Book Title: Sutrakrutanga Sutram Part 01
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
'समयार्थ बोधिनी टीका प्र. श्र. अ. १ अकारकवादि-सांख्यमतनिरूपणम्
'मंदा' इति । यतो मन्दा: - जडाः सदसद्विवेकविकला:, तथा प्राणातिपाताद्यारंभे निश्रिताः = संलग्नाचेति ततो नैतन्मतं समीचीनम् ||१४|| अथ नियुक्तिकारोऽप्यकारकवादिमतनिरासार्थमेवमाह - को वेएई अकथं कयनासो पंचा गई नथ | देवमणुस्स गयागई, जाई सरणाइयाणं च ||१|| को वेदयति अकृतं कृतनाशः पञ्चधा गतिर्नास्ति । देवमनुष्यगत्यागती, जातिस्मरणादिकानां च ॥१॥ इति । व्याख्याचेत्थम् —' को वेएई' यदि कर्त्ता नास्ति कश्चित तदा तादृशकर्तुः क्रियमाणं कर्माऽपि नास्ति । अथ च यदि कर्म न विद्यते, तदा कर्मणामभावे स कथं होते हैं । वे यातना स्थान को क्यों प्राप्त होते हैं ? इसका कारण यह है कि वे मन्द अर्थात् सत् असत् के विवेक से रहित हैं तथा प्राणातिपात आदि आरंभ में संलग्न हैं । अतः यह मत समीचीन नहीं है । नियुक्तिकारने अकारकवादी के मत का प्रकार कहा है - "ded अकयं" इत्यादि ।
निरास करने के लिए इस
छाया
1
१९३
( अगर कोई कर्म का कर्त्ता नहीं है तो ) विना किये कर्म को कौन भोगता हैं ? कृत कर्म के विनाश का दोष आता है। पांच प्रकार की गति संभव नहीं हो सकती । देव एवं मनुष्य पर्याय में गति आगति तथा जाति स्मरण आदि भी संभव नहीं हैं ।
गाथा की व्याख्या इस प्रकार है-- यदि कोई द्वारा किया जाने वाला कर्म भी नहीं हो सकता । એવાં સ્થાનામા (નરકામા) વાર વાર ઉત્પન્ન થયા જ કરે છે. તે યાતના સ્થાનામા ઉત્પન્ન થયા કરે છે? તેનુ કારણ એ છે કે તેઓ સત્ અસના વિવેકથી રહિત છે તથા પ્રાણાતિપાત આદિ આર ભમા તેઓ એક અધકારમાથી ખીજા અધકારમા ગમન કર્યાં જ કરે છે આ પ્રકારે તેમની માન્યતા યુક્ત નથી, એ વાત સિદ્ધ થઇ જાય છે
અકારકવાદીઓના મતનુ ખડન કરવા માટે નિયુક્તિકારે આ પ્રમાણે કહ્યુ છે-"वेrप अकय इत्याह- " (ले उनी अध न होय तो) अमृत अर्भनु ? उभ કરવામા આવ્યુ નથી તેનુ) ફળ કોણ ભાગવે છે? મૃતકના વિનાશના દોષ પણ આવે છે, અને પાચ પ્રકારની ગતિ પણ સભવી શકે નહીં દેવ અને મનુષ્ય પર્યાયમા ગતિ, આગતિ તથા જાતિસ્મરણ આદિ પણ સભવી શકે નહી',
ઉપર્યુક્ત ગાથાનું વિશેષ સ્પષ્ટીકરણ આ પ્રમાણે કરી શકાય- જો કોઈ કર્તા જ -ન હાય તેા કર્તા દ્વારા કરવામા આવનારૂં કર્મ પણ હાઇ શકે નહી. જો કમજ ન હેાય
* ૨૫
कर्ता नहीं है तो कर्त्ता
अगर कर्म नहीं है तो
શા કારણે એવા મન્દ છે એટલે કે લીન છે તેથી
