Sutrakrutanga Sutram Part 01

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 562

६४८
।
'सूत्रकृतागो
T
कपायं जयेत् उक्तंच भगवता
"कोहो य माणो य अणिग्गहीया माया य लोभो य पवढमाणा । " चत्तारि एए कसणा कसाया सिंचंति मूलाई पुणभवस्स' इति इत्या धनुशासनेन कपायाणां भववीजतामाकलय्य तान् परिह रेदित्यर्थः। तथा 'समयधम्म 'समताधर्मम् अहिसालक्षणम् 'उदाहरे' उदाहरेत् अहिंसालक्षणधर्मस्यैवोपदेशं कुर्यात् , (सुहुमे' उ) सूक्ष्मेतु संयमविपये अगुरु अधीरपुरुपैरनुष्टातुमशक्यत्वमेव संयमस्य सूक्ष्मत्वम्। 'सया' सदा 'अल्सये' अल्पकः अविराधकः सन् तथा 'णो कुझे 'नो क्रुध्येत्' 'जो माणी माहणो' नो मानवान्भवेन्मुनिरिति । कर्मनिर्जरा कामी मेघावी साधुः कपायं सदा जयेत् । तथा अहिंसादिधर्म सदोपदिशेत् जीते । भगवान ने कहा है-"कोहो य माणो य अणिग्गहिया” इत्यादि ।
क्रोध और मान पर यदि अंकुश न रक्खा जाय और माया त्याग लोभ बढते जाएँ तो यह चारों कपाय पुनर्भव के मूल को सींचते हैं, अर्थात् वारंवार जन्ममरण के कारण होते हैं । .. इस आगम के अनुसार कपायों को संसार का बीज (कारण) समझ कर त्यागना चाहिए । तथा समताधर्म अर्थात् अहिंसाधर्म का उपदेश करें । यहां सूक्ष्म का अर्थ संयम हैं, क्योंकि जो पुरुप धैर्यवान् नहीं हैं, वह संयम का पालन नहीं कर सकता । अतः तात्पर्य यह हुआ कि मुनिसंयम का विराधक न वन कर क्रोध न करें, न मान करे, माया न करे, लोभ न करे । भावार्थ यह है कि कर्मनिर्जरा का अभिलापी, मेधावी साधु सदैव कपाय को जीते, समभाव से अहिंसा धर्म का उपदेश दे तथा कदापि संयम की विराधना न नये. भगवाने ४यु छ - "कोहो य माणो य अणिग्गहियो" त्याह- " य અને માન પર અકુશ રાખવામાં ન આવે અને માયા તથા લેભ વધતા જાય, તો આ ચારે કષાયે પુનર્ભવના મૂળને સિચનારા થઈ પડે છે, એટલે કે વાર વાર જન્મ મરણના કારણભૂત થઈ પડે છે આ આગમ અનુસાર કષાયને સંસારના બીજ (કારણુ) રૂપ સમજીને તેમને ત્યાગ કરવો જોઈએ સાધુએ સમતા ધર્મ એટલે કે અહિ સમ ધર્મનો ઉપદેશ આપ જોઈએ. અહી સૂક્ષ્મ અર્થ “સયમ છે, કારણ કે જે પુરુષ વૈર્યવાનું હોતું નથી, તે સયમનું પાલન કરી શકતો નથી. આ સ્થાનને ભાવાર્થ એ છે કે મુનિએ સયમના વિરાધક બનવું જોઈએ નહી, તેણે ક્રોધ કરે જોઈએ નહીં માન કરવું જોઈએ નહી માયા કરવી જોઈએ નહી અને લોભ કર જોઈએ નહીં. 'એટલે કે કર્મની નિર્જરા કરવાની અભિલાષાવાળા મેધાવી સાધુએ સદા કષાયને જીતવા જોઈએ, સમભાવથી અહિંસાધર્મને ઉપદેશ દેવે જોઈએ તથા કદી પણ સ યમની વિરાધના