Book Title: Sutrakrutanga Sutram Part 01
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
समयार्थ बोधिनी टीका प्र. श्रु अ.२ उ. २ स्वपुत्रेभ्य भगवदादिनाथोपदेश ५५३ '; .. .
टीका
... . "बहवे' वहवः 'अनेके एकेन्द्रियादयोऽनंताः 'पाणा' प्राणिनो जीवाः 'पुढों' पृथक् पृथक् 'सिया' श्रिताः, इह संसारे निवासं कुर्वन्ति 'पत्तय' प्रत्येक प्राणिषु 'समय' समतां समभावेन, 'समीहिया' समीक्ष्य, 'मोणपदं' मौनपदं संयमम्', 'उवहिए' उपस्थितः, पंडिए' पण्डितः सदद्विवेकवान् विशुद्धान्तःकरणः । 'तत्थ' तत्र-तेषां प्राणिनां घातात् । 'विरति' विरनिम् , 'अकासी' अकापीत् कुर्यादिति । दशविधप्राणानां धारणात् प्राणा इति पदेन प्राणिनः ज्ञायन्ते । अथवा धर्मधर्मिणारभेदात् प्राणपदेन प्राणाऽऽधारस्य प्राणिनो ग्रहणं भवति ।
त एते प्राणिनः पृथिवीजलतेजोवायुवनस्पतिकायप्रभेदभिन्नाः । अथवा सूक्ष्मवादपर्याप्ता पर्याप्तनरकादिनभेदभिन्ना वहयो जीवाः इह संसारे सन्ति
-टीकार्थएकेन्द्रिय आदि अनन्त जीव पृथक पृथकू इस संसार में वास करते हैं । प्रत्येक प्राणी पर समभाव रखकर संयम में उपस्थित हुआ विवेकवान् एवं विशुद्ध चित्तवाला मुनि उन प्राणियोंके घातसे निवृत्ति करे । 'जो दश प्रकारके प्राणोंको धारण करते हैं वे 'प्राणी कहलाते है अतः 'प्राण' इस पदसे प्राणी समझना चाहिए अथवा धर्म और धर्मी का अभेद होनेसे प्राणों के आधार 'प्राणी' ग्रहण कर लेना चाहिए। । ये प्राणी पृथिवीकाय, अपकाय, तेजस्काय, वायुकाय, वनस्पतिकाय और त्रसकाय आदि अनेक प्रकार के हैं। अथवा सूक्ष्म, वादर, पर्याप्त, अपर्याप्त, नारक आदिके उपभेदों से बहुत प्रकारके हैं । ये सव इस संसार में रहते हैं ।
-टीआर्थએકેન્દ્રિય આદિ અન ત જ આ ર સારમાં અલગ અલગ વાસ કરે છે. પ્રત્યેક પ્રાણી પ્રત્યે સમભાવ રાખીને સયમમાં ઉપસ્થિત, સત્ અસના વિવેક યુક્ત અને વિશુદ્ધ ચિત્તવાળા મુનિએ તે પ્રાણીઓની હિંસા ન કરવી જોઈએ દસ પ્રકારના પ્રાણોને જેઓ ધારણ કરે છે, તેમને પ્રાણી કહેવાય છે તેથી “પ્રાણ” આ પદને “પ્રાણી” નુ વાચક સમજવું જોઈએ અથવા ધર્મ અને ધમીમા અભેદ માનીને “પ્રાણુ” પદ દ્વારા પ્રાણાના આધાર રૂપ “પ્રાણી પદ ગ્રહણ કરવું જોઈએ
આ પ્રાણુઓના પૃથ્વીકાય, અપૂકાય, તેરકાય, વાયુકાય, વનસ્પતિકાય અને ત્રસકાય આદિ અનેક પ્રકાર છે અથવા સૂફમ, બાદર, પર્યાપ્ત, અપર્યાપ્ત, નારક આદિ ઉપભેદની અપેક્ષાએ તેમના ઘણું પ્રકારે છે તે બધા પ્રાણુઓ આ સંસારમાં રહે છે. પિત પોતાના सू. ७०
