Page Text
________________
समयार्थ बोधिनी टोका प्र श्रु अ. १ उ ३ जगदुत्पत्तिविषये मतान्तरनिरूपणम् ३७९ 7, ..न. तावत् स्वत इति पक्षः । तथा ‘सति लोकस्याऽपि तथोत्पत्तिप्रसङ्गात् । नाप्यन्यतोऽनवस्थापत्तेः, इति । यदि स्वतोऽनुत्पन्नत्वं प्रधानस्य स्वीक्रियते, तदा जगतः स्वतोऽनुत्पनत्वमेव कथं ना स्वीक्रियते ।।
किंच-प्रधान विकारि, · अविकारि वा-२ विकारित्वे-घटादिवदेवाऽ प्रधानत्वापत्तिः । अविकारित्वे त्वन्सतसिद्धं-प्रकृतेर्महान्ः, महतोऽहकारः, अकारात्पश्चतन्मात्रम् इत्यादीनामुत्पादकत्वं न स्यात् । अविकृतस्याऽऽकाशादेः कार्योत्पादकत्वाऽदर्शनात् । अतो न प्रधानात् जगतः समुत्पत्तिः सम्भवति । 1. किंच अचेतनस्य प्रधानस्य (प्रकृतेः). कथं पुरुषार्थ प्रति, प्रवृत्तिः, येन जीवस्य भोगाय सृष्टिः, स्यात् । .. ; . : .
: जाता है तो लोक भी प्रधान के विना ही अपने आप उत्पन्न हो जाएगा। अगर प्रधान की उत्पत्ति किसी अन्य से मानो तो अवस्था दोप आता है।
.' इसके अतिरिक्त प्रधान विकारवान् है या अविकारी है ? वह विकारवान् है तो घटादि के समान होने से प्रधान ही नहीं कहलाएगा। यदि अविकारी कहो तो वह महत् आदि का उत्पादक 'नहीं हो सकता। मगर आपके यहां तो ऐसा कहा है कि प्रधान से महत् , महत् से अहंकार और अहंकार से पांच तन्मात्र आदि उत्पन्न होते हैं। आकाश आदि जो अविकारी पदार्थ हैं वे कार्य के उत्पादक नहीं देखे जाते । इस प्रकार प्रधान से जगत् की उत्पत्ति नहीं हो सकती। ' और-अचेतन प्रकृति की पुरुषार्थ के लिए प्रवृत्ति कैसे हो सकती है ? जिस से जीव के भोग के लिए यह सृष्टि उत्पन्न हो सके',
મૂર્ત હોય, તે તેનો કર્તા કોઈ અન્ય જ હોવું જોઈએ અને તે અન્યના કર્તા પણ કોઈ અન્ય હે જોઈએ આ કલ્પનાને અન્ત જન આવે પરિણામે અનવસ્થા દોષને પ્રસંગ ઉપસ્થિત થઈ જાય વળી પ્રકૃતિ પ્રધાન વિકારવાનું છે કે અવિકારી છે?' જે તે વિકારવાના હોય, તે તે ઘટાદિના સમાન હોવાને કારણે તેને પ્રધાને જ ને કહી શકાય જે તેને અવિકારી કહેતા હોય, તે તે મહત્વ (બુદ્ધિ) આદિની ઉત્પાદક જે ન ઈ. 'શકે આપના શાસ્ત્રોમાં તો એવું કહ્યું છે કે પ્રધાન (પ્રકૃતિ)‘વડે અહંકાર, અહંકાર વડે પાચ તન્માત્રા આદિ ઉત્પન્ન થાય છે" આકાશ આદિ જે અવિકારી પદાર્થો છે, તેમને કાર્યના ઉત્પાદક હવે જેવામાં આવતા નથી આપ્રકારે વાત સિદ્ધ થાય છે કે પ્રધાન (પ્રકૃતિ વડે જગતની ઉત્પત્તિ થઈ શકતી નથી
વળી અચેતન પ્રકૃતિ, જીવના ભેગને માટે સુષ્ટિની ઉત્પત્તિ કરવાની પ્રવૃત્તિ જ કેવી રીતે કરી શકે? તેની પુરુષાર્થને માટેની કઈ પ્રવૃત્તિ જ સંભવી શકે નહીં.
| SR No. | 009303 |
| Book Title | Sutrakrutanga Sutram Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1969 |
| Total Pages | 701 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_sutrakritang |
| File Size | 38 MB |