM pUrvata eti / dvayoH patnayoH pAdau pRSThatazca bhavanti saptAnyAni // 1 // 2'sUrudayaH' iti k-paatthH| 3 'pucauipaI' iti g-paatthH| 4 'dohiM paumehaM' iti ga-pAThaH / Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam atha saMkSipati itthaM yathA tava vibhUtirabhUjinendra ! __ dharmopadezanavidhau na tathA parasya / yAdRk prabhA dinakRtaHprahatAndhakArA tAdRk kuto grahagaNasya vikAzino'pi ? // 33 // gu0 vi0 he jinendra ! itthaM-pUrvoktaprakAreNa yathA-yadvad dharmopadezanavidhau-dharmavyAkhyAkSaNe tava vibhUtiH-atizayarUpA samRddhirabhUt tathA tadvat parasya-brahmAdisurasya nAsIt / atra dRSTAntaH-dinakRtaH-sUryasya prahatAndhakArA-dhvastadhvAntA yAdRg-yAdRzI prabhA vartate vikAzino'pi-uditasyApi grahagaNasya-bhaumAdestAdRk-tAdRzI prabhA kutaHkasmAd bhvti?| catustriMzadatizayA yathA-svedamalarogamuktaM sadgandharUpayuktaM vapuH 1 padmagandhaH zvAsaH 2 rudhiramAMsau kSIradhArAdhavalau surabhI ca 3 AhAranIhArAvadRzyau 4 ceti janmabhavAzcatvAraH 4 // yojanamite bhUpradeze naratiryaksurakoTAkoTeravasthAnaM 1 catuHkrozanAdinI sarvabhASAnuvAdinI bhagavadvANI 2 pRSThabhAmaNDalaM 3 krozapaJcazatImite kSetre na durbhikSaM 4 na rogAH 5 na vairaM 6 na ItayaH 7 na mAriH 8 nAtivarSaNaM 9 nAvarSaNaM 10 na svacakraparacakrajaM bhayaM 11, ete caikAdaza kevalotpatteranantaraM karmakSayotthAH 11 // gagane tIrthakRtpuro dharmacakra 1 cAmarayugaM 2 pAdapIThayutaM maNisiMhAsanaM 3 chatratrayaM 4 ratnakhacito mahendradhvajaH 5 caraNanyAse nava hemapadmAni 6 prAkAratrayaM 7 caturmukharacanA 8 caityavRkSaH 9 adhomukhatayA kaNTakAnAmavasthAnaM 10 tarunamanaM 11 dundubhidhvaniH 12 pRSThAnupAtI pavanaH 13 pradakSiNaM dadAnAH zakunAH 14 gandhajalavRSTiH 15 paJcavarNapuSpavRSTiH 16 nakhakezaromNaH sahajAvasthAnaM vratAt parato'vardhanaM 17 caturvidhAmarANAM jaghanye'pi pArzve koTIsthitiH 18 SaDRtUnAM zabda-rUpa-rasa-gandha-sparzAnAM cAnukUlatA 19, ete ekonaviMzatirdevakRtA atizayAH 19 // evaM sarvamIlanAccatustriMzadatizayarddhiAdazI jine tAdRzI brahmAdau kutaH? / teSAM sarAgatvAnna karmakSayaH / karmakSayaM vinA na uttmottmtaa| tAM vinA prAtihAryaddhairabhAva iti sthitam // atha mantraH OM hrIM zrIM kalikuNDadaNDasvAmin ! Agaccha 2 AtmamantrAn rakSa 2 paramantrAn chinda 2 mama sarvasamIhitaM kuru 2 huMphaT svAhA / etajApAt sakalasampado bhavanti / jApaH sahasra12raktazvetapuSpaiH kAryaH / gurUpadezAd vidhijnyeyH|| Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 mahimakathA yathA bhaktAmara stotram zrIgUrjara maNDaleSu zrIdhavalavake zrIzrImAlavaMzamauktikaM pAhAputro jiNahAkhyaH zrAvakoskiJcanatvAd ghRtakutupakarpAsakaNAdiva hane nAjIvikAM cakAra / so'nyadA nijagurUNAM zrI abhayadevasUrINAM dharmAgAramagAt / vanditA guravaH / gurubhirdharmalAbhapUrvakaM -- "dharmaH sanAtano yeSAM darzanapratibhUrabhUt / parityajati kiM nAma, teSAM mandiramindirA // 1 // " dhavalakkakavAstavyo, jiNa hA ko'tidurgataH / cakrezvarIprasAdena, daNDAdhIzo'janiSTa saH // 1 // iti dharmopadezo dattaH / tenoktam - bhagavan ! svodarabharaNAsahasya daridrasya kA dharma - kriyA ? / uktaM ca "NavaMta suNahi sayaNA baMdhajaNaANavaDicchao / kajjakAli sayameva lou tasu hoi 'biijjao // 1 // uladeula gaNai bhaNai Isara ! vai tuhaM siri 1 lakSmIH / 2 chAyA- dAridiya manasaMdhi ThAmu tuhUM bAhiri nIsarI // 2 // re dAridrya ! namastubhyaM, siddho'haM tvatprasAdataH / ahaM sarvatra pazyAmi mAM ko'pi hi na pazyati // 3 // " - anu0 ityukte prabhubhirdevAlayAt padmakozasthA zrI pArzvapratimA cakrezvarImUrtisanAthA dApitA / kalikuNDAmnAyo bhaktAmarastavazca smartavya ityuktaH prabhUn natvA gRhamagAt / gRhamArge ca zuciH pArzvavimbamArcicat triH stavaM mantraM ca sasmAra / evaM kurvan jinabhAhvo'nyadA grAmamagamat / tatra triyAmAyAM stavastrayastriMzadvRttaguNanakSaNe tatpurastejaHpuJjarAjamAnaM sUryamaNDalasamAnaM prAdurbhUtaM vimAnam / tato'vAtarat cakrezvarIpratIhArI ( Aha ca ) bhadra ! zrI AdidevastavasmRteH zrIpArzvavimbArcanAt tuSTA matsvAminI catrA tvAM sadhanamajeyaM cikIrSuridaM ratnaM dattavatI / tvayA bhuje baddhaM ralaM sarvavazyaM kariSyatItyuktaH so'grahIt / sA'ntaradhAt / nijabhuje baddhvA prAtargRhaM vrajan mArge tribhicArairuktaH - bho vaNija ! muca dhanavatAM suhRtsvajanA bAndhavajanA AjJApratIcchakAH / kAryakAle svayameva lokaH teSAM bhavati dvitIyIkaH // 1 // rAjakule devakule gaNayati bhaNati Izvara ! vai tava zrIH / dAridye manoruddhaM sthAnaM tvaM bahiH nissara // 2 // 3' puhi sayaNabaMdhujaNu ANavaDinnao' iti kha- pAThaH / 4 'viyatthao' iti ka- pAThaH / gaNai0 tuhuM sari0' iti kha- pAThaH / 6 'jiNahAko'nyadA' iti ga-pAThaH / 5 ' rAlaudeula Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam cArma pAtraM mrissyse'nythaa| mayi jIvati ko gRhItA madAjyakutupamityuktvA vANatrayeNa taskaratrayaM jaghAna / pazcAdAgataiH pAnthaistasya vikramAdbhutaM dRSTvA visimiye| cauravadhAd raJjitairjayajayAravazcakre / sA vArtA dhavalakakAt zrIpattanaM praaptaa| caulukya bhImadevarAjJA zrutA / AhUto jiNahAkaH / dRSTaH kapATapuTavikaTavakSasthalo jAnuprAtabhujArgalo'yam / vasanahIno'pi tejasvI / khalvATo'pi sacchAyaH / eko'pi zrImAn / uvAca rAjA-bho ! gRhANa gUjeradezamadhye krUrataskararakSaNakSama niSkozaM sama maNDalAyam / tAvaducitabhASI zatruzalyo nAma senAnIravAdIta "khaMDeu tAsu samappiyai jasu khaMDai abhyaasu| jiNahA iku samappiyA tulacela kappAsu // 1 // " jiNahAkhyo'pi tamuddizyoce "asidhara dhaNudhara kuMtadhara, sattidharA ya bahUa / satusala ! je raNi sUra nara, jaNaNi ti virala pasUya // 1 // " rAjJoktam-sAdhUktam / zatruzalyo narendramano matvA'vAdIt "azvaH zastraM zAstraM, vINA vANI narazca nArI ca / puruSavizeSa prAptA, bhavanti yogyA ayogyAzca // 1||"-aaryaa tvayA''hato'yaM sarvavIrakoTIro bhaviSyati / uktaM ca "prasanne'dhipatI grAhyA, mandenApi pdsthitiH| grAmo'pi ziSyayatyeva, yadbalAdhipatAmiha // 1 // " iti zrIbhImastasmai paTTadukUlaM vevaM svarNakaramudrikaM khajhaM dhavala kAkAdhipatyaM sainyaM cAdAt / sa rAjAnaM natvA nijapuraM prAvizat / kramAt sakalamalimlucAna nyagrahIt / taskaranAma zAstre sthitaM, na gUrjarAvAsu / ekadA kazciccAraNastatparIkSAMcikIH karabhamacUcurat / jiNahArakSakaiH soSTro dhRtaH / daNDeze pUjAM kurvati tatkSaNaM DhAkito vaddhazcauraH / deva! asau dasyuH, kiM kriyate ? / asya so'GgulisaMjJayA vadhamAdizat / tataH pATaccaro vaca uccairuccacAra 1 khagam / 2 chAyA khajastasmai samayate yatya khaGge'bhyAsaH / jiNa hai ekaH samaryate celatolyaH kAsaH // 3 chAyA asidharo dhanurdharaH kuntadharaH zaktidharAzca bahavaH / zatruzalya ! yo raNe zUro naro jananI taM viralaM prasupuve // bha0 12 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmarastotram "iku jiNahA anujiNavaraha na milai tArotAra / jehiM amAraNu pUjIi te kima mAraNahAra ? // 1 // " iti zravaNAnmuktaH / sa uktazca-bho ! punazceccaurikAM kariSyasi tadA mRta eveti / sa uvAca "ikkA corI sA ya kiya, jA kholaDai na maai| bIjI corI je karai, cAraNu cora na thAi // 1 // " anyacca-bhavatA vaNijA kathaM pAripanthikA nigRhItAH ? asmAnmayA saurASTrakacAraNena caurya kRtaM ityukte labdhadhanaH sve kRtye lagnaH / jinabhAkhyo mahAmAtyaH zrIdhavalakkake zrIpArzvaprAsAdamakArayat / kaSapaTTaratnamayIM zrIpArzvanAthapratimAmapratimA niramImapat / zrIdurlabhadevarAjapratibodhakArizrIjinezvarasUripaTTamukuTazrIstambhanakapArzvaprakaTanakRnnavAnavRttikArazrIabhayadevasUripArthAt prAtiSThipat tAm / mahAmahaH mahAdAnapuraHsaraM guruvacanAcakrezvarIyukzrIyugAdidevaprAsAdaM vyarIracat / navAjhavRtteH pustakAnyalIlikhat / saGghapatirabhUt / ciraM rAjyamabhunak / subhaTamukuTaH zrAvakottamo jiNahA(ka)nAmA daNDAdhipaH / adyApi tatra pure pauDalikAnAM zulkaM na kazcana gRhNAti, cedAdatte so'dhIzo na nandati, jiNahAprabhAvAdeva tatkRtA rItiriyam // // iti viMzI kathA // me0 vR0-athopasaMjihIrgharAha-( itthmityaadi)| he jinendra ! itthaM-anena prakAreNa yathA tava vibhuutirbhuuditynvyH| 'abhUt' iti kriyApadam / kA kI ? 'vibhUtiH' samRddhiH / kasya ? 'tava' / katham ? 'itthaM' pUrvoktaprakAreNa / kasmin ? 'dharmopadezanavidhau' vyAkhyAnakriyAyAm / tathA-tena prakAreNa aparasya kasyApi devasya na abhUt , tena bAhyayogamahimnA'pi nizcIyate yat tvameva paramaH pumAniti, siMhAvalokananyAyena prAguktaM dRDhIkRtam , tena "devAgamanabhoyAna-cAmarAdivibhUtayaH / mAyAviSvapi dRzyante, nAtastvamasi no mahAn // 1 // " iti samantabhadroktamaSTasahasrIsUtraM pratyAhataM, prAtihAryAtizayapramukhabAhyayogavibhUterbhagavadrUpAdisaMsargeNa varNanAt tathArUpA hi vibhUtirna devAdhidevavyabhicAriNI, mAyAvilakSairapi bhagavadrUpasya 1 chAyA eko jiNahA jinavarazca na milatastanmayatayA / yairamArakaH pUjyate te kimu mArayitAraH? // 2chAyA ekA caurI saiva kRtA yA utsaGge na mAti / dvitIyAM caurikAM yadi karoti (ka mAti) cAraNazvauro na bhavati // Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam sAmyaM koTyaMzenApi na kartuM zakyamityAstAM vistaraH, tathA ca suSTUktaM (vItarAgastotre pra. 4, zlo0 7) hemasUripAdai:-"bAhyo'pi yogamahimA, nAptastIrthakaraiH parai"riti / atra dRSTAntamAhadinakRtaH-sUryasya yAdRk prabhA-kAntirbhavati tAdRk-tadrUpA grahagaNasya prabhA kutaH kAraNAt saMbhavati ? naiva saMbhavatItyarthaH / kathaMbhUtasya grahagaNasya ? 'vikAzino'pi' prakAzavato'pi / kathaMbhUtA dinakRtaH prabhA ? 'prahatAndhakArA' nirastatimirA // __ samAsA yathA-jinendrapade prAgvat / dharmasya upadezanaM dharmopadezanaM, tasya vidhiH dharmopadezanavidhistasmin / tathA dinaM karonIti dinakRt tasya / prahataM andhakAra yayA sA prahatAndhakArAnirastatimirA / grahANAM-nakSatrAdInAM gaNo grahagaNastasya / vikAzo'syAstIti vikAzI, tasya vikAzinaH // iti kAvyArthaH // 33 // Oh Lord of the Jinas! no other being can attain the above-described gran. deour of Thine which Thou possessest at the time of preaching religion. (For), whence can the light of a group of constellations, though shining, match with the lustre of the sun by which darkness is destroyed ? ( 33 ) atha gajabhayaharaM tIrthakaraM stauti zyotanmadAvilavilolakapolamUla mattabhramadbhamaranAdavivRddhakopam / airAvatAbhamibhamuddhatamApatantaM dRSTvA bhayaM bhavati no bhavadAzritAnAm // 34 // gu0 vi0-he gajapatigate ! tvadAzritAnAM-tvaccaraNazaraNasthAnAM janAnAM ApatantaMAgacchantaM ibhaM-duSTagajaM dRSTA bhayaM na bhavati / kiMbhUtam ? gaNDau netre karo medaM gudamiti saptasu sthAneSu thyotatA-kSaratA madenAvilA:-kaluSA(pitA) vilolA:-caJcalAH kapola. mUle-gaNDapradeze mattA:-kSIvAH santo bhramanto-bhramaNazIlAH (granthAgraM0 1100) ye bhramarAsteSAM nAdena-jhaGkAradhvaninA vivRddhaH-puSTiM gataH kopaH-krodho yasya taM airAvatAbhaMmahAkAyatvAdairAvaNasamaM uddhatam-avinItam azikSitaM-durdAntam / iti vRttArthaH // 34 // eSu vRtteSu vakSyamANatattagIharavRttavarNA eva mantrAH punaH punaH smartavyAH / ato nAparamantranivedanam // prabhAve kathA (yathA) somarAjo bhramannA, kautukAni vilokayan / mocitA tena mattebhAd, rAjakanyA stvsmRteH||1||-anu0 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 bhaktAmarastotram ""zrI pATalIpure somarAjaH kazciducchinnagotro rAjaputro'bhUt / sa kSINa draviNatvAd dezAntaraM pratyacAlIt / kvApi zrIvardhamAnasUrayo dRSTA vnditaashc| te dezanAmakAdhuriti "sarve vedA na tat karyaH, sarve yajJAzca bhaart!| sarve tIrthAbhiSekAca, yat kuryAt prANinAM dayA ||1||-anussttup -(mahAbhArate zAntiparvaNi) viulaM raja rogehi, vajiaM rUvamAuaMdIham / annaMpi taM na sukkhaM, jaM jIvadayAi na hu sajjham // 2||-aaryaa jinendrapUjA guruparyupAstiH sattvAnukampA zubhapAtradAnam / guNAnurAgaH zrutirAgamasya nRjanmavRkSasya phalAnyamUni ||3||"-upjaatiH -(sindUraprakare zlo0 93) iti zrutvA jinadharmarahasyavidabhUt / namaskAramantraM bhaktAmarastotraM cApaThat / nityaM pavitro'smArSIt / dharaNIM vicaran 'hastinAgapuraM gataH somarAjaH / tatra rAjJaH paTTahastI mahadAlAnastambhamunmUlya zRGkhalAn bhavatvA hastipakAna dUraM vikSipya rajjubandhanAni noTayitvA haTTastambhAnutpATayan vAjitiryagAdIn ghnan uparibhramatpataniSvapi zuNDAmullAsalayan matto maryAdAmapAlayan purbhirbhaagmaagtH| tatra kSaNe manoramA nAma rAjakanyA sakhIbhiH saha rantumArAmamAgatavatyAsIt / karI taM pradezamasarat / kumArIsakhyo jIvagrAhaM gRhItvA neshuH| ekAkinI kanI vibhyatI taralekSaNA tasthau, padamapi gantuM nAzaknot / puragopuroparisthena nRpeNoktam-bho lokAH! yo matkanyArakSAM karoti tasmai kanyAM rAjyAMzaM ca dagIti / pUrva tarutalopaviSTena zrutarAjavacanena somarAjena dRSTaH kanyApArzvavartI ca dantI / sa japanneva stavaM lolubhaH kRpAluzca kanyAM pratyadhAvat / kumArI karAbhyAM gADhaM gRhItvA nirbhayabhUbhAge'mucat / kariNaM pratyasarat / stavacatustriMzattamavRttasmaraNamAtreNa tuSTAva cakrezvarIsAnnidhyAddhastinaM vazIcakAra / kanyA kaTAkSavIkSitaistamIkSAMcakre, sa mRgAGkamukhIM tAM ca / parasparamanurAgo jAtaH / so'dhiruhya gajamAlAne'bannAt / rAjJA vaideziko'kulyo'yamiti kiJcid datvA : sH| uktaM na vetti 1chAyA vipulaM rAjyaM rogairvarjitaM rUpamAyuSyaM dIrgham / anyadapi tat na sukhaM, yat jIvadayAyA na khalu sAdhyam // Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam "chijau sIsaM aha hou bandhaNaM cayau sabahA lcchii| paDivannapAlaNe sa-purisANa jaM hoi taM hoi(u) ||1||-aaryaa alasAyaMteNaM vi sa-jaNeNa je akkharA samullaviyA / te pattharaTaMkukkI-riyaba no annahAne // 2 // jai calai mandaro su-sai sAyaro 2 sai sayaladisicakaM / tahavi hu sappurisANaM, payaMpiyaM nannahA hoi // 3 // " iti nItivacaH prasRtam / kanI ca tadguNAn smAraM smAraM (kAma)dazAH prApa / skhyo'miln| tiryak zUnyaM cakSuH kSipantI tAmUcuH alasacalitaiH snehAdAdairmuhurmukulIkRtaiH kssnnmbhimukhairljaalolairnimesspraaakhaiH| hRdayanihitaM bhAvAkUtaM smaradbhirivekSaNaiH kathaya sukRtI ko'yaM mugdhe ! tvayA'dya vinizcitaH // 1||-herinnii ityuktA brIDAvAmukhI na kiJcidavak / mandiraM nItA na bhule, na zete, na snAti, na tAmbUlamAdatte, na lapatIti bhUtagrastAmiva tAM vIkSya sakhyo rAjAnamavocan / rAjA kiM bhUtena pizAcena yakSeNa kSetrapeNa vA chaliteyamiti mantracikitsAmacIkarat / vaidyapratIkArairapi nopacAro jAtaH / tato DiNDimodghoSaNAM cakre-yaH kanyAM sajIkaroti tasmai tadIhitaM dadmIti / kanyAvirahadUnamanasA somarAjena paTahaH spRSTaH / nIto rAjapArzvam , rAjJA kanyA'ntaHpuram / sa dhyAnalInAM yoginImiva davaSTuSTAM vallImiva himakliSTAM paGkaji. nImiva rAhuzliSTAM candrakalAmiva vAgurApatitAmeNImiva pAzavaddhAM rAjahaMsImiva paJjarasthA rAjazukImiva vArigatAM gajImiva viyogavyathitavapuSa manoramAmapazyat / kapaTamAntrikIbhUya doSanigrahAya yoginImaNDalamamaNDayat, OM huM phaT svAhAdIni mantrapadAni udacarat / rahaH kRtvA kAmavihvalaM tasyA mano matvA kanyAmalapat karNe "nAlaM yAtuM na ca sthAtuM, tvdruuphtcetnH| kurvasatyaM nRpaM satyaM, vAkyaM dehi prasIda me ||1||-anu0 1 chAyA chidyatAM zIrSamatha bhavatu bandhanaM cyavatu sarvathA lakSmIH / pratipannapAlane satpuruSANAM yad bhavati tad bhavatu // 1 // alasAyamAnenApi sajjanena yAnyakSarANi samullapitAni / tAni prastaraTaGkaNotkIrNAnIva nAnyathA bhavanti // 2 // yadi calati mandaraH zuSyate sAgaro bhrazyati sakaladizicakram / tathApi khalu satpuruSANAM prajalpitaM nAnyathA bhavati // 3 // 2 hariNI-lakSaNam "nasamarasalAgaH SaDvedaiIyehariNI mtaa|" Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmarastotram dRSTAzcitre'pi cetAMsi, haranti hrinniidRshH| kiM punastAH smitsmer-vibhrmbhrmitekssnnaaH||2||"-anu. iti / tvadrUpamohitaH zUnyaH pure bhramAmItyukte sammukhI satrapA nRpAtmajA'bhUt / tadupalakSaNAd dviguNadehA'jani vasanenAvaguNThanamakarot / apAGgariGgaccaGgatArA romAJcakanukasArA tadaGgaM pravivikSurivotkA'bhavat / iha bhave tvadRte'paraH pumAn me sodara ityuktastayA sH| raajaa'pyaahuutH| dRSTA nIrugdehA kumArI bhUpAlena / kalAkalitakulyatayA tasmai dattA duhitA, hRSTA svayaMvarA somarAjazca / kAritaH pANipIDanamahAmahaH / arpita navyaM saudham / samagrA vasanAdyazanazayanIyatAmbUlasAmagrI sajitA / dattaM pratipannaM rAjyAMzamAtram / sa ca sA ca navyanavyasaGgamena sAtAtirekamApatuH / uktaM ca "devadaDDA khaDa pallavaiM, jima vuDDe(Te)Na ghaNeNa / virahapalittamaNo rahaI, tima didveNa pieNa // 1 // " kiJca "adhvaklAntatanurnavajvaravatI nRtyazlathAGgI tathA mAsaikaprasavA dadAti surate SaNmAsagarbhA sukham / vikhyAtA virahasya saGgamavatI kruddhA prasannA Rtu snAne nUtanasaGgame madhumade rAgAspadaM yoSitaH // 1||"-shaarduul0 bhRzaM kovidA ca sA / uktaM ca "vidagdhavanitApAGga-saGgamenApi yat sukham / ka tat prAkRtanArINAM, gADhAliGganacumbanaiH ? // 1 // " ___ evaM tayA sAkaM viSayAnanubhavato'pi bhaktAmarastavajApe dharmakaraNe guruvacaHzravaNe'pi mahAnAdarastasya / uktaM ca "yUno vaidagdhyavataH, kAntAsahitasya kAmino'pi bhRzam / kinnarageyazravaNA-dadhiko dharmazrutau rAgaH ||1||"-aaryaa iti dharmamantarAntarA cakAra / krameNa rAjya. ....gabhUt somarAjo rAjA prmjainH|| // ityekaviMzI kathA // me0 vR0-atha bhagavataH sarvabhayanAzakatvaM vrnnynnssttmhaabhynaashktvmaah-(shyotnmdeyaadi)| he jinendra ! bhavadAzritAnAM lokAnAM bhayaM no bhvtiitynvyH| 'bhavati' iti kriyApadam / kiM kartR ? 'bhayaM' bhItiH / keSAm ? 'bhavadAzritAnAM bhavantaM tvAM AzritAH-svAmitvena prapannAsteSAM bhItirapi na, 1 chAyA davadagdhAni tRNAni pallavanti yathA vRSTena dhanena / virahapradIptaM manaH tiSThati tathA dRSTena priyeNa // Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam tarhi kuto duHkhamiti bhAvaH / kiM kRtvA ? 'dRSTvA' vilokya / ke karmatApannam ? 'ibha' hastinam / kiMviziSTaM ibham ? 'airAvatAbhaM' indragajasadRzam , tathA 'uddhata' avinItam / kiM kurvantam ? 'ApatantaM' sammukhamAgacchantam / punaH kiMbhUtam ? 'yotanmadAvilavilolakapolamUlamattabhramabhramaranAdavivRddhakopaM' asyArthaH samAsAdeva, sa caivam-thyotan-kSaran sa cAsau mado-dAnaM yotanmadaH, tena AvilA -vyAptAH zyotanmadAvilAH, 6yoH mUle kapolamUle, vilole ca te kapolamUle ca vilolakapolamUle, bhramanta:-calantazca te bhrama -bhramabhramarAH, vilolakapolamUlayoH mattabhramabhramarA vilolakapolamUlamattabhramabhramarAH, zyotanmadAzca te vilolakapolamUlamattabhramabhramarAH zyotanmadA0, teSAM nAdaH-zabdastena vivRddhaH-puSTaH kopo-manyuryasya sa tathA tam / anenAtyantavyAkulatvena durvAratvamAha / airAvatasya Abheva AbhA yasya sa tathA taM, 'uSTramukhAH' (siddha0 a0 3, pA0 1, sU0 23 ) ityAdinA samAsaH / bhavantaM AzritAH bhavadAzritAH tepAm // iti kAvyArthaH // 34 // Thy devotees are not afraid of will clephants. Those who resort to Thee are not terrified when they see a wild elephant comparable with Airavata rushing against them--the elephant whose anger is increased by the humming of the bees which are madly whirling round their restless temples soiled with the trickling rut. (3-4) atha siMhabhayaM kSipati bhinnebhakumbhagaladujvalazoNitAkta muktaaphlprkrbhuussitbhuumibhaagH| baddhakramaH kramagataM hariNAdhipo'pi nAkAmati kramayugAcalasaMzritaM te // 35 // gu0 vi0-he puruSasiMha! hariNAdhipo'pi-siMho'pi kramagataM-phAlaprAptaM te-tava kramayugAcalasaMzritaM-caraNayugmaparvatakRtAvAsaM puruSaM na Akramati-na grahaNAya udyatate-na hantumuddhAvati / kiMbhUto hariNAdhipaH ? bhinnAbhyAM-vidAritAbhyAM ibhakumbhAbhyAM-hastiziraHpiNDAbhyAM galatA-patatA ujjvalena-raktazvetavarNena zoNitAktena-rudhiravyAptena muktAphalaprakaraNa-mauktikasamUhena bhUSito-maNDito bhUmibhAgo yena saH / etena bhadradvipahantRtvAnmahAvikramasUcA / baddhaH kramaH-parikaro yena sa baddhakramaH, tvadAzrayaNAd baddhaH-kIlitaH kramaH-parAkramo yasya sa vA baddhAH-naddhAH kramAH-pAdavikSepA yasya sa iti vRttArthaH // 35 // mAhAtmye kathA devarAjo mahATavyAM, mRgarAjabhayAkulAn / sArthikAn pAlayAmAsa, stavASTApadajApataH ||1||-anu0 'zrI'pure devarAjo nAma mahAzrAvako durgato bhaktAmarasyAdhyApako'bhUt / Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmarastotram "pUyA jiNaMdesu raI vaesu jatto ya sAmAiyaposahesu / dANaM supatte bhamaNaM sutitthe susAhusevA sivaloyamaggo ||1||"-upjaatiH / iti gurUpadiSTaM dharma sAdhayati sma / sa dhanopArjanAya sArthikaiH saha 'saaket'purmclt| krameNa siMhazArdUlabhayaGkarI vyAghravyAlacitrakaraudrIM zramadbhilamAlAM zUnyadIrghamAlAM (?) viSamaviSadharAdhiSThitAM vanAnImadhyuvAsa sArthaH / tatra pavitratarutale sarijale snAtvA yAvad devarAjaH stavaM sasmAra tAvat taDittulyajAjvalyamAnapiGganetradaMSTrAkarAlavatraM tIkSNataranakharaM dIrghalASelAsphAlanadhvanitabhUdharakandaraM tatkSaNahatakumbhikumbhasthalaniHsRtaraktamuktAphalacchuritabhUtalaM gurubukkAvaNaM kesariNaM sArthajano dadarza / bhayadrutAH sarve devarAjasthAnapradezamAgatAH / sa paJcatriMzadvRttasmRtituSTacakAprasAdAdastabhnAt siMham / hiMsro'pi kRpAluH krodhano'pi kSamI jAto haryakSo vilakSaH kramacaGgamaNAkSamaH / raJjitAH sArthikA dadRzuH zAntaM pArIndram / mRgarAjo'pi stutismRtibhA devarAjaM natvA tadane mauktikatrayaM nakharebhyaH prakSipya yathAsthAnamagamat / sarve tuSTuvustanmantramahimAnam / sa prathamajinastavaprabhAvamavarNayat / sArthike'bhyo dharmopadezaM dattavAMzca / yathA "vipadi dhairyamathAbhyudaye kSamA sadasi vAkpaTutA yudhi vikramaH / yazasi cAbhirati(ruci)rvyasanaM-zrutau prakRtisiddhamidaM hi mahAtmanAm // 1||-drutvilmbitm vAJchA sajjanasaGgame paraguNe prItigurau namratA vidyAyAM vyasanaM svayoSiti ratirlokApavAdAd bhayam / bhaktizcArhati zaktirAtmadamane saMsargamuktiH khale yatraite nivasanti nirmalaguNAH zlAghyAsta eva kSitau // 2||"-shaarduul0 iti zrutvA sarve jinadharmabhAjo jaataaH| devarAja gurumivAmaMsata / krameNa 'sAketa'puraM prApa / rAsodbhavavikrayAd dhanarddhiH / dharmodayAt sampannaM sarvam / uktaM ca "rAjyaM ca sampado bhogAH, kule janma surUpatA / pANDityamAyurArogyaM, dharmasyaitat phalaM viduH||3||" punaH 'zrI'puramAgatya zrIvilAsamakarod devarAjo dhanI // // iti dvAviMzI kthaa| 1 chAyA pUjA jinendreSu rativratepu yatna va sAmAyikapopadheSu / dAnaM supAtre bhramaNaM sunIrthe susAdhusevA zivalokamArgaH // 2 siNhH|| 3 rasodbhavaM mauktikam / Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam me0 0 vR0 -- atha siMhabhayamAha - (bhinetyAdi ) / he jahariNAdhipo'pi te tava kramayugAcalasaMzritaM puruSaM na AkrAmati - na parAbhavatItyanvayaH / `-..krAmati'iti kriyApadam / kaH kartA ? 'hariNAdhipa:' siMho'pIti, upalakSaNAd vyAghrAdihiMsrajIvaH / kaM karmatApannam ? te - tava ' kramayugAcalasaMzritaM' caraNadvayarUpaparvatamAzritaM, puruSamiti zeSaH / kiMbhUtam ? ' kramagataM' siMhasya caraNAmre prAptam / kathaMbhUtaH hariNAdhipaH ? ' baddhakramaH ' zRGkhalitapAdaH / punaH kiMviziSTo hariNAdhipaH ? 'minnebhakumbhagaladujvalazoNitAktaH ', (asya) artha: samAsAdeva, ( sa caivaM) bhinno - vidAritaH sa cAsau ibho - hastI bhinnabhaH, tasya kumbhau bhinnebhakumbhau, phalAnIva phalAni, muktAzca tAni phalAni ca muktAphalAni, zoNitena - rudhireNa aktAni - kharaNTitAni - zoNitAktAni, tAni ca tAni muktAphalAni ca zoNitAktamuktAphalAni, ujjvalAni - zuklAni ca tAni zoNitAktamuktAphalAni ca ujvalazoNitAktamuktAphalAni bhinnebhakumbhebhyo galanti ca tAni ujvalazoNitAktamuktAphalAni ca minnebhakumbhagaladujjvalazoNitAktamuktAphalAni teSAM prakara:- samUhastena bhUSita:zobhAvAn kRtaH bhUmerbhAgo yena saH / baddhAH kramA yasya sa baddhakramaH / ( krame gataH ) kramagatastam / hariNAnAM adhipaH hariNAdhipaH / kramayoryugaM kramayugaM, acala iva acalaH, kramayugaM sa cAsau acalazca kramayugAcalaH, taM saMzritaH kramayugAcalasaMzritaH taM tathA // iti kAvyArthaH // 35 // atha dAvAnalabhayaM nirasyati - Thy devotee is not attacked by a ferocious lion. The lion who is about to pounce upon and who has adorned the ground by scattering on it a collection of pearls besmeared with the bright blood issuing forth from the temples of the elephants torn by him, does not attack him, who has resorted to the mountain (in the form) of the pair of Thy feet, even though he is within his clutches. ( 35 ) 97 X Hong Hong kalpAntakAlapavanoddhatabahnikalpaM dAvAnalaM jvalitamujvalamutsphuliGgam / vizvaM jighatsumiva sammukhamApatantaM tvannAmakIrtanajalaM zamayatyazeSam // 36 // gu0 vi0 - he karmakSayakRzAno ! tvannAma kIrtanajalaM - tvadabhidhAnastavanaghananIram azeSaM - vajrAgnividyutpradIpanAdibhedAt sakalaM dAvAnalaM - vanavahiM zamayati- vinAzayati / kiMbhUtaM dAvAnalam ? kalpAntakAlapavanena - yugAntasamayavAtena uddhataH - utkaTo yo vahniH - agnistena kalpaM - samaM kalpAntavAtena uddhataH - prerito - vistArito yo vahnistatkalpaM vA, jvalitaM - dIptaM, ujjvalaM -jvAlAraktaM, utsphuliGgaM - ullaladvahnikaNaM, vizvaM jighatsumiva - jagajji - bha0 13 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 bhaktAmarastotram grasiSumiva sammukhamApatantaM-abhimukhamAyAntam azeSa-sAmastyena , sarvadigvyApakaM vA / tvannAmasmaraNanIraM dAvAnalaM spheTayatItyarthaH / iti vRttArthaH // 36 // prabhAve kathA (granthAnaM 1200) tRNavRkSalatAkIrNe, kAntAre jAtavedasam / jvalantamarudhallakSmI-dharaH saarthshiromnniH||1|| 'pratiSThAna'pure lakSmIvilAsalAlaso lakSmIvAna lakSmIdharo nAma sArthavAho'vAtsIt / sa bhaktAmarastavamadhItya dhyAyati sma / so'nyadA "yA zrIH saroruhAmbhodhi-viSNuvakSasi sA zrutiH / yA punarvyavasAyAbdhI, lakSmIH sA'dhyakSamIkSate // " iti vicintya vRSabha-karabha-vesara-khara-mahiSa-zakaTAyUhyamAnAgaNyapaNyapUrNa sArthaM kRtvA vaNijyAyai pUrvAM dizamagacchat / tadA bhISmagrISmartuH kalirUpaH prAvartiSTa / uktaM ca "vidhatte yat to jaDaparicitau gopatikarAH ___kaThorA jAyante kathamapi na tRSNA viramati / mude doSArambho bhavati bhuvi vairasya ghaTanA tadeSa grISmartuH kimu nukalikAlaM tulayati ? // 1||"-shikhrinnii tatrau~ nirantarasarjArjunavaJjalavaraNavaTatAlatamAlahintAlanAgasAgapunnAgaziMzapazamIvaMzajAlaruddhAM rauhiSArjunagranthikamustAnalagrAmaNIkAzamaJjamuJjAstambAditRNacchannAM vanAnImadhyuvAsa saarthH| sArthavAhaH pavitrIbhUya stavamajapat / atrAntare jvAlAmAlAkarAlo dandahyamAnavaMzazozrUyamANatrATkArAravo mahAdavaH pUrva pUrvasyAmutthitaH kSaNena dakSiNAmarautsIt / vAruNIM kIlAbhiraruNAmakarot / kauberI sArthinAM vairiNI niramApayat / evaM vaMzagharSaNabhave dave prasarpati trastAH sArthajanAH / vasturakSA dUre, jIvitAzA'pi muktA / padamapi na naMSTumalaM lakSmIdharasavidhamAgatya taccharaNaM prapannAH / uktaM ca "AdevAn namasyanti, tapaH kurvanti roginnH| nirdhanA vinayaM yAnti, vRddhA nArI pativratA // 1||"-anu0 lakSmIdharadhyAnataH stavaSaTtriMzadvRttAvirbhUtacakrAkathitaitadvRttAbhimantritapAthaHsekAdeva davAnalaH zazAma, nAcakrAma sArthasImAm , jagAma svamatulAm / sarve'pi kuzalino vismitAH papracchuH / sa yugAdidevastavaM nunAva jinadharmamAhAtmyaM ca / uktaM ca 10sAyosthA' iti ga-pAThaH / 2 jar3AnAM-mUrkhANAM paricitau-paricaye; pajhe jalaparicitI, DalayoH sAva. yA't / 3 gopatInA-rAjJAM karA:-rAjasvAni pakSe sUryakiraNAni / 4 doSANAM-aparAdhAnAM ArambhaH-prArambhaH; pakSe doSAyAH-nizAyA aarmbhH| 5 varasya-zatrubhAvasya ghaTanA, pakSe virasasya-nirjalasya bhAvo vairasyaM tasya ghaTanA / 6 'muamuJjAstamba' iti kha-pAThaH / 7 'nI madhye uvAsa sArthaH' iti k-paatthH| Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam "AdhivyAdhivirodhAdi, sarva vAdhAnivandhanam / vidhyAyatyAzu dharmeNa, ghaneneva davAnalaH ||1||"-anu0 sArthaloko'pyuttamasevitatvAd dRSTapratyayatvAcca jinadharmamAhatavAn hiraNyamupAyaM lakSmIdharaH svapuramAsarat / kadAcit pure utthitaM vanAgniM duHzamaM stavavRttajaptAmbha secanAdupAzIzamat saartheshH| raJjito nitarAM tannagarIyo rAjA zrIjinendraM devamamanyata lakSmIdharaM dhArmikazekharaM bahu mene / itthaM jinazAsanaM prabhAvayan sarvasukhakIrtibhAjanamajani lkssmiidhrH|| // iti trayoviMzI kathA // me0 vR0-atha vahnibhayanAzamAha-(kalpAntetyAdi ) / he jinendra ! tvannAmakIrtanajalaM dAvAnalaM shmytiitynvyH| 'zamayati' vidhyApayati iti kriyApadam / kiM kartR ? 'svannAmakIrtanajalaM bhavadabhidhAnasya yat kIrtanaM-stavanaM tallakSaNaM jalaM-pAnIyam / ke karmatApannam ? 'dAvAnalam' / "davo dAvo vanavahniH" (ami0 kA04, zlo0 167) iti hemasUrayaH, vanapadasannidhAnAdutkaTatvaM dhvanyate, tadeva spaSTayati-kIdRzaM dAvAnalaM ? ('kalpAntakAlapavanoddhatavahnikalpa' ) kalpAntakAlasya yaH pavano-vAyustena uddhato-durvAro yaH vahniH-agnistasya kalpa:AcAro yasya, tattulyamityarthaH, nAtra ISanyUnArthe kalpappratyayaH, tathA satI utkaTatAbhaGgAt / punaH kIdRzaM dAvAnalam ? 'jvalitaM' pradIpyamAnaM-pravarddhamAnAvasthaM, na prazAmyantamiti bhAvaH / punaH kIdRzam ? 'ujjvalaM' vikAsitaM-prasaramAptam / "ujjvalastu vikAzini, zRGgAre vizade dIpte" ityanekArthaH (zlo0 12261227), 'ujvalaM raktam" iti kauzalyAm / punaH kiMviziSTarUpam ? 'utsphuliGgaM vahnikaNaiH prabalam / ivotprekSate / punaH kIdRzam ? 'vizvaM jighatsumiva' jagadbhakSitumutsukamiva / kiM kurvantam ? sammukhaM yathA ( syAt) tathA ApatantaM-Agacchantam , atra yadyapi Apatantamityanena sammukhatvamuktArtha tathApi sammukhapadasannidhAnAt ApatantaM-zIghramAgacchantamityevaM vyAkhyeyam , anyathA paunaruktatvAt / punaH kIdRzam ? 'azeSa' sarvam // samAsAzca-kalpazcAsau antazca kalpAntaH, sa cAsau kAlazca kalpAntakAlaH, tasya pavanena uddhataH sa cAsau vahnizca tasya kalpa-AcAro yasya sa tathA tam / dAvazcAsau analazca dAvAnalastam [tat] / UrdhvaM sphuliGgA yasya sa tam / jighatsumityatra attumicchati-jighatsati iti jighatsustam / addhAtoH 'ghaslasanadyatanIghaJcali' (a0 4, pA0 4, sU017) iti siddhahaimasUtrAt ghasU Adezo, 'ghasa adane' dhAturvA / tava nAma tvannAma, tvannAmnaH kIrtanaM tvannAmakIrtanaM, tacca tajjalamiva tvannAmakIrtanajalam / zamayatItyatra 'zamo'darzane' (a0 4, pA0 2, sU0 28) haimasUtrAt hrasvaH / na vidyate zeSaM yasya sa azeSastam // iti kAvyArthaH // 36 // Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmarastotram Thy name extinguishes conflagration. The water in the form of mentioning Thy name completely extinguishes the conflagration which resembles the fire kindled by the hurricane ( furiously blowing ) at the time of the destruction of the world, which is fully ablaze and bright and from which flash forth tho sparks and which approaches as if with a desire to swallow the entire universe. ( 36 ) atha bhujaGgabhayaM dalayannAha raktekSaNaM samadakokilakaNThanIlaM krodhoddhataM phaNinamutphaNamApatantam / AkrAmati kramayugena nirastazaka stvannAmanAgadamanI hRdi yasya puMsaH // 37 // - gu0 vi0-he nAgapatisevya ! yasya puMso hRdi tvannAmanAgadamanI syAt / tvannAmaiva nAgadamanI-oSadhivizeSo jAGgulIvidyA vaa| ko'rthaH? / yaH puruSaH strI vA tvannAmamantraM citte dhatte sadetyarthaH / sa nirastazaGko-nirbhayaH kramayugena-nijapadadvandvena phaNinaM-sarpamAkAmati-gharSati rajjuvat spRzatIti / kramayugagrahaNena vizeSaM dyotayati / sAmAnyo'pi sarpaH pAdAhataH kupyati / duSTaviSadharasya kA vArtA ? / atha padopalakSaNAt hastazarIrAbhyAM ghRSTo'pi na kopavAn syAt / kiMbhUtam ? raktekSaNaM-tAmranetraM samadakokilakaNThanIlaM-mattapikagalakAlaM krodhoddhataM-kopotkaTaM-IdmadurdAntaM utphaNaM-UrvIkRtaphaTa ApatantaM-sammukhaM dhAvantam // iti vRttArthaH // 37 // prabhAve kathA 'narmadA'taTavAstavya-zreSThiputrI dRDhavratA / puSpasrajamivogrAhi-magrahIt karapaGkaje ||1||-anu0 zrI'narmadA nadItaTe 'narmada'pure purazreSThI mahebhyo nAma yathArthanAmA / tatsutA kalA guNapUrNA dvaidhamapi dRDhavratA bhaktAmarastavaM zuddhamabudhyata saa| anyeAstatra pure vaNijyAyai dazapurAnmAhezvaraH karmaNo nAmAgamat / karmaNasya mahebhyena saha maitrI jaataa| zreSThinA svagRhe nyamantri / karmaNena bhuJjAnena zreSThisutA dRSTA / gADhAnurAgo'bhUt / kapaTazrAvakIbhUya kanyArtha dhanAzanavasanadAnAdinA zrAvakA mitrANi kRtAni tena / uktaM ca "Rtau vivAhe vyasane ripukSaye priyAsu nArISvadhaneSu bandhuSu / Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 zrImAnatuGgasUriviracitam yazaskare karmaNi mitrasaGgrahe dhanavyayo'STAsu na gaNyate budhaiH ||1||"-vNshsthm mitrairmahezyAbhyaNe sa zlASitaH / kanyA ca yAcitA shresstthinaa| "kulaM ca zIlaM ca sanAthatA ca vidyA ca vittaM ca vapurvayazca / etAni sapta pravilokya deyaa| tataH paraM bhAgyavazA hi kanyA ||1||"-upjaatiH iti vicArya varyA dikkarI tasma dattA / pariNIya svapuramAgamad gRhiNIyuk karmaNaH / gRhAgato jalavat svadharma zizrAya / zvapucchavad vakratAM nAhAsIt / sA suzrAvikA nizi na bhuGkte, anyadevAn na vandate, anantakAyAdyabhakSyaM nAznAti / zvazuravargo mithyAdRk / priye ! svakulocitaM dharma kuru, striyaH pativama'gA bhAnti ityuktA'pi patyA sA dharma nAtyajat / karmaNo bhinnadharmeyamiti dvitIyAM paryaNaiSIt / vArakeNa dvayoH kare bhute| dRDhavratA nizAzanaM na datte / taM yAcantaM brUte-kAnta! rAtribhojane mahAn doSaH / uktaM ca "ulUkakAkamArjAra-gRdhrazambarazUkarAH / ahivRzcikagodhAzca, jAyante rAtribhojanAt // 1||"-anu0 ityukto'pi nAbudhyata / dustyajo darzanarAgaH / uktaM ca___"kAmarAgasneharAgA-vISatkaranivAraNau / dRSTirAgastu pApIyAn , durucchedaH satAmapi // 1||"-anu0 __ -(vItarAgastotre, pra0 6, zlo0 10) mAhezvarI patiM pratArayati sma / eSA bhinnadharmA durAcAraiva bhAsate / svadevagurunamanabuddhyA kApi prayAti / kArmaNaM vA kArayati na veni / paraM tvAM kalaGkayiSyati / yaducitaM tat kuru / karmaNaH kArmaNakalaGkabhiyA dRDhavratAmRtaye kRSNakumbhInasaM kumbhe kSitvA tadbhuhAntaH pracchannamatiSThipat / prAtastadgRhamAgAt / sA bhaktAmarastavaM guNantyAsIt / pIThAdutthitA / tenoktam-madhye ghaTAntarmaNimAlA'sti tAmAnaya / sA saptatriMzaM vRttaM smarantI gRhAntaragamat / ghaTe karaM cikSipya rajjumiva srajamiva stavoktasvarUpaM sarIsRpaM niHzaGkA ckraam| lAtvA patipANau dadAnA dUrAdeva tenoktam-satyazIle! dUre muzca sarpam / muktstyaa| militaH zvazurapakSaH / sapatnyapi stambhitaM kSamAzIlaM kRSNoragaM vilokya eSA sarpastambhavidyAviditi mene / tatrAntarikSavAgudacchalat-re re pApAH! kiM cintayata ? / iyaM dRDhavratA pativratA lokadvayahitaM dharmamArAdhayati / etaddharmaprabhAvAdeva bhujaGgastambhaH / yo'syA 1 zyAmasarpam / Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 bhaktAmarastotram virUpaM kariSyati sa svapApenaiva galiSyati / yo'syA vAkyaM cAcariSyati sa sarvasukhabhAjanaM bhaviSyati / ityuktvA tirohitA cakrA / sarve pAdayoH petuH| tato dharma zuzruvuH, yathA "devo jinaH sadgurureva sevyo dharmo vidheyaH krunnaaprdhaanH| dvAviMzatiM naiva kadApyabhakSya vastUni bhakSyANi kimatra lakSma ||1||"-indrvtraa SaTkarmaratAH zrAddhA brAhmaNA eva / uktaM ca "devapUjA gurUpAstiH, svAdhyAyaH saMyamastapaH / dAnaM ceti gRhasthAnAM, paT karmANi dine dine ||1||"-anu0 zucitayA karmANi kurvate / uktaM ca "satyaM zaucaM tapaH zaucaM, zaucamindriyanigrahaH / sarvabhUtadayA zaucaM, jalazaucaM tu paJcamam // 2||"-anu0 zrAvakagRhiNyaH paJcasu yatanAM kurvate / uktaM ca "khaNDanI peSaNI cullI, jalakumbhaH prmaarjnii| __ paJcasUnA gRhasthasya, tena svarga na gacchati // 3 ||"-anu0 jJAtaitaddharmatattvA jainadharma prapannAH / sapatnyapi caraNayorapatat / tAM kSamayAmAsa dharmamaGgIcakAra / evaM prabhAvayAmAsa dRDhavratA jinazAsanamiti / // iti caturviMzI kathA // me0 vR0-atha sarpabhayanAzamAha-(raktekSaNamityAdi ) / he muninAtha ! jinendra ! yasya puMsaH hRdi tvannAmanAgadamanI bhvtiitynvyH| bhavati' iti kriyApadam / kA kI ? 'tvannAmanAgadamanI' / bhavato yadabhi( dhAnaM tadeva nAgadamanI-sarpadamanakAriNI yasya janasya hRdi hRdaye vartate sa ) phaNinaM kramayugena aakraamti-praabhvtiitynvyH| 'AkrAmati' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'saH' puruSaH / kaM karmatApannam ? 'phaNinaM' sarpam / phaNinamityuktyA atibhISaNatA sUcitA / tAmevAha-raktakSaNaM' Araktalocanam / punaH kiM viziSTam ? 'samadakokilakaNThanIlaM' madena-smayena yukto yaH kokila:-pikastasya kaNThavannIlaM-zyAmam / punaH kiMviziSTam ? 'krodhoddhataM' kopadurdharam / punaH kiM ? 'utphaNaM' ut-Urdhva phaNAdhAriNam / kiM kurvantam ? 'ApatantaM' zIghramAga. cchantam / kena AkrAmati ? 'kramayugena' padayugalena / bhayaM vinA padbhyAM saMghaTTate ityarthaH / kIdRzaH sa puruSaH ? 'nirastazaGkaH' sarvathA bhyvrjitH|| Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam samAsA yathA-rakte IkSaNe yasya sa tam / madena saha vartate yaH sa samadaH, sa cAsau kokilazva samadakokilaH, tasya kaNThastadvannIlaH samadakokilakaNThanIlaH tam / krodhena uddhataH krodhoddhataH tam / phaNA asyAstIti phaNI tam / ut-UrdhvaM phaNA yasya sa utphaNaH tam / kramayoryugaM kramayugaM tena / nirastA zaGkA yasya sa nirastazaGkaH / tava nAma tvannAma, nAgA damyante yayA sA nAgadamanI, tvannAmaiva nAgadamanI tvannAmanAgadamanI // iti kAvyArthaH // 37 // Thy name is an efficacious snake charm. That man in whose heart rests the snake-charm (Naga-damani) of Thy name fearlessly treads upon a red-eyed cobra, which is as black as the throat of an intoxicated cuckoo wild with rage and which is rushing forth with its hood raised up. (37) atha raNAtakaM harannAha valagatturaGgagajagarjitabhImanAda___ mAjau balaM balavatAmapi bhUpatInAm / udyadivAkaramayUkhazikhApaviddhaM tvatkIrtanAt tama ivAzu bhidAmupaiti // 38 // gu0 vi0-he devAdhideva! tvatkIrtanAt-tvannAmagrahaNAdAjau-saGgrAme balavatAmapizaktAnAmapi bhUpatInAM-rAjJAM balaM-sainyaM zaurya vA bhidAmupaiti-sphuTanamAyAti / kiMbhUtam ? valgatAM-dhAvatAM turaGgANAM-gajAnAM ca garjitAni bhImanAdA-ghoravIrasiMhanAdAzca yatra tt| atha(vA) kriyAvizeSaNametat saGgrAmasya (1) / kimiva ? tama iva / yathA udyadivAkaramayUkhazikhApaviddhaM-udgacchatsUrakaratatipreritaM-sUryakarakSiptaM tamaH-andhakAraM bhedaM yAtipralayaM prayAti tadvadityarthaH / iti vRttArthaH // 38 // . me0 vR0-athAtyantaghoratvena yuddhabhayanAzaM kAvyadvayenAha-(valgetyAdi, kuntaagretyaadi)| he jinendra ! Ajau-saGgrAme tvatkIrtanAt bhUpatInAM balaM Azu-zIghraM bhidAM upaitItyanvayaH / 'upaiti' prApnoti iti kriyApadam / kiM kartR ? 'balaM' 'sainyam / kAM karmatApannAm ? 'bhidA' vinAzam / ( katham ? ) 'Azu' zIghram / balaM keSAm ? 'bhUpatInAM rAjJAm / kasmAt ? 'svatkIrtanAt' taya stavanAt / kasmin ? 'Ajau' saGgrAme / kathaMbhUtAnAM bhUpatInAm ? 'balavatA' ojasvinAm / kIdRzaM balam ? ('valgatturaGgagajagarjitabhImanAda') valganto-milanto ye turaGgA-azvA gajA-hastinasteSAM garjitAni taiImo-raudro nAdaH-zabdo yatra tat / ivopamIyate / kimiva ? tama iva / yathA tamaHandhakAraM bhidAM upaiti / kiMviziSTaM tamaH ? 'udyadivAkaramayUkhazikhApaviddhaM' udyan-udayaM prApnuvan yaH divAkaraH-sUryastasya mayUkhA:-kiraNAH teSAM zikhA-agrANi tAbhirapaviddhaM-parAhatam / / Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 bhaktAmarastotram samAsA yathA-turaGgAzca gajAzva turaGgagaja, senAGgatvAdekavadbhAvaH, valgaca tat turaGgagajaM ca valgatturaGgagajaM, tasya garjitAni valgatturaGgagajagarjitAni, taiH bhImo nAdo yatra tat / balaM yeSAM te balavantasteSAm / bhuvaH patayo bhUpatayasteSAm / udyazcAsau divAkarazva udyadivAkaraH, tasya mayUkhA udyaddivAkaramayUkhAH, teSAM zikhAstAbhiH apaviddhaM udyadivAkaramayUkhazikhApaviddham / tava kIrtanaM tvatkIrtanaM tasmAt // iti kAvyArthaH // 38 // Thy hymn ensures victory even in terrible wars. The army of even mighty monarchs, wherein the horses are running at full gallop and wherein the elephants are making a tremendous noise by roaring, is immediately destroyed on the battlefield by praising Thee like the darkness when pierced by the sharp ends of rays of the rising sun. ( 38 ) kiJca kuntAgrabhinnagajazoNitavArivAha vegaavtaartrnnaaturyodhbhiime| yuddhe jayaM vijitadurjayajeyapakSA stvatpAdapaGkajavanAzrayiNo labhante // 39 // gu0 vi0-he jinezvara! tvatpAdapaGkajavanAyiNaH-tvatpadapadmapaNDabhAjo janA yuddheraNe jaya-vijayaM labhante-prApnuvanti / kiMbhUte yuddhe ? kuntAH -bhallAgairbhinnAnAM-pATitAnAM gajAnAM zoNitaM-raktameva vArivAho-jalapravAhaH tasmin vegAvatArAt-zIghrapravezAt taraNe-plavane AturaiH-vyAkulairyodhaiH-bhaTaiH bhIma-bhayAnakaM tasmin / kiMbhUtA janAH? vijitaH-parAbhUto durjayaH-ajeyo jeyapakSo-jetavyagaNo yaiste / iti vRttArthaH // 39 // atra prabhAve kathA raNaketobalaM bhagnaM, rAjasUguNavarmaNA / ekAkinA mahAstotra-prabhAvAdeva kAnane ||1||-anu0 'mathurAyAM' puri raNavijayalabdhaketuH zrIraNaketurnupaH / tasya laghubandhurguNavarmA / sa jinadharmarakto duSTapAkhaNDivirakto bhaktAmarastavajApAsakto dAtA bhoktA mahotkaTaH karaTibalanirAkariSNuH prthitH|| atha raNaketurAjA paTTadevyA'bhANi-deva! ayaM guNavarmA tAdRg dRzyate zrUyate ca bandivRndananditAmandakIrtiH sarvajanapriyaH purAntarvilasati / yathA stokaireva dinaiH rAjyaM vazIkRtya hariSyati / rAjyahArI bandhurapi ripuH / uktaM ca Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam " tulyArthaM tulyasAmarthya, marmajJaM vyavasAyinam / ardharAjyaharaM mitraM, yo na hanyAt sa hanyate // // " - anu0 rAjovAca- devi ! sodare kathaM virUpaM karomi ? / durlabho bhrAtA / uktaM ca" deze deze kalatrANi, deze deze ca sUnavaH / taM dezaM naiva pazyAmi yatra bhrAtA sahodaraH // 1 // " devyoce - ripurupe kA saudaryabuddhi: ? / asmin sati tvatputrANAM kva rAjyam ? tvatpuratastavAnvaye rAjyaM gatam / tava nAmApi kazcinna grahItA / atha sodaratvAnna haMsi, tarhi rAjyAdekakaM niHsArayetyukte mandIbhUto bandhusnehaH / uktaM ca " tAvad bandhumanobhUmau ramyA snehavanAvalI / yAvanna jvalati strINAM, vizleSavacanAnalaH // 1 // " - anu0 106 AhUya senAnyamavam rAjA-bhadra ! guNavarmaNe dezatyAgaM brUhi / tena gatvA ukto rAjAdezaH / kumAro'zubhasya kAlaharaNaM na vikramAvasara ityAdi vimRzya niragAnnagarAt / tadA tasya niHsaraNakSaNe varSarturavartata / rAjJIvacovRttibhirivAndhakAritaM sarvadigbhiH / durjanamanobhiriva garjitaM jaladharaiH / rAjaduHprItyeva kSaNadRzyayA lasitaM capalayA / sujanAzrutatyeva jRmmitamAsAradhArAdhoraNyA / bhUpapratApairiva naSTaM sUkaraiH ( granthAnaM 1300 ) 1 raNaketukIrtipUrairivAntarhitaM candrAMzubhiH / pApapAkhaNDibhiriva tANDavitaM zikhaNDibhiH / tAstRNavallI kandamUlalatAGkuravardhinyo nadInadasarassu vArivistAriNyo varSAH kalimanucakruH / uktaM ca "sarvatrodgatakendalA vasumatI vRddhirjaDAnAM parA jAtaM kamalaM jagat malinairlabdhA ghanairunnatiH / sarpanti pratimandiraM dvirasanAH saMtyaktamArgo jano varSANAM ca kalezca samprati jayatyekaiva rAjyasthitiH // 1 // " - zArdUla0 sa vanaM bhraman svasya manovat tuGgaM dAnavad vizAlaM kRtyavat saphalaM bhAvavannirjharajalArdraM bhUdharamArUDhaH / tatra kandarAyAM kandaphalAzanaH patriMzacchAstrAbhyAsI stavaM paJcaparameSThimantraM ca smarannasthAt / ekonacatvAriMzadvRttApakSaNe prakaTIbhUyApraticakrA varamadAt tasmai / sa prAjyamajayyaM rAjyamayAcata / devyA rAjyavaro datto'jeyazca kRtaH / devI tiro / atha tasya dharmavannirmalazcandramarIcibhiH kIrtivat kuvalayAnandanaH zubhabhAgyavat saphalitabhUtalaH svAntavRttivad vijayadazamI balirAjAdiparvabhiH kRtasajjana harSa kutUhalA 1 kandalaM = (1) navAGkuraH; (2) tiraskAraH; kandala: = bAhuyuddham / 2 DalayoH sAvarNyAt jalAnAM vArINAm / 3 nirdhanam / 4 sarpAH; durjanAH / 5 'sumanovat' iti ka- pAThaH / / bha0 14 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmarastotram kRtasaptacchadavikAzanaH kamalavanaprabodhanaH kAzapuSpaprakAzanaH pAkitasarvavrIhitRNavallIpratAnaH samAgacchaccharatsamayaH kalipraticchAyaH / uktaM ca "nakSatrANyamalAni samprati jano yAtyeva mArgasthitaH . " saJjAtAzca jaiDAzayAH sakamalA doSAkaraH sprbhH| santApAya ta maNDalamalaM lokasya tInaiH karaiH saMvRttaH kimayaM kaliH kimu zaratkAlo na vijJAyate ? ||1||"-shaarduul. .. tatrau raNaketurAjA dezasAdhanAya sarvabalena niragAt / girikAntAre utkaTakarmANaM zastrAbhyAsaM kurvANaM guNavarmANaM vIkSya hananAyAdideza sainyam / eko vane ruddhaH sainyena siMho mRgayUtheneva / lagnamAyodhanaM zastrAzastri khaDgAkhagi zarAzari daNDAdaNDi / kSaNena hatapratihataM sainyaM cakre kumAreNa tamovRndaM bhAsvateva / tato raNaketurutthito raNAya / kumAreNa cakrAvaraprasAdAd rAjA'pi samapAstasamastazastracchatraketuH kRto rathAt pAtitazca / vanadevatAbhirjayaravapuraHsaraM guNavarmazirasi kusumavRSTiH kRtA / kulInatAGkuzaprerito nagho'tiSThat kumaarH| uktaM ca "namanti saphalA vRkSA, namanti kulajA nraaH|| zuSkaM kASThaM ca mUrkhAzca, bhajyante na namanti ca ||1||"-anu0 "sAlI bhareNa toye-Na, jalaharA phalabhareNa trusihraa| viNaeNa ya sappurisA, namanti na hu kassai bhaeNa // 2 // " vilakSo lajjito'bhavad rAjA, viraktamanAH svacetasi cintayAmAsa "artha dhigastu bahuvairakara narANAM .. rAjyaM dhigastu satataM bahuzaGkanIyam / rUpaM dhigastu niyataM parihIyamAnaM : dehaM dhigastu paripuSTamapi vraNAzi ||1||"-vsnttilkaa atha ca "avazyaM yAtArazcirataramuSitvA'pi viSayA viyoge ko bhedastyajati na jano yat svayamamUn / vrajantaH svAtanyAdatulaparitApAya manasaH / svayaM tyaktAstvete zamasukhamanantaM vidadhati ||1||"-shikhrinnii samAgAt / 2pakSe na iti pRthak padaM jJeyam / 3 DalayoH sAvarSyAt jalAzayAH-sarovarANi / 4 kamale. yuktAni, pakSe sshriikaa-dhnikaaH| 5 doSANAM-aparAdhAnAM AkaraH-samUho yasmin sa doSAkaraH, doSAM-rAni karotIti dossaakrH-cndrH| 6 klezAya; atIva dharmAya / 7 rAjamaNDalaM; sUryamaNDalam / 8 'bhajanti' iti k-kh-paatthH| 1 chAyA zAlibhaireNa toyena jaladharAH phalabhareNa taruzikharANi / vinayena ca satpuruSA namanti na khalu kasyApi bhayena // 10 jayAdityasyedaM kAvyamityullekhaH subhaassitrtnbhaannddaagaare| Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam 107 ' tathA yadyahaM pUrva strIvacasi nAlagiSyaM, tadA raNe mAnakSati nApsyam / dhik strIjAtIyAH svArtharatAH anarthasArthe kSipanti puruSam / pumAnapi tadAsako'cetano bhavati / uktaM ca "tAvadeva puruSaH sacetana stAvadAkalayati kramAkramau / yAvadeva na kuraGgacakSuSAM tADyate capalalocanAJcalaiH ||1||"-rthoddhtaa atha "saMpIDyevAhidaMSTrAgni-yamajihvAviSAGkurAn / jagajighatsunA nAyaH, kRtAH krUreNa vedhasA ||2||-anu0 saMsAra! tava paryanta-padavI na dviiysii| antarA dustarA na syu-yedi re madirekSaNAH ||3||"-anu0 ityAdi saMcintya rAjJA sAmantaiH saha paryAlocya sajjito raajyaabhissekvidhiH| guNavarmANaM siMhAsane'dhiropya tIrthajalairabhyaSiJcannarendraH / svayaM vane jaTAdhArI jAtaH / sa rAjA 'mathurAyAM' sametaH bhrAtRvyAdInAM rAjyavibhAgaM datvA ekAtapatraM rAjyaM niSkaNTakaM rAjyasukhamadvaitamabhajat / nirantaragurUpadezazravaNatIrthayAtrAkaraNaparopakAranirmANAdibhimanuSyaphalaM jagrAha / jinadharma prabhAvayAmAsa / parvatithiSu prabhUtaduritakhaNDanAni niraticArANi sAmAyikapauSadhAdikavratAni pAlayAmAsa / zrIyugAdijinAdiprAsAdAnacIkarad guNavarmA jainnrendrH|| // iti paJcaviMzI kathA // - me0 vR0 he jinendra! puruSA yuddhe jayaM labhante itynvyH| 'labhante' iti kriyApadam / ke kartAraH? "puruSAH' ityadhyAhAraH / kaM karmatApannaM ? 'jayaM' sarvato'bhyudayam / kIdRzAH puruSAH ? 'tvatpAdapaGkana javanAzrayiNaH' tava caraNasvarUpakamalavanAzrayabhAjaH / kamalavanAzrayAt atyantasaukumAryakhyApanena lIlayaiva jayaprAptirityatizayAlaGkAraH / punaH kIdRzAH puruSAH ? 'vijitadurjayajeyapakSAH' parAbhUtadurddharavairisamUhAH / kasmin ? 'yuddha' / kIdRze? 'kuntAgrabhinnagajazoNitavArivAhavegAvatArataraNAturayodhabhIme' / asyArthaH samAsAdeva, sa caivam-kuntA-bhallAsteSAM aprANi tairbhinnA-vidAritA ye gajAsteSAM zoNitAni-rudhirANi tAnyeva vArINi-jalAni teSAM vAhAH-pravAhAsteSu vegena avatAra-uttaraNaM tasmAt 1 rathoddhatA-lakSaNam "rAtparairnaralagai rthoddhtaa"| 2.vicintya' iti kh-paatthH| Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 880 bhaktAmarastotram jaraNaM-pUvanaM vairAnurA-vyAkulA ye yodhAH-subhaTAstairbhImaM tasmin , tathA jetuM yogyA jeyAsteSAM pakSA jeyapakSA, dura-duHkhena jIyante iti durjayAste ca te jeyapakSAzca durjayajeyapakSAH, vijitA durjayajeya. pakSA yaiste vijitadurjayajeyapakSAH / atra 'kSayyajayyau' (a0 4, pA0 3, sU0 90) iti haimasUtrAt jayya iti syAdevaM na cintyaM, jetuM zakyo jayyaH zatruriti zakyArthaviSayatvAt tasya, atra tu jetuM azakyAnAmapi pakSANAM vijayasya vAcyatvAt ata eva durjaya iti vizeSaNaM yuktamiti na tathA // (atha samAsAH)-tava pAdau tvatpAdo, pAjAyanta iti paGkajAni, teSAM vanaM-paGkajavanaM, tvatpAdAveva paGkajavanaM tvatpAdapaGkajavanaM, tat Azrayante ityevaMzIlA: tvatpAdapaGkajavanAyiNaH / iti kAvyArthaH // 39 // Those who take shelter under the lotus-grove of Thy feet gain victory by vanquishing the unconquerable enemies in the war which is horrible on account of the warriors being impatient to cross the powerful streams of blood gushing forth from ( the temples of) the elephants pierced by the pointed ends of lances. (39) atha jalApadaM prazamayannAha ambhonidhau kSubhitabhISaNanakacakra pAThInapIThamayadolbaNavADavAgnau / ragattaraGgazikharasthitayAnapAtrA svAsaM vihAya bhavataH smaraNAda vrajanti // 40 // gu0 vi0-he bhavavArdhipota ! ambhonidhau-samudre evaMvidhe sati sAMyAtrikA janA bhavataH smaraNAt trAsam-AkasmikaM bhayaM vihAya-tyaktvA vrajanti-kSemeNa svasthAnaM yAnti / kiMbhUte? kSumitAni-kSobhaM gatAni bhISaNAni-raudrANi nakacakrANi ca pAThInAzca pIThAzca bhayado-bhIkRdulbaNaH-prakaTo vADavAgnizca yatra sa tathA tasmin / kiMbhUtA janAH? rnggttrnggshikhrsthityaanpaatraa:-ucchltklolaayvrtivaahnaaH| nkckrN-dussttjljntuvRndm| pAThInapIThI-matsyabhedau / vaDavAgniH-vaDavAnalaH / iti vRttArthaH // 40 // prabhAyodAharaNaM yathA 'tAmaliptI'purIvAsI, dhnaavhvnnigvrH| ....... kSubdhe'bdhau devatAtuSTyA, zreyasA puramIyivAn ||1||-anu0 - dhanakanakavasanaratnasapatnIkRtAlakAyAM nandanavanAsahanIbhUtArAmAbhirAmAyAM devIrUpasarUpanAgarikarAmAyAM zrIsaJcayamAlinyAM 'tAmalipyAM' puri bahudhano dhanAvahanAmA shresstthii| so'nyadA shriijineshvrsuurideshnaamshRnnonmsRnnmnaaH| yathA jinezvaradezanAM' iti kha-pAThaH / - Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam 109 "vandyAstIrthakRtaH surendramahitAH pUjAM vidhAyAmalA sevyAH sanmunayazca vandhacaraNAH zravyaM ca jainaM vacaH / sacchIlaM paripAlanIyamatulaM kArya tapo nirmalaM dhyeyA paJcanamaskRtizca viduSA bhAvyA ca sadbhAvanA // 1||"-shaarduul0 tatrApi dharme jIvadayA sarvatrApi sAroktA "'deviMdacakkavaTTi-taNAI bhuttUNa sivasuhamaNantam / pattA aNaMtasattA, abhayaM dAUNa jIvANam ||1||"-aaryaa yo dadyAt kAJcanaM melaM, kRtsnAM cApi vasundharAm / sAgaraM ratnapUrNa vA, na ca tulyamahiMsayA ||2||-anu0 hetUNa parappANe, appANaM jo karei sappANam / appANaM divasANaM, kaeNa nAsei appANam // 3 ||"-aaryaa ityAkarNya prANAnte'pi sthUlaM niraparAdhaM jIvaM na hanmi na ghAtayAmIti vrataM jagrAha / zrApako'bhUt / bhaktAmarastavaM paThitvA'smAcci / so'nyadA prabhUtA'pi vibhUtistyAgabhogAdinA kSIyate nirvyavasAyAnAmiti vimRzya puraparadvIpayogyabhANDaivAhanapaJcakamApUrya zubhamuhUrve nArikelAdibhiH samudrapUjAM kRtvA vohitthmaaruuddhH| yugapaJcalitAni pakSivat ke. nipAtapakSapreraNayA cahitrakANi / svalpairdinaH 'siMhala dvIpaM praapuH| jAto yathepsito laabhH| maNimuktApravAlakapUracandanAdIni pratibhANDAni jagRhire / vohitthAni bhRtvA pUritAni svadezaM prati / krameNAntaHsAgaraM praviSTeSu yAnapAtreSu nAvikA acIkathan-zreSThin ! iha vikaTAkSI devI pazubaliM gRhNAti sAMyAtrikebhyaH / brUhi yathA taTavartigrAmAdAnIya karaM dadmaH, anyathA zreyo na / zreSThyA''ha sma-bho karNadhArAH! mahyaM pazudhAto na rucitH| sarvathA jIvAna na hanmi na ghAtayAmIti / bhogaM nirenasaM yacchAmi devyaaH| yata uktaM ca "damo devagurUpAsti-dAnamadhyayanaM tpH| sarvamapyetadaphalaM, hiMsAM cenna parityajet ||1||-anu0 hiMsA vighnAya jAyeta, vighnazAntyai kRtA'pi hi|| kulAcAradhiyA'pyeSA, kRtA kulavinAzinI ||2||"-anu0 1 chAyA devendracakravartitvAni bhuktvA zivasukhamanantam / prAptA anantasattvA abhayaM dAvA jIvebhyaH / 2chAyA hatvA paraprANAn AtmAnaM yaH karoti saprANam (sblm)| (sa.) alpAnAM divasAnAM kRte nAzayati bhAtmAnam // 3 baalikraadibhiH| 4 nAvam / 5 ke-jale nipAtyante-nIyante nAvo'neneti kenipAtaH-aritram / 6 mmaamaali| Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 bhaktAmaraMstotram iti kathite'bhyunnatA ghnaaH| vavurvAtAH / vRttoktasvarUpe'mbhodhau dhanAvahaH stavaM sasmAra / kalakalaM kurvantaH samakAlamalapan nAvikAH-zreSThin ! ekAgraho mA bhUH / devyupadAM dehi yathA kuzalaM syAd vAhanAnAm / AtmArthe sarve'dharmamapi samAcaranti vijJAH / uktaM ca "tyajedekaM kulasyArthe, grAmasyArthe kulaM tyajet / grAmaM janapadasyArthe, AtmArthe pRthivIM tyajet ||1||-anu0 Apadarthe dhanaM rakSed, dArAn rakSed dhanairapi / AtmAnaM satataM rakSed , dArairapi dhanairapi // 2||"-anu0 alpanAze bahurakSaNaM yuktam / "sarvanAze samutpanne, ardhaM tyajati pnndditH| ardhena kurute kArya, sarvanAzo hi dustrH||1||"-anu0 tat sarvathA'pyAtmA rakSya eva / ataH pazubaliM yacchetyukto'pi stavadhyAnAvAcalat zreSThisattamaH / tasmiMzcatvArizaM vRttaM japati vyantarIkRtotpAtAH pralInAH / vikaTAkSI prakaTIbhUtA'nadhya ratnamaDhaukayat / devyuvAca-bho dharmamate! tvannizcalavratapAlanatayA cakrAna jJayA ca tuSTA'smi / varaM brUhi "amoghA vAsare vidyu-damoghaM nizi garjitam / - nArIbAlavaco'mogha-mamoghaM devadarzanam ||1||"-anu0 ityukte zreSThI jIvahatyAvAraNavaramayAcata / amRtabhujAM devAnAM nocitaH pazuvadhAbhilASo nirarthakaH pApahetuH / devyA'GgIkRtam / tataH paraM chuTitAH pazubaleH potvnnijH| vAhanapaJcakaM stambhatIrtha kSaNenAyAtaM kSemeNa / asakhyadhanabhAg cakrAyukzrIyugAdijinaprAsAdamacIkarat / tIrthayAtrA naikazaH mUrti (sUtri?)tAH pvitraaH| atyantAnandasukhabhAjanamajani dhnaavhH|| // iti SaviMzI kathA // me0 vR0-smudrbhynaashmaah-(ambhonidhaavityaadi)| he jinendra ! janA bhavataH smaraNAt brajanti-yAnti ityanvayaH / 'yAnti' iti kriyApadam / ke kartAraH ? 'janAH' / kiM karmatApannam ? 'svasthAnam' iti shessH| kasmAt ? 'bhavataH smaraNAt' manasi cintanAt / kiM kRtvA ? 'trAsaM vihAya' (AkasmikaM bhayaM ) parityajya / kIdRzA janAH ? ambhonidhau-samudre raGganta:-sarvatazvalanto ye taraGgAH-kallolAsteSAM zikharANi-agrANi teSu sthitAni yAnapAtrANi-pravahaNAni yeSAM te / kIdRze ambhonidhau ? 'kSubhitabhISaNanakacakrapAThInapIThabhayadolbaNavADavAnau / arthastu samAsAdeva, sa caivam-nakrANAM-jalacarANAM cakrANi-samUhA nakacakrANi, pAThInAzva pIThAca matsyabhedI Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam pAThInapIThAH, bhayaM datte iti bhayadaH, sa cAsau ulvaNaH-prakaTazca bhayadolbaNaH vizeSaNasamAsaH, bhaya. dolbaNazcAsau vADavAgniH-vaDavAnalazca bhayadolbaNavADavAgniH, bhISaNAni-raudrANi ca tAni nakacakrANi ca bhISaNanakacakrANi, bhISaNanakracakrANi ca pAThInapIThAzca bhayadolbaNavADavAgnitha bhISaNana. kracakrapAThInapIThabhayadolbaNavADavAgnayaH, kSumitA:-kSobhaM gatA bhISaNanakacakrapAThInapIThabhayadolvaNa. vADavAnayo yatra sa tathA tasmin / ambhasA nidhirambhonidhistasmin / raGgetyAdisamAsaH prAguktaH eva // iti kAvyArthaH // 40 // Thy panegyrist is not afraid of a stormy ocean. Those who remember Thee fearlessly reach ( the shore,) even when they are sailing in a vessel floating on the tops of the rising billows in the ocean, which is the abode of a manifest submarine fire and of the hosts of the ferocious and excited crocodiles and alligators. ( 40 ) atha rogabhayaM bhindannAha udbhUtabhISaNajalodarabhAra gnAH zocyAM dazAmupagatA zyutajIvitAzAH / tvatpAdapaGkajarajo'mRtadigdhadehA mAM bhavanti makaradhvajatulyarUpAH // 41 // gu0 vi0-he karmavyAdhidhanvantare! mA-narAH udbhUtabhISaNajalodarabhArabhunAutpannaraudrodaravRddhivyAdhibharavakrIkRtA bhagnA vA pAThe moTitAH zocyAM dazAmupagatAHdInAmavasthAM prAptAH cyutajIvitAzAH-tyaktajIvitavyavAJchAH evaMbhUtAH tvatpAdapaGkajarajo'mRtadigdhadehAH-bhavaccaraNakamalareNusudhAliptavapuSo makaradhvajatulyarUpAH-kAmasamamUrtayaH -kamanIyakAntayo bhavanti / yathA sudhApAnAbhiSekAt sarvaroganAzastathA bhavatpadapadmAzrayaNAdapi sakalavyAgherupazamaH / iti vRttArthaH // 41 // prabhAvaprakaTanaM yathA-- cakrezvarIprasAdena, jnyaataussdhicikitsyaa| rAjahaMsakumArasya, rogA neshurmhaabhyaaH||1||-anu0 zrI'ujjayinyAM' puri rAjazekharo rAjA / paTTadevI vimalA / tatkukSibhUH rAjahaMsakumAraH sakalakalApArINaH zAstrAbhyAsapravINazca / atha daivAn vimalAyAM vipannAyAM kamalA nAma paTTarAjJI jaataa| sA rAjahaMse dveSaM dhatte / asmin sapatnIbhave rAjavallabhe sati matsutasya kathaM rAjyam ? / ataH tanmRtaye chalaM pazyati / sA'nyadA rAjJi dezajayAya prasthite 1 bhannAH' ityapi pAThaH kacit / 2 'bhagnapAThe moTitAH' iti kh-paatthH| 3 paTTe devI' iti kha-pAThaH / Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 bhaktAmarastotram pazcAt purasthasya rAjahaMsasya bahugadakaramagadamadApayat / kumAradehe jyarajalodarAyo rogAH prAdurabhUvan / kumAreNa sapatnImAtuzceSTitamiti mAntrikAt jJAtam / atrasthala meM mRtyureva (granthAgraM 1400 ) / uktaM ca "duSTA bhAryA zaThaM mitraM, bhRtyaashcaantrdaaykaaH| sasarpagRhavAsazca, mRtyureva na sNshyH|| 1 ||"-anu0 "zazI divasadhUsaro galitayauvanA kAminI __saro vigatavArija mukhamanakSaraM svaakRteH| prabhudhanaparAyaNaH satatadurgataH sajjano nRpAGgaNagataH khalo manasi sapta zalyAni me ||1||"-pRthvii nRpAGgaNagate khale kathaM jIvyate iti dhyAtvA jIvarakSaNAyaikaka eva niHsRtaH purAt / kRcchreNa gato 'hastinApuram' / sAyaM pratolyAM sthitaH / tatra mAnagiri ma rAjA / tatputrI kalAvatI / sA jainAryikANAM pArzva "zrItIrthezasya pUjA gurucaraNayugArAdhanaM jIvarakSA satpAtre dAnavRttiviSayaviramaNaM sadvivekastapazca / zrImatsaGghasya pUjA jinapativacasA lekhanaM pustakeSu sopAnazreNireSA bhavatu tanubhRtAM siddhisaudhAdhirohe // 1||"-srgdhraa iti zrutvA jainadharmamagrahIt / bhaktAmarastotraM zuddhaM papATha / catuHSaSTikalApAragA jaataa| anyadA kumAryA sabhAgatAyAM rAjA'haMyuH sabhyasAmantAnuvAca / bho! bhavadbhiH kasya karmaNA bhujyate rAjyalakSmIH ? / ta UcuH-devakarmaNeti / sA'ntarjahAsa / rAjA''ha-vatse! kimiti hasitam ? / sA Aha-sevakAH svAmirucitaM jAnanto'pi kurvanti / ukaM ca "praNamatyunnatiheto-jIvitahetovimuJcati prANAn / duHkhIyati sukhahetoH, ko mUrkhaH sevkaadnyH||1||"-aaryaa kiJca "maunAnmUkaH pravacanapaiTurjalpako vAtalo yA dhRSTaH pArthe bhavati ca tathA duurtshcaaprglbhH| kSAntyA bhIryadi na sahate prAyazo nAbhijAtaH sevAdharmaH paramagahano yoginaampygmyH||1||"-mndaakraantaa iti tvatkarNAmRtamanRtaM bruvate'mI / ato hAsaH / rAjA-zaThe! tvaM kathaM jIvasi? / sA svakarmaNetyuvAca / 'kumArasya dAhajvaraH' iti kh-paatthH| 2 ahngkaarii| 3 'paTurvAtalo jalpako kA' iti kha-pAThaH / Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam 113 "namasyAmo devAn nanu hatavidheste'pi vazagA vidhirvandyaH so'pi pratiniyatakamaikaphaladaH / phalaM karmAyattaM yadi kimamaraiH ? kiM ca vidhinA ? __ namastat karmabhyo vidhirapi na yebhyaH prabhavati // 1||"-shikhrinnii -(nItizatake zlo0 91) 'devenAsRjatA svayaM jagati yad yasya pramANIkRtaM tat tasyopanayenmanAgapi mahAn naivAzrayaH kAraNam / sarvAzAparipUrake jaladhare varSatyapi pratyahaM sUkSmA eva patanti cAtakamukhe dvitrAH payobindavaH // 2||"-shaarduul0 ityukte ruSTo rAjA rogagrastaraGkanarAnayanAya duSTabhaTAnAjijJapat / te laghubhUtakaracaraNaM malavyAptakaraNaM jvariNaM duHkhadAriyazaraNaM rAjahaMsaM gopurAdAninyuH sabhAm / rAjA sarvAjhAlaGkArAMstyAjayitvA daNDIkhaNDacIvarAn paridhApya tamanicchantaM tAM paryaNAyayat / asamaJjasakRd rAjeti mantrisAmantAdayaH zuzucuH, ityacintayaMzca "sacchaMdaM jaMpijjai, katthai jaM jaM maNassa paDihAi / ayasassa na bIhijai, pahuttaNaM teNa ramaNIyam ||1||"-aaryaa rAjA-satyakarmavAdini! bhuGkSa svakarmaNaH phalamiti bhaNitvA zambalamAtrabhartRyutAM tAM nagarAnnirasIsarat / sA'vak "samIhitaM yanna labhAmahe vayaM prabho ! na doSastava karmaNo mama / divA'pyulUko yadi nAvalokate tadA'parAdhaH kathamaMzumAlinaH? ||1||"-vNshsthm ityAdhuktvA patiM kare kRtvA sAzrupAtaM purIjane pazyati cacAla kalAvatI / nizA samait / tadA hemantartuH kalirUpo'sti / uktaM ca "nirdagdhAH kamalAkarAH sumanaso mamluH kalAvAnapi prItyai no kila kRSNavarmasu janaH prAyeNa bddhaadrH| 1 deyena prabhuNA' ityArambhako navatitamaH zloko mhrssishriibhrtRhrikRtniitishtke| 2 chAyA svacchandaM jalapyate kvacit yad yad manasaH pratibhAti / ayazasaH na bhIyate prabhutvaM tena ramaNIyam // 3 pAthaye / 4 kamalAnAM-utpalAnAM AkarAH-samUhAH, sarovarANi vA, pakSe kamalAyAH-lakSkSyAH bhAkarI:gRhANi / 5 puSpANi, pakSe paNDitA devA vaa| 6 pakSe cndrH| 7 vahnau, pakSe malinamArgeSu / bha0 15 Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmarastotram jADyenollasitaM jagat sumahite 'mitre'pi yanmandatA tannUnaM kalireSa duHsahataraH zItartunA spardhate // 1||"-shaarduul0 iti / tatra tarukizalayaploSakaM pAnthamanorathamAlAzoSakaM saMyogijanatoSakaM kandarpadarpapoSakaM daridrajAtadUSakaM zizirapAtaM dRSTvA vane tarupatrANyAstIrya sakthani tanmauliM kRtvA'sthAt / sa kalAvatImavak-priye! muJca mAM kaidaryam / ko hemAvalIdRSadomaNikAcayogaijIkharayoH kalpavallIpaJcAGgulayormelaH / tvaM (tu) sarvatra mAnaM lapsyase / uktaM ca "zUrAzca kRtavidyAzca, yAzca rUpadhanAH striyH| yatra yatra gamiSyanti, tatra tatra kRtaalyaaH||1||"-anu0 sA'vak-prANanAtha! kimucyate ? kiM kulastrIceSTitaM na jAnItha ? "gatavibhavaM rogayutaM, nivayaM bhAgyavarjitaM svapatim / daivatavat sevante, kulastriyastA na zeSAH syuH||1||"-aaryaa uktaM ca "dinAnAM ca nizAnAM ca, yathA jyotirvibhUSaNam / satInAM ca yatInAM ca, tathA zIlaM vibhUSaNam // 1||"-anu0 ityukte viditasarvatatsvarUpaH kulIneyamiti joSaM sthitaH tutoSa c|(tau dvAvapi ) prAtaH prayANaM cakratuH / madhyAhne tasthatuH tarutale patyuH zayyA kRtA (klaavtyaa)| tasmin zayAne sA pavitrA patirogopazamanopAyaM mArgayamANA bhaktAmarastavaikacatvAriMzadvattaguNanAvasare patyurudarAnmukhe sarpamukhaM niHsRtyAsthAt, AsannavalmIkAgrAdaparaM sarpamukhaM ca / ubhAvapi bhujagau cakrAdhiSThitAvanyo'nyaM vivadantau marma nijaM nijmuuctuH| valmIkasarpa Aha-re durAcAra ! satpuruSarUpavinAzaka! yadi kazcana rAjikAm atyamlatakreNa sahAsmai datte, tadA tvaM sthAnAd yAsi / udarasarpa Aha-re saJcayakara! kadaryavat kazcit tvadvile'tyuSNaM tailaM kSipati, tadA tvadadhiSThitaM nidhAnadhanaM sa vilasati, tvaM ca vilIyase ityuktvA svaM svaM sthAnamIyatuH sau / kalAvatI sarva dadarza zuzrAva ca / pratyakSIbhUya cakrezvarI stavajApaprabhAvAnmayaitaccakre ityuktvA'ntardadhau / sA tatra sthitA AsannagokulAt takrarAjikApAnAd bhartuAdhyupazamaM vidadhe / svabhAvarUpo jAtarUpasamadehakAntirjAto raajhNsH| patye kathayitvA tailakSepAnnidhAnaM lalau / tataH kalAvatI cakrezvarIprabhAvAd uragayo ravAgabha. vaditi bhatre'bhaNat / sa tatpRSTaH svapitRjanmAdikamabhANIt / tayoktaH svarAjyamabhajat / sadhanaM bhAryAsanAthaM taM dRSTvA tuSTo raajshekhrnRptiH| kumArasya kamalArAjJIdurvilasitamiti 1 suhRdi, pakSe sUrye / 2 jvaayaam| 3 kussito'ryaH-svAmI kadaryaH, kRpaNa ityarthaH tam / 4 hemamAladRSadoH iti k-paatthH| 5hstiniigrdbhyoH| 6 ernnddH| 7 sthitvA' iti g-paatthH| 8 suvarNam / Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam jJAtvA dUrIkRtA sA / rAjahaMsasya krameNa rAjyamabhavat / zvazureNApi zuddhilabdhA / mAnAnivRttaM cittam / sarvaiH svakarma bhujyate ityaGgIkRtaM putryA vacaH / uktaM ca "sabo puvakayANaM, kammANaM pAvae phalavivAgam / / avarAhesu guNesu a, nimittamattaM paro hoi ||1||-aaryaa sukhasya duHkhasya na ko'pi dAtA paro dadAtIti kubuddhiressaa| purA kRtaM karma sadaiva bhujyate zarIra ! he nistara yat tvayA kRtam ||2||"-upendrvtraa iti vibudhya mAnagirinRpaH kalAvatIduhitaramAnAyyApUjayat / kSamitA ca / sarve sukhabhAjanaM babhUvuH / rAjahaMso rAjA jinadharmamArAdhayat prabhAvatIpratibodhavacasA zrIudApicaramarAjarSivat kalAvatIpuNyakathanena / ciraM sukhitA'bhUt klaavtii|| // iti saptaviMzatitamI kathA // 27 // me0 vR0-atha rogbhybhedmaah-(udbhuutetyaadi)| he jinendra ! mAM makaradhvajatulyarUpA bhavanti itynvyH| bhavanti' iti kriyApadam / ke kartAraH ? ('mAH) manuSyAH / kiviziSTAH ? 'makaradhvajatulyarUpAH' kandarpasahazAkArAH / punaH kiMviziSTAH ? 'udbhUtabhISaNajalodarabhArabhunA' udbhUtaH-prAdurbhUto bhISaNo-raudro yo jalodaro-rogavizeSaH tasya bhAreNa-saMghaTena bhunAH-vakrAH / punaH kiM. 1 'zocyAM' zokayogyAM 'dazAM' avasthAM upagatAH' prAptAH / punaH kiM0 1 ('cyuta0') cyutA-galitA jIvitasya-AyuSa AzA-amilApo yeSAM te tathArUpAH / punaH kiMviziSTarUpAH ? 'tvatpAdapaGkajarajo'mRtadigdhadehAH' tava crnnkmlrennuliptgaatraaH|| samAsAzca-bhISaNaM ca jalodaraM ca bhISaNajalodaraM, jalabhRtaM udaraM jalodaraM, udbhUtaM cAsau bhISaNajalodaraM ca udbhUtabhISaNajalodaraM, tasya bhAreNa bhumA udbhUtabhISaNajalodarabhArabhunAH / zocituM yogyA zocyA tAm / cyutA jIvitasya AzA yeSAM te tathA / tava pAdau tvatpAdau, tvatpAdAveva paGkaje tvatpAdapaGkaje, tayo rajaH tvatpAdapaGkajarajaH, tadeva amRtaM tvatpAdapaGkajarajo'mRtaM, tena digdho deho yeSAM te tthaa| makaro dhvaje yasya sa makaradhvajaH, makaradhvajena tulyaM rUpaM yeSAM te tathA // iti kaavyaarthH||41|| Dropsy is easily cured by serving Thee. The mortals, who are bent down under the burden of dreadful dropsy that has arisen, who are reduced to a deplorable condition and who have lost all hopes of surviving become Cupid-like in beauty, when they anoint their body with the ambrosia of the pollen of the lotuses ( in the form) of Thy feet. (41) -- chAyA sarvaH pUrvakRtAnAM karmaNAM prAmoti phalavipAkam / aparAdheSu guNeSu ca nimittamAtraH paro bhavati // .. Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 bhaktAmarastotram atha bandibandhanabhayaM nudannAha ApAdakaNThamuruzRGkhalaveSTitAGgA gADhaM bRhnnigddkottinighRssttjvaaH| svanAmamatramanizaM manujAH smarantaH sayaH svayaM vigatabandhabhayA bhavanti // 42 // gu0vi0-he apraticakrAcarcitacaraNa! ApAdakaNThaM-padagalaM yAvad urujalaveSTisAjhA:-gurulohadAmavyAptavapuSaH gADhaM-nibiDaM bRhannigaDakoTinighRSTajaGghA:-vikaTASTIlAgrakaSitanalakinIkA manujAH-narAH tvannAmamantraM-OM RSabhAya namaH iti padaM aniyaMsadA japanto-dhyAyantaH sadyaH-tatkAlaM svayaM-Atmanaiva vigatabandhanabhayA:-dhvastabandha. zaGkA bhavanti-jAyante / iti vRttArthaH // 42 // etasya mahimA pUrva zrImAnatuGgAcAryANAM niviDanigaDazRGkhalAjAlabhaJjanAdabhUt / tadA tvanekeSAM rAjaniyoginAM lohAndukatruTiH (rAjavRndecchuTiH) ___ "mlecchaluptasuravAta-prabhUtAtizaye kalau / raNapAlasya saJjAtaM, nibiDAndukabhaJjanam // 1||"-anu0 zrI ajayameru'durgaparisarabahugrAmagrAmaNIH sahajadAnavinayaguNaprINitadarzanimAlo (1) raNapAlo'jani raajputrH| "annadAnaM mahAdAnaM, praNAmo darzaneSu c| ___ aviruddhaM dvayaM caitat , kartumahimahetave ||1||"-anu0 iti padyaM bahvamasta / sa ca jainamunisaGgatyA bhadrakasvabhAvo bhaktAmarastavaM pnycprmesstthimntrmpaatthiit| zrIyugAdijine bhaktibharaH stavamahimArthavettA ca sa dharmapAlakatayA sAdhUnAM cetasi zatapatramAlyamiva mahodbhaTatayA mlecchAnAM hRdi zalyamivAsIt / ekadA 'ajayameru'durgasthaduSTamIreNa chalaM labdhvA sa baddhaH sputrH| kaliyugadurvilasitametat / uktaM ca "sIdanti santo vilasantyasantaH putrA viyante janakazcirAyuH / pareSu maitrI svajaneSu roSaH pazyantu lokAH kalikhelitAni ||1||-indrvtraa saGkucanti kalau tucchAH, pravardhante mahAdhiyaH / grISme sarAMsi zuSyanti, kAmaM vArdhistu vardhate ||2||"-anu0 1 assttiilaa-hssdvishessH| 2 nalakinI-jaGghA / 3 anduuk-shRngkhlaa| 4 dhanuzcitito'yaM ka-pAThaH / 50tasarvadarza' iti g-paatthH| 6 'bhaktiparaH' iti k-paatthH| 'khelanAni' iti kha-pAThaH / Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam ato nAcalat manodharmAt tasya mahAzayasya / saputrazcAlito 'yoginI'puraM prati praaptshc| tadA jalAladI(luddI?)nasuratrANo rAjyaM karoti / tena jIrNa dillI'durgamadhye gADhazRGkhalanigaDairbaddho bandau kSepitaH sputrH| tatra raNapAlaH zucirbhaktAmarastavasya dvicatvAriMzaM vRttaM dadhyAvaharnizam / dazasaharuyAM pUrNAyAM nizIthinyAM raNaraNannUpuraravojjIvitamadanA maNimayamekhalAkalApakiGkiNIvANavazIkRtatribhuvanA sthUlanistulanirmalamuktAphalahArAvalidAsIkRtatArakanAtA kamalamRdulasaralakarAGguliparihitormikAratnakAntidarzanapUritamAnavasamIhitajAtA bhramarazreNikaraNiveNidaNDamiSasevakIkRtanAgalokA zRGgArazlokA kAcid ramaNI taruNI ramaNIyarUpA-vatsa! (zIghraM) zIghramuttiSTheti jalpantI tatpuraH praadurbhuutaa| raNapAlo'jalpat-janani! kA tvaM ? devI vA mAnavI vA vidyAdharI vA? / sA'vadatgaruDavAhanA zrIyugAdijinabhaktA bhaktAmarastotrasmartRrakSAkarI surI cakrezvarI vartate, tasyA ahaM kiGkarI pratIhArI tvadvandimocanAya preSitA'smi cakrezvarIsvAminyeti / raNapAlo'raNat-devi! tvameva me cakrAdhikA'si, paraM kathamuttiSThAmi karacaraNaniyantrito'ham / devyuvAca-spRza karacaraNau / so'smAkSIt , puraHpatitanigaDASTIlakulamadrAkSIt / putrasyApyapatan bandhanAni / svayamudaghaTiSTa kAraukaHkapATasampuTam / tAvuttiSThantau vAritau devyA / rakSAprAharikAstAvadaiyaruH / tau tathaiva dRSTvA jagmuH / devIdarzitasopAnapathena durgamArUDhau samutlutyAdhaH patitau paTTadukUlacchannahaMsaromazayyoparIva / tatazcelatuH svagrAma prati / sA'pi rAjacamUH keTake'lagat / tau samAyAntI senAmapazyatAm / sA na pazyati sma tau / kaTakaM zAkambharImajayamerudurga ca yAvad yAtvA vyAvartitam / raNapAlaH sanandanaH zreyasA svsthaanmaashishraay| 'citrakUTa'durge ciraM svakuTumbayuk sukhamanvabhUd dharma ca pAlayAmAsa // // ityaSTAviMzI kathA // me0 vR0-atha bndhbhynaashmaah-(aapaadetyaadi)| he jinendra ! manujA vigatabandhabhayA bhavanti iti kriyAsaNTaGkaH / bhavanti' iti kriyApadam / ke kartAraH ? 'manujAH' mAnavAH / kIdRzAH ? 'vigatabandhabhayAH' rodhAdikaSTabhItivarjitAH / katham ? 'sadyaH' zIghram / kena ? 'svayaM AtmanA, na tu paraprayogeNa / kiM kurvantaH ? anizaM-sadA tvannAmamantraM smaranta:-dhyAyantaH / punaH kIdRzAH ? ('ApAdakaNThamuruzRGkhalaveSTitAGgAH') ApAdakaNThaMcaraNagalapradezaM yAvat uruH-mahAn yaH zRGkhalo-loharajjustena niyantritazarIrAH / punaH kIdRzAH ? ('gADhaM bRhannigaDakoTinighRSTajavAH') gADhaM-atyantaM bRhat-guruyoM nigaDo-lokaprasiddhaH pAdapAzastasya koTi:-agraM tena saMghaTTitajaGghAdezAH // samAsAstu-pAdau ca kaNThazca pAdakaNThaM, prANyaGgatvAdekavadbhAvaH, pAdakaNThaM maryAdIkRtya iti ApAdakaNThaM, vibhaktyarthe avyayIbhAvaH / uruzcAsau zRGkhalazca uruzRGkhalaH, tena veSTitaM aGgaM yeSAM te kArAgRhe / 2 'sthalanistala' iti kh-paauH| 3 kArAyAH-bandhanasya okaH-gRham / Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 bhaktAmarastotram tathA, bRhaccAsau nigaDazca bRhannigaDaH, tasya koTiH, tayA nighRSTe jo yeSAM te tathA / tava nAma svanAma, mantra iva matraH, tvannAma cAsau matrazca tvannAmamanastam / bandhasya bhayaM bandhabhayaM, vigataM bandhamayaM yeSAM te tathA / ApAdakaNThamityatrAvyayIbhAve'pi 'ADAvadhau' (siddha0 a0 2, pA02, sU070) iti paJcamI, tasyAzca na amAdeza iti tena kriyAvizeSaNatvAd dvitIyA // iti kAvyArthaH // 42 // Thy name sets prisoners at liberty. Those men whose limbs are clothed from foot to neck in heavy fetters and whose shanks are severely skinned by millions of strong chains, automatically become at once free from the fear of bondage by always meditating upon Thy name as a Mantra. ( 42 ) athASTamInAzena stavaM saMkSipannAha (graM0 1500) mattadvipendra-mRgarAja-davAnalA-hi samAma-vAridhi-mahodara-bandhanottham / tasyAzu nAzamupayAti bhayaM bhiyeva yastAvakaM stavamimaM matimAnadhIte // 43 // gu0vi0-he ameyamahiman ! tasya prANino bhayaM-bhIH Azu-zIghra miyeva-bhayeneva nAzaM upayAti-dhvaMsamAyAti, yo matimAn-saprajJaH pumAn tAvaka-bhavadIyam ima-prAguktasvarUpaM stavaM-stotram adhIte-paThati / kiMbhUtaM bhayam ? mattadvipendrazca mRgarAjazca davAnalazca ahizca saGgrAmazca vAridhizca mahodarazca bandhanaM ca tebhya utthA-utpattiryasya tat / bhavataH-tava mantrAdhyAyaprabhaviSNuprabhAvayutAnnarAd bhayasyApi bhayaM bhavatIti yuktotprekssaa| bhayabhettRtvAdaihikArthakRttvAdanyasuravat tIrthakRdapIti na cintyam / yato buddhasya siddhasya kSINakarmaNo bhagavataH smaraNAt tuSTAH sadbhaktasurAH sarvamartha sampAdayanti / vItarAgadhyAnA. nmuktireva mukhyaM phalam, anyat prAsaGgikaM, kRSaH palAlavaditi / atha ___"aprasannAt kathaM prApyaM, phalametadasaGgatam / cintAmaNyAdayaH kiM na, phalantyapi vicetanAH? // 1 // " anu0 atra bahu vaktavyaM tat svadhiyA vicArya sudhIbhiH // iti vRttArthaH // 43 // me0 vR0-atha thugapadaSTabhayanAzena stuvannAha-(mattetyAdi ) / he jinendra ! yaH matimAn ima-pratyakSaM tAvakaM stavaM adhIte-paThati ityanvayaH / 'adhIte' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'yA' atirasAstIti pratimAm / karmatApanam ? 'imaM stavaM stotram / Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam 119 yattadonityAbhisambandhAt tasya puruSasya Azu-zIghraM bhayaM nAzaM upayAti prApnoti / 'upayAti' iti kriyaapdm| kiM kartR ? 'bhym'| kiM karmatApannam ? 'naashm'| ivotprekssyte(kssnne?)| 'bhiyA iva' bhItyA iva / bhayasyApi bhItirjAyate tena aSTadhA bhayaM tasya na syAditi bhAvaH / kIdRzaM bhayam ? 'mattadvipendramRgarAjavAnalAhisaGgrAmavAridhimahodarabandhanotthaM' matto-madavAn dvipendro-hastI mRgarAjaH-siMhaH dAvAnalo-dAvAgmiH ahiH-sarpaH saGgrAmo-raNaH vAridhiH-samudraH mahodaraM-jalodararogaH bandhanaMrodhaH, tebhyo jAtam // samAsAzca-dvipAnAM indro-dvipendraH, mattazcAsau dvipendrazca mattadvipendraH, mRgANAM rAjA mRgarAjA, mahacca tat udaraM ca mahodaraM, bAhulakAt samAsaH, mattadvipendrazca mRgarAjazca dadhAnalazva ahizca saGgrAmazca vAridhizca mahodaraM ca bandhanaM ca mattadvipendramRgarAjadavAnalAhisaGgrAmavAridhimahodarabandhanAni, tebhya uttiSThate iti matta0, etadupalakSaNAt sarvamapi bhayaM yAti // iti kAvyArthaH // 43 // Thy hymn is a proof against all sorts of calamities. The danger arising from the intoxicated lordly elephants, ( 2 ) the kings of beasts (lions), (3) conflagrations, (4) serpants, (5) wars, (6) oceans, (7) dropsy and ( 8 ) confinements speedily disappears as if through fear in the case of that talented man who recites this hymn in Thy praise. ( 43 ) atha stavama atha stavaprabhAvasarvasvamAha stotrasrajaM tava 'jinendra! guNairnibaddhAM bhaktyA mayA ruciravarNavicitrapuSpAm / dhatte jano ya iha kaNThagatAmajastraM taM 'mAnatuGga'mavazA samupaiti lakSmIH // 44 // gu0 vi0-he jinendra !-kevalipate! iha-jagatyAM yo jano'jana-anavarataM tava stotraM-tava saMstavanaM bahupadasandarbhitatvAt agiva stotrasaka tAM stotramAlAM kaNThagatAM dhattekaNThapIThaluThitAM karoti paThatItyarthaH / kiMbhUtAm ? bhaktyA-bhAvapUrva mayA-zrImAnatuGgasUriNA guNaiH-pUrvoktairjJAnAdyairnibaddhAM racitAm , atha(vA) jinendraguNaiH-arhadguNaiH svayaMbuddha(tva)sahajavairAgyAdibhirnibaddhAM-gumphitAM, rucirA-manojJA varNA akArAdyA dvipazcAzadeva 1 tRtIyArthavicAraNe 'jinendraguNainiH' iti paatthH| 2 turyArthavicAraNe 'bhaktyA'mayA' iti pAThaH / Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 bhaktAmara stotram vicitrANi yamakAnuprAsazleSavyarthavyanyAdivizeSeNAdbhutAni spRhaNIyAzrayaNIyatayA puSpAatri tAm / lakSmIH- rAjyasvargApavargasatkA zrIravazA-tadgatacittA'vazyaM taM mAnatucittonnatyunnataM stotrakaviM vA samupaiti - samantAt pArzvamAyAti / iti prathamo'rthaH // 1 // atha (vA) yo bhaktyA - vicchittyA guNaiH- sUtratantubhirnibaddhAM - grathitAM mAnaM mA tayA mayApramANenopalakSitAM ramyapaJcavarNAdbhutakusumAM tava stotramiva srajaM - vanamAlAM luptopamayA puSpamAlAM kaNThagatAM dhatte - dhArayati lakSmIH- zobhA avazA- nizcitaM taM mAnatuGgaM - pratiSThAprAbhyuccaM samupaiti / iti dvitIyo'rthaH // 2 // atha (vA) yaH stotramiva srajaM - vanamAlAm, luptopamA sarvatra jJeyA, mayA - padmayA bhaktyA - anurAgeNa jino - viSNureva indraH- patistasya guNairjinendraguNaiH prabhutvAdibhirnibaddhAM - nyastAM cArudyutivaividhasantAnakAdikusumAM kaNThagatAM dhatte lakSmIH - vArdhikanI aH kRSNaH tasya vazA - yoSit kezavakalatraM taM mAnatuGgaM sAbhimAnaM puruSottamamAyAti // iti tRtIyo'rthaH // 3 // atha (vA) jino - viSNuH indraH- surendrastayorguNaiH - zauryezvaryAdibhirupalakSito vikramI paramezvaro yaH puSpamAlAM proktasvarUpAM kaNThagatAM bibharti, lakSmIH - sakalabhUmizrIH avazA - tadAyattA "vIrabhogyA vasundharA" iti vacanAt mAnatu - sAhaGkAraM taM samupaiti // iti caturtho'rthaH // 4 // atha (vA) yaH sAmAnyo'pi puSpadAma dhArayati sa lakSmIvAn syAt / atha yo amayAalakSmyA kalito'pi jano bhaktyA bahuvidharatabhaGgyA guNaiH - mAdhuryAdyairnibaddhAM - svavazIkRtAM ruciravarNavicitrapuSpAM - kAntavapurdyutiviziSTatilaka mAlyAbharaNAM, citrastilaka ucyate, arrer kAminImiti gamyam, kaNThagatAM dhatte - parirabhate, nirantaraM bhajata ityarthaH / lakSmIstaM mAnatuM puruSagaNanAgaNyaM samAyAti avazA-tadadhInA // iti paJcamo'rthaH // 5 // 1 yamaka - lakSaNam - 2 anuprAsa-lakSaNam - 3 zleSa-lakSaNam - " syAt pAdapadavarNAnA - mAvRttiH saMyutA yutA / yamakaM minnavAcyAnA -mAdimadhyAntagocaram // " - vAgbhaTAlaGkAre (a0 4, zlo0 22 ) tulyazrutyakSarAvRtti-ranuprAsaH sphuradguNaH / atatpadaH syAcchekAnAM, lATAnAM tatpadazca saH // " 4 "tilake tamAlapatra - citra puNDra - vizeSakAH / " - vAgbhaTA0 (a0 4, zlo0 17 ) "arthabhedabhinnAnAM bhaGgAbhaGgAbhyAM yugapaduktiH zleSaH / " - kAvyA0 ( pR0 227 ) - abhidhAnacintAmaNI (kA0 3, zlo0 317 ) Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam puSpadhAraNAd varastrIsevanAt daridro'pi pumAn zrImAn syAt / uktaM ca"ziraH sapuSpaM caraNau supUjitau varAGganA'sevana malpa bhojanam / anagnazAyitvamaparvamaithunaM cirapranaSTAM zriyamAnayanti // 1 // " - vaMzasthavilam atha (a) yaH pumAn, svayaMvare tadguNaraJjitapatiM varAkSiptAM bhaktyA racanayA mayA-1 - zobhayA guNaiH- suvarNasUtrairnibaddhAM-naddhAM cArurucinAnAvidhakusumAM stotramiva srajaM mAlAM kapaTagatAM dhatte, lakSmIriva lakSmIH zrIsamarUpA strI avazA - kAmavihvalA taM mAnatuGgaM vapuH pramANaprAptaM saralasarvalakSaNapUrNaM samupaiti - dUrAdapi tatpArzvamAyAtItyarthaH // iti SaSTho'rthaH // 6 // anena puruSasya saubhAgyAtizayaH prakAzitaH / anyathA patimanusarantI prauDhA'pi strI mAnahInA duHkhitA syAt / uktaM ca "mma piyassa pAse, suppai sicchAya (i) dijjae aharo / visaehiM pijjai mahU dukkhe diyahA gamijjanti // 1 // " - AryA dhvaniriha patyanusaraNaM mAninyAH, prauDhastrINAM sneho vardhata evAharahaH / uktaM ca" jaimmantare na vihaDai poDhamahilANa jaM kiyaM pimmam / kAlaM (liM) di havirahe ajjavi kAlaM jalaM vahai // 1 // " - AryA tu vaDhA vivoDhAraM vrajantI bhartuH saubhAgyaM vivRNotitarAM (iti) lakSmyabhigamanenoktaM bhavati / stotre'pyadhItI janaH saubhAgyakalitaH zriyA sadA samAzrayiSyate iti tAtparyArthaH / atra puSpamAlA zabdo'bhISTazakunatvena mahotsavAnandahetuH / uktameAgame'pi - "maNaM saMjayaM daMtaM, sumaNaM moyagA dahiM / mINaM ghaMTaM paDAgaM ca, siddhamatthaM viyAgare // 1 // " - anu0 1 chAyA--- gamyate priyasya pArzve supyate tasyecchayA dIyate adharaH / viSayebhyaH pIyate madhu duHkhena divasA nirgamyante // 2 'sijAe aharovi' iti ga-pAThaH / 3 chAyA janmAntare'pi na vighaTati prauDha mahilAnAM yat kRtaM prema | kAlindI kRSNa vira he adyApi kAlaM jalaM vahati // 4 'saMzrayiSyate' iti ka-ga-pAThaH / 5 ova0 / 6 chAyA- zramaNaM saMyataM dAntaM sumanaH modakAn dadhi / mInaM ghaTaM patAkAM ca (dRSTvA ) siddhamartha vyAgRNIyAt // 7 'vayAgare iti ga-pAThaH / bha0 16 121 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 bhaktAmarastotram zakunArNave'pi "padminI rAjahaMsAzca, shvetbhikssutpodhnaaH| yaM dezamupasarpanti, tatra deze zubhaM vadet // 1||"-anu0 puSpeSu prAdhAnyaM padmAnAmiti / caturdazasvapneSvapi kusumasrak prazasyA / tIrthakRdAhAravihArasamavasRtyavasare kusumavRSTiH zubhakRdukteti vicAryam / stavAnte lakSmIzabdo mAGgalyArthavAcI / tena stotraM pipaThiSUNAM zuzrUSUNAM vyAcikhyAsUnAM nididhyAsUnAM ca puruSANAmAstavasamApteranArataM kalyANaparamparA bhaviSyatItyarthaH / atha(vA) prANinAMpratiSThAhetuH zrIreva / uktaM ca "vArAMrAzirasau prasUya bhavatI ratnAkaratvaM gato viSNustvatpatitAmavApya bhuvane jaatstrilokiiptiH| kandarpo janacittanandana iti tvannandanatvAdabhUt / sarvatra tvadanugrahapraNayinI pajhe ! mhttvsthitiH||1||"-shaarduul. anyo'pi zubho'rthaH sudhIbhiH svadhiyA vyAkhyeyaH / iti catuzcatvAriMzadvRttArthaH sampUrNaH / tatsampUtauM sampUrNeyaM bhaktAmarastavavRttiH saprabhAvakakathAnikAsaMyuktA // (atha prazastiH -) girAM gumphadhAtrI kavIndreSu vANI cturvrnnvrnnyshcturvrnnsngghH| guruzcAnuzAstA sudhIH zrotRvargoM jayeyurjagatyAmamI Asamudram ||1||-bhujnggpryaatm / zrI'candra'gacche'bhayasUrivaMze zrI rudrapallIya gnnaabdhicndraaH| zrIcandrasUripravarA babhuste yadbhAtaraH shriivimlendusNjnyaaH||2||-indrvtraa tatpaTTe jinabhadrasUriguravaH sallabdhilabdhaprabhAH siddhAntAmbudhikumbhasambhavanibhAH presnmniissaashubhaaH| jAtaH zrIguNazekharAbhidhagurustasmAt taponirmalaH . zIlazrItilako jagattilaka ityAsId gurugrAmaNIH // 3 ||-shaarduul0 1 bhujaGgaprayAta-lakSaNam "bhujaGgaprayAtaM cturbhirykaaraiH"| 2 'punarnirmalaH' iti g-paatthH| Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUriviracitam 123 sadgadyapadyasukaviH kavitattvadhAtA ___ cAritracArukaraNaH krnnaastkaamH| tatpabhUSaNamaNirgatadUSaNo'bhUt zrImAn muniindrgunncndrgurugrisstthH||4||-vsnttilkaa sampratyavanau jayinAM, nirdezAdabhayadevasUrINAm / / guNacandrasUriziSyo, guNAkaraH sUriralpamatiH // 5||-aaryaa adbhatamahatIrdadhatIM, bahazratamukha zrutAH prbhaavkthaaH| bhaktAmarastavasyA-bhinavAM vRttiM vyadhAdenAm // 6 ||-aaryaa varSe SaDriMzAdhika-caturdazazatI(1426)mite ca vrssau| mAsi nabhasye racitA, 'sarasvatI'pattane vRttiH|| 7 ||-aaryaa yad gaditamarthakUTaM, yallakSaNazabdatazca duSTamiha / / tat sAdhubhiH sudhIbhiH, zodhyaM sadyaH prasadya mayi // 8||-aaryaa bhaktAmarastavAkSara-vivRttiM kRtvA yadarjitaM sukRtam / tenAsau sukRtijano, nirAmayaH syAt sadA''nandI ||9||-aaryaa paJcadazazatAnyatra dvAsaptatisamadhikAni gaNitAni / niHzeSavarNavRndA-nyanuSTubhAM prAyazaH santi // 10 // granthAgraM 1572 sakalAkSaraguNanayeti // iti sampUrNA bhktaamrstvvivRttiH|| me0 vR0-atha kaviH svanAmasUcApUrva stotrmaahaatmysrvsvmaah-(stotretyaadi)| he jinendra ! taM puruSaM avazA-zInaM lakSmIH samupaiti / saM-samyakprakAreNa upaiti-vyApnotItyarthaH / 'samupaiti' iti kriyApadam / kA kI ? 'lakSmIH ' / kaM karmatApannam ? 'taM puruSam' / katham ? avazA' zIghrArthe avyayam , yadvA kIdRzI lakSmIH ? 'avazA' vyAhRtacittA / kIdRzaM tam ? 'mAnatuGga' mAnena-jJAnena bahumAnena vA tujhaM-prauDham / tacchabdo yacchabdamapekSate / taM kam ? yaH puruSaiha loke tava stotramajaM ajasraM kaNThagatAM dhatte-bibharti / 'dhatte' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'yaH puruSaH' / kAM karmatApannAm ? 'stotrasraja' stavanalakSaNAM mAlAm / kIdRzIm ? 'kaNThe gAM' prAptAm / katham / 'ajasraM' nirantaram / kasya ? 'tava' arthAdetAM prastutAm / kIdRzIm ? 'guNaiH' jJAnaudAryAdibhirbhaktyA mayA-kavinA (ni)baddhAm , anyA'pi yA sak bhavati sA guNaiH-davarakaiddhA bhavati, tAM kaNThe ...tatvadhyAtA' iti g-paatthH| 2 0vyANuguNA.' iti g-paatthH| 3 'saGkalanayeti' iti kh-paatthH| Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 bhaktAmara stotram dadhAnaH pumAn lakSmyA - kamalayA zobhayA vA Azrayate / punaH kiM0 stotrasrajam ? ' ruciravarNavicipuSpAM' rucirA - manoharA ye varNA- akSarANi ta eva (vicitrANi) nAnAprakArANi puSpANi - kusumAni yasyAM sA iti vyAkhyeyam // samAsA yathA - stotrameva srak stotrasrak tAm / rucirAzca te varNAzca ruciravarNAH, taeva vici prANi puSpANi yasyAM sA tAm / kaNThe gatAM kaNThagatA tAm / mAnena tuGgo mAnatuGgastam / atra kAvye mAnatuGga iti kavinAmakhyAtiH / tathA lakSmIritipadaM maGgalArthamupanyastaM cakrezvarIbIjaM ca pratipadaM saMdarbhitam, anyaccAtra stotre kAvyeSvavyayabAhulyaM zAstrAdhyetRRNAmanyayapratipattyarthamiti jayati yugAdiprabhuH || sUriH zrI vijayaprabhaprabhumukhA dezAcchizUnAM hito dezAd vRttimimAM vyadhatta vidhinA zrI meghanAmA kaviH / ziSyaH zrIsudhiyAM kRpAdivijayAkhyAnAmamuSyAM puna ryad dRbdhaM tadiha prasAdasadanaiH zodhyaM vizuddhAzayaiH // 1 // - zArdUla0 // iti zrIbhaktAmara stavarAjavRttiH sampUrNA // zrIrastu // sakalabhaTTArakaziromaNibhaTTAraka zrI zrI zrI zrI zrI 108 zrIvijayaprabhasUrIzvara-caraNakamalasevaka mahopAdhyAyazrI meghavijayagaNibhirviraciteti zreyaH / zlokasaGkhyA granthAnaM 1000 // saMkalabhaTTAraka ziromaNibhaTTAraka zrI 5 zrI vijayadevasUrIzvaracaraNakamalasevaka mahopAdhyAyazrInayavijaya gaNitacchiSya paM0 hastivijayagaNita cchiSya paM0 rUpavijayagaNitacchiSya muni kastUravijayalikhitA // saMvat 1782 varSe vaizAkha zudi 3 dine zanivAsare / zubhaM bhavatu zrIjagavallabhaprasAdAt, likhitaM nAgorIsarAmadhye // Oh master of the Jinas! the goddess of wealth spontaneously awaits on that *Mana-tunga who, in this world incessantly wears round his neck the garland of prayer prepared by me with devotion, the garland which is knitted with thy merits and which has varieagated flowers of attractive (colours in the form of ) beautiful letters. ( 44 ) Da X Ran Hong 1 azuddhapratiprAntastho'yamullekhaH / * This word is used in two senses ( 1 ) elevated in honour or puffed up with pride and (2) the name of the poet. Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Oh lord of the Jinas! the goddess of Beauty certainly approaches that proud person, who wears here constantly round his neck the garland which resembles Thy hymn, which is knitted with threads cut in (proper) measure and which is made up of coloured flowers that are lovely and astonishing. Lakshmi, the wife of Krishna approaches that arrogant person, who here constantly wears round his neck the garland which resembles Thy hymn, which is equipped with wonderful flowers of lovely colours and devotedly knitted withi merits of Lord Krishna. The dependent wealth (of entire universe) approaches......colours and which is beautifully and devotedly knitted by me with the merits of Vishnu and Indra. Dan Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkanakakuzalagaNiviracitA // bhaktAmarastotravRttiH // zrIRSabhanAthAya namaH / zrIsarasvatyai namaH // praNamya paramAnanda-dAyakaM paramezvaram / vRttiM bhaktAmarasyAhaM, kurve bAlahitaiSiNIm // 1 // bhaktAmara0 yaH saMstuta ityanayoAkhyA-kileti satye / taM prathamaM jinendraM ahamapi stoSye ityanvayaH / rAgAdInAM jetRtvAjinAH-sAmAnyakevalinasteSAmindraH-tIrthakarastaM ahamiti-mAnatuGgAcAryaH kaviH stoSye-stavanaM vidhAsye / na kevalaM surendrA eva stuvantaH, kintvahamapItyapekSayA apizabdo jnyeyH| jinAnAmindro jinendraH 'taM 'ttpurussH'| jinendraM kiMlakSaNam ? 'prathamam' Adyam, RSabhamityarthaH / punaH kiMlakSaNaM taM-tamiti yacchabdApekSam / taM kam ? 'yaH suralokanAthaiH saMstutaH' / 'saMstutaH' iti kriyApadam / kaiH kartRbhiH? 'suralokanAthaiH' surANAM lokAH suralokAH 'tatpuruSaH', suralokAnAM nAthAH suralokanAthAH taiH 'tatpuruSaH' devanivAsa(?)prabhubhiH, indrarityarthaH / 'saMstutaH' samyagbhaktibahumAnapuraHsaraM bhagavadatizAyiguNaparijJAnapUrvakaM vA stuto-vanditaH / suralokanAthaiH kiMlakSaNaiH ? 'udbhUtabuddhipaTubhiH' udbhUtA-prakaTitA yA buddhiH-matistayA paTavo-dakSAH taiH| udbhUtA cAsau buddhizca unntabuddhiH 'karmadhArayaH', udbhUtabuddhyA paTavaH udbhUtabuddhipaTavaH taiH 'tatpuruSaH' / kutaH IdRzaiH? 'sakalavADmayatattvavodhAt' sakalaM-samastaM yad vAGmayaM-zAstraM tasya tattvaM-paramArthastasya bodho-jJAnaM tasmAt / vAcA nivRttaM vAGmayaM tatpuruSaH', sakalaM ca tad vADmayaM ca sakalavAGmayaM 'karmadhArayaH', sakalavAGmayasya tattvaM sakalavAGmayatattvaM 'tatpuruSaH', sakalavAGmayatattvasya bodhaH sakalavAGmayatattvabodhastasmAt 'tatpuruSaH', sarvazAstrAvagamAdityarthaH / kaiH kRtvA saMstutaH? 'stotraiH stavanaiH / kiMlakSaNaiH stotraiH? 'jagatritayacittaharaiH' jagatAM-bhuvanAnAM tritayaM svarga-martya-pAtAlalakSaNaM tasya cittAni-manAMsi tAni haranti-raJjathantIti tAni taiH| jagatAM tritayaM jagatritayaM 'tatpuruSaH', jagatritayasya cittAni jagatri. tayacittAni 'tatpuruSaH', jagatritayacittAni harantIti jagatritayacittaharANi taiH 'tatpuruSaH', jgtrityjntumnaavrjkaiH| ata eva 'udAraiH' mahAthai ruTaiA / kiM kRtvA stoSye ? 'praNamya' tatpuruSaH tam' iti pratibhAti, parantu stotrasyAsya samagrakAvyeSu paddhatiriyaM dRSTipathamavatarati, tasmAt kimayaM lekhakadoSaH kartRdoSo veti praznaH, athavA kimiyamapi paddhatiH smiiciinaa| Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkanakakuzalagaNiviracitA 127. prakarSeNa natvA / praNamanaM pUrva praNamya / katham ? 'samyag' bhaktibahumAnayuktaM guNAvabodhasahita vaa| kiM karmatApannam? 'jinapAdayugaM' jinasya-prathamatIrthakRtaH pAdau-caraNau tayoryugaM-yugmam / jinasya pAdau jinapAdau 'tatpuruSaH', jinapAdayoryugaM jinapAdayugaM tat 'tatpuruSaH' / jinapAdayugaM kiMlakSaNam ? 'Alambanam' AdhAram / keSAm ? 'janAnAM' lokAnAm / janAnAM kiM kurvatAm ? 'patatA' bruDatAm / kasmin ? 'bhavajale' bhavaH-saMsAraH sa eva jalamudakaM tasmin / bhava eva jalaM bhavajalaM tasmin 'karmadhArayaH' / kasmin kAle jinapAdayugamAlambanam ? 'yugAdau' avasarpiNItRtIyArakaparyantakAle / yugasyAdiryugAdiH 'tatpuruSaH' tasmin yugAdau / jinapAdayugaM kIdRzam ? 'uDyotakaM' uddIpakam-uddayotakArakam / kAsAm ? 'bhaktAmarapraNatamaulimaNiprabhANAM' bhaktA-bhaktimanto ye amarA-devAsteSAM praNatA-namrA ye maulayaH-ziromukuTAni teSAM teSu (vA) maNayo-ratnAni indranIlAdIni teSAM prabhA-dIptayastAsAm / bhaktAzca te amarAzca bhaktAmarAH 'karmadhArayaH', praNatAzca te maulayazca praNatamaulayaH 'karmadhArayaH', bhaktAmarANAM praNatamaulayaH bhaktAmarapraNatamaulayaH 'tatpuruSaH', bhaktAmarapraNatamaulInAM maNayaH bhaktAmarapraNatamaulimaNayaH 'tatpuruSaH', bhaktAmarapraNatamaulimaNInAM prabhA bhaktAmarapraNatamaulimaNiprabhAH tAsAM 'tatpuruSaH', bhagavatpAdayugalasyAtidIptatvAt tAsAmapi prakAzakamityarthaH / punaH kiMlakSaNaM jinapAdayugam ? 'dalitapApatamovitAnaM' dalitaM-kSiptaM pApameva-kilbiSameva tamovitAnam-andhakArajAlaM yena tat / tamaso vitAnaM tamovitAnaM 'tatpuruSaH', pApameva tamovitAnaM pApatamovitAnaM 'karmadhArayaH', dalitaM pApatamovitAnaM yena tat (tad) 'vahuvrIhiH' / iti prthmdvitiiyvRttaarthH||1-2|| atha kaviH svauddhatyaparihArArthamAha-(buddhyetyAdi) vyAkhyA-he 'vibudhArcitapAdapITha!' he devapUjitacaraNAsana! / pAdayoH pIThaM pAdapIThaM 'tatpuruSaH', vibudhairarcitaM (vibudhA0 'tatpuruSaH' ), vibudhArcitaM pAdapIThaM yasya sa vibu. dhArcitapAdapIThaH 'bahuvrIhiH', tasya sambodhanaM he vibudhArcitapAdapITha ! / ahaM vigatatrapo. 'smi ityanvayaH / 'asmi' iti kriyApadam / kaH kartA? 'ahm'| ahaM kIdRzaH? 'vigatatrapaH' nirljH| vigatA trapA yasmAt saH 'bahuvrIhiH' / yato'haM kIdRzaH? 'samudyatamatiH' sajIbhUtabuddhiH / samudyatA matiryasya saH 'bahuvrIhiH' / kiM kartum ? 'stotuM' notum / katham ? 'vinA' Rte / kayA? 'buddhyA' shemussyaa| uktArthasamarthanArthamarthAntaranyAsamAhako'nyo janaH sahasA indubimba grahItuM icchati ? api tu na kshcidevetynvyH| 'icchati' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'janaH' lokaH / 'icchati' vAJchati / janaH punaH kiMbhUtaH ? 'ka' / punaH kiMlakSaNo janaH ? 'anyaH' aparaH / kiM kartum ? 'grahItum' AdAtum / kiM karmatApannam ? 'induvimbaM' candramaNDalam / indorbimbaM indubimba (tat) 'tatpuruSaH' / katham? 'sahasA' jhaTiti / indubimbaM kiMbhUtam ? 'jalasaMsthitam' udakamadhyasthitam / jale saMsthitaM Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmaratotravRttiH jalasaMsthitaM (tat) 'satpuruSaH' / kiM kRtvA ? 'vihAya' tyaktvA / kaM karmatApannam ? bAlamahaM zizum / ko'rthaH / rAtrau jalapratibimbitaM candramaNDalaM bAlo yathA AdAtumudyato bhavati, tathA'hamapi buddhi vikalaH san tvAM stotuM samudyato'smi / iti tRtIyavRttArthaH // 3 // kuto vigatalajja ityAha-(vaktumityAdi) vyAkhyA-he 'guNasamudra!' he guNaratnAkara! / guNAnAM samudro guNasamudraH tasya sambodhane he guNasamudra ! 'tatpuruSaH / te guNAn vaktuM kaH kSamo'sti ? karcuktiH, api tu na ko'pi / yatrAnyakriyApadaM na zrUyate tatrAsti bhavatItyAdi puraH prayujyata iti nyAyAdatrAstItyucyate / 'asti' iti kriyApadam / kaH kartA? / 'kaH' janaH / kiMlakSaNaH? 'kSamaH' samarthaH / kiM kartum ? 'vaktuM' bhASitum / kAn karmatApannAn ? 'guNAn' jJAnadarzanacAritrAdIn / kasya? 'te' tava / guNAm kathaMbhUtAn ? 'zazAGkakAntAn' candravadujvalAn / zazo'Gke yasya sa zazAGkaH 'bahuvrIhiH', zazAGkavat kAntAH zazAGkakAntAstAn 'tatpuruSaH' / kaH kIdRzo'pi ? 'suragurupratimo'pi' bRhaspatitulyo'pi / surANAM guruH suraguruH 'tatpuruSaH', suraguroH pratimaH suragurupratimaH 'tatpuruSaH' / kayA? 'buddhyA' zemuSyA / ukkAdhdAArthamarthAntaraM nyasyati-ko vA ambunidhi tarItumalaM-samartho bhavet ? apitu na kazci. dev| 'bhavet' iti kriyApadam (adhyaahaarym)| kaH kartA ? 'kaH' / 'bhavet' syAt / katham ? 'alaM' smrthH| kiM kartum ? 'tarItum' ullaGghayitum / kaM karmatApannam ? 'ambunidhi' samudram / ambu nidhIyate'sminnityambunidhistam / kAbhyAm ? 'bhujAbhyAM bAhubhyAm / kIdRzamambunidhim ? 'kalpAntakAlapavanoddhatanakacakra' kalpAntakAlasya-yugakSayasya pavanena-vAyunA uddhatAni-durdarzanAni UrdhvaM calitAni vA nacakrANi-yAdovRndAni yatra (sa tm)| kalpasyAntaH kalpAntaH 'tatpuruSaH', kalpAntazcAsau kAlazca kalpAntakAlaH 'karmadhArayaH', kalpAntakAlasya pavanaH kalpAntakAlapavanaH 'tatpuruSaH', kalpAntakAlapavanenoddhatAni kalpAntakAlapavanoddhatAni 'tatpuruSaH', nakANAM cakrANi nakacakrANi 'tatpuruSaH', kalpAntakAlapavanoddhatAni nakracakrANi yatra sa taM 'bahuvrIhiH' / yathA pralayamarutpreritaduSTajalajantujAtasaMyutayugAntakSubdhAbdhitaraNaM duHzakaM, tathA arhadguNakIrtanamapi durghaTaM tatrAhaM pravRttaH / iti caturtha. tArthaH // 4 // atha stavanakaraNapravRttau kAraNamAha-(so'hamityAdi) vyAkhyA-yadyapi tava guNAn vaktuM na ko'pi zaktastathApi he munIza-he gaNadhasa. diyatisvAmin ! munInAmIzo munIzastasya sambodhanaM he munIza! 'tatpuruSaH', so'haM vaca stavaM kartR pravRtto'smItyanvayaH / 'asmi' iti kriyApadam / ka kartA ? 'aham' / ahaM Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkanakakuzalagaNiviracitA 129 kiMlakSaNaH ? 'pravRttaH' / kiM kartum ? ('kartum') vidhAtum / kaM karmatApannam ? 'stava' stotram / kasya? 'tava' bhvtH| ahaM kIdRzo'pi? 'vigatazaktirapi' sAmarthyahIno'pi / vizeSeNa gatA vigatA, vigatA zaktiryasya sa 'bahuvrIhiH' / ahaM kiMbhUtaH? 'sH'| katham ? 'tathApi' / kasmAt 'bhaktivazAt' AntarabhAvataH / bhaktervazo bhaktivazastasmAt 'tatpuruSaH / atrApyarthasamarthanamAha-mRgaH kiM mRgendra-siMha nAbhyeti? api tu abhyeti / 'abhyeti' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'mRgaH' hariNaH / 'abhyeti' Abhimukhyena bhavati, sammukhamAgacchatItyarthaH / kaM karmatApannam ? 'mRgendra' siMham / mRgANAmindro mRgendrastaM 'ttpurussH'| kimartham ? 'paripAlanArtha' rakSaNArtham / paripAlanAyeti paripAlanArtha 'tatpuruSaH' / kasya ? 'nijazizo' AtmabAlakasya / nijasya zizurnijazizustasya 'tatpuruSaH' / kiM kRtvA ? 'avicArya' apolocya / kiM karmatApannam ? 'AtmavIrya' nijabalam / Atmano vIryamAtmavIrya tat 'tatpuruSaH' / kayA? 'prItyA' snehena / katham? 'kim' / yathA mRgo nijabAlarakSaNArtha siMhAmimukhaM pravartate, tathA'hamapi tava stavaM kartuM pravRttaH / iti paJcamavRttArthaH // 5 // atha kavirasAmarthya sati stutikaraNe vaacaaltaahetumaah-(alpetyaadi)| vyAkhyA-he nAtha! tvadbhaktirmA mukharIkurute ityanvayaH / 'mukharIkurute' iti kriyApadam / kA kI? 'tvadbhaktiH' tvadrAgaH / 'mukharIkurute' vAcAlaM vidhatte ityarthaH / tava bhaktistvadbhaktiH 'tatpuruSaH / amukharaM mukharaM kurute iti mukharIkurute / kaM karmatApannam ? 'mAM' mAnatuGgAcAryam / katham ? 'eva' nizcayena / kasmAt ? 'balAt' haThAt / mAM kilakSaNam ? 'alpazrutaM' stokazAstram / alpaM zrutaM yasya sa taM 'bahuvrIhiH' / ata eva mAM kiMbhUtam ? 'parihAsadhAma' hAsyAspadam / parihAsasya dhAma parihAsadhAma tat 'ttpurussH'| keSAm ? 'zrutavatAM' dRSTazAstrANAm / zrutaM vidyate yeSAM te zrutavantasteSAM 'bhuvriihiH'| arthadRDhanArthamAha-kileti satye / yat kokilo madhau madhuraM virautiitynvyH| 'virauti' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'kokilaH' pikH| 'virauti' kUjati brUte / kiM karmatApannam ? 'madhuraM' priyam / kasmin ? 'madhau' vasante / kathaMbhUtaM madhuram ? yat tat cArucUtakalikAnikaraikaheturasti / 'asti' iti kriyApadam / kiM kartR? 'tat' tadatimadhuram / tat kathaMbhUtam ? 'cArucUtakalikAnikaraikahetuH' cAruH-manojJo yaH cUtaH-Amrastasya kalikA-maJjaryastAsAM nikaraH-samUhaH sa evaikaH-advitIyo hetuH-kAraNam / cAruzcAsau cUtazca cArucUtaH 'karmadhArayaH', cArucUtasya kalikAzcArucUtakalikAH 'tatpuruSaH', cArucUtakalikAnAM nikaraH cArucUtakalikAnikaraH 'tatpuruSaH', ekazcAsau hetuzcaikahetuH 'karmadhArayaH', cArucUtakalikAnikara eva ekahetuH cArucUtakalikAnikaraikahetuH 'karmadhArayaH' / tadityavyayapadaM saptamyarthavAcakaM tasmin madhuramiti vA / yathA surabhisahakAramaJjarIkRtabhojanaH puMskokilo bha017 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 bhaktAmarastotravRttiH madhurasvaravatAM paMktAvupavizati, tathA'haM stokagrantho'pi tvatprabhAvAt tava stavaM kurvANaH pravINapaMktigato bhaviSyAmi / iti SaSThavRttArthaH // 6 // hetumuktvA stavakaraNe yo gunnstmaah-(tvtsNstvenetyaadi)| vyAkhyA-he nAtha! tvatsaMstavena zarIrabhAjAM pApaM kSaNAt kssymupaitiitynvyH| 'upaiti' iti kriyApadam / kiM kartR? 'pApam' aSTavidhakarma / 'upaiti' gacchati / kaM karmatA. pannam ? 'kSayaM' nAzam / keSAm ? 'zarIrabhAjAM' prANinAm / zarIraM bhajantIti zarIrabhAjasteSAM 'tatpuruSaH' / kena? 'tvatsaMstavena' bhavatstavanena / tava saMstavastvatsaMstavastena 'tatpuruSaH' / pApaM kiMlakSaNam ? 'bhavasantatisannibaddhaM' janmakoTisamarjitam / bhavAnAM santatirbhavasantatiH 'tatpuruSaH', bhavasantatyA sannibaddhaM bhavasantatisannibaddhaM 'tatpuruSaH / kasmAt ? 'kSaNAt' ghaTikASaSThAMzena, stokakAlAdityarthaH / amumevArtha dRSTAntena (dra)Dhayatiiva-yathA zArvaramandhakAra sUryAzubhinnaM sat kSayamupaiti / 'upaiti' iti kriyApadam / kiM kartR? 'andhakAraM' tamaH / ke karmatApannam ? 'kSayaM nAzam / 'upaiti' prayAti / andhakAra kiMlakSaNam ? 'zArvara' kRSNapakSAntarAtrisaMbhavam / zarvaryA bhavaM zArvaram / punaH kiMlakSaNaM andhakAram ? 'AkrAntalokaM' vyAptavizvam / AkrAnto loko yena tad 'bhuvriihiH'| punaH kiMlakSaNamandhakAram ? 'alinIlaM' madhukarakulakRSNam / alivannIlamalinIlaM 'tatpuruSaH' / punaH kiMbhUtamandhakAram ? 'azeSa' sakalam / na vidyate zeSo yatra tad 'bahubrIhiH / na tu stokaM, pApasyApi vizeSaNametat / punaH kiMbhUtamandhakAram ? 'sUryAzubhinnaM' sahasrakarairvidAritam / sUryasyAMzavaH sUryAMzavaH 'tatpuruSaH', sUryAzubhibhinnaM sUryAzubhinnaM 'tatpuruSaH / katham ? 'Azu' zIghram / yathA timiranAzahetuH sUryodayaH, tathA duritanAzaheturjinastavaH / iti sptmvRttaarthH||7|| stavArambhakAraNaM dR(dr)ddhynnaah-(mtvetiityaadi)| vyAkhyA-he nAtha! idaM tava stavanaM mayA Arabhyate karmoktiH ityanvayaH / 'Ara. bhyate' iti kriyApadam / kena kA? 'mayA' / 'Arabhyate' karaNAyodyamyate / kiM karmatApannam ? 'saMstavanaM' stotram / kasya ? 'tava' bhavataH / saMstavanaM kiMbhUtam ? 'idam' / mayA kathaMbhUtenApi ? 'tanudhiyA'pi' svalpamatinA'pi / tanuH dhIryasya sa tanudhIratena 'bahuvrIhiH' / kiM kRtvA ? 'matvA' avabudhya / katham ? 'iti' / kim ? pUrvoktayuktyA stavakaraNaM duSkaraM pApaharaM ceti / idaM saMstavanaM satAM ceto hariSyati koktiH| 'hariSyati' iti kriyApadam / kiM kartR? 'sNstvnm| kiM karmatApannam ? 'manaH' / keSAm ? 'satAM' sajja. sankyaH koktiH' iti pratibhAti / 2'kava'ktiH' iti pratibhAti / Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkanakakuzalagaNiviracitA nAnAm / kasmAt ? 'prabhAvAt' mahimnaH / kasya ? 'tava' / santa eva paraguNagrahaNe lampaTAH, yataH "manasi vacasi kAye puNyapIyUSapUrNA tribhuvanamupakArazreNibhiH prINayantaH / paraguNaparamANUna parvatIkRtya nityaM nijahRdi vikasantaH santi santaH kiyntH|| 1||"-maalinii -(nItizatake zlo070) na khalAH / uktaM ca "sIsaM dhuNi hiyayaM, camakki pulaiyaM ca aMgehiM / tahavi hu khalassa vANI, paraguNagahaNe na nissariA // 1||"-aaryaa nanviti nizcaye udabindurnalinIdaleSu muktAphaladyutimupaiti / 'upaiti' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'udabinduH' vAricchaTA / udakasya bindurudavinduH 'tatpuruSaH' / udakazabda. syoda iti nipAtaH / 'upaiti' upagacchati / kAM karmatApannAm ? 'muktAphaladyuti' mauktikacchAyAm / muktAphalasya dyutirmuktAphaladyutistAM 'tatpuruSaH' / keSu ? 'nalinIdaleSu' pagninIpatreSu / nalinInAM dalAni nalinIdalAni teSu 'tatpuruSaH / yathA padminIpatrasthajalabi. ndurmuktAphalacchAyAM dhatte, tathA tava stavo'pi tvatprabhAvAduttamacittAnandakArakaH / ityaSTamavRttArthaH // 8 // atha sarvajJanAmagrahaNameva vighnhrmaah-(aastaamityaadi)| vyAkhyA-he aSTAdazadoSani zana! tava stavanamAstAmityanvayaH / 'AstAm' iti kriyApadam / kiM kartR? 'stavanaM' stotram , guNarahasyotkIrtanamiti yAvat / 'AstAM' dUre tiSThatu / stavanaM kiMbhUtam ? 'astasamastadoSa' nimUlitanikhiladUSaNam / samastAzca te doSAzca samastadoSAH 'karmadhArayaH', astAH samastadoSA yena tad 'bahuvrIhiH' / kasya ? 'tava' bhavataH / tvatsaGkathA'pi jagatAM duritAni hntiitynvyH| 'hanti' iti kriyApadam / kA kartR(trI) ? 'tvatsaGkathA'pi' tvatsambandhI saMlApo'pi, tvadviSayiNI pUrvabhavasambandhavArtAs. pIti yAvat / tava saGkathA tvatsaGkathA 'tatpuruSaH' / 'hanti' nirnAzayati / kAni karmatApannAni ? 'duritAni' pApAni vighnAn vA / keSAm ? 'jagatAM' lokAnAm / uktaM ca "cirasaMciyapAvapaNA-saNIi bhavasayasahassamahaNIe / cauvIsajiNaviNiggaya, kahAi volaMtu me diahA ||1||"-aaryaa dRSTAntamAha-sahasrakiraNo dUre AstAm ityanvayaH / 'AstAm' iti kriyApadam / kA kartA ? 'sahasrakiraNaH sUryaH / sahasraM kiraNA yasya sa 'bahuvrIhiH / katham ? 'duure'| prabhaiva 1 chAyAthai dRzyatAM 23tamaM pRSTham / 2 chAyArtha dRzyatana 25samaM pRSTham / Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 bhaktAmara stotra vRttiH padmAkareSu jalajAni vikAzabhAji kurute ityanvayaH / ' kurute' iti kriyApadam / kA katrI ? 'prabhA' chAyA / 'kurute' vidhatte / katham ? 'eva' nizcayena / kAni karmatApannAni ? 'jalajAni' padmAni / jale jAyanta iti jalajAni 'tatpuruSaH ' / kiMbhUtAni ? 'vikAzabhAji' smerANi / vikAzaM bhajanta iti vikAzabhAji tAni 'tatpuruSaH' / keSu ? ' padmAkareSu' sarassu / padmAnAmAkaro yeSu te padmAkarAsteSu 'bahuvrIhiH' / yadi sUryodayAt pUrvapravartanI prabhA padmavikAzinI bhavati, tadA sUryasya kimucyate ?, tathA arhadguNotkIrtanarUpaM stavanaM dUre AstAM jinanAmagrahaNasaGkathaiva sarvaduritanAzinI / iti navamavRttArthaH // 9 // 1 zra zra MA atha jinastutiphalamAha - ( nAtyadbhutamityAdi ) | vyAkhyA - he 'bhuvanabhUSaNa !' he vizvamaNDana ! | bhuvanAnAM bhUSaNaM bhuvanabhUSaNaM tasya sambodhane he bhuvanabhUSaNa ! ' tatpuruSaH' / he 'bhUtanAtha' ! he bhUtaprabho ! / bhUtAnAM nAtho bhUtanAthastasya sambodhanaM he bhUtanAtha ! 'tatpuruSaH' / athavA he 'bhuvanabhUSaNabhUta !' bhUtazabda upamAnavAcakaH he vizvamaNDanasamAna ! / bhuvanasya bhUSaNaM bhuvanabhUSaNaM 'tatpuruSaH', bhuvanabhUSaNamitra bhuvanabhUSaNabhUtastasya sambodhanaM he bhuvanabhUSaNabhUta ! 'tatpuruSaH' / he 'nAtha' ! he prabho ! | bhUtairguNairbhavantamabhiSTuvanto bhavatastulyAH bhavantItyanvayaH katraktiH / 'bhavanti' iti kriyApa* dam | ke kartAraH ? ' janAH' / 'bhavanti' syuH / janAH kiM kurvantaH ? 'abhiSTuvantaH stuvantaH / kaM karmatApannam ? 'bhavantaM' tvAm / janAH kiMlakSaNAH ? 'tulyAH' samAnAH / kasya ? 'bhavataH ' tava / kaiH ? 'guNaiH' jJAnAdibhirguNaiH / kiMbhUtaiH ? 'bhUtaiH' jAtaiH / kasyAm ? 'bhuvi' pRthivyAm / etannAtyadbhutaM - nAticitram / atizayenAdbhutamatyadbhutaM ' tatpuruSaH / atra vyatirekamAha- nanu - nizcitaM vA athavA kiM kArya - kiM prayojanaM bhavati tena svAminA ? api tu na kimapi / kva ? 'iha bhuvi' janamadhye / tena kena ? AzritaM bhUtyA AtmasamaM na karotItyanvayaH, katraktiH / 'karoti' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'yaH' svAmI / katham ? 'na' | kaM karmatApannam ? 'AzritaM' sevakam / kayA ? 'bhUtyA' RddhyA / kiMbhUtam ? ' AtmasamaM' nijatulyam / AtmanaH (nA) sama AtmasamaH 'tatpuruSaH / ahamapi tIrthaGkaraM stuvan taddhyAnaikamanAstIrthakRGgotrArjako bhavitA'smIti kaverAzayaH / iti dazamavRttArthaH // 10 // Leng . zra zra Yan ( dRSTravetyAdi) / vyAkhyA -- janasya cakSuranyatra toSaM nopayAtItyanvayaH kartrIti: / 'upayAti' iti kriyApadam / kiM kartR ? 'cakSuH' locanam / 'nopayAti' na labhate / kasya ? 'janasya' lokasya / kaM karmatApannam ? 'to' tuSTim / kva ? 'anyatra' parasmin / kiM kRtvA ? 'dRSTvA ' Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kanakakuzala gaNiviracitA 133 avalokya / kaM karma tApannam ? ' bhavantaM' tvAm / bhavantaM kIdRzam ? 'animeSavilokanI - yam' / na nimeSeNa vilokyate - dRzyate iti animeSavilokanIyastaM ' tatpuruSaH ' / athavA vilokyate iti vilokanIyaH, nimeSeNa vilokanIyo nimeSavilokanIyaH 'tatpuruSaH,' na nimeSavilokanIyaH animeSavilokanIyaH 'tatpuruSaH' / atizAyirUpavantaM bhavantaM pazyanto netranimIlanamapi narA na kurvantItyarthaH / atrArthe'rthAntaranyAsamAha - dugdhasindhoH payaH pItvA jalanidheH kSAraM jalaM azituM ka icchet ityanvayaH katrAktiH / ' icchet' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'kaH' prANI / 'icchet' abhilaSet / kiM kartum ? 'azitum' AsvAdayitum / kiM karmatApannam ? 'jalaM' pAnIyam / kiMbhUtaM jalam ? 'kSAraM' duSTAsvAdam / kasya? 'jalanidheH' lavaNasamudrasya / jalaM nidhIyate'sminniti jalanidhistasya 'tatpuruSaH' / kiM kRtvA ? 'pItvA' AsvAdya / kiM karmatApannam ? 'payaH' jalam / payaH kIdRzam ? 'zazikaradyuti' candrakiraNarazmi / zazo'syAstIti zazI, zazinaH karAH zazikarAH 'tatpuruSaH', zazikaravad dyutiryasya tat ( tad ) ' bahuvrIhiH,' ujjvalamityarthaH / kasya? 'dugdhasindhoH' kSIrasAgarasya / dugdhasya sindhuH dugdhasindhuH tasya ' tatpuruSaH' / na kazcidicchedityarthaH / iti ekAdazamavRttArthaH // 11 // Xing 38 22 ( bhagavato rUpAtizayatAM darzayannAha - yairityAdi) / vyAkhyA-- - ahamevaM manye- bhavaddehaniSpattaye ye'NavaH pravRttAste tAvanta eva yadAha - he 'tribhuvanaikalalAmabhUta !' jagatritayAdvitIya tilakopama ! / nakArAnto lalAmazabdo napuMsakaliGgo'sti / bhUtazabda ivArthe / trayANAM bhuvanAnAM samAhArastribhuvanaM 'dvigu', ekaM ca tallalAma caikalalAma 'karmadhArayaH', tribhuvane ekalalAma tribhuvanaikalalAma 'tatpuruSaH', tribhuvanaikalalAmeva tribhuvanaikalalAmabhUtastasya sambodhanam ('tatpuruSaH ') / te'pi aNavastAvanta eva vartante kartrAktiH ityanvayaH / 'vartante' iti kriyApadam ( adhyAhAryam ) | ke kartAraH ? 'aNavaH' / kiMviziSTA aNavaH ? ' tAvantaH ( eva )' tatpramANA eva / nAnye santItyarthaH / katham ? ' khalu' nizcaye / aNavaH kiMbhUtAH ? 'te' / te ke ? yaiH paramANubhistvaM nirmApitaH kamoktiH kaH ityanvayaH / 'nirmApitaH' iti kriyApadam / kaiH kartRbhiH ? ' paramANubhiH' / paramAzca te aNavazca paramApraNavastaiH 'karmadhArayaH' / 'nirmApitaH' niSpAditaH / paramANubhiH kiMbhUtaiH ? 'yaiH' / punaH kiMviziSTaiH paramANubhiH ? ' zAntarAgarucibhiH' / zAntazcAsau rAgazca zAntarAgaH 'karmadhArayaH', zAntarAgasya ruciryeSu te zAntarAgarucayastaiH zAntarAgarucibhiH ('bahuvrIhiH ' ) / upazamarasaniSpannairityarthaH / athavA he 'zAntarAga !' he vItarAga ! | zAnto rAgo yasmin sa zAntarAgastasya sambodhanaM 'bahuvrIhiH' / he 'rucibhiH parama' ! kAntibhiruttama ! | aNubhiriti kartRpadam / aNubhiH paramANubhirityarthaH / kaH karmatApannaH ? ' tvaM' bhavAn / kathamevaM jJAyate ? yad - yasmAt te samAnamaparaM rUpaM nAsti karboktiH ityanvayaH / ' asti' iti Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 bhaktAmarastotravRttiH kriyApadam / kiM kartR? 'rUpam' / 'asti' vidyate / katham ? 'na' / kIdRzaM rUpam ? 'samAna' tulyam / kasya ? 'te' bhavataH / katham ? 'yad' iti yasmAt kAraNAt / hIti nizcayena / kasyAm ? 'bhuvi' pRthivyAm / rUpaM kathaMbhUtam ? 'aparam' anyt| iti dvAdazamavRtArthaH / 12 anena rUpasyAtizAyitA drshitaa| sAmprataM bhagavanmukhaM vrnnyti-(vkrmityaadi)| vyAkhyA-dvau kazabdAvatyantAsaGgativAcakau bhvtH| yato he saumyavadana! te-tava vakraM-mukhaM va vartate ? tathA nizAkarasya-candrasya, nizAM karotIti nizAkarastasya 'tatpuruSaH', vimbaM maNDalaM kva vartate ? / yat tvanmukhasyendozca sAmyamucyate tatra mahadantaraM pazyAmi / kathaMbhUtaM vakram ? 'suranaroraganetrahAri' surA-vaimAnikAH narA-mAnavAH uragA-bhavanavAsinasteSAM netrANi-locanAni tAni (teSAM) hAri-raJjanazIlam / urasA gacchantItyuragAH 'tatpuruSaH' / surAzca narAzcoragAzca suranaroragAH 'dvandvaH' suranaroragANAM netrANi suranaroraganetrANi 'tatpuruSaH', suranaroraganetrANi haratItyevaMzIlaM suranaroraganetrahAri 'ttpurussH'| punaH kiMlakSaNaM vakram ? 'niHzeSanirjitajagatritayopamAnaM' niHzeSeNa-sAmastyena nirjitAni-parAbhUtAni jagatritayopamAnAni kamaladapeNacandrAdIni yena (tat) / jagatAM tritayaM jagatritayaM 'tatpuruSaH', jagatritayasyopamAnAni jagatritayopamAnAni 'tatpuruSaH', nirgataH zeSAditi niHzeSaH 'tatpuruSaH', niHzeSeNa nirjitAni niHzeSanirjitAni 'tatpuruSaH', niHzeSanirjitAni jagatritayopamAnAni yena tad 'bahuvrIhiH' / vimba kathaMbhUtam ? 'kalaGkamalinaM' mRgazazakazmalam (?) / kalaGkena malinaM kalaGkamalinaM 'tatpuruSaH / yaccandramaNDalaM vAsare-divase pANDupalAzakalpaM jIrNapakaM pANDuravarNapatrasadRzaM bhavati / pANDu ca tat palAzaM ca pANDupalAzaM 'karmadhArayaH', pANDupalAzasya kalpaM pANDupalAzakalpaM 'ttpurussH'| tena tvanmukhasyopamAnacandro na ghaTate / iti trayodazamavRttArthaH // 13 // atha gunnvyaaptimaah-(smpuurnnetyaadi)| vyAkhyA-he 'trijagadIzvara'! he tribhuvananAtha! / trayANAM jagatAM samAhArastrijagat 'dviguH,' trijagataH IzvaraH trijagadIzvarastasya sambodhanaM 'tatpuruSaH' / tava guNAH-kSamAvairAgyAdayaH kartRbhUtAstribhuvanaM-trijagat trayANAM bhuvanAnAM samAhArastribhuvanaM 'dviguH' karma laGghayanti / laGghanaM laviH laDviM kurvantIti laGghayanti-atikrAmanti, AtrilokI tiSThantItyarthaH / guNAH kiMviziSTAH? 'sampUrNamaNDalazazAGkakalAkalApazubhrAH' AzvinapUrNimAsambandhI zazAGka:-candrastasya kalAkalApaH-karanikarastadvacchubhrAH-dhavalAH / sampUrNa maNDalaM yasya sa sampUrNamaNDalaH 'bahuvrIhiH', zazo'Gke yasya sa zazAGka: 'bahuvrIhiH', sampUrNamaNDalazcAsau zazAGkazca sampUrNamaNDalazazAGkaH 'karmadhArayaH', kalAnAM kalApaH kalAkalApaH 'tatpuruSaH', sampUrNamaNDalazazAGkasya kalAkalApaH sampUrNamaNDalazazAGkakalAkalApa: pamAnaM candre na' iti pratibhAti / Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kanakakuzala gaNiviracitA 'tatpuruSaH', sampUrNamaNDalazazAGkakalAkalApavat zutrAH sampUrNamaNDalazazAGkakalAkalApazubhrAH 'tatpuruSaH' / vizvavyAptau hetuM darzayati-ye guNA ekamU-advitIyaM nAthaM saMzritAAzritAH / kaH puruSo yatheSTaM - svecchayA, iSTamanatikramya yatheSTam 'avyayIbhAvaH', saJcarataH - paribhramatastAn guNAn nivArayati - niSedhayati ? api tu na kazcit / trijagadapi bhavaduNagrahaNatatparaM dRzyate, tathA ca samarthe prabhau sevAzritAnAM sarvatrA skhalitapracAro yukta eva / iti caturdazamavRttArthaH // 14 // Yu OM Yue OM ( atha bhagavadvItarAgatAmAha - citramityAdi ) / vyAkhyA - he sakalavikAranyakkArapara! yadi te tava manaH - antaHkaraNaM manAgapi - alpamAtramapi tridazAGganAbhiH - devIbhiH, tridazAnAmaGganA stridazAGganA stAbhiH 'tatpu - ruSaH', vikAramArga-kAmotpathaM, vikArasya mArgoM vikAramArgastaM 'tatpuruSaH', na nItaM-na prApitam / dvikarmako'yaM dhAtuH / 'atra' asminnarthe / 'kiM citra' kimAzcaryam ? api tu na kimapi / atra dRSTAntamAha- kadAcit - kasmiMzcit kSaNe calitAcalena - kampitAnyaparvatena, calitA acalA yena sa calitAcalastena 'bahuvrIhiH', kalpAntakAlamarutA - pralayasamayapavanena, kalpasyAntaH kalpAntaH 'tatpuruSaH', kalpAntazcAsau kAlazca kalpAntakAla: 'karmadhArayaH', kalpAntakAlasya marut kalpAntakAlamarut tena 'tatpuruSaH', kartRbhUtena mandarAdrizikharaM - meruzRGga, mandarazcAsAvadrizca mandarAdriH 'karmadhArayaH', mandarAdreH zikharaM mandarAdrizikharaM ' tatpuruSaH' karmapadaM kiM calitaM -- svasthAnAt kiM dhUtam ? api tu na / yathA yugAnte sarvaparvatAnAM kSobho bhavati na tu meroH, tathA devIbhirindracandragopIndrarudrAdayo devAH kSobhitAH, na jinendraH / iti paJcadazamavRttArthaH // 15 // X Ran Yao Jin atha bhagavato dIpenopamAnirgamamAha - ( nirdhUmetyAdi ) / vyAkhyA - he tribhuvanaikadIpa ! tvamaparaH - apUrvo dIpaH - kajjaladhvajo'si - vartase, yato dIpo dhUmavAn savartistaile nohayotako gRhamAtraprakAzo vAtena vidhyAtA caikasthAnasthaH syAt, tvamapUrvadIpaH, yataH kiMviziSTaH ? 'nirdhUmavartiH' / dhUmazca vartizca dhUmavatI 'dvandvaH', dhUmavartibhyAM nirgato nirdhUmavartiH 'tatpuruSaH' / dhUmo dveSaH vartiH kAmadazA tAbhyAM rahita ityarthaH / tvaM kiMbhUtaH ? ' apavarjitatailapUraH' tyaktatailapUraH / tailasya pUraH tailapUra: 'tatpuruSaH', apavarjitastailapUro yena saH 'bahuvrIhiH' / tyakta snehaprakaraH / anyazca - he nAtha ! - he svAmin ! tvaM kRtsnaM - sampUrNaM paJcAstikAyAtmakaM jagatrayaM vizvatrayaM, jagatAM trayaM jagatrayaM (tat) 'tatpuruSa:' idaM - pratyakSagataM prakaTIkaroSi - kevalohayotena prakAzayasi / prakaTa karopIti prakaTIkaroSi / anyacca - tvaM jAtu kadAcit calitAcalAnAM - kampitagirINAM, calitA acalA yaiste calitAcalAsteSAM 'bahuvrIhiH', marutAM - vAtAnAM, bhagavatpakSe marutAM 135 Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 bhaktAmarastotravRttiH devAnAM na gamyo-na vazaH, asIti zeSaH / tvaM kIdRzaH? 'jagatprakAzaH' jagaduddayotako vA / jagatsu prakAzo yasmAt sa 'bahuvrIhiH' / iti SoDazamavRttArthaH // 16 // atha suuryennaupmyniraasmaah-(naastmityaadi)| vyAkhyA-he 'munIndra'! munInAmindro munIndrastasya sambodhanaM 'tatpuruSaH' / he munIndra! -he mumukSuprabho! tvamasi-bhavasi / tvaM kIdRzaH? 'sUryAtizAyimahimA' sUrAdhikamahattvaH / sUryamatizete ityevaMzIlaM sUryAtizAyI 'tatpuruSaH', sUryAtizAyI mahimA yasya sa 'bahuvrIhiH / tathA yato'staM-tirodhAnaM laM kadAcit nopayAsi-nopagacchasi / sUraH sandhyAsamaye astaM yAti, tvaM tu sadA prakAzarUpaH / tathA tvaM rAhugamyaH, rAhorgamyo rAhugamyaH 'tatpuruSaH' nAsi / ravigrahaNakAle rAhugamyo bhavati, na tvam / tathA tvaM sahasA-sadyo yugapad-ekakAlaM jaganti-trINi bhuvanAni spaSTIkaroSi-prakAzayasi / aspaSTaM spaSTaM karoSIti spaSTIkaroSi / raviH punaH bhuvanaikadezaM krameNa prakAzayati / tathA tvaM ambhodharodaraniruddhamahAprabhAvo nAsi / ambhodharA-meghAsteSAmudaraM-kukSistena niruddhaH-apanIto mahAn prabhAvaH-pratApo yasya saH / ambho dharantItyambhodharAH 'tatpuruSaH', ambhodharANAM udaraM ambhodharodaraM 'tatpuruSaH', ambhodharodareNa niruddho'mbhodharaniruddhaH 'tatpuruSaH', mahAMzcAsau prabhAvazca mahAprabhAvaH 'ka dhiArayaH', ambhodharodaraniruddho mahAprabhAvo yasya sa 'bhuvriihiH'| ravistadviparIto bhavati, ataH sUryAtizAyimahimA tvamasi / iti saptadazamavRttArthaH // 17 // athendorupmaanniraasmaah-(nityodymityaadi)| ___ vyAkhyA-he devavRndavandha ! tava mukhAbja-badanakamalaM, mukhamevAbja mukhAjaM 'karmadhArayaH', apUrvazazAGkabimba, zazo'Gke yasya sa zazAGkaH 'bahuvrIhiH', zazAGkasya bimbaM zazAGkavimbaM 'tatpuruSaH', apUrvaM ca tat zazAGkabimbaM cApUrvazazAGkavimbaM 'karmadhArayaH', tava mukhakamalendumaNDalaM vibhrAjate-bhAti / kiMbhUtaM mukhAjamapUrvazazAGkabimbam ? 'nityodayaM' zAzvatazobhollAsam / candrabimbaM tu prAtarastameti / nityamudayo yasya tannityodayaM 'bahuvrIhiH' / punaH kiMbhUtaM mukhAjamapUrva0 ? 'dalitamohamahAndhakAra' dalitaM-dhvasta mohaH-ajJAnaM mohanIyakarma vA sa eva mahAndhakAraM-mahAtamo yena (tt)| mahacca tadandhakAraM ca mahAndhakAraM 'karmadhArayaH', dalitaM mohamahAndhakAraM yena tad 'bahuvrIhiH' / punaH mukhAjamapUrva0 kiMlakSaNam ? 'na gamyaM' na vazam / kasya ? 'rAhuvadanasya' / rAhorvadanaM rAhuvadanaM tasya 'tatpuruSaH' / durvAdivAdasyAgocaramityarthaH / tathA mukhAjamapU. 40 (kiMbhUtam ? ) 'vAridAnAM' vAri dadatIti vAridAsteSAM 'tatpuruSaH', meghavad duSTASTakarmaNAM na gamyaM na vazam / tAni jinamukhekSaNAt kSayaM yAnti / candrabimba rAhormeghAnAM ca Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkanakakuzalagaNiviracitA 137 gamyaM syAt iti / punaH kiMbhUtaM mukhAjamapUrva0 ? 'analpakAnti' gurutaradyuti / na alpA analpA 'tatpuruSaH', analpA kAntiryasya tad 'bahuvrIhiH' / kRSNapakSe kSINatejastasmAdalpaprabhaM candrabimbam / mukhAjamapUrva0 kiM kurvat ? 'vidyotayat' prakAzayat / kiM karmatApannam ? 'jagat' vizvam / zazibimbaM tu khaNDe'pyasamartham / atha nityaM-sadA ullasat aya:-zubhabhAgyaM yasya sannityodayaM 'bahuvrIhiH,' sadollasacchubhabhAgadheyamityarthaH / atazcandramaNDalAdatyadbhutaM bhavadvakram / ityssttaadshvRttaarthH|| 18 // rAtrau candrasya divA rave gavato mukhacandre sati nirarthakatvaM vrnnyti-(kimityaadi)| vyAkhyA-he nAtha! zarvarISu-rajanISu zazinA-candreNa, zazo'syAstIti zazI tena ('tatpuruSaH') vA-athavA ahni-divase vivasvatA-sUryeNa kiM kArya bhavati ? api tu na kimapi / keSu satsu ? 'tamassu' andhakAreSu satsu / kathaMbhUteSu tamassu ? 'yuSmanmukhendudaliteSu' bhavadvadanacandravinAziteSu / mukhamevenduH mukhenduH 'karmadhArayaH', yuSmAkaM mukhenduH yuSmanmukhenduH 'tatpuruSaH', yuSmanmukhendunA dalitAni yuSmanmukhendudalitAni teSu 'tatpuruSaH / atra dRSTAntamAha-'jIvaloke' bhUpIThe / jIvAnAM loko jIvalokastasmin 'tatpuruSaH' / jIvaloke kathaMbhUte ? 'niSpannazAlivanazAlini' niSpannaiH-pAkaM prAptaH zAlivanaiHkalamAdikedAraiH zAlate-zobhate ityevaMzIlastasmin / zAlInAM vanAni zAlivanAni 'tatpuruSaH', niSpannAni ca tAni zAlivanAni ca niSpannazAlivanAni 'karmadhArayaH', niSpannazAlivanaiH zAlate ityevaMzIlo niSpannazAlivanazAlI tasmin 'ttpurussH'| (jaladharaiH kiMbhUtaiH1) "jalabhAranauH' salilabhAranamanazIlaiH / jalasya bhAro jalabhAraH 'tatpuruSaH', jalabhAreNa navAH jalabhAramadhAstaiH 'tatpuruSaH / evaMvidhairjaladharaiH-medhaiH, jalaM dharantIti jaladharAstaiH 'tatpuruSaH', kiyat kArya syAt ? na kimpiityrthH| yathA tRNavallIdhAnyAdiSu niSpanneSu meghAH kevalaM klezahetutvAnniSphalA eva, tathA tvanmukhendunA dhvastaduritatimiratvAt zaityasantApapIDApahAritvAcca candrasUryAbhyAM na ko'pyrthH| Agame'pyevo(vamuktam "caMdAiJcagahANaM, pahA payAsei parimiyaM khittaM / kevaliaM puNa nANaM, loAloaM payAsei ||1||"-aaryaa ityekonaviMzatitamavRttArthaH // 19 // atha bhagavadjJAnenAnyadevAn kssipti-(jnyaanmityaadi)| vyAkhyA-he lokAlokaprakAza ! jJAnaM yathA-yena prakAreNa tvayi-bhavati vibhAti / jJAna-cathAvasthitArthaparicchedako bodhaH / 'vibhAti' zobhate / jJAnaM kIdRzam ? 'kRtAva svadalpa.' ityapi paatthH| 2chAyAthai dRzyatA 49tamaM pRSTham / bha. 18 Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 bhaktAmara stotravRttiH ari' kRto'vakAzo yena tat kRtAvakAzaM 'bahuvrIhiH', vihitaprakAzaM dharmAdharmAdInAM naivaM [naiva ] tathA tena prakAreNa jJAnaM vibhAti / keSu ? 'hariharAdiSu ' nArAyaNamahezAdiSu / harizca harazca hariharau 'dvandvaH', hariharAvAdau yeSAM te hariharAdayasteSu 'bahuvrIhiH' / hariharAdiSu kiMbhUteSu ? ' nAyakeSu' lokairdevatvena sthApiteSu / atrArthe'rthAntaranyAsamAha - tejo-dhAma yathA yena prakAreNa mahattvaM mahimAnaM yAti prApnoti / keSu ? 'sphuranmaNiSu' mahAraleSu indranIlAdiSu / sphurantazca te maNayazca sphuranmaNayasteSu 'karmadhArayaH' / tathA ca kAcazakale - kAcakhaNDe, kAcasya zakalaM kAcazakalaM tasmin 'tatpuruSaH', naiva tejo mahattvaM yAti / kAcazakale kIdRze'pi ? 'kiraNAkule'pi ' razmivyApte'pi / kiraNairAkulaM kiraNAkulaM tasmin ' tatpuruSaH' / kAcazakalatulyA hariharAdayaH, kathaM tathA ( dA ?) tatra jJAnaM bhavet ? / iti viMzatitamavRttArthaH // 20 // OM Fa huI atha nindAstutyormizratAmAha - ( manya ityAdi ) / vyAkhyA - he sakaladevottama ! yanmayA hariharAdaya eva dRSTAH, harizca harazca hariharau 'dvandvaH', hariharAvAdI yeSAM te (hari0) 'bahuvrIhiH', viSNumahezAdayo dRSTAH - vilokitAH tad varaM manye- pradhAnaM jAnAmi / yeSu-sureSu dRSTeSu - vilokiteSu hRdayaM cittaM tvayi - bhavadviSaye toSaM - pramodameti - prApnoti / yatastairhi tava mudrA'pi nAbhyastA, jJAnaM dUre astu / bhavatAtvayA vIkSitena - vilokitena kiM jAtam ? / yena kAraNenAnyaH - aparaH kazcid devo bhavAntare'pi - anyajanmanyapi, ekasmAd bhavAdanyo bhavo bhavAntaraM tasmin 'tatpuruSaH', bhuvi - loke mano na harati- mAnasaM na gRhNAti / yataH sarvaguNo bhavAn tathA bhavyAnAM cittaharaNaM "kurute anye devA rAgadveSavisaMsthulatvAdajJAnavikalatvAcca na manoharaNaM kurvate / ityekaviMza-titamavRttArthaH // 21 // Bin OM Fa Hong sAmprataM sarvajananISu bhagavajananyA atizAyitAM varNayati - ( strINAmityAdi ) / vyAkhyA - he caturdazasvapnasUcita ! strINAM nArINAM zatAni bahuvacanatvAt koTAkoTisaMkhyAH putrAn - sutAn janayanti - prasuvate / katham ? ' zatazaH ' / zataM vArAniti zatazaH / tAsu madhye anyA - aparA jananI mAtA tvadupamaM tvatsamaM tavopamA yasya sa tvadupamastaM 'bahuvrIhiH', sutaM - nandanaM na prasUtA - nAjIjanat / tvAM putraM marudevaiva prasUtA / atropamAmAha- -sarvA dizo - nikhilAH kASThAH, sarvAzca tA dizazca sarvAdizaH 'karmadhArayaH, ' sarvA iti pRthak padaM vA bhAni - nakSatrANi dadhati - dhArayanti / prAcyeva diga - pUrvaivAzA sahasra - rami-sUrya, sahasraM razmayo yasya sa sahasrarazmistaM 'bahuvrIhiH' janayati - prasUte / janiM karo 1 ' 0 stutimizramAha' ityapi pAThaH / Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkanakakuzalaMgaNiviracitA tIti janayati nAmadhAtuH / sahasrarazmi kathaMbhUtam ? 'sphuradaMzujAlaM' caJcatkarakalApam / sphurantazca te aMzavazca sphuradaMzavaH 'karmadhArayaH', sphuradaMzUnAM jAlaM yatra sa sphuradaMzujAlastaM 'bahuvrIhiH' / yathA aindrI dik sUrodaye hetuH, tathA tvajanmani marudevI jananI hetuH / iti dvAviMzatitamavRttArthaH // 22 // - atha bhagavataH paramapuMstvena stutimaah-(tvaamaamnntiityaadi)| vyAkhyA-'he munIndra !' munInAmindro munIndrastasya sambodhanaM 'tatpuruSaH' / munayojJAninastvAM paramaM pumAMsamAmananti-bhaNanti / tvAM kiMbhUtam ? 'amalaM' sakaladveSamalarahitam / na vidyate malo yatra so'malastaM 'bahuvrIhiH / tvAM kiMbhUtam ? 'AdityavarNam' / Adityavad varNo yasya sa AdityavarNastaM 'bahuvrIhiH' / katham ? 'purastAt' agre / kasya ? 'tamasaH' duritasya andhakArasya vaa| tvAM-bhavantaM samyagupalabhya-prApya munayo mRtyukRtAntabhayaM jayanti-spheTayanti / anyacca zivapadasya-mokSasthAnasya, zivasya padaM. zivapadaM tasya 'tatpuruSA', anyaH-tvatto'paraH zivaH-prazasto nirupadravo vA mArgo nAsti / muktikAraNaM tvameva, ataH zrayaNIyaH / iti trayoviMzatitamavRttArthaH // 23 // atha sarvadevatAmayaM bhagavantaM stauti-(tvaamvyymityaadi)| vyAkhyA-he sarvadarzin ! santo-vicakSaNAstvAmevaMvidhaM pravadanti-prakarSaNa buvate / tvAM kiMviziSTam ? 'avyayaM', na vidyate vyayo yasya so'vyayastaM 'bahuvrIhiH', sarvakAlasthitikasvabhAvam / punastvAM kiMbhUtam ? 'vibhum', vibhAti paramaizvaryeNeti vibhustaM vibhum / dvitIyo'rthoM bhaNyate-vibhavati-karmonmUlane samartho bhavatIti vibhustaM vibhum , athavA vibhum-indrAdiprabhum / punastvAM kiMbhUtam ? 'acintyaM', cintanAhazcintyaH, na cintyo'cintyastaM 'tatpuruSaH', adhyAtmikairapi cintitumazakyam / tathA tvAM kiMbhUtam ? 'asaGkhyaM', na vidyate saGkhyA yasya so'saGkhyastaM 'bahuvrIhiH', guNairapi aparimeyamityarthaH / punastvAM kiMbhUtam ? 'Adyam' Adau bhava AdyastamAdyam , athavA caturviMzatijineSvAdyastamAdhaMprathamaM tIrthaGkaraM tasya tIrthasyAdikaratvAdAdyastamAyaM-prathamam / punastvAM kiMbhUtam ? 'brahmANaM' bRhati-anantAnandena vardhate iti brahmA tam / punastvAM kiMbhUtam ? 'Izvara' nAtham / punastvAM kiMbhUtam ? 'ananta', na vidyate'nto yasya so'nantastaM 'bahuvrIhiH', 'muktipadaprAptatvAt mRtyurahitam / punastvAM kiMbhUtam ? 'anaGgaketum', anaGge keturanaGgaketustaM 'tatpu. ruSaH', kAmanAzanam / punastvAM kiMbhUtam ? 'yogIzvaraM', yogo vidyate yeSAM te yoginaH, yoginAmIzvaro yogIzvarastaM 'tatpuruSaH', yoginAM-manovacaHkAyajitAM jJAtacaturjAninAM vA IzvaraM-nAtham / punastvAM kiMbhUtam ? 'viditayogam' / vidito yogo yena yasya vA sa vidi| 'ajJAnasya' ityapi pAThaH / Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 bhaktAmara stotravRttiH yogastaM 'bahuvrIhiH' / vidito - jJAto dhyAnibhirmanovAkkAyasaMvararUpo'STAMgarUpo vA yogI yasya sa viditayogastam / punastvAM kiMbhUtam ? 'anekam' / na eko'nekastaM ' tatpuruSaH', jJAnena sarvagatatvAt / punastvAM kiMbhUtam ? 'ekaM' jIvadravyAdyapekSayA / punastvAM kiMbhUtam ! 'jJAnasvarUpaM', jJAnameva svarUpaM yasya sa jJAnasvarUpastaM 'bahuvrIhiH', kSAyikakevalacinmayam / punastvAM kiMbhUtam ? 'amalaM' nirmalam / na vidyate rAgAdimalo yatra somalastaM 'bahuvrIhiH', aSTAdazadoSarahitam / paJcadaza uktayo vA'tra pRthaktayA jJeyAH / iti caturvi zatitamavRttArthaH // 24 // ** uI Fa idAnIM buddhamahezavidhAtR viSNurUpapuruSacatuSTayasvarUpaM bhagavato'vadarzayati( buddhetyAdi) / vyAkhyA - he 'vibudhArcita !' he zakramahita ! / vibudhairarcito vibudhArcitastasya sambodhanaM 'tatpuruSaH' / tvameva buddho'si / kasmAt ? padArtheSu 'buddhibodhAt ' matiprakAzAt / buddheart buddhibodhastasmAt 'tatpuruSaH' / 'tvaM zaGkaro'si' zivo bhavasi / zaM karotIti zaGkaraH 'tatpuruSaH' / kasmAt ? 'bhuvanatrayazaGkaratvAt' jagatraya sukhotpAdakatvAt / bhuvanAnAM trayaM bhuvanatrayaM 'tatpuruSaH', zaGkarasya bhAvaH zaGkaratvaM, bhuvanatrayasya zaGkaratvaM bhuvanatraya zaGkaratvaM tasmAt 'tatpuruSaH' / he dhIra ! tvaM dhAtA'si - sraSTA bhavasi / kasmAt ? ' vidhAnAt ' niSpA - danAt / kasya? 'zivamArgavidheH' mokSamArgavidheH / zivasya mArgaH zivamArgaH 'tatpuruSaH', zivamArgasya vidhiH zivamArgavidhistasya ' tatpuruSaH' / he bhagavan ! vyaktaM prakaTaM tvameva puruSottamo'si - puruSotkRSTo bhavasi / puruSeSUttamaH puruSottamaH ' tatpuruSaH ' / iti paJcaviMzatitamavRttArthaH // 25 // Ran Fa Ru OM ( tubhyamityAdi) / vyAkhyA - he nAtha! tubhyaM bhavate namo'stu / tubhyaM kiMbhUtAya ? 'tribhuvanArtiharAya ' vizvatrayIpIDAnAzakAya / trayANAM bhuvanAnAM samAhArastribhuvanaM 'dvigu', tribhuvanasya ArtiH tribhuvanArtiH 'tatpuruSaH', tribhuvanAti haratIti tribhuvanArtiharastasmai ' tatpuruSaH' / tubhyaM namo'stu / tubhyaM kathaMbhUtAya ? 'kSititalAmalabhUSaNAya' kSititalasya-bhUpIThasyAmalabhUSaNAya - nirmalAlaGkArAya / kSitestalaM kSititalaM 'tatpuruSaH', na vidyate malo yatra tadamalaM ( ' bahuvrIhi: ' ), amalaM ca tad bhUSaNaM cAmalabhUSaNaM 'karmadhArayaH', kSititalasyAmalabhUSaNaM kSititalAmalabhUSaNaM tasmai 'tatpuruSaH' / tubhyaM namo'stu / tubhyaM kiMlakSaNAya ? 'paramezvarAya' / paramazcAsAvIzvarazca paramezvaraH tasmai 'karmadhArayaH' / kasya ? ' trijagataH ' / trayANAM jagatAM samAhArastrijagat tasya 'dvigu' / trailokya prakRSTanAthAyetyarthaH / he jina ! tubhyaM namo'stu / tubhyaM kiMlakSaNAya ? 'bhavodadhizoSaNAya' bhava evodadhirbhavodadhiH 'karmadhArayaH', Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkanakakuzalagaNiviracitA bhavodaH zoSaNaM yasmin sa bhavodadhizoSaNastasmai 'bahuvrIhiH' / saMsArasAgarasantApanAya / iti SaDviMzatitamavRttArthaH // 26 // punayuktyA guNAn stauti-(ko vismyo'tretyaadi)| vyAkhyA he 'munIza!' munInAM Izo munIzastasya sambodhanaM 'tatpuruSaH' / nAmeti komalAmantraNe / yadi niravakAzatayA-sarvAGgavyApakatayA, nirgato'vakAzo yasmAditi niravakAzaH ('bahuvrIhiH'), niravakAzasya bhAvo niravakAzatA tayA, azeSaiH-sarvaiH, na vidyate zeSo yeSu te azeSAstaiH 'bahuvrIhiH',guNaistvaM sNshritH-aashritH| atrArthe ko vismayaH? -kiM kautukamasti ? / anyacca doSaiH-dUSaNaiH svapnAntare'pi-svapnAvasthAyAmapi / ekasmAt svapnAdanyaH svamaH svapmAntaraM tasmin 'tatpuruSaH', kadAcidapi-kasmiMzcidapi kSaNe nekSito. 'si-na vilokito'si / atrApi ko vismayaH?-kimAzcaryam ? / yato garuDadarzamA bhujagA iva sUryekSaNAt tamazcayA iva dUre nazyanti, tathA tvatto doSA neshuH| kiMbhUtairdoSaiH? 'upAttavividhAzrayajAtagarvaiH' vividhAzca te AzrayAzca vividhAzrayAH, upAttAzca te vividhAzrayAzca upAttavividhAzrayAH ubhayatra 'karmadhArayaH', upAttavividhAzrayairjAtaH upAttavividhAzrayajAtaH ('tatpuruSaH'), upAttavividhAzrayajAyato garvo yeSAM te upAsavividhAzrayajAtagavostaiH 'bahuvrIhiH' / upAttAH-prAptA ye vividhA-nAnArUpA AzrayA-nilayAstaijotautpanno garvo yeSAM te taiH / vayaM sarvajanapriyAH, guNAstu stokajanAzrayA eveti rUpo darpo yeSAm / iti saptaviMzatitamavRttArthaH // 27 // atha vRttacatuSTayena praatihaaryctusskmaah-(uccairshoketyaadi)| vyAkhyA-he sevakajanakalpavRkSa ! bhavataH-tava rUpamAbhAti-zobhate / katham ? 'u' atizayena / rUpaM kiMlakSaNam ? 'azokatarusaMzritam' / na vidyate zoko yatra so'zoka: 'bahuvrIhiH', azokazcAsau taruzcAzokataruH 'karmadhArayaH', azokatarau saMzritaM azokatarUsaMzritaM 'ttpurussH'| punaH kiMlakSaNaM rUpam ? 'unmayUkham' / (ud-)UvaM mayUkhAH-kiraNA yasya tad 'bhuvriihiH'| rUpaM kiMbhUtam ? 'amalaM' nirmalaM malasvedAdirahitam / na vidyate malo yatra tadamalaM 'bahuvrIhiH' / katham ? 'nitAntaM' nirantaram / dRSTAntamAha-iva-yathA rakhe-sUryasya bimba-maNDalamAbhAti / bimbaM kiMlakSaNam ? 'payodharapArzvavarti' meghasamIpastham / payo dharatIti payodharaH 'tatpuruSaH', payodharasya pArzva payodharapArtha 'tatpuruSaH', payodharapArSe vartate ityevaMzIlaM payodharapArzvavarti 'tatpuruSaH' / bimbaM kathaMbhUtam ? 'spaSTollasatkiraNaM' prakaTodyatprabham / ullasantazca te kiraNAzca ullasatkiraNAH 'karmadhArayaH', spaSTA ullasakiraNA yasmin tad 'bahuvrIhiH' / bimba kiMlakSaNam ? 'astatamovitAna' dhvastAdhikAraprakAra Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmarastotravRttiH / ram / tamaso vitAnaM tamovitAnaM 'tatpuruSaH', dhvastaM tamovitAnaM yena tad 'bahuvrIhiH / sUramaNDalasamAnaM bhagavadrUpaM, meghatulyo nIladalo'zokaH / ityaSTAviMzatitamavRttArthaH // 28 // (siNhetyaadi)| - vyAkhyA-he tIrthanAtha ! tava-bhavato vapuH-deho vibhrAjate-zobhate / vapuH kilakSaNam ? 'kanakAvadAtaM', kanakavadavadAtaM kanakAvadAtaM 'tatpuruSaH', hemagauram / kasmin ? 'siMhAsane' suvarNaniSpannAsane / siMhAsane kiMviziSTe? 'maNimayUkhazikhAvicitre' ratnakAnticUlAcAruNi / maNInAM mayUkhAH maNimayUkhAH 'tatpuruSaH', maNimayUkhAnAM zikhAH maNimayUkhazikhAH 'tatpuruSaH', maNimayUkhazikhAbhirvicitraM tasmin 'tatpuruSaH' / dRSTAntamAhaiva-yathA sahasrarazmeH, sahasraM razmayo yasya sa sahasrarazmistasya 'bahuvrIhiH' sUryasya bimbamaNDalaM vibhrAjate / kasmin ? 'tuGgodayAdizirasi' unnatapUrvAcalazRGge / udayasya adriH udayAdriH 'tatpuruSaH', tuGgazcAsAvudayAdrizca tuGgodayAdriH 'karmadhArayaH', tuGgodayAdreH ziraH tuGgodayAdrizirastasmin 'tatpuruSaH' / bimbaM kathaMbhUtam ? 'viyadvilasadaMzulatAvitAnaM' viyati -AkAze vilasanto-dyotamAnA yezavaH-karAsta eva latAvitAnaM-vallivistAro yasya tad / vilasantazca te'zavazca vilasadaMzavaH 'karmadhArayaH', latAnAM vitAnaM latAvitAnaM 'tatpuruSaH', vilasadaMzava eva latAvitAnaM vilasadaMzulatAvitAnaM 'karmadhArayaH', viyati vilasadaMzulatAvitAnaM yasya tad 'bahuvrIhiH' / ityekonatriMzattamavRttArthaH // 29 // (kundetyaadi)| ___ vyAkhyA-he pAragata ! tava-bhavato vapuH-zarIraM vibhrAjate-cakAste / vapuH kiMlakSaNam ? 'kaladhautakAntaM' cAmIkararuciram / kaladhautavat kAntaM kaladhautakAntaM 'tatpuruSaH' / punaH kiMviziSTaM vapuH? 'kundAvadAtacalacAmaracAruzobham' / calAni ca tAni cAmarANi ca calacAmarANi 'karmadhArayaH', kundavadavadAtAni kundAvadAtAni 'karmadhArayaH', kundAvadAtAni ca tAni calacAmarANi ca kundAvadAtacalacAmarANi 'karmadhArayaH', kundAvadAtacalacAmaraizcAvI kundAvadAtacalacAmaracAvI 'tatpuruSaH', kundAvadAtacalacAmaracArvI zobhA yasya tad 'bahuvrIhiH' / kundAvadAtAni-kundavad vizadAni calacAmarANi-capalavAlavyajanAni taiH cAruzobha-manojJazobham / dRSTAntamAha-iva-yathA suragireH, surANAM giriH suragiristasya 'tatpuruSaH' meroH zAtakaumbhaM, zAtakumbhasyedaM zAtakaumbhaM-sauvarNa taTa-zikharaM vibhrAjate / katham ? 'uccaiH' atizayena / punaH kiMlakSaNaM taTam ? 'udycchshaangkshucinijhrvaaridhaarm'| nirjharANAM vArINi nirjharavArINi 'tatpuruSaH', nirjharavArINAM dhArA nirjharavAridhArAH 'tatpuruSaH', zazo'ke yasya sa zazAGkaH 'bahuvrIhiH', udya. cAsau zazAGkazcodyacchazAGkaH 'karmadhArayaH', udyacchazAGkavat zucayaH udyacchazAGkazucayaH, Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 zrIkanakakuzalagaNiviracitA udyacchazAGkazucayo nirjharavAridhArA yatra tad 'bahuvrIhiH' / udyat-udgacchan yaH zazAGka:candrastadvat zucayo-dhavalA nirjharavAridhArA-nirjharajaladhArA yatra / atra merutaTasamaM zrInAbheyazarIraM, nirjharajaladhArAsamA cAmarazreNiH / iti triMzattamavRttArthaH // 30 // (chtretyaadi)| vyAkhyA he pavitracAritra! tava-bhavataH chatratrayaM, chatrANAM trayaM chatratrayaM 'tatpuruSaH' AtapavAraNatritayaM vibhAti-cakAste / chatratrayaM kiMlakSaNam ? 'zazAGkakAntaM' candramanoharam / zazo'ke yasya sa zazAGkaH 'bahuvrIhiH', zazAGkavat kAntaM zazAGkakAntaM tatpuruSaH' / chatratrayaM punaH kiMlakSaNam ? "sthitaM' niviSTam / katham ? 'uccaiH' Urdhva, mUrdhni sthitamityarthaH / chatratrayaM punaH kiMlakSaNam ? 'sthagitabhAnukarapratApam' AcchAditasUryakarAnubhAvam / bhAnoH karA bhAnukarAH 'tatpuruSaH', bhAnukarANAM pratApo bhAnukarapratApaH 'tatpuruSaH', sthagito bhAnukarapratApo yena tad 'bahuvrIhiH' / punaH kiMviziSTaM chatratrayam? 'muktAphalaprakarajAlavivRddhazobham' / muktAphalAnAM prakaro muktAphalaprakaraH 'tatpuruSaH', muktAphalaprakarasya jAlaM muktAphalaprakarajAlaM 'tatpuruSaH', muktAphalaprakarajAlena vivRddhA muktAphalaprakarajAlavivRddhA 'tatpuruSaH', muktAphalaprakarajAlavivRddhA zobhA yasya tad 'bahuvrIhiH' / muktAphalaprakarasyamuktAphalasamUhasya jAlena-racanAvizeSeNa vivRddhA-vRddhi prAptA zobhA-prabhA yasya tat / chatratrayaM kiM kurvat ? 'prakhyApayat' nivedayat / kiM karmatApannam ? 'paramezvaratvaM' prakRSTaprabhutvam / paramazvAsAvIzvarazca paramezvaraH 'karmadhArayaH', paramezvarasya bhAvaH paramezvaratvaM tat / kasya ? 'trijagataH' tribhuvanasya / trayANAM jagatAM samAhArastrijagat tasya 'dviguH' / ityekatriMzattamavRttArthaH // 31 // , athAtizayadvAreNa jinaM stauti-(unnidretyaadi)| vyAkhyA-he 'jinendra!' jinAnAmindro jinendrastasya sambodhanaM 'tatpuruSaH' / tavabhavataH pAdau-caraNau yatra bhUmau padAni-gamane avasthAnarUpANi dhtte-bibhrte| 'Du dhAJ dhAraNapoSaNayoH' (pA0 dhA0 1092) iti dhaatuH| tatra-dharApIThe vibudhA-devAH padmAni-kamalAni parikalpayanti-nirmApayantItyarthaH / kathaMbhUtau pAdau? 'unnidrahemanavapaGkajapuJjakAntiparyullasannakhamayUkhazikhAbhirAmau' unnidrANi-vikasvarANi hemnaH-suvarNasya navAni-nUtanAni navasaMkhyAkAni vA paGkajAni-kamalAni teSAM puJjaH-samUhastasya kAntiHdyutistayA paryullasantI-samantAdullasantI yA nakhAnAM mayUkhazikhAH-kiraNacUlAstAbhirabhirAmau-rucirau / navAni ca tAni paGkajAni ca navapaGkajAni 'karmadhArayaH', heno navapaGkajAni hemanavapaGkajAni 'tatpuruSaH', unnidrANi ca tAni hemanavapaGkajAni ca unnidrahemanavapaGkajAni 'karmadhArayaH', unnidrahemanavapaGkajAnAM pujaH unnidrahemanavapaGkajapunaH tatpuruSaH', Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 bhaktAmarastotravRttiH ubhidrahemanavapaGkajapuJjasya kAntirunnidrahemanavapaGkajapuJjakAntiH 'tatpuruSaH', nakhAnAM mayUkhA nakhamayUkhAH 'tatpuruSaH', nakhamayUkhAnAM zikhA nakhamayUkhazikhAH 'tatpuruSa', paryullasantyazca tA nakhamayUkhazikhAzca paryullasannakhamayUkhazikhAH 'karmadhArayaH', unnidrahemanavapa japuJjakAntyA paryullasannakhamayUkhazikhAH unnidrahemanavapaGkajapuJjakAntiparyullasannakhamayUkhazikhAH 'tatpuruSaH', unnidrahemanavapaGkajapuJjakAntiparyullasannakhamayUkhazikhAbhirabhirAmau unnidrahemanavapaGkajapuJjakAntiparyullasannakhamayUkhazikhAbhirAmau 'tatpuruSaH' / iti dvaatriNshtmvRttaarthH|| 32 // atha sNkssipti-(itthmityaadi)| vyAkhyA-he 'jinendra ! jinAnAmindro jinendrastasya sambodhanaM 'tatpuruSaH / itthaMpUrvoktaprakAreNa yathA dharmopadezanavidhau-dharmavyAkhyAkSaNe, dharmasyopadezanaM dharmopadezanaM 'tatpuruSa', dharmopadezanasya vidhirdharmopadezanavidhistasmin 'tatpuruSaH', tava vibhUtiH atizaparUpA samRddhirabhUt-jAtA tadvat aparasya-brahmAdisurasya nAbhUt / atra dRSTAntamAhadinakRtaH-sUryasya, dinaM karotIti dinakRt tasya 'tatpuruSaH', prahatAndhakArA-dhvastadhvAntA, prahatamandhakAraM yayA sA prahatAndhakArA 'bahuvrIhiH', yAdRg-yAdRzI prabhA-dyutirvartate 'vikAzino'pi' vikAzo'syAstIti vikAzI tasya uditodyotasyApi 'grahagaNasya' prahANAM gaNo grahagaNastasya 'tatpuruSaH', bhaumAdestAdRk-tAdRzI prabhA kutaH kasmAd bhavati? / api tu maiva / iti trayastriMzattamavRttArthaH // 33 // atha gajabhayaharaM jinaM stauti-(shyotnmdetyaadi)| vyAkhyA-he gajapatigate ! bhavadAzritAnAM tvaccaraNasthitAnAM bhavantamAzritA bhavadAzritAsteSAM 'tatpuruSaH', evaMvidhAnAM narANAmiti zeSaH, bhayaM-bhItirno bhavati-na syAt / kiM kRtvA ? 'dRSTvA' vIkSya / kaM karmatApannam ? / 'ibhaM' gajam / kiMbhUtamibham ? 'airAvasAbhaM' mahAkAyatvAdairAvaNasamam / airAvatavadAbhA yasya sa airAvatAbhastaM 'bahuvrIhiH / punaH kilakSaNamibham ? 'uddhatam' avinItam / ibhaM kiM kurvantam ? 'ApatantaM sanmukhamAgacchantam / punaH kiMlakSaNamibham ? 'yotanmadAvilavilolakapolamUlamasabhramabhramaranAdavivRddhakopa' gaNDau metre karo medUM gudamiti saptasu sthAneSu zyotatAkSaratA manAvilA-kaluSA vilolA cazcalA kapolamUle-gaNDapradeze mattA:-kSIbAH santo 'matavAlA' iti lokaprasiddhi (khAH) (bhramanta:-) bhramaNazIlA ye bhramarAsteSAM nAdena kaThoradhvanimA vipanA-puSTiM gataH kopA-krodho yasya sa tam / zvotaMzcAsau madazca zyosammadaH 'karmadhAravA', zyotanmadenAvilAH zyotanmadAdhilAH 'tatpuruSA', kapolayormUle kapolamUle "saharUpA, sapolamUrUSottAH kapolamUlamattAH 'taturuSA', bhramantazca te amarIkA Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkanakakuzalagaNiviracitA 145 amarAH 'karmadhArayaH', kapolamUlamattAzca te bhramajhamarAzca kapolamUlamattabhramabhramarAH 'karmadhArayaH', vilolAzca te kapolamUlamattabhramabhramarAzca vilolakapolamUlamattabhramabhramarAH 'karmadhArayaH', thyotanmadAvilAzca te vilolakapolamUlamattabhramabhramarAzca zyotanmadAvilavilolakapolamUlamattabhramabhramarAH 'karmadhArayaH', zyotanmadAvilavilolakapolamUlamattabhramabhramarANAM nAdaH zyotanmadAvilavilolakapolamUlamattabhramabhramaranAdaH 'tatpuruSaH', thyotanmadAvilavilolakapolamUlamattabhramabhramaranAdena vivRddhaH zyotanmadAvilavilolakapolamUlamattabhramajhamaranAdavivRddhaH 'tatpuruSaH', zyotanmadAvilavilolakapolamUlamattabhramaamaranAdavivRddhaH kopo yasya saH zyotanmadAvilavilolakapolamUlamattabhramadbhamaranAdavivRddhakopastaM 'bahuprIhiH' / iti ctustriNshttmvRttaarthH|| 34 // atha siMhabhayaharaM jinaM stauti-(bhinnebhetyaadi)| vyAkhyA he puruSasiMha ! 'hariNAdhipo'pi' hariNAnAmadhipo hariNAdhipaH 'tatpuruSaH' siMho'pi te-tava kramayugAcalasaMzritaM-caraNayugmaparvatakRtavAsaM, kramayoyugaM kramayugaM 'tatpuruSaH', kramayugamevAcalaH kramayugAcalaH 'karmadhArayaH', kramayugAcalaM saMzritaH kramayugAcalasaMzritaH 'tatpuruSaH', evaMvidhaM puruSaM nAkAmati-na grahaNAyodyatate, na hntumuddhaavtiityrthH| puruSaM kiMbhUtam ? 'kramagataM' kramayorgataH kramagataH taM 'tatpuruSaH', phAlaprAptamityarthaH / hariNAdhipaH kiMlakSaNaH ? 'baddhakramaH' baddhaH-kIlitaH kramA-parAkramo yasyAthavA baddhAH kramA:-pAdavikSeparUpA yena sa baddhakramaH 'bahuvrIhiH' / hariNAdhipaH kiMviziSTaH? 'bhinnebhakumbhagaladujvalazoNitAktamuktAphalaprakarabhUSitabhUmibhAgaH' bhinnAbhyAM (-pATitAbhyAM) hastiziraHpiNDAbhyAM galatA-patatA ujjvalena-zvetavarNena zoNitAktana-rudhirakharaNTitena muktAphalaprakaraNa-mauktikasamUhena bhUSito-maNDito bhUmibhAgo yena sH| etena bhadradvipahantRtvAnmahAbaliSThatvaM sUcitam / bhinnazcAsAvibhazca bhinnebhaH 'karmadhArayaH', bhinnebhasya kumbhau bhinnebhakumbhau 'tatpuruSaH', ujjvalaM ca tat zoNitaM ca ujjvalazoNitaM 'karmadhArayaH', galacca tadu ujjvalazoNitaM ca galadujvalazoNitaM 'karmadhArayaH', bhikumbhAbhyAM galadujvalazoNitaM bhinnebhakumbhagaladujjvalazoNitaM 'tatpuruSaH', bhinnebhaku. ladujjvalazoNitenAktA bhinnabhakumbhagaladujvalazoNitAktaH 'tatpuruSaH', muktAphalAnAM prakaraH muktAphalaprakaraH 'tatpuruSaH', bhinnebhakumbhagaladujvalazoNitAktazcAsau muktAphalaprakarazca bhinnebhakumbhagaladujvalazoNitAktamuktAphalaprakaraH 'karmadhArayaH', bhinnebhakumbhagaladujvalazoNitAktamuktAphalaprakareNa bhUSito bhinnebhakumbhagaladujvalazoNitAktamuktAphalaprakarabhUSitaH 'tatpuruSaH', bhUme go bhUmibhAgaH 'tatpuruSa', bhinnebhakumbhagaladujvalazoNitAktamuktAphalaprakarabhUSito bhUmibhAgo yena sa bhinnebhakumbhagaladujvalazoNitAktamuktAphalaprakarabhUSitabhUmibhAgaH 'bahuvrIhiH' / iti paJcatriMzattamavRttArthaH // 35 // bha019 Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 bhaktAmarastotravRttiH atha dAvAnalabhayaharaM jinaM stauti-(klpaantetyaadi)| - vyAkhyA-he karmakSayaikakSayakRzAno ! tvannAmakIrtanajalaM-tvadabhidhAnastavananIraM, tava nAma tvannAma 'tatpuruSaH', tvannAmnaH kIrtanaM tvannAmakIrtanaM 'tatpuruSaH', tvannAmakIrtanameva jalaM tvannAmakIrtanajalaM 'karmadhArayaH', 'azeSa' na vidyate zeSo yatra so'zeSastaM 'bahuvIhiH', vidyutpAtAdibhedAt sakalaM dAvAnalaM-vanavahnim , dAvazcAsAvanalazca dAvAnalastaM 'karmadhArayaH' zamayati-vidhyApayati / kiMbhUtaM dAvAnalam ? 'kalpAntakAlapavanoddhatavahnikalpa' kalpAntakAlapavanena-yugAntasamayavAtena uddhatA-utkaTo yo vahniH-agnistena kalpa-sadRzam / kalpasyAntaH kalpAntaH 'tatpuruSaH', kalpAntazcAsau kAlazca kalpAntakAlaH 'karmadhArayaH', kalpAntakAlasya pavanaH kalpAntakAlapavanaH 'tatpuruSaH', kalpAntakAlapavanenoddhataH kalpAntakAlapavanoddhataH 'tatpuruSaH', kalpAntakAlapavanoddhatazcAsau vahnizca kalpAntakAlapavanoddhatavahniH 'karmadhArayaH', kalpAntakAlapavanoddhatavahninA kalpaH taM 'tatpuruSaH' / punaH kiMbhUtaM dAvAnalam ? 'jvalitaM' pradIptam / punaH kiMviziSTam ? 'ujvalaM' raktam / punaH kiMlakSaNaM dAvAnalam ? 'utsphuliGgam' ullasadvahnikaNam / ud-UvaM sphuliGgA yasya sa utsphuliGgastaM 'bahuvrIhiH' / dAvAnalaM kiM kurvantam ? 'sanmukhamApatantam' abhimu. khamAgacchantam / ivotprekSate / vizva-jagat jighatsu-jigrasiSumiva 'ghasa(sla) adane' (pA0 dhA0 715) iti dhAtuH, azeSa-sAmAnyena sarvadigvyApakaM vA / tvannAmasmaraNaM dAvAnalaM spheTayati / iti sstriNshttmvRttaarthH|| 36 // atha bhujaGgamabhayaM dlynnaah-(rktekssnnmityaadi)| vyAkhyA-he nAgapatisevya! yasya puMsaH-puruSasya hRdi-citte tvannAmanAgadamanI tvannAmaiva nAgadamanI-auSadhivizeSaH jAGgalIvidyA vA, tava nAma tvannAma 'tatpuruSaH', tvannAmaiva nAgadamanI tvannAmanAgadamanI 'karmadhArayaH', vartate iti zeSaH, sa pumAn 'nirastazaGkaH' nirastA zaGkA yena sa 'bahuvrIhiH' nirbhayaH san 'kramayugena' kramayoryugaM kramayugaM tena 'tatpuruSaH' nijacaraNayugalena 'phaNinaM' phaNA vidyante yasya sa phaNI taM 'bahuvrIhiH' sarpa AkrAmati-gharSati rajjuvat / kramayugagrahaNena vizeSa dyotayati / sAmAnyo'pi sarpaH pAdAhataH kupyati, duSTadandazUkasya tu kA vArtA ? / kiMbhUtaM phaNinam ? 'raktekSaNaM' rakte IkSaNe yasya sa taM 'bahuvrIhiH', tAmranetram / (punaH) kiMbhUtaM phaNinam ? 'smdkokilknntthniilm'| kokilasya kaNThaH kokilakaNThaH 'tatpuruSaH', saha madena vartate yaH sa samadaH 'bahuvrIhiH', samadazcAsau kokilakaNThazca samadakokilakaNThaH 'karmadhArayaH', samadazcAsau kokilazca samadakokilaH 'karmadhArayaH', samadakokilasya kaNThaH samadakokilakaNThaH 'tatpuruSaH' iti vA, samadakokilakaNThavannIlaH samadakokilakaNThanIlaH 'tatpuruSA', mttpikglkaalm| phaNinaM punaH kiMbhUtam ? 'krodhoddhataM' kopotkaTam / krodhenoddhataH krodhoddhatastaM Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkanakakuzalagaNiviracitA 147 'tatpuruSaH' / punaH kiMlakSaNaM phaNinam ? / 'utphaNaM' UvIkRtasphaTam / ud-Urdhva phaNA yasya sa utphaNastaM 'bahuvrIhiH' / phaNinaM kiM kurvantam ? 'ApatantaM' sanmukhaM dhAvantam / iti saptatriMzattamavRttArthaH // 37 // atha raNabhayaM nirsynnaah-(vlgtturnggetyaadi)| vyAkhyA-he devAdhideva! tvatkIrtanAt-tvannAmagrahaNAt , tava kIrtanaM tvatkIrtanaM tasmAt 'tatpuruSaH' AjI-saGgrAme balavatAmapi-zaktAnAmapi, balaM vidyate yeSAM te balavantasteSAM 'bahuvrIhiH', bhUpatInAM-rAjJAM, bhuvaH patayo bhUpatayasteSAM 'tatpuruSaH' balaM-kaTakamAzu-zIghraM bhidAM-bhedamupaiti-prayAti, pralayaM yAtItyarthaH / valaM kiMbhUtam ? 'valgatturaGgagajagarjitabhImanAdaM' valagatAM-yuddhyamAnAnAM turagANAM gajAnAM ca garjitAni taiImAraudrA nAdAH-siMhanAdA yatra tat / turaGgAzca gajAzca turaGgagajAH 'dvandvaH', valgantazca te turaGgagajAzca valagatturaGgagajAH 'karmadhArayaH', valagatturaGgagajAnAM garjitAni valagatturaGgagajagarjitAni 'tatpuruSaH', athavA valgantazca te turaGgAzca valagatturaGgAH 'karmadhArayaH', gajAnAM garjitAni gajagarjitAni 'tatpuruSaH', valagatturaGgAzca gajagarjitAni ca valagatturaGgagajagarjitAni 'dvandvaH', bhImAzca te nAdAzca bhImanAdAH 'karmadhArayaH', valagatturaGgagajagarjitaiImanAdA yatra tad 'bahuvrIhiH' / dRSTAntamAha-iva-yathA tamaH-andhakAraM bhidAmupaiti-bhedaM gacchati / tamaH kiMlakSaNam ? 'udyadivAkaramayUkhazikhApaviddhaM' udgacchatsurakarAgrapreritam / divA karotIti divAkaraH 'tatpuruSaH', diveti zabdo'vyayamadhye'sti, udyaMzcAsau divAkarazcodyadivAkaraH 'karmadhArayaH', udyadivAkarasya mayUkhAH udyaddivAkaramayUkhAH 'tatpuruSaH', udyadivAkaramayUkhAnAM zikhA udyadivAkaramayUkhazikhAH 'tatpuruSaH', udyadivAkaramayUkhazikhAbhirapaviddhaM udyadivAkaramayUkhazikhApaviddhaM tatpuruSaH' / ityaSTatriMzattamavRttArthaH // 38 // atrApi saGgrAmabhayaM nirsynnaah-(kuntaagretyaadi)| vyAkhyA he jinezvara! janA yuddhe-saGgrAme jayaM labhante-prApnuvanti / janAH kilakSaNAH? 'tvatpAdapaGkajavanAyiNaH' tvtpaadkmlkaannbhaajH| tava pAdau tvatpAdau 'tatpuruSaH', paGke jAyante smeti paGkajAni 'tatpuruSaH', paGkajAnAM vanaM paGkajavanaM 'tatpuruSaH', tvatpAdAveva paGkajavanaM tvatpAdapaGkajavanaM 'karmadhArayaH', tvatpAdapaGkajavanamAzrayanta ityevaMzIlAstvatpAdapaGkajavanAyiNaH 'tatpuruSaH' / punarjanAH kiMbhUtAH? 'vijitadurjayajeyapakSAH' parAbhUtotkaTazatrugaNAH / jetuM yogyA jeyAH, jeyAnAM pakSo jeyapakSaH 'tatpuruSaH', duHkhena jayo yasya sa durjayaH 'bahuvrIhiH', durjayazcAsau jeyapakSazca durjayajeyapakSaH 'karmadhArayaH', Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 bhaktAmarastotravRttiH vijito durjayajeyapakSo yaiste vijitadurjayajeyapakSAH 'bahuvrIhiH' / yuddhe kiMbhUte? 'kuntAabhinnagajazoNitavArivAhavegAvatArataraNAturayodhabhIme' kuntAyairbhinnAnAM-pATitAnAM gajAnAM-hastinAM zoNitaM-rudhiraM tadeva vArivAho-jalapravAhastasmin vegAvatArAt-tvaritapravezAt taraNe-plavane AturaiH-vyAkulairyodhairbhIma-bhayAnakaM tasmin / kuntAnAM agrANi kuntAgrANi 'tatpuruSaH', kuntAyairbhinnAH kuntAmabhinnAH 'tatpuruSaH', kuntAmabhinnAzca te gajAzca kuntAgrabhinnagajAH 'karmadhArayaH', kuntAgrabhinnagajAnAM zoNitaM kuntAgrabhinnagajazoNitaM 'tatpuruSaH', vAriNo vAho vArivAhaH 'tatpuruSaH', kuntAgrabhinnagajazoNitameva vArivAhaH kuntAgrabhinnagajazoNitavArivAhaH 'karmadhArayaH', vegenAvatAro vegAvatAraH 'tatpuruSaH', kuntAgrabhinnagajazoNitavArivAhasya vegAvatAraH kuntAgrabhinnagajazoNitavArivAhavegAvatAraH ('tatpuruSaH'), taraNe AturAH taraNAturAH 'tatpuruSaH', kuntAgrabhinnagajazoNitavArivAhavegAvatArAt taraNAturAH kuntAmabhinnagajazoNitavArivAhavegAvatAratara- NAturAH 'tatpuruSaH', kuntAgrabhinnagajazoNitavArivAhavegAvatArataraNAturAzca te yodhAzca kuntAgrabhinnagajazoNitavArivAhavegAvatArataraNAturayodhAH 'karmadhArayaH', kuntAgrabhinnagajazoNitavArivAhavegAvatArataraNAturayodhairbhImaM kuntAgrabhinnagajazoNitavArivAhavegAvatArataraNAturayodhabhImaM tasmin 'tatpuruSaH' / ityekonctvaariNshttmvRttaarthH|| 39 // atha jalApadaM prshmynnaah-(ambhonidhaavityaadi)| vyAkhyA-he bhavodadhipota! ambhonidhau-samudre ambho nidhIyate'sminnityambhonighistasmin 'tatpuruSaH', sAMyAtrikA janA bhavataH smaraNAt trAsam-AkasmikaM bhayaM vihAya -tyaktvA vrajanti-krameNa svasthAnaM yAnti / janAH kiMlakSaNAH? 'raGgattaraGgazikharasthitayAnapAtrAH' ucchalatkallolAgravartivAhanAH / raGgantazca te taraGgAzca raGgattaraGgAH 'karmadhArayaH', raGgattaraGgANAM zikharANi raGgattaraGgazikharANi 'tatpuruSaH', raGgattaraGgazikhareSu sthitAni raGgattaraGgazikharasthitAni 'tatpuruSaH', raGgattaraGgazikharasthitAni yAnapAtrANi yeSAM te raGgattaraGgazikharasthitayAnapAtrAH 'bahuvrIhiH' / ambhonidhau kathaMbhUte? 'kSubhitabhISaNanakacakrapAThInapIThabhayadolbaNavADavAgnau kSubhitA:-kSobhaM gatAH bhISaNAni-raudrANi nakacakrANiduSTajalajantuvRndAni pAThInapIThau-matsyabhedau ca bhayado-bhayotpAdaka ulbaNaH-prakaTo vADavAgniH-vaDavAnalazca yatra sa tasmin / nakrANAM cakrANi nakacakrANi 'tatpuruSaH', bhISaNAni ca tAni nakacakrANi ca bhISaNanacakrANi 'karmadhArayaH', pAThInAzca pIThAzca pAThInapIThAH 'dvandvaH', vADavazcAsAvagnizca vADavAgniH 'karmadhArayaH', ulbaNazcAsau vADavAgnizca ulbaNavADavAgniH 'karmadhArayaH', bhayaM dadAtIti bhayadaH 'tatpuruSaH', bhayadazcAsAvulbaNavADavAgnizca bhayadolbaNavADavAgniH 'karmadhArayaH', bhISaNanakracakrANi ca pAThInapIThAzca bhayadolbaNavADavAgnizca bhISaNanakacakrapAThInapIThabhayadolbaNavADavAgnayaH 'dvandvaH', kSubhitA Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kanaka kuzala gaNiviracitA bhISaNanacakrapAThInapIThabhayadolbaNavADavAgnayo yatra sa kSubhitabhISaNanaRcakrapAThInapIThabhayadolbaNavADavAgnistasmin 'karmadhArayaH' / iti catvAriMzattamavRttArthaH // 40 // Xian OM 30 OM atha rogabhayaM bhindannAha - ( udbhUtetyAdi ) / vyAkhyA- he karmavyAdhividhvaMsanadhanvantare ! martyA - narA udbhUtabhISaNajalodarabhArabhugnAH- utpannaraudrodaravRddhibhAravakrAH, bhagnA iti pAThe tu bhagnA - moTitAH / jalena yuktamudaraM jalodaraM 'tatpuruSaH', bhISaNaM ca tajjalodaraM ca bhISaNajalodaraM 'karmadhArayaH', udbhUtaM ca tad bhISaNajalodaraM codbhUtabhISaNajalodaraM 'karmadhArayaH', udbhUtabhISaNajalodarasya bhAra udbhUta bhISaNa jalodara bhAra H 'tatpuruSaH', udbhUtabhISaNajalodarabhAreNa bhugnAH udbhUtabhISaNajalodarabhArabhugnAH 'tatpuruSaH', zocyAdInAM dazAm - avasthAm upagatAH - prAptAH / ' cyutajIvi - tAzAH ' galitajIvitavAJchAH / jIvitasyAzA jIvitAzAH 'tatpuruSaH', cyutA jIvitAzA yebhyaste 'bahuvrIhiH' / evaMbhUtAH santo martyAH tvatpAdapaGkajarajo'mRtadigdhadehAH - bhavaccaraNakamalareNusudhAliptavapuSaH / tava pAdau tvatpAdau ' tatpuruSaH', paGke jAyete iti paGkaje 'tatpu ruSaH', tvatpAdAveva paGkaje tvatpAdapaGkaje 'karmadhArayaH', tvatpAdapaGkajayo rajaH tvatpAdapaGkajarajaH ' tatpuruSaH', tvatpAdapaGkajaraja eva amRtaM tvatpAdapaGkajarajo'mRtaM 'karmadhArayaH', tvatpAdapaGkajarajo'mRtena digdhaM tvatpAdapaGkajarajo'mRtadigdhaM 'tatpuruSaH', tvatpAdapaGkajarajo'mRtadigdhaM dehaM yeSAM te tvatpAdapaGkajarajo'mRtadigdhadehAH 'bahuvrIhiH' / makaradhvajatulyarUpAH - kAmamUrtayaH / kamanIyakAntaya ityarthaH / makaro dhvaje yasya sa makaradhvajaH 'bahuvrIhiH', makaradhvajasya tulyaM makaradhvajatulyaM 'tatpuruSaH', makaradhvajatulyaM rUpaM yeSAM te makaradhvajatulyarUpAH 'bahuvrIhiH' / 'bhavanti' syuH / yathA sudhApAnAt sarvaroganAzaH, tathA bhagavatpAdapadmAzrayaNAdapi sakalavyAdherupazamaH / ityekacatvAriMzattamavRttArthaH // 41 // 149 Hong Ran u atha bandhanabhayaM bhindannAha - ( ApAdetyAdi ) / vyAkhyA - he cakrezvarI carcitacaraNa! manujAH - manuSyA bhavanti / manujAH kiMlakSaNAH? 'vigatabandhabhayAH' vidhvastabandhanakabhItayaH / bandhasya bhayaM bandhabhayaM 'tatpuruSaH', vigataM bandhabhayaM yebhyaste vigatabandhabhayAH 'bahuvrIhi:' / katham ? 'svayam' Atmanaiva / katham ? ' sadyaH' zIghram / manujAH kiM kurvantaH ? 'smarantaH' dhyAyantaH / kaM karmatApannam ? 'tvannAmamantraM 'OM zrIRRSabhAya namaH' iti padam / tava nAma tvannAma 'tatpuruSaH', tvannAmaiva 1 'zodhyAM' iti pratibhAti / Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 bhaktAmarastotravRttiH mantrastvannAmamantrastaM 'karmadhArayaH' / katham ? 'anizaM' sadA / manujAH kathaMbhUtA api? 'uruzRGkhalaveSTitAGgAH' gurulohadAmavyAptavapuSaH / uravazca te zRGkhalAzca uruzRGkhalAH 'karmadhArayaH', uruzaGkhalairveSTitAni uruzRGkhalaveSTitAni 'tatpuruSaH', uruzRGkhalaveSTitAni aGgAni yeSAM te uruzRGkhalaveSTitAGgAH 'bahuvrIhiH / katham ? 'ApAdakaNThaM' pAdagalaM yAvat / pAdau ca kaNThazca pAdakaNThaM 'samAhAradvandvaH' / 'prANitUryasenAGgAnAM dvandvaikavadbhAvaH' iti / pAdakaNThaM maryAdIkRtya ApAdakaNTham 'avyayIbhAvaH' / manujAH punaH kiMbhUtAH? 'bRhannigaDakoTinidhRSTajavAH' vikaTAndukAnapIDitajaGghAH / bRhaccAsau nigaDazca bRhannigaDaH 'karmadhArayaH', bRhannigaDasya koTivRhannigaDakoTiH 'tatpuruSaH', bRhannigaDakoTyA nighRSTe bRhannigaDakoTinighRSTe 'tatpuruSaH', bRhannigaDakoTinighRSTe jo yeSAM te bRhannigaDakoTinighRSTajavAH 'bahuvrIhiH' / katham ? 'gADhaM' nibiDam / iti dvicatvAriMzattamavRttArthaH // 42 // athASTabhayanAzena stavaM sngkssipnnaah-(mttetyaadi)| vyAkhyA he ameyamahiman ! tasya-prANino bhayaM-bhItirAzu-tatkAlaM nAza-kSayam upayAti-gacchati ivotprekSate bhiyA-bhayena, yo matimAn-prAjJaH, matirasyAstIti matimAna tAvakaM-bhavadIyaM tavAyaM tAvakastaM imaM prayuktasvarUpaM stavaM-stotramadhIte-paThati / bhayaM kiMviziSTam ? 'mattadvipendra 1 mRgarAja 2 davAnalA 3 'hi 4 saGgrAma 5 vAridhi 6 mahodara 7 bandhano 8 tham / dvipAnAmindro dvipendraH 'tatpuruSaH', mattazcAsau dvipendrazca mattadvipendraH ('karmadhArayaH'), mRgANAM rAjA mRgarAjaH 'tatpuruSaH', davazvAsAvanalazca davAnalaH 'karmadhArayaH', vArINi dhIyante'sminniti vAridhiH, mahacca tadudaraM ca mahodaraM 'karmadhArayaH', mattadvipendrazca mRgarAjazca davAnalazca ahizca saGgrAmazca vAridhizca mahodaraM ca bandhanaM ca mattadvipendramRgarAjadavAnalAhisaGgrAmavAridhimahodarabandhanAni 'dvandvaH', mattadvipendramRgarAjadavAnalAhisaGgrAmavAridhimahodarabandhanebhyaH utthaM mattadvipendramRgarAjadavAnalAhisaGgrAmavAridhimahodarabandhanotthaM 'tatpuruSaH' / gajendra 1 siMha 2 dAvAgni 3 sarpa 4 raNa 5 samudra6 jalodara 7 bandhano 8 tpannam / iti trictvaariNshttmvRttaarthH||43|| / atha stavaprabhAvasarvasvaM kviraah-(stotretyaadi)| vyAkhyA-he 'jinendra'! kevlipte!| jinAnAmindro jinendrastasya sambodhanaM 'tatpuruSaH' / iha-jagati yo jano-loko'jasram-anavarataM tava-bhavataH stotrasraja-stavanamAlAM, stotrameva sak stotrasrak tAM 'karmadhArayaH', bahupadagarbhitatvAt srotrasya mAlopamAnaM, kaNTha ' 'dvandva ekavadbhAvaH' ityapi pAThaH / Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkanakakuzalagaNiviracitA 151 gatAM-nijakaNThaluNThitAM dhatte-karoti paThatItyarthaH / stotrasrajaM kiMbhUtAm ? 'nibaddhAM' racitAm / kaiH ? 'guNaiH' pUrvoktajJAnadarzanacAritrarUpaiH davarakaiH / kena? 'mayA' zrImAnatuGgasU. riNA / kayA? 'bhaktyA' bhAvapUrvam / stotrasrajaM kiMlakSaNAm ? 'ruciravarNavicitrapuSpAM' rucirA-manoharA varNA-akArAdyA dvipaJcAzadeva vizeSaNAd bhUtAni(?) spRhaNIyAni vicitrANi yamakazleSAnuprAsaddhyarthAdIni tAnyeva ca puSpANi yasyAM sA ruciravarNavicitrapuSpA (tAm ) / rucirAzca te varNAzca ruciravarNAH 'karmadhArayaH', ruciravarNAzca vicitrANi ca ruciravarNavicitrANi 'dvandvaH', ruciravarNavicitrANyeva puSpANi yasyAM sA ruciravarNavici. trapuSpA tAM 'bahuvrIhiH'; athavA ruciravarNA eva vicitrANi-paJcavarNatayA manojJAni pu. SpANi yasyAM sA (tAm ), kusumAnAM paJcavarNatvaM prasiddhameva, ato vicitretipadaM puSpasyaiva vizeSaNam / taM-puruSaM lakSmIH -rAjyasvagopavargasatkA zrIH avazA-tadgatacittA / puruSa kiMlakSaNam ? 'mAnatuGgaM' pUjonnatam / mAnena tuGgo mAnatuGgastaM mAnatuGgaM 'tatpuruSaH' / mAnatuGgamiti vizeSaNaM kathayatA stotrakA kavinA mAnatuGga iti svanAma bandhananigaDAdhupadravanAzo rAjaprasAdazcAsUci / 'samupaiti' samantAt pArthamAyAtIti maGgalam // 44 // // iti bhaktAmarastotravRttiH samAptA // zrImattapagaNagaganA-gaNadinamaNihIravijayasUrINAm / ziSyANunA viracitA, vRttiriyaM kanakakuzalena // 1 // nayanazararasendu(1652)mite, varSe vairATanAmni varanagare / bAlajanavibodhArtha, vijayadazamyAM hi sa(sA) samAsa(tA?) ||2||-yuglm zlokAnAM SaTzatI SoDazottarA samajAyata pratyakSaraM gaNanayA vRttau saMkhyA niveditA'tra, aGkato'pi 616, sUtrasahitavRttephenthAgaM 696 samAptam // sakalapaNDitaziromaNipaNDitazrIzrIkesarasAgaragaNiziSyagaNianantasAgaralipIkRtaM saMvat 1763 varSe mRgaziravadi 4 [di]dine zrIAyupuranagare zrIzAntijinaprasAdAt // zrIrastu // kalyANamastu // zubhaM bhavatu // 5 // // Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Amoda 18 1313 Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalyANamandirastotre. zloka 1-2 x. x.SEX Copyright Reserved.] "By the Courtesy of Mr. P. C. Nahar M. A. B. L., of Calcutta." Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIsiddhasenadivAkarakRtaM // kalyANamandirastotram // (zrIkanakakuzalagaNigumphitavRtti-zrImANikyacandramunIzasUtritavivRtivibhUSitam ) ____ zrIRSabhanAthAya namaH / kalyANamandiramudAramavadyabhedi ___ bhItAbhayapradamaninditamaMhipadmam / saMsArasAgaranimajjadazeSajantu potAyamAnamabhinamya jinezvarasya // 1||-vsnttilkaa yasya svayaM suragurugarimAmburAzeH stotraM suvistRtamatirna vibhurvidhAtum / tIrthezvarasya 'kamaTha'smayadhUmaketo stasyAhameSa kila saMstavanaM kariSye ||2||-yugmm zrIkanakakuzalagaNigumphitA vRttiH praNamya pArzvamiSTArtha-sArthapUrtisuradrumam / 'kalyANamandira stotraM, vivRNomi yathAmati // 1 // kalyANa0, yasya svayaM0 ityanayoryugmarUpayorvyAkhyA--tasya saMstavanaM eSo'haM kariSye iti kriyaapdsnnttngkH| krtyuktiH| saMstavana' stutim| 'eSaH' prtykssH| ahamiti siddhasenadivAkaraH / 'kariSye' vidhAsye / kasya ? 'tasya' / tasya kiMlakSaNasya ? 'tIrthezvarasya' tIrthacaturvarNaH saGghaH prathamagaNadharo vA tasyezvaro-nAyakaH, tadvidhAnAt, tIrthasyezvaraH tIrthezvarastasya 'tatpuruSaH' / punaH kiMlakSaNasya tasya ? / 'kamaThasmayadhUmaketoH' kamaThasya yaH smayaHahaGkArastasmin dhUmaketuriva dhUmaketuH / atra dhUmaketuragnirutpAto vA jJAtavyaH, "dhUmaketurvayutpAtau" ityanekArtha(zlo0 1483 )vacanAt / kamaThasya smayaH kamaThasmayaH 'tatpuruSaH', kamaThasmaye dhUmaketuH kamaThasmayadhUmaketuH tasya 'tatpuruSaH' / 'samarthavizeSaNAd vizeSyaM labhyate' iti nyAyAt zrIpArzvanAthasyetyarthaH / kiM kRtvA ? 'abhinamya' praNamya / 1 'zrIsiddhacakrAya namaH' iti kha-pAThaH / 2 ayaM kalikAlasarvajJazrIhemacandrasUriracito'nekArthasaMgrahaH / bha0 20 Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 kalyANamandirastotram abhinamanaM pUrvamabhinaya 'tatpuruSaH (1) / kiM karmatApannam ? 'hipa' padakamalam / aMhI eva padmaM aMhnipadmaM tat 'karmadhArayaH / padmazabdaH puMnapuMsakaH, punardvitIyAjJApanAya taditi / kasya ? 'jinezvarasya' rAgAdizatrUNAM jetRtvAjjinAH - sAmAnyakevalinasteSAM IzvaraH - prabhuH, jinAnAmIzvaro jinezvarastasya jine0 ' tatpuruSaH' / aMhipadmaM kiMlakSaNam ? 'kalyANamandiraM' zreyogRham / kalyANAnAM mandiraM kalyANamandiraM tat 'tatpuruSaH' / punaH kiMlakSaNamaMhipadmam ? 'udAraM ' bhavyAnAM mano'bhISTadAnAd dAtAraM prazastaM vA / punaH kiMlakSaNamaMhipadmam ? 'avadyabhedi ' avadyaM - pApaM bhinattItyevaM zIlaM avadyabhedi tat ' tatpuruSaH' / punaH kiMlakSaNamaMhipadmam ? 'bhItAbhayapradaM' bhItAnAM - janmajarAmaraNAdiduH kha ba hulasaMsArazatrorbhayaM prAptAnAM bhavyAnAM SaDjIvanikAyarakSaNapAlanopadezadAnAdabhayaM pradadAtItyevaMzIlaM abhayapradaM 'tatpuruSaH', bhItAnAmabhayapradaM bhItA0 'tatpuruSaH' / punaH kiMlakSaNamaMhipadmam ? 'aninditaM' aNumAtrasyApi doSasyAbhAvAdanindanIyaM, sarvadoSarahitamityarthaH / na ninditaM aninditaM ' tatpuruSaH ' / ahipadmaM kiM kriyamANam ? 'saMsArasAgaranimajjadazeSajantupotAyamAnaM' saMsArasAgare - bhavasamudre nimajjatAM - buDatAM azeSANAM sarveSAM jantUnAM samuddharaNAt potAyamAnaM - potavadAcarat potAyamAnaM, nautulyamityarthaH / azeSAzca te jantavazca azeSajantavaH 'karmadhArayaH', nimajjantazca te azeSajantavazca nimajjadazeSajantavaH 'karmadhArayaH', saMsAra eva sAgaraH saMsArasA - garaH 'karmadhArayaH', saMsArasAgare nimajjadazeSajantavaH saMsArasAgaranimajjadazeSajantavaH 'tatpuruSaH', pota ivAcaratIti potAyate, potAyata iti potAyamAnaM, saMsArasAgaranimajjadazeSajantuSu saMsArasAgaranimajjadazeSajantUnAM vA potAyamAnaM saMsArasAgaranimajjadazeSajantu - potAyamAnaM ' tatpuruSaH' / evaMvidhamaMhipadmamabhinamya tasya tIrthezvarasya saMstavanaM kariSye / yattadornityAbhisambandhAt tasya kasya ? yasya stotraM vidhAtuM suragururna vibhuH bhavediti zeSaH / karmuktiH / 'suraguruH' bRhaspatiH / surANAM guruH suraguruH 'tatpuruSaH' / kiMviziSTaH suraguruH / 'suvistRtamatirapi' suvipulabuddhirapi / suvistRtA matiryasya sa suvistRtamatiH 'bahuvrIhiH' / kiMbhUtaH ? 'vibhuH' kSamaH / katham ?' na' | asamartha ityarthaH / kiM kartum ? 'vidhAtuM' nirmAtum / kiM karmatApannam ? ' stotraM' stavanam / katham ? 'svayaM' AtmanA / kasya ? 'yasya' tIrthezvarasya / yasya kiMlakSaNasya ? 'garimAmburAzeH' gurutvasamudrasya / gurorbhAvo garimA, garimNaH amburAzi: garimAmburAzistasya garimAmburAzeH 'tatpuruSaH' / kiletyalIke / ahaM tasya saMstavanaM kariSye / kilazabdo'trAlIkArthe / yasya stotraM kartuM suragururapi na kSamaH, tasyAhameSa mandamatiH saMstavanaM kariSye ityetat sarvathA'satyamevetyarthaH / iti prathamadvitIyavRttArthaH // 1-2 // zrI mANikyacandramunIzaviracitA vivRtiH ? ' raivatA' dviziracUlA - maNiM nemijinottamam / praNamya parayA bhaktyA, smRtvA vAgadhidevatAm // 1 // - anu0 1. 'tatpuruSaH' iti ka-pAThaH / 2 'mandira' iti ka- pAThaH / 3 'prathamavRttadvayArthaH' iti kha- pAThaH / -- Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 155 zrIsiddhasenadivAkarakRtam 'kalyANamandira'stotra-vivRtiM zizubodhinIm / kurve vAkyoktisaMyuktAM, samAsakRtavistarAm // 2||-yugmm kalyANeti (ysyeti)| ahaM eSaH-siddhasenaH kavistasya tIrthezvarasya kila iti satye saMstavanaM kariSye / 'kariSye' iti kriyApadam / kaH kartA? 'aham' / ahaM kaH? 'eSaH' pratyakSatayA dRzyamAnaH / kasya ? 'tIrthezvarasya' / tIrthezvarasya kasya ? 'tasya' / kathambhUtasya ? 'kamaThasmayadhUmaketoH' kamaThasya smayaH-ahaGkArastatra dhUmaketu:-agniriva athavA dhUmaketuraSTAzItigrahANAM madhye graho'sti sa uditastasyAM dizi sarvanAzakaro bhavati tena kamaThasmaye dhUmaketugraha iva, sa grahaH pucchena AkAze lakSyate kadAcidudetyapi, tasya kmtthsmydhuumketoH| anena vizeSaNena zrIpArzvanAthasyaiva stotraM kariSye ityAgatam, 'samarthavizeSaNAd vizeSyaM labhyate' iti nyAyAt / kiM kRtvA ? 'abhinamya' / kiM karmatApannam ? 'aMhipagaM' caraNakamalam / kasya ? 'jinezvarasya' tIrthaGkarasya / kimbhUtam ? 'kalyANamandiraM' maGgalanilayam / punaH kimbhUtam ? 'udAraM' sphAram / punaH kimbhUtam ? 'avadyabhedi' avayaM-pApaM bhinattI. tyevaMzIlaM avadyabhedi / bhiddhAtorinpratyaye amlope nalope ca siddham / punaH kimbhUtam ? 'bhItAbhayapradaM' bhItAnAM-bhayatrastAnAM prANinAm abhayaM pradadAtIti bhItAbhayapradam / propasargAt dAdhAtorDapratyaye Alope ca saMhitAyAM akAralope anusvAre kRte bhItAbhayapradamiti siddham / punaH kimbhUtam ? 'aninditaM' na ninditaM aninditam , agarhitamityarthaH / punaH kimbhUtam ? 'saMsArasAgaranimajadazepajantupotAyamAna' saMsAra eva sAgarastatra nimajjanto-bruDanto'zeSAH-samastA ye jantavaH-prANinasteSAM pota ivAcaratbohitthamivAcarat / yattadornityAbhisambandhAt tasya kasya? yasya suraguruH-bRhaspatiH svayaM stotraM vidhAtuM-kartuM na vibhuH-na samartho vartate / 'vartate' iti kriyApadam / kaH kartA? 'suraguruH' / kiMlakSaNaH? 'vibhuH / katham ? 'na' / kiM kartum ? 'vidhAtum' / kiM karmatApanam ? 'stotram' / katham ? 'svayam' AtmanA / kasya ? 'yasya' / yasya kathambhUtasya ? 'garimAmburAzeH' gurorbhAvo garimA, garimNaH-mahattvasya amburAziriva garimAmburAzistasya / suraguruH kiMlakSaNaH? 'suvistRtamatiH' suvistRtA matiryasya sH|| kalyANAnAM mandiraM kalyANamandiraM tat kalyANamandiram / (avadyAnAM bhedi avadya0 tat avdy0)| abhayaM pradadAtItyabhayapradaM, bhItAnAM abhayapradaM bhItAbhayapradaM tat / na ninditaM aninditaM tat / aMhireva padmaM aMhipamaM tat / saMsAra eva sAgaraH saMsArasAgaraH, azeSAzca te jantavazca azeSajantavaH, nimajjantazca te azeSajantavaH nimajadazeSajantavaH, saMsArasAgare nimajadazeSajantavaH saMsArasAgaranimajadazeSajantavaH, saMsArasAgaranimajadazeSajantUnAM potAyamAnaM saMsArasAgaranimajadazeSajantupotAyamAnam / pota ivAcaratIti potAyate, potAyate iti potAyamAnaM, potazabdAt para AcArArthe kyaGpratyayaH / 'dIrghazviyaDyakkye Su ca' (siddhaheme a0 4, pA0 3, sU0 108) iti sUtreNa dIrdhIkRte Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 kalyANamandirastotram Anazpratyaye mAgame ca amo'kAralope anu(svAre kRte) potAyamAnamiti siddham / abhipUrvo NamadhAtustadane ktvApratyayaH 'pAThe dhAtvAdeo naH' (siddha0 2-3-97) iti Nasya nakArastadanu 'anaJaH ktvo yap' (siddha03-2-154) iti sUtreNa yabAdezaH, 'avyayasya' (siddha0 3-2-7) iti sUtreNa silope abhinamyeti siddham / surANAM guruH suraguruH / vipUrvo bhUdhAtuH, vibhavatIti vibhuH, Dupratyaye UkAralope sau ca vibhuH iti siddham / vidhAnAya vidhAtuM vipUrvo dhAdhAtuH, tumpratyayaH, 'avyayasya' silopaH vidhAtumiti siddham / tIrthasya IzvaraH tIrthezvaraH tasya / 'DukaMga karaNe' (siddha0 dhAtupAThe) kRdhAtuH 'bhaviSyantI sye' (siddha0 3-3-15) iTi guNe Satve (ca) kariSye iti siddham / AtmagAmiphalatvAt ityatra Atmanepadam / nanu yadi suraguruH stotraM vidhAtuM na vibhustadA'haM kariSye iti kathaM ghaTate ? tatrocyate-sAmastyena prabhorguNAn suragururapi stotuM na samarthaH syAt , tena bhaktipreritamanA ekAMzena guNastavanaM kariSye iti bhAvaH / atra viSaye anyo'pi bhAvaH kavibhiH svayamUhyaH, yato nAnAmatayaH kavayaH / iti kAvyayugmArthaH // 1-2 // The poct declares his intention of praising Lord Pars'vanatha:-- Having bowed to the lotus-feet of that Jines'vara ( Tirtharkara, Lord Pars'vanatha ), who is the ocean of greatness, whom (even the preceptor of gods (Brihaspati ) himself in spite of his supremely wide knowledge is unable to praise and who is a comet ( or fire ) in destroying the arrogance of Kamatha--the feet which are the temple of bliss, which are sublime, which can destroy sins and ve safety to the terrified, which are fault-less and are (i.e., serve the purpose of ) a life-boat for all beings sinking in the ocean of existence, I will indeed compose a hymn (in honour) of Him. (1-2) atha dvitIyavRttaprAntapAdagatakilazabdoditAlIkameva vizeSata udbhAvayati sAmAnyato'pi tava varNayituM svarUpa__ masmAdRzAH kathamadhIza ! bhavantyadhIzAH ? / dhRSTo'pi kauzikazizuryadivA divA'ndho rUpaM prarUpayati kiM kila dharmarazmeH ? // 3 // ka0 vR0-he 'adhIza'! asmAdRzAstava svarUpaM sAmAnyato'pi varNayituM kathamadhIzA bhavanti ? api tu na bhavanti / ktruktiH| adhikazcAsAvIzazcAdhIzastasya sambodhanaM he adhIza ! 'karmadhArayaH' / he devAdhideva ! asmAdRzA-asmadvidhA vayamiva dRzyante ityasmAdRzA mandamatayo janAstaveti bhavataH svarUpaM-lakSaNaM sAmAnyato'pi-nirvizeSamapi varNayituMpratipAdayituM kathamadhIzAH-samarthA bhavanti / atra dRSTAntamAha-yadiveti dRSTAntopada Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhasenadivAkarakRtam 157 rzane / kila iti prasiddhavArtAyAm / kauzikazizuH dharmarazmeH rUpaM kiM prarUpayati ? / kasruktiH / 'kauzikazizuH' ulUkabAlakaH / kauzikasya zizuH kauzikazizuH 'tatpuruSaH' / 'gha rmarazmeH' sUryasya / gharmA - uSNA razmayo yasya sa dharmarazmistasya 'bahuvrIhiH' / 'rUpaM ' bhAsvara - bimba svarUpam / kiM 'rUpayati' ? yathAvasthitaM kathayati ?, api tu naiva sUryasya rUpaM vaktuM samarthaH / kathambhUto'pi kauzikazizuH ? 'dhRSTo'pi dRDhahRdayatayA pragalbho'pi / kauzikazizuH kathambhUtaH san ? 'divA'ndhaH' san divase cakSurvikalaH san / divAzabdo divasavAca ko'vyayamadhye paThito'sti / iti tRtIyavRttArthaH // 3 // mA0vi0 - sAmAnyato'pIti / he adhIza ! - he svAmin! asmAdRzA mandamatayo janAH sAmAnyato'pi-sAmAnyaprakArato'pi tatra svarUpaM varNayituM kathaM adhIzAH - samarthA bhavantItyanvayaH / ' bhavanti' iti kriyApadam / ke kartAraH ? 'janAH' / janAH ke ? 'asmA - dRzAH' chadmasthA atizAyijJAnarahitAH / 'samarthavizeSaNAd vizeSyaM labhyate' iti janAH iti padAdhyAhAraH / evamanyatrApyadhyAhAro'vilokyamAnapadAnAmapyUhyaH / kiM kartum ? 'varNayituM' varNanAviSayI kartum / kiM karmatApannam ? ' svarUpam' / kasya ? ' tava' / kutaH ? 'sAmAnyataH' / katham? 'api' / uktamarthaM dRSTAntena dRDhayati / yadiveti dRSTAntopadarzane / dhRSTo'pi - pragalbho'pi kauzikazizuH - ghUkabAlaH kila iti satye dharmarazmeH - sUryasya kiM rUpaM prarUpayati ? - nivedayati ? api tu na prarUpayati / 'prarUpayati' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'kauzika zizuH / kiM karmatApannam ? ' rUpam' / kasya ? 'dharmarazmeH' / katham ? 'kim' / katham ? 'yadivA' / kiMlakSaNaH kauzikazizuH ? ' dhRSTaH' / katham ? ' api' / punaH kimbhUtaH ? 'divA'ndhaH' divasAndhaH // sAmAnyAditi sAmAnyataH paJcamyarthe taspratyayaH [paJcamIGasilo paratvavyayatvAt ] / yuSmatzabdaH SaSThI Gas 'tava mama GansA' (siddha0 2-1- 15 ) iti GasA saha tavAdezaH / varNanAya varNayituM 'varNa' iti curAdidhAtuH / 'curAdibhyo Nic' (siddha0 3-4 -17), tumpratyayaH ipratyayaH 'guNo'redot' (siddha0 3-3-2 ), 'edaito'yAy' (siddha0 1-2-23) / [ svarUpaM - lakSaNam ] asmAdRzAH - asmatsadRzA asmadazabdAdagre dRzdhAtustadagre TakU - pratyayaH, 'A dveraH' (siddha 2-1-41) iti dakArasya akAraH, 'lugasyAdetyapade' (siddha0 2-1-113) smasyAkAralopaH akAre saMhite 'anyatyadAderA:' ( siddha0 3-2 - 152 ) iti sUtreNa samasyAkArasya cAkAraH asmAdRza iti siddhaM tadanu jasi asmAdRzA iti jAtam / kena prakAreNa kathaM, kimazabdAt thampratyayaH 'kimaH kastasAdau ca' (siddha0 21 - 40 ) iti sUtreNa kimUzabdasya ka ityAdezaH, 'avyayasya' (siddha0 3-2-7) silopaH kathamiti siddham / adhiupasargo'dhikArthaH adhi IzaH adhIzastasya sambodhanaM he adhIza ! | bhUdhAtuH 'vartamAnA0 ' (siddha0 3 - 3 - 6) bahuvacanaM anti, 'kartaryanadbhyaH zab (siddha0 3-4-71), 'guNaH 0 ' avAdezaH, 'lugasyAdetyapade' alopaH bhavantIti siddham / Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 kalyANamandirastotram dhRSdhAtuH ktapratyayaH 'tavargasya zcavargaSTavargAbhyAM yoge caTavargoM' (siddha0 1-3-60) iti sUtreNa tasya TaH prathamA sau dhRSTa iti siddham / kauzikasya zizuH kauzikazizuH / divA iti avyayaM, divA andhaH divA'ndhaH / prapUrvo 'rUpa' dhAtuH 'curAdibhyo Nic' iti NicpratyayaH zav 'vartamAnA tiv' 'guNaH0' ay prarUpayatIti siddham / gharmA-uSNA razmayaH-kiraNA yasya sa dharmarazmistasya / iti tRtiiykaavyaarthH||3|| * He points out his incompetency to undertake such a work: Oh Lord! how can persons like us succeed in giving even a general outline of Thy nature? Is indeed a young-ope of an owl blind by day capable of describing the orb of the hot-rayed one ( sun ), however presumptuous it inay be? (3) AstAmahaM mandamatiH, kintu kevalajJAnI jJAnena jAnAno'pi na jinaguNAn vaktuM prabhUSNurityAha mohakSayAdanubhavannapi nAtha ! maryo nUnaM guNAn gaNayituM na tava kSameta / kalpAntavAntapayasaH prakaTo'pi yasmA nmIyeta kena jaladhernanu ratnarAziH ? // 4 // ka0 vR0-he nAtha! maya'stava guNAn gaNayituM na kSameta / kvuktiH| 'martyaH' mnussyH| 'tava' bhavataH / 'guNAn' anantajJAnAdikAn / 'gaNayituM' saGkhyAtum / 'na kSameta' na samartho bhavet / katham ? 'nUnaM' nizcayena / martyaH kiM kurvan ? 'anubhavannapi' jJAnena jAnAno'pi / kasmAt ? 'mohakSayAt' mohayatIti mohaH, ghAtikarmacatuSTayaM tasya kSayAt-vinAzAt / mohasya kSayo mohakSayastasmAt 'tatpuruSaH' / ghAtikarmacatuSkaM jJAnAvaraNa1darzanAvaraNa2mohanIyA3'ntarAya4rUpam / etadeva dRSTAntena hU~DhayannAha-nanviti paraprazne / yasmAta jaladheH prakaTo'pi ratnarAziH kena mIyeta? / karmoktiH / 'yasmAt' kAraNAt / 'jaladheH' samudrasya / jalaM dhIyate'sminniti jaladhistasya / 'ratnarAziH' cndrkaantaadirtnnikrH| ratnAnAM rAziH ratnarAziH 'tatpuruSaH' / ratnarAziH kimbhUto'pi? 'prakaTo'pi' pratyakSo'pi / 'kena' nareNa / 'mIyeta?' pramANIkriyeta ? api tu na kenApi mIyate / jaladheH kiMviziSTasya ? 'kalpAntavAntapayasaH' kalpAntena-yugAntena vAntaM-vikSiptaM payo-jalaM yasya sa tasya / kalpasya antaH kalpAntaH 'tatpuruSaH', kalpAntena vAntaM kalpAntavAntaM tatpuruSaH', kalpAntavAntaM payo yasya sa kalpAntavAntapayAstasya 'bahuvrIhiH' / iti cturthvRttaarthH||4|| . mA0 vi0-mohakSayAditi / he nAtha! mo-manuSyo mohakSayAt-mohanIyakarmakSa.dRDhayati' iti kha-pAThaH / - Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhasenadivAkarakRtam 159 yAt anubhavannapi-sAkSAjAnannapi nUnaM-nizcitaM tava guNAn gaNayituM-saGkhyAtuM-iyattAviSayIkartuM na kSameta-na samartho bhavet / 'kSameta' iti kriyApadam / katham ? 'n'| kaH kartA ? 'martyaH / kiM kartum ? 'gaNayitum' / kAn? 'guNAn' / kasya ? 'tava' / martyaH kiM kurvan ? 'anubhavan' / katham ? 'api' / kasmAt ? 'mohakSayAt' / etadeva dRSTAntena dRDhayati-nanu iti| nanu iti sambhAvanAyAm / yasmAt-kAraNAt kalpAntavAntapayaso jaladheH prakaTo'pi ratnarAziH kena mIyeta? api tu na mIyeta-na mAnaviSayIkriyeta / 'mIyeta' iti kriyApadam / kena kA? 'kena' / kaH karmatApannaH? 'ratnarAziH' / kasya ? 'jaladheH / kimbhU. tasya ? kalpAntena vAntaM-kSayaM gataM payo-jalaM yasya sa kalpAntavAntapayAstasya / ratnarAzi: kiMlakSaNaH? 'prakaTaH' / mohasya kSayaH mohakSayastasmAt // ___ anupUrvo bhUdhAtuH / anubhavatIti anubhavan zatRpratyayaH zav guNaH o a akAralopaH saMhitA Rduditono'ntaHtalopaH silopaH anubhavan iti siddhm| 'gaNaNa saMkhyAne' (siddha dhA0) ityasya varNayituMvad jJeyam / 'kSamauca sahane' / kSamadhAtuH / 'saptamI Ita' (siddha 3-3-7), zav 'avarNasyevAdinaidodaral' (siddha 1-2-6), kSameta iti siddham / 'mAMGka mAnazabdayoH' (siddha0 dhA0) mAdhAtuH, 'kyaH ziti' (siddha0 3-4-70), 'saptamI Ita', 'Iya'Jjane'yapi' (siddha04-3-97 ) iti AkArasya IkAraH sandhiH mIyeta iti jAtam / kimzabdatRtIyA TA, 'kimaH kastasAdau ca' (siddha02-1-40) kimzabdasya kaH, 'TADasorinasyau' (siddha01-4-5) TAyA inAdezaH, kena iti siddham / jalaM dhIyate'smin (iti) jaladhiH / dhAdhAtuH, kiH pratyayaH, 'iDet pusi cAto luk ' (siddha0 4-3-94) AkAralopaH jaladhiriti jAtaM tasya jaladheH / ratnAnAM rAziH rtnraashiH| iti turykaavyaarthH||4|| He suggests that even the omniscient cannot enumerate Thy virtues: Oh Lord! a mortal is surely incapable of counting Thy merits, in spite of his realizing them, owing to the annihilation of his infatution; (for), who can measure the heap of jewels, though obvious, in the ocean emptied of waters at the time of the destruction of the universe? (4) evaM satyapi pravartane hetumupadizati abhyudyato'smi tava nAtha ! jaDAzayo'pi __ kartuM stavaM lasadasaGkhyaguNAkarasya / vAlo'pi kiM na nijabAhuyugaM vitatya vistIrNatAM kathayati svadhiyA'mburAzeH ? // 5 // 1 'mupadarzayati' iti kh-paatthH| Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 kalyANamandirastotram ka0 vR0-he nAtha! jaDAzayo'pyahaM tava stavaM kartumabhyudyato'smi / kartaryuktiH / ahaM kiMlakSaNo'pi ? 'jaDAzayo'pi' ajJo'pi / jaDa Azayo yasya saH (jaDA0) 'bhuvriihiH'| ahaM kiMlakSaNaH? 'abhyudyataH' kRtodyamo'smi / kiM kartum ? 'kartum' / kaM karmatApannam ? 'stavaM' stotram / kasya ? 'tava' / tava kiMlakSaNasya ? 'lasadasaGkhyaguNAkarasya' 'dIpyadasaGkhyeyaguNakhAneH / na vidyate saGkhyA yeSAM te'saGkhyAH 'bahuvrIhiH', asaGkhyAzca te guNAzca asaGkhyaguNAH 'karmadhArayaH', lasantazca te asaGkhyaguNAzca lasadasaGkhyaguNAH 'karmadhArayaH', lasadasaGkhyaguNAnAmAkaro lasadasaGkhyaguNAkarastasya 'tatpuruSaH' / atrArthe dRSTAntamAhabAlo'pi nijabAhuyugaM vitatya amburAzevistIrNatAM svadhiyA kiM na kathayati? api tu kathayati / kartayuktiH / 'bAlaH' mUrkhaH zizuzca procyate tato'yamarthaH-ekaM tAvacchizuraparaM ca mUrkhaH so'pi / 'nijabAhuyuga' svabhujayugalam / bAhvoryugaM bAhuyugaM 'tatpuruSaH', nijaM ca tat bAhuyugaM ca nijabAhuyugaM 'karmadhArayaH' / 'vitatya' vistArya / 'svadhiyA' svabuddhyA / svasya dhIH svadhIstayA 'tatpuruSaH' / 'amburAzeH' samudrasya / ambuno rAziryatra so'mburAzistasya 'bahuvrIhiH' / 'vistIrNatAM' vizAlatAm / vistIrNasya bhAvo vistIrNatA tAm / kiM na kathayati ? api tu samudravistAraM nijabuddhyA bAlo'pi bAhuprasAraNena kathayati, tathA bAlavadahamapi stotumudyato'smi / iti pnycmvRttaarthH||5|| mA0vi0-abhyudyato'smIti / he nAtha ! ahaM jaDAzayo'pi tava stavaM kartu abhyudyato'smi-udyamavAn jAto'smi / 'asmi' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'aham' / kilakSaNaH ? 'abhyudyataH' / ahaM kiMlakSaNaH ? 'jaDAzayaH' / kiM kartum ? 'kartum' / kaM karmatApanam ? 'stavam' / kasya ? 'tava' / tava kiMlakSaNasya ? 'lasadasaGkhyaguNAkarasya' lasantodIpyamAnA ye asaGkhyaguNAH teSAmAkaraH-khAniH tasya / jaDAzayaH san stotre kathaM pravRttastadarthe dRSTAntamAha-bAlo'pi kiM nijabAhuyugaM vitatya svadhiyA amburAzeH-samudrasya vistIrNatAM-pRthulatAM na kathayati ? api tu kathayati, tathA ahamapi svabuddhyanusAreNa tava stavaM kartumabhyudyato'smIti bhAvaH / 'kathayati' iti kriyApadam / katham ? 'n'| kAkUtyA niSedhe'pi aGgIkAra eva sUcyate / kaH kartA ? 'bAlaH' / katham ? 'api' / kAM karmatApannAm ? 'vistIrNatAm' / kasya ? 'amburAzeH' / kayA? 'svadhiyA' / kiM kRtvA? 'vitatya' / kiM karmatApannam ? 'nijabAhuyugam // __ abhiudpUrvo 'yamUM uparame' (siddha0 dhA0) yamdhAtuH ktapratyayaH 'yamiraminamigami0' (siddha0 4-2-55) iti sUtreNa malopaH saMhitAyAM prathamA sau abhyudyata iti siddham / 'asak bhuvi' (siddha0 dhA0 ) as(dhAtuH), 'vartamAnA mit' (siddha0 33-6) asmIti siddham / jaDa AzayaH-cittAbhiprAyo yasya sa jddaashyH| 'DukaMg karaNe' (siddha0 dhA0) kRdhAtuH, tumpratyayaH, karaNAya kartuM guNaH 'avyayasya' (siddha0 'dIpyamAnAsa0' iti pratibhAti / 2 'vRttabhAvaH' iti kha-pAThaH / , Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhasenadivAkarakRtam 161 3-2-7) silopaH, kartumiti siddham / na vidyate saGkhyA yeSAM te asaGkhyAH, asaGkhyAzca te guNAzca asaGkhyaguNAH, lasantazca te asaGkhyaguNAzca lasadasaGkhyaguNAH, lasadasaGkhyaguNAnAM AkaraH lasadasaGkhyaguNAkarastasya / bAhvoyugaM bAhuyugaM, nijasya bAhuyugaM nijabAhuyugaM tat / vipUrvaH 'tanUyI vistAre' (siddha0 dhA0) tan( dhAtuH) ktvApratyayaH 'anaJaH tvo ya' (siddha03-2-154 ) iti yavAdezaH 'yami0' iti sUtreNa nalope 'hasvasya taH pitkRti' (siddha04-4-113) iti tAgame silope vitatyeti rUpam / vistIrNasya bhAvo vistIrNatA tAm / yathA prarUpayati varNayati tathA kathayatIti jJeyam / svasya dhIH svadhIstayA svadhiyA / ambunaH rAziH amburAzistasya / iti paJcamavRttArthaH // 5 // He mentions one by one the reasons of commencing the hymn: Oh Lord! I, though dull-witted, have started to sing a song of Thine, the mine of innumerable resplendent virtues. (For) does not even a child describe according to its own intellect the vastness of the ocean by stretching its arms ?. (5) athAnantarodIritakAvyadvayasyaivArtha dRDhayannAha ye yoginAmapi na yAnti guNAstaveza ! __ vaktuM kathaM bhavati teSu mamAvakAzaH? / jAtA tadevamasamIkSitakAriteyaM jalpanti vA nijagirA nanu pakSiNo'pi // 6 // ka. vR0-he Iza! (-he svAmin !) ye tava guNA yoginAmapi vaktuM na yaantiitynvyH| kNtruktiH| yoginAmapi' ratnatrayarUpayogArAdhanenotpannajJAnAnAmapi yogIndrANAm / yogo vidyate yeSAM te yoginasteSAM 'bahuvrIhiH' (1) / 'vaktuM na yAnti' vAco gocaratAMna prApnuvantIti bhaavH| teSu guNeSu mamAvakAzaH kathaM bhavatu ? / ktruktiH| atrArthe sarvathA mama vacanAvakAzo naivAstItyarthaH / tadiyamasamIkSitakAritA jAtA / krtryuktiH| tasmAt kAraNAdeva stotumavakAzAbhAve satyapi iyaM prastutastutikaraNaviSayA asamIkSitakAritA-avimRSTavidhAyitA / samIkSitaM karotItyevaM samIkSitakArI, na samIkSitakArI asamIkSitakArI 'tatpuruSaH', asamIkSitakAriNo bhAvo asamIkSitakAritA, mama jAtA / anavakAze'pIyaM stutiravicAreNa kartuM prArabdheti bhAvaH / 'vA' athavA / nanviti samyagvAde / 'pakSiNo'pi' pakSI vidyante yeSAM te pakSiNo nijagirA jalpanti / kavuktiH / 'pakSiNo'pi' manuSyabhASayA bhASitumajJAH patatriNo'pi / 'nijagirA' svabhASayA / nijA cAsau gIzca nijagIstayA 1 'kartayuktiH' iti kh-paatthH| 2 cintyo'yamullekhaH, 'bhastyarthe' iti pratibhAti / bha021 Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 kalyANamandirastotram 'karmadhArayaH' / 'jalpanti' vadanti / nAtrAyuktaM kiJcit / yathA pakSiNaH svabhASayA bhASante, tathA'hamapi pravRtto'smIti nAvimRSTakAritA / iti sssstthvRttaarthH||6|| mA0vi0-ye yoginAmapIti / he Iza! he svAmin ! ye tava guNA yoginAmapi vaktuM na yAnti-ye guNA yoginAmapi vaktuM yogyA na bhavanti, guNAnAmAnantyAd vA pRthakkartRNAmekajihvAyattvAt saGkhyAtAyuSkatvAceti bhAvaH / 'yAnti' iti kriyApadam / katham ? 'na' / ke kartAraH ? 'guNAH' / guNAH ke ? 'ye' / keSAm ? 'yoginAm' / kasya? 'tava' / kiM kartum ? 'vaktum / teSu guNeSu mamAvakAzaH kathaM bhavatu? / 'bhavatu' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'avakAzaH' / keSu? 'teSu' / kiM kartum ? 'vaktum' / DamarukamaNinyAyena 'vaktuM' iti kriyApadaM dvayorapyuktyoryojyam, anyathA vAkyAsaGgatiH syAt / tat-tasmAt kAraNAt iyaM asamIkSitakAritA jAtA, avicAritakartRtvaM jAtamiti bhAvaH / 'jAtA' iti kriyApadam / kaH kato? 'asamIkSitakAritA' / katham ? 'evam' / vA iti pakSAntare / yathA asamIkSitakAritA na bhavati iti pakSAntare / nanviti vitarke / pakSiNo'pi nijagirA-nijavANyA jalpanti-vadanti / 'jalpanti' iti kriyApadam / ke kartAraH? 'pakSiNaH' / katham ? 'api' / kayA? 'nijgiraa|| yazabdaH prathamAbahuvacanaM jas 'A dveraH' (siddha02-1-41) iti dakArasya akAraH, 'lugasyAdetyapade' (siddha02-1-113) akAralopaH akArasaMhitA 'jasa i.' (siddha0 1-4-9) avarNena saha etve ye iti siddham / 'yAMka prApaNe' (siddha0 dhA0) yAdhAtuH 'vartamAnA anti' (siddha03-3-6) saMhitA yAntIti siddham / 'vacaM [paribhASaNe' (siddha0 dhA0) vac (dhAtuH) tumpratyayaH 'cajaH kagam' (siddha02-1-86) silopaH vaktuM iti siddham / bhUdhAtuH 'paJcamI tuv' (siddha03-3-8) 'guNaH0' (siddha03-3-2) ava saMhitAyAM bhavatu iti jAtam / tadzabdaH supi 'A dveraH', 'lugasyAdetyapade', 'ed bahusabhosi' (siddha0 1-4-4) teSviti siddham / 'janaici prAdurbhAve' (siddha0 dhaa0)| jandhAtuH ktapratyayaH 'AH khanisanijanaH' (siddha04-2-60) iti sUtreNa nasya AtvaM strIliGgatvAdAp serlopshc| samIkSitaM karotIti samIkSitakArI, samIkSitakAriNo bhAvaH samIkSitakAritA, na samIkSitakAritA asamIkSitakAritA, avicAritakAritetyarthaH / jalpadhAtuH 'vartamAnA anti' zav 'lugasyAdetyapade' jalpantIti siddham / nijasya gIstayA nijagirA / pakSau vidyete yeSAM te pakSiNaH, pakSazabdaH, astyarthe inpratyayaH, pakSasya akAralopaH pakSin iti jAtaM, prathamA jasi nasya Natve pakSiNa iti siddham / iti SaSThakAvyArthaH // 6 // Oh Lord! whence can it be within my scope to describe Thy merits, when even the masterly saints fail to do so ? Therefore, this attempt of mine is a thou. ghtless act; or why, even birds do speak in their own tongue. (6) 1 'paSThavRttabhAvArthaH' iti kh-paatthH| Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 163 zrIsiddhasenadivAkarakRtam AstAmacintyamahimA jina ! saMstavaste nAmApi pAti bhavato bhavato jaganti / tIvrAtapopahatapAnthajanAn nidAghe prINAti padmasarasaH saraso'nilo'pi // 7 // ka0 vR0 he jina! te-tava saMstavaH aastaamitynvyH| krcuktiH| saMstavaH' stotram / saMstavaH kathambhUtaH? 'acintyamahimA' acintanIyamAhAtmyaH / cintanAhazcintyaH, na cintyo'cintyaH, mahato bhAvo mahimA, acintyo mahimA yasva saH 'bahuvrIhiH' / 'AstAM' dUre tiSThatu / bhavato nAmApi bhavato jaganti pAti / kvuktiH| he deva! / 'bhavataH' tava / 'nAmApi' zrIpArzva ityabhidhAnamapi / 'bhavataH' bhavAt-saMsArAt / 'jaganti' vizvAni / 'pAti' rakSati / dRSTAntamAha-nidAghe padmasaraso'nilo'pi tIvrAtapopahatapAnthajanAn priinnaatiitynvyH| karcuktiH / 'prINAti' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'anila' vaayuH| 'prINAti' prItimutpAdayati / kAn karmatApannAn ? 'tIvrAtapopahatapAnthajanAn' tIvra AtapastenopahatA-vyAkulIkRtA ye pAnthajanAstAn / pathi gacchantIti pAnthAH, pAnthAzca te janAzca pAnthajanAH 'karmadhArayaH', tIvrazvAsAvAtapazca tIvrAtapaH 'karmadhArayaH', tIvrAtapenopahatAstIvrAtapopahatAH 'tatpuruSaH', tIvrAtapopahatAzca te pAnthajanAzca tIvrAtapopahatapAnthajanAstAn 'karmadhArayaH' / 'nidAghe' grISme / anilaH kiMlakSaNaH? 'sarasaH sUkSmajalazIkaraparigata itiyAvat / saha rasena-jalena vartate yaH saH 'bahuvrIhiH' / kasya ? 'padmasarasaH' padmarupalakSitaM saraH padmasarastasya 'madhyamapadalopI tatpuruSaH / AstAM svacchaM svAdu zItalaM jalaM, padmasaraso'nilo'pi pAnthanarAn prINAti / dRSTAntopanayo'trAgre'pi ca sarvatra svayaM bhAvanIyaH / iti saptamavRttArthaH // 7 // mA0vi0-AstAmiti / he jina! te-tava saMstava AstAM-tiSThatu / 'AstAm' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'saMstavaH' / kasya? 'te' / saMstavaH kiMlakSaNaH? acintyaHacintanIyo mahimA yasya saH 'acintyamahimA' / bhavataH-tava bhavataH-saMsArAt jagantivizvAni nAmApi-abhidhAnamapi pAti-rakSati / 'pAti' iti kriyApadam / kiM kartR? 'nAma' / katham? 'api' / kasya ? 'bhavataH' / kasmAt ? 'bhavataH' / kAni karmatApannAni ? 'jaganti' prati / uktamartha dRSTAntena dRDhayati-padmasaraH AstAM-tiSThatu, padmasarasaHpadmataDAkasya sarasaH anilo-vAyurapi tIvrAtapopahatapAnthajanAn prati prINAti-santuSTiM vidhatte / 'prINAti' iti kriyApadam / kaH katA ? 'anilaH' / kiMlakSaNaH ? 'sarasaH' / kasya? 'padmasarasaH' / kAn prati ? tIvraNa Atapena upahatA ye pAnthajanAstAn prati / kasmin ? 'nidAghe griissmtauN|| Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 kalyANamandirastotram ___ 'Asik upavezane' (siddha0 dhA0) AsUdhAtuH paJcamI tAM AstAM iti siddham / acintyamahimanazabdaH prathamA siH 'ni dIrghaH' (siddha0 1-4-85) iti sUtreNa dIrghaH nalopaH silopaH 'acintyamahimA' iti siddham / yuSmadzabdaH SaSThI us 'De-DasA temeM' (siddha0 2-1-23 ) ityanena DasA saha te AdezaH / nAmanazabdaH prathamA siH 'anato lup' (siddha01-4-59) silopaH nalopazca nAma iti siddham / bhavatzabdaH DansaH saMhitAyAM bhavataH iti jAtam / bhavazabdaH paJcamyarthe taspratyayaH paJcamI usilopaH bhavataH iti siddham / jagatzabdaH dvitIyAbahuvacanaM zas 'napuMsakasya ziH' (siddha0 1-4-55) iti sUtreNa zasaH zirAdezaH zisthAne iriti likhyate 'dhuTAM prAk' (siddha0 1-4-66) iti no'ntaH saMhitAyAM jaganti jAtam / tIvrazcAsau Atapazca tIvrAtapaH, tIvrAtapena upahatAH tIvrAtapopahatAH, pAnthAzca te janAzca pAnthajanAH, tIvrAtapopahatAzca te pAnthajanAzca tIvrAtapopahatapAnthajanAstAn / 'prIMgz tRptikAntyoH' (siddha0 dhA0) prIdhAtuH 'trayAdeH' (siddha0 3-4-79) iti znA, 'vartamAnA tiv' (siddha03-3-6), nakArasya NakAraH prINAti iti siddham / padmarupalakSitaM saraH padmasarastasya / sarasUzabdaH SaSThIDas saMhitAyAM sarasaH iti jAtam / saha rasena-pAnI yena vartate yaH sa srsH| 'sahasya so'nyArthe' (siddha0 3-2-143) sahasya saH / iti sptmkaavyaarthH||7|| God's name brings to an end the cycle of births and deaths. Oh Jina! Let Thy hymn whose sublimity is inconceivable be out of consideration; (for), even Thy name saves the (living beings of the) three worlds from rorldly existence. Even the cool breeze of a lotus-lake gives delight in summer to the travellers tormented by the immense heat (of the sun). (7) nanu yasya devasya cintane darzane satataM cetasi dhAraNe ca bhaktasya narasya kimapi phalaM na syAt tena devena stutenApi kiM bhavedityAzaya kaviH stotavyajinendrasya cintane darzane satataM cetasi dhAraNe ca krameNa phalaM pratipipAdayiSuH kAvyatrayamAha hRdvartini tvayi vibho! zithilIbhavanti jantoH kSaNena nibiDA api krmbndhaaH| sadyo bhujaGgamamayA iva madhyabhAga mabhyAgate vanazikhaNDini candanasya // 8 // ka0 vR0-he vibho ! tvayi hRdvartini jantoH nibiDA api karmabandhAH kSaNena zithilIbhavanti / kartaryuktiH / tvayi' bhavati / 'hRdvartini' hRdayamadhyavartini sati / hRdi vartata Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalyANamandirastotre. zloka 8 Copyright Reserved.] "By the Courtesy of Mr. P. C. Nahar m. A. B. L., of Calcutta." For Pevale & Personal use on Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI siddhasenadivAkarakRtam 165 ityevaMzIla hRdvatIM tasmin ' tatpuruSaH' / 'janto:' jIvasya / 'karmabandhAH ' jIvapradezaiH saha karmANUnAM vahanyayaHpiNDanyAyenAnyonyAnugamanasvarUpAH karmabandhAH / karmaNAM bandhAH karmabandhAH 'tatpuruSaH' / 'nibiDA api' sudRDhA api / 'kSaNena' acirAt / 'zithilIbhavanti' azithilAH zithilA bhavanti iti zithilIbhavanti / nibiDabandhabhAvaM vihAya zithilIbhAvaM bhajante ( ityarthaH) / uktamarthaM dRSTAntena dRDhayati - iva - yathA vanazikhaNDini madhyabhAgamabhyAgate sadyazcandanasya bhujaGgamamayA bandhAH zithilIbhavanti / karbuktiH / 'vanazikhaNDini' vanamayUre / zikhaNDAH - picchAni santyasyeti zikhaNDI, vanasya zikhaNDI vanazikhaNDI tasmin 'tatpuruSaH' / 'madhyabhAgaM' madhyenopalakSito bhAgo madhyabhAgastaM ' tatpuruSaH' madhyamapadalopI arthAccandanazAkhino madhyadezaM samupAgate sadyaH- tatkAlaM candanasya - candanadrumasya 'bhujaGgamamayAH ' bhujaGgAH pracurA yeSu te bhujaGgamamayAH bandhAH zAkhAsu kuNDalitarsarpazarIraveSTA iva - yathA zithilIbhavanti / ityaSTamavRttArthaH // 8 // mA0vi0 - hRdvartinIti / he vibho ! tvayi hRdvartini sati jantoH - jIvasya nibiDA api karmabandhAH zithilIbhavanti / " zithilIbhavanti' iti kriyApadam | ke kartAraH ? 'karmabandhAH' / kasya ? 'janto:' / kena ? 'kSaNena' / kasmin sati ? ' tvayi' sati / tvayi kiMlakSaNe ? hRdi vartata ityevaMzIlo hRdvartI tasmin / karmabandhAH kiMlakSaNAH ? 'nibiDA : ' ghanAH / amumevArthaM dRSTAntenopaskurute - iva - yathA candanasya - candanataroH bhujaGgamamayA bandhAH sadyaH - zIghraM vana zikhaNDini - vanamayUre madhyabhAgaM arthAd vanamadhyabhAgaM abhyAgate sati zithilIbhavanti / 'zithilIbhavanti' iti kriyApadam / ke kartAraH ? ' bandhAH ' / bandhAH kiMlakSaNAH? bhujaGgamaiH prakRtAH 'bhujaGgamamayAH' / kasya ? ' candanasya' / kasmin sati ? 'vana zikhaNDini' sati / kiMlakSaNe ? 'abhyAgate' samAgate / kaM karmatApannam ? 'madhyabhA gam' / katham ? 'sadyaH zIghram // hRdpUrvI 'vRtU vartane' (siddha0 dhA0 ) vRtdhAtuH zIlArthe in saMhitAyAM vartin iti jAtaM, saptamyAM Gau vartini iti siddham / yuSmadzabdaH saptamI Gau yuSm ad iti vizleSaH 'tvamau pratyayottarapade caikasmin ' ( siddha0 2 - 1 - 11 ) iti sUtreNa yum ityasya tva ityAdezaH, 'TADyosi yaH' ( siddha0 2 - 1 - 7 ) iti dasya yakAraH 'lugasyAdetyapade' (siddha0 2 - 1 - 113 ) tvasyAkAralope saMhitAyAM tvayIti siddham / vibhuzabdaH sambodhane si: ' hrasvasya guNaH' (siddha0 1 - 4 - 41 ) iti sinA saha ove vibho ! iti jAtam / azithilAH zithilA bhavanti iti zithilIbhavanti / zithila - zabdaH abhUtatadbhAve vipratyayaH 'IzacvAvavarNasyAnavyayasya' (siddha0 4-3 - 111 ) iti sUtreNa akArasya IkAraH, ccerlope zithilI iti jAtaM, bhavantIti pUrvavat, zithilIbhavantIti akhaNDaM padaM jJeyam / jantuzabdaH SaSThI Gasi ' Gityaditi' ( siddha 0 1 - 4 - 23 ) 1 'sarvaveSTAkA' iti gha-pAThaH / Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 kalyANamandirastotram iti sUtreNa ottve 'edodbhyAM usiDaso raH' (siddha0 1-4-35) iti Danso ratve rasya visargatve 'jantoH' iti siddham / nibiDA api ityatra 'royaH' (siddha01-3-26) iti rasya yatve 'svare vA' (siddha0 1-3-24) iti lupte sandhyabhAve 'nibiDA api' iti jAtam / karmaNAM bandhAH krmbndhaaH| bhujaGgamamayA ityatra prakRtyarthe mayaTpratyayaH jasi bhujnggmmyaaH| madhyazcAsau bhAgazca madhyabhAgastam / abhi-AGpUrvo gamdhAtuH tapratyayaH 'yamirami0' (siddha04-2-55) iti sUtreNa mUlopaH, saMhitAyAM saptamyAM 'abhyAgate' iti jAtam / zikhaNDa:-kalApaH so'syAstIti zikhaNDI / vanasya zikhaNDI vanazikhaNDI tasmin vanazikhaNDini / inpratyaye pUrvAkAralope saMhitAyAM saptamyAM siddhiH| ityssttmkaavyaarthH||8|| He mentions the result of contemplating God. Oh Lord! when Thou art enshrined in the heart by a living being, hiz firm fetters of Karmans, however tight they may be, become certainly loose within a moment like the serpent-bands of a sandal tree, immediately when a wild peacock arrives at its centre. (8) xxx mucyanta eva manujAH sahasA jinendra ! raudrrupadravazataistvayi vIkSite'pi / gokhAmini sphuritatejasi dRSTamAtre caurairivAzu pazavaH prapalAyamAnaiH // 9 // ka. vR0-he jinendra ! tvayi vIkSite'pi sahasA raudrairupadravazatairmanujA mucyanta evetyanvayaH / karmoktiH / he 'jinendra!' jinAnAmindro jinendrastasya sambodhanam / 'tvayi' bhavati / 'vIkSite'pi' dRSTamAtre'pi / 'sahasA' zIghram / 'raudraiH' bhayaGkaraiH / 'upadravazataiH' bahuvacanAd bahubhiH / upadravANAM zatAnyupadravazatAni taiH 'tatpuruSaH' / 'manujAH' nraaH| 'mucyante eva' tyajyanta eva / tvayyAlokite bahUnyupadravazatAni manujAn tyaktvA nazyantyeveti bhAvaH / atra dRSTAntamAha-iva-yathA sphuritatejasi gosvAmini dRSTamAtre prapalAyamAnaizcaurairAzu pazavo mucyante itynvyH| karmoktiH / 'sphuritatejasi' sphuritapratyUpasamaye / sphuritaM jagatprakAzatayA vistRtaM tejo-vibhA yasya sa tasmin / sphuritaM tejo yasya sa sphuritatejAstasmin 'bahuvrIhiH' / 'gosvAmini' kiraNanAthe ravau / gavAM svAmI gosvAmI tasmin 'tatpuruSaH / athaca 'gosvAmini' bhUmipAle / goH-pRthivyAH svAmI gosvAmI tasmin 'tatpuruSaH / athavA 'gosvAmini' gopaale| 'dRSTamAtre' sati AlokitamAtre / kevalaM dRSTo dRSTamAtrastasmin sati / ('prapalAyamAnaiH') prakarSeNa palAyamAnaiH pRSThA Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhasenadivAkarakRtam 167 gatasabalavAharika (1) lokabhayena nazyadbhiH / 'cauraiH' taskaraiH / 'Azu' zIghram | 'iva' yathA / 'pazavaH' dhenuprabhRtayaH / mucyante // iti navamavRttArthaH // 9 // mA0 vi0 - mucyanta iti / he jinendra ! raudrairupadravazataiH tvayi vIkSitepi sa manujA:- manuSyA mucyante eveti nizcayena / 'mucyante' iti kriyApadam / kaiH kartRbhiH ? 'upadravazataiH' / ke karmatApannAH ? 'manujAH' / katham ? 'eva' / katham ? 'sahasA' zIghram / kiMlakSaNaiH upadravazataiH ? 'raudraiH' bhISaNaiH / kasmin sati ? 'tvayi' sati / tvayi kiMlakSaNe ? 'vIkSite' dRSTe / katham ? 'api' / uktArtha dRSTAntayati - iva - yathA cauraiH gosvAmini - sUrye dRSTamAtre sati pazavo mucyante / 'mucyante' iti kriyApadam / kaiH kartRbhiH ? 'cauraiH' / ke karmatApannAH ? ' pazavaH' / kasmin sati ? 'gosvAmini' sUrye / gosvAmini kIdRze ? 'dRSTamAtre' sati / gosvAmini kiMlakSaNe ? 'sphuritatejasi ' dIptakiraNe / katham ? 'Azu' zIghram / cauraiH kiMlakSaNaiH ? 'prapalAyamAnaiH' nazyadbhiH // 'mulaMtI mokSaNe' (siddha0 dhA0 ) muc (dhAtuH) 'vartamAnA ante' (siddha0 3-3-6) 'kyaH ziti' (siddha0 3-4 -70 ) kyapratyayaH yasyAkAralope saMhitAyAM mucyante iti siddham / upadravAnAM zatAni upadravazatAni taiH / gavAM-kiraNAnAM svAmI gosvAmI tasmin / sphuritaM tejo yasya sa sphuritatejAstasmin / kevalaM dRSTo dRSTamAtrastasmin / praparopasargAbhyAM paraH 'ayi vayi payi mayi ( nayi cayi rayi ) gatau ' ( siddha0 dhA0 ) ayadhAtuH AnazpratyayaH zav atom Ane makArAgamaH rasya lakAraH saMhitAyAM prapalAyamAna iti jAtaM misi prapalAyamAnaiH / iti navamakAvyArthaH // 9 // He points out the advantage of seeing God. Oh Lord of the Jinas! No sooner art Thou merely seen by persons, than they are indeed spontaneously released from hundreds of horrible adversities, like the beasts from the thieves that are fleeing away at the mere sight of (1) the sun resplendent with lustre, ( 2 ) the king or ( 3 ) the cowherd shining with valour. (9) X 32 Dian Nin tvaM tArako jina ! kathaM bhavinAM ta eva tvAmudvahanti hRdayena yaduttarantaH ? | yadvA dRtistarati yajjalameSa nUnamantargatasya marutaH sa kilAnubhAvaH // 10 // 1 'kAvyArthalezaH' iti kha- pAThaH / Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 kalyANamandirastotram ka0 vR0-he jina! tvaM kathaM bhavinAM tArakaH, bhavasIti zeSaH / kanuktiH / saMsArasAgarAt tArayatIti tArakaH-tArayitA 'bhavinAM'-saMsAriNAM bhavo vidyate yeSAM te bhavinasteSAM jantUnAM kathaM bhavasi yad-yasmAt ta eva bhavino'rthAt saMsArAbdhimuttarantastvAM hRdayenacittenodvahanti / ktruktiH| yadi tvaM prANibhiH svahRdayenohyase, tarhi tvaM kathaM tArako'bhidhIyase? / vahanIyasya tArakatvaM na syAditi bhAvArthaH / yadvA-athavA ghaTate'yamarthaH / kathaM ghaTate iti ceducyate / nUnameSa dRtiryajalaM tarati / kvuktiH| 'nUnaM' nishcyen| 'eSaH sakalalokapratyakSaH 'dRtiH' daivaDa uiti nAmnA lokaprasiddho yat jalaM-nadyAdinIraM tarati kileti satye so'nubhAvo'ntargatasya marutaH, vartate iti shessH| 'antargatasya' madhyagatasya / antar gataH antargatastasya / 'marutaH' vAyoH / so'nubhAvaH-prabhAvo'sti / na punadRterayam-atro. panayo yathA-dRtestArako vAyuH procyate, tathA tvamapi bhavyahRdayagato'pi tattAraNAt tArakaH procyase / iti dshmvRttaarthH|| 10 // mA0vi0-tvaM tArako jineti / he jina! tvaM bhavinA-saMsAriNAM kathaM tArakaH / 'vartase' iti kriyApadam / kaH kartA? 'tvam' / kiMlakSaNaH? 'tArakaH' / keSAm ? 'bhavinAm' / katham ? 'katham / te eva bhavinaH tvAM yad-yasmAt kAraNAt uttarantaH arthAt saMsArasamudraM hRdayena udvahanti / 'udvahanti' iti kriyApadam / ke kartAraH? 'te' / katham ? 'eva' / kaM karmatApannam ? 'tvAm' / kena ? 'hRdayena' / kiM kurvantaH? 'uttarantaH' / katham? 'yat' / yo yaM udvahati sa tasya tAraka iti prakaTaM, pratyuta te bhavinastava tArakAH tvaM bhavinAM tArakaH kathamiti bhaavH| yadvA iti pakSAntare / dRtiH-prasevakaH yat jalaM prati tarati / 'tarati' iti kriyApadam / kaH kartA? 'dRtiH'| kim ? 'jalam' / eSa sa nUnaMnizcitaM antargatasya-madhyagatasya maruto-vAyoH kila iti satye anubhAvo-mahimA vrtte| 'vartate' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'anubhAvaH' / kaH? 'eSaH' / kaH? 'saH' / kasya ? 'marutaH' / kIdRzasya ? 'antargatasya' / katham ? 'nUnam' / katham ? 'kila' // tArayatIti tArakaH / 'tR plavanataraNayoH' (siddha0 dhA0) tRdhAtuH NigpratyayaH 'Naka tRcau' (siddha05-1-48) NakapratyayaH 'vRddhi' (siddha03-3-1) 'NeraniTi' (siddha0 4-3-83) NiglopaH saMhitAyAM sau tAraka iti| bhavaH-saMsAro'sti yeSAM te bhavinasteSAm / yuSmazabdaH dvitIyA am 'amau maH' (siddha0 2-1-16) iti amo m AdezaH, 'tvamau pratyayottarapade caikasmin (siddha02-1-11) iti yuSma ityavayavasya tva AdezaH, 'yuSmadasmadoH' (siddha0 2-1-6) iti dakArasya akAraH tvasya alope saMhitAyAM tvAmiti / utpUrvo 'vahIM prApaNe' (siddha0 dhA0) vahadhAtuH 'vartamAnA anti' (siddha0 3-3-6) zava alope saMhitAyAM udvahantIti jAtam / utpUrvaH 'tU plavanataraNayoH tRdhAtuH zatRpratyayaH zav 'guNA0' (siddha03-3-2)prathamA jas no'ntaH pUrvAkAralopaH 'aghoSe prathamo'ziTaH' 1 'bhavinAM kathaM' iti kh-paatthH| 2'bhavato' iti kh-paatthH| Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhasenardivAkarakRtam (siddha01-3-50) iti dasya tatve saMhitAyAM uttarantaH iti jAtam / etadzabdaH prathamA siH 'A dveraH' (siddha02-1-41) iti dasya akAraH pUrvAkAralopazca, 'taH sau saH' (siddha02-1-42) iti tasya saH sakArasya SakArazca, 'etadazca vyaJjane'nagnaJ samAse' (siddha01-3-46) iti sUtreNa serlope eSaH iti siddham / antar gataH antargatastasya / antar iti avyayam / marutzabdaH Dasi marutaH iti siddham / tazabdasya eSavat prakriyAyAM saH iti jAtaM, paraM sakArasya patvaM na // iti dazamakAvyArthaH // 10 // He suggests the advantage of constant contemplation about God. Oh Jina! How art Thou the saviour of mundane beings when on the contrary ) they themselves carry Thee in their hearts while crossing ( the ocean of existence ) ? Or indeed, that a leather bag ( for holding water ) floats in water, is certainly the effect of the air inside it. (10) atha rAgadveSayoH sadbhAve pAramArthikI devasya stotavyatA na syAdityato rAgadveSamUlayoH kAmakrodhayoH kSayaM jinezvarakRtaM pratipAdayiSustadanta(?)rAgadveSakSayasamudbhUtaM jinamauDhimAnaM ca vivakSuH kAvyamekamAha yasmin haraprabhRtayo'pi hataprabhAvAH so'pi tvayA ratipatiH kSapitaH kSaNena / vidhyApitA hutabhujaH payasA'tha yena ___pItaM na kiM tadapi durdharavADavena ? // 11 // ka0 vR0-yasmin haraprabhRtayo'pi hataprabhAvA jAtAH / karcuktiH / 'yasmin' kandakAmaviSaye / 'haraprabhRtayo'pi' hara-hari-virazcipramukhA api devaaH| haraH prabhRtiryeSu te haraprabhRtayaH 'bahuvrIhiH' / 'hataprabhAvAH' gtaanubhaavaaH| kAmena harAdayo'pi devA vijitA ityarthaH / hataH prabhAvo yeSAM te hataprabhAvAH 'bahuvrIhiH' / 'jAtAH' babhUvuH / yattadornityAbhisambandhAt so'pi ratipatistvayA kSaNena kSapitaH itynvyH| krmoktiH| so'pi vijitaharAdyanekadevo'pi ratipatiH-kAmo rateH patiH ratipatiH 'tatpuruSaH' tvayA kSapitaH-kSaya niitH| 'kSaNena' stokakAlena / uktArthasamarthanAya dRSTAntamAha-atha yena payasA hutabhujo 'vidhyApitAH / payaseti kartRpadam / hutabhuja iti karmapadam / krmoktiH| athazabdo'nvAdeze / kiJcidukte punarvizeSakathanamanvAdezaH / yena / 'payasA' pAnIyena / 'hutabhujaH' agnayaH / hutaM bhuJjanti iti hutabhujaH 'tatpuruSaH' / 'vidhyApitAH' nirvANaM prApitAH / uhalAvyA iti lokoktiH| dudharavADavena tadapi kiM na pItam ? api tu pItam / kmoktiH| tadapi payo durdharavADavena-uddhatavaDavAgninA durdharazcAsau bADavazca durdharavADavastena 'karma1 'kAvyArthadik' iti kha-pAThaH / 2 'vadhyApitA' iti ga-dha-pAThaH / bha. 22 Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 kalyANamandirastotram dhaaryH'| kiM na pItaM?-kiM na jaTharAntItaM? api tu tadapi piitmev| agnisamA harAdidevAH pAnIyatulyaH kAmo vaDavAgnisadRzo bhagavAniti upanayastu sukara eva / asmin vRtte kavIndreNa-zrIsiddhasenadivAkareNa paThyamAne'moghavacaHzaktyA liGgabhedo'jAyata / vItarAgasvarUpAbhidhAnAcca vItarAgasya zrIpArzvanAthasya mUrtiH prakaTIbabhUva / ityekAdazavRttArthaH // 11 // mA0vi0-yasminniti / he jina! yasmin ratipatau haraprabhRtayaH-IzvarAdayodevA hatapra. bhAvA vrtnte| 'vartante' iti kriyApadam / ke kartAraH? 'haraprabhRtayaH' / kasmin ? 'yasmin / kiMlakSaNAH? hataH prabhAvo-mahimA yeSAM te 'hataprabhAvAH' / so'pi ratipatiH-kAmaH tvayA kSaNena kSapitaH-kSayaM niitH| 'kSapitaH' iti kriyApadam / kena kA? 'tvayA' / kaH karmatApannaH? 'ratipatiH' / kena ? 'kSaNena' / ratipatiH kaH? 'saH' prasiddhAvadAtaH / katham ? 'api' / uktArtha nidarzanaviSayIkaroti / atheti yuktArthe / yena payasA-pAnIyena hutabhujo -vahnayo vidhyApitAH / 'vidhyApitAH' iti kriyApadam / kena kA? 'yena' / kena? 'paMyasA' / ke karmatApannAH? 'hutabhujaH' / tadapi payo-jalaM durdharavADavena-utkaTasamudrAgninA kiM na pItam ? api tu pItam / 'pItam' iti kriyApadam / katham ? 'na' / atra kAkudhvaninA aGgIkAra evAgataH / kena kA? 'durdharavADavena' / kiM karmatApannam ? 'tat' / katham ? 'api' / apiratrAtizayArthaH / atra kAvye jineti sambodhanapadamadhyAhAyem , anyathA bhrAjamAna na syAt // __ yazabdaH saptamI Dau 'A deraH' (siddha0 2-1-41) iti dasya attve pUrvAkAralope 'De: smin' (siddha01-4-8) iti DeH sminAdeze yasminniti siddham / haraH prabhR. tiryeSAM te hrprbhRtyH| prabhRtizabde 'jasyedot' (siddha01-4-22) iti ettve e ay kRte jasi haraprabhRtayaH iti siddham / hataH prabhAvo yeSAM te hataprabhAvAH / yuSmazabdasya TAyAM 'TAGyosi yaH' (siddha0 2-1-7) iti dasya yatve tvayA iti siddham / atra vizleSAdi pUrvoktatvAnnoktaM, paramabhyUhyam / ratyAH patiH rtiptiH| vipUrvaH 'dhyai cintAyAM' (siddha0 dhA0) dhyaidhAtuH 'At sandhyakSarasya' (siddha0 4-2-1) iti sUtreNa AkAraH NigpratyayaH 'atirIblIhInUyikSmAyyAtAM puH' (siddha04-2-21) iti pugAgamaH ktapratyayaH iDAgamaH seT 'ktayoH' (siddha0 4-4-40) iti NiglopaH jasi vidhyApitA iti jAtam / hutaM bhuJjantIti hutabhujaH / 'pIc pAne' (siddha0 dhA0) pIdhAtuH ktapratyayaH prathamA sau klIve pItaM iti jAtam / durdharazcAsau vADavazca durdharavADavastena / ityekAdazavRttavyAkhyAlezaH // 11 // He establishes the pre-eminence of Lord Pars'va in virtue of His dispassion. Even that Cupid (the husband of Rati) who baffled even Hara (Siva ) and others was destroyed within a moment by Thee. (For), is not even that water which extinguishes ( earthly) conflagrations swallowed up by the irresistible submarine fire ? (11) Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171 zrIsiddhasenadivAkarakRtam khAminnanalpagarimANamapi prapannA stvAM jantavaH kathamaho hRdaye dadhAnAH / janmodadhiM laghu tarantyatilAghavena cintyo na hanta mahatAM yadivA prabhAvaH // 12 // ka0 vi0-he svAmin ! jantavastvAM prapannA hRdaye'nalpagarimANamapi tvAM dadhAnA aho kathamatilAghavena janmodadhiM tarantItyanvayaH / kavuktiH / he 'svAmin' ! he prbho!| 'jantavaH' dehinaH / tvAM' bhavantam / 'prapannAH' svAmitvenAzritAH santaH / 'hRdaye' nijamAnase / 'analpagarimANamapi' atibahuprauDhimAnamapi / gurorbhAvaH garimA,na alpaH analpaH, analpo garimA yatra so'nalpagarimA taM 'bahuvrIhiH / tvAm / 'dadhAnAH' dharantaH / aho ityAzcarye / kathamiti prazne / 'atilAghavena' alpasyApi bhArasyAbhAvAdatilaghutvena / lagho rbhAvaH lAghavam , atizayena lAghavamatilAghavaM tena / 'janmodadhi' bhavasamudramityarthaH / janmaicodadhiH janmodadhistaM 'tatpuruSaH' / 'laghu' zIghram / taranti / ye mahAntaM bhAraM vahanti te kathaM samudraM taranti ? / mahadAzcaryametat / yadivA mahatAM prabhAvo hanta na cintyo vartate / karcuktiH / 'yadivA' athavA / 'mahatAM' jagatrayaprakRSTAnAm / 'prabhAvaH' mAhAtmyam / hanteti nizcayena / na cintyaH cintanAhazcintyo-na vicAryaH, manasA mahatAM mAhAtmyaM cintayituM na zakyate, bahutvAt / iti dvAdazavRttabhAvArthaH // 12 // mA0vi0-khAminniti / he svAmin ! analpagarimANaM api tvAM hRdaye dadhAnAH prapannA jantavaH janmodadhiM laghu-zIghraM yathA syAt tathA aho Azcarya kathaM taranti ? 'taranti' iti kriyApadam / ke kartAraH? 'jantavaH' / kiM karmatApannam ? 'janmodadhiM' bhava. samudram / jantavaH kiM kurvANAH? 'dadhAnAH' / kasmin ? 'hRdye|km ? 'tvAm / tvAM kathambhUtam ? gurorbhAvo garimA gurutvamityarthaH, na vidyate alpo garimA yasya saH analpagarimA taM 'analpagarimANam' / katham ? 'api' / jantavaH kiMlakSaNAH? 'prapannAH' aashritaaH| katham? 'laghu' / kena? 'atilAghavena' atilaghutayA / ayaM bhAvaH-laghupadArtha tumbAdikaM hRdaye dadhAno janturjalaM tarati / atra-iha Azcaryam-tvAM yad analpagarimANaM hRdaye dadhAnA jantavo janmodadhiM taranti / idaM vyAkhyAnaM guruzabdasya vyarthatvAt zabdacchalena bodhyaM bahupudgalopacitaH padArthoM guruH, gRNAti tattvamiti vA guruH iti guruzabdasya dhyarthatA / yadiveti pakSAntare / hanta iti harSe / mahatAM prabhAvo-mahimA na cintyaH-na cintanIyaH / 'cintyaH' iti kriyApadam / katham ? 'na' / kaiH kartRbhiH? 'paNDitaiH' (adhyAhArya pdmidm)| kaH karmatApannaH? 'prabhAvaH' / keSAm ? 'mahatAm / katham? 'ydivaa'| katham? 'hanta' / tvamapi mahAn vartase tena tavApi acintyamahimavattvamiti bhAvaH // . 1 'jagatprakRSTAnAm' iti gha-pAThaH / Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 kalyANamandirastotram 'DadhAMgk dhAraNapoSaNayoH' (siddha dhA0) dhAdhAtuH AnazapratyayaH / 'havaHziti' (siddha04-1-12) dvitvaM, 'hasvaH' (siddha04-1-39) iti pUrvasya isvatvaM 'dvitIyaturyayoH pUrvI' (siddha0 4-1-42) iti pUrvadhasya datvaM, 'nazcAtaH' (siddha04-2-96) iti AlopaH jasi dadhAnA iti jAtam / janma eva udadhiH janmodadhistam / atilagho rbhAvo'tilAghavaM tenAtilAghavena // iti dvAdazakAvyArthalezaH // 12 // ... Power of the great is unimaginable. Oh Master ! How do the beings who resort to Thee soon cross the ocean of births (and deaths) with the greatest ease, when they carry in their heart, Thee, that art excessively heavy (dignified)? Or why, prowess of the great is incomprehensible. (12) krodhastvayA yadi vibho ! prathamaM nirasto ___dhvastAstadA bata kathaM kila krmcauraaH?| ploSatyamutra yadivA zizirA'pi loke nIladrumANi vipinAni na kiM himAnI ? // 13 // ka. vR0-he vibho ! yadi tvayA prathama krodho nirasta itynvyH| karmoktiH / 'prathama' pUrvam / tvayA yadi 'krodhaH' kopaH / 'nirastaH' mUlato'pi kssiptH| tadA bata karmacaurAH kathaM dhvastAH? / karmoktiH / tadA vatetyAmantraNe / he svAmin ! tvayeti shessH| 'karmacaurAH' karmataskarAH / karmANyeva caurAH karmacaurAH 'krmdhaaryH'| kileti sambhAvanAyAm / kathamiti prazze / 'dhvastAH' vyaapaaditaaH| hananaM tu krodhAkulacetaso narasya syAt , tvayA tu krodhaM vinA'pi karmacaurA nihatA ityetat kathaM sambhAvyata ityarthaH / yadivA zizirA'pi himAnI nIladrumANi vipinAnyamutra loke kiM na ploSati ? api tu ploSati / kavuktiH / 'yadivA' athavA / 'zizirA'pi' zItalasvabhAvA'pi / 'himAnI' mahad himam / nIlAH -zAlA drumAH-taravo yatra tAni nIlagumANi 'bahuvrIhiH' / 'vipinAni' vanAni / 'a. mutra' asmin / 'loke' vizve / 'kiM na ploSati ?' kiM na dahati ? / api tu himAnI zIta. svarUpA'pi vanAni dahatyeva prasiddhametad / iti trayodazavRttArthaH // 13 // .. mA0 vi0-krodhastvayeti / he vibho! yadi tvayA krodhaH prathamaM nirastaH-kSiptaH / "nirastaH' iti kriyApadam / kena kA? 'tvayA' / kaH karmatApannaH? 'krodhH'| katham? prathamaM pUrvam / vata iti Azcarye / tadA tvayA kila iti satye karmacaurAH kathaM dhvastAH! -hatAH!, krodhaM vinA hananAsambhavAt , tato'yaM praznagarbhavAkyArthaH / 'dhvastAH' iti kriyApadam / kena kA? 'tvayA' / ke karmatApannAH? 'karmacaurAH' / katham ? 'tadA' / katham? Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhasenadivAkarakRtam 173 'vrata' / katham ? 'kila' / uktamartha dRSTAntayati-yadiveti pakSAntare / amutra loke - asmin loke zizirA'pi himAnI nIladumANi vipinAni prati kiM na ploSati ? api tu loSa - syeva - dahatyeva / 'ploSati' iti kriyApadam / katham ? 'na' / kA katrIM ? 'himAnI' mahat himaM himAnI / kAni karmatApannAni ? 'vipinAni' vanAni / himAnI kiMlakSaNA ? 'zizirA' zItalA / katham ? 'api' / vipinAni kiMlakSaNAni ? nIlA drumA yeSu tAni 'nIlamaNi' // nirapUrvaH 'asUca kSepaNe' (siddha0 dhA0 ) asU (dhAtuH) ktapratyayaH prathamA siH nirastaH iti siddham / dhvaMsUG dhAtuH, ktapratyayaH, 'no vyaJjanasyAnuditaH' (siddha0 4-2-45 ) iti nalopaH, jasi dhvastAH iti siddham / karmANyeva caurAH karmacaurAH / 'uSU luSa dAhe ( siddha0 dhA0 ) TupadhAtuH 'vartamAnA tiv' (siddha0 3 - 3 - 6 ) zabU 'laghorupAntyasya' ( siddha0 4 - 3 - 4 ) ' guNaH ' ( siddha0 3-3-2 ) ploSati / adasUzabdaH saptamyarthe trapra tyayaH 'A dveraH' (siddha0 2-1-41 ) sasya aH, 'lugasyAdetyapade' (siddha0 2-1113) pUrvasyAkArasya lopaH, 'mo'varNasya' (siddha0 2 - 1 - 45 ) iti dasya maH, 'mAduva rNo'nu' (siddha0 2-1-47 ) iti akArasya ukAraH saptamI Gilopo'vyayatvAt / nIladrumazabda: jas 'napuMsakasya ziH ' ( siddha0 1-4 - 55 ) iti zirAdezaH, 'svarAcchau' ( siddha 01-4-65 ) iti no'ntaH, 'ni dIrghaH' ( siddha0 1 - 4-85) nakArasya NakAraH nIlamaNIti siddham / tathaiva vipinAnIti jJeyam / mahad himaM himAnI / himazabdAt 'yavayavanAraNya himAd doSalipyu mahattve' (siddha02 - 4 - 65 ) iti GIpratyayaH AnAgamazca silope himAnIti jAtam // iti trayodazakAvyArthaH // 13 // How couldst Thou indeed (manage to) destroy Karman-thieves, when Thou, oh Omnipresent one! hadst at the very outset annihilated anger ? Or why, does not the mass of snow though cold burn forests having dark-blue (or fig) trees ? (13) 34 30 tvAM yogino jina ! sadA paramAtmarUpamanveSayanti hRdayAmbujakozadeze / pUtasya nirmalaruceryadivA kimanya dakSasya sambhavi padaM nanu karNikAyAH ? // 14 // ka0 dhR0 -- he jina ! sadA yogino hRdayAmbujakozadeze paramAtmarUpaM tvAmanveSayantItyanvayaH / kartaryuktiH / 'sadA' nirantaram / 'yoginaH' munayaH / yogo vidyate yeSAM te 1 karmuktiH iti gha- pAThaH / Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 kalyANamandirastotram yoginaH ('bhuvriihiH')| 'hRdayAmbujakozadeze' hRdayakamalakarNikAmadhyadeze / hRdayamevAmbujaM hRdayAmbujaM 'karmadhArayaH', hRdayAmbujasya kozo hRdayAmbujakozaH 'tatpuruSaH', hRdayAmbujakozasya dezo hRdayAmbujakozadezaH 'tatpuruSaH' tasmin / 'paramAtmarUpaM' parabrahmamayam / paramazcAsAvAtmA ca paramAtmA 'karmadhArayaH', paramAtmaiva rUpaM yasya sa paramAtmarUpastaM 'bahuvrIhiH / evaMvidhaM tvAmanveSayanti-mArgayanti, jJAnacakSuSA vilokayantItyarthaH / nanviti prazne / yadivA pUtasya nirmalaruceH akSasya karNikAyAH anyat padaM-sthAnaM kiM sambhavi ? api tu na / kartaryuktiH / 'yadivA' athavA / 'pUtasya' pavitrasya / 'nirmalaruceH' vimalakAnteH / nirmalA ruciryasya sa nirmalarucistasya 'bahuvrIhiH' / evaMvidhasya akSasyakamalabIjasya karNikAyA anyat padaM-sthAnaM kiM smbhvi?| sambhavatItyevaMzIlaM sambhavi / azuddhA kriyA / karNikeva akSasya sthAnaM syAt , nAnyaditi bhAvaH / mAlavadeze hi padmasya vIjaM akSa iti vyapadizyate janairiti mahAkavinA tathaivoce / tvamapi sakalakarmamalApagamAt prakaTIbhUtajIvasvarUpaH / pUto-nirmalaH cArurucizcAsi, atastavApi yogihRdayAmbujAnnAparaM sthAnaM bhavet / iti cturdshvRttaarthH|| 14 // mA0 vi0-tvAM yogina iti / he jina! tvAM prati yoginaH sadA hRdayAmbujakozadeze paramAtmarUpaM anveSayanti-vilokayanti / 'anveSayanti' iti kriyApadam / ke kartAraH? 'yoginaH' dhyaaninH| kaM karmatApannam ? 'tvAm / kiMlakSaNam ? 'paramAtmarUpaM' parabrahmarUpam / kasmin ? hRdayamevAmbuja-kamalaM tasya kozaH-karNikA tasya dezo-bhAgaH tasmin ('hRdyaa0')| yadiveti yuktArthe / nUnam iti sambhAvanAyAm / pUtasya nirmalarucerakSasya karNikAyAH sakAzAt kiM anyat padaM sambhavi? api tu na sambhavi-na sambhavazIlam / 'sambhavi' iti kriyApadam / kiM kartR? 'padaM sthAnam / kim ? 'anyat' pRthak / kasyAH ? 'karNikAyAH' bIjakozAt / kasya ? 'akSasya' kamalabIjasya, loke kamalakAkaDIti prasiddhasya / akSasya kathambhUtasya ? 'pUtasya' pavitrasya / punaH kiMlakSaNasya 'nirmalaruceH' vimala. kAnteH / tvamapi cAkSaH pUtazca nirmalarucizca tena tavApi yoginAM hRdayAmbujakozadeze eva sthitiyuktimatI / akSazabdena jIvaH kamalavIjaM ca, tenArthadvaividhyena vyAkhyAnaM shbdcchlen|| paramazcAsau AtmA ca paramAtmA, paramAtmano rUpaM-svarUpaM tam (tt)| 'pUgaz pavane' (siddha0 dhA0), ktapratyayaH, SaSThayAM pUtasya / nirmalA ruciryasya sa nirmalarucistasya / anyazabdasya prathamA seH 'paJcato'nyAderanekatarasya daH' iti (siddha01-4-58) sUtreNa dutvaniSpattiH / sambhavo'syAstIti sambhavi nalope serlope ca siddhiH / karNikAzabdaH 1 karcuktiH iti gh-paatthH| Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhasenadivAkarakRtam 175 paJcamI Dasi 'Apo DitAM yaiyAsyAsyAm' (siddha01-4-17) iti yAs Adeze sasya rutve visargatve ca siddhiH karNikAyAH // iti caturdazakAvyArthapratItiH // 14 // Oh Jina! the Yogins always search after Thee, the supreme soul in the interior of their heart-lotus-bud. Or why, is there any other abode for the pure and the unsulliedly splendid lotus-seed than the pericarp?. (14) atha jinasya dhyAtAro'pi jinasadRzA eva jAyante iti etajinamAhAtmyaM pratipAdayan kAvyatrayamAha dhyAnAjineza ! bhavato bhavinaH kSaNena dehaM vihAya paramAtmadazAM vrajanti / tIvAnalAdupalabhAvamapAsya loke cAmIkaratvamacirAdiva dhAtubhedAH // 15 // ka0 vR0-he jineza ! bhavato dhyAnAd bhavino dehaM vihAya paramAtmadazAM kSaNena vraja. ntItyanvayaH / krtryuktiH| jinAnAmIzo jinezastasya sambodhanaM he jineza / 'bhavataH'tava / 'dhyAnAt' jApAt / 'bhavinaH' prANinaH / bhavo vidyate yeSAM te bhavinaH / 'deha' zarIram / 'vihAya' tyaktvA / 'paramAtmadazAM' paramabrahmAvasthAm / paramazcAsAvAtmA ca paramAtmA 'karmadhArayaH', paramAtmano dazA paramAtmadazA tAM tatpuruSaH' / kSaNena' kSaNAt / 'vrajanti' prApnuvanti / dRSTAntamAha-iva-yathA tIvrAnalAdupalabhAvamapAsya loke dhAtubhedAzcAmIkaratvamacirAd vrajanti / kavuktiH / 'tIvrAnalAt' prabalAniyogAt / tIvrazcAsAvanalazca tIvAnalastasmAt 'karmadhArayaH' / 'upalabhAvaM' pASANatvam / upalasya bhAvaH upalabhAvaH taM 'tatpuruSaH' / 'apAsya' parityajya / 'loke' jagati / 'dhAtubhedAH' dhAtutayA prasiddhAH pASANavizeSAH / dhAtUnAM bhedA dhAtubhedAH 'tatpuruSaH' / 'cAmIkaratvaM' svarNatvam / cAmIkarasya bhAvaH cAmIkaratvaM tat / 'acirAt' kSaNAt / 'bajanti' prApnuvanti / iti pnycdshvttaarthH||15|| ___ mA0 vi0-dhyAnAditi / he jineza! bhavino-janmino bhavataH-tava dhyAnAt kSaNena dehaM vihAya-tyaktvA paramAtmadazAM vrajanti-gacchanti / 'bajanti' iti kriyApadam / ke katAraH? 'bhavinaH' / kAm ? 'paramAtmadazAM' parabrahmAvasthAm / kiM kRtvA ? 'vihAya' / kaM karmatApannam ? 'deham' / kasmAt ? 'dhyAnAt' / kasya ? 'bhavataH tava / kena ? 'kssnnen'| utArtha pratItiviSayIkurute-iva-yathA dhAtubhedA-dhAtuprakArAH tIvrAnalAt-tIvAgnerupa 10manAha' iti gh-paatthH| Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 kalyANamandirastotram labhAva-pASANatvaM apAsya-tyaktvA cAmIkaratvaM-suvarNatvaM acirAt-zIghraM brajanti / 'vrajanti' iti kriyApadam / ke kartAraH? 'dhAtubhedAH' / kiM karmatApannam ? 'upalabhAvam' / kasmAt ? 'tIvrAnalAt' / kasmin ? 'loke' / kasmAt ? 'acirAt // vipUrvaH 'ohAMk tyAge' (siddha0 dhA0) hAdhAtuH, vihAnaM pUrva vihAya ktvApratyayaH, 'anaJaH ktvo ya' (siddha0 3-2-154 ) iti yavAdezaH vihArya iti siddham / paramazvAsAvAtmA paramAtmA, paramAtmano dazA paramAtmadazA tAm / 'baja gatau' badhAtuH 'vartamAnA0 anti' (siddha0 3-3-6) zava alope vrajantIti jAtam / tIvrazvAsau analazca tIvrAnalastasmAt / upalasya bhAvaH upalabhAvastam / apAsanaM pUrva apAsya apapUrvo'sUdhAtuH 'asUca kSepaNe' (siddha0 dhA0) divAdiH prAkkAle ktvApratyayaH 'anaJaH ktvo yam' (siddha0 3-2-154) iti yabAdezaH, silopaH apAsya iti siddham / cAmIkarasya bhAvaH cAmIkaratvam / dhAtUnAM bhedAH dhAtubhedAH // iti paJcadazavasantatilakAcchando'rthalezaH // 15 // Meditation of Jina leads to equality with IIim. Oh Lord of the Jinas! by meditating upon Thee, mundane beings attain in a moment the supreme status leaving aside their body, as is the case in this world with pieces of ore which soon cease to be stones and become gold by the application of severe heat. (15) antaH sadaiva jina! yasya vibhAvyase tvaM bhavyaiH kathaM tadapi nAzayase zarIram ? / etat svarUpamatha madhyavivartino hi yad vigrahaM prazamayanti mahAnubhAvAH // 16 // ka. vR0-he jina ! yasyAntara-madhye tvaM bhavyaiH vibhAvyase-dhyAyase / krmoktiH| tadapi zarIraM tvaM kathaM nAzayase? iti krcuktiH| tadeva sthAnaM tava nAzayituM na yuktamiti bhAvaH / atha vigrahazabdena zarIraM yuddhaM ca procyate iti vigrahazabdasya vyarthatAM vicintya stutikA2. zarIrasyAyuktatAM vigrahazabdacchalena pariharannAha / atha madhyavivartina etat svarUpaM, vatate iti shessH| karcuktiH / atheti athavA / dvayorvirodhinormadhye-antara vivartata ityevaMzIlo madhyavivartI, madhyasthaH ubhayapakSatulyaH, madhye vivartata ityevaMzIlo madhyavivartI tasya 'tatpu. ruSaH' / 'hi' nizcayena / 'etat' vakSyamANam / 'svarUpaM' svabhAvaH / asti / etat kimityAha yad vigraha-saGgrAmaM mahAnubhAvA-mahAprabhAvA mahAn anubhAvo yeSAM te mahAnubhAvAH 'bahu , 'bhavyayasyeti silopaH' ityadhikaH kha-pAThaH / - Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhasenadivAkarakRtam 177 vrIhiH' madhyasthA janAH prazamayanti - upazamayanti / karmuktiH / pakSapAtarahitAnAM hi madhyavivartinAM yuddhaprazamanaM yuktameva, nAyuktam / he jina ! tvamapi ca bhavyahRdaya madhyavivartI vartase, atastavApi madhyavivartina etat svarUpaM yuktameva / yad uktaM vigrahaM - zarIraM zamayasi - nAzayasi // nanu nAzaya se ityatra 'calyAhArArthebudhayudhapradu khunazajanaH' ( siddha0 3-3 - 108 ) iti lakSaNasUtreNa niSedhAdAtmanepadaM nazdhAtoH kathaM syAt ? ucyate - lakSaNasUtreNa kevalasya nazdhAtorNigantasyopAdAnAt, iha tu NigantAnnAzeH punarNigi AtmanepadaM bhaviSyati, tadyathA - nazyati zarIraM tannazyad bhavyAH prayuJjate iti nAzayanti, nAzayanti zarIraM bhavyAstAn zarIraM nAzayatastvaM prayuGge iti bhavyaiH zarIraM nAzayase tvam / atra nAzerdvitIyaNigantasyobhayapaditvAdAtmanepadam, athavA nAzaM kurvantIti nAzayanti nAmadhAtorNiji nAzayanti zarIraM bhavyAstAn nAzayatastvaM prayuGge iti bhavyaiH zarIraM nAzaya se iti nAzanAmadhAtorNigantasyobhayapaditvAt AtmanepadaM nAyuktam / iti SoDazavRttArthaH // 16 // mA0vi00 - antaH sadaiva iti / he jina ! yesya antar - madhye bhavyaiH tvaM vibhAvyase - cintyase / 'vibhAvyase' iti kriyApadam / kaiH kartRbhiH ? 'bhavyaiH' / kaH karmatApannaH ? 'tvam' / katham ? ' antar' / katham ? 'sadaiva' / kasya ? 'yasya' / tadapi zarIraM tvaM bhavyaiH kathaM nAzayase? / 'nAzayase' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'tvam' / kiM karmatApannam ? 'zarIram' / kiMviziSTam ? 'tat' / katham ? 'api' | kaiH ? ' bhavyaiH' / atha madhyavivartinaH puruSasya etat svarUpaM vartate / 'vartate' iti kriyApadam / kiM kartR ? 'svarUpam ' / kim ? 'etat' / kasya ? ' madhyavivartinaH' | 'hi' nizcitam / etat kim ? yat mahAnubhAvA vigrahaM prazamayanti / 'prazamayanti' iti kriyApadam / ke kartAraH ? 'mahAnubhAvAH' / kaM karmatApannam ? 'vigrahaM' yuddham // vipUrvo bhUdhAtuH sautraH 'bhUG prAptau ' ( siddha0 dhA0 ) NiG 'vartamAnA se' (siddha0 3-3-6 ), 'vRddhi0' (siddha0 3 -3 - 1 ) AvAdezaH, 'kyaH ziti' (siddha0 3 - 4 -70 ), kyapratyayaH, 'NeraniTi' (siddha0 4-3 - 83 ) NilopaH vibhAvyase iti jAtam / yuSmaduzabdaH prathamA siH 'tvamahaM sinA prAkU cAkaH ' ( siddha02-1-12 ) iti sinA saha tvamAdezaH / nazyati zarIraM tat nazyat bhavyAH prayuJjate iti nAzayanti tAn nAzayataH tvaM prayunakSi iti nAzayase / 'nazauca adarzane' (siddha0 dhA0 ) nazudhAtuH prayoktRvyApAre NigU punarapi NigU ekasya Nigo lopaH 'vartamAnA se' zav, 'vRddhiH', 'guNaH0' ( siddha0 3 - 3 - 2) ayAdezaH nAzaya se iti siddham / punarNigU yadA nAnIyate tadA nAzayasIti syAt, 'calyAhArArtheGbudhayudhaprudukhunazajanaH' (siddha0 3-3-108) 1 'yaduta' iti ka-gha- pAThaH / 2 ' yasya zarIrasya' iti kha- pAThaH / 3 'nazAt bhagyAH' iti kha- pAThaH / bha0 23 Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 kalyANamandirastotram iti sUtreNa parasmaipadamevAyAti, punarNigAnayane tu Atmanepadam / bhavyairiti pUrvavAkye uttavAkyespi yojyaM itthameva vAkyasaGgateH / madhye vivartata ityevaMzIlo madhyavivartI tasya / dvayoryudhyamAnayormadhyopaviSTaH puruSaH dakSiNapArzvasthaM vAmapArzvasthaM ca niSedhayati, tena tvaM madhyasthaH-antarvartI vigrahaM yuddhaM nAzayasyeva tattvato madhyavartI - rAgadveSAnAkulitacittaH, vigrahaM - zarIraM yuddhaM ca tena zabdacchalenedaM vyAkhyAnaMm / athavA etat svarUpaM vartate -mahAnubhAvAH - mahAprabhAvayuktA madhyavivartino - rAgadveSAnAkulitAH vigrahaM yuddhaM prazamayanti / madhyavivartinaH ityatra SaSThayantajasantavyAkhyAnayormadhye yat sundaraM pratibhAti tad grAhyam / prapUrvaH zamadhAtuH NigpratyayaH 'vRddhiH' 'guNaH' zav ayAdezaH 'vartamAnA anti' (siddha0 3 - 3 - 6), 'zamo'darzane ' ( siddha04 - 2 - 28 ) iti hrasvaH alope prazamayantIti jAtam // 16 // iti SoDazakAvyabhAvanA // Oh Jina! How is it that Thou destroyest that very body of the Bhavyas in the interior of which they enshrine Thee? Or why, this is the nature of an arbitrator (one who remains impartial); for, great personages bring the discord ( the body) to an end [or this is the nature; for, great persons who are impartial remove the quarrel ]. ( 16 ) 34 u 30 32 AtmA manISibhirayaM tvadabhedabuddhyA dhyAto jinendra ! bhavatIha bhavatprabhAvaH / pAnIyamapyamRtamityanucintyamAnaM kiM nAma no viSavikAramapAkaroti ? // 17 // ka0 vR0 - he jinendra ! ayamAtmA tvadabhedabuddhyA iha manISibhirthyAto bhavatprabhAvo bhavatItyanvayaH / karmuktiH / jinAnAmindro jinendra H 'tatpuruSaH ', tasya sambodhanaM he jinendra ! | 'vadabhedabuddhyA' tvadekabuddhyA / na vidyate bhedo yasyAM sA abhedA 'bahuvrIhiH', abhedA cAsau buddhizcAbhedabuddhiH 'karmadhArayaH', tvatto'bhedabuddhistvadabhedabuddhistayA 'tatpuruSaH' / 'ayaM' svasaMvedanapratyakSaH | 'AtmA' jIvaH / 'iha' jagati / 'manISibhiH' paNDitaiH / manISA - buddhirvidyate yeSAM te manISiNastaiH / dhyAtaH san bhavatprabhAvaH - tvatsamAnamahimA bhavadvat prabhAvo yasya saH 'bahuvrIhi:' bhavati / uktamarthaM dRSTAntena draDhayati - pAnIyamapi amRtamityanucintyamAnaM kiM ( nAma ) no viSavikAramapAkaroti ? api tu apAkarotyeveti / karmuktiH / 'pAnIyamapi' jalamapi / 'amRtaM ' pIyUSam / 'iti' evam | 'anucintyamAnaM' dhyAyamAnaM sat / anucintyate ityanucintyamAnaM 'tatpuruSaH' ( 2 ) / nAmeti prasiddhArthe ( avyayam ) / 1. ' 0 tam' iti kha- pAThaH / Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhasenadivAkarakRtam 179 ki no-niSedhArthe viSavikAraM viSasya vikAraH viSavikAraH taM 'tatpuruSaH' apAkarotinirasyati ? / api tu jalamapyamRtabuddhyA dhyAyamAnaM viSavikAramapAkaroti / yato hi kevalamapi zvetadhyAnaM sarpAdiviSApahArAya syAt , kiM punaH pAnIyamamRtatayA zvetadhyAnena dhyAyamAnam ? / iti saptadazavRttArthaH // 17 // mA0 vi0-Atmeti / he jinendra ! ayaM AtmA manISibhiH-paNDitaiH tvadabhedabuddhyA (iha) dhyAtaH san bhavatprabhAvo bhavati / 'bhavati' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'aatmaa'| kaH? 'aym'| kiMlakSaNaH? 'dhyaatH'| kaiH? 'manISibhiH' / kayA? tvatto'bhedabuddhistvadabhedabuddhistayA ('tvd0')| AtmA kiMlakSaNaH? 'bhavatprabhAvaH' bhavataH-tava prabhAvo yasya sa bhavatprabhAvaH / uktamartha dRSTAntena sughaTitaM karoti-pAnIyaM api amRtaM iti anucintya. mAnaM nAmeti komalAmantraNe viSavikAraM kiM no apAkaroti ? api tu apAkaroti-nirA. karoti / 'apAkaroti' iti kriyApadam / kiM kartR? 'paaniiym'| kiM kriyamANam ? 'anucintyamAnam' / katham ? 'iti'| itIti kim ? idaM amRtaM, mantrAdisaMskRtatvAt / ke karmatApannam ? 'viSavikAraM' sarpAdiphenAdiviSavikAram // __ AtmanazabdaH prathamA siH 'ni dIrghaH' (siddha0 1-4-85) iti dIrghaH silope, nlo. pazca AtmA iti siddham / manISA-buddhirasti eSAM te manISiNastaiH / idamzabdaH prathamA siH 'ayamiyaM puMstriyoH sau' (siddha02-1-38) iti sUtreNa aymaadeshH| abhedA cAsau buddhizca abhedabuddhiH, tvattaH abhedabuddhistvadabhedabuddhistayA / yuSmadzabdaH 'svamau pratyayottarapade caikasmin' (siddha0 2-1-11) iti sUtreNa yuSma ityasya tvAdezaH 'lugasyAdetyapade' (siddha02-1-113) iti alope tvad iti siddham, agre sugamam / 'dhtheM cintAyAm' (siddha0 dhA0) dhyaidhAtuH, 'At sandhyakSarasya' (siddha04-2-1) iti At , ktapratyayaH prathamA siH dhyAtaH iti siddham / (pAM pAne) pAdhAtuH anIyapratyayaH klIve sau pAnIyaM iti siddham / na mriyate anena iti amRtam / 'bhRt prANatyAge' (siddha0 dhA0) ktapratyayaH, naJaH atve klIve sau amRtaM iti siddham / anupUrvaH 'cituNa smRtyAM' (siddha0 dhA0) cintadhAtuH 'curAdibhyo Nic' (siddha0 3-4-17), 'uditaH svarAnno'ntaH' (siddha0 4-4-98) AnazapratyayaH kyapratyayaH mAgamaH, 'NeraniTi' (siddha0 4-3-83) NilopaH klIve sau anucintyamAnaM iti jAtam / no niSedhArthe avyayam / viSasya vikAro viSavikArastam / apaAupasargAbhyAM paraH kRdhAtuH 'vartamAnA tiv' (siddha0 3-3-6), 'kRgtanAderuH' (siddha0 3-4-83) upratyayaH, 'guNaH0' (siddha0 3-3-2), 'uznoH' (siddha0 4-3-2) iti ukArasya guNaH apAkaroti iti jAtam / iti saptadazakAvyArthe sNkssepH|| 17 // 1 'kAvyArthasaMkSepaH' iti kha-pAThaH / Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 323 kalyANamandirastotram Efficacy of meditation is extra-ordinary. Oh Lord of the Jinas! this soul, when meditated upon by the talented as nondistinct from Thee attains to Thy prowess in this world. Does not even water when looked upon as nectar verily destroy the effect of poison ? (17) a OM OM OM tvAmeva vItatamasaM paravAdino'pi nUnaM vibho ! hariharAdidhiyA prapannAH / kiM kAca kAmalibhirIza ! sito'pi zaGkho vividhavarNaviparyayeNa ? // 18 // ka0 vR0 - he vibho ! paravAdino'pi tvAmeva vItatamasaM hariharAdidhiyA nUnaM prapannAH, santIti zeSaH / kartaryuktiH / he netaH ! / 'paravAdino'pi' AsatAM svatIrthyAH, paratIrthikA api 'vAdino' vAdo vidyate yeSAM te vAdinaH, pare ca te vAdinazca paravAdinaH 'karma' dhArayaH' / tvAmeva 'vItatamasaM' gatapApaM gatatamoguNaM vA vItarAgamityarthaH / vItaM tamo yasmAt savItatamAstaM 'bahuvrIhiH' / 'hariharAdidhiyA' viSNurudrAdibuddhyA / harizca harazca hariharau 'dvandvaH' hariharAvAdI yeSAM te hariharAdayaH 'bahuvrIhiH', hariharAdInAM dhIrhariharAdidhIstayA 'tatpuruSaH' / ' nUnaM' nizcayena / 'prapannAH' AzritA vartante / tvAmeva vItarAgaM pare'pi vAdino'nyadeva buddhyA ArAdhayantaH santItyarthaH / uktArthasamarthanAya dRSTAntamupadizati - he Iza ! 'sito'pi zaGkhaH kAcakAmalibhirvividhavarNaviparyayeNa kiM no gRhyate ? api tu gRhyate / krmoktiH| he 'prbho'!| 'sito'pi ' dhavalospi / 'zaGkhaH' kambuH / 'kAcakAmalibhiH' cakSUrogavadbhiH / kAcakAmalo vidyate yeSAM te kAcakAmalinastaiH 'bahuvrIhiH' / 'vividhavarNaviparya 'ye' vividhAzca te varNAzca vividhavarNAH 'karmadhArayaH', vividhavarNAnAM viparyayaH vividhavarNaviparyayastena 'tatpuruSaH' pItAdinAnAvarNaviparyAsena kiM no gRhyate ? api tu cakSUrogibhiH dhavalospi zaGkhaH pIto'yamityAdibuddhyaiva jJAyate / ityaSTAdazavRttArthaH // 18 // mA0vi0 - tvAmeveti / he vibho ! paravAdino'pi tvAM eva vItatamasaM nUnaM - nizcitaM hariharAdidhiyA prapannAH santi / 'santi' iti kriyApadam / ke kartAraH ? ' paravAdinaH' / katham? 'api' / paravAdinaH kiMlakSaNAH ? ' prapannAH ' AzritAH / kaM karmatApannam ? 'tvAm' / katham ? 'eva' / tvAM kathambhUtam ? 'vItatamasaM' vItaM gataM tamaH - ajJAnaM yasya sa vItatamAstam / kayA ? 'hariharAdidhiyA' harizca harazca hariharau, tau AdI yeSAM te hariharAdayasteSAM dhIH- buddhistayA / uktamarthaM dRSTAntasaGkalitaM karoti - he Iza ! kAca kAmalibhiH puruSaiH 1 'karmuktiH' iti kha- pAThaH / 2 'iti karmoktiH' iti kha- pAThaH / 3 ' zito'pi' iti gha-pAThaH / 4 'jina !' iti ga-pAThaH / Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhasena divAkarakRtam 181 sito'pi zaGkhaH vividhavarNaviparyayeNa kiM no gRhyate ? api tu gRhyate / 'gRhyate' iti kriyApadam / katham ? 'no' | kaiH ? ' kAcakAmalibhiH' kAcakAmalo rogo'sti eSAM te kAcakAmalinastaiH / kaH karmatApannaH ? ' zaGkhaH ' / kiMlakSaNaH ? 'sitaH' zvetaH / katham ? ' api ' / kena? vividhAzca te varNAzca vividhavarNAH, vividhavarNAnAM viparyayaH vividhavarNaviparyayastena // prapUrvaH 'pardica gatau' (siddha0 dhA0 ) paddhAtuH ktapratyayaH, 'radAdamUrcchamadaH ktayordasya ca' ( siddha0 4 - 2 - 69 ) iti sUtreNa tasya naH dasyApi naH jasi prapannAH iti jAtam / ( grahIza upAdAne ) gradhAtuH 'vartamAnA te ' ( siddha0 3 - 3 - 6), 'kyaH ziti ( siddha0 3 - 4 -70 ) kyaH, ' grahazcabhrasjapracchaH' (siddha0 4 - 1 - 84 ) iti yavRt rakArasya RkAraH / kAcakAmalarogavanto janAH sitamapi zaGkhAdipadArthaM paJcavarNaM pazyanti, tathA paravAdinaH tvAmeva hariharAdibuddhyA prapannA ityarthaH / ityaSTAdazavRttArthalezaH // 18 // Oh omnipotent Being! even the followers of the other (non-Jaina) schools of philosophy certainly resort to Thee alone, mistaking Thee for IIari, Hara and others----Thee from whom ignorance has departed. For, Oh God ! is not even a white conch mistaken for one having various colours by those who suffer from Kachakamali (eye-diseases likc colour-blindness ) ? (18) 32 X OM dharmopadezasamaye savidhAnubhAvA dAstAM jano bhavati te tarurapyazokaH / abhyudgate dinapatau samahIruho'pi kiM vA vibodhamupayAti na jIvalokaH ? // 19 // ka0 pR0 - he jina ! dharmopadezasamaye savidhAnubhAvAt tarurapyazoko bhavatItyanvayaH / kartaryuktiH / 'dharmopadezasamaye' dharmadezanAkSaNe / dharmasyopadezo dharmopadezaH 'tatpuruSaH', dharmopadezasya samayo dharmopadezasamaya stasmin 'tatpuruSaH' / 'te' tava / 'savidhAnubhAvAt ' savidhaM - samIpaM tasyAnubhAvaH- prabhAvastasmAt / savidhasyAnubhAvaH savidhAnubhAvastasmAt ' tatpuruSaH' / 'tarurapi' vRkSo'pyavyaktacetano'pi / 'azoko bhavati' vRkSo hi nAmnA'zokaH syAt / janobhavyaloko vyakta cetanastvAstAM - dUre tiSThatu / ko'rthaH ? janastvazokaH - zokavarjito bhavatyeva bhavatprabhAvAdityarthaH / uktamarthaM dRSTAntena samarthayati / vA athavA dinapatAvabhyudgate jIvalokaH samahIruho'pi vibodhaM kiM nopayAti ? api tUpayAti / karmuktiH / 'vA' athavA | 'dinapatau' sUrye / dinasya patirdinapatistasmin 'tatpuruSaH' | 'abhyudgate' udite sati / 1 ' iti bhAvaH' iti kha- pAThaH / 2 'bhAvastatpuruSastasmAt' iti gha- pAThaH / 3 'caitanya' iti gha4 'patistatpuruSastasmin' iti gha- pAThaH / pATha: / Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 kalyANamandirastotram 'jIvalokaH' sakalavizvaprANigaNaH / jIvairupalakSito lokaH 'madhyamapadalopI ttpurussH| 'samahIruho'pi' saha mahIruhaiH-vanaspatibhirvartate yaH sa samahIruhaH 'bahuvrIhiH / vivodhaM kiM nopayAti? api tu sUryodaye patrasaGkocAdilakSaNAM nidrAmapahAya vanaspatayo'pyanyaprANigaNa iva vibodhaM gacchanti / ityekonaviMzatitamavRttArthaH // 19 // mA0 vi0-he jina! janaH AstAM-dUre tiSThatu / te-tava savidhAnubhAvAd dharmopadezasamaye tarurapi azoko bhavati / 'bhavati' iti kriyApadam / kaH kartA? 'taruH / katham ? api / taruH kiMlakSaNaH? na vidyate zoko yasya saH 'azokaH' / kasmAt ? 'savidhAnu. bhAvAt' samIpamAhAtmyataH / kasya ? 'te' tava / kasmin ? 'dharmopadezasamaye' dezanAkAle / tattvataH azokanAmA tarurbhavatItyarthaH / athavA na vidyate zoko yasmAdasau azokaH / adha upaviSTAnAM zokanAzaH syAdityanvarthAzrayaNAdazokazca / uktamarthaM dRSTAntena samya. karoti-vA-athavA dinapato abhyudgate sati jIvalokaH kiM vibodhaM na upayAti? api tu upayAti / 'upayAti' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'jIvalokaH' / katham ? 'na' / ke karmatApannam ? 'vivodham' / kasmin sati ? 'dinapatau' sati / kiMlakSaNe? 'abhyudgate' udite / jIvalokaH kIdRzaH? 'samahIruhaH' saha mahIrahaiH-vRkSairvartate yaH sa samahIruhaH / katham ? 'api // dharmasya upadezaH dharmopadezaH, dharmopadezasya samayaH dharmopadezasamayastasmin / savidhasya anubhAvaH savidhAnubhAvastasmAt / AstAM pUrvavat / dinasya patiH dinapatistasmin dinapatau / jIvairupalakSito loko jIvalokaH / tathA tava samIpamAhAtmyato janaH azokaH syAditi kiM citram / iti ekonaviMzatitamavRttavyAkhyAnapaddhatiH // 19 // Jina's vicinity averts sorrow. Leave aside the case of a human being; (for), even a tree becomes free from sorrow ( As'oka ) on account of its being in Thy proximity at the time Thou preachest religion. Aye, does not the world of living beings including even trees awake at the rise of the sun ? (19) citraM vibho! kathamavAGmukhavRntameva viSvak patatyaviralA surapuSpavRSTiH? / tvadgocare sumanasAM yadi vA munIza! gacchanti nUnamadha eva hi bandhanAni // 20 // - ka. vR0-he vibho! etaccitram-Azcarya, vartate iti zeSaH / tadevAha-surapuSpavRSTiH aviralA'vAakhavRntameva kathaM viSvak pttiitynvyH| ktruktiH| 'surapuSpavRSTiH' suramuktakusumavRSTiH / puSpANAM vRSTiH puSpavRSTiH 'tatpuruSaH', surANAM puSpavRSTiH surapuSpavRSTiH Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhasenadivAkarakRtam 183 'tatpuruSaH' / 'aviralA' nirantarA / na viralA aviralA 'tatpuruSaH' / 'avAmukhavRntameva' adhomukhavinTameva yathA syAt tthaa| avAG mukhaM eva avAakhaM, avAakhaM vRntaM yatra tat 'bahuvrIhiH' / avA ityavyayamadhovAcakam / 'viSvak' samantAt / gaganAd bhUmau gacchatItyarthaH / yadivA he munIza! munInAmIzo munIzastasya sambodhanaM 'tatpuruSaH' / 'tvadgocare' bhavadviSaye / tava gocarastvadgocarastasmin 'tatpuruSaH' / 'sumanasAM' bhakta(zubha?). cittAnAM devAnAM vA / suSThu mano yeSAM te sumanasaH 'bahuvrIhiH teSAm / 'nUna' nizcayena / 'bandhanAni' bandhAH snehAdyAntarabandhanAni nigaDAdibAhyabandhanAni cAdha eva gacchantiadhastAdeva yAnti, nAzamupayAntIti yAvat / puSpANyapi hi sumanasaH procyante tAsAM bandhanAni vRntAni tvadagre'dhomukhAni sphuranti / vA yuktamadhomukhavRntapuSpavRSTipatanam / sumanasUzabdaH strIliGgo bahuvacanAntazca / iti viMzatitamavRttArthaH // 20 // mA0 vi0-citramiti / he vibho! etaccitraM vartate / 'vartate' iti kriyApadam / kiM kartR? 'citram / etat kim ? surapuSpavRSTiH avAjhukhavRntameva kathaM patati? / 'patati' iti kriyApadam / kA kI ? 'surapuSpavRSTiH' / katham ? 'avAmukhavRntam' / surapuSpavRSTiH kathambhUtA? 'aviralA' ghanA, sacchidrA na / katham? 'viSvak' samantAt / yadiveti pkssaantre| he munIza! tvadgocare sumanasAM bandhanAni nUnaM-nizcitaM adha eva gacchanti / 'gacchanti' iti kriyApadam / kAni katRNi? bandhanAni / keSAm ? 'sumanasa' suSThu mano yeSAM te sumanasasteSAm / katham ? 'adhaH' nIcaiH / katham ? 'eva' tvadgocare sumanasAM snehA. dibandhanAni truTyanti / puSpANyapi sumanasastAsAmapi bandhanAnAM adhaHpatanaM yuktameveti bhAvaH / sumanasUzabdena sahadayA janAH puSpANi ca procyante / bandhanazabdena snehanigaDAdinA yantraNaM puSpANAM vRntaM cocyate / ato'rthadvaividhyena zabdacchalata idaM vyAkhyAnam // __ avAG mukhAni yeSAM tAni avAakhAni, avAjhukhAni vRntAni yatra tat 'avAsukhavRnta' kriyAvizeSaNamidam / (viSu azcatIti kvipi viSvam ) avyayatvAt serlopaH (1) / (puSpANAM vRSTiH puSpavRSTiH,) surANAM puSpavRSTiH surapuSpavRSTiH, athavA suraiH kRtA puSpavRSTiH surapuSpavRSTiH / tava gocaraH tvadgocarastasmin / 'gamla gatau' (siddha dhA0) gamdhAtuH anti zav 'gamiSadyamazchaH' (siddha04-2-106) iti sUtreNa masya chaH, 'svarebhyaH' (siddha0 1-3-30) iti chasya dvitvaM, 'aghope prathamo'ziTaH' (siddha0 1-3-50) iti pUrvachasya caH zavaH alope gacchantIti siddham / adhas ityavyayam / iti viMzatitamakAvyArthe vicaarH||20|| Jina's presence is miraculous. Oh pervader of the universe! it is a matter of surprise that uninterrupted shower of celestial blossoms falls all around with their stalks turned downwards; or why, (it is natural that) in Thy presence, oh master of saints! fetters (stalks) of the good-minded (flowers) (ought to ) certainly fall down. (20) . Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 kalyANamandirastotram sthAne gabhIrahRdayodadhisambhavAyAH pIyUSatAM tava giraH samudIrayanti / pItvA yataH paramasammadasaGgabhAjo bhavyA vrajanti tarasA'pyajarAmaratvam // 21 // ka0 vR0 - atra yattacchandau dvAvapi gamyau / he vibho ! yat tava gabhIrahRdayodadhisabhavAyA giraH pIyUSatAM samudIrayanti, zrotAra ityarthAd gamyate ityanvayaH / katruktiH / 'samudIrayanti' iti kriyApadam / ke kartAraH ? 'zrotAraH' / 'samudIrayanti' vadanti / karmatApannAm ? 'pIyUSatAM' amRtatvam / pIyUSasya bhAvaH pIyUSatA tAm / kasyAH ? 'giraH ' vAcaH / giraH kathambhUtAyAH ? ' gabhIra hRdayodadhisambhavAyAH' gambhIra hRdayAmbudhiprabhavAyAH / hRdayamevodadhihRdayodadhiH 'karmadhArayaH', gabhIrazcAsau hRdayodadhizca gabhIrahRdayodadhiH 'karmadhArayaH', gabhIrahRdayodadhiH sambhavo yasyAH sA gabhIra hRdayodadhisambhavA tasyAH 'vahuvrIhiH' / kasya ? ' tava' / katham ? yat tat sthAne vadanti, nAsthAne / sthAne ityavyayam / pIyUSaM samudrasambhavaM syAt, gIrapi hRdayAdutpannetyarthaH / zrotAro'pi tava giramamRtatayA yat kathayanti tat sthAne - yuktamiti bhAvaH / yato bhavyAH paramasammadasaGgabhAjastarasA'pyajarAmaratvaM tAM pItvA vrajantItyanvayaH / karbuktiH / 'yataH' yasmAddhetoH / bhavyAH karNAJjali bhistAM giramiti padadvayamadhyAhAryam / 'pItvA' nipIya | 'paramasammada saGgabhAjaH ' prakRSTapramodasaMyogavantaH / paramazcAsau sammadazca paramasammadaH 'karmadhArayaH', paramasammadasya saGgaH paramasammadasaGgaH 'tatpuruSaH', paramasammadasaGgaM bhajantIti paramasammadasaGgabhAjaH ' tatpuruSaH' / katham ? ' tarasA'pi ' tatkAlamapi / 'ajarAmaratvaM' jarAmaraNarahitatvam / jarA ca marazca jarAmarau ' dvandvaH', na vidyete jarAmarau yeSAM te ajarAmarAH 'bahuvrIhiH', ajarAmarANAM bhAvo'jarAmaratvaM tad / ' vrajanti' prApnuvanti / yathA amRtapAne'jarAmaratvaM prApyate tathA tava vacanazravaNe'pyajarAmaratvaM prApyate, atastava vAgamRtameveti zrotAro yuktameva jalpanti / ityekaviMzatitamavRttArthaH // 21 // mA0vi0-sthAne iti / he jina ! sthAne yuktaM tava giraH - vANyAH budhAH pIyUSatAM samudIrayanti - kathayanti / 'samudIrayanti' iti kriyApadam / ke kartAraH ? 'budhAH' / kAM karmatApannAm ? 'pIyUSatAm' amRtatvam / kasyAH ? 'giraH ' vacasaH / katham ? ' sthAne' / sthAne iti yuktArthe avyayam / giraH kimbhUtAyAH ? ' gabhIra hRdayodadhisambhavAyAH ' gambhIra hRda samudrotpannAyAH / anyA'pi yA sudhA sA samudrotpannA iyaM tathAtvAt sudhi ( dhe) va utpasamyaktvAdiguNena sAmyaM kathayati / yato - hetoH bhavyAH pItvA paramasammadasaGgabhAjaH santaH tarasA - zIghraM ajarAmaratvaM vrajanti / ' vrajanti' iti kriyApadam | ke kartAraH ? Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhasenadivAkarakRtam 185 'bhavyA' / kiM karmatApannam ? 'ajarAmaratvam' / katham ? 'tarasA' zIghram / kiM kRtvA? 'pItvA' / bhavyAH kiMlakSaNAH? 'paramasammadasaGgabhAjaH' prmhrsssnggbhaajH|| gabhIraM ca tat hRdayaM ca gabhIrahRdayaM, gabhIrahRdayameva udadhiH gabhIrahRdayodadhiH, gabhIrahRdayodadheH sambhavA gabhIrahRdayodadhisambhavA tsyaaH| pIyUSasya bhAvaH pIyUSatA tAm / sampUrvaH utpUrvaH IrdhAtuH, 'curAdibhyo Nic' (siddha0 3-4-17), anyat pUrvavat / 'pAM pAne' (siddha0 dhA0) pAdhAtuH ktvApratyayaH, 'IvyaJjane'yapi' (siddha0 4-3-97) iti sUtreNa pItvA iti siddham / paramazcAsau sammadazca paramasammadaH, paramasammadasya saGgaH paramasammadasaGgaH, taM bhajantIti prmsmmdsnggbhaajH| jarA ca marazca jarAmarau, na vidyate jarAmarau yeSAM te ajarAmarAH, ajarAmarANAM bhAvaH ajarAmaratvaM (tat) / ityekaviMzatitamavRttArthaH // 21 // Jina's sermon leads to immortality. It is proper that Thy speech which springs up from the ocean of Thy grave heart is spoken of as ambrosia; for, by drinking it, the Bhavyas who (hence) participate in the supreme joy, quickly attain the status of permanent youth and immortality. (21) xxx khAmin ! sudUramavanamya samutpatanto . ___ manye vadanti zucayaH surcaamraughaaH| ye'smai natiM vidadhate munipuGgavAya te nUnamUrdhvagatayaH khalu zuddhabhAvAH // 22 // . ka. vR0-he svAmin ! ahaM evaM manye-evaM sambhAvayAmi / zucayaH suscAmaraughAH sudUramavanamya samutpatanto vadantItyanvayaH / kvuktiH| 'suracAmaraughAH' amaravAlavyajanasamUhAH / surANAM cAmarANi suracAmarANi 'tatpuruSaH', suracAmarANAmoghAH suracAmaraughAH 'tatpuruSaH' / tavAgrataH surakaradhRtacAmarazreNayaH / 'zucayaH' pavitrA nirmalA vA / 'sudUraM' atizayena dUraM yathA syAdevam / 'avanamya' adho natvA / avanamanapUrvamavanamya 'tatpuruSaH'(?) / 'samutpatantaH' samyagUrdhva-nabhasi gacchantaH santaH / 'vadanti' jJApayanti / kiM tadityAha-ye narA asmai munipuGgavAya natiM vidadhate ityanvayaH / krcuktiH| 'munipuGgavAya' muniprakRSTAya jinendrAyeti yAvat / muniSu puGgavaH munipuGgavaH 'tatpuruSaH' tasmai / 'nati' praNAmam / 'vidadhate' kurvantItyarthaH / te narA nUnaM zuddhabhAvAH khalu Urdhvagatayo bhavanti / kv'ktiH| te 'narAH janAH / 'nUna' nizcayena / 'zuddhabhAvAH' vizuddhacetaskAH santaH / zuddho bhAvo yeSAM te zuddhabhAvAH 'bahuvrIhiH' / khalu vAkyAlaGkAre / 'UrdhvagatayaH' Urdhva siddhilakSaNA gatiryeSAM te UrdhvagatayaH 'bahuvrIhiH' / bha024 Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalyANamandirastotram asmadvad bhavanti' iti zeSaH / (asya bhAvaH-) vayamapi zuddhabhAvAH-dhavalasvabhAvAH santo natvA UrdhvagatayaH-uccairgatayo vartAmahe / Urdhvazabde dhakAro vakArAkAnto vijJeyaH, yaduktaM zabdaprabhede (zlo0 57)-"Urdhvazabdo vakAravAn" / iti dvAviMzatitamavRttArthaH // 22 // mA0vi0-svAminniti / he svAmin ! ahaM manye / 'manye' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'aham' / kiM manye tadAha-suracAmaraughAH sudUraM avanamya samutpatanto vadanti / 'vadanti' iti kriyApadam / ke kartAraH ? 'suracAmaraughAH' / kiM kurvantaH ? 'samutpatantaH' Urdhva gcchntH| kiM kRtvA ? 'avanamya' nIcaiH bhUtvA / katham ? 'sudUram' atizayena (duurm)| suracAmaraughAH kiMlakSaNAH? 'zucayaH' pavitrA ujjvalA vA / kiM vadanti tadAha-ye bhavyA asmai Azvasenaye jinezvarAya natiM vidadhate / 'vidadhate' iti kriyApadam / ke kAraH ? 'ye' bhavyAH / kAM karmatApannAm ? 'natim' / kasmai ? 'asmai / kimbhUtAya ? 'munipuGgavAya' muniSu puGgavaH munipuGgavastasmai / te bhavyA nUnaM-nizcitam UrdhvagatayaH syuH / 'syuH iti kriyApadam / ke kartAraH? 'te' / kimbhUtAH? 'UrdhvagatayaH' / punaH kimbhUtAH? 'zuddhabhAvAH' zuddho bhAvaH-cittAbhiprAyo yeSAM te shuddhbhaavaaH|| sam-utpUrvo dhAtuH pat zatRpratyayaH zav , 'RduditaH' (siddha01-4-70) no'ntaH alopaH jasi samutpatantaH iti siddham / 'mani budhi ca (budhiM maniMc ?) jJAne' (siddha0 dhA0) man(dhAtuH) 'vartamAnA e' (siddha0 3-3-6), 'divAdeH zyaH' (siddha 3-4-72), 'lugasyAdetyapade' (siddha02-1-113) aluk , manye iti jAtam / cAmarANAM oghAH cAmaraughAH, surANAM cAmaraughAH suracAmaraughAH / idamzabdaH caturthI De, 'A dveraH' (siddha0 2-1-41), 'sarvAdeH smai sAtau' (siddha0 1-4-7) De smai AdezaH, 'anak' (siddha0 2-1-36) iti idam a AdezaH asmai iti jAtam / vipUrvaH dhAdhAtuH (vartamAnA) ante' (siddha0 3-3-6), 'havaH ziti' (siddha0 4-1-12), 'dvitIyaturyayoH pUrvI' (siddha04-1-42) dhasya daH, 'anato'nto'dAtmane' (siddha04-2114) ante ityasya ate tathA 'nazcAtaH' (siddha04-2-96) AlopaH, vidadhate iti jAtam / UrdhvaM gatayo yeSAM te UrdhvagatayaH / svayaM avanamya samutpatantaH suracAmaraughA anukaraNaM kurvantaH iti sUcayantIti bhAvaH / iti dvAviMzatitamakAvyaprapaJcaH // 22 // The poet describes the fourth Pratiharya Oh Lord ! I think, the clusters of the sacred (or bright) celestial chowries (Chamaras ) which first bend very low and then rise up proclaim that those pure-hearted persons who bow to (Thee) this master of the sages are sure to reach the highest grade. (22) 'rasa bhAvovad (1) bhavanti' iti ka-pAThaH, ga-pAThastu 'ramadbhavanti' iti / Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhasenadivAkarakRtam zyAmaM gabhIragiramujvalahemaratna siMhAsanasthamiha bhavyazikhaNDinastvAm / Alokayanti rabhasena nadantamuccai zcAmIkarAdizirasIva navAmbuvAham // 23 // ka. vR0-he puruSottama! zyAmaM gabhIragiramujjvalahemaratnasiMhAsanasthamiha bhvyshikhnnddinstvaamaalokyntiitynvyH| krcuktiH| zyAmaH zAmazca zabdAvekArthoM, zyAma-kRSNavarNa, kavisamaye nIlakRSNayorekatvAt nIlavarNam / 'gabhIragiraM' madhurazabdam / gabhIrA gIryasya sa gabhIragIstaM 'bahuvrIhiH' / 'ujvalahemaratnasiMhAsanasthaM dedIpyamAnasvarNamizraratnasiMhAsanasthitam / hema ca ratnAni ca hemaratnAni 'dvandvaH', hemaratnAnAM siMhAsanaM hemaratnasiMhAsanaM 'tatpuruSaH', ujvalaM ca taddhemaratnasiMhAsanaM ca ujvalahemaratnasiMhAsanaM 'karmadhArayaH', ujjvalahemaratnasiMhAsane tiSThatIti ujjvalahemaratnasiMhAsanasthaH taM 'tatpuruSaH' / 'bhavyazikhaNDinaH' bhavyamayUrAH / zikhaNDAH-picchAni vidyante yeSAM te zikhaNDinaH 'bahuvrIhiH / bhavyA eva zikhaNDino bhavyazikhaNDinaH 'karmadhArayaH' / iha-bharatamadhyabhuvi tvAmAlokayanti / kimivetyAha-iva-yathA rabhasenoccai dantaM navAmbuvAhaM zikhaNDinazcAmIkarAdizirasi AlokayantItyanvayaH / kvuktiH| 'rabhasena' vegena / 'uccairnadantaM' atizayena garjantam / 'cAmIkarAdrizirasi' svarNagirizikhare / cAmIkarasyAdrizcAmIkarAdriH 'tatpuruSaH', cAmIkarAdreH zirazcAmIkarAdizirastasmin 'tatpuruSaH' / 'navAmbuvAI' navamegham / ambu vahatI tyambuvAhaH, navazcAsAvambuvAhazca navAmbuvAhaH taM 'karmadhArayaH' / zikhaNDina Alokayanti ityatrApi sambadhyate / tathA siMhAsanasthaM tvAM dRSTvA bhavyAH pramodante / yathA svarNAcalaziraHsthaM meghaM dRSTvA mayUrAH pramodaM bhajante // iti tryoviNshtitmvRttprmaarthH|| 23 // mA0 vi0-zyAmamiti / he svAmin ! bhavyazikhaNDinaH tvAM Alokayanti / 'Alokayanti' iti kriyApadam / ke kartAraH? 'bhavyazikhaNDinaH' / bhavyA eva zikhaNDino -mayUrAH bhavyazikhaNDinaH / tvAM kimbhUtam ? 'zyAmam' / punaH kimbhUtam ? 'gabhIragiraM' gabhIrA gI:-vANI yasya sa gabhIragIstam / punaH kimbhUtam ? 'ujjvalahemaratnasiMhAsanasthaM' hemnA upalakSitAni ratnAni hemaratnAni, hemaratnAnAM siMhAsanaM hemaratnasiMhAsanaM, ujjvalaM ca tat hemaratnasiMhAsanaM ca ujjvalahemaratnasiMhAsanaM, ujvalahemaratnasiMhAsane tiSThatIti ujjvalahemaratnasiMhAsanasthastam / kena ? 'rabhasena' AdareNa / iv-utprekssyte| cAmIkarAdizirasIva navAmbuvAhaM Alokayanti / 'Alokayanti' iti kriyApadam / ke kartAraH ? 'bhavyAH' mano 1 'cAmIkarAdizirasi' ityadhiko gha-pAThaH / 2 'vRttArthaH' iti ga-pAThaH / / 'gabhIragira' ityadhikaH kh-paatthH| Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 kalyANamandirastotram harAH / 'zikhaNDinaH' mayUrAH / kaM karmatApannam ? 'navAmbuvAI' navInamegham / kiM kurvantam ? 'nadantaM' garjantam / katham ? 'uccaiH' / kasmin ? 'cAmIkarAdizirasi' suvrnnaaclshikhre| ambuvAhaM kiMlakSaNam ? 'zyAmam' / punaH kiMlakSaNam ? 'gabhIragiraM' gbhiirstnitm|| sthAdhAtuH DapratyayaH "DityantyasvarAdeH' (siddha0 2-1-114) iti AlopaH, saMhi. tAyAM ami sthaM iti niSpattiH / AipUrvo lokaNadhAtuH curAdiH 'vartamAnA anti' (siddha0 3-3-6), 'curAdibhyo Nic' (siddha0 3-4-15), zeSaM pUrvavat / naddhAtuH zatRpratyayaH 'RduditaH' (siddha0 1-4-70) no'ntaH, zavapratyayaH alope ami nadantaM iti jAtam / cAmIkarasya adriH cAmIkarAdriH, cAmIkarAdreH ziraH cAmIkarAdrizirastasmin / navazcAsau ambuvAhazca navAmbuvAhastam / bhagavato meghasyopamAnaM, ratnasiMhAsanasya meruzirasa upamAnam / iti trayoviMzatitamavRttavRttiH // 23 // The poet describes the fifth Prutikuryu. The Bhavyas here ardently look at Thee who art dark (in complexion), whose speech is grave and who art seated on a glittering golden lion-throne studded with jewels, as is the case with the peacocks who eagerly look at the mightily thundering, dark and fresh cloud which has risen to the summit of the golden mountain ( Meru). (23) udgacchatA tava zitidyutimaNDalena luptacchadacchavirazokatarurbabhUva / sAnnidhyato'pi yadivA tava vItarAga! nIrAgatAM brajati ko na sacetano'pi ? // 24 // ka0 vR0-he arhan ! tava shitidyutimnnddlenodgcchtaa'shoktruluptcchdcchvirbbhuuvetynvyH| karcuktiH / 'zitidyutimaNDalena' kRSNakAntikalApena, bhAmaNDaleneti yAvat / zitizcAsau dyutizca zitidyutiH 'karmadhArayaH', zitidyuteH maNDalaM zitidyutimaNDalaM tena 'tatpuruSaH' / 'udgacchatA' Urdhva gcchtaa-prsrtaa| UrdhvaM gacchatItyudgacchat tena 'tatpuruSaH' (2) / azokataruH / azokazcAsau taruzca azokataruH 'karmadhArayaH' / 'luptacchadacchaviH' apalapitapatraprabhaH / chadAnAM chaviH chadacchaviH 'tatpuruSaH', luptA chadacchaviryasya saH 'bahuvrIhiH' / 'babhUva' AsIt / tvattanukAntyA AcchAditAni azokatarupatrANi raktatAM tatyajurityarthaH / he vItarAga! yadi vA tava sAnnidhyato'pi kaH sacetano'pi nIrAgatAM na brajati ? api tu sarvo'pi vrjtiitynvyH| karcuktiH / he 'vItarAga!' vIto-gato rAgo paramArthaH' iti k-paatthH| 2 'tatpuruSastena' iti gha-pAThaH / Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhasenadivAkarakRtam 189 yasmAt sa vItarAgastasya sambodhanaM 'bahuvrIhiH' / 'yadivA' athavA / 'tava sAnnidhyato'pi' tvatsAmIpyAdapi / sannidherbhAvaH sAnnidhyaM ttH| apizabdAt tvadvacanazravaNAt tvadarzanAccetyapi jJeyam / 'sacetano'pi' vyaktacetano'pi / AstAmacetano'zokaH / sukhasAdhyAnyavarNavidhAnaH, kintu sacetano'pi na parAvartayituM zakyate ityaperarthaH / saha cetanayA vartate yaH sa sacetanaH 'bahuvrIhiH' / 'nIrAgatAM' nirgatarAgatAm / nirgato rAgAditi nIrAgaH 'tatpuruSaH', nIrAgasya bhAvo nIrAgatA tAm / ko na vrajati ? / api tu tava sAmIpyAt sarvo'pi sacetanAcetano nIrAga eva hi syAt / sacetano hi nIrAgo-vigatasnehAdirAgaH syAd, acetanastvazoko nIrAgo-vigataraktavarNaH syAt / iti caturviMzatitamavRttArthaH // 24 // mA0 vi0-udgacchateti / he prabho! tava zitidyutimaNDalena luptacchadacchavirazokatarurbabhUva / 'babhUva' iti kriyApadam / kaH kartA? 'azokataruH' / kiMlakSaNaH? 'luptacchadacchaviH' luptA chadacchaviH-patrakAntiryasya sa luptacchadacchaviH / kena? 'zitidyutimaNDalena' zyAmadyutimaNDalena / kiM kurvatA? 'udgacchatA' UrdhvaM prasaratA / 'yadivA' iti pakSAntare / he vItarAga! tava sAnnidhyataH sacetano'pi nIrAgatAM ko na brajati ? api tu sarvo'pi vrajati / 'brajati' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'sacetanaH' / kaH? 'kaH' / katham? 'n'| katham ? 'api' / kAM karmatApannAm ? 'nIrAgatAm' / kutaH? 'sAnnidhyataH' saamiipytH| kasya ? 'tava // udgacchatzabdaH tRtIyA TA saMhitAyAM udgacchatA / dyutInAM maNDalaM dyutimaNDalaM, ziti ca tat dyutimaNDalaM ca zitidyutimaNDalaM tena / 'bhU sattAyAM' (siddha0 dhA0) bhUdhAtuH, 'parokSA Nav' (siddha0 3-3-12), dvirdhAtuH0' (siddha04-1-1) dvitvaM, 'bhUsvaporadutauM' (siddha0 4-1-70) iti pUrvabhU(bhuvo) bhA, 'dvitIyaturyayoH pUrvI' (siddha0 4-1-42) bhasya vaH, 'bhuvo vaH parokSAdyatanyoH ' (siddha0 4-2-43), babhUva iti jAtam / nIrAgasya bhAvo nIrAgatA tAm / nirvo rAgaH 'ro re lugU dIrghazcAdidutaH' (siddha0 1-341) iti ralopaH neH dIrghazca / saha cetanayA vartate yaH sa sacetanaH / yadi acetanoszokatarulRptacchadacchavirbhavati, tadA sacetano janastava sAnnidhyato nIrAgaH kathaM na bhavatIti bhAvaH / rAgo raktatvaM snehazca, tena zabdacchalena vyAkhyAnam / iti caturviMzatitamakAvyArthasaGkepaH // 24 // Even God's presence destroys passions. The colour of leaves of the Asoka tree is obscured by the dark halo of the orb of Thy light (Bhumandala) which is spreading above. Or why, oh passionless onel which animate being is not set free from attachment (and aversion ) by the influence of Thy mere presence ? ( 24 ) 'tano'pi' iti gh-paatthH| Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 kalyANamandirastotram bho bho pramAdamavadhUya bhajadhvamena__ mAgatya nirvRtipurI prati sArthavAham / etannivedayati deva! jagatrayAya manye nadannabhinabhaH suradundubhiste // 25 // ka0 vR0-manye ityavyayamutprekSAyAm / ahamevaM manye-sambhAvayAmi / he deva! te suradundubhirabhinabho nadan jagatrayAyaitannivedayati / kvuktiH| 'te' tava / 'suradundubhiH' devadundubhiH / dundubhizabdaH puMlliGgo jJeyaH / surANAM dundubhiH suradundubhiH 'tatpuruSaH / 'abhinabhaH' abhi-vyApya nabhaH, nabhasItyarthaH / nabho'bhi-lakSIkRtyAbhinabhaH 'avyayIbhAvaH / 'nadan' zabdaM kurvan / 'jagatrayAya' vizvatrayAya / jagatAM trayaM jagatrayaM tasmai 'ttpurussH| etat pUrvArdhoktaM nivedyti-udghossyti| kiM tadityAha-bho bho pramAdaM avadhUya Agatya nirvRtipurI prati sArthavAhamenaM yUyaM bhajadhvamityanvayaH / krcuktiH| bho bho ityAmantraNe / 'jagatrayaM(?) lokA ityarthAd gamyate / pramAdaM 'avadhUya' parityajya / 'Agatya' / 'nirvRtipurI prati' mokSapurI prati / nivRtireva purI nivRtipurI tAM 'karmadhArayaH' / 'sArthavAha' sArthaM vAhayatIti sArthavAhastam / enaM' amuM pratyakSaM jinam / 'bhajadhvaM' samAzrayadhvam / yadi yUyaM muktinagarI prati yiyAsavastadA'muM jinaM mokSapattanaM prati sArthavAhaM AgatyAzrayateti vadanniva devadundubhirnabhasi dhvanannasti / iti paJcaviMzatitamavRttArthaH // 25 // mA0vi0-bho bho iti / he deva! ahaM manye etadvAkyaM pUrvavat / kiM manye ityAha -te-tava suradundubhinaMdana san etat nivedayati / 'nivedayati' iti kriyApadam / kaH kartA? 'suradundubhiH' / kiM karmatApannam ? 'etat' / kasmai ? 'jagatrayAya' / kiM kurvan ? 'nadan' garjan / katham ? 'abhinabhaH' AkAzaM abhi-lakSIkRtya abhinabhaH 'avyyiibhaavH'| etat kim ? 'bho bho lokAH! pramAdaM avadhUya enaM jagadIzvaraM bhajadhvaM-zrayadhvam / 'bhajadhvam' iti kriyApadam / ke kartAraH? 'yUyam' / kaM karmatApannam ? 'enam' / kiM kRtvA ? 'Agatya' Agamya / enaM kiMlakSaNam ? 'sArthavAham' / kAM prati ? 'nivRtipurI prati' mokSapurIM prati / kiM kRtvA ? 'avadhUya' vihAya / kaM karmatApannam ? 'pramAdam // bhos ityavyayamAmantraNe / 'vIpsAyAM' (siddha0.7-4-80) dvitvam / 'so ruH' (siddha0 2-1-72), 'avarNabhobhago'gholuMgasandhiH ' (siddha0 1-3-22) iti pUrvabhosUzabdasya rlopH| avapUrvaH dhUdhAtuH ktvApratyayaH, 'anaJaH ktvo ya' (siddha0 1 'tatpuruSastasmai' iti gh-paatthH| 2 'kartayuktiH' iti gh-paatthH| 3 'sArdhaM ba(?)jagamaya' iti gha-pAThaH / 4 'vihatAdhikAraH' ityapi paatthH| Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhasenadivAkarakRtam 191 3-2-154) iti yabAdezaH avadhUya 'avyayasya' (siddha0 3-2-7) serlopaH / etadzabdaH am 'tyadAmenadetado dvitIyATausyavRttyante' (siddha0 2-1-33) iti enadAdezaH, pUrvavat ami enam / ApUrvo gamdhAtuH ktvApratyayaH yabAdezaH 'yami0' (siddha04-2-55) iti sUtreNa malopaH, 'isvasya taH pitkRti' (siddha0 4-4-113) iti tAgamaH silopaH, Agatya iti jAtam / nirvRtizcAsau purI ca nirvRtipurI tAm / sArthAn vAhayatIti sArthavAhastam / nipUrvo viddhAtuH 'vartamAnA tiv' (siddha0 3-3-6) NigpratyayaH, 'guNaH0' (siddha0 3-3-2), zeSaM pUrvavat / nivedayati iti jAtam / jagatAM trayaM jagatrayaM tasmai / manye pUrvavat / surANAM dundubhiH-paTahaH surdundubhiH| iti paJcaviMzatitamakAvyArthabhAvanA // 25 // The seventh Pratiharya viz., the celestial drum like the previous objects is suggestive. Oh God! I believe that the celestial drum which is resounding in the sky announces to the three worlds:-Haloo, Haloo, shake off idleness, approach ( this God) and resort to Him-the leader of the caravan leading to (proceeding towards) the city of the final emancipation. ( 25 ) uyotiteSu bhavatA bhuvaneSu nAtha! tArAnvito vidhurayaM vihitaadhikaarH| muktAkalApakalitocchasitAtapatra vyAjAt tridhA dhRtatanurbuvamabhyupetaH // 26 // ka0 vR0-he nAtha! bhavatA bhuvaneSu uyotiteSu vihitAdhikArastArAnvito vidhurayaM tridhA dhRtatanuH muktaaklaapklitocchusitaatptrvyaajaadbhyupeto'stiitynvyH| krcuktiH| he vibho!| 'bhavatA' tvayA / 'bhuvaneSu' bahuvacananirdezAt triSu jagatsu / 'uyotiteSu' prakA. ziteSu satsu / 'vihitAdhikAraH' niSpAditavyApAraH / vihito'dhikAro yasya saH 'bahuvrIhiH' / 'vihatA'dhikAraH' iti pAThe tu vizeSeNa hato-vinAzito'dhikAro yasya sa vihatAdhikAraHsan / tArAbhiH anvitaH-sahitaH tArAnvitaH 'tatpuruSaH' / 'vidhuH' cndrH| (kaH?) 'ayaM tridhA dhRtatanuH kRtmuurtiH| dhRtA tanuryena sadhRtatanuH 'bhuvriihiH'| katham ? 'tridhA' trayaH prakArA asyeti tridhA (katham ?) / 'dhruvaM' nishcyen| 'muktAkalApakalitocchasitAtapatravyAjAt' 1 'bahuvrIhiH' ityadhiko ga-pAThazcintanIyaH / Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalyANamandirastotram mauktikanikarasahitollasitacchatratrayacchalAt / muktAnAM kalApo muktAkalApaH 'tatpuruSaH', muktAkalApena kalitAni muktAkalApakalitAni 'tatpuruSaH', AtapAt trAyanta ityAtapatrANi 'tatpuruSaH', ucchvasitAni ca tAnyAtapatrANi uccasitAtapatrANi 'karmadhArayaH', muktAkalApa - kalitAni ca tAni uccasitAtapatrANi ca muktAkalApakalitocchu sitAtapatrANi 'karmadhArayaH', muktAkalApakalitocchvasitAtapatrANAM vyAjaM muktAkalApakalitocchu sitAtapatravyAjaM tasmAt 'tatpuruSaH' / nedaM samuktAkalApamAtapatratrayaM, kintu saparivAro vidhustrimUrtirabhyupetaH - tvAmAzritaH / ayaM bhAvaH tvayA jagatsu prakAziteSu satsu viphalIbhUtanijakriyaH muktAkalApopalakSitacchatracchadmanA nUnaM candrastArAbhiranvitastrimUrtiratvAM sevate / iti SaDUviMzatitamavRttArthaH // 26 // 192 mA0vi0 - udyotiteSviti / he nAtha ! ayaM vidhurdhruvaM tvAM abhyupetaH - AzritaH / 'abhyupetaH' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'vidhuH' candraH / kaH ? 'ayam' / kiMlakSaNaH ? 'tArAnvitaH / tArAbhiranvitastArAnvitaH / kathambhUtaH ? ' dhRtatanuH' / dhRtA tanuH zarIraM yena sa dhRtatanuH / katham ? ' tridhA' / kasmAt ? 'muktAkalApakalitocchu sitAtapatravyAjAt' muktAnAM kalApaH muktAkalApaH muktAkalApena kalitAni muktAkalApa kalitAni, uccasitAni ca tAni AtapatrANi ca ucchvasitAtapatrANi, muktAkalApa kalitAni ca tAni ucchvasitAtapatrANi ca muktAkalApakalitocchvasitAtapatrANi teSAM vyAjaH - kapaTaM tasmAt / vidhuH kimbhUtaH ? 'vihatAdhikAraH' vihataH - uddalitaH adhikAro yasya saH / kena ? 'bhavatA' / keSu satsu ? 'bhuvaneSu' satsu / kiMlakSaNeSu ? 'udyotiteSu' / ata eva vihatAdhi " kAraH // utpUrvI dyutdhAtuH ktapratyayaH NigpratyayaH 'guNaH 0 ' ( siddha0 3 - 3-2 ) supi udyotiteSu siddham / triprakAreNa tridhA, trizabdo dhApratyayaH, avyayatvAt vibhaktilopaH / abhi-upAbhyAM 'iNa gatau' (siddha0 dhA0 ) idhAtuH ktapratyayaH sau abhyupetaH iti siddham // iti SaDviMzatitamakAvyArthacintA kRtA // 26 // The poet delineates the eighth or the final Pratiharya. Oh Lord! as the worlds have been ( already ) illuminated by Thee, this moon accompanied by stars, (being thus) deprived of her authority has certainly approached Thee by assuming the three bodies in the disguise of the (three) canopies which are shining on account of their being adorned by a cluster of pearls. (26) bhu OM 30 Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhasenadivAkarakRtam atha ratnAdinirmitaprAkAratrayamadhyasthAyitvaM surendravandhatvaM ceti (prabhoH) lokottaramatizayadvayaM kAvyadvayena varNayannAha khena prapUritajagatrayapiNDitena ____ kAnti-pratApa-yazasAmiva saJcayena / mANikya-hema-rajatapravinirmitena sAlatrayeNa bhagavannabhito vibhAsi // 27 // ka0 0-he 'bhagavan'! bhago'syAstIti bhagavAn tasya sambodhanam / tvaM sAlatrayeNAbhito vibhAsi / kv'ktiH| 'sAlatrayeNa' vapratrikeNa / zAlAnAM trayaM sAlatrayaM 'tatpuruSaH' tena / kiMlakSaNena sAlatrayeNa? 'mANikyahemarajatapravinirmitena' nIlaratnasvarNarUpyakatena' mANikyAni ca hema ca rajataM ca mANikyahemarajatAni 'dvandvaH', mANikyahemarajataiH pravinirmitaM mANikyahemarajatapravinirmitaM tena 'tatpuruSaH' / 'abhitaH smntaat| 'vibhAsi' zobhase / ivotprekSate / kAntipratApayazasAM saJcayena tvaM vibhAsItyanvayaH / krcuktiH| ('kAntipratApayazasAM') dyutipratApakItInAm / 'saJcayena' rAzinA / vibhAsi / pArzvanAthazarIrasya nIlavarNatvAdiha mANikyeti padaM prayuktaM kavinA / pratApayazasI tu kavisamaye hi krameNa tapanIyarUpyavau~ gIyate / kAntizca pratApazca yazazca kAntiprasApayazAMsi teSAM 'dvandvaH / kathambhUtena kAntipratApayazasAM saJcayena ? 'svena' svakIyena / punaH kiMlakSaNena kAntipratApayazasAM saJcayena ? 'prapUritajagatrayapiNDitena' vyAptavizvatrayapiNDIbhUtena / prapUritaM-vyAptaM jagatrayaM yena sa prapUritajagatrayaH, sa cAsau piNDitazca-piNDIbhUtazca tena / jagatAM trayaM jagatrayaM 'tatpuruSaH', prapUritaM jagatrayaM yena sa prapUritajagatrayaH 'bahuvrIhiH', prapUritajagatrayazcAsau piNDitazca prapUritajagatrayapiNDitaH 'karmadhArayaH' tena / vyAptavizvanayapiNDIbhUtena / iti saptaviMzatitamavRttatAtparyArthaH // 27 // maa0vi0-kheneti| he bhagavan ! tvaM zAlatrayeNa abhitaH-samantAt vibhAsi / 'vibhAsi' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'tvam / kena ? 'zAlatrayeNa' vapratrayeNa / kiMlakSaNena? mANikyahemarajatapravinirmitena' mANikyaM ca hema ca rajataM ca mANikyahemarajatAni, taiH pravinirmitaM tena mANikyahemarajatapravinirmitena / ivotprekSate / svena-svakIyena kAntipratApayazasAM saJcayena vibhAsi / 'vibhAsi' iti kriyApadam / kaH kartA? tvam / kena ? 'saJcayena' samUhena / keSAm ? 'kAntipratApayazasAM' kAntizca pratApazca yazazca kAntipratApayazAMsi teSAM kAntipratApayazasAm / saJcayena kiMlakSaNena ? 'prapUritajagatrayapiNDitena' prapU 1. 'zAla.' ityapi paatthH| 2 'tena tatpuruSaH' iti k-kh-paatthH| 3 'tatpuruSastena' iti gh-paatthH| 4 zrIpArzvazarIrasya iti gh-paatthH| 5 'vRttArthaH' iti g-paatthH| bha. 25 Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 . kalyANamandirastotram ritaM jagatrayaM yena sa prapUritajagatrayaH, prapUritajagatrayazcAsau piNDitazca prapUritajagatrayapi - NDitastena / jagatrayaM prapUrya yo vardhitaH sa piNDIbhUta ityarthaH / mANikyAnAM raktatvAt kAntInAmupamAnaM, hemnaH pItatvAt pratApopamAnaM, rajatasya zvetatvAt yazasa upamAnam / bhago-jJAnam asyAstIti bhagavAn, tasya sambodhanaM he bhagavan! // bhagazabdaH matuSpratyayaH 'mAvarNAntopAntApaJcamavargAn matormo vaH' (siddha0 2 - 1 - 94 ) masya SaH, 'RduditaH' (siddha0 1-4-70 ) no'ntaH, 'padasya' (siddha0 2-1 - 89) tulopaH, 'dIrghaGayAbUvyaJjanAt se:' ( siddha0 1-4 - 45 ) iti serlopaH bhagavan iti jAtam / 'hrasvAd GaNano dve' (siddha01 - 3 - 27 ) iti sUtreNa nakArasya dvitvam / vipUrvo 'bhAkU dIptau ' ( siddha0 dhA0 ) bhAdhAtuH vartamAnA mau vibhAsi iti jAtam / iti sapta viMzatitamakAvyArthasamAsaH // 27 // The poet depicts the triad of ramparts. Oh (all)knowing being! Thou shinest in all directions on account of the triad of the ramparts beautifully made of rubies, gold and silver-the triad which is as it were the store of Thy lustre, prowess and glory, that fill up the three worlds and are amassed together. ( 27 ) herdai Fa OM Fa diortant jina ! namatridazAdhipAnA-mutsRjya ratnaracitAnapi maulibandhAn / pAdau zrayanti bhavato yadivA paratra tvatsaGgame sumanaso na ramanta eva // 28 // ka0 vR0 - he jina ! namatridazAdhipAnAM ratnaracitAnapi maulibandhAnutsRjya divyaart bhavataH pAdau zrayanti / kartaryuktiH / 'namatridazAdhipAnAM' praNamadevendrANAm / tridazAnAmadhipAstridazAdhipAH 'tatpuruSaH', namantazca te tridazAdhipAzca namatridazAdhipAH 'karmadhArayaH' teSAm / 'ratnaracitAnapi ' maNivinirmitAnapi / ratnaiH racitA ratnaracitAH 'tatpuruSaH' tAn / 'maulibandhAn' ziromukuTabandhanAni / mauliSu bandhAH maulibandhAH 'tatpuruSaH ' tAn / maulInAM vandhA maulibandhAH 'tatpuruSaH' tAn iti vA / 'utsRjya' tyaktvA / 'divyasrajaH' adbhutapuSpamAlAH / divyAzca tAH srajazca divyasrajaH 'karmadhArayaH' / karbuktiH / vajrazabdaH strIliGgaH / 'bhavataH' tava / 'pAdau' caraNau / 'zrayanti' bhajante / yadivA tvatsa - Ggame sumanasaH paratra na ramanta evetyanvayaH / karbuktiH / 'yadivA' athavA 'tvatsaGgame' sati / 1 'vApara' ityapi sambhavati / 2 'karmuktiH' iti pAThaH / - Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI siddhasenadivAkarakRtam 195 tava saGgamastvatsaGgamastasmin ' tatpuruSaH ' / 'sumanasaH' vidvAMsaH / 'paratra na ramanta eka ' anyatra ratiM dhruvaM na labhante / puSpANyapi hi sumanasaH procyante, ato yuktameva tAsAM tvadAzrayaNam / ityaSTAviMzatitamavRttArthaH // 28 // mA0vi0 - divyasraja iti / he jina ! divyasrajaH - divyamAlyAni namatridazAdhipAnAM maulibandhAn utsRjya bhavataH pAdau zrayanti / 'zrayanti' iti kriyApadam / kAH karyaH ? 'divyasrajaH' / kiM kRtvA ? ' utsRjya' unmucya / kAn karmatApannAn ? 'maulibandhAna' maulInAM - mukuTAnAM bandhAstAn / kiMlakSaNAn ? 'ratnaracitAn' ratlai racitA ratnaracitAstAn / keSAm ? 'namantridazAdhipAnAM' namantazca te tridazAdhipAzca namatridazAdhi pAsteSAm / kau karmatApannau ? ' pAdau' / kasya ? 'bhavataH ' tava / yadi veti yuktArthe / he jina ! tvatsaGgame sati sumanaso - devAH suhRdayAzca janAH aparatra - anyatra na ramanta eva na krIDanta eva / 'ramante' iti kriyApadam / katham ? 'na' | ke kartAraH ? 'sumanasaH' / kasmin ? 'apa ratra' / kasmin sati ? ' tvatsaGgame' sati / imA api sumanasaH, tatastvatpAdAzrayaNaM yuktameveti bhAvaH / sumanasaH puSpANyapi ucyante / tena zabdacchalena vyAkhyAnam // 1 divyAzca tAH srajazca divyasrajaH / utpUrvaH 'sRjat visarge' (siddha0 dhA0 ) sRja( dhAtuH ) svApratyayaH yavAdezaH 'aghoSe prathamo'ziTa : ' ( siddha0 1-3 - 50 ) iti dasya taH utsRjya iti siddham / zrig sevAyAM' (siddha0 dhA0 ) zridhAtuH anti zavU, 'guNaH0' (siddha0 3 - 3 - 2) alope zrayanti iti siddham / aparasminniti aparatra saptamyarthe trapratyayaH saptamIlopaH aparatra / tava saGgamaH tvatsaGgamastasmin tvatsaGgame / 'rami astri ' (siddha0 dhA0 ) ram ante, zeSaM pUrvavat / ityaSTAviMzatitamavRttArthaH // 28 // The poet praises God by resorting to a rhetorical inconsistency... Oh Jina! celestial garlands of the bowing lords of heavens leave aside their diadems, ( even ) though ( they are ) studded with jewels and resort to Thy feet. Or indeed the good-minded (flowers) do not find pleasure anywhere else when there is Thy company. (28) 32 OMOMOM -- -atha jinasya parokSe'pi ye jinamataM prapadyante tAnapi jino bhavAt tArayatItyAhatvaM nAtha! janmajaladherviparAGmukho'pi yattArayasya sumato nija pRSThilagnAn / yuktaM hi pArthivanipasya satastavaiva citraM vibho ! yadasi karmavipAkazUnyaH // 29 // ka0 vi0 - he nAtha! tvaM janmajaladherviparAGmukho'pi nijapRSThilagnAn asumato yat 1 '0 tamakAvyavivaraNaM' iti kha- pAThaH / 2 'pRSThalAn' ityapi pAThaH / Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 kalyANamandirastotram tArayasi / karcuktiH / iha janmajaladhizabdena bahulatvAd bhavasamudra ucyate tato'yamarthaHhe nAtha! tvam / 'janmajaladheH' bhavasamudrAt / janmaiva jaladhirjanmajaladhiH 'karmadhArayaH' tasmAt / 'viparAGmukho'pi pratikUlo'pi / viparAGmukhaM yasya saH 'bahuvrIhiH' / 'asumato' jIvAn / asavo vidyante yeSAM te asumantastAn / 'nijapRSThilagnAn' jinAsevitajJAnAdimArgAnugAmina ityarthaH / nijasya pRSThirnijapRSThiH 'tatpuruSaH', nijapRSThau lagnA nijapRSTilagnAH (tatpuruSaH) tAn / 'yat tArayasi' yat pAraM prApayasi / 'hi' nizcitam / pArthighanipasya satastavaiva tad yuktmstiitynvyH| kvuktiH| etadanantaroktaM tava paarthivnipsy| pRthivyAH svAmI pArthivaH, nitarAM pAtIti nipaH 'tatpuruSaH', pArthivazcAsau nipazca pArthivanipaH 'karmadhArayaH', pArthivAn-nRpAn nitarAM pAtIti (pArthiva)nipa iti vA tasya-evaMvidhasya / 'sataH' vidyamAnasya / yuktam / iyamatra bhAvanA-tvaM vizvAdhipatvAt SaDjIvanikAyapAlanAcca pArthivo nipazca san pRSThalagnAnasumato yat tArayasi tad yuktameva / anyo'pi yaH pArthivo-mRnmayo'pi pRthivyA vikAraH pArthivo nipo-ghaTaH syAt samudrasya jalopari sthitaH bunatayA viparAmukho'pi-anabhimukho'pi nijapRSThilagnAn jalalagnAd bhAgAdaparo bhAgo ghaTasya nijaM pRSThaM tatra lagnAn narAn yat tArayasi tad yuktameva / he vibho! / idaM 'citraM' Azcaryam / vartate iti zeSaH / idaM kim ? yat tvaM krmvipaakshuunyo'siitynvyH| karcuktiH / tvaM kiMlakSaNaH ? 'karmavipAkazUnyaH' karmaNAM-jJAnAvaraNAdInAM aSTAnAM vipAkaHphalodayastena shuunyo-rhitH| karmaNAM vipAkaH karmavipAkaH 'tatpuruSaH', karmavipAkena zUnyaH karmavipAkazUnyaH 'ttpurussH'| ghaTastu karmavipAkazUnyo nAsti, kriyate iti karma, vi-vizeSeNa pAko'gninA vipAkaH, karma ca vipAkazca karmavipAko 'dvandvaH', karmavipAkAbhyAM zUnyaH karmavipAkazUnyaH 'tatpuruSaH / itIdaM citram / ityekonatriMzattamavRttaparamArthaH // 29 // mA0vi0-tvaM nAtheti / he nAtha! yat tvaM janmajaladherviparAGmukho'pi nijapRSThalamAn asumataH-prANinaH tArayasi / 'tArayasi' iti kriyApadam / kaH kartA? 'tvam / kAn karmatApannAn ? 'asumataH' asavaH-prANAH santi yeSAM te asumantaH tAn / kimbhU. tAn ? 'nijapRSThalagnAn' nijasya pRSThaM nijapRSThaM, nijapRSThe lagnA nijapRSThalagnAstAn / tvaM kilakSaNaH? 'viparAakhaH' parAGmukha ityarthaH / kasmAt ? 'janmajaladheH' janma eva jaladhiH janmajaladhiH tasmAt , saMsArasamudrAdityarthaH / tat pArthivanipasya satastavaiva yuktam / 'yuktam' iti kriyApadam / kiM kartR? 'tat' / kasya 'tava' / katham ? 'eva' / tava kimbhUtasya ? 'pArthivanipasya' / kimbhUtasya ? 'sataH' vidyamAnasya / pRthivyAH svAmI pArthivaH, nitarAM pAti-rakSati iti nipaH, pArthivazcAsau nipazca pArthivanipastasya, bhagavatpakSe ayamaryaH / atha anyo'pi yaH pArthivo nipo-ghaTo bhavati so'pi jaladherviparAGmukhaH-viparItamukhaH nijapRSThalagnAn asumatastArayati / 'tArayati' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'pArthivanipaH' , 'vRttArthaH' iti g-paatthH| Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhasenadivAkarakRtam 197 pRthivyA ayaM vikAraH pArthivaH, pArthivazcAsau nipazca pArthivanipaH, mRnmayo ghaTaH pArthiva nipaH / kiMlakSaNaH? 'viparAGmukhaH' jalabhAgasthitamukhatayA sa viparAGmukha evocyate / kAn karmatApannAn ? 'asumataH' / kimbhUtAn ? 'nijapRSThalagnAn' / he vibho! etat citraM / yataH kAraNAt tvaM karmavipAkazUnyaH asi / 'asi' iti kriyApadam / kaH kartA? 'tvam / kiMlakSaNaH? 'karmavipAkazUnyaH' karmaNAM-jJAnAvaraNIyAdInAM vipAkaH-phalopabhogastena zUnyaH-rahitaH / pArthivaghaTastu karmabhiH-kumbhakArakriyAbhiH vipacanaM-vipAkastena zUnyo na bhavati, agnivipAkayukto bhvtiityrthH|| _ 'tR plavanataraNayoH' (siddha0 dhA0) tRdhAtuH 'vartamAnA si' (sida0 3-3-6) NigpratyayaH, 'vRddhiH0' (siddha0 3-3-1), 'guNaH0' (siddha0 3-3-2) za , e ay, tArayasi iti jAtam / yujdhAtuH ktapratyayaH 'cajaH kagaM' (siddha02-1-86), jasya g 'aghoSe prathamo'ziTaH' (siddha0 1-3-50) gasya kaH klIbe sau yuktaM iti jAtam / 'asak bhuvi' (siddha0 dhA0) asUdhAtuH zatRpratyayaH 'nAstyorlak' (siddha04-2-90) alopaH, SaSThayAM sataH iti jAtam / asUdhAtuH 'vartamAnA si' (siddha0 3-3-6) aste si hastveti' (siddha0 4-3-73) iti sUtreNa sasya luk , asi iti jAtam / iti ekontriNshtttmkaavyaarthvivRtiH||29|| Even one who indirectly follows Jina i. e, directly follows Jainism gets liberated. Oh Lord ! though Thou hast turned away Thy face from the ocean of births ( and deaths ), yet Thou enablest the living beings clinging to Thy back to cross it Nevertheless, this is justifiable in the case of Thine that art the good governor of the world ( Parthiva-nipa ). This is also seen in the case of an earthen pot (Parthiva-nipa). But, this is strange that thou art not subject to the effects of Karmans ( Karma- vipaka-s'unya) whereas that earthen pot is not so. is another interpretation possible, viz., it is strange that Thou enablest the beings to cross Samsara even when Thou art Karma-vipaka-s'unya, but such is not the case with an earthen pot which is not annealed. (29) atha virodhAlaGkAragarbhA jinasyAcintyasvarUpatAM tyAjayannAha vizvezvaro'pi janapAlaka ! durgatastvaM kiM vaa'kssrprkRtirpylipistvmiish!| . ajJAnavatyapi sadaiva kathaJcideva jJAnaM tvayi sphurati vishvvikaashetuH|| 30 // . 'vivRttiH' iti kh-paatthH| 3 'kAzahetuH' iti dha-pAThaH / Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 kalyANamandirastotram . ka. vR0-he janapAlaka! tvaM vizvezvaro'pi durgato'si / kavuktiH / janAn pAlayatAti janapAlaH 'tatpuruSaH', janapAla eva janapAlakastasya sambodhanaM he 'jnpaalk'!| 'tvaM vizvezvaro'pi' jagatsvAmyapi / vizvasyezvaro vizvezvaraH' / 'durgato'si' daridro vartase / apizabdAd virodho gamyate-yo vizvezvaraH sa kathaM daridra iti vyaktaM virodhodbhAvanaM, virodhaparihArastvevam-duHkhena gamyate-ullaGghayate iti durgaH-saMsArastasmAt / he janapAlaka! ko'rthaH? he 'janapAlaka'! he lokarakSaka ! / kutaH? 'durgataH' saMsArAdityarthaH / yadvA janAn pAtIti janapaH, 'tatpuruSaH' tasya sambodhanaM he janapa! tvaM alakadurgato'si / karcuktiH / alakaiH-cUrNakuntalaiH durgataH-daridro rahitaH ityarthaH, vratAnantaraM kezAnAmavRddheH / alakairdurgataH alakadurgataH 'tatpuruSaH / evaMvidho vartase tvam / he Iza! kiM vA tvaM akSaraprakRtirapi alipirsi?| kavuktiH / 'vA' athavA / kimiti kutaH / 'akSaraprakRtirapi' zrIpArzva iti nAmnAHkSarasvabhAvo'pi / akSarANAM prakRtiryatra saH 'bahuvrIhiH' / 'alipiH' lipirahitaH / na vidyate lipiryasya saH alipiH 'bhuvriihiH'| apizabdAdatrApi virodho gamyate, yathA yo'kSaraprakRtiH syAt so'lipiH kathaM syAt iti virodhaH / atha virodhaparihAramAha-na vidyate kSaraH-patanaM yasyAH sA akSarA 'bahuvrIhiH', akSarA prakRtiryasya so'kSaraprakRtiH 'bhuvriihiH'|mokssgttvaadptnsvbhaavH, evaMvidhastvamali. pi-na vidyate. lipiH-karmamalasaMsargo yasya so'lipiriti na virodhH| tathA ajJAnavatyapi tvayi sadaiva vizvaprakAzaheturjJAnaM kathaJcideva sphurtiitynvyH| karcuktiH / 'sphurati' iti kriyApadam / kiM kartR? 'jJAnam' / kathambhUtam ? 'vizvavikAsahetuH' jagatprakAzakAraNam / vizvasya vikAso vizvavikAsaH 'tatpuruSaH', vizvavikAse heturvizvavikAsahetuH 'tatpuruSaH / kasmin ? 'tvyi'| kiMviziSTe tvayi ? 'ajJAnavati' ajJAnamasyAstIti ajJAnavAn tasmin / katham ? 'kathaJcideva' kathameva / atrApizabdAd virodho gamyate-yo'jJAnavAn syAt tasmin kathaM jJAnaM sphuratIti virodhH| virodhaparihArastvevam-tvayi jJAnaM sphurtiitynvyH| karcuktiH / tvayi kiM kurvati ? 'avati' rakSati / kAn karmatApannAn ? 'ajJAna' mUrkhAn jAnantIti jJAH, na jJA ajJAH 'tatpuruSaH' tAn / iti triNshttmvRttaarthH||30|| mA0 vi0-vishveshvro'piiti| he janapAlaka! tvaM vizvezvaro'pi durgataH kiM vartase ? / 'vartase' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'tvam' / kimbhUtaH? "durgataH / tvaM punaH kimbhUtaH? 'vizvezvaraH' / apiH virodhdyotkH| yo vizvezvaraH sa durgataH kathaM bhavati, yazca durgataH sa vizvezvaraH katham iti virodhH| atha virodhaparihAramAha-he janapa! tvaM vizvezvaraH san alakadurgato'si / alakaiH-cUrNakuntalaiH durgataH-daridrI, rahita ityarthaH, vratAnantaraM kezApravRddheH / vA-athavA he Iza! tvaM akSaraprakRtirapi alipiH kiM vartase ? / 'vartase' iti kriyA. / 'jJAna' ityadhiko gh-paatthH| Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhasenadivAkarakRtam 199 padam / kaH kA? 'tvam' / kimbhUtaH? akSarA-varNAH akArakakArAdikAste evaM prakRtiH mUlaM yasya saH akssrprkRtiH| punaH tvaM kiMlakSaNaH? 'alipiH' na lipiH alipiH / ayamapi virodhaH / yo'kSaraprakRtiH so'lipiH kathaM syAt, yazca alipiH so'kSaraprakRtiH katham ? iti virodhaH / atha parihAraH-akSaraM-mokSaH sa eva prakRtiH-svabhAvo yasya so'kssrprkRtiH| tathApi na lipiH-aSTakarmamalarUpA yasya saH alipiH / he deva! tvayi ajJAnavati api jJAnaM kathaJcit sphurati? / kAkUktyA praznaH / 'sphurati' iti kriyApadam / kiM kartR? 'jJAnam' / kasmin ? 'tvayi' / jJAnaM kiMlakSaNam ? vizvasya vikAzaH-prakAzastasya hetuHkAraNam / tvayi kiMlakSaNe? ajJAnaM astyasmin iti ajJAnavati / apiH virodhe / katham ? 'sadaiva' nirantaram / ayamapi dRzyamAna eva virodhaH / atha parihAraH-he deva! tvayi ajJAn-mUrkhAna avati-rakSati sati sadaiva jJAnaM sphurati / vizeSaNaM prAgvat eva / 'sphurati' iti kriyApadam / kiM kartR? 'jJAnam' / kasmin ? 'tvayi' / tvayi kiM kurvati? 'avati' rakSati / kAn karmatApannAn ? 'ajJAn // / ava rakSaNa-gati-kAnti-prItitRptau(pyAdiSu) ityrthH| adhAtuH zatapratyayaH zava 'lugasyAdetyapade' (siddha02-1-113) alope saptamI Daga, avati iti jAtam / iti triMzacamakAvyArthaprapaJcaH // 30 // i Oh Saviour of mankind ( Jana-palaka)! though Thou art the master of the universe, yet Thou art poor (Durgata ). Oh God I although Thy very nature is a letter ( Akshara ), yet Thou art not forming an alphabet ( Thou art Alipi). Moreover, how is it that knowledge the cause of the illumination of the universe permanently shines in Thee, even when Thou art ignorant ( Ajnanavati)? These apparent contradictions can by removed be rendering the verse as follows: Oh Saviour of mankind ! as Thou art the master of the universe, Thou art realized with great difficulty ( Durgata ). Or, Oh Saviour of mankind (Janapa)!. though Thou art the master of the universe, Thou art bald-headed (Alakadurgata ). Or Thou are the protector from the mundane existence (Durga) As Thy very nature is imperishable ( Akshara ), Thou art not enshrouded with Kara mans (Alipi). And there is no wonder if knowledge, the cause of the illumination of the universe, always shines in Thee, even when Thou redeemest the igno, rant ( Ajnan avati) (30). -- 1. 'ava rakSaNa-gati-kAnti-prIti-tRpti-avagamana-praveza-zravaNa-svAmyartha-yAcana-kriyA-icchA-dIptiavApti-AliGgana-hiMsA-dAna-bhAga-vRddhiSu' iti pANinIyo dhAtupAdaH / Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 kalyANamandirastotram atha ye jinasya yAmavajJAM kurvanti sA jine viphalIbhUtA satI teSAmevArthe'narthAya syAdityetatkamaThadRSTAntasUcakavRttatrayeNa jJApayannAha prAgbhArasambhRtanabhAMsi rajAMsi roSA dutthApitAni 'kamaThena zaThena yAni / chAyA'pi taistava na nAtha! hatA hatAzo grastastvamIbhirayameva paraM durAtmA // 31 // ka0 vR0-he nAtha! zaThena kamaThena prAgbhArasambhRtanabhAMsi yAni rajAMsi ropAdutthApitAni ityanvayaH / karmoktiH / kamaTheneti kartRpadam / rajAMsIti karmapadam / 'zaThena' mAyAvinA kamaThena / 'prAgbhArasambhRtanabhAMsi' prAgbhAreNa-sAmastyena sambhRtaM-vyAptaM nabho-gaganaM yastAni / prAgbhAreNa sambhRtaM prAgbhArasambhRtaM 'tatpuruSaH',prAgbhArasambhRtaM nabho yaistAni 'bhuvriihiH'| 'rajAMsi' dhuulyH| 'roSAt' kopAt / 'utthApitAni' prakaTIkRtAni / tvAM pratItyarthAllabhyate / tai rajobhistava chAyA'pi na hatA / karmoktiH / atra cchAyAzabdaH zobhAvAcI / vAtotkSiptAni rajAMsi sUryAtapacchAyAM ghnanti, sUrya vA'cchAdayanti; tava tu chAyA'pi na hatA, AstAM tavAvaguNThanam / kamaThotthApitAni rajAMsi tvayyakiJcikarANi jaataaniityrthH| tu-punaH paramamIbhirayameva hatAzo durAtmA grstH| karmoktiH / 'paraM' kevalam / amIbhiH rajobhirayameva kamaTho hatAzo-durdaivo hatA AzA yasya saH 'bahuvrIhiH' / 'durAtmA' pApAtmA / duSTa AtmA yasya saH 'bahuvrIhiH' / 'grastaH' vyaaptH| atra rajaHzabdena jIvasyAvaguNThanalakSaNayA karmANi procyante / pApakarmabhirayameva vyApta ityarthaH / ityekatriMzattamavRttArthaH // 31 // mA0 vi0-prArabhAreti / he nAtha! kamaThena yAni rajAMsi utthApitAni / 'utthApitAni iti kriyApadam / kena kA? 'kamaThena' / kAni karmatApannAni ? 'rajAMsi' dhUlayaH / kasmAt ? 'roSAt' krodhAt / kimbhUtAni ? 'prAgbhArasambhRtanabhAMsi' prAgbhAreNabAhulyena sambhRtaM-pUrNa nabho-vyoma yaistAni / tai rajobhistava chAyA'pi-zarIrapratikRtirapi na htaa| 'hatA' iti kriyApadam / kaiH kartRbhiH? 'taiH' / kA karmatApannA? 'chaayaa'| katham ? 'api' / katham ? 'na' / zarIraM dUre tiSThatu, chAyA'pi nAkrAnteti bhAvaH / tu-punaH amIbhiH rajobhiH ayameva durAtmA grastaH / 'grastaH' iti kriyApadam / kaiH kartRbhiH? 'amIbhiH' rajobhiH / kaH karmatApannaH? 'ayam' / kiMlakSaNaH? hatA AzA-vAJchA yasya saH 'hatAzaH' / 'gozcAnte isvo'naMzi samAseyobahuvrIhauM' (siddha0 2-4-96) iti isvaH sau htaashH| punaH kilakSaNaH? dur-duSTaH AtmA yasya sa durAtmA // Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhasenadivAkarakRtam 201 rajasUzabdaH prathamAyA jas 'napuMsakasya zi:' ( siddha0 1-4-55 ) iti zirAdezaH, 'dhuTai prAkU' (siddha0 1-4-66 ) iti no'ntaH, 'nsmahatoH' (siddha0 1-4-86 ) iti dIrghaH, 'ziDrahe'nusvAraH' ( siddha0 1 - 3 - 40 ) iti nasyAnusvAraH, rajAMsi iti siddham / tathaiva nabhAMsi / udpUrvaH SThAdhAtuH 'paH so'STyaiSThavaSvaSkaH' (siddha0 2-3-98 ) Sasya saH 'nimittAbhAve naimittikasyApyabhAvaH' iti Thasya thaH iti sthA jAtaM NigpratyayaH pugAgamaH kapratyayaH iT 'seTUktayoH' (siddha0 4-3-84 ) iti NilopaH jasi 'udaH sthAstambhaH saH' (siddha0 1 - 3 - 44 ) iti sasya luk, 'aghoSe prathamo'ziTaH' (siddha0 1-3-50 ) iti dasya taH, jasi utthApitAni jAtam / handhAtuH kapratyayaH nasya lopaH striyAmApU serlopaH / grasUdhAtuH ktapratyayaH / adas zabdaH bhis 'A dvera:' ( siddha0 2-1-41 ), 'lugasyAdetyapade' (siddha0 2 - 1 - 113), 'mo'varNasya' (siddha0 2-1-45 ) ama iti jAtaM 'ed bahubhosi' (siddha0 1 - 4 - 4 ), 'bahuSverIH ' ( siddha0 2 - 1 - 49 ) amIbhiriti sUpapannam / iti ekatriMzattamavRttasya vivRto'rthaH // 31 // Those who try to harass God are caught in their own trap. Masses of dust which entirely filled up the sky and which were thrown up in rage by malevolent Kamatha failed to mar, oh Lord, even Thy loveliness. On the contrary, that very wretch whose hopes were shattered, was caught in this trap (of masses of dust ). (31) Fa yad garjadUrjitadhanaughamazrabhIma 38 OM atrasoi mAMsala ghoradhAram / daityena muktamatha dustaravAri da tenaiva tasya jina ! dustaravArikRtyam // 32 // ka0 vR0--atha dustaravAri daityena yanmuktam / karmoktiH / duHkhena tIryata iti dustaraM, dustaraM ca tad vAri ca dustaravAri 'karmadhArayaH' / 'daityena' kamaThena / 'muktaM ' tavopari kSiptam / kathambhUtaM dustaravAri ? 'garjadUrjitaghanaughaM' garjanta UrjitAH - prabalAH ghanaughAHmeghasamUhA yatra tat / dhanAnAmoghAH ghanaughAH 'tatpuruSaH, UrjitAzca te ghanaughAzca UrjitaghanaughAH 'karmadhArayaH', garjanta UrjitaghanaughA yatra tad 'bahuvrIhiH' / punaH kiMlakSaNaM dustaravAri ? ' adabhrabhImabhrazyattaDit ' adabhrA - atighanA bhImA - raudrAH bhrazyantyo - nabhasaH patantyaH taDito - vidyuto yatra tat / bhrazyantazca tAstaDitazca bhrazyattaDitaH 'karmadhArayaH', bhImAzca tA bhrazyattaDitazca bhImabhrazyattaDitaH 'karmadhArayaH', adavA bhImabhrazyattaDito yatra tad 'bahuvrIhi:' / punaH kiMviziSTaM dustaravAri ? ' musalamAMsalaghoradhAram' musalavanmAM1 'vRttArthaH' iti ga-pAThaH / 2 zakAro'pi kacit / bha0 26 Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 kalyANamandirastotram salA musalamAMsalA lakSaNayA'tipuSTA ghorA- raudrA dhArA yatra tat / ghorAzca tA dhArAzca ghoradhArAH 'karmadhArayaH', musalavanmAMsalA musalamAMsalA H 'tatpuruSaH', musalamAMsalA ghoradhArA yatra tad 'bahuvrIhiH' / he jina ! tenaiva tasya dustaravArikRtyaM dadhe ityanvayaH / karmoktiH / yattadornityAbhisambandhAt tenaiva dustaravAriNA / he 'jina' ! he vItarAga ! | 'tasya' daityasya / 'dustaravArikRtyaM' duSTataravArikRtyaM, duSTakhaDga kAryamiti yAvat / duSTazcAsau taravA - riH dustaravAriH 'karmadhArayaH', dustaravAreH kRtyaM dustaravArikRtyaM 'tatpuruSaH' / 'dadhe' dhRtam, dhAtUnAmanekArthatvAt cakre ityarthaH / tadeva vAri tasya sAMsArikaduHkhahetutvena AtmaghAtAya jAtam / iti dvAtriMzattamavRttabhAvaH // 32 // mA0vi0 - yadU garja dUrjiteti / he jina ! yad daityena dustaravAri muktam / 'mukta' iti kriyApadam / kena kartrA ? 'daityena' / kiM karmatApannam ? ' dustaravAri' duHkhena tIryate iti dustaraM, dustaraM ca tat vAri ca dustaravAri / kim ? 'yat' / kathambhUtam ? 'garjadUrjitaghanaughaM ' ( ghanAnAmoghA ghanaughAH meghasamUhAH) UrjitAzca te ghanaughAzca UrjitaghanaughAH, garjanta Urji - ghanaughA [meghasamUhA ] yatra tat garjadUrjitaghanaugham / punaH kimbhUtam ? 'adabhrabhImaM ' adatraMpracuraM bhImaM bhISaNaM, adabhraM ca tat bhImaM ca adabhra bhImam / punaH kimbhUtam ? ' bhrazyattaDit ' bhrazyantyaH - patantyaH taDito - vidyuto yatra tat bhrazyattaDit / athavA adavAHpracurAH bhImA - raudrAH bhrazyantyaH taDito yasmin tat iti akhaNDaM padam / punaH kimbhUtam ? 'musalamAMsalaghoradhAraM musalavat mAMsalAH ghorA - raudrA dhArA yasmin tat / atha tenaiva dustaravAriNA - dustarajalena / tasya - kamaThasya dustaravArikRtyaM dadhe - dhRtam / 'dadhe' iti kriyApadam / kena kartrA ? 'tena' / kiM karmatApannam ? dur-duSTo yastaravAriH -khaDgastasya kRtyaM - kArya ( dustaravArikRtyam ' ) / kasya ? ' tasya' / duSTataravArikArya chidArUpaM tena sa eva hata iti bhAvaH / jinasya kimapi na hatam // 'mulaMtI mokSaNe' (siddha0 dhA0 ) mucdhAtuH ktaH 'cajaH kagaM' (siddha0 2-1-86 ) casya kaH klIve sau muktam iti jAtam / 'dhRg dhAraNe' (siddha0 dhA0 ) dhRdhAtuH 'parokSA e' (siddha03 -3 - 12), (dvirdhAtuH 0 ' siddha04-1-1) dvitvaM, 'Rtot' (siddha04-1-38), 'dvitIyaturyayoH pUrvau' (siddha0 4 - 1 - 42 ) pUrvasya dhasya daH, 'ivarNAderasve svare yavaralaM' (siddha0 1-2 - 21) iti RkArasya ratvaM saMhitAyAM dadhre iti jAtam / duzcAsau taravArizca dustaravAriH, dustaravAreH kRtyaM dustaravArikRtyam / iti dvAtriMzattama kAvyArthatAtparyam // 32 // Oh Jina! that very shower which was let loose (upon Thee) by the demon (Kamatha) the shower which was unfordable and excessively horrible and which was accompanied by a range of thundering mighty clouds, flashes of lightnings horribly emanating (from the sky) and terrible drops of water thick like a club served in his own ( Kamatha's) case the purpose of a bad sword. ( 32 ) Hong Hong 30 1 'kathambhUtaM' iti kha- pAThaH / Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhasenadivAkarakRtam dhvastordhvakezavikRtAkRtimartyamuNDaprAlambabhRdbhayadavakraviniryadagniH / pretavrajaH prati bhavantamapIrito yaH so'syAbhavat pratibhavaM bhavaduHkhahetuH // 33 // ka0 pR0 - he prabho ! daityena yaH pretatrajo bhavantaM prati Irita ityanvayaH / karmoktiH / 'pretatrajaH' pretasamUhaH / pretAnAM vrajaH pretavrajaH 'tatpuruSaH' | 'bhavantaM prati' tvAM prati / daityeneti pUrvavRttAdatrApi sambadhyate / 'IritaH ' preritaH / apizabdaH samuccaye / sa caivaM yujyate na kevalaM pUrvakAvyoktaM vAri duHkhAya jAtaM, kintu so'sya pratibhavaM duHkhaheturabhavadityanvayaH / kartaryuktiH / sa pretatrajo'pi / 'asya' daityasya / 'pratibhavaM' pratijanma / bhavaM bhavaM prati pratibhavaM 'avyayIbhAvaH' / 'bhavaduHkhahetuH' saMsAraklezahetuH / bhavasya duHkhAni bhavaduHkhAni 'tatpuruSaH', bhavaduHkhAnAM heturbhavaduHkhahetuH 'tatpuruSaH' / 'abhavat' AsIt / pretavrajaH kiMlakSaNaH? 'dhvastordhvakeza vikRtAkRtimartyamuNDaprAlamba bhRdbhayadavatraviniryadagniH' dhvastA - avasraMsitA UrdhvakezA yena sa dhvastordhvakezaH 1, vikRtA - raudratvena virUpA AkRti:-AkAro yasya sa vikRtAkRtiH 2, martyAnAM narANAM yAni muNDAni teSAM prAlambI-lambanakaM taM bibhatIMti martyamuNDaprAlambabhRt 3, bhayaM dadAtIti bhImatvena bhayadaH 4, vakrAd - mukhAt viniryan- nirgacchan agniryasya sa vanaviniryadagniH 5, tataH paJcAnAmapi vizeSaNAnAM 'karmadhArayaH' samAsaH / dhvastA UrdhvakezA yena sa dhvastordhvakezaH 'bahuvrIhiH', vikRtA AkRtiryasya sa vikRtAkRtiH 'bahuvrIhiH', martyAnAM muNDAni martyamuNDAni 'tatpuruSaH', martyamuNDAnAM prAlambI martyamuNDaprAlambaH 'tatpuruSaH', martyamuNDaprAlambaM bibhatIti martyamuNDaprAlambabhRt 'tatpuruSaH', bhayaM dadAtIti bhayadaH 'tatpuruSaH', viniryazcAsAvagnizca viniryadagniH 'karmadhArayaH', vakrAd viniryadagniryasya sa vakraviniryadagniH 'bahuvrIhiH', bhayadazcAsau vakraviniryadagnizca bhayadavanaviniryadagniH 'karmadhArayaH', martyamuNDaprAlambabhRccAsau bhayadavatraviniryadanizca martyamuNDaprAlambabhRdbhayadavakra viniryadagniH 'karmadhArayaH', vikRtAkRtizcAsau martyamuNDaprAlambabhRdbhayadavakraviniryadagnizca vikRta kRtimartya muNDaprAlambabhRdbhayadavaktraviniryadagniH 'karmadhArayaH', dhvastordhvakezazcAsau vikRtAkRtimartyamuNDaprAlamba bhRdbhayadavatraviniryadagnizca dhvastordhvakezavikRtAkRti martyamuNDamAlambabhRdbhayadavatra viniryadagniH 'karmadhArayaH' / iti trayastriMzattamavRttArthaH // 33 // 203 mA0 vi0-dhvastordhvakezeti / he jina ! yastena daityena bhavantaM prati pretatrajo'pi 1 'karmuktiH' iti gha-pAThaH / 2 'Urdhva kezA' iti va pAdaH / 3 ' prAlambanakaM' iti gha- pAThaH / 4 'vizeSANAM' iti gha- pAThaH / Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 .. kalyANamandirastotram IritaH-vikurya preritaH / 'IritaH' iti kriyApadam / kena kA? 'tena' / kaH karmatApannaH? 'pretvrjH'| prati? 'bhavantaM' tvAM prati / katham ? 'api' / kimbhUtaH pretavrajaH-pretasamUhaH ? 'dhvastordhvakezavikRtAkRtimartya muNDamAlambabhRdbhayadavaRviniyaMdagniH' dhvastA nyagrodhamaJjaya iva pratyaGkurIkRtA UrdhvakezA yasya sa dhvastordhvakezaH 1, vikRtA-virUpA AkRtiH-AkAro yasya sa vikRtAkRtiH 2, mAnAM-manuSyANAM muNDAni-mastakAni teSAM prAlambo-lambanakaM taM bibhatIti martyamuNDamAlambabhRt 3, bhayaM dadAtIti bhayadaH 4, vAt-mukhAt viniryan agniryasya sa vaviniryadagniH 5, dhvastordhvakezazcAsau vikRtAkRtizca dhvastordhvakezavikRtAkRtiH, sa cAsau martyamuNDaprAlambabhRcca dhvasto0, sa cAsau bhayadazca dhvasto bhayadaH, dhvasto bhayadazcAsau vakraviniyaMdagnizca dhvasto bhydvRviniyNdgniH| sa pretavajaH asya-kamaThasya pratibhavaM bhavaduHkhahetuH abhavat-bhavati sma / 'abhavat' iti kriyApadam / kaH kartA? 'sH'| kiMlakSaNaH ? bhavAnAM-janmanAM duHkhAni teSAM hetuH-kAraNam / katham ? bhavaM bhavaM prati pratibhavaM, tIrthakRdAzAtanAyA anantaduHkhadAyisaMsAravRddhihetutvAt / kasya ? 'asya' daitysyetyrthH|| pretAnAM-bhUtAnAM vrajaH pretavajaH / idamzabdaH SaSThI us 'A DheraH' (siddha02-141), 'lugasyAdetyapade' (siddha0 2-1-113), 'do maH syAdau' (siddha0 2-1-39), 'TADasorinasyau' (siddha0 1-4-5), 'anak' (siddha0 2-1-36) iti sUtreNa imasya a Adeze asya iti jAtam / 'bhU sattAyAM' (siddha0 dhA0) bhUdhAtuH 'hyastanI div' (siddha0 3-3-9), 'aD dhAtorAdistinyAM cAmADA' (siddha0 4-4-29) iti aDAgamaH, zav 'guNaH0' (siddha03-3-2)ava iti abhavat jAtam / iti trayastriMzattamakAvyArthadiGmAtram // 33 // Even that very troop of the ghosts that was sent against Thee by him (Kamatha)-the ghosts who wore (round their necks) garlands (reaching their chests of skulls of human beings, with dishevelled and erect hair and distorted features, and who were belching fire from their dreadful mouths became the cause of mundane sufferings in every birth in his ( Kamatha's ) case. ( 33 ) atha ye jinamArAdhayanti teSAM prazaMsAM kurvannAha dhanyAsta eva bhuvanAdhipa! ye trisandhya.. mArAdhayanti vidhivad vidhutaanykRtyaaH| bhaktyollasatpulakapakSmaladehadezAH / / pAdadvayaM tava vibho! bhuvi janmabhAjaH // 34 // ka0 0-he 'bhuvanAdhipa'! he jagatsvAmin ! / bhuvanAnAmadhipo bhuvanAdhipaH 'tatpu. 7 digmAnam' iti kh-paatthH|| - Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhasenadivAkarakRtam 205 ruSaH tasya smbodhnm|t eva dhanyAH-prazasyAH, syuriti zeSaH, itynvyH| kaktiH / te ke ityAha-he vibho! bhuvi ye janmabhAjaH trisandhyaM tava pAdadvayaM vidhivdaaraadhyntiitynvyH| karcuktiH / 'bhuvi' pRthivyAm / 'janmabhAjaH' dehinaH / janma, bhajantIti janmabhAjaH 'tatpuruSaH' / 'trisandhyaM' trikAlam / tisRNAM sandhyAnAM samAhAraH trisandhyam 'dviguH' / 'tava' bhavataH / 'pAdadvayaM' caraNayugalam / pAdayordvayaM pAdadvayaM 'tatpuruSaH', punadvitIyAjJApanAya taditi / vidhivad' vidhipUrvakam / 'ArAdhayanti' sevante / kiMlakSaNA janmabhAjaH? 'vidhutAnyakRtyAH' tyaktAnyakAryAH / anyAni ca tAni kRtyAni ca anya. kRtyAni 'karmadhArayaH', vidhutAni anyakRtyAni yaiste vidhutAnyakRtyAH 'bahuvrIhiH' / punarjanmabhAjaH kiMviziSTAH ? 'ullasatpulakapakSmaladehadezAH'prollasadromAJcena pakSmavaccharIrabhAgA yeSAM te| dehatya dezAH dehadezAH 'tatpuruSaH', ullasaMzcAsau pulakazcollasatpulakaH 'karmadhArayaH', ullasatpulakena pakSmalA ullasatpulakapakSmalAH 'tatpuruSaH', ullasatpulakapakSmalA dehadezA yeSAM te ullasa vhuvriihiH'| kayA? 'bhaktyA bhAvena / iti catustriMzattamavRttArthaH // 34 // mA0vi0-dhanyAsta eveti / he bhuvanAdhipa: te eva bhavyA dhanyA vartante / 'vartante' iti kriyApadam / ke kartAraH? 'te' / katham ? 'eva' / te ke ? 'janmabhAjaH' bhavinaH / ye he vibho! trisandhyaM tava pAdadvayam ArAdhayanti / 'ArAdhayanti' iti kriyApadam / ke kartAraH? 'janmabhAjaH' / janmabhAjaH ke ? 'ye'| kiM karmatApannam ? 'paaddvym'| kasya ? 'tava' / kasyAm ? 'bhuvi' pRthivyAm / janmabhAjaH kimbhUtAH? 'vidhutAnyakRtyAH' vidhutAni -tyaktAni anyAni kRtyAni-kAryANi yaiste / punaH kimbhUtAH? 'ullasatpulakapakSmaladehadezA' ullasantazca te pulakAzca ullasatpulakAH, ullasatpulakaiH pazmalo dehadezo-dehAvayavo yeSAM te / kayA? 'bhaktyA' kRtvA / katham ? 'vidhivat // bhuvanAnAM-jagatAm adhipo bhuvanAdhipaH tasya sambodhanam / tisRNAM sandhyAnAM samAhAraH trisandhyam 'avyayIbhAvaH' trisandhyAzabdaH 'amavyayIbhAvasyAto'paJcamyAH' (siddha0 3-2-2) iti am klIye 'hakhaH' (siddha04-1-39) avyayatvAt serlopaH / pAdayordvayaM pAdadvayaM (tt)| janmAni bhajantIti jnmbhaajH| iti catustriMzattamakAvyArtharahasyam // 34 // Those who devoie their time in worshipping God are fortunute. Oh Lord of the universe ! blessed are those persons alone who, by leaving aside their other activities worship here the pair of Thy feet, oh mighty one, thrice a day ( dawn, noon and sunset) according to the prescribed rules, with the different parts of their bodies covered up with bristling horripilation of devo; tion. (34) 1 etatsthAne 'dvigusamAsaH pAdayo yaM' iti kha-pAThaH / 2 'vyAkhyArtha0' iti ka-pAThaH / Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 kalyANamandirastotram .. atha prAgvarNitasvarUpasya vijJApayituM ca yogyasya devAdhidevasyAgre kaviH svAtmaviSayaM vijJApyaM prArthanIyaM ca yat svamanasi vartate tat kAvyASTakena varNayannAha asminnapArabhavavArinidhau munIza! manye na me zravaNagocaratAM gato'si / AkarNite tu tava gotrapavitramantre kiM vA vipadviSadharI savidhaM sameti ? // 35 // ka. vR0-he 'munIza'! munInAmIzo munIzaH 'tatpuruSaH' tasya sambodhanam / ahamevaM manye-evaM sambhAvayAmi / asminnapArabhavavArinidhau me zravaNagocaratAM na gto'siitynvyH| kavuktiH / he pAragata! 'asmin pratyakSe / 'apArabhavavArinidhau' ativistIrNasaMsArasamudre / bhava eva vArinidhirbhavavArinidhiH ('karmadhArayaH'), na vidyate pAraM yasya so'pAraH ('bahuvrIhiH'), apArazcAsau bhavavArinidhizca apArabhavavArinidhiH 'karmadhArayaH' tasmin / 'me' mama / 'zravaNagocaratAM' karNaviSayatAm / gocarasya bhAvo gocaratA, zravaNayoH gocaratA zravaNagocaratA "tatpuruSaH' tAm / tvaM 'na gato'si / na zruto'sIti bhAvaH / tu-punaH tava gotrapavitramantre AkarNite (sati) kiM vA vipadviSadharI savidhaM sameti ? api tu neti / karcuktiH / ' tava' bhavataH / 'gotrapavitramantre' naampaavnmntre| pavitrazcAsau mantrazca pavitramantraH 'karmadhArayaH,' gotrameva pavitramantrI gotrapavitramantraH 'karmadhArayaH' tasmin / 'AkarNite' zrute sati / 'vA' athavA / kim / "vipadviSadharI' ApatsarpiNI / viSaM dharatIti viSadharI, vipadeva viSadharI vipadviSadharI 'karmadhArayaH' / 'savidhaM' samIpam / 'sameti' samAgacchati / yadi tava nAma zrutamabhaviSyat tadA vipad nAyAsyadityarthaH / iti paJcatriMzattamavRttabhAvArthaH // 35 // mA0vi0-asminnapAreti / he munIza! ahaM mnye-jaane| 'manye' iti kriyApadam / kaH kartA? 'aham' / kiM manye tadAha-asmin apArabhavavArinidhau tvaM zravaNagocaratAM na gato'si / 'asi' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'tvam' / kAM karmatApannAm ? 'zravaNagocaratAM' karNaviSayatAm / katham ? 'n'| kasmin ? 'apArabhavavArinidhau' / kasmin ? 'asmin / turiti vizeSe / vA-athavA tava gotrapavitramantre-nAmapavitramantre AkarNite kiM vipadviSadharI savidhaM sameti ?-samAgacchati ? api tu na / 'sameti' iti kriyApadam / kA kI ? 'vipadviSadharI' ApatsarpiNI / kiM karmatApannam ? 'savidhaM' samIpam / kasmin sati ? 'gotrapavitramantre' sati / kimbhUte ? 'AkarNite' (sati) zrute sati / kasya ? 'tava' // __ bhava eva vArinidhiH bhavavArinidhiH, apArazcAsau bhavavArinidhizca apArabhavavArinidhiH . vijJapayituM-prArthayituM' iti gha0 pAThaH / 2 'vijJapyaM' iti gha-pAThaH / 3 'bhAi' iti gha-pAThaH / 4 'vRtvArthaH' iti gh-paatthH| 5 'kimbhUte' iti pratibhAti / Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhasenadivAkarakRtam 207 tasmin / (munInAmIzaH munIzaH, tatsaM0 munIza !) zravaNayorgocaraH zravaNagocaraH, tasya bhAvaH zravaNagocaratA tAm / pavitrazcAsau mantrazca pavitramantraH, gotrameva pavitramantraH gotrapavitramantraH tasmin gotrapavitramantre / vipadeva viSadharI vipadviSadharI / iti paJcatriMzattamavRttArthaH // 35 // The poet commences self-examination and resorts to repentance. Oh Lord of the saints ! I do not believe that Thou hast (Thy name has) ever come within the range of my ears, in this endless ocean of existence; otherwise, can the venemous reptile of disasters approach (me), after the pure incantation (in the form) of thy appellation has been listened to (by me)? (35) janmAntare'pi tava pAdayugaM na deva ! manye mayA mahitamIhitadAnadakSam / teneha janmani munIza ! parAbhavAnAM jAto niketanamahaM mathitAzayAnAm // 36 // ka. vR0 he deva! ahamevaM manye-evaM sambhAvayAmi / IhitadAnadakSaM tava pAdayugaM janmAntare'pi mayA na mhitmitynvyH| krmoktiH|'iihitdaandkssN vAJchitavitaraNapravINam / IhitaM ca tad dAnaM ca IhitadAnaM 'karmadhArayaH', IhitadAne dakSaM IhitadAnadakSaM 'ttpurussH| 'tava' bhvtH| 'pAdayugaM kramadvandvam / pAdayoyugaM pAdayuge 'tatpuruSaH' / 'janmAntare'pi' bhavAntare'pi / ekasmAt janmano anyajanma janmAntaraM tasmin / 'na mahitaM' -na pUjitam / he 'munIza!' munInAmIzo munIzaH 'tatpuruSaH tasya sambodhanam / tena mathitAzayAnAM parAbhavAnAM-upadravANAM niketanamiha janmani ahaM jAtaH, asmIti zeSaH, anvayaH / karcuktiH / tena' kAraNena / 'mathitAzayAnAM' vyathitacittAnAm / mathita Azayo yaiste mathitAzayAH 'bahuvrIhiH teSAm / parAbhavAnAm / 'niketanaM' gRham / 'iha' atra / 'janmani' bhave / ahaM jAto'smi / tava pAdapUjako hi parAbhavabhavanaM na syAdeva / iti SaTtriMzattamavRttArthaH // 36 // mA0vi0-janmAntare'pIti / he deva! ahaM manye-jAnAmi / janmAntare'pi mayA tava pAdayugaM na mahitaM-na pUjitam / 'mahitam' iti kriyApadam / kena kA ? 'mayA' / katham ? 'na' / kiM karmatApannam ? 'pAdayugam' / kasya ? 'tava' / kasmin ? 'jnmaantre'| katham ? 'api' / ekasmAjanmano'nyajanma janmAntaraM tasmin , anyajanmanyapi / pAdayugaM kiMlakSaNam ? 'IhitadAnadakSam' IhitaM-vAJchitaM yad dAnaM tatra dakSam / he munIza! . 'kAvyArthopaniSat' iti kh-paatthH| 2 anvayo'yam' iti gh-paatthH| 3 'vRttibhAvArthaH' iti gh-paatth| Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 kalyANamandirastotram tena kAraNena iha 'janmani' iha bhave parAbhavAnAM niketanaM-gRhaM jAto'smi / 'asmi' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'aham' / kathambhUtaH ? 'jaatH'| kiM jAtaH ? 'niketanaM' gRham / keSAm ? 'parAbhavAnAm' anarthAnAm / kimbhUtAnAm ? 'mathitAzayAnAM' mathita AzayaHcittAbhiprAyo yaiste mathitAzayAsteSAm // 'ahaM maha pUjAyAM' (siddha0 dhA0) mhdhaatuH| ktapratyayaH iT klIbe sau mahitaM iti jAtam / janAnAM bAndhava iva janabAndhavastasya sambodhanaM he janabAndhava! / IhitaM ca tad dAnaM ca IhitadAnaM, IhitadAne dakSam IhitadAnadakSam iti patriMzattamakAvyArthakalpanA // 36 // A worshipper of God can never suffer froin lumiliations and disappointments. Oh God! I believe that Thy ( pair of ) feet capable of granting desired gifts has not been worshipped by me even in the previous births. That is why I have (now) become in this birth an object of humiliations and an abode of frustrated hopes. (36). nUnaM na mohatimirAvRtalocanena pUrva vibho! sakRdapi pravilokito'si / marmAvidho vidhurayanti hi mAmanarthAH prodyatprabandhagatayaH kathamanyathaite ? // 37 // ka. vR0-he vibho! nUnaM mohatimirAvRtalocanena mayA pUrva sakRdapi tvaM na pravi. lokito'si ityanvayaH / kartayuktiH / 'nUnaM' nizcayena / 'mohatimirAvRtalocanena' mohAndhakArAcchAditanetreNa / moha eva timiraM mohatimiraM 'karmadhArayaH', mohatimireNAvRte mohatimirAvRte 'tatpuruSaH', mohatimirAvRte locane yasya sa mohatimirAvRtalocanaH 'bahubrIhiH tena / myetishessH| 'pUrva' prathamam / 'sakRdapi' ekazo'pi / tvaM 'na pravilokito'si' prakarSaNa-cittaikAgrarUpeNa na vilokito'si-na nirIkSito'si / atrArthe hetumAha-anyathA marmAvidhaH prodyatpravandhagatayo'narthA ete hi mAM kathaM vidhuryntiitynvyH| krcuktiH| 'anyathA' tvadarzane sati / 'marmAvidhaH' mrmbhedinH| marmANi AvidhyantIti marmAvidhaH 'tatpu. russH| 'prodyatpravandhagatayaH' utpadyamAnaparamparApravRttayaH / prodyantazca te prabandhAzca prodyatprabandhAH 'karmadhArayaH', prodyatprabandhAnAM gatiryeSu te (prodya0) 'bahuvrIhiH' evNvidhaaH| 1. 'kavuktiH' iti dh-paatthH| Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhasenadivAkarakRtam 209 'anarthAH' na arthA anarthAH / ete' pratyakSarUpAH / 'hi' yasmAt / kathaM mAM vidhurayantiklezayanti / yadi hi tvaM dRSTo'bhaviSyaH tadA na mAM ete anarthA vyadhurayiSyan / iti saptatriMzattamavRttArthaH // 37 // mA0 vi0-nUnamiti / he vibho! nUnaM-nizcitaM tvaM mayA pUrva-pUrvajanmani sakRdapi na pravilokito'si-na dRSTo'si / 'asi' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'tvam / kena ? 'mayA' / tvaM kimbhUtaH ? 'pravilokitaH / katham ? 'na' / katham ? 'pUrvam' / katham ? 'sakRdapi' ekavAramapi / mayA kiMlakSaNena ? moho-maunyaM sa eva timiram-andhakAraM tena AvRte-AcchAdite locane yasya sa tena / evaM kathaM jJAtaM tatrArthe hetumAha-hi-nizcitam anyathA mAm ete anarthAH-klezAH kathaM vidhurayanti ?-pIDayanti ? / 'vidhurayanti' iti kriyApadam / ke kartAraH? 'anarthAH' / kaM karmatApannam ? 'mAm' / anarthAH kiMlakSaNAH? 'marmAvidhaH' marmANi Avidhyanti-bhindanti iti marmAvidhaH, marmasthAnabhedakA ityarthaH / punaH kiMlakSaNAH ? 'prodyatprabandhagatayaH' prodyantyaH-prabhavantyaH prabandhagatayaHsantAnagatayo yebhyaste, prAdurbhavatparamparAkA ityrthH|| pravipUrvaH 'lokRD darzane' (siddha0 dhA0) lokdhAtuH ktapratyayaH iT pravilokitaH iti jAtam / asIti pUrvavat / ApUrvaH 'vyadhaMca tADane' (siddha0 dhA0 )vyadha(dhAtuH) AvidhyantIti AvidhaH vippratyayaH vipo lopaH 'jyAvyevyadhivyacivyatheriH' (siddha 4-1-71) iti vRt yasya ikAraH jasi AvidhaH iti jAtam / vidhuraM kurvantIti vidhurayanti, 'Nij bahulaM nAmnaH kRgAdiSu' (siddha0 3-4-42) NijapratyayaH, 'tryantyasvarAdeH', (siddha07-4-43) iti rasya alopaH, 'guNaH0' (siddha0 3-3-2) zav , e ay, 'lugasyAdetyapade' (siddha02-1-113) alopaH vidhurayanti / yadi pUrva tvaM dRSTo bhavet , tadA mAM anarthAH kathaM pIDayanti ? / pIDayanti cet , tadA tvaM pUrva dRSTo nAsti iti liGgadarzane liGgijJAnam / iti saptatriMzattamakAvyaM vivaraNato (vRttam // 37 // The sight of God averts adversities. It is certain, oh Omnipotent one! that Thou hast not been formerly seen even once by me whose eyes are blinded by the darkness of infatuation. For, otherwise, how can these misfortunes which pierce the vital parts of the heart and which are quickly appearing in a continuous succession, make me miserable? (37) 1 'prakaTasvarUpAH' iti gh-paatthH| bha. 27 Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalyANamandirastotram AkarNito'pi mahito'pi nirIkSito'pi nUnaM na cetasi mayA vidhRto'si bhktyaa| jAto'smi tena janabAndhava ! duHkhapAtraM yasmAt kriyAH pratiphalanti na bhAvazUnyAH // 38 // ka0 vR0-he jina! kvApi bhave mayA na tvaM AkarNito'pyasi-zruto'pyasItyanvayaH / kavuktiH / tathA mayA tvaM na mahito'pyasi-na pUjito'pyasi / ktthuktiH| tathA mayA tvaM na nirIkSito'pyasi-na dRSTo'pyasi / kvuktiH| 'nUnaM' nizcayena / mayA 'cetasi' hRdaye / 'bhaktayA' bhAvena / na vidhRto'si kAlasaukarikeneva zrIvIraH / hetumatrAha-he 'janabAndhava !' he lokamitra !, "bAndhavo bandhumitrayoH" iti anekArtha( haima0 kA0 3, zlo0 1307)vacanAt / janAnAM bAndhavo janabAndhavaH 'tatpuruSaH' tasya sambodhanaM he jnbaandhv!|ten kAraNena ahaM duHkhapAtraM-duHkhAspadaM, duHkhAnAM pAtraM duHkhapAtraM 'tatpuruSaH' jaato'smiitynvyH| kvuktiH| 'yasmAt' kaarnnaat| 'kriyA' aakrnnnaadikaaH| bhAvazUnyAH' bhaavrhitaaH| bhAvena zUnyA bhAvazUnyAH 'tatpuruSaH' / 'na pratiphalanti' naiva prativiziSTaphaladAyinyo bhavanti / ityaSTatriMzattamavRttArthaH // 38 // mA0 vi0-AkarNito'pIti / he nAtha ! nUnaM-nizcitaM mayA cetasi na vidhRto'si -na dhRto'si / 'asi' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'tvam / kena ko ? 'mayA' / tvaM kimbhUtaH ? 'vidhRtaH' vizeSeNa dhRto vidhRtaH / katham ? 'na' / kasmin ? 'cetasi / pUrvajanmanIti gamyate / kayA? 'bhaktyA' / tvaM kiMlakSaNaH ? 'AkarNitaH' zrutaH zravaNAbhyAm / katham ? 'api' / punastvaM kIdRzaH ? 'mahitaH' pUjitazcandanAdibhiH / katham ? 'api' / punastvaM kIdRg ? 'nirIkSitaH' dRSTo nayanAbhyAm / katham ? 'api'| tatrArthe hetumAha-he janabAndhava ! tena kAraNena ahaM duHkhapAtraM jAto'smi / 'asmi' iti kriyApadam / kA kartA ? 'aham' / kiMlakSaNaH? 'duHkhapAtraM' duHkhabhAjanam / kena ? 'tena' / tatrArthe'pi hetumAha-yasmAt kAraNAt bhAvazUnyAH kriyA na pratiphalanti-phalavantyo na bhavanti / 'pratiphalanti' iti kriyApadam / kAH karvyaH ? 'kriyaaH| kiMlakSaNAH ? 'bhAvazUnyA' cittA. bhipraayshuunyaaH| kasmAt ? 'yasmAt // janAnAM bAndhava iva janabAndhavastasya sambodhanaM he janabAndhava! / duHkhAnAM pAtraM duHkhapAtram / bhAvena zUnyAH bhaavshuunyaaH| iti aSTatriMzattamakAvyavRttArthaH // 38 // . 'kAvyArthanavanItam' iti kha-pAThaH / Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhasenadivAkarakRtam 211 Prayers etc., void of sincerity are fruitless. Oh philanthrophist ! though I have even heard, worshipped and seen Thee, yet I have not reverentially enshrined Thee in my heart. Hence I have become an object of miseries; for, actions, (such as hearing, worshipping and seeing Thee) performed without sincerity ( Bhava ) do not yield fruits. ( 38 ) tvaM nAtha! duHkhijanavatsala ! he zaraNya! ___ kAruNyapuNyavasate! vazinAM vrenny!| bhattyA nate mayi maheza! dayAM vidhAya / duHkhAGkuroilanatatparatAM vidhehi // 39 // ka0 vR0-he 'nAtha!' / he 'duHkhijanavatsala'! he duHkhiloksnigdh!| duHkhaM vidyate yeSAM te duHkhinaH, duHkhinazca te janAzca duHkhijanAH 'karmadhArayaH', duHkhijaneSu vatsalo duHkhijanavatsalaH 'tatpuruSaH' tasya sambodhanam / he 'zaraNya!' he zaraNayogya! zaraNAhe. zaraNyaH tasya sambodhanam / he 'kAruNyapuNyavasate!' he kRpApavitragRha ! / puNyA cAsau vasatizca puNyavasatiH 'karmadhArayaH', kAruNyasya puNyavasatiH kAruNyapuNyavasatiH 'tatpuruSaH' tasya sambodhanam ; athavA kaarunnypunnyyoH-kaarunnydhrmyorvste!| kAruNyaM ca puNyaM ca kAruNyapuNye 'dvandvaH', kAruNyapuNyayorvasatiH kAruNyapuNyavasatiH 'tatpuruSaH' tasya sambodhanam / he 'vareNya !' he prkRsstt!| keSAM madhye ? 'vazinAM' jitAtmanAM madhye / vazo vidyate yeSAM te vazinaH / "vazo janaspRhAyatteSvAyattatvaprabhutvayoH" ityanekArthe (haime kA0 2, zlo0 557) / he 'maheza'! mahAMzcAsAvIzazca mahezastasya sambodhanaM 'karmadhArayaH' / SaDapi sambodhanapadAni / bhaktyA nate mayi dayAM vidhAya duHkhAGkaroddalanatatparatAM tvaM vidhehi itynvyH|kv'ktiH| 'bhattyA ' bhAvena / 'nate' praNate / 'myi'| 'dyaam'| 'vidhAya' kRtvA / 'duHkhAGkuroddalanatatparatAM' duHkhAGkurANAM yad dalanaM tatra tatparaH-taniSTho duHkhAGkuroddalanatatparaH tasya bhAvastAm / duHkhAnyevAkurAH duHkhAGkurAH 'karmadhArayaH', duHkhAGkurANAmuddalanaM duHkhAGkaroddalanaM 'tatpuruSaH', tatparasya bhAvastatparatA, duHkhAGkuroddalane tatparatA duHkhAGkaroddalanatatparatA tAM 'tatpuruSaH' / tvaM 'vidhehi kuruSvetyarthaH / ityekonctvaariNshttmvRttaarthH||39|| mA0 vi0-tvaM nAtheti / he 'nAtha !' / he 'duHkhijanavatsala !' / he 'zaraNya !' / he 'kAruNyapuNyavasate !' / he 'vareNya !' / keSAm ? 'vazinAm' / he maheza ! bhaktyA nate mayi duHkhAGkuroddalanatatparatAM vidhehi-kuru / 'vidhehi' iti kriyApadam / kaH kartA ? , 'duHkhitaloka0' iti gh-paatthH| Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 kalyANamandirastotram 'tvam / kAM karmatApannAm ! 'duHkhAGkaroddalanatatparatA' duHkhAnAM aGkarAH duHkhAGkarAH, duHkhAvarANAM uddalanaM-mUlato niSkAsanaM, tatra tatparatA tAm / kiM kRtvA ? 'vidhAya' / kAM karmatApannAm ? 'dayAm' / kasmin ? 'mayi' / mayi kiMlakSaNe? 'nate' praNate / kayA? 'bhaktyA ' // duHkhinazca te janAzca duHkhijanAH, duHkhijaneSu vatsalaH duHkhijanavatsalaH tasya sambodhanaM he duHkhijanavatsala ! / karuNAyA bhAvaH kAruNya, puNyA cAsau vasatizca puNyavasatiH, kAruNyasya puNyavasatiH kAruNyapuNyavasatiH-kAruNyapavitragRhaM tasya sambodhanaM he kaarunnypunnyvste!| athavA kAruNyaM ca puNyaM ca kAruNyapuNye, kAruNyapuNyayorvasatiH kAruNyapuNyavasatiH, tasya sambodhanaM he kaarunnypunnyvste!| he 'vareNya !' he manohara ! keSAm ? 'vazinAM' yatinAm / mahAMzcAsau Izazca mahezastasya sambodhanaM he maheza! / vipUrvaH dhAdhAtuH 'paJcamI hi' (siddha0 3-3-8), 'ho daH' (siddha0 4-1-31) iti sUtreNa AkArasya etvaM, dvitvaM ca na syAt , vidhehi iti jAtam / iti ekonacatvAriMzattamattaM vRvRttito vRttam // 39 // The poet prays to God to be gracious. Oh Lord, the cherisher of affection for the miserable! the Protector! the holy abode of compassion (or residence of mercy and merit)! the best amongst those who have controlled their senses! great God! have pity on me who devotedly bow to Thee; and show readiness to destroy sprouts of my sufferings. (39) niHsaGkhyasArazaraNaM zaraNaM zaraNya___ mAsAdya sAditaripuprathitAvadAtam / tvatpAdapaGkajamapi praNidhAnavandhyo vadhyo'smi ced bhuvanapAvana ! hA hato'smi // 40 // ka0 vR0-he parameSThin ! tvatpAdapaGkajamAsAdya cet praNidhAnavandhyo'hamasmItyanvayaH / kvuktiH| 'tvatpAdapaGkajaM' bhavatkramakajam / tava pAdaH tvatpAdaH 'tatpuruSaH', tvatpAda eva paGkajaM tvatpAdapaGkajaM 'karmadhArayaH', punardvitIyAjJApanAya taditi / 'AsAdyApi' prApyApi / 'cet' yadi / 'praNidhAnavandhyaH' cetaHsamAdhAnazUnyo dharmodyamarahito vaa| "praNidhAnamabhiyoge samAdhAnapravezayoH" ityanekArthe (haime kA0 4, zlo0 1552) / 'sAditaripu' iti minnaM padaM vaa| Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhasenadivAkarakRtam 213 praNidhAnena vandhyaH praNidhAnavandhyaH 'ttpurussH'| 'asmi' varte / kiMviziSTaM tvatpAdapaGkajam ? 'niHsaGkhyasArazaraNaM' niHsaGkhyam-anantaM yat sAraM-balaM tasya zaraNaM-mandiram / nirgataM saGkhyAyAH niHsaGkhyaM tatpuruSaH', niHsaGkhyaM ca tat sAraM ca niHsaGkhyasAraM 'karmadhArayaH,' niH. saGkhyasArasya zaraNaM niHsaGkhyasArazaraNaM 'tatpuruSaH' / punaH kimbhUtaM tvatpAdapaGkajam ? 'zaraNaM' rksskm| "zaraNaM rakSaNe gehe vadharakSakayorapi" ityanekArthe (haime kA0 3, zlo0 825) / punaH kiMlakSaNaM tvatpAdapaGkajam ? 'zaraNya' zaraNayogyam / zaraNArha zaraNyaM tat / punaH kiMlakSaNaM tvatpAdapaGkajam ? 'sAditaripuprathitAvadAtaM' sAditaH-kSayaM nItaH ripUNAM-rAgAdInAM prasiddho'vadAto yena tat 'bahuvrIhiH' / prathitazcAsAvadAtazca prathitAvadAtaH 'karmadhArayaH', ripUNAM prathitAvadAto ripuprathitAvadAtaH 'tatpuruSaH', sAdito ripuprathitAvadAto yena tat 'bahuvrIhiH' / athavA sAditaripu iti bhinnaM vizeSaNam / sAditA ripavo yena tat sAditaripu 'bahuvrIhiH' tat / punaH kiMviziSTaM tvatpAdapaGkajam ? 'prathitAvadAtaM' prathito'vadAto yasya tad 'bahuvrIhiH' / tadA'haM vadhyo-mAraNIyo'smItyanvayaH / karcuktiH / atrAnukto'pi cazabdo'dhyAhAryaH / ca-punaH rAgAdiripUNAmiti gamyate / he 'bhuvanapAvana!' he vizvapavitrIkAraka ! / bhuvanAnAM pAvanaM bhuvanapAvanaM, bhuvaneSu pAvanaM bhuvanapAvanamiti vA 'tatpuruSaH' tasya sambodhanam / hA iti khede / ahaM hato'smi-durdaivena prhto'smiitynvyH| karcuktiH / iti catvAriMzattamavRttArthaH // 40 // mA0 vi0-niHsankhyeti / he bhuvanapAvana !-he jagatpavitrIkaraNa! tvatpAdapaGkajaM zaraNaM AsAdyApi ced-yadi ahaM praNidhAnavandhyo'smi / 'asmi' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'aham' / kimbhUtaH? 'praNidhAnavandhyaH' namaskArarahitaH / kiM kRtvA? 'AsAdya' prApya / katham ? 'api' / kiM karmatApannam ? 'tvatpAdapaGkajam' / kiMlakSaNam ? nirgatA saGkhyA yasya tat niHsaGkhyaM, niHsaGkhyaM ca tat sAraM ca niHsaGkhyasAraM, niHsaGkhyasArasya zaraNaM niHsaGkhyasArazaraNaM tat, anantabalasadanamityarthaH / zaraNazabdena gRhaM procyate / punaH kimbhUtam ? 'zaraNya' zaraNAya yogyaM zaraNyaM tt| punaH kimbhUtam ? sAditA-hatA ye rAgAdizatravasteSu prathitaH-prasiddho'vadAto yasya tat / tadA ahaM vadhyo'smi-mAraNIyo'smi / arthAt rAgAdizatrUNAmiti gamyate / nanu vadhyastAvat hantuM yogyastena vadhyaH, na tadA, hA iti khede / ahaM hata evAsmi / 'asmi' iti kriyApadam / kaH kartA? 'aham' / kimbhUtaH? 'vadhyaH' / evaM uttaravAkye'pi anvayaH // handhAtuH yapratyayaH 'hano vadhaH' (siddha0 4-4-21) iti vadha AdezaH, 'ataH' (siddha0 4-3-82) iti asya lopaH, vadhya iti Atam / iti catvAriMzattamakAvyArtha. nirUpaNam // 40 // Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalyANamandirastotram Even after having attained as a refuge Thy lotus-feet, which are the resting -place of innumerable exellences, which are an object fit to be resorted to and the which has destroyed the famous prowess of foes (like attachment or which has destroyed enemies and which is well-known for purity), if I am lacking in the profound religious meditation, oh Purifier of the universe (or pure in the worlds) ! I am fit to be killed and hence alas, I am undone. ( 40 ) Fa 34 3 AI devendravandya ! viditAkhilavastusAra ! saMsAratAraka ! vibho ! bhuvanAdhinAtha ! | trAyasva deva ! karuNAda! mAM punIhi sIdantamadya bhayadavyasanAmburAzeH // 41 // 214 ka0 vR0 - he 'devendravandya !' surendrastutya ! | vandanArho vandyaH, devAnAmindrA devendrAH 'tatpuruSaH', devendrairvandyo devendravandyaH 'tatpuruSaH' tasya sambodhanam / he 'viditAkhilavastusAra!' he jJAta nikhilavastuparamArtha ! | akhilAni ca tAni vastUni cAkhilavastUni 'karmadhArayaH', akhilavastUnAM sAraH akhilavastusAraH ' tatpuruSaH', vidito'khilavastusAro yena sa viditA khilavastusAraH tasya sambodhanaM 'bahuvrIhiH / " sAro majjasthirAMzayoH / bale zreSThe ca" ityanekArthe (haime kA0 2, zlo0 472 ) / he 'saMsAratAraka !' / tArayatIti tArakaH, saMsArAt tArakaH saMsAratArakaH tasya sambodhanaM 'tatpuruSaH' / he 'vibho !' / he 'bhuvanAdhinAtha !' he jagannAtha ! | adhikazcAsau nAthazca adhinAthaH, bhuvanAnAmadhinAtho bhuvanAdhinAthaH ' tatpuruSaH' tasya sambodhanam / he 'deva !' / he 'karuNAida !' he kRpAparanada ! / karuNAyA hUdaH karuNAdaH 'tatpuruSaH tasya sambodhanam / saptApi sambodhanapadAni / adya tvaM mAM trAyasvetyanvayaH / karbuktiH / ' trAyasva' rakSa / kiMviziSTaM mAm ? 'sIdantaM' viSIdantam / kasmAt ? 'bhayadavyasanAmburAzeH' bhayotpAdakavipattisamudrAt / vyasanameva amburAzirvyasanAmburAziH 'karmadhArayaH', bhayaM dadAtIti bhayadaH 'tatpuruSaH ', bhayadazcAsau vyasanAmburAzizca bhayadavyasanAmburAziH 'karmadhArayaH' tasmAt / " vyasanaM niSphalodyame / daivAniSTe'phale saktau strIpAnamRgayAdiSu / pApe vipattAvazubhe" ityanekArthe ( hai me0 kA 0 3, zlo0 10071008 ) / cazabdo'dhyAhAryaH / ca- punama vaM punIhi - pavitrIkuru / ityekacatvAriMzattamavRttArthaH // 41 // mA0vi0 - devendreti / he devendravandya ! he 'viditAkhilavastusAra! he saMsAratAraka ! he vibho ! he bhuvanAdhinAtha ! he deva ! he karuNAida / tvaM mAM trAyasva - pAlaya / 1 'kRpAnada iti gha- pAThaH / Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhasenadivAkarakRtam 215 'sva' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'tvam' / kaM karmatApanam ? 'mAm' / katham ? 'adya' / kasmAt ? 'bhayadavyasanAmburAzeH' bhayaM dadAtIti bhayadaH, vyasanAnAM - ApadAM amburAziH vyasanAmburAziH, bhayadazcAsau vyasanAmburAzizca bhayadavyasanAmburAzistasmAt / mAM kimbhUtam ? 'sIdantam' / tvaM mAM punIhi - pavitraya / 'punIhi ' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'lam' / kaM karmatApannam ? 'mAm' // devendrairvandyaH devendravandyaH, tasya sambodhanaM he devendravandya ! / viditaM - jJAtaM akhilAnAM vastUnAM sAraM yena saH, tasya sambodhanaM he viditAkhilavastusAra ! / saMsAraM tArayatIti saMsAratArakaH, tasya sambodhanaM ( he saMsAra 0 ) / he vibho ! he svAmin! | bhuvaneSu adhiko nAthaH, bhuvanAdhinAthaH, tasya sambodhanaM he bhuvanAdhinAtha ! / 'trai pAlane' (siddha0 dhA0 ) dhAtuH 'paJcamI sva' ( siddha0 3 - 3 - 8 ) zab Ay trAyasveti siddham / he deva ! dIvyatIti devastasya sambodhanam / karuNAyA ida iva karuNAidaH tasya sambodhanam / 'pUgaz pavane' (siddha0 dhA0 ) dhAtuH 'paJcamI hi' (siddha0 3 - 3 - 8), 'RyAdeH' (siddha0 3-4-79), znA 'eSAmIrvyaJjane'daH ' ( siddha04 - 2 - 97 ) AkArasya IkAra:, punIhi iti jAtam / 'SaTTaM vizaraNagatyavasAdaneSu' (siddha0 dhA0 ) SaddhAtuH SaH saH 0 ' ( siddha0 2-3-98 ) iti Sasya saH, zatRpratyayaH zabU 'zrautikRbudhivu 0 ' ( siddha0 4 - 2 - 108 ) iti sUtreNa sId AdezaH, 'lugasyAdetyapade' (siddha0 2 - 1 - 113 ) alopaH punarapyalopaH, 'RduditaH' ( siddha01-4-70 ) ano'ntaH, ami sIdantaM iti siddham / ityekacatvAriMzattamakAvyArthasvarUpaM prarUpitam // 41 // Oh object of worship for the lords of gods! Conversant with the essence of every object! Saviour from this worldly existence (the ferryman that enables to cross the ocean of existence)! Pervader of the Universe! Ruler of the world! save me, oh God! oh reservoir of compassion! purify me who am now-a-days sinking in the terrifying sea of sufferings. ( 41 ) 30 OM OM yadyasti nAtha ! bhavadaMsiroruhANAM bhakteH phalaM kimapi santatisaJcitAyAH / tanme tvadekazaraNasya zaraNya ! bhUyAH svAmI tvameva bhuvane'tra bhavAntare'pi // 42 // 1 'santatasacitAyAH' iti pAThAntaraM vRttikAramate / Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 kalyANamandirastotram ka0 vR0-he nAtha ! bhavadaMhisaroruhANAM santatisaJcitAyA bhakteH phalaM kimapi ydystiitynvyH| krcuktiH| ('bhavadaMhisaroruhANAM') tvaccaraNakamalAnAm / sarasi ruhantIti saroruhANi 'tatpuruSaH', aMhaya eva saroruhANi aMhisaroruhANi 'karmadhArayaH', bhavato'hisa. roruhANi bhavadaMhisaroruhANi 'tatpuruSaH teSAM sambandhinyAH / santatisaJcitAyAH santatyAsantAnenAparAparacayena saJcitAyAH-saJcayaM nItAyAH / santatyA saJcitA santatisaJcitA 'tatpuruSaH' tasyAH, 'santatasazcitAyAH' iti pAThe tu nirantaraM kRtaayaaH| santataM saJcitA santatasaJcitA tasyAH 'tatpuruSaH / evaMvidhAyA bhakteH phalaM kimapi yadyasti taditi tadA he zaraNya! atra-bhuvane bhavAntare'pi ca tvadekazaraNasya me tvameva svAmI bhUyA itynvyH| kava'ktiH / he 'zaraNya!' / zaraNArhaH zaraNyaH tasya sambodhanam / 'atra bhuvane' iha loke / 'bhavAntare'pi' parabhave'pi / ekasmAd bhavAdanyo bhavo bhavAntaraM tasmin / cazabdo'trAdhyAhAryaH / tvadekazaraNasya / ekaM ca taccharaNaM ca ekazaraNaM 'karmadhArayaH', tvamevaikazaraNaM yasya sa tvadekazaraNaH 'bahuvrIhiH' tasya / evaMvidhasya me-mama tvameva svAmI bhUyA etadevAhamIhe / iti dvicatvAriMzattamavRttArthaH // 42 // mA0vi0-yadyastIti / he nAtha! yadi bhavadaMhisaroruhANAM bhakteH phalaM kimapi asti / 'asti' iti kriyApadam / kiM kartR? 'phalam' / kasyAH? 'bhakteH' / keSAm ? 'bhavadahisaroruhANAM' tvaccaraNakamalAnAm / katham ? 'kimapi / bhakteH kimbhUtAyAH ? 'santatasazcitAyAH santataM-nirantaraM saJcitAyAH ekiikRtaayaaH-smuuhiikRtaayaaH| he zaraNya! tattarhi tvameva svAmI bhUyAH / 'bhUyAH' iti kriyApadam / kaH kartA ? 'tvam' / kiMlakSaNaH ? 'svAmI' / katham ? 'eva' / kasmin ? 'bhuvane' / bhuvane kasmin ? 'atra' asmin jagatItyarthaH / kasmin ? 'bhavAntare' ekasmAd bhavAt anyo bhavo bhavAntaraM tasmin / katham ? 'api' / kasya ? 'me' mama / kiMlakSaNasya ? 'tvadekazaraNasya' tvaM ekaH zaraNaM yasya sa tvadekazaraNastasya, athavA tava ekaM zaraNaM yasya sa tasya // ___ aMhUya eva saroruhANi aMhisaroruhANi, bhavataH aMhisaroruhANi bhavadahisaroruhANi teSAM bhavadahisaroruhANAm / 'bhU sattAyAM' (siddha0 dhA0) bhUdhAtuH 'AzIH kyAsa (siddha0 3-3-13) bhUyAH iti jAtam / iti dvicatvAriMzattamakAvyArthakIrtanam // 42 Oh Lord ! if th-re can be any reward whatsoever for my having been devoti to Thy lotus-feet for a series of births, mayest Thou yield protection to me w! have Thee as the only refuge (or Thee alone as the refuge )and mayest Th alone be riuy master in this world and even in my future life ( incarnations). (4 Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalyANamandirastotre. zloka 43-44 Copyright Reserved.] " By the Courtesy of Mr. P. C. Nahar M. A. B. L., of Calcutta.'' Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhasenadivAkarakRtam - atha kaviH stavopasaMhArapUrva svanAma vyaJjayannAha itthaM samAhitadhiyo vidhivajinendra ! . sAndrollasatpulakakaJcukitAGgabhAgAH / tvahimbanirmalamukhAmbujabaddhalakSA ye saMstavaM tava vibho! racayanti bhavyAH // 43 // jananayanakumudacandra ! prabhAkharAH svargasampado bhuktvA / te vigalitamalanicayA acirAnmokSaM prapadyante // 44 ||'-yugmm ka0 vi0-he jinendra! he vibho ! itthaM vidhivad ye bhavyAstava saMstavaM racayantItyanva. yH| kavuktiH / he 'jinendra !' jinAnAmindro jinendrastasya sambodhanaM 'ttpurussH'| he "vi. bho!' he svAmin ! / 'itthaM pUrvoktaprakAreNa / anena prakAreNa ittham / 'vidhivat' vidhipU. rvakam / 'ye bhavyAH' bhvyjnaaH| 'tava saMstavaM' (bhavataH) stotram / 'racayanti' kurvanti / kilakSaNA bhvyaaH?|'smaahitdhiyH' samAhitA-ekAgryeNa samAdhimatI dhIryeSAM te 'bhuvriihiH| punaH kiMviziSTA bhavyAH sAndrollasatpulakakaJcakitAGgabhAgAH' sAndrA-nizchidrA ye ullasantaH -ucchvasantaH pulakA-romAJcAstaiH kaJcukitAH kaJcakairiva viziSTA aGgabhAgAH-zarIrapradezAH yeSAM te / ullasantazca te pulakAzca ullasatpulakAH 'karmadhArayaH', sAndrAzca te ullasatpulakAzca sAndrollasatpulakAH 'karmadhArayaH', kaJcuko jAta eSAmiti kaJcakitAH, aGgasya bhAgA aGgabhAgAH 'tatpuruSaH', sAndrollasatpulakaiH kaJcakitAH sAndrollasatpulakakaJcakitAH 'tatpuruSaH', sAndrollasatpulakakaJcakitA aGgabhAgA yeSAM te (sAndro0) 'bahuvrIhiH' / punaH kiMviziSTA bhavyAH? 'tvadvimbanirmalamukhAmbujabaddhalakSAH' tava-bhavato bimbavat-candramaNDalavat / etatprAnte ka-pratau ullekho'yam "iti mahAkavizrIsiddhasenadivAkaraviracitaM zrIkalyANamandirastotraM sampUrNam / likhitaM gaNisakalavAdikauzikasahasrAMzupaNDita zrI 1051 kesarasAgaragaNiziSyagaNianantasAgaralipIkRtaM sakalapravarapaNDita-zrIpazrIkAntisAmaragaNiprasAdAt / saMvat 1763 varSe mRgazira zudi 8 mI tithau somavAsare zrIRSabhanAtha. prasAdAt // " ga-pratau tu yathA "iti zrIkalyANamandirastotraM tattvavimalena lipIkRtaM // zubhaM bhavatu, kalyANamastu / " gha-pratau tu evam-.. iti zrIkalyANamandirastotraM sampUrNa zrIsiddhasenadivAkaraviracitaM zrImArasamudapattane li. 1 cha / dvitIyavivRteH ka-prateH prAnte istham- . iti zrIkalyANamandirastotram // ch|| zrI ||ch / saMvat 1700 varSe caitravadi tRtIyA / -------- 2 'veSTitA' iti prtibhaati| bha.28 Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 kalyANamandirastotram AdarzAdigatapratibimbavaditi vA nirmalaM yanmukhAmbujaM-vakrakamalaM tatra baddhalakSA-baddhavedhyAH nivezitadRza iti yAvat / lakSazabdo yakArAnto'pyasti, "lakSaM lakSyaM zaravyakam' ityabhidhAna(cintAmaNi)koza(kA0 3, zlo0 441)vacanAt , "bimbaM tu pratibimbe syAnmaNDale bimbikAphale" ityanekArthe (haime kA0 2, zlo0 317) / mukhamevAmbujaM mukhAmbujaM 'karmadhArayaH', bimbavat nirmalaM vimbanirmalaM 'tatpuruSaH', bimbanirmalaM ca tat mukhAmbujaM ca bimbanirmalamukhAmbujaM 'karmadhArayaH', tava bimbanirmalamukhAmbujaM tvadvimbanirmalamukhAmbujaM 'tatpuruSaH', tvadvimbanirmalamukhAmbuje baddhaM tvadvimbanirmalamukhAmbujabaddhaM 'tatpuruSaH', tvadvimbanirmalamukhAmbujabaddhaM lakSaM yaiste tvadvimbanirmalamukhAmbujabaddhalekSAH 'bahuvrIhiH' / iti tricatvAriMzattamavRttArthaH // 43 // the tava stotraM racayanti te kiM phalaM prApnuvantItyAha he jananayanakumudacandra! te'cirAnmokSaM prapadyante itynvyH| karcuktiH / he 'jananayanakumudacandra!' he lokalocanakuvalayavidho! / janAnAM nayanAni jananayanAni 'tatpuruSaH', jananayanAnyeva kumudAni jananayanakumudAni 'karmadhArayaH', jananayanakumudeSu candro jananayanakumudacandrastasya sambodhanaM 'ttpurussH| 'te' bhavyAH / 'acirAt' kSaNena / 'mokSaM' anantajJAna1dazenarasukha 3vIye4catuSTayarUpAM siddhim / 'prapadyante' prApnuvanti / kiM kRtvA? 'bhuktvA' anubhUya / kAH karmatApannAH ? 'svargasampadaH' svargasya-devalokasya sampadaH-vibhUtathaH / svargasya sampadaH svargasampadaH / 'tatpuruSaH' (taaH)| kiMlakSaNAH svargasampadaH? 'prabhAsvarAH' prakarSeNa dIpyamAnAH / prakarSaNa bhAsvarAH prabhAsvarAH 'tatpuruSaH / te kilakSaNAH ? 'vigalitamalanicayAH' vigalito-vigato malasya-pApasya nicayaH-samUho yebhyaste / malasya nicayo malanicayaH 'tatpuruSaH', vigalito malanicayo yebhyaste vigalitamalanicayAH 'bahuprIhiH' / "malastvadhe / kiTTe kadarye viSThAyAm" ityanekArthe (haime kA0 2, zlo0 510511) / jananayanakumudacandreti vizeSaNaM vadatA stotrakA kavinA dIkSAsamaye zrIguruvRddhavAdisUridattaM kumudacandretirUpaM svanAma jJApitaM draSTavyam / atra ca stotre mahAkavi-zrIsiddhasenadivAkarabiracitatvAt prAyaH prativRttaM mantrAH sambhAvyante, te tathAvidhAnAyA. bhAvAt nAmihitAH, svayamUhyAste suguroH prasAdAditi / atra ca stave tricatvAriMzatkAvyeSu vasantatilakAcchandaH, tallakSaNaM cedam-"khyAtA vasantatilakA tabhajA jagau gaH" iti; prAntakAnye tvAryAcchandazca, tallakSaNamapyevaM (vRttaratnAkare) "lakSmaitat sapta gaNA gopetA bhavati neha viSame jH| SaSTho'yaM na laghurvA prathame'rdhe niyatamAryAyAH // 1 // 1-2 lakSasthAne lakSyazabdasya prayogaH gh-prtau|. Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhasenadivAkarakRtam SaSThe dvitIyalAt parake'nle mukhalAcca sayatipadaniyamaH / paJcamake tasmAdiha bhavati SaSTho laH // 2 // " iti catuzcatvAriMzattamavRttArthaH // 44 // carame ( atha prazastiH ) - zrImattapAgaNana bhogaNapadmabandhurbhAgyAdakabbara mahIramaNAdavAptAm / khyAtiM jagadgururiti prathitAM dadhAnaH sazrIkahIravijayAbhidhasUrirAsIt // 1 // - vasanta 0 tatpaTTe varaguNamaNi - gaNarohaNabhUdharA dharApIThe / sAmpratamadbhutayazaso, vijayante vijayasena sUrivarAH // 2 // gItiriyam / vAcakacUDAmaNayaH, zrImantaH zAnticandranAmAnaH / vidyAguravo vibudhAH, vijayantAM kamalavijayAzca // 3 // - AryA eSAM zrImadgurUNAM prasAdato nayanabANarasacandraiH ( 1652 ) / pramite varSe racitA, vRttiriyaM kanakakuzalena // 4 // - AryA pratyakSaraM gaNanayA, vRttau saGkhyA nivedyate / saJjAtA SaTzatI sArddhA, zlokAnAmiha maGgalam // 5 // - anu0 aGkato'pi 650 sUtrasahitavRttergranthAnaM 720 / iti zrIkalyANamandira stotravRttiH sampUrNA / likhitaM gaNita kalavAdikauzika sahasrAMzupaNDita 1051zrI kesarasAgaragaNi ziSyagaNianantasAgareNa lipIkRtaM saMvat 1763 varSe mRgasira zudi ujjvalapakSa aSTamyAM tithau iti zrI0 zrI0 Ayupure zrIzAntijinaprasAdAt // zrIrastu // kalyANamastu || mA0vi0 - itthamiti / he jinendra ! itthaM - amunA prakAreNa ye bhavyAH tava saMstavaM racayanti / ' racayanti' iti kriyApadam / ke kertAraH ? 'bhavyAH' / ke ? 'ye' / kaM karmatApa 1 gIti-lakSaNam - "AryA prathamadaloktaM yadi kathamapi lakSaNaM bhavedubhayoH / dalayoH kRtayatizobhAM tAM gItiM gItavAn bhujaGgezaH // " 2 ' syAd vAllokAnAmihamaGgataH (?)' iti ga-pAThaH / 3 'sasUtra vRtte 0' iti ga-pAThaH / 219 4 ka - pratistho'yamullekhaH / ga - pratigatastu yathA - " sakala paDita ziromaNipaNDitazrI 5 zrIhaMsavimalagaNi tat ziSyagaNizrI 5 zrIkuzala vimalatat ziSyasaMvat 1724 varSe kArttika zudi 5 zukravAre / " gha- pratau tu evam - zrIlakSmIvijayagaNinA ( NInAM ) vinaivena paM0 rAmavijayagaNinA lipIcakre saM0 1785 caitra 08 | Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 kalyANamandirastotram nam ? 'saMstavam' / kasya ? 'tava' / katham ? 'ittham / bhavyAH kimbhUtAH ? 'samAhitadhiyaH' samAhitA-svasthA dhIryeSAM te samAhitadhiyaH / katham ? 'vidhivat' / bhavyAH kiMlakSaNAH? 'sAndrollasatpulakakaJcakitAGgabhAgAH' ullasantazca te pulakAzca ullasatpulakAH, sAndraM-nibiDaM ullasatpulakAH sAndrollasatpulakAH, sAndrollasatpulakaiH kaJcakitaH-sannAhitaH aGgabhAgaHzarIrAvayavo yeSAM te saandrollstpulkknyckitaanggbhaagaaH| punaH kiMlakSaNAH? tvadvimbasya -tvatpratikRteryad nirmala mukhAmbujaM tasmin baddhaM lakSa-vedhyaM yaiste tvdvimbnirmlmukhaambujbddhlkssaaH|| tava bimba tvadvimbaM, (mukhamevAmbujaM mukhAmbujaM, nirmalaM ca tad mukhAmbujaM ca nirmalamukhAmbujaM), tvadvimbasya nirmalamukhAmbujaM tvadvimbanirmalamukhAmbujaM, tvadvimbanirmalamukhAmbuje baddhaM lakSaM yaiste tvadvimbanirmalamukhAmbujabaddhalakSAH / iti tricatvAriMzattamakAvyArthaH // 43 // jananayaneti / he jananayanakumudacandra ! te bhavyAH acirAt-zIghraM mokSaM prapadyanteprApnuvanti / 'prapadyante' iti kriyApadam / ke kartAraH? 'te' / kaM karmatApannam ? 'mokSam / katham ? 'acirAt' / te kiMlakSaNAH? 'vigalitamalanicayAH' arthAt (vigalitaH) karmalakSaNo malanicayo yebhyaste viglitmlnicyaaH| kiM kRtvA? 'bhuktvA' / kAH karmatApannAH ? 'svargasampadaH' svargANAM-saudharmAdInAM sampado-lakSmyaH tAH prati / kilakSaNAH? 'prabhAsvarAH' dIpAH, na tu saamaanyaaH|| janAnAM nayanAni jananayanAni, jananayanAnyeva kumudAni jananayanakumudAni, janana* yanakumudeSu candra iva jananayanakumudacandraH, tasya sambodhanaM he jananayanamukudacandra! iti vizeSaNena kavinA zrIsiddhasenena dIkSAsamaye zrIvRddhavAdisUrisvagurudattaM kumudacandra iti nAmApi jJApitam / iti catuzcatvAriMzattamakAnyArthadIpikA // 44 // yugmmrthtH| cha ||shriiH|| (atha prazastiH) zrIgautamasyopamitiM dadhAnAH / sauhityataH sdvidhisaavdhaanaaH| jayanti candrA iva saumyabhAjaH zrIvAcakendrA gurushaanticndraaH||1|| teSAM vineyA budharatnacandrAH smstshaastraambudhicndrbhaasH| adhyApitAnekavineyamukhyAH - zAntaprakRtyA''zvinacandratulyAH // 2 // 'sUrIkharaguru' iti kha-pAThaH / Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhasenadivAkarakRtam 221 teSAM prasAdAt samavAptavidyo mANikyacandro vivRtiM cakAra / zrIsiddhasenasya kavervilAsa kAvyasya pAcoptavarastavasya // 3 // iti zrIkalyANamandirastotravRttiH sampUrNA // vRttisUtrayoH ekatra militaM granthA '720 zubhaM bhUyAt // kalyANamastu / / // shriirstu|| The poet sums up the panegyric and suggests his name. Oh Lord of the Jinas ! oh Omnipotent Being! the Bharyas who compose Thy hymn in accordance with the prescribed rules, with their mind thus concentrated, with portions of their body thickly covered up with hair standing erect and with theireyes (attention) fixed upon the pure face-lotus of Thy image, and whose heap of dirt is destroyed, attain in no time, oh Moon (in opening) the night-lotuses (Kumuda-Chandra) (in the form ) of eyes of human beings! salvation after enjoying the exceedingly brilliant prosperities of heaven. ( 43-44) 1680' iti ka-pAThaH Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhaktAmarastotrapadyAnAmakArAdivarNakramaH / padyAGkaH 24 padyapratIkam __ padyAGkaH | padyapratIkam a (2) tvatsaMstavena bhavasantatisannibaddhaM ambhonidhau kSubhitabhISaNanakracakra- 40 | tvAmavyayaM vibhumacintyamasaGkhyamAdya alpazrutaM zrutavatAM parihAsadhAma 6 tvAmAmananti munayaH paramaM pumAMsaM A (2) ApAdakaNThamuruzRGkhalaveSTitAGgA dRSTvA bhavantamanimeSavilokanIyaM AstAM tava stavanamastasamastadoSaM 4. itthaM yathA tava vibhUtirabhUjinendra ! u (3) uccairazokatarusaMzritamunmayUkhaudbhUtabhISaNajalodarabhArabhunAH unnidrahemanavapaGkajapuJjakAnti 32 3 kalpAntakAlapavanoddhatavahnikalpaM kiM zarvarISu zazinA'hni vivasvatA vA kuntAmabhinnagajazoNitavArivAhakundAvadAtacalacAmaracAruzobhaM ko vismayo'tra yadi nAma guNairazeSai- ca (1) citraM kimatra yadi te tridazAGganAbhi- cha (1) chatratrayaM tava vibhAti zazAGkakAnta- ja (1) jJAnaM yathA tvayi vibhAti kRtAvakAzaM .. ta (4) tubhyaM namatribhuvanArtiharAya nAtha ! nAtyadbhutaM bhuvanabhUSaNabhUta ! nAtha ! nAstaM kadAcidupayAsi na rAhugamyaH nityodayaM dalitamohamahAndhakAra 28 | nirdhUmavartirapavarjitatailapUraH ba (2) buddhastvameva vibudhArcitabuddhibodhAt buddhyA vinA'pi vibudhArcitapAdapITha ! 19 bha (2) 39 | bhaktAmarapraNatamaulimaNiprabhANA | bhinnebhakumbhagaladujvalazoNitAkta27 ma (3) mattadvipendramRgarAjadavAnalAhi15 | matveti nAtha ! tava saMstavanaM mayeda manye varaM hariharAdaya eva dRSTA 31 ya (2) yaH saMstutaH sakalavAGmayatattvabodhA20 yaiH zAntarAgarucibhiH paramANubhistvaM ra (1) 26 / raktakSaNaM samadakokilakaNThanIlaM Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalyANamandirastotragatapadyAnAmakArAyanukramaH / 23 padyapratIkam padyAGkaH / padyapratIkam padyAGka: vaktuM guNAn guNasamudra ! zazAGkakAntAn vaktraM kva te suranaroraganetrahAri valagatturaGgagajagarjitabhImanAda za (1) zyotanmadAvilavilolakapolamUla 4 sampUrNamaNDalazazAGkakalAkalApa13 | siMhAsane maNimayUkhazikhAvicitre 38 so'haM tathApi tava bhaktivazAnmunIza! stotrasrajaM tava jinendra ! guNairnibaddhAM. 34 / strINAM zatAni zatazo janayanti putrAn 5 22 zrIkalyANamandirastotragatapadyAnAmakArAdyanukramaH / A (3) padyapratIkam padyAGkaH | padyapratIkam padyAkaH janmAntare'pi tava pAdayugaM na deva! 36 antaH sadaiva jina ! yasya vibhAvyase tvaM 16 abhyudyato'smi tava nAtha ! jaDAzayo'pi 5 | tvaM tArako jina ! kathaM bhavinAM ta eva 10 asminnapArabhavavArinidhau munIza! 35 | tvaM nAtha ! janmajaladherviparAGmukho'pi 29 tvaM nAtha! duHkhijanavatsala ! he zaraNya ! 39 AkarNito'pi mahito'pi nirIkSito'pi 38 tvAmeva vItatamasaM paravAdino'pi 18 AtmA manISibhirayaM tvadabhedabuddhyA tvAM yogino jina ! sadA paramAtmarUpa- 14 AstAmacintyamahimA jina ! saMstavaste da (2) divyasrajo jina ! namatridazAdhipAnA- 28 itthaM samAhitadhiyo vidhivajinendra! 43 | devendravandha ! viditAkhilavastusAra! 41 u (2) dha (4) udgacchatA tava zitidyutimaNDalena dhanyAsta eva bhuvanAdhipa ! ye trisandhya- 34 uyotiteSu bhavatA bhuvaneSu nAtha ! 26 | dharmopadezasamaye savidhAnubhAvAka (2) dhyAnAjineza ! bhavato bhavinaH kSaNena kalyANamandiramudAramavadyabhedi dhvastordhvakezavikRtAkRtimaya'muNDakrodhastvayA yadi vibho ! prathamaM nirasto 13 na (2) niHsaGkhyasArazaraNaM zaraNaM zaraNyacitraM vibho ! kathamavAGmukhavRntameva 20 nUnaM na mohatimirAvRtalocanena ja (2) pa (1) jananayanakumudacandra! 44 | prAgbhArasambhRtanabhAMsi rajAMsi roSA 31 Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 padyapratIkam zrIkalyANamandirastotragatapadyAnAmakArAdyanukramaH / bha ( 1 ) bho bho pramAdamavadhUya bhajadhvamena ma ( 2 ) mucyanta eva manujAH sahasA jinendra ! mohakSayAdanubhavannapi nAtha ! martyo ya ( 5 ) yad garja dUrjitadhanaughamadabhrabhImaM nAtha ! bhavahi saroruhANAM yasmin haraprabhRtayo'pi hataprabhAvAH yasya svayaM suragururgarimAmburAzeH ye yoginAmapi na yAnti guNAstaveza ! padyAGkaH 25 4 32 42 11 2 6 padyapratIkam va ( 1 ) vizvezvaro'pi janapAlaka ! durgatastvaM za ( 1 ) zyAmaM gabhIragiramujjvalahemaratnasa ( 5 ) sAmAnyatoSpi tava varNayituM svarUpasthAne gabhIra hRdayodadhisambhavAyAH svAminnanalpagarimANamapi prapannAsvAmin! sudUramavanamya samutpatanto svena prapUritajagatrayapiNDitena ha ( 1 ) hRdvartini tvayi vibho ! zithilIbhavanti padhAGkaH 30 my m 21 12 22 27 Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namiuNastotre-zrIpArzvanAthaH Cours namiuNastotram-gAthA 22 kamaThakRta upasargaH Copyright Reserved. By courtsey of Idar. Sheth Anandji Mangalji of Fridore Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUripraNItaM // bhayaharetyaparanAmakaM namiUNastotram // (cirantanamuniratnaracitAvacUrisametam ) aham / Adau kavirmaGgalAbhidhAnapuraHsaraM prastAvanAgAthAmAha - namiUNa paNayasuragaNa-cUDAmaNikiraNaraMjiaM munninno| calaNajualaM mahAbhaya-paNAsaNaM saMthavaM vucchaM // 1 // [natvA praNatasuragaNacUDAmaNikiraNaraJjitaM muneH| caraNayugalaM mahAbhayapraNAzanaM saMstavaM vakSye // natvA caraNayugalam / kasya ? muneH-sarvajJasya / uttaratra (gA05) 'pAsajiNacalaNa' ityAdAvanekazaH (gA0 17-19, 21) nAmakIrtanasAmarthyAt zrIpArzvanAthasya caraNayugalam / kiviziSTam ? praNatAH-AdikarmaNi ktavidhAnAt nantumArabdhA ye suragaNAsteSAM cUDAH-zikhAstAsu ye maNayasteSAM kiraNaiH raJjitaM-vicchuritaM yat tat / 'vucchaM' ti vakSye, kariSyAmi ityarthaH / kam ? samyak stUyate'nena stutya iti karaNe'Ni saMstavastam / stavazabdenaiva siddhe samupasargo vaiziSTyaM dyotayati, vaiziSTyaM cArthaprApaNAnarthapratighAtasAmarthyAt / tatrAnarthapratighAtakatvamAha, mahAnti yAni jala-jvalanAdiSoDazapadArthasamutthAni [ yAni yAni ] bhayAni tAni, prakarSeNa itarabhayanAzanapadArthebhya Adhikyena nAzayati mahAbhayapraNAzanastam / anarthe ca pratihate arthaprAptirayatnasiddhaiva, athavA mahAzca-utsavA abhayaM cabhayAbhAvastayoviSaye paNaM avazyametAni kuryAmiti nizcayarUpaM asati-Adatte apIyasAM (anena ?) asUdhAtoH kartaryaniTi mahAbhayapaNAsanastam / anena ca vyAkhyAnenArthapretipattisAmarthyamapyuktaM bhavati / 'calaNa' tti haridrAditvAd latvam // 1 // Having bowed to the 'ascetic's pair of feet which are coloured by rays of crest-jewels of an assemblage of the celestials who have made obeisance to (Him), I shall compose ( in His honour) a hymn which will destroy great dangers [ or which ought to be recited at the time of festivals and safety 1.-1 1'steSAM maNa.' iti kh-paatthH| 2 'masyAha' iti kh-paatthH| 3 'nAzita'iti kh-paatthH| 4 'mahAbhaya bhayAH' iti k-paatthH| 5 praaptisaa0| 6 'haridrAdau kA' iti siddhahaime (4-1-254) / 1 Lord Pars'va's, bha0 29 Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 bhayaharetyaparanAmakaM namiUNastotram atra ca stave yadyapi salilA-'nalAdijAni SoDaza bhayAni pravacane prasiddhAni tathA'pi yathAsambhavaM kvacit kasyacidantarbhAve 'roga-jala' ityAdivazyamANa(aSTAdazogAthAkrameNa aSTAveva tAni kavervivakSitAni / tatra 'yathoddezaM nirdezaH' iti nyAyAdAdau yugalakena rogabhayApahAritAlakSaNaM bhagavato mAhAtmyamupavarNayannAha saDiyakaracaraNanahamuha-nibuDDanAsA vivannalAyannA / kuTThamahArogAnala-phuliMganiddaDDasavaMgA // te tuha clnnaaraahnn-slilNjliseyvuddddiycchaayaa| vaNadavadavA giripA-yava va pattA puNo lacchi // 2-3||-yugmm [zaTitakaracaraNanakhamukhanimagnanAsA vipnnlaavnnyaaH| kusstthmhaarogaanlsphulinggnirdgdhsrvaanggaaH|| te tava crnnaaraadhnslilaanyjlisekvrdhitcchaayaaH| vanadavadagdhA giripAdapA iva prAptAH punarlakSmIm // ] ne cAyaM niyamo yat prathamamuddeza (stato nirdeza iti, anyathA'pyAcAryapravRtterupala. mbhAta) iti / zailI (ceyaM) AcAryasya, bhaktAmarastave'pyavI(?)kSaNAt / karau ca ityAdi caturNA dvandvaikatve zaTitaM-vizIrNa kara-caraNa-nakha-mukhaM yeSAM te tathA, tathA 'nibuDDa'tti nimagnA nAsA yeSAM te tathA, tato vishessnnkrmdhaaryH| vipannaM-vigataM vizIrNa vA lAvaNyaM yeSAM te tathAbhUtAH / kuSThaM prasiddhaM tadeva yo mahArogaH santApajanakatvAt anala iva kuSThamahArogAnalaH tasya sphuliGgA iva sphuliGgA:-pIDodbhavaprakArAstairnirdagdhAni sarvANi uktAGgAtiritAni api aGgAni yeSAM te tathA, apergamyamAnatvAt // te'pi prANinaH tava-zrIpArzvasya caraNayoH ArAdhanA saiva salilAJjalistena karaNabhUtena sekaH-secanaM tena kA vardhitA chAyAzobhA yeSAM te tathA santaH prAptAH punarlakSmI-Arogyasampadam / upamAnamAha-vana(dava)dagdhA gireH pAdapAste iva, keSAzcit punaH pratikSaNaM pATavodbhavaH / vRkSapakSe tu kisalayAdikrameNobhavA(vos)bhimukhyaH (lkssyH?)| anyeSAmapi rogANAM bhavadupAsanAta eva upazama iti sarvarogasaGgrahArtha rogAnalasphuliGgadagdhasarvAGgA iti yogyam / 'kuTThamahA' iti rogiNAmeva vizeSaNaM, kuSitaM-rogaireva niSkarSitaM mahA-tejo yeSAM te, sarvarogapakSe ca zaddhAtoravasAdane'pi pravRtteH zaTitam-avasannaM akiJcitkaraM karAdi yeSAM te tathA, nibuDDane-nimajane AzAAkATA yeSAM te, martukAmA ityarthaH // 2-3 // 'vardhitotsAhAH' ityarthaH 'vudviucchAhA' iti pAThaH kvacit / 20nimajanAzAH vivarNalAvaNyAH' ityapi smbhvti| 3 'kuSitamahAH (whose luster has faded) rogA' ityapi ghttte| 4karAdInAmananukramAdArekeyaM smaadhiiyte| 5 vivarNa' iti sn-paatthH| 6 'prApuH' iti k-paatthH| Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUripraNItam 227 Those ( persons ) whose hands, feet, nails and mouth have decayed, whose nose is bent low [ or who desire to drown themselves ], whose loveliness is lost [or has become pale ] and whose limbs in entirety have been burnt by sparks of fire of terrible disease viz., leprosy, once more attain beauty like sylvan trees burnt by conflagration, on their lustre being enhanced by sprinkling of a handful of water of service (rendered) to Thy feet. 2-3 Fa atra pratidvAraM yugmamiti tenaiva jalabhayApahAramAha duvAyakhubhiya jalanihi, ubbhaDakallola bhIsaNArAve / saMbhaMtabhayavisaMThula- nijjAmayamukkavAvAre // avidaliajANavattA, khaNeNa pArvati icchiaM kUlaM / 'pAsa' jiNacalaNajualaM, 'niccaM cia je namaMti narA // 4-5 // yugmam [durvAkSubhite jalanidhau ukallolabhISaNArAve / sambhrAntabhayavisaMsthula niryAmakamuktavyApAre || avidalitayAnapAtrAH kSaNena prApnuvanti IpsitaM kUlam / pArzvajina caraNayugalaM nityameva ye namanti narAH // ] duSTo vAta:, tena kSubhite jalanidhau / dvayorapi saptamIlopaH prAkRtatvAt / tathA udbhaTAudArA ye kallolAsteSAM bhISaNa ArAvaH - zabdo yatra taiva bhISaNaH - ArAvo yasya / sambhrAntAH- kiGkartavyatAmUDhAH bhayena visaMsthulAH - vihvalA ye niryAmakAH - potavAhakAH tairmuktaH vyApAraH - potavAhanAdilakSaNo yatra yadvA zaM ca - sukhaM ca bhA - dIptistayorantaH - samAptiryatra tadvidhaM yadbhayaM tena visaMsthulAH / athavA zaM-bhogasukhamasyAstIti matvarthIye bhapratyaye zambhaH-potanAyakastasya yad antabhayaM - mRtyubhI stena visaMsthulaiH niryAmakairmuktavyApAre / evaMvidhe'pyarNave na vidalitaM-bhagnaM yAnapAtraM - pravahaNaM yeSAM te tathAvidhAH santaH kSaNena prApnuvanti IpsitaM kulaM - rodhaH / ke te ? narAH / kiM sarve'pi 1, netyAha-ye namanti pArzvajinacaraNayugalam / cia - apizabdasyAvadhAraNArthatvAnnityameva, na punaH sakRd dvistrirvA / yadvA pArzvajinacaraNayugalaM bhavataH niccA - nItvA AtmamAnase tathA 'aMcia' tti gandhAdibhiH pUjayitvA ye namantIti // 4-5 // 1 'nizccaM cibha' ityapi syAt, tadA nItvA'rcayitvA iti pratisaMskRtaM jJeyam / 2 'zaMbhA'ntabhaya0' ityapi saGgacchate / Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 bhayaharetyaparanAmakaM namiUNastotram Those men who surely daily bow to the pair of feet of Parsva Tirthankara reach in a moment the desired shore, with their ships unwrecked, (even) in the ocean which is agitated by rough wind, which is terribly noisy on account of big waves and wherein sailors have parted with their occupation in virtue of their being non-plussed and fear-sticken [or in consequence of their being frightened by the ( approaching ) end of happiness and loveliness, or fear of death of their captain]. 4-5 kharapavaNuchyavaNadava-jAlAvalimaliyasayaladumagahaNe / DajhaMtamuddhamayavahu-bhIsaNaravabhIsaNammi vaNe // jagaguruNo kamajualaM, nivaaviasyltihuannaabho| je saMbharaMti maNuA, na kuNai jalaNo bhayaM tesiM ||6-7||-yugmm [kharapavanodbhUtavanadavajvAlAvalimarditasakaladrumagahane / dehyamAnamugdhamRgavadhUbhISaNaravabhISaNe vane // jagadguroH mayugalaM nirvApitasakalatribhuvanAbhogam / ye saMsmaranti manujA na karoti jvalano bhayaM teSAm // ] evaMvidhe'pi ca naiteSAM jvalano bhayaM karoti, ye manujA jagadguroH kramayugalaM saMsmaranti iti sambandhaH / kharaH-pracaNDaH pavanastena uddhRtaH-itastato vistArito yo vanadavastasya jvAlAvalibhirmalitAni-marditAni sakaladrumagahanAni yatra, vane'pyavAntaravanAni, yathAAmravaNamityAdi / 'miliya' tti pAThe tu jvAlAvalibhirmilitAni (-sampRktAni)dahyamAnatvAditi yojyam / tathA dahyamAnA yA (mugdhA) mRgavadhvo-hariNyastAsAM yo bhISaNo ravastena bhiyaM sanoti-dadAtIti bhISaNaM-bhayapradaM tasmin / yadvA 'DajhaM' dAhyaM vA tasyAntaH-avasAnaM, yatra gatAnAM agnidAho na bhavati dAhyAntaH, tatra mugdhA-jvAlAkulitatayA tadaparicchedAt mUDhAye mRgA-araNyapazavaH teSAM bahuryo bhISaNaravastena bhISaNa iti // jagadguroH-sAmarthyAt pArzvasya nirvApitaH-ApattApopazAntyA sukhIkRtaH sakalatribhuvanasya AbhogaH-prapaJco yena tat / AbhogagrahaNaM tribhuvane lezamAtrasyApyanirvApaNaniSedhArtham / na karoti jvalanaH teSAMsaMsmaraNakartRNAM bhayam / anye'pi ye kecana kaM-pAnIyaM nirvApitasakalatribhuvanAbhogaM samyaka ... 'miliya' iti pAThAntaram / 2 'dAhyAntamugdhamRgavadhUbahubhISaNa0' ityapi smbhvti| 3 'kam ayugalaM' ityrthaantrm| 'sambharanti' iti arthaantrpjhe| 50militAni-sampRktAni' iti ka-pAThaH / Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUripraNItam 229 bharanti - pUrayanti ghaTAdibhistatra nikSipanti ityarthaH, teSAM jvalano bhayaM na karotItyuktiH / kaM kiMvidham ? 'ayugalam' 'yujiMca samAdhau ' ( siddha0 dhA0 ) yojanaM yuksamAdhiH, na yuga ayuga - asamAdhistaM alati - vArayatIti // 6-7 // Fire of the forest in which all the groves of trees have gathered together on account of [ or have come in contact with] a series of flames of conflagration raised by rough wind and which is terrible on account of horrible cries of silly female deer that are being burnt [or of beasts perplexed (even though situated) in a place free from the attack of fire ] causes no fear to those mortals who remember the universal preceptor's pair of feet which have alleviated (miseries of) the extent of all the three worlds as is the case with those who rightly fill (pots) with water which removes agony. 6-7 Hong Fa Fa Hong vilasaMtabhoga bhI saNa- phuriAruNanayaNataralajIhAlaM / uggabhuaMgaM navajalaya - sacchahaM bhIsaNAyAraM // mannaMti kIDasarisaM dUraparicchuDUvisamavisavegA / tuha nAmakkhara phuDasiddhamaMtagaruA narA loe // 8-9 // yugmam ['vilasadbhogA bhISaNasphuritAruNanayanataralajihvAlam / ugrabhujaGgaM navajaladasadRzaM bhISaNAkAram // manyante kITasadRzaM dUraparikSiptaviSamaviSavegAH / tava nAmAkSarasphuTasiddhamantragurukA narA loke // ] vilasan - ullasan AbhogaH - zarIram, vilasanto vA bhogAH - phaNA yasya, na vidyate bhIryatra tad abhi-nirbhayaM yad ISaNaM-darzanaM abhISaNaM tasmai sphurite - parispandavatI aruNe( rakte) nayane - locanayugmaM yasya, tarale jihve yasya sta iti 'prANyaGgAdAto laH' (siddha0 72-20) iti matvarthIyo laH / athavA taralajihvAbhyAM sakAzAt AlaM -anarthaM lokAnAM yasmAt saH, tato vizeSaNakarmadhArayastam / ugrabhujaGga, navajalado - vArSika meghaH tena 'sacchahaM' ti dezyatvAt sadRzaM tadvat zyAmamityarthaH / bhISaNAkAraM - bhayaGkarAkRtiM yadvA bhISaNaH AsamantAt itastatazcAro - vellanta AcAro - vyavahAro yasya // tAdRzamapi sarpa manyante kIdRzaM ? ( gomaya kITAditulyaM, kutra ? jagati - ) loke / ke ? - narAH / kiMvidhAH ? - tava zrI pArzvanAtheti yAni nAmAkSarANi tAnyeva sphuTaH - prakaTaprabhAvo yaH siddho mantro gAru 1 'vilasadAbhogabhISaNa 0 ' ityapi ghaTate / 2 'bhISaNAcAraM ' ityapi arthaH / 3' gariSThA' vA / Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 bhayaharetyaparanAmakaM namiUNastotram DAdistena guravo - gauravAspadaM gariSThA vA / kITatulyamiti, asya hetumAha -- dUram-a - atyartha viprakarSaM vA pari-samantAt 'chUDha' tti kSipta:- apAsto viSamaviSasya vego - laharIprasaro yaiste / tvannAmamantramAhAtmyAt tasya bhujaGgasya viSamo'pi viSavegastairdUramapAsta iti bhAvaH // 8-9 // Persons who have attained greatness in virtue of their well-known accomplishment of (the world-wide) incantation of letters of Thy name look upon the terrible serpent as a worm, in consequence of their having nullified effects of horrible poison, the serpent which resembles a fresh cloud, whose hoods are flashing, whose red eyes are throbbing at fearless sight and whose wanton tongue is unsteady [or which has a resplendent body, red eyes flashing at fearless sight and a unsteady tongue which is a (cause of ) calamity (to the world ) ], and which is horrible in form [ or whose movements are terrifying ]. 8-9 OM 30 Xian aDavI bhilla takara - puliMda - saddalasaddabhImAsu / bhayavihuravunnakAyara - ullUriya pahiyasatthAsu // avittavihavasArA, tuha nAha! paNAmamattavAvArA / vavagayavigdhA sigdhaM, pattA hiaicchiaM ThANaM // 10-11 // yugmam [ aTavISu bhilla-taskara pulinda- zArdUlazabdabhImAsu / 'vihnalaviSaNNAkAta rolluNThitapathikasArthAsu // aviluptavibhavasArAH tava nAtha ! praNAmamAtravyApArAH / vyapagatavighnAH zIghraM prAptA hRdayepsitaM sthAnam // ] 'aDavI' aTavI, bahuvacanaM sarvatrApIti jJApayati / bhillA- mlecchAH pallIvAsinaH, taskarAH - cauryavRttayaH, pulindA - vanecarAH, zArdUlAH - vyAghrAH teSAM ye zabdAstairbhImAsu / tathA bhayena vihvalA - viklavA 'vA vihnale vau vazca' ( siddha08-2-58 ) iti vikalpapakSe 'sarvatra la-ca-rAmacandre' ( siddha08-2-72 ) iti valopaH / tathA 'vunna' tti viSaNNA, 'vyatyayazca' (siddha0 8 -4 - 447 ) iti vacanAt apabhraMzokto'pi 'viSaNNokte' tyAdi ( siddha08 -4 - 421 ) sUtreNa vunnAdezaH / tathA'kAraprazleSAda kAtarairbhillAdibhiH / athavA 'kavi bandhane' (siddha0 dhA0 ? ) kavanaM kAvo - bandhanaM tatra ratAH kAvaratA ye pathikAn 1 'bhujaGgamasya' iti ka - pAThaH / 2 'bhayaviklava viSaNNa kavara tollu' ityapi arthaH / 3 'hitepsitaM vA / 4 ityAdinA 'vartmano bujhna-vutta-vicyaM' iti jJeyam / Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUripraNItam 231 vanti taiH / 'ullUria' tti luNTitAH pathikAH sArthA yAsu // evaMvidhAsvapyaTavISu he nAtha ! tava praNAmamAtrameva vyApAraH - kRtyaM yeSAM te tanmAhAtmyAdeva na viluptaM - muSitaM vibhavasAraMutkRSTaM dhanaM yeSAM te vyapagatavighnAH zIghraM prAptAH hRdayepsitaM - manasA yat prAptumiSTaM hitepsitaM vA sthAnam // 10-11 // Oh Lord! those whose only activity is obeisance to Thee quickly reach the desirable goal, with their essence of wealth unmolested and with their obstacles completely surmounted, even from jungles which are terrifying on account of tumult of the Bhillas, thieves, savages and tigers ( or lions ) and wherein trave* llers and caravans affected with fear and pain have been plundered by the Bhillas, 10-11 Yao 32 OM pajjaliANalanayaNaM, dUraviyAriyamuhaM mahAkAyaM / nahakulisaghAyavialia - gaiMdakuMbhatthalAbhoaM // A paNayasa saMbhamapatthiva-nahamaNimANikkapaDiapaDimassa / tuha vayaNapaharaNadharA, sIhaM kuddhaMpi na gaNaMti // 12-13 // yugmam [ prajvalitAnalanayanaM dUravidAritamukhaM mahAkAyam / nakhakulizaghAtavidalitagajendrakumbhasthalAbhogam // praNatasasambhrama pArthivane khamaNimANikyapatitapratimasya / tava vacanapraharaNadharAH siMhaM kruddhamapi na gaNayanti // ] prajvalito yo'nalaH sa iva raktatvAdisAdharmyAnnayane yasya tam / dUram - atyarthaM vidAritaM - vyAttaM mukhaM yena, prasAritAsyamityarthaH / mahAn kAyaH zarIraM yasya, yadvA 'kai zabde' ( pA0 dhA0 916) kAyanaM kAyaH zabdaH - mahAkSveDAnAdastamiti / nakhAH kulizAnIvakArkazyAdibhirvajrA iva teSAM ghAtaH - prahArastena vidalito yo gajendrANAM kumbhasthala vistAro yena // IdRkSaM siMhaM kruddhamapi tava vacanapraharaNadharA narA na gaNayanti na bhayahetutayA sambhAvayanti / tava kiM0 ? praNatAH sasambhramA - AdarasahitA ye pArthivA-nRpAH, athavA pRthivyAM jJAtAH-vikhyAtAH pArthivAH indrAdayasteSAM sambandhinI nakhamaNimANikyeSu patitA pratimA-bimbaM yasya / maNiSu - ratneSu madhye mANikyAni, jAtyaraktaratnAnItyarthaH / tataH nakhA eva svacchatvAt maNimANikyAnIti yasya nakharaleSu praNamantaH pArthivAH pratibimbitAstasya tava 1 'tuhavayaNa 0 ' ityapi ghaTate / 2 ' nabhamaNi0' iti vA / 3 'kAyAdezaH mahA0' iti ka- pAThaH / 4 'pratibimbitA' iti ka-pAThaH / Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 bhayaharetyaparanAmaka namiUNastotram ityAdi / evaM ca nirdeza ArSatvAt , anyathA nakhamaNimANikyapratimasya sasambhramaM pArthivAnAM nabha iva nabho-mastakaM tatra ye maNayaH-candrakAntAdyA mANikyAni ca-karketanAdIni teSu patitA pratimA yasya / bhagavAneva tatra pratibimbita ityarthaH // 12-13 // Those who wield the weapon of speech of Thine in whose nails resembling jewels and rubies, are reflected images of the kings who have reverentially prostraated themselves, do not mind even the enraged lion whose eyes are (red) like kindled fire, whose mouth is wide open and whose body is gigantic ( whose roar is very loud) and who has pierced the expanse of temples of lordly elephants with strokes of adamantine nails. 12-13 sasidhavaladaMtamusalaM, dIhakarullAlavuDDiucchAhaM / mahupiMganayaNajualaM, sasalilanavajalaharAyoraM // bhImaM mahAgaiMdaM, accAsannaM pi te na vigaNaMti / je tumha calaNajualaM, muNivai ! tuMgaM samallINA ||14-15||-yugmm [ zazidhavaladantazusalaM dIrghakarollAlavardhitotsAham / madhupiGganayanayugalaM saMsalilanavajaladharAkAram // bhImaM mahAgajendra atyAsannamapi te na vigaNayanti / ye tava caraNayugalaM munipate ! tujhaM smaaliinaaH||] dantau musalAviva dantamusalI, zazidhavalau tau yasya tam / dIrgho yaH karaH-zuNDA tasyollAlanaM-ucchAlanaM tena vardhita utsAhaH-pragalbhatA saMrambho vA yasya / madhuvat piGgaM-piGgalavarNa nayanayugalaM yasya saH / sasalilo-jalapUrNo yo navajaladharastasyAkAra ivAkAra-A. kRtiryasya, zyAmatvAd unnatatvAcca / atra jaladharazabdo meghamAtravAcI, na tu kroDIkRta. jalagarbhavAcI, salilapadasya paunaruktyApatteH / athavA svasalilena-nijamadajalena navajaladharAkAraM, varSakatvAt // bhImaM mahAgajendra, mahacchabdena mahattvaM vyajyate / athavA bhiyo marmANi nanti bhImarmahA ato nirbhayAste narA gajendraM-mahAgajamiti yojyam / atyAsannamapi te narA na vigaNayanti-bhayahetutayA na bhAvayanti / ye tava caraNayugalaM tujhaMguNairunnataM he munipate ! smaaliinaaH-smygaashritaaH| yo hi tujhaM-parvatAdikaM samAzrayati kutaH tasya atyAsannAdapi gajendrAd bhayamiti // 14-15 // 1 'bhavAneva' iti kha-pAThaH / 2 'rAvaM' ityapi paatthH| 3 bhImamahA gaiMdaM ityapi padacchedaH samucitaH, arthAntaraM yathA-bhImarmahAH (who have pierced the vital parts of fear) gajendrAH / 4 'svasalila.' (own rut) ityapi ghttte| Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUripraNItam / 233 Oh Lord of sages ! those who have rightly resorted to Thy lofty pair of feet do not take into account even the terrible and enormous elephant who has come very close to them, with its mace-like tusks resembling the moon in whiteness, with its inclination (or rage ] excited by the upraising of long trunks, with its pair of eyes yellow like honey and with its ( dark ) figure reminding of the cloud surcharged with water. 14-15. samarammi tikkhakhaggA-bhigghAyapaviddhau yakabaMdhe / kuMtaviNibhinnakarikalaha-mukkasikkArapavarammi // nijiadappuddharariu-nariMdanivahA bhaDA jasaM dhavalaM / pAvaMti pAvapasamiNa ! 'pAsa'jiNa! tuhappabhAveNaM ||16-17||-yugmm [samare tiikssnnkhddgaabhighaatpreritoddhutkbndhe| kuntavinirbhinnakarikalabhamuktasItkArapravare // nirjitadoburaripunarendranivahA bhaTA yazo dhavalam / prApnuvanti pApaprazamana ! pArzvajina! tava prabhAveNa // ] samare tIkSNA ye khaDgAsteSAmabhighAtAH-prahArAstaiH 'paviddhamaNuvayAraM' itivat 'paviddha'zabdasyAniyantritArthavRttitvAdaniyantritam-ucchRGkhalaM yathA bhavatyevamuddhatA-itastato nartituM pravRttA ucchalitA vaa| athavA 'paviddhaM periyae' iti dezIvacanAt 'paviddha' tti tIkSNakhaDgAbhighAtena preritAH santaH uddhatA vA kabandhA-azIrSA ruNDA yatra / kuntaiH-zastrabhedaiH vizeSeNa vA nirbhimA-vidAritAGgA ye karikalabhAstairmuktA ye sItkArAH-sItkRtaravAstaiH pravare, 'paura' tti pAThe pracure / 'viNibhinna' tti 'antyavyaJjanasya' (siddha08-1-11) iti niroraluk // tAdRze samare bhaTA dhavalaM yazaH-sAdhuvAdaM prApnuvanti he pArzvajina / taya prabhAveNa / pApaM-azubhaM karma prazamayatIti pApaprazamanastasyAmantraNam / bhaTAH kiMvidhAH? nirjito-nizcitaM parAjito darpokSurANAm-abhimAnonnatAnAM ripunarendrANAM nivahaHsamUho yaiH||16-17 // 1'parammi' ityapi pAThaH 'pracure' ityrthkH| 2 sampUrNa pacaM tacchAyA caivara (pravacanasAroddhAre dvA0 2, gA0 156) "paviddhamaNuvacAraM jaM apito nnitiohoh| jastha va tastha va ujAi kayakicco'vakkharaM ceva // " praviddhamanupacAraM yadarpayan niyatritto bhavati / yatra vA tantra vA ujjhitvA kRtakRtyo'vaskaraM caiv| 3 'perapa(1) iti' iti sva-pAThaH / bha030 Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 bhayaharetyaparanAmakaM namiUNastotram / Oh Pars'va Jina who has exterminated sins! the soldiers who have vanquished on account of Thy prowess unfriendly kings puffed up with pride, attain untarnished fame in the war wherein are dancing the trunks in a unrestrained manner on their being struck by sharp swords, which is tumultuous in virtue of the sounds raised by young elephants ( in consequence of their temples being ) pierced by spears. 16-17 sAmprataM nirdiSTAnAmeva bhayAnAM saGgrahamAha roga-jala-jalaNa-visahara-corAri-maiMda-gaya-raNabhayAiM / 'pAsa'jiNanAmasaMki-taNeNa pasamaMti savAiM // 18 // [ roga-jala-jvalana-viSadhara-corAri-mRgendra-gaja-raNabhayAni / pArzvajinanAmasaGkIrtanena prazAmyanti sarvANi // ] caurA evArayazcaurArayaH rogAdInAM dvandvaH, ebhyaH pratyekaM bhayAni kartRNi pArzvajinasya ya. nAma tasya 'saGkIrtanaM' samyak-vizuddhazraddhApUrvakamuccAraNaM tena hetunA prazAmyanti-prakarSaNa apunarutthAnena viramanti arthAd bhaktAnAM sarvANi / atra ca vRddhavivaraNAduktaH kazcinmantro daryate-"OM hrI~ namiUNa pAsa visahara vi(va?)saha jiNaphuliGgahI rogajala(jalaNavisaharacorArimaiMdagayaraNabhayAiM) pasamaMti savAI mama khAhA" / ayaM ca mahAmantro'smin stave viprakIrNAkSarIkRtya kavinA nikssiptH| tathAhi-analazabdenAgnibIjaM, tu(ha?)kAraH tribhuvanazabdena trailokyabIjaM hA~kAraH, namiUNa, pAsa, visahara tti trINi padAni spaSTameva vIkSyante vi(va)saha tti dvitIyagAthAyAM vyastatayA, jiNa phuliMgatti dve pade spaSTa eva staH, antyagAthAyAM sakalabhuvanapadena punaH haaNkaarH| agretanapadAni prakaTAnyeva santi / mama tti vyastatayA pavanazabdena vAyubIjaM svA iti / nabhaHzabdena nabhovIjaM hA iti spaSTo vA hAzabda evAsti / kSipa OM svAhA iti paJca bhUtabIjAni / prabhAvaH punarasya sarvabhayopazamAditi // 18 // Terrors one and all ensuing from a disease, a sea, fire, a serpent, a unfriendly thief, a lion, an elephant and a battle subside by eulogizing the name of Parsva Jina. 18 adhunA vizeSakeNa nigamanamabhidhitsuH kaviH prathamagAthayA prastutastavasya mAhAtmyaM, dvitIyagAthayA tasyaiva paThanAvasaraM, tRtIyayA ca jinanAmakIrtanaM prArthanAvacanaM cAha evaM mahAbhayaharaM, 'pAsa'jiNiMdassa saMthavamuAraM / bhaviyajaNANaMdayaraM, kallANaparaMparanihANaM // 1 'bhaviyajaNANaM dayaraM kallANaparaM paranihANaM' ityapi padacchedaH, etaspratisaMskRtaM tu tadaivam-'bhavikajanAnAM andakaraM kalyANaparaM prnibhaanaam| Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUripraNItam / 235 rAyabhaya jakkha-rakkhasa-kusumiNa-dussauNa-rikkhapIDAsu / saMjhAsu dosu paMthe, uvasagge taha ya rayaNIsu // jo paDhai jo a nisuNai, tANaM kaiNo ya 'mANatuMga'ssa / 'pAso' pAvaM pasameu, sayalabhuvaNacciyacalaNo // 19-21||-vishesskm [evaM mahAbhayaharaM pArzvajinendrasya saMstavamudAram / bhavikajanAnandakaraM kalyANaparamparAnidhAnam // rAjabhaya-yakSa-rAkSasa-kukhama-duHzakuna-RkSapIDAsu / sandhyayoH dvayoH pathi upasarge tathA ca rajanISu // yaH paThati yazca nizRNoti tayoH kavezca mAnatuGgasya / pArzvaH pApaM prazamayatu sakalabhuvanArcitacaraNaH // ] evam-uktaprakAreNa pArzvajinendrasya saMstavaM vakSyamANakriyAyAH karmatApannam / kiMvidham ? mahAbhayaM haratIti tam / anena stavasya sAnvayaM nAma khyApitam, anarthapratighAtitvAt / arthaprApaNapakSe ca pUrvavat / mahaccAbhayaM ca teSAM gRhaM udAraM zabdato'rthatazca, bha. vyajanAnandakaraM bhavyAH-siddhigamanayogyAste cAvyavahArikanigodA api bhaveyuH, atastadvyavacchedArthamAha-jAyante vyavahArarAzAviti (janAsteSAM AnandaM-sukhaM karotIti bhavikajanAnandakarastaM, punaH kIdRzaM ?) / kalyANaparamparAyA nidhAnamiva / athavA anyathaivottarArdhamAha-vyAkhyA bhaviyajaNANa kallANaparaM ti bhavyajanAnAM kalyANAni pipatItyaci kalyANaparaM kalyANaikaniSThaM vA 'aMdayaraM paranihANaM'ti 'aMda bandhane' (1) andanaM andobandhanaM tat karotItyevaMzIlaM andakaram / keSAm ? pareSAM-zatrUNAM nibhAni-kapaTAnyuccATanAdIni teSAM, parakRtakSudrakarmaNAM stambhakArakamityarthaH // 'rAyabhaya' rAjabhayaM ca yakSAzca rAkSasAzca kusvapnAzca duSTazakunAni RkSANi ca-nakSatrANi rAzayo vA teSAM pIDAstAsu / bahuvacanaM pratyekaM pIDAyojanArtham / RkSapIDA ca vastuto grahapIDaiva / sUryodayo hi grahA azvinyAdinakSatreSveva cariSNavo'zubhagocarasthAH pIDAyai kalpante, na svAtanyeNa / athavA'kAraprazleSAdarayaH-zatravaH teSAM pIDA, tathA khapIDA khazabdena khasthA grahAH vyapadizyante teSAM pIDeti pRthak yojyam / tathA sandhyayoH-prAtaraparAhnasandhivelayoH pathearaNyAdimArge upasarge-divyamAnuSAdau, tathA ceti samuccaye rajanISu tA hi bhayAvahAH , 'mahA'bhayagRhaM' ityapi snggcchte| 2 zakunA-ri-khapIDAsu' ityapi sambhavati / 3 'sAvayavaM' iti k-paatthshcintniiyH| 4 'stavavavazandArtha' iti k-paatthH| Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 bhayaharetyaparanAmaka namiUNastotram / syuH / bahuvacanaM pUrvarAtrAdibhedasaGgrahArtham // eteSu bhayasthAneSu enaM saMstavaM yaH kazcit paThati yazcaitat paThyamAnaM prAkRte nipUrvasya zRNoterviziSTazravaNArthatvAt yogatrayopayogapuraHsaraM zRNoti / 'tANaM' ti tayorddhayoH RSikavezca-etatstavakartuH mAnatugAbhidhAna sya pAvoM jinaH; na pArzvayakSaH, taM prati vakSyamANavizeSaNAnupapatteH pApam-azubhaM karma rAjabhayAdInAM kAraNaM prazamayatu / sakalaM yad bhuvanaM tenArcitau caraNau yasya / bhuvanazabdena atra bhuvanasthA janA gRhyante, saha kalayA-mAhAtmyena vartate sakalaH, ata eva bhuvanArcitacaraNaH, tato vishessnnkrmdhaaryH||19-21|| iti tribhirvizeSakam // iti zrIbhayaharastotrAvacUriH samAptA // May (Lord) Pars'va whose feet are worshipped by the entire universe destroy the demerit of even the poet Manatunga along with the one who recites and one who hears this hymn of Pors'va Tirthankara at both the twili. ghts, at nights, at the time of afflictions caused by fear from the ruler, the Yakshas, the Rokshasas ( devils ), bad dreams and evil constellations, and at the time adversity as well as on his way ( being lost), the noble hymn which destroys terrible terrors (or which is a temple of great safety ), which causes bliss to persons booked for salvation and which is a store house of a series of festivities (or which brings up prosperity to living beings who are to be liberated sooner or later and which is a check to fraudulent devices of foes l. 19-21 - 1 'yazca tena pavyamAnaM tathA (1) kRte nipUrvasya' iti kh-paatthH| Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 'tela' iti kha- pAThaH / zrImAnatuGgamunIzvara sandabdhaM // bhattibbharetyaparAhNaM paJcaparameSThistavanam // N bhattibhara amarapaNayaM paNamiya para miTThipaMcayaM sirasA / navakArasArathavaNaM bhaNAmi bhavANa bhayaharaNaM // 1 // sasi suvihiya arihaMtA siddhA paumAbhavAsupujjajiNA / dhammAyariA solasa pAso mallI uvajjhAyA // 2 // subaya nemI sAhU duTThAriTThassa nemiNo dhaNiyaM / mukkhaM khearapayavIM arihaMtA diMtu paNayANaM // 3 // 'tialoavasIkaraNaM mohaM siddhA kuNaMtu bhuvaNassa / jalajalaNAIsolasapayattha thaMbhaMtu AyariA // 4 // ihaloiyalAbhakarA uvajjhAyA huMtu sababhayaharaNA / pAvuccADanatADananiraNA sAhU sayA saraha // 5 // mahimaMDala marihaMtA gayaNaM siddhA ya sUriNo jalaNo / varasaMvaramuvajjhAyA pavaNo muNiNo haraMtu duhaM // 6 // arihaMtA asarIrA AyariA taha uvajjhayA muNiNo / paMcakkhara niSpanno OMkAro paMcaparamiTThI // 7 // sasidhavalA arihaMtA rattA siddhA ya sUriNo kaNayaM / maragayabhA uvajjhAyA sAmA sAhU suhaM diMtu // 8 // sIsatthA arihaMtA siddhA vayaNammi sUriNo kaMThe / hiyayammi uvajjhAyA caraNaThiA sAhuNo vaMde // 9 // vaTTakalA arihaMtA uNA siddhA ya loTakala sUrI / uvajjhAyA suddhakalA dIhakalA sAhuNo sairaNaM // 10 // puMsatthinapuMsayarA purisabahurveNNavaMdaNijjANaM / jiNasiddhasUrivAyagasAhUNa kame nama'sAmi // 11 // paDhamadusarA arihaMtA caussarA siddhasUriuvajjhAyA / duga dusarA kameNaM naMdaMtu muNIsarA dusarA // 12 // vaNNanivaha kaikAi jesiM bIo hakArapajaMto / niyaniyasarasaMjogA saremi cUDAmaNiM tehiM // 13 // iti pAThaH / 'niDaNA' iti kha- pAThaH / 3 'suhayA' iti kha- pAThaH / : ' saddavanaNijAya' 5 'kaDA' iti ka-pAThaH / Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 bhattibharetyaparAhna paJcaparameSThistavanam / puNa aekacaTatapajasatti nava vaggA vaNNa paNayAlA / paramiTThamaMDalakamA paDhamaMtimaturiyA tiyabIyA // 14 // sasi sukke arihaMtA ravimaMDala siddha gurubuhA sUrI / saraha uvajjhAya ke kameNa sAhU saNI rAhU // 15 // seyAruNapIyapiyaMguvaNaM kasiNA ivi uvipattAI | aMbilamahutittakasAyakaDua paramiTThaNo vaMde // 16 // tihi naMdA arihaMtA bhaddA siddhA ya sUriNo vijayA / tihirittA uvajjhAyA puNNA sAhU suhaM diMtu // 17 // sasimaMgalamarihaMtA buddhA siddhA ya suragurU sUrI / sukovajjhAya puNo sAhU maMdA suhaMbhANU // 18 // kattiyacitto arihA vaisAho maggamAsa siddhA ya / poso jiTTho bhaddava AsoA sUriNo suhayA // 19 // mAhAsAvajjhAyA phagguNamAso a sAvaNo sAhU | mama maMgalamarihaMtA aciMta ciMtAmaNiM ditu // 20 // puMsayarA arihaMtA dhaNiTThApaMcagA ya siddhA ya / digurikkhA AyariA namAmi sirasA ya bhattIe // 21 // addAI je rikkhA uvajjhAyA tesi diMtu guNanivahaM / cittAIsAi sAhU sAsaya sukkhaM mahaM ditu // 22 // jaimamaja (?) aMte arihA mesA mayarAya aMtiNo siddhA / paMcANaNa ali sUrI dhaiNamihuNujjhAyayA vaMde // 23 // kakkaDa tulA ya sAhU do daha rAsI hu~ paMcaparamiTThI / bhAveNa thuNamANo pAvai sukkhaM ca mukkhaM ca // 24 // yergy vihaTThA samayAbheeNaM kuNa jahAjihUM / uvarimatulaM purao nasijja puvakamo sese // 25 // jammi nikkhitto taha puNaravi so ceva aMkaviNNAso / so hoi samayabheo vajjeyabo payatteNaM // 26 // icchiyapayara~gaie nAsa bhAso abhaMgaparimANaM / aMtakabhAgaladdhaM ThaviyajjA puNapuNa dhariyaM // 27 // 1 'kisiNA viDaviettA hiM' iti kha- pAThaH / 2 'puMbhasarA' iti kha- pAThaH / 3 'mukkhaM suhaM' iti kha- pAThaH / 4 'kannA visamara' iti ga-pAThaH 5 'ghaNU ya miDDaNo ya uvajjhAyA' iti ga-pAThaH / 6 'du' iti ka - pAThaH / 7 'aMkANaM' iti pAThaH / Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 239 zrImAnatuGgamunIzvarasanhabdham / ____ 239 mUlagapaMtidugeNaM aMko na Thavijai ssi je aNkaa| tesi dubhege kAuM nasija kamaukkameNaM tu // 28 // taM natthi jaM na itthaM nimittghgnniymNttNtaaii| jaM patthioM na yacchai kahei jaM pucchiaM sayalaM // 29 // tihuaNasAmiNivijA mahamaMto muulmNtetNtaaii| ittha ThiaMna (pi?)najjai gurUvaesaM viNA sammaM // 30 // sumariamittaM pi imaM tattaM nAsei sylduriaaii| pAraMpareNa nAyaM taM natthi suhaM na jaM kuNai // 31 // paMcanavakArathuttaM leseNaM saMsiaM aNubhAveNaM / siri mANatuMga' mAhiMdamujjalaM sivasuhaM ditu // 32 // saMbharaha paDhaha jhAyaha NicaM ghoseha Nhavaha arihAI / bhaddapayaM jai icchaha tassevaya attaNo NANaM // 33 // mahauvasagge pIDA kUraggahadasaNaM bhayaM sNkaa| jaivi na havaMti ee tahavi tisaMjjhaM bhaNijjAsu // 34 // eso paramarahasso paramo maMto imo tihuaNammi / tA kimiha bahuvihehiM paDhiehiM putthiamareNaM // 35 // // iti paJcaparameSThistavanaM sampUrNam // 1-2 'taMtatiyaM' iti g-paatthH| 3 'savvaM' iti kh-paatthH| 4 'tAveNa' iti k-paatthH| 5'nAyaM' iti kh-paatthH| 6 'bho saMkkhA' iti kha-pAThaH / 7 'gahiehiM putthayasarahiM' iti ga-pAThaH / 8 'putthayabharehiM' iti kh-paatthH| Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgamunivaraviracitaM // zrImahAvIra jina stavanam // kalyANadhAmakaraNaM ghanakevalazrI - rAjIvarocitamanuttaratIrtharAjaH / sattvAlayaM praguNarAjinayapramANa - sacchAsanaM paTu navAnatamAmanantam // 1 // zrIvarddhamAneha satAM zivAya - rucAyuriSyo navi cAulAlA / sa ADIyAkSarapATavAnAM, labdhe tvayi (?) sevitathAlabhANAm || 2 || -yugmam ghuDaDIza ! surArcya ! navA yamI, laghu aSoDana vA yamadrApadAm / sapatatsurasaghoDAM syu maH prabalakhArika cArolInatAm // 3 // kaH kulI tava mudADimanIho vIkSya jAtisaSajUrati kelAm / sadrasAkara mahAnImajAM ho maMDalI phalahulI varasolAn // 4 // AjJAsAtapuDI tarAri pihulA pAjAMtimoTAM sphurat mAThAjJAbhava siMha kesara bhalAM lADUragADUsamA / yatrApnoti suSAMDaghIyasaguNA jhAsAMkulInaH pade mAMDInAmurukIrti saiva yazasA seno suMhAlI tataH // 5 // sArasAkarasa AMbilavANI jAvanAMdala sAToravamAMtvam (?) / mAM tvAdahivaDI raNabhUmi vyAdhibhAjiniyadhevara santam // 6 // AcUrimAlA gulaghIamizrI dahIMtharA rAjasasAkucIrNA / tattvAM dayA guMdavaDAlakaMsA kaMsArabhocyai gulalApasIdan // 7 // kiM nArAyaNamukhyA AMbAM kelAM surAsakAtaliyAM / muH kha khaDabUja kapUjitA khAMDaghI astu // 8 // nAveH zAliladAlitoghRtazubha tvaM kevaDAM ghAraDAM bhAsAlavaDa khAMDamIlarasavAg niHpApaDebhyo vaDI / zreyaH pUraNakopaleha bhavato mAM ce tvadAhvApare rakSAM bIjataruM ghRNaikakaraNAM kelAM garAgAM dadheH // 9 // nityAM priyAM karamadAMgikacaMbariprabhA pUSAkhI kRtabhavaika irINaduH kRtaH / 1 TIkAM vinA etasya padacchedAdipUrvaka saMzodhana karmaNi nAhamalam, tathApi prAcIna sAhityapracArakasye bAraka tApi prasiddhi sarvathA sthAnIyeti me matiH / Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Apa velita guNAmaya lIMbuyAdyupA tvaM nirbharabAhvalisucaMdrasu cIDAM stumaH // 10 // zreyaH phalI tvamasi vAgnikasuMbhiyAprabhRt khATAvanIzavanitAdhavanIla ArcyakhaH / kastUri Aya zaraNaM mama tattva vIkSyatAM jaMbIraAM bahulitottamabhAvavatsalaH // 11 // DoDikAmAntabhAjI DoDI bhItermAnase sanmatIrAm / tvaM brahmaat diasi kAM karelAM kaMkoDAyAM AmalIlAhi deva ! // 12 // kAcarIDhya vacasAM garINa ! bho bhaktimutpalakaliMgaDAstvayam / tArakaM irasattuM samAgraM vidhi na samahiti kohalAM syataH (1) // 13 // puNyAnukUlaripugundalajAdarIyA bhrAMta zrImAnatuGgasUripraNItaM naMda suneha lahigaTuM khalu kAkarIyAt / polIya osaDasite vibhaveDhamIla bhAvAt parA tilavaTI tvayi bhaktipUDAt // 14 // mAMDA khIrabhavo naghIakarasa zrIkhaMDanA khobalA mAhIM sAtavarAja sAkhara lave melI kamo khAkharAM / ghANA hI manutUtuyAM sadavaDA korAsanAriMgato phaNAgirAM kRte uThabhaste bAulIAt prabho ! // 15 // muhUdUdhajabhavesAkhara sAddahIna jayasaM karaMbakaH / karpaTAMgaNasaNazAlagholai tvaM ca lUnabhRdayukzalImukhe // 16 // kAMtyAni jAyaphalakRttama elacIra zrIcandramaulyacalaviMga valakSakIrteH / zrIjJAtaja ! prazamapUrNa ! tamAlapatra chAyA bhave khayarasAra nivRtticetAH // 17 // kastUrI kamalAlicandana lasatkarpUrajaitrAnanA mododyadbhavapAna phUlasanarI cAMhUlabIDAM sadA / sopArItvamiti priyAM rasavatIM kRtvArthaye tvAM paraM sauhityaM sumate vineyasukRte zrImAnatuGgaprabho ! // 18 // iti zrImahAvIrastavanam / livIkRtaM paM0 amIcandragaNinA ga0 zrIrAjacandravAcanakRte / saMvat 1742 varSe mAha vadi 2 dine zrIdevAsanagare / bha0 31 241 Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIsiddhasenadivAkarakRtaH zakrastavaH // (jinasahasranAmAparAbhidhaH) OM namo'rhate paramAtmane paramajyotiSe paramaparameSThine paramavedhase paramayogine paramezvarAya tamasaH parastAt sadoditAdityavarNAya samUlonmUlitAnAdisakalaklezAya / OMnamo bhUrbhuvaHsvastrayInAthamaulimandAramAlArcitakramAya sakalapuruSArthayoniraMvadyAvidyApravartanaikavIrAya namaH-svasti-svadhA svAhA-vaSaDathaikAntakAntazAntamUrtaye bhavadbhAvibhUtabhAvAvabhAsine kAlapAzanAzine sattvarajastamoguNAtItAya anantaguNAya vAGmano'gocaracaritrAya pavitrAya kAraNakAraNAya tAraNatAraNAya sAttvikade (dai?)vatAya tAttvikajIvitAya nirgranthaparamabrahmahRdayAya yogIndraprANanAthAya tribhuvanabhavyakulanityotsavAya vijJAnAnandaparabrahmaikAtmyasamAdhaye hariharahiraNyagarbhAdidevatAparikalitasvarUpAya samyagdhyeyAya samyakzraddheyAya samyakzaraNyAya susamAhitasamyakspRhaNIyAya // 1 // ___ OM namo'hate bhagavate AdikarAya tIrthaGkarAya svayaMsambuddhAya puruSottamAya puruSasiMhAya puruSavarapuNDarIkAya puruSavaragandhahastine lokottamAya lokanAthAya lokahitAya lokapradyo. takAriNe lokapradIpAya abhayadAya dRSTidAya muktidAya bodhidAya dharmadAya jIvadAya zaraNadAya dharmadezakAya dharmanAyakAya dharmasArathaye dharmavaracAturantacakravartine vyAvRttacchadmane apratihatasamyagjJAnadarzanasadmane // 2 // ___OM namo'hate jinAya jApakAya tIrNAya tArakAya buddhAya bodhakAya muktAya mocakAya trikAlavide pAraGgatAya karmASTakaniSUdanAya a~dhIzvarAya zambhave svayambhuve jagatprabhave jinezvarAya syAdvAdavAdine sArvAya sarvajJAya sarvadarzine sarvatIrthopaniSade sarvapAkhaNDamocine sarvayajJakUlAtmane sarvajJakalAtmane sarvayogarahasyAya kevaline devAdhidevAya vItarAgAya // 3 // 1'niSadyAvidyA' iti kh-paatthH| 2'sudhA' iti kh-paatthH| 3'vAGAnasAmagocara' iti kh-paatthH| 4 kAvyaprakAzasya saptama ullAsa ullekho'yam "yathA'yaM dAruNAcAraH sarvadaiva vibhAvyate / tathA manye daivato'sya, pizAco rAkSaso'thavA // bhatra daivatazabdo 'daivatAni puMsi vA' iti puMsthAnAto'pi na kenacit prayujyate" zrIratnazekharasUriviracite svopajJavivRtisahite guruguNaSaTtriMzikAkulake caturthe patre sAkSirUpiNi nimnalikhite padye 'daivata'zabdasya puMstvena prayogaH "gurugaurvaaho gurUpakriyAtaH, kalau devato'pIti samyag matima / tamisrAtamisrApahArI kRzAnu-vRhadbhAnurityucyate kiM na lokaH ? // " atra 'daivato'pIti' pAThAntaraM samasUci etadgranthasaMzodhakaiH saakssrairmunirvrshriicturvijyaiH| 5 mArgadAya jIvadAya zaraNadAya bodhidAya dharmadAya dharmadezakAya' iti k-paatthH| 6 'AdisvarAya' iti kh-paatthH| Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 243 zrIsiddhasenadivAkarakRtaH OM namo'rhate paramAtmane paramakAruNikAya sugatAya tathAgatAya mahAhaMsAya haMsarAjAya mahAsattvAya mahAzivAya mahAbauddhAya mahAmaitrAya [sugatAya sunizcitAya vigatadvandvAya guNAbdhaye lokanAthAya jitamArabalAya // 4 // OM namo'rhate sanAtanAya uttamazlokAya mukundAya govindAya viSNave jiSNave anantAya acyutAya zrIpataye vizvarUpAya hRSIkezAya jagannAthAya bhUrbhuvaHsvaHsamuttArAya mAnaarAya kAlaJjarAya dhruvAya ajeyAya ajAya acalAya avyayAya vibhave acintyAya asa khyeyAya AdisaGkhyeyAya AdisakhyAya AdikezA(zavAya) AdizivAya mahAbrahmaNe paramazivAya ekAnekAntasvarUpiNe bhAvAbhAvavivarjitAya astinAstidvayAtItAya puNyapApavirahitAya sukhaduHkhaviviktAya vyaktAvyaktasvarUpAya anAdimadhyanidhanAya namo'stu muktisvarUpAya // 5 // ___ OM namo bhagavate niHsaGgAya OM namo'hate nirAtaGkAya niHzaGkAya nirbhayAya nirdvandvAya nistaraGgAya nirUrmaye nirAmayAya niSkalaGkAya paramadaivatAya sadAzivAya mahAdevAya zaGkarAya mahezvarAya mahAvatine mahAyogine paJcamukhAya mRtyuJjayAya aSTamUrtaye bhUtanAthAya jagadAnandAya jagatpitAmahAya jagaddevAdhidevAya jagadIzvarAya jagadAdikandAya jagadbhAsvate bhAvAbhAvavivarjitAya jagatkarmasAkSiNe jagaccakSuSe trayItanave amRtakarAya zItakarAya jyotizcakracakriNe mahAjyotirmahAtapaHpAre supratiSThitAya svayaMkatre svayaMharne svayaMpAlakAya AtmezvarAya namo vizvAtmane // 6 // OM namo'hate sarvadevamayAya sarvadhyAnamayAya sarvamantramayAya sarvarahasyamayAya sarvajJAnayAya sarvatejomayAya sarvamantramayAya sarvarahasyamayAya sarvabhAvAbhAvajIvAjIvezvarAya arahasyarahasyAya aspRhaspRhaNIyAya acintyacintanIyAya akAmakAmadhenave asaGkalpitakalpadrumAya acintyacintAmaNaye caturdazarajvAtmakajIvalokacUDAmaNaye caturazItijIvayonilakSaprANanAthAya puruSArthanAthAya paramArthanAthAya anAthanAthAya jIvanAthAya devadAnavamAnavasiddhasenAdhinAthAya // 7 // ___OMnamo'rhate niraJjanAya anantakalyANaniketanakIrtitAya sugRhItanAmadheyAya dhIrodAttadhIroddhatadhIrazAntadhIralalitapuruSottamapuNyazlokazatasahasralakSakoTivanditapAdAravindAya sarvagatAya sarvaprAptAya // 8 // _ OM namo'hate sarvajJAnAya sarvasamarthAya sarvapradAya sarvahitAya sarvAdhinAthAya kasmaicana kSetrAya pAtrAya tIrthAya pAvanAya pavitrAya anuttarAya uttarAya yogAcAryAya samprakSAlanAya 'tamaHpAre' iti kh-paatthH| 2 'sarvadhyAnamayAya sarvajJAnamayAya sarvatejomayAya sarvamantramayAya sarvarahasyamayAya' iti pAThaH 1980tame vaikramIye'nde zrIjainanavayuvakamitramaNDalena prasiddhiM nIte zrIpaJcapratikramaNasUtre kh-sjnyke| Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 zakrastavaH pravarAya agrAya vAcaspataye mAGgalyAya sarvAtmanAthAya sarvArthAya amRtAya sadoditAya brahmacAriNe tAyine dakSiNIyAya nirvikArAya vajraRSabhanArAcamUrtaye tattvadRzvane pAradarzine paramadarzine nirupamajJAnabalavIryatejaHzaktyaizvaryamayAya AdipuruSAya AdiparameSThine AdimahezAya mahAjyotiHsattvAya mahArcirdhanezvarAya mahAmohasaMhAriNe mahAsattvAya mahAjJAnamahendrAya mahAlayAya mahAzAntAya mahAyogIndrAya ayogine mahAmahIyase mahAhaMsAya haMsarAjAya mahAsiddhAya mahIyase zivamacalamarujamanantamakSayamavyAbAdhamapunarAvRttimahAnandamahodayaM sarvaduHkhakSayaM kaivalyamamRtaM nirvANamakSaraM parabrahma niHzreyasamapunarbhavaM siddhigatinAmadheyaM sthAnaM samprAptavate carAcaramavate namo'stu zrIAdinAthAya namo'stu zrImahAvIrAya trijagannAthAya trijagatsvAmine zrIvarddhamAnAya vizAlazAsanAya nirvikalpAya sarvalabdhisampannAya kalpanAtItAya kalAkalApakalpitAya // 9 // OM namo'rhate paramAtmane kevaline paramayogine visphuraduruzukladhyAnAgninirdagdhakarmabIjAya prAptAnanta catuSTayAya saumyAya zAntAya maGgalavaradAya aSTAdazadoSarahitAya saMsRtavizva(?)samIhitAya svAhA // OM hrIM zrIM ahaM namaH // 10 // lokottamo niSpratimastvameva, tvaM zAzvataM maGgalamapyadhIza ! // tvAmekamahen zaraNaM prapadye, siddharSisaddharmamayastvameva // 1 // tvaM me mAtA pitA netA, devo dharmo guruH prH|| prANAH svargo'pavargazca, sattvaM tatvaM gtirmtiH||2|| jino dAtA jino bhoktA, jinaH sarvamidaM jagat // jino jagati sarvatra, yo jinaH so'hameva ca // 3 // yatkiJcit kurmahe deva! sadA sukRtaduSkRtam // tanme nijapadasthasya, duHkhaM kSapaya tvaM jina! // 4 // guhyAtiguhyagoptA tvaM, gRhANAsmatkRtaM japam // siddhiH zrayati mAM yena, tvatprasAdAt tvayi sthitam // 5 // iti zrIvardhamAnajinanAmamantraM stotraM pratiSThAyAM zAntikavidhau paThitaM mahAsukhAya syAt / itImaM pUrvoktamindrastavaikAdazamantrasaMjJopaniSadgarbha aSTamahAsiddhipradaM sarvapApanivAraNaM sarvapuNyakAraNaM sarvadoSaharaM sarvaguNAkaraM mahAprabhAvaM anekasamyagdRSTibhadrakadevatAzatasahasrazuzrUSitaM bhavAntarakRtAsaGkhya puNyaprApyaM samyag japatAM paThatAM guNatAM zRNvatAM samanuprekSamANAnAM bhavyajIvAnAM carAcare'pi (jIvaloke) sadvastu tannAsti yat karatalapraNayi na bhvtiiti| 'sadoditabrahmaH' iti k-paatthH| 2'jyotistattvAya' iti k-paatthH| 3 'mahAzAntaye' iti k-paatthH| 4 'mahAsiddhaye' iti k-paatthH| 5'muktipadanAmadhayaM' iti k-paatthH| 6 'kevalajJAnine' iti ka-pAThaH / 7 ataH paraM pUrvokke mudrite kha-pranthe 'iti zrIsiddhasenadivAkarakRtazakrastavaH' etAvAneva paatthH| Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddha senadivAkara kRta: 245 kiJca itImaM pUrvoktamindrastavaikAdaza mantrarAjopaniSadgarbha ityAdiyAvat samyak japatAM 0 bhavyajIvAnAM bhavanapati - vyantara- jyotiSka- vaimAnikavAsino devAH sadA prasIdanti / itImaM0 bhavyajIvAnAM pRthivyaptejovAyugaganAni bhavantyanukUlAni / itImaM0 bhavyajIvAnAM sarvasampadAM mUlaM jAyate jinAnurAgAditi / itImaM0 bhavyajIvAnAM sAdhavaH saumanasyenAnugrahaparA jAyante / itImaM0 bhavyajIvAnAM khalAH kSIyante / itImaM0 bhavyajIvAnAM jala-sthala - gaganacarAH krUrajantavo'pi maitrImayA bhavanti / itImaM0 bhavyajIvAnAM adhamavastUnyapi uttamavastubhAvaM prapadyante / itImaM0 bhavyajIvAnAM dharmArthakAmaguNAbhirAmA jAyante / itImaM0 bhavyajIvAnAM aihikyaH sarvA api zuddhagotra - kalatra - putra - mitra - dhana-dhAnya - jIvita-yauvana-rUpA-''rogya - yazaHpuraHsarAH sarvajanAnAM sampadaH parabhAgajIvitazAlinyaH syokAdarzAzca (?) sammukhIbhavanti / itImaM bhavyajIvAnAM AmuSmikyaH svargApavarganiyo'pi krameNa yatheSTaM svayaM svayaMcaraNotsavaM samutsukA bhavantIti / siddhiH zreyaH samudayazca / yathendreNa prasannena, samAdiSTo'rhatAM stavaH / tathA'yaM siddhasenena, prapede sampadAM padam // iti zrIsiddhasenAdivAkarasUrikRtaM zrIjina sahasranAmagadyastotraM sampUrNamiti / 'saMvat 1798 varSe dvitIya zrAvaNazudi 11 vAra bhaume likhitaM pa0 avicalavijayagaNinA 'jAlora' nagare // 1 ka- praterullekho'yam / Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka-pariziSTam zrIratnamunisandabdhaM saTippanakaM // bhaktAmaracchAyAstotram // namradevaziroratna-bhAsakaM jinapatkajam / praNamyAkhilapApaghnaM, saMsArajalatAraNam // 1 // sarvazAstraparijJAnAt , saMstuto yaH surezvaraiH / udArarucirastotraiH, stoSye taM prathamaM prabhum // 2 // prabho ! buddhyA vinA'pi tvAM, stuvAno'smi gatatrapaH / vArikuNDasthitaM candra, bAlaH kiM na hi lipsati ? // 3 // dhiSaNo'pi guNAmbhodhe !, guNAMste khyAtumakSamaH / durvAyUdbhUtayAdaskaH, sAgaraH kena tIryate ? // 4 // tathApi so'haM tvadbhakte-stavAsmi stvsodymH| nirviveko'rbhakAn pAtuM, mRgo nAbhyeti kiM harim ? // 5 // samukhatvaM bhavatpAda-prasAdAdeva bhAti me| prAptAmrakalikAsvAdaH, kalaM kUjati kokilaH // 6 // tvatstutyA'nAdijaM pApaM, prANinAM kSIyate kSaNAt / mArtaNDakiraNaspRSTaM, nAzaM yAti nizAtamaH // 7 // iti matvA''rabhe stotraM, tava vidvanmanoharam / aravindeSUdabindu-mauktikadyutimaznute // 8 // AstAM stavaste nirdoSa-stvadvArtA'pi zivakarI / prabhA'pi kurute bhAno-rvikacAnyambujAni yat // 9 // durghaTaM kimu jAyante, yadi tvamiva taavkaaH| bhRtyaM vA svasamaM bhUtyA, yo na nirmAti tena kim ? // 10 // tvAM paraM dRzyamAlokya, cakSurnAnyatra rajyate / kSIrasindhupayaH pItvA, kSArAbbhyambu ka Ihate ? // 11 // kArito'si lalAmAtmA, jagatAM yena karmaNA / tAvanta eva tasyAMzA-stvattulA'nyatra nAsti yat // 12 // Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIratnamunipraNItaM 247 ka te vakaM nirupama, nAkinAgendrakAmitam / kalaGki maNDalaM kendo-ryad batAhani niSprabham // 13 // vizuddhavibhavAH svAmin !, bhuvanaM laGghayanti te / saMzritA ye trilokIzaM, teSAM vighnAya ko bhavet // 14 // vikAramArga nIto'si, nAmarIbhirapi prabhuH / jitAdriH zakyate jetuM, na meruM pralayAnilaH // 15 // nirdhUmavartinistailaH, srvbhaavaavbhaaskH| agamyo marutAM trAta-rdIpo'si tvmihaaprH|| 16 // nAstameSi na vazyo'si, tamaso'dhairna rudhyase / sUryAdityatizeSe tvaM, lokAlokaprakAzakaH // 17 // mohaandhkaarsNhrtaa-'nntodyotklodyH| gocaro nAgu-meghAnAM, tvamapUrvo'si candramAH // 18 // tvayA'vatamase dhvaste, kiM kArya puSpadantayoH / niSpattiryadi zAlInAM, svayaM vAridharairalam // 19 // tvayi jJAnaM yathA vyAptaM, naivaM hari-harAdiSu / yathA tejo'sti ratneSu, no kAcazakale tathA // 20 // manye zivAdayaH zreSThA, yaidRSTaistvaM vinishcitH| tvayekSitena kiM yena, nAnyo harati me manaH // 21 // tvAM sutaM marudevaiva, mAtA prasuSuve prbho!| prAcyeva janayatyarka, tArAstu sakalA dishH||22|| AdityavarNa vitamaH-pumAMsaM tvAM viduH param / tvAmeva labdhvA sidhyanti, na siddhirnigamAntare // 23 // samastavastustomajJa-masaGkhyAMzamakartRkam / tabhAvAvyayitaM santaM, tvAmAhumunayo jinam // 24 // 1 iha aguriti rAhuvAcakaM padaM, "rAhustamo'guH" iti varAhamihiraH / guruzikhividhuravijJasitamandarAgurucitam" iti sakautukajAtau praznakAvye navagrahanAmajApakaH shriijinvlubho'pi| ahamevaM manye bhagavan ! zivAdayo laukikadevA uttamAH / kathamiti cet paraH praznayet tadA takranyAyo viparIkSAyai dAtavyaH / ato bravIti yairmalinaidRSTaH sadbhistvaM nirmalakevalAramA vinishcyiikRtH| takrasyAmAdhurya vilokya payasi mAdhurIzraddhA dRDhIbhavati loka iti hAsyam / 3 samassA:-sakalA vastUnAM-dharmA-'dharmA-''kAza-kAla-pudgala-jIvAnAM stomAH-samUhAH tAn jAnAtIti samastavastustomajJastam / anena vaizeSikamataM nirAkRtaM bhavati / tatra hi dharma-dharmiNoJjana-jIvayoratyantamimatvAt / tathA asaGkhyA:-saGkhyAgocarAtItA dharmAstikAyapramitA aMzA-bhAgAH pradezA iti yAvad yasyetyasaGkhyAMzastam / bhanena bhadvaitavAditA tiraskRtA bhavati / bhasyAM hi sarvadikapramANatvena bhanantapradezasvaghaTanAt / tathA sato mina Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 bhaktAmaracchAyAstotram buddho'si bodhato'zeSa - zaGkaratvAcca zaGkaraH / dhyAtA tIrthakaratvAt tvaM vyaktestvaM puruSottamaH // 25 // namaste duHkhakakSA !, namaste bhUmibhUSaNa ! | namaste parameSThyAtman !, namaste pApamocana ! // 26 // sthAnAntaramavindanto ( ? ), vizve tvAmAgatA guNAH / AzrayAnantyataistvaM, doSaiH svapne'pi nAdRtaH // 27 // azokaM samayA rUpa - muddIpti tava bhAsate / ghanAghanaghaTApArzve, yathA bimbaM vivasvataH || 28 // maNisiMhAsane dehaH, svarNavarNo vibhAti te / udayAcalamUnIMva, vimAnaM bhAsuraM raveH // 29 // vapurvibhrAjate gauraM, calaccAmaracAru te / prodgacchajjharadhAreva, taTI kAJcanabhUbhRtaH // 30 // muktAjAlatatazrIkaM, tApaghnaM zazisundaram / chatratrayaM dhvanayati, trailokyezvaratAM tava // 31 // merAbhinavahemAbja - kAntyacchanakharociSoH / nyAse tvatpadayordevA, nyasyanti nalinIvanam // 32 // itthaM yathopakArAtmA tvaM zrImAn na tathA'paraH / taraNeryAdRzaM bhAgyaM, grahANAM naiva tAdRzam // 33 // dAnasaurabhamattAli - jhaGkAraravakopitam / AyAntamapi vIkSyebhaM, tvadIyo na hi zaGkate // 34 // karajairbhinnamAtaGga - kumbhamuktA vahannapi / nAkrAmati bhavaddAsaM, kezarI kIlitakramaH // 35 // kSayoSairbudhasaGkAzaH, protsphuliGgo davAnalaH / nijighAniva vizvasya, bhavannAmnA prazAmyati // 36 // kiJcidapi karotIti bhakartA, svArthe kaH akartRkastam / anena naiyAyikA adhaH kriyante teSAM hi bhuvanodarasya buddhimaskartRkatvAt / tathA tadbhAvataH- tattvataH avyayitaH - akSayita iti tadbhAvAvyayitastam, utpAdavyayadhauvyayuktatvAt / anena bauddhAnAM tiraskAraH, yataste kSaNakSayiNamAtmAnaM manyanta iti / tathA santaM vidyamAnaM, nijApekSayetyarthaH / anena cArvAkazvavitaH, tatra hi sarvathA'dhyAtmano'satvAt / rAgAdizatrUNAM jetA jinastam / iha syAdvAdopalakSaNaM sammA* nitaM tataH / 1 AzrayAH - sthAnAni te hari-harAdayasteSAmAnantyam - anantatA tato dRptA - garvitA AzrayAnantyahaptAstaiH kRtvA prabhuH kadAcidapi na vilokito'sIti / yo bahubhirmAnyate sa caikamabhiprAyaviparItamavagaNayatIti nyAyaH / 2 upakAra eva AtmA-svarUpaM yasyAsau upakArAtmA / yathA svaM lakSmIvAn tathA nApare iti / yathA hi sUryaH prakAzataH paropakArI tathA grahAH prakAzavanto'pi na hi paropakAriNo bhavantIti / 3 ( uSarbudhaH - analaH) / Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIratnamunipraNItaM 249 lohitAkSo'sitaH krodhI, ApatannutphaNo'pyahiH / nopadravAya ghaTate, tvaddhyAnAmRtacetasAm // 37 // anIkaM balinAM rAjJAM, hastya-'zvarathadAruNam / anarazmeriva dhvAntaM, yAti tvadbhajanAd midam // 38 // kuntdaaritnaagaasRg-vrssaavyaakulsainike| jayantyarigaNaM yuddhe, tvatsevAsukhino jnaaH|| 39 // abdhau kSubhitayAdaske, jvaladulbaNavADave / raGgattaraGgazRGgasthA, tarati tvajjuSAM terI(:) // 40 // rogabhArabhujaH zocyA-styajanto'pi jijIviSAm / bhavatprabhAvAjAyante, narAH kndrpruupinnH||41|| ApAdakaNThamAnaddhAH, shRngkhlaanigddaadibhiH| tvanmatraM sujapantaH syu-rbhvyaastruttitbndhnaaH|| 42 // kari-siMhA-'gni-sA-''ji-vAridhi-vyAdhi-bandhajam / na bhayaM tasya yaste'mu-madhIte stavamuccakaiH // 43 // sadvarNakusumAM stotra-sraja te guNagumphitAm / kaNThapIThe nidhatte ya-striratnazrIrupaiti tam // 44 // iti 'bhaktAmara'cchAyA-mAdAya hRdayapriyAm / / nAbhirAjAGgajaH svIya-dharmAya mayakA stutaH // 45 // samAptametacchAyAbhaktAmarAkhyastavanaM zrIAdiparamezvarasya / / (suurykirnnaatuu)| 2 kuntaiH-bhachaidAritA ye nAgA-jAsteSAmasaravarSayA-zoktivarSaNena kRtvA vyAkulAH sainikA-yodhA yatreti tasmin / 3 (naukaa)| 4 karI-hastI,siMha:-kezarI, amiH-davAnala iti, sarpaH-bhujaGgA, AjiH-saGgrAmaH, vAridhiH-samudraH, vyAdhiH-zrAmayaH tebhyo jAtamiti / 5 iha ratna iti varNA bhagavadRbhRsyasyApi jnyaapkaaH| 6 svIyaH-svakIyo yo dharma:-svabhAvo nizcayataH kevalajJAnalakSaNastasai-tadartham / bha0 32 Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kha- pariziSTam / zrIratnamunipraNItaM // kalyANamandiracchAyAstotram // ( anuSTupa chandasi nibaddham ) zreyobIjamavayArI, praNipatyAbhayapradau / bhavAbdhau patatAmarhat-pAdau prakRtipatitau // 1 // garimNorvarNane yasya, na deva (vA) RSayo'pyalam / staumi taM kamaThaunnatya-mUloSarbudhamIzvaram // 2 // suvacA na bhavadvArtA, prabho ! sAmAnyato'pi naH / ulUkabAlaH kiM vaktA, dhRSTo'pi ravirociSAm // 3 // AdarzenApi saGkhyA, guNAH kevalinA na te / kalpAntaprakaTo'pyabdhe, ratnaughaH kena mIyate ? // 4 // anantayazasaste'smi, jaDo'pi stavanodyataH / bAhU prasArya hI bAlaH, sindhuvistArazaMsitA // 5 // satAmapi bhavalakSmIM vaktuM naiti kiyAnaham ? / zocyaiva tadidaM (yaM) prauDhi, pakSibhASAvadasti vA // 6 // stavaste'dbhutamAhAtmya, AstAM nAmApi vizvapam / padmahasya vAtospi, nidAghe'dhvagatarpaNaH // 7 // jantornazyanti karmANi, hRdvartini sati tvayi / antazcandanamAyAte, mayUre bhujagA iva // 8 // tvayi dRSTe'pi mucyante, narA raudrairupadravaiH / sphurattejasi gopAle, pazavastaskarairiva // 9 // hRdodvahatAM nRNAM tArako'si kathaM prabho ! / madhyavAtAnubhAvo vA itistarati yajjalam // 10 // harAdInapi jetA yo, jitaH kAmo'pi sa tvayA / saMvartakaH pivatyeva, vAri vahnivinAzyapi // 11 // 1 uparyudhaH - abhiH / Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ratnamunipraNItaM hRdyo dhAyaise'tyanta-garimA'pi kathaM janaiH ? / taradbhirAzu janmAmbu, citrA vA mahatAM gatiH // 12 // krodhaM nirasya bhavatA, karmacaurA hatAH katham ? / nIlavipinaM ploSa -tyuta kiM na himAnyapi 1 // 13 // hRdanako pazyanti yoginastvAmadhIzvaram / akSasya yadi vA ko'nyaH, karNikAyAH samAzrayaH 1 // 14 // bhavaddhyAnAd vapustya (ktvA ), brahmatve bhAnti mAnavAH / dhAtubhedA iva tvaM svarNatve prabalAnalAt // 15 // yadantarbhAvyase bhavyai - dehaM nAzayase katham ? / mahAnubhAvA madhyasthA, vigrahasyopazAntaye // 16 // tvadabhedadhiyA''tmA'yaM, dhyAtastvamiva jAyate / sudheti cintyamAnaM kiM syAdvAri na viSApaham // 17 // harAdibuddhyA sevante, tvAM devaM paravAdinaH / kAcakAmalinaH zvete, zaGkha varNAntarekSiNaH || 18 || AstAM parastarurapi, syAdazokastvadantike / jAgarti udite vA jIvalokaH sabhUruhaH // 19 // adhovRntaM marutpuSpa - vRSTyA pratyaya eSa me / tvayi jJAte sumanasAM bandhanAni patantyadhaH // 20 // mano'rNavasamutthAyAH, pIyUSatvaM bhavadbhiraH / pItvA svacidekAgrA: ( ? ), padaM yAntyajarAmaram // 21 // namanotpatanaizcArucAmarANAmitIva dhIH / tulyaM praNamatAM bhAvA, bhAvinAmUrdhvagAmitA || 22 || ratnAsanagarau garji-giraM bhavya zikhaNDinaH / zyAmalaM tvAM prapazyanti, sadyaskamiva vAridam // 23 // kaGkellirlaptaparNazrIH, zitibhAmaNDalena te / bhavatsAnnidhyataH svAmin!, nIrAgaH syAnna ko'paraH 1 // 24 // bho bho bhajata muktadhva - sArthavAhamimaM mudA / dhIrebhya iti zAstIva, dhvanaMste nAma dundubhiH // 25 // vyadhikAro bhayuk candro, jagatAM dyotane tvayA (ya) / ' muktAjAlisitacchatra - tritanustvAmupAgataH // 26 // 251 Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 kalyANamandiracchAyAstotram kAnti- pratApa-yazasAM jagatpUraNapiNDitAH / saJcayA maNi-kalyANa - tAravaprANi bhAnti te / / 27 // maulIna yadi surendrANAM tyaktvA tava padoH sthitAH / sumasrajaH sumanasAM tvadanyatra na rAgitA // 28 // tArayeH pRSTisaMlagrAn bhavAbdhivimukho'pi yaH / sa pArthivanipAtmA'pi, aho karmavipAkamuk // 29 // svAmI sanA daridro hi, akSarAtmA'si cAlipiH / vizadaM jJAnamAste te, devAjJAnavataH sataH // 30 // daityena reNubhirmuktai- chAyA'pi tava kA hatA ? / roSAndhakArasaMvezaiH, zaTho grastaH sa kevalam // 31 // ghanatarjitaDitpAta - dhArAmuzalamIpaNam / muktvA mahAjalaM prApa, sa mahAjalatAM punaH // 32 // kIrNakezadurAkAra-muNDakhaganalAnanam / tvayi pretatrajaM kRtvA, so'vapat pretyapAtitAm // 33 // bhajante pAdapadmaM te, bhaktyucchrasitakaNTakAH / niHzeSakutukodvidmA, dhanyA vita eva hi // 34 // tvAmihApArasaMsAre, zaGke nAzRNavaM purA / zrute tvannAmni vAmeya !, nikaSA kAn vipazyahiH 1 // 35 // kAmadaM tvatpadAmbhojaM manye na mahitaM mayA / iti paGkakalaGkAnAM, jAto'hamiha mandiram || 36 || mohAvatamasasthasya, dRzyosbhUrna kadApi me / marmAvidhaH pIDayanti, mAmanarthAH kimanyathA / // 37 // zruta- pUjita - dRSTo'pi na samyag bhAvito'si me / pAtakairiti lipye yad, bhAvazUnyA kriyAphalA // 38 // vizvavatsala ! nirlobha !, zaraNya ! karuNApate ! / bhaktibhAjamidAnIM mA - maduHkhAGkuritaM kuru / / 39 / / satyaM sarvasya zaraNaM, tvAmapi prApya daivatam / pramAdI yadi vadhyo'smi, hA hato'smi gatiH kka me 1 // 40 // devendravandya ! sarvajJa !, dayAlo ! nAtha ! tAyitaH ! / vyasanebhyo'tisIdantaM pitaH / pAhi punIhi mAm // 41 // Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvIrastutayaH tvadAgamAnukampyasya, yA samyag matayogyatA / tatprasAdAt prabhurbhUyA-stvamevAtra paratra me // 42 // nityameva bhavaddhimba-darzibhiH praNidhAnimiH / yaiH prabho! sAndraromAJca-kaJcakAGgaiH praNIyase // 43 // akSayapratibhAraktA, divyAM sambhujya sampadam / / te triratnayujo vegAd, vindanti paramaM padam // 44 // ityeSa kila kalyANa-mandirAnugacetasA / ratnena muninA nUtaH, zrIpArzvaparamezvaraH // 45 // idaM kalyANamandiracchAyAstotraM puruSAdAnIyasya / ga-pariziSTam / zrIvIrastutayaH kalyANamandiramudAramavadyabhedi duSkarmavAraNavidAraNapaJcavakram / yatpAdapadmayugalaM praNamanti zakAH stoSye mudA jinavaraM jinatraizaleyam // 1 // kSINASTakarmanikarasya namo'stu nityaM bhItAbhayapradamaninditamaMhipadmam / iSTArthamaNDalasusarjanadevavRkSaM nityodayaM dalitatIvrakaSAyamuktam // 2 // jainAgamaM dizatu sarvasukhaikadAraM zrInandanakSitijahavyahatiprakAram / saMsArasAgaranimajadazeSajantu vohitthasannibhamabhISTadamAzu mugdham // 3 // mAtaGgayakSaramalAM prakaroti sevAM - pUrvAntamArasamabhIpsitadaM vizAlam / utpattivistaranadIzapatajanAnAM potAyamAnamabhinamya jinezvarasya // 4 // Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gha-pariziSTam / zrImeghavijayavAcakagumphitaM // zrIzaGkezvarapArzvaprabhustavanam // OM hrIM zrIM klIM ahaM aiM namaH siddham / zrIsAraNAcalamahezvarasannidhAne, sampatkarI zivapurI nagarI surIbhiH / tadrAjyabhAji nanu rAjani vairizalye, zarkezvaro vijayatAM jinapArzvanAthaH // 1 // spaSTIbabhUva bhavinAM bhuvi bhAgadheyAt , dhyeyaatishaayisukhdaayisunaamdheyH| zahyezvarastanumayUkhadinezvaro'rhana , netrAmRtAJjanajagatpriyarUpadheyaH // 2 // OMkAra eSa savizeSavidhervidhAne, shvetaatptrrucismbhRtcaarumuurtiH| devAsuroraganarezvarasevitAMhI, rAjyazriyaM tribhuvanasya dadhAti pArzvaH // 3 // naitAdRzastribhuvane janatAbhinetA, yogIzvaro'pi vibudhAdhipateH zriyA''nyaH / zaivasthitaM vapuSi darzayate jino'pi, brahmakriyApariNataH svata eva bhAsvAn // 4 // rAjA dvibhAgamadadhAd vividhArthabodhAt , krodhAnurodhanadhiyo virarAma kAmam / mAGgalyamAlyaparipUjanayA prasAdI, zavezvaraH prabhurasau surasaukhyakArI // 5 // tvannAmni dhAni bhagavan ! hari-zaGkarAdyAH, svAMzaM dadhurmadhurapUjanahetavo'mI / tallebhire phalamalaM vimalaM tvadIyaM, te vizvapUjyapadasampadamaGganADhyAH // 6 // ye cakrizakrakamalAparibhogamannA-bhUtA bhvntybhinvaivibhvairmnussyaaH| tvatpAdapadmarajasAmanuzIlanasya, mAhAtmyamadbhutamidaM jagati pratImaH // 7 // nAmAni yAni jagaduddharaNAya loke, geyAni tAni kila nizcinumastavaiva / paryAyavRttividhayA sudhayA viliptA, bhAvA bhavanti sarasAH svarasAd yathaiva // 8 // bhAgyodayena bhavinAM bhagavaMstvadIyaM, sandazenaM bhavati dustamasAM bhidaayai| bhAnormarIcinicaye sphurite samantAt , kiMvAna nazyati tamisravimizrito vA ? // 9 // tvaM nAyakastvamasi sArvajanInabandhu-stvaM tArakaH sakaladurjanavArakastvam / nItastvayA'hamiyatImiha vandyabhUmi, tad dehi samprati padaM paramaM svakIyam // 10 // siddhervidhAstvadabhidhA vividhAnubhAvA-lakSmIstvadIyapadasevanayA'vazeva / samprApyate tanubhRtA nibhRtA nitAntaM kIrtistadekasuraratnamayastvamatra // 11 // nItAH kSayaM ripujanA janapUjanA'pi, samprApitA mayi kalAH sakalAH p(ph?)laanyaaH| sadyo'navadya! suravandha ! vibhidya mAdhat-karmANi dehi paramaM padamIza! mahyam // 12 // , 'vimizrito:' 'vimibhitovA' vA iti syAt / Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImeghavijayavAcakagumphitam / 255 luptAH kriyAstvaduditAcaraNasya duSTai-AlasvarUpakalikAlakarAlayogAt / yeSAM punarvimalamArgamahodayArtha, duSkarmaNAM kuru parAkaraNaM gurustvam // 13 // mohAvamohavazataH zatazo'nyadevA-sevA(darA)danuguNA vihitA mayA'nte / taiH kApi siddhirabhavanna manorathasya, taccetasaH sthiradazA tvayi me babhUva // 14 // siddhaH prasiddhamahimA bhagavaMstvameva, devaH sadaiva dharaNoragarAjasevyaH / vizvambharaH zivakaraH karuNaikavRtti-vizvezitA janapitAmaha eva sAkSAt // 15 // tejastavAvyayataraM tarasAntarAri-vistArivargahanane taravAridhAri / tasmAt trayItanulasattanureva bhAsi zobhAtirekavazataH zatamanyumAnya? // 16 // ke ke tvayA na bhagavannanuyAyinaH svAM, vizvAdhipatyakamalAM vimalAM na nItAH / icchannanantasukhabhogamaho manISI, kastvAM vimuJcati suradrumarUpamArAt // 17 // jetA sahasramahasAM sahasA pratApaH, kIrtizca kaartiknishaakrkaantikaantaa| kAntAvilAsakalanA kila varddhamAnA, tvaddhyAnatastanubhRtAmacirAdudeti // 18 // tvadarzanAnu nRjanurvihitaM pavitraM, niSkampasampadudiyAya jayAya bhogyA / AnandamaJjuladazA'jani mAmakInA, labhyaM mayA paricayAt paramaM padaM tat // 19 // cittAmbujanmani mama bhramarAyase ced, bhaktiH paraM bhagavatI mayi saanuraagaa| nityASTadhAvibhavasiddhirasaprasiddhiH, prAptA mayA nanu tadA bhagavatprasAdAt // 20 // zrIzaGkhazvarapArzvabhAsvaduditajyotirmayaH zrIjinaH sarvAriSTavinAzanaH shivpuriipraaptprtisstthodyH| dezAdhIzvaravairizalyamahitaH sadbhAgyalakSmyai satAM nUto vAcakameghapUrvavijayAhvo'nena merudhuvaH // 21 // iti zrIzivapurIdezanarezasevyazrIzaGkezvarapArzvaprabhustavanaM sampUrNam / / saMvat 1736 varSe caitravadi 5 vAra budhe zrIsIrohInagaramadhye lipIcakre ga. udayaratnanA(nena) shriiH|| Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ga-pariziSTam / zrIjinapativiracitA sAvacUrNikA virodhAlaGkAramaNDitA ||shriiRssbhstutiH // prINantu jantujAtaM, nakhasubhagA bhAvukA na nakhasubhagAH / abhijAtasyApi sadA, pAdAH zrInAbhijAtasya // 1 // sukhayantu sattvasamUhaM nakhairmanoharAH, evaMvidhA api na nakhasubhagA iti virodhaH / parihArastvevam-na na khasubhagA iti api tu khasubhagA eva / khAnAm-indriyANAM cakSuHzrotrAdInAmAhlAdakAH / kulInasya te kathaM na abhijAtasyeti virodhaH / atha ca zrImannAbhisaptamakulakarodbhavasya // 1 // vRSalAJchano'pi suvati, prabhUtazo'kArtikeyamadhinAtha ! / nandayati na tAmarasaM-sadaM bhavAn nAbhibhUto'pi // 2 // mahezvaro'pi atha ca vRSabhacihnaH janayati anekavAraM akumAram / atha ca prabhUtazokArtike puMsi ayaM-zubhAvahaM daivam / brahmA'pi san bhagavAn khAzrayabhUtaM padmaM sarvadA na vikAzayatIti virodhaH / atha ca praNatasurasabhAM nAbhijo bhavAnAhlAdayati // 2 // puruSottamo'pi na tvaM, jaDapatitanayA'nurAgamudrahasi / uddAmadhAma vindasi, tapasA nAlIkabandhurapi // 3 // nArAyaNo'pi tvaM samudratanayA'nurAgaM na dhArayasIti virodhH| atha ca mUrkhabhraSTAcArAnurAgaM nodvahasi / udbhaDa(Ta)tejo labhate mAghamAsena sUryo'pIti citram / atha tapazcaraNenodbhaTatejo labhase na asatyabAndhavaH // 3 // ___vyaktavijayo'pi samiti-vyAsakto mRgayase na gAGgeyam / na surApagoparodhaM, racayatnapi deva ! bhISmo'si // 4 // prakaTArjuno'pi saGgrAmAsakto'pi na gaveSayasi bhISmamiti virodhaH / atha ca rAgAdizatrUNAM jayatvAt vyaktavijayaH IryAdisamitiSvAsaktaH gAM-pRthvIM geyaM-sI(gI.)taM bhogyatvena nAbhilaSasi / gaGgAnuvartanaM kurvannapi gAGgeyo na bhavasi / ayaM virodhaH / bhISmasya hi gaGgA mAtA sadya pUjaya bhiSenaM(?) kurvANo'pi na tvaM raudraH // 4 // na pariSvajase sarasAM nAtha ! nadIno'pi surataraGgavatIm / tvaM pUrNakalAvAnapi na varNyase kairavAhAdI // 5 // nAliGgasi sajalAM suranadI samudro'pi san (iti) virodhaH / atha ca sarasAM-ratnazRGgArAM nidhuvanaraGgavatIM vizeSaNasAmarthyAt kAminI nAliGgayasi / he nAtha ! na dInaH-na dainyayuktaH / tvaM pUrNacandro'pi kumudAnandako na kathyase iti virodhaH / atha ca samastakalAvAn tvaM ravAhAdI kairna varNyase ? api tu sarvairapi // 5 // bha.33 Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 zrIRSabhastutiH [zrIjinapatiavagaNitanAkivibhavo, nAtha ! suparvAlayo'pi dadhate sma / tava muktasuratarucayo no kaladhautazriyaM munayaH // 6 // he khAmin ! tava munayo merurapi parAbhUtasvargalakSmIkaH / tathA tyaktadevavRkSasamUhaH / tathA no suvarNazriyaM dadhate iti virodhaH / athavA munayaste kaladhautaM-suvarNaM tasya zriyaM tAM na dhArayanti / kiMviziSTA munayaH ? avagaNito nAkivibhuH-indro yaiste / tathA punaH kiM0 ? suparvANAm-utsavAnAm Aliyebhyaste tathA / punarapi kiMvi0 ? (muktAH-) tyaktA surate-nidhuvane ruciH-abhilASo yaiste tya(mu)ktasuratarucayaH // 6 // tvaM pradyumno'pi sadA, padmAyA melakaM na vidadhAsi / na surAlayamAkAGkSasi, jinAgrajanmA'pi jagatIza ! // 7 // tvaM kandarpo'pi sarvadA lakSmyA mAtRtvena prItyarthaM vyaJjakaM melaka-saMsarga na karoSi (iti) virodhaH / atha ca tvaM prakRSTatejAH san sabhAmApAyAbhyAM (2) saha sambandhaM na viddhAsIti parihAraH / yato jinAH svargamapi necchanti // 7 // kAvya (vye ?)panito'si vibho !, satsUtrAmarSitAM dadhAno'pi / dIkSAyAM gISpatibhiH, sphuTayannapi dAnavarSitvam // 8 // khAmin ! tvaM sUtrAmA-indrastasya RSirguruH / pradhAnaindrarSitvaM dhArayannapi zukre asuragurutvaM prakaTayannapi bRhaspatibhiH dIkSAmahotsave'stu(ta) iti virodhaH / atha sadAgama ! asahiSNutAM dhArayan dAnazauNDatvaM prakaTayan tvaM dIkSAprastAve vAgmibhiH kAvyaM gadyapadyabandhaH (tena)stu(ta) iti virodhaparihAraH // 8 // nArIhitakaranavasura-tamataparapramadyA pariSvakta! / tvamavazyasi tamina ! sadAcAropAsitamaho dharmam // 9 // __ strIhitakarapratyagranidhuvanasammataprakRSTastriyA samAliGgita ! he khAmin ! taM dharme ziSTAcArasevitaM tanUkaroSIti citram / kimiti dharmanAyakatvAt bhagavataH / athavA na zatruhitakara ! na dravyarata ! abhISTaprakRSTasamyagjJAnakaruNAsamAliGgita ! svAyattasvAmin ! cAro!-pradhAna ! tvaM sitaM dharma pAsi-rakSasi sadA-sarvadA aho iti sambodhane virodhaparihAraH // 9 // sajAtimazokamaho, satkaraNDaM(?) bandhujIvamatimuktam / sumanaHprakRtimapi tvAM, na saGgirante parAgabhRtam // 10 // zobhanatvamAliGgatI kikellikusumAM pradhAnakaraNakapuSpaM bandhUkaM puNDrakapuSpaM evaM kusumasvarUpamapi tvAM na pratijJAtAn na kathayanti / kusumareNudharaM kavaca iveti virodhaH / atha ca zobhanamAtRpakSaM zokarahitaM sadayaM bandhUn jIvayatItIva bAndhavapoSakaM atyantakarmamuktaM zobhanacittavyApAraM tvAmapakRSTarAgapoSakaM na bhASante (iti) parihAraH // 10 // ayyaSTApadacirapi, dIvyasya:na jAtu caturaGgaiH / tvaM deva ! nAbhiyogyapi kathamasi vidarodaravyasanaH // 11 // Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 259 viracitA] zrIRSabhastutiH ayIti komalAmantraNe / sAriphalAbhilASyapi pAzakaiH caturaGgaiH-chUtavizeSairna krIDayasIti virodhaH / atha ca suvarNakAntiH indriyaisturaGgamaiH kRtvA kadAcidapi na krIDayasIti parihAraH / dyUtAbhilASyapi vigatadyUtavyasanaH kathaM bhavasIti virodhaH / atha ca deva ! tvaM nAbhisambandhI paNDitaH na vidyate daravyasane yasya saH adaravyasanaH iti virodhaparihAraH // 11 // tvaM sarvadA''ruNAniha, vibho'asA pallavAn na puSNAsi / sarasAna prasUnapuJjAna , kalikopacitAnazoko'pi // 12 // AraktAn pallavAn sAndrAn puSpasamUhAn kumalaraphItAn tvaM kiGkellirapi sAmastyena sadA na poSasIti virodhaH / prasvA-mAtrA UnAH prasUnAH te ca pumAMsazca tebhyo jAtAH tAn tvaM zokarahitaH sarveSAM bhISaNAn apadAM kaNAn sazRGgArAn jananIhInapuruSajAtAMzca yuddhakopavyAptAn na puSNAsIti virodhprihaarH|| 12 // niSkuSitavRSanikaSo, jIvahito dhuvasi caibudhaviyAdham / citramakRtakavirAgo, nAtha ! tvaM pUrvadevo'pi // 13 // nAtha ! tvaM pUrvadevo'pi-asuroM'pi vidhvastasurendraparibhavaH bRhaspativatsalaH avihitazukrAnurAgaH surasamUhavyathAM vinAzayasIti citram-AzcaryaM (iti) virodhaH / atha ca tvaM prathamajinaH niSkRtrimavairAgyaH sarvasattvavatsalaH niSiddhadharmatiraskAraH vai-sphuTaM paNDitajanabAdhAM vinAzayasIti parihAraH // 13 // na vilAsI nanakhajayI, vibho ! na nAgopaghAtaniSNAtaH ! - - alamanavamAMsarucirasi, kamalavirodhyapi kathamiva tvam // 14 // vibho ! tvaM kamalA-hariNAstadvirodhI siMho'pi kathamiti na bilAsI na bileSu Asta ityevaMzIla: na khajayI na hastihatama(nana)nipuNaH apratyApatitamAMsAbhilASIti virodhH| atha ca svAmin / tvaM bhavasIti / kiMviziSTaH ? na bhogI na na sa khajayI api tu khajayI-indriyajetaiva, na na pApApaghAtadakSaH / atizayena pradhAnaskandharuciH jJAnamalapradveSI parihAraH // 14 // madamabhyAsiSvaGgaM, narmadayA sauhRdaM ca nirmucya / ayi sAraGgavipakSaM, tvaM bhajase'nekapo'pi katham // 15 // hastijalaM hastinyA saha saGgaM nadIvizeSayA saha sitatvaM ca muktvA mRgAritvaM hastI san kathamAzrayasIti virodhaH / atha ca ahaGkAra IzvaraM janasambandhaM hAsyayuktadayayA sauhArda ca svaktvA bhUrijanarakSakastvaM pRthivyAM pradhAnaM pakSa-siddhAntamAzrayasIti parihAraH // 15 // jagato bandhurabandhuH, sudhiirdhiividhurnrkpripnthii| samuditarucirarucistvaM, virAjase madhurasurabhivapuH // 16 // tvaM zobhase vizvasya bandhuH dhImAn dhIrahitaH viSNuH na narakadAnavazatruH saJjAtakAntiH kAntirahitavasantaH abasantasvarUpa iti virodhaH / atha ca vizvasya ramaNIyabAndhayaH nizcalabuddhiH kaSTanirayazatruH samyag dinasamAnakAntiH ramaNIyasurabhizarIraH evaMvidhastvaM zobhase // 16 // Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 zrIRSabhastutiH [zrIjinapati-- akalatraM sakalatraM, amahA samahA ramA amA nastvam / atrAsaH satrAso vidhehyadambhaH sadambhaH zrAk // 17 // (a)bhAryaH sabhAryaH satejAH nistejAH nirbhayaH sabhayaH amAyaH samAyaH evaMvidhastvaM naH-asmAkaM ramAlakSmIH amA-alakSmIkharUpAH kuru zIghamiti virodhaH / pUrvapadaM pUrvavat samastajanarakSakaH / amAn-rogAn hantIti a0 / satraM-yajJaM asyati-kSipati sa0-yajJanivArakaH / sadaM-sarvadA bhAti-zobhate sadambhaH-sadA zobhamAnaH / evaMvidhaguNe [ya]na tvaM asmAkaM lakSmIna vidyate amA mAnaM yasyAM sA i(a)mAH prabhUtA kuru // 17 // jIvA bhItimabhIti, pramAdamalamapramAdamaznuvate / apratipadaM pratipadaM, vipadamavipadaM tavAbhakteH // 18 // prANinastava abhakteH-abahumAnato labhante bhayaM abhayaM pramAdaM-rAgadveSAdikAraNaM pramAdAbhAvaM pratipadaM jJAnaM ApadaM padAbhAvaM yasyAH sakAzAt bhayaM labhyate tasyAH kathamiti virodhaH / atha ca bhItiM kiMviziSTAm ? sA abhItiH Abhi-mukhyena SaTprakArA Itayo yasyAM sA / pramAdaM kiMviziSTam ? apramAm-asamyagjJAnaM dadAtIti asamyagjJAnadAyakam aprati-ajJAnaM pratipadaM niraM...padaM-ve'sthAnasya padaM-sthAnaM tiryaggati... sarvamapi / tavAbhakteH sakAzAt jIvAH prApnuvanti parihAraH // 18 // abhyaGgaprabhavo'pi, tvamIza! nAbhyaGgabhUH kathaM bhavasi / api suradevAtanayo-'marudevAnandanazcitram // 19 // abhyaGgaprabhavo'pi-mrakSaNasthAnamapi nAbhyaGgasthAnaM marudevAputro'pi amarudevAputraH kathaM bhavasi citramAzcaryam / atha khAmin ! abhi-mukhyena aGgAnAM-dvAdazAGganA utpattisthAnaM abhirUpANAM--manojJAnAM aGgAnAM zarIrAvayavAnAM sthAnaM vA nAbhikulakara...marudevAputraH amarudeva amAn-rogAn....nirudhato vA roganirodha.... Anandano AhlAdakastvaM bhavasi parihAraH // 19 // no pAThInakSobha, na vAripUraM na nakramakaramudam / nataraGgabharaM puSyati sarasvatI deva ! tava citram // 20 // he deva ! tava sarasvatI-nadI no matsyavizeSacalanaM na jalapUraM na nakramakaraharSam na kallolamUlaM (6) puSNAtIti citram-Azcaryam / atha ca pAThInAM....trANamitAH na teSAM kSobhaM vA'gha....na kramaM sadAcAra kurvantIti kramacA...(kramakarAstaSAM) mudameva praNatajanAnurAga....(samUha)puSNAtIti parihAraH // 20 // aryamatanayAbhedyapi, bhavAnaho ke sadasyutAM dhatte ? / api jiSNutAmajAta-dviSannapi zrIpatiH smaratAm // 21 // aryamatanayA...bhedyapi balabhadro'pi tArA......pi tvaM zrIpatirapi kAmatvaM......zcaryam / atha ca artha !-khAmin ! abhI nayAnAmabhedakaH bhavAn kaM-jJAnaM......sizcA sadasiH-pradhAnakhaDga......yanazIlatAM vidhatte / atha vijayanazIlatAM kIdRzIm ! utAMsaM...sabhAyAM smaratAM-dhyeyatA puMsAM samava...api ajAtadviSan asnyjaat...||21|| Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- ... . kulA na toymitH| viraciMtA] zrIRSabhastutiH 261 kavirapi sumano kurutAM, jina ! vinatAnandano'pi bhogitvam / vibudho'pi dAnavatvaM, labhate lokastava stavataH // 22 // __ he jina ! tava stotrato lokaH kIdR......ityAha / zukro'pi-surAcAryo tvaM vinatA......phaNIndratvaM suro'pi dAnavatvamiti virodhaH |......krtaa paNDitamahattvaM kiM namralokAhlAdako vi......budhaH-paNDito......vivalI(?)vAdanRtvaM labhate janastu......parihAraH // 22 // bata bahukareNuvAhAH, kaupInaparigrahAH klitrthyaaH| kSitibhAjastvadbhakte-rvidanti mahApadaM jIvAH // 23 // bateti Azcarye bhUrireNudhAriNaH kacchoTha......gRhItapurazaraNyaH bhUmizayanAH evaMvidhA jIvAH svadbhakteH-tava bahumAnato mahatImApadaM labhante iti virodhaH / atha ca prabhUtahastyazvAH kau-pRthivyAM u... paricchadAH gRhItarathasamUhAH rAjA(naH) jIvAH bRhatpadaM-mokSasya kSaNaM labhante parihAraH // 23 // bahusattvastvadbhakte-vibho ! na mInAkulo na toyamitaH / lokaH samudrasahagapi, na mandarakSobhito bhavati // 24 // bahavaH satvAH-prANino yatra sa ityanena samudraH evaM sAdRzye'pi na matsyavyAptaH na toyaM-jalamitaH ma meruNA kSobhitaH lokaH samudratulyo'pi evaMvidho na bhavatIti virodhaH / athavA khAmin ! ayaM praNato lokaH itaH tvadbhakteH bhUridhairyaH anamI-rogarahitaH....kulaH khastho na stokarakSo bhavatIti parihAraH // 24 // vigatAdhikopatApA, naro gavikalAstriyo batAznuvate / api cAmIkararucirAH, sttilkaaliibhvdbhktaaH|| 25 // vinaSTaprabhUtopatApA evaMvidhA api naro......api tu sa...dhayaH suvarNaramaNI......tyAnyAH evaM. vidhA......prApnuvantIti citram / manuSyAH vivi......yeSAM te tathA ga......vanti suvarNam......rucirA naraH striyH...||25|| citramavazAyapuSo-'pyajaDA kAntyA'pi nakhacitAH khcitaaH| pAdAvalakSagostava, pAdAn nRNAM vitanvanti // 26 // pi nakha......vistArayanti......vilakSago nirmalA......avazyamayaM-zubhAvahaM puNyaM...... kaThinAH / nakhaiH citAH-vyAptAH......sAM padmAM-lakSmI vistaaryntii......|| 26 // bahudhAturocitamapi, syAdityAdipadasiddhasAdhupadam / sasvarasavarNasubhagaM, jayati tava zrutamapadazAstram // 27 // anekadhAtuzobhitaM syAdityAdiniSpannazobhanapadaM zobhanasvarasavarNamanoharam / evaMvidhamapi te ArAmapadazAstrajaM alakSaNazAstraM jayati virodhaH / athavA anekadhAtugaNAnAmucitaM-yogyaM syAcchabdarUpamAdipadaM yeSAM taiH prasiddhAni padAni yatra svasvabhAvAt varNa:-zlAghA tena manoharaM apadazAyAM (!)astraM evaM tavAgamaM jayati-sarvotkRSTena vartate) iti parihAraH // 27 // Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 zrIRSabhastutiH zrIjinapatitava shaasnmnuphit-prmaannmpyprmaannvnnaath!| kaH sAdhimohasAdhana-mapahRtamohamapi na stauti // 28 // tavAgamaM nirupAdhipratyakSAdipramANamapi apramANavat ni zitAjJAnamapi adhiyuktamohahetuH evaMvidhaM ko na stautIti virodhaH / athavANo jIvA ANavaM pramAyAH-samyagjJAnasya ANavaM-tanutvaM na vidyate tat yasya sAdho vaH sAdhimA uhA-vitarkastayorhetuH / apahRtamohaM pUrvavat / evaMvidhaM tavAgamaM ko na stauti parihAraH // 28 // kathako'pi saptabhaGgyA navabhaGgyA jJApakaH kathaM bhavasi ? / kRtanavatattvAvyaJjaka!, ina ! nava tattvAni vizasi katham ? // 29 // svAmin ! syAdasti 1 syAnnAsti 2 syAdasti nAsti ca 3 syAdavaktavyaM 4 syAdasti ca avaktavyaM 5 syAnnAsti ca avaktavyaM 6 syAdasti ca nAsti ca avaktavyaM 7 cetyevaMrUpAyAH saptabhaGgayAH kathako'pi navabhaGgyA bhaGgavaJcakasya jJApakaH kathaM bhavasi ? / tathA vihitanavatattvA'prakaTanopi navasaGkhayAni jIvAjIvAdi kathaM kathayasIti virodhaH / atha ca saptabhaGgyAH kathako'pi navabhajhyA navacchinnAjJApako kathaM bhavasi ? / he ina !-khAmin ! he kRtastava ! vigatamaJjanaM ghAtikarmAdirUpaM yasya sa tathA tasya sambodhanaM he vyaJjaninaH pApatattvAni vistArya nava tattvAni dizasIti parihAraH // 29 // sAmprataM pazcakalyANakastutimAha tithirapyatithipravarA, caturthyasau taapdaantaapdaavi(ci?)taa| asitA'pi zucidhurINAM, yasyAM nAtha ! tvamacyoSTAH // 30 // khAmin ! yasyAM tvaM cyutaH asau caturthI tithirapi atithipradhAnA santApadAyina(?) santApavAvyAptAH kRSNA'pi zvetadhuryA ityaM virodhaH / atha ca sA caturthI tithiH atithInAM-sAdhUnAM pravarA-tapo'nuSThAnAdinA''rAdhatvAt zreSThA tApaM pati-khaNDayati tApadA nataiH-praNataiH apacitA-pUjitA na nAzuce:-ASADhasya dhurINA-prathamA ata eva asitA-kRSNA parihAraH // 30 // nUtanabakulazrIH, sajapAvajAtA madhorapi zyAmA / iyamaSTamIza ! yasyA-majaniSTa javAnadISiSaH // 31 // yasyAmaSTamyAM bhagavAn samudapAdi adIkSiSTa ca sA madhoH-vasantasya zyAmA-priyaGgulatA'pi jAtA kIdRzIti sarvatra yojyate / tannUtanA-pratyagrA bakulazrIryasyAM sA tathA zobhanabandhUkarUpA ca virodhaH / atha ca sA iyaM madhoH-caitrasya zyAmA'STamI nUtA-stutA pratyamA kulazrIryasyAM sA / san-pradhAno japaH-jApaH parameSThayAdirUpA yasyAM sA tathA jAtA parihAraH // 31 // zAnaM tava yatrAbhUt , phAlgunikaikAdazI subhadrA'pi / kRSNAruciteyamaho, abhimanyuvirodhinI jajJe // 32 // yasyAmekAdazyAM tava jJAnamabhUt sA iyaM phAlgunikA arjunabhAryA-subhadrA'pi kRSNAyA-draupadyA Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viracitA] zrIRSabhastutiH 263 rucitA-abhimatA tathA abhimanyukumArasya virodhinI sapatnItvAt suputratvAcca virodhaH / atha...bhrapatalAya(8) namAsasya seyamekAdazI (otibhadrANi-kalyANAni yasyAM sA zyAmA-manoharA abhi-mukhyena manyoH mAnasya zokasya cchedinI chA(trA)tA kaSAyanokaSAyatrayAt parihAraH // 32 // citramakaSAyavAsA, jina ! zucidhuryA suparvabahulA'sIt / zitirapi tapasvinIyaM, trayodazI yatra muktastvam // 33 // yasyAM trayodazyAM muktaH-siddhaH iyaM sA he jina ! zitiH-kRSNA'pi ninna(?)krame tapakhinyaH pitA yasyApi citram-Azcaryam / akaSAyANi kaSAyA raktAni-vastrANi yasyAM sA tathA zuciSu prathamA sA parvabhiH sumahotsavaiH bahulA-pracurA babhUva virodhaH / atha he jina ! yatra tvaM muktaH sAyaM trayodazI abhUt / kIdRzI kaSyante-hiMsyante prANino'smin iti kaSaH-saMsAraH......( tasyAyaH-lAbhaH kaSAyastasya vAsaH ) kaSAyavAso yasyAM sa tathA......krodhAH daya eteSAM api tatra vAso na vidyate ata eva bhAvazaucasya dhurINAH...... // 33 // adhikSamArAjita nAbhisUno ! tvamakSamArAjita bhaktibhAmAm / evaM virodhaH kRtasaMstavo'pi, chindyAd virodhaM jinapatyadhIza ! // 34 // ...... itthaM virodhAlaGkAravihitastava saMti (?) virodhaMti (?) yA // 34 // iti stavAvacUrNiH // - 1 asyA jIrNazIrNapratyAM pracurapAThaprapAte'pyasyA uddhAraH kArya eveti prakAzakamahAzayAbhilASamanusRtya kathamapi mayA'syAH smpaadnkaarymkaari| Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ca-pariziSTam / bhaktAmaraTIkAyugalAntargatapaMdyAnAmakArAyanukramaH 57 aceSTaM nRpati gADhaM 39 aSTabhavapratibaddhaacchidrapANirahan 57 aSTame marudevyAM tu atthavihUNo puriso 14 asidhara dhaNudhara atrAntare ca kazcin 56 asuryA nAma te lokA atha yugalinau ca devau A athAdidevaM kamalA0 74 AkarNya tadvaco rAjA adbhutamahatIrdadhatIM 123 AkrIDe krIDituM puSpAadhamajAtiraniSTa0 13 AgatakacchAdInAM adhvaklAntatanu0. 94 AdhAro yatrilokyA anuditauSasarAga0 22 AdhivyAdhivirodhAdi antarhitAzanavidhau 57 AnandAzrUNi romAJco annadAnaM mahAdAnaM 116 AnAyya nIraM prakSAlya apAre saMsAre | Apadarthe dhanaM rakSed aprasannAt kathaM prApyaM | AmbaDo mantrirAD dhyAyan abhilASazcintA ArtA devAn namasyanti amoghA vAsare vidyu AsannanaramapRcchat ambunaH sevanAt pAnA AstAM samau pUrva0 artha dhigastu bahu0 alasacalitaiH 93 iku jiNahA anujiNa alasAyaMteNaM vi ikkA corI sA ya kiya avani pAvaM pAvaM iti dhvanantaM tamu0 avazyaM yAtArazcira0 106 iti ye'nyabhavAlokAt azvaH zazakavarAhI 31 iti vijJApitaH sUriazvaH zastraM zAstraM 89 iti zrutvA narendreNa 1 atra vyAkaraNakoSAvataraNAtmakAnAM padyAnAM samAvezo itthaM mahAmunimukhA0 na kriyte| 2 kirAtArjunIye ( sa. 18, zlo. 4) / 3 vairAgyazaptake (zlo0. 12) / / 1 IzAvAsyopaniSadi (zlo0 2) / 11 Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAne lalitAGgaH uktA vasantatilakA ut urvI mastriguruH ulUkakAkamArjAra eka eva hi bhUtAtmA eka rAgiSu rAja kapardI nandinIM dhenu - kalAkalApasampannA kalAH sa zuklaprati kalpyamakalpaM kallANakoDijaNaNI kAUNa namokkAraM kAmarAgasneharAgA-- kAlakramAnmRtyu0 kiM kRtena na yatra tvaM kulaM ca zIlaM ca tau vivAhe vyasane 0 khaMDau tAsu sama0 khaNDanI peSaNI cullI gataprAyA rAtriH gatavibhavaM rogayutaM gamma piyassa pAse girAM gumphadhAtrI u ka kha ga bhATI kA yugalAntargatapadyAnAmakArAdyanukramaH | guNAn guNavatAM vettuM 57 guNinaH svaguNaireva | godAvarIrodhasa .1 brahmabindUpaniSadi (lo. 12 ) / bha. 34 10 18 cakrA bahudevIyug 9] cakrezvarIprasAdena 101 caJcalaM vasu nitAnta 0 caNDikA cAlitA galle 52,66 | caMdAiccagahANaM 39 cirasaMciyapAva 0 30 chalaM labdhvA kSudrabhUtai37 chijjau sIsaM aha 75 56 jai calai maMdaro 25 jaTAzAlI gaNezArcyaH ego siddha 9 | jattha 101 jambhArAtIbhakumbho0 76 jammaMtare na vihaDai 48 jADyaM dhiyohara 101 | jitazatrustro'bhUvan 100 jinendracandra0 jJAtaM tvayA yat kSiti0 3 jJAnAditritayocca 0 114 jJAnino dharmatIrthasya 121 122 tacchrutvA ca jinendrapUjA 89 | jugavaM do natthi uvaogA 102 jaino dharmaH prakaTa 0 cha ja ta 1 vizeSAvazyake (gA. 3096 ) / 265 60 62 74 44 111 54 62 49 24 68 93 93 4 65 3 121 20 68 21 x + 3 & 92 44 50 77 69 6.3 56 Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 90 266 tato'vadhUtaveSeNAtatpaTTe ji-bhadra0 tatreyaM tIrthakarasya tat sarvathA'haM nija0 . tadojasastayazasaH taM punaha ahinANu taraMstaraNyA'tha tasyAvarodhe'pi tAmaliptIpurIvAsI tAvadeva puruSaH tAvad garjanti mAtaGgA tAvad bandhumanobhUmI tAvekadA kASThakRte tulyArthaM tulyasAmarthya tRNavRkSalatAkINe tenAyaM nagarajanaH tyajedekaM kulasyArthe trayIrUpaM vidhAyoccaitrilocanAGgajotpattyAtvaritaM tvaritaM rAjA ca-pariziSTam 68 duSTA bhAryA zaThaM mitra 122 deze deze kalatrANi 56 dRSTAzcitre'pi cetAMsi 76 devapUjA gurUpAstiH 51 devarAjo mahATavyAM 13 devAgamanabhoyAna75 devA daivIM narA nArI 74 deviMdacakkavaTTi 108 | devenAsRjatA svayaM 107 deveSu vItarAgAd 20 devo jinaH sadgurureva 105 dvAsaptatirabhUd rambhA dvAsaptatiH sphuradveSa 83 dha MAN dhaNao dhaNatthiyANaM dhaNavaMtaha suNahi 11deg dhammammi nasthi mAyA dhamma vihUNau 53 dharmaH sanAtano yeSAM 68 dharmAd dhanaM dhanata eva dharmAd dhanaM sukhaM bhogA 60 dharmoM maGgalamuttamaM dhavalakkakavAstavyo 106 68 datte vipattimAsattiH damo devagurUpAstidavadaDDA khaDa dAnaM mahimanidAnaM dAmodarakarAghAtadinAnAM ca nizAnAM ca divA'pi tamasA''kIH divi dundubhayo nedudIrghamAyuH paraM rUpadRSTavyantaradoSeNa . 75 77 nakSatrANyamalAni 2 na jAtaH ko'pi taiH sarvai114 na tadgirA so'tha 20 namanti saphalA vRkSA 57 namasyAmo devAn 40 naraha nariMdaha .68 narmadAtaTavAstavya 113 100 Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na vyomayAnaM na na sahati ikkamikaM nahiMsyAt sarvabhUtAni naye vyasanodreke nAmajiNA jiNanAmA nAlaM yAtuM na ca sthAtuM nija nija saudha nirAkRtya hariM mArge nirguNeSvapi saveSu nirdagdhAH kamalAkarAH naizo mArgaH saviturudaye paJcadaza zatAnyatra padminI rAjahaMsAca paMthasamA natthi jarA parito vairikrAnto parokSeSu deveSu pAtraM zrI RSabhajinaH purA zaurya purasthAne purodhasoktaH kuza puSpasrajaM lAhi pUjAkoTisamaM stotraM pUjAjJAnavaco'pAyA pUjAmAcaratAM pUjAvidheka nikA pUyA jiniMdesuraI pUrvavidehe puNDari pRthvIpatizrIghana 0 pRSTo'tha rAjJA jha praNamatyunnatihetopraNihanti kSaNArdhena - pa bhaktAmaraTI kA yugalAntargata padyAnAmakArAdyanukramaH 40 prabhAvanAM jainamatasya 2 prabhurbhaktAmara stotra - 52 prasadya bhagavan sadyo 84 | prasanne'dhipatau grAhyA 65 prAcIva bhAnuM nara0 93 prAtaH parSada militAH 1 yogazAstre (pra. 4, zlo. 51 ) / 56 prAsAdAn kArayAmAsa 25 prAsukajalasiddhAnnaM 84 113 bAhyo'pi yogamahimA 22 123 122 71 56 58 biTaTTAI surahiM buddhirbhavati bauddheSu | beDAdhirUDhaM cira0 bauddhA AkAritAH zaivA: brahmahatyA surApAnaM 57 | bhaktAmara stavAkSara 68 bhaktAmara stotrajapaM 74 | bhaktiH zrIvItarAge 74 | bhagavan prasAraya karau 22 bhAmaNDalaM cAru ca 1 bhillaghATIM tRSaM kSitvA 77 74 va kAye 96 menuSyajanmApi surA0 56 | manau mitre bhayau bhRtyA76 | mahArajatasadvarNaM 75 | mahArASTreSu dezeSu 112 mahimAnaM mahIyAMsaM 19 va bha ma 1 nItizatake ( zlo. 70 ) / 2 zizupAlavadhe ( sa. 1, ko. 35 ) ! 267 69 68 69 89 75 56 69 57 91 83 67 77 68 44 123 74 60 56 83 5 mm 2 ~ ! & 25 23 63 10 1 78 50 Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 . ca-pariziSTam 84 rAjyaM ca sampado bhogAH 4 rAjJIbhizca guroH pArthe 2 rAmacandropadezena 75 rudro'pyadRzyatAM yAtaH 68 re dAridya ! namastubhyaM . . mahIyasAmavaSTamme mA bhAGkSIvibhramaM mA vahau koi gavvaM mAsopavAsavrata0 mAsyekasmin vyatikrAnte mInAnane prahasite mRgA mRgaiH saGgamanu0 mRgAriM vA mRgendraM vA 'maunAnmUkaH pravacanapaTumlecchaluptasuravAta 75 lakSmIzmani 0 0 109 0 123 yatra svavacanotkarSo yatraivAhamudAse yathA caturbhiH kanakaM yadi satsaGganirato yad gaditamarthakUTaM yad yAvad yAdRzaM yena yaH pramANIkRtaH sadbhiyaH prApya duSprApamidaM yasyAmuttuGgasaudhAgrayasyAsti vittaM sa yA zrIH saroruhAmbhodhiyUno vaidagdhyavataH yo dadyAt kAJcanaM mere 112 vacastatra prayoktavyaM | vanAntavartI kila 37 vane raNe zatru0 6 vandyAstIrthakRtaH 40 vapureva tavAcaSTe 44 vapuzca paryazayaM 123 varSe SaDviMzAdhika52 vAJchA sajjanasaGgame 84 vArAMrAzirasau prasUya 44 vArdhirbAhuphalakena 2 viulaM rajaM rogehiM vikrIya dArUNyudara0 vicetAzcintayA bhUpo vidagdhavanitApAGgavidyayaiva mado yeSAM vidyA vivAdAya dhanaM vidvAneva hi jAnAti vidhatte yat toSaM vipadi dhairyamathAbhyudaye 22 vIrabhojyA vasundharA vedAnuddharate / 1-2 nItizatake (zlo0 51,52) / 68 45 11 rajatavarNAbharaNaraNaketobalaM bhagnaM ravimaNDalataH patitaM raverevodayaH zlAdhyaH rAuladeula gaNai 1 nItizatake (zlo. 47) / 2 sindUraprakare (lo. 4) / 120 Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmaraTIkAyugalAntargatapadyAnAmakArAdyanukramaH 269 123 105 56 zazI divasadhUsaro zArvarasya tamaso ziraH sapuSpaM caraNau zIrNaghrANAnipANIn zUrAzca kRtavidyAzca zagAlo vai sa zramaNopAsakabhAve zrIAryakhapuTAcAryaizrIcandragacche'bhaya0 zrIjIvadevasUrIndrA zrItIrthezasya pUjA zrIbAhubalitanujaH zrIzaGkezvarapArzva zrIsiddhAdrI zrIyugA0 zrutadevIprasAdena zreyAMsi bahuvighnAni zreSThI canikanAmA yaH 32 115 sampIDyevAhidaMSTrAgni112 sampratyavanau jayinAM 22 sarvatrodgatakandalA 121 sarvanAze samutpanne 4 sarvArthadivo bharate 114 sarvArthasiddhidevau 52 sarve vedA na tat kuryuH 57 / sarve sarvAtmanA'nyeSu 59 savvanaINaM hujjA 122 savvasurA jai rUvaM 57 sambo puvakayANaM 112 saha bAhusubAhubhyAM sAdhikavarSa catasRSu 8 sAlI bhareNa toye78 sIdanti santo vilasa0 2 sIsaM dhuNiyaM 23 sukhasya duHkhasya na 71 sugata eva vijitya supAtradAnasya phalaM 107 sUriH zrIvijayaprabha0 116 sUrodayapacchimAe 113 somarAjo bhramannA 32 svapnatrayaM purodita102 svapne ca nizAzeSe 36 svapne chatratrayaM devaM 55 106 3 115 66 10 Var 95 saMsAra ! tava paryantasaGkucanti kalau tucchAH sacchaMdaM pijjai sajjhAya jhANa tavo satyaM zaucaM tapaH zaucaM satyakasya kanI DAhI sadgadyapadyasukaviH sa nirdhanastaddhana0 santaptAyasi samaNaM saMjaya daMta samAne'pi hi dAridye samIhitaM yanna labhAmahe 1 nItizatake (zlo. 58) / 123 76 hatUNa parappANe 109 21 harArcanAd rAjamano 121 | hiMsA tyAjyA narakapadavI 76 hiMsAmaGgiSu mA kRthA 113 hiMsA vighnAya jAyeta 1 vItarAgastotre (pra. 11, zlo. 7) / 109 Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - cha-pariziSTam bhaktAmaraTIkAdvayAntargatasAkSibhUtapAThAH pAThaH vartate vyAkaraNasambandhI pRSTAkaH / . pAThaH vyAkaraNasambandhI kAtyAyanavArtike yathAzabdo'sAdRzye bhUmanindAprazaMsAsu, nityayoge'tizAyine / yuturustubhya IrvA DarvA saMsarge'sti vivakSAyAM, prAyo matvAdayo matAH // 18 / vRzritazca (?) kitaH neTa pANinIye siddhahaime udakasyodaH ADAvadhau pAThaH kAlA?J upameyaM vyAghrAdyaiH sAmyAnuktI bRhadbhuttoM uSTamukhA0 ekazabdaH saGkhayAnyAsahAyAdvitIye(yAdi) Su ekasvarAt 38 kSayyajayyau bhASye gatyarthAkarmakapitrabhujeH kvacit pratiSedhe nasamAsaH 31 ghaslasanadyatanIghaJcali sArasvate calyAhArArthe budhayudhagrudrusunazajanaH ITo grahAm tatra kRtalabdhakrItasambhUte ktvAdyanantaM ca tadarthArthana tulyAIstRtIyASaSTyau tvanmadekatve nIdAmbazas0 nAmnazca bhajAM viN nyuTyAM cakais lopastvanudAttatanAm prAtyava0 samAsazcAnvaye nAnAm 9 madhvAdibhyo raH sahAdeH sAdiH ririSTAstAt hakhasya piti kRti tuk varSAkAlebhyaH bahAdeH (kArakAt) zas 61 saGkhyAhar iNedhivarjanA 22 lub bahulaM puSpamUle nyAdInAM karmaNo mukhyasyoktatvaM pratyayAt 40 zamo'darzane bhUmni prazaMsAyA vA matup 18 siMhAthaiH pUjAyAm gatyarthA0 ne(ve Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSThAGkaH bhaktAmaraTIkAyugalAntargatasAkSibhUtapAThAH pAThaH vyAkaraNasambandhI - pRSThAkaH pAThaH vyAkaraNasambandhI dhAtupAThAH mana jJAne azaz () bhojane 31 nA abhyAse iN gato 17 rasa rasane NI prApaNe 40 ru zabde ghasa adane 19 vara nivAraNe 040 79 palAzaM chadanaM baha po , pAThaH kozasambandhI pRSThAGkaH pAThaH kozasambandhI pRSTAGkaH anekArthe ..tailaM sneho'bhyaJjanaM ca 42 avadAtaM tu 81 | davo dAvo vanavahniH ut prAdhAnye prakAze ca 80 diSTAnto'staM kAladharmaH .. ujvalastu 29 nijaH punaH // AtmIyaH svaH svakIyazca nAmaprAkAzyakutsayoH bimbaM tu pratibimbe syAt maNDale bimbikAphale 80 prabhraSTakaM zikhAlambi pUronyastaM lalAmakaM 34 vitAnaM kadake yajJe bindau pRSat-pRSata-vipuSaH bhAmaNDalaM cAru ca abhidhAnacintAmaNau yuddhaM tu saGkhathaM kaliH athAzubham / duSkRtaM duritaM pApa-menaH pApmA vijJavaijJAnikAH paTuH cheko vidagdhe ca pAtakam / kilbiSaM kaluSaM kiNvaM kalmaSaM stavaH stotraM stutirnutiH / vRjinaM tamaH // aMhaH kalkamadhaM pngkH| 26 vizvakoze kAlo nIlo'sitaH zitiH 21 lalAma ca lalAmaM ca, lAmbanadhvajavAjiSu / uSA nizAnte / alpe kiJcinmanAgISacca kiJcana 40 mRge pradhAne bhUSAyAM, ramye vAladhipuGkhayoH // 34 80 21 3 Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma acyutasura aparAjitA apraticakrA Adideva AdIza RSabha cakrA cakrezvarI candraprabha camarendra jina jinendra jinezvara jyotiSka tIrthakRt tIrthaGkara dharaNendra nAgakumAra nAgapati nAbheya (a) jainadeva devInAmasUciH ja-pariziSTam bhaktAmaraTIkAdvayAntargata viziSTanAmasUciH pRSThAGkaH nAma paJcAsarazrIpArzvanAtha 57 pAtAlendra 20 pArzva 7,20,58,84, 105,116 pArzvanAtha 4,20,85,88 phaNIndra 28 | balabhadra 6,20,27,28,56,57,61,65, bhavanapati 73,78,116 | mahAlakSmI 13,26,30,37,40,44,45,47, mahAvIra 50,53,58,62,69,72,74, munisuvrata 88,98,102,106,110, yugAdijina yugAdideva yugAdiprabhu 114,117 7,10,14,20,25, 26, 33, 37,50,68,74,84,88, 92,111,114,117 yugAdIza 47,58 | lakSmI 36 vajrasena 32,65,69, 73 vRddhakara 5 vRSabha 104 |vRSabhanAtha 34 vyantara 33 zakra 67,73 | zaGkhazvarapArzva 28 zrI 35 sarvAnubhUti 100 suvrata 1,5,28,82 stambhanakapArzva pRSThAGkaH 37,70 28 37,71,88,90 90 28 66 34 71 1,79 37,78 _84,107,110,116,117 90,98 124 4,30,72,78 72 56 59 8,55,56,78 7 34,68,69 27,66,82 8 _71,72 62 36,37 90 Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ indra 32 ketu 59 12 zivA bhaktAmaraTIkAdvayAntargataviziSTanAmasUciH 273 nAma pRSThAkaH | nAma pRSThAGkaH (A) ajainadevadevInAmasUciH vANI | vikaTAkSI 109,110 Izvara 54,58,66 vinAyaka 23,60 urvazI 68 vidhi 113 kRSNa 54,58,66,69,120 viraci 67 viSNu 32,52,58,66,67,120 kezava 120 vRddhakara gaNapati 32 zaGkara 4,7,67,70 gaNeza 4,58,60 ziva 32,33,57,58,60,70 gIrpati gopendra 39 sarvajJa caNDikA 4,62 sAvitrI jambhArAti 3 sugata jina 120 sUrya dAmodara saiMhikeya dhUmaketu pitAmaha 70 someza puruSottama 67,70 skanda 32,52,58,59 pUSan 43 hara 39,52,54,55,58,74 buddha 32,52,60,66,67,69,70 hari 52,54,55,58 bRhaspati 14 (i) jainAjainasAdhusAdhvInAmasUciH brahman 52,57,58,67,87 abhayadevasUri 88,90 bhAratI abhayasUri 122 mahAdeva 58 AryakhapuTa ratnA 4 udAyin 115 43 udyotanasUri 72 66 umAkhAtivAcaka RSabhasena 39,52,59 kaccha 27,28,57 lakSmInAtha 32 kastUravijaya 124 vAcaspati 12 khaMpuTAcArya 35 bha. 67 somanAtha 58 meM 33 18 zubha ravi - rAhu 3 ur Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 ja-pariziSTam *gautama 124 hemAcArya bAhu 32 " nAma nAma pRSThAGkaH guNacandrasUri 122 zAntisUri 68,69 guNazekharasUri 122 samantabhadra guNasena 40 sundarI guNAkarasUri 122 subAhu 56 - 66 suyazas jinabhadrasUri 122 hastivijayagaNi 124 jinezvarasUri 91,108 | hemacandra 30,36,48 jIvadeva 57,58 hemapAda 46,66. dharmadeva 44 hemasUri 7,17,21,24,26,34,48,91 nayavijayagaNi 30,37 *pataJjali (I) nRpanAmasaciH pITha 56 AmbaDa | udayana 47 brAhmI 6 karNa bhuvana 60 kumArapAla 30,47,48 66 kelipriya 44,45 marudevI 6,57,59,61 guNavarman 104-107 mallarSi 40 ghanavAhana mahAkaccha 27,28 cakrAdAsa 75,78 mahApITha 56 jalAladIna 117 4,116,119,120 mAnadeva durlabhadeva meghavijayagaNi 124 devadatta 84 rAmacandra 50 nami 27,28 rUpavijayagaNi 56,57,61 vardhamAnasUri 67 vijayadevasUri 124 bAhubalin 12,55 vijayaprabha 6,27,28 vijayasena bhIma 20,89 *vRddhakara bhImadeva 89 . . * etacihnAGkitA ajainAH / bhoja *manu mAnatuGga . 124 nAbhi bali 8,124 bharata Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmaraTIkAdvayAntargataviziSTanAmasUciH 83,84 88-90 88,90 57/ taddhana . 56,57 dRDhavratA 27,28 devarAja 75-77 100,101 95,96 108,110 20,21 nAma pRSThAGkaH nAma mallikArjuna 47,48 gopAla mahIdhara - 50 canika mahIpati 53 cANUra mAnagiri 112,115 jiNaha raNaketu 104-106 jiNahA raNapAla 116,117 jiNahAka rAjazekhara 111,114 jinabha - rAjahaMsa 111-115 jIvAnanda DAhI vajrajaca vajranAma vinami vRddhabhImadeva dhanAvaha vRddhabhoja 2 dhUlipA zAtavAhana 73,76-78 nArAyaNabhaTTa nirdhana zreyAMsa 55,56 pAhA saGgara 44 prabhAvatI sajjana 39,40 bANa somaprabha 56,57 bhAmaTa somayazas 55 bhAravi somarAja 92-94 | bhopalA hAla 74,78 | manoramA -- (u) avaziSTanaranArInAmasUciH kapardika 30 mahebhya mAhezvarI kamalA 111,114 | yamaka karmaNa 100 lakSmaNa kalAvatI 112-115 lakSmIghara kAlidAsa 10,22 lalitAGga kezava 25,26,57 vArabhaTa zrutarAja 92 75,76 115 2-4 . 10 3 mayUra 92,93 2-4 100,101 kapardin AIL 98,99 57 Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma vizva 66 10 sumati 38 276 ja-pariziSTam pRSThAGkaH nAma vimelA 111 (a) grnthnaamsuuciH| 34 aSTapadI zatruzalya 89 aSTasahasrI 90 zamaka 6 kalyANamandira 54 zrImatI 57 kirAtArjunIya 17,54 zreyAMsa 12,55,57 kozalI 41,61,99 satyaka 36,37 kauzalI 17,22 sudhana gaNASTakavivaraNa sundarI ghaNTApatha 13,14 naiSadhIya 51,66 subuddhi 32,33 bRhadvRtti subhadrA | bhaktAmara 2,5,8,13,21,25,30,33, sumaGgalA 68,74,84,88,92,94,95, suyazas 56,57 98,100,101,1064 somadeva 53 109,112,114, somaprabha 56 bhagavatI 57 bhAgavata (U) sampradAyanAmasUciH raghuvaMza aupaniSada 66 vivAhaprajJapti kApila 65 vRttaratnAkara 65,66 zakunArNava paurANika zakrastava 68,69 zAntistava mahApAzupata siddhahema mImAMsaka 66 siddhAntakaumudI 22 66 sUrimantrakalpa vaidika 68 sthAnAGga vaizeSika 98 haimakoSa vaiSNava (R) nagara-nagarI-vezanAmasaciH / zaiva 68,70 aGga sAGkhya 66,68 aNahilchapattana svayamprabhA W00 m s maiyAyika bauddha 22,34 vedAntin 54 66 40 Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma aNahilapura ahilavATaka ajayameru amarAvatI ayodhyA ujjayinI kAzmIra gagana vallabhapura gajapura guDazastrapattana gurjara gurjarAtra caNDIbhavana campA citrakUTa takSazilA tAmaliptI dazapura dillI devapattana dhavalakaka narmadapura nAgapura pATalIpura puNDarI purimatAla pUrvavideha pratiSThAnapura bahalI bharatavarSa bhaktAmara TIkAdvayAntargatavi ziSTanA masUciH pRSThAGkaH nAma 47 bhRguccha 36, 71 bhRgupura 116,117 mathurA 2. mahArASTra 39 mAdhumata 2,62,111 mAlava 2 yoginI pura 28 rathanUpUra 55 lATa 60 vasantapura 40,88,89 | vAyaDa 58,89 videha 62 vinItA 32 vinItApura 117 vizAlA 12 | zAkhApura 108 zauryapura 100 zrIpattana 117 zrIpATalIpura 57,58 | zrIpura 88,89,90 | saGgarapura 100 sarakhatIpattana 53 sAketapura 20 siMhapura 56 siMhaladvIpa 6 sImAla 56 surASTa 74,78,98 stambhatIrtha 55 hastinAgapura 6 hastinApura 277 pRSThAGkaH 36,47 37 104,107 78 2 50 117 28 47 25 58 81 6 27 50 68 89 92 95,96 44 122 96 83 109 50 58 110 12,92 112 Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 nAma arjuna kAza granthika grAmaNI nala, muJjA mustA rauhiSa stamba udayagiri udayAdi pUrvAcala mandara meru vaitADhya zatruJjaya siddhAcala siddhAdri sume suragiri gaGgA godA godAvarI narmadA svardhunI arjuna (la) tRNanAmasUciH (la) naganA masUciH (e) nadInAmasUciH (ai) vRkSanAmasUciH ja-pariziSTam pRSTaGkaH nAma azoka 98 kaGkeli 98 | kalpavRkSa 98 tamAla 98 tAla 98 | nAga 98 punnAga 98 vaMza 98 | vaJjula 98 vaTa varaNa zamI zizapa (pA) 3 89 81 sarja 39,41 sAga 39,68,82 | hintAla 28 28 8 78 39,55 82 32 77 kSArasamudra kSIrasamudra kSIrasAgara dugdhasindhu lavaNa samudra lavaNAmbhodhi 74 acyuta 100 anuttara 27 | IzAna sarvArtha 98 sarvArthasiddhi __79,80,83 79 79 98 98 98 98 98 98 98 98 98 98 98 98 98 (o) samudranAma sUciH pRSThAGkaH (a) kharganAmasUciH 30 30,31 30 30,31 31 30 57 32,56 57 56 57 Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahha Jain Education Intemational