Page Text
________________
ર
લાકપ્રિય અને ભઠ્યાત્મક ધર્મના પ્રચારના કાર્યમાં પુરાણેાની સાથે સાથે તાન્ત્રિક સાહિત્ય પણ ફાળા આપ્યા. આ સામગ્રીઓમાં ગ્રહેાના પ્રભાવની માન્યતાના ઉમેરા થતાં અનેક સ્તુતિના પ્રાદુર્ભાવ થયા. આ નૂતન સ્તુતિ–સાહિત્ય પ્રાચીન સ્તાત્ર—સાહિત્ય સાથે ટક્કર ઝીલી શકે તેવું બન્યું.
૩
વર્મના દૃષ્ટાન્ત તરીકે ભાગવત પુરાણના છઠ્ઠા સ્કંધના આઠમા અધ્યાયગત નારાયણવર્ષના અને કવચના ઉદાહરણરૂપે *શિવ-કવચ, સૂર્ય-કવચ, ગણેશ-કવચના ઉલ્લેખ થઇ શકે તેમ છે. વિશેષમાં આની જેમ શિવ—રક્ષા, ખાલ–રક્ષા, વિષ્ણુપંજર, વજાપંજર, ત્રૈલાયવિજય, “દુર્ગાપદુદ્ઘાર, “મહામૃત્યુંજય, ગ્રહશાન્તિ, એ પણ વેદને માનનારા હિંદુઓના તેાત્ર-સાહિત્યના એક ભાગ છે. આ સાહિત્યની સાર્વજનિકતા અને વિપુલતા તે એના સંગ્રહાત્મક સૂચિઓના નિરીક્ષકથી અજાણી રહે તેમ નથી.
૧૦
બૃહત્–સ્તાત્ર–રભાકર, બૃહત્ત્તત્ર-મુક્તાહાર અને બૃહત્ સ્તવ–કવચ-મા લામાં અનેક તેાત્રો છે અને વળી આ ગ્રન્થાની કેટલીએ આવૃત્તિએ થઇ ગઇ છે એ વાતને લક્ષ્યમાં લેતાં સામાન્ય કોટિના હિંદુ તા આ સાહિત્ય તરફ કેવા ભાવ રાખે છે તે સમજી શકાય છે. બ્રહ્માને ઉદ્દેશીને વિશેષ રસ્તાત્રો રચાયાં હૈાય એમ લાગતું નથી. દક્ષિણ ભારતમાં ણ્ડિરાજ તરીકે ઓળખાતા ગણપતિ પરત્વે ઘણાં તત્રો છે. એને જ્યેષ્ઠ, કપિલ, ચિન્તામણિ, મયૂરેશ, સિદ્ધિદાતા, વિનાયક, વિશ્વરાજ, વિજ્ઞાન્તક, શેષપુત્ર અને પાર્શ્વપુત્ર તરીકે સંબાધવામાં આવેલ છે. સૂર્યનાં સ્તત્રો પૈકી ભવિષ્ય-પુરાણમાં શ્રીકૃષ્ણ અને અર્જુનના સંવાદમાં `‘આદિત્યહૃદય મનનીય છે. આ Ôાત્ર-વૃક્ષની પાસે ગ્રહના રસ્તેાત્રરૂપ છેાડવા પણ નજરે પડે છે. આ ઉપરાંત શિવ, શક્તિ અને વિષ્ણુને ઉદ્દેશીને પણ સ્તોત્રો રચાયાં છે. શિવનું તેમાં ઉત્તમ સ્થાન હાય એમ ભાસે છે. એને મહેશ, મહાદેવ, શંકર, વીરેશ્વર અને
૧-ર સ્તોત્રોના ભંડાર તરીકે પુરાણો પૈકી બ્રહ્મ, વિષ્ણુ, માર્કણ્ડેય, પદ્મ, સ્કન્દ, બ્રહ્મવૈવર્ત, વિષ્ણુધર્મોત્તર, હરિવંશ, દેવીભાગવત અને ભવિષ્યાત્તર તથા તન્ત્રો પૈકી જ્ઞાનસંકલિની મહીનિર્વાણ, પ્રપંચસાર, બ્રહ્મયામલ, રૂદ્રયામલ, વારાહી, ભૈરવ, વિશ્વસાર, સારદાતિલક, નીલતન્ત્ર અને તન્ત્રસારનો નિર્દેશ કરી શકાય.
૩ જુઓ બૃહત્-સ્તાત્ર-મુક્તાહાર ( ‘ગુજરાતી' મુદ્રણાલય, દ્વિતીય આવૃત્તિ પૃ૦ ૬૧-૬૪). ૪ જુઓ સ્કન્દ-પુરાણનો બ્રહ્મોત્તરખંડ અથવા બૃહત્ત્હાર (પૃ૦ ૮ ). ૫-૬ જીઓ બૃહતહાર ( પૃ॰ ૧૧૪-૧૧૫ ૧૩૭–૧૩૮ ). ૭ જુઓ બહુત્ત્હાર (પૃ૦ ૪૯-૫૦). ૮ જુઓ ભાગવતને દશમ સ્કંધ અથવા બૃહત્ત્હાર ( પૃ૦ ૨૫૬ ). ૯ જીઓ બ્રહ્માણ્ડ પુરાણનો ઈશ્વર-નારદ-સંવાદ અથવા બૃહત્ હાર (પૃ: ૬૪-૬૬ ). ૧૦ જુઓ બૃહત્ત્હાર (પૃ૦ ૨૦૮–૨૦૯). ૧૧ જીઓ બૃહત્ત્હાર (પૃ૦ ૫૦-૫૧) તથા માર્કણ્ડેય પુરાણ,
૧૨ પૌરાણિક ગણપતિ તે વૈદિક બ્રહ્મણસ્પતિ કે બૃહસ્પતિ ( જીઓ ઋગ્વેદ અ. ૨-૨૩-૧ )નું રૂપાન્તર હોય એમ કેટલાક માને છે. ૧૩ જુઓ મહત્ત્હાર (પૃ૦ ૧૧૫-૧૨૯ ).
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 003015 |
| Book Title | Bhaktamara Kalyanmandir Namiun Stotratrayam |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Hiralal R Kapadia |
| Publisher | Devchand Lalbhai Pustakoddhar Fund |
| Publication Year | 1932 |
| Total Pages | 408 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Literature |
| File Size | 24 MB |