Book Title: Sutrakrutanga Sutram Part 01
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
सूत्रकृताङ्गसूत्रे
८६
ध्यक्षो विशेषगुणयोगतः” यथा रूपादिगुणानां चक्षुरिन्द्रियजन्यज्ञानविषयतया प्रत्यक्ष इति तादृशरूपादि गुणवान् घटादिरपि प्रत्यक्ष एव भवति न तत्र तस्य घटादेः प्रत्यक्षत्वे कस्यचित् विवादः प्रमाणान्तरान्वेषणं च क्रियते तथा ज्ञानादीनां मानसप्रत्यक्षत्वे तदभिम्नस्यात्मनोपि मानसप्रत्यक्षत्वमेव एवमहं सूखी दुःखी त्यादिरूपेणात्मनो मानसप्रत्यक्ष ग्राद्यत्वमेव वर्तते इति न प्रमाणान्तरान्वेषणमिति ।
नैयायिकमते गुणद्रव्ययोर्भेदात् मनसासुसादीनां ग्रहणं तेनैव च मनसा सुखाधिकरणस्य जीवस्यापि ग्रहणं जायते जैनमते तु गुणगुणिनो रभेदान्मनसासुखादिप्रत्यक्षे संवृत्ते सुखाद्यभिन्नस्य जीवस्यापि ग्रहणं भवत्येवेत्यनयोर्मतयोर्भेदः
उसका भी प्रत्यक्ष होता है । कहा भी है- "विशेष गुणो के सम्बन्ध से धर्म और अधर्म का आश्रय ( आत्मा ) भी प्रत्यक्ष ही है । जैसे रूप आदि गुणों का चक्षुरिन्द्रियजन्य ज्ञान का विषय होने से प्रत्यक्ष होता है, उसी प्रकार रूपादि गुणों वाले घटादि का भी प्रत्यक्ष ही होता है । घट आदि की प्रत्यक्षता में न किसी को विवाद है, और न किसी दूसरे प्रमाण की गवेषणा की जाती है, उसी प्रकार जब ज्ञानादि गुण मानस प्रत्यक्ष है तो उनसे अभिन्न आत्मा भी मानसप्रत्यक्ष ही है । इस प्रकार मैं सुखी है, दुखी हूँ" इत्यादि रूप से आत्मा भी मानस प्रत्यक्ष से ग्राह्य ही है । अतएव अन्य प्रमाणों की खोज करने की आवश्यकता ही नहीं है ।
66
नैयायिक मत में गुण और द्रव्य का भेद माना गया है। वहां मन से सुख आदि का ग्रहण होता है और उसी मनसे खुस के आधारभूत जीव का भी ग्रहण होता है । जैनमत में गुण और गुणी कथंचित् अभिन
ધર્મ અને અધર્મીના આશ્રય (આત્મા) પણ પ્રત્યક્ષ જ છે. જેવી રીતે રૂપ આદિ ગુણ્ણા, ચક્ષુરિન્દ્રિય જન્ય જ્ઞાનના વિષય હેાવાથી, તેમના પ્રત્યક અનુભવ થાય છે, એજ પ્રમાણે રૂપાદે ગુણાવાળા ઘટાઢિ પણ પ્રત્યક્ષ જ થાયછે ઘટ (ઘડા) આદિની પ્રત્યક્ષતામા કોઇને વિવાદ કરવા જેવુ પણ લાગતુ નથી અને ખીજા પ્રમાણની શેાધ પણ કરવી પડતી નથી, એજ પ્રમાણે જે જ્ઞાનાદિ ગુણા માનસ પ્રત્યક્ષ હાય, તે તેમનાથી અભિન્ન એવે આત્મા પણુ માનસપ્રત્યક્ષ જ છે એજ પ્રકારે “હુ સુખી છુ, દુખી છુ” ઇત્યાદિ રૂપે આત્મા પણ માનસપ્રત્યક્ષ વડે ગ્રાહ્ય જ છે તેથી અન્ય પ્રમાણેાને શેાધવાની જરૂર જ રહેતી નથી
નૈયાયિક મતમા ગુણ અને દ્રવ્યમા ભેદ માનવામા આવેલ છે તે મત પ્રમાણે મન વડે સુખ આદિતુ ગ્રહણ થાય છે અને એજ મન વડે સુખના આધાર ભૂત જીવતુ પણ ગ્રહણ થાય છે જૈનમત પ્રમાણે તે ગુણુ અને ગુણી કેટલેક અ શે અભિન્ન છે તેથી સુખા
