Sutrakrutanga Sutram Part 01

Book Title: Sutrakrutanga Sutram Part 01
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

View full book textPrevious | Next

Page 397
________________

समयार्थ बोधिनी टोका प्र श्रु अ. १ उ ३ जगदुत्पत्तिविषये मतान्तरनिरूपणम् ३७९ 7, ..न. तावत् स्वत इति पक्षः । तथा ‘सति लोकस्याऽपि तथोत्पत्तिप्रसङ्गात् । नाप्यन्यतोऽनवस्थापत्तेः, इति । यदि स्वतोऽनुत्पन्नत्वं प्रधानस्य स्वीक्रियते, तदा जगतः स्वतोऽनुत्पनत्वमेव कथं ना स्वीक्रियते ।।
किंच-प्रधान विकारि, · अविकारि वा-२ विकारित्वे-घटादिवदेवाऽ प्रधानत्वापत्तिः । अविकारित्वे त्वन्सतसिद्धं-प्रकृतेर्महान्ः, महतोऽहकारः, अकारात्पश्चतन्मात्रम् इत्यादीनामुत्पादकत्वं न स्यात् । अविकृतस्याऽऽकाशादेः कार्योत्पादकत्वाऽदर्शनात् । अतो न प्रधानात् जगतः समुत्पत्तिः सम्भवति । 1. किंच अचेतनस्य प्रधानस्य (प्रकृतेः). कथं पुरुषार्थ प्रति, प्रवृत्तिः, येन जीवस्य भोगाय सृष्टिः, स्यात् । .. ; . : .
: जाता है तो लोक भी प्रधान के विना ही अपने आप उत्पन्न हो जाएगा। अगर प्रधान की उत्पत्ति किसी अन्य से मानो तो अवस्था दोप आता है।
.' इसके अतिरिक्त प्रधान विकारवान् है या अविकारी है ? वह विकारवान् है तो घटादि के समान होने से प्रधान ही नहीं कहलाएगा। यदि अविकारी कहो तो वह महत् आदि का उत्पादक 'नहीं हो सकता। मगर आपके यहां तो ऐसा कहा है कि प्रधान से महत् , महत् से अहंकार और अहंकार से पांच तन्मात्र आदि उत्पन्न होते हैं। आकाश आदि जो अविकारी पदार्थ हैं वे कार्य के उत्पादक नहीं देखे जाते । इस प्रकार प्रधान से जगत् की उत्पत्ति नहीं हो सकती। ' और-अचेतन प्रकृति की पुरुषार्थ के लिए प्रवृत्ति कैसे हो सकती है ? जिस से जीव के भोग के लिए यह सृष्टि उत्पन्न हो सके',
મૂર્ત હોય, તે તેનો કર્તા કોઈ અન્ય જ હોવું જોઈએ અને તે અન્યના કર્તા પણ કોઈ અન્ય હે જોઈએ આ કલ્પનાને અન્ત જન આવે પરિણામે અનવસ્થા દોષને પ્રસંગ ઉપસ્થિત થઈ જાય વળી પ્રકૃતિ પ્રધાન વિકારવાનું છે કે અવિકારી છે?' જે તે વિકારવાના હોય, તે તે ઘટાદિના સમાન હોવાને કારણે તેને પ્રધાને જ ને કહી શકાય જે તેને અવિકારી કહેતા હોય, તે તે મહત્વ (બુદ્ધિ) આદિની ઉત્પાદક જે ન ઈ. 'શકે આપના શાસ્ત્રોમાં તો એવું કહ્યું છે કે પ્રધાન (પ્રકૃતિ)‘વડે અહંકાર, અહંકાર વડે પાચ તન્માત્રા આદિ ઉત્પન્ન થાય છે" આકાશ આદિ જે અવિકારી પદાર્થો છે, તેમને કાર્યના ઉત્પાદક હવે જેવામાં આવતા નથી આપ્રકારે વાત સિદ્ધ થાય છે કે પ્રધાન (પ્રકૃતિ વડે જગતની ઉત્પત્તિ થઈ શકતી નથી
વળી અચેતન પ્રકૃતિ, જીવના ભેગને માટે સુષ્ટિની ઉત્પત્તિ કરવાની પ્રવૃત્તિ જ કેવી રીતે કરી શકે? તેની પુરુષાર્થને માટેની કઈ પ્રવૃત્તિ જ સંભવી શકે નહીં.


Page Navigation
1 ... 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701