________________
૨. . . . . . . . . . . . . . . . . . અધ્યાત્મમત પરીક્ષા ... . . . . . . . . . . ગાથા -૧-૨ ટીકા - પ્રિચારને શિષ્ટાચારપરિપાત્રના વિધ્વંશાવામમવમીરરીતિ અસિત્ય पूर्वार्द्धन समुचितेष्टयोर्देवगुर्वोः प्रणतिलक्षणं मङ्गलमकारि, उत्तरार्द्धन च प्रेक्षावदवधानाय विषयनिरूपणं प्रत्यज्ञायि, प्रयोजनसम्बन्धाधिकारिणस्तु सामर्थ्यादवबोद्धव्याः॥१॥
ટીકાર્ય - રૂદ' અહીં ગ્રંથના આરંભમાં શિષ્ટાચારના પરિપાલન માટે અથવા વિનવ્વસ માટે, મંગલ અવશ્ય આચરણીય છે, એ પ્રમાણે મનમાં કરીને, પૂર્વાર્ધથી સમુચિત અને ઇષ્ટ દેવગુરુને નમસ્કારલક્ષણ મંગળ કર્યું અને ઉત્તરાર્ધથી પ્રેક્ષાવાનના અવધાન માટે, વિષયનિરૂપણની પ્રતિજ્ઞા કરી; (અને) પ્રયોજન, સંબંધ અને અધિકારીને વળી સામર્થ્યથી જાણવા.
ભાવાર્થ - દેવ અને ગુરુનાં “સમુચિત’ અને ‘ઈષ્ટ' બે વિશેષણો છે. તેનું તાત્પર્ય એ છે કે સમુચિત=પ્રગતિ માટે ઉચિત અને ઈષ્ટ તેમને પ્રગતિ કરવાથી પોતાને ઈષ્ટની પ્રાપ્તિ થાય છે; તેથી ઈષ્ટની પ્રાપ્તિનો ઉપાય હોવાથી તે ઈષ્ટ છે. તથા શિષ્ટાચારના પરિપાલન માટે મંગલ આચરવું જોઈએ, તે બતાવવા માટે “સમુચિત’ વિશેષણ આપ્યું છે, કેમ કે શિષ્ટપુરુષ નમનને જે ઉચિત હોય તેને જ નમે છે, અને “ઈષ્ટ' વિશેષણ, વિનવ્વસ માટે મંગલ કરવું જોઇએ તે બતાવવા માટે આપેલ છે. કેમ કે દેવગુરુને નમવાથી ઈષ્ટની પ્રાપ્તિ થાય છે. પ્રસ્તુતમાં ગ્રંથકર્તાને વિનવ્વસ ઈષ્ટ છે.IATI
અવતરણિકા - નનુ નિ નિશાસિતશર્થ: પરીક્ષાક્ષોટું ક્ષમતે ન તુ નિuત વ, તથા ૨ સ્વતિ પૂર્વ विशदस्याध्यात्ममतस्य परीक्षा कथमिव नानुकुरुते सुधामधुरीकारप्रयासम्? इति चे? भवेदेवं यदि भावाध्यात्ममतं परीक्षणीयतया लक्षितं भवेत्, न चैवम्, किन्तु नामाध्यात्मिकानामेवाशाम्बरमतवासनावासितान्तःकरणतया दुर्ललितचरितानां भ्रान्तिविषयोऽर्थो बाधकप्रदर्शनेन मध्यस्थानामनुपादेयताबुद्धावधिरोप्यत इत्याशयवानाह
અવતરણિકાર્ય - T' થી પૂર્વપક્ષી કહે છે કે સંદિગ્ધ અને જિજ્ઞાસિત અર્થની પરીક્ષા કરવી યુક્ત છે, પણ નિર્મીત અર્થની પરીક્ષા કરવી યુક્ત નથી જ. અને તે રીતે=જે નિર્ણાત છે તે પરીક્ષા માટે યોગ્ય નથી તે રીતે, સ્વતઃ જ વિશદ એવા અધ્યાત્મમતની પરીક્ષા, “ફર્વ =જાણે સુધાને મધુર કરવાના પ્રયાસને શું નથી અનુસરતી? અર્થાત્ અનુસરે છે. આ પ્રમાણે પૂર્વપક્ષી કહે તો તેને ગ્રંથકાર કહે છે કે, તમે કહો છો એ પ્રમાણે (તો) થાય, જો અમે ભાવઅધ્યાત્મને પરીક્ષણીયપણાથી લક્ષ કરીએ; અને એ પ્રમાણે નથી. અર્થાત્ ભાવઅધ્યાત્મની અમે પરીક્ષા કરતા નથી, પરંતુ દિગંબરમતની વાસનાથી વાસિત અંતઃકરણ હોવાને કારણે, દુર્લલિત ચરિતવાળા નામઆધ્યાત્મિકોને ભ્રાંતવિષયવાળો જે અર્થ છે, (તે) બાધકપ્રદર્શન દ્વારા મધ્યસ્થીની અનુપાદેયતાબુદ્ધિમાં અધિરોપણ કરીએ છીએ. એ પ્રકારના આશયવાળા ગ્રંથકાર કહે છે......
ભાવાર્થ - “નનું તાત્પર્ય એ છે કે, સુવર્ણની પરીક્ષા કરવી એટલે સુવર્ણ મૂલ્યવાન છે કે નહિ? એ અર્થ પ્રાપ્ત
