Book Title: Sutrakrutanga Sutram Part 01
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
समयार्थ बोधिनी टीका प्र शु. अ १ उ ३ जगदुत्पतिविषये मतान्तर निरूपणम् ३६१ ___"पहाणाई। प्रधानादि, अक्षादिपदेन कालस्वभावनियतिवादिनां ग्रहणं भवति । तथा च कालवादिनः 'कालादेव जीवाजीवादिसंयुक्तः सुखदुःखसमन्वितः सर्वोऽपि संभवति ।
अत एव जनिमतां भवति, अमुकः पदार्थोऽमुककाले भवति नान्यस्मिन् की उत्पत्ति होती है । यह पांच तन्मात्रा भूतों के सूक्ष्म रूप हैं और नाम हैंरूप, रस, गंध, स्पर्श और शब्द । इन पांच तन्मात्राआँ से आकाश, वायु, तेज, जल और पृथिवी नामक पांच महाभूतों की उत्पत्ति होती है ।
पृथ्वी से औषधि वनस्पति आदि पैदा होती है।
पुरुप केवल उदासीन और भोक्ता है इस प्रकार सभी कार्य साक्षत् या परम्परा रूप से प्रकृति से' ही 'उत्पन्न होते हैं।
गाथा 'पहाणाई' पद में प्रयुक्त 'आदि' शब्द से कालवादी स्वभाववाढी आदि का ग्रहण किया गया है। कालवादी के मतानुसार इस जीव अजीवमय और सुखदुःखमय संसार का कारण काल ही है । वे कहते हैं- अमुक पदार्थ अमुक ही काल में उत्पन्न होता है, अन्यकाल में नहीं । कहा हैकाल ही भूतों को उत्पन्न करता है, काल ही प्रजा का संहार करता है । जब हम सब सो जाते हैं तव' भी काल जागता रहता है । काल दुरतिक्रम है उसके सामर्थ्य को उल्लंघन नहीं किया जा सकता । ક્રિયા) થાય છે અહકાર વડે ૧૧ ઈન્દ્રિ (પાંચ જ્ઞાનેન્દ્રિ, પાચ કર્મેન્દ્રિ, અને મન) અને પાચ તન્માત્રાની ઉત્પત્તિ થાય છે. આ પ્રાચ તન્માત્રા ભૂતના સૂમ રૂપ છે અને નામ છે.- રૂપ, રસ, ગધ, સ્પર્શ અને શબ્દ આ પાચ તન્માત્રા વડે આકાશ, વાયું, તેજ,' 'જળ અને પૃથ્વી નામના પાચ મહાભૂતોની उत्पत्ति थाय छः ।
।।।। પૃથ્વીમાથી ઔષધિ, વનસ્પતિ આદિ પેદા થાય છે. પુરષ (આત્મા), કેવળ ઉદાસીન અને ભતા છે આ પ્રકારે સઘળા કાર્યોની સાક્ષાત્ અથવા પર પરા રૂપે प्रकृति पडे । त्पत्ति थाय छ मायामा "पहाणाई" पहमा प्रयुत थयेसा 'आदि" પદ વડે કાળવાદી, સ્વભાવવાઢી, નિયતિવાદી આદિને ગ્રહણ કરવામાં આવેલ છે કાળવાદીઓની માન્યતા અનુસાર આ જીવઅજીવમય તથા સુખદુ ખ મય સ ચારનું કારણ મળી જ છે તેઓ કહે છે કે અમુક પદાર્થ અમુક કાળે જ ઉત્પન્ન થાય છે, અન્ય કાળ ઉત્પન્ન થતું નથી કહ્યું પણ છે કે –', કાળ જ ભૂતોને ઉત્પન્ન કરે છે અને કાળ જ પ્રજાને સહાર કરે છે
જ્યારે આપણે ઊંઘી જઈએ છીએ, ત્યારે પણ કાળ જાગૃત જ રહે છે કાળ દરતિકમ્ય છે તેને આગળ કેઈનું કઈ ચાલતુ નથી,
