Book Title: Jivsamasprakaran
Author(s): Shilchandrasuri
Publisher: Jain Granth Prakashan Samiti
Catalog link: https://jainqq.org/explore/001451/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jIvasamAsa prakaraNa (142rAta. anuvAda sa8) Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInemi - nandana - granthamAlA - 14 ajJAta - zrIdhRtadhara maharSi - viracita zrI jIvasamAsa prakaraNa (mAladhArI zrI hemacandrasUri - racita TIkAyukta mULa graMthanA vistRta gurjarabhASA - anuvAda saha) anuvAdaka : zrAvaka paMDita sva. zAha caMdulAla nAnacaMda zinoravALA anuvAdAthe preraka tathA mArgadarzaka gItArtha dhurINa pUjyapAda AcArya bhagavaMta zrI vijayodaya sUrIzvarajI ma. saMpAdaka : paM. zIlacandravijaya gaNI prakAzaka : zrI jaina grantha prakAzana samiti - khaMbhAta 1994 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvasamAsa prakaraNa (gujarAtI anuvAdayukta) anuvAdaka : zAha caMdulAla nAnacaMda zinoravALA prakAzaka: zrI jaina grantha prakAzana samiti - khaMbhAta saMpAdaka: pUjya AcArya zrI vijaya sUryodayasUri - ziSya paM. zIlacandra vijaya gaNI prathama AvRtti : 350, I. 1994, vi. saM. 2050, vI. ni. saM. 2520 sarvAdhikAra surakSita : prAptisthAna : sarasvatI pustaka bhaMDAra 112, hAthIkhAnA, ratanapoLa, amadAvAda - 380 001 zrI vijayanemisUri jJAnazALA pAMjarApoLa, rilIpha roDa, amadAvAda - 380 001 mudraNa vyavasthA : nandana grAphiksa 147, taMboLIno khAMco, dozIvADAnI poLa amadAvAda 380 001. phona 356199-or Private & Personal Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI staMbhanapArzvanAthAya namaH | prakAzakIya nivedana paramapUjya zAsanasamrATa bAlabrahmacArI paramaguru AcArya mahArAja zrI vijayanemi sUrIzvarajI mahArAjanA samudAyanA paramapUjya AcArya zrI vijayasUryodaya sUrIzvarajI mahArAjanI preraNAthI, teozrInA ziSya-praziSyAdi dvArA racita-saMpAdita graMthonA prakAzananI samucita vyavasthA mATe, keTalAMka varSo agAu, "zrI jaina grantha prakAzana samiti'nI sthApanA thaI che, jenA mAdhyamathI saTI zrI navUlIpasaMdaLI (sacitra) vagere granthonuM prakAzana thayela che. A samitinA Azraye eka vadhu zAstrIya graMthanuM prakAzana karatAM amo anahada AnaMda anubhavIe chIe. A "jIvasamAsa' nAmanA graMthanuM saMpAdana pUjya AcAryazrInA ziSya pU.paM. zrI zIlacandravijayajIe karela che. A graMthanA prakAzananA kharca aMge pUjyapAda zAsanasamrATazrIjInAM AjJAtinI pUjya sAdhvIjI zrI devIzrIjI ma. nAM ziSyA pUjya sAdhvI jI zrI vidyutuprabhAzrIjI ma. tathA teonAM ziSyA pU. sAdhvI zrI zazi prabhAzrIjI ma. - saparivAranA zrutabhaktibharyA sadupadezathI vividha saMgho, TrasTI tathA vyaktioe saMpUrNa kharca Apela che, jenI nAmAvalI A graMthamAM pragaTa karavAmAM AvI che. A tabakke amo pUjya sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtone vaMdana karIe chIe ane prakAzanamAM dravyasahAya karanAra sarvanA prati kRtajJatAnI lAgaNI pradarzita karIe chIe. graMthanA mudraNanI vyavasthA amadAvAdanA zrI nandana grAphiksanA mAlika zrI harIndra je. zAha tathA hemendra je. zAhe karI ApI che, ane ghaNI sughaDa rIte prakAzana karI ApyuM che te badala temano ame AbhAra mAnIe chIe. aMtamAM, AvA zrutabhaktinA satkAryamAM mAdhyama banavAno lAbha, pUjya gurubhagavaMtonI preraNAthI, amone vAraMvAra maLato rahe, tevI bhAvanA saha viramIe chIe. li. The. jIrALA pADo, khaMbhAta (ji. kheDA) 388 620 jaina grantha prakAzana samiti vatI zanubhAI kacarAbhAI zAha, sumanalAla parasottamadAsa kApaDiyA For Private Personal Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arham // namo namaH zrI gurunemisUraye II saMpAdakIya zrI vItarAga tIrthaMkara paramAtmAnuM bhavanivAraka zAsana bhavya jIvone karmonI nirjarA sAdhavA mATe vividha amogha AlaMbano prabodhe che, temAM eka adbhuta AlaMbana che H zrutajJAnanI upAsanA, svAdhyAya. svAdhyAyathI sadyAna sadhAya che ane durdhyAnathI bacI javAya che; svAdhyAya thakI saMsAranA vAstavika svarUpanuM yathArtha bhAna thAya che; ane svAdhyAyamAM vartatA jIvano vairAgyabhAva dRDha ane tIvra banI zake che. paramAtmAnA punita zAsanane zobhAvanArA ane svAdhyAya tathA dhyAnamAM aharniza ramamANa evA asaMkhya mahApuruSo - zrutadharo ane jJAnagariSTha munivaro vItelAM aDhI hajAra varSomAM thaI gayA che, jemaNe potAnI AtmasAdhanA to karI ja, sAthe sAthe ApaNA jevA ajJAnI ane pramAdI evA bALa jIvonA kalyANanI paNa ciMtA temaNe sevI, ane ApaNA AtmodvAra kAje anekAneka graMthonI-zAstronI racanA karI gayA. khUbI to e che ke keTalAya mahApuruSoe anupama ke viziSTa kahI zakAya tevI zAstraracanA karI chatAM, temAM kyAMya - koI paNa rIte, potAnuM nAma sUcavavAnI paNa khevanA temaNe na rAkhI. 'bhagavAnanuM che A badhuM, huM paNa bhagavAnano ja chuM; A badhuM bhagavAnane arpaNa' - AvI koI ucca bhUmikAe pahoMcelA ahaMzUnya puNyAtmAo ja AvI nirIhatA dAkhavI zake. AvA ja koI paramanirIha zrutadhara mahApuruSe racelI eka bhavya zAstraracanA che : jIvasamAsa prakaraNa. zrI dvAdazAMgImAMnA zrI dRSTivAda nAme bAramA aMgagata cauda pUrve paikI chaThThA 'satyapravAda' pUrvamAMthI A prakaraNano uddhAra thayo che; ane mahAna zrutadhara zrIdevardhigaNi kSamAzramaNa bhagavaMte teno uddhAra karyo che, ane te valabhI vAcanAnI paraMparAnuM Agamika prakaraNa che, AvI paraMparA ApaNe tyAM dRDha che ane mAnya paNa che. zrIvItarAga-pravacananA pAramArthika padArthonI prarUpaNA A prakaraNamAM evI to subodhaka ane hRdayaMgama rIte karavAmAM AvI che ke tattvanA jijJAsuo tathA abhyAsI AtmAo mATe to A prakaraNa Agamika bhAvonA eka khajAnA sIkhuM ja che. A praka2Na upara ochAmAM ochI traNeka vRttio racAI che. temAM eka prAcIna vRtti, jene maladhA2IjI mahArAja 'mUttavRtti' tarIke oLakhAve che, te aprApya ja che. bIjI vRtti zIlAcArya nAme AcAryadeve racelI che, ane saMbhavataH tene ja maladhArIjI mahArAja 'arvAcInavRtti' tarIke lekhave che; te vRttinI pratio Aje paNa prApta che; jo ke tenuM mudraNa thavuM bAkI che. trIjI vRtti che - maladhArI zrI hemacandrasUrie racelI vizada, vistRta ane graMthagata padArthonAM saghaLAMya rahasyone tathA tenA saMvAda-visaMvAdone supere kholI ApanArI, 6627 zlokapramANa bRhadvRtti. bRhadvRttiyukta prastuta prakaraNa pUjya AgamoddhAraka AcArya bhagavaMta zrI AnaMdasAgarasUrijIe, sUratanI Agamodaya samiti dvArA, I. 1927 (vi. saM. 1984)mAM mudrita karAvyuM hatuM. te pachI dravyAnuyoganA rasiyA munivaryo tathA vidvAna gRhastho 4 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A prakaraNa prati vizeSa AkarSAyA. bhAvanagaranA paMDita zrAvaka zA. kuMvarajI ANaMdajI AnA UMDA abhyAsI hatA ane temaNe aneka sAdhuone A prakaraNa bhaNAveluM. pUjyapAda AcAryazrI vijayodayasUrIzvarajI, pUjya AcArya zrI vijayanandanasUrIzvarajI, pUjya AcAryazrI vijayakasUrasUrIzvarajI mahArAja vagere A graMthanA abhyAsI ja nahi, paraMtu avasare avasare tenuM adhyApana paNa karatA rahyA ane jijJAsuone A prakaraNa jovA - vAMcavAnI bhalAmaNa paNa karatA rahyA hatA. to zrAvaka paMDita zrI caMdulAla nAnacaMda zinoravALAe uparokta pUjyonI preraNAnusAra A prakaraNanI mULa gAthAono vizada gujarAtI anuvAda paNa karyo ane chapAvyo. paNa mAtra mULa prakaraNano anuvAda karIne ja teo aTakI na gayA. pachIthI pUjyapAda zrI vijayodayasUrIzvarajI mahArAjanI preraNA thatAM ane guMca paDe tyAM pUrepUrA mArgadarzananI, sahAyanI ane saMzodhananI khAtarI paNa maLatAM zAha caMdulAla nAnacaMde mAladhArIjI mahArAjanI bRhadvattinA vistRta gujarAtI anuvAdanuM paNa bIDuM jhaDapyuM; ane potAnI A viSayanI AgavI kuzaLatAne kAraNe e kArya temaNe pUrNa paNa karyuM. A anuvAda, upara nirdezya che tema, pUjya zrI vijayodayasUrijI jevA gItArthaziromaNi puruSanI najaramAMthI akSarazaH pasAra thaI cukyo che, tethI tenuM mUlya ghaNuM vadhI jAya, te svAbhAvika che. anuvAdaka zAha caMdulAla nAnacaMda mAstara mULe zinoranA vatanI hatA. temaNe nAnI vayamAM ja dhArmika bAbatono UMDo abhyAsa karyo hato. bharUcanA saMghamAnya vidvAna zrAvakavara zeTha zrI anopacaMdabhAI pAse rahIne temaNe karmaprakRti, paMcasaMgraha vagereno tathA dravyAnuyoganA viSayano talasparzI bodha meLavyo hato. temaNe DabhoI, mahesANA - jaina zreyaskara maMDaLa, amadAvAda - phatAsA poLe sarasvatI pAThazALA vagere pAThazALAomAM jIvanabhara dharmano ane tattvajJAnanA graMthono abhyAsa karAvelo. zAsanasamrATa paramagurubhagavaMta zrI vijayanemisUrIzvarajI pAse paNa keTaloka vakhata rahelA ane temanA ziSyone adhyayana karAveluM. Ama to saMskRta be buka ja bhaNelA, paNa satata pravartatA zAstronA vyAsaMgane kAraNe temanI mati evI to parikarmita thayelI ke moTA moTA graMthonA saMskRta vivaraNane atyaMta saraLa gujarAtImAM anuvAdita karavAnI ajoDa nipuNatA temaNe sAdhelI. caturvidha saMghamAM hajAro-hajAro abhyAsIo je pustakonA AdhAre potAnA jaina tattvajJAnano pAyo nAkhe che te jIvavicAra Adi ja prasiddha prakaraNo tathA 3 bhASyo vagerenA, mahesANA-jaina zreyaskara maMDaLa taraphathI chapAyelAM maLatAM pustakomAMnAM gujarAtI vivecano zrI caMdulAla mAstaranAM ja lakhelAM che. vadhumAM bRhatsaMgrahaNI tathA laghu kSetrasamAsa vagere prAkaraNika graMthonA atyAre maLatA savistara anuvAda-vivecana graMtho paNa zA. caMdulAla nAnacaMdanuM ja pradAna che. zrI caMdulAla mAstara sArA kavi paNa hatA. temaNe suMdara ane saMskAra preraka bhASAmAM ane paddhatithI "jaina garabAvalI' paNa banAvI prasiddha karelI. ane Aje kyo jaina bacco evo haze ke jene "samaro maMtra bhalo navakAra" - e chaMda na AvaDato hoya ke na sAMbhaLyo hoya? A chaMda paNa zrI caMdulAla nAnacaMda mAstaranI ja amara racanA che. emAM atyAre "vIra vacanathI hRdaye vyApe" - e rIte bolAtI paMkti, vAstavamAM "caMdravacanathI hRdaye vyApe' - ema che, e bahu ochA jANe che. For Private y Personal Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A anuvAdanI vizeSatA e che ke AmAM zrIcaMdubhAIe TheraThera atyaMta vistArathI pAdanoMdho - TippaNIo ApI che. je viSaya-paratve jarUra jaNAI, tyAM temaNe paMcasaMgraha, prajJApanA, anuyogadvAra vagere vibhinna zAstronA pATho tenA anuvAdo sahita ApIne je-te saMdarbhane samajavA mATe jarUrI sarva sAmagrI ahIM ja upalabdha karI ApI che. vaLI, jyAM jyAM jarUra lAgI tyAM mULa kRtinA viSayane atispaSTa paNa karI Apyo che. pAMca bhAvonA koSTaka vagere AnA udAharaNa che. mULa anuvAdamAM paNa eka paNa akSara ke zabdane temaNe javA to nathI ja dIdho, balke tenA marmane ughADavA mATe laMbANa karavuM paDe to tene ()mAM mUkIne paNa temaNe tema karyuM che. ajANyA ke navA abhyAsIne gahana viSayanI A racanA paNa durgama ke durbodha na banI jAya, te mATe temaNe pUrI cIvaTa rAkhI jaNAya che. TippaNImAM eka be sthAna to evAM paNa che ke jyAM zrImaladhArIjI mahArAje potAnA vivaraNamAM matabhinnatAnI ke koI vicAra ke rajUAta yogya hovA vize AzaMkA karI hoya te sthaLoe caMdubhAIe vibhinna sUtragraMthonA pAThanA havAlA ApIne, zrImaladhArI mahArAjanI AzAtanA na thAya ke temanA Azayane jarA paNa Thesa na pahoMce te rIte, sarasa samanvaya sAdhI Apyo che. anuvAda Azare 70 varSo agAu thayelo hovAthI, tenI bhASA tathA joDaNI jarA jUnavANI jaNAya ane rajUAtamAM jarA vadhu prastAra jaNAya to te samajI zakAya tevuM che. (Ama chatAM, jIvasamAsa prakaraNanI maladhArIya vRttinI saMzodhita vAcanAno graMtha paNa A prakAzananA joDiyA prakAzana rUpe ja prakAzita thaI rahyo che. tenI sAthe A anuvAdane tajajJo sarakhAvI jue tevI apekSA che.) to AvA vidvAna ane zraddhALu zrAvaka-paMDite Azare cha-sAta dAyakA agAu karelo A anuvAda, amadAvAdanI zrIvijayanemisUrijJAnazALAnA bhaMDAramAM presameTararUpe sacavAI rahyo hato. AjathI pacIseka varSa pUrve, pUjyapAda parama dayALu saMghanAyaka AcArya bhagavaMta zrI vijayanaMdanasUrIzvarajI mahArAjanA caraNomAM besIne jIvasamAsa prakaraNanuM adhyayana karavAno lAbha maLyo, tenI pUrNatA pachI te pUjyazrIe A presameTara bhaMDAramAMthI kaDhAvI ema kahIne soMpyuM ke Ano uddhAra karavA jevo che. utsAhita haiye te meTara joI gayo, to eka-be sthaLe koIka gAthAnuM ke TIkAMzanuM bhASAMtara anAbhogavaza karavuM rahI gayuM haze, tenI te ja kSaNe pUrti ka2vAnuM saubhAgya maLyuM. te vakhate vidyArthIkALa hato, eTale prakAzita karavAno to koI ja avasara mArA mATe na hato. paraMtu te gALAmAM A meTara pU. AcAryazrI vijayazubhaMkarasUrijInA jovAmAM AvyuM. teo A graMthanA ane dravyAnuyoganA prakhara pAraMgata hatA, eTale teo to A jotAM ja rAjInA reDa thaI gayA ane temaNe AnA prakAzana mATe nizcaya karyo. paraMtu teo eka yA bIjA kA2Ne A kAma hAtha 52 laI zakyA nahi ane bIjAM vIsa varSa vahI gayAM. meM to gAMTha vALelI ke koI paNa hisAbe, vahelA moDA, A anuvAdanuM prakAzana karavuM ja che. daramyAnamAM yogAnuyoga evuM banyuM ke khaMbhAtamAM sthiratA hatI tyAre, tyAMnA zrI zAMtinAtha tADapatrIya jJAnabhaMDAramAM zrImaladhArIjI mahArAje svahaste lakhelI manAtI jIvasamAsa-vivaraNanI tADapatrIya pothI jovAmAM AvI. eTale saheje ja manamAM bhAva Ugyo ke mudrita pratane A tADapatra prati sAthe sarakhAvI zuddha karavI, ane pachI tenA AdhAre anuvAdane For Private Personal Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa punaH zodhavo - zuddha karavo. zrI gurukRpAe tADapatra parathI pATha meLavavAnuM ne zuddhIkaraNanuM kArya to te varSe-saM. 2041mAM ja thaI zakyuM. ane te kSaNe mULa graMthane paNa punaH zuddha rUpe pragaTa karAvavAno saMkalpa thayo. tyArabAda samaya maLatAM te saMzodhita pAThavALI prati sAthe anuvAdane meLavatAM aneka sthaLoe mArjana-sudhArA-vadhArA vagere karavAnuM banyuM. ane e badhI prakriyA pUrI thaI tyAre thayuM ke prakAzana ATalAM varSo moDuM thayuM te paNa ucita ja thayuM, ke jethI azuddhio ke kSationuM ucita mArjana yathAmati thaI zakyuM. prakAzananI vAtamAM paNa kAMIka yogAnuyoga evo banyo ke saM. 2043mAM pAlItANA javAnuM banyuM. tyAM amArA samudAyanAM mAtAtulya vayovRddhA sAdhvIjI vidyutuprabhAzrIjI, temanAM ziSyA sAdhvI zrI zaziprabhAzrIjI, zrI lalitayazAzrIjI vagere vihAra karIne AvyAM. emanA Agamanane divase ja amAro vihAra hovAthI teo vaMdanArthe AvyAM. temaNe vAtavAtamAM pRcchA karI : hamaNAM kayo graMtha chapAvavAno che? meM sahajabhAve jIvasamAsa - bhASAMtaranI vAta kahI. temaNe kahyuM ke te prakAzanamAM je kharca Ave, te tamAma amAre apAvavAnI icchA che. kema ke keTalAka bhAvikoe amArI AgaLa AvA prakAzanamAM lAbha levAnI bhAvanA darzAvelI che.' have to makAna baMdhAya te pahelAM rahenAra AvI gayA jevo khela paDyo. meM anuvAda tapAsI to lIdhelo, paNa tenI phera nakala karavAnA hajI koI ThekANAM na hatAM. eTale meM temanI vAta svIkArI, paNa sAthe kahyuM ke mArA kAmamAM utAvaLa karazo to nahi cAle. te to dhIme dhIme ragaziyA gADAnI mAphaka thaze. temaNe temAM vAMdho to na lIdho, paNa Aja sudhI ugharANI paNa nathI karI, ane badhI rIte dhIraja dharI che. jo ke toya huM sArI nakala to na ja karI zakyo. chevaTe vi. saM. 2048mAM zeSakALamAM tathA cAturmAsa mATe ema bevAra mahuvA javAnuM thayuM tyAre te sAdhvIjI ma.nAM ja ziSyA-parivArane nakalanuM kAma soMpyuM. sAdhvI zrI rAjaprajJAzrIjI, harSapUrNAzrIjI vagere sAdhvIjIoe khUba parizrama laI A anuvAdanI sArI nakala karI ApI, jenA AdhAre prastuta prakAzana thaI rahyuM che. eTale zrutabhaktinA A kAryamAM dareka prakAre sahAyaka banavA badala sAdhvIjI zrI vidyutaprabhAzrIjI, temano samagra ziSyA parivAra tathA temanA upadezathI dravyasahAya karanAra sarva koI khUba khUba dhanyavAdane pAtra che. mUhavAcanamAM mArA sAthI sAdhuo muni zrIratnakIrti vijayajI tathA muni zrI kalyANakIrti vijayajIe khUba ja mahenata karI che. A badhA para pUjya gurubhagavaMtanA AzIrvAda Utaro tevI prArthanA karavI te ucita kartavya banI raheze. aMtamAM, moDAmoDA paNa, pUjyapAda paramopakArI AcAryazrI vijayanaMdanasUrIzvarajI ma.nI temaja dAdAguru pUjyapAda zrI vijayazubhaMkarasUrijI ma.nI bhAvanAne sAkAra banAvavAnI taka jhaDapI zakAI, temAM pUjyapAda upakArI gurubhagavaMta zrIsUryodayasUrIzvarajI mahArAjanI apAra kRpA ja kAraNabhUta lAge che. teozrInA caraNomAM vaMdanA karavA pUrvaka, tathA A saMpAdanamAM zrI paramAtmAnA mArgathI tathA zrI zratadhara bhagavaMtonA AzayathI viparItatA anAbhoge paNa AvI hoya to te badale micchA mi dukkaDa deto viramuM chuM. 1-1-1994 - zIlacandra vijaya bhoyaNItIrtha For Private &Qersonal Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarpaNa dravyAnuyoganA prakhara jJAtA ane pratipAdaka, ekAMta nizcayavAdIo tathA mUrtiutthApakone sadAya nirbhIkatAthI paDakAranAra aneka AtmAone dharma pamADanAra tathA bhavanistAra karanAra dAdAguru pUjyapAda AcArya mahArAja zrI vijayazubhaMkara sUrIzvarajI ma.nI pAvana smRtimAM - bhava-jaMjALa choDAvI, prabhuno mArga zIkhavyo jemaNe, upakArI te, dAdAgurutaNA pade samarpa artha Aja A - zIlacandra vijaya For Private Personal Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A graMthaprakAzanamAM nimittarUpa sAdhvI zrI vidyutprabhAzrIjI ma.sA.nI jIvanajhalaka Asanna upakArI, vartamAna caramatIrthapati zrImahAvIrasvAmInI hayAtimAM naMdIvardhana-bhAIe bharAvela jIvitasvAmInI pratimA jyAM jaLahaLI rahI che, zAsanaprabhAvaka jAvaDazA-bhAvaDazA ne jagaDa jevA bhaDavIra zraddhAlu zrAvakonI smRti karAvatI, zAsanasamrATa sUricakracakravarti zrI nemisUri ma. sA. jevI viralavibhUtithI opatI, aneka bhavyAtmAone pravajyAno payagAma detI, comera nALiyerIthI zobhatI ne saurASTranA kAzmIra samAna evI madhupurI nagarI... vilAsI AtmAne virAganI vAto samajAtI nathI. te duHkhane sukha mAne che ne khoTAne sAcuM mAne che. AvA AtmAone preraNAnA pIyUSapAna karAvavA mATe jJAnIoe mahApuruSo, mahAsatIo zramaNa bhagavaMto tathA zramaNIonA jIvana AlekhyA che. AvI preraNAnA pIyUSapAna ame amArA pU. dAdIguru ma. zrI vidyutprabhAzrIjI ma.nA jIvanamAM nIrakhyAM. madhupurImAM suprasiddha zreSThivarya padmA tArAnuM nAma prakhyAta che. padma eTale parAga prasarAvanAra ne tArA eTale prakAza pAtharanAra - padmA tArA zeThe potAnAM sukRtyothI jIvanamAM suvAsa phelAvI che ne comera prakAza pAtharyo che. e peDhInA vArasadAra mAtA vIjIbena hatAM. pU. pAda zAsanasamrATa nemisUrIzvarajI ma. sA. temanA saMsArI pakSe kAkA hatAM. vIjIbena pahelethI ja dharmaniSTha hatAM. temanA pati cunIbhAI paNa dhArmika bhAvanAvALA hatA. sAMsArika sukha bhogavatAM vIjIbenane be putrI thaI - moTI caMpAbena ne nAnI maMchAbena. mAtAe bALapaNathI ja teomAM dhArmika saMskAronuM siMcana karyuM. paraMtu caMpAbahenanA bhAgyamAM bhogAvalI karmo bAkI hatAM. tethI temane paraNAvyAM. ne maMchAbenanA puNyodaye temane saMsAra pratye nirvedabhAva jAgyo. samayanA vaheNa sAthe cunIbhAI mAMdagI bhogavI paraloka sidhAvyA. vIjIbenanA hRdayamAM vairAgyabhAva to hato ja, paNa have bhAvanA puSTa banI. gharamAMthI darekanI anumati meLavI vIjIbene saM. 2002mAM kaMdagiri mukAme saMyamano svIkAra karyo. pU. pAda zAsanasamrATazrInA AjJAvartinI vAtsalyavAridhi pU. pAda devIzrIjI ma. sA.nAM. ziSyA pU. sA. vidyutprabhAzrIjI banyAM. temanI putrI maMchAbena paNa varaghoDe caDyAM paraMtu sagAsaMbaMdhIoe anumati na ApI. varaghoDethI UtarelAM maMchAbene pratijJA karI ke saMyamaveza paheryA vagara madhupurImAM paga nahI mUkuM. e pratijJAnA baLe maMchAbenane paNa vai.su. chaThThanA divase rohIzALA mukAme pU. pAda devIzrIjI mahArAje dIkSA ApIne pU. bA.ma.nA ziSyA zaziprabhAzrIjI ma. tarIke jAhera karyAM. pU. vidyutprabhAzrIjI ma. prakRtithI bhadrika ne udAra che. temanA nikhAlasa premALa ne milanasAra svabhAvane lIdhe, AvanAra dareka vyakti 52 vAtsalyano dho varasAvavAthI saune mATe 'mAtRvatsalA' banyAM. te vAtsalyane pariNAme ziSyA-praziSyAonI vRddhi thavA lAgI. Aje teozrInI nizrAmAM 28 sAdhvIjI ma. ratnatrayInI nirmaLa ArAdhanA karI rahyAM che. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aja pUjyazrInI uMmara lagabhaga 90 varSa AsapAsa thaI che. chatAM bilakula TekA vagara ja bese che. jIvanamAM navalAkha navakAramaMtrano jApa karI saMyamajIvana dIpAvI rahyAM che. ziSyA-praziSyAono parivAra vadhatAM teozrI saunA dAdI ma. sA. banyAM. aneka bhAviko temanA nisvArtha gharmapreraNAthI raMgAIne temanA guNAnurAgI banyA. darekane preraNA karI pote Aje aneka sukRtyanAM kAryo karI rahyAM che ne karAvI rahyAM che. vi. saM. 2034mAM madhupurImAM ja pUjyapAda nIDaravaktA AcAryadeveza zrI merUprabhasUrIzvarajI ma.nI nizrAmAM 31 choDanuM bhavya ujamaNuM karAvyuM. pAlItANA, kadaMbagiri, amadAvAda, mahuvA, meMdaraDA vagere judA judA sthaLoe pratimAjI padharAvyA che. jhAMjhamera gAmanA prAcIna jinAlayano jIrNoddhAra mATe judA judA zrI saMdhone upadeza ApI sArI rakama apAvI jinabhakti karAvI. jIvasamAsa - karmaprakRti tathA pAIya vijJANagAhA vagere pustakonA prakAzana karavA dvArA apUrva jJAnabhakti karI ne karAvI che. vi. saM. 2045mAM pU. pAda AcAryadeva zrI vijaya azokacaMdrasUri ma. sA.nI nIzrAmAM cAturmAsa daramyAna teozrInI AMtarika bhAvanAnusAra mahAsu. 13nA zrI jIvitasvAmInA jinAlayanI varSagAMTha nimitte mahuvA zrIsaMghanA kAyamI svAmivAtsalya mATe guNAnurAgI mahAnubhAvo taraphathI mAtabara rakama anAmata mUkAvI che. temanI nizrAmAM saM. 2046nA vaizAkha su. trIjanA sA. ratnayazAzrIjIne vardhamAnatapanI 100mI oLI tathA sA. harSapUrNAzrIjIne saLaMga pa00 AyaMbila temaja bIjAM sAdhvIjIone varasItapa-dharmacakratapa-vardhamAnatapa AdinA pAraNA prasaMge pU. zAsanasamrATazrInI saMyamazatAbdI nimitte ujavAyela aMjanazalAkA - pratiSThA mahotsavamAM vizeSa lAbha levAyo. mahuvAnI bhojanazALA temaja vallabhIpuramAM ane mAMgaroLamAM pU. sAdhu-sAdhvIjI ma. Adi caturvidha zrI saMghabhakti yojanAmAM paNa yathAzakti lAbha temanA upadezathI bhAvikoe lIdho che. A rIte temanI preraNAthI jinabhakti-jJAnabhakti jIvadayA tathA vaiyAvacca Adi kAryo thayAM che. teozrInA zubhAzIrvAdathI ja sA. lakSaguNAzrIjI e "bImala" gAmamAM temaja sA. vizvadarzitAzrIjIe jodhapuramAM 45 upAvasanI ugra tapazcaryA karI. ane sA. lalitayazAzrIjIne saLaMga pAMca varSathI nirvANa kalyANakano tapa cAlI rahela che. zAsanadeva ApazrIne dIrdhAyu banAve nirogitA arpe eja aMtarecchA. apUrva ArAdhanA dvArA Apa zIghrameva siddhine prApta karo. li. zazI prabhAzrIjI Adi ziSyA praziSyA parivAra. For Privatpersonal Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU. sAdhvIjIzrI vidyutprabhAzrIjI ma. sA. tathA pU. sAdhvIzrI zazIprabhAzrIjI ma. sA. nA sadupadezathI jIvasamAsa-graMtha-prakAzanamAM dravya sahAyakonI nAmAvalI prabhAvatIbena jhaveracaMda premacaMda jhaverI dolatanagara. borIvalI 33. mukatAbena guNavaMtarAya TANAvALA sAyana zrI jaina saMgha. ghATakopara zrI jaina saMgha. mahuvA zrI jaina saMgha. kaDoda zrI jaina saMgha. devagANA zrI jaina saMgha. navarojIlena upAzrayanA beno, 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. taLAjA zrI saMghanA beno. 9. nAnI dAnazALAnI beno. 10. khImela zrI saMghanA beno. 11. surendranagara zrI saMghanA beno. 12. jodhapura zrI saMghanA beno. 13. morabI zrI saMghanA beno. 14. godharA zrI saMghanA beno. 15. kailAsanagara zrI saMghanA beno 16. dAThA zrI saMghanA beno. 17. lAlAbhAInI poLa upAzrayanA beno. 18. savitAbena bAbulAla 19. dolatanagara zrI saMghanA beno. 20. lIlIbena jayaMtilAla vAraiyA. 21. jItubhAI ramaNIkalAla cokavALA. 22. pramilAbena zAMtIlAla 23. jazIbena lallubhAI dalAla. 24. zAMtAbena jayaMtilAla dhAmI 25. prabhAbena zAMtIlAla dhAmI 26. caMpAbena ramaNIkalAla 27. nayanAbena surezakumAra 28. rekhAbena caMdrakAMtabhAI TANAvALA. 29. haMsAbena narendrabhAI 30. indubena ramezabhAI 31. jyotsnAbena harendrabhAI 32. savitAbena praviNacaMdra dozI sAyana. ghATakopara. mahuvA. kaDoda. devagANA. ghATakopara. taLAjA. zihora. rAjasthAna. surendranagara. jodhapura. morabI. godharA. surata. dAThI. amadAvAda nAgapura. borIvalI. taLAjA. malADa. dolatanagara. mahuvA. mahuvA. mahuvA. amerIkA. nyuyorka. bhAvanagara. belagAma mATuMgA. rAjakoTa. dIThA. 34. raMbhAbena pramodarAya 35. haMsAbena lalitabhAI dhAmI. 36. bInAbena kizorabhAI jhaverI 37. vimaLAbena vinayacaMda jhaverI. 38. amRtalAla cunIlAla 39. caMdanabena traMbakalAla vakIla 40. cetanAbena traMbakalAla vakIla 41. vasaMtabena zAMtIlAla 42. puSpAbena vasaMtalAla 43. gIradharalAla bhurAbhAI moNaparavALA 44. caMpAbena maNIlAla. 45. maNIlAla gulAbacaMda 46. tArAbena muLacaMda TANAvALA. 47. maMjulAbena jayasukhalAla 48. nItAbena bhadrezakumAra 49, nirmaLAbena praviNacaMdra pU. lalitayazAzrIjI ma. sA. tathA pU. muktidharAzrIjI ma. sA.nI preraNAthI... mahuvA. 50. madhubena niraMjanabhAI 51. praphulAbena mukezyumA2 52. vilAsabena sudhIrakumAra 53, kanakabena khAMtilAla zeTha 54. kalpanAbena bhupekumAra 55. rITAbena manojakumAra 56. nirmaLabena mohanalAla jhaverI 57. guNavaMtIbena TokarazI 58. rasIlAbena ratIlAla 59. nikhilakumAra ramezacaMdra zAha bhAvanagara. 60. pAnAcaMda nAraNadAsa 61. rajanIkAMta talakacaMda 62. maMgaLAbena gIradharalAla mATuMgA. kaTaka. sAyana 11 morabI. morabI. bhAvanagara. ghATakopara taLAjA. taLAjA. bhAMDupa. taLAjA. taLAjA. mulunDa taLAjA pU. ratnayazAzrIjI ma. sA.nA sadupadezathI bhAvanagara. pArlA. mATuMgA. surata mulunDa. surata. muMbaI. jhAMjhamera. vAloDa. borIvalI. kaTaka. mahuvA. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63. zAMtAbena punamacaMda gAMdhI mahuvA. 94. gIradharalAla haMsarAjabhAI mahuvA. 64. caMdrAbena bAbulAla kuMbhaNa bhAdrAvALA 65. madanabena zAMtIlAla kaDoda. 95. nIlAbena azokakumAra. pAlItANA 66. choTAlAla kasaLacaMda borIvalI. pU. rAjaprajJAzrIjI ma. sA. tathA vizva - 67. kezavalAla mAvajI mahuvA. koTi - bhavya - kalpa - 28Sabha - divya - vizva - bodhi - prazama, zrIjI AdinI preraNAthI 68. nAgaradAsa dIpacaMda mahuvA. 96. maNIlAla devajIbhAI mahetA. ghATakopara pU. jayapUrNAzrIjI ma. sA.nI preraNAthI... . 69. zAMtAbena caMdulAla osavALa ghATakopara. 97. gulAbabena maNIlAla mahetA. mahuvA. 70. vasumatIbena zazIkAMtabhAI zihora. 98. saMjaya navInacaMda mahetA ghATakopara 71. kaMcanabena nAnacaMda osavALA bhAvanagara. 99. kamaLAbena nagInadAsa mahuvA 72. vimaLAbena vardhamAna zAha zihora. 100.puSpAbena bhagavAnadAsa zihora osavALa 101.caMpAbena jIvanalAla ghATakopara. 73, zAradAbena cImanalAla malADa, 102.gaMbhIradAsa gopAlajI ghATakopara. pU. harSapUrNAzrIjI ma. sA. tathA saumya - 103.jecaMdabhAI bhImajIbhAI zAha varala. mati - hita - railokaya - kalyANa - jyoti.zrIjI 104,bhAnubena chabIladAsa varala. AdinA sadupadezathI... 105.praviNAbena praviNacaMdra ghATakopara. 74. harSadarAya bhagavAnajI dhruva. amarelI. 106 maMgaLAbena vrajalAla. jesara. 75. rasIlAbena anaMtarAya. bhAvanagara. 107.zAMtAbena talakacaMda moracupaNA. 76. vasaMtabena khAMtilAla dozI mahuvA. 108.cArUlattA dilIpakumAra amadAvAda, 77. savitAbena jayasukhalAla saMghavI sAvarakuMDalA. 109, kAMtIlAla mANekalAla ghATakopara. 78. jayazrIbena aMkezabhAI amadAvAda. 110.durlabhadAsa harajIvanadAsa mahuvA. 79. baMsarIbena bharatakumAra mulunDa. 111.maNIbena DAyAlAla amaDakA morabI. 80. zilpAbena bIpInakumAra amadAvAda, 112. caMpAbena caMpakalAla vorA navAgAma 81. divyAbena vIrendrakumAra. mahuvA. 113. haMsAbena dhanezacaMdra mulunDa. 82. yogezabhAI hasamukhabhAI surata. 114.kamaLAbena ratilAla borIvalI 83. guNavaMtIbena mahendrakumAra. khImela. 115.amulakharAya gulAbacaMda saMghavI. pIparALI. 84. kaLAbena dhIrajalAla jhaverI. pAlItANA. 116.rasIkalAla prabhudAsa rAdhanapura. 85. reNukAbena rAjezakumAra bhAvanagara. pU. vAriSeNAzrIjI ma. sA.nA sadupadezathI... 86. jasumatIbena laheracaMda mahuvA. 117. hIrAlAla TI. zAha ghATakopara. 87. muktAbena kAMtIlAla. mahuvA. 118.mamatAbena kumudacaMdra ghATakopara. 88. bhAgIrathIbena pratAparAya mahuvA. 119.kamudabena sevakalAla karANI. bAbulanAtha 89. jayAbena dAmodaradAsa zihora 120.aMjanAbena mahendrabhAI gAmadevI. 90. vIrendrakumAra anopacaMda mahuvA. 121. caMdrIkAbena jayaMtilAla desAI mahAlakSmI mAraphatIyA. pU. kIrtiSeNAzrIjI ma. sA.nI preraNAthI 91. vibhAbena dipakakumAra jAmanagara, 122.kamaLAbena rAyacaMda gAMdhI ghATakopara. 92. sarojabena vanamALIdAsa mahuvA. 123.maMjulAbena navanItalAla dhruva. ghATakopara. 3. pannAbena maniSabhAI sAyana. 124.kAMtIlAla catrabhujabhAI. taLAjA. For Private & F Ronal Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 125.paramANaMdadAsa jIvanalAla saparA. 126.surajabena paramANaMdadAsa jasaparA. 127.sUryAbena jayasiMhabhAI jasaparA 128.guNavaMtIbena muLacaMdabhAI jasaparA. 129.pannAbena caMdrakAMtabhAI jasaparA, 130.caMpAbena manasukhalAla jasapa2A. - pU. pUrNaprajJAzrIjI ma. sA.nA sadupadezathI... 131 hIrAbena zAMtilAla dozI ghATakopara. 132.tanasukhalAla cImanalAla dozI madrAsa. 133.Indubena tanasukhalAla dozI madrAsa. 134.jyotibena bipinacaMdra lAkhANI koImbatura 135.anopacaMdabhAI nyAlacaMda beMgalora pU. lakSaguNAzrIjI ma. sA. tathA zrataguNAzrIjI ma. sA.nI preraNAthI... 136 paramANaMdadAsa lakSmIcaMda valasADa. 137.mehula ramaNIkalAla dAThA. 138. rasIlAbena navInacaMdra borIvalI. 139. zAMtAbena bAbulAla borIvalI 140.vaibhava ramezacaMdra borIvalI. 141.zAMtIlAla durlabhadAsa mulunDa. ane temanA 18 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaNikA gAthA viSaya 1. covIza jina namaskAra, 14 jIvasamAsanA nirUpaNanI pratijJA. 2. nikSepa, nirukti, 6 ane 8 anuyogadvAro tathA gati Adi mArgaNAo vaDe jIvasamAsono anugama karavAnI sUcanA. 3. 4 prakAranA nikSepanuM svarUpa (vividha jIva nikSepo). 4. brim vagere cha anuyoga dvAro. 5. satpadaprarUpaNatA Adi 8 anuyogadvAro. 6. gati Adi 14 mArgaNAsthAno. 7. vividha rIte jIvanA bhedo, temAMthI 14 prakAre jIvabhedonA varNananI pratijJA. (aMDajAdi navavidha jIvabhedamAM siddhanA asaMgraha vize prazna. TippaNImAM). 8-9. mithyAdRSTi Adi 14 guNasthAnonuM (vistRta) svarUpa. 10. ayogI guNasthAnamAM siddha-jIvono samAveza. 11-13. 4 gati bhedo; narakanA bhedo, nAmo tathA gotranAmo. 14. tiryaMca ane manuSyagatinuM nirUpaNa. 15. manuSyanA karmabhUmijadi, garbhajAdi tathA Arya-mleccha prakAronuM varNana. temAM pa6 aMtaradvIponuM vistRta varNana, 10 kalpavRkSonuM varNana, Arya dezo-nagaronuM svarUpa. svecchamanuSyonAM jAti nAmo. 16-21 devonA 4 bheda; 10 bhavanapati, 8 vANavyaMtara, 5 jyotiSI, vaimAnikanA 12, 9 raiveyaka, 5 anuttara vimAnavAsI devo. 22. 4 gatimAM 14 guNasthAnakonI vyavasthA. 23-24. ekendriyAdi pAMca (nA prakAro tathA te)mAM indriya mArgaNAmAM) guNasthAno. 25. cha paryAtinuM svarUpa. 26. kAyamArgaNAnA uttarabhedo, temAM guNasthAno. 27-36. pRthvIkAya-bhedo (27-30), apakAya (31), teukAya (32), vAyukAya (33), vanaspatikAya (34-35-36)nA bhedo. 37. sAdhAraNa ane pratyekavanaspatikAyanAM lakSaNo.. 38-39. trasakAya nirUpaNa - temAM beIndriya, Indriya, caurindriya, paMcendriyarUpa prakAronuM varNana. 48 40-44. pRthvIkAya AdinI kulakoTinuM varNana. prasaMgataH 84 lAkha yoninuM svarUpa kathana. 45-47. saMvRtAdi, acittAdi tathA zItAdi yoni-bhedo, tathA kaI gatimAM kone kaI kevI yoni hoya tenuM nirUpaNa. 48-50. cha saMghayaNo tathA tenA svAmIonuM varNana. para. pRthvI Adi 5 kAyonAM saMsthAnonuM svarUpa. pa3-54. pa zarIra tathA tenA svAmIo. 55. yogamArgaNAmAM - "yoga'no zabdArtha; manoyogAdino sAmAnya artha, 4 manayoga, 4 vacanayoga (cora-haraNa saMbaMdhI praznottara), nizcayanayathI mana-vacanayoganuM guNasthAno. 56. 4-4 mana-vacanayogamAM guNasthAno. 68 For Prvey & Personal Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57, 4 gatimAM 7 kAyayogo. 58. kArpaNa kAyayogane vize guNasthAno, prAsaMgika kevalIsamuddhAtanuM svarUpa. 59-60. veda mArgaNAmAM-3 vedanA svAmI (4 gatimAM), ane te 3mAM guNasthAno. 60. kaSAyamArgaNAmAM -4 kaSAyo, temAM guNasthAno. 61. jJAnamArgaNAmAM - 5 jJAna, matijJAnanA avagrahAdi prakAro. 62. arthAvagrahAdi matibhedonuM svarUpa-nirUpaNa. 63. zrutajJAnanA tathA avadhijJAnanA 2-2 prakAro. 64. avadhijJAnanA cha, mana:paryavajJAnanA be prakAro tathA ekavidha kevalajJAnanuM svarU5. 65. 3 ajJAna tathA jJAnamArgaNAnA 8 bhedomAM guNasthAno. 66. saMyamamArgaNAmAM - tenA uttarabhedo tathA sAmAyikAdi cAritronuM svarUpa. 67. pa cAritromAM guNasthAno. 68. pulAka Adi 5 nigraMthonuM svarUpa, temAM guNasthAno. 69. darzanamArgaNAmAM-4 darzana tathA temAM guNasthAno. cha vezyAnuM svarUpa, jaMbUla svAdaka tathA grAmaghAtakanAM dRSTAMto. 100 70. lezyAmArgaNAmAM - cha lezyA, temAM guNasthAno. 103. 71-74. cha lazyAnA svAmIo (4 gatimAM). 105 75. bhavyamArgaNAmAM - bhavya-abhavyanAM lakSaNa tathA temAM guNasthAno. 115 76-80. samyaktamArgaNAnI bhUmikArUpe - samyaktano ghAta karanAra karmanuM svarUpa, spardhaka ane vargaNAnuM svarUpa, sarvaghAtI-dezaghAtI spardhakonuM tathA kamano kSayopazama - upazama - layanuM varNana, samyaktomAM guNasthAno tathA temAM ja vaimAnikAdi - jIva bhedo. 115 81. saMjJimArgaNAmAM - 3 saMjJAonuM svarUpa, saMjJAonA svAmI tathA guNasthAno. 128 82. AhAramArgaNAmAM - AhAraka - anAhAraka jIvabhedonuM svarUpa, prAsaMgika jugati - vigrahavikrogatinuM paNa svarUpa tathA prakAro, ojAhArAdi 3 prakAranA AhAranuM svarUpa, AhAraka mArgaNAmAM guNasthAno. 130 83. sAkAra ane anAkAra upayoga tathA "jIva'nuM lakSaNa. 136 84, jIvabhedarUpa jIvasamAsano upasaMhAra tathA ajIva-bhedonI prastAvanA. 139 85, 5 ajIvadravyo tathA tenA prakAro; kALadravyanI carcA. 140 86. 5 ajIvadravyonAM lakSaNo prathama satpadaprarUpaNAkAranI samApti. 143 87. bIjA dravya pramANadvAranA nirUpaNano prAraMbhaH 4 pramANo tathA temAM prathama dravyapramANanuM svarUpa ane tenA be bheda. 88-90. vibhAga niSpanna dravyapramANanA mAna-unmAna Adi 5 prakAronuM svarUpa. 149 91, kSetrapramANa, tenA 2 prakAro tathA temAM avagAhaniSpanna kSetrapramANanuM svarUpa. 153 92. vibhAganiSpanna kSetra-pramANanA aMgula-veMta Adi bhedo. 155 93. trividha aMgula; utsadha-Atma-pramANa-aMgula tathA sUci-atara-ghana- aMgulanuM svarUpa. 155 94. Adi-pramANarUpa(vyAvahArika)paramANunuM svarUpa. 157 95. naiRRyika tathA (mULa) vyAvahArika paramANu-bhedo. (TippaNImAM "ThAraUmeva tatva' e zlokanA bAkI padonA arthanuM vivaraNa) 158 147 - 15 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 1 169 173 96. (bIjA) vyAvahArika paramANurUpa pramANanI utpattino uzlaSNu-glakSiNa kAdi krama. plakSya-zlaNi kA te ja vyavahAra-paramANu. 160 97, be prakAranA - bhedya ane abhedya - skaMdho. 160 98-100. paramANuthI mAMDIne yojana sudhIno pramANa krama, utsadhAMgulanA varNananI samApti. 101. pramANAMgula ane taniSpanna pramANo(yojana parvatanAM)nuM svarUpa. 165 102. pramANAMgula niSpanna zreNi-pratara-loka-alokanuM varNana. 166 103. AtmAMgula. 167 104, traNa prakAranAM aMgula vaDe mApavAnA padArtho; kSetrapramANahAranI pUrNatA. 168 105. kAlapramANadvAraH kALanuM sAmAnya svarUpa. 106. "samaya", "AvalikA" ane "ucchavAsa'. 170 107. prANa, stoka ane lava. 171 108. nAlikA, muhUrta, ahorAtra. 172 109. 1 muhUrtamAM zvAsocchavAsa saMkhyA. 172 110-112 pakSathI mAMDI pUrva sudhInA kALabhedo. 172 113-115. pUrvanuM parimANa, pUrva pachI zIrSaprahelikA parvatanA kALabhedo. 116. saMkhyAtakALanA nirUpaNanI samApti, asaMkhyakALanA nirUpaNanI prastAvanA. 175 117, 3 prakAranA palyopamanuM svarUpa. 176 118-119, "palya'nuM mApa temAM bharavAnA vAlAonuM svarUpa. (TippaNImAM paridhi kADhavAnI prakriyA). 176 120. bAdara uddhAra palyopama. 178 121-122. sUkSma uddhAra palyopamanuM svarUpa. 179 123. udhdhAra sAgaropamanuM svarUpa. 180 124. dvIpa-samudronI saMkhyAmAM sUkSma uddhAra sAgaropamano upayoga. 125-127. bAdara adhdhA palyopama tathA sUkSma adhdhA palyopama tathA bAdara-sUkSma-adhdhA sAgaropama. 181 128-129, utsarpiNI-avasarpiNInuM, pudgalaparAvartanuM tathA atIta-anAgata adhdhAnuM svarUpa. 182 130. sUkSmaadhdhA palyopama - sAgaropama vaDe mApavAnAM padArtho - karmasthiti, kAryasthiti tathA bhavasthiti. 183 131-132. bAdara-sUkSma bheda kSetra palyopama tathA kSetra sAgaropamanuM svarUpa. 184 133. sUkSma kSetra palyopama-sAgaropama vaDe mApavAnI pRthvIkAyAdi cha kAyajIvonI saMkhyA. 186 134. bhAvapramANa dvArA, tenA guNaniSpanna-noguNaniSpanna-be bhedo, tathA tenA peTAbhedo. noguNa. nA saMkhyAna-nosaMkhyAna ema be bhedo. 187 135. saMkhyAnabhAvapramANanA be bhedoH zrutasaMkhyAna-gaNanAsaMkhyAna, zrutasaMkhyAnanA kAlika-utkAlika Adi prakAro. 188 136-138. gaNanasaMkhyAnA prakAroH saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMta te traNenI trividhatA ane navavidhatA. 189 139. saMkhyAtanA bhedo tathA 4 palyonuM varNana. navavidha asaMkhyAtanuM svarUpa; matAMtare utkRSTa asaMkhya saMkhyAtanI gaNatarI, 8 prakAranuM anaMta; matAMtare 9muM anaMtAnaMta, anuyogadvArano abhiprAya; gaNanasaMkhyAna pramANa svarUpa samApta. 190 180 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140. 4 prakAre nosaMkhyAna pramANa, te darekanA uttara bhedo; 5 nayonuM vizeSa svarUpa (TippaNImAM nilaya - prastha Adi dRSTAnto). 201 141. jJAnapramANe pratyakSa-parokSa jJAnabhedo. 206 142. matinA bhedo - indriyapratyakSa, indriyaparokSa te anumAna - upamAna Adi pramANarUpa. (TippaNamAM abhAva, athapatti AdinuM svarUpa.). 207 143. darzana ane nayapramANanA bhedo. 208 144-149. mithyASTi Adi 14 guNasthAnavartI jIvonuM dravya-kSetra-kAla dvArA parimANa. 209 150. tiryaMcagatimAM guNasthAnabhede jIvadravyonuM pramANa. 216 151. vaikriyalabdhivALA mithyAdRSTi tiryaMconuM pramANa. 217 152. tiryaMca paMcendriyonuM pramANa. 219 mahAdaMDaka' (prajJApanAgata) - pATha. 153. manuSyagatimAM manuSyonuM pramANa. 224 154. sarva manuSyonuM prakArAMtare pramANa. 227 155. bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI devonuM dravya pramANa. 228 156. vaimAnika deva saMkhyA. 229 157. bhavanapati AdinI zreNinI sUcinuM pramANa aMgulagata vargamULo dvArA meLavavAnI rIta. (TippaNImAM tenuM gaNita) 230 158. zarkarAmabhAdi cha pRthvI tathA sanakumAradinuM pramANa. 232 159-161. bAdara paryApta ekendriyonuM pramANa. 233 16 2. ekendriyonI 3 zeSa rAzionuM pramANa. 237 163. vaikriyalabdhivaMta bAdara vAyukAyanuM pramANa. 238 164, trasa-jIvabhedonuM saMkhyA pramANa. 239 165. adhruva-jIvarAzi-pramANa. 240 166. jIvadravyapramANano upasaMhAra. 242 16 7. ajIvadravyonuM pramANa; dvitIya dravyapramANadvAra - samApti. 242 168, trIjuM kSetradhAra: dravyomAM kSetrano kSetra - vibhAga. 244 169. sAta narakamAM jIvonA janmazarIranuM pramANa (avagAhanA). 245 170. hIndriyAdi 3 tathA vanaspatinuM zarIrapramANa. 247 171-175. jalacarAdi 20 jIvabhedonuM zarIrapramANa. paMcendriya tiryaMcanI avagAhanAmAM visaMvAda. (TippaNImAM teno samanvaya). 248 176. pRthvI Adi 4 kAyonuM tathA manuSyanuM zarIrapramANa. 252 177. devonuM zarIrapramANa. iti jIvabhedomAM kSetradvAra. 252 178-180. guNasthAnonI apekSAe jIvadravyomAM kSetradvAra. 253 181. kSetra ane sparzanA vacceno taphAvata. 257 182. ajIvadravyomAM kSetradvAra. kSetradvAra samApta. 258 183-184. sparzanAdvAraH lokanuM svarUpa. 259 . For Private E ersonal Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 185-188. ticchaloke sparzanAdhAraH jaMbUdvIpa Adi dvIpa-samudronuM svarUpa. 189. adholoke sparzanAdvAra. adholoke jIvo vagerene sparzayogya kSetranuM nirUpaNa. 190-191. Urdhvaloke sparzanIya kSetra. 192. 7 samuddhAtonuM vistArathI varNana. (TippaNImAM kevalisamuddhAta vize vizeSa vicAra.) 270 193. sAta samuddhAtanA svAmI. 277 194. sAta samuddhAtanuM kALamAna. 278 195-199. 14 guNasthAnonuM sparzanAkSetra, 4 gati AzrayI jIvonuM sparzanA kSetra; jevadravyono sparzanAkSetra - vicAra pUrNa. 279 200. ajIvadravyonuM sparzanAkSetra; sparzanAdvAra samApta. 289 201. kAladvAraH tenA mukhya 3 prakAro, tenI eka-aneka jIva AzrayI vaktavyatA. 290 202-203. narakagatimAM jaghanya-utkRSTa bhavAyuSyakALa-vicAra. 291 204-206. devagatimAM jaghanya-utkRSTa bhavAyuSyakALa-vicAra. 294 207. bA. 5. ekendriyono utkRSTa bhavAyuSyakALa. 301 208. dIndriya-trIndriya-caturindriya tathA paMcendriya tiryaMca - tathA paMcendriya manuSyano utkRSTa bhavAyuSyakALa. 301 209-210. tiryaMca paMcendriyonA utkRSTa bhavASpaSyakALano vizeSa-vicAra. 302 211. ekendriyAdinuM jaghanya Ayu, sAdhAraNa vanaspatikAya, sarve sUkSma ekendriyo, sarve aparyAptAnuM jaghanya-utkRSTa bhavAyuSya. 303 212. bahu jIva AzrayI bhavAyuSyakALa. iti bhavAyuSyakALa vicAra. (TippaNImAM virahakALa, satatakALano vicAra). 304 213-218. kAyasthitikALa vicAraH cAre gatinA jIvono vividha rIte kAyasthiti kALa. (TippaNImAM kAyasthiti vize laMbANathI vizeSa vicAra) 306 219-220. guNavibhAgakALaH aneka jIva AzcayI guNasthAnono kALa vicAra. (TippaNImAM vizeSa spaSTatA). 320 221. eka jIva AzrayI guNasthAnono satatakALa. 323 222. eka jIva AzrayI mithyAtva guNasthAnanA 3 bhAMgA; sAdi-sAMta bhAMgAno jaghanya-utkRSTa kALa. 324 223, 4-5-13 guNasthAnano utkRSTa satatakALa. (TippaNImAM vizeSa vicAro tathA ATha varSa pahelAM dIkSA vize paNa vizeSa vicAraNA) 326 224. pUrvokta 3 guNasthAnano jaghanya satatakALa tathA kSapaka, kSINamohI, ayogIno eka jIva AzrayI jaghanya-utkRSTa satata kALa. 328 225. 6-7 guNasthAnano eka jIva AzrayI, upazAmaka, upazAnta (kula 4 guNasthAna)no eka-aneka jIva AzrayI jaghanya-utkRSTa satata kALa. (TippaNImAM granthAntara-kathita matAntara-vicAra). 330 226-228, 4 gati AzrayI guNasthAnonuM kALamAna. (TippaNImAM Thera Thera vizeSa vicAraNA) 332 For Privat & Personal Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 229. "yoga" guNanA kALamAnano vicAra. (TippaNImAM vistArathI vizeSa vicAra) 341 230. "veda" guNamAM kALamAnano vicAra; strIvedanA satatakALamAM pAMca Adezo. 345 231, "yogopayoga', "kaSAya', 'lezyA' vagere guNamAM satata kALa-vicAra. (TippaNImAM "kaSAya" guNa-kALa paratve vizeSa vicAra). 348 232. matijJAnAdi tathA sAmAyikAdi cAritra guNonuM kALapramANa. (TippaNImAM vizeSa vicAra.). 352 233, virbhAgajJAnAdi jIvaguNono kALa. (TippaNImAM virbhAgajJAna tathA avadhidarzana vize vizeSa vicAra). 355 234. jIvanA bhavyatyAdi guNono sthitikALa. 362 235-236. pUrvokta kAyayogAdi guNono anukta jaghanya sthitikALa. 364 237-238. be cAritrono aneka jIva AzrayI jaghanya-utkRSTakALa. (TippaNImAM vizeSa vicAra). 369 239, aneka jIva AzrayI yogano jaghanya-utkRSTa satatakALa. 372 240. kALadvArane upayukta AtmAe sUkSma rIte jANavAnI sUcanA, ane jIva dravyomAM kALadvAra pUrNa. 375 241-242. ajIvadravyomAM kAladvAra ane kAladvAranI samApti. 243. attara-dvAraH "antara'nuM svarUpa-kathana. 378 244-246. attaradvArane upakAraka jIvonI gatino vicAra. (TippaNImAM vizeSa vicAro). 379 247. 5 ekendriyomAM "aMtara'no abhAva, eTale ke ukartanA tathA upapAtanuM pramANa. 383 248, kIndriyAdi asaMkhyAta rAziomAM, saMkhyAta rAziomAM satata upapAta ane maraNano tathA siddhonI nirantara utpattino vicAra, tathA te aMge matAntara. 385 249, bethI ATha samayonI niraMtara siddhinI saMgraha gAthA. (TippaNImAM spaSTIkaraNa). 388 250. 7 narakamRthvIomAM, tiryaMca-manuSyagatimAM upapAta-udvartanAno viraha. (TippaNImAM vizeSa vicAraNA) 32 251-256. cAre gatiomAM aMtarakALa (TippaNImAM vizeSa vicAraNAo). 397 257-158, guNasthAnomAM utkRSTa-jaghanya aMtarakALa; prAsaMgika pugala-parAvarta vicAra. (TippaNImAM vizeSa vicAro). 409 259. 14 guNasthAnanA sarvathA abhAvarUpa virahakALanuM svarUpa. 419 260. "yoga" guNano virahakALa-vicAra. 420 261. "cAritra'no virahakALa. 421 262. samyakvAdi-guNa-prAptino aMtarakALa. 423 (TippaNImAM bAra ArAnuM koSTaka) 263. zeSa guNono aMtarakALa. 425 264. ajIvadravyono aMtarakALa. (TippaNImAM vizeSa vicAra). aMtaradvAranI pUrNatA. 426 265. bhAvaDhAraH 5(6) bhAvo, tenA svAmIo. (TippaNImAM tenA sAMyogika bhAMgAno vicAra). 429 For Private Personal Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266. 8 karmomAM cha bhAvanI yathAsaMbhava prApti. 431 26 7-268. kSAyikAdibhAva-janya labdhionuM svarUpa. (TippaNImAM vizeSa vicAro). 434 269. audayika tathA pAriNAmika jIvadharmo. (TippaNImAM lezyA saMbaMdhI vizeSa vicAraNA tathA sAMyogikabhAMgAno vicAra.) 437 270. ajIvadravyomAM pAriNAmika-audayika bhAvanI yojanA. Iti bhAvadvA2. 271-276. alpabahatvadvAraH jIvabhedomAM alpabaddhatva vicAra. 448 277-278. guNasthAnomAM paraspara alpabadutva. (TippaNImAM vizeSa vicAraNA). 453 279-281. 4 gatimAM guNasthAnonuM alpabadutva. (TippaNImAM vizeSa vicAraNA), 456 vRttikAra prarUpita jIvaguNonuM (anukta) alpabadutva. (TippaNImAM vizeSa vicAra) 459 jIvadravyAzrita alpabadutva pUrNa. 282. ajIvadravyonuM alpabaddhatva-dravyArthapaNe. 283. ajIvadravyonuM alpabadutva- pradezArthapaNe. 467 284, padravyonuM mizra alpabadutva; alpabahutadvAra samApta. jIvasamAsa' prakaraNa paNa pUrNa. 468 285. upasaMhAraH jIvasamAsanA padArthonA upayogavaMta jIvane jinezvara-kathita bhAvone jANavAnuM sAmarthyarUpa phaLa-prApti. 468 286. A prakaraNagata bhAvonA abhyAsIne mativaipulya-phaLa-prApti. 470 287. (prakSipta gAthA) cha dravyonuM alpabadutva. 470 vRttikartAnI prazasti. 471 __dharmacakra va danA For Private 820 sonal Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | zrI nindrAya namonamaH | // zrI tapogacchAdhipatijainAcAryazrImadvijayanemisUrIzvarebhyo namaH // zrI jIvasamAsa prakaraNa (mUtta tathA vRttisahita artha.) vRttikartA malavArI zrI hemacaMdrasUrikRta pIThikAno artha : dedIpyamAna kevalajJAnanAM kiraNo vaDe traNe jagatanA AMtarika aMdhakArano nAza karIne, pragaTa karelA sarva vastutattvonA vaktA tathA nitya udayavaMta ane uttama asuroe paNa stavelA che caraNakamaLa jenA evA 'apUrva sUrya sarakhA zrI vIra jinendra bhagavaMta vijayavaMta varto. 1// bhavyaprANio rUpa pRthvIomAM sUtra(AcArAMgAdinibaddhavacana)rUpI megho (varSA samUho) vaDe jeoe vRSTi karI che, tevA zrI gautamAdi gaNadharonAM caraNayugalone huM namaskAra karuM chuM. 52aa. kAmadhenunI mAphaka sarva ISTa artha ApanArI ane sarva devoe jenI stuti karI che evI zrutadevIne huM stavuM chuM. 3 tathA vizeSataH mArA gurUzrInA caraNakamaLane namaskAra karIne nirvighna banelo huM (zrI hemacaMdrasUri) A jIvasamAsa prakaraNanI vRtti kahuM chuM. 4 tyAM AyuSya, baLa ane buddhi AdithI hAni pAmatA (jUna thatA) evA vartamAnakALanA jIvo che, ema jANIne te jIvonA anugraha - upakAra mATe anya graMthomAM savistara kahelA jIvasthAna, guNasthAna ityAdi bhAvone saMkSepe karIne kahevA mATe zrI jIvasamAsa nAmanuM prakaraNa racavAnI icchAvALA AcArya sarva vighnonI upazAnti mATe maMgalAcaraNayukta ane buddhimAno A graMthanI pravRttino Adara kare tevA hetuthI saMbaMdha, abhidheya tathA prayojana e traNa yukta A (AgaLa kahevAtI) gAthA kahe che : dasa coddasa ya jiNavare, coddasaguNajANae namaMsittA / coddasa jIvasamAse, samAsao'NukkamissAmi // 1 // thArtha 14 guNone (guNasthAnone) jANanArA evA 10 ane 14 eTale 24 jinezvarone namaskAra karIne samAsathI - saMkSepathI 14 jIvasamAsa (14 jIvabheda)nuM svarUpa 1. A lokamAM zrI vIrajinendrane apUrva sUryanI upamA ApI. te apUrvatA A pramANe : AkAzano sUrya pudagalajanya kiraNo vaDe padArtho prakAzita kare che, tyAre zrI vIrajinendra AtmAnA jJAnakiraNo vaDe padArtho prakAzita kare che. AkAzano sUrya bAhya aMdhakArano nAza kare che tyAre zrIvIrajinendra jIvonA hRdayagata abhyattara bhAva aMdhakArano nAza kare che; AkAzI sUrya keTalAka sthULa padArtho pragaTa kare che tyAre zrI vIrajinendra sarvapadArtha (sUkSma ane sthULa-sarve pragaTa kare che. AkAzI sUrya niyamita vakhate udaya pAme che, tyAre zrI vIrajinendra sadAkALa satata udayavALA che. AkAzI sUryane mAtra devo ja stave che, jyAre zrI vIrajinendranI stuti- stavanA to asurendro paNa kare che. e pramANe A zlokamAM kahelAM sarva vizeSaNo zrI vIrajinendranI apUrva- suryatA spaSTa kare che. For Privatq& Personal Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahIza. /1aaaa. vyArahyA : 10 ane 14 tIrthakarone eTale 24 tIrthakarone namaskRtya eTale namaskAra karIne; zuM karavAnuM che te kahe che. "vo nIvasamA ityAdi." eTale jIvono arthAt samagrajIvAstikAyagata anaMta jIvono samAsa - saMgrAhaka - saMkSepa, ane te 14 ja che. tethI 14 jIvasamAsa ke jenAM nAma AgaLa kahevAze, te siddhAMtarUpI mahAsamudranA kathananI apekSAe samasataH saMkSepathI anukramithyAmi kahIza, e saMbaMdha che. tathA 14 jIvasamAsa te ahIM 14 guNasthAnako jANavAM. kAraNa ke mithyAdRSTi tathA sAsvAdana Adi bhedathI te 14 guNasthAnako vaDe sarva jIvono saMgraha thAya che. (arthAt 14 guNasthAnamAM sarva jIvAstikAyano samAveza thAya che.) eja bhAvArthane sUcavavA mATe graMthakartAe 24 jinezvaronuM vo]nATU = cauda guNanA jJAnI' evuM vizeSaNa ApyuM che. te vizeSaNanI sArthakatA A pramANe : te zrI 24 jinezvaro kevA prakAranA ? te kahevAya che ke - mithyAdarzanAdi 14 guNone jANe che, mATe 14 guNanA-guNasthAnonA jANanAra (vosa'IUInALA) e pramANe vizeSaNa kahyuM che. nahitara tIrthakara bhagavaMto to samagra bhAvo paNa jANe che ja, to "14 guNasthAnonA jANanAra' evA niyata vizeSaNa vaDe zuM? mATe "A prakaraNamAM 14 guNasthAnakarUpa je 14 jIvasamAsa huM kahIza, te 14 guNasthAnakarUpa 14 jIvasamAsone samyapha prakAre sarva vizeSa bheda sahita to zrI tIrthakaro ja jANe che; ane huM to temanA kahyA pramANe kiMcitmAtra te 14 jIvasamAso kahIza;' e pramANe sUcavavA mATe ja zrI graMthakartAe te (vosaTMnIy) vizeSaNa kahyuM che, ema siddha thayuM. paraMtu guNasthAnAntargataguNasthAna kahevAnA prasaMgathI prApta thayela sUkSma ekendriya - bAdara ekendriya- dvIndriya - trIndriya - caturindriya - asaMjJI paMcendriya - saMkSIpaMcendriyarUpa ane vaLI te pratyeka paryApta ane aparyApta ema be bhedavALA hovAthI kula 14 jIvabheda paNa ahIM kahevAze ema jANavuM. e pramANe A gAthAmAM pUrvArdha vaDe vipnasamUhanA vinAza mATe zrI tIrthakara bhagavaMtane namaskAra karyo; ane uttarArdhamAM vaDa nIvasamAse e abhidheya pada kahyuM; ane te cauda jIvasamAsanuM svarUpa kahevuM te (A graMthanuM) prayojana che. e rIte prayojana ane abhidheya e be anubaMdha to sAkSAt - spaSTa rIte kahyA, ane saMbaMdha to prakaraNa tathA prayojanano sAdhya sAdhanarUpa che; te sAmarthyathI jANavA yogya che mATe sAkSAt spaSTa na kahyo. kahyuM che ke : zAstra ane prayojana e be kahevAthI antargatapaNe saMbaMdha paNa kahevAI gayo jANavo, te kAraNathI prayojanathI saMbaMdha bhinna kahyo nathI." e abhidheya Adi anubaMdha darzAvavAthI buddhimAna purUSo graMthamAM abhyAsAdi pravRttivALA thAya che. je kAraNathI kahyuM che ke "jenuM prayojana kaheluM che eTale jANeluM che) tathA jeno saMbaMdha jAmyo che evuM vacanAdi sAMbhaLavAmAM zrotAo pravRttivALA thAya che. mATe zAstranA prAraMbhamAM prayojana sahita saMbaMdha avazya kahevo joIe.' Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e pahelI mULa gAthAno artha samApta thayo. // navatara [ : have kayA upAya vaDe te 14 jIvasamAsa kahevAnA che te upAyarUpa dhAro A bIjI gAthAmAM darzAvAya che : nikheva niruttIhiM, chahi aTThahi yANuyogadArehiM / gaiyAimaggaNAhi ya, jIvasamAsA'NugaMtavyA // 2 // gAthArtha : nikSepa - nirukti - zuM? ItyAdi 6 anuyogadvAra ane satpada ityAdi 8 anuyogadvAra vaDe tathA gati Adi 14 mArgaNA vaDe pUrvokta 14 jIvasamAsanuM svarUpa jANavA yogya che. ro vyArabdhArtha : nikSepaNa - sthApana arthAtu siddhAntamAM prasiddha je nAma - sthApanA ItyAdi ke jenuM svarUpa ahIM ja AgaLanI gAthAmAM kahevAze te (nAma- sthApanAdi) vaDe nikSepaNa-sthApana te nikSepa. tathA nizcita ukti te nirukti; athavA jenA vaDe nizcayathI artha kahevAya te nirukti. arthAt "jIve che, jIvaze ane je jIvyo hato te jIva' ityAdi prakAranI zabdavyutpatti te nirukti kahevAya. e vaDe - nikSepa tathA nirukti - be vaDe pUrvokta 14 prakAranA jIvasamAsa (eTale 14 guNasthAna) kahevAnA che, e saMbaMdha che. tathA sUrAne anusAra sUtronA arthanuM yojavuM te manuyoga eTale vyAkhyAna, tenAM dvAra eTale upAyarUpa mukha te nuyogadvAra kahevAya. ane te AgaLa kahevAtI viMDa sa | W | ItyAdi padavALI gAthAthI 6 prakAranA che. ane saMtAya rUvapayA ItyAdi padavALI gAthAthI kahevAtAM bIjAM 8 prakAranAM paNa anuyogadvAra che. te 6 ane 8 anuyogadvAra vaDe pUrvokta 14 jIvasamAsa kahevA yogya che. mULa gAthAmAM anuyoga zabdanuM khuyoga ne badale mAnuyoga ema thayuM che. te ArSaprayoga samajavo; ane A pramANe anyatra paNa AvA prayogo paratve vicAravuM. - tathA mArgaNA eTale narakagati Adi bhedomAM jIvAdi padArthonuM sat vA asat svarUpe anveSaNa-zodhana-jJAna te mArgaNA gati- Indriya-kAya ItyAdi 14 bheda hoya che. te gati Adi mArgaNAo dvArA paNa 14 prakAranA jIvasamAsa kahevAnA che. e bIjI gAthAno saMkSiprArtha kahyo. //rA navatara : pUrvagAthAmAM nikSepAdi dvArA 14 jIvasamAsa svarUpa kahevAnuM che ema kahyuM temAM prathama nikSepanuM svarUpa svayaM sUtrakAra (graMthakAra) darzAve che : nAma ThavaNA davye, bhAve ya cauvyiho ya nikkhevo / katthai ya puNa bahuviho, tayAsayaM pappa kAyavyo // 3 // thArtha : nAma - sthApanA - dravya ane bhAva e 4 prakArano nikSepa che; punaH koI koI padArthomAM to ghaNA prakAranA nikSepa paNa thAya che, mATe te te vastune Azrayine nikSepa (4 prakArano athavA tethI adhika prakArano) karavo. ll3ii. - vIdhyArthI : nAma - sthApanA - dravya ane bhAvanA bhedathI ahIM sAmAnyathI 4 prakArano nikSepa che. te prastuta cAlu viSayamAM A pramANe yojavo. nIva evuM je nAmamAtra te nAmanIva; Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athavA koI acetana padArthonuM "jIva" evuM nAma sthApI e to te paNa nAmanI che; kAraNa ke nAma vaDe eTale nAmamAtrathI paNa je jIva kahevAya te nAma jIva gaNAya che. mATe citrakarmamAM (citramAM) athavA lepya karmamAM (raMgathI karelA citramAM) athavA akSa (ariyA) vigeremAM A jIva che' e rIte AropaNa karelo (manathI sthApelo athavA sthapAto) jIva te sthApanA nIva che. tathA jIvanA chatA paNa jJAnAdi guNone temaja paththarAdika (anya dravyo)thI vyAvRtti vagere (jIvanA ja) paryAyone lakSyamAM na rAkhIne kevaLa te guNa - paryAya rahita jIvapadArthamAtrane vivakSIe to tevo guNaparyAyarahita jIva te dravyanIva kahevAya; kAraNa ke guNaparyAyarahitapaNAnI vivakSA karavAthI tyAM dravyamAtra ja zeSa rahe che. athavA bIjI rIte vicArIe to upayogarahita evo jIva te dravyanIva (kAraNa ke juvo Trelve- upayogarahita te dravya kahevAya - e pramANe zAstravacana hovAthI). athavA audArikAdi zarIra dravyanI sAthe anyonyAnugata (ekAkAra) saMbaMdhavALo hoIne jIve che tethI, ane dravyanI ja mukhya virakSA karIe tyAre e dravyabhUta jIva te dravyanIva kahevAya; jema bhogI puruSa te bhogapuruSa kahevAya che, tema audArikAdi zarIradravyavALo jIva paNa dravyanIva kahevAya che. (e dravyajIvanI vyAkhyArUpa trIjo dravya nikSepa saMkSepamAM kahyo). tathA audayika Adi bhAvayukta jJAnAdi guNavALo jIvapadArtha te bhAvagIva kahevAya. (e pramANe ja nikSepAo jIvapadArtha dvArA saMkSepamAM kahyA). | 4 thI adhika nikSepa paNa kahevA | (nastha ya gaM nAginna ityAdi vRttigata gAthAono artha A pramANe -) vaLI ahIM je padArthamAM adhika nikSepa na jANIe to te padArthamAM 4 nipA to avazya utAravA. nA e pramANe (anuyogAdvArAdi sUtromAM) kaheluM hovAthI vastuonA nikSepa 4 thI ghaNA paNa saMbhave che. jema nAma - sthApanA - dravya - kSetra - kALa - bhava - ane bhAva e sAta nikSepa nizcaye avadhijJAna - darzananA che. 1ii tathA nAma - sthApanA - dravya - kSetra - kALa - bhava - bhAva ane paryAvaloka e 8 nikSepA lokanA che. [1] tathA nAma - sthApanA - dravya - ogha - bhava - bhava - bhoga - saMyama - yaza-kIrti - ane jIvita e 10 prakAranA paNa nikSepA che. ||1|| ityAdi. paraMtu jyAM buddhinuM vikalapaNuM (matinI alpatA) ityAdi kAraNathI ghaNA nikSepa na jANI - samajI zakAya to paNa te te padArthamAM nAma - sthApanA - dravya ane bhAva e 4 nikSepA avazya joDavA; kAraNa ke e ja nikSepa to sarvavyApI ane atiprasiddha che. to A rIte ahIM 1. kASTha paththara ityAdikanI koNIthI banAvelo jIvano AkAra te citrakarmavALA ane bhIMta vagere upara raMgathI cItarelA jIvanA AkAra te lepyakarmavALA sthApanA jIva kahevAya, e pramANe citra ane lekhano taphAvata jANavo. 2. dareka padArthamAtramAM utArI zakAya evA e ja nikSepa che mATe sarvavyApI che. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa 4 prakA2nA nikSepa darzAvyA. have ethI ghaNA nikSepa padArtho pratye UtAravAnA hoya che ema samajAvavA - jaNAvavA mATe gAthAnA uttarArdhamAM kahe che ke - tthar ya puN ityAdi. eTale punaH koI vastumAM ghaNA prakAranA eTale yathAsaMbhava 5-6-7 Adi aneka prakAranA nikSepa paNa UtAravA. zuM karIne UtAravA ? te kahe che (tAsayaM - tavAzrayaM tasya sAzrayaM tyAM) tasya-nikSepa dravyano Azraya eTale je padArthomAM nikSepa lagADavA che te padArtha (nikSepya padArtha)no je AdhAra kSetra tathA kALa vagere, tene (vaLa-prApya) pAmIne eTale Azrayine nikSepA lagADavA. te A pramANeH ahIM jIvasamAsa prakaraNanA cAlu viSayamAM jIvadravya te kSetraparyAyanI pradhAnatA vaDe kSetranIva, AyuSya Adi kALanI pradhAnatAe chAtanIva, cakravartI Adi (paryAyanI pradhAnatAe) maunanIva, gaNadharAdi mahAtmAo te saMyamanIva, ityAdi nikSepA potAnI meLe vicArI vicArIne yathAsaMbhava kahevA. e trIjI gAthAno artha samApta thayo. IIII avataraNa : pUrva gAthAmAM nikSepadvAre jIvasamAsa kahyA, ane jIve che, jIvaze ityAdi pada vaDe nirukti paNa darzAvI. have 6 prakAranA anuyogadvAra darzAvavA mATe A cothI gAthA kahe che H - kiM kassa keNa kattha va kevaciraM kaiviho u bhAvotti / ahiM aNuyo vArehiM, savvamAvALumaMtavyA.||4|| gAthArthaH jIva oi = zuM vastu che ?, jIva sTsa = kono che ?, jIva l = kyAM rahe che? tathA jIva jevavira = keTalA kALa sudhI rahenAro che ?, tathA kayA jIvane keTalA prakAranA bhAva che ? e 6 anuyogadvAra vaDe jIvAdi sarva padArtho jANavA yogya che. // 4 // vyAvvArtha : gAthAmAM kahelA inksa Adi 6 anuyogadvAra vaDe jIvAjIvAdi sarva padArtho jANavA-kahevA yogya che. tyAM cAlu viSaya jIvapadArthano hovAthI ahIM prathama te jIvapadArthane aMge ja 6 anuyogadvAra vicArAya che. te A pramANe - (1) kayo padArtha nIva evA nAmathI oLakhAya che athavA kahevAya che ? e prazna upasthita thatAM teno uttara e ja che ke - audayikAdi bhAvayukta je sacetana padArtha te jhIva kahevAya che. ||ti prathama anuyogadvAram|| - (3) (2) A jIvapadArtha 5 = kono che ? e pramANe potAnA svAmIpaNAnA saMbaMdhavALo prazna upasthita thaye vivakSAmAtrathI jIva pote potAno ja che, paraMtu bIjAno nathI. athavA jIva kono svAmI che ? evo prazna upasthita karIe to uttara e che ke - tattvavRttithI (nizcayadRSTithI) jotAM jIva potAno ja eTale potAnA vastusvarUpano (AtmasvarUpano) svAmI che. paraMtu dhana-kaMcana ityAdi bAhya padArthono svAmI nathI; kAraNa ke ahIM (A lokamAM) paNa te dhana-kaMcana Adi padArtho - (AtmAnA) vyabhicArI che. jIva - jena = kayA kayA kAraNonI sAmagrI vaDe banyo che ? uttara : koIpaNa kartAdi sAmagrI vaDe te banyo nathI; kAraNa ke jIva dravyArthikanayathI nitya che; ane nitya For Private Personal Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hovAthI teno koI kartA (sarjaka) nathI. (4) A jIva vava = kayAM rahe che? uttara : zarIramAtramAM tvacAnA paryanta bhAga sudhI vyApIne rahe che athavA lokAkAzamAM rahe che. (5) jIva devavara = keTalA kALa sudhI rahevAno che? uttara : jIva sadAkALa vidyamAna che, kAraNa ke jIva dravyArthikanaye anAdi anaMtakALa sudhI che mATe. (6) jIva vido 3 mAvatti = A jIva te keTalA prakAravALo arthAt bhAvajIva che? uttara: audayikAdi bhAva 6 prakAranA che ane te audayikAdi bhAvayukta hoya te ja bhAvanIva kahevAya che; jethI dharmabheda vaDe dharmIno paNa kathaMcit (koI apekSAthI) bheda gaNAya che; mATe bhAvajIva 6 prakArano che. athavA to keTalA prakArano bhAva kayA jIvane prApta thAya ema "vido 3 mAvatti' - padano artha karIe to e prazna upasthita thaye uttara e che ke siddha paramAtmAne kSAyika ane pAriNAmika e 2 bhAva prApta thAya che. tathA audayika-kSAyopathamika ane pariNAmikarUpa 3 bhAva ekendriya- dvIndriya-sIndriya ane caturindriyane hoya che; ane manuSya sivAyanA paMcendriyone to e traNa uparAMta keTalAkane cotho opazamika athavA to kSAyika bhAva prApta thAya che; ane keTalAka manuSyone to e pAMce bhAva prApta thAya che. chaThTho bhAva to sAnnipAtika che. te to siddhaparamAtmA Adi sarva jIvone anugata aMtargata)paNe prApta hoya che ja; kAraNe ke dareka jIvane be - traNa ItyAdi sAnnipAtika bhAvonI prApti sarvatra kahelI che. ll vataraNa : have A gAthAmAM 8 anuyogadvAra (je jIvapadArthamAM UtAravAnA che te 8 tAronAM nAma kahevAya che : saMtapayaparUvaNayA, davvapamANaM ca khitta-phusaNA ya / kAlaMtaraM ca bhAvo, appAbahuyaM ca dArAiM // 5 // thArtha : (1) satpadaprarUpaNA (2) dravyapramANadvAra, (3) kSetradvAra (4) sparzanAdvAra (pa) kALadvAra (6) aMtaradvAra (7) bhAvAra ane (8) alpabahuvaiddhAra e 8 dvAra che. vyAdhyArtha : saMtu evuM pada te satva, arthAt jIvAdi padArthonI sattA; ane te satpadanI eTale sattAnI prarUpaNA gati Adi mArgaNAnAM 14 kAromAM karavAnI-kahevAnI che. jema ke te jIvAdi padArtha narakagati Adi 4 gatimAMnI kaI gatine viSe che? tathA te narakAdigatimAM jIvAdikane mithyASTi Adi 14 guNamAMno kayo guNa che? ema je ciMtavavuM te (1) satya prarUpaUTTdvArA jANavuM. (2) tathA bIjuM dravyapramANadvAra vicAravuM. jema ke narakagati AdimAMnI kaI gati Adi mArgaNAmAM keTalA jIvadravyo varte che ? (arthAtu narakagatyAdi amuka mArgaNAmAM pratyekamAM jIvasaMkhyA keTalI keTalI che?) ema vicAravuM te dravapramANa ThAra. (3) tathA trIjuM kSetradhAra vicAravuM. jema ke kayo jIva keTalA kSetramAM avagAhe che eTale keTalA kSetramAM samAyo che (rahyo che) ema vicAravuM te kSetrahIra. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) tathA cothuM sparzanAdvAra : jema ke kayo jIva keTaluM kSetra sparze che? ema vicAravuM te cothuM sparzanAra. (5) tathA pAMcamuM kALadvAra : jema ke kayA jIvano keTalo sthitikALa che? ityAdi kahevuM te pAMcamuM mAnatI. (6) tathA chaThuM aMtaradvAra vicAravuM, kAraNa ke niraMtara pratisamaya utpanna thatAM nArakAdi jIvomAM koIvAra upajavAnuM aMtara-AMtaruM -viraha paNa saMbhave che. te kAraNathI kayA jIvomAM upajavAnuM (tathA maraNa pAmavAnuM) keTaluM aMtara-AMtaruM hoya? ema vicAravuM te chaThTha maMtarara. ahIM kayA jIvo kayA bIjA jIvonA keTalAmA bhAge che? ItyAdi vicAraNArUpa 7muM bhAgadvAra paNa AvazyakasUtra Adi zAstromAM kahyuM che, paraMtu te alpabahurtIdvAramAM aMtargata gaNIne athavA koI bIjA kAraNathI te bhAgadvAra A graMthamAM kahyuM nathI ema jANavuM. (7) tathA sAtamA bhAvadvAramAM kSAyikAdi 5 bhAvamAMthI kayo jIva kayA bhAvamAM varte che? ItyAdi vicAraNArUpa sAtamuM vadhAre jANavuM. (8) tathA nArakAdi jIvarAziomAM kyo jIvarAzi kayA bIjA jIvarAzithI alpa che? athavA adhika che ? ityAdi vicAraNA karavI te AThamuM vanyavahuvAra. e pramANe 8 anuyogadvAro paNa 14 prakAranA jIvasamAsa kahevAnA upAyarUpa che. e rIte A pAMcamI gAthAno saMkSiprArtha samApta thayo; ane teno vistarArtha to graMthakartA pote ja A prakaraNanI samApti thatA sudhI kaheze. //pA navatara : have ati vagere (14) mArgaNAsthAno varNave che : gai iMdie ya kAe, joe vee kasAya nANe ya / saMjama daMsaNa lesA, bhava samme sanni AhAre // 6 // pathArtha : (1) gati (2) indriya (3) kAya (4) yoga (5) veda (6) kaSAya (7) jJAna (8) saMyama (9) darzana (10) lezyA (11) bhavya (12) samyakatva (13) saMjJi (14) AhAra, e 14 mULamArgaNA che. // vyAdhyArtha : a eTale narakagati Adi 4 gati. temAM mithyAdRSTi Adi cauda prakAranA jIvasamAsa (jIvabheda) satpadaprarUpaNAdvAra vaDe zodhavA-vicAravA, te pahelI gatimArgaNA kahevAya. e pramANe ja indriya - kAya - yoga - veda - kaSAya - jJAna - saMyama - darzana - lezyA-bhavya - samyakta - saMjJI ane AhAraka e zeSa 13 mArgaNAomAM paNa mithyAdRSTi Adi 14 prakAranA jIvabheda yathAsaMbhava vicAravA. te kAraNathI e gati Adi 14 bheda mArgaNA dvArA kahevAya che; kAraNa ke e 14 sthAnomAM jIvAdi padArthonuM mArgaNa - zodhavuM - vicAravuM - vizeSa svarUpa jANavuM bane che. mATe e 14 mArgaNAomAM 14 jIvasamAsano vicAra savistarapaNe te sUtrakartA pote ja karaze. e rIte 6ThThI gAthAno artha samApta thayo. III 1. ghaNAM zAstromAM e 7muM bhAgadvAra gaNavAthI 9 anuyogadvAra gaNyAM che. For Private & gersonal Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avataraVT : prazna : A graMthanA prAraMbhamAM "prathama 141 prakAranA jIvasamAsa kahevAnA che," ema graMthakartAe svIkAryuM che, to te 14 prakAranA jIvasamAsa sivAya bIjA prakAre paNa sarva jIvano saMgraha thAya evA jIvabheda saMbhave che? ke jethI (jIvasamAsamAM) 14 evuM vizeSaNa ApyuM che? arthAt 14 jIvasamAsarUpa 14 bhedathI bIjA hInAdhika bheTavALA paNa jIvabheda gaNI zakAya che? e praznano uttara : hA, bIjA paNa sarva jIvarAzino - samagra jIvAstikAyano saMgraha thaI zake evA jIvabheda che, ane te A 7mI gAthAmAM kahevAya che : AhArabhavyajogA - iehiM eguttarA bahU bheyA / etto u caudasaNhaM, ihANugamaNaM karissAmi // 7 // pathArtha : AhAra-bhaya ane yoga ityAdi dvAro vaDe jIvanA ekeka adhika vRddhie vadhatA (eTale 2-3-4 ItyAdi) ghaNA bheda thAya che, e aneka prakAranA jIvabhedomAMthI A graMthamAM to huM phakta 14 jIvabhedanuM ja anugamana - vyAkhyAna karIza. //zA vyArabdhArtha : ahIM aneka prakAranA jIvabhedamAM prathama to upayoga - lakSaNa bhedathI jIva 1 prakArano che, tethI e rIte pahelo 1 prakArano jIvasamAsa che; kAraNa ke e upayoga eka ja bhedamAM sarvajIvamAtra saMgRhIta thAya che. A 1 prakArano (upayoga - lakSaNavALo) jIvabheda *utsargasiddha hovAthI temaja atiprasiddha hovAthI uparanI 7mI gAthAmAM jo ke kahyo nathI, to paNa svataH vicArI levo ke upayoga - lakSaNathI sarvajIvono 1 bheda che. tathA - viggahagaimAvannA, kevaliNo samuhayA ajogI ya / siddhA ya aNAhArA, sesA AhAragA jIvA / / 1 / / (vigrahagatine prApta thayelA jIvo, samudyAtane prApta thayelA kevalI, ayogI kevalI ane siddha paramAtmA e sarva jIvo anAhArI che; ane zeSa sarva jIvo AhArI che) - evuM zAstravacana hovAthI AhAraka ane anAhAraka e be bhedathI ra prakArano paNa jIvasamAsa che. tathA muktigamana yogya jIva te bhavya, ane muktigamanane ayogya te abhavya jIva ane siddha paramAtmA to bhavya paNa na kahevAya tema abhavya paNa na kahevAya, mATe e pramANe bhavyanA bhedathI jIvasamAsa (bhavya-abhavya-nobhavyanoabhavya ema) 3 prakArano che. tathA mana-vacana ane kAyayoga vaDe tathA e traNe yoganA abhAva vaDe jIvasamAsa 4 prakArano paNa che. tathA mULa gAthAmAM kahelAM (mAI - ItyAdi vaDe) e ityAdi padathI krodha - mAna - mAyA - lobha e ja kaSAya vaDe temaja e cAre kaSAyanA abhAva vaDe jIvasamAsa 5 prakArano paNa che. tathA mithyAtva- sAsvAdana - upazama - kSAyika - kSayopazama ane vedaka* e 6 prakAranA 1. 14 guNasthAnabhede 14 rakAranA jIvasamAra. 2. utsarga eTale rAmAnya-sAdhAraNa athavA bahavyApI bhAva. jethI upayoga- lakSaNathI jIvano 1 bheda e to sAdhAraNa rIte bahavyApI niyama pramANe siddha-rAbita thayelo ja che, mATe utsarga siddha che. 3. manayogI - vacanayogI - kAyayogI - ayogI (siddha) e 4 prakArano jIvasamAsa. 4. krodhI - mAnI - mAyI - lobhI - akapAyI (siddha) ema 5 prakArano jIvarAmAsa. * mudrita TIkAmAM vedaka nahi paNa mizra samyakatva gaNAvela che. For Private & Kersonal Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktanA bhedathI jIvasamAsa 6 prakArano paNa che. tathA kRSNAdi 6 legyA bhedathI ane e lezyAnA abhAvathI jIvasamAsa 7 prakArano paNa che. tathA vedanA - kaSAya - maraNa - vaikriya - AhAraka - taijas tathA kevali ane 7 samuddAta bheda vaDe temaja e sAte samudraghAtanA abhAva vaDe jIvasamAsa prakArano paNa che. tathA akhaMja-potaja-jarAyuja - rasaja- svedaja - saMpUrNa - ubhinna - aupapAtika tathA yonija e nava prakAranA janmabhedathI jIvasamAsa paNa 9 prakArano che. tathA pRthvI - apU - tejasa - vAyu - vanaspati - hIndriya - trIndriya - caturindriya - paMcendriya ane anindriya e bhedathI 10 prakArano paNa jIvasamAsa che. tathA ekendriya - dviIndriya - trIndriya - caturindriya - paMcendriya e 5 paryApta ane 5 aparyApta maLI 10 tathA anidriya maLI 11 prakArano paNa jIvasamAsa che. tathA 5 jJAna ane 3 ajJAna e 8 sAkAra upayoga ane cakSudarzana - acakSudarzana - avadhidarzana tathA kevaladarzana e 4 darzana saMbaMdhI 4 anAkAra upayoga maLI 12 upayoga vaDe jIvasamAsa 12 prakArano paNa che. tathA pRthvI - apa - teja - vAyu - vanaspati - trasa e 6 kAya paryApta ane 6 kAya aparyApta maLI 12 kAya tathA 1 akAya (siddha) maLI 13 prakArano paNa jIvasamAsa che. tathA mithyAdRSTi - sAsvAdana tathA mizradRSTi ityAdi 14 prakAranA guNasthAnabhedathI jIvasamAsa 14 prakArano paNa che. tathA ekendriya sUkSma - ekendriya bAdara - kIndriya - trIndriya - caturindriya - asaMjJI paMcendriya - saMjJI paMcendriya e 7 jIvabheda paryApta ane 7 aparyApta tathA 1 siddha - jIvarAzi maLI jIvasamAsa 15 prakArano paNa che. tathA 4 prakArano manayoga, 4 prakArano vacanayoga ane 7 prakArano kAyayoga tathA 1 ayogI (siddha) e pramANe yoganA pratibheda vaDe jIvasamAsa 16 prakArano paNa che. e pramANe ekeka adhika adhika bheda vaDe (17-18-19 ityAdi) ghaNA ghaNA prakAranA jIvasamAsa (jIvabhedo saMbhave che. te kAraNathI e aneka jIvasamAsanuM grahaNa na thAya te mATe A prakaraNanA prAraMbhamAM ja "14 prakArano jIvasamAsa" e vizeSaNa kahyuM che. arthAt e aneka prakAranA jIvasamAsomAMthI kevaLa 14 prakAranA jIvasamAsanuM ja anugamana - vyAkhyAna A graMthamAM kahIza. gAthAmAM 3 (ta) zabda evakAra mATe (nizcayavAcaka) kahyo che, ane tethI cauda prakArano ja jIvasamAsa kahIza e vAkyamAM (kAra nizcayavAcaka) joDelo ja che. prazna : jo e pramANe bIjA paNa aneka prakAre jIvabheda saMbhave che to zeSa sarva prakAranA jIvabheda choDIne 14 prakAranA jIvabhedanuM ja vyAkhyAna zA mATe karAya che? uttara : e 14 prakAranA jIvabhedamAM ja ghaNo viSaya vicAravA yogya (jANavA yogya) che. 1. kRSNalezyAvaMta ityAdi 6 ane alezI (siddha) maLI 7 prakArano jIvasamAsa. 2. 7 samuThThAtavaMta ane 1 asamudyAtI (siddha)e 8 prakArano jIvasamAsa. 3. ahIM yonija eTale yoni dvArA janma ApanAra jIva gaNAya che. paraMtu uparanA kahelA 2-3-4-5-6-7-8 prakAranA jIvasamAsamAM jema siddhano saMgraha thAya che tema A 9 prakAranA jIvasamAsamAM siddhano saMgraha thayelo jaNAto nathI. mATe vicAravA yogya che. AgaLanA 10-11 Adi kahevAtA jIvasamAsomAM paNa siddhano saMgraha thAya che. tathA ahIM aMDaja - potaja Adi jIvabhedano artha anya graMthothI jANavo. For Private Personal Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane tevA ghaNA viSayonA vicAra vaDe zrotAonI-ziSyonI viziSTa matinI vyutpattino-utpattino saMbhava che. athavA viziSTa - zreSTha evA ziSyonI matinI vyutpattino - vizeSa smRtino saMbhava che, mATe e vizeSa upayogI hovAthI ja 14 prakAranA jIvabhedanuM vyAkhyAna karAze. e pramANe A 7mI gAthAno artha samApta thayo. //7ii. vatara : A jIvasamAsa prakaraNamAM je 14 prakAranA jIvasamAsa kahevAnA che, te kayA 14 prakAranA jIvasamAsa? te A 8-9mI gAthAmAM darzAvAya che : 'micchA''sAyaNa missA3, aviraya, sammA ya desavirayA ya5 / virayA upara phare, kaputra kAThThi muhUma deg TI. uvasaMta ravINa mohA, 13sajogikevalijiNA ajogI ya / coddasa jIvasamAsA, kameNa ee'NugaMtavvA // 9 // thArtha : mithyAdRSTi - AsvAdana- mizradRSTi - aviratasamyagudRSTi - dezavirata pramatta sarvavirata - apramatta sarvavirata - apUrvakaraNa - anivRttikaraNa - sUkSmasaMparAya - upazAnta moha - kSINamoha - sayogikevalijina - ayogikevalijina e pramANe 14 prakAranA jIvasamAsa kramapUrvaka jANavA. //8ll9ii. vyAdhyArtha: "micchI = mithyA' e pada apUrNa che, paraMtu sUtramAM gAthAmAM AveluM che; ane sUtramAM sUcanAmA ja hoya che; jethI mithyA' e pada paNa sUcanAmAtrAvALuM hovAthI yathAsaMbhava sarva ThekANe padano eka vibhAga hoya to paNa saMpUrNa pada grahaNa karI zakAya che. tethI ''i e apUrNa padathI paNa 'mithyAdRSTi" ema saMpUrNa artha samajI zakAya che. dhatUra khAdhelA puruSane jema zveta vastumAM pIta varNa samajAya che, evI mithyA-viparIta dRSTi thAya che, tema mithyAtvamohanIyanA udayathI jene zrIjinezvara praNIta tattvomAM viparIta dRSTi thAya te mithyAdRSTi kahevAya. arthAt mithyAtvamohanIya karmanA udayathI je jIvo jinezvare darzAvelA yathArtha padArthomAM zraddhA-vizvAsa-pratItirahita hoya tevA jIvo mithyAdRSTi gaNAya. kahyuM che ke - "tattvArtha bhAvonI eTale satu padArthonI je azraddhA-avizvAsa te mithyAtva kahevAya che, ane te sAMzayika - abhigrahika tathA anabhigrahika ema 3 prakAranuM kahyuM che.' vaLI bIjo artha mithyAtvano e che ke - "sUtra siddhAMtomAM kahelAM vacanomAMno eka pada athavA eka akSara paNa jo na sadahena mAne, ane zeSa sarva vacano mAnato hoya to paNa te jIva jamAlInI peThe mithyAdRSTi nizcayathI jANavo.' ||1|| jagatavartI samagra jIvarAzimAMno eka anaMtamo bhAga varjIne zeSa sarva anaMta jIvo mithyAdRSTi hoya che. mAsAyA - e padamAM nA = Aya eTale upazama samyaktano lAbha tene sAyaNa - sAdana kare eTale dUra kare nAza pamADe te mAsIna eTale anaMtAnubaMdhI kaSAyano udaya evo nirukta - vyutpatti artha che. e niruktimAM 3 pachIno ya kArano lopa thayo che. mATe sAna ne badale mAsIkana zabda thayo che. e anaMtAnubaMdhI kaSAyano udaya thaye chate anaMta sukha-phaLa For Privatel Oersonal Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApanArA ane mokSavRkSanA bIjabhUta evo upazama samyaktvano lAbha jaghanyathI 1 samaya ane utkRSTathI 6 AvalikA bAkI rahye vinAza pAme che. e pramANe AsAdana (eTale anaMtAnubaMdhI)nA yogathI jIva paNa AsAdana kahevAya che; ane e jIva samyagdaSTi hoya che tethI e sAvanatavRSTi - kahevAya che. athavA A samantAnt (sarva bAjuthI) sAtati oti arthAt upazama samyaktvano sphoTa-vinAza kare te AsAtana eTale anaMtAnubaMdhI kaSAyano udaya, ane te (anaMtA)nA yogathI jIva paNa JaItana kahevAya, ane te punaH samyagdRSTi hoya che tethI sAtana-sampavRSTi paNa kahevAya. athavA hajI sudhI paNa samyaktvanA rasane AsvAde che, anubhave che, paraMtu samyaktva2sano sarvathA tyAga karyo nathI, mATe svAvana ane te jIva punaH samyagdRSTi che mATe JasvAvana samyadRSTi paNa kahevAya. A sAsvAdana samyagdRSTipaNuM jIvane je rIte prApta thAya che te rIta have kahevAya che. te A pramANe : prathama upazama samyaktva prApti yogya jIva (yathApravRttakaraNa). A gaMbhIra ane jeno pAra nathI, evA saMsArasamudramAM paribhramaNa karato arthAt parivartana pAmato jIva sarva duHkharUpI vRkSanA bIjabhUta mithyAtvanA hetuthI anaMta pudgalaparAvartta sudhI anaMta lAkhogame duHkho anubhavIne koI paNa rIte tathAprakAranA bhavyatvanA paripAkathI parvatanI nadInA pASANanA gholanA nyAya sarakhA viziSTa adhyavasAyarUpa, anAbhogathI prApta thayela yathApravRttara vaDe AyuSya sivAyanA jJAnAvaraNIyAdi 7 karmone pRthak pRthak pratyekane aMtaHsAgaropama koDAkoDi (palyAsaMdhyeya bhAga nyUna 1 koDAkoDi sAgaropama) sthitivALAM kare che. e yathApravRttakaraNathI 7 karmonI dezona 1 ko. ko. sAgaropama sthiti bAkI rahe te vakhate karmamalanA samUhathI tiraskAra pAmela evA AtmavIryavizeSavALA jIvone du:khe bhedI zakAya evo atikaThora - karkaza - nibiDa - gADha ane dIrghakALathI prarUDha thayelI (vaLagI gayelI) atigUDha graMthi (kASTha vA vAMsanI gupila gAMTha) sarakho, karmapariNAmathI utpanna thayelo, atinibiDa rAgadveSarUpa pariNAmavALo ane pUrve kadI nahi bheddelo evo graMthi (ghana rAgadveSa pariNAma) 'prApta thAya che. (eTale graMthino bheda ka2vA sanmukha thAya che.) kahyuM che ke, 'graMthi eTale atidurbhedya, karkaza, ghana, dIrghakALathI rUDha thayela ane gUDha evA kASThanI gAMTha sarakho jIvano karmajanya evo gADha rAgadveSarUpa pariNAma jANavo.' graMthibheda karanAra ane na karanAra jIvo (apUrvakaraNa). A graMthi sudhI to abhavya jIvo paNa yathApravRttakaraNa vaDe karmasthiti khapAvIne anaMtavAra Ave che ja; paraMtu graMthibheda ka2vA asamartha evA te abhavyo te graMthithI pAchA vaLIne punaH 1. zAstramAM sarvatra 'graMthi prApta thAya che' e vacanano artha evo nahi ke adyApi paryanta jIva graMthirahita hato, ane have yathApra. karaNa vaDe graMthi pAmyo. paraMtu vAstavika artha e che ke - jIva anAdikALathI graMthisahita ja che; te graMthine bhedavAno avasara koI vakhata pAmyo nathI, jethI yathApravRttakaraNanA adhyavasAyo vaDe have graMthibhedanI sanmukha thayo te ja graMthi pAmyo ema kahevAya. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa saMklezanA vazathI utkRSTa sthitivALAM karmo kare che. arthAtu (karmanI utkRSTa sthiti kare che -bAMdhe che.) vaLI koI mahAtmA jIva ke jene mokSa sukha najIkamAM prApta thavAnuM che te ullAsa pAmatA atizaya anivArya AtmabaLanA prasAra - vistAravALo thayo chato jema pracaMDa vajadaMDa vaDe parvata bhede tema pUrvokta ghana rAgadveSa pariNAmarUpa bhAvagraMthine pUrve nahi anubhavelI evA prakAranI ativiziSTa vizuddhivALA upUrvaka nAmanA karaNa vaDe bhedIne tethI paNa adhika viziSTa vizuddhivALA trIjA nivRttine ja anubhavato (prApta karato) jIva mithyAtvasthitinA udaya samayathI AraMbhIne aMtarmuhUrtathI uparanI sthitimAM te sthAne vedavA yogya mithyAtva - pradezonA udayanA abhAvarUpa santAkSara(mithyAtvanI upalI sthitimAM) kare che. prathama upazama samyaktanI prApti. upara kahyA pramANe anivRttikaraNamAM vartatA jIve mithyAtvanI upalI sthitimAM je aMtarakaraNa karyuM che, te aMtarakaraNa karavAthI mithyAtvanI sthitinA 2 bhAga thAya che, temAM aMtarakaraNathI nIcenI sthiti te prathama sthiti, te aMtarmuhUrta pramANanI ja che; ane aMtarakaraNathI uparanI te dvitIyA sthiti aMtarmuhUrta nyUna aMtaHkoDAkoDa sAgaropama jeTalI zeSa rahelI hoya che. tenI sthApanA A pramANe : prathamA udaya sthiti aMtarma. dvitIyA sthiti (dezona aMtaH ko. ko. sAgaropama) 00000 aMtarakaraNa , 000000000000000000000000, aMtarmu sthAna tyAM prathamA sthitine viSe vartato jIva mithyAtvanAM dalika veda che mATe te mithyAdRSTi ja kahevAya che; ane aMtarmuhUrta kALa vyatIta thaye jyAre te nIcenI prathama sthiti pratisamaya udayamAM AvI AvI kSaya pAmaze ane te kSaya pAmatAM ja jIva jyAre aMtarakaraNamAM praveza karaze tyAre tyAM aMtarakaraNanA prathama samaye jamithyAtvanA udayanA abhAvathI 35zama saMvRtvapAme. jema vanano dAvAnaLa - agni vananA je sthAnamAM prathama sarva vanaspati banI gaI che tevuM dazya sthAna tathA jemAM vanaspati ugatI ja nathI evuM USara sthAna pAmIne svataH bujhAI jAya che tema mithyAtvanA udayarUpa agni paNa te sthAne vedavA yogya mithyAtva pradezonA abhAvavALuM aMtarakaraNa sthAna pAmIne svataH zAMta thaI jAya che ja. upazama samyaktathI paDatAM sAsvAdananI prApti parama nidhAnanA lAbha sarakhuM te aMtarmuhUrta kALavALuM upazama samyakta jyAre jaghanyathI A pramANe sthApanA tADapatra pratimAM jovA maLe che. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 samaya bAkI 2he ane utkRSTathI 6 AvalikA bAkI rahe, tyAre koIka jIvane mahAna bibhISikA (bhayajanaka vAtAvaraNa)nA utthAna (upadrava) sarakho anaMtAnubaMdhI kaSAyano udaya prApta thAya che; ane tenA udayathI ja te jIva sAsvAdana samyagdRSTi thAya che. athavA to koIka jIva upazamazreNithI paDyo hoya to tene paNa anaMtAnubaMdhI kaSAyano udaya thatAM AsvAdana samyagdRSTipaNuM prApta thAya che. tyArabAda jaghanyathI 1 samaya (sAsvAdanapaNAno) vyatIta thaye ane utkRSTathI 6 AvalikA vyatIta thayA pachI avazya te jIvane mithyAtvano udaya thavAthI te jIva mithyAdRSTi thAya che. e pramANe sAsvAdana samyagdRSTinI utpatti kahI; vizeSa vistAra ka2vA vaDe saryuM. (eTale have e saMbaMdhI adhika vivecana karavAnuM nathI.) e sAsvAdana samyadRSTi jIvo koIka vakhata utkRSTathI asaMkhya paNa hoya che. vizeSathI AgaLa kahevAze. // rU. mitrasRSTi khIvasamAsa || samyak ane mithyA evA prakAranI je (ubhaya prakAranI) dRSTi te mizradRSTi che jene evA jIvo mitravRtti kahevAya. ahIM tAtparya e che ke - pUrvokata vidhie prApta karelAM auSadhadhivazeSa sarakhAM upazama samyaktva vaDe, mINAvALA kodravA sarakhA azuddha evA darzanamohanIyakarmane (mithyAtvamohanIyane) jIva zuddha karIne traNa prakAranuM kare che. te A pramANe - zuddha - ardhavizuddha ane avizuddha. tenI sthApanA A pramANe : samyapuMja (zuddhapuMja) ||1|| mizrapuja (ardhazuddha) e traNa puMjamAMthI jyAre ardhavizuddha puMjano udaya thAya tyAre tenA udayathI jIvane zrI jinezvaroe kahelAM tattvonI zraddhA paNa ardhavizuddha thAya che, te kAraNathI e jIva mizravRSTi kahevAya che. (arthAt sabhyamithyAdRSTi gaNAya che.) A mizradRSTi guNasthAnamAM jIva aMtarmuhUrta kALa sudhI rahe che, ane tyArabAda (kSayopazama) samyaktvamAM athavA mithyAtvamAM avazya jAya che. kahyuM che ke - 'mithyAtvathI jIvanI saMkrAnti (jIvanuM gamana) avi2odhapaNe samyaktvamAM athavA mizramAM hoya che, temaja mizramAMthI jIvanI saMkrAnti baMnemAM (mithyAtvamAM athavA samyaktvamAM) hoya che; tathA samyaktvamAMthI to jIvanI saMkrAnti mithyAtvamAM hoya che paraMtu mizramAM hoya` nahIM' mithyApuMja (azuddha) e mizradRSTi jIvo paNa kadAcit utkRSTathI asaMkhyAta hoya che, e vAta paNa savizeSapaNe 1. samyaktvathI eTale kSayopazama vA upazama samyaktvathI mizrasamyaktvamAM jIva na jAya e abhiprAya zrI siddhAMtano che; ane karmagraMthakAra to upazamathI sIdho mizramAM Ave temaja kSayopazama samyaktvathI paNa sIdho mizra samyaktvamAM Ave ema kahe che. e pramANe samyaktvathI jIvasaMkrAnti mATe be mata jANavA. For Privateersonal Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A graMthamAM ja kahevAze. 4. ratanacari gIrasanAra virala sA aa ItyAdi. viramati eTale sAvaghayogathI virAma pAme (nivRtta thAya), te virata kahevAya, ane tevA prakArano je jIva na hoya (eTale sAvaghayogathI virAma na pAmyA hoya evA jIvo) te avirata kahevAya; athavA viramaur eTale virata eTale sAvadyayoganuM pratyAkhyAna, te jene nathI te avirata. ane te samyagudRSTi paNa hoya che, mATe avirata samyagudRSTi jIva kahevAya. ahIM bhAvArtha e che ke - pUrve kahelA svarUpavALo upazama samyagRSTi, athavA zuddha darzanamohanIya-puMjanA udayavALo kSayopazama samyadRSTi, athavA sAte darzanamohanIyano - darzanasaptakano jeNe kSaya karyo che evo kSAyika samyagudRSTi jIva parama muni mahAtmAoe kahelI sAvaghayogonI viratine mokSarUpI mahela upara caDhavAne nisaraNI sarakhI jANato chato paNa apratyAkhyAna kaSAyanA udaya vaDe vipnavALo hovAthI (te viratine) aMgIkAra karato nathI, temaja (kadAca aMgIkAra karI hoya to te) pALavAne paNa yatna karato nathI, te jIva ahIM viratasaMkhyadraSTi kahevAya che. A avirata samyagudRSTi jIvo sarvadA asaMkhyAta hoya che ja. gAthAmAM vinaya sammA ya phesariyA , e padomAM bahuvacanano prayoga che, temaja vakAra eTale ja zabda samuccaya arthamAM che. e pramANe gAthAmAM bIje sthAne paNa jyAM jyAM (2) kAra Ave tyAM samuccayavAcaka jANavo. + pa rezavirata nIvasati . viravA ItyAdi. sarva sAvaghayoganA deze-ekavratanA viSayamAM eTale zUlaprANAtipAtAdi sarva vratanA viSayavALI anumati varjIne (sava) sAvadyayoga sudhImAM virataM - virati je jIvane hoya te dezavirati jIva kahevAya, arthAt A jIvane sarva sAvadyayoganI virati nathI, kAraNa ke e jIva pratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyodaya vaDe nivAraNa karAyelo che (eTale pratyA. kaSAyanA udaya vaDe sarvaviratinI prAptithI aTakelo che.) e jIva dezavirati che, temaja samyagudRSTi paNa che mATe dezavirata samyagudRSTi kahevAya che. kahyuM che ke - "je jIva samyagudarzana sahita hoya ane potAnI zakti pramANe eka vratathI prAraMbhIne yAvat (zrAvakanA) aMtimavrata sudhInA vratano aMgIkAra karanAra temaja anumatimAtrAvALo hoya (paraMtu karavuM - karAvavuM - e be karaNa rahita hoya) tevo jIva dezavirata kahevAya. //// tathA parimita bhogyavastuonuM sevanAro hoya ane zeSa rahelI anaMta aparimita vastuone tyAga karanAra hoya evo dezavirati zrAvaka paralokane vizeSa aparimita anaMta sukha pAme che. rA' e dezavirata samyagudRSTio paNa jagatamAM sarvadA asaMkhyAta hoya che. e pramANe sarvaviratirahita je jIvabheda saMbhave che. tevAM 5 prakAranA jIvabheda kahyA, ane have te sarvavirati 1. parimita eTale saMkhyAmAM ane pramANamAM paNa alpa, arthAt dezavirata zrAvako potAnA upayoga pUratI vastuno upabhoga kare paNa adhikano nahi. For Private & Orsonal Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahita jeTalA jIvabheda saMbhave che teTalA kahevAnI icchAe kahevAya che te A pramANe : / 6-7. savita gIvAsa (ghanatta-sAmatta) | virathA patta phaya? ityAdi - virakti eTale sarva sAvadyayogathI virAma pAme arthAtu. nivRtta thAya te virata kahevAya. te be prakAranA che: 1. pramatta ane ra. pramatta. tyAM saMjuvalana krodhAdikanA udayathI madya - viSaya - kaSAya - nidrA - vikathA e pAMce athavA pAMcamAMnAM koIpaNa eka-be ityAdi pramAdasthAno vaDe je munio pramAda kare eTale saMyamayogamAM sadAya (doSita thAya) te pramatta, ane tevA prakAranA je na hoya te apramatta kahevAya; arthAt e kahelA pAMca pramAdothI sarvathA rahita hoya te apramatta kahevAya. + 8. pUrvavArA navasamAsa putra" iti. ahIM paNa bhIma zabdathI jema bhImasena samajAya che te nyAye eka avayavathI AkhA saMpUrNa aMganuM - samudAyanuM jJAna thatuM hovAthI pUrva e eka ja padanA avayava vaDe apUrvakaraNavartI jIvo samajI zakAya che, e tAtparya che. tyAM je jIvomAM sthitighAta - rasaghAta - guNazreNi - guNasaMkrama ane sthitibaMdha e 5 padArthonuM, prathama prAraMbha hovAthI - apUrva eTale abhinava (navIna) evuM raNa eTale kriyAvizeSa pravarte che te jIvo pUrvaUT guNavALA kahevAya. e pAMca apUrva padArtho A pramANe : (1) sthitighAta :- jJAnAvaraNIyAdi karmonI ghaNI moTI dIrgha sthitine apavarNanA nAmanA karaNavizeSa vaDe khaMDavI arthAt alpa-TUMkI karavI te sthitighAta kahevAya. (2) rasadhati :- karmapradezomAM rahelA snigdhapaNArUpa rasane paNa, te ja apavarNanAkaraNa vaDe khaMDavo eTale alpa karavo te rasaghAta kahevAya. e sthitighAta tathA rasaghAta baMne pUrvanAM (1 thI 7) guNasthAnomAM vizuddhi alpa hovAthI alpa thatA hatA, ane A guNasthAnamAM to vizuddhi ghaNI hovAthI ghaNA pramANamAM thAya che, mATe e baMne apUrva gaNAya che. (3) TUT:- AtmavizuddhinA baLathI karmanI upalI-agrasthitimAMthI apavartanAkaraNa vaDe nIce UtArelAM karma-pradezone udaya-samayathI prAraMbhIne antarmuhUrta sudhInI sthitimAM (arthAtu antarmu0 jeTalA samayomAM) te karmapradezone zIdhra khapAvavA mATe pratisamaya asaMkhyaguNa asaMkhyaguNa vRddhie zreNi - paMktibaddha sthApavA - prakSepavA - racavA te guNazreNi kahevAya che. pUrvanAM guNasthAnomAM avizuddhi hovAthI A guNazreNi kALathI dIrdha ane pradeza - racanAnI apekSAe alpapramANavALI racAya che, kAraNa ke te guNasthAnomAM vartato jIva uparanI sthitimAMthI karma-pradezone alpa alpa UtAre che. ane A apUrva guNasthAnamAM to ati vizuddhi hovAthI te ja guNazreNine apUrva race che, eTale kALathI atialpa ane pradeza-racanAnI apekSAe punaH vizALa vizALa (arthAtu ghaNA ghaNA pradezonA prakSepavALI) race che, kAraNa ke A guNasthAnamAM vartato jIva uparanI sthitimAMthI apavartanA vaDe ghaNA ghaNA For Private Iersonal Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karma-pradezone apavartI nIce UtAre che. (4) muLasaM:- badhyamAna zubha tathA azubha pravRtiomAM azubha pravRtionA karmapradezone pratisamaya asaMkhya guNa - asaMkhyaguNa vRddhi e vizuddhi vaDe saMkramAvavA - prakSepavA - laI javA te guNasaMkrama kahevAya. A guNasaMkramane paNa A guNasthAnavALA jIvo ativiziSTa karavAthI apUrva kare che. (5) gamana sthitivaMdha:- karmonI sthiti azubha hovAthI pUrvanAM guNasthAnomAM dIrgha baMdhAtI hatI ane A guNasthAnamAM to utkRSTa vizuddhi hovAthI atialpa baMdhAvAnA kAraNathI apUrva sthiti baMdhAya che. e pramANe A guNasthAnamAM sthitighAtAdi pAMce padArthonI apUrvatA darzAvI. (A apUrvatA AgaLanAM anivRtti Adi guNasthAnomAM paNa hoya che.) A apUrvakaraNa guNasthAnavartI jIvo 2 prakAranA che; tyAM mohanIya karmano kSaya karavA mATe caDhelA jIvo A guNasthAnamAM AvyA hoya te kSahi, ane mohanIya karmano upazama karavA mATe caDhelA jIvo A guNasthAnamAM Avyo hoya te upazama kahevAya che. e pramANe lapakApUrvakaraNa ane upazamanApUrvakaraNa ema A guNasthAna be prakAre che. 2. nivRttihara navasamAsa | niTi iti. ahIM paNa eka dezabhAga vaDe saMpUrNa samudAyanuM jJAna thAya e nyAya vaDe anivRtti" zabda kahevAthI 'anivRtti bAdara saMparAya" guNasthAnavartI jIvo jANavA. tyAM A guNasthAnamAM samakALe praveza karelA ghaNA jIvonA parasparanA (ekabIjAnA) adhyavasAya sthAnanI vyAvRtti eTale vilakSaNatAnI (bhinnatAnI) nivRtti ahIM icchelI che, tevA prakAranI nivRtti A jIvone nathI mATe A guNasthAnanuM nAma nivRtti che. arthAt A guNasthAnamAM samakALe praveza karelA koIpaNa eka jIvane prathama samayAdi koIpaNa vivakSita samayane viSe je adhyavasAya sthAna varte che. te ja adhyavasAyasthAnamAM te ja samaye vartanAra koI bIjo anya jIva paNa (te ja adhyavasAyamAM) varte che, e tAtparya che. tathA saMpati eTale jenA vaDe saMsAramAM parvati-paryaTana kare te saMparva eTale kaSAyodaya. tathA vAra-sUkSma saMparAyanI apekSAe sthUla kaSAyodaya je jIvone hoya te vIrasaMparaya jIvo kahevAya; e pramANe anivRtti ane bAdara saMparAyavartI evA be vizeSaNayukta jIvo nivRtti vIrasaM5rIya jIvo kahevAya. te paNa saMparka ane 35zama ema be prakAranA che; tyAM lapaka anivRtti bAdarabhaMparAyodayI jIvo mohanIyakarmanI 20 prakRtio, darzanAvaraNIyakarmanI syAnarvitrikarUpa 3 prakRtio ane nAmakarmanI 13 prakRtione khapAve che; kSaya kare che. kevI rIte kSaya kare che? ema jo pUchatA ho to kahIe chIe ke - prathama to pratyAkhyAnAvaraNa ane apratyAkhyAnAvaraNa e 8 kaSAyone samakALe kSaya karavA mAMDe che, te 8 kaSAyo ardhakSaya pAmya chate arthAt ardhakSaya pAmavAnA bAkI rahe te daramyAnamAM aMtarAle ja-vacce ja - vizuddhinA baLathI tyAnaTvitrika ane nAmanI 13 prakRtiono (maLI 16 prakRtiono) saMpUrNa kSaya kare che. te nAmakarmanI 13 prakRtionAM nAma A pramANe - For Private qersonal Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ narakaddhika (2), tiryaddhika (2), ekendriya, dvIndriya, trIndriya, caturindriya e 4 jAti, Atapa, udyota, sthAvara, sAdhAraNa ane sUkSma. e 16 prakRtio saMpUrNa kSaya thayA bAda punaH ardhakSapita 8 kaSAyo je kSaya thavA bAkI hatA te paNa kSaya pAme. tyArabAda napusaMkaveda, tyArabAda strIveda ane tyArabAda hAsyAdi 6 (hAsya-rati - arati- zoka-bhaya- jugupsA), tyArabAda purUSaveda, tyArabAda saMjvalana krodha, tyArabAda saMjuvalana mAna, tyArabAda saMjvalana mAyAno kSaya kare, e pramANe mohanIyakarmanI 20 prakRtino kSaya (A navamAM guNasthAne) kare. punaH ahIM bAda lobhano paNa kSaya thAya che. ane sUkSma lobhano kSaya to sUkSmasaMparAya nAmanA agre kahevAtA 10mA guNasthAne ja thAya che. darzanasaptaka (anaMtAnu04 tathA 3 darzanamohanIya) to prathama ja aviratathI apramatta sudhInI avasthAmAM (eTale 4-5-6-7 mA guNasthAne) kSaya pAmyuM che. e pramANe kSakrano vyApAra- kArya ahIM darzAvyuM, punaH je upazamaka jIvo che te to e 20 mohaprakRtione AgaLa kahevAze te paddhatie upazamAve che. || 10. sUkSmasaM5rIya nIvasamasa . suhamAM Iti. ahIM paNa pUrvokta rIte sUkSma eTale sUkSmasaMparAyI jIvo jANavA. tyAM sUkSmasaMparAya eTale kiTTirUpa thayelA lobha kaSAyano udaya te je jIvone hoya te jIvo sUkSmasaMparAthI kahevAya. e sUkSmasaMparAyI jIvo paNa kSa ane 35zamaveda ema be prakAranA che. temAM kSapako to anivRtti guNasthAnamAM sUkSmakiSTi sarakhA thayelA lobhane ahIM (sU) saMpa0 guNasthAnamAM) mULathI (saMpUrNa) khapAve che, ane upazamaka jIvo te ja lobhane (sU) kiSkrirUpa thayelA lobhane) saMpUrNa upazamAve che. / 11. 3vzAntamoda nIvasamAta ! vasaMta iti. "uvasaMta' eTale upazAMtakaSAyI jIvo. ahIM kapi ityAdi daMDakadhAtuo? hiMsA arthavALA che; tethI panti athavA Mnta eTale jene viSe prANIo paraspara hiMsA kare che, athavA jemAM prANionI paraspara hiMsA thAya che te 5 eTale saMsAra. tethI varSa yanta eTale prANio jenA vaDe kaSane eTale saMsArane pAme che te viSaya krodha - mAna - mAyA ane lobharUpa jANavA. e krodhAdi kaSAyone je jIvoe upazAMta eTale upazama pamADyA, arthAt sattAmAM che paraMtu saMkramakaraNa-udvartanAkaraNa ItyAdikaraNone ayogya thAya evA karyA te jIvo upazAntAthI kahevAya. tyAM avirata samyagudRSTi (nAmanA 4thA) guNasthAnathI apramatta sudhInI avasthAmAM (7mAM guNasthAna sudhImAM) darzanasaptaka upazAMta thAya 1. apUrvakaraNa ane anivRttikaraNamAM jema padanA eka dezathI saMpUrNa padanuM grahaNa karyuM che, te rIte ahIM paNa "sUkSma e padanA ekadezathI sUkSmasaMparAya" ema saMpUrNa padanuM grahaNa karavAnuM che. tathA AgaLa 3varata padathI paNa upazAMtakaSAyI jIvo jANavA. 2. lobhanI bAdarakidi tathA sUkSmakiTTinuM svarUpa karmaprakRti Adi graMthothI jANavuM. 3. ekAryavAcaka ghAtu te daMDakadhAtu. 4. baMdha-saMkrama-udvartanA - apavartanA - udaya-udIraNA - nidhatti - nikAcanA e karaNo upazAMta karmamAM pravartatA nathI mATe. For Private Dersonal Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. tyArabAda anivRtti guNasthAnanI avasthAmAM (9mA guNasthAnamAM) cAritramohanIya karmanI 21 prakRtiomAMthI prathama napuMsakavedane upazamAve che; tyArabAda strIveda, tyArabAda hAsyAdi 6 prakRtio, tyArabAda puruSaveda, tyArabAda samakALe apratyAkhyAnI tathA pratyAkhyAnI e 2 krodhane, tyArabAda saMjavalana krodhane, tyArabAda apratyAkhyAna-pratyAkhyAnI e ra mAna, tyArabAda saMjavalana mAna, tyArabAda apratyAkhyAna-pratyAkhyAnI 2 mAyA, tyArabAda saMjavalana mAyA, tyArabAda apratyAkhyAnI-pratyAkhyAnI 2 lobhane ane tyArabAda sUkSmasaMparAya nAmanA 10mAM guNasthAnamAM saMjavalana lobhane paNa upazamAvIne sarvathA (saMpUrNa) upazAntamohapaNuM prApta kare che, mATe e jIvo upazAnta kaSAyI kahevAya che. | 12. kSINoda nIvasamAsa . vILamoda iti. je jIvono moha (mohanIyakarma) saMpUrNa kSaya pAmela hoya te kSINamoha jIvo kahevAya. arthAt 10mA sUkSmasaMparAya guNasthAnamAM je sUkSma saMjvalana lobha udaya tathA sattAmAM hato tene paNa saMpUrNa khapAvIne mohanIyakarmanA sarvathA abhAvane prApta thayelA je jIvo te kSINamohI kahevAya. || 13. sojini nIvasamAsa sonivaniniur iti. yoga - vIrya - zakti - utsAha - parAkrama e sarva yoganA ja paryAya zabdo (ekAryavAcaka zabdo) che. e yoga mana-vacana ane kAyA e traNa karaNanA bhedathI 3 saMjJA pAme che. (arthAt 3 prakArano che.) te A pramANe : (1) manayoga (2) vacanayoga (3) kAyayoga. A traNe prakArano yoga prastuta (cAlu) viSayamAM kahevAtA svarUpavALA zrI kevalIbhagavaMtane hoya che, te A pramANe : . manayoga to mana:paryavajJAnI vigeree athavA anuttara devAdi ke jIvAdi padArthono saMdeha vA kiMcit svarUpa mana vaDe ja bhagavaMtane pUchyuM hoya to te vakhate bhagavaMta paNa mana vaDe ja uttara darzAve tyAre hoya che. vacanayoga to sAmAnyathI dezanAdika prasaMge hoya che, ane kAyayoga to cAlavAmAM tathA cakSunA palakArA vigeremAM hoya che. ahIM yogasahita te sayoga, ane sayoga jemane che te sayogI. athavA pUrvokta svarUpavALA yoga vaDe (sahita) varte te paNa sayogI kahevAya, evo pAThAntara-artha che. tathA heva eTale saMpUrNa arthAt saMpUrNa zeya padArthone jANavAthI saMpUrNa jJAna jeone che te chevanI kahevAya; e pramANe sayogI ane kevalI e benA samAsasaMyoge yonidaivatI kahevAya. vaLI te sayogikevalI bhagavaMto rAgAdi doSane jItanArA hovAthI nina paNa gaNAya che. jethI traNa zabdanA samAsasaMyoga vaDe sonivanina kahevAya. (e pramANe 13mo jIvasamAsa kaho.) | | 14. yoziti navasamAsa manoIti. pUrvokta svarUpavALo yoga jeone vidyamAna nathI te yogI kahevAya, For Private cersonal Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ punaH te kevalIbhagavaMto ja hoya che. mATe be zabdanA samAsasaMyoga vaDe goLiovatI kahevAya; arthAt zailezI avasthAmAM mana-vacana-kAyAnA vyApAra jemanA saMpUrNa viccheda pAmyA che tevA kevalibhagavaMto. e upara kahelA 14 prakAranA jIvasamAsa eTale samagra jIvarAzino saMgraha karanAra jIvabheda A prakaraNamAM anukrame gati Adi mArgaNAsthAnomAM vicAravAnA che. e pramANe 8-9mI be gAthAno artha samApta thayo. // 8 // gavataraNa : prazna:- A prakaraNamAM samagra jIvAstikAyano saMgraha jemAM thAya evA jIvabhedarUpa jIvasamAsa ahIM kahevo svIkArelo che, tyAM saMsArane viSe to mithyAdRSTithI prAraMbhIne ayogI sudhInA jIvabhedo sivAya bIjA jIvo saMbhavatA nathI; tethI e 14 guNasthAnaka rUpa 14 jIvasamAso vaDe sarva saMsArI jIvono saMgraha thayo te to yukta che, paraMtu mokSa pAmelA jIvo je anaMta siddha 5ramAtmA che, teno saMgraha to A 14 jIvasamAsamAM thato nathI, to teno saMgraha kyAM ane kevI rIte jANavo ? uttara :- A praznanA uttaramAM ayogikevalI bhagavaMtanA 2 prakAra che te kahevAthI zrI siddha 52mAtmAono paNa saMgraha ayogijIvasamAsamAM thAya che ema spaSTa samajAze. have te ayogibhagavaMtanA 2 prakAra A 10mI gAthAmAM kahevAya che, te A pramANe : duvihA hoMti ajogI, sabhavA abhavA, niruddhajogI ya / rUda samavA, gamavA La, siddhA ne samavamukkA // 10 // thArtha : ayogI bhagavaMta sabhava (saMsArI), ane abhava (asaMsArI) ema be prakAranA che, temAM ahIM jemaNe yoganirodha karyo che tevA ayogI bhagavaMto sabhava (saMsArI) kahevAya, ane sarva saMsArathI rahita thayelA evA zrI siddha paramAtmAo te abhava (asaMsArI) kahevAya. ||10|aa - vyAvyArtha : ayogibhagavaMta 2 prakA2nA hoya che, te A pramANe : (1) sabhava, (2) abhava, tyAM sa = sahita bhava = saMsAra, arthAt saMsAra sahita varte che te sabhava, ane te zailezI avasthAmAM vartanArA, samucchinnakriyAapratipAtI dhyAna (nAmanA zukladhyAnanA 4 thA bhedane) dhyAnArA, ane 5 Drasva svaranA uccAra jeTalA ja (antarmu0) kALa sudhI saMsAramAM rahenArA te sabhava ayogI. tathA saMsAranA bIjarUpa karmamalarUpI kalaMkanA lezamAtrathI paNa rahita thayelA (arthAt sarvathA karmamukta thayelA) ane tethI ja siddhapaNuM pAmelA hovAthI ga=nathI vidyamAna bhava = saMsAra te jene evA ayogI bhagavaMto bhava sonI eTale siddhaparamAtmA kahevAya che. tyAM sabhavaayogI tathA abhavaayogIno svarUpArtha sUtrakAra pote ja (gAthAmAM) kahe che ke "niruddhanonI ya da samavA 'Iti. emAM ya (6)kAra bhinnakrama mATe che, ane te gamavA ya evA arthamAM (eTale abhavA zabda pachI) yojelo ja che. zeSa padano (eTale 'nirUddha jogI For Privateersonal Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Iha sabhavA' e padano) artha A pramANe mana - vacana - kAyAnA yoga jo ke rodhelA che, to paNa bhavopagrAhIkarmo kaMIka zeSa rahevAthI adyApi paryanta (hajI sudhI) paNa je ayogi bhagavaMto A saMsAramAM rahyA che, te samava gayo kahevAya. ane sarva bhavaprapaMcathI (saMsArathI) mukta thayelA evA je zrI siddha paramAtmAo te samava kayo kahevAya. e pUrvokta svarUpa kahevA vaDe (eTale ayogInA 2 bheda darzAvavAthI) tAtparya e AvyuM ke sabhava ayogI ane abhava ayogI e baMnemAM yogano abhAva tulya hovAthI ayogI zabdano vyapadeza siddha paramAtmAone paNa avirodhapaNe saMbhave che ja. mATe ayogI jIva samAsamAM te siddha paramAtmAono paNa saMgraha thAya che ja. e pramANe 10 mI gAthAno artha samApta thayo. 10 navatara : have e upara kahelA 14 guNasthAnarUpa 14 jIvasamAsa gati Adi mArgaNA sthAnomAM vicAravAnA che, tethI prathama tihAranuM nirUpaNa karavA mATe A 11mI gAthA kahevAya che (AgaLa 12-13mI ityAdi gAthAo paNa gati mArgaNAnI kahevAze.) : nirayagaI tiri maNuyA, devagaI ceva hoi siddhgii| neraiyA uNa neyA, sattavihA puDhavibheeNa // 11 // gAthArtha : narakagati - tiryaMcagati - manuSyagati - devagati ane siddhagatie 5 prakAranI gati mArgaNA che, temAM vaLI pRthvInA sAta bheda vaDe nAraka jIvo 7 prakAranA jANavA. /1 - vyArabdhArtha: potAnA karelA karmarUpI ranja (dora) vaDe AkarSAyelA jaMtuo vaDe - jIvo vaDe je mukhyate = prApta karAya te ti; ane te narakagati ItyAdi bheda vaDe 4 prakAranI che, tyAM gayA eTale ISTaphaLa ApanAruM deva - bhAgya - karma te ni eTale nIkaLI gayuM che jemAMthI (arthAt sukha rahita) te nirava eTale sImaMtaka ityAdi nAmavALA narakAvAsa; te ja gamyamAna - prApyamANa (prApta thatA) hovAthI te narakAvAsAo ja nirAMti kahevAya. ahIM AdimAM ane aMtamAM gati zabda grahaNa karela hovAthI madhyamAM paNa gatizabda grahaNa karelo che ema (adhyAhArathI) jANavuM. tethI tiryaMconI eTale ekendriyAdi jIvonI gati te tiryavAti. manuSyonI gati te manuSyAti. devonI gati te TevAti. ane pAMcamI siddhapati te karmajanya ane zAstrAparibhASAvALI nathI, paraMtu kevaLa khyate rUti ati: e vyutpattinA samAnapaNA mArAthI ja ahIM (gatinA vyapadezapa) grahaNa karI che 1. saMpUrNa bhavanA aMta sudhI sattAmAM tathA udayamAM vartanArAM nAma - gotra - vedanIya - AyuSya e ja karma. 2. ghaNAM graMthomAM 14 mArgaNAonA pratibheda. 4 gati 5 jAti ityAdi kahyA che, te sarva saMsArI jIvonA saMgraha mATe che; ane ahIM 5 gati ityAdi adhika pratibheda samagra jIvAstikAyanA saMgraha mATe che. . gAthAne viSe pUrvArdhamAM paheluM pada nirA ane aMtimapada siddha6 e baMnemAM (AdimAM ane aMtamAM) 6 zabda che, tethI e be padonI vacce AvelAM gaDu pararahita tiri ane maUJthA e be pado paNa tirivAr chapyArU ema Du padavALAM ja samajavAM. 4, "gati' e karmajanya bhAva mATe zAstrano pAribhASikasaMjJA zabda che, tethI jo ke siddhagati evo zabda na hoI zake, to paNa khyate rUti gatiH e vyutpattinA AdhAre siddhi mATe siddhagati zabda kahI zakAya che. For Private Oersonal Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahIM gati ane gatimAM vartanArA jIvo e be (AdhAra-Adheya)nI abheda vivakSAe jo ke cAlu viSaya gatino che to paNa gatimAM vartanArA nAraka Adi jIvanA ja bhedonuM nirUpaNa karavA pUrvaka "rayA 3' ityAdi vacanathI nArakAdi jIvonA bhedo gAthAmAM kahevAya che. tyAM gati to pUrvokta rIte pa prakAranI kahI, paraMtu have te gatinA jIvonA bheda vicAratAM prathama nArakanA jIvabheda pRthvInA bhedathI 7 prakAranA jANavA. arthAt ratnaprabhA Adi pRthvInA bheda sAta prakAranA che, mATe te pRthvIomAM upajanArA nAraka jIvo paNa 7 prakAranA jANavA, e tAtparya che. e 11mI gAthAno artha kahyo. ||11|| navataraNa : je pRthvIonA bhedathI nAraka jIvo 7 prakAranA pUrva gAthAmAM kahyA te pRthvIonA 7 bheda kayA kayA? e zaMkAnA samAdhAna mATe have A 12mI gAthA te pRthvIonA 7 bheda nAmapUrvaka gaNAve che : ghammA vaMsA selA, hoi tahA aMjaNA ya riThThA ya / maghavaMti mAghavatti ya, puDhavINaM nAmadheyAiM // 12 // mAthArtha : gharmA - vaMzA - zailA tathA aMjaNA - riSTA - maghavatI ane mAghavatI e pRthvIonAM nAma che. ||12|| vyAdhdhiArtha : gharmA - vaMzA - zailA - aMjanA - riSTA - maghavatI, (A pRthvInuM nAma anya graMthomAM maghA paNa gaNAya che.) ane mAghavatI, e pramANe ratnaprabhAdi 7 pRthvIonAM 7 nAma anukrame jANavAM. vaLI e nAmo anAdi kALathI e pramANe ja cAlyAM Ave che, ane koIpaNa prakAranA arthanI apekSA vinA ja e 7 nAmo pravartelAM che. e pramANe 12mI gAthAno artha samApta thayo. 12aa navatara : pUrva gAthAmAM pRthvIonAM anAdi kALathI cAlyAM AvatAM arthazUnya nAmo kahyAM, ane have A gAthAmAM e ja 7 pRthvIonAM arthavyutpattivALA bIjAM nAma kahe che. te A pramANe : rayaNappabhA ya sakkara - vAluya paMkappabhA ya dhUmapabhA / hoi tama - tamatamA vi ya, puDhavINaM nAmagottAI // 13 // thArtha : (1) ratnaprabhA (2) zarkarA prabhA (3) vAlukAprabhA (4) paMkaprabhA (5) dhUmaprabhA (6) tamaH prabhA (7) tamastamaprabhA e pramANe 7 pRthvIonAM nAma ane gotra che. 13 vyathArtha AgaLa kahevAmAM Avaze evA gomedaka - rUcaka - aMka- lohitAkSa - vairya vigere ghaNAM ratnonI tyAM utpatti hovAthI, narakAvAsa varjIne prAyaH zeSa sthAne ratnonI prabhA 1. gati mArgaNAnA bheda kahevA choDIne gatimAM vartatA jIvonA bheda kema kaho cho ? e praznanA samAdhAna tarIke e vAkya che. 2. pRthvImAM jyAM jyAM nAraka jIvone upajavA yogya aneka narakAvAsa che te sthAne atyaMta aMdhakAra che. jethI ratnonI utpatti te narakAvAsamAM gaNI nathI. For Privateersonal Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je pRthvIne viSe che, te ratnaprabha pRthvI kahevAya. e pramANe zarkarA-paththaranA khaMDa (eTale kAMkarA vagerenuM) prama eTale prakAzana (pragaTapaNuM) eTale svarUpe avasthAna je pRthvImAM che te zAzrama, pRthvI. e pramANe bIjI pRthvIomAM "prabhA' zabdano artha karavo. te A pramANeH vAlukA eTale karkarA-dhUlInuM (retInuM) prabhA=svarUpAvasthAna jene viSe che te vAstumAM pRthvI. paMka=kAdavanuM svarUpAvasthAna jemAM che te paMjhama pRthvI, arthAt kAdava sarakhA dravyavALI pRthvI. dhUmanI prabhA jemAM che te dhUmAma pRthvI, arthAt dhUma sarakhAM dravyovALI pRthvI. tamA=aMdhakAranI prabhA jemAM che te tamaHprabhA pRthvI, arthAt kRSNavarNI dhUmADA sarakhA dravyavALI pRthvI ema jANavuM. anya AcAryo to tame eTalA ja zabdanA nAmavALI pRthvI mAne che, temAM paNa tamarUpa dravyavALI hovAthI tame pRthvI ema jANavuM. atizaya tamaH=aMdhakAra te tamatamaH, tenI prabhA jemAM che te tamastama: pRthvI, arthAt atizaya kRSNavarNA dravyovALI pRthvI. ahIM paNa keTalAka AcAryo "tamastamA" eTaluM ja nAma kahe che. (paraMtu tamastamaprabhA nAma kahetA nathI.) tyAM paNa atizaya tamorUpa (kRSNavarsI) dravyo hovAthI tamastamAM pRthvI evo ja artha jANavo. e pramANe gharmAdi pRthvIonAM anukrame ratnaprabhA Adi nAmo tathA e ja goTA te satya arthavALAM (arthAt guNa uparathI paDelAM) che. tyAM te te prakAranA anya anya paryAyone viSe namanAtu - sarvakALa namavAthI eTale anusaravAthI nAma kahevAya, ane jo = potAne oLakhAvanAra vacananuM trAgatuM = yathArthapaNuM pamADavA vaDe rakSaNa karanAra hovAthI gotra kahevAya. e nAmo te gotra paNa che mATe ratnaprabhAdi zabdo nAma ane gotra baMne gaNAya che. e pramANe 13mI gAthAno artha samApta thayo. 13 avatara : pUrva gAthAomAM narakagatinAM eTale naraka pRthvIonAM nAma tathA gotra kahIne nAraka jIvonA 7 bheda kahA, ane have A gAthAmAM tiryaMca tathA manuSyagatinA bheda kahevAya che. te A pramANe : tiriyagaIyA paMciM-diyA ya pAttayA tirkkhiio| tiriyA ya apajattA, maNuyA pajatta iyare ya // 14 // thArtha : tiryaMcagatinA paMcendriyAdi jIvo temaja paMcendriya tiryaMcIo e baMne paryApta hoya che, temaja sarva tiryaMco aparyApta paNa hoya che. tathA manuSyo paNa paryApta ane aparyApta ema baMne prakAranA hoya che. te 14 che. vyAdhyArtha : tiryam gatimAM utpanna thayelA je jIvo te tiryaMcagativALA kahevAya. te jIvo kayA? uttara : paMcendriya tiryaMcagativALA matsya - pADA - mayUra ityAdi ane gAthAmAM kahelA 1. zrI kSetralokaprakAza Adi graMthomAM pradhAno artha bahulatAvAcaka che, tethI je pRthvImAM ratnonI bahalatA hoya te 2tayT ityAdi anvayArtha jANavo. 2. pAmavAthI. 3. arthAt = nAmanI yathArthatAnuM 2 = rakSaNa kare te gotra. 4. ghaNA graMthomAM ema paNa kahyuM che ke pRthvInAM ghama ItyAdi nAmo che; ane ratnaprabhA ityAdi gotra che. e pramANe nAma ane gotra judAM paNa che ane eka paNa che. For Private Personal use only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ya (6) zabdathI ekendriya - dvIndriya - trIndriya tathA caturindriya jIvono paNa saMgraha-grahaNa jANavuM. e sarve tiryaMco kevA prakAranA ? arthAt keTalA prakAranA che ? uttara H- paryAptA. ahIM e - tiryaMco ja kevaLa paryApta (tiryaMca) kahevAya eTaluM ja nahIM paraMtu tiryaMcastrIo paNa paryApta ane tiryaMcayonimAM utpanna thayelI hoya che. prazna :- e ekendriyAdi tiryaMcagatinA jIvo zuM eka paryApta bhedavALA ja gaNAya che ? uttara :- nA. kevaLa paryApta bhedavALA ja hoya ema nahi, paraMtu e ekendriyAdi tiryaMca jIvo aparyApta paNa hoya che. te kAraNathI ekendriya- dvIndriya - trIndriya - caturindriya ane paMcendriya e pAMce prakAranA tiryaMcayonivALA jIvo tathA tiryaMcastrIo paryApta ane aparyApta ema baMne gaNAya che, e tAtparya che. have manuSyatinuM nirUpaNa karavA mATe kahe che ke - manuSyagatimAM manuSyo paryAptA ane aparyAptA ema baMne prakAranA hoya che. ahIM gAthAmAM tiryaMcagati tathA manuSyagatinA bheda saMbaMdhamAM vAkya parisamAptinuM 'vaMti' (vaMti che) e pada adhyAhArya che. e pramANe 14mI gAthAno artha samApta thayo. / 14 / / gavataraLa : pUrva gAthAmAM manuSyanA paryApta ane aparyApta e be bheda sAmAnyathI kahIne have A 15mI gAthAmAM e ja manuSyonA kSetrAdi bhedathI bheda vicAra kahe che : te kammabhogabhUmaya, aMtaradIvA ya khettapavibhattA / sammucchimA ya gabbhaya, Ari-milakkhutti ya sabheyA ||15|| gAthArtha : te manuSyo kSetranA bhedathI rmabhUmina, bhogabhUmina ane aMtardIpana ema traNa prakAranA che. punaH te sammaAima tathA garbhaja ema be prakAranA che; temaja Arya ane mleccha e pramANe paNa be bhedanA che. e pramANe manuSyo samaiyA=3-2-2 bhedasahita jANavA. 15 // vyAvyAE : te eTale pUrve kahelA paryApta tathA aparyApta e be prakAranA manuSyo paNa vaLI zvettapavimattA eTale nivAsasthAnarUpa kSetranA kAraNathI pRthak pRthak bhede vicArIe to 3 prakAranA thAya che. te 3 prakAra darzAvavA mATe kahe che ke - khetI - vyApAra tapa - saMyama - anuSThAna ityAdi karma vaDe pradhAna-uttama evI je bhUmio te bhUmiH bharata 5, airAvata 5, tathA mahAvideha pa, ema 15 prakAranI che. temAM utpanna thayelA manuSyo varmabhUmina manuSyo kahevAya. - tathA mukhyante bhogavAya te moH zabda - rUpa - rasa - gaMdha tathA sparza ema 5 prakAranA che. te ahIM yugaliko saMbaMdhI viziSTa prakAranA zabdAdi viSayo grahaNa karAya che. tyAM pUrvokta kRSi (khetI) Adi karmathI rahita ane bhoga vaDe (zabdAdi viSayonA viziSTa bhoga vaDe) pradhAna - uttama evI bhUmi te bhogabhUmi 5 haimavata - 5 harivarSa - pa devakuru - 5 uttarakuru - 5 ramyak ane 5 hiraNyavata e pramANe 30 prakAranI che. tevI 30 bhogabhUmione viSe jJa = utpanna thayelA te mobhUmina manuSyo kahevAya. For Privateersonal Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA antare eTale lavaNa samudranI madhye je dvIpa che te saMtaradvIpa ekoka ItyAdi nAmavALA pada che. tene viSe utpanna thayelA je manuSyo te paNa (kSetrano kSetravAsImAM) upacArathI aMtaradIpa kahevAya. gAthAmAM (va) pada samuccayavAcaka che. che pa6 aMtaradvIpanuM svarUpa || have A pa6 aMtaradvIpa kayA sthAne che? ane kevA svarUpavALA che? te ahIM kahevAya che - A jaMbUDhIpane viSe bharatakSetranA paryanta bhAge pUrvathI pazcimanI laMbAI vaDe rahelA himavAnuM nAmanA kulagiri parvatanA paryantabhAgathI IzAnadizAmAM lavaNasamudramAM 300 yojanA avagAhIne (atikramIne) AgaLa jaIe eTale himavAna parvatanA paryantabhAgathI izAna koNane anusaratA anusaratA 300 yojana sudhI lavaNasamudramAM praveza karIe tyAre te sthAne darekano 300 yojana AyAma-vikhaMbha (laMbAI-pahoLAI) vALo ane navaso ogaNapacAsa yojanathI kaMIka adhika (= sAdhika 949 yojana) paridhivALo evo go dvIpa - nAmano dvIpa che. A dvIpa 500 dhanuSa pahoLI ane 2 gAu uMcI evI 1 padmavaravedikA vaDe tathA vanakhaMDa vaDe sarvabAjuthI vIMTAyelo che. (1 dvIpa) e pramANe e ja himavAnuM parvatanA paryantathI dakSiNapUrva dizAmAM (agnikoNamAM) lavaNasamudrane 300 yojana avagAhIe tyAM ekoka dvIpanuM je pramANa upara darzAvyuM te ja sarakhA pramANavALo ja sAmAsiva dvIpa nAmano dIpa che. (2) tathA eja himavAnuM parvatanA paryantabhAgathI dakSiNa pazcima dizAmAM eTale naiOtyakoNane anusarIne 300 yojana lavaNasamudramAM avagAhI jaIe to tyAM pUrvokta pramANavALo vaipAchaLa dvIpa nAmano dIpa jANavo. (3) tathA e ja himavAnuM parvatanA paryantabhAgathI pazcimottara dizAmAM eTale vAyavya koNane anusarIne 300 yojana lavaNasamudramAM avagAhI jaIe to tyAM pUrvokta pramANavALo ja nA poniSTha dIpa nAmano dIpa prApta thAya che. (4) ti prathamavatukkam | e pramANe e 4 dviIpa himavAnuM parvatane viSe ja cAre vidizAomAM eka sarakhA pramANAdivALA kahelA che. have ahIMthI AgaLa anukrame AvatA eTale ekokAdi dvIpothI AgaLa rahelAM bhinna bhinna pramANAdivALA 4 dvIpa kahevAya che te A pramANe : ekoka dvIpanI IzAnadizAmAM 400 yojana AgaLa jaIe tyAre pratyeka sthAne laMbAI pahoLAImAM 400 yojana pramANano ane 1265 yojanathI kiMcitu nyUna paridhivALo daI dvIpa - nAmano dvIpa che. pUrvokta pramANavALI vedikA tathA 1 vanakhaMDa to sarva dvIponI cAre bAjue sarakhA pramANavALuM ja jANavuM. e pramANe AbhAsika dvIpanI agnikoNamAM 400 yojana AgaLa jaIe to tyAM hayakarNa dvIpanA darzAvelA pramANa jeTalA sarakhA pramANavALo na dvIpa nAmano hIpa jANavo. tathA vaiSANika dvIpanI dakSiNa pazcima dizAmAM (nai rjItyA koNamAM) ja (vaiSANika dvIpathI) 400 yojana dUra jaIe tyAM hayakarNa dvIpa sarakhA pramANavALo 1. jema karmabhUmina tathA karmabhUmina zabda che tema ahIM aMtaradvIpana paNa kahevAya. For Private Personal Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja joI nAmano hIpa jANavo. e pramANe naMgolika dvIpanI pazcimottara dizAmAM (vAyavyakoNamAM) 400 yojana AgaLa jaIe to tyAM hayakarNa dvIpanA jeTalA pramANavALo zabyuni nAmano dIpa jANavo. e pramANe e paNa cAre hayakarNAdi dvIpo samAna pramANAdivALA kahyAA che. ti dvitIya ctusskm|| e pramANe pUrvokta svarUpavALA e halakarNAdi cAra dvIpamAMnA pratyeka dvIpanI anukrame pUrve kahelI IzAnAdi cAre vidizAomAM te te dvIpathI 500-500 yojana dUra jaIe to tyAM anukrame sAvarNamuva-niMDhamuva-yomuva-muva nAmanA 4 dvIpa che. e cAramAMno pratyeka dvIpa 500 yojana laMbAI-pahoLAIvALo ane 1581 yojana paridhivALo che. ti tRtiiyctusskm|| tathA e Adarzamukha Adi 4 dvIpothI anukrame upara kahelI ja izAnAdi vidizAomAM 600-600 yojana dUra jaIe tyAM anukrame azvamura - taiimura - simuvi - vyApramuvI nAmanA 4 dvIpa jANavA. te dareka dvIpa 600 yojana laMbAI-pahoLAIvALo ane 1897 yojana paridhivALo che. jJAti vaturthavatuSNamU// - tathA e azvamukhAdi 4 dvIpothI anukrame upara kahelI ja izAnAdi 4 vidizAomAM 700-700 yojana dUra jaIe tyAM anukrame 35zva - darijhau - 3 - UprAvara nAmanA 4 dvIpa jANavA. te dareka 700 yojana AyAma - vikhaMbha (laMbAI-pahoLAI)vALA che, ane 2213 yojana paridhivALA che. // ti pakvamaM tukkam | - tathA e azvakarNAdi dvIpathI anukrame upara kahelI ja IzAnAdi 4 vidizAomAM 800-800 yojana jaIe tyAM anukrame 3mu - medhamuva - vidyumbhava - vidyutavaMta nAmanA 4 dvIpa che, ne dareka 800 yojana laMbAI-pahoLAIvALA che, ane 2pa29 yojana paridhivALA che. // rUti SaSTha vadhum || tathA e ulkamukha Adi cAre dvIpathI anukrame pUrvokta izAnAdi 4 vidizAmAM 900-900 yojana dUra jaIe tyAM anukrame dhanavanta - tadanta - gUDhA - zuddhantA nAmanA 4 dvIpa jANavA. te dareka 900 yojana laMbAI-pahoLAIvALo ane 284pa yojana paridhivALo che. || ti saptamaM tum | ! pa6 aMtaradvIpamAM yugalikonuM svarUpa // e pa6 antarlIpomAM vaja RSabhanArAcasaMghayaNavALA, samacaturagna saMsthAnarUpa AkAravALA, samagra lakSaNa ane vyaMjananA guNavALA, devaloka sarakhA rUpa ane lAvaNya vaDe alaMkRta zarIravALA, 800 dhanuSa UMcAIvALA, ahIM strIonI UMcAI 800 dhanuSathI kiMcit jUna jANavI, palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA AyuSyavALA tathA strI ane purUSarUpa yugalanI vyavasthAvALA evA manuSya rahe che. 25. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | yugalikane upabhogya 10 prakAranA kalpavRkSanuM svarUpa che e yugalika manuSyo 10 prakAranA kalpavRkSathI AjIvikAvALA hoya che. te 10 prakAranA vRkSa A pramANe : "mattAMga - bhUMgAMga- truTitAMga'- dIpazikhA - jyotiSka:- citrAMga - cirasa - maNikAMga'- gRhAkAra ane anagna e 10 kalpavRkSa che.' tyAM kayuM kalpavRkSa kayAM upayogamAM Ave che te kahevAya che. (1) mattAM vRkSa - A pahelA prakAranAM kalpavRkSo viziSTa baLa - vIrya - kAntinA kAraNarUpa evAM, vizrA pariNAme pariNata, uttama sugaMdhI yukta tathA svAdavALI, aneka prakAranI madirAthI bharelA kozaka (madirApAtra-vizeSa) sarakhAM phaLo vaDe zobhI rahyAM hoya che. e kalpavRkSo pAsethI te yugalika manuSyone madirArasanI prApti thAya che. (2) jhuM vRkSa - jema ahIM maNi ane sonAnAM banelA vividha prakAranA vAsaNa (thALI - vATakA - ityAdi) hoya che, tema te bhRgAMga vRkSo paNa vizrasA pariNAme pariNata evA thALAM, kacoLA ityAdi vividha prakAranA pAtro sarakhAM phaLo vaDe zobhatAM dekhAya che. jethI te bhUMgAMga vRkSovaDe yugalika manuSyone uttama pAtronI prApti thAya che. e pramANe AgaLa kahevAtAM TitAM vRkSa Adi vRkSomAM je je vastunI utpatti kahevAze, te te vastuo te te vRkSa pAsethI prApta thAya che ema jANavuM. (3) guTitAM vRkSa - A suTitAMga nAmanAM kalpavRkSo tata - vitata - ghana - zuSira e 4 prakAranA tathA e ja cAranA bIjA ghaNA bhedavALAM vAMjItro sarakhAM phaLo vaDe zobhatAM rahyAM che. tyAM tata eTale vINA vagere vAjIMtra jANavAM; vitata te paTaha-Dhola ityAdi, ghana te kAMsItAla (kaMsArAM) ItyAdi, ane zuSira te kAhala (zaraNAI, bhuMgaLa) ityAdi. (4) vIpafzaravAvRkSa - jema ahIM dhRta-tailAdi snehathI baLathI suvarNaratnanI dIvIo udyota-prakAza karatI dekhAya che. tema te dIpazikhA vRkSo paNa vizrasA pariNAme pariNata evA utkRSTa prakAza vaDe sarva padArthane prakAzatAM rahyAM che. (5) khyoti:ziva -- A vRkSo sUryanA biMbanI mAphaka potAnA atizaya teja vaDe tyAM rahelA sarva padArthone prakAza kare che. (6) vitrAM vRkSa - A vRkSo vividha prakAranA sarasa sugaMdhIvALA paMcavarNa puSpo tathA puSpanI mALAo vaDe vyApta thayelAM sadAkALa zobhe che. (7) trirasavRkSa - ahIM jema kalamazAlInA cokhA, uttama dALa, pakavAnna ane zAka-pAna ityAdinI je madhuratA che tethI paNa adhika madhura svAda vagere guNavALA vicitra svAdimAdi svAdya padArtho tathA khAdya padArtho vaDe paripUrNa evA garbhavALAM phaLo vaDe zobhatAM sadAkALa rahyAM che. (arthAtuM A vRkSo svAdiSTa AhAranA upayogamAM Ave che.) : (8) mahAvRkSa - A vRkSo vizrasA pariNAme pariNata tathA nirmaLa mahAmUlyavALA ane traNa bhuvanamAM eka sArarUpa dedIpyamAna hAra- kaDAM - bAjubaMdha ane nupUra Adi bhUSaNonA 1. "vizrasA pariNAme pariNata' eTale koInA banAvyA vinA svabhAvathI ja utpanna thayelA. For Private & Zarsonal Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samUha vaDe sadAkALa zobhatAM rahyAM che. (9) JhAra vRkSa-A vRkSo vizrasA pariNAmathI ja (svabhAvathI ja) prAkAra vaDe vIMTAyela - rakSita tathA sopAnanI (pagathInI) paMkti vaDe vicitra tathA zAlA - ratigRha - gavAkSa - chUpA ane pragaTa aneka oraDA tathA suMdara bhUmitala ityAdi vaDe alaMkRta vicitra bhavana sarakhA AkAra vaDe vyApta thayelAM sadAkALa zobhatAM rahe che. (arthAt yugalikone A vRkSo gRha ghara tarIke upayogamAM Ave che.) (10) nanavRkSa - A vRkSo vizrasA pariNAmathI ja dedIpyamAna, atyaMta tejasvI, atisUkSma, sukomaLa evA devadUSyavasTA sarakhAM uttama vicitra vastro vaDe vyApta thayAM chatAM sadAkALa zobhatAM rahe che. (arthAtu A vRkSo yugalikone vastrA paheravAnA upayogamAM Ave che.) pa6 aMtaradvIpanA yugalikonuM vizeSa svarUpa che. vaLI bIjI vAta e che ke A aMtaradvIpanA yugalika manuSyo svabhAvathI bhadrika, vinayavAna, zAMta, alpa krodha - mAna - mAyA - lobhavALA, alpa icchAvALA, utsukatA rahita, svecchAcArI, vAyusarakhA vegavALA, tyAM mamatvanA kAraNarUpa suvarNa - maNi - motI ityAdi aneka uttama vastuo hovA chatAM paNa te vastuomAM mamatva - mUccha tathA kadAgraha rahita, sarvathA vairAnubaMdharahita, paraspara svAmI-sevaka ityAdi bhAvarahita, ane tethI ja sarve ahamindra sarakhA, tyAM hasti - azva - UMTa - gAya - bheMsa ityAdi hovA chatAM paNa tenA upabhogathI rahita, pagathI ja cAlanArA, ane roga tathA vedanAdikathI rahita hoya che. A yugaliko 1 divasanA aMtare AhAra grahaNa kare che. e sarve ne 64 pRSThakaraMDaka hoya che. A yugaliko cha mAsa AyuSya bAkI rahe tyAre strIpuruSane joDale janma Ape che, 79 divasa sudhI saMtAnanI paripAlanA kare che, tathA sneha ane kaSAya (rAgadveSa) alpa hovAthI maraNa pAmIne avazya svargamAM ja jAya che. tathA A yugalakSetramAM rahelA vyAgha-siMha-sarpa ityAdi vanya jIvonA samUha paNa krUratAdi doSarahita hoya che. teo paraspara ekabIjAnuM bhakSaNa karavAmAM pravartatA nathI; ane te kAraNathI e jaMgalanA prANio paNa devagatimAM ja janArA hoya che. vaLI A dvIpomAM zAli-vrIhi ItyAdi dhAnyo paNa svabhAvathI ja utpanna thAya che. paraMtu tyAMnA manuSya vagere te dhAnya khAtA nathI. tyAMnI bhUminI mATI tathA vRkSonAM puSpa - phaLa paNa sAkarathI adhika svAdavALAM tathA ghaNA guNavALAM hoya che, tethI te manuSyonA upabhogamAM Ave che. tathA A dvIpomAM DAMsa - macchara - jU - mAMkaNa ityAdi temaja caMdragrahaNa - sUryagrahaNa vigere thatAM nathI. vaLI te kSetronI bhUmi paNa retI - kAMTA - kAdava ityAdithI rahita ane sarvasthAne sarakhA talavALI (sapATa pradezavALI) atimanohara hoya che. e pramANe yugalakSetrano adhika vistAra karavAthI saryuM. (A sarva svarUpa merUthI dakSiNadizAnA 28 antarlIponuM kahyuM.). For Private P ersonal Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merUthI uttara kSetramAM 28 antarlIpa ! pUrve je aMtarlIpanuM svarUpa kahyuM te bharatakSetra taraphanA 28 antarkaMpanuM kahyuM, ane have merUthI uttare rahelA airAvatakSetra pAsenA 28 antarlIponuM svarUpa kahevAya che. te A pramANeH merUthI uttara dizAmAM paNa e ja nAmavALA e ja pramANavALA ityAdi sarva svarUpamAM sarakhA 28 antarlIpo che ema jANavuM. paraMtu tyAM himavAnuM parvatane sthAne - badale airAvata kSetranA paryanta rahelo zikharI parvata kahevo. bIjuM sarva svarUpa kaMI paNa taphAvata vinAnuM jANavuM. e pramANe saMkSepathI pa6 antaradvIpanuM svarUpa kahyuM, ane savistara svarUpa to zrI jIvAbhigama Adi zAstrothI jANavuM. vaLI ahIMnA 28 aMtarIpomAM kalpavRkSAdikanuM ja svarUpa kahAM te haimavata Adi 30 akarmabhUmiomAM paNa temaja jANavuM, paraMtu haimavatAdi bhogabhUmiomAM AyuSya vagere bhinnabhinna pramANavALuM che; ane te sarva bIjA ghaNA graMthomAM atiprasiddha hovAthI ahIM kahAM nathI. bIjAM sthAnomAM - graMthomAM aMtaradvIpanuM svarUpa alpa ja kaheluM che tethI ahIM vizeSa svarUpa darzAvyuM. ! manuSyonA samUrchAima ane garbhaja e 2 bheda | sAmAnya bhedathI kahelA e karmabhUmija Adi traNe bhedavALA manuSyo paNa punaH soyA = bhedasahita varte che, te kayA prakAranA bhedasahita (bhadavALA) che ? uttara: "sacchimAM ' ItyAdi. saMgUrjIna eTale garbhanI apekSArahite vamana karelA pitta vageremAM ja ema ja utpanna thavuM te-saMmUcche. ane te saMpUrchA thI utpanna thayelA te aMgUrjIna manuSyo kahevAya. e samUrchAima manuSyo manuSyakSetramAM ja ane garbhaja manuSyonA ja uccArAdikamAM (vaDInIti - laghunIti ityAdimAM) utpanna thAya che. paraMtu bIje sthAne utpanna thatA nathI. je kAraNathI zrI prajJApanAsUtramAM kahyuM che ke : he bhagavaMta! samUrNima manuSyo kayA sthAne samUcche che (janme che)? uttara : he gautama! manuSyakSetrane viSe, (ane tethI) 45 lAkha yojana jeTalA kSetramAM, aDhI dvIpa-samudramAM; temAM paNa 15 karmabhUmi tathA 30 akarmabhUmimAM ane pa6 antarlIpamAM nizcaye garbhaja manuSyonA ja uccAramAM (vaDInItimAM), prazravaNamAM (laghunItimAM), kapha-baLakhAmAM, nAkanA manamAM, vamanamAM, pittamAM, parUmAM, rUdhiramAM, zukramAM, kharI paDelAM zukrapudgalomAM, strI-puruSanA saMgamamAM, tathA nagaranI khALamAM (gaTaromAM) ityAdi sarva azucisthAnomAM samUrchAima manuSyo utpanna thAya che. e samUrchAima manuSya aMgulanA asaMkhyAtamA bhAgamAtra jeTalI avagAhanAvALA, asaMzi, mithyAdRSTi, sarvaparyApti vaDe aparyAptA ane antarmuhUrtanA AyuSyavALA ja nizcaya kALa kare che, evA svarUpavALA te samUrchAima manuSya jANavA." tathA strIonA garbhamAM utpanna thayelA manuSyo te arbana manuSya prasiddha ja che. For Private Resonal Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je manuSyanA Arya ane pleccha e 2 bheda heya dharmothI dUra gayelA te kArya manuSyo Rddhi prApta tathA aRddhiprApta ema be prakAranA che. tyAM traddhiprApta mA manuSyo 6 prakAranA che. te A pramANe tIrthaMkara - cakravartI - vAsudeva - baLadeva - cAraNamuni ane vidyAdhara. tathA 3ddhiAra kArya manuSyo 9 prakAranA kahyA che. te A pramANe : kSetrathI Arya, jAtithI Arya,kalathI Arya, karmathI, zilpathI, bhASAthI, jJAnathI, darzanathI tathA cAritrAthI. tyAM kSetrathI mAI te jeo AryakSetramAM utpanna thayA hoya. je kSetrone viSe zrItIrthaMkarabhagavaMtonI tathA zrItIrthaMkarabhagavaMtanA munimahAtmAonI ane zrI tIrthaMkarabhagavaMtonA dharmanI pravRtti hoya, tevA kSetro AryakSetra kahevAya che. te AryakSetronAM nAma A pramANe. (1) magadha deza - rAjagRhanagara. (14) sAMDilyadeza - naMdipuranagara. (2) aMgadeza - caMpAnagarI. (15) malayadeza - bhadilapuranagara. (3) vaMgadeza - tAmraliptinagarI. (16) vairATadeza - vasanagara. (4) kaliMgadeza - kaMcanapuranagara. (17) AvaraNadeza - acchAnagarI (5) kAzIdeza - vANArasInagarI. (18) dazArNadeza - mRttikAvatI nagarI. (6) kozaladeza - sAketanagara. (19) cedIdaza - zuktimatInagarI. (7) kurUdeza - gajapuranagara. (20) siMdhusauvIradeza - vItabhayAnagarI. (8) kuzArtadeza - saurIpuranagara. (21) sUrasenadeza - mathurAnagarI. (9) paMcAladeza - kAMpilyapuranagara. (22) bhaMgIdeza - pApAnagarI. (10) jAMgalAdeza - ahicchatrAnagarI. (23) vRttadeza - mApapuranagara. (11) saurASTradeza - dvArikA nagarI. (24) kuNAladeza - zrAvatinagarI. (12) videhadeza - mithilAnagarI. (25) lATadeza - koTivarSAnagarI. (13) vatsadeza - kosAkhInagarI. (gA) (ardha) kaikeyIdeza-zvetAmbikAnagarI e pramANe ra5 deza saMpUrNa ane kekeyIdeza nA maLI rapo deza AryakSetra che. e rapA dezomAM ja zrI tIrthakaro - cakravartio - baLadevo ane vAsudevonI utpatti kahI che. ahIM tAtparyArtha e che ke - rAjagRhI nagara te rAjadhAnI che, ane magadha te deza che, tathA aMga deza che ane caMpAnagara rAjadhAnI che, vaMga deza che ne tAmraliti rAjadhAnI che. e pramANe yAvatu lii ketakIdeza ane zvetAmbikA rAjadhAnI sudhI sarvatra deza ane rAjadhAnIno anukrama jANavo. e pramANe e rapA deza kAryakSetro kahyAM che. tethI e AryakSetromAM utpanna thayelA manuSya kSetrathI Arya kahevAya. e prayAsatti vaDe bharatakSetramAM rahelA ja AryakSetra tathA kSetrArya manuSyo kahyA, ane te bharatakSetravarti Arya manuSyonA upalakSaNathI mahAvidehAntargata vijayonA madhya khaMDAdikamAM paNa bIjA ghaNAM kSetrArtha manuSyo che tema jANavuM (have jAti-Arya manuSyonuM svarUpa kahevAya che te A pramANe) : 1. ketakI athavA kaikeyIdeza baMne eka ja dezanAM nAmAntara che. 2. je sthAne rahelA hoya te sthAnanuM svarUpa kahevuM te pratyArasanna (atinikaTavarti) athavA pratyakSatti svarUpa ahIM ApaNe bharatakSetramAM rahelA hovAthI bharatakSetranA 2pI AryadezonuM svarUpa (pratyAtti vaDe) kahyuM. For Private Beersonal Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAtikArya manuSyo 3 prakAranA che. je kAraNathI zrI prajJApanAjImAM kahyuM che ke - aMbaSTA - kalaMdA - videhA - veMDhagA - hariyA ane cuMcuNA e 6 prakAranI nizcaya ibhya jAti (uttama jAti) che. e upara kahelI 6 uttama jAtimAM utpanna thayelAM manuSya nAtikSArtha kahevAya. paraMtu e 6 prakAranI jAtio vartamAnakALe jaNAtI nathI. (prasiddha nathI.) jUnArya manuSyo paNa ugrakula - bhogakula - rAjanyakula - ikvAkukula - jJAtikula ane kauravakulanA bhedathI 6 prakAranA che. karmA manuSyo ke jeo Aryakarma (uttama vyApArAdi dhaMdho) kare che paraMtu niMdanIya (nIco dhaMdho) karatA nathI te dUSika (dozI), gAMdhika (gAMdhI), sautrika (sutariyA), kAryAsika (kapAsI), kauTuMbhika ItyAdi bhedathI (karmAya manuSyo paNa) aneka prakAranA che. zinvArya manuSyo paNa uttama zilpakArya karanArA te paNa - sunnAka, lepyakAra, zaMkhakAra, dantakAra, citrakAra vagere aneka prakAranA che. mArya manuSyo ke jeo ardhamAgadhI bhASA vaDe bole che ane jeomAM 18 bhedavALI brAhmIlipi pravarte che, te 18 'medavALI brAhmI lipi hAlamAM prasiddhimAM jaNAtI nathI. (arthAt brAhmI lipinA 18 bheda sarve prAyaH prasiddha nathI.) jJAnArtha manuSyo te matijJAna - zratajJAna ityAdi yukta hoya te. (paraMtu matiajJAna, zrutaajJAna ane vibhaMgazAnavaMta mithyASTi manuSyo jJAnArya kahevAya nahi.) ranArtha manuSyo ke jeo kSAyika samyatvAdi sabhyatvayukta hoya te. vAritrA manuSyo ke jeo sAmAyikacAritro ItyAdi cAritrAvALA hoya che. pleccha manuSyonA bheda . minivRtti ya e padamAM 1 (va)kAra samuccayavAcaka che. je manuSyomAM dharmanuM nAma paNa jaNAtuM nathI paraMtu kevaLa apeya-pAna, abhaNyanuM bhakSaNa, ane agamyanA gamana ityAdimAM Asakata thayelA hoya tathA zAstra AdimAM aprasiddha (nahi kahelo) evo veSa paheranArA tathA tevI bhASA bolanArA ItyAdi (azAstrokta) AcAra-vicAravALA te anAryamanuSyo svaiccha evA nAmathI oLakhAya che. te mleccha manuSyo ghaNA prakAranA che. te A pramANe : "zaka- yavana - zabara - babbara - kAya - musaMDa - uDaMga - upakaNa - Araba - hUNa - 1. devanAgarI Adi keTalIka lipio adyApi prasiddha che. prajJApanAdikamAM brAhmI Adi 18 lipi te ja kahI che. ahIM brAhmInA 18 bheda kahyA che te vicAravuM. 2. sAyika - upazama ane kSayopazama e 3 samyaktavALA athavA prajJApanAjImAM 10 prakAranA samyakatvavALA te sarAga darzanArya, ane 11 thI 14 guNasthAnaka sudhInA vItarAga darzanArya kahyA che. 3. sAmAyika - chedopasthApana - parihAra - sUkSmasaMparAya ane yathAvAta e 5 cAritra. 4. ahi kahelAM zaka babbara yavana ItyAdi nAmothI paNa adhika nAmo zrI prajJApanAjImAM che. tathA A nAmomAMthI rAsayukta pado uparathI artha lakhelo hovAthI kadAca pheraphAravALuM paNa haze te vicAravuM. tathA e anAryonA bheda prAya: te te nAmanA dezonA nAma uparathI thayelA che ema zrI prajJApanAjInI vRttimAM kahyuM che. For Private & Psonal Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ romasa - pArasa - khasa - khAsika. 1aaaa dubilaya - lakuza - bokkasa - bhilla - aMba - puliMda - kuca - bhramara - rUta - kuMcAya - cIna - cuMcaka - mANava - damila - kulagya. YrA kekraya - kirAta - yamukha - kharamukha - turaMgamukha - meMDhamukha - hayakarNa - gajakarNa - ane e sivAya bIjA paNa ghaNA prakAranA anArya manuSyo che. Iral (A traNa gAthAno artha che). tathA pApI - caMDa- rudra - nirdaya - anukaMpArahita tathA jeo gharma evo akSara svapna paNa sAMbhaLatA nathI tevA puruSo anArya manuSyo kahevAya che. jo ahIM karmabhUmi, bhogabhUmija ane attaradvIpaja e traNa prakAranA manuSyonA garbhaja ane samUrjhana e be be bheda sAmAnyathI saMbhave che; kAraNa ke karmabhUmi Adi traNe sthAnomAM pratyekamAM garbhaja ane sammarzima manuSyo utpanna thAya che, ane Arya tathA mleccha e be bheda to kevaLa karmabhUmija manuSyonA ja jANavA. bIjAmanuSyo to bhogapuruSapaNA vaDe judA prakAranA bheTavALA hovAthI Arya tathA mleccha evA be bhedarahita che. ItyAdi vizeSa vistArathI saryuM. A 15mI gAthAno artha samApta thayo. ||1paNI vatara : pUrva gAthAmAM manuSyagatinA bheda kahIne have A gAthAmAM devAtinA bheda kahevAya che te A pramANe : devA ya bhavaNavAsI, vaMtariyA joisA ya vemANI / kappovagA ya neyA, gevijANuttarasurA ya // 16 // thArtha : bhavanapati, vyaMtara, jyotiSa, vaimAnika (temAM vaimAnika te-) kalpapapanna ane (kalpAtIta eTale) raiveyaka tathA anuttara vimAnavAsI devo, A devonA prakAra che. vyAdhyArtha rIvyakti atisukhapUrvaka yatheccha krIDA kare te Teva. arthAtu pUrvabhavamAM upArjana karelA puNyanA samUhathI prApta thayela uttama prakAranA sukhavALA jIvavizeSa te Teva kahevAya. ane te devo mULa bhedathI cAra prakAranA che te A pramANe bhavaneSu - eTale ratnamaya AvAsa ItyAdi sthAnomAM vase te mavanavAsI Teva. tathA vi eTale viziSTa prakAranA, nIce tathA upara 100-100yojana choDIne pahelAM 1000 yojanavALA ratnaprabhA pRthvInA kantara : aMtaramAM - AMtarAmAM - madhya bhAgamAM utpanna thayelA devo te (vi + antarA =) vyaktadevo kahevAya. tathA jyotiH eTale teja (dedIpyamAnapaNuM - bhAsvarapaNuM) je devone vidyamAna che te khyoti devo kahevAya. tathA vimAno vaDe je vicare che (eTale vimAnomAM jeo vicare che - rahe che, te vaimAnika devo kahevAya. e ja prakAranA devo je hamaNAM kahyA temAM turtamAM ja upara kahelA hovAthI (arthAt cAra devomAM paryanta ane A vAkyanI pahelAM turtamAM kahelA hovAthI) temaja sarva devanikAyomAM (cAre nikAyamAM) pradhAna hovAthI prathama vaimAnika devonA bheda kahe che, te A pramANe : 1. arthAtuM ratnaprabhA pRthvIno pahelo AMtara jo ke 1000 yojanano kahyo paraMtu bannaronI vasati to upara nIce 100 - 100 yojana choDIne zeSa rahelo 800 yojanamAM che. tathA upanA choDelA 100 yojanamAMthI paNa upara nIce 10-10 yojana choDIne zeSa 80 yojanamAM vANavyantaranI vasati che. For Priva 81 Personal Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "pova! " Iti. vimAnamAM utpanna thayelA navIna devone (eTale navA utpanna thayelA devone) (1) majjanakaraNa (2) alaMkAragrahaNa (3) vyavasAya samAgamana (4) pustakavAMcana (pa) siddhAyatana pUjana ane (6) IndrAdikanI sevA ityAdi je Avazyaka kAryo te vanya kahevAya; tevA kalpane jeo prApta thayA che, Azraya kare che, arthAt seve che te tvopa eTale 12 devalokanA vaimAnika devo jANavA. kAraNa ke e bAre devalokanA devomAM pUrvokta kalpa pravarte che mATe. ane tethI uparanA je raiveyaka tathA anuttaranA devo che te sarve nyAtIta devo kahevAya che; kAraNa ke e devone pUrvokta svarUpavALA kalpano abhAva che. te kalpAtIta devone gAthAmAM darzAve che ke grIvA eTale lokarUpI puruSAkAranA grIvAsthAne (Doka-kaMThasthAne) rahelAM vimAno te zaiveyaka kahevAya; ane temAM utpanna thayelA devo paNa upacArathI raiveyaka seva kahevAya. tathA - eTale nathI uttara eTale pradhAna bIjA devo jenAthI te (arthAt je devothI bIjA pradhAna-uttama devo nathI tevA ati uttama devo te) anuttara seva kahevAya. te vimAno temaja temAM vasanAra devo e baMne nuttara kahevAya. te vijaya-vijayanta-jayaMta-aparAjita tathA sarvArthasiddha e pa vimAnamAM ja vasanArA devo anuttara deva kahevAya che. e baMne svarUpavALA devo (arthAt traiveyaka ane anuttara A baMne prakAranA devo) nyAtIta devo jANavA; kAraNa ke e devone ahaMIndrapaNA vaDe majjanakaraNa ityAdi kalpano sarvathA abhAve che. e 16mI gAthAno artha samApta thayo. ll16) vatara : pUrva gAthAmAM 4 prakAranA devomAM je prathama bhavanavAsI devo kahyA tenA 10 pratibheda che te A gAthAmAM darzAvAya che : asurA nAga suvannA, dIyodahi thaNiya vija disinAmA / __ vAyaggikumArAvi ya, daseva bhaNiyA bhavaNavAsI // 17 // thArtha : (1) asurakumAra (2) nAgakumAra (3) suvarNakumAra (4) dvIpakumAra (pa). udadhikumAra (6) svanitakumAra* (7) vighukumAra (8) dizikumAra - e nAmavALA tathA (9) vAyukumAra (10) agnikumAra e dasa prakAranA ja bhavanavAsI devo kahyA che. 17nA vyAdhdhiArtha : gAthAmAM kumAra = kumAra e zabda pratyeka bheda sAthe joDavo. tethI (1) asurakumAra (2) nAgakumAra (3) suvarNakumAra (4) dIpakumAra (5) udadhikumAra (6) svanitakumAra (7) vidukumAra (8) dizikumAra (9) vAyukumAra (10) agnikumAra, e pramANe 10 prakAranA ja bhavanavAsI devo che. ahIM gAthAnA padono saMbaMdha tathA anukrama barAbara besADavAnA ityAdi kAraNathI koIka rIte paNa A gAthA evA kramavALI kahI che. paraMtu siddhAntomAM to e 10 prakAranA bhavanavAsI devo A kahevAtA krama pramANe gaNAya che. te krama A pramANe - (1) asurakumAra (2) nAgakumAra (3) suvarNakumAra (4) vidyukumAra (5) 1. e devomAM paraspara svAmI - sevakabhAva na hovAthI koI nAno moTo nathI, jethI sarve devo pote ja svAmI sarakhA hovAthI nindra kahevAya che. 2. meghakamAra. For Private 83rsonal Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agnikumAra (6) dvIpakumAra (7) udadhikumAra (2) dizikumAra (9) vAyukumAra tathA (10) mA svanitakumAra - e 10 prakAranA bhavanapati devo che. //vazA navatara : pUrva gAthAmAM bhavanapati devonA 10 bheda kahIne have A gAthAmAM vyattara devonA 8 bheda kahe che: kiMnara kiMpurisa mahoragA ya gaMdhavya rakkhasA jakkhA / bhUyA ya pisAyA vi ya, aTTavihA vANamaMtariyA // 18 // mAthArtha : kinnara - kiMpuruSa -mahoraga - gaMdharva - rAkSasa - yakSa - bhUta ane pizAca e 8 prakAranA vANavyantara' devo che. ll18 vyAdhyArthI : A gAthAmAM paNa kinnarAdi vANavyantarono krama(gAthAno padasaMbaMdha besADavAnA ItyAdi kAraNathI) bhinna prakArano che. kAraNa ke siddhAntomAM ghaNA sthAne e 8 vANavyantarono krama A pramANe kahyo che ke - "pizAca - bhUta - yakSa - rAkSasa - kinnara - kiMpuruSa - mahoraga - gaMdharva - e 8 prakAranA vANavyantara kahyA che. e pramANe siddhAntomAM kahelo anukrama che. te kAraNathI A graMthamAM vANavyattaronA bhedano kinnara Adi rUpe krama kahevAnuM kAraNa svataH vicAravuM. e pramANe 18mI gAthAno artha samApta thayo. 18 avataraNa : pUrva gAthAmAM vyantaronA 8 bheda kahIne have A gAthAmAM jyotiSI devInA bheda kahevAya che te A pramANe : caMdA sUrA ya gahA, nakkhattA tAragA ya paMcavihA / joisiyA naraloe, gairayao saMThiyA sesA // 19 // thArtha : caMdra - sUrya graha - nakSatra tathA tArA e 5 prakAranA jyotiSI devo che, te pAMce prakAranA jyotiSIo A manuSya lokamAM tiratika (gati karavAmAM rativALA) che. ane zeSa pAMca prakAranA jyotiSIo je manuSyalokanI bahAra che. te saMsthita jyotiSIo (sthira jyotiSI) che. ./19ii vyAdhyArtha: asaMkhyAta caMdra ane asaMkhyAta sUrya e pramANe graha, nakSatra tathA tArA, pratyeka asaMkhya asaMkhya che. e pramANe 5 prakAranA jyotiSI devo che. pra -e pAMca prakAranA jyotiSIo te ahIM dekhAtA caMdrAdikanI peThe sarve cala che ke keTalAka sthira paNa che? e pramANe AzaMkA karIne have teno uttara kahe che ke - naro, riyo iti. = naraloka eTale manuSyaloka parvatanI abhyattara rahelA che te sarve paNa DuiM = gatimAM (bhramaNa karavAmAM) rati = svAbhAvika vRtti-pravRttivALA te gatiratiSThA che. (arthAt manuSyakSetrAntaravartI jyotiSIo gatiratika che - cala che.) ane zeSa eTale mAnuSottara parvatathI AgaLa svayaMbhUramaNa samudra sudhImAM jeTalA jyotiSIo che te sarve paNa saMsthita eTale bhramaNa nahi karavAnA dharma vaDe potAnA sthAne ja sthira rahelA che. A gAthAmAM koI pratyaMtare 1. vyattara tathA vANavyantara e baMnemAM vizeSa bheda na gaNatAM A granthamAM vyantara devonA 8 bheda kahyA che; ane vANavyantara to aNapatrI ItyAdi 8 prakAranA che te graMthAntarathI jANavA. For Privat 33 Personal Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (bIjI pratomAM) narano padane badale tiritou - evo pATha che, te asaMgata ja jaNAya che, kAraNa ke "gatiratika jyotiSIo naratnoi = naralokamAM che' ema kahIe tyAre ja saMciA sesa e pada saMgativALuM thAya, paraMtu bIjI rIte e pada saMgativALuM na thAya. kAraNa ke tiryaguloka sivAya bIjA koI paNa sthAne jyotiSIono sarvathA abhAva ja che. temaja tiryalokamAM gatiratika che, e vyAkhyArtha paNa ghaTato nathI, kAraNa ke sthitiratika jyotiSIo paNa tiryagulokamAM ja che. e (padaviparyayanI carcAnA) vistArathI saryuM. iti 19mI gAthAno artha 19aaaa vitaraNa : pUrva gAthAmAM jyotiSI devonA bheda kahIne have A gAthAmAM kalpopaga vaimAnika devonA bheda kahe che : sohammIsANasaNaM - kumAramAhiMdabaMbhalaMtayayA / sukkasahassArANaya, pANaya taha AraNacuyayA // 20 // mAthArtha : saudharma - IzAna - sanaskumAra - mahendra - brahma - lAMtaka - zukra - sahastrAra - Anata - prANata tathA AraNa ane ayyata (e 12 prakAranA kalpadevaloka che.) 20NI vyArArtha : e gAthA atiprasiddha arthavALI che. navatara : pUrva gAthAmAM 12 prakAranA kalpopanna deva kahIne have kalpAtIta vaimAnika devonA vizeSa bheda darzAvAya che. te A pramANe : heTThima majjhima uvarima gevejA tiNNi tiNi tiNNeya / savvaTTha vijaya vejaya jayaMta aparAjiyA avare // 21 // pathArtha : 3 heDhima raiveyaka, 3 madhyama raiveyaka tathA 3 uparima raiveyaka (e pramANe 9 raiveyaka deva che) tathA bIjA sarvArtha-vijaya - vaijayaMta - jayaMta ane aparAjita (e pAMca anuttara deva che). [21] vyAdhyArtha : ahIM raiveyaka vimAnonA 9 pratara che. temAM nIcenA 3 pratara udhatana veya kahevAya che. madhyamanA 3 pratara madhyama vecava ane uparanA 3 prataro te 3paritana zaiveyaka kahevAya che. e raiveyakanAM TANe traNa - trANa pratironI darekanI (eTale dareka rANanI) traNa - traNa saMjJA che, (eTale dareka TANanA samudAyanI bIjI traNa - traNa saMjJA che) tethI nava prakAranA raiveyaka siddha che. tyAM nIcenA traNa prataromAM paNa je sarvathA nIce raheluM pratara tene viSe je vimAno che te vadhastanAtana zaiveyaka kahevAya che. e ja nIcenA 3 prataromAM madhya pratare rahelAM vimAno dhastanadhyama zaiveya kahevAya che. ane uparanA trIjA prataramAM rahelAM vimAno aghatanoparitana raiveyakka kahevAya che. tathA madhyavartI traNa prataromAM nIcenA prataranAM vimAna madhyamAghastana zaiveyaka, madhyama prataragata vimAno madhyama madhyama raiveyaka ane uparanA prataranAM vimAno madhyamorina zaiveyaka kahevAya che. (e madhyamatrika kahyuM.) 1-2, A be vAkyomAM prathamanA vAkyamAM narano padanI mukhyatAe artha vicAravo, ane bIjA vAkyamAM "gatiratika padanI mukhyatAe artha vicAravo; jethI be bhAvArtha bhinna jaNAze. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA upara rahelAM 3 prataromAM nIcenA prataranAM vimAna 3parimAghastana zaiveyaka, madhyamaprataragata vimAno 3parimamadhyama zaiveyaka ane uparanA khataranAM vimAno 3parimoparima raiveya kahevAya che (e trIjuM Tika kahyuM). e ja vAta gAthAmAM kahI che ke tinna tigni ityAdi. zeSa bhAvArtha kahevAI gayo che. (arthAt savva vinaya ityAdi padono bhAvArtha sugama che, ane e pa nAmo paNa prathama kahevAI gayAM che. tethI ahIM vyAkhyArthamAM kahyAM nathI.) iti 21mI gAthAno artha. 21 vataUT : e pramANe nArakAdi 4 gatio (eTale 14 mArgaNAmAMnI pahelI gati mArgaNA) kahI, ane have "phAphaLAdi ya, nIvasamAsApurAMtavvA = gatyAdi mArgaNA dvAra vaDe jIvasamAsa eTale 14 guNasthAna jANavA yogya che." ema je bIjI gAthAmAM kahyuM hatuM te uddezane anusarIne e cAre gatiomAM guNasthAnarUpa jIvasamAsa kahevAya che, te A pramANe : suranAraesu cauro, jIvasamAsA ya paMca tiriesu / maNuyagaIe caudasa, micchaddiThI apajjattA / / 22 / / nAthA : deva ane nArakane viSe 4 jIvasamAsa (guNasthAna) che, tiryaMcomAM 5 guNasthAna che. manuSyagatimAM 14 guNasthAna che, ane e cAre gatinA aparyApta jIvomAM (labdhi aparyApta jIvomAM) 1 mithyAdRSTi guNasthAna che. 22ll vyAdhyArtha : devomAM ane nArakomAM e baMnemAM pratyekamAM 4 jIvasamAsa prApta thAya che. eTale mithyAdraSTi - sAsvAdana-mizra ane avirata samyagudRSTi e prathamanAM 4 guNasthAna sAmAnyathI hoya che. ane vizeSa bhedathI vicArIe to - anuttara devomAM avirata samyagudRSTi nAmanuM eka ja guNasthAna prApta thAya che. dezaviratAdi guNasthAno deva tathA nArakone hoya nahi, kAraNa ke teone apratyAkhyAnAvaraNa kaSAyano udaya avazya hoya che, ane te apratyAkhyAnI kaSAyanA udayathI viratino dezathI paNa lezamAtra paNa) saMbhava hoto nathI. tathA tiryaMcagatimAM 5 guNasthAna che; temAM 4 guNasthAno to deva - nArakane kahyAM te ja levAM; ane pAMcamuM dezavirati guNasthAna hoya che; kAraNa ke keTalAka tiryaMcone apratyAkhyAnAvaraNa kaSAyano kSayopazama hovAthI dezaviratino paNa temanAmAM saMbhava che. paraMtu pramattasaMyata Adi guNasthAno tiryacomAM prApta thatA nathI, kAraNa ke tiryaMcone pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyano udaya avazya hoya che, ane pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyanA udaye sarvaviratino abhAva hoya che. tathA manuSyagatimAM to cauda guNasthAna prApta thAya che, kAraNa ke manuSyone mohanIyakarmanI sarvaprakRtiono udaya, kSaya tathA kSayopazama vagere hoya che. e sAmAnya vicAra kahyo ane have kaMIka vizeSa vicArathI guNasthAnaprAptinuM digdarzana mAtra manuSyAdikamAM darzAvAya che te A pramANe - " miTTI ' ityAdi. je manuSya tathA tiryaMco labdhithI aparyApta che, te sarve mithyAdRSTi ja hoya che; kAraNa ke aparyApta jIvo saMkilaSTa adhyavasAyavALA hovAthI teomAM zeSa guNasthAnano asaMbhava che. e pramANe (vizeSa vicAramAM) karmabhUmi - akarmabhUmija For Private34ersonal Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ityAdi bhedanI vizeSa vicAraNAmAM paNa che je vizeSa bheda hoya te svataH vicAravA yogya che. e raramI gAthAno artha samApta thayo. raro avataraNa : gatidvArarUpa pahelI mArgaNAmAM jIvasamAsanI prApti samApta thaI. have ndriyadaranuM nirUpaNa karAya che. tyAM indriyo nirAzraya (Azraya vinAnI) saMbhavatI nathI, mATe te IndriyonA AzrayabhUta - AdhArabhUta je ekendriyAdi jIvo che te ekendriyAdi jIvo dvArA te indriyo kahe che : egidiyA ya bAyara-suhumA pajjattayA apajjattA / biya tiya cariMdiya duviha-bheya paJjatta iyare ya // 23 // paMciMdiyA asannI, sannI paJjattayA apajjattA / paMciMdiesu coddasa, micchaddiThI bhave sesA // 24 // thArtha ekendriyo bAdara tathA sUkSma ema be prakAranA che; te punaH pratyeka paryApta ane aparyApta ema be be prakAranA che. tathA kIndriya -trIndriya ane caturindriya e traNe vikasendriyo paryApta tathA aparyApta ema 2-2 prakAranA che. //ra3I. paMcendriya jIvo asaMjJi tathA saMzi ema be prakAranA che, ane te pratyeka punaH paryApta-aparyApta bhedathI 2-2 prakAranA che. (e pramANe 14 jIvabheda pAMca indriya mArgaNAnA che temAM 14 jIvasamAsa vicAratAM) paMcendriya mArgaNAmAM 14 jIvasamAsa (guNasthAna) che, ane zeSa 4 indriya mArgaNAmAM 1 mithyAdRSTi guNasthAna che. 24 vyAvyA : ekendriyo 2 prakAranA che, gAthAmAM ya (2)kAra bhinna kramavALo hovAthI bAdara ane sUkSma ema 2 prakAranA che. tyAM bAdara nAmakarmodayavALA hovAthI vAra ane sUkSma nAmakarmanA udayathI sUkSma gaNAya che. punaH te paNa pratyeka 2 prakAranA che, paryApta ane aparyApta. tathA hIndriya, trIndriya ane caturindriya paNa dareka paryApta ane aparyApta ema 2-2 prakAranA che. tathA paMcendriyo paNa asaMzi ane saMzinA bhedathI ra-ra prakAranA che, arthAt samUrchAima ane garbhaja ema 2-2 prakAranA che, ane te paNa dareka paryApta tathA Itara eTale aparyApta ema be be prakAranA che. A pramANe A gAthAmAM kahelA bheda vaDe (arthAt A gAthA vaDe), anya sthAnomAM - ekendriya jIva sUkSma ane bAdara, tathA paMcendriyo saMjJi ane asaMjJi, tathA hIndriya, 1. manuSyagatimAM guNasthAnanI vizeSa cintAnuM digdarzana A pramANe - asaMkhyAta varSanA AyuSyavALA yugalika manuSyo tathA tiryaMco prathamanA ja guNasthAnavALA hoya che, parantu dezaviratyAdi 10 guNasthAnathI rahita hoya che. saMkhyAta varSanA AyuSyavALA manuSyomAM saMmUrchAima manuSyo 1 mithyAtva guNasthAnavALA, ane garbhaja manuSyo 14 guNasthAnavALA hoya che. temaja saMkhyAta AyuSyavALA tiryaMcomAM paNa garbhaja tiryaMcone yathAsaMbhava 5 guNasthAna, ane saMmUrchAima tiryaMcone sAmAnyathI 2 guNasthAna pahelAM hoya che, ItyAdi vizeSa vicAra A granthamAM paNa AgaLa kahevAze. 2. je asaMjJi paMcendriya te samUcchima ja hoya che; ane saMjJi paMcendriyo sarve garbhaja hoya che; e pramANe paraspara avazyabhAva hovAthI ja asaMzi-saMkSirUpa 2 bheda te saMmUciThThama ane garbhaja e 2 bhedathI sarvathA abhi-ekarUpa ja che. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIndriya ane caturindriyasahita gaNatAM e 7 jIva paryApta ane aparyApta ema 2-2 bheda vaDe gaNatAM 14 prakAranA grAma = bhUtagrAma - jIvasamUha - jIvabheda thAya che;' - e rIte je 14 prakAre jIvabheda varNavyA che te ja ahIM pAMca indriyonA AzrayapaNe kahyA che ema jANavuM. e rIte indriyadvAra kahevAnA prastuta viSayamAM indriyonA AzrayabhUta 14 prakAranA ekendriyAdi jIvo kahIne have e ja 14 prakAranA jIvabhedomAM jene viSe jeTalA jIvasamAsa (jeTalA guNasthAna) saMbhave tene viSe teTalAM guNasthAna darzAvavA mATe kahe che ke paMvitriAnuM ItyAdi. je jIvone pa Indriyo che te paMcendriya jIvo paryApta tathA aparyApta saMjJi paMcendriya ane asaMgni paMcendriya ema 4 prakAranA che tene viSe (eTale sAmAnyathI paMcendriya mArgaNAmAM) 14 guNasthAna prApta thAya che. ahIM sAmAnyathI nAraka vagere tathA manuSyo paMcendriya kahevAya che, ane e badhAmAM maLIne (oghathI) pUrvokta 14 guNasthAno prApta thAya che e tAtparya che. zeSa sUkSma aparyApta ekendriyAdi 10 jIvabhedo mithyAdRSTi ja hoya che, kAraNa ke tathA prakAranI vizuddhinA abhAvathI e 10 jIvomAM zeSa 13 guNasthAnono abhAva che. praphana :- karaNa paryApta bAdara pRthvI, apu, vanaspatimAM, tathA karaNa aparyApta hIndriya, trIndriya, caturindriyamAM sAsvAdana samyagudRSTi(rUpa bIjuM guNasthAna) prApta thAya che. to te sAsvAdana guNasthAna kema na kahyuM? uttara :- e vAta jo ke satya che, paraMtu e jIvomAM sAsvAdana guNasthAna atialpakALavALuM hovAthI ahIM tenI gaNatarI karI nathI, athavA te sAsvAdanabhAva anaMtAnubaMdhI kaSAyanA udaya vaDe atyaMta kaluSita - malina hovAthI tathA mithyAtvano udaya turtamAM thanAro hovAthI (nikaTa karelo hovAthI) e sAsvAdanabhAvane ahIM mithyAtvarUpe ja gaNelo che, mATe bIjuM guNasthAna 10jIvabhedamAM na kahyuM te aviruddha che. e pramANe 2 gAthAno artha samApta thayo. 2324o. vataUT : pra - 23-24mI gAthAmAM doDha gAthAvaDe (prathamanI doDha gAthA vaDe) sUkSma ekendriya - bAdara ekendriya - DIndriya - trIndriya - caturindriya - asaMgni paMcendriya tathA saMzi paMcendriya e sAte jIvabheda paryApta ane aparyApta e be vizeSaNo vaDe vizeSita karyA chatA 14 bheda kahyA. to te paryAddhio kaI kaI che ke jenA vaDe jIva paryApta kahevAya che ? ane jenA rahitapaNAthI ja na hovAthI) jIvo aparyAptapaNe pAme che? e AzaMkA karIne have prasaMgathI te paryAkSikonuM svarUpa nirUpaNa karavA mATe A 25mI gAthA kahevAya che te A pramANe : AhAra sarIriMdiya, paJjattI ANapANa bhAsamaNe / cattAri paMca chappiya, egidiya vigalasannINaM // 25 // thArtha : AhAra - zarIra - indriya - AnapAna (ucchavAsa) - bhASA tathA mana e 6 paryAtio che, temAM ekendriyone paryAmi, vikalendriyone pe paryApti ane saMzine 6 paryApti For Private 29ersonal Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoya che. / / 25 vyAdhyArtha : ahIM AhArAdinAM pudgalo grahaNa karavAmAM tathA te te rUpe pariNamAvavAmAM kAraNabhUta evI jIvanI je zaktivizeSa te paryApti ane te paryApti (zakti) sAdhyanA bhedathI 6 prakAranI che. te A pramANe : je zakti vaDe AhAranAM pudgalo grahaNa karI khala-2sa rUpe pariNamAve te 1 AhAraparyApti. je zakti vaDe 2sarUpa thayelA AhAra ne rasa - rudhira - mAMsa - meda - asthi - majjA ane zukra e 7 dhAturUpe pariNamAve te 2 zarIraparyApti. je zakti vaDe dhAturUpe pariNamelA AhArane indriyarUpe pariNamAve te 3 ndriyaparyApti. je zakti vaDe zvAsocchvAsa vargaNAnAM pudgaladravyone grahaNa karI zvAsocchvAsarUpe pariNamAvI mUke-visarje te zakti 4 zrvAsocchvAsa paryAti. tathA je zakti vaDe jIva bhASAvargaNAnAM pudgalone grahaNa karI bhASArUpe pariNamAvI mUke - visarje te 5 bhASAparyApti. ane je zakti vaDe jIva manaHprAyogya pudgalavargaNAtmaka dravyo grahaNa karI manapaNe pariNamAvI mUke te 6 mana:paryApti. e pramANe gAthAnA pUrvArdhamAM grahaNa karelA (kahelA) 'paryAti (paddhattI)' zabdane sarva sthAne joDavAthI 6 paryAptio jANavI. prazna :- zuM e sarva paryAptio sarva jIvone hoya che ? (arthAt sarva jIvone e chae paryAptio hoya che ke hInAdhika hoya che ?) uttara :- nA, sarva jIvone sarva paryAptio hoya nahi. te darzAvavAne kahe che ke - vattari ityAdi. ahIM saMbaMdha anukrame joDavo, te A pramANe - ekendriyone pahelI 4 paryAptio ja hoya che, kAraNa ke ekendriyone bhASA tathA manano abhAva che. gAthAmAM kahelAM vinta zabdathI ahIM manavikala jIvo grahaNa karavA, ane te parizeSapaNAthI (bAkI rahelAM) dvIndriya - zrIndriya * caturindriya - tathA asaMjJi paMcendriya jANavA. e jIvone pahelI 5 ja paryAptio hoya che, paraMtu mana:paryApti hotI nathI. kAraNa ke e jIvone manano (manovijJAnano) abhAva che. tathA saMkSi paMcendriya jIvone to e cha e paryAptio hoya che, kAraNa ke teone to manano sadbhAva paNa hoya che. e pramANe 25mI gAthAno artha samApta thayo. 25 / / avataraLa : savista25Ne indriyamArgaNArUpa bIjuM dvAra kahyuM. have trIjuM vhAyamA{T rUpa dvAra kahevAya che : puDhavi daga agaNi mAruya-sAhAraNakAiyA cauddhA u / patteya tasA duvihA, coddasa tasa sesayA micchA ||26|| gAthArtha : pRthvIkAya, akAya, agnikAya, vAyukAya tathA sAdhAraNa vanaspatikAya e pAMce pratyeka (dareka) 4-4 prakAranA che, ane pratyeka vanaspatikAya tathA trasakAya e baMne 2-2 prakAranA che. tyAM trasakAyamArgaNAmAM 14 jIvasamAsa (guNasthAna) che, ane trasa sivAyanA zeSa sarve kAyanA jIvo mithyAdRSTi (rUpa 1 ja guNasthAnavALA) che. I26 // 38 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAdhyiArtha : pRthvIkAya - apUkAya - agnikAya - vAyukAya tathA vanaspatikAya paNa je sAdhAraNa vanaspatikAya arthAt nigoda nAmanI vanaspatikAya- e pAMce kAya dareka sUkSma - bAdara, paryApta - aparyApta bhedathI (eTale sU. aparyApta, sU. paryApta; bA. aparyApta, bA. paryApta e pramANe) 4 prakAranI che. arthAt e pAMce kAya pRthaka pRthaka (judI judI) 4-4 prakAranI che ane je pratyeka svarUpa (eTale pratyeka vanaspatikAya rU5) lIMbaDA - AmravRkSa - kosambavRkSa - jaMbUvRkSa vagere vanaspatio, temaja dvIndriya -zrIndriya - caturindriya ane paMcendriyarUpa trIya jIvo te dareka paryApta tathA aparyApta - sUkSma ane bAdara evA ra bheda hotA nathI. kAraNa ke e jIvone bAdara nAmakarmanA udayathI kevaLa bAdarapaNuM ja che. e pramANe pRthvIkAyAdi jIvonuM nirUpaNa karIne have te pRthvIkAyAdi jIvomAM (kAyamArgaNAmAM) jIvasamAsano (guNasthAnano) vicAra kahe che. te A pramANe : vIta tarata ityAdi. pUrvokta svarUpavALA trasakAyika jIvomAM sAmAnyathI vicArIe to 14 guNasthAnarUpa 14 jIvasamAsa prApta thAya che; e saMbaMdhamAM vizeSa vicAra to svataH karavA yogya che. zeSa pratyeka vanaspatikAya sudhInA pAMca nikAyanA jIvo to sarva mithyAdRSTi (rUpa 1 guNasthAnavALA ja) che. kAraNa ke tevA prakAranI vizuddhinA abhAve zeSa guNasthAnakono temane abhAva che. ahIM karaNa aparyApta pRthvIkAyAdi jIvomAM sAsvAdana samyagudRSTi guNasthAna na kahevAnuM kAraNa to pUrve kahyuM che te pramANe ja jANavuM. e pramANe 26 mI gAthAno artha samApta thayo. // 26/I prazna :- ahIM bAdara pRthvIkAyAdi jIvone paryApta ane aparyApta e 2 bheTavALA kahyA, to e jIvonA e 2-2 bheda ja saMbhave che? athavA to bIjA paNa koI bheda saMbhave che? (arthAt e be bheda sivAyanA bIjA koI bheda che ?). 3ttara :- bIjA bheda paNa saMbhave che; paraMtu te bIjA prakAranA bheda anya sthAne savistarapaNe kahelA hovAthI ahIM to digdarzanamAtrathI ja e 2-2 bheda darzAvavAnA hovAthI bIjA sarve bheda kahyA nathI. (arthAt bIjA bhedo anya graMthomAM rahyA che.). prazna :- bAdara pRthvIkAyAdikanA e 2-2 bheda sivAyanA bIjA prakAranA bheda je anya sthAne (anya graMthomAM) kahyA che te kevI rIte (kayA kayA) kahelA che? uttara :- bAdara pRthvIkAya 2 prakAranA kahyA che. te A pramANe 1 gla@ bAdara pRthvIkAya, 2 khara bAdara pRthvIkAya. tyAM kRSNavarNanI, nIlavarNanI, pItavarNanI, raktavarNanI tathA zvetavarNanI e 5 prakAranA varNavALI mRttikA-mATI, pAMDu mRttikA ane panaka mRttikA, e pramANe 7 prakAranI mATInA bhedathI zlaSNa bAdarapRthvIkAya jIvo 7 prakAranA che. tyAM kiMcit ujjavala mRttikA ja ke je lokamAM "pAMDaya' nAmathI prasiddha che te pAMDu mRttikA kahevAya che. A pAMDu mRttikA 1. sAsvAdana guNasthAna ati alpakALa hovAthI, tathA anaMtAnubaMdhI kaSAyanA udayavaDe mithyAtva sanmukha kareluM hovAthI e 2 kAraNathI A jIvomAM samyagadRSTipaNAnI vivakSA nathI. For Private Beersonal Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo ke zuklavarNanI mRttikA grahaNa karavAthI temAM aMtargata thaI zake che to paNa judA bheda tarIke grahaNa karI, kRSNAdi varNavALI mRttikAo paNa potapotAnA sthAnamAM varNAdikanA bhedathI ghaNA prakAranA bhedavALI che ema sUcavavA mATe ja. tathA punaH eTale AkAzamAM UDatI atyaMta sUkSmarajarUpa mRttikA te ja punarmuttivA kahevAya che. marUdezamAM e panakamRttikA "papaiTikA' evA nAmathI prasiddha thayelI che. keTalAka AcAryo kahe che ke - paganA AghAtathI je zIgha UDe te panaka mRttikA kahevAya che. ane bIjA AcAryo punaH ema paNa kahe che ke, jalamAM rahelI kAdavarUpa je mRttikA te panaka mRttikA gaNAya. (e pramANe panaka mRttikAnA saMbaMdhamAM 3 abhiprAya bhinnabhinna che.) e pramANe glakSya mRttikArUpa pahelo bheda kahIne have ziSyajanonA upakArane arthe graMthakAra pote ja khara bAdara pRthvIkAyarUpa bIjA bhedavALI pRthvInA bheda gAthA dvArA kahe che. vatara : pUrva gAthAmAM pRthvIkAyAdi kAyamArgaNA dvArA guNasthAna kahyAM. tyAM pRthvIkAyanA paryApta-aparyApta e 2 bheda sivAyanA bIjA paNa 2 bheda zlaSNa pRthvI tathA khara pRthvIrUpa che, tyAM zlaSNa pRthvInA 7 bheda vRttikartAe vRttimAM kahyA che, ane khara pRthvInA je bheda che te graMthakAra pote ja darzAve che, te A pramANe : puDhavI ya sakkarA vAluyA ya uvale silA ya loNUse / aya taMba tauya sIsaya, ruppa subanne ya vaire ya // 27 // hariyAle hiMgulue, maNosilA sAsagaMjaNa pavAle / abbhapaDala'bhavAluya, bAyarakAe maNivihANA // 28 // thArtha : zuddha pRthvI - zarkarA - vAlukA - upala - silA - lavaNa - uSa - lokhaMDa - trAMbu - trapu - sIsuM - rUpuM - suvarNa tathA vaja Adi (hIrA vagere ratno) haritAla - hiMgaloka - maNasila - sIsaka - aMjana - pravAla - abhraka - abhravAlukA - e sarva bAdara pRthvIkAyanA bheda che temaja maNinA bheda paNa bAdara pRthvIkAya che. 2728 vyAdhyArtha : padanA eka dezabhAgathI paNa saMpUrNa padanuM grahaNa thatuM hovAthI ahIM sAmAnyathI puTavA = pRthvI zabda kahyo che to paNa zuddha pRthvI grahaNa karavI, ke je sarI ityAdi AgaLa kahevAtA pRthvInA uttara bhedo paikI eka na gaNAya. gAthAmAM kahelo ya () zabda AgaLa kahevAtA pratibhedonI apekSAe samuccayavAcaka che. have gAthAmAM kahelA pRthvIbhedono zabdArtha bhAvArtha A pramANe : sarA = karkarA, arthAt bahu nAnA paththarA sarakhA (kAMkarA). vAstukkA = retI prasiddha che. 3pa = gaMDazaila (ghaNI moTI zilAo) vagere. ziT = paththara svarUpa (arthAtu moTA patharA). tor = lavaNa prasiddha che. 36 = vastra dhovAmAM upayoga AvatI khArI mATI. vayas = lokhaMDa. taMva = tAmra. ta = pu. sIsaya = sIsuM. e cAre prasiddha che; paraMtu e cArenI ahIM dhAtuo ja grahaNa karavI, paraMtu lokane viSe vyavahAramAM AvatA aya piMDa vagere nahi; kAraNa ke te For Private X ersonal Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokopayogI lokhaMDa vagere padArtho to agni Adi zastrathI haNAvA vaDe acitta thayelA hoya che, ane ahIM to cAlu prakaraNamAM sacitta pRthvIbhedo grahaNa karavAnA che mATe. punaH koI kahe ke ayaHpiMDAdi avasthA pahelAM te ayaH = lokhaMDa Adi dhAtu tattva dekhAtuM nathI; mATe dhAtuo to ayaHpiMDAdi ja che, e pramANe kahenArane A pramANe kahevuM ke - ayaHpiMDAdi avasthA pahelAM eTale dhAtu avasthAmAM paNa te lokhaMDa, tAmra ityAdi vidyamAna che ja. agni Adi sAmagrInA kAraNathI te dhAtuono mela baLI javAthI te dhAtuonuM viziSTa svarUpa (svaccha svarUpa) pragaTa thAya che, jethI te lokhaMDa vagere lokopayogI bane che. mATe te lokopayogI lokhaMDa vagerenI prathama avasthA eTale bhUmigata mRttikA paththa2 sa2khI avasthA te sacitta pRthvIkAyAdirUpe grahaNa karAya che. tathA va = hIro, haritAna, hiMgutu ane masita e traNe lokaprasiddha che. sIsana (sIsuM) e paNa dhAtuvizeSa che. aMgana = sauvIrAMjana (arthAt suramo), pravAla = vidyuma (arthAt paravALAM), amrapatta = e lokaprasiddha che (arthAt abarakha). jJadmavAnuMA = sUkSma - bArIka abarakha mizrita vAlukA - retI. e sarve khara bAdara pRthvIkAyanA bheda che. haiM kAranuM ahIM paNa grahaNa hovAthI khara pRthvInA kevaLa eTalA ja bheda che ema nahIM paraMtu maLivijJAA = maNibhedo (maNiratnanA aneka bheda) paNa khara bAdara pRthvIkAya che. e pramANe 27mI tathA 28mI e 2 gAthAno artha samApta thayo. / / 27 / / 28 / / = avatara : pUrva gAthAmAM khara bAdara pRthvIkAyanA bhedomAM paryante je maNiratnanA aneka bheda kahyA te maNiratnanA kayA kayA bheda che ? te 2 gAthAmAM kahe che H gomeja ya rupae, aMke phalihe ya lohiyakkhe ya / caMdappaha verulie, jalakaMte sUrakaMte ya // 29 // geruya caMdaNa vacaga, bhuyamoe taha masAragalle a / vAIhi ya bheyA, suhumANaM natthi te bheyA // 30 // thArtha : gomedyakamaNi,rucakamaNi,aMkaratna,sphaTikaratna,lohitAkSaratna, caMdraprabhamaNi, vaisUryaratna, jalakAMtamaNi, sUryakAMtamaNi, gairukamaNi, caMdanamaNi, vaccakaratna, bhujamocakamaNi, tathA masAragallamaNi e khara bAdara pRthvIkAyanA bheda che. tathA khara pRthvInA varNAdika bhede bIjA paNa aneka bheda che, ane tevA bheda sUkSma pRthvIkAyanA nathI. 52930nA vyAdhvArtha : gomejjaka (gomedyaka), rucaka nAmano maNi, aMkaratna, sphaTikaratna, lohitAkSamaNi,caMdraprabhamaNi,vaisUryamaNi,jalakAMtamaNi, ane sUryakAMtamaNi, tathA gairukamaNi, caMdanamaNi, vaccakamaNi, bhujamocakamaNi tathA masAragannamaNi e sarve paNa khara bAdara pRthvIkAyanA bheda che. prazna :- graMthAntaromAM maNinA bhedano krama to A pramANe kahevAya che ke 'gomedhaka - rucaka - aMka - sphaTika - lohitAkSa - marakata - masAragalla - bhujamocaka - IMdranIla - caMdana - gairuka - haMsa - pulaka - saugaMdhika - e maNinA bhedano krama jANavo, tathA caMdraprabha, vaisUrya, jalakAMta tathA sUryakAMta' A pramANe maNinA bhedano krama kahyo che to A graMthamAM pUrvokta krama kevI rIte 41 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahyo? uttara :- e vAta satya che, paraMtu koI koI maNibhedamAM paraspara koI maNibhedanuM koIka rIte aMtargatapaNuM hovAthI virodha na jANavo, to paNa tattva to zrIbahuzrato ja jANe. - tathA e khara bAdara pRthvIkAyanA pUrve kahelA sarve bhedothI bIjA prakAranA paNa ghaNA bheda varNa - gaMdha - rasa - sparza ityAdi vaDe thAya che te jANavuM. vaLI je pRthvIkAya jIvo sUkSma nAmakarmanA udayathI atisUkSma che; ane samagra lokAkAzamAM vyApta thayelAM che, te jIvonA "zuddha pRthvI - zarkarA - vAlukA" ityAdi gAthAmAM kahelA bheda nathI; temaja indriyagocara thaI zake evA varNAdithI utpanna thayelA (kRSNamRttikAdi) bheda te paNa sUkSma pRthvIkAyanA nathI. kAraNa ke te jIvo atisUkSma che, mATe te sUkSma pRthvIkAya jIvone to paryApta tathA aparyApta bhedathI 2 prakAranA ja pUrve kahyA che. 2930 navatara : pUrva gAthAmAM bAdara pRthvIkAyanA pratibheda kahIne have A gAthAmAM bAdara apakAyanA bheda kahevAya che. te A pramANe : osA ya himaM mahigA, harataNu suddhodae ghaNoe yA / vaNNAIhi ya bheyA, suhumANaM natthi te bheyA // 31 // TthArtha : osa - hima - dhUmarI - haratanu - zuddha jaLa - ghanodadhi e bAdara apunA bheda che, temaja varNAdika vaDe paNa bAdara apakAyanA bIjA aneka bheda che, ane tevA bheda sUkSma akAyanA hoya nahi. /31/l vyAdhyiArtha: zarada Adi RtumAM rAtrinA pazcAtuM bhAgamAM (paroDhIe) thatI sUkSma vRSTi te mosa (athavA avazyAya) kahevAya che. hima prasiddha che. maTikA eTale garbhamAsa (je mAsamAM megha vAdaLarUpI garbhamAM rahe te - vaizAkha- jeTha) mAM thatI sUma vRSTirUpa dhUmADA sarakhI dhUmarI. haratanuM eTale snehavALI (jaLagarbhavALI) pRthvImAMthI utpanna thaIne ghAsanA agrabhAge jaIne TharelA jaLanA biMdu. zuddhoda = samudra tathA moTA sarovara - draha ItyAdinA atimadhyabhAgamAM raheluM jaLa. dhanoTa = ghanodadhinuM jaLa. A ghanodaka bheda dazavaikAlika Adi zAstromAM grahaNa karelA (kahelA) zirAjaLa - aMtarikSajaLa ane karAdeg ItyAdi jaLanA bheda grahaNa karavA mATe upalakSaNa (sUcaka) jANavuM. gAthAmAM kahela vennAdi ya khelA ItyAdi uttarArdhano artha pUrvalI 30mI gAthAmAM kahelAM e ja padonA arthanA anusAre kahevo, paraMtu pRthvIkAyanA sthAne apUkAya zabda kahevo. e pramANe 31mI gAthAno artha samApta thayo. 31 lavataraUT : pUrva gAthAmAM akAyanA bheda kahIne have A gAthAmAM bAdara vinAnA pratibheda kahe che te A pramANe : iMgAla jAla acchI, mummura suddhAgaNI ya agaNI ya / vaNNAIhi ya bheyA, suhamANaM natthi te bheyA // 32 // 1. nadI athavA kUvA vageremAM jaLanI zirA-sara phUTe che temAMnuM jaLa. 2. varSAdanuM jaLa. 3. kAco jaLagarbha je paththaranA rUpamAM varSe che te jaLanA patharA tathA jaLanI zilAo. For Private Personal Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAI : aMgArAno agni. juvAlAgni, javAlA (apratibaddha javAlA) tathA zuddha agni e agnikAyanA bAdaranA bheda che, temaja varNAdika vaDe agninA bIjA bheda paNa jANavA, paraMtu A kahelA bhedo sUma agnikAyanA na hoya. 32 vyAdhdhiArtha : ahIM baLI gayela ane dhUmarahita thayela kASTha te 3ra (arthAtu bhaDakA rahita baLatuM jAjavalyamAna kASTha te aMgAra), athavA lokhaMDa AdikamAM vyApta thayelo agni paNa upara kahevAya. keTalAka AcAryo juvAlAdirahita agnine aMgAra kahe che. tathA kvIna = agninA saMbaMdhavALI zikhArUpa agni (arthAt kASThAdikanA saMbaMdhavALo bhaDako), rvi = agni sAthe saMbaMdharahita tuTelI zikhArUpa agni (arthAt kASThAdikanA saMbaMdha vinAno bhaDako). keTalAka AcAryo jvAlA tathA arcino artha paraspara pheraphAravALo kahe che. mura = bhasmamizrita chUTA chUTA agnikaNa. zuddhAni = vIjaLIno agni. keTalAka AcAryo dhUmADA rahita baLatA aMgArAne zuddha agni kahe che, ane bIjA keTalAka AcAryo pUrvokta aMgArAdi bhedathI judA bhedavALo ke je mahAnagaranA dAharUpa tathA ITane pakavavA mATe (ITamAM vyApta) thayelo agni te zuddhAgni kahe che. A arthavALA pakSamAM ulkApAta ityAdi agnionuM zuddha agni upalakSaNa thAya che. tathA vannAdi ityAdi uttarArdhano artha pUrvagAthArthavat kahevo. e pramANe 32mI gAthAno artha samApta thayo. //32// avataraNa : pUrva gAthAmAM agnikAyanA bheda kahIne have A gALAmAM bAdara vAyujAvanA bheda kahevAya che. te A pramANe : vAubhAme ukkali, maMDali guMjA mahA ghaNa taNUyA / vanAIhi ya bheyA, suhumANaM natthi te bheyA // 33 // thArtha : udbhrAmakavAyu - utkalikAvAyu - maMDalivAyu - guMjavAya - mahAvAyu - ghanavAyu tathA tanavAyu, temaja varNAdika vaDe vAyukAyanA bIjA paNa aneka bheda che ane tevA bheda sUkSma vAyukAyanA na hoya. //33ii. - vyArathArtha : ahIM gAthAmAM kahelA (utkalikAdi) bhedathI judo maMda vAyu ityAdi vAyu je Urdhvagatie vAya che te TubrA vAyu, je vAyu rahI rahIne vAya te rUti vIvuM, vaMToLiyArUpe je vAyu te naMti vIye, je vAyu guMjArava dhvani karato thAya che te na vAyu, vRkSAdine bhAMgato (tophAnI) je vAyu vAya che te mAvA, tathA ghanavAyu ane tanavIto ghanodadhi Adikane AdhArabhUta che te prasiddha che. ahIM prastuta viSayane anusarIne gAthAmAM prAraMbhe kahelo.vI zabda vAyunA sarva bhedomAM joDelo che. vaLI saMvarNa vAyu ityAdi bhedo paNa anya graMthomAM kahyA che, te sarva gAthAmAM prAraMbhe kahelA vADa = vAyu zabdathI saMgRhIta thayelA jANavA. tyAM je vAyu 1. arthAta jvAlAnA arthamAM arcino artha kahe che, ane arcinA arthamAM juvAlAno artha kahe che. e paraspara vyatyayArtha jANavo. 2. mahAnagarano dAha tathA ITanA pAkano agni jema zuddhAgni kahevAya che, tema evA prakAranA bIjA paNa kaNaga-ulkApAta-vIjaLI ItyAdi agni te zuddhAgni jANavA e upalakSaNanuM tAtparya che. ahIM kaNaga eTale lokaprasiddha kharatA tArA jANavA. For Private Personal Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahAra rahelA tRNAdi padArthone saMvarNIne eTale ekatra karIne (eTale potAnAmAM AMTavIne) vivakSita kSetramAM lAvI nAkhe te saMvarNa vAyu kahevAya. "vatrAhi ya' ityAdi padavALuM gAthAnuM uttarArdha pUrva gAthA pramANe (arthathI) kahevuM. e pramANe 33mI gAthAno artha samApta thayo. [33 navatara : pUrva gAthAmAM bAdara vAyukAyanA bheda kahIne have A gAthAmAM bAdara vanaspatinA bheda kahe che, te A pramANe : mUlaggaporabIyA, kaMdA taha khaMdhabIya bIyaruhA / sammucchimA ya bhaNiyA, patteya aNaMtakAyA ya // 34 // gathArtha : mULabIja - agrabIja - parvabIja - kaMdabIja tathA aMghabIja - bIjabIjA ane samUrchAimA e 7 prakAranI pratyeka vanaspati tathA 7 prakAranI anaMtakAya vanaspati kahI che. Il34o. vyAdhyArtha : je vanaspatinuM mULa e ja bIja che, te mUlabIja vanaspati kamaLakaMda tathA keLa vagere che. je vanaspatinuM bIja agrabhAge hoya te koraTa- nAgavallI ityAdi vanaspatio ghavIna kahevAya. je vanaspationuM parva e ja bIja che. te zelaDI Adi vanaspatio parvavIna kahevAya. gAthAmAM kahelAM vA e padane paNa bIja zabdano saMbaMdha joDAya che. tethI je vanaspationo kaMda e ja bIja che te sUraNa vagere DhaMDhavIne vanaspati kahevAya. je vanaspationo skaMdha e ja bIja che tevI zaklakI - pAribhadra ItyAdi vanaspatio chaMdhavInA kahevAya. je vanaspatio bIjathI uganArI hoya che tevI DAMgara-maga Adi auSadhirUpa vanaspatio vInaruduM kahevAya. vaLI tevA prakAranA lokaprasiddha bIjanA abhAve baLelI bhUmi AdikamAM paNa je vanaspatio saMpUrNakti eTale samUcche che - pragaTa thAya che Uge che tevI tRNAdi vanaspatio samUrchAima kahevAya che, prazna :- upara kahelI mULabIja ityAdi 7 bhedavALI kaI vanaspatio jANavI? uttara :- "patte' iti. eka eka prati te pratyeka eTale eka ekanuM darekanuM juduM juduM zarIra te pratye zarIra, ane tenA zarIranA saMbaMdhathI temAM rahelA (eTale ekeka zarIramAM judA judA ekeka rahelA) jIvo paNa pratyeka kahevAya, ane tevA jIvovALI (athavA tevA zarIrayukta jIvovALI) vanaspatio paNa pratyeka vanaspati gaNAya che. arthAt e pratyeka vanaspatiomAM je eka vivakSita jIvanuM zarIra te bIjAnuM zarIra nathI. (eTale te zarIramAM te ja eka jIva rahyo che, paraMtu bIjo jIva temAM hoya nahi). e pramANe hovA chatAM eTale ke judAM judAM zarIro hovA chatAM judAM judAM na dekhAtA eka ja mULAdi zarIrano pratibhAsa thAya che, tenuM kAraNa sarasavonA dANAnI banAvelI saLImAM jema sarva sarasavono saLIrUpe ekatvabhAva dekhAya che. tema ahIM paNa tathA prakAranA pariNAma vaDe mULa-skaMdha ItyAdi 1 zarIrarUpe pratibhAsamAna thAya che. kahyuM 1. arthAt je vanaspatinuM mULa vAvyAthI ja te vanaspati Uge to te mUttavana. e anusAra ajhabIja Adi vanaspationo artha paNa vicAravo. For Private XXersonal Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'jema zleSadravya (snigdha dravya) vaDe mizrita thayelA sarva aneka sarSaponI vALelI vartikA (battI AkAranI saLI) ekarUpa dekhAya che, tema pratyeka zarIrI jIvonAM zarIrono samUha paNa 1 zarIra sarakho dekhAya che ||1|| athavA ghaNA tala vaDe meLavelI (aneka talanA dANAthI bhegI thayelI) talasAMkaLI jema ekarUpe dekhAya che tema pratyeka zarIrI jIvonAM pratyeka zarIrono samudAya paNa 1 zarIrarUpe dekhAya che. rA tathA anaMta jIvonuM eka vhAya zarIra je vanaspatiomAM che te vanaspatio (athavA te zarIro athavA te jIvo) anaMtAya kahevAya che. e pratyeka vanaspatio tathA anaMtakAya vanaspatio mUlabIja Adi bhedathI u52 kahelA 7 bhedavALI saMbhave che ja. e pramANe 34mI gAthAno artha samApta thayo. / / 34 / / avatarH pUrva gAthAmAM pratyeka vanaspatinA tathA anaMtakAya vanaspatinA 7-7 bheda kahIne have A gAthAmAM kaMda-mUla ItyAdinI mukhyatAe vanaspatinA sAmAnya bheda kahe che H kaMdA mUlA challI, kaTThA pattA pavAla puppha phalA / gucchA gummA vallI, taNANi taha pavvayA caiva ||35|| - gAthArtha : kaMda - mULa - chAla - kASTa - patra - pravAla - puSpa - phaLa - gucchA - gulma - valI tRNa tathA parvaja e nizcaya vanaspatinA sAmAnya bheda che. ||3pA - vyAdhdhArtha : ahIM kaMdanI mukhyatAvALI` vanaspationuM nAma ndra vanaspati che, ane tevI vanaspatio sUraNa ityAdi jANavI. kAraNa ke e kaMda vanaspationA (sUraNa AdikanA) kaMdamAM ja ghaNA (anaMta) jIvo hoya che, ane te kaMdo ja lokamAM ghaNA upayogI hoya che tathA te (kaMdano, kaMdanA jIvono) vinAza thatAM tenA saMbaMdhavALI sarva vanaspatino paNa vinAza thAya che. e pramANe kahelI paddhatie bIjI vanaspatiomAM paNa jemAM jenI mukhyatA saMbhave te tenI mukhyatAnuM - nAmanuM kAraNa svataH vicAravuM. tyArabAda eraMDA Adi vanaspatiomAM mULanI mukhyatA hovAthI te mUtta vanaspati jANavI. challI eTale tvacA, ane te tvacAnI - chAlanI mukhyatAvALI kadalI (keLa) Adi vanaspatio tyA vanaspati che. vanaspatinI aMdara rahela kASThanI mukhyatAe khadira (khera) Adi vRkSo STi vanaspati che. nAgavallI Adi patranI mukhyatAvALI vanaspatio patra vanaspati che. pravAlanI mukhyatAvALI azoka Adi pravAna vanaspati kahevAya. puSpanI mukhyatAvALI jAI ityAdi puSpa vanaspati kahevAya. phaLanI mukhyatAvALI badarI (boraDI) Adi vanaspatio jJa vanaspati kahevAya. e pramANe vanaspatinA te te aMganI - avayavonI mukhyatAe vanaspatio te te nAmavALI kahI che. (have aMganI mukhyatA vinA bIjI rIte vanaspatibheda darzAve che. te A pramANe -) 1. e kaMdavanaspatiomAM mULa - kaMda - tvacA - patra - puSpa ityAdi aMga hoya che to paNa lokaprasiddhimAM kaMda Adi eka avayavanI mukhyatA gaNIne kaMdavanaspati Adi nAmo gaNAya che. For Private &rsonal Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guccha eTale samudAya, arthAt eka ja sthAnamAM ghaNAM phaLa vigerenAM jhumakhAM uge te te gucchA - jhumakhAMonI mukhyatAe vRttAka (veMgaNa) Adi vanaspatio mughna vanaspati kahevAya. tathA prathama UgelI eka ja latAnA mULamAM bIjI ghaNI latAo UgavAthI latAonuM je gADha jALuM bAjhe te latAjALanuM nAma gulma vanaspati kahevAya, ane tevI gulmapradhAna vanaspatio navamAlikAdi te gulmavanaspati kahevAya. tathA trapuSI Adi vachI vanaspati che, zyAmAka Adi tRNa vanaspati che. tathA parva eTale saMdhio - sAMdhA - gAMThA - temAMthI ja UganArI zelaDI Adi parvajJa vanaspatio che. ahIM vallI, tRNa tathA parvaja e 3 vanaspatibheda pUrve kahelA bIjaruha, saMmUrcchaja tathA parvaja Adi bhedomAM temaja phaLapradhAnAdi (phaLa ityAdi bhedavALA) vanaspatibhedomAM jo ke koIno koImAM (koI bhedano koI bIjA bhedamAM) aMtarbhAva thAya che, to paNa ahIM punaHkathana doSa na jANavo. kAraNa ke pUrve kahelAM (mUlabIja Adi) bheda sAmAnyathI kahyA che, ane A (kaMda Adi) bheda vizeSabhedarUpe kahyA che. vaLI A sthAne anya zAstromAM vanaspatinA bIjA paNa bheda kahyA che, ane te bheda ahIM kahelA bhedonA upalakSaNarUpa hovAthI te bhedo A sthAne paNa grahaNa karavA. te A pramANe : caMpakalatA vagere natA vanaspati che. nALiyerI vagere natAvAya vanaspati che. kAraNa ke e vanaspatione aneka zAkhAono abhAva hovAthI (arthAt eka ja zAkhArUpa hovAthI) latAsvarUpa gaNAya che. tathA tvacAno - chAlano AkAra valaya sarakho pharato goLa hovAthI (nALiyerI Adi vanaspatio) latAvalaya svarUpa gaNAya che. tathA ThuThThA e eka jAtanI sarpachatraka vagere rUpa, bhUmisphoTaka (kUtarAnA kAna athavA billInA Topa ityAdi nAmathI prasiddha comAsAmAM UgatI anaMtakAya vanaspati sarakhI) vanaspati che. tathA bIjI navarudgha eTale padma Adi kamaLo, tathA audhitR eTale zAli Adi dhAnyarUpa vanaspati tathA ritAya taMdUleyaka Adi vanaspati ityAdi bIjA paNa vanaspatibheda zrI siddhAMtane anusAre jANavA. e pramANe 35mI gAthAno artha samApta thayo. II35 / / navatara : pUrva gAthAomAM sAmAnyathI bAdara vanaspatikAyanA bheda kahIne have A gAthAmAM sAdhAraNa vanaspatinA vizeSa bheda kahe che. te A pramANe : sevAla paNaga kinhaga, kavayA kuhuNA ya bAyaro kAo / savvo ya suhumakAo, savvattha jalatthalAgAse || 36 || 1. pratyeka vanaspatinA 12 bheda kramazaH je sarva graMthomAM prasiddha che te 12 bheda A pramANe - (1) vRkSa - (2)guccha (3) gulma (4) latA (5) vallI (6) parvaga (7) tRNa (8) valaya (9) haritaka. (10) auSadhi (11) jalaruha ane (12) kuNA. 46 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thArtha : sevAla - lIla - kRSNaka - kavaya tathA kuhuNA e sarva bAdara sAdhAraNa vanaspatikAyanA bheda che. ane sarva sUkSma sAdhAraNa vanaspatikAya jaLamAM, sthaLamAM tathA AkAzamAM (lokAkAzamAM) sarvatra vyApta che. //36 vyAdhyArtha sevAna te jaLa upara thatI - thanArI prasiddha che. puna = kASThAdika upara thanArI ullIvizeSa (lIlavizeSa). gni = pANInA ghaDAmAM thanArI ane prAyaH varSARtumAM utpanna thanArI ullI - lIlavizeSa. vaya = bhUmiphoDA. kudaUT - sarpachatrAdirUpa eka jAtinA bhUmiphoDA che. e kavaya tathA kuhuNA anya sthAno eTale graMthAntaromAM pratyeka vanaspatirUpe kahyA che, ane ahIM to sAdhAraNa vanaspatikAyarUpe kahyA, mATe emAM tattva zuM che te zrI kevalI bhagavaMta jANe. upara kahela sevAla Adi sarve bAdara sAdhAraNa vanaspatikAya che. ane sUkSma sAdhAraNa vanaspatikAya jIvo to sarve sarvatra eTale sAmAnyathI 14 rajju pramANa lokAkAzamAM vyApta che. ane vizeSathI to jala, sthala tathA AkAzamAM aniyatapaNe rahela che. vaLI bAdara sAdhAraNa vanaspatikAya to pRthvI, jaLa, sthaLa ityAdimAM paNa niyata - amuka amuka sthAne ja rahela che, e tAtparya che. e pramANe 36 mI gAthAno artha samApta thayo. //36 vitaraNa : A sthAne siddhAMtamAM kAnU-mUnA-padrava ityAdi bAdara sAdhAraNa vanaspatinA ghaNA bheda kahyA che ane sUcavelA che, ane ahIM to sevAla Adi keTalAka alpa bheda ja kahyA che, mATe zeSa sarva bhedanA saMgraha mATe sarva bAdara sAdhAraNa vanaspatikAyanuM sAmAnyathI lakSaNa kahe che. te A pramANe : pUrva gAthAmAM vanaspatinA sAdhAraNa tathA pratyeka e ra bheda kahyA te sAdhAraNa ane pratyeka vanaspatinuM lakSaNa A gAthAmAM kahe che : 1. siddhAMtomAM bAdara sAdhAraNa vanaspatinA AlU ItyAdi bheda A pramANe : sAhAraNasarIrA u, NegahA te pakittiA | manu mUna veva, sivere taheva 2 ||1dA uttarAdhyayane ! hirilI sirilI sissirilI, jAvaI keakaMdalI / palaMDU lasaNakaMde, kaMdalI akuhuvvae ||97|| lohaNI hUa thIhU a, kUhagA ya taheva ya / kanhe a vajjakaMde ya, kaMde sUraNae tahA / / 98 / / assakannI a bodhavvA, sIhakannI taheva ya / musuMDhI ya haliddA ya NegahA evamAyao / / 99 / / artha:- sAdhAraNa zarIravALA jIvo te aneka prakAranA kahyA che. temAMnA keTalAekanAM nAma A pramANe : AlU - mUlA - adraka (Ada) ityAdi gAthAmAM kahelA aneka bheda te koI koI dezavizeSamAM prasiddha jANavA. punaH zrI prajJApanAjImAM bAdara anaMtakAyanA bheda tathA lakSaNo atisavistara kahyAM che. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gUDhasirasaMdhipavvaM, samabhaMgamahIrayaM ca chinaruhaM / sAhAraNaM sarIraM, tavivarIyaM ca patteyaM // 37 // mAthArtha H gupta zirA, gupta sAMdhA, gupta parva - gAMThA, bhAMgavAthI sarakhA bhAga thAya te samabhaMga, hIraka-rasArahita, tathA chedyA chatAM vAvavAthI punaH Uge te chinnaruha; e lakSaNovALI vanaspati sAdhAraNa zarIravALI jANavI, ane ethI viparIta lakSaNovALI vanaspati pratyeka zarIravALI (eTale pratyeka vanaspati) kahevAya. 3thI - vyAdhyArtha : ahIM je vanaspatimAM patranI-kAMDanI (skaMdhanI) - nALanI tathA zAkhA vagerenI zirA gUDha eTale oLakhI-dekhI na zakAya tevI hoya, tathA saMdhio ane parva gUDha hoya, tathA je vanaspatine bhAMgatAM eTale zAkhAdikane bhAMgatAM temaja patrAdikane toDatAM sama - adaMtara - (sarakho sapATa) naM - bheda thAya, tathA hIraka eTale taMtu-resA jenA madhye na hoya, tathA je vanaspatine chedIne gRhAdikamAM lAvI (ghera lAvI) zuSkatAdi avasthA pAmavA chatAM paNa (sUkavavA chatAM paNa) jaLAdika sAmagrI pAmIne gaLo ityAdinI mAphaka je punaH paNa UgI nIkaLe che te chinnai kahevAya. e sarva lakSaNovALI vanaspatinuM zarIra tathA pUrve kahelI sevAla Adi vanaspati sivAyanI bIjI paNa vanaspationuM anaMta jIvovALuM zarIra te sAdhAraNa zarIra jANavuM. ane tethI viparIta lakSaNavALuM hoya te pratyeka zarIra jANavuM. tathA e gUDhasira Adi kahelAM lakSaNa te bIjAM paNa lakSaNonuM upalakSaNa - grahaNadarzaka che, je kAraNathI bIjAM lakSaNo A pramANe kahyAM che ke - je vanaspatine bhAMgatAM kuMbhAranA cakra sarakho adastura - samAna bhAga thAya, tathA je vanaspatinI graMthi - gAMTha ujjavala cUrNaghana hoya eTale je vanaspatinI gAMThane bhAMgatAM ujjavala ghaNuM cUrNa UDatuM dekhAya, te vanaspati anaMta jIvonuM sAdhAraNa zarIra che ema jANavuM. e vanaspatino evo sarakho bhAga kevI rIte - kyA prakAre thAya? te saMbaMdhamAM dRSTAMta kahe che ke, pRthvI sarakhA bheda vaDe jeno sarakho bheda thAya te sAdhAraNa zarIra jANavuM. ahIM pRthvI te kedAra vagerenI (eTale kSetrAdikanI bhUmi) upara rahelI sUkI khakhoTI athavA bArIka khaDInI banAvelI vartikA (saLI) grahaNa karavI. jema te mATInI sUkI khapoTI (popaDI) bhAMgatAM tathA khaDInI saLI bhAMgatAM dAMtArahita sarakho bheda thAya che, tema je vanaspati paNa cakranA AkAra sarakhI dAMtArahita bhAMge te sAdhAraNa vanaspati kahevAya." e 37mI gAthAno artha samApta thayo. i37ii. avataraT : e pramANe pRthvIkAya vagere pAMce sthAvaronuM nirUpaNa karyuM, ane have trIvanuM svarUpa kahevAya che : duvihA tasA ya vuttA, viyalA sayaliMdiyA muNeyavyA / biticauridiya viyalA, sesA sayaliMdiyA neyA // 38 // mAthArtha : trasa jIvo be prakAranA kahyA che : 1. vikalendriya ane 2. sakalendriya jANavA. tyAM kIndriya, trIndriya tathA caturindriya e 3 prakAranA vikasendriya che ane zeSa sarva jIvo For Private hersonal Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (eTale sarva paMcendriya) sakalendriya jANavA. 38 vyAdhyArtha : zIta vAyu ane Atapa (tApa) ityAdinI abhilASAthI je jIvo trasthati = cAle eTale sthAnAntara gati kare te trasa jIva kahevAya. te dvividha = 2 prakAranA kahyA che; ane te 2 prakAra vikasendriya ane sakalendriya e 2 bhedarUpa jANavA. Indriyo pa saMkhyAvALI che. arthAtu 5 indriyo che, te pAMcanI apekSAe je jIvo vikala eTale hIna saMkhyAyukta indriyovALA dvIndriya, trIndriya tathA caturindriya jIvo te vizvanendriya kahevAya. e sivAyanA jeTalA jIvo trasakAyanA zeSa arthAtu bAkI rahyA, teTalA sarva jIvo sanendriya jANavA. ahIM indriyonI je 5 saMkhyA che te saMkhyA AzrayI saMpUrNa (pAMca) indriyo je jIvone che te jIvo jinendriya trasa jIvo jANavA. e pramANe 38mI gAthAno artha samApta thayo. ll38 navataraVT : pUrva gAthAmAM vikasendriyAdi trasa jIvonA dvIndriya, trIndriya, caturindriya ane paMcendriya e 4 bheda kahyA temAM kIndriyAdi jIvo kayA kayA jANavA? te darzAve che: saMkhA gommI bhamarAiyA ya vigaliMdiyA muNeyavvA / paMciMdiyA ya jala thala khahayara suranArayanarA ya // 39 // thArtha : zaMkha Adi jIvo brindriya, gomI (kAnakhajUrA) Adi jIvo trIndriya, tathA bhramara Adi jIvo vArindriya. e pramANe anukrame 3 prakAranA vikasendriyo jANavA. tathA jalacara - sthalacara-khecara - deva-nAraka ane manuSya e jIvo paMcendriya jANavA. vyAdhyArtha : gAthAmAM kahelA "sA = Adi' zabda saMravA = zaMkha ityAdi pratyeka bhedanI sAthe saMbaMdhavALo che, tethI saMva = zaMkha Adi kIndriya jIvo che, nokhkhI = kAnakhajUrA Adi trIndriya jIvo che, ane mamarAyA = bhramara Adi trIndriya jIvo che. ane e sarve virunendriya jIvo jANavA. ane pUrva gAthAmAM je sakalendriyapaNuM (sakala-samagra indriyovALA) je paMcendriya jIvo kahyA te jalacara ityAdi jANavA. te paMcendriya jIvo A pramANe : 17 = jaLane viSe ghara = cAle, paryaTana kare, - bhame te tivara paMcendriya jIvo matsya tathA magara vagere ja jANavA. tathA gAya - baLada - rojha vagere jIvo thavara vendriya jANavA. kAga - baga vagere vevara pevendriya jIvo che. (e traNa prakAranA tiryaMca paMcendriya jIvo che.) tathA bhavanapati Adi Teva paMndriya tathA ratnaprabhA Adi pRthvIomAM utpanna thayelAM te (sAta prakAranA) nAra paMndriya, karmabhUmi ityAdi kSetromAM utpanna thayelA manuSya paMndriya. (e pramANe paMcendriya jIvonA bheda kahyA). A 39mI gAthAno artha samApta thayo. 39 navatara : e pramANe pUrva gAthAomAM zrAva mArgaNA dvAre jIvasamAsanuM nirUpaNa karavA mATe pRthvIkAya vagere 6 prakAranI kAyamArgaNA kahI. e cha prakAranI kAyamArgaNAvALA (eTale 6 nikAyanA) jIvomAM sarva prANIonI maLIne ghaNAM kulonI kaMIka adhika 1 koDAkoDi jeTalI saMkhyA che. tathA saMvRta, vivRta Adi bhinna bhinna prakAre 84 lAkha yoni che. 6 saMghayaNa tathA 6 saMsthAna ityAdi aneka bhAva (e 6 kAya jIvomAM) saMbhave che; to paNa e jIvonA kula For Private Personal Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Adi kahevAthI ziSya pratye kaMIka vizeSa upakAra jANIne zrI graMthakartA prathama te kula vagere bhAva ahIM prasaMgathI kahe che. te A pramANe : bArasa sattaya tinniya, satta ya kulakoDisayasahassAiM / naiyA puva - vALi - vALuM caiva parisaMghA // 40 // thArtha : pRthvIkAyanI 12 lAkha kulakoTi, apakAyanI 7 lAkha kulakoTi, agnikAyanI 3 lAkha kulakoTi ane vAyukAyanI 7 lAkha kulakoTi che. e pramANe pRthvIkAyAdi 4 nikAyanA jIvonI nizcaya kulakoTinI saMkhyA jANavI. ||40gA bAbArtha : A gAthAmAM kahelo 'bruhroDisavasahassArUM eTale lAkha kulakoTi,' e zabda 'bArasa' ItyAdi dareka padanI sAthe saMbaMdhavALo che, jethI 12 lAkha kulakoTi, 7 lAkha kulakoTi ityAdi krama kulakoTino jANavo. arthAt kulakoTinI e parisaMkhyA = saMkhyA jANavI e saMbaMdha che. te kulakoTinI parisaMkhyA 12 lAkha ityAdi kahI te kayA kayA jIvonI ? te kahevAya che ke - puvi - pRthvIkAya ityAdi padano paNa anukrama pUrvokta saMkhyAnA anukrama sAthe joDavo. te A pramANe :- pRthvIkAya jIvonI 12 lAkha kulakoTi jANavI. akAya jIvonI 7 lAkha kulakoTi jANavI. agnikAya jIvonI 3 lAkha kulakoTi tathA vAyukAya jIvonI punaH 7 lAkha kulakoTi jANavI. e pramANe 40mI gAthAno artha samApta thayo. // 40 // (zeSa jIvonI kulakoTi AgaLanI gAthAmAM kahevAze.) - avataraNa : pUrva gAthAmAM 4 ekendriyonI kulakoTi kahIne have A gAthAmAM vanaspatikAyanI tathA 3 vikalendriyonI kulakoTinI saMkhyA kahe che : kulako DisayasahassA, sattaTTha ya nava ya aTTavIsaM ca / beiMdiya teiMdiya, cauriMdiya hariyakAyANaM // 41 // gAthArtha : dvIndriyonI 7 lAkha kulakoDi che, gIndriyonI 8 lAkha kulakoDi, caturindriyanI 9 lAkha kulakoDi tathA haritakAyanI eTale samagra vanaspatikAyanI 28 lAkha kulakoDi che. 118911 vyAvyArtha : gAthArthavat sugama che. II415 avataraNa : pUrva gAthAmAM vikalendriyanI kulakoDa kahIne have A gAthAmAM paMcendriya nikAyanA jIvabhedonI kulakoDi kahe che. te A pramANe : adhdhatterasa bArasa, dasa dasa kulakoDisayasahassAiM / jalayara pakkhi cauppaya urabhuyasappANa nava huMti // 42 // gAthArtha : pUrve kahelA svarUpavALA (39mI gAthAmAM kahelA matsyAdi) jalacara paMcendriyonI adhdhatterasa sADAbAra lAkha kulakoTi che, ane pakSIonI (eTale khecara paMcendriyonI) 12 1. ahIM yoni tathA kula e bemAM taphAvata e che ke yoni te utpattisthAna che, ane te eka ja prakAranA utpattisthAnamAM judI judI jAtanA pRthvIkAyAdi jIvo upaje te krutta te jIvonI paraspara bhinnatAne AdhAre gaNAya che. For Private &Osonal Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAkha kulakoTi che. tathA sthalacara tiryaMco catuSpada - ura:parisarpa ane bhujaparisarpa ema traNa prakAranA che, temAM catuSpada tiryaMca paMcendriyonI 10 lAkha kulakoDi che, sarpa vagere ura parisarpa tiryaMconI 10 lAkha kulakoDi che ane gho tathA nakula (noLa) Adi bhujaparisarponI 9 lAkha kulakoDi che. cAradhArtha : gAthArthavatu. e pramANe 42mI gAthAno artha samApta thayo. 4rA navatara : pUrva gAthAomAM tiryaMconI kulakoDi - saMkhyA kahIne have A gAthAmAM deva - nAraka tathA manuSyonAM kulanI saMkhyA kahe che : chavvIsA paNuvIsA, suraneraiyANa sayasahassAI / bArasa ya sayasahassA, kulakoDINaM maNussANaM // 43 // thArtha : bhavanapati Adi sarve devonI 26 lAkha kula koDi che. nArakonI ra5 lAkha kulakoDi che, ane manuSyonI 12 lAkha kulakoDi che. vyAdhyArtha : ahIM vyAkhyArtha paNa gAthAnA arthane anusAra jANavo. e 43mI gAthAno artha samApta .ll43ii. navatara : A gAthAmAM kula koDinI sarva saMkhyA darzAve che: egA koDAkoDI, sattANauI bhave sayasahassA / pannAsaM ca sahassA, kulakoDINaM muNeyavyA // 44 // nAthArtha : jIvonAM kula sarve maLIne 1 koDAkoDi 97 lAkha 50 hajAra jANavAM. vizeSArtha :- tArtha = artha kahevAI gayo che (arthAtu graMthamAM 39mI gAthAnA artha prasaMge samasta vaMtUnAM sAtire koTikoTI nAnAM e padathI kahevAyo che), ane A bhASArthamAM 40mI gAthAnA avataraNa tarIke kahyo che. !! 84 lAkha jIvayoninuM svarUpa che jIvonAM sarva kula kahIne have utpattisthAnarUpa jIvonI yoninuM svarUpa kahevAya che te A pramANe :- 5 dhAtu mizraNa arthamAM che, tethI yuvati eTale tejasu-kAzmaNa zarIravALA jIvo, anya bhavamAM jaI utpanna thatI vakhate jene viSe audArikAdi bhavadhAraNIya zarIradravyo sAthe mizrita thAya che, te yoni kahevAya. arthAt yoni eTale ekendriyAdi jIvonuM utpattisthAna. sarva jIvonI apekSAe tevI 84 lAkha yoni che. ahIM ema na vicAravuM ke jIvo ananta che to utpattisthAnarUpa yonio paNa anaMta hovI joIe. kema ke jIvone sAmAnya AdhArabhUta evo loka (lokAkAza) paNa asaMkhya pradezAtmaka ja che, temaja jIvonA vizeSa AdhArabhUta narakAvAsa - niSphaTa - devazayyAo - pratyeka jIvonAM zarIra tathA sAdhAraNa (nigoda) jIvonAM zarIra te paNa sarve (athavA sarva maLIne) asaMkhyAta ja che. e ja rIte jIvo anaMta hovA chatAM paNa utpattisthAno anaMta kema hoya ? na ja hoya. prazna :- e pramANe jIvo anaMta hovA chatAM utpattisthAno paNa anaMta na hoya te mAnI lIdhuM, paNa te "asaMkhyAta" hoya tema mAnavAmAM zo vAMdho? For Privat Personal Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttara :- nA, tema paNa nahi; kAraNa ke utpattisthAna jo ke ghaNAM che to paNa zrI kevalibhagavaMte dekhelA keTalAka dharmo vaDe eka sarakhAM utpattisthAno ghaNAM hoya to paNa te sarve 1 yoni tarIke ja gaNAya che. tethI anaMta jIvone zrI kevalibhagavaMte dekhelA keTalAka sadaMza dharmo vaDe paraspara aMtargatapaNe vicArIe to yonio 84 lAkha ja che, ethI jUna nathI, tema adhika paNa nathI. ane te 84 lAkha yonio atiprasiddha hovAthI A graMthamAM jo ke kahI nathI, to paNa te A pramANe jANavI : "pRthvIkAya, apUkAya, agnikAya, vAyukAya e ekekanI (darekanI) sAta sAta lAkha yoni che. IT vikasendriyonI darekanI be be lAkha yoni che. nArakanI 4 lAkha tathA devanI 4 lAkha yoni che, paMcendriya tiryaMconI 4 lAkha tathA manuSyanI 14 lAkha yoni che. //rA' kana :- voni ane su e bemAM taphAvata zuM? uttara :- voni eTale utpattisthAna. jema chANa e vIMchI vagerenuM utpattisthAna che, mATe vIMchI vagere jIvonI chANa e yoni che; ane na to varNAdi-bhedavALuM che, ane te ekaja yonimAM utpanna thayelA jIvonuM paNa ghaNA prakAranuM saMbhave che. jema chANa vagere eka ja prakAranI yonimAM utpanna vIMchI vagere jIvo paNa kapilavarsI, raktavarNI ityAdi aneka bhedavALA hoya che. jethI kula aneka prakAranuM hoya che. vizeSa vistArathI saryuM. e pramANe 44mI gAthAno artha samApta thayo. 44o : navatara : pUrva gAthAomAM jIvonAM kula kahIne have A gAthAmAM jIvonI 84 lAkha yoninA aMtargata bhedarUpa saMvRta-vivRta Adi dharmabhede yonionA bheda kahe che. temaja te saMvRtAdi yoni kayA kayA jIvone hoya? te jIvabheda paNa kahevAya che : egidiya neraiyA, saMvuDajoNI ya huMti devA ya / vigaliMdiyANa viyaDA, saMvuDaviyaDA ya gabhami // 45 // pathArtha ekendriya-nAraka ane devo e traNe saMvRta yonivALA che. vikalendriyone vivRtA yoni che ane garbhaja jIvone (saMjJI manuSya - tiryaMcone) saMvRtavivRtA nAmanI (mizra) yoni che. 4pA vyAradhArtha : ekendriyo ane nArakajIvo sarva saMvRtayonivALA che. tyAM nArako saMvRta yonivALA kevI rIte che? te kahevAya che ke-nArakone utpanna thavAnAM sthAnarUpa niSphaTo DhaMkAyelA gavAkSa sarakhAM che mATe tathA sarve devopaNa saMvRta yonivALA ja che. kahyuM che ke, "vevasANaMti devadUig siAnI saMvimA mattA, sarIrI IIT3vavannA' ityAdi sUtravacanathI devo sarve vastrathI DhAMkelI devazayAmAM devadUSya vastranI aMdara saMvRta-DhaMkAyelA svarUpamAM utpanna thAya che. e pramANe sarve ekendriyone paNa zrI kevalibhagavaMte dekhelA koIpaNa prakAre saMvRta 1. artha - "devadUSyavastrathI DhAMkelI devAmAM aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga mAtra zarIranI avagAhanA vaDe utpanna thayA.' ahIM devazayA palaMganA AkAravALI hoya che, ane devadUSya eTale ati uttama divya rezamI vastrathI DhaMkAyelI hoya che. te devadUSyanI aMdara deva utpanna thAya che. - For Private Rersonal Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (gupta) yonipaNuM vicAravuM. tathA vikalendriya padanA (viniriyA|| e gAthAmAM kahelA padanA) grahaNathI ahIM dvIndriya - trIndriya - caturindriya - samU0 tiryaMca paMcendriya tathA samU0 manuSya grahaNa karAya che. kAraNa ke e pAMce jIvo manarahita hovAthI saMpUrNa indriyothI banatAM viziSTa kArya karavA asamartha hoya che. tethI e pAMce jIvone vAstavika rIte vikasendriyapaNuM ja gaNAya. tethI e dvIndriyAdi pAMca prakAranA jIvone vivRtayoni eTale zrI kevalibhagavaMte dekhelA koI prakAra vaDe agupta svarUpa (arthAtu spaSTa dekhAtI) yoni jANavI. vaLI garbhamAM je saMjJI paMcendriya tiryaMca - manuSyo utpanna thAya che, te garbhaja manuSyonI tathA garbhaja tiryaMconI saMvRtavivRtA. yoni jANavI; arthAt AvRta-DhaMkAyelA ane anAvRta- nahi DhaMkAyelA ema ubhayasvarUpa jANavI. A saMvRtavivRtA yoni DhaMkAyelA ane nahi DhaMkAyelA - ubhayasvarUpavALI kevI rIte? teno vicAra atIndriya jJAnIothI - zrI sarvajJothI ja jANI zakAya tevo che. mAtra manuSyanI saMvRtavivRta yoninuM svarUpa pUrvAcAryoe lakheluM dekhAya che, te A pramANe :- strIonI nAbhinI nIce be zirA (naso) thI nIce adhomukhe (nIce mukhavALI) kozaka (kamalaDoDA sarakhA) AkAravALI yoni che. tenI bahAra AMbAnI maMjarI sarakhA mAMsanA phoDalA RtukAle (strIonA mAsika dharma vakhate) phUTe che. temAMthI rudhira jhare che. temAMthI keTalAMka rudhira-biMduo yonimAM praveza kare che. te rudhira biMduomAM purUSanA zukrano saMbaMdha pAmIne (arthAt rudhira ane zukranAM saMyogamAM) jIva temAM utpanna thAya che ane tyAM kalala', arbuda, mAMsapezI ityAdi kramathI sarva avayavo prApta thAya che; ane tyArabAda (amuka kALe) yonithI bahAra nIkaLe che. e 4pamI gAthAno artha samApta thayo. //4pA. avata{UT : pUrva gAthAmAM saMvRtAdi 3 prakAranI yoni kahIne have A gAthAmAM sacittAdi 3 prakAranI yoni kahe che : aJcittA khalu joNI, neraiyANaM taheva devANaM / mIsA ya gabbhavasahI, tivihA joNI u sesANaM // 46 // mAthArtha : nArakonI tathA devonI yoni nizcaya acitta hoya che. garbhaja jIvonI mizra yoni hoya che ane zeSa sarva jIvonI traNa prakAranI yoni hoya che. 46ll - vyAdhyArtha : nArakonI tathA devonI yoni acitta hoya che. jo ke sUkSma ekendriya jIvo to tyAM paNa vyAsa - rahelA che, to paNa nAraka-devonuM utpattikSetra - utpattisthAna koIpaNa jIve parigRhIta nahi kareluM hovAthI (eTale sUkSma ekendriyoe potAnA AzrayarUpe nahi kareluM hovAthI) nAraka-devonuM utpattisthAna - yoni acitta che. tathA dama pada vaDe ahIM garbhaja jIvo kahyA che. teonI vadi = vasati = yoni mizra 1. kalala = jaLarUpa avasthA, abuMda = jaLanA parapoTA sarakhI avasthA, ane tyArabAda te parapoTo baMdhAIne mAMsapezI sarakho dRDha thAya, ItyAdi krame kalalAdi avasthA taMdulavaitAlika Adi zAstrothI jANavA yogya che. 2. koIpaNa jIve potAnA parigraharUpe eTale mamatva svarUpathI svaAzraya rUpe nahi kareluM, te aparigRhIta kSetra - acittakSetra gaNAya. 53 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eTale sacitta ane acitta ubhaya svarUpavALI che, kAraNa ke te garbhamAM zukranA tathA rudhiranAM pudgalo acitta che, ane strInA zarIranA avayavo to sacitta che, te atiprasiddha che. tathA zeSa e kendriya, vikasendriya ane samUrchAima paMcendriya jIvonI yoni sacitta, acitta tathA mizra ema traNa prakAranI saMbhave che; kAraNa ke e ekendriyAdikamAMnA keTalAka jIvo to anya jIvoe AtmasAt (svadehAzrayarUpe) karelA kSetramAM utpanna thAya che, mATe tevA jIvonI sacitta yoni che. keTalAka jIvo anya jIvoe svAdhIna nahi karelA kSetramAM utpanna thAya che, mATe tevA jIvonI acitta yoni che. ane keTalAka jIvo to anya jIvoe AtmasAt karelA temaja AtmasAtuM nahi karelA evA ubhaya svarUpavALA kSetramAM utpanna thAya che; mATe teonI mizra yoni che, e tAtparya che. e pramANe A 46 mI gAthAno artha samApta thayo 46 savatara : pUrva gAthAmAM sacittAdi 3 prakAranI yoninuM svarUpa kahIne have A gAthAmAM zIta Adi 3 prakAranI yoninuM svarUpa kahe che, te A pramANe : sIosiNajoNIyA, savve devA ya gabbhavakkaMtI / usiNA ya teukAe, duha narae tiviha sesANaM // 47 // TthArtha sarve devo tathA sarve garbhaja jIvo zItoSNa yonivALA che. agnikAyanA jIvo uSNa yonivALA che, nArako zIta tathA uSNa e 2 prakAranI yonivALA che ane zeSa sarva jIvonI (zIta - uSNa - tathA zItoSNa e) traNa prakAranI yoni che. Il4zA. vyathArtha : bhavanavAsI ityAdi sarve paNa devo zItoSNa yoni vALA che, kAraNa ke teonuM utpattikSetra zItoSNa (mizra) sparzanA pariNAmavALuM che. arthAt e utpattikSetra ekAnta zItasparzavALuM nahIM, temaja ekAnta uSNasparzavALuM paNa nahIM, paraMtu anuSNazIta (uSNa nahIM temaja zIta paNa nahIM evuM madhyama pariNAmavALuM) hoya che. e pramANe garbhaja tiryaMca paMcendriyo tathA garbhaja manuSyo paNa sarve zItoSNa yonivALA che ema jANavuM. te3I] eTale taijaskAyika (agnikAyika) jIvonI uSNa yoni hoya che, kAraNa ke agnijIvo uSNasparzavALA kSetramAM ja utpanna thAya che. naraT = nArakonI yoni 2 prakAranI che. tyAM keTalAka nArakonI zIta yoni, ane keTalAka nArakonI uSNa yoni hoya che, e tAtparya che. ahIM bhAvArtha e che ke - pahelI 3 pRthvIomAM to nArako ekAnta (kevaLa) uSNavedanA ja anubhave che. te uSNavedanA ahIMnA kheranA aMgArAnA agnithI paNa anaMtaguNa uSNa hoya che. tathA cothI pRthvImAM paNa ghaNA nArako kevaLa uSNasparza - vedanA ja anubhave che, kAraNa ke e pRthvImAM paNa ghaNAM prataromAM pUrvokta svarUpavALo uSNasparzarUpa pariNAma varte che mATe e pramANe jANavuM. temaja e pRthvImAM keTalAka alpa nArako zItavedanA ja sahana kare che, kAraNa ke e pRthvInAM keTalAMka prataromAM ahIMnA himathI paNa anaMtaguNo zItasparza varte che. vaLI pAMcamI pRthvImAM For Privat 4 ersonal Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa e pramANe ja (2 prakAranI) vedanA kahevI; paraMtu taphAvata e ja ke A pAMcamI pRthvImAM zItasparzavALAM ghaNAM prataro hovAthI zItavedanA vedanArA ghaNA nArako jANavA, ane uSNavedanA vedanArA alpa nArako jANavA. kAraNa ke e pRthvImAM uSNasparzavALAM sthAno alpa che. mATe e rIte taphAvata jANavo. tathA 6ThI ane 7mI pRthvInA nArako ekAMte (kevaLa) zItavedanA ja sahana kare che. kAraNa ke e 2pRthvIomAM pUrve kahelA zItasparzathI (arthAt himathI anaMtaguNa sparza je 4-5mI pRthvIno kahyo che te zItasparzathI) paNa atyaMta tIvra zItasparza hoya che. e pramANe sparzavedanA hovAthI je keTalAka nArako ahIM uSNavedanA anubhavanArA kahyA che te sarve nArako zItayoni vALA jANavA. ane jeTalA nArako zItavedanA anubhavanArA kahyA che, te sarve yoni vALA jANavA. jo ahIM zItavedanA anubhavanArA nArakonI zIta yoni ja hoya ane uSNavedanA vedanAra nArakonI uSNa yoni ja hoya to sajAtIyapaNAthI ativedanA na hoya, ane nArakone to sarva - padArtha - pariNAma evo hovo joIe ke jethI teone vedanA adhika adhika thAya, te kAraNathI vedanA ane yonino paraspara viparyabhAva (nAraka jIvomAM) varte che. e pramANe yoni tathA vedanAno viparyaya vicArIe to pahelI 3 pRthvInA sarva nArako tathA cothI pRthvImAMnAM ghaNAM sthAnomAM (rahenAra ghaNA nArako), ane pAMcamI pRthvImAMnAM alpa sthAnomAM (alpa prataromAM rahenArA thoDA nArako) zIta yonivALA ja nArako che. ane cothI pRthvInAM alpa sthAnomAM, pAMcamI pRthvInAM ghaNAM sthAnomAM tathA chaThThI - sAtamI pRthvImAM rahenArA nArako sarve uSNuyoni vALA che ema siddha thayuM. have e yonisaMbaMdhamAM ghaNA vistAra vaDe saryuM. yonisvarUpanA vizeSa jijJAsue prajJApanA sUtromAMthI vizeSa vistAra jANavo. (ke jemAM yoniprajJApanA adhikAra kahyo che.) A graMthanA mULa vRttikAre to pahelI 3 pRthvIomAM nArakonI uSNuyoni ja kahI che. cothI pRthvInA keTalAka pahelAM prataromAM uSNayoni ane zeSa pratiromAM zItayoni temaja nIcenI 3 pRthvIo (pa-6-7)mAM kevaLa zItayoni ja kahI che. e vAta zrI prajJApanA sUtranA abhiprAyathI vicAratAM bahu visaMvAdavALI jaNAya che. e bAbatamAM satya tattva to zrI bahuzruto ja jANe. 'tivida sesANa' Iti. pUrve kahelA jIvothI zeSa rahelA pRthvI - apU-vAyu - vanaspati - vikasendriya ane samUrNima paMcendriyonI yoni TANe prakAranI saMbhave che. tyAM zItasparzavALA kSetramAM utpanna thayelA jIvonI zIta yoni, uSNasparzavALA kSetramAM utpanna thayelA jIvonI 3Myoni ane zItoSNa sparzavALA kSetromAM utpanna thayelA jIvonI zItoSNa yoni hoya e tAtparya che. e pramANe 47mI gAthAno artha samApta thayo. 4LA vitara : pUrvokta svarUpavALI yonimAM utpanna thayelAM jIvo yathAyogya 6 saMghayaNamAM varte che. (eTale 6 saMghayaNavALA hoya che). te kAraNathI saMhanananuM - saMghayaNanA svarUpanuM nirUpaNa karavA mATe A 48mI gAthA kahevAya che : vArisahanArAyaM, vajanArAyayaM ca nArAyaM / addhaM ciya nArAyaM, khIliya chevaThTha saMghayaNaM // 48 // For Private 4 ersonal Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thArtha : vajaRSabhanArAca, vajanArA, nArAca, nizcaya ardhanArAca, kIlikA ane chedaskRSTa e 6 saMghayaNa che. //4 vyAradhdhArtha :- saMdanana eTale saMdati arthAtu asthiono (hADasamudAyano) paraspara saMbaMdha thavo. te hADanA saMbaMdhanI vicitratAthI saMhanana-saMghayaNa 6 bhedavALuM che. tyAM va7 zabdathI khIlI" artha thAya che. ane tragama eTale be hADakAMnA saMbaMdha upara ja valayAkAre vIMTAI vaLelo pATo. tathA nIcethI bIjA hADakA vaDe saMcaya pAmela (jakaDAyela) evAM be vivakSita hADanI baMne bAjue Avela markaTabaMdha te nIrava kahevAya. ethI tAtparya e AvyuM ke - baMne bAjue markaTabaMdha vaDe baMdhAyelA ane te upara pATA sarakhA trIjA hADa vaDe vIMTAyelA e hADanA upara te traNe hADane bhedIne ArapAra gayela vaja nAmanuM trIjuM hADa jemAM hoya che te vastrApamanAra nAmanuM saMghayaNa kahevAya. arthAta vaja ane RSabha e be vaDe upalakSita - niyaMtrita arthAt yukta evo nArAca che jene viSe te varSabhanArAca, e vyutpatti vaDe e prathama saMghayaNa vajarSabhanArAMca che. vaSyanArAyacaM " = je saMghayaNamAM RSabha (pATo) nathI, paraMtu bIjA be saMbaMdha (vaja tathA markaTabaMdha) che te bIjuM vajhanA nAmanuM saMghayaNa kahevAya. keTalAka AcAryo vajarahita 25manAra/va nAmanuM bIjuM saMghayaNa kahe che. tathA vaja ane RSabharahita nArAca nAmanuM trIjuM saMghayaNa che. tathA 'ddha virya nArA " cothuM ardhanArA nAmanuM saMghayaNa che. ahIM je saMghayaNa eka bAju markaTabaMdhanA saMbaMdhavALuM ane bIjI bAju kalikA vaDe vyApta hoya tethI ardhanArAca kahevAya che ema jANavuM. tathA RSabha ane nArAja rahita paraMtu be hADano saMbaMdha kevaLa kIlikA-khIlI vaDe ja vaLagelo hoya te rIni nAmanuM pAMcamuM saMghayaNa che. tathA "cheva" A padamAM dakArano tathA anusvArano lopa thayelo che jethI chedavRtta ne badale cheTha zabda prAkRtamAM banyo che. paraMtu mULa zabda chedapRSTha che. teno artha A pramANe cheH vaDe - paryantabhAgo vaDe (cheDAo vaDe) hADakAnuM vRtta eTale paraspara saMbaMdhanI racanArUpa vartana eTale vRtti je saMghayaNamAM che te chedavRtta nAmanuM chaThuM saMghayaNa che. arthAt khIlI, pATo ane markaTabaMdha e traNe saMbaMdharahita hovAthI be hADanA cheDAnA sparzamAtravALuM chedavRtta nAmanuM chaThuM saMghayaNa che. keTalAka AcAryo A chaTThA saMghayaNane sevArta saMghayaNa kahe che. tyAM be hADanA be cheDAno paraspara sparza saMbaMdha te sevA tene *ta eTale prApta thayela te sevArta saMghayaNa evI vyutpatti thAya che. e 48mI gAthAno artha samApta. //48ii. avataraNa have 6 saMhanananA nAmamAM AvelA RSabha, vaja ane nArAca e 3 zabdano artha graMthakAra pote ja A gAthAmAM kahe che : risaho ya hoi paTTo, vajaM puNa khIliyA viyANAhi / ubhao makkaDabaMdhaM, nArAyaM taM viyANAhi // 49 // mAthArtha RSabha eTale pATo artha thAya che, ane vaja eTale khIlI artha jANavo, tathA baMne bAju markaTabaMdha hoya te nArAca jANavo. vyAdhyArtha : gAthAnA artha pramANe sugama che. I49o. For Private Personal Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatara : pUrva gAthAmAM 6 saMghayaNa tathA saMghayaNAntargata zabdono artha kahIne have A gAthAmAM te saMghayaNomAMthI je jIvone jeTalAM saMghayaNa hoya che, temaja je jIvone saMghayaNa sarvathA hotuM ja nathI te darzAve che : naratiriyANaM chappiya, havai hu vigaliMdiyANa chevaDheM / suraneraiyA egidiyA [ya] savye asaMghayaNI // 50 // gAthArtha : manuSya tathA tiryaMcone nizcaya che e saMghayaNa hoya che, vigalendriyone chevaTuM saMghayaNa che, ane deva, nArako tathA sarve ekendriyo saMghayaNarahita che. //50nA vyAdhyArtha : ahIM vikasendriya ane ekendriyone bhinna grahaNa karelA (kahelA) hovAthI ja tiriyAI padamAMno tiryaMca zabda zeSa rahelA paMcendriya tiryaMcanA ja arthamAM pravarte che. tethI manuSyone ane paMcendriya tiryaMcone koIkane kaMIka ane koIkane kaMIka saMghayaNa hovAthI sAmAnyataH chae saMghayaNa pUrvokta svarUpavALAM prApta thAya che. ane vikasendriyone eka chedavRtta saMghayaNa ja hoya che, zeSa 5 nahIM. tathA sarva devo ane nArako temaja sarve ekendriyo saMghayaNa rahita che, kAraNa ke saMghayaNa to hADanA samUharUpa che, ane devAdikane hADano abhAva che, e tAtparya che. e pramANe 50 mI gAthAno artha samApta thayo. ApaNA navatara : pUrva gAthAmAM kahelAM 6 saMghayaNa, saMsthAnonI sAthe AvyabhicArI che. (eTale jyAM saMghayaNa hoya tyAM saMsthAna to avazya hoya ja.) kAraNa ke saMsthAnanA abhAve saMghayaNano sarvathA abhAva ja hoya che, mATe saMghayaNanuM svarUpa kahyA bAda have A gAthAmAM 6 saMsthAna ane tenA svAmI kahevAya che. te A pramANe : samacauraMsA naggoha, sAi khujjA ya vAmaNA huMDA / paMciMdiya tiriya - narA, surA samA sesayA huMDA // 51 // thArtha samacaturagna saMsthAna-nyagrodha saMsthAna- sAdi saMsthAna - kunja saMsthAna- vAmana saMsthAna ane hUMDaka saMsthAna e 6 saMsthAna che. temAM paMcendriya tiryaMco tathA manuSyo e chae saMsthAnavALA che. devo samacaturagna saMsthAnavALA che, ane zeSa sarva jIvo huMDaka saMsthAnavALA che. pa1// vyAvyA : zarIranA avayavonI racanArUpa zarIranI je AkRti te saMsthAna kahevAya. te paNa samacaturagna Adi bhedathI 6 prakAranuM che. tyAM sama eTale zarIranAM lakSaNa tathA pramANa vaDe avisaMvAdI (arthAt lakSaNa ane pramANayukta) evA 4 vibhAga vaDe upalakSita (arthAt 4 prakAranA), zarIranA avayavorUpa tuH = cAra stri = khUNA athavA bAjuo je saMsthAnamAM hoya te samaturatra saMsthAna kahevAya. ahIM samAsAnta vidhi vaDe (tu pratyaya AvavAthI) samaturaDha zabda bane che. arthAt A prathama saMsthAna sAmudrika Adi zAstramAM kahelAM samagra lakSaNo tathA pramANa vaDe saMpUrNa che. e prathama saMsthAnanA saMbaMdhathI jIvo paNa samacaturagna kahevAya. For Privato. ersonal Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ noda Iti. ahIM padanA eka dezabhAga vaDe paNa samagra padanuM grahaNa thatuM hovAthI nyagrodha parimaMDala saMsthAnavALA jIvo" ema jANavuM. tyAM cogha e vRkSavizeSa che. te vRkSa sarakhuM rimaMDa = maMDalAkAravALuM te vAghoghArakhaMDana saMsthAna che. jema codha vRkSa uparanA bhAgamAM manohara ane saMpUrNa avayavavALuM hoya che, paraMtu nIcenA bhAgamAM tevuM hotuM nathI, tema je jIvone nAbhithI uparano bhAga ghaNA vistAravALo eTale zarIranAM lakSaNa tathA pramANathI yukta hoya che, ane nAbhithI nIceno bhAga hInAdhika pramANavALo hoya che, evuM je saMsthAna te coghaparimaMDa saMsthAna kahevAya. sAruM = sAdi. ahIM gaDhi eTale nAbhithI nIceno utsava nAmano bhAga jANavo. te zarIranAM lakSaNa tathA pramANathI yukta evA Adi bhAga vaDe sa = sahita varte - hoya te sAruM saMsthAna kahevAya. ahIM kaMI paNa vizeSatA na vicArIe to saMpUrNa zarIra (sarva bAjuthI) Adi sahita varte che ja, jethI 3ddhi vizeSaNanI anyathA upapatti (nirarthakaprAyaH) thaI jAya che. te kAraNathI ahIM "Adi' vizeSaNa viziSTatAvALuM ja prApta thAya che. (arthAtu Adi padathI aMganA dareka bhAga choDIne nAbhinI nIceno ja bhAga grahaNa karavAthI Adi pada ahIM viziSTatAvALuM che). e sAdi saMsthAnanA yogathI jIvo paNa sAdi saMsthAnavALA kahevAya. (e trIjA saMsthAnanuM svarUpa kahyuM.). gujJa ya Iti. arthAt bubba%. je saMsthAnamAM hAtha, paga, zIrSa ane grIvA e 4 avayavo lakSaNa tathA pramANayukta hoya, ane zeSa kAyArUpa koSTa (koTho) bhAga hInAdhika pramANavALo hoya te cothuM sunuM saMsthAna kahevAya. tenA yoge jIvo paNa vadhuLa kahevAya. vAmana Iti. je saMsthAnamAM hAtha, paga, zIrSa ane grIvA e 4 aMga lakSaNa rahita hoya ane pRSTha (pITha), udara ItyAdi zeSa kAyArUpa koSTa (koTho) lakSaNayukta hoya te pam vAmana saMthI na kahevAya, ane tenA yogathI jIvo paNa vAmana saMsthAnavALA kahevAya. TUMDA Iti. je saMsthAnamAM prAyaH eka paNa avayava sulakSaNa yukta hoya nahi te sarva aMge alAkSaNika AkAravALuM chaThuM huMDa saMsthAna kahevAya, ane tenA yogathI jIvo paNa huMDaka saMsthAnavALA kahevAya. prazna :- evA kayA jIvo che ke je pUrvokta svarUpavALAM 6 saMsthAnayukta hoya? uttara :- paMkveiTiya tiriyanA Iti. aneka jIvo Azrayi paMcendriya tiryaMca tathA manuSyo pUrve kahelA chae saMsthAnavALA jANavA. tathA "sura sama' eTale devo sarve paNa samacaturagna saMsthAnavALA che. ane e kahelA jIvothI bAkI rahelA jIvo - nAraka, ekendriya ane vikasendriya - te sarve huMDaka saMsthAnavALA ja che. ahIM lAghavane khAtara samakALe (ekaja gAthAmAM) saMsthAna ane tenA svAmI paNa darzAvyA che. e pramANe pa1 mI gAthAno artha samApta thayo. nepalA vitaraVT : pUrva gAthAmAM ekendriyone sAmAnyathI huMDaka saMsthAna darzAvyuM. paraMtu te pRthvIkAyAdikane masUrAdi AkAranA bhedathI juduM juduM jANavuM. te ja vAta A gAthAmAM kahevAya For Private Cersonal Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ massUrae ya thibuge, sUi paDAgA aNegasaMThANA / puDhavI daga agaNi mAruya - vaNassaINaM ca saMTANA // 52 // TthArtha pRthvIkAyanuM saMsthAna masUranI AkRti sarakhuM che, apakAyanuM tibuka (parapoTA) sarakhuM, agninuM soya sarakhuM, vAyunuM patAkA sarakhuM ane vanaspatinuM saMsthAna aneka vividha AkRtivALuM che. /para/ vyAdhyiArtha : masUra eTale mALavA Adi dezamAM prasidhdha masUrakanA AkAravALuM eka jAtinuM dhAnya thAya che; tevA AkAravALuM DhavI = pRthvIkAyanA zarIranuM huMDaka saMsthAna jANavuM. tathA nA = apUkAyika jIvonuM sTibuka-biMdu sarakhA AkAravALuM, agnikAya jIvonuM soyanA AkAravALuM, vAyukAya jIvonuM patAkA AkAranuM ane vAstai saMzA eTale vanaspationA zarIranAM saMsthAna aneka AkAravALAM che. (A padamAM 1 (va) pada pUrve kahelA puDhavI Adi padonI apekSAe samuccaya arthamAM che.) e pa2 mI gAthAno artha samApta thayo. //para// 1000 gAthA || 3vatara : ahIM 14 mArgaNAdhAramAM 14 jIvasamAsa kahevAnA cAlu viSayamAM trIjA kAyamafkhA dvAramAM jIvasamAsa kahevAya che. (ane te kAyamArgaNAnA prasaMgamAM ja yoni-kula-saMghayaNa-saMsthAna Adi dvAra kahyAM.) te ya zabda jema pRthvI Adi jIvonA samudAyanA arthavALo che, tema audArikAdi zarIranA paNa arthavALo che. arthAt hoya eTale audArikAdi 5 zarIra. jethI A cAlu kAyadvAranA vAcyatvane AzrayIne ja A prastuta kAyadvAramAM audArikAdi zarIrano paNa vicAra karavA mATe A gAthA kahevAya che. (arthAt 5 zarIra ane tenA svAmI kahevAya che.) : orAliya veubbiya, AhAraya teyae ya kammayae / paMca maNuesu cauro, vAU paMciMdiyatiricche // 53 // thArtha : audArika - vaikriya - AhAraka - taijasu ane kAzmaNa e 5 zarIra che. ane manuSyamAM e pAMce zarIra che. tathA vAyukAya jIvone ane paMcendriya tiryaMcone (AhAraka rahita) 4 zarIra che. pakSI vyAvyA : udvAra eTale zrI tIrthaMkara bhagavaMtanA zarIranI apekSAe samagra 3 bhuvananA ati uttama pudgalo vaDe racAyeluM zarIra te audArika zarIra. athavA kAra eTale mhAratAmAtra vaDe ja (sthUlatAmAtra vaDe) sAra-pradhAna, arthAt vaikriyAdi zarIranAM pugalonI apekSAe skUla evA prakAranAM pugalo vaDe baneluM te audArika zarIra. athavA kAra eTale zeSa svAbhAvika sarva zarIranI apekSAe mahApramANavALuM (tyAM udAra e ja audArika - Iti taddhita), kAraNa ke vaikriya zarIra to uttara vaikriya avasthAmAM ja 1 lAkha yojananA pramANavALuM thAya che, ane svAbhAvika (janma) vaikriya zarIra to utkRSTathI paNa 500 dhanuSa pramANanuM che. paraMtu audArika zarIra to sahajathI paNa (janmazarIrathI paNa) svayaMbhUramaNa samudranA matsyonI apekSAe 1. arthAt zeSa vaikriya mULa zarIranI apekSAe. For Private Personal Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1000 yojana pramANa che. athavA to kamaLanI nALa ItyAdikanI apekSAe 1000 yojanathI kaMIka adhika paNa che. te kAraNathI A audArika zarIra zeSa sahaja (mULa) za2I2othI ghaNA moTA pramANavALuM jANavuM. (e audArika zarIrano zabdArtha kahyo.) te devo utta2vaikriya racavAnI IcchAvALA thayA chatA prathama vaikriya samuddAta vaDe samuddAta kare, samuddAta karIne saMkhyAta yojanano daMDa bahAra kADhe, bahAra kADhIne yathAbAdara (sthUla asAra) pudgalo dUra kare ane sUkSma pudgalo grahaNa kare, ane tema karIne bIjIvAra paNa vaikriya samuddAta vaDe samuddAta kare ItyAdi vizeSa artha zrI bhagavatIjI AdithI jANavo. tathA vi vividha prakAranI - kriyA te vikiyA, ane te vikriyAmAM thayeluM (arthAt vikriyAvALuM) te vaidriya zarIra kahevAya. tathA vaikriya zarIranI hetubhUta kriyAonuM vaikriya samuddAta karavAne daMDanisarga Adi vividhapaNuM zrI prajJapti (zrI bhagavatIjI) Adi graMthomAM darzAvyuM che. te A pramANe : " tAhe ceva NaM se veuvviyaM kAukAme veuvviyasamugdhAeNaM samohaNNai, samohaNittA saMkhejAI joyaNAI daMDaM nisirai, nisirittA ahAbAyare poggale parisADei parisADittA ahAsuhume poggale pariyAiyai [pariyAittA] doccaMpi veuvviyasamugghAeNaM samohaNNai' ityAdi. evA prakAranI vikriyA vaDe baneluM hovAthI e vaikriya zarIra kahevAya che, arthAt asvAbhAvika za2I2. (samuddAta vaDe banatuM vaikriya zarIra asvAbhAvika - kRtrima za2I2 che.) prazna :- 'vikriyA vaDe baneluM te vaikriya' e vyutpatti vaDe to uttara vaikriya za2I2nuM ja grahaNa thAya, paraMtu svAbhAvika (mULa) vaikriyanuM grahaNa thAya nahi, kAraNa ke svAbhAvika vaikriya zarIra to samuddAta Adi kriyA vinA ja pragaTa thAya che. (to mULa vaikriya zarIrane vikriyAnI vyutpatti kema ghaTe ?) uttara :- e vAta jo ke satya che, to paNa uttara vaikriyanI samAna jAtivALAM pudgalothI (eTale uttara vaikriyanAM athavA mULa vaikriyanAM paNa pudgalo vaikriyavargaNAnAM che te kAraNathI samAnajAtIya pudgalothI) uttara vaikriyanA sarakhuM mULa vaikriya za2I2 (arthAt jevuM uttara vaikriya tevuM mULa vaikriya) che, te kAraNe upacArathI te svAbhAvika zarIra paNa vaikriya zarIra kahevAya. athavA bIjo artha vicArIe to audArika zarIronI apekSAe vi = viziSTa athavA vilakSaNa kriyA te viyiA. te vikriyAne viSe thayeluM je zarIra te vaikriya zarIra, evI vyutpatti vaDe to mULa zarIra paNa vaikriya zarIra kahI zakAya. tathA 'prANInI dayA mATe, zrI tIrthaMkara bhagavaMtanI samavasaraNAdi Rddhi dekhavA mATe, sUkSma arthanuM (zAstranA rahasyanuM) avagAhana ka2vA (jANavA) mATe, athavA to saMdeha dUra karavA 1. te devo uttaravaikriya racavAnI IcchAvALA thayA chatA prathama vaikriya samuddAta vaDe samuddAta kare, samuddAta karIne saMkhyAta yojanano daMDa bahAra kADhe, bahAra kADhIne yathAbAdara (skUla asAra) pudgalo dUra kare ane sUkSma pudgalo grahaNa kare, ane tema karIne bIjIvAra paNa vaikriya samuddAta vaDe samuMdghAta kare ItyAdi vizeSa artha zrI bhagavatIjI AdithI jANavo. 60 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe zrI jinezvaranA caraNakamaLa pAse (AhAraka zarIranuM) gamana thAya che. ll1ii' evA prakAranAM kAraNe utpanna thaye cauda pUrvadhara vaDe je zarIranuM sAhasa eTale grahaNa thAya te mAhira zarIra kahevAya. athavA je zarIra vaDe zrIvalI bhagavaMta pAse jIva Adi sUkSma padArtho nIdarAya eTale grahaNa thAya te hiA2 zarIra. tathA AhArane pacAvavAmAM kAraNabhUta ane tejalezyAdi tejasUne bahAra kADhavAmAM kAraNabhUta evAM je uSNa pugalo te tainas kahevAya; ane tevA prakAranAM tejas pudgalo vaDe baneluM je zarIra te saivata zarIra kahevAya. tathA karma vaDe baneluM je zarIra te phArma zarIra, arthAt 8 karmono samudAya te kAmaNa zarIra. (e rIte 5 zarIrono vyutpatti artha kahyo). e pramANe e 5 zarIra sAmAnyathI sarve jIvane hoya che. ane jo vizeSa jIvabhedathI vicArIe to paNa paMgha mam = aneka jIvo Azrayi (manuSyone) e pAMce zarIro hoya che. vAyu tathA garbhaja paMcendriya tiryaMcone audArika - vaikriya-taijasa-kArpaNa e cAra zarIra hoya che, paraMtu AhAraka zarIra na hoya. kAraNa ke AhAraka zarIra to cauda pUrvadhara munione ja hoya che. e pa3mI gAthAno artha samApta. /pa3ll avataraNa : have deva Adikane keTalAM zarIra hoya? te A gAthAmAM kahevAya che : yeuvyiya tee kammae ya sura - nArayA ya tisarIrA / sese giMdiya - viyalA, orAliya teya kammaigA // 54 // - mAthArtha : deva tathA nArako vaikriya-taijasa-kAzmaNa e 3 zarIravALA hoya che, ane zeSa ekendriya tathA vikasendriya jIvo audArika-taijasa-kAzmaNa e 3 zarIravALA che. //54 - vyAdhyArtha :- jeone 3 zarIra hoya te traNa zarIravALA kahevAya ane te deva tathA nArako hoya che. prazna :- kayA traNa zarIro deva - nArakone hoya che? uttara :- vaikriya, taijasu, kAmaNa. emane audArika zarIra hoya nahi, kAraNa ke audArika zarIra to tiryaMca-manuSyone ja hoya. tema AhAraka zarIra paNa na hoya, kAraNa ke te 14 pUrvadhara manuSyane ja hoya che. tathA e kahelA jIvothI bAkI rahelA jIvo pRthvI-apU-tejasu-ane vanaspati e 4 ekendriyo tathA saMpUrNa Indriyo ane mananA vikalapaNAthI (rahitapaNAthI) vikalendriya jIvo eTale dvIndriya-trIndriya - caturindriya - asaMjJI paMcendriya e sarve audArika taijas ane kAzmaNa e 3 zarIravALA ja hoya che; kAraNa ke prathama to bhava pratyayika vaikriyazarIra emane hoya nahi, kAraNa ke te bhavapratyayika vaikriya zarIra to deva - nArakone ja hoya; tema e jIvone uttara vaikriya zarIra paNa na hoya, kAraNa ke tevA prakAranI labdhino abhAva che. temaja AhAraka zarIra na hovAnuM kAraNa to prathama kahyA pramANe vicAravuM. e pramANe 54mI gAthAno 1. janmathI ja je zarIra prApta thAya te mULa zarIra athavA bhavapratyayika zarIra kahevAya. 2. AhAraka zarIra cauda pUrvadhara muni mahAtmAne ja hoya- e kAraNa vicAravuM. For Private Personal Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha samApta thayo. 54 - vatara :- e pramANe trIjuM prasaMgasahita kAyamArgaNA dvArA saMpUrNa kahIne have 4thuM dvAra yo HIT kahe che. te A pramANe : sace mose mIse'saccamose maNe ya vAyA ya / orAliya veubviya, AhAraya missa kammaie // 55 // mAthArtha:- satya-mRSA-mizra ane asatyAmRSA e cAra prakAranA manayoga tathA vacanayoga (maLIne 8 yoga) tathA audAriyoga, vaikriyayoga, AhArayoga, temaja e traNe mizrayoga (eTale audArikamizrayoga, vaikriyamizrayoga, AhArakamizrayogo ane kArmahayoga e pramANe 15 yoga che. //papA vyathArtha : manasaMbaMdhI tathA vacanasaMbaMdhI je yoga te pratyeka satya-mRSA-mizra ane asatyAmRSA ema 4 prakArano che, e akSarArtha kahyo. have e 8 yogasaMbaMdhI bhAvArtha kahevAya che, te A pramANe : | | yoga eTale zuM? teno zabdArtha // ahIM "yoga' e padano prathama to zabdArtha (vyutpatti artha) zuM? te kahevAya che - vojhana = joDavuM - joDAvuM te yoga eTale jIvanuM vIrya-zakti-utsAha- parAkrama - ceSTA athavA phuraNA. athavA eTale pAvana - valgana - (doDavuM - vaLagavuM) ItyAdi kriyAomAM lAgRta thAya te jo e karmaNi prayoga che. (arthAtu ahIM 'yoga' karma tarIke che.) athavA yuvate eTale ghAvana - valganAdi kriyAomAM jIva jenA vaDe saMbaMdhavALo thAya - joDAya te yoga, e pramANe karaNarUpa paNa yoga che. (arthAt yoga e karaNa paNa che.) e karaNarUpa yoga mana-vacana-kAyAnA bhedathI 3 prakArano che. te A pramANe - (1) manoyo (2) vavanor (3) mAyA | manayoga - vacanayoga - kAyayogano sAmAnya artha / saMkSi paMcendriya jIvoe kAyayoga vaDe mana:prAyogya pugalavargaNAomAMthI grahaNa karIne manapaNe pariNAvelAM eTale vastunA ciMtavanamAM pravartAvelAM je pudgaladravyo te na kahevAya che, ane sahakArI kAraNabhUta evA te mana vaDe (eTale mananAM pudgalo vaDe) je yoga te mano kahevAya. athavA to manasaMbaMdhI je yoga te no evo paNa artha thAya che. tathA 3nte = bolAya te vana eTale bhASApariNAmane prApta thayelAM pudgaladravyono samUha te vacana. ane sahakArI kAraNabhUta evA te vacana vaDe (vacanapudgalo vaDe) je yoga (vacanoccAra kriyA) te vacanayoga. athavA vacanasaMbaMdhI je yoga te vayo. tathA vIvate = ajJAdi vaDe vRdhdhi pAme te vaphA = zarIra audArikAdi 5 prakAranuM che. te sahakArI kAraNabhUta evA audArikAdi kAya 1. "prasaMga sahita" eTale prasaMge kahelAM yonidvAra tathA kuladAra sahita. 2-3-4. ahIM pahelA arthamAM kriyA pote yoga che, bIjA arthamAM vAvana-valsanAdi kriyA, jIva kartA ane yoga karma che. ane trIjA arthamAM dhAvanAdi kriyA, jIva kartA ane yoga e karaNa che. e bhAvArtha che. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaDe je yoga te jAyayoga. athavA kAyAsaMbaMdhI je yoga te hrAyayoga. e 3 prakArano yoga punaH 15 prakArano che te AgaLa kahevAze. // 4 prakArano manayoga ahIM prathama manoyoga 4 prakArano che. te A pramANe - santa eTale munio athavA jIvAdi padArtho, teonuM kramazaH muktidAtApaNe, athavA yathArtha vastusvarUpanA vicAra vaDe je kalyANakArI ciMtavana te 1 satya. jema ke - jIva padArtha vidyamAna che ane zarIramAtramAM vyApta thayelo che ItyAdi rIte yathArtha vastusvarUpanuM ciMtavana te satya. 'punaH satya ane te manoyoga.' e samAsathI 1. satyamanoyoga che. (have A saMbaMdhe je prazna upasthita thAya che te A pramANe :) prazna :- yoga to parispandakriyA (sphuraNa kriyA) rUpa che, to tene (yogane) satya-asatya ItyAdi vyapadeza kema ghaTe ? (arthAt kriyAtmaka yoga te satya, asatya kevI rIte hoya ?) kAraNa ke tevA prakAranI pratIti (satya - asatyapaNAnI pratIti) thatI nathI. uttara :- e vAta satya che; to paNa satya-manovijJAnanuM sahakArI kAraNapaNuM (yogamAM) hovAthI manoyogane satya-asatya kahI zakAya che. kAraNa ke ahIM kAraNamAM kAryadharmano upacAra che. A pramANe vacanayoga vigeremAM paNa satya - asatyapaNAno vyapadeza thaI zake che ema jANavuM. tathA satyathI je viparIta te asatya. arthAt 'jIva nathI,' athavA 'te jIva sarvavyApI che' ItyAdi ayathArtha vastu vicAraNA te asatya, e tAtparya che. vaLI 'te asatya ane manoyoga' e benA samAsa thI 2. asatyamanoyo che. tathA satya ane asatya ema ubhaya prakAra te satyAsatya kahevAya. 'kRtAkRtAdi' padanI peThe A karmadhAraya samAsa che. te 'satyAsatya ane manoyoga' e paNa karmadhAraya samAsa pramANe 3. satyAsatyamanoyoga che. ahIM satyAsatyanuM svarUpa A pramANe :- dhava - khadira ane palAza Adi aneka vRkSothI mizra evA ghaNA azokavRkSavALA vanane aMge 'A azokavana ja che,' evA prakArano jyAre vicAra kare tyAre prastuta manoyogano viSaya gaNAya; (eTale satyAsatya manoyoga gaNAya) kAraNa ke vanamAM ghaNAM azokavRkSa hovAthI te vikalpa ('A azokavana ja che,' evo vicA2) satya che, paraMtu bIjA paNa dhava - khadirAdi aneka vRkSo hovAthI asatya che. e pramANe ahIM mizrapaNuM hovAthI e 3. satyAsatyamanoyoga kahevAya che. A kAraNathI ja A graMthakartAe satyAsatyane (gAthAmAM) mizra (mIte) yoga kahyo che. e kaheluM azokavananuM dRSTAnta to upalakSaNamAtra che. tethI 'AkhA naga2mAM ghare ghare bALako janmyA che, ghera ghe2 vivAha che' ItyAdi vicAra paNa prastuta manoyoganA viSayavALo che (eTale satyAsatya manoyoga che) ema jANavuM. tathA e ja azokavanAdikane vacana vaDe bolatAM AgaLa kahevAto satyAsatya vacanayoga thAya che. // cora ane haraNo saMbaMdhi praznano uttarA vaLI 'A sthAne kyAMka tame cora athavA haraNane dekhyA che ?' ema koIe pUchavAthI 'te cora athavA haraNo A ahIM AgaLa ja gayA che vA UbhAM che', ema kahuM, to evA prakAranA For Private&Personal Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicAro te paNa satyAsatya manoyoga che, kAraNa ke e vicAra sthUla vyavahAranayanI dRSTie (skUla buddhithI) vicArIe to satya che. paraMtu nizcayanayanA matathI (sUkSma budhdhithI) vicArIe to e vicA2 pa2 jIvane pIDAkArI ane pApakarmono baMdha karAvanAra hovAthI asatya che, mATe e vicAra satyAsatya manoyoga che. punaH e ja praznamAM (praznanA utta2mAM) 'te cora athavA te hariNo A ahIM AgaLa gayA che vA UbhAM che' ItyAdi vacano bolatAM AgaLa kahevAto satyAsatya vacanayoga thAya che, kAraNa sthUla buddhithI vicAratA e vacana vyavahArathI jo ke satya che, paraMtu nizcayathI to e vacana asatya che. je kAraNathI kahyuM che ke - 'alika (mRSA-asatya) na bolavuM. temaja je vacana para jIvane pIDAkArI hoya ane te satya hoya to tevuM satya paNa na bolavuM. kAraNa ke je vacana para jIvane pIDAkArI hoya tevuM satyavacana paNa satya na kahevAya. ||1||' tathA je vacanamAM satyano bhAva na hoya, te asatya. temaja je vacanamAM dhRSA - asatyano paNa bhAva na hoya te amRSA. punaH 'asatya ane te amRSA' e be padanA samAsathI 4 tattvAiSA yoga pUrvavat karmadhAraya samAsa pramANe thAya che. temaja karmadhAraya samAsa pramANe asatyAmRSA ane te manayoga eTale 4. satyATTAnanoyo. tenuM svarUpa - 1 ahIM vi`pratipatti vivakSAmAM ja vastusvarUpasthApananA abhiprAyathI pramANa (anumAna Adi) vaDe abAdhita (aviruddha), ane zrI sarvajJamatanA anusAre je vicAra karAya athavA vacana bolAya te satya kahevAya. jema ke 'jIva che ane te sat tathA asat paNa che,' ItyAdi vikalpa athavA vacanoccAra te satya gaNAya, kAraNa ke e vicAramAM ane vacanamAM zrIjinendranI AjJAnuM ArAdhakapaNuM che. tathA je vipratipatti vivakSAmAM ja vastusvarUpasthApananA abhiprAyathI, bAdhita (pratItibAdhita) temaja zrI sarvajJamatathI viparIta evo koIpaNa prakArano vicAra athavA vacanoccAra asatya gaNAya che. jema ke - 'jIva nathI, athavA jIva ekAnta nitya ja che' ItyAdi vikalpa vA vacana Jasatya kahyuM che, kAraNa ke e vicArathI ane vacanathI jIvane zrIjinendrAjJAnuM virAdhakapaNuM che. tathA jenuM tattva pramANa vaDe bAdhita ane abAdhita hoya evA azokavanAdika saMbaMdhI vicAra tathA vacana sattAtatya che, kAraNa ke e vicAramAM tathA vacanamAM jIvane virAdhakapaNuM ane ArAdhakapaNuM ubhaya mizrabhAve varte che. paraMtu vipratipatti vinA ja vastusvarUpasthApananA abhiprAyarahita vastunuM svarUpa mAtra darzAvanAro ane vyavahAra (lokavyavaivahAra)ne anusarato evo je kaMI vicAra manamAM vicArAya athavA vacana vaDe bolAya, jema ke 'he devadatta ! ghaTa lAva, mane gAya Apa' ItyAdi; evA prakAranuM 1. koIpaNa vastudharmanI pratIti - zraddhA- nirNaya --prathama na hoya, te ahIM vipratipatti kahevAya, tevA jIvamAM ja vastusvarUpanA nirNayathI satya vA asatya bhAva saMbhave che. 2. A vastu - padArtha amuka AvA svarUpavALo che, ema potAnI pratItithI cokkasa paNe je vicAravuM athavA kahevuM te vastusvarUpasthApananA abhiprAya kahevAya. 3. ahIM vacanayogamAM vacanoccAra je rIte je bhASA pramANe lokasamudAyamAM bolAto hoya temaja vizeSataH manAto hoya (eTale vyavahAramAM je prasiddha arthavALo hoya) te arthane anusAre vicAravuM athavA bolavuM. Iti tAtparya. For Privateersonal Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarUpamAtra pratipAdana karanAra evuM vyavahArika vikalpajJAna athavA vacana te satya paNa nathI tema mRSA paNa nathI, paraMtu - satyAgRSA rUpe AgamamAM kaheluM che, kAraNa ke e vicAra athavA vacanoccAramAM ArAdhakapaNuM nathI, tema virAdhakapaNuM paNa nathI. e kAraNathI "he devadatta !' ItyAdi vikalpa satyAgRSA manoyoga - vavanayo kahevAya. e pramANe manoyoga 4 prakArano kahyo. ane manoyoganA ja vyAkhyAnamAM vacanayoga paNa 4 prakArano kahyo ema jANavuM. kAraNa ke vizeSataH manamAM prathama vicArAyela bhAva ja vacana dvArA bolAya che. (e pramANe jo ke manoyoganI vyAkhyAmAM vacanayoganI vyAkhyA aMtargata thaI gaI che-kahevAI che) to paNa vacanayoganI vyAkhyAnuM sthAna zUnya na rahe tethI tenuM kaMIka svarUpa kahevAya che: ! 4 prakArano vacanayoga // satAM = muni mahAtmAone athavA jIvAdi padArthone ditA = kalyANa karanAra (vANI) te satya, punaH satya ane tevI vANI te satyavAna. ane sahakArI kAraNabhUta evA satyavacana vaDe je yoga (arthAt satyavacanavALo je yoga) te satyavAnayo. athavA pUrve (manoyoganI vyAkhyAmAM) kahyA pramANe vacanagata satyatvano yogamAM upacAra karIe (eTale satyavacanarUpa sahakArI kAraNano yogarUpa kAryadharmamAM-kriyAmAM upacAra - Aropa karIe) to "satya ane te vacanayoga te satyavacanayoga (karmadhAraya samAsa pramANe ja) gaNAya, ema paNa jANavuM. AgaLa kahevAtA zeSa 3 vacanayogamAM vyutpatti artha sivAyanuM zeSa svarUpa satyamanoyogAdivatuM jANavuM. // rUti 9. satyavAnayo || tathA satyathI je viparIta te asatya, punaH "asatya ane te vacana" (e karmadhAraya samAsa pramANe) satyavAna kahevAya. punaH te asatyavacana vaDe (eTale sahakArI kAraNabhUta evA asatyavacana vaDe) je yoga te 2. satyavanayo kahevAya tathA satyathI je viparIta te asatya, punaH "satyAsatya ane te vacana' te satyAsatya vacana. te (sahakArI kAraNabhUta evA) satyAsatyavacana vaDe je yoga te 3. satyAsatyavavanayo 1. tathA je vacanamAM satyabhAva na hoya te asatya, temaja je vacanamAM mRSAbhAva na samAyelo hoya te amRSA. e pramANe asatya ane te amRSA e be pada (nA samAsa) vaDe asatyAmRSA ane te ja vacanayoga te 4. satyAkRpAvavanayo. e pramANe cAre vacanayogano vyutpatti artha kahyo. paraMtu e cAre vacanayoganI zeSa viSayavyavasthA (arthAt zeSa svarUpa) sarva manoyogamAM kahyA pramANe yathAyogya jANavI. nizcayanayathI ra manayoga ane 2 vacanayoga pUrve je 4 manayoga tathA 4 vacanayoga kahyA te atizUla vyavahAranayanA abhiprAyathI kahyA che. paraMtu zuddha nayanA abhiprAya pramANe to sarva manovijJAna athavA sarve vacano jo aduSTa vivakSApUrvaka (paranI hitabuddhiyukta) hoya to satya ane ajJAnAdi duSTa AzayapUrvaka hoya to For Private Personal Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asatya ema 2 prakAre ja che. paraMtu ubhayarUpa (satyAsatya), temaja ubhayanA abhAvarUpa (asatyAmRSA) evA re bheda che ja nahi, kAraNa ke e 2 bhedano paNa satya ane asatya e 2 bhedamAM ja aMtarbhAva gaNelo che ema jANavuM. ne 7 prakArano kAyayoga have kAyayoga audArika - vaikriya-AhAraka tathA e traNe svasvamizra ane kArpaNa e pramANe kAyAnA 7 bhedathI 7 prakArano che. tyAM audArika, vaikriya ane AhAraka e 3 kAyanuM svarUpa to prathama (pa3mI gAthAmAM ane vyAkhyArthamAM) kahevAI gayuM che. tathA misa Iti. ahIM mizra zabda traNe zarIramAM pratyekamAM saMbaMdhavALo thAya che. ane te kAraNathI dareka kAyayogano svarUpArtha - bhAvArtha A pramANe : audArika e ja kAya - zarIra te audArika kAya, ane sahakArI kAraNarUpa evA te audArika zarIra vaDe je yoga athavA audArika zarIrasaMbaMdhi je yoga te 1. gauri hathiyo. ane e audArika padane mizra padano saMbaMdha joDatAM 2. gaurimizra kAyayo. ahIM mizratA te kAmaNa zarIra vaDe che ema jANavuM. te A pramANe - pUrvanA anaMtara bhavathI parabhavamAM utpattisthAne Avelo jIva prathama samaye kArpaNa kAyayoga vaDe ja AhAra grahaNa kare che. tyArabAda (bIjA samaye) audArika zarIrano paNa prAraMbha thavAthI kArpaNa vaDe mizra evA te audArika zarIra vaDe antamuhUrta sudhI AhAra grahaNa kare che. zrI niryuktikartAe kahyuM che ke - anaMtara samaye jIva kArmahayoga vaDe AhAra kare che, tyArabAda jyAM sudhI zarIranI niSpatti-samApti thAya tyAM sudhI mizrayoga vaDe AhAra kare che." (ahIM samAsa A pramANe -) audArika mizra evI kAya te audArikamiznakAya ane tenA vaDe (au0 mi0 kAya vaDe) je yoga te audArikamiznakAyayoga. jo ke mizratA to kAzmaNa tathA audArika e baMne zarIrane aMge gaNavI hoya to gaNI zakAya, to paNa "kArpaNamizra' evo vyapadeza thato nathI, kAraNa ke te samaye audArika zarIranI racanAno prAraMbha hovAthI tathA e ja zarIra saMbaMdhi ghaNo vyApAra hovAthI audArika zarIranI mukhyatAe audArika zarIranA aMge ja mizra zabdanI vyapadeza thAya che. ane tethI ja e yoga audArikamizra kahevAya che, paraMtu kArpaNamizra nahi. tathA pUrve (53mI gAthAmAM) darzAvelA svarUpavALuM je vaikriya e ja zarIra te vaikriyazarIra = vaikriyakAya ane te vaDe je yoga te 3. vaizviyayayo. tathA jyAM kArpaNa vaDe mizra evI vaikriyakAya te vaikriyamizrakAya, ane te deva - nArakone aparyApta avasthAmAM hoya che. ahIM paNa kArpaNamizradAya na kahetAM vaikriyamiznakAya kahevAnuM kAraNa prathama kahelA audArikamizrakAvat jANavuM. puna: bIjI vAta e che ke - bAdara paryApta vAyu, garbhaja tiryaMca tathA garbhaja manuSyo ke jeo vaikriyalabdhivALA che, teo vaikriyazarIra racIne punaH saMharI audArikakAyayoga sanmukha thAya tyAre teone audArikakAya vaDe mizra evo paNa vaikriyamizrakAyayoga hoya che. te kAraNathI te labdhivaMta garbhaja tiryaMcone tathA garbhaja manuSyone paNa vaikriyamizrakAyayoga hoya che ema For Private Personal Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jANavuM. - have A pakSane viSe audArika zarIra vaDe mizra evA vaikriyAyogane paNa jema vaikriyamizra kahevAya che, tema audArika paNa vaikriya vaDe mizra che to audArikamizrayoga paNa kema na kahevAya. - ema jo kahetA hoya to te ayukta che. kAraNa ke vyapadeza to kharekhara mukhya zarIra vaDe ja (eTale je zarIranI je vakhate mukhyatA te zarIra vaDe ja) hoya che. ane vaikriyanA tyAga (saMharaNa) vakhate to vaikriyazarIrasaMbaMdhi ja ghaNo vyApAra hovAthI te vaikriyazarIranI ja mukhyatA gaNAya, ane te kAraNathI mizrayogano vyapadeza paNa vaikriyazarIra vaDe ja thAya, jethI vAyukAya ItyAdine vaikriyanA AraMbhakALe vaikriyamizrayoga na kahevAya. kAraNa ke e jIvo audArika zarIramAM rahyA chatAM vaikriya zarIra race che, tethI prAraMbhakALe audA0no vyApAra ghaNo hovAthI audArika zarIra ja pradhAna che. te kAraNathI te vakhate mizrano vyapadeza dArikazarIra vaDe ja hoya che, mATe audArikamizrayoga (vaikriyanA prAraMbhamAM) kahyo che. keTalAka AcAryo to vaikriyanA AraMbhakALamAM ja vAyu Adikane vaikriyamizra yoga kahe che, kAraNa ke prAraMbha vaikriya zarIrano hovAthI vaikriyazarIranI mukhyatA gaNAya, evI apekSA vaDe te vaikriyazarIra vaDe ja mizrayoga (arthAtu vaikriyamizrayoga) mAne che, e tAtparya che. astu. have A vaikriyamizranI vizeSa carcA vaDe saryuM. e bAbatano savistara vicAra jANavo hoya to teoe zrIprajJApanAjI sUtranI vRtti jovI. e ukta svarUpavALo vaikriyamizra ane te kAyA e samAsapada vaDe vaikriyamizrakAya kahevAya, ane te kAyA vaDe je yoga-vyApAra te 4. vaizvinizrA yoga kahevAya. tathA pUrve kahelA svarUpavALuM je AhArakazarIra e ja kAyA te AhArakakAya, ane te vaDe je yoga te 5. sAhIrajhAyo kahevAya. - tathA je yogamAM AhArakazarIra audArikazarIra vaDe mizra thAya che, te AhArakamizra, ane e ja kAya-zarIra te AhArakamiznakAya, ane te kAyavaDe (A0 mizradAya vaDe) je yoga-vyApAra te 6. hIramizrachAyayo' kahevAya. siddhaprayojana (AhArakazarIra je kAraNathI racyuM hoya te kAraNa siddha thaye - samApta thaye te) cauda pUrvadhara muni mahAtmA AhArakazarIra tyAga karI punaH audArikazarIra grahaNa karavAne pravarte che, tyAre AhArakazarIra audArika zarIra vaDe mizra gaNAya che, kAraNa ke te vakhate AhArakazarIrano ghaNo vyApAra hovAthI AhArakazarIranI mukhyatA gaNIne te vakhate mAdAra zarIra vaDe ja mizrano vyapadeza thAya che, e tAtparya che. ahIM paNa keTalAka AcAryo to AhArakanA prAraMbhakALamAM paNa AhArakamizrapaNuM mAne che, kAraNa ke prAraMbha AhArakano hovAthI mukhyatA paNa AhArakanI ja gaNAya. mATe mizrano vyapadeza paNa AhArakazarIranA nAmathI ja gaNavo, ema kahe che te jANavuM. 1. ahIM "audArika zarIra grahaNa karavAne pravarte che eTale "audArikakAyayoga prakaTa karavA sanmukha thAya che" evo artha jANavo, paraMtu audArikazarIra sarvathA choDI dIdhuM che tethI te zarIra punaH prahaNa karavA pravarte che, ema nahi, kAraNa. ke AhAraka - racanA vakhate audA zarIramAMthI sarva Atmapradezo nIkaLatA nathI, mATe.. For Privat Personal Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA pUrve (pa3mI gAthAmAM) kahelA svarUpavALuM kAzmaNa e ja kAya te kArmaNakAya, ane tenA vaDe je yoga te vArmaLavAyo. ahIM kArmaNamizrayoga ja kAraNathI saMbhavato nathI te kAraNa to pUrve kahevAyuM ja che. temaja kevaLa kArmaNakAyayoga to vigrahagatimAM tathA kevalisamudyAtanA 3-4-5 mA samayomAM hoya che, ema jANavuM. vaLI ahIM taijasUyoga tathA kArmahayoga e bemAMthI koIpaNa eka yoga hoya tyAre bIjo yoga paNa avazya hoya ja, ane e bemAMno koIpaNa eka yoga na hoya tyAre tenA abhAve bIjo yoga paNa avazya na hoya, e pramANe e be yoga hamezAM sahacArI hovAthI kArpaNa yoga grahaNa karavAthI taijasUyoga paNa avazya grahaNa thayelo jANavo. e apekSAe taijasUkAyayogane kArmaNakAyayogathI judo kahyo nathI, ema jANavuM. e pramANe papamI gAthAno artha samApta thayo. //papaNI navataraNa : e pramANe 15 yoganuM svarUpa kahIne have ahIM cAlu viSaya tarIke gati Adi mArgaNAomAM guNasthAnarUpa 14 jIvasamAsa kahevAya che, te prastuta-cAlu viSayane manamAM dhAraNa karatAM - smaraNa karatAM AcArya pUrvokta 15 yogamAM 14 guNasthAnarUpa 14 jIvasamAsano vicAra karavAne - kahevAne A pa6mI gAthA kahe che : sacce asaccamose, saNNI u sajogikevalI jAva / saNNI jA chaumattho, sesaM saMkhAi aMtavau // 56 // nAthArtha : satya tathA asatyAmRSA (manayoga ane vacanayoga) saMzinA mithyAdraSTi guNasthAnathI yAvat sayogI kevalI (1thI 13mA) guNasthAna sudhI hoya che. tathA zeSa manayoga ane vacanayoga (4 yoga) saMzithI (eTale saMjJinA mithyASTi guNasthAnathI) yAvat chaghastha guNasthAna sudhI (1thI 12mA sudhI) hoya che. tathA zaMkha Adi jIvone (dvIndriyathI asaMkSi paMcendriya sudhInA jIvone) aMtima vacanayoga (1 asatyAmRSA vacanayoga ja) hoya che. pI. vyAhyartha : satyamanayoga, asatyAmRSA manayoga, satyavacanayoga, tathA asatyAmRSA vacanayoga e 4 yoga saMjJijIvo saMbaMdhi mithyASTi guNasthAnathI prAraMbhIne yAvat sayogikevalI guNasthAna sudhI (eTale saMzine 1 thI 13 mA guNa0 sudhI) hoya che. ahIM tAtparya e che ke ekendriyone to manayoga tathA vacanayoga sarvathA saMbhavatA ja nathI, ane dviIndriya, trIndriya, caturindriya tathA asaMjJi paMcendriyone to vacanayoga hoya che. (paraMtu manayoga hoya nahi), te eka asatyAmRSAvacanayoga ja A gAthAmAM (dvIndriyAdikane) kaheze. tethI have bAkI rahelAM saMzione ja aMge "saMzione mithyASTi guNasthAnathI prAraMbhIne ema kahyuM che. tathA ayogikevalIne to yogano ja sarvathA abhAva hoya che, mATe paryanta sayogikevalI ja kahyA che. Yout nA cha3matho se Iti. mana-vacanayoga saMbaMdhi je 8 yoga che temAMnA 4 yoga to 1. sannI 3 rananof1devatI nAva e vAkyanA artha tarIke labhyamAna guNasthAnomAM paryanta ayogI kevalI na kahetAM paryanta sayogI kevalI kahyA che, iti bhAva:. For Private Personal Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upara kahyA che, ane bAkI je asatyamanayoga, mizramanoyoga tathA asatyavacanayoga ane mizravacanayoga e 4 yoga te paNa saMjJinA mithyASTi guNasthAnathI ja AraMbhIne kSINamohachadmastha nAmanA 12mA) guNasthAna sudhI prApta thAya che - hoya che. ahIM paNa ekendriya - dvIndriya-trIndriya-caturindriya ane asaMgni paMcendriyanuM mithyAdRSTi guNasthAna na kahetAM "saMjJi paMcendriyanA mithyAdraSTi guNasthAnathI prAraMbhIne ema kahyuM tenuM kAraNa prathama kahyuM te ja jANavuM. (arthAt asaMjJi tathA ekendriyAdikane 1 asatyAmRSA vacanayoga A gALAmAM ja kahevAze e kAraNa.) vaLI bIjI vAta e che ke - A kahevAtA 4 yoga (asatya tathA mizra manayoga ane vacanayoga) rAga, dveSa, ajJAna ane anAbhogavALA jIvone ja hoya che, ane te rAgAdika sarve doSa sayogikevalI bhagavaMtone sarvathA samUla nAza pAmelA hoya che, mATe "sayogikevalI sudhI" ema kahevuM choDIne graMthakartAe paryantamAM kSINamoha chabastha ja kahRAA che. prazna :- e pramANe kahetA ho to asatyavacanAdi 4 yoga mithyAdraSTithI prAraMbhIne pramatta sudhInAM (1thI 6) guNasthAnomAM ja saMbhave, kAraNa ke rAgAdikathI avizuddhapaNuM teone ja che, paraMtu apramattathI prAraMbhIne kSaNamoha sudhInA je jIvo teone to atyaMta vizuddha, adhika vizuddha (vizuddhatara) ane tethI paNa adhika adhika vizuddha (vizuddhatama) adhyavasAyo hoya che to asatyamanayogAdi teone kevI rIte hoya ? kAraNa ke asatyapaNAno saMbhava to avizuddhimAM ja hoya che. uttara :- e vAta jo ke satya che. paraMtu e guNasthAnavartAi jIvone (apramattathI kSaNamoha sudhInA jIvone) jJAnAvaraNIyAdikano udaya to hajI paNa varte che ja, ane te hote chate (arthAt jJAnAvaraNIyAdikano udaya varte che tethI) anAbhoga Adi doSa (rAga, dveSa, ajJAna ane anAbhoga e ja je prathama kahyA che te) saMbhave che, ane anAbhogAdi doSathI asatyatA avazya hoya che. mATe kSINamoha guNasthAnamAM paNa chadmasthabhAve (ajJAnabhAve) anAbhogAdi doSa hoya tyAM asatyatA saMbhave che, to zeSa (upazAttamohAdi) guNasthAnomAM asatyatA saMbhave temAM zuM Azcarya ? te kAraNathI asatyAdi 4 yogano sadbhAva - saMbhava e apramattAdi guNasthAnomAM kahevo virodhavALo nathI, je kAraNathI kahyuM che ke : "ahIM chadmastha jIvone anAbhogathI kaMIpaNa skUlanA (bhUla-cUka) na thAya ema nahi, kAraNa ke jJAnAvaraNIya karmano udaya chadmastha jIvone che, ane te karmano jJAna AvaravAno svabhAva ja che. mATe tevA jJAna AvaravAnA svabhAvavALA jJAnAvaraNIya karmano udaya vartatAM anAbhogathI - anupayogathI chadmastha jIvone skUlanA saMbhave ja. lA. sayogI kevalI bhagavaMtane jJAnAvaraNIya karmano udaya nathI, ane jJAnAvaraNanA abhAve anAbhoga vigereno saMbhava nathI, ane anAbhoga Adika doSa na hovAthI asatyano paNa 1. A gAthAnI ja vyAkhyAmAM kAraNa kahevAI gayuM che. For Privateersonal Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMbhava nathI, te kAraNathI ahIM asatya yogamAM sayogikevalI bhagavaMtane grahaNa karyA nathI. have e bAbatanI vizeSa carcAthI saryuM. prazna :- ahIM mithyASTi guNasthAnakamAM saMgni paMcendriyone aMge ja yogano (yoga prAptino) vicAra kahyo, paraMtu mithyASTi guNasthAnamAM vartanArA zaMkha Adi kIndriya jIvo temaja bIjA trIndriya, caturindriya, asaMgni paMcendriya, e jIvone vacanayoga che, to paNa te dvIndriyAdikone vacanayogano vicAra A gAthAmAM kema na kahyo(e AzaMkA karIne have teno uttara kahevAya che.) uttara : saMvaDuM maMtavaDe Iti. zaMkha Adi kIndriya jIvone, kAnakhajUrA Adi trIndriya jIvone, bhramara Adi caturindriya jIvone, tathA matsAdi asaMgni paMcendriya jIvone e sarve mithyASTi jIvone asatyAmRSA nAmano chello 1 vacanayoga che; kAraNa ke e jIvone dhvani - bhASA avyakta - aspaSTa che, tethI satya tarIke gaNI zakAtI nathI, tema asatya tarIke paNa kahI zakAya ema nathI, mATe e jIvone asatyAmRSArUpa eka ja vacanayoga che, e tAtparya che. (e pramANe sarva asaMgnine vacanayoga 1 ja hoya che.) prazna : - ahIM koI ema zaMkA-prazna pUche che ke - pUrve to narakagati vigere mArgaNAmAM kaI mArgaNAne viSe keTalAM ane kayA guNasthAna hoya che ? te rIte guNasthAnakarUpa jIvasamAso mArgaNAsthAnomAM kahRAA che, (arthAt jIvasamAsanA vaktavyarUpe guNasthAno ja kahyAM che.) ane ahIM to viparItapaNuM dekhAya che, kAraNa ke ahIM to tamoe guNasthAnarUpa jIvasamAsomAM ja yogamArgaNAno vicAra kahyo che, to e pramANe viparIta vakatavya kema? uttara :- e vAta satya che, paraMtu je ane jeTalA guNasthAnarUpa jIvasamAsomAM che ane jeTalA yoga prApta thAya che, te ane teTalA yogamAM paNa te ane teTalA ja guNasthAnarUpa jIvasamAsa paNa prApta thAya che, mATe e vaktavyamAM koIpaNa rIte arthabheda (bhAvArthano taphAvata) nathI. kevaLa atisugamatAthI atiprasiddha khAtarIvALA (eTale sugamatAthI saheje samajI zakAya tevA) upAyane AzrayIne koI sthAne koIka prakAranI vacanokti (bhinna) paNa pravarte che, mATe jo bhAvArtha judo na paDatAM eka ja Avato hoya to vacananA bhedamAtrathI vyAmoha na karavo. (eTale A viparIta kathana kema ? evI zaMkA na karavI.) vaLI ahIM je yoga je jIvane kahayo che, te yoga te jIvane labdhithI to prathama samayathI ja jANavo, paraMtu kriyApravRttirUpe to potapotAnI paryAptio samApta thayA bAda te yoga hoya ema jANavuM. e pa6mI gAthAno artha samApta thayo. pa6 navatara : e pramANe pUrva gAthAmAM vacanayoga ane manayoga mArgaNAmAM guNasthAnarUpa jIvasamAsa kahIne have kAyayogane viSe te kahe che, arthAt kAyayoga mArgaNAmAM guNasthAnarUpa jIvasamAsa A pa7mI gAthAmAM kahevAya che : For Private Gersonal Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sura nArayA viuvvI, nara tiri orAliyA saveuvyI / . AhArayA pamattA, savye'pajattayA mIsA // 57 // thArtha deva tathA nArako vaikriyayogavALA hoya che, manuSyo tathA tiryaMco vaikriyasahita audArikayogavALA hoya che, pramatta- guNasthAnavardhI munio AhAramayogavALA hoya che ane sarve aparyApta jIvo mizrayogavALA hoya che. paNa vyArathArtha : virUdhvI = vaikriyazarIravALA hoya che, e tAtparya, vaikriyazarIravALA kayA jIvo hoya che ? te kahe che - mithyAdRSTi, sAsvAdana samyagdaSTi, mizradRSTi ane avirata samyagadRSTi e 4 guNasthAnava devo tathA e 4 guNasthAnavartI nArako vai0 zarIravALA hoya che. prazna :- gAthAmAM to kaMIpaNa vizeSaNa vinA sAmAnyathI ja deva - nArako kahyA che, to (ahIM vyAkhyAmAM) mithyAdRSTi Adi vizeSaNa kevI rIte kaho cho? uttara :- jo ema pUchatA ho to kahIe chIe ke sAmarthyathI ja e pramANe vizeSaNa kahyAM che. ane jo tema na karIe to (arthAtu mithyAdRSTi Adi vizeSaNa rahita deva-nArako kahIe to) kAyayogamAM guNasthAnarUpa jIvasamAsano vicAra karatI vakhate vizeSaNa rahita kevaLa deva-nAraka padanuM grahaNa te taddana aprastuta - nirarthaka thAya che. (eTale je viSaya je svarUpe kahevA dhArelo che te viSaya te svarUpe kahI nahi zakAya.) vaLI deva - nArako mATe mithyAdRSTi Adi vizeSaNo kahevAM te mULasUtrakArano abhiprAya nathI ema paNa na kahevuM, kAraNa ke mULagraMthakartAe paNa mithyAdRSTi Adi vizeSaNo hRdayamAM rAkhIne ja - vicArIne ja deva-nAraka pada kahyA che. vaLI jo ema pUchatA ho ke mULagraMthakartAe mithyASTi Adi vizeSaNo hRdayamAM vicArIne ja gAthAmAM deva-nAraka zabda kahyA che, te ApaNe kevI rIte jANI zakIe? to kahIe chIe ke - AgaLanI 58mI gAthAmAM ja micchA sAsaUT ItyAdi guNasthAnako kArmaNa kAyayoganA vicAra prasaMge spaSTa rIte kahI che te uparathI ahIM paNa te ja rIte samajavuM joIe te spaSTa che. vaLI graMthakAra dareka pratipAdana buddhipUrvaka ja karatA hoya che. jo AvAM sthAnomAM aprastuta hoya tevuM kathana teo karI de, to teonuM pratipAdana budhdhi ke vicAra vagaranuM che tema siddha thAya. tevuM to che nahi, hoya paNa nahi; mATe deva-nArakanAM vizeSaNarUpa mithyAdRSTi Adi guNasthAnomAM paNa yogano vicAra bhale karIe to paNa vastutaH tenA vizeSyabhUta deva-nArakomAM ja sAmarthyathI paNa yogaprAptino vicAra karyo che ema gaNAya; kAraNa ke vizeSya vinA nirAzraya vizeSaNa hoI zakatuM nathI. mATe mithyAdRSTi Adi vizeSaNo cAlu viSayane aMge Avazyaka che, to paNa te vizeSaNonI pradhAnatA - mukhyatA na gaNIne (eTale vizeSaNo gauNa rAkhIne) mArA 1. kahevA yogya viSayamAM je kaMI avazya svarUpa graMthakAre spaSTa akSarothI na kahyuM hoya, ane te svarUpa vinA kahevAto viSaya sAMgopAMga saMpUrNa na thato hoya to tevA viSayane spaSTa kahevo te sAmarthyathI kahyo gaNAya. 2. AdhArarahita. For Private Personal Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hRdayamAM ja vicArIne vizeSyapaNA vaDe pradhAna evA kevaLa deva-nAraka" pada mAtrathI ja (arthAt sAmAnya paNe deva - nArakomAM), mULagraMthakartAe kAyayogano vicAra kahyo che. ethI ekeka jIvasamAsa (mithyAtvAdi guNasthAnakasvarUpa) paNa deva-nAraka vigere rUpa potAnA AdhAranA bhedathI anekapaNuM pAme, ane tene viSe kAyayoganI vicAraNA karIe to vicAranI vipulatAthI ziSyane adhika sArI vyutpatti (saraLa rIte bodha thavA rUpa) siddha thAya che. e pramANe have vizeSa carcAthI saryuM. vaLI buddhimaMtoe A vizeSaNonI bAbatamAM AgamathI aviruddha evuM bIjuM samAdhAna paNa samajAya to karavuM. prazna :- deva tathA nArakone vaikriya, vaikriyamizra tathA kArmaNa e 3 kAyayoga hoya che to ahIM mULagraMthakartAe gAthAmAM mArA eka vaikriyayoga ja kema kahyo ? - uttara :- zarIra paryAmi vaDe paryApta avasthA vicArIne ja ahIM deva-nArakone kevaLa vaikriyayoga kaho che, ane zarIra paryApti vaDe aparyApta avasthAmAM saMbhavato vaikriyamizrakAyayoga A gAthAnA ja uttarArdhamAM save kapattayA masA e vAkyathI kahRAo che, arthAt kaheze. ane vigrahagati vigeremAM saMbhavato kArpaNa kAyayoga to AgaLanI 58mI gAthAmAM kahevAze, mATe emAM koI doSa nathI; ane e pramANe vicAra karIne AgaLa kahevAtA manuSyagati Adi mArgaNAonA yoga vicAramAM paNa utsukatA (upara pramANe nI AzaMkA) na karavI. nara tiri morAtiyA saveDavI = mithyASTi, sAsvAdana, mizra, aviratasamyagudRSTi, dezavirata, pramatta, apramatta, apUrvakaraNa, anivRtti bAdarabhaMparAya, sUkSmasaMparAya, upazAntamoha, kSINamoha tathA sayogikevalI e 13 guNasthAnavartI manuSyo, tathA mithyASTi, sAsvAdana, mizra, avirata samyagudRSTi ane dezavirata e 5 guNasthAnavartI tiryaMco audArika kAyayogavALA hoya che, temaja vaikriya vaDe sahita hoya te "sarve kriya" eTale vaikriyakAyayogavALA paNa che. ahIM tAtparya A che ke pUrvokta vizeSaNovALA manuSya tathA tiryaMco audArikakAyayogI hoya che, tathA e ja manuSya, tiryaMco vaikriyakAyayogavALA paNa hoya che. parantu manuSyo ahIM phakta garbhaja ane pramatta guNasthAna sudhInA ja samajavA. kAraNa ke samUrchAima manuSyo atisaMkliSTa pariNAmavALA hovAthI teone vaikriyalabdhino abhAva che, temaja sarva paryAptio vaDe aparyApta thakA ja te maraNa pAme che. jo ke e samUrchAima manuSyone 1 audArikakAyayoga to hoya che ja, kAraNa ke teo zarIra paryAti vaDe paryApta thayA bAda ja maraNa pAme che. tathA ahIM apramattAdi manuSyo paNa (vaikriya kAyayoganA saMbaMdhamAM) na gaNavA, kAraNa ke teo ativizuddha pariNAmavALA hovAthI vaikriya labdhinuM upajIvana (racanA) apramattAdikane na hoya, tathA ahIM (vaikriyakAyayoganA saMbaMdhamAM) tiryaMco paNa garbhaja jANavA, kAraNa ke samUrzima tiryaMcone vaikriyalabdhino abhAva che. (e For Privatas Personal Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramANe manuSya-tiryaMcane audALa tathA vai0 yoga hoya che.) AhArayA mattA Iti. manuSyomAM cauda pUrvadhara pramattasaMyata (6ThThA guNasthAnavALA) muni mahAtmAo AhArakayogavALA paNa hoya che. prazna :- AhA2kazarIra racavAnA prAraMbha kALamAM ja labdhi phoravavAnI utsukatA hovAthI AhArakazarIra racanAra munine pramattabhAva racanAnA prAraMbhakALamAM ja hoI zake ema sthAnAntare (anya graMthomAM) kahyuM che. ane AhArakazarIra niSpanna thaye (racAI rahyA bAda) to utsukatAnI nivRtti thavAthI AhArakaza2I2ne apramatta paNa kahyA che, to ahIM AhArakaza2I2yogamAM kevaLa pramattaguNasthAnavALA manuSyo ja kema kahyA ? uttara :- e vAta jo ke satya che, parantu sthAnAntare (anya graMthomAM) paNa je AcAryono e abhiprAya che ke - AhArakazarIranI racanAnA prAraMbhamAM ane samApti mAM AhArakazarIranA racanAra munio pramatta ja hoya che, kAraNa ke labdhi pho2vavAnI tathA saMha2vAnI utsukatA che; teonA mata-abhiprAyane Azrayine ja e pUrvokta abhiprAya kahyo che. mATe emAM koIpaNa doSa nathI. ane te kAraNathI vaikriya yogano paNa apramattamAM je niSedha karAya che te e matane AzrayIne ja karAya che, ema jANavuM. savve'pajattayA mIsA sarve paNa eTale pUrve kahelAM vizeSaNovALA, pUrve kahelA deva vigere aparyAptA = eTale aparyApta avasthAvALA, hajI jyAM sudhI za2I25ryApti samApta karatA nathI tyAM sudhI te deva vigere mizrakAyayogavALA hoya che. te A pramANe : deva tathA nA2ko to aparyApta avasthAmAM sarve paNa pUrve jenuM svarUpa kahevAyuM che evA vaikriya mizrakAyayogavALA hoya che. paraMtu taphAvata e vicAravo ke te aparyApta avasthAmAM teo mithyAdRSTi, sAsvAdana ane avirata samyadRSTi e 3 vizeSaNavALA ja jANavA paraMtu mizraguNasthAnarUpa vizeSaNavALA nahi; kAraNa ke koIpaNa jIvane aparyApta avasthAmAM mizradRSTi na hoya. te A pramANe : aparyApta avasthAmAM mizradRSTipaNuM hoya to te parabhavanuM sAthe AveluM hoya ke te ja bhavamAM navuM thayeluM hoya ? tyAM parabhavanuM sAthe AveluM to saMbhave nahi, kAraNa ke mizradRSTivALA jIvone maraNano ja niSedha che. (arthAt mizrasamyaktvamAM maraNa na hoya.) zAstranuM vacana che ke - F samamighno nur jAta Iti. tathA tadnavasaMbaMdhi navuM mizrasamyaktva paNa (aparyApta avasthAmAM) na hoya; kAraNa ke jo mithyAdRSTi-avasthA-sahita pUrvabhavamAMthI Avyo hoya to aparyApta avasthAmAM mizrasamyaktva pAme nahi. kAraNa ke evI avasthAmAM tathAprakAranI 1. ahIM AhArakano prAraMbha ane samApti e be kahevAthI AhArakanA prathama samayathI anya samaya sudhIno saMpUrNa kALa jANavo, paraMtu AhA mizrayoganA vyapadezavALA be bhAga jANavA. 2. 'AhAjhyoga pramattaguNasthAnavartI manuSyane hoya.' e gAmAmAM kahelo abhiprAya te pUrvokta abhiprAya jANavo, sahArA pamattA Iti. 3. A gAthAnI ja cAlu vyAkhyAmAM naratiri jhorAtiyA savetavI e padanI vyAkhyAmAM ja vaikriyayoga pramattaguNasthAna sudhInA ja manuSyone kahyo che te. 73 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizuddhino abhAva che. ane jo sAsvAdana sahita pUrvabhavamAMthI Avyo hoya to huM AvalikA bAda avazya mithyAtve ja jAya che, parantu mizraNamyatva pAmato nathI. ane jo samyakta sahita ja tyAM utpanna thayo hoya to tevA jIvane parabhAyuM - anantarapaNe mizramAM javAnuM ja hoya nahi, kAraNa ke anya graMthomAM teno niSedha kahyo che. je kAraNathI kahyuM che ke : 'mithyAtvathI aviruddhapaNe zeSa be puMjamAM saMkrAnti-gamana hoya che, tathA mizramAMthI paNa zeSa be puMjane viSe gamana hoya che, parantu samyaktathI to mAtra mithyAtvamAM ja gamana hoya paNa mizramAM gamana na hoya.' ||1| e kAraNathI e deva, nAraka vigere jIvo aparyApta avasthAmAM mizradUSTi hotA nathI. tethI mizradRSTi deva-nArakone vaikriyamizrayogano saMbhava nathI. (arthAt vai0 mizrayoga na hoya.). ema siddha-sAbita thayuM. tathA aparyApta manuSyo ane aparyApta tiryaMco pUrve kahelA svarUpavALA audArikamizrayoga yukta hoya che. mAtra teo paNa te aparyApta avasthAmAM mithyAdRSTi, sAsvAdanI ane avirata samyagudRSTi e 3 vizeSaNovALA ja jANavA. (parantu mizradRSTi vizeSaNavALA nahi.) kAraNa ke samyagumithyAdRSTi (eTale mizradRSTi)nA abhAva mATe to je yukti pUrve deva - nArakone aMge hamaNAM ja kahI gayA te ja sarva yukti A manuSya - tiryaMconA saMbaMdhamAM paNa samajavI. temaja manuSya - tiryaMcone dezavirati Adi vizeSaNo-guNasthAnako paNa aparyApta avasthAmAM hoya nahi, kAraNa ke dezavirati Adi guNasthAnako to jIvane viratipaNuM prApta thAya tyAre ja hoya che, ane aparyApta avasthAmAM to viratipaNAno aMzamAtra paNa hoto nathI. prazna :- "salve 3pannattayA mIsA" ema je graMthakartAe gAthAmAM kahyuM che, te ayukta jevuM lAge che. kAraNa ke mizrayogamAM audArikamizrayoga to paryApta manuSya evA sayogikevalI bhagavaMtane kevalI samudraghAta avasthAmAM 2-6-7mA (e traNa) samayomAM hoya che. temaja manuSya tathA tiryaMco ke je paryApta hoya che teone paNa vaikriyalabdhivaMtone vaikriyanA AraMbhAdi kALe pUrvokta svarUpavALo vaikriyamizrayoga hoya che. tathA paryApta manuSyomAM paNa cauda pUrvadharone AhArakanA AraMbhAdi-kALamAM AhArakamizrayoga hoya che te to atyaMta prasiddha ja che. ane e labdhi phoravanArA manuSya-tiryaMco kaMI aparyApta avasthAvALA hotA nathI. kAraNa ke sarve jIvo prathama utpanna thAya che te vakhate attamuhUrtamAtra kALa sudhI ja aparyAptA hoya ema siddhAMtomAM kahyuM che. temaja te aparyApta avasthAmAM kevalipaNuM ItyAdi bhAvono paNa saMbhava nathI mATe sarve aparyAptA jIvo ja mizrayogavALA hoya, ema kathana ayukta sarakhuM bhAse che). uttara :- e vAta satya che. ane te tame ThIka kahI che - pUchI che. parantu tamoe hajI amAro abhiprAya jANyo nathI tethI ja e prazna karyo che. e bAbatamAM amAro abhiprAya e che ke - 1. mizrapuMjamAM ane samyaktapuMjamAM. 2. mithyAtvapuMjamAM ane samyaktapuMjamAM. 74 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahIM graMthakartAe siddhAMtamAM jene 'aparyApta' gaNAvyo che tenuM grahaNa nathI karyuM, parantu asaMpUrNa zarIravALo jIva te paNa aparyApta che, ema teo kahI rahyA che. kAraNa ke aparyApta jevo te paNa aparyApta gaNAya. e pramANe vicAratAM manuSyonuM tathA tiryaMconuM uttaravaikriyazarIra temaja cauda pUrvadharanuM AhAraka zarIra tenA racavAnA prAraMbha Adi kALamAM, ane samudraghAtanA 2-6-7 samayomAM zrI kevalibhagavaMtonuM audArikazarIra paNa asaMpUrNa ja che kAraNa ke te vakhate te zarIranA saMpUrNa vyApArano abhAva che. tethI pUrvokta rItie teo (paryApta manuSya-tiryaMco) paNa aparyApta hovAthI te sthitimAM saMbhavatA mizrayoga ahIM grahaNa karyo che. temAM koI doSa nathI. taphAvata eTalo ja ke - mizradRSTi evA manuSya-tiryaMcone vaikriyamizrayoga na jANavo. kAraNa ke anya koI graMthomAM paNa kahyo nathI, mATe tyAM mizradUSTi manuSya-tiryaMco tathA deva - nArako vaikriyazarIra ja racatA nathI ke bIjuM koI kAraNa haze? te to zrI kevalibhagavaMto athavA bahuzruto jANe. ahIM vizeSa vistArathI saryuM. e pa7 mI gAthAno artha samApta thayo //paNI vatara : have A gAthAmAM kArpaNa kAyayogane viSe jIvasamAsano-guNasthAnono vicAra kahevAya che. te A pramANe : micchA sAsaNa aviraya, bhavaMtare kevalI samuhayA ya / kammaio kAogo, na sammamiccho kuNai kAlaM // 58 // mAthArtha : mithyAdRSTi guNasthAnavALA, sAsvAdana guNasthAnavALA, avirata samyagdaSTi guNasthAnavALA, eka bhavathI bIjA bhAvamAM vakragatie jatA jIvo, tathA samudraghAtamAM vartatA zrI kevalibhagavaMta - e sarve karmaNakAyayogavALA hoya che. temaja mizra samyagudRSTi jIvo maraNa pAmatA nathI. //58. vyArathArtha : mithyAdRSTio, sAsvAdanIo, avirata samyagdaSTio, bhavAntare jatAM vigrahagatimAM vartatA jIvo e sarvane vAiphAyayo hoya che. arthAt e jIvo kAmaNa kAyayogamAM varte che, e saMbaMdha che. arthAt pUrvabhavanA audArikAdi zarIrano prathama ja tyAga karyo hovAthI, ane agrabhavanA (prApta thanAra bhavanA) audArikAdi zarIranI hajI sudhI prApti thaI nathI, tethI te jIvo te vakhate (eTale vigrahagati vakhate mArgamAM) kArmaNakAyayogane viSe ja prApta thAya che, e tAtparya che. tathA jeoe samuddaghAta karyo che evA zrI kevalibhagavaMto trIjA, cothA, pAMcamA samayamAM kArmaNakAyayogane viSe ja prApta thAya che. ahIM tAtparya e che ke : kevali samughAtanuM svarUpa che ahIM najIkamAM mokSe javAnI avasthAmAM vartatA koIpaNa kevalibhagavaMta potAnuM AyuSyakarma alpa ane vedanIyakarma hajI ghaNuM rahyuM che ema jANIne, AyuSyanI sthitithI vedanIyakarmanI je adhika sthiti che te adhika sthiti khapAvavA mATe, potAnA Atmapradezo vaDe 75 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samagra lokamAM prApta thavAne daMDa, kapATa ItyAdi krama vaDe samudraghAta kare che. te saMbaMdhamAM kahyuM che ke - "vaLI je kevalibhagavaMtane vedanIyAdi karma AyuSyathI adhika sthitivALuM hoya, te kevalibhagavaMta te 3 karmone AyuSyanI sarakhI sthitivALAM karavA mATe samughAta pAme che - kare che.' te samudyAta kevI rIte kare che, te kahevAya che. kahyuM che ke : prathama samaye daMDa, bIjA samaye kapATa, trIjA samaye manthAna AkAra ane cothe samaye to kevalibhagavaMta samasta lokavyApI thAya che. pAMcamA samaye to kevalibhagavaMta AMtarAM saMhare che, ane chaThThA samaye manthAna AkAra saMhare che, sAtamA samaye kapATa saMhare che, ane tyArabAda zrI kevalibhagavaMta AThamA samaye daMDa AkAra saMhare che, (jethI pUrvavat dehastha thAya che)" e ATha samayomAM kayA samayane vize kevalibhagavaMta kayA yogane vize varte che, te kahevAya che : "te (kevalajJAnI) (samudraghAtanA) pahelA tathA AThamA samaye audArikakAyayogavALA, 2-6-7 samayomAM audArikamizrakAyayogavALA tathA 3-4-5 samayomAM kArmaNakAyayogavALA hoya che. ane e (3-4-5) traNa samaya daramyAna teo niyame anAhAraka (AhAra rahita) hoya che." e pramANe samudyatane prApta thayelA zrI kevalibhagavaMto pUrve kahelA (3-4-5 e) traNe samayomAM kAmaNa kAyayogane vize prApta thAya che, ane zeSa dezavirati Adi jIvasamAso (guNasthAno) kANakAyayogamAM prApta thatA nathI. kAraNa ke sayogikevalI varjIne bIjA jIvone to vigrahagatimAM ja kevala kArmaNakAyayoga ja hoya che. ane vigrahagatimAM dezavirati Adi guNono saMbhava - sadbhAva che nahi. temaja mizradRSTi paNa vigrahagatimAM hoya nahi, kAraNa ke maraNa pAmelA ane agrabhavanuM sthAna hajI nahi pAmelA evA (mArgamAM vaheta) jIvone ja vigrahagati hoya che, ane mizra dRSTi jIvane maraNano sidhdhAMtamAM niSedha karyo che. e ja vAta graMthakAra kahe che ke jo sapUmicho khaDuM chAnuM, arthAt samyagu-mithyAdRSTi (eTale mizradRSTi)paNAmAM vartato jIva maraNa nathI ja pAmato, kAraNa ke mizradRSTino tathA prakArano svabhAva ja che. have sa sasamose, saU 3 sozihevatnI nAva | ityAdi 3 gAthAomAM kahelA arthanuM ja tAtparya kahevAya che, te A pramANe : mithyAdRSTi, sAsvAdana ane avirata samyagadRSTi e traNa jIvasamAsa (e traNa guNasthAno) to 4 manayoga, 4 vacanayoga, audAriyoga, audArikamizrayoga, vaikriyayoga, vaikriyamizrayoga ane kArmaNakAyayogarUpa 13-13 yogamAM varte che - prApta thAya che. ane mizradRSTi guNasthAna to 4 manayoga, 4 vacanayoga, 1 audArikayoga, 1 vaikriyayoga e 10 yogamAM prApta thAya che. 9 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA dezavirata guNasthAna eja 10uparAMta agiyAramA vaikriyamizrakAyayogamAM paNa prApta thAya che. tathA pramattasaMyata guNasthAna AhArakanA 2 yoga sahita upara kahelA 11 yogamAM eTale sarva maLI 13 yogamAM prApta thAya che. tathA apramattathI kSINamoha sudhInAM (7 thI 12 sudhInAM) 6 guNasthAno 4 manayoga, 4 vacanayoga ane 1 audArika yoga e 9 yogamAM prApta thAya che. tathA sayogikevalI guNasthAna satyamanayoga, asatyAmRSA manayoga, satya vacanayoga, asatyAmRSA vacanayoga, audArikayoga, audArikamizrayoga, tathA kArmahayoga e 7yogamAM prApta thAya che, ema pUrvokta graMtha (gA. 56-57-58) vaDe ahIM pratipAdana karyuM ane ethI tera yogamAM cAra jIvasamAsa che, dazamAM eka che, agiyAramAM eka che, sAtamAM eka ane navamAM cha che,' ane ayogikevalI guNasthAna to koIpaNa yogamAM prApta thAya nahi, kAraNa ke e guNasthAnamAM yogarahitapaNuM che, e vAtanuM ahIM samarthana karyuM che. e pramANe 18mI gAthAno artha samApta thayo //pa8 3vatara : pUrva gAthAomAM 14 jIvasamAsarUpa 14 guNasthAnomAM 15 yoga (yoga mArgaNA)nuM pratipAdana karIne, have A gAthAmAM e ja 14 jIva samAsamAM 3 veda mArgaNAnuM pratipAdana kare che te A pramANe : neraiyA ya napuMsA, tirikkha maNuyA tiveyayA huMti / devA ya itthipurisA, gevijAI purisaveyA // 59 // THthArtha : nArakI napuMsakavedavALA hoya che, tiryaMco tathA manuSyo 3 vedavALA che. devo strIveda ane purUSadavALA che, ane raiveyakAdi devo eka puruSavedavALA che. 'po vyAdhyArtha : vedyate = strI Adikane kAmAbhilASa utpanna karavA vaDe anubhavAya te veda kahevAya, ane te cAritramohanIyAntargata karmapudgalano samUha vizeSa che. te veda 3 prakArano che, te A pramANe :- strIone purUSa pratye kAmAbhilASa utpanna karanAra te trIve, puruSone strI pratye kAmAbhilASa utpanna karanAra te puruSaveva, ane napuMsakone strI tathA puruSa e ubhaya pratye kAmAbhilASa utpanna karanAra te napuMsave. e traNa prakArano veda AdhAra vinA nirAzraya (nirAdhAra) saMbhavato nathI, tethI 3 vedanuM nirUpaNa tenA nAraka Adi Azraya dvArA ja (eTale je je jIvone e 3 veda hoya che te te jIvo dvArA ja) karAya che. tyAM prathama nArako napuMsakadavALA ja hoya che, arthAtu nArakomAM napuMsakaveda ja prApta thAya che, kAraNa ke teone atisaMkliSTapaNuM hovAthI zeSa 2 vedano abhAva che, e tAtparyArtha che. tathA tiryaMca ane manuSyo 3davALA hoya che. tyAM ekendriya - dvIndriya -trIndriya - caturindriya - samUrchAima paMcendriya tiryaMca tathA samUrchAima manuSyomAM kevaLa 1 napuMsakaveda hoya che, ane garbhaja tiryaMca tathA garbhaja manuSyomAM to TANe veda hoya che. tathA bhavanapatio, vyattaro, jyotiSI devo ane vaimAnika devo, saudharma tathA IzAna svarganA devo uparAMta AzrayI strIveda tathA puruSavedavALA che, kAraNa ke e devomAM deva ane devIo banne utpanna thAya che. punaH 1 ahIM eTale A vyAkhyAmAM pratipAdana karyuM che, gAthAmAM yogAbhAve ayogIne yoga na hoya ema kahyuM nathI mATe. For Private Personal Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanatkumAra Adi devo upapAta AzrayI puruSavezavALA ja che, kAraNa ke e svargomAM devIo utpanna thatI nathI, parantu saudharma ane IzAna svargamAM utpanna thayelI devIo ja azruta kalpa sudhInA devonA upabhogamAM Ave che. te kAraNathI saMbhoga Azrayine to bAramA svarga sudhI strIveda ane puruSaveda banne prApta thAya che. tathA raiveyaka ane anuttara devo to sarvathA (upapAtathI ane upabhogathI paNa) puruSavedavALA ja che, kAraNa ke (tyAM devIonI utpatti nathI eTaluM ja nahi, paraMtu) devIonA upabhogano paNa abhAva che. e pa9mI gAthAno artha samApta. //palA vitaraNa : pUrva gAthAmAM svarUpathI potapotAnA jIvonA) AzrayavALo veda kahIne have A gAthAmAM e ja 3 vedamAM guNasthAna rUpa 14 jIvasamAsano vicAra karAya che te A pramANe aniyaTuMta napuMsA, sabhI paMciMdiyA ya thIpurisA koho mANo mAyA'niyaTTi lobho sarAgaMto // 60 // mAthArtha napuMsakadavALA navamA anivRtti guNasthAna sudhInA jIvo hoya che, strI ane puruSavezavALA saMjJipaMcendriyo hoya che. | iti vetadvIram | anivRtti (navamA) guNasthAna sudhI krodha, mAna, mAyA e traNa kaSAya hoya che, ane sarAga guNasthAna (sUkSmasaMparAya guNasthAna) sudhI lobha hoya che. // iti thAyaTharam II60gA. vyArathArtha : mithyAdRSTithI prAraMbhIne jenA ane anivRtti guNasthAna che, te nivRjyanta guNasthAnako 1 thI 9 sudhInAM gaNAya. te 1 thI 9 sudhInAM guNasthAna napuMsI = ekendriyAdi jIvonI apekSAe napuMsakavedamAM prApta thAya che. zuM te guNasthAnavartI jIvo mAtra napuMsakavedamAM ja prApta thAya che? uttara : nA. sannI paMrvihiyA ya thI purisA = mithyAdRSTithI anivRttiguNasthAna sudhInA jIvomAM je jIvo saMgni paMcendriya eTale garbhaja paMcendriya che, te jIvo strIvedamAM ane puruSavedamAM paNa prApta thAya che, e tAtparya che. ahIM kahevAno bhAvArtha e che ke - mithyAdRSTithI prAraMbhIne anivRtti sudhInAM 9 guNasthAno aneka jIvonI apekSA TANe vedamAM prApta thAya che, ane dazamuM sUkSmasaMparAya ItyAdi guNasthAno to vedanA udayarahita ja jANavAM. e pramANe vedadvAra kahyuM || iti verahAramuIT have vAyara kahevAya che. tyAM kaSa-zipa' ItyAdi daMDaka dhAtu hiMsAnA arthavALA che. tethI naraka Adi sthAnomAM prANIo jenA vaDe vaSyanta = hiMsAya che - haNAya che te eTale pharma kahevAya. athavA jene vize prANIo paraspara kRSanti = kaSAya che, haNAya che te kaSa eTale saMsAra kahevAya. eja kaSa eTale karmarUpa je vAva = lAbha, athavA kapa = saMsArano 3ya = lAbha jeono che te kaSAya krodha, mAna, mAyA, ane lobha e (4 nAmavALA 4 prakAranA) prasiddha ja che. te kAraNathI ja sUtrakartA kaSAyanA bhedonuM nirUpaNa na karatAM sIdhA kaSAyone vize prastuta evA 14 jIvasamAsano ja vicAra kahe che. 78 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahIM koNo ItyAdi pado gAthA uttarArdha che, teno artha A pramANe - krodha, mAna, mAyA rUpa 3 kaSAyomAM mithyAdRSTithI prAraMbhIne anivRtti sudhInA 9 jIvasamAsa ja prApta thAya che, ane lobha kaSAyamAM 9 jIvasamAsa to e kahyA te ja ane dazamo sUkSmasaMharAya jIvasamAsa prApta thAya che. e kAraNathI ja gAthAmAM kahyuM che ke - to mo sarAsaMto = sUkSmakiTikRta lobhArUpa rAga sahita hoya te sarI eTale sUkSmasaMparAya guNasthAna, te sUkSmasaMparAya guNasthAnamAM kaSAyano - lobhano abhAva che. ahIM lobhane sa2IFIInta kahyo te sarAgAnta padanI vyutpatti A pramANe - sUkSmasaMparAya guNasthAnamAM lobha kaSAyano saddabhAva, ane tethI agranAM guNasthAnomAM kaSAyanA abhAvarUpa anta = viccheda che jeno te sara!IInta lobha kahevAya. emAM tAtparya e che ke - krodha, mAna, mAyArUpa 3 kamAyano anivRtti bAdara nAmanA navamA guNasthAnamAM ja viccheda thAya che, tethI tenA AgaLanAM dazamAM vigere guNasthAnomAM e 3 kaSAyanA udayano abhAva hoya che, te kAraNathI e 9 guNasthAno ja krodhAdi 3 kaSAyamAM prApta thAya che. ane lobha kaSAyano udaya to dazamA sUkSmasaMparAya guNasthAnamAM paNa hoya che, mATe lobha kaSAyamAM sUkSmasaMparAya sudhInAM 10 guNasthAna prApta thAya che. e pramANe 60mI gAthAno artha samApta thayo //6ll vatara : pUrva gAthAmAM kaSAyadvAramAM 14 jIvasamAsa kahIne have jJAna dvAramAM 14 jIvasamAsanI yathAsaMbhava prApti kahevAya che. te A pramANe : AbhiNisuohimaNake-valaM ca nANaM tu hoi paMcavihaM / oggaha Iha avAyA, dharaNA''bhiNibohiyaM ceva // 61 // mAthArtha : AbhinibovikajJAna - zrutajJAna -avadhijJAna-mana:paryavajJAna ane kevaLajJAna e pramANe jJAna 5 prakAranuM che. temAM AbhinibovikajJAna avagraha- IhA-apAya-dhAraNA e pramANe 4 prakAranuM che. e6 1ii. vyAdhyArtha : jJAyate = paricchidyate eTale vastu jenA vaDe parichedAya eTale oLakhAya te jJAna kahevAya. athavA jJAtiH eTale jANavuM te jJAna, arthAt sAmAnyadharma tathA vizeSa dharma e ubhayadharmAtmaka vastumAM je vizeSadharmagrAhI bogha te jJAna, ane te punaH AbhinibodhikajJAna-zrutajJAna-avadhijJAna-mana:paryavajJAna-kevaLajJAna ema 5 prakAranuM jJAna che. ahIM "bhIma eTale bhImasena ItyAdi nyAyathI padanA ekadeza vaDe paNa samasta - saMpUrNa padano bodha thato hovAthI gAthAmAM 'gAmafor = Abhini" eTaluM ja pada kahevAthI paNa sAmanivAdhika jJAna e saMpUrNa padanuM grahaNa thAya che. tyAM mAmi pada abhimukha arthamAM che, ni pada niyatapaNAnA arthamAM che, tethI je vastuno bodha karavAno che te vastu potAnA yogya pradezamAM - sthAnamAM rahI hoya te abhimukha vastu kahevAya, mATe fma eTale abhimukha eTale vastunA yogya dezAvasthAnanI apekSAvALo ane niyati eTale Indriyone Azrayi potapotAnA viSayanI apekSAvALo je vAgha te minivogha, ane abhinibodha padane Arthika taddhitanuM rUpa banAvatAM yAminivodhika pada thAya che. athavA kartari prayoganI vyutpatti karIe to vastune je minidhyate-ravi natti eTale jANe te AminidhizvajJAna, athavA karmaNi prayogane For Privat ot ersonal Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusarIne vyutpatti karIe to AtmA vaDe je abhinibodhAya eTale saMvedAya te gAmanivAdhika jJAna kahevAya. emAM abhinibodha padanuM Abhinibodhika pada to upara kahyA pramANe svArthika taddhitanA rUpathI ja thAya che, eTale je abhinibodha te ja Abhinibodhika. (e pramANe Abhinibodhika jJAnanI vyutpatti kahIne have zrutajJAnanI vyutpatti kahe che te A pramANe) : zravaNa te zruta, arthAt abhilApa plAvita arthagrahaNanA heturUpa jJAnavizeSa te zrutajJAna; athavA zrayate = je saMbhaLAya te mRta eTale zabda eja zrata tarIke gaNAya. ahIM prazna thAya ke zabda te zrutajJAna tarIke kema gaNAya? kAraNa ke zabda e kaMI jJAna nathI. (jJAna to AtmaguNa che.) to e praznanA samAdhAna tarIke samajavA yogya e che ke - ahIM zabda pote jJAnarUpa nathI parantu zabda sAMbhaLavAthI athavA vAMcavAthI AtmaguNarUpa jJAna pragaTa thAya che tethI zabda e jJAnanuM kAraNa che, ane jJAna te kArya che, mATe jJAnarUpa kAryano zabdarUpa kAraNamAM upacAra karIne vivakSA karIe tyAre kAraNamAM kAryopacAranI apekSAe zabda paNa zrutajJAnarUpe gaNI zakAya che. tathA vadhAna = dhAraNa - grahaNa te vidhi, arthAt indriyAdikanI apekSA vinA AtmAne arthanuM - vastunuM je sAkSAt avadhAna - avadhAraNa-grahaNa thAya te avadhijJAna kahevAya. athavA vagha eTale rUpI dravyonuM ja jJAna thAya evI je maryAdA te rUpI dravyajJAnarUpa evadha = maryAdAvALuM je jJAna pravarte te = avadhijJAna. A arthamAM paNa rUpIdravyanI maryAdA e pote jJAna nathI, parantu jJAnanuM kAraNa che, tethI kAraNamAM kAryano upacAra karIne ja avadhi-maryAdAne paNa avadhijJAna kahyuM che. tathA saMjJimiIveH kAyayona ityAdi pado vaDe pUrve mananuM ja svarUpa kahyuM che tevA svarUpavALA mana ne je pati = jANe te mana:paryava jJAna, emAM karmaNi prayoga mATe pratyayano ya vadhAratAM mana:paryAya jJAna thAya. tathA vana eTale eka athavA kevala eTale asahAyI. athavA kevala eTale asAdhAraNa. athavA kevala eTale ananta. athavA kevala eTale aparizeSa (samagra-saMpUrNa) ItyAdi artha che. tyAM kevaLajJAna pragaTa thAya tyAre zeSa 4 chAghasthika jJAna ane 3 darzanano abhAva hovAthI , tathA indriyo ane mananI sahAyanI apekSA vinA arthanuM parijJAna hovAthI sahAya, kevaLajJAna sarakhuM uttama jJAna bIjuM na hovAthI sAdhAraNa(eTale asamAna), anantakALa sudhI rahenAruM hovAthI nanta, ane sarve saMpUrNa dravyAdi zeya padArthone grahaNa karanAra hovAthI saparizeSa eTale saMpUuf kahevAya che. tyAM e 5 prakAranA jJAnamAM prathama Abhinibodhika jJAna to avagraha-IhA-apAya ane dhAraNAnA bhedathI 4 prakAranuM che. e 61mI gAthAno artha samApta thayo !6 nA 1.abhilApa = vacanagocara ane plAvita = yukta, arthAt vacanagocaratAne prApta thayelA eTale vacana gocaratAvALA arthonA grahaNamAM kAraNarUpa je jJAna te kRtajJAna. For Private Scorsonal Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vataraVT : pUrva gAthAmAM 5 prakAranuM jJAna kahIne pahelA Abhinibodhika jJAnanA avagraha ItyAdi je cAra prakAra kahA te avagrahAdi 4 bhedanuM svarUpa A gAthAmAM kahevAya che. te A pramANe : paMcahi vi iMdiehiM, maNasA atthoggaho muNeyavyo / cakkhiMdiya maNarahiyaM, vaMjaNamIhAiyaM chadhdhA // 62 // gAthArtha : arthAvagraha 5 indriyo vaDe ane 1 mana vaDe ema 6 prakArano jANavo, vyaMjanAvagraha cakSuindriya tathA mana e be rahita 4 prakArano jANavo, ane IhA vigere (IhA - apAya - dhAraNA e traNa bheda arthAvagrahavatuM) 6-6 prakAranA jANavA. /6 2) vAdhyArtha : avagraha 2 prakArano che -1 vyaMjanAvagraha, 2 arthAvagraha. tyAM jenA vaDe zabdAdi artha-viSaya benyate = pragaTa karAya te lekzana, te zuM? te kahevAya che ke - kadaMbapuSpa ityAdi AkAravALI zrotra-thrANa- rasanA-sparzana e ja upakaraNa Indriyono ane te indriyo saMbaMdhi anukrame zabda-galpa-rasa ane sparza e ja prakAranA pariNAmavALA dravyano je paraspara saMbaMdha eTale prathama upazleSa-saMghaTTana- sparzamAtra te ahIM bekzana kahevAya. vaLI bIjI vAta e che ke - indriyo vaDe paNa arthanuM-viSayonuM- padArthonuM vyajyamAnapaNuM (pragaTa karavApaNuM) hovAthI eTale indriyo vaDe paNa padArtho pragaTa thatA hovAthI ahIM indriyone paNa vyaMjana kahela che, tethI IndriyarUpa vyaMjana vaDe viSayanA sparzarUpa vyaMjananuM avagrahaNa-paricchedana-te vyaktanAvagraha kahevAya. ahIM indriyo ane indriyanA viSayo e banne vyaMjana hovAthI vyaMjanavyaMjanAvagraha zabda banavo joIe, parantu tema na banavAnuM kAraNa ke eka "vyaMjana zabdano lopa thayo che, tethI vyaMjanAvagraha zabda thayo che. artha tarIke vicArIe to "A kaMIka che' evuM aspaSTa jJAna je AgaLa kahevAtA arthAvagrahamAM thAya che, te arthAvagrahathI paNa nIcenuM atyaMta avyakta jJAna mAtra te vyagnanAvaprada kahevAya. e vyaMjanAvagraha cakuM ane mana varjIne zeSa 4 indriyonA bhedathI 4 prakAranuM che. kAraNa ke cakSu ane mana e banne aprApyakArI hovAthI tene potapotAnA viSayapadArthanA sparzano abhAva che. (arthAt cakSune tathA manane svaviSayI padArthanA sparzathI jJAna thatuM nathI), ane vyaMjanAvagraha to indriya ane teno viSaya e benA saMbaMdhane ja grahaNa karanAra che. eja kAraNathI sUrakartAe gAthAmAM viMtriya mAradiya vaMnAM eTale cakSuIndriya tathA manarahita zeSa 4 indriyonA viSayavALo vyaMjana eTale vyaMjanAvagraha che, ema kahyuM che. // ti vanavipradasvarUpaY/I karyate (je jaNAya te, zabda-rUpa vigere) iti kartha. eTale zabda-rUpa ityAdi bhedomAMnA koI eka paNa bheda vaDe anizcita evA sAmAnya rUpanuM navagraha te 3thava kahevAya, arthAt "A kaMIka che" evA prakAranuM avyakta-aspaSTAna te arthAvagraha. ane te pa indriya tathA manasahita utpanna thato hovAthI (eTale e 6 vaDe utpanna thato hovAthI) arthAvagraha 6 prakArano che. te kAraNathI ja zrI sUtrakartAe gAthAmAM paMDhivi suMDhihiM maU/sA thodo eTale 5 Indriyo vaDe (ane te pa indriyone jJAna karAvavAmAM) kAraNabhUta evA mana vaDe te arthAvagraha utpanna thAya che, mATe arthAvagraha 6 prakArano kahyo che, ema jANavuM. For Priel & Personal Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ emAM vyaMjanAvagraha ane arthAvagraha e be jyAre utpanna thAya che, tyAre prathama vyaMjanAvagraha ane tyArabAda arthAvagraha utpanna thAya che, e anukrama che. to paNa graMthakartAe to gAthAno chaMda besADavAnI anukULatA ityAdi koI kAraNathI gAthAmAM prathama arthAvagrahanuM svarUpa kahIne tyArabAda vyaMjanAvagrahanuM svarUpa kahevAthI vyatikrama (UlaTo krama) nirdeza karyo che (darzAvyo che), ema jANavuM. hADyuM chandva, emAM ADyuM (Adi) padathI apAya ane dhAraNA e 2 bheda grahaNa karavA, ane tethI ahIM Abhinibodhika jJAnanA IhA - apAya tathA dhAraNA e 3 bheda paNa pratyeka '5' indriya ane manathI utpanna thatA hovAthI pratyeka 6-6 prakAranA jANavA. tyAM arthAvagraha vaDe ja grahaNa karela sthANu (jhADanuM ThUMThuM) Adi padArthanA saMbaMdhamAM paNa 'A zuM haze ? A to sthANu hoI zake 52ntu puruSa na hoya' ityAdi svarUpe vastudharmanA anveSaNa - zodhanarUpa je jJAnaceSTA te aa kahevAya. kAraNa ke hRnaM = vastunA anvaya* vyatireka dharmo vicA2vA te hA evI vyutpatti thAya che mATe. kahyuM che ke : araNyametatsavitA'stamAgato, na cAdhunA saMbhavatIha mAnavaH / prAyastadetena khagAdibhAjA, bhAvyaM smarArAtisamAnanAmnA ||1| A araNya che, ane sUrya asta pAmyo che, mATe A vakhate prAyaH ahIM koI mANasa hoya ema saMbhave nahi, temaja pakSI Adika paNa enA upara beThela che. te kAraNathI e (smara) kAmadevanA (jJAti) zatru-zaMkaranA nAma- (sthA) jevA nAmavALuM hovuM joIe arthAt e sthANu (jhADanuM ThUMThuM) hovuM joIe mANasa nahi. ityAdi rIte padArthanA anvayadharmo ghaTAvavA ane vyatireka dharmonuM nirAka2Na ka2vA sanmukha thayela vicA2nA cihnavALo - lakSaNavALo je bovizeSa athavA tevA lakSaNavALI je jJAnaceSTA te IhA, ema jANavuM. tathA Ihita vastuno ja 'A sthANu ja che' evA prakArano nizcayAtmaka bodhavizeSa te apAya. tathA tevA prakArathI nizcita karelI vastu ja avicyuti - vAsanA tathA smRti e 3 svarUpe dhArI rAkhavI te dhArA. tyAM apAya vaDe nizcita karelA ghaTAdi padArthamAM antarmuhUrta sudhI ghaTAdirUpa upayoga avicchinnapaNe cAlu rahevo te vidyuti. tathA ghaTAdi padArthano ekavAra nizcaya karIne punaH saMkhyAtakALe athavA asaMkhyakALe te ghaTAdi padArthane dekhavA mAtrathI ja 'A ghaTAdi che' evA prakArano punaH nizcaya karavAnI yogyatAvALo je saMskAra te vAsanA. ane prathama dekhelA - anubhavelA padArthanuM koI kALe je punaH smaraNa thavuM te smRti, e pramANe dhAraNA 3 prakAranI che. e 62mI gAthAno artha samApta thayo 62 1. indriyo vaDe grahaNa thayela padArthanA potAnA dharmo, je dharmo bIjAnA na hoya te anvaya dharma, ane bIjA padArthanA dharmo ke je te padArthamAM ghaTI zake nahi te vyatireSTha dharma. athavA tamAve bhAvaH (je dharma hote te vastu hoya) te anvaya dharma, ane tavamAve'mAva: (je dharmanA abhAve te vastuno paNa abhAva) te vyatireka dharma. For Private Personal Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vatara : pUrva gAthAmAM ane vyAkhyAmAM Abhinibodhika jJAnanA keTalAka bhedanuM svarUpa saMkSepathI kahyuM che, ane vistarArthIe sarva svarUpa Avazyaka Adi sUrAthI jANavuM. have A gAthAmAM zrutajJAnanA tathA avadhijJAnanA keTalAka bheda kahe che : aMgapaviTTiyarasuyaM, ohi bhavaM pati guNaM ca vineyaM / suranAraesu ya bhave, bhavaM patI sesamiyaresuM // 63 / / nAthArtha : aMgapraviSTa ane itara (aMgabAhya) ema 2 prakAranuM zrutajJAna che. tathA avadhijJAna bhavapratyayika ane guNapratyayika ema 2 prakAranuM jANavuM. tyAM deva tathA nArakomAM bhavapratyayika avadhijJAna hoya, ane itaramAM (tiryaMca tathA manuSyomAM) zeSa (guNapratyayika) avadhijJAna hoya.II63I. vyArabdArtha : zrutajJAna 2 prakAranuM che, 1. aMgapraviSTa te aMgasvarUpa arthAt AcArAMga vigere, ane itaratuM = bIjuM aMgabAhya zrutajJAna te Avazyaka, dazavaikAlika, uttarAdhyayana vigere, tathA avadhijJAna paNa prathama ra prakAranuM jANavuM. te 2 prakAra darzAve che ke, 1. bhava prati ane 2. guNa prati e pramANe prati zabdano saMbaMdha banne padamAM joDavAthI 9. mavapratyaya ane 2. Tpratyavi. tyAM deva ane nArakomAM kevA prakAranuM avadhijJAna hoya te kahe che, mave prati = bhavapratyayika avadhijJAna ja deva-nArakomAM ma = hoya che. ahIM bhava eTale devabhava tathA narakabhavane viSe janma e ja pratyaya = kAraNa che jenuM, parantu tethI bhinna tapazcaryAdi guNarUpa bIjuM kAraNa jemAM nathI te mavapratyaya avadhijJAna kahevAya. jo ke avadhijJAna utpanna thavAnuM kAraNa to avadhijJAnAvaraNIya karmano kSayopazama ja che, ane te kSayopazama sarvatra (bhava pra0mAM temaja guNa pramAM paNa) che, parantu te kAraNarUpa kSayopazamabhAva devalokamAM ane narakamAM tapazcaryAdi bIjA guNanI apekSA vinA janmamAtrathI turta ja thAya che; jema pakSIone gaganamAM UDavAnuM sAmarthya janmamAtrathI ja thAya che tema; mATe te mavapratyaya vadhajJAna kahevAya che. tathA reluM = itara jIvomAM eTale tiryaMcomAM tathA manuSyomAM to sekaM = upara kahelA bhavapratyayathI zeSa-bAkInuM je pratyaya avadhijJAna, te ja hoya che. e 63mI gAthAno artha samApta thayo. //6all 3vatara [ : pUrva gAthAmAM avadhijJAnanA je 2 bheda kahyA te bhedathI judA prakAre paNa avadhijJAnanA bheda temaja mana:paryava jJAnAdikanA paNa bheda A gAthAmAM kahe che : aNugAmi avaThThiya hIyamANamii taM bhave sapaDivakkhaM / ujjumaI viulamaI, maNanANe kevalaM ekkaM // 64 // thArtha : anugAmI avadhijJAna - avasthita avadhijJAna - hIyamAna avadhijJAna e pramANe e 3 prakAranuM avadhijJAna sapratipakSa (pratipakSa- UlaTA bheda sahita) che, jethI 6 prakAranuM che. tathA mana:paryavajJAna jumati ane vipulamati ema 2 prakAranuM che, ane kevalajJAna 1 ja prakAranuM che. 64o vyAdhyArtha : anugAmI, avasthita ane hIyamAna e pramANe 3 prakAranuM avadhijJAna For Privat6 3Personal Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sapratipakSa hovAthI 6 prakAranuM che te A pramANe : anugAmI Adi avadhijJAnanA 6 bheda tyAM je sthAne rahelA jIvane avadhijJAna utpanna thayuM hoya, te sthAnathI anya sthAne jatAM paNa cakSunI peThe je avadhijJAna pAchaLa pAchaLa Ave eTale sAthenuM sAthe ja rahe te 9. kanunI vadhijJAna kahevAya. tathA eka sthAne rahelA dIpakanI peThe je avadhijJAna utpanna thayela sthAnathI anya sthAne jatAM tyAMnuM tyAM ja rahe che, anugAmI avadhijJAnanuM pratipakSI evuM 2. kananurAnI vadhijJAna kahevAya. tathA vartite = bhavaparyata kAyama rahe te avicalasvarUpa rU. vasthita vivijJAna kahevAya. e avasthita avadhijJAna avasthAnavALuM hoya che, ane te avasthAna AdhArathI-upayogathI - labdhithI ema 3 prakAre vicArAya che. te A pramANe : avasthita avadhijJAnanA 3 avasthAnano vicAra tyAM prathama AdhAra avasthAna eTale kSetra avasthAna, arthAt sAdhAra eTale kSetra. tyAM eka ja kSetramAM 33 sAgaropama sudhInuM avasthita avadhijJAna anuttara devone hoya che. tathA upayogathI avasthita avadhijJAna vicArIe to dravyamAM avadhijJAnano upayoga utkRSTathI antarmuhUrta sudhI rahe che, ane paryAyamAM to utkRSTathI 7 athavA 8 samaya sudhI satata avadhijJAnopayoga rahe che. ahIM bIjA AcAryo ema kahe che ke- paryAyamAM 7 samaya sudhI ane guNamAM 8 samaya sudhI upayoga rahe che. tyAM dravyanA sahadharmI je zuklavarNa Adi te guNa, ane kramabhAvI je navInatA-prAcInatA Adi te paryAya; e traNe eTale dravya-guNa ane paryAya anukrame sUkSma, sUkSmatara hovAthI upayogakALa paNa alpa, alpatara jANavo. tathA nadhdhithI vasthita avadhijJAna, te athavA anya kSetramAM utkRSTathI sAdhika 66 sAgaropama hoya che. anavasthita avadhijJAnanAM 3 anavasthAna. (jama avasthita avadhijJAna 3 avasthAnavALuM che tema anavasthita avadhijJAna paNa AdhAra-upayoga-labdhithI 3 prakAranuM che, te traNenI anavasthitatAnuM svarUpa sugama che. te A pramANe) : avasthita avadhijJAnanuM pratipakSarUpa je anavasthita avadhijJAna eTale cala avadhijJAna ke je anuttara devonuM avadhijJAna eka sthAne sthira rahe che tema sthira rahetuM nathI, paraMtu azrutadevAdikanI peThe anya anya kSetromAM saMcare che. te kSetrathI anavasthita avadhijJAna. tathA dravyathI dravyAntaramAM ane paryAyathI paryAyAntaramAM je zIdhra jAya che te upayothI anavasthita avadhijJAna. ane je avadhijJAna potAnI utkRSTa sthiti saMpUrNa karyA vinA cAlyuM jAya che, ane punaH utpanna thAya che te sarva ahIM anavasthita - cala avadhijJAna zcithI anavasthita avadhijJAna kahevAya. hIyamAna ane vardhamAna avadhijJAnanuM svarUpa rIyamAna eTale anukrame ghaTatuM ghaTatuM avadhijJAna te rIyamAna gavadhijJAna. ahIM paNa For Private Personal Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hIyamAnatA kSetrathI - kALathI - dravyathI ane paryAyathI (bhAvathI) ema 4 prakAranI che. te A pramANe : kSetra ane kALa Azrayi koI avadhijJAna, ghaNA viSayavALuM utpanna thaIne punaH asaMkhyabhAgahAni vaDe athavA saMkhyabhAgahAni vaDe athavA saMkhyaguNahAni vaDe athavA asaMkhyaguNahAni vaDe hIna hIna thatuM jAya che. parantu anaMtabhAgahAni vaDe ane anantaguNahAni vaDe hIna thatuM nathI. kAraNa ke ananta kSetra tathA ananta kALa te avadhijJAnano viSaya ja nathI. tathA dravyonI apekSAe vicArIe to avadhijJAna prathama ghaNAM dravyanA viSayavALuM utpanna thaI tyArabAda anantaguNahAni vaDe athavA to anantabhAgahAni vaDe hInatA pAme che. (jUna thAya che.) kAraNa ke avadhijJAna vaDe ananta dravyonuM jJAna hoI zake che (tethI hInatA paNa anaMtaguNahAni vaDe athavA anantabhAgahAni vaDe thAya che). tathA paryAyomAM jema avadhijJAnanI 6 prakAranI hAni AgaLa kahevAmAM Avaze tema ahIM dravyamAM 6 prakAranI hAni hoya nahi. kAraNa ke tathA prakArano svabhAva ja che. tathA paryAyonI apekSAe vicArIe to avadhijJAna prathama ghaNA paryAyanA viSayavALuM utpanna thaIne tyArabAda anantabhAgahAni vaDe athavA asaMkhyabhAgahAni vaDe athavA saMkhyabhAgahAni vaDe athavA saMkhyaguNahAni vaDe athavA asaMkhya guNahAni vaDe athavA anantaguNahAni vaDe hIna-nyUna thAya che; kAraNa ke avadhijJAnano viSaya anantadravyamAM ane pratyeka dravyanA ananta ananta paryAyamAM che. || ti zrIyamAna vivijJAna || tathA hIyamAna avadhijJAnanuM pratipakSa avadhijJAna te vardhamAna avadhijJAna che, te kAraNathI vardhamAna avadhijJAna paNa dravya-kSetra-kALa ane paryAyathI 4 prakAranuM che. te A pramANe : kSetrathI ane mAnathI koI avadhijJAna prathama, alpa viSayavALuM (eTale alpa kSetra ane alpa kALa jANe evA viSayavALuM) utpanna thaIne tyArabAda asaMkhyabhAgavRdhdhi vaDe athavA saMkhyabhAgavRdhdhi vaDe athavA saMkhyaguNavRddhi vaDe athavA asaMkhyaguNavRddhi vaDe vRddhi pAme che, ityAdi sarva vaktavyatA hIyamAna avadhijJAnavat kahevI. parantu hAni zabdanA sthAne vRddhi zabda kahevo, ane zeSa sarva viSaya vizeSataH hIyamAna avadhijJAnavat kahevo, e pramANe avadhijJAnanA 6 bheda jANavA. mana:paryavajJAnanA 2 bhedanuM svarUpa - have mana:paryavajJAnanuM svarUpa kahevAnI icchAvALA AcArya mana:paryavajJAnanA 2 bheda kahe che te A pramANe : 3jhUma vihattama maUTnAne (ahIM maUTnAne e pada saptamI vibhakti sarakhuM che parantu prAkRtanA niyamathI vibhaktino viparyaya thayelo che tethI prathama vibhakti tarIke manA pada pramANe artha karavAthI) mana:paryavajJAna 2 prakAranuM che. 1. Rjumati, 2. vipulamati. tyAM manana eTale mati arthAt (viSayapariccheda ane Aju-atialpa vizeSanA viSayavALI hovAthI mugdha evI mati che jenI te hRgumati mana:paryavajJAna, ane vipuna = ghaNA vizeSanA viSayavALI hovAthI paTu-kuzaLatAvALI mati che jenI te vidhuttamati mana:paryavajJAna. For Private Nersonal Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mana:paryavajJAnano dravyAdi viSaya ahIM Rjumati mana:paryavajJAnano viSaya aDhI aMgulajUna manuSyakSetra jeTalo kSetrathI che, ane vipulamati mana:paryavano kSetraviSaya saMpUrNa manuSyakSetra jeTalo temaja adhika nirmaLa che. vanithI eTalA ja kSetramAM (rA aMgula nyUna ane saMpUrNa manuSyakSetramAM) bhUtakALamAM palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA kALamAM vyatIta thayelA tathA bhaviSyamAM palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA kALamAM thanArA saMjJi jIvonAM manarUpa mUrtadravyo jANe che. dravyathI paNa banne mana:paryavajJAnIo potapotAnA viSaya kSetramAM vartatA saMgni jIvonAM anaMta manodravyone jANe che, ane bhAvathI eja ananta manodravyanA ciMtanapariNatirUpa paryAyo (ananta paryAyo, jANe che. vaLI mana:paryavajJAnIo ciMtavavA yogya je bAhya padArtha rUpI hoya athavA arUpI hoya to paNa te trikAlagocara padArthane anumAnathI ja jANe che. (parantu manodravyavat sAkSAt na jANe.) te anumAna A prakAranuM che : "je kAraNe A manodravyo A prakAranI pariNati (AkAra pariNati) vALAM che, tethI te AkAra pariNati, te vyaktie tevA AkAra-prakAranA dravyanI ciMtA na karI hoya to saMbhave - utpanna thAya nahi; mATe A vyaktie amuka artha (dravya)nuM ciMtana karyuM che', Ama lekhAkSara dekhavAthI (lipinA akSaro dekhavAthI) jema tenAthI kahevAtA - samajAtA arthane jANe tema, te pratyakSa karelA manodravyathI ciMtavAyelA arthanuM- bAhya padArthanuM anumAna kare che, parantu sAkSAt jANI - dekhI zakatA nathI. vaLI te A bAhya padArtharUpa viSaya ane abhyattara manodravyarUpa viSayane RjumatijJAnI askuTa (atiaspaSTa) ane atialpa jANe che, ane tethI adhika phuTa ane ati ghaNA viSaya vipulamatinA zeyapaNe jANavA (eTale vipulamatijJAnI RjumatinA viSayathI adhika spaSTa ane ghaNo viSaya jANe che). e pramANe pratibheda sahita mana:paryavajJAna kahyuM. || ti mana:paryavajJAnam | kevaLajJAnanuM svarUpa kevaLajJAna jJAnAvaraNIyano sarvathA kSaya thavAthI utpanna thAya che, mATe temAM ghaNA bheda hotA nathI. te kAraNathI zrIgraMthakartAe daivarta puruM eTale kevaLajJAna bhedarahita eka ja prakAranuM che tema kahyuM che. kSAyopathamika jJAnomAM to potapotAnA AvaraNanA kSayopazamanI vicitratA hovAthI aneka bheda hovA saMbhave che, parantu sarva AvaraNanA kSayathI utpanna thayelA ane tethI sAyikabhAvavALA A kevaLajJAnamAM to bhedanI saMbhAvanA paNa kyAMthI hoya? e pramANe A 64mI gAthAno artha samApta thayo hazeSa vRjyartha AgaLa avataraNamAM kahevAya che). T64o avataraNa : e pramANe pUrva gAthAomAM saMkSepathI pAMca jJAnonuM svarUpa kahyuM. have prastuta-cAlu viSaya jJAnano hovAthI tenA pratipakSI matiajJAna, zrutaajJAna, virbhAgajJAna e 3 ajJAna paNa kahevA yogya che. tyAM mithyAdRSTinuM je matijJAna te ja matijJAna kahevAya che, tathA mithyAdRSTinuM zrutajJAna te zrutajJAna kahevAya, ane mithyAdRSTinuM avadhijJAna te vimaMDajJAna kahevAya. For Private Gersonal Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazna :- mithyAdRSTinuM jJAna paNa ajJAna zA mATe kahevAya? uttara :- jJAnanuM kArya nahi karavAthI mithyAdRSTinuM jJAna ajJAnarUpe kahevAya che. kAraNa ke jJAnanuM phaLa tattvabodha che ane te mithyAdRSTine na ja hoya. tethI jema putre karavA yogya kArya putra na kare to te putra paNa aputra kahevAya, tathA vastu jema vastunuM kArya na kare to te avastu kahevAya, te pramANe jJAnanuM kArya na karavAthI mithyAdRSTinuM jJAna paNa ajJAna ja kahevAya. have te pa jJAna ane 3 ajJAna maLI 8 jJAnamAM guNasthAnarUpa 14jIvasamAsa vicAravAnA - kahevAnA che, te A gAthAmAM kahe che : mai suya micchAsANe, vibhaMga samaNe ya mIsae mIsaM / samma chaumAbhiNisuo-hi viraya maNa kevala sanAme // 65 // thArtha : matiajJAna tathA zrutaajJAna, mithyASTi ane sAsvAdana e be guNasthAnamAM hoya, virbhAgajJAna manasahita mithyAdRSTi tathA sAsvAdanamAM hoya, mizraguNasthAne mizrajJAna (eTale 3 ajJAna ane 3 jJAna mizrita bhAve) hoya che, tathA samyaktathI prAraMbhIne chabastha guNasthAna sudhI (4thI 12mAM guNa0 sudhI) AbhinibodhikajJAna, zrutajJAna, avadhijJAna e traNa hoya che, tathA viratathI chadmastha sudhImAM (6 thI 12 guNa0 sudhImAM) mana:paryavajJAna hoya, ane kevaLajJAna svanAmavALA (sayogikevaLI - ayogikevaLI e) be guNasthAnamAM hoya. vyAdhyArtha : masuya" gi. ahIM ekadezathI samudAya jaNAya che, eTale mati padathI matiajJAna ane zruta padathI zrutaajJAna levuM. e matiajJAna ane zrutaajJAna, mithyAdRSTi ane sAsvAdana e be jIvasamAsamAM vartatA saMjJI tathA asaMzI trasa ane sthAvaramAM sAmAnyathI prApta thAya che. vimA samaje ya' tti. te ja mithyAdraSTi ane sAsvAdana jIvasamAsamAM virbhAgajJAna hoya che. (ahIM samaUre yamAM veno artha jIva nizcaya, che, mATe) te vibhaMgajJAna (mithyAdRSTi ane sAsvAdane vartatA) saMjJIne ja hoya che. asaMjJI jIvone to parabhavanuM ke te bhavanuM paNa virbhAgajJAna na hoya. jo ke sAsvAdana samyagdaSTine samyaktano aMza hoya che, (samyakta vamatAM ramatAM paDyo hovAthI ane tethI tene jJAnanI mAtrA hoI zake) to paNa te anaMtAnubaMdhI kaSAyanA udayathI dUSita thayo hovAthI ahIM tenI ajJAnIpaNAe ja vivakSA karI che, te vicAravuM samajavuM. basamasa' tti. mizra eTale samyagRmithyAdRSTi. tene mati-zruta-avadhi e 3 jJAna mizra-jJAna-ajJAna-ubhaya svarUpa hoya che. (mizradRSTine mati-zruta-avadhi, e 3 jJAna hoya kharAM, paNa te matiajJAna, zrataajJAna ane virbhAgajJAna e 3 thI mizra hoya.). A vAta mAtra vyavahAranayanA matathI kahI che. vyavahAranaya pUla che, tethI te mAne che ke A (mizraSTi) ekAMte samyagudRSTivALo nathI, tema ekAMte mithyAdRSTivALo paNa nathI, paraMtu mizra che - samyagdaSTi - mithyAdRSTi banne svarUpa che. tethI ene mati, zruta ane avadhi, e traNe ekAnta jJAna paNa nathI, tema ekAMte ajJAna paNa nathI; paNa jJAna-ajJAna ubhaya svarUpa-mizra kahevAya che. - have nizcayanaya ema mAne che ke - samyagu (sAco) bogha te jJAna. eTale tenAthI bhinna arthAt lezamAtra paNa asamyagubhAva (mithyAbhAva)thI dUSita hoya, to te badhuM ajJAna ja che. For Private Personal Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema - alpa paNa jherathI mizrita anna apathya-na khAvA lAyaka ja hoya che; vaLI, jema saheja paNa azuci padArthathI mizrita pANI vigere paNa azuci ja gaNAya che; tema alpa paNa mithyAbhAvathI dUSita evuM jJAna te ajJAna ja che. tethI mizradRSTine matiajJAna-zrutaajJAna - virbhAgajJAna rUpa traNa ajJAna ja hoya, paNa jJAnamizrita ajJAna nahi (A nizcayanayano abhiprAya che). bIje sarva ThekANe (zAstrAntaramAM) paNa prAyaH mizridRSTine ajJAnI tarIke ja gaNyo che, e jANavuM. 'sanma cha3mAmiLisumodi tti avirata samyagdaSTithI prAraMbhIne kSINakaSAyachadmastha sudhInAM 9 guNasthAnakomAM Abhinibodhika (matijJAna), zruta ane avadhi - e 3 jJAna hoya che. 'virAmaU" tti. ane virata eTale pramattasaMyata (6ThTha guNa)thI mAMDIne kSINakaSAya - chAstha paryantanAM 7 guNasthAnakomAM cothuM manaHparyAyajJAna paNa prApta thAya che. (mati-zruta-avadhi ane manaHparyAya ema 4 jJAna hoya che). jo ke mana:paryAyajJAna to apramattasaMyata ja prApta kare, to paNa pahelAM apramattadazAmAM te jJAna prApta karyuM hoya, ane pachI pramattabhAva paNa pAme, ethI pramattamAM paNa mana:paryavajJAnanI sattA avirUdhdha che. phrevatvasanA' tti samAna che nAma jenuM te "sanAmA' - (samAna nAmavALo) kahevAya. tene vize arthAta- kevalajJAnIne, kevalajJAna prApta thAya che. kevalajJAna kevalajJAnIne (13-14me guNa0) hoya che. zaMkAH ahIM devanI' mAM virSIya "phanuM pratyaya Avyo che, tethI kevala ane kevalI, e baMnne samAna nAmavALA nahi bane? samAdhAna ema zaMkA na karavI. kAraNa ke teTalo bheda (6 pratyayathI thato bheda) ahIM avivalita rAkhyo che. te kevalI sayogI ane ayogI ema be prakAre che, tethI A be guNasthAnake (13-14 me) kevalajJAna prApta thAya e ahIM tAtparya che. e pramANe 65mI gAthAno artha pUrNa thayo. ne 6pI avataraNa : A pramANe jJAnadvAra kahyuM, have saMyamadvAra kahevAya che: ajayA avirayasammA, desavirayA ya huMti saTThANe / sAmAiya cheya parihAra, suhuma ahakhAiNo virayA // 66 // nAthArtha : avirata samyagadRSTi sudhInA avirata che, ane dezavirativALA svasthAnamAM - dezaviratimAM hoya che. sAmAyika, chedopasthApanIya, parihAravizuddhi, sUkSmasaMparAya, ane yathAkhyAta cAritrAvALA virata che. 6 6I vyAdhyArtha : avirata samyagudRSTithI prAraMbhIne tenI pahelAMnA sarve paNa ayata eTale avirata hoya che. arthAt mithyASTi-sAsvAdana-mizra ane avirata samyagdaSTi e cAre guNasthAnavartI jIvo asaMyamamAM-aviratamAM ja prApta thAya che. ane dezavirata jIvo For Private & Zersonal Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svaguNasthAnamAM eTale dezavirati guNasthAnamAM ja prApta thAya che. kAraNa ke teonuM svasthAna dezavirata guNasthAna ja che, te kAraNathI dezavirata jIvo e guNasthAnamAM ja prApta thAya che, ema jANavuM. tathA sAmAyika cAritrA- chedopasthApana cAritra-parihAravizuddhi cAritro-sUkSma saMparAya cAritrA - yathAkhyAta cAritra e pAMce cAritravALA jIvo virata eTale sarvavirativaMta hoya che. ahIM kahevAnuM tAtparya e che ke - sAmAyikAdi 5 cAritromAM saMyama prApta thAya che, ane dezavirati cAritramAM saMyamasaMyama prApta thAya che; ane zeSa upara kahelAM (mithyAtvAdi 4) guNasthAnomAM asaMyama- avirati ja hoya che. prazna :- sAmAyikAdi 5 cAritra ke je saMyamarUpa kahelAM che, te pa cAritronuM svarUpa kevA prakAranuM che? arthAt te cAritronuM zuM svarUpa che? uttara :- te sAmAyikAdi 5 cAritrono zabdArtha tathA svarUpa A pramANe : 1. sAmAyika cAritranuM svarUpa ahIM sama eTale to rAgadveSarahitapaNuM che, te samano gAya eTale lAbha te samaya. evA prakArano sama te pratisamaya adhika adhika vizuddhivALA athavA bhinna bhinna prakAranI anya anya thI caDhatI vizuddhivALA jJAna-darzana-cAritranA paryAyomAM hovo yogya ja che. te samano je lAbha e ja sAmAyika eTale cAritrAvaraNIya karmanA kSayopazamathI utpanna thayelo sarvaviratirUpa AtmapariNAmavizeSa che. tyAM pAMca prakAranuM cAritra jo ke sAmAnyathI sAmAyika kahevAya che, parantu je je cAritramAM (sAmAyikamAM) chedopasthApana ItyAdi vizeSatAo saMbhave che, te te vizeSatAonA kAraNathI eka ja sAmAyikarUpa cAritranA judA judA 5 bheda gaNAya che, ane je sAmAyikamAM koIpaNa prakAranI vizeSatA nathI, te sAmAyika kaMIpaNa vizeSa nAma sivAya sAmAnyataH "sAmAyika cAritra' evA nAmathI oLakhAya che. te sAmAyika cAritra ivara ane yAvatruthika ema 2 prakAranuM che. tyAM je alpakALanuM sAmAyika cAritra te rUtvara sAmAyivAritra kahevAya, ane e cAritro bharata tathA airAvata kSetramAM pahelA ane chellA tIrthaMkara bhagavaMtanA tIrthamAM mahAvratanuM AropaNa nahi karelA ziSyane hoya ema jANavuM. tathA mAvajIva sudhInuM je sAmAyika cAritra te vithika sAmAyika vAritra kahevAya. ane e yAvaskathika cAritra bharata - airAvatakSetrane vize madhyama 22 tIrthakaronA tIrthamAM vartatA munione tathA mahAvidehakSetranA sarva tIrthaMkaronA tIrthamAM vartanArA munione jANavuM. kAraNa ke 22 tIrthaMkaranA tathA mahAvidehAntargata tIrthakaronA munione mahAvratanI (vaDIdIkSArUpa) upasthApanAno abhAva che. (arthAt prathamathI ja mahAvratanuM AropaNa karAya che.) 2. chedopasthApana cAritranuM svarUpa je cAritrAmAM cheda ane upasthApanA e hoya te chevopasthApana cAritra kahevAya. emAM tAtparya e che ke - jIvane je cAritramAM pUrva dIkSA paryAyano cheda ane mahAvratomAM upasthApanA hoya che te chedopasthApana cAritra. te sAticAra tathA niraticAra ema 2 prakAranuM che. tyAM 1. ahIM anya anyathI caDhatI vizuddhi hoya eTale darzana - jJAna - cAritra e traNamAM paraspara ekabIjAthI caDhatI. vizuddhi yathAyogya vicAravI. For Privace Personal Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlaguNano (5 mahAvratano) ghAta karanAra munine je punaH mahAvratonuM AropaNa karavuM te sAtivAra chero, cAritra, ane alpakAlIna sAmAyika cAritravALA (ivara sAmAyika cAritravALA - laghudIkSAvALA) ziSyane vaDIdIkSA vakhate je mahAvratanA AropaNa dvArA AropaNa karAya che, apAya che; athavA eka tIrtha thakI anya tIrthamAM saMkrAnti vakhate je punaH mahAvratonuM AropaNa karAya che; jema pArzvanAthanA tIrthamAMthI (zAsanamAMthI) zrI mahAvIra svAmInA tIrthamAM AvatA-praveza karatA munimahAtmAone (4 mahAvratanA sthAne) 5 mahAvratano dharma aMgIkAra karavAmAM upasthApanA karAya che te nirativAra chevopa, cAritra kahevAya. (e pramANe chevopasthApana cAritra 2 prakAranuM che). 3. parihAra vizuddhi cAritranuM svarUpa paridarA (amuka prakAranA tapa vizeSanuM AcaraNa) te parihAra arthAtu amuka prakArano tapa vizeSa, tenA vaDe vizuddhi je cAritramAM thAya che (arthAt tevA prakAranA tapa vaDe je cAritramAM Atmavizuddhi thAya che) te paridAravizuddhi cAritra. te paNa 2 prakAranuM che. 1. nirvizamAnaka, 2. nirviSTakAyika. tyAM parihAravizuddhi tapane sevanArA eTale tapazcaryAmAM vartatA munio nirvizamAnavAritrI kahevAya, ane te tapazcaryA tathA tapazcaryA karanAra muni e benA abhedanI apekSAe e cAritrA (e tapazcaryArUpa cAritra) paNa nirvizamAnaka kahevAya. tathA vivakSita tapazcaryArUpa cAritra vaDe sevAyelI che kAyA jeonI te nirviSTakAya munio kahevAya, ane te munio ja svArthikamAM [ pratyaya lAgavAthI) nirviSTakAyika kahevAya. tathA te muni ane cAritra e benA abhedanI vivakSAe te muni vaDe AcaraNa karAyeluM cAritra paNa nirviSTAyA parihAravizuddhi cAritra kahevAya. parihAra vizuddhi kalpano gaNa ane tapazcaryA A parihAravizudhdhi cAritra aMgIkAra karavAmAM prathama 9 sAdhuno gaNa-samudAya potAnA gacchamAMthI nIkaLIne A parihAra tapa kare che. tyAM 4 sAdhu parirAri thAya che, ane bIjA 4 sAdhu to te 4 parihArikonI vaiyAvRtya karanArA thAya che te anuparihAra kahevAya che. ane temAM 1 sAdhu kalpasthita vAcanAcArya eTale gururUpa thAya che. have e 9 sAdhuomAM 4 nirvizamAnaka (parihArika) sAdhuono je tapazcaryArUpa parihAra che (eTale ke tApavizeSa che) te bhASyanI gAthAo vaDe kahevAya che (te gAthAono artha A pramANe) : "dhIra puruSoe parihArI muniono tapa zIta-uSNa ane varSAkALamAM pratyekamAM jaghanya, madhyama ane utkRSTa ema 3 prakArano hoya, te A pramANe kahelo che. ll1/l. tyAM grISma RtumAM jaghanya tapa cothabhakta (be AyaMbilapUrvaka madhyamAM 1 upavAsa), madhyama tapa chaThThabhakta, ane utkRSTathI aSTama tapa hoya che, have pachI zizira RtumAM parihArI muniono tapa kahIza. //rA. zizira RtumAM jaghanyAdi tapa chaThThathI chello dazamabhakta sudhIno jANavo. (eTale jaghanyathI chaThThabhakta, madhyama tapa aSTamabhakta, ane utkRSTa tapa dazamabhakta jANavo.) tathA varSARtumAM jaghanyAdi tapa aThThamabhaktathI dvAdazabhakta sudhIno jANavo. (eTale jaghanya tapa For Privalo Personal Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTabhakta, madhyama tapa dazabhakta, ane utkRSTa tapa dvAdazabhakta jANavo.) all tapanA pAraNe AyaMbila hoya che, tathA 7 prakAranI bhikSAmAM 5 bhikSAnuM agrahaNa hoya ane 2 bhikSAnuM grahaNa paNa abhigraha sahita hoya che, e pramANe kalpamAM rahelA munio haMmezA AyaMbila kare che. //4 e pramANe parihArI munio 6 mAsa sudhI pUrvokta tapazcaryA AcarIne pote anucArI thAya che, ane prathama je 4 munio anucArI hatA te punaH 6 mAsa sudhI parivArIpadavALA thAya che, (eTale parihArI muniovat pUrvokta tapazcaryA Adare che). pI. | [e pramANe te bIjA 4 muniono parihAra tapa pUrNa thayA bAda (12 mAsa pUrNa thaye)] kalpasthita guru paNa pUrvokta rIte 6 mAsa sudhI tapazcaryA kare che, ane zeSa 8 munio anuparihArIbhAva-anucArIbhAva ane (te AThamAMno koI eka) kalpasthitapaNuM (gurupadapaNuM paNa) pAme che. 6o. e pramANe A parihArakalpa 18 mAsa pramANano kahyo che. temAM A svarUpa atisaMkSepathI kahyuM che. ane vizeSa jANavuM hoya to e kalpano vizeSa vicAra sUtra - siddhAMtamAMthI jANavA yogya che. Iii. tathA e parihAravizuddhi kalpa samApta thaye tayaM = te ja kalpa punaH aMgIkAra kare athavA tyAMthI nIkaLI jinakalpa aMgIkAra kare athavA to te kalpamAMthI nIkaLI punaH gacchamAM Ave. tathA e kalpane aMgIkAra karanArA munio zrIjinezvaranI pAse aMgIkAra kare. 8 e kalpa zrIjinezvaranI pAse aMgIkAra kare athavA zrIjinezvaranI samIpe rahenAra (zrI jinezvaranA mukhya ziSya) gaNadharAdi pAse aMgIkAra kare, parantu bIjAnI pAse aMgIkAra na kare. e pramANe e munionuM je cAritra te paridAravizuddhi vAritra kahevAya.' lo 4. sUkSma saMparAya cAritranuM svarUpa saMpati eTale saMsAramAM pati paryaTana-bhramaNa karAve te samparAya eTale kaSAya kahevAya, ane sUkSma eTale kiTTikRta evo lobharUpa kapAya je cAritrane viSe udayamAM varte te sUkSma saMparIya vAritra kahevAya. e cAritra vizudhyamAna ane saMkilazyamAna ema 2 prakAranuM che. tyAM upazama zreNie athavA kSepaka zreNie caDhatA jIvane e cAritra vizudhyamAna gaNAya che, ane upazama zreNithI paDelA jIvane aMge e cAritra saMniyamana gaNAya che. pa. yathAkhyAta cAritranuM svarUpa akaSAya (kaSAyanA udayarahita) cAritra ja sarva cAritromAM vizuddha cAritra che, ema siddhAMtomAM kahyuM che. te kAraNathI siddhAntamAM yathA = jevI rIte rAti = kaheluM che tevI rItanuM ativizuddha cAritra je varte che te pathAradhdhIta vAritra kahevAya che. arthAtu sarvathA kaSAyodaya rahita cAritra te yathAkhyAta cAritra. vaLI A yathAkhyAtacAritra paNa 2 prakAranuM che. 1.chadmastha 1. e kiSTikaraNanuM svarUpa karmaprakRti Adi graMthamAM savistara kahyuM che. tyAMthI jANavA yogya che. For Privatet ersonal Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yathAkhyAta cAritra, 2. kevali yathAkhyAta cAritra, punaH temAM paNa paheluM chadmastha yathAkhyAta cAritra 2 prakAranuM che-1. upazAntamoha chadmastha yathAkhyAta cAritra, 2. kSINamoha chadmastha yathAkhyAta cAritra. tathA bIjuM kevali yathAkhyAta cAritra paNa 2 prakAranuM che - 1. sayogikevali yathAkhyAta cAritra, 2. ayogikevali yathAkhyAta cAritra. e pramANe u52 kahelAM 5 cAritro saMyamarUpe mAnavA yogya - aMgIkAra karavA yogya che ema siddha thayuM. e 66 mI gAthAno artha samApta thayo. II6 6 avataraNa H e pramANe pUrva gAthAmAM saMyamanuM svarUpa kahyuM, ane te kahevAthI asaMyama tathA saMyamAsaMyamanuM svarUpa paNa kahevAyuM. have saMyamapaNe kahelAM sAmAyika cAritrAdi pa cAritromAM guNasthAnarUpa 14 jIvasamAsanuM nirUpaNa karAya che H sAmAiya cheyA nA [Da] niTTi parihAramappamannatA || humA suhumasarAge, uvasaMtAI ahakaravAyA // 67 // - thArtha : sAmAyika cAritra tathA chedopasthApanIya cAritra (6ThThA pramatta guNasthAnathI prAraMbhIne) 9mA anivRtti guNasthAna sudhI hoya che. parihAravizuddhi cAritra 6ThThAthI apramatta sudhI (6-7mA guNasthAne) hoya che. sUkSmasaM5rAya cAritra sUkSmasarAga (10 mA sUkSmasaMpa2Aya) guNasthAnamAM ekamAM ja hoya che, ane yathAkhyAta cAritra upazAntAdi sarva (11-12-13-14mA) guNasthAnomAM hoya che / / 67 / / vyAhvArtha : sAmAyika cAritra ane chedopasthApana cAritra hoya che. keTalA dUra sudhI hoya che ? uttara : nA'niyaTTi = pramattasaMyata nAmanA 6ThThA guNasthAnathI prAraMbhIne anivRtti bAdara saM5rAya nAmanA 9mA guNasthAna sudhI hoya che, arthAt pramatta-apramatta-apUrvakaraNa anivRtti bAda2 saMpa2Aya e 4 jIvasamAsa sAmAyika cAritra tathA chedopasthApana cAritrarUpa be saMyamane viSe prApta thAya che. '6ThThA guNasthAnathI prAraMbhIne' e vacana jo ke sUtramAM - gAthAmAM kahyuM nathI to paNa ahIM grahaNa karavuM. kAraNa ke dezavirati sudhInA 5 jIvasamAsomAM sarvavirati cAritrano sarvathA asaMbhava che. (mATe, 6ThThA guNasthAnakathI prAraMbhIne e bhAvArtha adhyAhArathI grahaNa karavo.) tathA parihAravizuddhi saMyamamAM apramatta sudhInA jIvasamAsa prApta thAya che, arthAt pramatta ane apramatta e be guNasthAnavartI be jIvasamAsa pUrve kahelA sAmAyika cAritra ane chedopasthApana cAritrarUpa 2 saMyamamAM temaja parihAravizuddhirUpa trIjAcAritramAM paNa prApta thAya che. apUrvakaraNa Adi guNasthAno parihAravizuddhi cAritramAM prApta thatAM nathI, kAraNa ke e apUrvakaraNAdi guNasthAno to be zreNie caDhatA jIvone ja hoya che. ane keTalAka AcAryonA mate (abhiprAya pramANe) to parihAravizuddhi cAritravaMtone be zreNie caDhavAno ja niSedha che. tathA sunnuma eTale sUkSmasaM5rAya guNasthAnamAM vartanArA jIvo sUkSmasaM5rAya cAritramAM ja varte che, parantu bIjA cAritramAM vartatA nathI. tathA upazAntamoha Adi guNasthAnavartI jIvo For Private Personal Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yathAkhyAta cAritravALA hoya che, eTale upazAntamoha-kSaNamoha-sayogikevalI tathA ayogikevalI e 4 jIvasamAsa yathAkhyAta cAritrAmAM prApta thAya che, e bhAvArtha che. e pramANe 5 saMyamamAM cAritramAM jIvasamAsano vicAra kahyo. ane asaMyamamAM to mithyAdRSTithI prAraMbhIne avirata samyagudRSTi sudhInA 4 jIvasamAsa hoya che, ane saMyamasaMyamamAM dezavirati guNasthAnavartI 1 ja jIvasamAsa prApta thAya che, e vAta anattara gAthAmAM (A gAthAthI pahelAMnI 6 mI gAthAmAM) kahI che. e pramANe A 67mI gAthAno artha samApta thayo. 6LI. vitara: e pramANe pUrva gAthAomAM sAmAyika cAritra, chedopasthApana cAritra ItyAdi cAritranA 5 bheda rUpe saMyama mAnuM svarUpa kahIne temAM jIvasamAsanI prApti paNa yathAsaMbhava darzAvI. vaLI AgamamAM - siddhAntamAM to pulAka-bakuza-kuzIla-nigraMtha ane snAtaka e 5 zramaNa kahevAya che, tethI tenA cAritra - pariNAmarUpa paNa saMyamamAM saMbhave che. mATe te pulAkAdi bhede paNa saMyamanuM svarUpa kahevAne (ane temAM jIvasamAsanI paNa prApti kahevA mATe) A 68mI gAthAmAM te pulAka-bakuza Adi zramaNonuM svarUpa kahevAya che : samaNA pulAya bausA, kusIla niggaMtha taha siNAyA ya / AitiyaM sakasAI, virAya chaumA ya kevaliNo // 68 // pathArtha: pulAka-bakuza-kuzIla-nigraMtha- tathA snAtaka e 5 prakAranA zramaNo che. temAM pahelA traNa zramaNo sakaSAya (yathAsaMbhava pramattAdi guNasthAnavALA) hoya che. tathA nigraMtha zramaNo vItarAga chadmastha guNasthAnavALA ane snAtako kevali guNasthAnavALA hoya che. /6 8. vyaradhdhArtha : zAnti ti zramaUTI : eTale sAdhuo athavA cAritrIo. te zramaNo kayA kayA ? te kahe che ke - punA varase ItyAdi. pulAka-bakuza -kuzIla-nigraMtha ane snAtaka, e pulAkAdi pAMce zramaNone sAmAnyathI cAritrano saddabhAva hovA chatAM paNa mohanIyakarmanA yopazamAdikanA vicitrapaNAthI paraspara bheda che ema jANavuM. have te pulAkAdi zramaNanuM svarUpa A pramANe : 1. puttA vigere zramaNanA zabdArtha pataMjI nAmanA dhAnyano niHsAra (satvarahita) kaNa te pUji kahevAya. te kaNanI mAphaka AgaLa kahevAtI rIte jJAna-darzana - cAritra vaDe AjIvikA karavAthI saMyamanA sArano-sattvano vinAza karanAra evA je asAra sAdhuo te punAlDa zrama kahevAya. kAraNa ke pulAka (palaMgajI dhAnyanA asAra kaNa) sarakhA zramaNa te pulAka zramaNa evI vyutpatti hovAthI (te pulAka zramaNo kahevAya che). tathA vaza eTale zabala arthAt karbara (eTale kAbaDuM-vicitra) e traNe eka arthavALA zabda che. ane aticArayukta hovAthI evA prakArano kAbaro) saMyama te vavaza saMyama kahelo che. ane tethI tevA prakAranA bakuza saMyamanA yogathI- saMbaMdhathI sAdhuo paNa veza zrama kahevAya. eTale aticArasahita hovAthI zabalacAritrI (malina cAritravALA) kahevAya, e For Private Bersonal Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvArtha che. tathA mULaguNa ane uttaraguNonI virAdhanA karavAthI athavA saMjvalana kaSAyanA udayathI % = kutsita che zIna = cAritra jeonuM te zIta zrama kahevAya. tathA mohanIyakarmarUpI graMthathI (gAMThathI) jeo niH = nIkaLI gayA che te nirNaya zramaUT kahevAya. tathA ghAtikarmarUpI malanA samUhane snAta eTale dhoI nAkhela hovAthI snAna karAyelA sarakhA nAta zramaUT eTale zrIdevalibhagavaMta jANavA. pulAka zramaNanA pratibhedanuM svarUpa tyAM pulAka zramaNo 2 prakAranA che. 1. labdhi pulAka, 2. pratisevA pulAka. tyAM labdhivizeSasahita hoya te dhdhipUnavi kahevAya. je kAraNathI kahyuM che ke - "nIy = je labdhi vaDe saMghAdikanA kAryaprasaMge cakravartIne (eTale 12 yojana pramANa cakravartInA sainyane paNa) cUrNa karI nAkhe tII = tevA prakAranI labdhi vaDe je yukta evA muni te tRdhdhipunIza zramaUT jANavA." anya AcAryo kahe che ke - Asevana thI je jJAnapulAka che, tenI evA prakAranI labdhi hoya che, te ja labdhipulAka kahevAya che, parantu labdhipulAka e koI judo bheda nathI. pratisevA puna6i zramaNa 5 prakAranA che : 1. jJAnapratisevaka pulAka, 2. darzanapratisevaka pulAka, 3. cAritrapratisevaka pulAka, 4. liMgapratisevaka pulAka, ane 5. sUkSmapratisevaka pulAka. te saMbaMdhamAM kahyuM che ke : "alita - skUlanA Adi dUSaNo vaDe jJAnane malina kare, zaMkA ItyAdi vaDe darzana-samyakta malina kare, ane mUlaguNa - uttaraguNanI - pratisevA-virAdhanA vaDe cAritranI virAdhanA kare (te anukrame jJAnapratisevaka - darzanapratisevaka ane cAritra pratisevaka pulAka muni kahevAya). 1 je sAdhu niSkAraNe-vinA kAraNe anya liMga dhAraNa kare te liMgapulAka jANavo, ane nahi sevavA yogya AcAra athavA padArthanuM je manathI paNa sevana kare te muni yathAsUmapulAka kahevAya. (e pulAkanA 5 bhedano artha kahyo)." bakuza zramaNanA pratibhedanuM svarUpa vaFza zramaNo paNa 2 prakAranA che. 1. upakaraNa bakuza, 2. zarIra bakuza. tyAM vastrAdine ghovuM tathA vastrAdi upakaraNonI vibhUSA-zobhA karavI ItyAdi karanArA te upara vaza kahevAya. tathA hAtha-paga-nakha-mukha ItyAdi zarIranA avayavone athavA samagra zarIrane dhovA tathA tenI vibhUSA - zobhA karavI ItyAdi anuvartana karanArA zramaNo zarIra vavaza kahevAya. punaH e banne prakAranA bakuza munio paNa sAmAnyathI 5 prakAranA che. te A pramANe-1. bhoga bakuza, 2. anAbhoga bakuza, 3. saMvRta bakuza, 4. asaMvRta bakuza, 5. sUkSma bakuza. tyAM zarIra tathA upakaraNonI vibhUSA karavI te sAdhuone karavA yogya nathI evA prakArano je 3mo eTale jJAna tenI mukhyatAvALA munio te 9. DemokA vaza, ethI viparIta 1. AgaLa pratisevA pulAkanA je 5 bheda kahevAmAM Avaze temAM jJAnapratisevaka nAmanA pulAka zramaNane tevA prakAranI labdhi hoya che. te labdhipulAka - Iti anya AcAryono abhiprAya. For Private C sonal Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (eTale zarIra tathA upakaraNonI vibhUSA karavI te sAdhunuM kartavya nathI evA prakAranI jJAnanI pradhAnatArahita) te 2. sanAbhoga vavaza, saMvRta eTale gupta, arthAt lokamAM jenA doSa prasiddha nathI (loko jenA doSa jANatA nathI) evA prakAranA muni te rU. saMvRta vavaza kahevAya. ane tethI viparIta (eTale loko je munionA doSa pragaTa rIte jANe che to paNa te muni doSa seve che) te 4. saMvRta vazatathA netrano mela kADhavo ItyAdi sUkSma doSa sevanArA munio . sUpha vavaza kahevAya. kahyuM che ke - je muni doSane jANavA chatAM paNa doSa kare, te Abhoga bakuza. ane doSanuM svarUpa nahi jANanArA evA ajANa munio ajJAnathI je doSa seve te anAbhoga bakuza muni kahevAya. tathA lokamAM doSa sevana prasiddha hovA chatAM muni doSa sevana kare te asaMvRta bakuza, ane chUpI rIte doSa seve te saMvRta bakuza tathA AMkha pramukhane svaccha karanAra muni yathAsUkSma bakuza muni kahevAya. e bakuzamunio sAmAnyathI Rddhi tathA yazanI IcchAvALA, zAtAgauravavALA, avivikta parivAravALA, ane cheda prAyazcitta yogya zabala-malina cAritravALA jANavA. ahIM Rddhi eTale ghaNAM vastrA, ghaNAM pAtra (AdinI icchAvALA), ane yazaH eTale prasiddhine IcchanArA jANavA. tathA sAta = sukha tene viSe nIrava = AdaravALA te zItAgArava Azrita muni jANavA. tathA vivi eTale (asaMyamathI) judA nahi paDelA, (ane te kAraNathI) samudraphINa ItyAdi vaDe mardana karAyelI jaMghAvALA, tailAdi vaDe zarIranuM abhaMga karanArA, kAtara vaDe keza kApanArA, evA prakAranA sAdhuonA parivAravALA te avivikta parivAravALA bakuza zramaNa kahevAya. tathA chedayogya (cheda prAyazcitta yogya) evuM zabala = aticAra vaDe karbara - malina je cAritra te chedayogya zabala cAritra, evA cAritravALA munio te chedayogya zabalacAritravALA bakuzamuni jANavA. kuzIla zramaNanA pratibhedanuM svarUpa vazInamuni 2 prakAranA che-1. pratisevA kuzIla, 2. kaSAya kuzIla. tyAM sevA eTale saMyamanI-cAritranI samyapha ArAghanA, tenAthI prati = pratipakSa (UlaTuM kartavya) te ahIM pratisevA kahevAya, te pratisevA vaDe je kuzIla te pratisevA zIta kahevAya. tathA saMjvalana krodhAdikanA udayasvarUpa je kaSAyo te vaDe kuzIla te RSIya zAstra kahevAya. tyAM pratisevA kuzIla 5 prakAranA che, te A pramANe - 1. jJAnapratisevA kuzIla, 2. darzanapratisevA kuzIla, 3. cAritrapratisevA kuzIla, 4. liMgapratisevA kuzIla, 5. sUkSmapratisevA kuzIla. (e 5. prakAranA kuzIlanuM svarUpa A pramANe) : - "ahIM (pratisevAkuzIla muninA 5 bhedamAM) je muni jJAna vigerethI [jJAna- darzana cAritra- ane liMga (muniveSa)thI] upajIvikA calAve te muni jJAnAdi-pratisevAkuzIla kahevAya, ane "A tapasvI che" ema lokanA kahevAthI je muni saMtoSa pAmato hoya te muni yathAsUkSma pratisevAkuzIla kahevAya.' tathA kaSAya kuzIla paNa 5 prakAranA che. te A pramANe - 1. jJAna kaSAya kuzIla, 2. darzana kaSAya kuzIla, 3. cAritra kaSAya kuzIla, 4. liMga kaSAyakuzIla, 5. sUkSmakaSAya kuzIla. For Privat ersonal Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAM saMjvalana krodha kaSAyAdimAM upayukta thayo chato jJAna, darzana tathA liMgane potapotAnA viSayamAM vyAvRta kare te, te te kaSAya kuzIla kahevAya, kaSAyanA AvezamAM Avyo chato ja je muni koIne paNa zApa (zrApa) Ape to te cAritrakaSAya kuzIla muni kahevAya. tathA manamAtrathI ja krodhAdi kaSAya karanAra muni sUkSmakaSAya kuzIla kahevAya. athavA saMjvalana krodhAdi kaSAya vaDe AviSTa - vyApta thayo chato ja je muni jJAna, darzana, cAritra tathA liMganI (muniveSanI) virAdhanA kare arthAt aticAro vaDe malina kare, te jJAnaviSAya lyuzItta kahevAya. ane sUkSmakaSAya kuzIla to pUrvokta arthavALo ja jANavo. kahyuM che ke : 'je muni krodha-mAna-mAyA-lobha e 4 prakAranA saMjvalana kaSAyo vaDe jJAna-darzana tathA liMgano-veSano upayoga (viparIta upayoga) kare, te jJAnAdi kaSAya kuzIla kahevAya, ane bIjA jIvone zrApa ApavA vaDe te muni cAritra vaDe kaSAya kuzIla kahevAya.' athavA krodhAdi kaSAya vaDe jJAnAdikanI virAdhanA karanAra muni jJAnAdi kaSAya kuzIla kahevAya, ane mana vaDe krodhAdi karato muni yathAsUkSma kaSAya kuzIla kahevAya.' nigraMtha tathA snAtaka zramaNanA pratibhedanuM svarUpa nigraMtha munio 2 prakAranA che - 1. upazAntamoha, 2. kSINamoha. e be nigraMthonuM svarUpa to prathama ja kahyuM che. (6 6mI gAthAnI vyAkhyAmAM paryante kahyuM che). vaLI snAtaja muni o to sarva upAdhirahita hovAthI nirupacarita bhedanA asaMbhavathI 1 prakAranA ja che. (e pramANe 5 zramaNonuM svarUpa sAmAnyathI kahyuM.) II pulAka Adi 5 zramaNamAM veda Adi dvAranI prApti zrI vyAkhyAprajJapti (zrI bhagavatIjI) sUtramAM e pulAka Adi 5 zramaNone aMge patravaLa veyarAne pa ratta DisevaLA nAna ityAdi yathokta 36 dvA2o vaDe vicA2 kahyo che. te dvA2o ghaNAM upayogI hovAthI temAMnAM keTalAMka dvAra ahIM paNa lakhAya che - 1. vevadAra - ahIM prathama vedadvAramAM pulAkane strIveda na hoya, kAraNa ke strIvedavALA jIvone pulAka labdhino abhAva che. bakuza tathA pratisevanA kuzIla to traNe vedamAM prApta thAya che. temaja kaSAya kuzIla zramaNo paNa zreNi sivAyanAM guNasthAnomAM traNe vedane vize prApta thAya che; kAraNa ke zreNimAM caDhelA to vedarahita paNa hoya che. tathA nirprantha ane snAtaka munio to vedarahita ja hoya che. 2. cAritradvAra - pulAka-bakuza tathA pratisevA kuzIla e 3 prakAranA zramaNo sAmAyika tathA chedopasthApana e 2 cAritramAM ja prApta thAya che, parantu zeSa cAritramAM nahi. tathA kaSAya kuzIla zramaNo to yathAkhyAta sivAyanA zeSa 4 cAritramAM varte che. tathA nirprantha ane snAtaka to 1 yathAkhyAta cAritravALA ja hoya che. rU. pratiovanAdhAra - pulAka ane pratisevA kuzIla e be zramaNo mULaguNa tathA uttaraguNanA bannenA virAdhaka hoya che. bakuza munio uttaraguNanA virAdhaka hoya che, parantu mULaguNanA virAdhaka nahi. tathA kaSAya kuzIla - nigraMtha ane snAtaka e 3 zramaNo to pratisevanArahita For Private Sersonal Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (mULaguNa - uttaraguNanA avirAdhaka) ja hoya che. 4. jJAnadvAra - pulAka - bakuza ane pratisevanAkuzIla e 3 zramaNo matijJAna, zrutajJAna tathA avadhijJAna e traNa jJAnane vize varte che, parantu zeSa jJAnamAM nahi. kaSAyakuzIla tathA nigraMtho kevaLajJAnarahita 4 jJAnamAM varte che, ane snAtako to kevaLajJAnI ja hoya che. tyAM pulAka munine jaghanyathI navamA pUrvanI AcAra nAmanI trIjI vastu sudhInuM ane utkRSTathI 9 pUrva saMpUrNa sudhInuM zrutajJAna hoya che. bakuza tathA pratisevAkuzIla munione janyathI aSTapravacanamAtA jeTaluM zrutajJAna ane utkRSTathI 10 pUrva sudhInuM zrutajJAna hoya che. tathA kaSAyakuzIla ane nigraMthone paNa jaghanyathI aSTapravacanamAtA jeTaluM parantu utkRSTathI to 14 pUrva sudhInuM zrutajJAna hoya che. tathA snAtakone kevaLajJAna hovAthI zrutajJAna nathI. 6. hratidvAra - pulAka zramaNo avasarpiNInA suSamaduHSama ane duHkhamasuSama nAmanA trIjA tathA cothA ArAmAM ja janma pAme che ane dIkSA aMgIkAra kare che. tathA cothA ArAmAM dIkSA grahaNa karI hoya evA pulAka zramaNo sadbhAva Azraya to pAMcamA duHkhama ArAmAM paNa vidyamAna hoya che. vaLI utsarpiNIkALanA to duHkhama, duHkhamasuSama ane suSamaduHkhama e nAmanA anukrame bIjA-trIjA tathA cothA ArAmAM janma pAme che; parantu dIkSA to trIjA-cothA ArAmAM ja grahaNa kare che. tathA duHkhamasuSama sarakhA kALavALA mahAvidehakSetramAM to janmathI tathA vratathI (dIkSAgrahaNathI) paNa vidyamAna hoya che. bakuza zramaNo tathA pratisevAkaSAyakuzIla e 2 prakAranA zramaNo avasarpiNInA suSamaduHkhama, duHkhamasuSama ane duHkhama e nAmanA trIjA, cothA tathA pAMcamA ArAmAM janmathI ane vratathI paNa vidyamAna hoya che, parantu zeSa 3 ArAmAM nahi. vaLI utsarpiNIkALamAM duHkhama, duHkhamasukhama, tathA suSamaduHkhama nAmanA bIjA, trIjA, cothA ArAmAM janma pAme che, paraMtu dIkSAgrahaNa to trIjA, cothA ArAmAM ja pAme che parantu zeSa bIjA ArAmAM nahi. punaH duHkhamasukhama sarakhA (avasarpiNInA cothA ArA sarakhA) kALavALA mahAvidehakSetromAM to janmathI tathA vratathI e be zramaNo sadAkALa vidyamAna hoya che. tathA deva Adi vaDe saMharAyelA e zramaNo+ utsarpiNI-avasarpiNInA sarva ArAomAM prApta thAya che. tathA sadAkALa suSamasutrama (avasarpiNInA pahelA A2A) sarakhA kALavALA devakuru tathA uttarakurukSetromAM, temaja sadAkALa suSama (avasarpiNInA bIjA ArA) sarakhA kALavALA harivarSa kSetromAM ane 2myakSetromAM, temaja sadAkALa suSamaduHkhama (avasarpiNInA trIjA ArA) sarakhA kALavALA haimavata tathA airaNyavata kSetromAM, temaja duHkhamasuSama (avasarpiNInA cothA ArA) sarakhA kALavALA mahAvideha kSetromAM sarvatra e sarve zramaNo saMharaNathI prApta thAya che. nigraMtha ane snAtaka e be zramaNonuM kALadvAra tathA kSetrapulAka zramaNavat kahevuM parantu upasaMharaNa to nigraMtha ane snAtakonuM bakuzAdivat adhika kahevuM. nigraMtha tathA snAtakabhAvamAM nahi vartatA e nigraMtha tathA snAtakone pUrve virAdhelA (vairavALA) devAdiko mahAvidehamAMthI saMharIne bharatAdi kSetromAM lAvI mUke che, ane tyAM mUkyA chatA nithabhAva tathA snAtakabhAva 1-2. bakuza tathA kuzIla zramaNo. (kAraNa ke pulAka zramaNanuM saMharaNa na hoya). For Privateersonal Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAmIne alaMkRta kevalio thaI mokSa pAme che. ahIM nigraMthabhAva tathA snAtakabhAvane prApta thayelA nirgatha-snAtakonuM saMkaraNa sidhdhAntomAM niSedhyuM che, ane pulAka zramaNone sarvathA saMharaNa niSedhyuM che. je kAraNathI siddhAntamAM kahyuM che ke - "zramaNI (sAdhvI) - avedI - parihAravizuddhacAritrI - pulAkazramaNa ane apramatta tathA caudapUrvadhara ane AhArakalabdhivaMta eTalA jIvonuM koIpaNa devAdika saMharaNa kare nahi (eTale eka sthAnethI upADI bIjA sthAne vairabhAvathI mUke nahi).' 6. vAritrazuddhiAra - pulAkathI bakuza ane pratisevAkuzIla anantaguNa vizuddhivALA che, parantu kaSAyakuzIlanI sAthe to te pasthAnapatita gaNAya. vaLI, bakuza, pratisevanAkuzIla tathA kaSAyakuzIlanI sAthe jasthAnapatita che. ane pratisenAkuzIla paNa kaSAyakuzIlanI sAthe SaTrasthAnapatita che. tathA nirgatha ane snAtaka e banne vizuddhinI apekSAe paraspara tulya che, parantu pulAka vigere pUrvokta zramaNothI to e banne anantaguNa vizuddhivALA che. 7. pramukha dvAra - pulAka zramaNa 15 karmabhUmimAM kadAca hoya ane kadAca na paNa hoya ane jo hoya to jaghanyathI 1-2 ane utkRSTathI sahamrapRthakva (9000 sudhI) hoya che. bakuza munio to sarvakALa hoya che. ane te jaghanyathI kroDapRthakta (9 kroDa sudhI), ane utkRSTathI zata kroDapRthakva (900 kroDa sudhI) hoya che. e pramANe pratisevAkuzIla paNa bakuzavat (9 kroDathI 900 kroDa sudhI) jANavA. tathA kaSAyakuzIla zramaNo sarvakALa hoya che, parantu jaghanyathI hajAra - kroDapRthakva (9000 kroDa sudhI), ane utkRSTathI paNa teTalA ja hoya che. tathA nigraMtha zramaNo kadAcituM hoya ane kadAcit na paNa hoya, jo hoya to jaghanyathI ekAdi ane utkRSTathI zatapRthakatva (900 sudhI) hoya che. tathA snAtaka zramaNo to sarvakALa hoya che, ane teo jaghanyathI kroDapRthakva ane utkRSTathI paNa kroDapRthakta (900 kroDa sudhI) hoya che (e 7muM pramANadvAra kahyuM). e pramANe pulAka Adi 5 zramaNonuM svarUpa kahyuM. ane have e 5 zramaNomAM bhagavatIjIne vize je 36 dvAra kahyAM che temAMthI zekha dvAronA upalakSaNa mATe (grahaNArthe) pApIra ne sUtrakAra pote ja vicAratA chatAM gAthAmAM kahe che te A pramANe : sAttiyaM ItyAdi. AdimAM - prAraMbhanA je 3 zramaNa te Aditrika eTale pulAka, bakuza tathA kuzIla e 3 zramaNo; saMsAruM = kaSAyasahita eTale saMjvalana krodhAdisahita varte che mATe sakaSAya gaNAya che. ahIM tAtparya e che ke - pratisevAkuzIla ane kaSAyakuzIla ema 2 prakAranA kuzIla zramaNa pUrve kahyA che, tyAM pulAka, bakuza tathA pratisevAkuzIla e 3 zramaNo to kSapakazreNi athavA upazamazreNi e be zreNimAMnI koI eka paNa zreNi pAmatA nathI. kAraNa ke tathA prakAranI vizuddhino abhAva che, te kAraNathI e 3 zramaNo saMjvalana krodha-mAnamAyA-lobha e cAre kaSAyamAM varte che. ane kaSAyakuzIla munio to banne zreNi aMgIkAra kare che. ane dazamA sUkSmasaMparAya guNasthAna sudhI kaSAyakuzIlapaNAnA vyapadezanI pravRtti che, mATe 1. pulAkabhAva pAmyA pahelAM paNa pulAka zramaNanuM saMkaraNa na hoya tema pulakabhAvamAM vartatA pulAka zramaNanuM saMharaNa. na hoya. e pramANe ubhaya prakAre pulAka saMharaNano niSedha che, mATe sarvathA niSedha. For Privatlebersonal Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e kaSAyakuzIla paNa krodha-mAna-mAyA-lobha e cAre kaSAyamAM varte che. parantu (zreNi prApta thaye) krodhano kSaya thAya athavA upazama thAya to mAna-mAyA-lobha e 3 kaSAyamAM varte che. mAnano kSaya vA upazama thaye mAyA ane lobha e ra kaSAyamAM varte che. mAyAno kSaya vA upazama thaye kevaLa lobha kaSAyamAM varte che. te kAraNathI eTaluM siddha thayuM ke pulAka, bakuza ane kuzIla munio to kaSAyavALA ja hoya che. kAraNa ke akaSAyapaNuM prApta thaye to nigraMtha ane snAtakapaNuM prApta thAya che. cha3mAM ya = ahIM chaumA = chadmastha zabda vaDe nigraMtha zramaNo ja grahaNa karavA. kAraNa ke A gAthAmAM kahelA zramaNonA svarUpanA krama pramANe kuzIlanuM svarUpa pUrNa thayAthI have kuzIla pachInA nigraMtha zramaNo ahIM "chauma' zabda vaDe jANavA. te nigraMtha zramaNo kevA prakAranA hoya che. te kahevAya che : virAma = vipatiH eTale kSaya pAmyo che athavA upazAnta thayo che, mAyA ane lobharUpa RTI : = rAga jeono te virAga = rAgarahita evA nircantho kahevAya. athavA (virAganA upalakSaNathI) vigataSa = dveSarahita evA vizeSaNavALA paNa nirgatha zramaNa kahevAya. kAraNa ke prathama krodha ane mAna e be kaSAyarUpa bano upazama athavA kSaya thAya tyArabAda ja mAyA tathA lobhano kSaya thAya che ema siddhAntamAM kahyuM che. (arthAt prathama TveSano kSaya vA upazama thayA bAda ja rAgano kSaya vA upazama thAya che, jethI virAga e vizeSaNa vaDe vItadveSa e vizeSaNa paNa avazya jANavuM.), ethI e vAta siddha thaI ke - nigraMtho to sarvathA kaSAyarahita ja hoya, ane snAtaka zramaNo to kevalibhagavaMto ja jANavA. ahIM tAtparya e che ke kevaLa kaSAyano abhAva thaye snAtakapaNuM na thAya, parantu snAtakomAM jJAnAvaraNIyAdi karmono paNa abhAva hoya che. A gALAmAM snAtako che ke kahyA nathI to paNa adhyAhArathI grahaNa karavA. kAraNa ke bIjA munione kevalipaNAno asaMbhava che. (arthAtu gAthAmAM kahelA virIya padathI nigraMtha ane snAtaka e banne prakAranA zramaNo jANavA). e pramANe tulAdaMDa'nA nyAya vaDe madhyagata kaSAyadvAranuM grahaNa karavAthI zeSa pahelAnAM tathA pachInAM (kakhAyadvArathI pahelAnAM dvAro tathA kaSAyadvAra pachInAM) dvAro ke je bhagavatIjImAM kahyA che te sarva ahIM grahaNa karyA jANavAM, ane te dvAromAnAM keTalAMka dvArA pUrve vRttine vize (A cAlu vyAkhyAmAM) pulAka Adi zramaNone vize vicAryA, ane nahi kahelAM zeSa dvAro to zrIbhagavatIjImAM kahyA pramANe pote paNa vicAravAM. e pramANe A 68mI gAthAno artha samApta thayo. //68 (have A saMyama saMbaMdhi varNanano upasaMhAra A pramANe ). e pramANe pUrva gAthAmAM (tathA vyAkhyAmAM) pulAka Adi zramaNonuM svarUpa kahevAthI te pulAkAdikanA cAritrarUpa AtmapariNAma paNa saMyama che, ema darzAvyuM. have e pulAka AdinA saMyamamAM paNa guNasthAnakarUpa jIvasamAsa vicAravAnA che. tyAM saMyama nirAdhAra (Azrayarahita) hoya nahi, te dRSTie te saMyamano AdhAra pulAka Adi zramaNo je cAlu viSayamAM kahyA te ja che. mATe te pulAka Adi zramaNomAM ja guNasthAnano vicAra karAya che. te A pramANe : tyAM pulAka-bakuza-pratisevAkuzIla e 3 zramaNone pramatta tathA apramatta e be guNasthAna hoya che, 1. tulAdaMDa = trAjavAnI dAMDIno madhyabhAga grahaNa karyAthI tenI banne bAjunA sarva bhAga ucakAya che tema. For Privateelersonal Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeSa guNasthAno nahi. kAraNa ke e zramaNo cAritraguNayukta hovAthI teomAM mithyAdRSTi Adi (pUrvanAM) guNasthAnono abhAva che. ane be zreNimAMnI koIpaNa zreNi prAraMbhanAra hovAthI (pachInAM) apUrvakaraNAdi guNasthAnono abhAva che. tathA kaSAyakuzIla zramaNomAM to pramatta, apramatta, apUrvakaraNa, anivRttibAdarajparAya, sUkSmasaMparAya e 5 guNasthAno hoya che. jenuM kAraNa to ghaNuM kharuM pUrve kahevAI gayuM che. tathA nigraMthamAM upazAmoha ane kSINamoha e be guNasthAna hoya che, ane snAtakane sayogikevalI tathA ayogikevalI e 2 guNasthAna hoya che. e pramANe sAmAyika-chedopasthAna ItyAdi bheda 5 prakArano saMyama kahyo, temaja pulAka Adi zramaNanA bhede paNa cAritrapariNAmarUpa 5 prakArano saMyama kahyo. ane te pratyeka cAritramAM (eTale sAmAyikAdi bhedamAM tathA pulAka Adi zramaNabhedamAM) guNasthAnarUpa jIvasamAsano vicAra paNa kahyo, jethI saMyamadvAra samApta thayuM. //6 8. navatara : pUrva gAthAmAM saMyamadvAra kahIne have Tarzana dvAra kahIne temAM guNasthAnarUpa jIvasamAsa kahe che. te A pramANe : cauridiyAi chaume, cakkhu acakkhU ya savva chaumatthe / samme ya ohidaMsI, kevaladaMsI sanAme ya / 69 / / thArtha cakSudarzana caturindriyAdi chadmastha jIvone hoya, (eTale caturindriyanA mithyAdRSTi guNasthAnathI prAraMbhIne saMzi paMcendriyanA bAramA guNasthAna sudhI hoya). ane acakSudarzana sarva chadmasthane (ekendriyAdinA mithyAdRSTithI saMgni paMcendriyanA bAramA guNa) sudhI) hoya, avadhidarzana samyagdaSTi chabasthane hoya (4thI bAramA sudhI hoya), ane kevaladarzana potAnA nAmavALA (sayogikevalI - ayogikevalirUpa be) guNasthAnamAM hoya. //69 - vyArabAI: ahIM cakSudarzana-acakSudarzana-avadhidarzana - kevaladarzana ema 4 prakAranAM darzana che, A 4 darzana atiprasiddha hovAthI sUtrakartAe tenuM svarUpa (gAthA dvArA) kahyuM nathI, te kAraNathI ziSyajananA upakAra mATe amo ja tenuM kiMcit svarUpa kahIe chIe, te A pramANe jenA vaDe dRzyate = dekhAya te Turzana, athavA dRSTi te darzana; arthAt sAmAnya ane vizeSa e ubhaya - dharmAtmaka vastumAM sAmAnyadharmagrAhI bodha te Tana. jema vana, senA, gAmo, nagara ItyAdi. tyAM cakSu vaDe vastunA sAmAnya dharmanA prahaNarUpa bodha te 9. vakSana. acakSu vaDe eTale cakSu sivAyanI zeSa 4 indriyo vaDe ane mana vaDe pUrvokta svarUpavALuM (sAmAnyadharmagrAhI bodharUpa) darzana te 2. savadarzana. cakSu Adi indriyonA samUhathI nirapekSa (apekSArahita) bodharUpa je avadhi e ja darzana eTale vastunA sAmAnya dharmanuM grahaNa te rU. 3 vadhayarzana. athavA, rUpI dravyane ja grahaNa karavA (jANavA) rUpa je maryAdA te avadhi. ane tevA avadhi vaDe je darzana te avadhidarzana. pUrve kahelA zabdArthavALuM "kevala', ane te kevala vaDe je yathokta svarUpavALuM darzana te) vartana. e pramANe svarUpathI cAre darzana kahyAM, (eTale cAre darzananuM svarUpa kahyuM). have te darzanamAM guNasthAnarUpa 14 jIvasamAsa vicAravAnA che, ane te prastuta For Private 100onal Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (A cAlu) gAthA vaDe sUtrakAre paNa vicAryA che, mATe gAthAnI ja vyAkhyA karAya che. te A pramANe : variMDhiyArDa = eTale je mithyAdRSTi evA paMcendriyAdikanI AdimAM caturindriyo che, te caturindriyAdi. ahIM 'mithyAdRSTi' e adhyAhArya hovAthI "caturindriyAdi mithyAdRSTi' evo artha thAya. ane tethI caturindriya Adi mithyAdRSTithI prAraMbhIne chaDama = kSINakaSAya chadmastha guNasthAna sudhI varavuM = cakSudarzana prApta thAya che. arthAt mithyAdRSTi guNasthAnathI prAraMbhIne kSINamohachama0 sudhInAM 12 guNasthAnomAM cakSudarzana hoya che, e tAtparya che. vaLI, A vAkyamAM (gAthAnA pahelA caraNamAM) mithyAdRSTi guNasthAnamAM "caturindriyAdi' e je vizeSaNa ApyuM che, te ekendriya, hIndriya ane trIndriyone cakSuindriya na hovAthI cakSudarzana nathI hotuM te kAraNe che, te vicArI levuM. tathA sayogikevalIne ane ayogikevalIne cakSudarzana hoya nahi, kAraNe ke "kevalibhagavaMto atIndriya = indriyajJAnarahita che' evuM zAstromAM kahyuM che. varavU ca savva cha3maltha = eTale sarva chadmastha jIvone acakSudarzana hoya che. ahIM tAtparya e che ke - cakSudarzananA vicAramAM je trIndriya sudhInA jIvo che, te jIvo varjita karyA, teomAM paNa acakSudarzana prApta thAya che. mATe te trIndriya sudhInA jIvo paNa ahIM acakSudarzananA vicAramAM varjavA nahi, parantu grahaNa karavA. kAraNa ke sparzAdi indriyo te trIndriya sudhInA jIvomAM paNa hoya che, ane te spardhAdi indriyo hote acakSudarzananuM avyAhatapaNuM hoya che (eTale acakSudarzana hoya che). ane e pramANe hovAthI pUrvokta 12 guNasthAnomAM sAmAnyathI acakSudarzana ja prApta thAya, ema sidhdha thayuM. sane 2 gohivaMsI = aviratasamyagdaSTi guNasthAnathI prAraMbhIne kSINamohachadmastha guNasthAna sudhI ja avadhidarzana hoya che. ane tyArabAda kevalipaNuM prApta thavAthI ane mithyASTione virbhAgajJAna hovAthI te guNasthAnavartI jIvone avadhidarzanano abhAva che. ahIM bIjA AcAryo mithyAdRSTi Adi 3 guNasthAnavartI jIvone paNa avadhidarzana mAne che, parantu te mata-abhiprAya ahIM aMgIkAra karyo nathI. devenavaMtI manAme - je benuM sarakhuM nAma hoya te samAna nAmavALA arthAt sanAmavALA kahevAya, te sanAmavALAM sayogikevalI tathA ayogikevalI e be guNasthAnomAM kevaladarzana prApta thAya che. kevaladarzanasahita e be guNasthAnonuM samAnanAmapaNuM mAtra "kevala' e zabdanI pravRttithI thayeluM jANavuM. e 69mI gAthAno artha samApta. //69mAM 6 lezyAnuM svarUpa e pramANe darzanadvAra kahyuM. have je dvAra kahevAya che. tyAM nizu dhAtu zleSaNanA (saMbaMdha thavAnA) arthamAM che, jethI jIva jenA vaDe zleSAya eTale karma sAthe saMbaMdhavALo thAya te ne, kahevAya. te vezyAo karmaprakRtinA niSNundabhUta kRSNa-nIla-kApota-teja - padma ane zukla e 6 varNavALAM dravyonI sahAyavALA jIvanA azubha tathA zubha pariNAmavizeSo che ema jANavuM. For Pri109 Personal Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahyuM che ke - "kRSNAdi varNavALA dravyonA saMbaMdhathI sphaTika sarakhA AtmAno je judA judA prakArano pariNAma te pariNAmane vize ahIM lezyA zabda pravarte che." e pariNAmavizeSarUpa lezyAo kRSNa-nIla-kApota-taijasa-padma ane zukula e nAmo vaDe 6 prakAranI che. temAM pahelI 3 lezyAo azubha ane tethI AgaLanI taijasAdi 3 vezyAo zubha che. e 6 lezyAonuM vizeSa svarUpa jANavA mATe jaMbUphaLa khAnAra 6 musApharonuM dRSTAMta tathA gAmano ghAta karanArA 6 coranuM dRSTAMta kahevAya che : jaMbUphaLa khAnAra 6 musApharanuM dRSTAMta eka mahAvanamAM, bhUkhyA thayela cha puruSoe, paripakva ane rasALa phaLonA bhArathI lacela zAkhAovALAM, zAkhAonI Toca para lAgelA unmatta bhamarA ane bhamarIonA guMjanane kAraNe jenI copAsanI saghaLI dizAo zabdamaya bane che tevAM, saghaLI dizAo thakI AvI maLanArAM pakSIvRMdonA kolAhalathI chavAyelAM, pakSIvRMdanA e kalarava sAMbhaLIne jemanA kAnane prasannatA upaje che ane vRkSanI chAyAtane visAmo laIne jemano zrama dUra thAya che tevA vaTemArguothI Azrita, yugalikonA samayanI smRti temaja te kALe thatuM hoya tevuM samAdhAna karavAmAM samartha evo kalpavRkSa sarakho AkAra dharAvatAM, eka mahAna jAMbUnA vRkSane nIrakhyuM. tethI harSa pAmelA te sarve musApharoe kahyuM, aho ! avasare prApta thayelA evA A jaMbUvRkSanuM darzana thayuM, tethI sughA dUra karIe, ane A vRkSanAM uttama jaMbUphaLa potAnI IcchA pramANe khAIe. e pramANe te sarve musApharoe eka ja prakAranuM sarakhuM vacana uccArye chate teomAMthI atikliSTa - duSTa pariNAmavALA eka musAphare kahyuM ke - "jaMbUphaLa khAvAnI vAta to ThIka che, parantu A jaMbUvRkSa upara caDhatAM to jIvitano paNa saMdeha che. te kAraNathI tIkSNa kuhADA vaDe A vRkSane mULasahita-mULathI ja kApIne ane tihu~-ADuM pADIne sukhapUrvaka sarva phaLo khAIe." te puruSano AvA prakArano je A pariNAma te 9. U] zyapariNAma jANavo. kaMIka salUka (dayAdri) evA bIjA musAphare kahyuM ke - "AvA moTA vRkSane kApavAthI ApaNe zuM prayojana che? A vRkSanI eka moTI zAkhA ja kApIne nIce pADIe, ane tyArabAda te zAkhAnAM jaMbUphaLa khAIe." AvA prakArano teno je pariNAma te 2. nItteizyA pariNAma jANavo. trIjA musAphare kahyuM ke - "te moTI zAkhAne kApavAnuM zuM kAma che ? te moTI zAkhAnI avayavabhUta (aMgabhUta) nAnI nAnI zAkhAo ja chedI nIce pADIe." AvA prakArano teno je pariNAma te ahIM rU. chApatane paripaIIma jANavo. cothA musAphare kahyuM ke - "te bicArI nAnI nAnI zAkhAo toDI pADavAnuM zuM prayojana che? te nAnI zAkhAonA cheDe rahelA keTalAka jaMbUphaLanA guccha ja toDI toDI nIce pADIe." AvA prakArano teno pariNAma te 4. tenonecAparipaITma jANavo. pAMcamA musAphare kahyuM ke - "te gucchAo chedavA vaDe zuM prayojana? te gucchAomAMthI ja sArI rIte pAkI gayelAM ane bhakSaNa karavA yogya evAM keTalAMka phaLa toDI laIe.' AvA prakArano teno je pariNAma te che. pAnezyA pariNAma jANavo. For Privat 20 Personal Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaThThA musAphare kahyuM - 'te gucchAomAMthI phaLo cUMTavAnuM paNa zuM kAma che ? ApaNa sarvane jeTalAM phaLa joIe teTalAM phaLa to A vRkSanI nIce paNa paDelAM che ja, mATe te nIce paDelAM phaLa vINIne prANavRtti karavI (kSudhA zamAvavI) te zreSTha che. to A vRkSane maroDavuM - bhAMgavuM ItyAdi saMtApa-ciMtA karavAthI zuM ?' AvA prakArano teno pariNAma te 6. zuddhRtezyArAma jANavo. e pramANe jaMbUphaLa khAnAra 6 musApha2nuM dRSTAMta samApta. grAmaghAtaka 6 coranuM dRSTAMta have bIjuM grAmaghAtaka coronuM dRSTAMta kahevAya che, te A pramANe :- coranI ToLIonA 6 nAyakoe maLIne dhana - dhAnyAdikanuM apaharaNa karavA mATe (dhanAdika lUMTavA mATe) koI eka gAmamAM dhADa pADI. tyAM 6 nAyakamAMnA 1 coranAyake kahyuM ke - 'dvipada (manuSya) hoya athavA catuSpada (janAva2) hoya, puruSa hoya athavA strI hoya, bALaka hoya athavA vRddha hoya, parantu je koIne dekho te sarvane haNo.' AvA prakA2no je pariNAma te 9. kRSNaptezyAriAma jANavo. bIjo coranAyaka je nIlalezyAnA pariNAma sarakhA pariNAmavALo che, te kahe che ke 'tiryaMcone haNavAnuM zuM prayojana ? manuSyone ja haNo.' AvA prakArano je pariNAma te ahIM 2. nItajJezyAparina jANavo. trIjo coranAyaka je kApotalezyA sarakhA pariNAmavALo che, teNe kahyuM - 'manuSyomAM paNa puruSone ja haNavA, strIone zA mATe haNavI ?' AvA prakArano rU. chApotaptezyapariNAma che. tejolezyA sarakhA pariNAmavALA cothA coranAyake kahyuM ke - 'puruSomAM paNa zastravALA puruSone ja haNo, niHzastrane haNavAthI zuM ?' AvA prakArano 4. tenojJezyAriAma che. padmalezyA sarakhA pariNAmavALA pAMcamA coranAyake kahyuM ke - 'zastravALA puruSomAM paNa je ApaNI sAthe yuddha karavA taiyAra thAya teone ja haNo, bIjA nira52AdhIone haNavAthI zuM ?' AvA prakArano pariNAma te ba. padmajJezyArAma. zuklalezyA sarakhA pariNAmavALA chaThThA coranAyake kahyuM - 'are ! tame je sarva kaho cho, te sarva ayukta che. kAraNa ke eka bAju to lokonuM dhana paNa lUMTo cho, ane bIjI bAju bicArA lokono ghAta paNa karo cho, mATe jo ke dhana haraNa karo cho to paNa lokanA sarvanA prANonuM to rakSaNa ja karo.' A 6. gupteizyApariNAma. [gAthA 69no artha samApta thayo.] / / 69 / / avataraNa : e pramANe dRSTAMta sahita 6 lezyAonuM svarUpa kahIne have e 6 lezyAomAM guNasthAnarUpa jIvasamAsanuM sUtrakAra pote ja A 70mI gAthAmAM nirUpaNa karatA chatA kahe che, te A pramANe : kinhA nIlA kAu, aviraya sammatta saMjayaMta'pare / teU pamhA saNNa'ppamAya sukkA sajogaMtA // 70 // gAthArtha : kRSNa, nIla ane kApota e traNa lezyA mithyAdRSTithI aviratasamyaktva guNasthAnaka sudhI hoya che. keTalAka AcAryo pramatta guNasthAna sudhI hoya, ema kahe che. tejo For Privata 3ersonal Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA pabalezyA saMjJI jIvone mithyAdRSTithI apramatta guNasthAna sudhI hoya che, ane zukulalezyA mithyAdRSTithI sayogikevalI guNasthAna sudhI (saMjJI jIvone) hoya che. //70nA vyArabdhArtha : kRSNa, nIla tathA kApota e prathamanI 3 lezyA mithyAdRSTi guNasthAnathI AraMbhIne yAvatu aviratasamyagudRSTi guNasthAna sudhI hoya che, parantu tethI AgaLanA dezaviratAdi guNasthAnamAM hoya nahi. ahIM tAtparya e che ke - mithyAdRSTithI avirata samyagudRSTi sudhInA (4 guNasthAnavALA) jIvo ja pUrvokta 3 lezyAmAM varte che. paraMtu dezavirata Adi jIvo e 3 leMgyAmAM vartatA nathI. kAraNa ke dezaviratAdi guNasthAnavALA jIvone tathA prakAranuM vizuddhipaNuM hovAthI, ane kRSNAdi 3 lezyAo avizuddha hovAthI (dazaviratAdine kRSNAdi lezyAo nathI). tathA saMnayaMtaSAre = "apare' eTale anya AcAryo vaLI ema kahe che ke - saMyata guNasthAna sudhI e 3 le zyAo hoya che. arthAt mithyAdraSTithI AraMbhIne pramatta saMyata guNasthAna sudhInA jIvo kRSNAdi 3 le zyAmAM varte che, paraMtu apramattAdi guNasthAnavartI jIvo e 3 le zyAmAM vartatA nathI, e tAtparya che. arthAt dezavirata ane pramatta avasthAmAM paNa tathA prakAranI (viziSTa) vizuddhinA abhAvathI e 3 azubha le zyAo te AcAryo aMgIkAra kare che, ema jANavuM. te paNa saUTSqmAya emAM saUU = saMsI jIva grahaNa karavAthI mithyASTi saMjJI grahaNa karavo. jethI te saMjJipaMcendriya mithyAdRSTithI prAraMbhIne apramattasaMyata sudhInA jIvomAM tejalezyA tathA pAlezyA prApta thAya che. ahIM saULTUAya e padamAM ghumaya padanI aMdara 3kAra dekhAya che, mATe pamAya eTale jemAM pramAda vidyamAna nathI te apramAda - saMyata = apramattasaMyata kahevAya. te apramattane atte sthApIne (eTale mithyAdRSTine prAraMbhamAM sthApI apramattane aMte sthApIe) jethI mithyASTithI apramatta sudhInA jIvone teja tathA padma e be lezyA che. ahIM kahevAnuM tAtparya e che ke - mithyAdRSTithI prAraMbhIne apramatta sudhInAM 7 guNasthAnomAM vartatA saMjJI jIvone tejalezyA ane padmavezyArUpa 2 lezyAo varte che. parantu apUrvakaraNAdi guNasthAnomAM e 2 lekSAo vartatI nathI, kAraNa ke apUrvakaraNAdi guNasthAnomAM to kevaLa 1 zukulalezyAno ja sadbhAva che. prazanaH- bIjAM zAstromAM pRthvI-jaLa-vanaspatimAM paNa tejolezyA saMbhaLAya che. ane A graMthamAM to mAtra saMjJI jIvone ja tejolezyA kahI, to Avo virodha kema ? uttara:- ahIM turtamAM je varNana karavAmAM Avaze te varNananA nyAya pramANe lekSA ra prakAranI che 1. dravyathI, 2. bhAvathI. tyAM izAnakalpa sudhInA devone A varNanamAM ja je dravyathI tejalezyA che ema kahevAmAM Avaze, te dravyatejalezyA sahita ja koI mithyASTi deva, devomAMthI avIne pRthvI athavA jaLa athavA vanaspatimAM utpanna thAya to te pRthyAdi jIvane te tejolezyA pUrvabhava saMbaMdhi che. ane te paNa dravyatejalezyA ja che, te kAraNathI (pUrvabhava For Privat 10Xrsonal Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMbaMdhi hovAnA kAraNathI) A pRthvI Adi bhavamAM te pUrvabhasaMbaMdhi tejalezyA kahI nathI. kAraNa ke A graMthamAM to guNasthAnone viSe bhAvalezyAno ja vicAra kahevA prAraMbhelo che. athavA to e tejolezyA pRthyAdi jIvone aparyApta avasthAmAM ja hoya che, parantu aparyApta avasthAthI AgaLa (paryApta avasthAmAM) te tejalezyA badalAIne kRSNAdi azubha lezyApaNe parAvartana pAme che; te kAraNathI alpa kALa hovAthI e tejalezyA pRthyAdi jIvomAM A graMthane viSe kahI nathI. tethI temAM koI prakArano virodha nathI. sudhI sanorAMta - eTale mithyAdraSTithI prAraMbhIne sayogikevalI sudhInA jIvasamAso zukUlalezyAvALA prApta thAya che. arthAt mithyAdRSTithI prAraMbhIne sayogikevalI sudhInAM 13 guNasthAnomAM zukalatezyA prApta thAya che. kAraNa ke 14mA guNasthAnamAM ayogikevalIo vezyA rahita hoya che. e pramANe 70mI gAthAno artha samApta thayo. 70nA 3vataraNa: pUrva gAthAmAM guNasthAno pratye legyAno saddabhAva darzAvIne have A cAlu lezyAdvAramAM ja pRthyAdi jIvomAMnA kyA kyA jIvone kaI kaI ane keTalI vezyAo hoya? te ziSyone upayogI hovAthI tenuM nirUpaNa A gAthAmAM karAya che : puDhavi daga hariya bhavaNe, vaNa joisiyA asaMkha naratiriyA / sesegiMdiya vigalA, tillesA bhAvalesAe // 71 // pathArtha pRthvI-jaLa-vanaspati-bhavanapati-vyaMtara- (4 lezyAvALA) jyotiSI (1 lezyAvALA) asaMkhyAta varSanA AyuSyavALA (yugalika) manuSyo tathA yugalika tiryaMco tathA (pRthvI-jaLa-vanaspati sivAyanA) zeSa ekendriyo ane sarve vikasendriyo e sarve oghathI - sAmAnyathI bhAvalezyAnI apekSAe yathAyogya 3 vezyAvALA hoya che. //71 vyArathArtha : pRthvI, jaLa tathA vanaspati ane asurakumArAdi bhavanapati tathA vyattaro e pratyekamAM kRSNa-nIla-kApota-teja e 4 vezyA hoya che. tathA jyotiSIo kevaLa tejovezyAvALA hoya che, e pramANe A paNa upaskAra che. tathA asaMkhya varSanA AyuSyavALA yugalikadharmane anusaranArA(eTale yugalika) manuSya tathA yugalika tiryaMco kRSNa-nIla-kApota - tejo e 4 vezyAvALA che. ahIM 4 lezyAvALA che, e pada gAthAmAM nathI to paNa adhyAhArathI grahaNa karavuM. tathA zeSa ekendriyo eTale agnikAya ane vAyukAya tathA tIndriya, trIndriya, ane caturindriyarUpa vikalendriyo kRSNa-nIla- kApota e 3 lezyAvALA che. (e pramANe yathAyogya jIvasthAnomAM vezyAo kahI). prazna :- gAthAnA pUrvArdhamAM traNa ThekANe "4 lezyA hoya' evo ja adhyAhAra hovAnuM zI rIte jANyuM? kevI rIte nakkI karyuM? kharekhara to A gAthAnA cheDe ' tisA' padathI kahelI "kRSNa 1. upaskAra eTale pariziSTa (kahevAmAM bAkI raheluM) pada athavA vAkya. ahIM "kevaLa telezyAvALA hoya che e vAkya upaskAra che eTale pariziSTa athavA adhyAhArya che. For Private Lowrsonal Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Adi traNa lezyAo hoya' evo saMbaMdha pahelethI ja pRthivIkAya Adi badhe samAnabhAve joDI devo joIto hato; chatAM tema kema na karyuM? uttara :- e adhyAhAranuM svarUpa e pramANe nathI, eTale sarva jIvabhedomAM 3 lazyAno sadbhAva kaMIpaNa vizeSa vinA prApta karavo te banI zake nahi. kAraNa ke uttarArdhamAM pRthvI, apU ane vanaspatithI zeSa ekendriyone khAsa judA ja grahaNa karyA che. jo pRthyAdi sarva jIvone kaMI paNa vizeSatA sivAya sarakhI rIte 3-3 vezyA kahevAnI IcchA rAkhI hota to samuditapaNe sarva ekendriyo kahyA hota, parantu agni-vAyune judA zA mATe kahe ? te kAraNathI e ekendriyonA bheda judA pADavAthI ja gAthAnA pUrvArdhamAM judo adhyAhAra grahaNa karavAnI jarUra samajAya che. ane te adhyAhAra prajJApanAdi zAstronA saMvAda vaDe (vacana vaDe) pUrve kahyo che te ja ghaTita che. eka zAstrI bIjA zAstranA visaMvAda vaDe kahevAtuM hoya eTale je racAtuM zAstra prAcIna zAstra sAthe visaMvAdavALuM-bhinna kathanavALuM thatuM hoya, to te visaMvAdI zAstra pramANa thatuM nathI. A vAtanI vizeSa carcA vaDe saryuM. prazna:- gAthAnA uttarArdhamAM kahelA agni-vAyu Adi jIvo dravyalezyA vaDe ja 3 vezyAvALA che ke bhAvalezyA vaDe paNa 3 le zyAvALA che ? evI AzaMkAnA samAdhAnamAM kahe che ke : uttara :- mAvajosAI = ahIM "api" zabdano adhyAhAra che, mATe agni-vAyu Adi jIvo kevaLa dravyalezyA vaDe ja 3 lezyAvALA che ema nahi, paraMtu bhAvalezyA vaDe paNa e jIvo pUrvokta 3 lezyAvALA (kRSNa-nIla-kApota lezyAvALA) che. parantu AgaLa kahevAmAM Avaze te pramANe deva vigerenI mAphaka bhAvaparAvRttie 6 vezyAvALA paNa hoya ema nahi, e tAtparya che. pRthvI, jaLa ane vanaspati jIvo paNa, dravyalezyA vaDe ane bhAvalezyA vaDe, pUrvokta kRSNAdi 3 azubha lezyAvALA ja jANavA. phakta aparyApta avasthAmAM pUrve kahyA pramANe cothI tejalezyA paNa dravyathI e jIvone hoya che. tathA bhavanapati-vyantarone to pUrve kahelI vezyA te dravyalezyA ja jANavI. jyotiSI devone paNa dravyathI 1 tejolezyA ja jANavI. parantu bhAvaparAvRttie to e bhavanapati Adi devone e chae vezyAo hovAnuM AgaLa kahevAmAM Avaze, e tAtparya che. tathA asaMkhya varSanA AyuSyavALA manuSyo ane asaMkhya varSanA AyuSyavALA tiryaMco dravyalezyA vaDe temaja bhAvalezyA vaDe paNa pUrve kahelI pahelI 4 vezyAvALA ja jANavA. vaLI bIjI vAta e che ke - A gAthAmAM kahelo artha upalakSaNa vALo che tethI saMkhyAta varSanA AyuSyavALA garbhaja manuSyone tathA saMkhyAta varSanA AyuSyavALA garbhaja tiryaMcone dravyathI tathA bhAvathI paNa chae lezyA hoya che, ema jANavuM. ane samUrchAima manuSya tathA sammarzima tiryaMcone kRSNAdi 3 1. arthAtu e gAthAmAM kahelA jIvabhedomAM asaMkhya AyuSyavALA nara - tiryaMco upalakSaNavALA che, tethI saMkhyAta AyuSyavALA nara - tiryaMco gAthAmAM na kahyA chatAM paNa adhyAhArathI grahaNa karavA. upalakSaNa eTale parizeSa - bAkI rahelA vaktavyanuM grahaNa sUcaka. For Privatos Personal Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ azubha lezyA (ja) jANavI. e 71mI gAthAno artha samApta thayo. 71 vataYT: pUrva gAthAmAM manuSya, tiryaMca tathA devone yathAyogya leAo kahIne have A gAthAmAM sAte pRthvIne viSe rahelA nArakone anukrame vezyA pratipAdana karavA mATe kahe che : kAU kAU taha kAunIla nIlA ya nIlakiNhA ya / kiNhA ya paramakiNhA, lesA rayaNappabhAINaM // 72 / / pathArtha: pahelI pRthvImAM kApotalezyA, bIjI pRthvImAM kApotalezyA, trIjI pRthvImAM kApota ane nIlalezyA, cothI pRthvImAM nIlalezyA, pAMcamI pRthvImAM nIla ane kRSNalezyA che, 6ThThI pRthvImAM kRSNa lezyA che, ane sAtamI pRthvImAM paramakRSNa lezyA che, e pramANe ratnaprabhA Adi 7 pRthvIomAM lazyAno krama rahyo. //72/ vyArabArtha: ki = ratnaprabhA pRthvInA nArakone 1 kApotalezyA ja hoya, e bhAvArtha che. = tathA zarkarA prabhA pRthvInA nArakone paNa te ja vezyA arthAt kApotalezyA ja hoya che; parantu ratnaprabhAthI kaMIka adhika kliSTa - malina jANavI. vinItva = vAlukAprabhA pRthvInA nArakone kApotI tathA nIla e be vezyA che, eTale e pRthvInA keTalAMka upalAM pratiromAM kApotalezyA ane keTalAMka nIcenAM pratiromAM nIlalezyA hoya che. nInA ya = cothI paMkaprabhA pRthvImAM kevaLa 1 nIlalezyA ja hoya che. tathA nIrnA iva = ahIM paNa pAMcamI dhUmaprabhA pRthvImAM keTalAMka upalAM prataromAM nIlalezyA ane nIcenAM keTalAMka prataromAM kRSNalezyA hoya che. piTTI ya = chaThThI tama:prabhA pRthvImAM kevaLa kRSNalezyA ja che, paraviNa 2 = sAtamI tamatamA pRthvImAM paramakRSNalezyA che, eTale e ja kRSNalezyA te sAtamI pRthvImAM atyaMta kliSTa-malina che, e bhAvArtha che. e pramANe kahelA kramane anusAre ratnaprabhAdi 7 pRthvInA nArakone e 3 lezyAo yathAsaMbhava hoya che. e 72mI gAthAno artha samApta thayo, eTale nArakomAM lezyAprAptino bhAvArtha kahyo. /72 avataraNa: pUrva gAthAmAM sAte prakAranA nArakomAM lezyAonI prApti kahIne have A gAthAmAM vaimAnika devone vezyAprAptinuM nirUpaNa karavA mATe kahe che : teU teU taha teu - pamha pamhA ya pamhasukkA ya / sukkA ya paramasukkA, sakkAivimANavAsINaM // 73 // 11thArtha: saugharmakalpamAM tejolezyA, IzAnakalpamAM paNa te ja tejovezyA che. tathA sanakumAra kalpamAM keTalAka devone tejalezyA ane keTalAka devone pAlezyA che, mAhendrakalpamAM sarvane padmavezyA che. brahmakalpamAM keTalAkane padmavezyA ane keTalAka devone zukulalezyA che, tyAra bAda lAMtakakalpathI azrutakalpa tathA 9 raiveyaka sudhI kevaLa zukulalezyA che. ane pa anuttaramAM paramazukala legyA che. e pramANe zakra Adi (saudharma Adi) vimAnavAsI devonI lezyAono anukrama kahyo. I73 107 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAdhyArtha: zakra eTale saudharma devalokano adhipati indra, tenA vaDe oLakhAto evo saudharma devaloka ja ahIM grahaNa karavo. ane tethI sadhavimApavAsIur eTale saudharma davaloka Adi devalokamAM rahenArA vimAnavAsI devonI lezyAo anukrame (gAthAmAM kahI che te pramANe) jANavI. te A pramANe : sau devalokamAM to kevaLa 1 tejalezyA ja hoya che. zAna devalokamAM paNa te tejovezyA ja hoya che. parantu A IzAnakalpanI tejalezyA kaMIka adhika vizuddha jANavI. te tela eTale sanamAra svarganA keTalAka alpadhdhivALA thoDA devone tejalezyA ane zeSa sarva devone pAlezyA hoya che. pukhta ya = mATendra kalpamAM kevaLa pAlezyA ja hoya che. tathA sule 2 = brahma devalokamAMnA ghaNA devone adhika vizuddha pAlezyA ja hoya che, ane keTalAka mahARdhdhivALA alpa devone to zukalalezyA paNa hoya che, e bhAvArtha che. sukkA ya iti. eTale nAMtathI kheDUta sudhInA devalokamAM ane 9 raiveyakomAM 1 zukulalezyA ja prApta thAya che. parantu lAntakathI zukrakalpanI vezyA kaMIka adhika vizuddha jANavI, zukrathI sahasrAranI zukalezyA tethI paNa adhika vizuddha jANavI. e pramANe upara uparanA devalokamAM e zuphalalezyA anukrame adhika adhika vizuddha jANavI, te yAvat 9 mA raiveyaka sudhI adhika vizuddha jANavI. ane uttara vimAnomAM to paramasuThThA = parama zukala legyA eTale atyaMta vizuddha zuphalalekSA hoya che, e bhAvArtha che. e pramANe A 73mI gAthAnA arthanI vyAkhyA karI. parantu anyatra vezyAno anukrama kaMIka judI rIte paNa kahyo che. te A pramANe-) "bhavanapati tathA vyantaro kRSNa-nIla-kApota ane tejas e 4 vezyAvALA che, ane jyotiSI, saudharma tathA IzAna e traNe tejalezyAvALA jANavA 15l' sanatakumAra kalpamAM, mAhendra kalpamAM tathA brahmadevalokamAM e 3 devalokamAM 1 pAlezyA che, ane tyArabAdanA sarva devalokamAM 1 zukulalezyA ja che /rA (ahIM sanatkumAra ane brahma e be kalpamAM 1 padmavezyA ja kahI che ane A graMthanI 73mI gAthAmAM be-be vezyA kahI che, e bhinnatA che)." e pramANe A be gAthAne anusAra zrI prajJApanAdi graMthomAM to sanakumAra kalpamAM kevaLa paulezyA kahI che, temaja brahmakalpamAM paNa kevaLa pAlezyA kahI che, parantu A prastuta (cAlu graMthanI 73mI) gAthAmAM to sanakumAramAM keTalAka devone taijas ane keTalAka devone padmazyA kahI che, temaja brahmakalpamAM paNa keTalAka devone pAlezyA ane keTalAka devone zukulalezyA ema be kalpamAM be be lezyA kahI che. emAM tattva zuM che te zrI kevalibhagavaMta athavA bahuzrato jANa. vaLI bIjA AcAryo to A gAthAnI vyAkhyA bIjI rIte paNa kare che. parantu te vyAkhyA prajJApanAdi sidhdhAntonI sAthe ativisaMvAdavALI che mATe te arthanI ahIM upekSA karI che (eTale te artha ahIM darzAvyo nathI.) e pramANe A 73mI gAthAnI artha samApta thayo ||73ii avatara: ahIM bhavanapatithI prAraMbhIne vaimAnika sudhInA devone ane ratnaprabhAdi pRthvIbheda 7 prakAranA nArakone pUrve koIne kaMI ane koIne kaMI ema yathAsaMbhava lezyAo kahI For PAROC Personal Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che, te dravya lezyAo ja jANavI. parantu bhAvalezyAnI apekSAe to dareka nArakane tathA dareka devane cha e cha paNa saMbhave che, te vAta darzAvavAne arthe A AgaLanI revALa ItyAdi padovALI 74mI gAthA kahevAya che : devANa nArayANa ya, davvallessA havaMti eyAo / bhAvarittINa 35, nairaDya-surALa chahesA ||74|| gAthArtha: yADyo e pUrve je lezyAo devone tathA nArakone (judI judI rIte) kahI te dravyalezyAo jANavI, parantu bhAvaparAvRtti vaDe to sarva nArakone tathA sarva devone pratyekane 6-6 lezyAo hoya che. [74] vyAvArtha: devone tathA nArakone vAgo = e pUrve je yathAsaMbhava lezyAo kahI, te to dravyalezyAo ja jANavI, arthAt te to dravyalezyA ja che. parantu mAvasa = lezyAdravyonA AlaMbanavALA cittanA adhyavasAyanI pattINa = parAvartanAthI nArakone tathA devone sarvane pratyekane cha e lezyAo hoya che, ema jANavuM. ahIM tAtparya A che ke - tezyA zabdanI vyAkhyA karatAM 'zubha ke azubha pariNati vizeSa te lezyA' ema kaheluM che. ane te pariNAmavizeSane utpanna karanAra evAM ane sarva karmonA nisyaMdarUpa evAM dravyo prANIonI pAse hamezAM che, e vAta paNa pUrve kahevAI ja gaI che. tyAM kRtezyA rUpa pariNAmane utpanna ka2nA2 dravyo vaLathI aMjanarAzi (kAjaLanA samUha) sarakhA kRSNa varNavALAM che. gaMdhathI marelA pazu AdikanA maDadAnA kalevaranA azubha gaMdhathI paNa anaMtaguNa azubha gaMdhavALAM che. rasathI = kaDavI tuMbaDI - lIMbaDo ane rohiNInA rasathI paNa anaMtaguNa kaDavA rasavALAM che. sparzathI karavatanA sparzathI paNa anantugaNa karkaza sparzavALAM che. | kRti hrAbhezyAdravyasya varSAvayaH / / - nItajJezyAnAM dravyo ke je nIla lezyAno pariNAma utpanna karanAra che, te varNathI cAsa pakSInAM pIMchAM tathA vaisUryaratna tenA sa2khA varNavALAM che. gaMdhathI kRSNalezyAnA dravya sarakhAM che, parantu tethI kaMIka zubha gaMdha jANavo. rasathI trikaTu tathA gajapIparanA rasathI paNa anantaguNa tIkhA rasavALAM, ane sparzathI gAyanI jIbhanA sparzathI paNa anantaguNa karkaza sparzavALAM che. || kRti nItajJezyAdravyasya vaiviya : || chApotajJezyA-rUpa pariNAma utpanna karanAra dravyo varNathI tilakaMTaka vRkSa, koyalanuM zarIra tathA pArevAnI grIvA e traNanA varNa sarakhA varNavALAM, gaMdhathI nIlalezyA sarakhA gaMdhavALAM, parantu tethI A dravyo kaMIka adhika zubha gaMdhavALAM jANavAM; rasathI ati nhAnuM AmraphaLa (maravo), tuvara, ane kaviTha (koThuM) e traNenA rasathI paNa anaMtaguNa azubha 2savALAM; ane sparzathI sAgavRkSanA patranA sparzathI paNa anantaguNa karkaza sparzavALAM che / / ti kApotale zyAdravyasya varNAdayaH || tenoizyArUpa pariNAmane utpanna karanArAM dravyo varghAthI hiMgaloka-pravAla- sUrya-popaTanI cAMca ane dIpakanI zikhA sarakhA varNavALAM che; gaMdhathI sugaMdhI puSpa athavA mRdyamAna (= masaLAtA) gandhadravya sarakhA surabhigaMdhayukta che; rasathI paripakva AmraphaLa tathA paripakva 108 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaviThanA rasathI paNa anantaguNa zubha rasavALAM che; ane sparzathI burAM, mAkhaNa tathA zirISapuSpanA sparzathI paNa anantaguNa komaLa sparzavALAM che. || ti tenone dravyastha variya:// - pArUpa pariNAma utpanna karanAra dravyo vadhafthI daLelI haratAla tathA zaNanA puSpa sarakhA varNavALAM che; AdhathI tejalezyA tulya gaMdhavALAM che, parantu tejalezyAnA gaMdhathI adhika zubha gaMdhavALAM jANavAM. rasathI saMskAra karAyelI drAkSathI tathA sarakAthI paNa anantaguNa zubha rasavALAM che, ane sparzathI tejalezyAnA dravyanA sparza sarakhAM parantu tethI adhika komaLa sparzavALAM jANavAM. / rUti paratvezyAdrivyasya vadhayaH || zubhUtteiyArUpa pariNAma - hetubhUta dravyo varSathI zaMkhakundapuSpa-dugdha ane motInA hAra, sarakhA ujvala varNavALAM che; tvathI tejalezyA tulya, parantu tethI ghaNo ja zubha gabdha che ema jANavuM. rasathI khajUra-drAkSa-dugdha ane sAkarathI paNa anantaguNa zubha rasavALAM che, ane sparzathI tejalezyAtulya, parantu tethI atighaNo komaLa sparza ahIM kahevo. || ti zuklalezyAdravyasya varNAdayaH / / / e pramANe hovAthI e kRSNAdika dravyo vaDe jIvanA je pariNAmavizeSo (pariNAmanA bheda) utpanna thAya che, te (pariNAmo) ja mukhyavRttie ahIM vezyAzabda vaDe kahyA che, ane gauNavRttie to kAraNane viSe kAryopacArarUpa lakSaNA vaDe (eTale kAraNamAM kAryano Aropa gaNIne) e kRSNAdika dravyo paNa lezyA zabdathI vyapadezavALAM thAya che. ane tethI kRSNAdi dravyo dravyarUpa lezyA eTale dravyalezyA gaNAya che, ane te kAraNathI bhavanapati tathA vyattara devone kRSNa-nIla-kApota-taijasurUpa je 4 lezyAo kahI che, te cAra dravyalezyA ja jANavI. teno bhAvArtha A pramANe : koIka devane janmathI prAraMbhIne paryanta sudhI (cyavana sudhI) kRSNalezyAdravyo ja udayaprApta hoya che, koIkane nIlalezyAdravyo ja, koIkane kApotalezyAnAM dravyo ja; ane koIka devane janmathI prAraMbhIne cyavana paryanta tejalezyAnAM ja dravyo udayaprApta hoya che. parantu e devomAMnA koIpaNa devane padmavezyAnAM tathA suphalalezyAnAM dravya avasthita udayavALAM hoya ema nahi. e pramANe zeSa devomAM tathA nArakomAM pUrve jene je legyA kahI che, te tenI dravyalezyA jANavI. arthAt te te devane ane te te nArakane te te vezyAdravyo haMmezA avasthita udayavALAM hoya che, e bhAvArtha che. ane bhAvanI apekSAe vicArIe to sarva devone tathA sarva nArakone chae lezyAo hoya che. prazna:- bhAva te dravyalezyAthI ja utpanna thayelo kahyo che, mATe je te deva- nArakone 6 prakAranAM lekSAdravyo na saMbhave to dravyalezyAthI utpanna thatI 6 prakAranI bhAvalezyA paNa kevI rIte saMbhave? jo kAraNa vinA kArya thAya to tevA kAryane nirdetukapaNAno prasaMga Ave che, (eTale kAryanI utpatti kAraNa vinA ja thayelI gaNAya che), mATe 6 dravyalezyA nahi, to 6 bhAvalezyA paNa kevI rIte hoya? 1. drAkSa - zelaDI ItyAdi madhura rasavALI cIjono khATo thaI gayelo rasa te saTTo kahevAya. 2-3. janmathI prAraMbhIne cyavana paryanta udaya te ahIM cAlu prakaraNamAM avasthita udaya jANavo. For Private 10rsonal Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttara:- jo ke e vAtaM (prazna) satya che, to paNa udayanA avasthitapaNAnI apekSAe (lezyAnA avasthita udaya Azrayi) jene je lezyAdravyo kahyAM che, tene te ja lezyAdravyo hoya che, ane kadAcit udaya (koI vakhatanA udaya)ne Ayi to tene udayamAM kahelAM lezyAdravyothI bIjAM lezyAdravyo paNa hoya che ja. te A pramANe : sAtamI narakapRthvImAM kRSNalezyAnAM dravya ja jo ke haMmezA avasthita udayavALAM che, to paNa koI vakhata samyaktvalAbha vigerenA prasaMge taijas Adi lezyAdravyo paNa udayamAM Ave che, ane tethI te samyaktvAdi bhAva pAme che. ane e vAta avazya aMgIkAra karavI joIe. nahitara sidhdhAntamAM teone je samyaktva lAbha kahyo che, te na prApta thAya. kAraNa ke azubhalezyA pariNAmamAM te samyaktvano lAbha thato ja nathI. prazna:- jo e pramANe hoya to (teno artha e ke) avasthita lezyAdravyo ane Agantuka lezyAdravyo e bethI utpanna thayelA be prakAranA pariNAmano sadbhAva ekI sAthe samakALe saMbhave. jyAre siddhAntamAM to parasparavirudhdha pariNAmano sadbhAva eka kALamAM (samakALe) aMgIkAra karyo nathI. hA, yukti vaDe vicAratAM to e be virudhdha pariNAmano sadbhAva samakALe saMbhave che. (paNa sidhdhAMtamAM to nA kahI che. tenuM zuM ?). uttara:- tamArI vAta kharI che. parantu je Agantuka lezyAdravyo kadAcit udayamAM Ave che, te Agantuka dravyo vaDe te avasthita lezyAdravyo evAM pratihata sAmarthyavALAM (sAmarthya vinAnAM) thaI jAya che ke jethI potAne utpanna karavA yogya pariNAma utpanna karI zakatAM nathI. te kAraNathI Agantuka lezyAdravyonA udaya vakhate te Agantuka dravyothI utpanna thayelo eka ja pariNAma hoya che. to samakALe be pariNAmano sadbhAva kyAMthI hoya ? prazna:- jo e pramANe hoya to nAraka-devone je avasthita kRSNalezyA kahI che, temAM virodha Avaze. kAraNa ke AgaMtuka lezyAdravyonA udaya samaye teno pratighAta thAya che, mATe (te avasthita nahi rahe). uttara : nA, e vAta e pramANe nathI; kAraNa ke Agantuka lezyAdravyonA udayakALe avasthita lezyAdravyo tenA (AgaMtuka-dravyanA) AkAramAtrane ja pAme che, parantu potAnuM svarUpa sarvathA choDI daIne anya svarUpane prApta thatAM nathI, ke jethI potAnA avasthita udayamAM virodha Ave, te saMbaMdha zrIvrajJApanAnImAM kahyo che. te A pramANe - 'te nizcaya he bhagavaMta ! kRSNalezyA nIlalezyAno saMbaMdha pAmIne tenA varNapaNe, tenA gaMdhapaNe, tenA rasapaNe ane tenA sparzapaNe vAraMvAra na pariName ? uttara:- hA gautama ! kRSNalezyA nIlalezyAno saMbaMdha pAmIne tenA varNapaNe, tenA gaMdhapaNe, tenA rasapaNe ane tenA (nIlalezyAnA) sparzapaNe vAraMvAra na pariName.' rUti abhyupagamathI (anusaraNathI) sarva+ pratye AlApaka kahevo, te yAvat paryante munno muTTo pariNama ? e pATha Ave, (jethI tAtparya e Ave ke-) he gautama ! jema tuM 1. sarva eTale varNa - gaMdha - rasa ane sparza e cArenA saMbaMdhamAM uttarano AlApaka kahevo. upalakSaNathI kApota Adi lezyAnA saMbaMdhamAM paNa eja svarUpavALA AlApaka hoya che. For Private Personal Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratipAdana kare che (kahe che) tema ja che ke avasthita udayavALI kRSNalezyA Agantuka nIlalezyA - dravyonA udaya vaDe tenA varNa-gaMdha-rasa-sparzapaNe pariNamatI nathI. e pramANe bhagavaMte uttara ApyuM chate zrI gautamasvAmIe punaH prazna karyo keH te kayA kAraNathI he bhagavaMta ! ema kahI zakAya ke - kRSNalezyA nalalezyAno saMbaMdha pAmIne tenA rUpapaNe yAvat tenA sparzapaNe na pariName ?' ahIM bhagavaMte kAraNa A pramANe kahyuM che ke - sA ramAvAyA, vI siyA, parimA - mAyAe vA se siyA, kinhalesAeNaM sA no khalu nIlalesA tattha gayA ossakkaittiAmAna arthamAM (bAra) mAAra eTale Agantuka nIla vigere lezyAdravyono AbhAsa, arthAt bahu najIkamAM nahi paNa kiMcit dUra pAse) rahelA jAsuda vigerenAM puSpa Adi vastuonuM pratibiMba jema darpaNamAM (ArIsAmAM) paDyuM hoya te pratibiMba te AkAramAtra kahevAya, ane te AkAra eja bhAva eTale padArtha te zaramAve, ane te AkArabhAva ja mAtra - phakta te mIramavamAtra, ane te AkArabhAvamAtra vaDe je te avasthita-kRSNalezyA Agantuka nIlalezyarUpa thAya che, parantu (potAnuM svarUpa sarvathA choDIne) sarvathA nIlalezyarUpa thatI nathI, e bhAvArtha che. tathA pratirUpa bhAga te pratimAnuM eTale pratibiMba e bhAvArtha che. te (pratibiMba)ne viSe ja jAsuda puSpa vigere vastuo nikaTavartI chate darpaNamAM saMkramelA te pratibiMbanI peThe. tathA kevaLa pratibhAga te pratibhAgamAtra kahevAya, te pratibhAgamAtra vaDe ja (Agantuka vezyAnA saMbaMdhathI) te kRSNalezyA je avasthita che te avasthita lezyA nIla Adi Agantuka lezyAnA svarUpavALI thAya che, parantu sarvathA tasvarUpa thatI nathI, e bhAvArtha che. ahIM tAtparya e che ke - Agantuka vezyAno udaya prathama maMdatara (atimanTa) hoya tyAre avasthita lezyA tenA AkArabhAvamAtrane ja pAme che, ane tyArabAda te Agantuka vezyAno udaya prakRSTa (adhika) thAya tyAre itara lezyA (avasthita lezyA) tenA pratibiMbamAtrapaNAne ja pAme che, arthAt adhika prakRSTa udaya (AgaMtuka vezyAno) thAya tyAre te avasthita lezyA tenA vizeSa AkArane pAme che arthAt (vizeSa) tadAkAra thAya che, parantu sarvathA potAnuM svarUpa choDI daIne tadrupatA (AgantukalezyAsvarUpatA) pAmatI nathI. te kAraNathI (samyaktaprApti vakhate sAtamI pRthvInA nArakone Agantuka tejalezyA hovA chatAM) svarUpathI to te kRSNalezyA ja che, parantu nIlalezyA nahi; mAtra eTaluM ja ke te avasthita lezyA tyAM rahI chatI ja khasI jAya che, eTale tyAM ja potAnA svarUpamAM rahelI avasthita lezyA bIjI nIla Adi vezyAo pAmIne khasI jAya che. arthAt kahevAno bhAvArtha e che ke - Agantuka zubha lezyAnA saMbaMdhathI te avasthita azubha lezyA kiMcit zubha tadAkAramAtrane athavA tenA pratibiMbamAtrane pAme che. A pramANe kRSNalezyAnI sAthe kApotalezyA vigerenA paNa AlApaka (nIlalezyAvatu) . : For Private I onal Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahevA. te A pramANe -se nUpa maMte, phinTanesa phAujhanesa pappa ItyAdi. tathA teDanesaM paTTa sukSanesa paMpU e rIte (pAMca AlApaka) avasthita kRSNalezyAnA udaya Azrayi kahyA. paraMtu jyAre avasthita udayavALI nIlalezyA hoya tyAre tenI nIcenI kRSNalezyA sahita temaja uparanI kApotalezyA ane tejalezyA vigere sahita (pAMca) AlApaka kahevA. te A pramANe - se nU maMte, nInanesa vandantAM ItyAdi. tathA nItanesa chojhanesaM teDanesaM paMkhyAM sutro pappa ityAdi. parantu vizeSa eja ke kRSNalezyAvALA AlApakamAM 'tatra tA. nInattezyAvasati- eTale tyAM rahelI nalalezyA khasI jAya che ema kahevuM. kAraNa ke Agantuka kRSNalezyAnA udayamAM avasthita nIlezyAnuM ja khasavuM ghaTI zake che. e pramANe je rIte nIlalezyAnI mukhyatAe nIcenI 1 ane uparanI 4 lezyAo sAthe nIlalezyAnA (pAMca) AlApaka utpanna karyA te ja rIte kApotalezyA Adi cAra vezyAonA paNa pratyekanA uparanIcenI lezyAo sAthe AlApaka (pAMca pAMca) utpanna karavA. ane sarva AlApakomAM nIcenI lezyAvALA AlApakamAM kosa (visati) ane uparanI lezyAovALA AlApakomAM sarvatra (utsauti) pATha kahevo. e pramANe yAvat zukulalezyA padmavezyAne pAmIne sosakkaDuM-vasati e pATha sudhI kahevuM. ahIM zuphalalezyA saMbaMdhi AlAvAmAM pAMcamAM navasati pATha Ave, parantu tenI uparanI vezyAo na hovAthI utsarpati pATha Ave nahi. e pramANe prasaMgopAttathI karelA e varNanamAM vadhu laMbANathI have saryuM ! sAra e che ke AthI Agantuka vezyAno udaya thaye avasthita lezyAno udaya paNa viroghavALo nathI. kAraNa ke pUrve kahelI rIte teno sarvathA pratighAta thavAnuM niSedha kareluM hovAthI avasthita lezyA Agantuka lezyAnA udaye sarvathA nAza pAmatI nathI e vAta siddha thaI. ane e pramANe nAraka-devone jene je dravya lezyA kahI che, tene te ja vezyA hamezAM hoya che. ane bhAvalezyA to sarva jIvone sarve hoya che, e vAtanuM nirUpaNa paNa A cAlu vAtathI ja siddha thayuM jANavuM. ane te thayuM eTale sAtamI pRthvInA nArakone samyakta Adi lAbhanA vakhate tejalezyA vigere (traNa) zubha lezyAno saMbhava hoya che, ane saMgamaka deva vigere devone (mahAsaMkliSTa devone) paNa zrI mahAvIrasvAmIne upasarga karavA vigerenA samaye kRSNAdi azubha lezyAno sadbhAva hoya, 1. ahIM kRSNalezyAno kApotalezyAnI sAtheno saMpUrNa AlApaka nIlalezyA sAthe kahevAI gayelAM prazranA ane uttaranA banne AlApakatulya jANavo, ane je taphAvata che te vRttikAra pote ja darzAvaze. (taphAvata hasa ane sosa e be zabdano che), 2. dareka vezyAnA pAMca pAMca AlApaka thavAthI sarva maLI (6 4 5 =) 30 AlApaka thAya, temAM kRSNalezyAnA pAMce AlApakamAM 3 , madhya cAra lezyAonA AlApakamAM karaMta dharU ane gorAddha, ane chellI vezyAnA AlApakamAM kevaLa sosajja pATha Ave. 3. saMgamakadeva te saudharma kalpano sAmAnika deva che, ane saudharma kalpamAM sarvane dravyathI tejalezyA ja hoya che, mATe saMgamakadevane paNa avasthita vezyA jo ke tejale gyA (zubha legyA) che, to paNa zrI mahAvIra prabhune upasarga karatI vakhate bhAvathI kRSNalezyA ja ghaTe che, kAraNa ke kRSNalezyA jevA duSTa pariNAma vinA evA mahAupasarga karI zakAya nahi. - e tAtparya che. e pramANe e bIjuM draSTAMta zubhalezyAvALA devane paNa azubha bhAvalezyA saMbaMdhi kahyuM. For Priv 4 Personal Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e paNa nirvivAda ghaTe che ja. e gAthAno artha samApta thayo, ane prasaMgopAtta lezyAdvAra paNa samApta thayuM. II ti tezyAdvAra samAptam || II bhavya dvAra // have bhavya abhavyadvAra kahevAya che. tyAM je jIvo bhaviSyamAM mokSaparyAyavALA thaze, (eTale mokSamAM jaze te bhavya kahevAya), arthAt je jIva vartamAna kALamAM hajI sudhI mokSa pAmyo nathI, parantu AgAmI kALamAM (bhaviSyakALamAM) nizcayathI mokSa pAmaze te bhavya. ane e lakSaNathI viparIta lakSaNavALA jIvo te samavya nIva kahevAya. e kAraNathI ja bhavya jIvo miiddha jIvo paNa kahevAya che. tyAM mA eTale bhAvI kALamAM thanA2I che sidhdhi jeono te masiddhi evI vyutpatti hovAthI. ane tethI viparIta te jhamavasiddhi jIva kahevAya. vaLI bhavya jIvonuM te bhavyapaNuM anAdikALathI svabhAva siddha che, ane zAzvata ja che, parantu koI anya sAmagrI vaDe (koIpaNa prakAranA hetuthI - nimittathI) te bhavyatva pazcAt thAya che, athavA cAlyuM jAya che tema nathI. e pramANe abhavyonuM abhavyatva paNa (anAdikALathI svabhAvasiddha che, ane te koIpaNa hetu pAmIne pazcAt thatuM nathI athavA cAlyuM jatuM nathI ema jANavuM. e bhavya ane abhavya e be jIvabheda vaDe saMsAranA sarva jIvono saMgraha thayo jANavo. (arthAt e be bhedamAM sarve saM sArI jIvo gaNAI gayA jANavA). temAM abhavya jIva alpa che, ane bhavya jIvo tethI anaMtaguNa jANavA. kAraNa ke sidhdhAntomAM abhavya jIvo sarva siddhathI anantamA bhAga jeTalA kahyA che, ane tyAM ja (siddhAntamAM ja) bhavya jIvone sarva siddhathI anantaguNa kahyA che. (jethI abhavyathI bhavya jIvo anantaguNa saheje samajI zakAya che). prazna:- jo bhavyatva ane abhavyatva e banne bhAvane anAdikALathI svabhAvasiddha svIkArIe, to e bhavyatvAbhavyatva zuM pratyakSa pramANathI jaNAya che ke anumAna pramANathI jaNAya che ? te kahevuM joIe. uttara:- kevalibhagavaMtone e svabhAvasiddhatA pratyakSa jANI zakAya che, ane vyavahArI jIvone (chadmasthone) anumAna pramANathI jANI zakAya che. prazna:- anumAna pramANa to koIpaNa prakAranA liMgathI - cihnathI pravarte che, to A anumAnamAM evuM kayuM liMga che ke je liMga vaDe chadmastha jIvo bhavyatva (athavA abhavyatva) Adi jANI zake? uttara:- je jIva saMsArano pratipakSabhUta evo mokSa che ema svIkAre che, ane mokSanI prAptino abhilASa spRhAsahita dhAraNa kare che, temaja 'huM zuM bhavya hoIza ke abhavya hoIza ? (huM bhavya chuM ke abhavya ?). jo huM bhavya houM to sArUM, ane jo abhavya houM to mane 1. bhavyatva athavA abhavyatva je anAdikALathI che te cAlyuM jAya ane pharIthI prApta thAya nahi to pazrcAtttata kahevAya, ane vAraMvAra Ave ane punaH cAlyuM jAya te gavarAghdhati = cAlyuM jAya kahevAya. 2. bhavyatva ane abhavyatvamAM siddhono saMgraha thAya nahi, kAraNa ke siddhajIvo na bhavya na abhavya kahyA che, mATe ahIM kevaLa saMsArI jIvono ja saMgraha kahyo che. For Private &1 % 6nal Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhikkAra che,' evI ciMtA koI vakhata paNa kare, to tevo jIva e ane bIjA prakAranAM paNa cihno vaDe bhavya che ema jaNAya che. ane je jIvane koIpaNa kALe evA prakAranI ciMtA utpanna thaI nathI, thatI nathI, ane thavAnI paNa nathI, te jIva abhavya jaNAya che, ema vRddha puruSo kahe che. je kAraNathI nIvAravAmAM kahyuM che ke - madhyastha di mabAmabazayA 3mAvAtuM ityAdi. (abhavyane bhavya chuM ke abhavya ? e zaMkAno abhAva hovAthI - ityAdi.) e pramANe saMkSepathI bhavya ane abhivyanuM svarUpa kahyuM. ane have mULagraMthakartA pote ja te bhavyamAM ane abhavyamAM guNasthAnarUpa jIvasamAsone (jIvabhedIne) avatAravAne - nirUpaNa karavAne (AgaLanI) gAthA kahe che. Iti 74mI gAthAno TIkArthaH !!74ll micchaddiTriTha abhavyA, bhavasiddhIyA ya savvaThANesu / siddhA neva abhavyA, navi bhavvA huMti nAyavvA // 75 // gAthArtha: abhavyo mithyASTi guNasthAnavALA (guNasthAnamAM) ja hoya che, ane bhavya jIvo sarva guNasthAnomAM hoya che. tathA siddhanA jIva to abhavya paNa nahi tema bhavya paNa na hoya ema jANavuM / 7pa // TIkAH abhavya jIvo sarvadA mithyAdRSTi ja hoya che, ane sAsvAdana Adi guNasthAno teone kadI paNa prApta thatAM nathI. te sAsvAdanAdi guNasthAno to kevaLa bhavyane viSe ja prApta thAya che. tathA bhavasiddhika eTale bhavya jIvo to mithyAdRSTi Adi sarva guNasthAnakomAM hoya che. arthAtu mithyAdRSTithI prAraMbhIne ayogI kevalI sudhInAM sarve-cauda guNasthAno bhavya jIvone viSe prApta hoya che. kAraNa ke tIrthakara vigere jIvone paNa anAdikALamAM paheluM mithyAvRSTi vigere guNasthAna hatuM. tathA siddha paramAtmAo eTale kSaya pAmyA che sarve karyo jenA evA jIvo abhavya to hoya ja nahi; temaja mokSaparyAyano anubhava karatA hovAthI te siddho bhavya paNa gaNAya nahi ema jANavuM; kAraNa ke (je bhaviSyakALe muktirUpa paryAyane pAmavAnA hoya te bhavya gaNAya, jyAre siddha AtmAone to) muktiparyAyamAM vartatAM hovAthI tenA bhaviSyatupaNAno abhAva che mATe. (arthAtu, temane bhaviSyamAM mokSa maLaze ema nathI, paNa vartamAnamAM ja teo mukta che. tethI temanAmAM 'bhavya'nI vyAkhyA paNa nahi lAge.) e gAthArtha kahyo. || ta madhyamavyadvAranuM // 3vataUT: e pramANe bhavyAbhavya_dvAra kahyuM, ane have satvara kahevAnI IcchAvALA AcArya prasaMgopAtta ziSyanA upakAra mATe prathama to samyadlAbhamAM vighAta karanAra karmonuM nirUpaNa karavA mATe A gAthA kahe che : maisuyanANAvaraNaM, daMsaNamohaM ca taduvaghAINi / tapphaDDagAiM duvihAI, savvadesovaghAINi // 76 / / gAthA: samyaktano upaghAta karanAra matijJAnAvaraNa, zrutajJAnAvaraNa ane darzana mohanIya (mithyAtva mohanIya) e 3 karma che, ane e karmonAM spardhako (rasaspardhako) sarvaghAtI ane dezaghAtI ema be prakAranA che. ||76 115 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIArthaH gAthAmAM tadruvadhA izabdamAM kahelA tat zabdathI prastAva vaDe prApta thayeluM (eTale cAlu dvAranA saMbaMdhathI prApta thayeluM) cittane viSe vartamAna eTale cAlu prasaMgathI cittamAM kahevAnI IcchAthI je pravartI raheluM che) evuM samyaktva ja vicAravuM. tyAM jIva Adi padArthanA zraddhAnamAM jIva jenA vaDe samyak rIte jhagdhati eTale zubhAzubha adhyasAya vizeSa vaDe pravarte te samyaktva kahevAya. (e vyutpatti artha jANavo). arthAt sarva vastuo jevA svarUpe rahI che, tevA svarUpe sarva vastunI zraddhAnA viSayavALo evo jIvano je zubhapariNAmavizeSa te samyaktva. te samyaktvane haNavAno svabhAva che jeno evAM je karmo te 'tadupaghAti karmo' jANavAM. te samyaktvopaghAtaka karmo kayAM ? te kahe che - = mati ane zruta te matita, e banne jJAna; ane te benAM AvaraNa te 'matizrutajJAnAvaraNa' kahevAya. tathA dRzyate eTale je hote chate vastu samyak prakAre paricchedAya - jaNAya - dekhAya te varzana eTale samyaktva kahevAya. te ja samyaktvane moti eTale mUMjhAve-AcchAdana kare te 'darzanamoha' kahevAya. e darzanamoha karma samyaktva-mizra-mithyAtva e traNa puMjarUpa che. tethI e matijJAnAvaraNa, zrutajJAnAvaraNa ane darzanamoharUpa traNa karmo samyaktvanAM upaghAtaka jANavAM. praznaH- matijJAnAvaraNa ane zrutajJAnAvaraNa e be karma to matijJAna ane zrutajJAna e benAM upaghAtaka che, to ahIM samyaktvanAM upaghAtaka kema kahevAya ? samyaktvanuM upaghAtaka karma to darzanamohanIya ja hoI zake. uttara:- e vAta satya che, pa2ntu jyAre jIva samyaktva pAme che. tyAre samyaktva pAmavA sAthe turta ja samakALe matijJAna ane zrutajJAna paNa avazya pAme che. ane te jIvane jyAre samyaktva cAlyuM jAya che, tyAre matijJAna ane zrutajJAna paNa avazya cAlyAM jAya che . te kAraNathI matijJAna, zrutajJAna ane samyaktva e traNenuM sahacArIpaNuM hovAthI (eTale e traNeno avinAbhAvI saMbaMdha hovAthI) e pramANe manAya che ke - e traNamAM je karma ekanuM upaghAtaka che, te karma sthUla vyavahAranayanI apekSAe bIjAnuM paNa upaghAtaka kahIe to paNa kAMI hAni nathI. kAraNa ke aOnvaya - vyatirekanI sarvatra tulyatA che. ane paramArthathI (vastutaH) vicAratAM to samyaktvanuM upaghAtaka darzanamohanIya karma ja che. have e carcAthI saryuM. - tathA karma - 52mANuonA skaMdharUpa te matijJAnAvaraNa, zrutajJAnAvaraNa ane darzanamoha e traNe karmanAM brugADuM = spardhako ke je rasanA samUhavizeSarUpa che (arthAt rasasamUharUpa spardhako che) te duvihArUM = be prakAranAM che. te kevI rIte be prakAranAM che ? te kahe che - savvavetovadhALi (sarvadezopaghAtI) = sarvaghAtI ane dezaghAtI. tyAM potAne Ava2vA yogya jJAnAdiguNane 1. samyaktva hoya to jJAna hoya ane jJAna hoya to samyaktva paNa avazya hoya mATe jJAna ane samyaktvano e saMbaMdha anvayasaMbaMdha kahevAya. tathA samyaktva na hoya to jJAna paNa na hoya, ane jJAna na hoya to samyaktva paNa na hoya e vyatireSThasaMbaMdha, ane je anvaya-vyatireka saMbaMdhavALuM che te ja avinAbhAvI saMbaMdhavALuM hoya. jenA vinA je na hoya te tenI sAthe avinAbhAvI saMbaMdhavALuM gaNAya. For Privateersonal Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvane - sarvathA haNavAno jeno svabhAva che te rasaspardhako sarvaghAtI kahevAya. ane je karma (no rasa) potAne AvaravA yogya te ja guNane dezathI (eka aMze) haNavAnA svabhAvavALuM hoya tenAM te rasaspardhako athavA te karmo TezadhAtI kahevAya. (arthAt AtmaguNane dezathI - alpa haNe te dezaghAtI). prazana:- ahIM prathama to spardhaka eTale zuM kahevAya? ane e spardhakano zabdArtha zuM? te kaho (jethI rasaspardhakonuM svarUpa samajI zakAya). uttara:- ahIM prathama to jIva, dareka karmamAM ananta paramANuo bhegA maLIne thayelo eka skaMdha, tevA ananta skaMdhone, pratisamaye, karmapaNe grahaNa kare che. tyAM ananta skaMdhomAMnA ekeka skaMdhane vize je paramANu sarvathI jaghanya (alpa) rasavALo che, te paramANunA te jaghanya rasane paNa zrI sarvajJanI buddhirUpa zastro vaDe chedIe (te rasanA vibhAga kalpIe-karIe) to nizcaya sarva jIvathI anantaguNa vibhAga thAya che. vaLI bIjI koI paramANu te skaMdhamAM evo paNa che ke temAMnA rasanA vibhAga karatAM pahelAM paramANu jeTalA sarva jIvathI anaMtaguNa ane te uparAMta 1 bhAga adhika eTalA vibhAgavALo che. vaLI trIjo paramANu be bhAga adhika teTalA rasAvibhAgavALo che, ane trIjA koI paramANumAM traNa bhAga adhika teTalA rasAza thAya che. e pramANe ekottara vRddhie (ekeka rasAMza adhikAdhika vRddhie) tyAM sudhI kahevuM ke jyAM sudhI koI paramANu mULa paramANumAM kahelA rasAvibhAgothI anantaguNa rasAvibhAgavALo hoya. e pramANe hote chate vivalita eka karmaskaMdhane vize jeTalA paramANuo sarva jaghanya rasavALA hoya te (samAna rasavALA) sarva paramANuno samudAya te samAna jAtivALo hovAthI patnI vaUTI gaNAya. tethI eka rasAvibhAga adhika teTalA rasozavALA bIjA paramANuono samudAya te vInI vaM. be rasAvibhAgayukta teTalA rasozavALA bIjA paramANuono samudAya te strInI vaUTI, traNa rasAvibhAga adhika teTalA rasozavALA bIjA paramANuono samudAya te vothI vaI. e pramANe e ja paddhatie ekeka rasAvibhAga adhika paramANuonA samudAyarUpa vargaNAo sarva siddhathI anattamA bhAga jeTalI ane abhavyathI anaMtaguNI prApta thAya che. e eTalI vargaNAono samudAya te eka prathama rasaspardhaka kahevAya che. te spardhakano zabdArtha A pramANe - jemAM paramANuvargaNAo potAnI ekottara vRddhi vaDe jANe paraspara spardhA karatI hoya te (vargaNAo) spardhavA. ahIMthI AgaLa nirantara ekeka rasANa adhika vaDe vadhatA rasavALA paramANuo prApta thatA nathI. tyAre kevA paramANuo prApta thAya che? te kahe che :- pahelA spardhakanI chellI vargaNAnA paramANuomAM rahelA rasAvibhAgothI, sarva jIvathI anantaguNa rasAvibhAga vaDe adhika rasavALA paramANuo prApta thAya che, mATe tyAMthI prAraMbhIne bIjuM spardhaka AraMbhAya che. tyAM e bIjA spardhakamAM paNa sarva jaghanya rasavALA paramANuonI eka-pahelI vargaNA, tethI eka rasAvibhAga adhika paramANuonI bIjI vargaNA, be rasAvibhAga adhika paramANuonI trIjI vargaNA, e pramANe tyAM sudhI kahevuM ke jyAM sudhI pUrve kahelI saMkhyA jeTalI pahelA spardhaka jeTalI arthAt sarva siddhathI anaMtamA bhAga jeTalI ane abhivyathI anantaguNa) vargaNAo thAya. e vargaNAono samudAya te vInuM rasaspardhA. For Private Tosonal Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ punaH paNa ahIMthI AgaLa ekeka rasAvibhAga adhika paramANuo prApta thatA nathI, parantu sarva jIvathI anantaguNa adhika rasavALA ja paramANuo prApta thAya che, mATe tyAMthI pUrve kahelA krama pramANe ja punaH trInuM spardhA prAraMbhavuM. punaH eja padhdhatie cothuM spardhaka, e pramANe yAvat ananta rasaspardhako prApta thAya che. e rasaspardhakomAM rasa be prakArano hoya che. zubha ane azubha rasa. jyAM zubha prakRtiono rasa te zumarasa, ane azubha prakRtiono rasa te zumarasa. tyAM zubha rasa gAyanA dUdha - zeraDIno rasa vigerenA rasa sarakho hoya che, mATe te dUdha sarakhA draSTAMtathI ja karmano rasa paNa vicAravo. te A pramANe - jema bheMsa vigerenuM dUdha ane zelaDI vigereno rasa ke ukALyA vinAno svAbhAvika hoya te prasthAniva rasa evA nAmane yogya che. ane eja svAbhAvika rasamAM pAchaLathI pANIno aMza, pANInuM biMdu, ardha calu pramANa pANI, culuka (caLa) jeTaluM pANI, pasalI jeTaluM pANI, khobA jeTaluM pANI, karaka (mApa vizeSa) jeTaluM pANI, kuMbha jeTaluM pANI, droNa jeTaluM pANI, ItyAdi pramANanuM pANI prakSepyuM hoya to tenA saMbaMdhathI te ekasthAnika rasa paNa manda-mandatara-mandatama ItyAdi aneka bhedanI taratamatAvALo thAya che tevI rIte zubha prakRtio saMbaMdhi koI tathA prakArano zubha rasa (eTale svAbhAvika zubha rasa) ekasthAnika kahevAya che. te ja rasa potAnA kAraNabhUta adhyavasAyonI vicitratAthI maMda-maMdatara ItyAdi aneka bhedavALo thAya che. tathA te ja svAbhAvika rasane ukALIne ardha pramANano rAkhe tyAre te adhika madhura rasa kiMthAnija kahevAya che. punaH e ja rasamAM jaLano aMza, jaLanuM biMdu, ardhaculuka jaLa, khobo jaLa, karaka jaLa, kuMbha jaLa, ane droNa jaLa ItyAdi pramANavALA jaLanA saMbaMdhathI te kristhAniSTha rasa paNa manda-mandatara ItyAdi aneka bhedavALo thAya che. e pramANe zubha prakRtino rasa paNa koIka adhika madhuratAvALo te dristhAna kahevAya che, ane potAnA kAraNabhUta adhyavasAyonI vicitratAthI manda-mandara ItyAdi aneka bhedavALo thAya che. tathA te ja kSIra athavA zelaDI AdinA rasane ukALIne be bhAga jeTalo bALIne eka bhAga jeTalo rAkhe to tevA prakAranI atyaMta madhuratAvALo te rasa tristhAnarasa kahevAya, ane e ja rasa punaH jaLano aMza, bindu Adi prakSepavAthI manda-mandatara ItyAdi aneka bhedavALo thAya che. te pramANe zubha prakRtino paNa tevA koI prakArano rasa je atighaNo madhura hoya che, te tristhAna rasa kahevAya che, ane potAnA kAraNabhUta adhyavasAyonI vicitratAthI e ja rasa mada-mandatarAdi aneka vicitratA pAme che. tathA te ja kSIra athavA zelaDI vigerenA rasane ukALIne traNa bhAga jeTalo bALI eka bhAga jeTalo rAkhe to atizaya ghaNo madhura evo te rasa vata: sthAnika rasa kahevAya, ane eja catuHsthAnI rasa jema jaLano lava, biMdu, culu Adi prakSepavAthI manda-mandatara ItyAdi rIte judA judA prakArano thAya che, tema zubha prakRtino paNa koI tevA prakArano atizaya ghaNo madhura rasa te tu:sthAnirasa kahevAya, ane potAnA kAraNabhUta adhyavasAyonI vicitratAthI e ja rasa punaH aneka prakAranI visadRzatA (vicitratA) pAme che - anubhave che. e pramANe zubha prakRtinA rasanI bhAvanA (svarUpa vicAraNA) karI. (have 1. arthAta 1/3 (eka tRtIyAMza) rAkhe. 2. arthAt 1/4 (eka catuthaza) eTale cothA bhAga jeTalo rAkhe. 118 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ azubhaprakRtionA rasano vicAra karAya che. te A pramANe :-) azubha prakRtinI azubharasa ko zAtakI tathA lIMbaDA vigerenA rasa sarakho hoya che, mATe e ja dRSTAMta dvArA azubha prakRtiono ekasthAnikAdi rasa samajAvIe chIe. te A pramANe - jema paTo*likA ane lIMbaDA vigerenA je svAbhAvika rasa, ardha ukALelo (bALelo) rasa, be bhAga bALelo rasa (eTale rasanA 3 bhAgamAMthI be bhAga bALI 1 bhAga rAkhelo rasa), tathA traNa bhAga bALelo rasa (eTale rasanA 4 bhAga karI temAMthI traNa bhAga jeTalo bALIne 1 bhAga rAkhelo rasa), te anukrame jema ekasthAnika-kristhAnika-tristhAnika ane catuHsthAnika kahevAya, ane te anukrame kaDavo-adhika kaDavo-ghaNo kaDavo ane atizaya kaDavo hoya che, ane e cAre prakAranA rasa te sarvamAM jaLano aMza, biMdu, ardhaculuka Adi prakSepavAthI vicitra prakAranA bane che; te pramANe azubha pravRtiono rasa paNa yathAsaMbhava ekasthAnikakristhAnika-tristhAnika ane catuHsthAnika kahevAya che, ane potAnA kAraNabhUta adhyavasAyonI vicitratAthI e dareka rasa paNa ghaNA prakArano bane che. ahIM azubha pravRtionA catuHsthAnika ane tristhAnika e be prakAranA rasanA sarve paNa spardhako potAne AvaravA yogya AtmaguNano sarvathA ghAta kare che, mATe e be rasa to sarvaghAtI ja che. ane kristhAnika rasa to keTalAka tevA prakArano sarvaghAtI che, ane keTalAka dezadhAtI paNa che. ane ekasthAnika rasa to sarva dazaghAtI ja che. tethI e vAta siddha thaI ke jJAnAvaraNa Adi azubha karmonA rasaspardhako be prakAranA che. tyAM pUrve kahelA sarvaghAtI rasavALAM spardhako sarvaghAtI, ane dezaghAtI rasavALAM spardhako dezaghAtI jANavAM. e 76 mI gAthAno artha kahyo. //76 vitaraNa: pUrva gAthAmAM matijJAnAvaraNa, zrutajJAnAvaraNa ane darzanamohanIya e traNa karmanAM rasaspardhako sarvaghAtI ane dezaghAtI ema be prakAranAM kahyAM, tethI zuM tAtparya che? te A gAthAmAM darzAvAya che : sabbesu savvaghAisu, haesu desovaghAiyANaM ca / bhAgehi muccamANo, samae samae aNaMtehiM // 77 // thArtha sarve sarvaghAtI rasaspardhako haye chate, ane dezopaghAtI spardhakomAMthI pratisamaya anaMta anaMta bhAgane choDato chato jIva samyakta pAme che. rIkSArtha sarve sarvaghAtI spardhako eTale catuHsthAnaka ane tristhAnaka rasavALAM rasaspardhako 1. kozAtakI eTale kaDavI kAkaDIno velo. 2. paTolikA paNa eka jAtinI kaDavI vanaspatino velo saMbhave che. 3. kAraNabhUta adhyavasAyo asaMkhyAta lokAkAzanA pradeza jeTalA che, mATe rasabheda paNa teTalA asaMkhyAta che, ane antargata vizuddhi athavA saMklezanA aMzathI vicAratAM dareka rasasthAna vizuddhinA anaMta aMzavALuM athavA saMklezanA paNa anaMta aMzavALuM che. For Private ne sonal Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA keTalAka kisthAnaka rasavALAM spardhako haNAye chate, eTale vizuddha adhyavasAyo vaDe apavartana vigere karaNonA kramathI (paddhatithI) sarvathA viccheda pAmya chate, tathA (zeSa rahetAM) kristhAnikAdi rasaspardhakono anaMta anaMta bhAga pratisamaya kSaya karato eTale dezaghAtI spardhakavALA rasano paNa eka anantamo bhAga bAkI rahyo chate "jIva samyakta pAme che, parantu bIjI rIte (ethI adhika rasa hote) samyakta pAmI zakato nathI" e vAkya adhyAhArathI jANavuM. e pramANe 77mI gAthAno artha samApta thayo. //77thI Hvatara: e pramANe pUrva gAthAmAM samyaktanI prAptinuM kAraNa (eTale samyaktanI prApti kaI rIte thAya ? te) darzAvyuM, ane have samyaktanA bheda kahe che: - tyAM samyakta traNa prakAranuM che. te A pramANe - (darzanamohanIya Adi karmanA) kSayopazamathI thayeluM te kSayopazamasattva, upazamathI thayeluM te upazamasava, ane te karmono kSayathI thayeluM te kSAyisamparva. tyAM prathama kSayopazama samyattvanuM nirUpaNa karavAne kahe che : khINamuiNNaM sesaya - muvasaMtaM bhannae khaovasamo / udayavighAya uvasamo, khao a daMsaNatigagghAo // 78 // gAthArtha je udayamAM AveluM hoya te kSaya pAme, ane zeSa (udayamAM nahi AveluM hoya te)no upazama thAya te kSayopazama kahevAya. tathA udayano vighAta thAya te upazama, ane traNe darzanamohanIyano ghAta thAya te kSAyika kahevAya. //78 1 TIsTArthaH mithyAtva mohanIya karma je jeTaluM) "udIrNa" eTale udayamAM AvyuM hoya te sarvano jyAre "kSaUTT'eTale nAza thAya, ane udayamAM AvelA mithyAtvathI "gha' eTale zapa raheluM mithyAtva ke je vivakSitakALe hajI sudhI udayamAM AvatuM nathI. parantu kevaLa sattAbhAve ja rahe te "upazAnta" eTale aTakelA udayavALuM (jeno udaya amuka vakhata mATe rokAI gayo che evuM) kahevAya. e pramANe mithyAtva jyAre evA prakAranA vikhaMbhita udayavALuM thAya tyAre te karmano tevA prakAravALo kSayopazama kahevAya che. kAraNa ke udayamAM Avela mithyAtva mohanIyakarma kSaya pAmeluM hovAthI ane udayamAM nahi Avela mithyAtva upazAnta thayeluM hovAthI (evA prakArano mizrabhAvavALo kSayopazamabhAva che); evA prakAranA kSayopazamabhAva vaDe utpanna thayeluM je samyakta te kSayopazama sajIva kahevAya. arthAt mithyAtvamohanIya karma kSayopazama bhAvavALuM thaye chate jIva je samyakta pAme che te kSayopazama samyakta kahevAya, e tAtparya che. ahIM A gAthAmAM jo ke kSayopazama samyaktva nathI kahyuM, parantu kevaLa "kSayopazama" eTaluM ja kahyuM che, to paNa cAlu prasaMgamAM samyaktvanI ja vAta cAlI AvatI hovAthI kSayopazama bhAva nahi parantu kSayopazama samyakatva' e artha potAnI meLe ja jANI levo. tathA 3yavidhA uvasamo- e padano artha A pramANe :- ahIM upazamavuM te upazama. te zuM che ? te kahe che - mithyAtva mohanIyano je udaya, teno je vighAta eTale abhAva thAya te upazama kahevAya. ahIM "udayano vighAta" e upalakSaNa che, mATe te upalakSaNathI "udayamAM AvelA mithyAtvano kSaya" ema paNa jANavuM; kAraNa ke udayamAM AveluM mithyAtva jo kSaya na 1 20 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAme to mithyAtvano upazamabhAva paNa na hoya. e kAraNathI ja koIkanI sUtrapustikAmAM (koI bIjI pratamAM) "vavo 3 yaMsatiyAdhAmo' e pAThanA sthAne nA samUUUUsa ya visuddhI evo pATha dekhAya che, tenuM tAtparya A pramANe cheH- udayamAM nahi AvelA mithyAtvano udayavighAta, ane "samuOUT-samuThThIrthasya' eTale udayamAM AvelA mithyAtvanI je vizuddhi eTale kSaya te upazama kahevAya. A cAlu gAthAnA pAThamAM "kSaya'nuM lakSaNa nathI kahyuM, to paNa te svataH vicArI levuM. ethI karIne tAtparya e AvyuM ke - udayaprApta mithyAtvano kSaya thaye chate zeSa udayamAM nahi Avela eTale sattAmAtrathI vartanArA mithyAtvano je udayavighAta eTale udayanI ayogyatAnI prApti te 35zana. prazna:- jo upazamano artha e pramANe che to kSayopazamano artha paNa pUrve evA ja svarUpavALo kahyo che, to pachI e bemAM bheda nahi rahe, tenuM zuM? uttara:- e vAta jo ke satya che, parantu karma jyAre kSayopazamabhAve vartatuM hoya tyAre te karmano vipAkathI ja udaya na hoya, parantu pradezathI to udaya hoya che ja. ane upazama avasthAne prApta thayelA karmano to pradezathI paNa udaya nathI, mATe eTalA vaDe ja e beno bheda che. ityala". | (cAlu adhikAra -) tevA prakAranA upazamabhAva vaDe thayeluM je samyakta te upazama samyakta, ema svataH jANI levuM. vaLI A upazama samyakta jIvane je rIte prApta thAya che, ane mithyAtvamohanIyanA aMtarakaraNamAM vartatA jIvane je rIte e upazama samyakatva prApta thAya che, te sarva rIti A granthamAM ja sAsvAdana guNasthAnanA svarUpa prasaMge prathama ja darzAvela che. temaja zuddha samyaktapuMjanAM yugalone vedavArUpa kSayopazama samyaktanuM svarUpa paNa tyAM ja nirmIta karyuM che (darzAvyuM che), ema jANavuM. have vaso ga vaMsatAdhA e padano artha kahevAya che - e padamAM saT - darzana zabda vaDe darzanamohanIyakarma kaheluM che, tenuM tri eTale pUrve kahelA svarUpavALA samyakta mohanIya-mizramohanIya ane mithyAtvamohanIya e traNa puMja, teno je dhAta eTale vizuddha adhyavasAyathI sarvathA dalikanI nirlepatA karavI (eTale e traNe puMjanAM pudgalono sarvathA abhAvarUpa nAza karavo) te ahIM kSaya kahevAya, ane tevA prakAranA kSaya vaDe utpanna thayeluM je samyakta te kSAviSTha sacavuM kahevAya, te potAnI meLe jANI levuM. prazna :- bIjAM zAstromAM darzanasaptakanA (anaMtAnu0 4 ane darzanatrika e 7 nA) kSaya vaDe kSAyika samyakta kahAM che, ane ahIM (A gAthAmAM) to kevaLa darzanatrikanA ja kSaya vaDe sAyika samyakatva kahyuM che Avo virodha kema che? uttara:- e vAta jo ke satya che, paraMtu mukhyatve to e darzanaTika ja samyattvano ghAta karanAra che, te kAraNathI ja tenA kSayathI kSAyika samyakta kahevuM yogya che. ane anya graMthomAM darzanasaptakanA kSayathI kSAyika samyakatva je kahevAya che, te to anaMtAnubaMdhicatuSkano kSaya thayA vinA darzanarikano kSaya kadI paNa thato nathI, ane darzanatrikanA kSaya vinA kSAyika samyaktva For Privatpersonal Use Only WWW.jainelibrary.org Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thatuM nathI, mATe kSAyika samyakta paraMparAbhAvathI cAra anaMtAnubaMdhInA kSaya vinA nahi thanAruM hovAthI, anaMtAnubaMdhI krodha vigere cAra anaMtAnubaMdhI kaSAyone paNa darzanamohanIyarUpe vivaselA che, mATe darzanasaptakanA kSayathI kSAyika samyaktva thAya ema anya zAstromAM kaheluM che. mATe (darzanatrikanA kSayathI paNa kSAyika samyakatva kahevAmAM) koI virodha nathI. paramArthathI to pUrve kaheluM darzanarika ja darzanamohanIya kahevAya; kAraNa ke darzanatrikanA kSayathI ja anantarabhAve (turta) kSAyika samyakatvanI utpatti thAya che mATe, have e bAbatanI adhika carcA karavAthI saryuM. tathA koI sthAne vaDhya vaMsati dhAro evo pATha che, tyAM darzanatrikano ghAta eTale kSaya, te kSayathI utpanna thayeluM je samyatva te kSAyika samyakta kahevAya, evI vyAkhyA karavI. e pramANe bIjA paNa pheraphAravALA pATha dekhavAmAM Ave to pUrve kahelA svarUpane anusAra cAlu vAtamAM virodha na Ave tevI rIte artha karavo. e 78 mI gAthAno artha samApta thayo. //78 navatara : e pramANe pUrva gAthAmAM traNa prakAranA samyattvanuM svarUpa kahyuM. have te samyaktamAM guNasthAnarUpa jIvabhedone vicAre che (eTale temAM guNasthAna kahe che): uvasama veyaga khaiyA, avirayasammAi sammadiTThIsu / uvasaMtamappamattA, taha siddhatA jahAkamaso // 79 // thAka upazama samyatva, vedaka (kSayopazama) samyakta ane kSAyika samyatvavALA jIvo samyagudRSTiomAM ja hoya che. parantu pahelAM 3 guNasthAnamAM nahi), ane te anukrame upazAnta samyakta upazAntamoha sudhI, kSayopazama apramatta sudhI, ane kSAyika samyakatva siddha avasthA sudhI hoya che. //79yA TIkArtha: 3vasa ityAdi. ahIM 3vasa eTale upazama samyatva, ane vaiyA eTale jene viSe zudhdha evA samyakta pujanAM yugalo vedAya eTale anubhavAya te vecave, arthAt kSayopazama samyakta kahevAya. aupazamika ane kSAyika samyaktamAM pulavedanano sarvathA ja abhAva hovAthI kSayopazama samyatvane ja vedaka samyakta kahevAmAM Ave che, e tAtparya che. ane te kAraNathI ja kSaya pAmatA samyaktapuMjanAM pudgalonA je carama grAsane bIjAM zAstromAM vedaka samyakta kahyuM che, te (carama grAsarUpa vedakane) A graMthamAM juduM kahyuM nathI; kAraNa ke pugalavedanapaNAthI samAnatA hovAthI te carama grAsarUpa vedakasamyakta A kSayopazama samyaktamAM ja aMtargata thAya che. tathA var3aya eTale sAyika samyakta. e traNe samyakta virayasammAsaviddIsu eTale avirata samyagudRSTi Adi guNasthAnavALA samyagudRSTi jIvomAM varte che, paraMtu mithyASTi, sAsvAdana ane mizra-e traNa guNasthAnavALA jIvomAM 1. kSAyika samyakta pAmatI vakhate samyakvamohanIyanAM pugalo je chellA samaye kSaya pAme che, te chellA samaye kSaya pAmatAM pudagalo varamAsa kahevAya, ke jenA anantara samaye ja kSAyika samyaktanI prApti thAya che mATe kSayopa0no chello samaya te veva satva. For Private s esonal Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoya nahi, e bhAvArtha che. ahIM aviratasamyagdaSTithI prAraMbhIne ayogI guNasthAna sudhInA sarve jIvo samyagudRSTi jANavA, mATe te (4 thI 14 guNa0 sudhInA) jIvo yathAsaMbhava e traNe samyaktamAM prApta thAya che. ane nIcenA traNa guNasthAnavALA jIvo avirata samyagudRSTi na hovAthI ja teomAMnA koIpaNa guNasthAnamAM vartatA jIvomAM te samyatva hotuM nathI. vaLI avirata samyadRSTithI prAraMbhIne uparanAM sarve paNa guNasthAnomAM e traNe samyakta samuditapaNe hotAM nathI eTale eka guNasthAnavALAne traNe samyakta samakALe hotAM nathI), parantu koI samyakta amuka guNasthAna sudhI ane koI samyakta amuka guNasthAna sudhI, e pramANe hoya che. te spaSTa rIte darzAve che - 3vasaMtama[matte ityAdi. AgaLa kahevAtA siddhantA zabdamAM paryanta je santa zabda che, te pratyekanI sAthe saMbaMdhavALo che, tethI artha A pramANe thAya che - upazama samyakta upazAnta sudhI hoya che, eTale avirata samyakatvarUpa cothA guNasthAnathI prAraMbhIne upazAntamoharUpa agIAramA guNasthAna sudhI hoya che, e bhAvArtha che. ane tyAra pachI to kSINamoha nAmanA 12mA guNasthAnamAM mohanIyakarmano sarvathA kSaya thayelo hovAthI kSAyika samyakta ja hoya che. tathA kSayopazama samyakta apramatta guNasthAna sudhI hoya che. arthAt avirati - dezavirati - pramatta ane apramatta e cAra guNasthAnakomAM ja hoya che, parantu tethI AgaLanA guNasthAnamAM (AThamA apUrvakaraNa vigere guNasthAnamAM) kSayopa, samyatva hotuM nathI. kAraNa ke apUrvakaraNAdi guNasthAnavALA jIvone to darzanamohanIyakarmano kSaya athavA upazama thayelo hovAthI kSAyika samyakta athavA upazama samyakta hoya che, parantu kSayopazama samyakta hotuM nathI, e bhAvArtha che. tathA kSAyika samyakta siddhaparyanta hoya che. kAraNa ke cothA avirati guNasthAnathI prAraMbhIne caudamA ayogI guNasthAna sudhI kSAyika samyakta pravartatuM hovAthI siddha avasthAmAM paNa te cAlyuM jatuM nathI. nahIso eTale pUrve kahelA svarUpavALA yathAsaMbhava anukrama vaDe jevA kramathI te samyakta-pravRtti hoya che tevA kramathI vicAravI, parantu sarve guNasthAnomAM samudita pravRtti (eka ja guNasthAnamAM traNe samyaktanI pravRtti samakALe hovAthI saMbhAvanA) na vicAravI. ahIM paramArtha e che ke - avirata, dezavirata, pramatta ane apramatta e cAra guNasthAnamAM traNe samyakta pUrve je kahyAM te hoya che. judA judA jIvane Azrayi athavA eka ja jIvane judA judA kALa Azrayi e traNe samyakta hoya che.) tathA apUrvakaraNa - anivRtti bAdara-sUkSmasaMparAya ane upazAntamoha e cAra guNasthAnavALA jIvo koI kSAyika samyaktavALA hoya che, athavA to koI upazama samyaktavALA hoya che, paraMtu kSayopazama samyatvavALA hotA nathI. tathA kSINamoha - sayogikevalI ane ayogikevalI e traNa guNasthAnavALA jIvo tathA sarve sidhdhaparamAtmA te kSAyika samyaktavALA 1 23 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja hoya. (parantu upazama ke kSayopazama samyaktvavALA hotA nathI). e 79 mI gAthAno artha samApta thayo. kA avataraNa: have e traNe samyaktvano vicAra vaimAnika vigere jIvomAM, prasaMgathI, karAya che. te A pramANe : vemANiyA ya maNuyA, rayaNAe'saMkhavAsatiriyA ya / tivihA sammaddiTThI, veyagauvasAmagA sesA // 80 // thArtha: vaimAnika devo, manuSyo, ratnaprabhAnA nAraka, ane asaMkhyavarSanA AyuSyavALA tiryaMco e cAra prakAranA jIvo traNe prakAranA samyaktvavALA hoya che, ane zeSa sarva jIvo kSayopazama ane upazama e be prakAranA samyaktvavALA hoya che. 80gA TIArtha: vaimAnika devo tathA manuSyo tathA cANa ratnaprabhAnA nArako ane asaMkhyavarSanA AyuSyavALA (yugalika) tiryaMco e sarva tivihA samaddiI = traNe prakAranA samyaktvavALA hoya che, eTale e jIvo traNemAMnA koIpaNa eka samyaktvamAM vartatA hoya che, e bhAvArtha che. te A pramANe : vaimAnika devomAM je koI anAdi mithyAdRSTi deva prathama samyaktva pAme, tene aMta2ka2NanA kALamAM prathama antarmuhUrtta pramANanuM upazama samyaktva prApta thAya che. vaLI te upazama samyaktva kevI rIte prApta thAya ? ane tenuM svarUpa zuM ? e vAtano nirNaya A granthane viSe ja sAsvAdana samyaktvanA vicAramAM karelo ja che. tathA te upazama samyaktva bAda anaMtara kALamAM (eTale upazama samyaktvano annurmu kALa samApta thayA bAda) samyaktvanA zuddha puMjarUpa pudgalo vedatAM (pudgalono udaya thatAM) te ja devane kSayopazama samyaktva prApta thAya che. athavA manuSya ke tiryaMcamAMthI jo koI jIva vaimAnikamAM (pUrvabhavanA samyaktvasahita) utpanna thAya to te devane parabhavanuM samyaktva paNa hoya che. vaLI jyAre koI manuSya vaimAnikadevaprAyogya AyuSya bAMdhIne tyArabAda kSapakazreNi AraMbhe; jo ke AyuSya baMdhAyeluM hovAthI te zreNi saMpUrNa samApta thAya nahi, parantu kevaLa sAta darzanamohanIyano kSaya karIne kSAyika samyaktva ja pAme, ane tyArabAda manuSya AyuSya samApta thaye maraNa pAmIne vaimAnika devamAM utpanna thAya, tyAre e rIte vaimAnika devone parabhavanuM kSAyika samyaktva prApta thAya che. parantu vaimAnikanA bhavamAM prApta thayeluM kSAyika samyaktva eTale tadbhavajanya kSAyika samyaktva prApta thatuM nathI, kAraNa ke kSAyika samyaktvanI prAptino prAraMbha to manuSyabhavamAM manuSyane ja hoya che. e pramANe vaimAnika devo traNe prakAranA samyaktvavALA hoya che. 11 rUti vaimAnikamAM rU sabhya || have manuSyo be prakAranA che - 1. saMkhyAtavarSanA AyuSyavALA, ane 2. asaMkhyAta varSanA AyuSyavALA. temAM saMkhyAta varSanA AyuSyavALA manuSyone pUrve kahelI paddhati pramANe prathama samyaktvanI prApti vakhate upazama samyaktva prApta thAya che, athavA upazamazreNimAM paNa (upazamazreNinI paddhati pramANe) upazama samyaktva prApta thAya che. ane te upazama samyaktvathI anantara kALa Adi vakhate thanArUM kSayopazama samyaktva tadbhavajanya hoya che. athavA to 124 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSayopazama samyaktavALA deva vigere manuSyamAM utpanna thAya te vakhate manuSyane pArabhavika kSayopazama samyattva paNa hoya che. (e pramANe manuSyane kSayopazama samyakta tatvanuM ane paramavanuM ema banne prakAranuM hoya che.) ane kSAyika samyakta to kSapakazreNimAM ja prApta thAya che ane te taddabhavajanya hoya che, athavA to kSAyika samyagudRSTi evA nAraka ane devo manuSyane viSe utpanna thAya tyAre manuSyane pArabhavika kSAyika samyakta paNa hoya che. tathA asaMkhyAta varSanA AyuSyavALA manuSyone aupazamika sabhyatva vaimAnika devanI peThe vicAravuM. ane upazama samyaktathI anantara kALAdikamAM thanArUM kSayopazama samyakta paNa tevI ja rIte tamavanuM hoya che; kAraNa ke kSayopazama samyaktavALA tiryaMca ane manuSyo to vaimAnika devomAM ja utpanna thAya che, bIje kyAMya utpanna thatA nathI. ane je jIvo mithyAdRSTi avasthAmAM AyuSya bAMdhIne e asaMkhyavarSavALA manuSyomAM utpanna thAya che teo to maraNa samaye avazya mithyAtva pAmIne ja utpanna thAya che, mATe yugalika manuSyone pArabhavika kSayopazama samyatva hotuM nathI. e karmagraMthavALA AcAryono abhiprAya che. parantu siddhAntavAdI AcAryo to yugalikone pArabhavika kSayopa, samyakta A pramANe mAne che ke - pUrve bAMdhelA AyuSyavALA evA kSayopazama samyagudRSTivALA paNa keTalAka jIvo A asaMkhyavarSanA AyuSyavALA manuSyomAM utpanna thAya che, mATe yugalika manuSyone pArabhavika (parabhavathI AveluM) kSayopazama samyakta paNa hoya che. tathA kSAyika samyakta to vaimAnika devonI peThe vicAravuM (arthAt kSAyika samyakta pArabhavika che, parantu tAbhavika nathI). ratnaprabhA pRthvImAM rahelA nAraka-jIvone upazamasamyakatva ane kSAyikasamakita vaimAnika devavat vicAravuM, ane kSayopazama samyakta asaMkhyavarSAyuSyavALA manuSyonI peThe vicAravuM. tathA asaMkhyavarSanA AyuSyavALA tiryaMcone traNa prakAranAM samyakta asaMkhyavarSAyuSka manuSyavat kahevA. koIka pratimAM (graMthamAM) saMravavAnaratiriyA evo pATha che te asaMgata (ayukta) che; kAraNa ke pUrve saMkhyAta varSanA AyuSyavALA ane asaMkhyAta varSanA AyuSyavALA manuSyonuM mayyA e sAmAnya pada vaDe grahaNa karyuM ja che. tathA veyAmuvasAma sesA eTale pUrve kahelA jIvo sivAyanA zeSa rahelA je bhavanapati, vyantaro, jyotiSIo, saMkhyAtavarSanA AyuSyavALA saMjJipaMcendriya tiryaMco ane zarkarAmabhAthI prAraMbhIne nIcenI sarve che pRthvIonA nArako e sarve veya eTale kSayopazama 1. kSAyika samyakatvavALA tiryaMco ane manuSyo vaimAnikanuM ja AyuSya bAMdhe che, ane tethI vaimAnikamAM ja utpanna thAya che, mATe ahIM tiryaMca ane manuSyo kahyA nathI. parantu deva ane nArako ja kahyAM che, kAraNa ke kSAyika samyagudRSTi deva-nArakonI utpatti manuSya sivAya bIjI gatimAM na hoya. 2. kSAyika samyakatvano prAraMbhaka manuSya ja hoya ema cAlu arthamAM paNa kahyuM che, ane niSThApaka (eTale kSA, samyaktva saMpUrNa karanAra-pAmanAra) cAra gativALA jIva hoya ema vimA ya mANaso, nivAM doDuM raDAra e vacanathI. prasiddha che, mATe niSThApaka evA deva-nArako manuSyagatimAM utpanna thAya te apekSAe manuSyagatimAM pArabhavika sAyika samyakatva saMbhavI zake che. nahitara bIjI koI rIte manuSyagatimAM pArabhavika kSAyika samyakatva saMbhavatuM nathI. pachI zrI bahuzruta kahe te satya. For Private 3 Xonal Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktavALA, ane 3vasIma eTale upazama samyaktavALA hoya che, paNa kSAyika samyaktavALA na hoya. kema ke e bhavanapati AdikamAM kSAyika samyatva tAdurbhavika to nathI ja hotuM, kAraNa ke tenA prAraMbhaka to saMkhyAta varSanA AyuSyavALA manuSyo ja hoya che ema pUrve kahyuM che ja. temaja pArabhavika kSAyika samyakta paNa na hoya, kAraNa ke kSAyika samyagudRSTivALA jIvo e bhavanapati vigeremAM utpanna thatA nathI. prazna:- kSAyika samyagudRSTi evA vAsudeva vigerenI utpatti trIjI narakamRthvI sudhI siddhAntamAM saMbhaLAya che, to zarkarA prabhA - vAlukAprabhAnA nArakone paNa kSAyika samyanI niSedha zA mATe karyo? uttara:- e vAta jo ke satya che, parantu kSAyika samyagudRSTi jIvo vizeSa karIne ratnaprabhA pRthvI sudhI ja jAya che, ane tenI AgaLa koI alpa jIvo ja jAya che, mATe tevA alpapaNAthI A graMthamAM kSAyika samyagudRSTio zarkarA prabhAdi pRthvIomAM kahyA nathI, athavA to tevA bIjA koI kAraNathI nathI kahyA, te vAta zrI kevalibhagavaMto athavA zrI bahuzruto jANe. (e pramANe kSAyika samyagudRSTinI utpatti ratnaprabhA sudhI jANavI.) - tathA ekendriya-dvIndriya-trIndriya-caturindriya- ane asaMkSipaMcendriyone to taddabhave athavA parabhavanI apekSAe paNa e traNamAMnuM eka paNa sabhyatva hotuM nathI. e gAthArtha kahyuM |8|| ti sa rvatAram | - prasaMgapUrvaka samyaktadvAra kahyuM, have saMjJaGra kahevAya che. tyAM saMjJA eTale saMjJAna arthAta bodha-jJAna. te saMjJA traNa prakAranI che. hetuvAda saMjJA, dIrghakAlika saMjJA, ane dRSTivAda saMjJA. tyAM hetu eTale yuktiniSTha (yuktivALuM) ane sAdhya arthane jaNAvanAruM evuM vacana; ane vAdra eTale vadavuM; hetuno vAda te detavA, ane tevA hetuvAda vaDe je saMjJA -- jJAnavizeSa te hetuvAsaMjJA. e saMjJA dvIndriya-caturindriya ane asaMjJapaMcendriya jIvone hoya che, ema jANavuM. kAraNa ke e jIvo hetuvAda vaDe A pramANe saMjJI che ema kahI zakAya che. "e jIvo, saMjJI che; kema ke teo Atapa (taDakA) vigeremAMthI nikaLI chAyA vigereno Azraya kare che, ane AhAra vigerene mATe ceSTAvALA hoya che; manuSyAdikanI peThe mATe manuSyAdivat e jIvone paNa tevA prakAranuM jJAna hovuM joIe)." evA prakArano je hetuvAda te (hetuvAda) vaDe e dvIndriyAdi juvo saMzI kahevAya che. ane e hetuvAdasaMjJAnI apekSAe athavA hIndriyAdi ceSTAvALA jIvo apekSAe ceSTArahita evA pRthvI-jaLa-agni- vAyu ane vanaspati jIvo asaMzI gaNAya che (kAraNa ke pUrvokta hetu vaDe e jIvomAM jJAna oLakhI zakAtuM nathI). prazna:-pRthvIkAya vigerene paNa siddhAntamAM 10 prakAranI saMjJA-AhArasaMzA vigere kahelI ja che. to paNa te ekendriya asaMjJI kevI rIte gaNAya? uttara:- e vAta jo ke satya che, parantu ekendriyonI te AhArAdi saMjJAo atyaMta aspaSTa che; tathA AhAra vigere atituccha che; ane A ISTa che, A aniSTa che, ItyAdi jJAnavizeSano abhAva che; te kAraNathI teonI AhArAdi saMjJAo azubha che, mATe te For Privatlersonal Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahArAdi saMjJAo ekendriyone vidyamAna hovA chatAM paNa teone A hetuvAdasaMjJA kahI nathI, ane te kAraNathI ja pRthvIkAya vigere ekendriya jIvone saMjJIpaNuM gamyuM nathI. jema thoDAka rUpiyAvALo dhanavAna na kahevAya, tathA azuMbha rUpavALo (vA alpa rUpavALo) rUpavAna na gaNAya, tema ekendriyo paNa atialpa tathA azubha saMjJAovALA hovAthI ahIM (zAstromAM) saMjJIpaNe kahyA nathI, e tAtparya che. tathA tIrtha eTale atItakALa, anAgatakALa ane vartamAnakALa, e traNa kALarUpa je kALa-divasa, pakSa ane mAsa vigere, te dIrghakALamAM thayelI-thanArI saMjJA te rIrghakAdi saMjJA. A karyuM, A karUM chuM, ane A karIza; A ThIka che, A ThIka nathI; A pahelAM hatuM, hamaNAM che, ane bhaviSyamAM Ama thavAnuM che;' ityAdi rIte ati dIrgha trikALa saMbaMdhI manovyApAra (ciMtavana)vALI dIrghakAlikI saMjJA che. parantu hetuvAdasaMjJAnI peThe vizeSataH vartamAnakALasaMbaMdhI ja vicAra mAtra karanArI A saMjJA hetuvAda vaDe sidhdha thatI nathI, kAraNa ke (te hetuvAdasaMjJA to aspaSTa che, ane A) atispaSTa saMjJA havAthI bALaka jevAone athavA ajJAnI jevAone paNa A saMjJA atispaSTa pratIti - bogha karAvanArI che. mATe hetuvAda saMjJAnI sAthe A saMjJAnuM sAMkarya (eTale A saMjJA hetuvAda saMjJAmAM antargata-mizra che ema) na vicAravuM. A saMjJA manolabdhi jene prApta thaI che evA nAraka, garbhaja tiryaMca, garbhaje manuSya ane devone ja jANavI. kAraNa ke e jIvo traNe kALasaMbaMdhi yukta-ayuktano vicAra karavAmAM catura hovAthI dIrghakAlikI saMjJA vaDe saMjJA kahevAya che, ane e dIrghakAlikI saMjJAnI apekSAe manolabdhirahita sarve jIvo saMjJI kahevAya che. (e dIrghakAlikI saMjJAnuM svarUpa kahyuM). tathA dRSTi eTale ahIM samyagudRSTi grahaNa karavI. te samyagadRSTinuM vadana-kathana-vAda te dRSTivA. ane te dRSTivAda vaDe (athavA dRSTivAdasahita) je saMjJA te ahIMdRSTivadisaMjJA kahevAya. arthAtu A saMjJA samyakta vaDe nirmaLa thayelA jJAnavALI jANavI. parantu mithyAdraSTi nArakAdi jIvonI peThe mithyAtvathI kaluSita (malina) thayelA evA jJAnasvarUpavALI nathI, ema jANavuM. A saMjJA paNa nAraka, garbhaja tiryaMca, garbhaja manuSya ane devone je jANavI. temAM paNa kevaLa samyaggadarzanavALAone ja jANavI, paraMtu mithyAdraSTi nAraka vigerene nahi. e kAraNathI ja te samyagudRSTi nAraka vigere jIvo samyakatvayukta vizuddha jJAna vaDe za - jANanArA hovAthI e dRSTivAda saMjJA vaDe saMjJI kahevAya che. mATe e dRSTivAdasaMjJAnI apekSAe sarve mithyASTio asaMzI gaNAya che. kana:- e pramANe hetuvAdasaMjJA vigere bhedathI traNa prakAranI ja saMjJA A zAstramAM kahelI gaNAya. jyAre sidhdhAntamAM to kIndriyAdi jIvone paNa, AhAra saMjJA vigere bhedathI 10 prakAranI paNa saMjJA kahI che. Avo virodha kema che ? uttara:- evuM (virodhI nathI. kemake e traNa saMjJAomAM ja te AhArAdi (10) saMjJAo For Private R rsonal Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgRhIta hovAthI, sAmAnya svarUpavALI te (hetuvAda vigere) saMjJAomAM vizeSarUpa evI te (AhArAdi) saMjJAo aMtarbhUta thaI jAya che. have e saMbaMdhI ghaNI carcAthI saryuM. je jarUrI che te ja vicArIe. tyAM e traNa saMjJAomAM hetuvAda saMjJA aspaSTa che; tethI dIrghakAlikI saMjJA adhika spaSTa che, ane dRSTivAdasaMjJA samyagnAnasvarUpa hovAthI tethI paNa vizeSa spaSTa che. siddhAntomAM je koIpaNa sthAne saMzI-asaMjJIno vyavahAra che (amuka saMzI ane amuka asaMzI ema kaheluM che) te sarva vyavahAra vizeSataH dIrghakAlikI saMjJAnI apekSAe ja jANavo (eTale dIrghakAlikI saMjJAvALA jIvo saMkSI ane dIrghakAlikIsaMjJArahita hoya te jIvo asaMjJI gaNAya. ema jANavuM). mATe ahIM paNa manolabdhine prApta thayelA sarve paMcendriya jIvo saMjJA, ane te manolabdhirahita jIvo, manolabdhinA niSedhathI ja athavA saMjJIpaNAnA niSedhathI - abhAvathI te ja paMcendriya jIvo jJasaMjJI ema jANavuM. || ti saMjJAdvAra samAptam // 8 // avataraNaH e pramANe pUrvagAthAmAM svarUpathI saMzI tathA asaMjJI jIvo kahyA (eTale saMzI asaMjJI jIvonuM svarUpa kahyuM). ane have e be bhedamAM guNasthAnarUpa jIvabhedonuM nirUpaNa ka2vA mATe sUtrakartA pote ja gAthA vaDe te jIvabhedo kahe che. te A pramANe : asaNNi amaNapaMciMdiyaMta saNNI u samaNa - chaumatthA / no saNNi no asaNNi, kevalanANI u viSNeo // 81 // thArtha: asannIpaNuM manarahita (asannI) paMcendriya sudhInA jIvomAM hoya che, ane manavALA chadmastha jIvo saMjJI hoya che, tathA kevaLajJAnIo to nosaMjJI-noasaMjJI jANavA. / / 81|| TIoArtha: gAthAmAM kahelo JartA zabda vibhaktirahita nirdezavALo che. e pramANe bIje sthAne paNa vibhaktirahita nirdezavALA zabdo jANavA. tethI artha (vibhaktisahita artha) 'asaMzI jIvone viSe' ema sAtamI vibhaktino artha thAya che. jethI asaMziomAM eTale manolabdhirahita samUrchima tiryaMca paMcendriyomAM prApta thAya che. koNa prApta thAya che ? te kahe che ke :- amapaMviviyaMta eTale amanaska arthAt manolabdhirahita paMcendriya jIva vRttinI apekSAe jeonA ante che (eTale je jIvabhedomAM athavA guNasthAnamAM chellAmAM chellA asaMkSipaMcendriyo prApta thAya che) te asaMzI paMcendriya sudhInAM guNasthAno eTale mithyAdRSTi ane sAsvAdana e be guNasthAnarUpa be jIvabheda prApta thAya che (arthAt asaMjJI mArgaNAmAM 1. ghaNA bhedarUpa bhAva vizeSa kahevAya, ane alpa bhedarUpa sAmAnya kahevAya. athavA je ghaNA bhedono je alpa bhedomAM ekamAM vA anekamAM aMtarbhAva thato hoya to te aMtarbhUta thanArA ghaNA bheda vizeSa kahevAya, ane jemAM aMtarbhUta thAya te sAmAnya kahevAya, mATe ahIM hetuvAda vigere 3 saMjJAmAM AhArAdi 10 saMjJAo aMtarbhUta gaNavAnI che, tethI hetuvAda vigere 3 saMjJAo alpa bhedarUpa hovAthI sAmAnya gaNAya, ane AhArAdi 10 saMjJAo vizeSa bhedarUpa hovAthI vizeSa gaNAya, te kAraNathI ahIM paNa AhArAdi 10saMjJAo hetuvAdAdimAM aMtargata hovAthI hetuvAda Adi saMjJAone sAmAnya svarUpavALI kahI che. ahIM 10 saMjJAo 3 saMjJAomAM darekamAM yathAsaMbhava aMtargata saMbhave che, parantu e 3 mAMnI koI ekamAM ja aMtargata saMbhavatI nathI, te svabuddhithI yathAyogya vicAravuM. For Privata&ersonal Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahelAM be guNasthAna hoya che). kAraNa ke ekendriyathI prAraMbhIne asaMjJI paMcendriya sudhInA jIvomAM e ja be guNasthAna vartatAM hoya che. mizra ane aviratasamyagudRSTi Adi guNasthAnomAM to ekendriyathI asaMjJI paMcendriya sudhInA jIvo vartatA nathI. ahIM tAtparya e jANavuM ke - ekendriya-kIndriya-trIndriya-caturindriya ane asaMjJI paMcendriya e pAMca jIvone viSe je mithyAdraSTi ane sAsvAdana guNasthAnarUpa jIvasamAsa vate che, te ja asaMjJI mArgaNAmAM prApta thAya che. parantu mizra ane avirata samyagudRSTi Adi guNasthAnarUpa jIvasamAso asaMzImAM prApta thatA nathI. kAraNa ke asaMjJI jIvone tathA prakAranI vizuddhino abhAva che. vaLI sAsvAdanabhAva paNa pUrvabhavamAMthI sAthe Avelo ja asaMzIone viSe aparyApta avasthAmAM prApta thAya che, ane tyAra bAda to (eTale aparyApta avasthA vItyA bAda paryApta avasthAmAM to) mithyAtvanI ja prApti thAya che. ema jANavuM. tathA sannI 3- ahIM 3 eTale tu zabda punaH arthamAM che, (arthAtu tu eTale punaH - vaLI). ane sannI zabdamAM sAtamI vibhaktinA bahuvacanano lopa thAya che, mATe sAtamI vibhaktinA bahuvacana pramANe artha karatAM saMjJapu = manolabdhirahita saMjJIpaMcendriyone viSe vaLI varte che; koNa varte che ? te kahe che samaUT cha3maltha (samana chagha0). ahIM chAlAMti eTale Avare, AcchAdana kare kevaLajJAnAdi guNone je te che eTale jJAnAvaraNIyAdi karma, tene viSe tha-tiInti = rahe te hAtha kahevAya. ane te bAramA kSINamoha sudhInA guNasthAnavALA jIvo jANavA. vaLI ekendriya-dvIndriya-trIndriya-caturindriya-asaMkSipaMcendriya e sarva manolabdhirahita jIvo paNa chadmastha hoya che, mATe te sarvanA niSedha mATe samaUT = manolabdhisahita" ema kahyuM che. tethI tAtparya e Ave che ke - manolabdhivALA hoya evA je koI chamastha jIvo te sarve paNa saMkSiomAM gaNAya che. ane tevA (manolabdhiyukta chagho) jIvo mithyAdRSTithI prAraMbhIne kSINamoha sudhInA (1 thI 12mA guNasthAna sudhInA eTale) 12 guNasthAnavALA jIvo jANavA. emAM mithyAdRSTi guNasthAnavALA ane sAsvAdana guNasthAnavALA jIvo to manolabdhisahita ane manolabdhirahita ema banne prakAranA hoya che, te kAraNathI teonI (1-2 guNasthAnakarUpa jIvasamAsonI) prApti to yathAsaMbhava saMjJImAM ane asaMjJIomAM paNa jANavI. ane mizra tathA avirati samyadRSTi Adi guNasthAnavALA jIvo to manolabdhivALA ja hoya che, te kAraNathI e guNasthAnarUpa jIvasamAsonI prApti saMjJIomAM ja hoya che, e pramANe ahIM tAtparya samajavuM. have jo e pramANe (asaMjJI jIvomAM be guNasthAna ane saMjJI jIvomAM 12 guNasthAnaka prApta thAya) che to (teramA - caudamA guNasthAnavALA) sayogI - ayogI kevalIonI zuM vAta che? (eTale sayogI - ayogI kevalIne saMjJI-asaMzI e bemAMthI zAmAM gaNavA ?) tene mATe kahe che ke - no saULI no masaULI = banne prakAranA kevalI (sayogI kevalI temaja ayogI kevalI paNa) na to saMjJImAM gaNAya, ke na to asaMsImAM gaNAya. kAraNa ke kevalI bhagavaMto saMjJI to hotA ja nathI. tenuM kAraNa A pramANe : mananA vyApArapUrvaka bhUtakALanA arthanuM smaraNa ane bhaviSyakALanA arthanI ciMtA vigere liMgavALI dIrghakALanA matijJAna ane zrutajJAnanA vicAravALI saMjJA ahIM cAlu viSayamAM For Privatlersonal Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikRta gaNAyelI che, (arthAt tevI saMjJAvALA hoya tene saMzI gaNavAnA hoya che); ane tevI saMjJA zrI kevalI bhagavaMtone saMbhavatI nathI. kAraNa ke zrI kevalI bhagavaMtone sarva AvaraNonA kSayathI utpanna thayelA kevaLajJAna vaDe sAkSAt sarva padArthonA samUhanuM pratisamaya avabhAsana jJAna che, ane te kAraNathI mananA vikalpathI thatA smaraNa ane ciMtAvALA matijJAna tathA zrutajJAnano abhAva che. mATe tevA prakAranI saMjJArahita hovAthI zrI kevalI bhagavaMto 'saMzI' kahevAtA nathI. zAstromAM temaja kahyuM che ke - saMjJA eTale (atIta kALanuM) smaraNa, ane (bhaviSyakALanI) ciMtA te jinezvaromAM - sarvajJomAM hotI nathI, mATe mati (matijJAna ane zrutajJAna)nA vyApArathI rahita evA te sarvajJo - kevalI bhagavaMto saMjJAtIta (saMjJArahita) gaNAya che. zA' tathA kevalI bhagavaMto je rIte asaMzI kahevAtA nathI te rIti to (te kAraNa to) prasiddha ja che. kAraNa ke te vyapadeza (asaMjJIpaNAno vyapadeza) to manolabdhirahita evA sampUrNima paMcendriyone viSe ja sthapAyelo-gaNAyelo hovAthI, ane kevalI bhagavaMto to mano labdhivALA che. te kAraNathI sayogIkevalI tathA ayogIkevalI na saMjJI ke na asaMzI evA jANavA, parantu saMzI ane asaMjJI e be rAzithI judA ja jANavA ema siddha thayuM. e 81 mI gAthAno TIkArtha samApta thayo. 81|| avataraNa: pUrva gAthAmAM saMzadvAra kahyuM. have AhAraka ane anAhAra dvAra kahevAnuM che, temAM kayA jIvo AhAraka ? ane kayA jIvo anAhAraka ? tenuM ja prathama nirUpaNa karatA chatA zrI graMthakartA A gAthA kahe che : viggahagaimAvannA, kevaliNo samuhayA ajogI ya siddhA ya aNAhArA, sesA AhAragA jIvA // 82 // gAthArthaH vigrahagatine prApta thayelA jIvo, samuddAtane prApta thayelA kevalI bhagavaMto, tathA ayogI kevalIo ane siddha, e sarve anAhArI che, ane zeSa sarve jIvo AhArI jANavA. 582aa TIArthaH ahIM parabhavamAM jatA jIvonI RjuzreNinI apekSAe anya viziSTa prakAranI vakrazreNinuM je grahaNa eTale svIkAra te vigraha. arthAt vakrazreNirUpa vakragati te vigrahagati (e vyutpatti-artha che). tevA prakAranA vigraha vaDe, pUrvabhavanA zarIrane tyajI denArA jIvanI, parabhavamAM utpattisthAna sanmukha gati eTale gamana te viprAti. tevA prakAranI vigrahagatine prApta thayelA jIvo 'anAhAraka hoya che' e vAkyano saMbaMdha sarva sthAne joDavo. tathA samuhavA samavata eTale samuddAtavartI yathAsaMbhava zrI sayogI kevalI bhagavaMto tathA ayogI kevalIo, temaja siddha paramAtmAo, e sarve paNa anAhAraka hoya che. te A pramANe - (ahIM 1. ahIM kahevAnuM tAtparya e che ke - zrI kevalI bhagavaMto dravyamanavALA che, temaja te dravyamanane anuttara devAdikane praznano uttara ApatI vakhate utta2rUpe pariNamAve che, mATe manolabdhivALA che, parantu te dravyamana dvArA pote jJAnopayogavALA nathI. 2. vi = viziSTa prakArano gatino graha = grahaNa te vigraha iti vyutpattiH / = 130 For Private & ersonal Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Rjugati ane vakragatinuM svarUpa darzAvavA pUrvaka AhArI - anAhArIpaNuM kahevAya che) - _Rjugati ane temAM AhArIpaNAnuM svarUpa che jyAre jIvanuM maraNasthAnathI AgaLanA bhavanuM (parabhavanuM) utpattisthAna upara, nIce athavA tiU paNa jo samazreNie sIdhuM hoya che, to te jIva te sthAna eka ja samayamAM pAme che (eTale jugati vaDe jIva utpattisthAne eka ja samayamAM pahoMcI jAya che), te 2 kuti kahevAya. e jugatimAM to jIva nizcayathI AhArI ja hoya che; kAraNa ke tyAga karavAyogya pUrvabhavanuM zarIra choDatAM, ane grahaNa karavAyogya parabhavanuM zarIra grahaNa karatAM banne zarIranA sparzano sadubhAva hovAthI grahaNa karavAyogya (AharavA yogya) pudgalonA vyavacchedano abhAva hovAthI (eTale banne sthAnamAM AharavAyogya pudgalono saddabhAva hovAthI) RjugatimAM AhArI ja hoya che, e nizcaya che. | vakragati ane temAM anAhArIpaNAnuM svarUpa || jyAre maraNasthAnathI utpattisthAna kaMIka vakra hoya, eTale jema IzAna koNanA uparanA bhAgathI agnikhUNAno nIceno bhAga utpanna thavA yogya hoya to, jIva pahelA samaye IzAna khUNAnA uparanA bhAgathI (eTale Urdhva IzAnakoNathI) agnikhUNAnA uparanA bhAgamAM (Urdhva agnikoNamAM sIdho) jaIne tenI nIcenA bhAgamAM je utpattisthAna AveluM che, te utpattisthAna sanmukhanI samazreNie Ave, (eTale uparanA ja bhAgamAM sIdho Ave); kAraNa ke jIvonI ane pudgalonI gati AkAzapradezonI zreNine anusAre che, mATe prathama samayamAM utpattisthAnanI prApti thAya nahi. tyArabAda bIje samaye bIjI vakrazreNinA AraMbharUpa vigraha karIne jIva tyAM utpattisthAnamAM utpanna thAya (eTale utpattisthAnanI samazreNie rahelA uparanA bhAgamAM pahelA samaye Avelo jIva bIje samaye tyAMthI sIdho nIce UtarI utpattisthAnamAM AvI jAya che). te vikRti kahevAya che. kAraNa ke vakra evI bIjI zreNinA AraMbharUpa eka vigraha vaDe upalakSita (oLakhAyelI) gati te vigrahagati che. A be samayavALI Rvigraha gatimAM pahele samaye pUrvazarIra choDeluM hovAthI, ane parabhavanuM zarIra hajI prApta thayeluM nahi hovAthI jIva anAhArI che ema prajJapti (zrI bhagavatIjI) Adi siddhAntone anusaranArA AcAryo kahe che. kAraNa ke paramavapatane sADo (parabhavanA pahelA samaye kevaLa zATa eTale pudgalonuM mocana ja hoya che, evuM vacana che. mUkAtuM evuM pUrvabhavanuM zarIra te A pahelA samayamAM mukta (mUkAyeluM) eTale abhAvAtmaka thayeluM gaNAya che, mATe te vakhate jIva anAhArI hoya che ema "prajJapti Adine anusaranArA mAne che. ahIM kriyAkALa ane niSThAkALa (samAptikALa) e bene abhinna mAnavArUpa nizcayano Azraya te AcAryoe karelo hovAthI e pramANe mAne che, e tAtparya che. ane zrI tattvArthasUtranI TIkA vagerene anusaranArA AcAryo to ema mAne che ke - emAM (ekavigraha gatimAM) pahelA samaye paNa jIva anAhArI hoto nathI, kAraNa ke te pUrvabhavanuM For Privl Personal Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ choDAtuM zarIra hajI "mucyamAna" eTale mUkAtuM gaNAya, parantu hajI "mukta" eTale mUkI dIdheluM arthAt sarvathA choDI dIdheluM na gaNAya, eTale teno sadbhAva hajI che te abhAvAtmaka nathI thayuM); ane e kAraNathI ja te samaya pUrvabhavano chello samaya gaNAya che (arthAt zarIra sarvathA mUkI dIdhuM hoya to te samaya pUrvabhavano samaya ane chello samaya zI rIte gaNAya?) parantu parabhavano pahelo samaya gaNAya nahi; kAraNa ke zarIra mUkavAnA samaye pUrvabhavanA zarIrano hajI paNa sadUbhAva che, ane te zarIrano sadUbhAva hovAthI "jene AhAra vidyamAna na hoya te anAhAraka" ema kahevuM azakya ja che. mATe te samaye (zarIra choDavAnA samaye) jIva anAhArI na hoya. ahIM kriyAkALa ane samAptikALa e bemAM bheda mAnavAvALA vyavahAranayano Azraya che, ema jANavuM. ahIM e banne mata kathaMcit pramANa che. kAraNa ke jaina siddhAnta nizcayanaya ane vyavahAranaya ema banne nayAtmaka che. tathA bIjA samayamAM to jIva utpattisthAnamAM AvI javAthI bIjA samayamAM AhArI ja hoya che, te vAtamAM koIpaNa prakArano vivAda nathI. (arthAt bIjA samaye AhArI hovAnA saMbaMdhamAM pahelA samayavat nizcayavAda ane vyavahAravAda rUpa be mata pUrve kahyA te che nahi). vaLI jyAre jIvanuM utpattisthAna maraNasthAnathI vizeSa vakra hoya to jIvanI dvivakrA vigrahagati hoya che. jema ke te ja IzAnakhUNAnA upalA bhAgathI nairratyakoNano nIceno pradeza (utpattisthAna hoya tyAre) jIva pahelA samaye uparanA vAyavyakhUNAmAM jAya che, tyArabAda bIjA samaye nairratyakoNanA nIcenA bhAgamAM ja utpattisthAne AvI jAya che. e pramANe te be vigrahavALI ToNa samayanI vigrahagati (dvivakro gati) gaNAya che. vaLI e traNa samayonI gati e ja rIte hoya ema na jANavuM. parantu kahelI paddhatie bIjI rIte paNa hoI zake che te budhdhimAnoe vicAravI. ahIM je prakAra darzAvyo te to upalakSaNamAtra ja (digdarzanamAtra ja) che. ane A sUcanA pUrve tathA have pachI varNavAnI gatio mATe paNa samajI levI. ahIM paNa, pUrve kahelI yukti pramANe, nizcayanayavAdIo pahelA be samayamAM anAhArI ane trIje samaye AhArI ema mAne che. ane vyavahAranayavAdIo pUrve kahelI (vyavahAranayanI) yukti pramANe eka vigrahanA samayamAM ja (madhyanA ja eka samayamAM) anAhArI mAne che, parantu pahelA ane chellA (trIjA) samayamAM anAhArI mAnatA nathI. e pramANe trasa jIvone parabhavamAM jatAM pUrve kahelA svarUpavALI eka samayanI Rjugati ane be samaya tathA traNa samayanI (e be prakAranI) vigrahagati; e rIte traNa prakAranI gati saMbhave che. - have cAra samayanI traNa vigrahavALI (nivakrA) gati je ekendriyone ja hoya che, tenI bhAvanA kahevAya che - ahIM, sanADInI bahAra, vidizAmAM rahelA je nigoda vigere ekendriya jIvanI utpatti, adholokathI UrdhvalokamAM, sanADInI bahAra ja, dizimAM thAya che, te jIva avazya eka samayamAM vidizimAMthI dizAmAM Ave che; bIje samaye sanADImAM praveza kare che, trIje samaye UrdhvalokamAM jAya che, ane cothe samaye sanADIthI bahAra nIkaLIne For Private 1 33sonal Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utpattisthAnamAM utpanna thAya che. e pramANe A vigrahagati traNa vigrahavALI ane cAra samayanI che. A vigrahagatimAM paNa pUrvavat keTalAka AcAryonA mate (nizcayanayanI apekSAe) pahelA traNa samayamAM anAhArI hoya ane cothe samaye jIva AhArI gaNAya che. ane bIjA AcAryonA (vyavahAravAdIonA) mate madhyanA be samayamAM ja anAhArI hoya che, parantu pahelA ane chellA (cothA) samayamAM nahi. e pramANe siddhAntamAM jIvonI bhavAntarAlagati (be bhava vaccenI gati) e cAra prakAranI ja kahI che. temAM 1. jugati, 2. ekavakrA, 3. dvivakrA ane 4. trivakrA gati. bIjA AcAryo ema kahe che ke ahIM pAMca samayanI cAra vigrahavALI (vaturva) gati paNa saMbhave che. te A pramANe - jIva jyAre trasanADInI bahAranI vidizAmAMthI nIkaLI trasanADI bahAranI ja vidizAmAM utpanna thAya tyAre pAMca samayanI caturvakrA gati thAya che. ane e caturvakro gatimAM pUrvanI peThe ja 3 samaya thAya che. ane cothe samaye trasanADInI bahAra nIkaLI utpattisthAnanI samazreNimAM Ave che, tathA pAMcamA samaye sanADI bahAra vidizimAM rahelA utpattisthAnamAM utpanna thAya che. e pAMca samayanI caturvakra gatimAM paNa keTalAka AcAryonA (nizcayanayanA) mate pahelA cAra samayamAM anAhArI, ane pAMcame samaye AhArI hoya che. ane bIjA keTalAka AcAryonA mate (vyavahAranayanA mate) madhyanA 3 vigrahasamayomAM ja anAhArI, ane pahelA tathA chellA (pAMcamA) samaye AhArI hoya che. kahyuM che ke - " tau vAMcanAhIra:" (tasvArtha, adhyAya 1 lo, sUtra 31 muM) eTale eka athavA be samaya anAhAraka hoya che". emAM vA zabdathI koIka vakhata traNa samaya paNa anAhArIpaNuM prApta thAya che. vaLI e pAMca samayanI caturvigrahI gati kadAcituM hovAthI siddhAntomAM kahI nathI. kAraNa ke ekendriya jIvonI paNa prAyaH evI rIte utpatti thatI nathI. e pramANe vigrahagatine prApta thayelA jIvo anAhAraka je rIte che te rIte darzAvyA. ahIM vigrahagativALA jIvo ja anAhArI hoya (parantu bIjA nahi) ema nizcaya na jANavo. kAraNa ke siddha vigerene paNa anAhArIpaNuM che. temaja vigrahagatimAM anAhAraka ja hoya evo paNa nizcaya na jANavo. kAraNa ke (vigrahagatimAM paNa keTalAka (amuka) samayomAM ja anAhArIpaNuM hoya che, ane) keTalAka samayomAM anAhArIpaNuM nathI paNa kaheluM mATe. prazna:- to pachI "sarve vAkyo sAvadhAraNa (nizcayavALAM) hoya che," e niyama ahIM kema lagADavo ? uttara:- ahIM paNa avadhAraNa thaze ja. paNa phakta te saMbhAvanA darzAvavA pUratuM ja haze, 1, pUrvanI peThe 3 samaya A pramANe - pahelA samaye adholokamAM trasanADI bahAra vidizimAM maraNa pAmelo jIva vidizimAMthI dizimAM Ave che. tyArabAda bIje samaye dizimAMthI samazreNie trasanADImAM praveza kare che. tyArabAda trIjA samaye UrdhvalokamAM jAya che. (tyArabAda cothe samaye Urdhva, trasanADI bahA2 dizimAM jAya, ane pAMcame samaye vidizimAM utpasthAne Ave. - iti) 2. tathA bhASyakAranA abhiprAya pramANe to vA zabda eka samaya ane be samaya e be vikalpa mATe sArthaka karela che. tethI temAM adhika samayano niSedha spaSTa thAya che. For Privatlersonal Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane te avadhAraNa "ayoga vyavaccheda' prakAranuM haze. eTale ahIM 'vigrahagatimAM (paNa) anAhAraka (jIvo) saMbhave che ja' evuM avadhAraNa thaze. jema "AkAzamAM paMkhI" tathA "jALamAM mAchaluM' (e vAkyomAM "saMbhave ja' evuM avadhAraNa kalpAya che, tema ahIM paNa kalpavAnuM che). adhika vistArathI ahIM saryuM. che sona yonI vastImAM anAdaravanuM che. - tathA samavahata eTale samudyAtane prApta thayelA evA sayogIkevalIo paNa samudyAtamAM trIjA, cothA ane pAMcamAM e traNa samayomAM kevaLa kArpaNa kAyayoga vakhate anAhArI hoya che, e vAta A graMthamAM paNa prathama savistara kahevAI gaI che ja. ane ayogI kevalIo to sarvathA anAhAraka ja hoya che. kAraNa ke AhAra grahaNa karavAmAM kAraNabhUta evA audArikAdi zarIrano ane sudhAdi vedanIyakarmano ayogI kevalIomAM abhAva che mATe. oja AhAra, loma AhAra, ane prakSepAhAra .. vaLI pUrve kahelA anAhArI jIvo sivAyanA zeSa sarve jIvo AhArI ja hoya che, kAraNa ke oja AhAra, loma AhAra ane prakSepaAhAra (kavalAhAra) e traNa AhArane, AhAra grahaNanuM kAraNa hovAthI (audArikAdi zarIra hovAthI) yathAsaMbhava kare che je mATe tyAM monasa eTale tainam zarIra vaDe arthAtu potAnA sahacArI (anAdi kALathI taijasa zarIra sAthe saMbaMdhavALA) kArmaNazarIrahita evA taijasa zarIra vaDe je AhAra te konahIra. ahIM ojas" zabdamAMthI su no lopa thayo che (tethI ojasa AhArane badale ojaAhAra nAma che. athavA nonas eTale potAnA utpattisthAnane yogya zukrasahita zoNita (vIryasahita rUdhira) vigere pugalono samUha; teno je AhAra te sonIhIra. A ojaAhAra sarva jIvone aparyApta avasthAmAM ja aMtarmuhUrta sudhI hoya che, ema jANavuM. (ArUti ojaAhArasvarUpam / / tathA loma - rUMvADAnAM chidro vaDe, zizira tathA varSARtu vagerenA kALamAM saMbhavanAra zItala jala AdinAM pudgalonuM grahaNa thavuM te lokAhAra. ane te AhAra, paryApti pUrI thayA pachIthI bhavanI samApti thAya tyAM sudhI, sarva jIvone hoya che. tathA prakSepaNa eTale mukhamAM praveza karAvavo te prakSeT; te rUpe odana (bhAta) vigereno AhAra te prakSepAra kahevAya. athavA je vastu mukhamAM prakSepAya te prakSepa. te bhAtanA kavala (koLiyA) vigere; teno je AhAra te prakSepAdara (e rIte be paddhatie artha kahyo). e prakSepaAhAra vikasendriyone, paMcendriya tiryaMcone tathA manuSyone ja jANavo. vaLI teone paNa e AhAra kadAcit kadAcituM hoya che, parantu pratisamaya (avirahita) hoto nathI. je kAraNathI kahyuM che ke - 1. A ivakArarUpa avadhAraNa "atyantAyogavyavaccheda' nAmaka avadhAraNa che. A avadhAraNa vAkyamAM hamezAM kriyApadanI sAthe joDAya che, ane e avadhAraNathI je te padArthamAM je te padArthanI saMbhAvanA avazya hovAnuM - ane teno abhAva nahi hovAnuM siddha thAya che. 2. e be prakAranA arthamAM pahelo artha kriyAvAcaka che, ane bIjo artha padArthavAcaka che, mATe banne artha sArthaka che. 134 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarve aparyApta jIvo ojaAhA2vALA jANavA, tathA paryApta jIvo lomaAhAravALA jANavA, ane paryApta jIvomAM prakSepaAhAra bhaja`nAe (vikalpa) hoya che / / 1 / / ekendriyone, devone ane nArakone prakSepaAhAra nathI, ane zeSa sarva saMsArI jIvone prakSepa AhAra hoya che.' prazna:- bhavanapati Adi devone mana vaDe ciMtavavA mAtrathI ja AhAra prApta thAya che, to te ciMtavanamAtrathI prApta thatA AhArarUpa cotho bheda paNa saMbhave che, chatAM A graMthamAM kema kahyo nathI ? (eTale manaHciMtita - AhArasahita AhAra cAra prakArano kema gaNatA nathI ?) uttara:- jo ke A vAta satya che. parantu manoAhAramAM hAtha vigerethI, mukhamAM nahi prakSepelAM Agantuka pudgalo ja (svataH grahaNa thatAM pudgalo ja) AhArarUpe pariName che, ane lomAhAramAM paNa ema ja thAya che (eTale lomAhAramAM paNa mukhamAM nahi prakSepelA, parantu svataH prApta thayelAM pudgalo ja AhA25Ne pariName che.) te kAraNathI evA prakAranI tulyatA samAnatAmAtrathI manazciMtita AhArane lomAhAramAM ja anna rgata gaNyo che, parantu te AhA2ne AgamamAM paNa judo gaNAvyo nathI, mATe e bAbatamAM koI virodha nathI. A rIte, vigrahagativALA, samuddAtaprApta kevalI, ayogI, ane sarva siddha e sivAyanA sarve saMsArI jIvo pUrvokta svarUpavALA traNe prakAranA AhArane yathAsaMbhava (jene jevI rIte saMbhave che te tevI rIte) grahaNa kare che tethI te AhAraka che ja. e gAthArtha kahyo. 582 e pramANe bahArI ane anAhArI jIvonuM svarUpa kahyuM. have te AhArI- anAhArIpaNuM guNasthAnarUpa jIvabhedomAM vicAravuM joIe, parantu te guNasthAnomAM AhArano vicAra sugama hovA vigererUpa koIpaNa kAraNathI graMthakartAe karyo nathI. mATe mugdha (ajJAna) ziSyonA anugraha mATe amo ja te bAbatano vicAra kahIe chIe. // guNasthAnomAM AhArIpaNuM ane anAhArIpaNuM tyAM anAhArIpaNAmAM mithyAdRSTi, sAsvAdana, avirata samyagdaSTi, ayogI kevalI, ane samuddAtamAM trIjA, cothA, pAMcamA samayamAM vartatA sayogI kevalio hoya che, parantu zeSa guNasthAnavALA jIvo hotA nathI. te A pramANe - ayogI kevalI ane trIjA, cothA, pAMcamA samayamAM samuddAtavartI kevalI, e bene varjIne zeSa sarve saMsArI jIvo vigrahagatimAM ja anAhAraka saMbhave che, parantu bIje nahi. ane te vigrahagati pUrvabhavamAMthI maraNa pAmIne parabhavamAM jatAM (mArgamAM vahetA) jIvone ja hoya che. ane samyamithyAdRSTi (mizraguNasthAnavALA jIvo) to mizraguNasthAnamAM rahyA chatAM maraNa ja pAmatAM nathI, na 1. paryApta jIvomAM deva - nArakane prakSepa AhAra na hoya, ane manuSyAdine hoya mATe bhajanA. 2. lomAhAra be prakArano che, AponiSTha eTale buddhipUrvaka grahaNa thato, ane nAmoniSTha eTale IcchA vinA svataH prApta thato. tyAM devano Abhogika AhAra 'manobhakSI' nAmathI siddhAntomAM kahyo che, ane te ghaNAM kALanA AMtare AMtare hoya che. nArakane manobhakSI lomAhAra nathI, 52ntu pratisamaya AhArano abhilASa hovAthI azubha pudgalo pratisamaya grahaNa kare che, te Abhogika lomAhA2mAM gaNAya che. For Privaersonal Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sammaniSTho [DuM chAnuM (samyamithyAdraSTi kALa na kare)" evuM vacana hovAthI. mATe te mizraguNasthAnavALA jIvone vigrahagatino saMbhava ja kyAMthI hoya? ane jo vigrahagati na hoya to anAhArIpaNuM paNa kevI rIte hoya? (mATe mizraguNasthAnavartI jIvo anAhArI na hoya, parantu AhArI ja hoya). tathA dezaviratithI kSINamoha guNasthAna sudhInAM ATha guNasthAnamAM vartatA jIvo vigrahagatimAM saMbhavatA nathI. kAraNa ke parabhavamAM jatAM mArgamAM dezavirati vigerene yogya adhyavasAyono ja siddhAntamAM niSedha karelo che. tethI te jIvone (ATha guNasthAnavALA jIvone) paNa anAhArakapaNuM kyAMthI hoya? (mATe te pa thI 12 sudhInA guNasthAnavALA jIvo AhArI ja hoya che). tathA samudyAtanA trIjA, cothA, pAMcamA samayane varjIne zeSa sayogI kevalIo paNa anAhArI saMbhavatA nathI. kAraNa ke teone vigrahagatino abhAva che. ane je te mizradUSTi, dezavirati Adi ATha, ane samudyAtanA trIjA, cothA, pAMcamA samaya sivAyanA kevalIo e sarve jIvo tathA vigrahagati sivAyanA mithyAdRSTio, sAsvAdanIo, ane aviratasamyagudRSTioe sarve paNa pUrve kahelI rIti pramANe anAhArIpaNAthI rahita hovAthI sarve AhArIpaNAmAM varte che, ema sAmarthyathI kaheluM ja jANavuM. e pramANe AhArakadvAra samApta thayuM. ane e AhArakatAra samApta thayA sAthe gatithI prAraMbhIne AhAraka mArgaNA sudhInAM 14 dvAromAM (14 mArgaNAomAM ane 6 2 pratimArgaNAomAM) cauda guNasthAnarUpa 14 jIvabheda paNa vicAryA (eTale 14 mArgaNAmAM 14 guNasthAnaka kahyAM). ane te vicAravA sAthe saMtapayAvAyA valva mApa ve ityAdi padavALI gAthAmAM kaheluM paheluM satva rUpaUTI dvAra samApta thayuM. // ti prathama satvarUpaUTTdvAra samAtam II8// vitara: have baijuM dravyapraHIMdvAra kahevAno avasara che, to paNa te kahevAze nahi, kAraNa ke te dvAra kahevAnuM bAkI che, te pahelAM vacamAM ja koI prazna kare che ke - tamoe gati vigere 14 mArgaNAomAM 14 guNasthAnarUpa jIvabheda vicAryA - kahyA, parantu je koIpaNa prakAranA sAdhAraNa (sarvane eka sarakhI rIte lAgu paDI zake tevA) lakSaNa vaDe jIva ajIvathI bhinna samajAya che, tevuM sAdhAraNa lakSaNa to tamoe hajI sudhI paNa ahIM kahyuM nahi. to tevA prakAranuM jIvanuM lakSaNa jANyA vinA ajIvathI vilakSaNa (bhinna lakSaNavALA) jIvone samajavA ja kevI rIte ? evA prakAranI AzaMkA karIne tenA pratyuttararUpe have sarva jIvonuM je sAdhAraNa lakSaNa che te kahe che : nANaM paMcavihaMpi ya, aNNANatigaM ca savyasAgAraM / caudaMsaNamaNagAraM, sabve tallakkhaNA jIvA / / 83 // thArtha: pAMca prakAranuM jJAna paNa ane traNa prakAranuM ajJAna e sarve (ATha) sAkAra upayoga che, ane cAra prakAranuM darzana te anAkAra upayoga che, ane sarve jIvo e 12 prakAranA upayogarUpa lakSaNavALA che. I83NA TIvArtha: ahIM upayojana (samIpamAM joDAvuM, arthAt grAhya artha pratye AtmAnuM joDAvuM) te upayoga. athavA jenA vaDe, athavA jenAthI, athavA jene viSe, jIva 'upayunyate" eTale For Prive 3 ersonal Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arthagrahaNarUpa pariNAma vaDe pariName te upayoga kahevAya. arthAt kaMIpaNa vizeSatA rahita sAmAnyapaNe je bodha te upayoga. vaLI tene vizeSa prakAre vicArIe to te upayoga be prakArano che - 1. sAkAra upayoga ane 2. nirAkAra upayoga. tyAM grahaNa karavA yogya arthasaMbaMdhI AkAra (vizeSa dharma) sahita je pravarte te sAgara upayoga, ane je upayogamAM grAhya arthasaMbaMdhI AkAra (vizeSa dharma) vartato nathI te anAAra upayoga. tyAM sAkAra upayoga ATha prakArano che. te kevI rIte ? te kahe che. - nALa paMcavid ityAdi. jenA vaDe vastu vizeSa prakAre jJAyate eTale pariccheda karAya te jJAna. te Abhinibodhika jJAna (matijJAna), zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryAyajJAna ane kevaLajJAna ema pAMca prakAranuM che. e pAMce prakAranuM jJAna tathA matiajJAna, zrutaajJAna ane vibhaMgajJAna e traNa prakAranuM ajJAna te savva sara eTale te sarve (AThe bodha) sAkAra che, arthAt sAropayoga che. tathA anAkAropayoga 4 prakArano che. kevI rIte ? te kahe che vadhu vaMsaLuM eTale cAra darzana, temAM paheluM cakSudarzana che. teno arthaH - cakSu vaDe je darzana eTale padArthanuM sAmAnya AkAre paryAlocana (vastuno sAmAnya bodha) te 1. cakSurrarzana, tathA acakSu vaDe eTale cakSu sivAyanI 4 indriyo vaDe ane mana vaDe je darzana eTale vastunuM sAmAnya AkAre grahaNa te 2. avakSurrazna. tathA avadhi vaDe je darzana athavA to avadhi eja darzana te 3. Jadhivarzana. tathA kevala eTale (indriya athavA mananI) sahAya vinAnuM eTale cakSudarzana Adi vaDe asahacArI (rahita) je darzana te 4. chevattavarNana jANavuM. vaLI e cAre darzana ara = JanAdAra eTale jeno AkAra vidyamAna nathI te anAkAra, evuM che, arthAt e cAre darzana anAkAra upayogarUpa che e bhAvArtha che. = prazna:- 'manuSya manuSya' ityAdi rIte sAmAnya AkArarUpe vastunuM grahaNa thAya tyAre te darzana kahevAya che, ane te ja vastunuM 'A strI che, A puruSa che, A devadatta che, A yazadatta che' ityAdi vizeSa AkArarUpe bhAna thAya tyAre te jJAna kahevAya che. e pramANe darzanopayogamAM paNa padArthano sAmAnya AkAra to bhAsamAna thAya che ja. to darzanopayogamAM anAkA25NuM (AkArano abhAva) kevI rIte gaNAya ? uttara:- e vAta satya che, parantu jema kanyAne udara (peTa) che, to paNa garbhavALuM udara na hovAthI 'anudarA kanyA' eTale 'kanyA udara vinAnI che' ema lokamAM kahevAya che; tathA jema eka rUpiyo vigererUpa alpa dhana hovA chatAM viziSTa prakAranuM ghaNuM dhana na hovAthI 'devadatta nirdhana che' ema lokamAM kahevAya che, tema ahIM paNa darzanopayogamAM vastuno sAmAnya AkAra vartavA chatAM, jJAna vaDe grahaNa karAya che tevA prakArano viziSTa AkAra na hovAthI darzanopayogamAM anAkA25NuM kahevAya che, mATe e bAbatamAM koI doSa nathI. e rIte pAMca jJAna ane traNa ajJAna e sarve sALAra upayoga che, mATe sAkAra upayoga ATha prakArano che. ane cakSudarzana vigere cAra darzano te anAr 35yoga che. e pramANe A anAkAra upayoga cAra prakArano che ema siddha thayuM. For Privat3ersonal Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ salve taravaUTT nIvA = te pUrve kahelA bAre prakAranA upayoga te jIvanuM lakSaNa che, eTale jIvapaNuM jANavAno upAya che. te lakSaNa - sAmAnyathI je sarva jIvone che te sarve jIvo talakSaNA' eTale upayoga lakSaNavALA che. arthAt sAmAnyapaNe e bAre upayoga jIvanAM lakSaNa tarIke gaNAya che. ane vizeSathI jANavAnI IcchA thaye chate to ekendriyone, kIndriyone ane trIndriyone matiajJAna, zrutaajJAna tathA acakSudarzana e 3 upayoga che, tethI traNa ja upayoga ekendriya jIvonAM lakSaNa tarIke jANavAM. tathA caturindriya ane asaMjJI paMcendriyone to traNa upayoga eja, ane cotho cakSudarzana upayoga che. ane saMjJI paMcendriya manuSya vigerene aneka jIvanI (judA judA jIvanI) apekSAe e bAre upayoga prApta thAya che, ane saMjJI paMcendriyomAM ekeka jIvanI apekSAe jeTalA upayoga prApta thavA yogya che teTalo upayoga potAnI buddhi vaDe vicAravA. (arthAt saMjJI paMcendriya jIvomAM eka manuSyane athavA eka devane athavA eka nArakane athavA eka tiryaMcane bAre upayoga vartatA hoya che ema nathI, parantu koIne keTalA to koIne keTalA upayoga varte che, te sarva svabuddhi vaDe vicAravA). e pramANe upara kahelA svarUpavALA bAra prakAranA upayoga vaDe ajIvathI vyAvRtta (judA paDatA) evA jIvo oLakhAya che, te kAraNathI jIvone te bAra prakAranA upayogarUpa lakSaNavALA kahyA che, parantu ajIvone nahi; kAraNa ke te ajIvomAM pUrve kahelA svarUpavALA upayogano abhAva che, e tAtparya che. vaLI bIjA graMthomAM je kahyuM che ke "upayo/nakSaNo nIva: ' (tattvArthasUtranA bIjA adhyAyamAM upayogI nakSapa e sUTA che) te jIva-sAmAnyanI temaja sAmAnya nirvizeSa) upayoganI apekSAe kahyuM che, ema jANavuM. kAraNa ke koIpaNa jIvanA jIvatvano koI eka prakAranA paNa upayogamAtra sAthe kadAcit paNa vyabhicAra nathI, mATe ja 1. ahIM cAra gatimAM eka jIvanI apekSAe keTalA upayoga hoya te darzAvAya che - eka nArakane matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mati ajJAna, zrata ejJAna, virbhAgajJAna, cakSudarzana, acakSudarzana ane avadhi darzana e 9 upayoga bhinnakALa Azrayi hoya, ane samakALe to labdhithI traNa jJAna hoya to traNa ajJAna na hoya ane traNa ajJAna hoya to traNa jJAna na hoya, mATe bemAMthI game te traNa upayoga rahita 6 upayoga hoya. eka devane paNa labdhithI bhinnakALa Azrayi eja 9 upayoga, ane samakALe nArakavatu 6 upayoga hoya, kAraNa ke jJAna - ajJAnamAM virodhI 3 upayoga na hoya. eka manuSyane bhinnakALa Azrayi 12 upayoga hoya, ane samakALe 4 jJAna ane 3 darzana (kevaLajJAna - darzana vinA) e 7 upayoga hoya. eka samU0 manuSyane banne rIte be ajJAna ane acakSudarzana e 3 upayoga hoya. eka garbhaja tiryaMcane paNa 9 upayoga tathA 6 upayoga deva vA nArakavatu vicAravA. eka samUrNima tiryaMca paMcendriyane matijJAna, zrutajJAna, matiajJAna, zrata ajJAna, cakSudarzana ane acakSudarzana e 6 upayoga bhinnakALa Azrayi hoya, ane samakALe to jJAna-ajJAnamAM virodhI be jJAna vA ajJAna na hoya tethI 4 upayoga hoya. e pramANe gatinI apekSAe paNa eka jIva Azraya upayoga sAmAnyathI kahyA jANavA, kAraNa ke vizeSathI vicAratAM to dareka gatinA pratibheda aneka che, mATe te darekamAM judo judo vicAra karavAthI ghaNo vistAra thaI jAya. tathA jema gatimArgaNAmAM vicAra karAya che, tema jAtimArgaNA vigere zeSa mArgaNAomAM tathA te dareka mArgaNAnA uttarabhedamAM ane pratibhedamAM upayogano vicAra ghaNA vistAravALo hovAthI te sarva potAnI buddhithI vicAravuM. ahIM to sAmAnyathI gatimArgaNAmAM eka jIva Azrayi sAmAnyathI upayoganI prApti yathAsaMbhava darzAvI che. 2. arthAtu koIpaNa jIvanuM jIvatva eTale koIpaNa jIva bAra prakAramAMnA upayogamAMnA koIpaNa prakAranA upayogavALo avazya che, arthAtu jIva tyAM upayoga, ane upayoga tyAM jIva, tathA jIva nahi to upayoga nahi, ane upayoga nahi to jIva paNa nahi, evA prakArano saMbaMdha te vyabhicArarahita gaNAya. 138 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upayoga te jIvanuM lakSaNa che ema bhAvArtha che. e pramANe ahIM 83 mI gAthAno artha samApta thayo ||8rUTI ti nIvanakSaNAni ||. avataraNaH have cAlu viSayanA upasaMhAra mATe ane e je vAta kahI te uparathI ja upajatA prAsaMgika (prasaMgathI prApta thayelA) ajIvanAM lakSaNa kahevA rUpa viSayanI prastAvanA racavA mATe A 84 mI gAthA kahe che : evaM jIvasamAsA, bahubheyA vaniyA samAseNaM / evamiha bhAvarahiyA, ajIvadavyA u vitreyA // 84 // SAthArtha e pramANe jIvasamAsa (guNasthAno vaDe saMgRhIta karelA jIvabhedo) ghaNA prakAranA che, te saMkSepathI kahyA, ane e rIte te 12 prakAranA upayogarUpa) tevA bhAva-svabhAva rahita te ajIva-dravyo jANavAM. [84o. TIphAI: vuiM = pUrve kahelA prakAre nIvatamasA eTale samagra jIvarAzino saMgraha thAya tevA jIvasaMkSepa (jIvabheda) vanniyA eTale varNavyA. te jIvasamAso kevA prakAranA che ? te kahe che - mithyAdRSTi ane sAsvAdana Adi guNasthAnanA prakAre athavA prasaMgathI kahevAyelA ekendriya, kIndriya Adi prakAro vaDe athavA to gati Adi mArgaNAdhAronA prakAra vaDe jenA ghaNA bheda che, te bahu bhedavALA jIvo-jIvasamAso kahA arthAt jIvasamAso pUrve kahelA ghaNA bhedo vaDe pratipAdana karyA; ane te paNa samAseLa = saMkSepathI ja pratipAdana karyA. kAraNa ke teno ghaNo vistAra to sidhdhAntarUpI samudrathI ja jANI zakAya tema che. prazna:- je jIvabhedo pUrve kahelA svarUpavALA che, to ajIvo kevA prakAranA ane kayA lakSaNavALA che ? te kaho; kAraNa ke pratipakSa padArthonuM svarUpa kahyuM chate ja tenAthI vyAvRtta svarUpavALo (bhinna svarUpavALo) artha-padArtha sukhe jANI zakAya che. AvI AzaMkA karIne, jIvasamAsonuM pratipAdana prastuta hovA chatAM tenA pratipakSI tarIke tenI najIkanA saMbaMdhavALA ajIvabhedone paNa prasaMgathI pratipAdana karavAnI (kahevAnI) IcchAe tenI prastAvanA mATe graMthakartA kahe che ke - uttara:- gvamida mAvadiyA ItyAdi. eTale jema pUrve kahelA svarUpavALAM jIva-dravyo jANyAM tevI rIte ajIva-dravyo paNa A lokamAM jANavA yogya che, e saMbaMdha che. ahIM tu zabdano pi artha che. te ajIva-dravyone paNa jo jANI laIe to A graMthamAM ja AgaLa upara tathA anyatra- anya graMthomAM paNa prayojanasiddhino saMbhava che (eTale A graMthamAM AgaLa, athavA bIjA graMthomAM paNa, ahIM jANelAM ajIva-dravyo vaDe jIva ane ajIva padArtha sukhapUrvaka samajI zakAya, e prayojana che), e tAtparya che. have te ajIva-dravyo kevA prakAranAM che? te graMthakartA kahe che ke- mAvadiya = ahIM bhAva 1. ahIM ghaNA bhedopUrvaka jIva kahyA' ema kahIne punaH te saMkSepathI kahyA' ema kahyuM te e kahelA ghaNA bhedothI paNa hajI bhinna bhinna prakAre ethI paNa ghaNA bhedo temaja te bhedonuM ghaNuM vistRta svarUpa siddhAntamAM che ema jaNAvavA mATe ja. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eTale audayika ane aupazamika bhAva vigere bhAvo, athavA to pUrve kahelA 12 upayogarUpa jIvaparyAyo, te bhAvo vaDe rahita ajIva-dravyo che, ema jANavuM e gAthArtha kahyo. ll84 avataraVT : te ajIva-dravyo kayA kayA ? e pramANe ziSyanI AzaMkA kalpIne (tenA samAdhAnarUpe) rUpI ane arUpI ema be prakAranAM ajIva-dravyo kahevAnI IcchAe graMthakartA A gAthA kahe che : te uNa dhammAdhammA, AgAsa arUviNo tahA kAlo / khaMdhA desa paesA, aNutti'vi ya poggalA rUvI // 85 // YthArtha : te ajIvadravyo punaH dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya e traNa arUpI dravyo che, ane kALa paNa arUpI dravya che. tathA skaMdha, deza, pradeza, ane paramANu paNa e cAra prakAranAM pugalo che, ane te rUpI che. I8pA TIsTArtha : te eTale pUrva gAthAmAM je ajIva-dravyo joyapaNe darzAvyAM che te dravyo punaH rUpI ane arUpI e be prakAranAM che. A vAkyamAM "be prakAranAM che' e zabdo adhyAhArathI grahaNa karelA jANavA. tyAM Rvi =arUpI eTale amUrta dravyo kayA che? te kahe che - ghammA ghaHT TTT eTale dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya e traNa tathA eka RAno = kALadravya e cAre ajIva dravyo amUrta = arUpI jANavAM. - pAMca ajIva dravyono zabdArtha ane bhAvArtha tyAM potAnI meLe ja gati-kriyA pariNata thayelA (eTale gatikriyAmAM pariNamatA, gati kriyA karatA) evA jIva ane pugalone potAnA svabhAvarUpa upakhaMbha- AlaMbana dvArA je dhAraNa karI rAkhe athavA dhAraNa kare te (arthAt dharmAstikAyano svabhAva gatikriyAmAM pariNata thayelA jIvone ane pudgalone teonI gatikriyAmAM sahAyaka thavuM te che, tevA prakAranA svabhAva vaDe jIva-pudgalone gatimAM sahAya kare te) dharma kahevAya. ane ukti eTale pradezo, teno vAya- samUha-saMghAta te tijAya. ane "dharma ane te astikAya" evo samAsa che mATe dharmAstikAya e zabda siddha thayo. arthAt sarva lokAkAzamAM vyApIne rahela ane asaMkhya pradezavALo evo eka padArthavizeSa dharmAstikAya che. tathA tevI ja rIte potAnI meLe ja) gatikriyAmAM pariNata thayelA jIva- pudgalone tevA svabhAvapaNe je dhAraNa na kare te udhamastiIya kahevAya. arthAt jIva-pugalone sthira rahevAmAM AlaMbanabhUta je dravya te adharmAstikAya, e tAtparya che. zeSa sarva svarUpa dharmAstikAyatulya jANavuM. (eTale adharmAstikAya paNa dharmAstikAyavat sarva lokamAM vyApI rahelo ane asaMkhya pradezavALo eka padArtha che. tathA asaMkhya pradezarUpa tino chAMya = samUha hovAthI e adharma dravya paNa astikAya che). tathA sarva padArthone AkAzana karanAra hovAthI AkAzadravya kahevAya che. ahIM tAtparya e che ke - padArthasamUho, jene viSe, maryAdA eTale ke te (AkAzadravyono saMyoga thavA chatAM potapotAnA rUpamAM ja rahevAnI ane sarvathA te (AkAza)nA svarUpamAM ogaLI na javArUpa 140. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maryAdA vaDe zobhe che, arthAtu potAnA svabhAvano lAbha pAmavA vaDe tathA (AkAzamAM) avasthiti karavA vaDe dIpe che, te "AkAza' che. athavA bIjo artha vicAratAM, sarvabhAve tenA (AkAzanA) saMyoganA anubhavarUpa abhividhi vaDe padArtho jene viSe vAnDe eTale tevI ja rIte dIpe che- prakAze che, te chAza. vaLI te AkAzarUpa astikAya te vizAzAstava, arthAt lokamAM ane alokamAM paNa vyApI rahelo ananta pradezavALo eka padArthavizeSa te AkAzAstikAya, e bhAvArtha che. (e pramANe AkAzadravyano zabdArtha kahyo). tathA sarva vastuonA samUhanuM jhanana eTale saMkhyAna (eTale gaNanA athavA vicAraNA) te kAla kahevAya; athavA "A padArthane A rUpe utpanna thayAne eka samaya ke AvalikA ke muhUrta vigerarUpa kALa thayo' - evA prakAre, kevaLajJAnI vagere mahAtmAo, sarva sacetana ke acetana padArthone jenA vaDe jANe te padArtha "kAla'. te samaya- AvalikA ItyAdi svarUpavALo padArthavizeSa che. athavA eja samaya- AvalikA vigere nA eTale kALanA aMza te vaDe banelo athavA te kALanA aMzono samUha te kahevAya, ane te samaya- AvalikA ityAdi (aneka bhedanA) svarUpavALo ja che. (e pramANe kALadravyano zabdArtha kahyo). | | kALadravyamAM dravyapaNAnI carcA che. prazna :- jema dharmAstikAya, (adharmAstikAya) ema kahyuM tema kALane mATe kAlAstikAya kema kahetA nathI? (arthAt kALane "astikAya' zabdano saMbaMdha kema nathI?) uttara:- A prazna barAbara nathI. kALadravyane kAlAstikAya kahI zakAya tema nathI; kAraNa ke astikAya to ghaNA pradezo hoya to ja kahevAya, ane kALadravyamAM te ghaNA pradezo che nahi. kAraNa ke bhUtakALanA samayo nAza pAmelA hovAthI tathA bhaviSyakALanA samaye hajI utpanna thayelA nahi hovAthI prajJApakanI prarUpaNA vakhate (upadezakanA kathanasamaye) to vartamAnakALano eka ja samaya vartato hoya che. praH jo e pramANe (upadezakanA kathana samayano 1 samayarUpa ja kALa hovAthI eka ja pradezarUpa) hoya to AvalikA, muhUrta, divasa vigerenI prarUpaNAnA abhAvano ja prasaMga Ave; kAraNa ke AvalikA vigere kALabhedo asaMkhya samayAtmaka che, je kALamAM ghaNA pradezo hovAnuM mAnIe to ja ghaTI zake tema che. (arthAtu, jo AvalikA Adi kALa-prakArone mAnavAnA hoya, to kALane 1 samayarUpa athavA 1 pradezarUpa ja kema kahevAya ?) uttara: e vAta satya che. parantu (AvalikA ityAdi ghaNA pradezorUpa kALabheda je gaNAya che te), phakta, sthira (nitya) ane pUra (bAdara) evI traNe kALamAM vartanArI vastuono svIkAra karanAra evA vyavahAranayanA matanI apekSAe te AvalikAdika kALanI prarUpaNA karAya che. bAkI nizcayanaya to ema mAne che ke - dharmAstikAya vigere padArthomAM jema potAno pradezarAzi che tenI mAphaka AvalikAdikane viSe samayarAzi nathI, kAraNa ke bhUtakALano samayarAzi vinAza pAmI gayela hovAthI ane bhaviSyakALano samayarAzi hajI utpanna nahi thayela hovAthI (game te vakhate paNa) kevaLa vartamAnakALano ja 1 samaya vidyamAna hoya che, mATe For Private Irsonal Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvalikA vigere kALabhedo vAstavika nathI, ane tethI kALadravyamAM astikAyatA paNa nathI. e kAraNathI ja anya graMthomAM kALane vartamAna 1 samayarUpa ja nirdhArIne - spaSTatA judo darzAvIne kahelo che, parantu sAmAnyathI "kAla" evA nAme kahyo nathI. je kAraNathI siddhAntamAM kahyuM che ke - | aMte ! vaLyA pannattA ? royanA, i TuvvA pannattA, taM jahA - dhammatthikAe adhammatthikAe AgAsasthikAe jIvasthikAe poggalatthikAe mathyAsamag (artha :- he bhagavaMta ! dravya keTalAM kahyAM che ? he gautama ! dravya cha kahyAM che, dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, jIvAstikAya, pagalAstikAya ane adhdhAsamaya.) e saMbaMdhi have vizeSa vistAra vaDe saryuM. e pramANe gharmAstikAya vigere cAra ajIva-dravyo arUpI jANavAM, tathA pudgalo ane te astikAya te purnAtiya' ema je anya sthAne kahyuM che te muddagalAstikAya skaMdha-deza-pradeza ane paramANunA bhedathI cAra prakArano che, ane te rUpI che, te kAraNathI gAthAmAM vaMdhA Tese ItyAdi kahyuM che. tyAM IMdha te anaMtAnaMta paramANuonA samUharUpa, mAMsacakSu (carmacakSu vaDe) grahaNa karI zakAya (dekhI zakAya) evA staMbha-ghaTa vigere jANavA. ane mAMsacakSune agrAhya evA skaMdho te acitta mahAaMdha vigere paNa jANavA. tathA te ja skaMdhamAM Urdhva - upara, nIce ane madhya bhAgamAM vartanArA sthUlakhaMDarUpa avayavo- aMzo te deza jANavA. ane te dezarUpa avayavonA punaH atisUkSma khaMDa-aMzarUpa avayavo te pradeza jANavA. tathA uttiDavi ya = aNu te paNa arthAt nirvibhAga eka paramANu paNa pudgala che. ahIM 'sapu: mAM ekavacana che te paramANu-jAtino nirdeza kare che; arthAt je je paramANu che te tamAma pudgala che evo artha sUcave che. (vastunI jAti sUcavavA mATe haMmezA ekavacana vaparAya che). ane jo ahIM paramANunI jAtine badale vyaktizaH paramANu levA hoya to "va" ema bahuvacanaparaka vyAkhyA 'putti' zabdanI karavI. arthAt "badhA paramANuo' pugala che ema jANavuM. kema ke veravikhera ke chUTA chavAyA, ekalA paramANuo putrInAstihAya - dravyamAM anaMtAnaMta che; ane jAtisUcaka ekavacana dvArA te darekano saMgraha thaI zake tema na hovAthI ekatva anupAtra che (mATe "paramANuo pudgala che" ema bahuvacana vadhu yogya che). e pramANe te skaMdha, deza, pradeza ane paramANurUpa cAre prakAranAM pugalo punAstikAya gaNAya, ane te ajIvadravyarUpa che, temaja rUpI eTale mUrtimaMta ja che ema jANavuM. pratisamaya pUrAvuM ane gaLavuM (maLavuM ane vikharAvuM) evA svabhAvavALAM hovAthI e putti kahevAya che. kAraNa ke dravyo (pudgalo) koIka dravyamAMthI (skaMdhamAMthI) chUTAM paDe che, eTale viyukta thAya che, ane koIka dravyane potAnA saMyogathI - saMbaMdhathI pUre che eTale puSTa kare che, mATe pUraNa-galana dharmathI e pudgala kahevAya che. e pramANe e dharmAstikAya vigere pAMce dravyo yathAsaMbhava mUrtAmUrta svarUpa = rUpI arUpIpaNAvALAM ajIva-dravyo jANavAM. e gAthArtha kahyo. [8pa vataraNa : prazna: jIvadravyanuM "upayoga lakSaNa kahyuM. te upayoganA darzane jIvadravyanI For Privat Personal Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sattA svIkArIe chIe. parantu e rIte dharmAstikAya vigere ajIva-dravyonuM zuM lakSaNa che, ke te lakSaNa dekhIne tenI sattA paNa svIkArI zakAya? evI AzaMkA karIne tenA uttararUpe have graMthakartA A gAthA kahe che : gai-ThANa- vagAhaNa- lakkhaNANi kamaso ya vattaNaguNo ya / rUvarasagaMdhaphAsAi, kAraNaM kammabaMdhassa // 86 // thArtha : e pAMca ajIva-dravyonAM lakSaNo anukrame gati-sthiti-avagAhanA- vartanA guNa ane rUpa, rasa, gaMdha tathA sparza che. te (pudgala) karmabaMdhanuM kAraNa che. I86 TIvArtha : vastuo jenA vaDe = eTale oLakhAya arthAt satpaNe samajAya te nakSa kahevAya. tyAM dharmAstikAya, adharmAstikAya, ane AkAzAstikAyanAM kamaso = anukrame gati, sthiti ane avagAhanA eja lakSaNo che. tyAM jIva ane pugalonuM eka sthAnathI bIje sthAne prAptirUpa gamana eTale gati, te dharmAstikAyanuM lakSaNa che. tathA gatithI nivRtta thavArUpa (eTale gatinA abhAvarUpa) je sthiti te sthAna, te adharmAstikAyanuM lakSaNa che. tathA avagAhana karavuM (rahevuM) te avagAhanA, gati ane sthitinA pariNAme pariNata thayelAM eja jIva- pudgalone avakAza-jagyA ApavArUpa eTale Azraya thavArUpa je pariNati arthAt AdhArapaNAnI pratipatti (AdhAra rUpe thavuM) te avagAhanA, te AkAzAstikAyanuM lakSaNa che. ahIM tAtparya A pramANe che ke - che dharmAstikAyAdi ajIva-dravyanAM lakSaNo / jIvonI ane pudgalonI gatikriyA tathA sthitikriyA anyathA bIjI rIte upapanna yuktithI ghaTamAna na hovAthI (eTale jIva- pudgalonI gati ane sthiti koIpaNa apekSA kAraNa vinA nahi thaI zakatI hovAthI) dharmAstikAyanI ane adharmAstikAyanI sattA vidyamAnatA mAnavI-svIkAravI joIe. mATe dharmAstikAyanuM "gati' ane adharmAstikAyanuM 'sthiti' ema lakSaNa che. A sthAne ema na kahevuM ke - "jIva-pudgalonI gati- sthiti pravartaze, parantu dharmAstikAya ane adharmAstikAya nahi hoya, to temAM prati baMdha zuM ? arthAt, dharma-adharma hoya toja jIva-pudgalonI gati-sthiti saMbhave, anyathA nahi, evo pratibaMdha eTale ke evI vyApti nathI. to dharma-adharma vinA paNa jIva-pudgalonI gati-sthiti to thayA ja karavAnI, ema mAnavAmAM zI hAni ?' kAraNa ke jo te be (dharma-adharma) na hoya chatAM paNa jIva- pudgalonI gati ane sthiti thatI hoya to alokamAM paNa jIva-pugalonI gati- sthitino prasaMga Ave, ane alokamAM paNa jo teonI gati- sthiti hoya to aloka ananta (anantapradezI tathA ananta yojanapramANa mahAkSetravALo) hovAthI jIva ane pugalo lokamAMthI nIkaLIne temAM (alokamAM) paNa praveza kare, ane tema thavAthI koIka vakhata evo paNa prasaMga Ave ke lokAkAza koI vakhata 1-2-3 Adi jIva- pudgalavALo ja rahI jAya, ane kadApi jIva-gugala-rahita zUnya paNa thaI jAya. ane AvuM to kadI banyu (64) nathI ane AvuM bane te rUTa paNa nathI. For Privatl 3ersonal Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tethI lokane vize ja jIva- pudgalanI gati ane sthiti hovAnuM svIkAravuM joIe. ane alokane vize nahi hotI ane lokane vize ja thatI chatI te gati-sthiti kriyAo ja, tema thavAmAM kAraNarUpa evA dharmAstikAya ane adharmAstikAya nAmanAM dravyo lokamAM vidyamAna che ema prasthApita karI Ape che, ane tethI te banne kriyAo, te banne dravyonuM lakSaNa bane ja che - ema tarkathI te dravyo ane te kriyAonI vyApi puravAra thAya che. vaLI AkAza paNa jIva-pugalono AdhAra-Azraya banavArUpa avagAhanA vaDe oLakhAya che, arthAt, te dvArA tenuM astitva siddha thAya che, tethI te avagAhanA e ja tenuM (AkAzanuM) lakSaNa che. jo jIva-pudgalone AdhAra-AzrayarUpa AkAza na hoya to, dharmAstikAya tema ja adharmAstikAyanA TekAthI, gati ane sthiti pariNAme pariNamelAM paNa A jIva-pudgalo kyAM varte - rahe ? (arthAt jIva- pugalo gati-sthiti kyAM kare? athavA zI rIte kare ?) e tAtparya che. dA.ta. gati ane sthitimAM pariNamela evA paNa (cAlatA ane sthira rahetA evA) devadatta vigere manuSyo pRthvI AdikanA AdhAra vinA gati-sthitino prayatna karI zake nahi. vaLI ema paNa na kahevuM ke "(jo avagAhanAne aMge AkAzadravya mAnavuM anivArya hoya to) tyAre teonI gati sthiti paNa AkAzanA AlaMbana vaDe ja pravartaze eTale antargaDutulya - zarIra para nIkaLelI vyartha gAMTha jevA (niSphaLa sarakhA) gharmAstikAya ane adharmAstikAyane mAnavAnI zI jarUra che ?' AkAza to alokamAM paNa hovAthI tyAM paNa te jIva-pudgalonI gati-sthitino prasaMga Ave, ane tevo prasaMga AvavAthI je doSa prApta thAya te pUrve kahyo che. prazana:- jo ema che to jIva ane pudgalonA AdhAra-AzrayarUpe paNa dharmAstikAya ane adharmAstikAyane ja mAno - svIkAro! (AkAzanI zI jarUra che ?). uttara:- jo tamo e pramANe (dharmAdharmAstikAyane ja AdhArarUpe svIkAravAnuM) kahetA ho to te vAta ayukta che. kAraNa ke AdhArazakti AkAzamAM ja prApta thayelI che. ane dharmAstikAya-adharmAstikAyanuM sAmarthya to kevaLa gati-sthitinA ja upakhaMbhamAM - AlaMbanamAM che. ane anya vaDe sAdhya evuM kArya anya sAdhI zakato nathI (arthAt jenuM je kArya che te ja te kArya kare che, parantu bIjo koI padArtha karato nathI.) kAraNa ke jo tema thAya to ati prasaMga doSa Ave; ane tema thavAthI agni vaDe thato evo dAha ane pAka te jaLa vigerethI paNa thavAno prasaMga Ave. vaLI evo paNa tarka karavo yogya nathI ke evA prakAranI zakti (AdhArazakti) enI ja (AkAzanI ja) kema che? ane bIjAnI kema nathI? e tarka to kevaLa ajJAnatA ja sUcave che. kAraNa ke e praznane vyAjabI gaNIe to pachI agni ane jaLa vigere sarva padArthomAM paNa evA praznano-tarkano prasaMge upasthita thAya. vaLI yukti vaDe, AgamapramANa vaDe, ane lokaprasiddhi vaDe paNa pratyeka jIvane prasiddha (pratyeka jIvanA upayogamAM vA mAnavAmAM AvatuM) evuM AkAza te pramANarahita che, ema kahevuM yogya nathI. vaLI atIndriya padArthomAM 1. je lakSaNa je vastunuM nirmIta karyuM hoya, te lakSaNa te vastu sivAya bIjI vastuomAM paNa prApta thatuM hoya to te aMtiprasaMsA roSa gaNAya. For Privatlersonal Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (indriyo dvArA sAkSAt nahi anubhavAtA padArthomAM) ekAnta yuktisaMgati zodhavI e paNa yogya nathI. (arthAtu yuktisiddha hoya to ja A padArtha mAnI zakAya evA vicAravALA na thavuM.) je kAraNathI siddhAntamAM - zAstramAM kahyuM che ke - Agamazcopapattizca, saMpUrNa dRSTikAraNam / atIndriyANAmarthAnAM, sadbhAvapratipattaye / / 1 / / atIndriya padArthono saddabhAva siddha karanAra ane te padArthonA saMpUrNa darzananA kAraNarUpa pramANa AgamapramANa tathA upapatti-yukti-tarka-pramANa che. (arthAt A be paikI eka - yukti-pramANa vaDe je siddha thAya te ja padArtha svIkAravo evuM valaNa aikAMtika ane ayogya che. padArthonI sidhdhimAM AgamapramANa paNa eka mahattvanuM paribaLa che te samajavuM ja joIe.) te kAraNathI jIva - pudgalone AdhAra ApavAmAM heturUpa avagAhanA vaDe AkAza naIMte - oLakhAya che, mATe te avagAhanA e ja AkAzanuM lakSaNa che. ! kALadravyanuM lakSaNa vartanA te te prakAranA (tevA tevA) navA-purANAdi bhAve athavA pratiniyata (amuka vakhate ja) phaLa-phula vigere utpanna karavAnA svabhAve je pariNamana eTale vartana eTale vartanA; te vartanA je kALano guNa sAdhyapaNA vaDe (sAdhya tarIke) varte che te vartanAguNavALo kALa jANavo. (arthAt kALa vaDe ja vartanAnI siddhi - sAbitI thAya che te kAraNathI te kALadravya vartanA guNavALuM jANavuM). ahIM tAtparya e che ke - pUrvokta svarUpavALI vartanA te kALadravya vaDe ja siddha thAya che. te kAraNathI vartanA te kALadravyano guNa kahevAya che, ane te vartanA e ja kALadravyanuM lakSaNa che; kAraNa ke vartanA vaDe ja kALadravya upalabdha thAya che. te A pramANe - "jagatamAM kALa dravya che, kAraNa ke staMbha-kuMbha vigere padArthonI navInatA ane prAcInatAnI pariNatirUpa temaja bakulavRkSa, azokavRkSa, AmravRkSa ane campakavRkSa ItyAdi vRkSomAM amuka samayanA niyamapaNe (eTale amuka samaye ja) puSpa-phaLa Adi utpanna karavAnI pariNatirUpa vartanA te kALadravya vinA upapanna-siddha nathI thatI mATe. kAraNa ke te vRkSo vigere dravyo vidyamAna hovA chatAM, tema ja tyAM gAma, nagara vigere paNa vidyamAna hovA chatAM, vasattaRtu Adi amuka niyatakALe ja vRkSAdikomAM puSpa-phaLa vigerenI utpattirUpa vartanA dekhAya che. ane jo svabhAvathI ja ema bane che ema mAnIe to nityaM sattvamasattva vA (eTale nitya sat athavA to nitya asat) e doSano prasaMga Ave. arthAt te vRkSomAM puSpa-phaLa Adi svabhAvataH thatAM hoya to kAM to te tyAM hamezAM hovAM joIe (amuka RtumAM ja phaLa- phula hoya ane amuka kALe na ja hoya te na cAle) ane kAM to te tyAM kadIye na ja hovAM joIe; AvA doSo Avaze. kAraNa ke jo niyama na karanAra evo koI niyAmaka hetu hoya to ja bhAvonuM kadAcipaNuM (koI vakhate te bhAva hovo ane koI vakhate te bhAva na hovo ema) saMbhave; mATe ahIM- e vartanAno je koI niyAmaka che te ja kALa For Privaluersonal Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che ema svIkAravuM joIe. A sthAne (kALadravyanA saMbaMdhamAM) ghaNuM svarUpa (athavA carcAvAda) kahevA yogya che, paNa graMtha vadhI javAnA bhayathI tema ja te carcAvAda anya zAstromAM kahelo hovAthI ahIM kahevAze nahi. e pramANe pUrve kahelA nyAya pramANe vartanA vaDe kALa oLakhAto hovAthI vartanA kALanuM lakSaNa che. || ti nidravyanakSai || pudgalAstikAyanuM lakSaNa che. rUvarasa ityAdi eTale rUpa-rasa-gaMdha ane sparza te anukrame cakSu-jIlhA-dmANa ane sparza Indriyane grAhya evA je guNavizeSa, te AdimAM che je saMsthAna-saMghayaNa vigerenI te rUpa rasa gaMdha sparzAda' kahevAya. teonuM kAraNa - hetu - nibaMdhana te "rUpa rasa gaMdha spardhAdinuM kAraNa kahevAya, ane te (rUpAdikanuM kAraNa) pudgalAstikAya che, ema cAlu adhikArathI ja samajAya che. (arthAt gAthAmAM rUparasAdikanuM kAraNa) pudgalAstikAya che ema spaSTa kahyuM nathI to paNa tenuM kAraNa "pudgalAstikAya che" ema cAlu saMbaMdhathI saheje samajI zakAya che.) tathA pudgalo kevala rUpa-rasa vigerenAM ja kAraNa che ema nahi, parantu uttarabheda sahita jJAnAvaraNIyAdi 8 karmanA (eTale ATha mULakarmanA ane tenA ja 158 uttarabhedanA) bandhanuM kAraNa paNa te pudgalo ja che, mATe ahIM gAthAmAM kahelo kAraNa" zabda DamarUkamaNinA nyAya pramANe ahIM paNa joDavo. tathA jema sthAsa-koza-kapAla-kuMbha- zarAva ane udaMcana (DhAMkaNuM) Adi rUpe pariNAma pAmatI evI mRttikA (mATI) te sthAsa vigerenuM pariNAmI kAraNa che, tema pudgalo paNa rUpa-rasa-gaMdha ane sparzAdarUpe pariNAma pAmatAM temaja ATha prakAranA (athavA uttarabhedanI apekSAe 158 prakAranA) karmarUpe pariNAma pAmatAM chatAM teonuM (eTale rUpAdikanuM tathA karmanuM) pariNAmI kAraNa thAya che, e vAta pratItikara ja che (eTale sahaje samajAya tevI khAtarIvALI che). e pramANe pugalo kAraNa che, ane rUpa-rasa-gaMdha- sparzAdi tathA karmapariNAma te kArya che ema varNavIne te rUpAdika tathA karmapariNAma te pugalonAM lakSaNa che, ema sAmarthyathI kahyuM - kahI dIdhuM ema jANavuM. (eTale je kArya te lakSaNa ane kAraNa te dravya ema siddha thayuM). kema ke pratyeka prANI mATe pratyakSasiddha evA rUpa vigerethI tathA jenA vinA jagatanI vicitratA upapanna thatI nathI te karmabaMdha thakI, tenA (rUpAdinA tathA karmabaMdhananA) kAraNabhUta pudgaladravyane oLakhI zakAya che; (tethI te banne rUpAdi tathA karmabaMdhana pudgalanAM lakSaNa banI rahe che). jema dhUmADA vaDe agni oLakhAto hovAthI agninuM lakSaNa dhUmADo banI jAya che tenI jema ahIM paNa samajavuM. e pramANe A 86mI gAthAno artha kahyo. //86 rUti satpadaprarUpaNAdvAram / / kAvatara : e pramANe jIvasamAsanI prarUpaNAmAM prasaMgathI prApta thayela ajIva-dravyo paNa 1. DAsa e ghaTano avayava vizeSa che, temaja koza ane kapAla te paNa ghaTanA avayavo che. arthAt e avayavonA kramathI ghaTa bane che. 2. "pariNAma pAmatI' eTale te te AkArarUpe banatI. For Private 1 onal Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lakSaNa sahita kahyAM. ane te ajIva-dravyonI prarUpaNA samApta thavA sAthe prasaMge prApta thayeluM evuM satpadaprarUpaNAdvAra paNa samApta thayuM. jethI have saMtapayapavaLayA, dvavvupamAAM 7 ityAdi padavALI gAthAmAM kahelA dvAranA krama pramANe prApta thayeluM vInuM dravyapramAdvAra kahevAnI IcchAvALA graMthakartA prathama to pramANanuM svarUpa nirUpaNa karavAne arthe A 87 mI gAthA kahe che (arthAt A gAthAmAM pramANa keTalA prakAranAM ane kevI rIte ? tenuM pratipAdana karIne tyA2 bAda dravyonuM eTale dharmAstikAya vigere padArthonuM pramANa eTale te te dravyonI saMkhyAvizeSa kaheze). te A pramANe : davve khette kAle, bhAve ya cauvvihaM pamANaM tu / davyapaesavibhAgaM paesamegAiyamaNaMtaM // 87 // : gAthArtha : dravya-kSetra-kALa ane bhAvathI cAra prakAranuM pramANa che. tyAM dravya te pradezaniSpanna ane vibhAganiSpanna ema be prakAranuM che, ane temAM pradezaniSpanna dravya te ekathI prAraMbhIne ananta prakAranuM che. 8nA TIArtha : pramIyate eTale dhAnya vigere padArtho jenA vaDe vite = paricchedAya - mapAya te pramANa, te asalI ane pasalI vigere jANavuM. athavA A padArtha A che, athavA tenuM AvuM svarUpa che, e pramANe pratiniyata svarUpe pratyeka padArtha jenA vaDe pranIyate eTale riddite jaNAya-samajAya te pramALa pUrve kahelA svarUpavALuM jANavuM. athavA dhAnyAdi padArthonI pramiti eTale pariccheda arthAt svarUpabodha te pramALa kahevAya. A arthamAM ati (asalI) ane pasalI vigere te pramANanuM kAraNa hovAthI pramANa gaNAya che, ane te pramANa dravyAdi prameya (jenuM pramANa jANavuM che te dravya)nA vazathI (bhedathI) cAra prakAranuM che. te ja vAta gAthAmAM kahe che ke - 'pabiduM pamANuM tu' e vAkyamAM tu zabda punaH arthamAM che, jethI 'punaH pramANa cAra prakAranuM che' (evo artha thAya che). te cAra prakAra A pramANe - = vye ItyAdi. ahIM sUtra to mAtra sUcanA kare che tethI bve kahevAthI paNa dravyasaMbaMdhI pramANa arthAt 'dravyatra ' jANavuM. tathA (citta) kSetrasaMbaMdhI pramANa te kSetrapramALa. e pramANe (kALasaMbaMdhI pramANa te) hrAttvapramALa, ane bhAvasaMbaMdhI pramANa te bhAvapramANa jANavuM. (e pramANe sAmAnyathI 4 prakAranuM pramANa kahIne have te pratyeka pramANanuM vizeSa svarUpa kahe che, te A pramANe) - // 1. dravyapramANanuM svarUpa // tyAM Dhavva eTale dravyapramANa be prakAranuM che, te be prakAra kahe che - paNuvimAnuM eTale pradezaniSpanna dravya ane vibhAganiSpanna dravya. tyAM pasa pradeza eTale atyaMta nirvibhAjya (jenA bhAga na thaI zake tevA) tathA niraMza (jeno aMza na hoI zake) evA je dezo eTale avayavo - vibhAgo te praveza kahevAya, arthAt paramANu. te pradezo eTale paramANuo vaDe baneluM je dravya te pravezaniSpannadravya aneka prakAranuM che. te ja kahe che - zAyamAMta = eka 52mANuthI prAraMbhIne 'ananta' eTale ananta pradezo maLIne banelA For Private Personal Use Only = Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ skaMdha sudhInAM sarve dravyo (arthAt paramANu, duvyaNuka, caNuka ItyAdi bhedathI) pradezaniSpanna dravya pramANa (dravyo) kahevAya che, e bhAvArtha che. tyAM eka paramANu te eka pradezarUpa dravyapramANa che. be paramANuno banelo vyaNukankaMdha te DhipradezaniSpanna dravyapramANa che. ane traNa paramANuno banelo caNakanDaMgha te tripradezaniSpanna dravyapramANa che. e pramANe yAvatu ananta paramANuno banelo anantANuka aMdha te anantapradezaniSpanna dravyapramANa kahevAya. prapha:- e paramANuthI prAraMbhIne anaMtapradezI DhaMgha sudhInA je ananta dravya kahyAM te to dareka dravya ja che, (ane dravya te prameya hoya parantu pramANa na hoya, to te dareka dravya prameya hovAthI te pramANa kema gaNAya? 3tta -e vAta e pramANe nathI (arthAt paramANu Adi dravyo prameya che, parantu pramANa nathI ema je kaho cho te tema nathI), kAraNa ke dravya jo ke prameya che to paNa tevAM prameya-dravyone pramANa gaNavAno rUDha vyavahAra che. te A pramANe - prasthaka vigerethI (zeriyA vigerethI) mApIne DhagalI karela evA dhAnyAdi padArthone joIne lokamAM bolanArA ema paNa bole che ke - A zeranI DhagalI karelI che (A bazeranI DhagalI karelI che) ItyAdi. ema "1-2-3-4 ityAdisaMkhyaka pradezo vaDe niSpanna thavuM" evA potAnA svarUpathI ja pote mapAtAM hoI, paramANu Adi dravyo mATe, [fT 3 ne pratyaya karelo karma sAdhana pramA' zabda prayojIe to temAM kAMI doSa nathI. jyAre karaNa arthamAM mane karI pramaUT zabda banAvIe, tyAre 1-2-3-4 ityAdi saMkhyaka pradezo vaDe niSpanna thayeluM (te te dravyonuM) svarUpa ja mukhyatve pramAI gaNAya. paramANu Adi dravya to, te svarUpanA yoge upacArathI pramANa gaNAya. punaH bhAvasAdhana pramANanI (pratiH pramaur evI) vivakSAmAM to je pramiti te ja pramANa. parantu te pramANa tathA prameyane AdhIna che, mATe pramANa ane prameya e bannene paNa upacArathI pramANa gaNI zakAya; mATe A pakSamAM-arthamAM-vivakSAmAM (bhAvasAdhananI vivakSAmAM) paNa paramANu Adi dravyone upacArathI pramANa svarUpa gaNAya, ane temAM koI prakArano virodha nathI. e pramANe 87mI gAthAno artha samApta thayo. 587ii. vitaraVT : e pramANe pUrve kahelA svarUpavALuM dravya uttarottara bhinna bhinna saMkhyAvALA potAnA ja pradezo vaDe baneluM hovAthI te dravyane zaniSpanna dravyamA kahyuM. ane have potAnA pradezone rvajIne (pradezarUpa vibhAgone varjIne) bIjo je vividha prakArano athavA viziSTa prakArano (amuka niyata prakArano) je bhAga eTale bhAMgo - bhaMga - vikalpa arthAt prakAra te vaDe baneluM; athavA to pramANanI prameya thakI bhinnatA te ja vibhAga, tenA vaDe niSpanna thatuM te vimA niSpanna dravyamA nAmanuM bIjuM dravyapramANa che. tene lakSya banAvIne have A 88mI gAthA kahevAya che. (arthAt vi = vividha athavA viziSTa prakAranA mA = bhaMga - prakAra vaDe 1. ahIM karmasAdhana, karaNa sAdhana ane bhAvasAdhana e traNa prakAranI vivakSA che, tenI samajUtI :- pharmasAdhana: pramIyate yAni paramANvAdidravyANi tAni pramANam / karaNasAdhanaH pramIyante paramANvAdidravyANi yena svarUpeNa tat pramANam / bhAvasAdhanaH pramitiH pramANam / For Priva! X Cersonal Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niSpanna = baneluM je dravya te vimA niSpannadravya e prakAranA vyutpatti arthathI bIjA prakAranuM - bIjuM vibhAganiSpanna dravyapramANa kahe che, te A pramANe : mANummANapamANaM, paDimANaM gaNiyameva ya vibhAgaM / patthakuDavAi dhanne, caubhAgavivaDDhiyaM ca rase / / 88 // thArtha : mAna-unmAna- avamAna-pratimAna ane gaNima e pAMca prakAranuM vibhAganiSpanna pramANa che. tyAM mAna-pramANa be prakAranuM che, te A pramANe - prastha ane kaDava Adi vaDe mApa karavuM te ghAnya saMbaMdhI, ane dhAnyamAnathI cothA bhAge adhika evuM bIjuM rasa saMbaMdhI mAna che (e pramANe mAna pramANa be prakAranuM kahyuM). ll88 TIvArtha : vibhAganiSpanna pramANa pAMca prakAranuM che, te A pramANe - mAna-unmAnaavamAna-pratimAna ane gaNima. temAM mAna nAmanuM pramANa vaLI be prakAranuM che - dhAnyamAna pramANa, ane rasamAna pramANa. tyAM jenA vaDe mapAya te mane kahevAya, ane vaLI e mAnarUpa pramANa (evA samAsathI) te mAnapramaUT kahevAya. tathA dhAnyasaMbaMdhI mAnapramANa te dhAnyamAnapraHI . te (dhAnyamAna pramANa) magadha dezamAM prasiddha che. siddhAntamAM to rasama parpha ItyAdi padavALI gAthAo vaDe asalI vigere dhA pramANe kaheluM che, te A pramANe - nute eTale dhAnyane mApavAnAM badhAM pramANo A "azati'mAMthI ja udbhavatAM hoI, (Adi kAraNa tarIke) badhAM dhAnyanAM mApomAM prasarI jAya te sazati: eTale avAkha hastatala (adhomukha-UMdhI hathelI) te vaDe mApeluM dhAnya paNa "azati' (asati) kahevAya. tathA tevI be asalIo vaDe utpanna thayelI 1 pasalI kahevAya. te prakRti (pasalI eTale) naukAnA AkAre sthApelI (rAkhelI) sIdhI hathelI jaNAvI. tevI be pasalInI 1 setikA gaNAya, te setikA ahIM - gujarAtamAM prasiddha che te na levI. kAraNa ke ahIM to magadha dezamAM pravartatuM mAna pramANa ja kahevAze mATe A setikA te magadhadezamAM prasiddha evuM koI mApa che, ema jANavuM. te cAra setikAno 1 kuDava, tevA cAra kuDavano 1 prastha, tevA cAra prasthano 1 ADhaka, tevA cAra ADhakano 1 droNa, tevA 60 ADhakano 1 nAno kuMbha, 80 ADhakano madhyama kuMbha, ane 100 ADhakano moTo kuMbha thAya che. tathA 800 ADhakano 1 bAha. AvA prakAranA dhAnyamAna pramANa vaDe (dhAnyanA mApa vaDe) magadhadezamAM vrIhi (DAMgara Adi) dhAnyo mapAya che. ahIM gAthAmAM patthaDavIrUM dhanne e sUtra kahevA vaDe prastha ane kuDavanuM dhAnyamAna to sAkSAt (gAthAmAM ja) grahaNa karyuM (kahAM) ane zeSa je asalI, pasalI, ADhaka vigere mAna, te to gAthAmAM kahelA (DavArpha padamAM kahelA) mA = Adi pada vaDe grahaNa karyuM (kaheluM) jANavuM. || ti dhAnyamAna pramaUTm | have rasamAna pramaUT nAme je bIjA prakAranuM mAna che tenuM svarUpa kahe che - vahema viDhiye se iti. ahIM rasa te ghI - tela vigere jANavo. mATe te ghI - tela vigere saMbaMdhi je mAna te rasamAna kahevAya. te setikA vigere dhAnyamAnathI cothA bhAga jeTalI vRddhivALuM che, eTale cothA bhAga jeTaluM adhika che. kAraNa ke - dhAnya apravAhI hovAthI tenI zikhA saMbhave che, ane For Privat Gersonal Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 - 2sa pravAhI hovAthI tenI zikhA thatI nathI, te kAraNathI dhAnyanA pramANathI-mAnathI cothA bhAga adhika rUpa antaHzikhA (adhaHzikhA) vaDe sahita te rasamAna mapAya che, ane dhAnyamAna to te rasamAnanI apekSAe hIna hoya che, mATe te hIna caturthabhAgarUpa bahi:zikhA vaDe (agra zikhA vaDe) yukta hoya che, te kAraNathI rasamAna antaHzikhAvALuM ane dhAnyamAna bahi:zikhAvALuM hoya che, mATe sAmarthyathI ja samajAya che ke - te banne mAna tulya che. tyAM siddhAntamAM rasamAna A pramANe kahyuM che - 'varUpamALA paNasayA' ityAdi vacana vaDe cosaTha vigerene rasamAna kahyuM che. te A pramANe - 256 5La pramANanuM 1 mALA (maNiko) nAmanuM rasamAna sarvathI utkRSTa che, ema AgaLa kahevAze. tethI tenA cosaThamAM bhAga jeTaluM baneluM hovAthI (arthAt 4 paLa te 256 paLano 64mo bhAga hovAthI) catuHSThikA (cosaThThI) nAmanuM je paheluM rasamAna kahyuM te yathArtha che. ane te cosI te sAmarthyathI cAra paLa pramANanI ja hoya ema jANavuM. tathA te ja mANikAnA batrIsamA bhAga jeTalI hovAthI ATha paLa pramANanuM mAna te dvAtriMziSThA batrIsI kahevAya che. tathA soLa paLa pramANanuM mAna te mANikAnA soLamA bhAga jeTaluM hovAthI (te 16 paLanA mAnane) eka po'zA kahe che. tathA te ja mANikAnA AThamA bhAga jeTalI hovAthI batrIsa paLa pramANanA mAnane 1 gaSTamI (AThabhAgI) kahe che. ane te ja mANikAnA cothA bhAga jeTalI hovAthI cosaTha paLa pramANanI caturgAgA gaNAya che. vaLI te ja mANikAnA ardhabhAga jeTaluM hovAthI ekaso aThThAvIsa paLa pramANa mAnane sardhamANitA kahe che, ane baso chappana paLa pramANanA mAnane saMpUrNa 1 mAAi kahe che. e pramANe upara kahelAM sarva rasamAno vaDe magadhadezamAM ja ghI-tela vigere mapAya che. A rasamAnane graMthakartAe gAthAmAM nAma grahaNapUrvaka kahyuM nathI (arthAt gAthAmAM rasamAnanAM nAma kahyAM nathI), kAraNa ke sUtraracanAnuM prayojana-phaLa saMkSipta rucivALA jIvone upakAra karavo e ja che, (jethI saMkSipta racanAthI racAyelA sUtramAM-gAthAmAM rasamAnanAM nAmo kahyAM nathI). e pramANe 88 mI gAthAno artha samApta thayo. 885 avataraNa : e pramANe dhAnyamAna ane rasamAna e be bheda sahita mAnarUpa dravyapramANanuM pratipAdana karyuM (eTale pAMca prakAranA dravyapramANa dvAramAM pahelAM prakAranuM je mAna nAmanuM dravyapramANa be prakAravALuM hatuM te kahyuM), ane have unmAna vigere cAra bheda (ke je dravyapramANa dvAramAM kahevA bAkI che) te kahevAya che : kaMsAiyamummANaM, avamANaM ceva hoi daMDAI | DimANaM dharimesu ya, bhaNiyaM ekkAiyaM gaNimaM // 89 // gAthArtha : unmAna te kAMsu Adi dhAtunA viSayavALuM che, avamAna te daMDa vigere saMbaMdhI 1. ahIM je A dhAnyamAna kahevAya che, te sAkSAt mapAyelA dhAnyanuM nahi, parantu dhAnya mApavA mATe kotarelA kASThanA pAtranuM saMbhave che. mATe ja ahIM rasamAnanuM aMtaHzikhAvALuM kASThapAtra ane dhAnyamAnanuM zikhArahita kASThapAtra hovAthI e bemAM caturthabhAga adhika rasamAna (nuM kASThapAtra) hoya che. ane dhAnyamAna (nuM pAtra) caturthabhAga hIna hoya che. For Privateersonal Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che, pratimAna dharima vastuonuM hoya che, ane eka Adi saMkhyA te gaNima dravyapramANa kahevAya che. 89thI // 2. 3nAnapramANa che TIvArtha : hatuM eTale uMcu arthAtu uMcakIne - upADIne nIyate = tola karavArUpe mapAya jenA vaDe te unmAna eTale karmasaMbaMdhI tulA vigere (arthAt trAjavAmAM je karSa-paLa-gaghANaka AdithI tolAya che) te unmAna pramANa kahevAya. te A unmAna nAmanuM dravyapramANa kayA dravyonA upayogamAM vaparAya che ke jethI ene dravya pramANamAM gaNo cho? uttara:- vasAcuM = ahIM (A zabdamAM) supUno (sAtamI vibhaktinA bahuvacananA "su" pratyayano) vyatyaya (pheraphAra-vibhakti vyatyaya) thavAthI 'vasIya' e prathama vibhakti sarakhuM rUpa thayuM che, parantu vibhakti sAtamInuM bahuvacana hovAthI "krAMcavipu' eTale kAMsu vigere dravyomAM e unmAna pramANa upayogI thAya che. tyAM kAMsu dhAtu to prasiddha che, ane "Adi" zabdathI tAMbu, lokhaMDa, kapAsa, goLa, khAMDa vigerenuM paNa grahaNa karavuM, kAraNa ke e sarva dravyo e unmAna pramANa vaDe mapAtAM hovAthI (e sarva dravyo unmAna pramANanAM viSayavALAM kahyAM che-) e bhAvArtha che. vaLI A unmAna pramANane siddhAntomAM dhyaritI riso ItyAdi vacanathI (ardhakarma, karSa ityAdi nAmathI) bhAra sudhInuM kahevuM che. tyAM eka palano AThamo bhAga te IrSa, palano cotho bhAga te harSa, palano ardhabhAga te 3 Ipa, tevA be ardhapalano patra, ekaso pAMca pala pramANanI tunI, daza tulAno ImAra, vIza tulAno mAsa. e pramANe e kahelA tola vaDe magadha dezamAM kAMsu vigere mapAya che - tolAya che, mATe te sarva prakAranA tola te 3nInaprANa kahevAya che. prazna:- je siddhAntamAM upara kahyA pramANe ardhakarSa ItyAdi tolane unmAna pramANa kahyuM che to ahIM (A graMthamAM, A vRttimAM) "hArSiI tAki (kArSika ane tulA vigere)" ema zA mATe kahyuM? (ardhakarSa vigere, ema kema nathI kahyuM?) uttara:- jo ke e vAta satya che, to paNa ardhakarSa ItyAdi tolane jANavAnA upAyarUpa hovAthI upacArathI te arghakarSa vigerene paNa karSa vigere kahI zakAya mATe ema kahevAmAM koI prakArano doSa - virodha nathI. | 3. avamAna pramANe che e pramANe unmAna pramANa kahyuM. have avamAna pramANanuM svarUpa kahevAya che - jenA vaDe bhUmi vigere pramANa viziSTa (amuka pramANavALI) vastuo vAcate = avagamAya eTale amuka pramANanI che ema samajAya te pramANanuM nAma vimAnamAM kahevAya. ane te vaLI daMDa vigere ja hoya che, tathA "Adi' zabda vaDe hAtha - dhanusa - yuga - raju AdinuM paNa grahaNa karavuM. vaLI e hAtha-dhanusa-yuga-raju vigerenuM vizeSa svarUpa AgaLanI (eTale 90 mI) gAthAmAM kahevAze. For Privately trsonal Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || 4. pratimAnapramALa || = 3 have cothA pratimAna pramANanuM svarUpa kahevAya che te A pramANe - pahimA ityAdi. jenA vaDe meya nuM eTale suvarNa vigerenuM pratirUpa mIyate mapAya-paricchedAya tevuM mAna te pratimAna. athavA bIjo artha e che ke - prati yogIpaNA vaDe prati tulya eTale pratisadRzamAna te pratimAna te guMjA tathA kAkiNI vigere jANavAM. e pratimAnane paNa siddhAntamAM muMnA giNi niSThAvo ityAdi vacanathI ghaNA prakAranuM kahyuM che. tyAM 'guMjA' to 'caNoThI' evA nAmathI lokamAM prasiddha ja che, tevI savA guMjAnI 1 ALiI, tribhAgasahita kAkiNI athavA eka tribhAga nyUna be guMjAthI banelo 1 va-vAla, traNa vAlano 1 rmamASa, bAra karmamASa no 1 maNData, ane soLa karmamASano 1 suvarNa. e sarva pramANa te pratimAna kahevAya che. prazna:- vaLI e pratimAna pramANa kayA padArthomAM paricchedakapaNe mApavAnA upayoga tarIke pravarte che ? ke jethI e pratimAnane dravyapramANa dvA2nA bhedomAM gaNyuM che ? (arthAt pratimAna pramANathI kaI vastuo tolAya che ?) uttara:- te kahevAya che ke - pramANa jANavA mATe je vastune nArAcamAM (trAjavAmAM) priyante dharAya-sthApavAmAM Ave, te rima vastuo suvarNa - rUpuM - motI vigere (arthAt suvarNa vigere vastuo dharima dravyo che). te vastuonA viSayamAM paricchedakapaNe pravartatuM hovAthI (eTale te suvarNa vigere pratirUpa vastuo tolavAnA upayogamAM AvavAthI) guMjA - kAkiNI vigere mApane - pramANane pratimAnadravyapramANa kahevAmAM Ave che. // 6. mipramALa || = jenA vaDe vastu yate = saphrAyate = gaNAya te mi athavA vRita kahevAya, ane te eka-be-traNathI prAraMbhIne zIrSaprahelikA sudhInA gaNitanuM svarUpa A ja graMthamAM AgaLa kahevAmAM Avaze (kALapramANamAM kahevAze). 1895 avataraNa : have pUrva gAthAmAM kahelA avamAna pramANanuM kaMIka vizeSa svarUpa gAthA vaDe kahevAya che, te A pramANe : daMDo dhaNu juga nAliya, akkho musalaM ca hoi cahatthaM / dasa nAliyaM ca rajjuM viyANa omANasannAe // 90 // 1 gAthArtha : daMDa-dhanu-yuga-nAlikA-akSa ane musala e sarve (eka sarakhA pramANanA vAcaka -paryAya zabdo che ane te sarve) cAra hAtha pramANanA che, tathA daza nAlikAnI 1 rajju thAya che. e pramANe avamAnapramANanI saMjJAo jANavI. / / 9 / TIdArtha : ahIM avamAnapramANane siddhAntarUpI samudramAM (siddhAntamAM 'hatheLa vA kaMDena 1. meya eTale mApavA yogya padArtho, suvarNa-rUpuM vigere. 2. ahIM prati eTale snAyuM, arthAt hAmA trAjavAmAM sthapAtI vastu, jethI 'pratiyogIpaNA vaDe' eTale spAmA trAjavAmAM sthapAvArUpa saMbaMdha vaDe, arthAt e prakAranA pratipakSI padArthapaNA vaDe. 3. hAmAM trAjavAmAM sthApelI vastu jeTalA vajanavALuM te pratitRttva. 152 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vA' ItyAdi vacanathI hasta, daMDa, dhanura vigere kahyuM che. ane ahIM sUtrakartAe (gAthAmAM) koIpaNa kAraNathI jo ke "hasta' kahyo nathI to paNa upalakSaNanA vyAkhyAnathI (upalakSaNathI) hasta" e paNa avamAna pramANa che ema jANavuM. ane te hasta ahIM AgaLa kahevAze tevA svarUpavALA utsadhAMgula vaDe covIsa aMgula pramANano (24 utsadhAMgula pramANano) jANavo. tevA prakAranA (eTale 24 utsadhAMgula pramANanA) hasta vaDe upara kahelAM daMDa- dhanusa - yuga-nAlikA-akSa ane musala nAmanAM chae mAna-pramANa dareka cAra hAtha pramANamAM jANavAM. e chae pramANane vamana saMjJA jANavI. e saMbadha che. prazna:- jo daMDa vigere chae pramANa je pratyeka cAra cAra hAtha pramANanA ja che, ane hIna vA adhika nathI, to e daMDa vigere cha mAMnA koIpaNa eka mAna vaDe avamAna saMjJA (avamAna pramANa) siddha che. to tevA ja prakAranA sarakhA pramANavALI zeSa avamAna saMjJAo kahevAnuM zuM prayojana che? uttara:- e kahevuM jo ke satya che, paraMtu vAstu, bhUmi vigere meya vastuomAM (mApavA yogya padArthomAM) lokarUDhinA vazathI te samAna pramANavALAM mAna paNa judAM judAM upayogamAM AvatAM hovAthI (saMjJAbheda upayogamAM AvavAthI) te sarvanuM (chae saMjJAonuM) ahIM grahaNa karyuM che. jema ke - lokamAM vAstu ane bhUmi vigere dasta vaDe ja mapAya che, ane khetInA viSayavALuM (jemAM khetI karAya che evuM) kSetra (khetara) te cAra hAthanA vAMsarUpa daMDa vaDe ja mapAya che. vaLI mArga to gAu yojana vigerenA pramANathI jANavAne dhanasu vaDe ja mapAya che, tathA kUvo vigere khAtane cAra hAtha pramANanI yaSTivizeSarUpa (lAkaDI) vaDe ja mapAya che, e pramANe yuga vigereno paNa amuka amuka vastuo mApavAmAM upayoga thAya che te deza vigerenI rUDhithI jANavo. kahyuM che ke - "bhUmi hAthathI mApavA yogya che, kSetra daMDa vaDe mApavA yogya che, mArga dhanuSa vaDe mApavA yogya che, ane khAta nAlikA vaDe mapAya che." e pramANa avamAna pramANa jANavuM. (ahIM yuga Adi zeSa prakAra dezavizeSathI jANavA). e pramANe A avamAna pramANa saMbaMdhI 90mI gAthAno artha samApta. 9OM/ kAvatara [ : e pramANe pUrva gAthAomAM pAMca prakAranuM dravyapramANa kahyuM. have kSetrapramANa kahevAnI IcchAe A gAthA kahevAya che : khettapamANaM duvihaM, vibhAgaogAhaNAe nipphannaM / egapaesogADhA-i hoi ogAhaNamaNegaM // 91 // thArtha : kSetrapramANa be prakAranuM che. 1. vibhAganiSpanna kSetrapramANa, 2. avagAhanAniSpanna kSetrapramANa. tyAM eka pradezAvagADha ItyAdi aneka prakAranuM avagAhanA-niSpanna kSetrapramANa che. I91aaaaN TIchArtha : kSetra eTale AkAza, ane te AkAzasaMbaMdhI je pramANe te kSetrapramANa kahevAya. te be prakAranuM che : 1. vibhAganiSpanna, 2. avagAhanAniSpanna. tyAM avagAhanAniSpanna pramANanI vaktavyatA - vyAkhyA alpa hovAthI prathama te avagAhanAniSpanna pramANanuM svarUpa For Private 9 43 sonal Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahevAya che ane tyAra bAda vibhAganiSpanna kSetrapramANanuM svarUpa kahevAze.) 1. avagAhaniSpanna kSetrapramANanuM svarUpa che UTUsoDhADu ityAdi. (e padono artha vibhAganiSpanna kSetrapramANa saMbaMdhI hovAthI upara kahyA pramANe pazcAt kahevAmAM Avaze.) "mohamonAM iti.' e padomAM kevaLa "avagAhana" zabda che, to paNa padanA (athavA vAkyanA) eka deza vaDe (eka bhAga - eka avayava vaDe) paNa saMpUrNa zabda sUcavAto hovAthI e padano artha "avagAhana-niSpanna kSetra pramANa' ema jANavo. te avagAhaniSpanna kSetrapramANa aneka prakAranuM che. kevI rIte aneka prakAranuM che? te kahe che - je eka paramANu athavA be aNuno 1 skaMdha, traNa aNuno 1 skaMdha, ItyAdi yAvat ananta aNuno skaMdha te jo eka ja AkAzapradezamAM avagAhyo-samAI rahyo hoya to te eka aNu athavA dviaNuskaMdha-triaNuskaMdha vigere sarve pradezAvaIIDha kahevAya; ane je avagAha bhedomAM te ja (eka pradezAvagADharUpa bheda) Adi hoya- che te pravezavihitri kahevAya. ahIM "Adi' zabdathI dvipradezAvagADha - TipradezAvagADha - yAvat asaMkhyapradezAvagADha evA anantadravyasamUhanuM grahaNa karavuM. tethI tAtparyArtha e pramANe che keH ekapradezAvagADha-ddhipradezAvagADha-tripradezAvagADha -catuHpradezAvagADha- yAvatu asaMkhyapradezAvagADha sudhInA aneka dravyasamUhanA bhedathI (asaMkhya) bhedavALuM hovAthI te avagAhanAniSpanna kSetrapramANa asaMkhya prakAranuM che. te kAraNathI ja e pramANane aneka prakAranuM kahyuM che. vaLI A pramANane bIjA graMthomAM "pradezaniSpanna kSetrapramANa' evuM bIjuM nAma ApyuM che; kAraNa ke ekapradezAvagADha Adi bheda je e avagAhapramANanA kahyA te sarve kSetranA - AkAzanA pradezo vaDe banelA (vivakSelA) hovAthI te pradezaniSpanna nAma kahyuM che. emAM eka-be Adi kSetranA ja pradezomAM ja te dravyo avagAhelAM hovAthI tevA prakAranI avagAhanA vaDe baneluM (vivaseluM) je kSetrapramANa te pradezaniSpanna kSetrapramANa kahevAya. emAM tattvathI eka ja artha che, tethI koI prakArano virodha nathI. (arthAt avagAhaniSpaksapramANa kaho, athavA to pradezaniSpanna pramANa kaho to paNa e banne vastutaH eka ja che.) [tathA e evA pradezAvagADha ityAdi asaMkhya bhedo pramANa kaI rIte gaNAya? te kahe che-] ekapradezAvagADha dravyonuM svarUpa ekapradezAvagAyitva - eka pradezamAM ja avagAhIne rahevAnuM - che ane te svarUpa thakI ja te dravyonuM te pramANa che athavA te dravyomAM te te pramANapaNuM che te pratIta thaI jAya che. arthAta eka pradezamAM avagAhIne rahevAnuM te dravyanuM svarUpa ja te dravya ekapradezAvagADha - pramANavALuM hovAnuM nakkI karI Ape che. e pramANe A 91mI gAthAno artha samApta thayo. 91/l 3vatara : have vi = vividha prakArano athavA viziSTa mA = bhaMga - vikalpa-prakAra te vima, tenA vaDe (tevA prakAranA vibhAga vaDe) niSpanna = baneluM (vivaseluM) te vimA niSpanna, ityAdi rIte pUrve karelA vyutpatti arthavALuM je vibhAganiSpanna kSetrapramANa tenuM svarUpa kahevAnI icchAe A gAthA kahevAya che : 154 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMgula vihatthi rayaNI, kucchI dhaNu gAuyaM ca seDhI ya / payaraM logamalogo, khettapamANassa pavibhAgA // 12 // TthArtha : aMgula-vaita-patni(hasta) -kukSi-dhanusa-gAu-zreNi-pratara-loka ane aloka e sarva kSetrapramANanA (vibhAganiSpanna kSetrapramANanA) vibhAga-bhedo che. ||2 TIdArtha : aMgula-veMta-rani(hasta) -kukSi-dhanusa- gAu-zreNi-pratara-loka ane aloka e sarve vibhAganiSpanna kSetrapramANanA pravibhAga eTale pravikalpa- bheda che. e gAthAno saMkSiprArtha kahyo. 9rA - 3vataraNa : uparanI gAthAmAM kahelA aMgula vigere kSetrapramANano artha vistArathI pratipAdana karavAnI (kahevAnI) icchAe sUtrakartA pote ja te aMgula vigere svarUpanuM nirUpaNa karavA mATe A gAthA kahe che : tivihaM ca aMgulaM puNa, ussehaMgula pamANa AyaM ca / ekeka puNa tivihaM, sUi payaraMgula ghaNaM ca // 93 // thArtha : vaLI aMgula traNa prakAranuM che - 1 utsadhAMgula, 2 pramANAMgula, 3 AtmAMgula. vaLI te ekeka-pratyeka aMgula te sUci aMgula, pratara aMgula ane ghana aMgula ema traNa traNa prakAranuM che. 93ll TArtha : 3 rana ItyAdi dhAtuo gati arthavALA che (eTale te ghAtuono "gati' evo artha che), ane je je dhAtuo gati arthavALA che, te te ghAtuo jJAna arthavALA paNa hoya che, te kAraNathI "jenA vaDe padArtho anta = pramANathI jANavAmAM Ave te jJAna prasiddha ja che. vaLI te aMgula tiviruM = traNa prakAranuM che, te A pramANe - utsadhAMgula, pramANAMgula ane AtmAMgula. | utsadhAMgula pramANAMgula ane AtmAMgula. II tyAM utsadha eTale 'anaMtA sumapuramaUponApAM samudra kisama se vAvahAri paramANU (ananta sUkSma paramANu yugalonA samudAyanI samiti (bhegA thavA) rUpa samAgama te vaDe teno eka vyAvahArika paramANu thAya-arthAt ananta sUkSma paramANu maLIne 1 sthUla paramANu thAya) ityAdi (siddhAntamAM) kahelA krama pramANe 3chUca = vRddhinI prApti ke je AgamamAM kahelI che, athavA A graMthamAM ja jenuM svarUpa AgaLa kahevAmAM Avaze tevA prakAranA kahelA svarUpavALA utsavathI (vRddhithI) utpanna thayeluM je aMgula te satsaMdha na kahevAya (e eka prakArano artha thayo). athavA koi eTale nAraka vigere jIvonA zarIranI UMcAI. te UMcAInuM pramANa nizcita karanAra hovAthI te UMcAI (utsava) saMbaMdhI je gata te satsaMdhAtA kahevAya (e utsadhAMgulano bIjo artha kahyo). tathA A cAluM vyAkhyAmAM - graMthamAM ja AgaLa kahevAze tevA prakAre cArasoguNA athavA For Private Nersonal Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hajAragaNA utsadhAMgulanA pramANathI baneluM te pramaUTIIna. athavA pramANa vaDe prApta thayeluM aMgula te pramANAna. kAraNa ke enAthI bIjuM koIpaNa aMgula moTuM nathI, te kAraNathI A aMgula ja pramANa prApta aMgula kahevAya, e tAtparya che. athavA sarva prakArano lokavyavahAra ane rAjya vigere sthiti-maryAdA sarvathI prathama darzAvanAra hovAthI A avasarpiNI kALane vize to zrIyugAdideva (zrI RSabhadeva) athavA pahelA bharata cakravartI te pramANabhUta puruSa gaNAya. te pramANabhUta puruSanuM (zrI RSabhadeva bhagavAnanuM athavA bharata cakravartInuM) je aMgula te pramANAgula. tathA AtmAMgulamAM to je kALane vize je bharata cakravartI, sagaracakravartI Adi manuSyo-puruSo zAstramAM kahelA pramANayukta hoya (eTale jemanAM zarIra zAstrokta pramANavALAM hoya) tevA puruSono AtmA (eTale te ja puruSo) grahaNa karAya che, tethI teonA AtmAnuM (eTale te pramANayukta puruSonuM) je aMgula te bhAta kahevAya. (e pramANe traNe aMgulano vyutpatti artha kahyo.) traNa aMgulanA traNa traNa pratibheda che. ( [ sUci aMgula - pratara aMgula - ghanAMgula | vaLI e traNe prakAranuM aMgula te pratyeka traNa traNa prakAranuM che, te A pramANe : sUci aMgula - pratarAMgula - ghanAMgula. tyAM laMbAImAM 1 aMgula dIrgha ane jADAImAM eka AkAzapradeza jeTalI evI AkAzapradezanI paMkti-zreNi te 1 sUvi kahevAya. vaLI e sUci aMgula sadbhAvathI (vastuta:) jo ke asaMkhya AkAza pradezanI sUci-zreNirUpa che, to paNa asatkalpanAe sUci AkAre (sIdhI paMktie) traNa AkAzapradeza (biMdu) sthApIne vicAravuM. te A pramANe che (e traNa biMdunI paMktine sUci aMgula dhAravuM.) tathA sUcine sUci vaDe ja guNatAM pratarA thAya che. e paNa che ke vastutaH asaMkhya AkAzapradezAtmaka che, to paNa asatkalpanAe e ja pUrve darzAvelI traNa pradeza-biMdurUpa sUcine te ja traNa pradezavaDe guNatAM dareka traNa traNa pradezanI banelI traNa sUci- zreNirUpa nava pradezanI saMkhyAvALuM sthApIne vicAravuM - samajavuM. e pratarAMgulanI paNa sthApanA A pramANe | Da | (e 9 biMduvALI traNa paMktionuM pratarAMgula che). tathA pratarane sUci vaDe guNatAM laMbAI, pahoLAI ane jADAImAM sarakhI saMkhyAvALuM (sarakhA pramANavALuM) ghanAna thAya che. laMbAI, pahoLAI, jADAI e traNeya sthAnomAM pradezonI saMkhyA samAna-eka sarakhI hoya to ja "ghana' bane che. vaLI pratara aMgula to dIrgha ane vikhaMbha (laMbAI ane pahoLAI) e be vaDe ja pradezothI sarakhI saMkhyAvALuM che (eTale 1. graMthamAM sUci aMgulanI tathA prata2 aMgulanI sthApanA biMduo sthApIne darzAvI che, paraMtu ghanAMgulanI sthApanA darzAvI nathI, te A pramANe : adhaHnA madhyamAMnA uparanA - 156 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratara aMgula to laMbAI ane pahoLAI e be vaDe ja sarakhuM che, arthAt jeTalA pradezanI laMbAI teTalA ja pradezanI pahoLAIvALuM che), paNa piMDathI sarakhuM nathI (eTale jADAI teTalA pradezavALI nathI, arthAt laMbAI athavA pahoLAI jeTalA pradezavALI jADAI nathI, athavA jeTalI laMbAI vA pahoLAI teTalI jADAI nathI), kAraNa ke te pratarAMgulamAM jADAI to mAtra eka pradeza jeTalI ja che, te kA2NathI pratarAMgula te ghanAMgulanA bheda tarIke thAya (eTale eka ghanAMgulamAMthI ghaNAM pratarAMgula nIkaLe, paraMtu pratarAMgulamAMthI ghanAMgula na nIkaLe), ema jANavuM. vaLI A ghanAMgula paNa laMbAImAM, pahoLAImAM ane jADAImAM pratyekamAM asaMkhya asaMkhya AkAzapradezarUpa sadbhAvathI (vAstavika rIte) che, to paNa asatkalpanA vaDe te 27 (sattAvIsa) pradezapramANa che; kAraNa ke pUrve kahela traNa pradezanI sUci vaDe pUrve kahela nava pradezarUpa pratarane guNatAM eTalAM ja (sattAvIsa ja) pradezo prApta thAya che. e 27 pradezonI sthApanA pUrve darzAvelA nava pradezanI nIce ane u52 nava nava pradeza sthApIne vicAravI. ane tema karyo chate e ghanAMgula te laMbAI, pahoLAI ane jADAI e traNe rIte sarakhuM thAya che. e 93mI gAthAno artha kahyo. Ill gavataraLa : e utsedhAMgula, pramANAMgula ane AtmAMgula e traNa aMgulanI madhye prathama utsedhAMgula keTalA pramANavALuM che ? (arthAt utsedhAMgulanI laMbAI keTalI ?) evI AzaMkA karIne tenA pramANanI utpattino anukrama nirUpaNa ka2vAne arthe A gAthA kahevAya che H sattheNa sutikkheNa vi, chettuM bhettuM va jaM kira na sakkA / taM paramANuM siddhA, vayaMti AI pamANANaM // 94 // gAthArtha : atyaMta tIkSNa evA paNa zastra vaDe nizcaya je chedI ke bhedI na zakAya, tene zrIjinezvaro sarva pramANonI AdirUpa parama kahe che, (eTale sarva pramANomAM prathama paramANu che). 5945 TIArtha : ahIM je 52mANu atitIkSNa evA paNa zastra vaDe eTale khaDga Adi vaDe tathA kuMta (bhAlA) Adi vaDe anukrame nizcaya chedI na zakAya, ke bhedI paNa na zakAya, (eTale khaDgAdi vaDe chedI na zakAya, ane kuMta Adi vaDe bhedI na zakAya) kAraNa ke atyaMta snigdhalapaTaNo-zlaSNa hoya che; te kAraNathI tevA 52mANune siddhA = jJAnasiddha eTale sarvajJo; paraMtu siddha paramAtmAo nahi kAraNa ke temane zarIrAdino asaMbhava hovAthI vacanano asaMbhava che; te siddho AgaLa kahevAtI utsedhAMgulanI utpattimAM kAraNabhUta evI utkSaAEzlakSNikA vage2e pramANonuM Adi eTale prathama prAraMbhaka kahe che. ahIM gAthAmAM ri (ni=nizcaya) kahevAthI e sUcavyuM ke-e 52mANunuM lakSaNa ja kahevAya che, paraMtu te paramANune koI chedavA-bhedavAno AraMbha karatuM nathI, kAraNa ke 52mANu atibArIka - sUkSma hovAthI chedana-bhedananA viSayamAM Avato nathI (eTale chedAto-bhedAto nathI), tema ja tene chedavA-bhedavAnuM kaMI kAraNa paNa nathI (mATe te paramANunuM 'chedAya nahi, bhedAya nahi' e lakSaNa mAtra ja kahyuM). vaLI ahIM je A 52mANu kahyo, te vyavahAranayamata vaDe ja paramANu kahyo. bAkI vAstavika rIte to e anaMta 52mANuono banelo skaMdha ja che. parantu sUkSma pariNAma For Privateersonal Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAmavAthI eTale sUkSmapariNAmI hovAthI cakSuthI grahaNa thavAnA tathA chedana-bhedananA viSayamAM AvI zakato nathI, tethI ene (ananta paramANuthI banelA skaMdhane) paNa vyavahAranayavALA paramANu mAne che, mATe te skaMdhane paNa ahIM (ulaeNdhAMgulanA kramamAM) paramANu rUpe kahyo che. e gAthArtha kahyo . 94o 3vata{UT : zuM paramANamAM paNa nizcayanayathI ane vyavahAranayathI be bheda thAya che ? ke jenAthI "tene (ananta aNuvALA skaMdhane) paNa vyavahAranaya paramANu mAne che" ema kaho cho! uttara:- hA, paramANumAM paNa tevA be bheda che (vyavahArika paramANu ane naiRRyika paramANu ema be prakAranA paramANu che). te kahevAya che : paramANU so duviho, suhumo taha vAvahArio ceva / suhumo ca appaeso, vavahAranaeNa aNaMtao khaMdho // 95 // thArtha : paramANu te be prakArano che, - sUkSma paramANu, temaja nizcaya vyAvahArika paramANu. temAM sUkSma paramANu te apradeza che, ane vyavahAranaya vaDe je paramANu che te ananta paramANuno skaMdha che. l9pA. TArtha : A gAthA gIti chaMdamAM che, paraMtu AryA chaMdamAM nathI. te paramANu sAmAnyathI be prakArano che, suhuma = sUkSma eTale naiRRyika paramANu, tathA vAvaTApi = vyAvahArika paramANu. tyAM nizcayanayathI manAyelo sUkSma paramANu apradezI (pradeza rahita) ja jANavo. kAraNa ke aMza rahita hovAthI potAnAthI bhinna evA bIjA pradezathI rahita hoya che mATe. AvA prakArano paramANu ja, paramArthathI (vAstavika) paramANu kahevAya che. "parama = prakRSTa eTale utkRSTatAne prApta thayelo je 3y = sUkSma paramANu te ja paramANu' evI vyutpatti hovAthI. je kAraNathI kahyuM che ke : jArameva tattva = A (naizcayika) paramANu te uttaravartI evA dviaNu skaMdha, triaNu skaMdha ItyAdinuM paryantabhUta (chellAmAM chelluM) kAraNa che, paraMtu koIpaNa anyanuM e kArya nathI. kAraNa ke te paramANunI pachI koIpaNa evo pudgala nathI ke je e paramANune paNa banAvavAmAM kAraNabhUta hoya ane dviaNu skaMdha, triaNu skaMdha ityAdi skaMdho to potAnAthI pUrva - alaga alaga paramANuo - tenuM kArya che, ane uttara-caNuka Adi skaMdho-tenuM kAraNa paNa thAya che. (paramANu to phakta dravyaNukanuM kAraNa bane che, paNa kArya koInuM ya nathI banato.) e gAthAnA 1. ahIM kahevAnuM tAtparya e che ke - pudgalano sarvotkRSTa skaMdha te kevaLa kAryabhUta che, ane temAM ananta aNuo athavA ananta pUrvaskaMdho kAraNabhUta che, kAraNa ke ananta aNu vA skaMdhothI te mahAtkaMdha banelo che, paraMtu have te skaMdhathI bIjo koI skaMdha banavAno nathI (mATe te skaMdha koInuM kAraNa nathI banato), tathA te mahAtkaMdhanI pazcAtuno ekANunyUna skaMdha te mahAtkaMdhane banAvavAmAM kAraNabhUta che, ane potAnI pUrvanA aNuo athavA potAnAthI ekANakAdi nyUna skaMdhonuM kAryabhUta che, e pramANe yAvatu dubaLukarkaMdha te utaravartI vyaNukAdi skaMdhone banAvavAmAM kAraNabhUta che, ane pUrvavartI be aNuonuM kArya che, e pramANe paramANu ane mahAtkaMdha e be varjIne zeSa sarve pudgala skaMdho uttaravartI skaMdhanuM kAraNa ane pUrvavartI aMdhAdinuM kArya ema kAraNa- kAryarUpa che, tevI rIte paramANu kAraNa - kArya be rUpa nathI paraMtu kevaLa uttaravartI dviaNukAdi skaMdhonuM kAraNa ja che, paNa pUrvavartI pugalabhedanA abhAve pote kAryarUpa nathI. For Private Personal Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeSa traNa caraNonI vyAkhyA sugama che [ mATe ahIM te traNa caraNonI (sUkSma nityazca ityAdi padonI) vyAkhyA karI nathI.] vavadaranaur Futo dhaMdho - eTale vyavahAranayanA mata vaDe punaH ananta paramANuno banelo skaMdha paNa ke je hajI sudhI sUkSmapariNAmIpaNuM pAmelo hovAthI chedI zakAto nathI, temaja bhedI zakAto paNa nathI, te paNa paramANu kahevAya che. kAraNa ke sUkSmapaNuM hovAthI e anantANuka skaMdhamAM paNa nahi chedAvA-bhedAvAno viSaya to te sUkSma paramANunA sarakho ja che (mATe paramANu kahevAya che). e bhAvArtha che. praH- bhale tema ho (eTale apradezI evo sUkSma paramANu te naiRRyika paramANu ane ananta paramANuno skaMdha te vyAvahArika paramANu ema be prakArano paramANu bhale kahevAya) paraMtu ahIM cAlu prakaraNamAM pramANonI AdimAM (utsadhAMgulanI utpattinA kramamAM sarvathI prathama) sUkSma paramANu ja (naiRRyika paramANu ja) zA mATe grahaNa na karavo ? vaLI te sUkSma paramANu pramANonA kAraNa tarIke upayogI thato nathI ema paNa nathI, kAraNa ke vyAvahArika paramANu paNa tevA ananta paramANuo vaDe ja banelo che, (to te sUkSma paramANune ja sarva pramANonI AdimAM kema na gaNavo ?) uttara:- e vAta jo ke satya che, paraMtu ahIM "pramANa'no vyavahAra (lokamAM zI rIte thAya ? te) nirUpavAno che. eTale lokanA upayogamAM Ave tevA pramANanI ahIM vAta che, ane lokavyavahAramAM to sarvatra ananta paramANuno skaMdha ja mukhyapaNe upayogI thAya che, paraMtu sUkSma paramANuo lokavyavahAramAM upayogI thatA nathI; ema jaNAvavAne ja sUkSma paramANune pramANonI AdimAM gaNyo nathI. athavA sUtrapravRttio (sUtra racanA - zAstravacano) gaMbhIra abhiprAyayukta hoya che, mATe buddhimAna puruSoe A vAtamAM bIjuM paNa kAraNa hoya to vicAravuM. e gItikAno (gIti chaMdayukta gAthAno) artha kahyo. //9pA 1. sugama hovAthI e traNa caraNonI vyAkhyA karI nathI. te vyAkhyA A pramANe - e paramANu sUkSama che, tathA nitya eTale sadAkALa avasthita che, eno koIpaNa kALe nAza thato nathI. dviaNu Adi sarve skaMdhomAMno dareka vivakSita skaMdha jaghanyathI 1 samaya ane utkRSTathI asaMkhya kALa sudhI svarUpe rahIne vinAza pAmI jAya che, paraMtu jagatamAM je anantAnanta paramANuo vidyamAna che temAMnA koI ekano paNa vinAza thavAno nathI. ahIM paramANu koI vakhate skaMdhathI apratibaddha -- chUTo rahevAthI paramANu ane kaMdhapratibaddha thAya tyAre zu evI bhinna saMjJA pAme che, parantu svarUpe to jevo che tevo ja sadAkALa kAyama rahe che. (savarnalpo - eTale e paramANumAM pAMca rasamAMno koIpaNa eka rasa sadAkALa hoya che ja. jo ke vivakSita eka rasa badalAIne jaghanyathI eka samayamAM ane utkRSTathI asaMkhya kALe bIjo rasa avazya pragaTa thAya che to paNa koI kALe eka rasarahita to thato ja nathI. tevI ja rIte pAMca varNamAMno koI eka varNa, tathA be gaMdhamAMnI koI eka gaMdha paNa. sadAkALa hoya che. dif - ATha sparzamAMthI paramANumAM sAmAnyathI zIta-uSNa-snigdha ane rUkSa e cAra sparza hoya che, paraMtu vivakSita eka paramANumAM samakALe eka sAthe to zIta-nigdha, athavA to uSNa-snigdha, athavA to zIta-rUkSa, athavA to uSNa-rUkSa, e pramANe avirodhI be ja sparza paramANu avasthAmAM temaja pradeza avasthAmAM paNa sadAkALa hoya che. zaninaH- vaLI paramANu jagatamAM vidyamAna che ke nahi ? te jANavAnuM liMga-lakSaNa-cihana zuM ? tenA uttaramAM e ja ke ghaTa-paTa AdiSTA kAryo te ja paramANunI vidyamAnatA siddha karavAmAM lakSaNarUpa che, mATe ghaTAdi kArya te paramANune oLakhAvanAruM liMga-lakSaNa che. te kAraNe paramANu kAryaliMga che. (kAryanuM liMga nahi, paNa kArya e ja liMga-lakSaNa che jenuM te kAryaliMga evo samAsa ahIM yogya che.) e pramANe zeSa traNa caraNonI vyAkhyA saMkSipta rIte jANavI. For Private Personal Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3navataraNaH have AgaLa (vyAvahArika paramANu pramANa bAda) e vyAvahArika paramANu vaDe pramANa jevI rIte utpanna thAya che te pramANanI utpattine tevI rIte darzAvatAM zrI graMthakartA A (96mI) gAthA kahe che : paramANU ya aNaMtA, sahiyA ussaNhasaNhiyA ekkA / sA'NaMtaguNA saMtI, sasaNhiyA so'Nu vavahArI // 96 // mAthArtha ananta paramANu sahita eka uzlaSNazlaNikA thAya che, ane te anantaguNI thaI chatI (tenI ananta uslaSNazlaNikA maLIne) eka glaNazlaNikA thAya che, te vyavahAra paramANu gaNAya che. 96o. rIkSArtha: tevA ananta vyAvahArika paramANu sadiyA maLIne eka sthAchiI thAya che, (ahIM zabdArtha A pramANe-) atyanta zlaNa (bArIka-sUkSma) te kSaTI, ane e ja zlaSNazleksikA uttaravartI pramANonI apekSAe 38 = atiprabala (atisUkSma) glaNa zlaNikA gaNAya, mATe bhrasTAvA kahevAya. (e utsadhAMgulanAM kramamAM bIjuM pramANa jANavuM.) tathA te anantaguNI thaI chatI (eTale ananta uzlaSNazlarNikA maLIne) sapTeya eTale eka glaspardhvarNikA thAya che, e bhAvArtha che. siddhAntomAM to A gla@cchaNikAne pUrvanA pramANathI eTale uglaNazleksikAthI ATha guNI ja kahI che, ane A AcAryo - graMthakartAe anantaguNI kyAMthI lakhI? te zrI sarvajJo ja jANe, paraMtu avagu darzI (prAcIna munione pagale cAlanArA-prarUpaNa karanArA) evA ame (vRttikartA) e saMbaMdhamAM kaMI paNa jANatA nathI. sogavavahArI - A padamAM liMgano pheraphAra thavAthI (eTale strIliMgane badale puliMga thavAthI) ane vakAra adhika jANavAno hovAthI te strIliMga ane vakArapUrvaka artha A pramANe jANavo - sa va = vaLI te zlaphyucchaNikA vyavahArika paramANunA kramapUrvaka banelI hovAthI upacAre vyavahArika paramANu kahevAya, e bhAvArtha che. ane te kAraNathI eTalA pramANavALI e mukhyatve glaSNazlarNikA kahevAya, ane upacArathI e vyAvahArika paramANu paNa A cAlu pramANamAM gaNAya che, ema siddha thayuM. e pramANe 96mI gAthAno artha samApta thayo. /96o. vatara: pUrva gAthAmAM utsughAMgulanI utpattinA kramamAM anantANuka aMdhane chedanabhedananA aviSayavALo kahyo te saMbaMdhamAM avyutpanna mativALo (alpa mativALo) ziSya zaMkA kare che ke - punaH- vyAvahArika paramANu ananta aNuono banavA chatAM paNa jo chedana- bhedananA viSayavALo kahyo, to zuM sarve ananta paramANuovALA skaMdho evA ja prakAranA che? ke koI chedana - bhedanAdi viSayavALA skaMdho paNa che? evA prakAranI AzaMkA karIne tenA uttara rUpe have A gAthA kahevAya che : khaMdho'NaMtapaeso, atthegaio jayammi chijjejjA / bhijeja va egaio, no chijje no ya bhijejA // 97 // 1. arvAgudarzI eTale sAme hoya teTaluM ja joI zakanArA, AgaLa-pAchaLanA ajANa. For Prive Oersonal Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thArtha jagatamAM ananta pradezavALA evA paNa keTalAka skaMdho che ke je chedAya che ane bhedAya che, ane keTalAka evA paNa che ke je chedAtA nathI temaja bhedAtA paNa nathI. (ema banne prakAranAM skaMdho vidyamAna che.) 9zI TIphAI: ananta paramANurUpa pradezo vaDe banelo, na = A jagatane viSe tevo koI eka, tathA prakAranA bAdarapariNAme pariNamelo skaMdha paNa che ke je; - (ema kahIne) zuM kahevAnuM che. te kahe che ke - chinnenA mitrejha va = khaDugAdi vaDe chedAya che, eTale (jenA) be bhAga karAya che, ane kunta (bhAlA) Adi vaDe bhedAya che eTale chidravALA karAya che. tathA tevA prakArano paNa koI eka, sUkSmapariNAmane prApta thayelo skaMdha paNa hoya che ke je; - (ema kahIne) zuM kahevAnuM che te kahe che ke - na chedAya ke na bhedAya, evA kASTha - paththara - DhekuM ityAdi bAdara pariNAme pariNamelA ane mAMsacakSu vaDe (carmacakSu vaDe) gamya (dakhI zakAya) evA skaMdho - chedana-bhedana, viSayavALA hoya che ane sUkSmapariNAme pariNamelA skaMdho to sAtizaya jJAnavALAone ja gamya che. (eTale avadhijJAna Adi zreSTha jJAna vaDe ja jANI-dekhI zakAya evA che.) te skaMdho chedana - bhedanano viSaya thatA ja nathI. e bhAvArtha che. (arthAt sUkSma pariNAmI skaMdho chedI - bhedI zakAtA nathI.) ahIM upara kahelA pAThane badale 'vaMthoDajtapAso, utthAno 3 no ya chinnenA mitrena va !" evo paNa pATha koI graMthamAM che. emAM paNa artha e ja che, judo nathI. anantapradezI koI eka evo paNa skaMdha che ke je chedAya- bhedAya che (ane koI eka evo paNa che ke je chedAto - bhedato ja nathI). e gAthArtha kahyo. II9zA 3mavatana: tyAM je chedanAdikane aviSayabhUta (chedana - bhedana nahi thaI zakavAnA svabhAvavALo) ane sUkSmapariNAmane prApta thayelo evo vyAvahArika paramANu to pUrva gAthAmAM ja darzAvyo. have bAdarapariNAmane prApta thavAthI chedana- bhedana thaI zake evA skaMdharUpa ane zlaSNazlaNikAthI uttaravartI evAM, utsadhAMgulanI utpattimAM kAraNabhUta je zeSa pramANo tene darzAvatA chatA graMthakAra (A 98nI gAthA) kahe che [ arthAt utsadhAMgulanI utpattinA A cAlu prasaMgamAM utsadhAMgula saMbaMdhI pramANanA kramamAM prathama uzlaSNazlaNikA ane tyArabAda vyAvahArika paramANu e be pramANa darzAvIne tyArabAda have A gAthAmAM zeSa pramANe anukrame adhika adhika darzAve che - Iti tAtparya] : paramANU tasareNU rahareNU aggayaM ca vAlassa / likkhA jUyA ya javo, aTThaguNavivaDDhiyA kamaso // 98 // mAthArtha: paramANu [ - UrdhvareNu ] - trasareNu-rathareNu ane vAlano agra (vAlAjha) - zikSA (lIkha)-mUkI (jU) ane yava e anukrame ATha ATha guNAM vadhatAM jANavAM. [arthAt 8 paramANuno eka UrdhvareNu, 8 UrdhvareNuno eka trasareNu ityAdi.] I98 TIjAthe ahIM upalakSaNanA vyAkhyAnathI paramANu kahyA bAda kardhvarenu kahelo jANavo (eTale gAthAmAM paramANu pachI UrdhvareNu jo ke pragaTa kahyo nathI to paNa paramANunA upalakSaNathI For Private Personal Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UrdhvareNu paNa grahaNa karavo). kAraNa ke siddhAntomAM aneka sthAne eja anukrama kahelo che, ane yuktivALo paNa che. te kAraNathI e paramANu - UrdhvareNu - trasareNu ityAdi yava sudhInA sarve pramANa anukrame ATha ATha guNAM jANavAM. te A pramANe : paramANu AThaguNo thAya tyAre UrdhvareNuM thAya, arthAt, ATha paramANuo maLIne eka UrdhvareNa bane. ahIM, 8 paramANuno eka UrdhvareNu-e vAtamAM "paramANu' tarIke to pUrvanI gAthAmAM upacArathI vyavahAraparamANu tarIke zlaSNazleksikAne gaNAvela che. te ja levAno che, paNa chedana Adi na thaI zake tevA, pramANonA AdibhUta vyAvahArika paramANu nahi. kema ke te Adi pramANarUpa vyAvahArika paramANuo to (ATha nahi, paNa) anaMtA bhegA thAya tyAre uzlaNazlarNikAdirUpa pramANo vacamAM ja - Adi pramANabhUta paramANu tathA sareNunI vacALe ja - hovAnuM kaheluM che; ane e atisUkSma hovAthI tevA ATha paramANuo vaDe bAdara pariNAmI evo UrdhvareNu banI paNa zake nahi. te A pramANe - bArIo vageremAMthI AvatAM sUryanA kiraNo vagerethI spaSTa dekhAto ane potAnI meLe athavA para prayogathI upara, nIce ane tirkI gati karavAnA svabhAvavALo je reNu-aNu te ahIM UrdhvareNu kahevAya che. to tevo UrdhvareNu tevA (prathama kahelA) 8 paramANuo vaDe kevI rIte banI zake ? te kAraNathI siddhAntane bAdha na Ave evI rIte ema siddha thayuM ke - pUrva gAthAmAM (upacArathI) vyAvahArika paramANu tarIke kahela ATha zlaSNazlakSiNakA vaDe 1 karNaraju thAya che. tathA trasthati eTale pUrva dizA vagere dizAomAMthI vAtA vAyuo vaDe gherAyelo evo je aNu-reNu gati kare te tra" kahevAya. UrdhvareNu to vAyunA prayoga vinA potAnI meLe paNa gatimAna thAya che, ane A TAsareNu to pUrvAdi dizAonA vAyuthI prerAya tyAre ja gativALo thAya che, te kAraNathI te UrdhvareNu A trasareNuthI alpa pramANavALo che, mATe ATha UrdhvareNu vaDe 1 trasareNu thAya che, ane e pramANe hovAthI A gAthAmAM UrdhvareNuno adhyAhAra (gAthAmAM na kahyA chatAM UrdhvareNunuM grahaNa karavuM) te yuktiyukta ja jANavo. tathA cAlatA rathanA cakrathI - paiDAthI ukhaDelo - uDelo - uDato je reNu (sUkSma rajakaNa) te ratharejI kahevAya. pUrve kahelo trasareNu to vAyunA prayogathI gativALo che, ane A reNu to vAyu hovA chatAM paNa rathanA cakra vagerethI ukhaDyA vinA gativALo thato nathI, te kAraNathI A rathareNuthI trasareNu alpa pramANavALo che, ane tethI ja ATha sareNu maLIne 1 ratharejI thAya vaLI A ThekANe paramaU[ rahetU tarabU" ityAdi pATha ja bIjI ghaNI pratomAM dekhAya che, 1. tAtparya e che ke - cAlu prakaraNamAM vyAvahArika paramANu be vAra kahevAyA che, temAM ananta sUkSma paramANuothI (naizcayika paramANuothI) banelo te pahelo vyAvahArika paramANu ane punaH tevA ananta vyAva0paramANuothI banelI je umbAbvaNikA ane tevI ananta athavA ATha uglazkaNikAthI banelI zlaSNa zleksikA te paNa vyavahAra paramANu ja kahelo che, mATe e zlaSNazlarNikA rUpe je paramANu te ahIM bIja vyAvahArika paramANu jANavo, ane A gAthAmAM je paramANu zabda pahelo kahyo che te bIjA vyAvahArika paramANurUpa eTale zlaSNazlakSiNakA rU5 jANavo, ane pahelo vyAvahArika paramANu to umplambakSiNakAthI paNa anantamA bhAga jeTalo sUkSma che, ane te ja sarva pramANamAM AdibhUta che. For Private Personal Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te asaMgata-ayukta ja jaNAya che. kAraNa ke rathareNuthI trasareNu ATha guNo hoya ema banI zakta nathI; paraMtu pUrve kahelI rIti pramANe vicAratAM to viparIta ja samajAya che (arthAt 8 rathareNuno 1 TasareNu e to viparIta saMbhave che.) vaLI je ke saMgrahaNI sUtrakartAe paramANU rajU ityAdi ja pATha kahyo che ema kahevAya che, temAM paNa samAna paMtha che (eTale e pATha paNa ghaTI zakato nathI), kAraNa ke e pATha paNa (saMgrahaNI kartAe kahelo pATha paNa) ghaTAvavA jatA vicAraNIya thaI paDe che, temaja AgamanI sAthe virodha Ave che, ane yuktithI paNa saMgata nathI (samajAya tevo nathI). - ti paThAntaravisaMvAH | tathA ATha rathareNu maLIne devakuru athavA uttarakurumanuSyono 1 vInAgra thAya che. tevA ATha vAlAgra vaDe harivarSa ane ramyakSetranA manuSyono vAlAgra thAya che. tevA ATha vAlAjho vaDe haimavata-hiraNyavatanA manuSyano vAlAgra thAya che. punaH te ATha vAlAgrono pUrva mahAvideha ane pazcima mahAvidehanA manuSyono vAlAgra thAya che. punaH evA ATha vAlAgra vaDe bharata tathA airAvata kSetranA manuSyano eka vAlAgra thAya che. ahIM e pramANe vAlAjhanA aneka bheda hovA chatAM paNa sarvamAM vAlIgrapaNuM tulya hovAthI samAna jAtinI virakSA vaDe 'vAnI." e pramANe gAthAmAM sAmAnyathI eka ja bheda darzAvyo che. (sarva vAlAjhomAM ahIM bharata - airAvatanA manuSyanA ja vAlAgra grahaNa karavA). tathA te bharata-airAvata kSetranA manuSyonA 8 vAlAjha maLIne 1 tikSA= lIkha thAya che. ane tevI 8 lIkha vaDe 1 yUjhaT = jU thAya che. ane tevA 8 yUkA maLIne gAthAmAM sUcavelAM nava zabdathI eka yavamadhya thAya che. e pramANe gAthAno artha samApta thayo. 98. avataraNa: pUrva gAthAmAM yavamadhya sudhInAM pramANa kahIne have e yavamadhya pachI kayA kayA (utsadhAMgulanI utpattimAM kAraNabhUta) che? te darzAve che : aTTheva ya javamajjhANi, aMgulaM chatra aMgulA pAo / pAyA ya do vihatthI, do ya vihatthI bhave hattho // 19 // pathArtha: ATha ja yavamadhya maLIne 1 aMgula (3odhAM'na) thAya che. tevA 6 aMgulano 1 pAda (= paga) thAya che, tevA be padano 1 veMta, ane be veMtano 1 hAtha thAya che. I99 (ethI AgaLa paNa hajI pramANabheda dhanuSya Adi che). TIvArtha: ATha yavamadhya" vaDe 1 aMgula thAya che, arthAt pUrva gAthAmAM kahelA svarUpavALA 1. e pramANanI vAta prAyaH bRhat saMgrahaNI ke je vartamAna kALe paThana - pAThananA upayogamAM Ave che temAM nathI, paraMtu kSetramAsa (laghukSetrasamAsa)mAM che. 2-3. devaguru ane uttarakuru e baMnne kSetramAM eka sarakhA bhAva hovAthI, banne kSetra grahaNa karyA che. e kSetromAM sarvadA pahelo Aro che, ane yugalika manuSyo rahe che. tenA vALa bArIka ane suMvALA hoya che, tevA bArIka vALano agrabhAga te paNa zIrSa muMDAvyA bAda ekathI sAta divasa sudhImAM ugelA vALano agrabhAga grahaNa karavo. ema anya graMthomAM kahyuM che. 4. ahIM yavamadhya eTale yava nAmanA dhAnyanA dANAno tirtho (Do) madhyabhAga jANavo, paraMtu yavanI laMbAI nahi, arthAt yavamadhya zabdathI madhyabhAganI jADAI grahaNa karavI, jethI ATha yavane sAthe sAthe ADA goThavatAM 1 utsadhAMgula jeTalI jagyAmAM samAya che - e tAtparya che. For Private Personal Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha guNA yavamadhya vaDe (eTale 8 yavamadhya vaDe) cAlu viSayamAM upayogI evo 1 utsadhAMnI thAya che. ane tevA cheOM gaMgutA eTale cha aMgula pramANa (arthAt 6 ubheMghAMgula pramANa) vistAravALo pagano madhyatala pradeza che (eTale pagataLiyAno ADo madhyabhAga che). e madhya pradeza te pagano eka dezabhAga hovAthI padri gaNAya che. tathA evA be pagane sAthe sAthe joDavAthI (eTale be pAda pramANano) 1 veMta 12 aMgula pramANano thAya che ane tevA be veMtano 1dasta thAya che. ahIM kaMkuna vidastha rayA ItyAdi padavALI upara kahelI mULa gAthAmAM rayA = ratni zabda kahyo che te hAthano paryAyavAcaka zabda che, mATe ratni kahevAthI 1 hasta-hAtha ja jANavo. tathA be hAthanuM 1 jUli pramANa thAya che, e kukSipramANa A gAthAmAM pragaTa rIte jo ke kahyuM nathI to paNa adhyAhArathI grahaNa karavuM; kAraNa ke A graMthamAM pahelAM paNa mULa gAthAne vize kahela hovAthI (eTale A graMthamAM 92mI gAthAne viSe saMpUrNa vidalhI rayA, jUchI dhaUT TIu va seDhI ya ityAdi padothI 7 = kukSipramANa kahela hovAthI) temaja siddhAntomAM paNa kukSipramANe kaheluM hovAthI ahIM paNa grahaNa karavuM. e pramANe A 99mI gAthAno artha samApta thayo. //99tA. savatara: pUrva gAthAmAM kahelA utsadhAMgula pramANanA bhedathI (eTale paramANuthI hasta sudhInA bhedathI) AgaLa bIjA kayA kayA bheda che? te A gAthAmAM darzAvAya che. (arthAt yojanA sudhInA bheda darzAvAya che) : cauhatthaM puNa dhaNuyaM, dunni sahassAI gAuyaM tesiM / cattAri gAuyA puNa, joyaNamegaM muNeyavyaM // 100 // thArtha: vaLI 4 hAthano 1 dhanurmu, te be hajAra dhanuSano 1 gAu, ane tevA 4 gAuno 1 yojana jANavo. ll100nI TArtha vaLI 4 hAthano 1 dhanuSya thAya che. athavA be kukSipramANano 1 dhanuSpa thAya che, ema paNa sarakho artha hovAthI jANavuM. (arthAt e banneno artha eka sarakho che). tevA be hajAra ghanuSano 1 gAu thAya che, ane tenA cAra gAuno 1 yonane jANavo. A yojananuM pramANa mULa gAthAmAM (pUrve kahevAyelI 92mI gAthAmAM) kahAM nathI to paNa te gAthAmAM gAunuM pramANa kahyuM che, te gAunA upalakSaNathI temaja siddhAntomAM paNa kaheluM hovAthI ane atyaMta upayogI hovAthI A gAthAmAM (A 100mI gAthAmAM yojanAno bheda) kahela che. e pramANe A mULa gAthAno artha kahyo. ||100NI have ahIMthI zreNi, pratara vigere paNa kSetra pramANanA vibhAgo darzAvyA che, to paNa A utsadhAMgula pramANanI utpattinA vicAramAM tenI vyAkhyA nahi karAya, kAraNa ke te zreNi-pratara vigere pramANano ahIM prastuta viSaya (cAlu prasaMga) nathI. ahIM to nAraka vagere jIvabhedonI avagAhanAnA pramANa tarIke A utsadhAMgula pramANa (tenA saMbaMdhamAM ja) ahIM ja kahevAze. ane te nAraka vigerenI avagAhanAmAM yojana sudhInuM ja kSetra pramANa upayogI che, te kAraNathI te viSayanA prasaMgamAM prastuta hovAthI ahIM yojana sudhInuM kSetra pramANa kahyuM che ane zreNi-pratara vigere pramANa bhedono ahIM upayoga na hovAthI temaja teno viSaya-prasaMga paNa na hovAthI te For Privata s rsonal Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreNi-pratara vigere kSetrapramANanI vyAkhyA ahIM karavAmAM AvatI nathI. paraMtu AgaLa to te zreNi-pratara vigerenI paNa vyAkhyA karavAmAM Avaze. avataraNa: e pramANe utsedhAMgulanuM pramANa kahyuM, temaja tenAthI utpanna thayelAM veMta-hAtha-dhanuSu Adi pramANo paNa kahyAM. anukramathI prApta thayela pramANAMgula ane te pramANAMgulathI utpanna thayela je veMta-hAtha-dhanuSu vigere tene kahevAnI icchAe graMthakartA A gAthA kahe che. (arthAt aMgula-veMta-hAtha vagere pramANabhedo pratyeka utsedhathI, pramANathI ane AtmAMgulathI ema traNa prakAre che. temAMno pahelo prakAra kahIne have bIjo prakAra kahevAya che H ussehaMgulamegaM havai pamANaMgulaM dupaMcasayaM / ossappiNIe paDhamassa, aMgulaM cakkavaTTissa // 101 // gAthArtha: eka utsedhAMgulane be pAMcasogaNuM (hajAra guNa) karavAthI eka pramANAMgula thAya, ane tevuM pramANAMgula A avasarpiNInA pahelA cakravartInuM hatuM (arthAt bharata cakravartInuM aMgula 1 pramANAMgula jevaDuM hatuM). 1015 TIoArthaH pUrve kahelA svarUpavALuM eka utsedhAMgula te dvipaMcazata (be vAra pAMcaso guNa kare to tethI kayuM pramANa thAya ? te kahe che - pamAAMzuAM havad = pramANAMgula thAya, arthAt eka utsedhAMgulane hajAra guNa karyuM chatuM 1 pramANAMgula thAya, e tAtparya che. ahIM gAthAmAM TuDaMvasayaguLa nathI paraMtu kevaLa dupaMcasayaM che, paraMtu 'padanA eka bhAga vaDe paNa saMpUrNa pada grahaNa ka2vAno' nyAya hovAthI nahi kahelo muLuM zabda paNa adhika grahaNa karavo. vaLI A utsedhAMgulathI pramANAMgula je hajAra -guNa kahyuM, te A avasarpiNImAM pahelA cakravartInuM ja tevuM eka aMgula jANavuM. (have e saMbaMdhamAM prazna upasthita thAya che te A pramANe -) prazna:- jo e pramANe kaho to bharatacakravartInuM 1 aMgula te ja pramAIAdyuta kahyuM ema gaNAya ane jo e pramANe hoya to utsedhAMgulathI pramANAMgula cAraso guNa ja thAya, paraMtu hajAra guNa na thAya. tenuM kAraNa A pramANe - bharatacakravartI nizcaye potAnA aMgula vaDe athavA AtmAMgula vaDe 120 (ekaso vIsa) aMgula UMcA hatAM ema anuyogadvAra cUrNi vigere graMthomAM nirNIta karyuM che (kahyuM che) tathA utsedhAMgulanA pramANathI gaNatAM 500 dhanum (pAMcaso dhanu%0) UMcA hatA. tyAM pratyeka dhanur 96 aMzula pramANavALuM hovAthI pAMcaso dhanuSnAM aDatAlIsa hajAra (48000) utsedhAMgula thayAM. ane ema thatAM eka pramANAMgulamAM 400 aMzula ja prApta thayAM. kAraNa ke - ekasovIsa pramANAMgula vaDe aDatAlIsa hajAra utsedhAMgulane bhAgatAM eTalAM ja (400) prApta thAya. te kAraNathI e pramANe gaNatAM bharatacakravartInuM eka aMgularUpa pramANAMgula te utsedhAMgulathI 400 guNa ja thAya, paraMtu 1000 guNa na thAya (mATe hajAra guNa kaho cho te kevI rIte ?). uttara:- e vAta jo ke tamoe satya kahI che, paraMtu pramANAMgula (bharatanA aMgula)nI aDhI utsedhAMgula jeTalI pahoLAI paNa che, tethI jyAre potAnI pahoLAI sahita pramANAMgula jevuM For Private&rsonal Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che (bharatacakrInuM aMgula jevuM che) tevuM ja yathArtha vicArIe (laIe) tyAre to te pramANAMgula utsadhAMgulathI cAraso guNa ja thAya. paraMtu jyAre aDhI aMgularUpa pahoLAI (vikhaMbha) vaDe pramANAMgulanI cAraso utsadhAMgula jeTalI dIrghatA = laMbAIne guNIe to 1 utsadhAMgula pahoLI ane eka hajAra aMgula lAMbI sUci pramANAMgulamAM thAya. ahIM tAtparya e che ke - aDhI utsadhAMgulanI pahoLAI (vikhaMbha) dharAvatAM pramANAMgulamAM paNa traNa zreNio kalpavAmAM Ave che : eka utsadhAMgula vaDe eka aMgula pahoLI ane cAraso aMgula dIrdha-lAMbI. bIjI (zreNi) paNa teTalA ja mApanI thAya. ane trIjI (zreNiIto laMbAImAM cAraso aMgula jeTalI ja thaze, paNa pahoLAI (vikhaMbha)mAM ardhA aMgula jevaDI ja hoya. have tenI laMbAImAMthI baso aMgula jeTalI laMbAI kADhI laI pahoLAImAM pUrIe, to tema karavAthI baso aMgula lAMbI ane eka aMgula pahoLI evI te trIjI laMbAI paNa thAya. tethI e traNe laMbAIne uparAuparI (AgaLa AgaLa) joDatAM 1000 utsadhAMgula dIrdha ane eka usedhAMgula jeTalI pahoLI evI eka sUci-zreNi-paMkti niSpanna thAya. te kAraNathI e sUcinI apekSAe utsadhAMgulathI pramANAMgula hajAraguNa hoya ema kahyuM che, paraMtu vAstavika rIte to cArasoguNa ja che. e kAraNathI ja pRthvI, parvata, dviIpa, samudra ane vimAna vagerenA pramANo te aDhI aMgularUpa potAnA vikhaMbha sahita cAraso guNa pramANAMgula vaDe ja mapAya che, paraMtu eka aMgula vikhaMbhavALI hajAra guNI sUci vaDe mapAtAM nathI, e pramANe amoe bIjAM zAstro dekhavAthI temaja vRddha saMpradAyathI jANeluM che, pachI satya tattva zuM che te to zrIsarvajJo jANe. (kAraNa ke A bAbatamAM aDhI guNa, cAraso guNa ane hajAra guNa e traNa rIte pramANAMgulathI mApavAnA traNa prakAro traNa matAntararUpe prasiddha che.). e pramANe A gAthAno artha samApta thayo. ./10nA upara kahelAM tevAM 6 pramANAMgula jevaDo bharata cakravartIno 9 pATuM eTale pagataLiyAno madhyabhAga thAya che. tevAM be pagataLiyAMnA madhyabhAga maLIne eTale be pramANapAdano 9 vitati (pramANata) thAya che. tevA be veMtano 1 hAtha, tevA cAra hAthano 1 dhanuSpa, tevA be hajAra dhanuSano 1 gAu, cAra gAuno 1 yojana (pramAyiogana) e pramANe pUrve kahela te sarve prakAranAM pramANa ahIM paNa (eTale pramANAMgulathI paNa) jANavAM. // 3vatara: anna - e pramANe pramANAMgulanAM pramANo kahyuM chate paNa yojana sudhInA ja kSetrapramANo kahyAM, paraMtu zreNi-pratara vagere je bIjA pramANa bhedo mULa gAthAmAM (pUrve kahelI 922mI gAthAmAM) kahyA che, te to hajI sudhI paNa kahyA (vyAkhyArUpe varNavyA) nathI, to te pramANabhedonuM svarUpa zuM che? tenA uttaramAM have A gAthA kahevAya che (arthAt A gAthAmAM zreNi-pratara vagere kSetrapramANo kahevAya che) : teNaMguleNa jaM joyaNaM tu etto asaMkhaguNayAro / seDhI payaraM logo logA'NaMtA alogo ya // 102 // pathArtha: te pramANAMgula vaDe je yojana thAya che, te yojanane asaMkhya guNa kare tyAre 1 zreNi thAya, tethI asaMkhyaguNa pratara, tethI asaMkhyaguNa lokAkAza, ane tethI anaMtaguNa aloka thAya che. /102 For Private Personal Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 bhAvArtha: te pUrve kahelA pramANAMgula vaDe je pUrvokta krame yojana prApta thAya che. (arthAt je pramANayojana prApta thAya che), te pramANayojanathI AraMbhIne anukrame (uttarottara) asaMkhya rAzivALo guNAkAra karavo. tethI zreNi vagere niSpanna thAya che, te A pramANe - pramANAMgulathI nIpajatAM asaMkhyaguNa yojano vaDe eTale ke pramANAMgula-niSpanna asaMkhyAtA yojano vaDe, anuyogadvAra sUtramAM kahelA krama pramANe, saMvartIne ghana karelA samacaturasra lokAkAzanI eka AkAzapradezanI zreNi thAya che (arthAt lokAkAzanI sAta rajju dIrgha evI eka sUtti-zreNi thAya che). te sUci-zreNine paNa asaMkhyaguNI karatAM pUrve kahelA ja svarUpavALA lokAkAzano eka AkAzapradeza jeTalo ja jADo ane asaMkhyAta yojana laMbAI-pahoLAIvALo evI AkAzapradezano ? pratara thAya che. ane te AkAzaprata2ne paNa asaMkhyAtaguNa karIe tyAre pUrve kahelA svarUpavALo saMpUrNa toja (lokAkAza) prApta thAya che. 2 tathA togADajaMtA attono ya eTale aloka te vaLI tevA ananta loka vaDe prApta thAya che (arthAt ananta lokAkAza maLIne eka aloka thAya che, athavA aloka te ananta lokAkAza jeTalo moTo che); paraMtu asaMkhyAta lokano eka aloka thato nathI; kAraNa ke alokano anta nathI mATe, e pramANe A gAthAno artha-bhAvArtha kahyo. 102 JavataraNa: e pramANe pramANAMgulanuM nirUpaNa karIne te pramANAMgulanA prasaMgathI pUrve nahi kahelA evA zreNi Adika pramANabhedo paNa kahyA, ane have pUrve darzAvelA uddezAntargata anukrama pramANe AtmAMgulanuM svarUpa kahevAnI icchAe A gAthA kahevAya che. (arthAt have AtmAMgula kahevAya che) : je jammi juge purisA, aTThasayaMgulasamUsiyA hu~ti / tesi samaMpuruM naM, tayaM tu Aryaputta horpha 103 // gAthArtha: je yugane viSe je puruSo ekaso ATha aMgula UMcA hoya, teonuM potAnuM je aMgula te AtmAMgula thAya che. / / 103 / / = bhAvArtha: je je puruSo cakravartI - vAsudeva vagere mi je yugane viSe eTale suSamaduHkhamAdi kALane viSe potAnA aMgula vaDe ja ekaso ATha aMgula UMcA hoya tesi samaMguttuM baM = potAnA aMgula vaDe 108 aMgula UMcA evA te puruSonuM sarca eTale potAnuM je aMgula te vaLI pUrve kahelA svarUpavALuM gabhAGattuta gaNAya che. ahIM tAtparya A pramANe che ke : ahIM 108 aMgulanI UMcAI kahI te lakSaNazAstromAM kahelAM, pramANa vagere lakSaNo vaDe 1. lokAkAzano je AkAra keDe hAtha daI paga pahoLA rAkhI UbhA rahelA puruSa sarakho che, te AkArane buddhithI chedI bhedIne dezona sAta rAja lAMbo ane sAta rAja pahoLo ane sAta rAja jADo karIe to te AkAravALo saMvartita ghana caturasra loka kahevAya che. te saMvartanavidhinuM svarUpa anya graMthomAM savistara kaheluM che. 2-3. 'pUrve kahelA svarUpavALo' eTale saMvartita thana samacaturasra loka jANavo. zAstromAM zreNi ane pratara te e ja AkAravALA lokAkAzanA mapAya che mATe. 167 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahita evA puruSonuM grahaNa karavA mATe che. kAraNa ke pramANa vagere lakSaNone prApta thayela (eTale uttama lakSaNavALo) puruSa prAyaH (vizeSataH) 108 aMgula UMco ja hoya che, mATe 108 aMgulanI UMcAI ahIM AtmAgulanA prasaMgamAM kahI che. ane paramArthathI (vAstavika rIte) to je yugamAM je puruSo zAstramAM kahelAM pramANa Adi lakSaNo vaDe uttama lakSaNavALA hoya te puruSo 108 aMgulathI kaMIka hIna hoya athavA to adhika hoya to paNa teonuM je potapotAnuM aMgula te nIbhAMti che, ema jANavuM e gAthArtha kahyo. 103 || rUti vemutrayavarUpam | vitara: prazna - utsadhAMgula Adi traNa prakAranA aMgulanA svarUpanuM nirUpaNa karyuM. paraMtu e traNa prakAranA aMgulane tamoe kSetrapramANabhedanI vyAkhyAmAM kahelAM hovAthI e traNa aMgula) kSetrapramANa svarUpe tamoe kahyAM gaNAya, to e aMgula vaDe kayuM kSetra mapAya che? ke jethI e traNe aMgulane kSetrapramANa rUpe kahyAM? e praznanI AzaMkA karIne (tenA uttararUpe) have te traNe aMgula vaDe kayuM karyuM kSetra mapAya che? te prameya (mApavA yogya) kSetrA darzAvavAne A gAthA kahevAya che. (arthAt A gAthAmAM kayA aMgula vaDe zuM mapAya che? te kahe che) : dehassa UsaeNa u, gihasayaNAI ya AyamANeNaM / dIvudahibhavaNavAsA, khettapamANaM pamANeNaM // 104 // thArtha utsadhAMgula vaDe dehanuM pramANa mapAya che, AtmAgula vaDe ghara ane zayyA vagere mapAya che, tathA pramANAMgula vaDe dvIpa, samudro, bhavano ane varSakSetronuM pramANa mapAya che. |104o. rIrtha: nAraka vagere jIvonA haste = zarIranuM pramANa saTU = utsadhAMgula vaDe jaNAya che (mapAya che). arthAt nAraka, tiryaMca, manuSya ane deva e sarvenA zarIranuM pramANa, sAta dhanasu, traNa hAtha ane cha aMgula eTaluM ratnaprabhA pRthvImAM nArakonA bhavadhAraNIya zarIranuM (mULa zarIranuM) pramANa jANavuM? ityAdi zAstrAntaromAM bIjAM zAstromAM) je pramANa kahyuM che, te utsadhAMgulathI utpanna thayela vaita, hasta ityAdi pramANa vaDe jANavuM, paraMtu bIjA pramANa vaDe nahi (eTale AtmAMgulI athavA pramANAMgulI evA veMta, hasta ItyAdi vaDe jIvonA zarIranuM mApa thatuM nathI), e bhAvArtha che. ti hovAnena mayA tathA ghara ane zayyA vagerenuM pramANa AtmAgula vaDe jANavuM. arthAt je kALane viSe cakravartI, vAsudeva vagere pRthvImaMDalanuM rAjya karavAvALA evA je pramANa puruSo (uttama puruSo) utpanna thAya che, teonAM je zayana - Asana - ghara ane nagara vagere vastuo, te sarve AtmAgulathI utpanna thayelA ja veMta, hasta ityAdi pramANa vaDe mapAya che, paraMtu bIjAM utsadhAMgulAdi pramANa vaDe mapAtAM nathI, e tAtparya che. || phuti mItmAna mecam || tathA DhIluhimavaUvIsA vettAmAM e vAkyamAM vAsI e zabdomAMno sakAra je dIrgha che te alAkSaNika che, tethI dvIpa - udadhi - bhavana ane varSarUpa kSetranuM je pramANa eTale mApa, te pramANa vaDe eTale pramANAMgulathI utpanna thayelA yojana sudhInA pramANa vaDe (aMgulathI yojana sudhInA pramANa vaDe) mapAya che, paraMtu bIjAM utsadhAMgula AdithI utpanna thayela pramANo vaDe For Prival & bersonal Use Only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mapAtuM nathI, e bhAvArtha che. tyAM dvIpa ane samudro to prasiddha ja che, ane bhavano eTale asurakumA2 vagere bhavanapati devonA AvAsa, tathA varSa eTale bharata, airavata, haimavata, harivarSa ane mahAvideha vagere. temaja 'varSa' e zabdathI varSadharAdi eTale himavAnu Adi varSadhara parvato vagere sarve parvato, sarve vimAno, sarve narakAvAsa, tathA pRthvI vagerenAM AMtarAM, pAtAlakalazo, sarve sarovaro temaja sarve nadIo vagerenuM paNa grahaNa karavuM. arthAt e sarva paNa pramANAMgulathI utpanna thayelA yojanAdi pramANe vaDe ja mapAya che, e tAtparya che. prazna:- utsedhAMgula vagerethI nArakAdinAM zarIra vagere mApavAnuM kahyuM. te zarIro to dravya che. te kAraNathI utsedhAMgulAdi traNe aMgulane (dravyanuM pramANa te dravyapramANa ema) dravyapramANapaNuM ghaTI zake che, to tamoe e traNene kSetrapramANanA bhedamAM kema gaNyAM ? uttara:- A vAta barAbara nathI. (tame) amAro abhiprAya samajyA nathI. kAraNa ke nAraka vagerenAM zIrAdi dravyo dvArA te zarIrAdi dravyo vaDe avagAhAyeluM je kSetra, te ja ahIM mApavAnuM kahyuM che ema jANavuM, mATe e traNe aMgulane kSetrapramANapaNuM virodhI nathI (arthAt e traNe aMgula te kSetrapramANanA bheda che ema mAnavAmAM virodha nathI). vaLI ahIM kSetrane ja sAkSAt tenA prameyapaNe kahyuM nathI (eTale e traNe aMgulathI kSetra mapAya che ema je kahyuM nathI paNa zayyA, ghara, parvata Adi dravyo mapAya che tema kahyuM che) te to kSetra amUrta hovAthI (eTale kSetra te AkAza ane te arUpI hovAthI) tenuM mApa karavuM azakya che ema jANavuM. e pramANe A gAthAno artha samApta thayo. / / 104| avataraNa: e pramANe potapotAnA viSayasahita (prameya padArtho sahita) traNe prakAranA aMgulanI vyAkhyA karI ane te vyAkhyA karavAnA prasaMgathI aMgutta vihatyi rayaLI, jhuchI ityAdi aloka sudhInA kSetrapramANa bhedo te sarve je mULagAthAmAM (92mI gAthAmAM) kahyA hatA te sarvanI paNa vyAkhyA karI. ane te sarvanI vyAkhyA ka2vAthI saMpUrNa mULagAthAnI (92mI gAthAnI) paNa vyAkhyA thaI. ane tenI vyAkhyA karavAthI pramANadvArano bIjo bheda je kSetrapramANa tenI paNa saMpUrNa vyAkhyA thaI. have te pramANadvA2no trIjo bheda je vhAlapramANa tenA svarUpanuM nirUpaNa karavAne arthe A gAthA kahevAya che (arthAt A gAthAmAM kALapramANa kahevAya che) : kAlatti ya egaviho, kAlavibhAgo ya hoi Negaviho / samayAvaliyAI o, anaMtakAlotti nAyavvo // 105 // gAthArtha: kALa te eka prakArano che, ane kALano vibhAga aneka prakArano che. tyAM samaya, AvalikA vagere yAvat ananta kALa sudhIno kALavibhAga jANavo. / / 105 / / TIArtha: ahIM zrI tIrthaMkaraprabhunA zAsanamAM sarva vastu sAmAnyarUpa ane vizeSarUpa mAnelI che. tyAM sAmAnyarUpe vivakSA karIe to sarva vastu ekarUpa ja che, jema vana, ane vizeSarUpe vivakSA karIe to sarva vastu anekarUpa che, jema te ja vana dhava- khadira- palAza - zAla - tAla ityAdi potAnA aneka bhedanI vivakSA vaDe te vana aneka prakAranuM (eTale dhavavana-khadiravana-palAzavana ityAdi rIte aneka prakAranuM) che. e pramANe hovAthI samaya, AvalikA ityAdi potAnA aneka bhedanA samUhanI vivakSAthI rahita evo kALa paNa pUrve kahelA tamAla For Privat&ersonal Use Only - Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdArtha (vyutpatyartha) vALo "kALa' ema sAmAnya vivakSA vaDe vida = eka prakArano ja che. ane jyAre te kALano vimA = bheda vivalIe to te kALa aneka prakArano paNa che. have te kALa aneka prakArano kevI rIte che? te kahevAya che - samaya ane AvalikA te samayAvalikA, e be je prANa, lava, sToka vagerenI AdimAM che, te samaya-AvalikA vagere rUpa kALa, havenI AgaLa(nI gAthAmAM) kahevAtA lakSaNavALo-bhedavALo (aneka prakArano) jANavo. vaLI e kALa te sAmAnyathI zuM sAnta (antavALo) che ke ananta (attarahita) che? evA prakAranI AzaMkA karIne have teno uttara kahevAya che - "sabaMtAno tti nAyabbo' eTale A kALanI sAmAnya svarUpe vivakSA karIe to kALa ananta eTale paryavasAna(atta)rahita che, temaja upalakSaNathI anAdi paNa che. kAraNa ke A kALa pUrve kadI paNa na hato ema nathI, temaja vartamAnamAM nathI ema paNa nathI, ane bhaviSyamAM nahi hoya ema paNa nathI. e pramANe gAthArtha samApta. 10pI. vitara: pUrva gAthAmAM vizeSa vivakSA vaDe kALa je aneka prakArano kahyo, tenA aneka prakAranuM varNana karavA mATe A gAthA kahevAya che : kAlo paramanirudhdho, avibhAgI taM tu jANa samaotti / te'saMkhA AvaliyA, tA saMkhejA ya UsAso // 106 // mAthArthaH atyaMta alpa ane avibhAjya evo je kALa te samaya jANavo. tevA asaMkhyAta samayanI AvalikA ane tenI saMkhyAta AvalikAno eka uzvAsa (zvAsocchavAsa) jANavo. //106l/ TIchArthaH sam = samyapha prakAre AvalikA vagere sarva kALabhedone potAnAmAMthI utpanna karavApaNA vaDe je ya = Uti prApta thAya che - vyApta thAya che te samaya, (arthAt AvalikAdi bhedone je san = samyapha prakAre ya = utpanna karanAra te samaya, e vyutpatti artha kahyo). athavA bIjI rIte vicArIe to sam = samyak prakAre padArtha jenAthI sthitiviziSTapaNe (sthitibheda) = yanta = paricchedAya - samajAya te samaya, tevA prakAranA samayane he ziSya ! tuM A prakAre gALa = jANa. ahIM "tuM" e ziSyanA saMbodhana arthe che. have te zuM jANavAnuM? te kahe che - ni: = kALano bheda. te kALano bheda kevA prakArano ? te kahe che - paramaniruddha: eTale parama saMkSipta arthAt sarva jaghanya. jenAthI vadhIne alpa evI bIjI koIpaNa kALamAtrA (kALamAna) nathI, paraMtu e ja (samaya ja) sarvathI alpa che - e tAtparya che. ane te kAraNathI ja punaH vimA eTale sarvajaghanya che. kevalI bhagavaMtanI buddhirUpa zastra vaDe chedatAM paNa jeno vibhAga-bheda-aMza prApta thAya nahi. te avibhAgI kahevAya. jo teno paNa (sarvajaghanya kALarUpa samayano paNa) vibhAga thAya - hoya to paramaniruddhapaNuM (sarvajaghanyapaNuM) ja prApta na thAya, ema jANavuM. te kAraNathI sarvathI sUkSma ane aMzarahita evo je kALabheda te samaya ema siddha thayuM. vaLI atyaMta komaLa evA eka ja kamaLapatramAM tINa soyane bhedatAM te eka ja patranA 170 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 773 bhedamAM tevA asaMkhyAtA samayo vyatIta thAya che ema jANavuM. vaLI paTTasATikApATananuM dRSTAMta vagere ahIM ghaNI bAbata kahevA yogya che, te sarva anuyogadvAra sUrAthI jANavI. tevA asaMkhyAta samayonI eka AvalikA thAya che. vaLI ahIM A graMthamAM ja, asaMkhyAta te paNa asaMkhyAta prakAranuM kahevAze. tyAM jeTalA pramANanA asaMkhyAta samayo vaDe AvalikAnA asaMkhyAta samaya thAya che, te paNa vAta A prakaraNamAM AgaLa kahevAmAM Avaze. tevI saMkhyAtI AvalikAono eka ucchavAsa. ahIM UrdhvazvAsa te ucchavAsa jo ke kahevAya che, to paNa ahIM ucchavAsanA upalakSaNathI mukhanI aMdarathI nIce levAto zvAsa te niHzvAsa kahevAya te paNa saMkhyAta AvalikA pramANano jANavo, temaja ucchavAsa vaDe upalalita niHzvAsa te ucchavAsa-niHzvAsa, te be maLIne paNa saMkhyAtI (446 3459) AvalikA pramANanA che, ema paNa jANavuM. e pramANe A gAthAno artha samApta thayo. 106 avataUT: pUrva gAthAmAM saMkhyAta AvalikAno 1 ucchavAsani:zvAsa kahyo te kaMIpaNa vizeSatA vinAno game te jIvano grahaNa na karavo, paraMtu amuka prakAranA vizeSaNavALo ja grahaNa karavo. ane tevo ucchavAsaniHzvAsa te ja 1 prANa kahevAya, te darzAvavAne A gAthA kahevAya che : haTTha'NagallussAso, eso pANutti sannio ekko / pANU ya satta thovo, thovA satteva lavamAhu // 107 // gAthArtha: hRSTa ane anavakalpa (yuvAna) manuSyano je ucchavAsa te eka prANa evA nAmano kALa kahevAya, ane tevA sAta prANa vaDe eka stoka ane tevA sAta stoka vaDe eka lava kahyo che. ./107nI TIchArtha: haidya = duSTa eTale pramudita (harSavaMta) ane visa eTale anavakalpa arthAtu vRddhAvasthA vaDe apIDita athavA koIpaNa prakAranA kaSTarahita, "tathA prathama ane hamaNAM paNa vyAdhi vaDe parAbhava nahi pAmela" e upalakSaNathI jANavuM. evA prakAranA prANIno je eka ucchavAsaniHzvAsa te 9 prANu e nAmano kALa che, arthAt e kALane zrI sarvajJoe bAju evA nAmathI vyavaharyo che, kahyo che, e bhAvArtha che. ahIM gAthAmAM phasAso e eka ja zabda che to paNa padanA eka dezathI paNa saMpUrNa padanuM grahaNa karavAnA nyAyathI ucchavAsaniHzvAsa e saMpUrNa pada jANavuM. (grahaNa karyuM che.) tathA gALAmAM pApu zabdamAM rahelo 3 kAra alAkSaNika hovAthI bIjA AcAryo prANa zabda paNa kahe che. tathA zoka ane vRddhAvasthA vagerethI asvastha evA jIvano ucchavAsaniHzvAsa tvarita Adi svabhAvavALo (zIdhra cAlanAro ItyAdi svarUpavALo) asvastha hoya che, te kAraNathI hRSTa ityAdi vizeSaNonuM ahIM grahaNa karyuM che, ema jANavuM. evA prakAranA 7 prANuo athavA sAta prANa maLIne 9 to thAya che, ane tevA sAta sToka maLIne 9 nava thAya che, ema zrI tIrthaMkaroe tathA gaNadharoe kahyuM che. Iti gAthArthaH || 107thI. avataraNa: pUrva gAthAmAM lava sudhInA kALabheda kahIne hajI je bIjA kALabheda che te A For Privas qersonal Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthAmAM darzAvAya che? aTThattIsaM tu lavA, adhdhalavo ceva nAliyA hoi| do nAliyA muhutto, tIsa muhuttA ahoratto // 108 // thArtha ADatrIsa lava tathA ardhalava (eTale 38pAlava) maLIne nizcayathI 1 nAlikA (ghaDI) thAya che, be ghaDIno 1 muhUrta ane trIsa muhUrtano 1 ahorAtra thAya che. ll108 TIrtha: ADatrIsa lava tathA ardhalava e be maLIne 1 nAlikA thAya che, eTale 38. (sADI ADatrIsa) lavanI 9 ghaDI thAya che. tathA be nAlikAno (be ghaDIno) 9 muhUrta thAya che, ane trIsa muhUrtano 9 horAtra thAya che. e pramANe A gAthAno artha samApta thayo. 108 avatara: have A gAthAmAM eka muhUrtane viSe jeTalA ucchavAsaniHzvAsa thAya che, te darzAvAya che: tinni sahassA satta ya, sayANi tevattariM ca ussAsA / ekkekassevaiyA, huMti muhuttassa ussAsA // 109 // thArtha: traNa hajAra sAtaso ane toMtera (3773) zvAsocchavAsa ekeka muhUrtanA hoya che. /109 TIjhartha : pUrve kahelA stoka ane lava vagerenA anukrama pramANe traNa hajAra sAtaso ane toMtera (3773) eTalA ucchavAsa eTale upalakSaNathI eTalA ucchavAsa-niHzvAsa be ghaDI pramANa ekeka muhUrtanA thAya che. te A pramANe - sAta ucchavAsaniHzvAsano 1 sToka kahyo che. ane tevA sAta sToka eka lavanA kahyA che. tethI sAtane sAta vaDe guNatAM 49 ogaNapacAsa) ucchuvAsa-niHzvAsa eka lavamAM siddha thAya che. vaLI eka muhUrtamAM 77 (sittottera) lava kahyA che, tethI ogaNapacAsane sittotera vaDe guNIe to pUrve kaheluM pramANa eTale 3773 (traNa hajAra sAtaso toMtera) zvAsocchavAsa eka muhUrtamAM thAya che. (arthAt eka muhUrtanA 3773 zvAsocchavAsa thayA.) e pramANe A gAthAno artha samApta thayo. /1095. avataraNa: pUrva gAthAmAM eka muhUrtamAM 3773 zvAsocchavAsa kevI rIte thAya? tenI gaNatarI darzAvIne have A gALAmAM 30 muhUrtanA ahorAtrarUpa kALabhedathI hajI AgaLa je je kALabheda che te darzAvAya che : pannarasa ahorattA, pakkho pakkhA ya do bhave mAso / do mAsA uusanA, tini ya riyavo ayaNamegaM // 110 // do ayaNAiM parisaM, taM dasaguNavaDDhiyaM bhave kamaso / dasa ya sayaM ca sahassaM, dasa ya sahassA sayasahassaM // 111 // vAsasayasahassaM puNa, culasIiguNaM haveJja puvvaMgaM / puvvaMgasayasahassaM, culasIiguNaM bhave puvvaM // 112 // 17ra Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thArtha: paMdara ahorAtrAno 1 pakSa ane tenA be pakSano 1 mAsa thAya che. be mAsanI 1 Rtu nAmano kALabheda che, ane tevI traNa RtuonuM 1 ayana thAya che. 110nI be ayananuM 1 varSa thAya che, ane tevAM varSane dazaguNa dazaguNa karavAthI anukrame daza varSa, so varSa, hajAra varSa, daza hajAra varSa ane so hajAra varSa (eTale 1 lAkha varSa) thAya che. 111 tathA tevAM lAkha varSane coryAsI vaDe guNatAM 1 pUrvAga thAya che, ane tevAM lAkha pUrvane coryAsI vaDe guNatAM 1 pUrva thAya che. /112 TA: paMdara ahorAtrano 9 pakSa, ane be pakSano 9 mAsa thAya che. tathA be mAsanuM 9 Rtu evuM nAma che. ane traNa Rtuo eTale cha mAsa pramANanuM 9 yayana thAya che. e pramANe 110mI gAthAno artha samApta thayo. 110 tathA be ayananuM 1 varSa, ane te varSane daza daza vaDe guNatAM anukrame adhika adhika kALapramANa thAya che. have te kyuM kALapramANa thAya che? te kahe che - eka varSane daza vaDe guNatAM 10 varSa, tene punaH daza vaDe guNatAM zatavarSa (100 varSa), te so varSane punaH daza vaDe guNatAM sadavarSa thAya che, eTale 1000 varSa thAya che, te hajAra varSane punaH daza vaDe guNatAM zahenAra varSa (10,000 varSa) thAya che, te daza hajAra varSane paNa daza vaDe guNatAM zatasahastra = 9 nakSavarSa (1,00,000 varSa) thAya che. e pramANe ekaso agiyAramI gAthAno artha samApta thayo. ||111 vaLI paNa e lAkha varSane punaH coryAsI vaDe guNatAM coryAsI lAkha varSa pramANanuM 9 pUrva thAya che, tenI aMkasthApanA - "8400000 varSa" e pramANe che. vaLI evAM zatasahasra eTale 1 lAkha pUrvAgone sthApIne coryAsI vaDe guNIe to 9 pUrva thAya che. arthAt tAtparya e che ke - pUrvIga varSone 1 lAkha vaDe guNavAM, ane te guNavAthI je rAzi-saMkhyA Ave tene paNa punaH coryAsI vaDe guNIe to eka pUrva prApta thAya. ahIM anya graMthomAM to pUrvAgane pUrvAga vaDe guNatAM 1 pUrva thAya. ema kahyuM che, te paNa A ja bhAvArthavALuM che, arthAt te kathanamAM paNa vastuartha sarakho ja che, mATe koI paNa virodha nathI. A pUrvamAM varSonI je aMkasaMkhyA prApta thAya che te AgaLanI (113)mI gAthAmAM darzAvAze. iti gAthArthaH /112 vataraNa: pUrva gAthAmAM kahelA pUrvanA artha pramANe gaNatarIvidhi karIe to eka pUrvamAM keTalAM varSo prApta thAya? tenuM pramANa A gAthAmAM darzAvAya che : puvvassa u parimANaM, sayariM khalu hoti koDilakkhA u / chappannaM ca sahassA, boddhavyA vAsakoDINaM // 113 // thArtha: eka pUrvanuM pramANa nizcaya sittera lAkha kroDa ane chappana hajAra kroDa eTalAM varSonuM jANavuM. (7056000 kroDa varSanuM 1 pUrva jANavuM.) 113 TIvArtha: gAthAno artha gAthAnA pAThathI ja samajAya tevo sugama che. (mATe kahyo nathI.) ane pUrvanA aMkanuM pramANa to 7056000, 0000000 A pramANe jANavuM. (e pramANe pUrva sudhInuM pramANa kahIne tethI AgaLanuM nayutAMga, nayuta Adi pramANa je AgaLa gAthAmAM For Priv. 03 ersonal Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18. kahevAze teno ja bhAvArtha ahIM digdarzanarUpe kahevAya che.) e pUrvane coryAsI lAkha vaDe guNatAM 9 naputAM thAya che. tene paNa coryAsI lAkha vaDe guNatAM 9 navuta thAya. tene coryAsI lAkha vaDe guNatAM 9 naninAM thAya che. punaH te nalinAMgane paNa coryAsI lAkha vaDe guNatAM 9 natina thAya che. e pramANe sarvatra pUrva pUrvanA aMkane coryAsI lAkha coryAsI lAkha vaDe guNatAM AgaLa AgaLano aMkarAzi prApta thAya che, ema jANavuM. te AgaLa AgaLa vartatA aMkarAzinAM nAmo anukrame A pramANe jANavAM : 7. mahAnalinAMga 15. truTitAMga 23. ayutAMga mahAnalina 16. truTita 24. ayuta pamAMga 17. aTaTAMga 25. prayutAMga 10. pA 18. aTaTa 26. prayuta 11. kamalAMga avavAMga - 27. zIrSaprahelikAMga 12. kamala 20. avava 28. zIrSaprahelikA 13. kumudAMga 21. hUhukAMga 14. kumuda 22. hUhuka (iti 28 aMkarAzinAmAni) e pramANe e rAzio - aMkasaMkhyAo coryAsI lAkhanA guNAkAra vaDe anukrame vadhatI vadhatI jANavI, te yAvatuM zIrSaprahelikAMga sudhI jANavI. tyArabAda zIrSaprahelikAMgane punaH coryAsI lAkha vaDe guNatAM paryata aMkarAzi pratikSA thAya che. e zIrSaprahelikAnuM svarUpa (zIrSano rAzi) aMkasaMkhyAthI paNa darzAvAya che. aMko ahIM 194 thAya che. te A pramANe - 7582 6325 3073 0102 411 pa797 3pa69 97pa6 9640 6 218 96 68 4808 0183 296, enI AgaLa ekaso cAlIsa zUnya sthApavI, (jathI 54 aMka ane 140 zUnya maLI 194 aMka pramANano zIrSaprahelikArAzi jANavo). rUti thArtha / 113 3vataraUT: nayutAMgathI prAraMbhIne zIrSaprahelikA sudhInAM nAmo pUrva gAthAnI TIkAmAM prasaMgata darzAvyAM ane have eja nAmo A graMthakartA pote ja gAthAthI kahe che (arthAt nayutAMga vagere nAmo A gAthAomAM darzAvAya che): puvvaMgaM puvvaMpi ya nauyaMgaM ceva hoi nauyaM ca / / naliNaMgaM naliNaM pi ya, mahanaliNaMgaM mahAnaliNaM // 114 // paumaM kamalaM kumuyaM, tuDiya-maDaDa-mavava-hUhuyaM ceva / auyaMga auya pauyaM, taha sIsapaheliyA ceva // 115 / / TthArtha: pUrvAga - pUrva nayutAMga - nayuta - nalinAMga - nalina - mahAnalinAMga - mahAnalina - padmAMga - padma - kamalAMga - kamala - kumudAMga - kumuda - truTitAMga - truTita - aDaDAMga - aDaDa - avavAMga - avava - hUhukAMga - hUhuka - ayutAMga - ayuta - prayutaraMga - prayuta tathA zIrSaprahelikA e nizcaya aMkarAzinAM nAmo che. W114ll I/11pI TIvArtha ahIM pahelI gAthAmAM pUrvAga Adi ATha nAmo sAkSAt kahyAM che, ane bIjI For Prival O ersonal Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthAmAM sAkSAt agiAra nAmo kahyAM che, ane padmAMga - kamalAMga - kumudAMga - truTitAMga - aTaTAMga - avavAMga - hUhukAMga - prayutAMga ane zIrSaprahelikAMga e nava nAmo upalakSaNa vyAkhyAnathI (upalakSaNathI eTale kahyAM nathI to paNa adhyAhArathI) potAnI meLe jANavAM. e pramANe sarva maLIne aThThAvIsa aMkarAzinAmo jANavAM. vaLI vyAkhyAprajJapti (zrI bhagavatIjI) vagere siddhAntomAM kahelAM aMkarAzinAmonI apekSAe e aThThAvIsa nAmomAM koI sthAne anukramabheda ane koI sthAne to sarvathA bIjA ja prakAranAM nAmo paNa jaNAya che, mATe teTalA mAtrathI (eTalA visaMvAdamAtrathI) saMmoha na karavo (eTale emAM satya zuM haze ? evo bhrama na karavo); kAraNa ke saMketane anusaratAM nAmonA bhedamAM paNa vastutattvano bheda paDato nathI. te kAraNathI ja A graMthanA sUtranA pustakomAM paNa (judI judI pratomAM paNa) koI koI sthAne vAcanAnA bheda joIne paNa vAcya arthano (vastusvarUpano) bheda na hovAthI azraddhA na karavI. iti gAthAvizeSArthaH ||114115 avataraNa: e pramANe pUrva gAthAmAM jeTalo kALa gaNitanA viSayamAM prApta thAya che, teTalo kALa zIrSaprahelikA sudhIno darzAvyo, ane have eka, daza, so, hajAra ityAdirUpa gaNitasaMkhyAnA vyavahAramAM prApta na thato hovAthI AgaLano asaMkhyakALa che, te asaMkhyakALa gaNitanA viSayamAM na prApta thato hovAthI atizayarahita jJAnIoe ( eTale utkRSTa AtmajJAnarahita athavA avadhijJAnAdi viziSTajJAnarahita evA manuSyoe) to 'palya' vagerenI upamA vaDe ja te kALanuM pramANa jANavA yogya che, mATe te vAtane samarthana karanArI A gAthA kahevAya che : evaM eso kAlo, vAsaccheeNa saMkhamuvayAi / teNa paramasaMkhejo, kAlo uvamAe nAyavvo // 116 // thArtha: e pramANe e kALa varSacheda vaDe (varSapramANa vaDe) saMkhyAtapaNuM pAme che, ane tethI AgaLano asaMkhyAta kALa te upamA vaDe jANavo. / / 116 // = A TIArthaH e pramANe pUrve kahelA anukrama pramANe eka, daza, so, hajAra ityAdi gaNita vaDe varSono je cheda eTale iyattApariccheda (ATalAM ja varSo evA jJAnarUpa) te vaDe so kALa eTale zIrSaprahelikA sudhIno kALa saMkhyApaNuM pAme che, (gaNita viSayamAM AvI zake che). ane tethI AgaLano kALa pUrvAcAryoe gaNitasaMkhyAmAM vyavahata (upayogI) nahi karelo hovAthI te asaMkhyAta kALa kahevAya che, mATe te asaMkhyakALa upamA vaDe ja jANavA yogya kahyo che. e pramANe A gAthAno artha samApta thayo. / / 116 | avataraNa: [ pUrva gAthAmAM kahyA pramANe zIrSaprahelikAthI uparAntano kALa je upamAthI jANavA yogya kahyo che te palya vagerenI upamA vaDe jANavA yogya che. ] ane je kALa palya vagerenI upamA vaDe jANavA yogya che te kALa palyopamarUpa ane sAgaropamarUpa ema be prakArano che, tyAM prathama palyopamanA nirNaya mATe A gAthA kahevAya che. [ arthAt A gAthAmAM palyopamanA bheda kahe che]: For Priva Personal Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paliovamaM ca tivihaM, uddhAraddhaM ca khettapaliyaM ca / ekkekaM puNa duvihaM, bAyarasuhumaM ca nAyavvaM // 117 // mathArtha: uddhArapalyopama, addhApalyopama, ane kSetrapalyopama e pramANe palyopamanA traNa prakAra che ane te ekeka prakAra punaH bAdara ane sUkSma ema be be prakArano jANavo. (jethI palyopama 6 prakAranA che). /11thI | 3 prakAranA palyopamanuM svarUpa che TIchArtha: dhAnyanA palya sarakho te pUrve kahevAya, ke jenuM svarUpa AgaLanI anantara gAthAmAM ja (118mI gAthAmAM) kahevAze, tevA palyanI upamA je kALane apAya che te kALa patyopama kahevAya. ane te traNa prakArano che. te A pramANe - 1. uddhArapalyopama, bIjo addhApalyopama, ane 3. kSetrapalyopama. tyAM AgaLa kahevAze tevA svarUpavALA vAtAgrone athavA te vAlAjhanA khaMDone, athavA te dvArA tapa-samudrone uddharavA eTale apaharavA, te uddhAra kahevAya, tevA prakAranA uddhAranA viSayavALo, athavA uddhAranI mukhyatAvALo je palyopama te uddharapanyopama kahevAya. uddhA eTale kALa, ane te ahIM vRttimAM AgaLa kahevAtA svarUpavALA vAlAgrono athavA te vAlAjhanA khaMDono darekano so so varSarUpa uddhAra kALa grahaNa karAya che. athavA cAlu viSayamAM kahevAto je addhApalyopama, te vaDe parichedya-jANavA yogya (pramANa karavA yogya) je kALa te ddhA, ane tevA prakAranI addhAnI mukhyatAvALo athavA addhAnA viSayavALo je palyopama te uddhApajyopama. tathA kSetra eTale AkAza, tenA uddhAranA viSayavALo je palyopama te kSetrapajyopama (arthAt AkAzapradezone apaharavAnA viSayavALo kSetrapalyopama che). e traNa prakAranA palyopamamAMno punaH dareka palyopama AgaLa kahevAze tevA svarUpe bAdara ane sUkSma ema be be prakArano che. iti gAthArtha. ./11thI avatara: [pUrva gAthAmAM traNa prakAranA palyopama kahyA, paraMtu] palya te kevA svarUpavALo che ke jenI upamA palyopama rUpa kALamAM apAya che? te kahe che : jaM joyaNavitthiNNaM, taM tiuNaM pariraeNa savisesaM / taM ceva ya uvviddhaM, pallaM paliovamaM nAma // 118 // thArtha: je eka yojananA vistAravALo che, ane te punaH traNa guNathI vizeSa paridhiyukta che, ane 1 yojana udha-UMDAIvALo che, evo je palya te ahIM palyopamanA viSayamAM upamAvALo (upamAna) che. [118 TArtha: gAthAmAM "nAma" e pada ziSyanA komala-mRdu AmaMtraNa mATe che, eTale "he ziSya !" evA saMbodhanavALo che). tathA patniovama e zabda vibhaktinA pheraphAravALo hovAthI saptamI vibhaktivALo jANavo (arthAt prathamA vibhakti che te sAtamI vibhaktinA arthamAM jANavI), temaja parphe ItyAdi zabdomAM paNa liMgano vyatyaya hovAthI puliMganA arthamAM napuMsaka liMga jANavuM. ane tethI pattivame = palyopamanA viSayamAM - saMbaMdhamAM dhAnyanA palpa sarakho For Privatletersonal Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je palya te pUrve sAmAnyathI kahelo che te jANavo, ke je palya kevA prakAranA svarUpavALo che? te kahe che - LI palyopamane aMge patnanuM svarUpa che je palya vistAramAM keTalo? te kahe che - 1 yojana. vaLI vRtta AkAravALo hovAthI laMbAImA paNa 1 yojana jANavo. (arthAt 1 yojana pahoLo ane 1 yojana lAMbo evI palya jANavo.) vaLI te palya traNaguNa yojanavALo ane kaMIka adhika eTalo parirapa eTale paridhi vaDe che (eTale traNa yojanathI kaMIka adhika paridhi-gherAvALo che). kAraNa ke sarve vRtta padArtho potAnA vikhaMbhathI (pahoLAIthI) athavA potAnI laMbAIthI traNa guNathI kaMIka adhika vRtta-goLAkAravALA hoya che, evuM zAstravacana hovAthI, e palya sAdhika traNaguNI bhamatIvALo (goLAIvALo-gherAvALo) che, e bhAvArtha che. tathA vUiddha eTale UMco paNa teTalo ja eTale 1 yojana pramANa che. arthAt laMbAI ane vistAra vaDe pratyeka yojanapramANa, temaja UMcAImAM paNa yojanapramANa, ane bhamatI vaDe-paridhi vaDe to kaMIka nyUna 6 bhAga adhika traNa yojana pramANavALo evo je palya, te ja ahIM palyopamanA saMbaMdhamAM nirdezelo che, eTale jANavA yogya che, e tAtparya che. e pramANe A gAthAno artha samApta thayo. ./118 savatara : have te palya jevA prakAranA vAlAjho vaDe bharavAno hoya che, te te vAlIgronuM nirUpaNa karavAne A gAthA kahevAya che (arthAt A gAthAmAM palyane viSe bharavA yogya vAlAjhonuM svarUpa kahe che) : egAhiya behiya tehiyANa ukkosa sattarattANaM / sammanai saMniciyaM, bhariyaM vAlaggakoDINaM // 119 // thAI. eka divasanA, be divasanA, traNa divasanA yAvat utkRSTathI sAta rAtrinA (sAta divasanA) ugelA vAlASyakoTIothI samRSTi (kAMThA sudhI bharela) ane saMnicita (nibiDa) 1. ahIM vijUrvavAda [kaLI vakra pariro doDu e siddhAntomAM kahelI paridhi kADhavAnI gaNitarIti pramANe paridhinuM gaNita karIe to eka yojanavRttano paridhi kiMcit jUna 6 bhAga adhika traNa yojana Ave, te A pramANeahIM paridhi kADhavAnI rIti ' vikhaMbhavaSya' ityAdi vacanathI kahI te rIti A pramANe - vikhaMbhano varga karI tene dazavaDe guNI, je Ave tenuM vargamULa karIe to te vRtta padArthano paridhi prApta thAya. e rIti pramANe ahIM palyano vikhaMbha 1 yojana che, mATe tene daza vaDe guNatAM 10 AvyA, tenuM vargamULa kADhavAthI 3 Ave. tenI aMka sthApanAH 1 yojana vikhaMbha bhAjaka ahIM bhAjaka traNamAM traNano javAba umeravo te vargamULanI rIti jANavI. vargamULa te kahevAya ke je vargamULane vargamULe guNatAM punaH varga Avavo joIe. te pramANe gaNatAM. eTale 19 19 = 361, 36) 361 (10 javAba 1 zeSa e pramANe 10 saMpUrNa AvavA joIe tene badale 10 uparAnta adhika AvyA, mATe jANavuM joIe ke vargamULamAM bhAjaka 6 jo kiMcitanyUna hota to ahIM varga karatI vakhate 10 javAba barAbara Avata, mATe kiMcit jUna 6 bhAga kahyA che. For Priva! 99ersonal Use Only x 10 vAba = 3 10 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bharela evo te palya jANavo. ||119lA TIArtha: eka divasamAM utpanna thayelA (ugelA) te Ahi, be divasamAM utpanna thayela te drUhi, ane traNa divasamAM utpanna thayelA te vyahi, te ekAhika, vyahika, Rhika ane e pramANe (cAra divasamAM utpanna thayelA te) caturahi yAvat utkRSTathI sAta divasamAM ugelA vALonI agrakoTIo; ahIM vALa pote ja atisUkSma hovAthI agrakoTI (sUkSma aNI) sarakhA gaNAya che, mATe te vALa e ja vAlAprakoTIo. tenAthI bharelo evo te palya ahIM adhikRta che. tyAM zIrSa muMDAvyA bAda eka divasamAM je vAlAgnakoTIo (eTale vALa) uge che, te ekAhika agrakoTIo kahevAya. be divasamAM je uge che te vyahika, traNa divasamAM uge te vyahika ane e pramANe yAvat sAta divasamAM ugelI vAlAprakoTIo te sAtarAtrikI vAlAprakoTIo kahevAya. vaLI te vAlAprakoTIo vaDe te palya kevo bharelo ? te kahe che - satkRSTa eTale AkarNa (kAMThA sudhI) bharelo, ane te paNa sannicita eTale samUhavizeSathI nibiDa karelo (arthAt bahu dhana - gADha rIte bharelo) evo te palya jANavo. e pramANe gAthAno artha samApta thayo. 119 / avataraNa: pUrva gAthAmAM kahelA svarUpavALA vAlAgnakoTIo vaDe te palyane bharIne tyArabAda zuM karavuM ? te A gAthAmAM kahevAya che H tatto samae samae, ekkeke avahiyaMmi jo kAlo / saMghennA hatu samayA, vAyaradvArapa Mmi 120 // thArtha: tyArabAda te palsamAMthI ekeka samaye ekeka vAlAgra apaharatAM je kALa thAya te nizcaya saMkhyAtA samaya bAdara uddhArapalyopamanA (rUpa) jANavA. (arthAt teTalA saMkhyAta samayano eka bAdara uddhAra palyopama thAya.) 120 TIArtha :- tyArabAda pUrve kahelA vAlAgro vaDe bharelA palyamAMthI pratisamaya ekeka vAlAgra apaharatAM jeTalo kALa thAya teTalo kALa vAvara uddhArapatyopama jANavo. ahIM arthane vize 'bAdara uddhAra palyopama' e zabda gAthAmAM paryante kahyo che, chatAM AvRtti vaDe (anukarSaNa vaDe) gAthAnA pUrvArdhamAM paNa prathama joDAya, temaja uttarArdhamAM paryante paNa joDI zakAya che. vaLI te (ekeka samaye ekeka vAlAgra apaharatAM) keTalo kALa thAya ? te kaho, tenA utta2mAM kahe che ke - vastu e zabda nizcayavAcaka hovAthI saMkhyAtA ja samayo te bAda2 uddhArapalyopamamAM thAya che, paraMtu asaMkhya samayo thatA nathI. kAraNa ke te palyamAM vAlAgna paNa saMkhyAta che, ane te darekane pratisamaye ekeka apaharavAno hovAthI (jeTalA vAlAgra teTalA ja) samayo paNa saMkhyAta ja thAya che. vaLI ahIM palyopamamAM je bAdarapaNuM kahyuM te te vAlAgronA sUkSma khaMDa karyA nathI tethI te vAlAgno bAdara gaNAya che mATe palyopamane paNa ahIM bAda25NuM jANavuM. e pramANe A gAthAno bhAvArtha samApta thayo. ||120 avataraNa: have (pUrva gAthAmAM bAda2 uddhArapalyopamanuM svarUpa kahIne) A gAthAmAM 178 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukrame prApta thayelA sUkSma udvA2palyopamanuM svarUpa kahevAya che : ekkekkamao lomaM, kaTTumasaMkhejjakhaMDamaddissaM / samayANaM tapae- siyANa pallaM bhare jAhi // 121 // gAthArtha: te palyamAM bharelA bAdara vAlAgnamAMthI ekeka vAlAgranA adRzya sUkSma asaMkhyAta khaMDa karIne sarakhA pramANavALA karelA ane to paNa ananta pradezavALA evA te sUkSmakhaMDothI palya bharavo. 5121 / / TIArtha: ataH eTale svAbhAvika vAlAgno vaDe bharelA evA te palyamAMthI ekeka lomanA (vAlAgnanA) asaMkhya asaMkhya khaMDa karavA, tevA asaMkhya khaMDa je palyamAM vAlAgnonA karyA che te palya asaMkhya khaMDavALo ane adRzya vAlApravALo jANavo, arthAt te vAlAgronA asat kalpanAe tyAM sudhI khaMDa karavA ke jyAM sudhI dareka vAlAgra adRzya svarUpavALo ane asaMkhya khaMDavALo thAya - e tAtparya che. e pramANe karyAthI dareka khaMDa bAdara paryApta pRthvIkAyanA zarIra jevaDo thAya ema vRddho (pUrvAcAryo) kahe che. have e pramANe pratyeka vALanA asaMkhya asaMkhya khaMDa karIne tyArabAda zuM karavuM ? te ja vAta ahIM kahevAya che ke - tyArabAda te sarva khaMDo ke je samaccheda thayelA che, eTale paraspara je vibhAga sarakhA pramANavALA thayA che, te pratyeka vibhAga-khaMDa hajI paNa anantapradezI che, eTale ananta paramANuonA skaMdharUpa che, tevA khaMDo vaDe te ja palpane tame bharo, eTale buddhi vaDe paripUrNa karo. e gAthAno bhAvArtha kahyo. / / 121 // avataraLaH e pramANe pUrva gAthAmAM kahyA pramANe ekeka bAdara vAlAgranA asaMkhya asaMkhya sUkSma khaMDa karIne te ja palyane buddhi vaDe bharIne have zuM karavuM ? te A gAthAmAM kahevAya che : tatto samae samae ekkeke avahiyaMmi jo kAlo / saMepravAsoDI, sudghane dvArapaEmi // 122 / / gAthArthaH tyArabAda te palyamAMthI samaye samaye ekeka sUkSma vAlAgra apaharatAM jeTalo kALa thAya, teTalo kALa sUkSma uddhArapalyopamarUpa che, ane te saMkhyAta kroDa varSa pramANano kALa thAya che. 122 TIArtha: tatto eTale temAMthI arthAt vAlAgronA sUkSma khaMDa karIne bharelA palyamAMthI dareka samaye ekeka sUkSma vAlAgrakhaMDa apaharatAM jeTalo kALa lAge teTalA pramANano kALa sUkSma uddhArapatyopama gaNAya che - thAya che. ahIM sU. uM. palyo. e pada gAthAmAM (pUrvArdhamAM) nathI to paNa pUrva gAthAmAM (120mI gAthAmAM) kahyAM` pramANe ahIM paNa (pUrvArdhamAM paNa) joDavuM. vaLI te sUkSma uddhAra palyopama kALa keTalo thAya che ? te kaho, tenA uttaramAM kahevAya che ke sUkSma uddhAra palyopamane viSe saMkhyAta kroDa varSa thAya che, ema jANavuM. kAraNa ke ahIM pratyeka vAlAgra asaMkhya khaMDavALo hovAthI eka ja vAlAgranA khaMDone apaha2tAM paNa asaMkhyAta samaya thAya to sarva vAlAgnonA karelA sarva sUkSma khaMDone apaha2tAM asaMkhyAta samaya thAya temAM zuM 1. 'tavu vAvaramuddhArapalyopamamiAvRtttA prathamAntatayAyaMtra sadhyate' e pramANe 120mI gAthAnI vyAkhyAmAM jema 'bAdara uddhAra palyopama' e zabdane gAthAnA pUrvArdhanA artha sAthe temaja gAthAnA paryantu eTale uttarArdhanA artha sAthe paNa joDavAno kahyo che tema ahIM paNa 'sUkSma uddhArapalyopama' e zabda banne sthAne joDavo. 179 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahevuM? arthAt asaMkhyAta samaya thAya ja, ane te saMkhyAta kroDa varSa pramANa paNa thAya ja. vaLI A palyopama "sUkSma" evA vizeSaNavALo che, te sUkSmatA te vAlAjhonA sUkSma khaMDa karavAthI ja vicAravI - jANavI. e pramANe A gAthAno artha samApta thayo. 122aa. - avataraju: e pramANe bAdara uddhArapalyopama tathA sUkSma uddhArapalyopamanuM svarUpa kahyuM, ane have A gAthAmAM e ja be palyopamathI utpanna thayela be prakAranA sAgaropamanuM (bA. uM. sA.nuM ane sU. 3. sA.nuM) svarUpa kahevAya che : eesiM pallANaM, koDAkoDI havijja dasaguNiyA / taM sAgarovamassa u, ekkassa bhave parImANaM // 123 // gathArtha e banne palyopamanI dasa koDAkoDIne dasa vaDe guNyA hoya, to te pramANa eka sAgaropamanuM (bA. uM. sA.nuM ane sU. 3. sA.nuM) thAya che. 123 TIdArtha e pUrve kahelA bAdara ane sUkSma e be bhedavALA uddhArapalyopamanI je koDAkoDI tene daza vaDe guNI hoya to arthAt daza koDAkoDI palyopama e pratyeka eka bAdara uddhAra sAgaropamanuM ane eka sUkSma uddhAra sAgaropamanuM pramANa thAya che. arthAt bAdara uddhAra palyopamanI daza koDAkoDI vaDe eka bAdara uddhAra sAgaropama thAya ane sUkSma uddhArapalyopamanI daza koDAkoDI vaDe eka sUkSma uddhAra sAgaropama thAya [ athavA bIjI rIte vicArIe to 10 koDAkoDI bAdara uddhArapalyopamano 9 vAra uddhAra sAropa, ane 10 koDAkoDI sUkSma uddhAra palyopamano 9 sUkSma uddhArA ropama thAya che, tyAM kALanA atimahAnapaNAnI samAnatA hovAthI [ eTale jema samudra mahAna che tema A kALapramANa paNa mahAna che mATe] sAgara eTale samudra vaDe jenI upamA apAya te sAgaropama evo zabdArtha che. e pramANe A 123mI gAthAno vyAkhyAthe samApta thayo. /123 avataraNa: ahIM bAdaranI prarUpaNA karyA bAda sUkSmanI prarUpaNA anukramapUrvaka hovAthI sukhe karI zakAya che, temaja sukhe samajI paNa zakAya che, te kAraNathI ja (e ja kAraNa mAtrathI arthAt sukhapUrvaka prarUpaNA karavAnA ane sukhapUrvaka samajavAnA kAraNathI ja) prathama bAdara uddhAra palyopamanI ane bAdara uddhArasAgaropamanI prarUpaNA karI, parantu siddhAntamAM e banne bAdaranuM kiMI paNa prayojana nathI, ane siddhAntamAM te banne sUkSmanuM eTale sU. u. palyo.nuM tathA sU. . sAgaronuM to prayojana che ja, te vAta A gAthAmAM darzAvAya che : jAvaio uddhAro, aDDhAijANa sAgarANa bhave / tAvaiyA khalu loge, havaMti dIvA samuddA ya // 124 // THthArtha aDhI sUkSma uddhAra sAgaropamano jeTalo uddhAra (jeTalA samaya) thAya teTalA ja nizcayathI lokane viSe dvIpa ane samudra che. 124o. TIchArtha: aDhI jeTalA, eTale ke aDhI sUkSma uddhAra sAgaropamono jeTalo uddhAra eTale vAlIgrone apaharavAmAM jeTalo samaya rAzi thAya, teTalA ja dviIpa ane samudro A lokane viSe che. ahIM tAtparya e che ke -- aDhI uddhAra sUkSma sAgaropama nA rapa koDAkoDI sUkSma uddhAra palyopama thAya che, te apahAra saMbaMdhI jeTalA samayo thAya, teTalI ja saMkhyAvALA A tiskRlokamAM sarve dvIpa-samudro paNa che, e bhAvArtha che. e pramANe sUkSma uddhAra palyopamanuM For Private Cosonal Use Only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane sUkSma uddhAra sAgaropamanuM prayojana dvIpa-samudronI saMkhyA prApta karavAmAM kahyuM che. e pramANe A gAthAno artha samApta thayo, [ ane te sAthe sUkSma uddhAra palyopama tathA sUkSma uddhAra sAgaropamanuM svarUpa tathA viSaya-prayojana paNa kahevAyuM. ] II124!! vataUT: have A gAthAmAM anukrame prApta thayela addhApalyopamanuM nirUpaNa karAya che (eTale traNa prakAranA palyopamamAMnA bIjA palyopamanuM svarUpa kahevAya che) : vAsasae vAsasae, ekkakke bAyare avahiyammi / bAyaraaddhApalle, saMkhejA vAsakoDIo / / 125 // gathArthaH so so varSe ekeka bAdara vAlAjha apaharatAM bAdara addhApalyopama thAya, ane te bAdara addhApalyopamane viSe saMkhyAta kroDa varSa thAya che. 12pI. TIchArtha : te ja pUrve kahelA svarUpavALA palpamAM svAbhAvika bAdara vAlAjho pUrve jIte (eTale bharIne), jyAre dara so so varSe ekeka vAlAjha apahariye, tyAre te sarva vAlAjho apaharatAM jeTalo kALa thAya, teTalo ja kALa vIra ddhApatyopama jANavo. ane tevA bAdara addhA palyopamane viSe saMkhyAta kroDa varSa thAya te samajavuM sugama ja che. e pramANe A gAthAno vyAkhyAthe samApta thayo. 12pA navatara : have A gAthAmAM sUkSma addhApalyopamanuM svarUpa kahevAya che : vAsasae vAsasae, ekke ke avahiyammi suhumammi / suhume addhApalle, havaMti vAsA asaMkhejA // 126 // thArtha : so so varSa ekeka sUkSma vAlAjha apaharatAM sUkSma vAlAjha apaharatAM sUkSma adhdhapalyopamane viSe asaMkhyAta varSo thAya. 126. TArtha: asaMkhyAta khaMDa karelA sUkSma vAlAgrothI bharelA evA te palyamAMthI pratyeka so varSe-so varSe ekeka sUkSma vAlAjhakhaMDane apaharatAM jeTalo kALa thAya, teTalo kALa te sUkSma | jyopama jANavo. vaLI te sUkSma addhApalyopamane viSe asaMkhya varSo thAya che, eTale asaMkhyAta kroDa varSo thAya che, e bhAvArtha che (arthAtu asaMkhyakroDavarSano 1 sUkSma addhA palyopama thAya che) e pramANe A 126mI gAthAno vyAkhyAthe samApta thayo. (ane te sAthe banne prakAranA addhApalyopamanuM svarUpa paNa kahevAyuM.) I/126 vitaraNa: pUrve bAdara addhApalyopama ane sUkSma addhApalyopamanuM svarUpa kahyuM, ane have A gAthAmAM e ja addhApalyopamathI utpanna bAdara addhAsAgaropamanuM ane sUkSma addhA sAgaropamanuM svarUpa kahevAya che : eesiM pallANaM, koDAkoDI haveja dasaguNiyA / taM sAgarovamassa u, parimANaM havai ekkassa // 127 // TthArtha e be prakAranA palyopamonI daza koDAkoDIne daza vaDe guNI hoya to te pramANa eka sAgaropamanuM thAya che. 127 TIvArtha: e pUrve kahela bAdara ane sUkSma e be bhedavALA addhApalyopamanI je koDAkoDI tene daza vaDe guNI chatI, arthAt daza koDAkoDI addhApalyopama te pratyeka eka bAdara addhA For Private 1-1onal Use Only Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgaropamanuM ane sUkSma addhAsAgaropamanuM pramANa thAya che teno bhAvArtha uddhAra sAgaropama tulya jANavo. pati thArtha: I12thI. avatara: - ahIM zaMkA thAya ke - samaya - AvalikA vagere kALabhedo ahIM pratipAdana karavAno prasaMga Ave che, ane te bhedo to tamoe hajI sudhI sAgaropama sudhInA ja darzAvyA, ane siddhAntomAM to sIyara sapUfNa pariyaDDA (sAgaropama, utsarpiNI, avasarpiNI ane pudgalaparAvarta) ItyAdi vacanothI ja utsarpiNI vagere paNa tenA ja (kALanA ja) bhedo saMbhaLAya che, to te bhedo ahIM zA mATe kahevAmAM AvatA nathI? evA prakAranI AzaMkA karIne graMthakartA pUrvokta kALabhedothI bAkI rahelA avasarpiNI Adi kALabhedone paNa sUkSma addhA sAgaropamathI utpanna thavA yogya hovAthI A cAlu prakaraNanA prasaMgamAM ja pratipAdana karatA chatA A be gAthAo kahe che : dasa sAgarovamANaM, putrAo huMti koddikoddiio| osappiNIpamANaM. taM cevussappiNIe vi // 128 // osappiNI aNaMtA, poggalapariyaTTao muNeyavyo / te'NaMtA tIyaddhA, aNAgayaddhA aNaMtaguNA / / 129 / / TthArtha: saMpUrNa daza koDAkoDI sAgaropama thAya, tyAre eka avasarpiNInuM pramANa thAya, ane teTaluM ja pramANa nizcaya utsarpiNInuM paNa thAya. ||128 tathA ananta utsarpiNIno eka pudgalaparAvarta jANavo. tevA ananta pugalaparAvartano eka atIta adhdhA (bhUtakALa)ane anAgata adhdhA (bhaviSyakALa) tethI anantaguNa jANavI (arthAt bhUtakALathI anantaguNa bhaviSyakALa che). ||129. TIdArtha: jyAre sUkSma addhA sAgaropamonI daza koDAkoDI thAya tyAre zuM thAya? te kahe che - pramANa thAya. kayuM pramANa thAya? te kahe che - cha ArAvALI, kALavizeSarUpa avasarpiNInuM pramANa thAya. arthAt sUkSma addhA sAgaropamonI daza koDAkoDI vaDe (10 koi koi sUkSma addhA sAgaropama vaDe) banelI vasati rUpa kALavizeSa jANavo, temaja cha ArAvALI u1LInuM pramANa paNa eTaluM ja jANavuM. (e pramANe avasarpiNI ane utsarpiNInuM pramANa kahyuM). 128ll gosaLio ityAdi padono bhAvArtha A pramANe - gAthAmAM gogiift avasarpiNI e eka ja zabda che to paNa te avasarpiNInA upalakSaNathI utsarpiNI paNa grahaNa karavI, jethI ukta pramANavALI avasarpiNI ane utsarpiNI ananta bhegI thaye je kALa pramANa thAya te 9 pUnAnaparAvarta jANavo. tathA tevA ananta pudgalaparAvarta maLIne 9 tIta uddhI thAya, arthAt ananta pudgalaparAvartano eka atItakALa che. tathA atItakALanI apekSAe anantaguNa sanAta ddha eTale bhaviSyakALa jANavo. vaLI ahIM, vartatA eka samayano vartamAna ddhA paNa jANavI ane te eka vartamAna samayanuM pramANa to "kAto paramaniruddha vimA tu naUiT 1. arthAtu 123mI gAthAmAM jema kahyuM che ke - daza koDAkoDI bAdara uddhAra palyopamano 1 bAdara uddhAra sAgaropama ane daza koDAkoDI sUkSma uddhAra palyopamano eka sUkSma uddhAra sAgaropama thAya che, tema 10 koDAkoDI bAdara addhA. palyopamano 1 bAdara addhA sAgaropama thAya, ane 10 koDAkoDI sUkSma addhA palyopamano 1 sUkSma addhA sAgaropama thAya che - te tAtparya. 182 Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavuM" e gAthAmAM kahelI samayaprarUpaNAmAM kahevAI gayuM che ema jANavuM. tathA sAmAnyathI sarvakALarUpa sarvAddhiA paNa 'Atotti ya zuviho' e gAthAmAM sAmAnya kALa kahevAthI ja kahevAI gayelI jANavI. rUti thAdvayArtha: I129 vata2UT: e pramANe pUrva gAthAomAM sarve kALabheda kahyA. have cAlu prasaMganI vAta kahevAya che - tyAM bAdara addhApalyopama ane bAdara addhAsAgaropama prayojanarahita che. to paNa 'pUrve kahelA kAraNathI e be kALabheda kahyA che, ane have sUkSma addhApalyopama ane sUkSma addhA sAgaropamanuM je prayojana che, te darzAvavAne mATe A gAthA kahevAya che (arthAtu A gAthAmAM sUkSma addhApalyopama ane sUkSma addhAsAgaropama e benuM prayojana - kAraNa kahevAya che) : suhumeNa ya addhAsAgarassa mANeNa savvajIvANaM / kammaThiI kAyaThiI, bhavaTTiI yAvi nAyavvA // 130 // thArtha: sUkSma addhAsAgaropamanA pramANa vaDe sarva jIvonI karmasthiti, kAyasthiti ane bhavasthiti paNa mapAya che ema jANavuM. /13nA TIkA: sUkSma evA addhAsAgaropamanA ane upalakSaNathI addhApalyopamanA paNa, pramANa vaDe, eTale sUkSma addhApalyopamanA tathA sUkSma addhAsAgaropamanA paNa pramANa vaDe karavuM. e be pramANa vaDe zuM karavuM? to kahe che - jANavuM. zuM jANavuM? to kahe che - sarva nAraka ane tiryaMca vagere jIvonI karmasthiti-kAyasthiti ane bhavasthitio jANavI. tyAM karmasthitine viSe jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa - vedanIya ane antarAya e cAra karmanI utkRSTa sthiti trIza koDAkoDI sAgaropama che, mohanIyakarmanI sittera koDAkoDI sAgaropama, AyuSyanI 33 sAgaropama, nAmakarma ane gotrakarmanI vIsa koDAkoDI sAgaropama, e utkRSTa sthiti che. ||ti sthiti pramANe 1. tathA jAya eTale ahIM pRthvIkAya Adi kAya kahela che, tyAM vivakSita (amuka) eka kAyane viSe (maraNa pAmIne) vAraMvAra tyAM ja utpanna thavu (te ja kAyamAM upajavuM) te saMbaMdhI je sthiti te kAyasthiti kahevAya. tyAM pRthvIkAyane viSe vivakSita eka ja jIva vAraMvAra maraNa pAmIne tyAM pRthvIkAyamAM ja utpanna thayA kare to asaMkhyAta utsarpiNI ane asaMkhyAta avasarpiNI sudhI utpanna thato rahe che. e pramANe apUkAya-teukAya ane vAukAyane viSe pratyekamAM paNa asaMkhyAta utsarpiNI - avasarpiNI sudhI jIva utpanna thAya che, mATe e cAra kAyanI teTalI kAyasthiti jANavI ane vanaspatimAM to eka jIva ananta utsarpiNI - avasarpiNI sudhI utpanna thAya che. tathA trasakAyamAM sAdhika be hajAra sAgaropama jeTalI utkRSTa kAyasthiti jANavI. /ti >>AyasthitimAnI tathA mava eTale nAraka vagere eka jIvano vivakSita eka ja bhava = janma, tene viSe je 1. graMthamAM 123mI gAthAnI vRttimAM te kAraNa kahyuM che, ane A bhASAntaramAM 124mI gAthAnA prAraMbhamAM avataraNamAM te kAraNa kahyuM che ke - bAdaranI prarUpaNA karyA bAda sUkSmanI prarUpaNA anukrame prApta thayela hovAthI sukhe prarUpavA yogya ane sukhe samajavA yogya hovAthI. 2. e sivAya kAyasthiti ghaNA jIvabhedomAM bhinna bhinna pramANavALI che, te kAyasthiti nAmanA graMthamAMthI athavA bIjA graMthomAMthI paNa jANavA yogya che. For Privat! 6 3ersonal Use Only Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthiti te masthiti kahevAya. tyAM nArakomAM eka ja jIvanI eka ja bhavamAM 33 sAgaropama jeTalI utkRSTa bhavasthiti che. e pramANe devomAM paNa (eka devanI 33 sAgaro0 jeTalI utkRSTa bhavasthiti che). tiryaMca ane manuSyamAM pratyekamAM traNa palyopama jeTalI bhavasthiti che. e pramANe te karmasthiti, kAyasthiti ane bhavasthiti te sUkSma adghApalyopama ane sUkSma ahvA sAgaropamanA pramANa vaDe ja jANavI. e pramANe siddhAntane anusAre e be kALapramANanuM bIjuM paNa je kaMI prayojana hoya te kahevuM. e pramANe A gAthAno artha samApta thayo. ||ti masthiti:|130nA (kALapramANamAM prakAranA adghApalyopama kahevAyA.) gavataraNa: have kSetrapalyopamanuM nirUpaNa A gAthAmAM karAya che H bAyarasuhumAgAse, khettapasANa samayamavahAre / bAyarasumaM khettaM, osappiNio asaMkhejA // 131 // gAthArtha: bAdara ane sUkSma khaMDathI bharelA palyanA AkAzamAM je kSetrapradezo che, tene samaye samaye apaharatAM bAdara ane sUkSma kSetrapalyopama thAya, ane temAM asaMkhyAta utsarpiNI avasarpiNIo thAya. ||131 // TIArtha: bAdara ane sUkSma te bAda2sUkSma, eTale pUrve kahelA svarUpavALA palpamAM rahelA svAbhAvika ane asaMkhyAta khaMDa karelA je vAlAgno tenA avagAhapaNAnA saMbaMdha vaDe saMbaMdhavALuM je AkAza, te AkAzamAM rahelA je kSetrapradezo ke je nirvibhAjya AkAzanA vibhAga che, teone (te AkAzapradezone) pratisamaya ekeka apaharatAM jeTalo kALa lAge teTalA kALavALo anukrame vAvara kSetrapalyopama ane sUkSma kSetrapalyopama thAya, ane te dareka ekeka asaMkhya utsarpiNI ane avasarpiNI jeTalo jANavo. ahIM tAtparya e jANavAnuM ke - bAdara vAlAgno vaDe pUrelA palyamAM ekeka vAlAgre jeTalo AkAza avagAhyo che (rokyo che, arthAt eka vAlAgra jeTalA AkAzamAM samAyo che) teTalA AkAzamAM darekamAM asaMkhya kSetrapradezo (AkAzapradezo) rahelA che. kAraNa ke - vAlAgna bAdara hovAthI, ane AkAzapradezo atyaMta sUkSma hovAthI dareka vAlAgra asaMkhyAta AkAzapradezamAM ja avagAhe che (rahe che) te ghaTita che - e tAtparya che. te sarva bAdara vAlAgroe sparzelA sarva AkAzapradezomAMthI ekeka AkAzapradezane ekeka samaye uddharIe - apaharIe to temAM jeTalo kALa lAge teTalo kALa te vAvara kSetrapajyopama kahevAya, ane te asaMkhya utsarpiNI-avasarpiNI pramANano jANavo. kAraNa ke ekeka vAlAtre avagAhelA AkAzapradezone paNa ekeka samaye apaharatAM 'aMguLaasaMvamAne orkALo asaMvejJA eTale aMgulanA asaMkhyAtamA bhAgamAM jeTalA AkAzapradeza che teTalA AkAzapradezane ekeka samaye apaharatAM asaMkhya avasarpiNIo vyatIta thAya' e zAstravacanathI ahIM palyanA eka vAlAgrasRSTa AkAzapradezone paNa apaharatAM asaMkhya utsarpiNI- avasarpiNIo lAge to vAlAgnoe avagAhelA AkAzapradezane sarvathA (samagrapaNe) apaharatAM asaMkhya utsarpiNI-avasarpiNIo lAge temAM to kahevuM ja zuM ? tathA te bAdara vAlAgnone asaMkhya asaMkhya khaMDa karavAthI sUkSma thayelA vAlAgno vaDe bharelA palyane viSe ekeka sUkSma vAlAgrakhaMDe je AkAza avagAhyuM che, te pratyeka AkAzamAM paNa asaMkhya asaMkhya kSetrapradezo che ja; kAraNa ke te sUkSma vAlAgrakhaMDa paNa AkAzanI apekSAe sthUla ja che. 184 Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe te skUla vAlA asaMkhya AkAzapradeza vinA alpa pradezomAM avagAhe te saMbhave nahi, (mATe sUkSma vAlAgraskRSTa AkAzapradezone paNa pratisamaya apaharatAM asaMkhya utsarpiNI - avasarpiNI lAge temAM kaMI Azcarya nathI). te sarva sUkSma vAlAgroe avagAhelA sarva AkAzapradezone pratisamaya ekeka AkAzapradeza apaharatAM je kALa lAge te sUkSma kSetrapAna jANavo ane tenuM pramANa paNa asaMkhya utsarpiNI-avasarpiNI jeTaluM ja jANavuM, paraMtu pUrve kahelA bAdara kSetrapalyopamathI asaMkhya guNa jANavuM. kAraNa ke bAdara vAlA grothI sUkSma vAlAjho asaMkhyAtaguNA che. athavA bIjI rIte vicArIe to te palyamAM asaMkhyAta khaMDa karelA evA vAlAgroe je AkAzapradezo sparyA hoya ane na sparyA hoya te sarve AkAzapradezo ahIM grahaNa karavA, ane te sRSTAskRSTa AkAzapradezomAMnA pratyeka AkAzapradezane ekeka samaye apaharatAM jeTalo kALa vyatIta thAya, teTalA kALapramANano paNa eka sUkSma kSetra jyopama jANavo. (e bIjI rIte artha kahyo). prazna:- sUkSma sUkSma khaMDa karelA te vAlAjho vaDe niraMtara (khIcokhIca-gADha bharelA evA te palyamAM hajI paNa zuM te vAlAjho vaDe nahi spardhAyelA evA keTalAka AkAzapradezo che (hoya)? ke jethI A bIjA arthanuM vyAkhyAna karyuM? uttara:- hA, sUkSma vAlAjhakhaMDoe sparzelA AkAzapradezothI to hajI nahi sparzelA AkAzapradezo asaMkhyaguNA che. jema zilA-staMbha-kapATa ane parvata vagere padArtho potAnA avagAhelA AkAzamAM gADha vyApIne rahyA che ema chaghaDo jo ke jANe che, to paNa (zrI sarvajJonI dRSTie to) te padArthomAM nahi sparzAyelA paNa AkAzapradezo te te padArthomAM vyApta thayelA (avagAhelA) AkAzapradezothI asaMkhyAtaguNA hoya che; ane jo tema na hoya to pachIthI uparanA bhAgamAM aphALelA - ThokelA khIlA vaDe bhedAIne aMdara peThelA khIlAvALA vRkSanA mULa vagere avayavamAM AkAzapradeza vinA te pramANe khIlAnuM pesavuM na saMbhave. te pramANe ahIM sUkSma vAlAjhakhaMDo vaDe bharelA evA palyamAM paNa te vAlAjhone sparzelA AkAzapradezothI nahI sparzelA AkAzapradezo asaMkhya guNa hoya che, te kAraNathI ja pUrvokta prakAre kahelA sUkSma kSetrapalyopamathI A bIjA arthavALuM sUkSma palyopama asaMkhyAtaguNa moTuM che, ane vartamAnakALanA siddhAntomAM A bIjA arthavALuM ja sUkSma kSetrapalyopama aMgIkAra karAya che. (arthAt vartamAnamAM A bIjA prakAravALuM sUkSma kSetrapalyopama prasiddha che). prazna:- jo ema ja che to palyane sUkSma vAlAgrakhaMDo vaDe pUravAnuM zuM prayojana che? ane jo tene sparzelA ane nahi sparzelA sarva AkAzapradezo ja grahaNa karavA hoya tyAre to ema ja 1. ahIM tAtparya e che ke - vRkSanA mULamAM athavA bhitti vageremAM khIlAnA mathALA upara hathoDI ThokI ThokIne paNa khIlAno praveza karAvAya che, tethI ema samajAya che ke - te mULa athavA bhitti vagere jo ke nakkara sarakhA dekhAya che, to AkAza-avakAza che ja, ane jo AkAza sarvathA na ja hota to cAhe teTalA prayatnathI paNa khIlo vagere vRkSamULamAM athavA bhitti vageremAM lezamAtra paNa pravezI zake nahi. mATe zilA vagere atinakkara padArthomAM paNa ochuM vanuM aspaSTa AkAza hoya che ja. For Privat C ersonal Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahevuM yogya che ke - "te palmamAM je AkAzapradezo che, te AkAzapradezone pratisamaya ekeka apaharatAM je kALa lAge, teTalo kALa sUkSma kSetra palyopama kahevAya e pramANe kahevuM yogya che, paraMtu vAlAjho vaDe palyane bharavAnuM zuM prayojana? uttara: - tame kaho cho tema nathI; kAraNa ke palyane pUryA vinA prathama prakAramAM kahelA (eTale pahelA arthavALA) sUkSma kSetrapalyopamanI prarUpaNA karavI azakya che. vaLI (tamo ema paNa pUchatA ho ke) te pahelA prakAranA palyopamanI prarUpaNA karavAnuM paNa zuM kAraNa? kema ke bIjo prakAra ja have ahIM (siddhAntamAM) adhikRta (svIkRta) che. to te satya che, paraMtu prastuta palyopama vaDe (eTale pahelA prakAranA arthavALA sUkSma kSetrapalyopama vaDe) dRSTivAda sUtramAM dravyo mapAya che, ane te dravyo keTalAMka to sUkSma vAlIgrakhaMDoe sparzelA AkAzapradezo vaDe mapAya che, ane keTalAMka dravyo spaSTa ane aspaSTa e banne AkAzapradezo vaDe mapAya che, mATe e pramANe dRSTivAda aMgamAM kahelAM dravyonA pramANamAM (mApamAM) pahelA prakArano palyopama paNa upayogI hovAthI vAlAgrakhaMDo vaDe palya bharavo te ayukta nathI, (arthAt yukta che). e pramANe A gAthAno bhAvArtha samApta thayo. 131// navataraNa: pUrva gAthAmAM bAdara kSetrapalyopama ane sUkSma kSetrapalyopama kahyo, ane have te pramANanA anukramathI utpanna thayela kSetra sAgaropama kahe che : eesiM pallANaM, koDAkoDI haveja dasaguNiyA / taM sAgarovamassa u, ekkassa bhave parImANaM // 132 // thAI: e bAdara ane sUkSma kSetrapalyopamanI koDAkoDIne daza vaDe guNI hoya to te pramANa tevA eka kSetra sAgaropamanuM thAya. 13ro. TIkIrtha: bAdara kSetrapalyopamanI daza koDAkoDI vaDe (eTale daza koDAkoDI bAdara kSetra palyopamano) eka vAra kSetranA ropama thAya che, ane sUkSma kSetrapalyopamanI daza koDAkoDI vaDe (eTale daza koDAkoDI sUkSma kSetrapalyopamano) eka sUkSma kSetra sAropama thAya che, e tAtparyArtha che, ane gAthAno akSarArtha to pUrve kahyA pramANe (uddhAra ane addhA sAgaropamanA prasaMge kahyA pramANe) ja jANavo. e pramANe A gAthAno vyAkhyArtha samApta thayo. 132 vatara: ahIM paNa bAdara kSetrapalyopama tathA bAdarakSetra sAgaropamanuM kaMIpaNa prayojana nathI, to paNa pUrve kahelA (bAdara uddhAra palyopama ane bAdara uddhAra sAgaropamanI prarUpaNAnA prasaMge kahelA) kAraNathI ahIM tenuM nirUpaNa karyuM che, ane sUkSma kSetrapalyopama tathA sAgaropamanuM to ahIM prayojana che, te kayuM prayojana che? te darzAvavAne A gAthA kahevAya che (arthAt A gAthAmAM sUkSma kSetrapalyopama ane sUkSma kSetrAsAgaropamanuM prayojana kahevAya che) : eeNa khettasAgara - uvamANeNaM haveja nAyavyaM / putravi-4- 3La-mAruca-dari-tatA 2 rimAnaM 9 rUpA TthArtha: e sUkSma kSetrapalyopama tathA sAgaropamanI upamA vaDe pRthvIkAya - apUkAya - For Private Personal Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agnikAya - vAyukAya - vanaspatikAya ane trasakAya jIvonuM parimANa (eTale saMkhyA pramANa) mapAya che, ema jANavuM. 233ii TIthArtha e sUkSma kSetra sAgaropamanI ane upalakSaNathI sUkSma kSetrapalyopamanI paNa upamA vaDe eTale pramANa vaDe jANavuM. zuM jANavuM? te kahe che - parimANa eTale saMkhyA. konuM pramANa jANavuM? te kahe che - pRthvIkAyajIvonuM, apUkAyajIvonuM, agnikAyajIvonuM, vAyukAyajIvonuM, vanaspatijIvonuM ane trasakAyajIvonuM, (parimANa-saMkhyAmAna jANavuM) ane te kiMcitmAtra A graMthamAM paNa AgaLa kahevAze, ane keTaluMka dRSTivAdathI jANavA yogya che. e pramANe A gAthAno vyAkhyArtha-bhAvArtha samApta thayo. ll133nI vataraNa: e pramANe pativarSa ve tivi8, uddhAratuM va ItyAdi padavALI (117mI) gAthAnuM vyAkhyAna karyuM, ane te vyAkhyAnA prasaMgamAM addhApalyopamanI prarUpaNAnA avasare (128 tathA 129mI gAthAmAM) sarvoddhA sudhInA sarve kALavibhAgo kahyA, ane te kALavibhAgo kahevAthI "vimAno ya hovo vido | ' ityAdi padavALI (105 mI) gAthAmAM kahelA arthanuM bhAvArthasahita vyAkhyAna karyuM, ane te vyAkhyAna karavAthI pramANadvArano trIjo bheda je kALapramANa, tenuM svarUpa kahevAyuM. have A gAthAthI pramANadvArano cotho bheda je bhAvapramaUT tenuM nirUpaNa karAya che : guNanoguNanipphannaM, guNanipphannaM tu vannamAIyaM / noguNanipphannaM puNa, saMkhANaM no ya saMkhANaM // 134 // thArtha: guNaniSpanna ane noguNaniSpanna (ema bhAvapramANa be prakAranuM che). tyAM guNaniSpanna te varNa vagere, ane noguNaniSpanna bhAvapramANa te saMkhyA ane nosaMkhyA ema be prakAranuM che. 134. TIvArtha: mavana = thavuM te bhAva eTale vastuno jJAnAdi athavA varNAdi pariNAma. tathA pramiti (eTale mApa) e ja pramANa; athavA jenA vaDe mapAya te pramANa; athavA je vastu mapAya te vastu pote paNa pramANa kahevAya (ema traNe rIte pramANano artha che.) ahIM bhAva pote ja pramANa te pIvapramANa ane te guNaniSpanna tathA noguNaniSpanna ema be prakAranuM che. athavA guNasvarUpa ane noguNasvarUpa ema paNa be prakAranuM che. tyAM rUpa - rasa - gaMdha - sparza ane saMsthAnarUpa je guNo te mukhasvarUpa paheluM bhAvapramANa che, ane te rUpa-rasa vagere vastunA pariNAmarUpa hovAthI "bhAva" kahevAya che. te rUpa-rasAdi bhAvo vaDe vastupramANa karAya che, arthAtu parichedAya che (eTale samajAya che). athavA e rUpa-rasa vagere pote paNa potAnA svarUpe pramANa karAya che - upalabdha thAya che, mATe e rUpa-rasAdikane pramANapaNuM ghaTI zake che. e pramANe bIjA bhAvomAM paNa bhAvapramANapaNuM sarva ThekANe vicAravuM. / rUti guNaniSpannamAvapramANam || tathA no guNa eTale guNanA niSedharUpa, te svarUpavALuM (eTale guNanA niSedhavALuM) te no)niSpanna bhAva pramANa kahevAya. e bIjA prakAranuM bhAvapramANa che. te vaLI be prakAranuM che, te A pramANe - 9. saMdhyAna eTale saMkhyAsvarUpa, ane 2. nosaMdhyAna eTale saMkhyAnA niSedhavALuM. // ti no dukhaniSpannamAvapramANam 19 rU4|| 187 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avataraNa: pUrva gAthAmAM saMkhyAna te guNaniSpanna bhAvapramANa kahyuM, te saMkhyAnapramANanA (saMkhyApramANanA) be bheda che, te A gAthAmAM darzAvAya che : khANaM puNa duvihaM, suyasaMkhANaM va gaNaNasaMkhANaM / akkharapayamAIyaM, kAliyamukkAliyaM ca suyaM // 135 // gAthArthaH vaLI saMkhyAna bhAvapramANa be prakAranuM che - 1. zrutasaMkhyAna, 2. gaNana saMkhyAna, tyAM akSara, pada vagere tathA kAlikazruta ane utkAlikazruta vagere te zrutasaMkhyA - bhAvapramANa jANavuM. 135 // TIArthaH vaLI saMkhyA bhAvapramANa be prakAranuM che. 1. zrutasaMkhyA bhAvapramANa ane 2. gaNanasaMkhyA bhAvapramANa. tyAM zrutasAna te akSara ane pada vagere, ahIM 'garphe = Adi' e zabdathI paryAyazruta, saMghAtazruta, pAda tathA gAthA ityAdi aneka zrutabhedanuM grahaNa karavuM. je kAraNathI kahyuM che ke - 'suparimALasaMravA baLe vihA pannattA, taM nahIM - pannavasaMvA, jhavarasaMhA, saMdhAyasaMvA, pavasaMvA, pAyasevA, mAhAsaMhA, sioLasaMvA, veDhayasaMvA, nivruttisaMhA, aNubomavArasaMhA, uddesasaMhA, bAyasaMravA, muyabaMdhasaMvA, gaMgasaMvA | ' [ artha :- zrutaparimANasaMkhyA aneka prakAranI kahI che, te A pramANe - paryAyasaMkhyA akSarasaMkhyA - saMghAtasaMkhyA - padasaMkhyA - pAdasaMkhyA - gAthAsaMkhyA - zlokasaMkhyA - veSTakasaMkhyA - niryuktisaMkhyA - anuyogadvArasaMkhyA - uddezasaMkhyA - adhyayanasaMkhyA - zrutaskaMdhasaMkhyA - ane aMgasaMkhyA ]. tyAM 'paryava', 'paryAya' 'dharma' e (badhA) eka artha (samAna artha) vALA zabdo che, te paryAyarUpa saMkhyA te zrutanI ananta jANavI. kAraNa ke bAra vagere ekeka akSaranA ane tenI abhidheya jIvAdi vastunA (akArAdi akSaro vaDe oLakhAtI vastuonA) pratyekanA ananta ananta paryAya che. e pramANe bIjA bhedomAM paNa saMkhyAno saMbaMdha vicAravo. paraMtu vizeSa e che ke - zrutane viSe aAra Ara (A-) vagere akSaro saMkhyAtA ja che. be vagere akSaronA saMyogarUpa saMghAta te saMkhyAtA che. tathA sup -tik` jene aMte lAge te 'pada'. athavA siddhAMtamAM 'pada' saMjJAthI prasiddha evAM 'pada', te paNa saMkhyAta che. tathA gAthAnA cothA bhAga rUpa 'pAda' te paNa saMkhyAta che. tevI ja rIte gAthAo saMkhyAta che. zloka saMkhyAta che, te prasiddha ja che. tathA chaMdavizeSarUpa veSTaka (eTale veSTaka chaMda Adi chaMdo) saMkhyAtA che. tathA nikSepaniryukti upodghAtaniyukti ane sUtrasparzikaniryukti, e pramANe niryukti traNa prakAranI che. tathA vyAkhyA karavAnA upAyarUpa 'satpadaprarUpaNA' vagere athavA 'upakrama' vagere anuyogadvAro paNa 3 ' 1. suv e nAma zabdone lAgatI vibhakti che, te suv vagere vibhaktinA pratyayo jenA anne lAgyA hoya tevA vibhaktyanta zabdo. 2. tik e dhAtune lAgatI vibhaktino pratyaya che, te tiGga Adi pratyayo je zabdane ante AvyA hoya tevA dhAtupado. 3. e vagere sarva bhedanuM vizeSa svarUpa zrI anuyogadvAramAMthI jANavA yogya che. For Privateersonal Use Only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkhyAta che. uddezA saMkhyAta che. adhyayano saMkhyAta che. zrutaskaMdho saMkhyAta che. temaja AcArAMga vagere aMgo paNa saMkhyAta ja che. prazna:- A akSara- pada vagere saMkhyA jemAM hovAnuM kaho cho te zruta vaLI zuM che? eTale zruta kyuM gaNAya? (tenA javAbamAM kahe che) - uttara:- kAlikazruta te AcArAMga ane uttarAdhyayana vagere, ane utkAlikazruta te dazavaikAlika - Avazyaka - jIvAbhigama - prajJApanA ane dRSTivAda vagere (e pramANe be prakAranuM zrata che) ke jemAM "akSara" "pada' vagere dareka saMkhyA che. paraMtu vizeSa e che ke - utkAlika zrutamAM aMga to eka dRSTivAda ja che, paraMtu bIjuM nathI. (ane kAlikahyutamAM to AcArAMga vagere 11 aMga gaNAya che - e tAtparya). e pramANe A 135mI gAthAno bhAvArtha samApta thayo../13pA vataUT: zrutasaMkhyA - bhAvapramANa kahyuM, ane have graMthakAra gaNana saMkhyA - bhAvapramANane darzAvatA chatA A gAthA kahe che : saMkhejamasaMkhenaM, aNaMtayaM ceva gaNaNasaMkhANaM / saMkhenaM puNa tivihaM, jahaNNayaM majjhimukkosaM // 136 // mAthArtha: saMkhyAta, asaMkhyAta ane ananta e pramANe gaNana saMkhyA traNa prakAranI che. temAM saMkhyAta paNa jaghanya, madhyama ane utkRSTa e pramANe traNa prakAranuM che. TArtha: AgaLa jenuM svarUpa kahevAze te saMkhyAta, asaMkhyAta ane ananta, e pramANe gaNanasaMkhyA traNa prakAranI che. temAM punaH saMkhyAta te jaghanya, madhyama ane utkRSTa ema traNa prakAranuM che. iti gAthArtha:/136/ savataraH pUrva gAthAmAM gaNita saMkhyAno pahelo prakAra saMkhyAta, te traNa prakArano darzAvIne have gaNitasaMkhyA - pramANano bIjo prakAra je asaMkhyAta te nava prakArano che, te darzAvavAne A gAthA kahevAya che : tivihamasaMkhenaM puNa, paritta-juttaM asaMkhayAsaMkhaM / ekkakaM puNa tivihaM, jahaNNayaM majjhimukkosaM // 137 // pathArtha TIkArya pramANe sugama che. TIkA: asaMkhyAta traNa prakAranuM che - paritta asaMkhyAta, yukta asaMkhyAta, ane asaMkhyAta asaMkhyAta. vaLI te darekamAMnuM ekeka jaghanya, madhyama ane utkRSTanA bhedathI traNa prakAranuM che. e pramANe asaMkhyAta nava prakAranuM jANavuM. 3/137ii. avataraNaH pUrva gAthAmAM asaMkhyAtanA 9 bheda darzAvIne have A gAthAmAM anantanA 8 (ATha) bheda che te darzAvAya che : tivihamaNaMtaMpi tahA, paritta-juttaM aNaMtayANaMtaM / ekkepi ya tivihaM, jahaNNayaM majjhimukkosaM // 138 // jAthArtha tathA paritta anaMta, yukta anaMta ane anaMtAnaMta e pramANe anaMta traNa prakAranuM 189 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. ane te ekeka paNa jaghanya, madhyama ane utkRSTa ema traNa prakAranuM che. (e pramANe anantanA 9 bheda kahyA). 138 dIrtha: tathA ananta paNa raNa prakAranuM che. te A pramANe-paritta anaMta, yukta anaMta ane anaMtAnaMta. tathA e pratyeka paNa jaghanya, madhyama ane utkRSTanA bhedathI traNa traNa prakAranuM che. e pramANe sUTamAM sAmAnyathI kahyA chatAM paNa "vyAkhyAthI (arthathI) teno vizeSa bodha thAya che" e nyAyathI pahelA be bhedamAM ja darekamAM traNa traNa prakAra jANavA, ane trIjo bheda to be prakArano ja che. te A pramANe- jaghanya anantAnanta ane madhyama anantAnajo. tathA utkRSTa anannAnanta to koIpaNa vastumAM saMbhavato nathI, mATe tenI prarUpaNA paNa karavAnI nathI. mATe ananta ATha prakAranuM jANavuM. e pramANe A gAthAno artha samApta thayo. /138 3vatara: e pramANe pUrva gAthAomAM saMkhyAta vagerenuM svarUpa sAmAnya mAtrathI kahIne have tenuM svarUpa vizeSathI bhAvArthasahita kahevAne A gAthA (temaja AgaLanI bIjI gAthAo) darzAvAya che, tyAM prathama saMkhyAtanuM svarUpa kahevAya che) : jaMbuddIvo sarisava - puno sasalAgapaDisalAgAhiM / jAvai paDipUre, tAvai hoi saMkhenaM / / 139 // thArtha: jaMbUdvIpa sarakho anavasthitapatya te salAka ane pratisalAka nAmanA pyAlAo vaDe jyAM sudhI pUrNa thAya tyAM sudhI jeTalA sarSapo vaDe pUrAya-bharAya, teTalA sarSapa-pramANanuM saMkhyAta thAya. /139 TIvArtha: A gAthAno prathama bhAvArtha kahIne tyArabAda akSarArtha kahevAze. _ saMkhyAtanA 3 bhedanuM svarUpa, te prasaMgamAM 4 palyanuM svarUpa che ahIM saMkhyAta vagerenuM svarUpa jaNAvavAnA prasaMgamAM laMbAI ane pahoLAI vaDe jaMbUdvIpa sarakho te pratyeka eka lAkha yojana pramANano, hajAra yojana UMDo; eTale ratnaprabhA pRthvIno je eka hajAra yojana pramANano pahelo ratnakAMDa che, tene bhedIne bIjA vajakAMDamAM rahelo; ane jaMbUdvIpa vRttAkAra (goLa) hovAthI A pahelo palya paNa bhamatI vaDe (keTalA pramANano jANavo te gAthA pUrvaka kahevAya che ke) : parihI tilakkha solasa, sahassa do ya saya sattavIsahiyA / kosatiya aTThavIsaM dhaNusaya teraMguladdhahiyaM / / 1 / / navasthitapatya | [ jaMbUDhIpano paridhi-gherAvo 316 227 yojana-3 gAu - 128 dhanuSa ane 13 // aMgulathI kiMcit adhika eTalA pramANano che]. e gAthAmAM kahevA pramANa (nI paridhi)vALo, ane dhAnyanA palpa (pAlA) sarakho eka palya kalpavo. te evA pramANavALo palya buddhinI kalpanA vaDe sarSapothI tyAM sudhI bharavo ke jyAM sudhI jaMbUDhIpanI vedikAnI upara paNa saMpUrNa zikhAvALo thAya. (arthAtu te jaMbudvIpa sarakhA palyane zikhA sudhI sarSapo vaDe bharavo.) te palyamAM bharelA te sarSapone nizcaya asat kalpanA For Private ICOsonal Use Only Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaDe koI deva vagere upADe, ane upADIne temAMthI ekeka dANo ekeka dvIpa - samudramAM nAkhe, eTale eka dANo dvIpamAM ane eka dANo samudramAM e rIte nAkhe. ane evA anukramethI nAkhatAM nAkhatAM jyAre sarve sarSapo nakhAI rahe, tyAre te nakhAyelA dANAo je dvIpamAM athavA samudramAM samApta thAya (eTale chello dANo je dvIpa athavA samudramAM nAkhyo hoya) te dvIpasamudra jevaDo 'anavasthitapanya nAmano patya kalpavo. vaLI te palyane paNa tenI vedikA uparAMta zikhA sudhI sarSapo vaDe saMpUrNa bharavo, ane zalAkApatyamAM eka sarSaparUpa zalAkA nAkhavI. have e zalAkApalya te kevo ? ema jo pUchatA ho to te zalAkApalyanuM paNa svarUpa kahevAya che, te A pramANe : LI zalAkA vagere 3palyanuM svarUpa / eka hajAra yojana UMDo, eka lAkha yojanAnA vistAravALo (eTale laMbAI-pahoLAImAM 1 lAkha yojanano) ane kaMIka adhika traNa lAkha yojananI paridhivALo (eTale 316 227 yojana-3 gAu-128 dhanuSa-13I aMgula, eTalI paridhivALo) tathA jaMbUdvIpanI vedikAnI UMcAI sudhInI UMcAIvALo (eTale 2 gAu UMco) evo palya jevo sarvathI pahelAM (anavasthitapalya) kacyo hato, tevA prakAranA ja bIjA traNa palya paNa kalpavA, eTale e pramANe sarva maLIne cAra palya thAya che. tyAM pahelo palya anukrame vadhatAM vadhatAM svarUpavALo (pramANavALo) hovAthI avasthita svarUpanA abhAve kanavasthitapanya kahevAya che, ane bIjo palya zalAkAo vaDe (sAkSIrUpa sarSapo vaDe) bharAto hovAthI zanIzrApanya kahevAya che. tathA trIjo palya pratizalAkA vaDe (zalAkAnI paNa sAkSInA sarSapo vaDe) bharAto hovAthI pratizanIvApanya kahevAya che, ane cotho palya mahAzalAkAo vaDe (eTale pratizalAkAnI sAkSIo vaDe) bharAto hovAthI mahAzatApinya kahevAya che. have (prathama je sarSapo bharavA-ThAlavavAnI) prastuta vAta cAlatI hatI te kahevAya che - have pUrve je anavasthitapalya sarSapo vaDe bharIne mUkyo che, tenA sarSapo paNa pharI upADavA ane te upADIne eka dANo dvIpamAM (eTale chello dANo je dvIpa vA samudramAM khAlI thayo che te dvIpa vA samudrathI AgaLanA dvIpamAM) ane eka dANo (tethI AgaLanA) samudramAM vAraMvAra nAkhatA javuM. e pramANe nAkhatAM nAkhatAM jyAre te anavasthitapatya khAlI thAya tyAre zalAkApalyamAM punaH bIjo zalAkA sarSapa nAkhavo (eTale bIjo anavasthita khAlI thayo tenI sAkSIrUpa bIjo dANo zalAkApatyamAM nAkhavo). ane e bIjA anavasthitapatyanA sarSapo AgaLanA je dvIpa vA samudramAM khAlI thayA hoya (eTale bIjA anavasthitano chello dANo je dvIpa vA samudramAM nAkhyo hoya) tyAM sudhInA attavALo eTale tevaDA pramANavALo ane te pUrvenA sarva dvIpa-samudra jemAM aMtargata thayA che evaDo moTo trIjo anavasthitapatya kalpavo ane temAM paNa punaH zikhA sudhI sarSapo saMpUrNa bharavA. vaLI te paNa palya upADIne temAMnA sarSapo 1. ahIM, je eka pramANa vaDe avasthita nahIM te anavasthita pratye laMbAI pahoLAImAM anavasthita gaNavo, paraMtu hajAra yojananI UMDAI tathA vedikAnI 2 gAu UMcAI vagere pramANa to sarve anavasthita palyomAM paNa eka sarakhuM avasthita ja jANavuM. For Private Personal Use Only Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka dANo dvIpamAM ane eka dANo samudramAM (eTale bIjA anavasthitano chello dANo je dvIpa vA samudramAM paDyo che tethI AgaLanA dvIpa vA samudramAM arthAt je dvIpa vA samudramAM teTalA pramANavALo anavasthitapalya kapyo hoya te ja dvIpa vA samudrathI AgaLanA dvIpa vA samudramAM) anukrame nAkhatA jaIe, ane te pramANe nAkhatAM nAkhatAM jyAre e trIjo anavasthitapalya khAlI thaI jAya tyAre tenI sAkSIrUpe) trIjo dANo zalAkApatyamAM nAkhavo. vaLI e trIjA anavasthitapatyanA sarSapo je dvIpa vA samudramAM samApta thayA che (eTale jyAM chello dANo nAkhavAmAM Avyo che) te paryantavALo pUrvanA dvIpa-samudro sahita (eTale chello dANo je dvIpa vA samudramAM paDyo che te dvIpa vA samudra jevaDo moTo che, tevA pramANavALo) ghaNo moTo (cotho) anavasthitapatya kalpavo, ane tene paNa pUrve kahyA pramANe sarSapo vaDe bharavo. vaLI tene paNa upADIne temAMnA sarSapo pUrvokta krama pramANe ja tethI AgaLanA dvIpa-samudromAM nAkhavA, ane e cotho anavasthita khAlI thayAnI sAkSIrUpa cotho sAkSI sarSapa zalAkApatyamAM nAkhavo. e pramANe anukrame vadhatA vadhatA pramANavALA anavasthitapatyanI prarUpaNA bharavA ane khAlI karavAnA krama pramANe tyAM sudhI karavI ke jyAM sudhI ekeka zalAkAnA (sAkSI sarSaponA) prakSepa vaDe zalAkApalya paNa vedikA upara prazikhA (zikhA) sahita evo saMpUrNa bharavo ke bIjA sAkSIno dANo na samAya. - tyArabAda have (chellA anavasthitano chello dANo je dvIpa vA samudramAM nAkhyo che te dvIpa vA samudra jevaDo ghaNo moTo anavasthitapatya kalpIne temAM sarSapo zikhAsahita bharavA. paraMtu tene upADI pUrvokta krame khAlI karIe to te khAlI thayAnI sAkSIrUpa eka sarSapa je zilAkApatyamAM nAkhavo joIe te zalAkApalya to saMpUrNa zikhA sudhI sAkSInA sarSapo vaDe bharAI gayo che, jethI eka paNa sAkSI sarSapadANo temAM nAkhI zakAya evo nathI, mATe have) te kalpalA, ghaNA moTA, sarSapothI bharelA, chellA anavasthitane jyAM bharyo che; tyAMne tyAM ja bharelo rahevA daI A bharAI gayelA zalAkApatyane ja upADavo. ane te anavasthitapalya je dviIpa vA samudramAM kacyo che te dvIpa vA samudrathI AgaLanA dvIpa - samudromAM zalAkApatyanA sarSapomAMno ekeka dANo nAkhatA javuM, ane e pramANe nAkhatAM jyAre e zalAkApalya khAlI thAya tyAre (eka zalAkApalya khAlI thayo ema spaSTa jANavAne) zalAkAnI sAkSIrUpa 1 dANo trIjA pratizalAkApatyamAM nAkhavo. e pratizalAkAmAM paDelo eka (pahelo) dANo te eka sarSaparUpa "pahelI pratizalAkA' gaNAya. (e pramANe pratizalAkAmAM eka dANo paDyo, pahelo zalAkApalya khAlI thayo, ane chello kalpelo anavasthitapalya bharelo ja rahyo che, mATe have zuM karavuM? te darzAvAya che). - tyArabAda sarSapothI prathama bharI mUkelA anavasthitapalyane upADIne zalAkApalya jyAM khAlI thayo che tyAMthI AgaLanA dvIpa-samudromAM pUrve kahelA krama pramANe ja sarSapo nAkhatA javA, ane te khAlI thAya tyAre teno eka sAkSI sarSapa punaH zalAkApatyamAM nAkhavo. e pramANe punaH paNa aneka anavasthitapalyo kalpI kalpIne ane tene bharIbharI khAlI karavA vaDe, tenI sAkSInA sarSapothI te zalAkApalyane bharI devo. (anavasthita bharavo, paraMtu zalAkApatyamAM sAkSI For Private Personal Use Only Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarSapanI jagyAnA abhAve khAlI karAya nahi tethI anavasthita ane zalAkA e be palya sarSapothI bharAyelA thayA mATe) have te anavasthita ane zalAkA e be palya je sarSapothI bharAyelA thayA che, temAMthI zalAkApatyane ja upADavo, ane temAMnA sarSapo chello anavasthita khAlI thayA pachInA AgaLanA dvIpa-samudromAM pUrvokta krama pramANe nAkhatA javA ane e bIjo zalAkA khAlI thaye tenI sAkSInA eka sarSaparUpa je bIjI pratizalAkA tene pratizalAkApatyamAM nAkhavI. tyArabAda (prathama bharI rAkhelA) anavasthitapatyane upADI temAMnA sarSapo zalAkApatya jyAM khAlI thayo che tyAMthI AgaLanA dvIpa-samudromAM te ja anukrama pramANe nAkhavA, ane tenI sAkSI zalAkApalyamAM nAkhavI. e pramANe aneka anavasthitapalyone upADI upADI khAlI karavAnA krama pramANe tenI sAkSInA sarSapo vaDe punaH paNa zalAkApalya bharavo, ane zalAkApatyane upADI upADI khAlI karavA vaDe pUrvokta krama pramANe pratizalAkApalyamAM teTalI pratizalAkAo (eTale zalAkA khAlI thayAnI sAkSIo) tyAM sudhI nAkhavI ke jyAM sudhI te pratizalAkApalya paNa zikhAsahita saMpUrNa bharAya, ane jyAre e pramANe karatAM karatAM pratizalAkApalya, zalAkApalya ane anavasthitapalya e traNe palya zikhAsahita pUrNa bharAI gayelA hoya (thAya), tyAre pratizalAkApatyane ja upADIne temAMnA sAkSI sarSapo AgaLa AgaLanA dvIpa-samudromAM pUrvokta krame ekeka prakSepavA. ane e rIte jyAre pratizalAkA khAlI thAya tyAre madAzAjApalyamAM (eka pratizalAkA khAlI thayAnI sAkSInI) eka sarSArUpa mahAzalAkA nAkhavI (eTale mahAzalAkApalyamAM eka sarSapa nAkhavo). tyArabAda zalAkA palyane upADIne tevI ja rIte AgaLanA dvIpa-samudromAM nAkhavo, ane te khAlI thayAnI sAkSI pratizalAkAmAM nAkhavI. tyArabAda anavasthitapatyane upADI temAMnA sarSapo AgaLanA hIpa-samudromAM nAkhavA, ane te khAlI thayAnI sAkSIrUpa zalAkA (sAkSIno sarSapa) zalAkApatyamAM nAkhavo. e pramANe anavasthitapalyane vAraMvAra upADI upADI temAMnA sarSapone AgaLa AgaLanA dvIpa-samudromAM nAkhavAnA krama pramANe e anavasthitapatyanI sAkSInA sarSapothI zalAkApalya bharavo, ane zalAkApalyane upADI khAlI karavAnA krama pramANe (aneka zalAkApalyo khAlI karI) tenI sAkSImAM sarSapo vaDe (eTale pratizalAkAo vaDe) pratizalAkApalya bharavo, ane pratizalAkApatyane upADI upADI temAMnA sarSapo khAlI karavAnA krama pramANe te khAlI thayAnI sAkSInA sarSapo vaDe eTale mahAzalAkAo vaDe mahAzalAkApalya bharavo, ane e pramANe jyAre te cAre palya pUrNa bharAI rahe tyAre eka adhika utkRSTa saMdhyAta thAya. 1. ahIM zalAkApatyane ja zA mATe upADavo ? bharI rAkhelA anavasthitane kema na upADavo ? e zaMkAnA samAdhAnamAM samajavAnuM ke -- jo anavasthitapalya upADI khAlI kare to te khAlI thayAnI sAkSIno sarSapa kyAM nAkhavo ? kAraNa ke tenI sAkSInA sarSapovALo zalAkApalya ja hoya, ane te to bharelo paDyo che, mATe pratizalAkA khAlI karyA bAda anavasthita paNa jo ke prathama bharAyelo ja rahyo che, to paNa tene bharelo rahevA daI pahelAM zalAkApatyane ja upADI khAlI karavo joIe. For Private Personal Use Only Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahIM tAtparya e che ke - pUrve kahelA sarSapothI bharelA cAre palyamAM je sarSapo che te, ane anavasthitapatya, zalAkApatya tathA pratizalAkApalya e traNa palyane upADI upADI khAlI karavAnA krama pramANe jeTalA dvIpa-samudromAM je sarSapo paDyA che, teTalA sarva dvIpa-samudro sahita (athavA te verelA sarSapo sahita) je saMkhyA thAya te saMkhyA utkRSTa saMkhyAta uparAMta eka sarSapa jeTalI adhika che. (jathI e sarva sarSapamAMthI te eka adhika sarNapane kADhI laIe to saMpUrNa uRI saMsthIta thAya. vaLI A kahelI saMkhyA to utkRSTa saMkhyAta thayuM, ane nadhanya saMsthAnA to benI ja saMkhyA jANavI, parantu eka nahi, kAraNa ke saMkhyAnA vyavahAramAM ekanI saMkhyA mukhya gaNAtI nathI. tathA e jaghanya saMkhyAta ane utkRSTa saMkhyAta, te benI madhya-vacce jeTalA saMkhyAbheda traNa-cAra vagere che, te sarva saMkhyAbhedo madhyama sallAtamAM jANavA. siddhAntomAM jyAM koIpaNa sthAne sAmAnyamAtrathI saMkhyAta kIdhuM hoya to tyAM sarvatra madhyama saMkhyAta ja jANavuM. e pramANe jaghanya saMkhyAta, madhyama saMkhyAta, ane utkRSTa saMkhyAta, e pramANe saMkhyAtanA traNa prakAra kahyA. || ti saMdhyAtaM trividhuM || || 9 prakAranuM asaMkhyAta che. have pUrve uddeza kareluM (sAmAnyathI-nAmamAtrAthI kaheluM) je nava prakAranuM asaMkhyAta che, tenA svarUpanI prarUpaNA karAya che. te A pramANe - ahIM utkRSTa saMkhyAmAM je eka sarSaparUpa adhika kahyuM che, te ja eka adhika sarSapa utkRSTa saMkhyAmAM umerIe to te saMkhyA nAnya patti sidhdhAMta kahevAya che. (arthAt utkRSTa saMkhyAmAM eka umerIe to jaghanya paritta asaMkhyAta thAya, athavA sarva sarSaponI saMkhyA te paNa jaghanya paritta asaMkhyAta che). tyArabAda e ja paritta asaMkhyAtathI AgaLa (1 adhika, 2 adhika, 3 adhika ityAdi saMkhyA te) madhyama paritta saMdhyAta thAya che. te madhyama paritta asaMkhyAtanA bhedo (saMkhyAbeda) tyAM sudhI jANavA ke jyAM sudhI e ja utkRSTa paritta asaMkhyAta thAya. have utkRSTa paritta asaMkhyAta te keTalA pramANanuM thAya che? ema ja pUchatA ho to kahIe chIe ke - e jaghanya paritta asaMkhyAtamAM jeTalAM rUpa che, (eTale jaghanya paritta asaMkhyAtanI jeTalI saMkhyA che) teTalI saMkhyAvALI jaghanya paritta asaMkhyAtarUpa rAzio judI judI sthApavI. tyArabAda te darekano paraspara guNAkAra karavo. e rIte te rAzione paraspara guNavAthI je rAzi (je saMkhyA) Ave temAMthI eka rUpa hIna karIe (eTale eka kADhI laIe) to te rAzi 3ii paratta saMdhyAta thAya che. ahIM ziSyone sukhe samajavA mATe kiMcit udAharaNamAtra kahevAya che. te A pramANe - je ke jaghanya paritta asaMkhyAtano rAzi sadUbhAvathI (vAstavika rIte) asaMkhya saMkhyAvALo che, to paNa tene asatkalpanA vaDe 5 (pAMca) jeTalo ja dhArIe, to te pAMcane pAMca vAra pAMca pAMca saMkhyAthI goThavIe, te A pramANe pa-pa-pa-5-5. e rIte 1. eTale be ghaTane be ghaTa, traNa ghaTane traNa ghaTa ityAdi rIte jema ghaTasaMkhyA kahevAya che, tema eka ghaDo hoya tyAre eka ghaTa' bolavAno vyavahAra nathI mATe. 194 Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ goThavIne emAM pAMcano prathama aMkarAzi che, tene uttaravartI (enI sAthenA ja) pAMcanA aMkarAzi sAthe guNIe to 25 (pacIsa) thayA. tene punaH trIjA pAMca sAthe guNatAM 125 (ekaso pacIsa) thayA, ityAdi anukrama pramANe e pAMca vAra sthApelA pAMca pAMcanA pAMce aMkarAziono paraspara abhyAsa karatAM 3125 (ekatrIsaso pacIsa) thayA. eTalA pramANano A rAzi thayo te to asatkalpanAe thayo, paraMtu e ja rAzi sabhAvathI (sapaNe) to asaMkhyAtasvarUpa che. te asaMkhyAtamAMthI eka ocho karatAM utkRSTa parittAsaMkhyAta thAya che. vaLI je eka ocho karIne e utkRSTa paritta asaMkhyAta rAzi kahyo, te ja ekane punaH temAM umerIe to nadhanya purU saMdhyAta thAya che. (e cothuM asaMkhyAta ka). e jaghanya yukta asaMkhyAtamAM jeTalAM rU5 (jeTalI saMkhyA) prApta thAya che, teTalA samayo pUrve kahelI (106mI gAthAmAM kahelI) AvalikAnA paNa che ema jANavuM. (arthAt eka AvalikAnA asaMkhya samaya te jaghanya yukta asaMkhyAta jeTalA che). te kAraNathI zAstramAM jyAM koIpaNa sthAne AvalikA grahaNa karI hoya, tyAM sarva sthAne jaghanya yukta asaMkhyAta jeTalA samayapramANanI AvalikA jANavI. (e pramANe cothA asaMkhyAtamAM prApta thatI vastu kahI.) - have ahIM jaghanya yukta asaMkhyAtanA aMkarAzithI AgaLa ekottara vRddhie (ekeka adhika saMkhyAvALA) vadhatAM jeTalAM saMkhyAsthAno che (eTale jeTalA saMkhyAbheda che) te sarve saMkhyAsthAno madhyama yut HsadhyAta rUpa jANavAM. te paNa tyAM sudhI ke jyAM sudhI utkRSTa yukta asaMkhyAta prApta na thAya. have jo ema pUchatA ho ke - te utkRSTa yukta asaMkhyAta keTalI moTI saMkhyAvALuM che? to kahIe chIe ke - jaghanya yukta asaMkhyAtano je aMkarAzi che, tene te ja aMkarAzi vaDe guNIe (eTale jaghanya yukta asaMkhyAtano varga karIe) ane te guNavAthI jeTalI aMkarAzi Ave te aMkarAzimAMthI eka rUpa ochuM karIe to utkRSTa yu 3 sathAta thAya che. ane je eka ocho karyo che, te ja ekane punaH temAM umerIe to nanya madhyAta saMdhyAta thAya che. tyArabAda ekottara vRddhie vadhatAM AgaLa AgaLanAM jeTalAM saMkhyAsthAno che te sarve madhyama madhyAta saMdhyAta jANavA, te paNa tyAM sudhI ke jyAM sudhI utkRSTa asaMkhyAta asaMkhyAta prApta na thAya. 1-2. paraspara abhyAsanI aMka sthApanA. 5-5-5-5-5 ahIM je saMkhyA hoya te saMkhyAne teTalIvAra eka paMktie judI judI sthApI paraspara guNAkAra karavo te cIsa athavA rAzinyAsa kahevAya, e siddhAntanI 25. paribhASA che. 125 - 5 6 25 3125 rAzi abhyAsano javAba. 15 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ have te utkRSTa asaMkhyAtAsaMkhyAta keTalA pramANanuM che ? te kahIe chIe ke jaghanya asaMkhyAtAsaMkhyAtamAM jeTalI saMkhyA prApta thAya che, teTalI saMkhyAmAM dareka jaghanyAsaMkhyAtAsaMkhyAta rAzio judA judA sthApIe, ane te rAzione pUrve kahyA pramANe (pratyeka asaMkhyAtanA svarUpamAM kahyA pramANe) paraspara guNatAM je rAzi Ave te rAzimAMthI eka ocho karatAM utkRSTa sItAsIta thAya. ahIM paNa paraspara guNAkAranuM (rAzi abhyAsanuM) dRSTAnta utkRSTa paritta asaMkhyAtanA svarUpamAM kahyA pramANe vicAravuM. kAraNa ke paraspara guNAkAranI rIti banne sthAne sarakhA svarUpavALI che mATe. taphAvata mAtra eTalo ja ke - tyAM (utkRSTa parittAsaMkhyAmAM) guNelA rAzionI apekSAe ahIM (utkRSTa asaMkhyAtAsaMkhyAmAM) guNAtA rAzio ghaNA moTA guNavA. vaLI utkRSTa asaMkhyAtAsaMkhyAmAM je eka ocho karyo che, te ja ekane punaH temAM (u. asaM. asaM.mAM) umerIe to nAnya paritta nA thAya. e pramANe keTalAka AcAryono mata darzAvyo. ane bIjA keTalAka AcAryo to utkRSTa asaMkhyAta asaMkhyAtane judI rIte prarUpe che, te A pramANe - teonuM vacana che ke - | matAntarathI utkRSTa asaMkhyAtAsaMkhyanI gaNatarI ! [ e utkRSTa asaMkhyAtAsaMkhyAtanI gaNatarI anya AcAryo je judI rIte gaNe che te gaNatarI A pramANe - ] jaghanya asaMkhyAtAsaMkhyAta rAzino prathama varga karavo, punaH te vargarAzino (prathama varga karavAthI prApta thayela rAzino) bIjIvAra varga karavo, ane te vargarAzino (eTale be vAra varga karavAthI prApta thayela aMkarAzino) punaH paNa trIjIvAra varga karavo. e pramANe traNa vAra varga karyA bAda paNa asaMkhya asaMkhya rAzivALA daza rAzio (daza vastuo) temAM umeravA, te A pramANe - logAgAsapaesA, dhammAdhammegajIvadesA ya / davyaTThiyA nioyA, patteyA ceva bodhavvA // 1 // ThiibaMdhajjhavasANe, aNubhAgA joga cheya palibhAgA / duNha ya samANa samayA, asaMkhapakkhevayA dasa u / / 2 / / e be gAthAono artha A pramANe - sarva lokAkAzanA jeTalA AkAzapradeza che te, tathA dharmAstikAyanA, adharmAstikAyanA ane eka jIvanA jeTalA pradeza che te, tathA dhvaDyiA nikoyA eTale sUkSma ane bAdara anantakAya vanaspatijIvonAM zarIra, tathA patteyA veva eTale pRthvIkAya - apUkAya - teukAya - vAyukAya - pratyeka vanaspatikAya - dvIndriya - trIndriya - caturindriya ane paMcendriyarUpa sarve pratyekazarIrI jIvo; 1aaaa tathA viMdhamnavasApane eTale jJAnAvaraNIyAdi karmonA sthitibaMdhamAM kAraNabhUta adhyavasAyasthAno te sthitibakvAdhyavasAyasthAno te paNa sarve prakSepavAM. (have ahIM eka prazna upasthita thAya che te A pramANe -) pravana - ahIM cAlu viSayarUpa asaMkhyAtanA vicAramAM prakSepane viSe to asaMkhyAtarUpa rAziono ja adhikAra hovo joIe (arthAta asaMkhyAtavALI rAzio ja umeravI joIe). 196 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paraMtu saMkhyAtavALI rAziono adhikAra na hoya; kAraNa ke te saMkhyAta rAzio alpa saMkhyAvALI hovAthI ahIM tenuM kaMIpaNa prayojana - sArthakatA nathI. temaja anantarUpa rAzio paNa umerAya nahi, kAraNa ke asaMkhyAtamAM anantano praveza hoya nahi. to zuM A sthitibaMdhAdhyavasAyasthAno asaMkhyAta che ke jene ahIM adhikRta karyA che? (eTale umeravAmAM gaNyA che !). uttara:- hA, te e pramANe ja che. (eTale sthitibaMdhAvyavasAyasthAno asaMkhyAta ja che). te A pramANe - jJAnAvaraNIya karmano jaghanya sthitibaMdha antarmuhUrta pramANa che ane utkRSTa sthitibaMdha trIsa koDAkoDI sAgaropamapramANanI che ane madhyama sthitibaMdha to eka antarmuhUrtathI eka samaya adhika, be samaya adhika, traNa samaya adhika, cAra samaya adhika ityAdi rIte antarmuhUrta Adi asaMkhya prakArano che. ane e sthitibaMdhone utpanna karanAra adhyavasAyasthAno pratyekanAM judAM judAM ja che. ane e pramANe hovAthI eka jJAnAvaraNIyakarmamAM ja asaMkhya sthitibaMdhAdhyavasAyasthAno prApta thAya che. e pramANe darzanAvaraNIya vagere karmonAM paNa asaMkhya asaMkhya sthitibaMdhAvyavasAyasthAno jANavAM. ethI A rIte e adhyavasAyonuM asaMkhya paNuM to spaSTa ja che. tathA majumA eTale jJAnAvaraNIya Adi karmonA sthitibaMdhamAM pratyekamAM jaghanya, madhyama ityAdi vizeSavALA rasanA bhedo te paNa asaMkhyAta ja che. ane te dareka anubhAgabhedane (rasabhedane) utpanna karanArAM adhyavasAyasthAno paNa asaMkhya lokAkAzanA pradeza jeTalAM che. te kAraNathI adhyavasAyasthAno je kAraNabhUta che te asaMkhyAta hovAthI tenA kAryarUpa anubhAgabheda paNa asaMkhyAta ja jANavA. kAraNa ke kAryanA bheda kAraNanA bhedanI apekSAvALA hoya che. (e pramANe anubhAgasthAno asaMkhyAta jANavAM). tathA nona-che-paniHIT eTale yoga te mana-vacana-kAyAsaMbaMdhI vIrya; tene kevalI bhagavaMtanI buddhirUpa zastra vaDe chedatAM chedatAM je prativiziSTa evA nirvibhAjya vibhAgo te yogacchedapratibhAga" kahevAya, ane te nigodathI prAraMbhIne saMzipaMcendriya sudhInA jIvonI apekSAe jaghanyAdi bheTavALA asaMkhya yoga jANavA. tathA duSTha ya samaju samaya eTale be samaya te utsarpiNI ane avasarpiNI kALarUpa tenA samayo te asaMkhyAta che. e pramANe e dareka asaMkhya asaMkhya aMkarAzivALA daza zepa (eTale) kSepavavA yogya 10 padArtho pUrvokta traNa vAra varga karelA aMkarAzimAM prakSepIe-umerIe, ane e rIte (pramANe) sarva rAzio ekatra karatAM je mahAna aMkarAzi prApta thAya, teno pharIthI paNa traNa vAra varga karIe, ane tema karavAthI je rAzi thAya temAMthI eka bAda kare tyAre utkRSTa vasathItIsadhyAta thAya. e pramANe 9 prakAranuM asaMkhyAta kahyuM. || ta navavighaM asaGkhyAtam / / For Pro Personal Use Only Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || 8 prakAranuM ananta ! have pUrve udiSTa kareluM (sAmAnyathI kaheluM) je ATha prakAranuM ananta che, tenuM vizeSathI svarUpa kahevAya che. te A pramANe - tyAM utkRSTa asaMkhyAtAsaMkhyAtanI gaNatarI karavAnA prasaMge je eka bAda karelo che, te ja ekane punaH temAM (eTale u. asaM. asaM.mAM) prakSepIe tyAre nadhanya parittInanta thAya che. ahIMthI AgaLa ekekanI vRddhivALAM jeTalAM saMkhyA sthAno Ave teTalAM sarve madhyama paritta nananana sthAno-rAzio jANavI. te tyAM sudhI ke jyAM sudhI utkRSTa parittAnamna prApta na thAya. have te utkRSTa parittAnta jeTalI saMkhyAvALuM che, teTalI saMkhyAvALI teTalI rAzio dareka judI judI sthApavI, ane pUrve kahyA pramANe te rAzione paraspara guNatAM chatAM je mahAna aMkarAzi prApta thAya, temAMthI eka ocho karavAthI ujhara parattInanta thAya. ahIM paNa udAharaNanI bhAvanA pUrvavat (pAMcano rAzi - abhyAsa 3125 karyo che te pramANe) vicAravI. tathA utkRSTa parittAntamAM je eka bAda karyo che, te ja ekane utkRSTa parittAnattamAM punaH umerIe to nadhanya yub nanta thAya. e jaghanya yuktAnantanA rAzi pramANa abhavya jIvono rAzi zrI kevalI bhagavaMtoe dekhelo che. (arthAt jagatamAM abhavya jIvonI saMkhyA e jaghanya yuktAnanta jeTalI eTale cothA ananta jeTalI che.) ema jANavuM. punaH ahIMthI (jagha0 yuktAnantathI) AgaLa ekekanI adhika adhika vRddhie jeTalA saMkhyAbeda che te sarve saMkhyAbeda madhyama yu sananta jANavA, te tyAM sudhI ke jyAM sudhI utkRSTa yukta ananta prApta na thAya. te utkRSTa yukta ananta keTalA pramANavALuM che ? ema jo pUchatA ho to kahIe chIe ke - jyAre jaghanya yuktAnantanA aMkarAzine e ja eka rAzi vaDe guNIe (eTale jagha0 yuktAnantano varga karIe), ane je javAba Ave temAMthI eka bAda karIe to utkRSTa yu nanta thAya. tathA utkRSTa yuktAnantamAM je eka bAda karyo che, te ja ekane punaH te u. yuktAnattamAM umerIe to nadhanya manantAnta thAya. tyArabAda AgaLa ekekanI adhika vRddhie jeTalA saMkhyAbeda prApta thAya, te sarve madhyama venantInantamAM gaNAya, ane utkRSTa anantAnanta to che ja nahi. | matAntare 9muM utkRSTa anantAnanta che vaLI A utkRSTa anantAnanta ANavAne keTalAka AcAryo ema kahe che ke - jaghanya anantAnantano pUrvanI peThe traNa vAra varga karavo, ane tema karavAthI je rAzi prApta thAya temAM A kahevAtA 6 ananta rAzivALA prakSepo (padArtho) umeravA. te 6 prakSepa (umeravA yogya padArtho) A pramANe - siddhA nioyajIvA, vaNassaI kAla poggalA ceva / savvamalogAgAsaM, chappete'NaMtapakkhevA // 1 // e gAthAno artha A pramANe - sarve siddho, sUkSma nigoda ane bAdara nigodanA sarve jIvo, pratyeka ane sAdhAraNa e banne bhedavALI sarva vanaspatinA jIvo, atItakALa For Private I esonal Use Only Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anAgatakALa ane vartamAnakALa e traNe kALanA sarve samayo, sarva lokamAM rahelo sarva pudgalasamUha, lokAkAza ane alokAkAza e banne AkAzanA sarve AkAzapradezo, e chae paNa padArtho A cAlatA anantAnantanA vicAramAM pote ananta ananta rAzivALA prakSepa che, te prastuta rAzimAM (eTale jaghanya anantAnantano traNa vAra varga karatAM prApta thayelAM rAzimAM) umeravA. (ahIM prazna upasthita thAya che, te A pramANe -). prazna:- ahIM anantasaMbaMdhI vicAraNA cAlatI hovAthI anantarUpa rAzio ja umeravA yogya gaNAya. paraMtu saMkhyAta ane asaMkhyAta rAzivALA prakSepo akiMcikara hovAthI (prastuta anantavRddhi nahi karanAra hovAthI) te prakSepo umeravA yogya gaNAya nahi. have e prakSepomAM vanaspatinuM grahaNa karyuM, temAM to pratyeka vanaspatio ja prakSepamAM vadhArAnA prApta thAya che; kAraNa ke - ni soyanIvI e vacanathI sAdhAraNa vanaspationuM grahaNa to prathama ja thaI cUkyuM che. ane pratyeka vanaspatio umeravAno kaMIpaNa upayoga nathI. (arthAt pratyeka vana umeravAnI kaMIpaNa jarUra nathI.) kAraNa ke pratyeka vanaspatijIvo bahu ja alpa che. (asaMkhyAtamArA hovAthI.) uttara:- nA, e vAta e pramANe nathI, kAraNa ke hajI tamo abhiprAya samajI zakyA nathI. kAraNa ke - "vAsa = vanaspati' ema sAmAnya grahaNa karavAthI to anantano rAzi ghaNo moTo banAvavAno pratyeka jIvonI adhikatA vaDe vizeSita (eTale pratyeka vanaspatinA paNa jIvo sahita) te ja nigodajIvonuM ananta bIjI vAra prakSepa kareluM che, ema jANavuM. vaLI A bAbatamAM 'punarukta-apunaruktanI ciMtA paNa jarUrI nathI, kAraNa ke ahIM sAdhya e ja che ke - koIpaNa prakAre anantano rAzi ghaNo moTo banAvavo. ane tevA prakAranuM sAdhya eka ja rAzine be vAra prakSepavAthI prApta (siddha) thAya che ja, mATe have e saMbaMdhI carcA karavAthI saryuM. (arthAt e saMbaMdhi adhika carcA karavAnI jarUra nathI.) e pramANe e chae prakSepya rAzione pUrvokta rAzimAM prakSepavAthI je rAzi prApta thAya, te rAzino punaH paNa pUrve kahyA pramANe traNa vAra varga karavo. to paNa hajI utkRSTa anantAnanta prApta na thAya. eTale pachI kevalajJAna ane kevaLadarzana ke jenA zeyanA bhedathI (eTale jJAna vaDe jANavAyogya padArtho ananta hovAthI) ananta ananta bheda che, te bannene prakSepIe to utkRSTa anantAnta thAya che, e pramANe A prakaraNanI (jIvasamAsanI) cUrNimAM kahyuM che. (e utkRSTa anantAnta thavAnuM, kAraNa ke emAM e u. anaMtAnaMtamAM sarva vastu - samUhano saMgraha thayo che mATe, have ahIMthI AgaLa to saMkhyAnA viSayamAM AvI zake evuM koIpaNa vastutattva rahyuM ja nathI, e tAtparya che. (II ti matAntare navamuM DInantInantam II) I anuyogadvAra pramANe 8 ja anantAnanta ! vaLI zrI anuyogadvAra sUtronA abhiprAya pramANe vicAratAM to upara kahyA pramANe saMgraha 1. cAlu gAthAmAM ja kahelA 6 prakSepomAM nigoda kahIne punaH vanaspati paNa prakSeparUpe kahI, jethI nigodano prakSepa be vAra thayo, kAraNa ke nigoda te sAdhAraNa vanaspati ja che, tethI ahIM punarutvaMtA gaNavI. 199 Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karyA pachI paNa hajI utkRSTa anantAnanta thatuM nathI. kAraNa ke e sUtramAM to ajaghanyotkRSTa saMkhyAsthAnonuM ja pratipAdana kareluM che. mATe zrI anuyogadvAranA mata pramANe paNa ahIM ananta ATha prakAranAM ja kahela che. e bAbatamAM tattva zuM che? (eTale keTalAka AcAryo upara kahyA pramANe 9muM ananta mAne che, ane anuyogadvAra sUtramAM ATha ja ananta kahyAM che, mATe e be visaMvAdanI bAbatamAM satya zuM che ?) te zrI sarvajJa bhagavaMta jANe. sUtromAM (siddhAntomAM) to jyAM koIpaNa sthAne anantAnanta grahaNa karyuM che, tyAM sarva sthAne ajaghanyotkRSTa anantAnanta ja jANavuM (eTale madhyama anantAnantanuM grahaNa jANavuM). e pramANe saMkhyAta, asaMkhyAta ane ananta e traNe saMkhyA-gaNanapramANanI prarUpaNA uttarabhedasahita karI, ane tenI prarUpaNA karyo chate naMvaddIvo sarasavapuNo ItyAdi padavALI gAthAno (139mI gAthAno) bhAvArtha kahato. have gAthAno akSarArthamAtra kahevAya che. te A pramANe - ahIM naMdIvo eTale "jaMbUDhIpa" e pada grahaNa karavAthI jaMbUdvIpanA pramANa jevaDo moTo palya prathama ja sthApelo hovAthI te palyanA upalakSaNathI anavasthitapatya ja grahaNa karyo jANavo, ane zalAka tathA pratizalAka e be zabdo grahaNa karavAthI zalAkApatya ane pratizalAkApalya grahaNa karyA jANavA, ane e bannenA upalakSaNathI mahAzalAkApalya paNa grahaNa karyo jANavo. ane tethI naMdIvo = jaMbUdvIpa eTale anavasthitapatya je varte che, vaLI te kevo che ? te kahe che ke - sa = saha = sahita. konA sahita? uttara:- sanI DimadattAhiM eTale zalAka, pratizalAka ane mahAzalAka e traNa palyo vaDe te anavasthitapalyanuM zuM kahevuM che? te kahe che - khAvAM DipUre eTale jeTalA sarSapanA samUha vaDe pUrAya eTale pUrve savistara kahelA sarSapa bharavAnA anukrama pramANe prazikhAsahita te cAre palyamAM nirantara (gADhapaNe) jeTalA sarSapo bharAya, teTalo sarSapasamUha ane te paNa je je dvIpa-samudromAM sarSapanA kaNa paDyA che teTalA sarva lIpa-samudronI saMkhyA sahita (te sarSapasamUha) karI temAMthI eka bAda kare to tIvarga = teTalo sarSapasamUha hoDu saMvendra = utkRSTa saMkhyAta thAya che, ane te kADhI lIdhelA ekane umeratA jaghanya paritta asaMkhyAta thAya che, ItyAdi bhAvArtha pUrve kahyo che te sarva potAnI meLe jANI levo. paraMtu sUtrakAre (mULa gAthAomAM) kahyo nathI, kAraNa ke saMkhyAtanuM svarUpa kahyA bAda AgaLanI paritta asaMkhyAta vagere gaNatarIo sukhe samajI zakAya tevI che mATe, iti 139mI gAthAno artha: ll139 iti gaNana saGkhyApramANaM trividhaM samAptam / / navatara: e pramANe zrutasaMkhyAna ane gaNanasaMkhyAna e be saMkhyAna kahIne have A gAthAmAM te saMkhyAnA niSedhavALuM na saMdhyAnapramaUT kahe che : 1, jaghanya anantAnanta nahi, tema utkRSTa anantAnanta paNa nahi, parantu e benI vacce rahelA anantAnantanA je anantAnanta bheda che, te sarva ajaghanyotkRSTa anantAnanta gaNAya. 2. bhAvapramANanA guNaniSpanna bhAvapramANa ane noguNaniSpanna bhAvapramANa e be bheda je 134mI gAthAmAM kahyA hatA, temAM noguNaniSpanna bhAvapramANanA saMkhyAna ane nosaMkhyAna e be bheda kahyA che, temAM saMkhyAnanA paNa zrutasaMkhyAna ane gaNanasaMkhyAna evA be bhedamAMthI A bIjuM gaNanasaMkhyA-bhAvapramANa kahevAyuM. For Privat 200 rsonal Use Only Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nosaMkhANaM nANaM, daMsaNa caraNaM nayappamANaM ca / paMca cau paMca paMca ya, jahANupuvvIe nAyavvA // 140 // gAthArthaH nosaMkhyAna bhAvapramANa te jJAnapramANa darzanapramANa - cAritrapramANa ane nayapramANa ema cAra prakAranuM che, ane tenA uttarabheda anukrame 5-4-5-5 jANavA. (sarva maLI 19 uttarabheda jANavA.) 140nA - TIArthaH saMkhyAno niSedha te notA. te saMkhyAniSedhanA lakSaNavALuM je pramANa eTale bhAvapramANa, te ahIM jJAna-darzana-cAritra ane nayanA bhedathI cAra prakAranuM jANavuM. vaLI e jJAnAdi cAre paNa padArtho yAnupUrvA yathAsaMkhya eTale anukrame pAMca, cAra, pAMca ane pAMca bhedarUpa jANavA. // nosaMkhyA-bhAvapramANanA 4 bhedanuM vizeSa svarUpa II tyAM Abhinibodhika(mati)jJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryAyajJAna ane kevaLajJAna e bhedathI jJAna nosaMkhyAna bhAvapramANa pAMca prakAranuM che, te pAMce bhedanuM (pAMca jJAnanuM) svarUpa pahelAM jJAnadvAramAM kahevAI gayuM che. darzananA (darzana nosaMkhyA-bhAvapramANanA) cakSudarzana, acakSudarzana, avadhidarzana ane kevaLadarzana e bhedathI cAra bheda pUrve darzanadvA2mAM kahevAI gayA che. cAritranA sAmAyikacAritra, chedopasthApanIyacAritra, parihAravizuddhicAritra, sUkSmasaM5rAyacAritra, ane yathAkhyAtacAritra e bhedathI pAMca bheda pUrve cAritradvAranA varNanamAM vistArapUrvaka kahyA che ja. tathA naigamanaya - saMgrahanaya - vyavahAranaya - RjusUtranaya ane zabdanaya e pAMca bheda nayanA (naya nosaMkhyA bhAvapramANanA) kahyA che, tenuM vizeSa svarUpa I 5 nayanuM vizeSa svarUpa // = tyAM natti eTale vastune je ekAMze jJAnanA viSayarUpe prApayanti = pamADe, (arthAt vastunA aneka dharmomAMthI eka dharmano je bodha karAve) te naya kahevAya. athavA je vaDe vastu, tenA ekAMzamAM, avabodhano viSaya banAvAya te naya. athavA vastunA eka aMzanA jJAnasvarUpa evI nIti te naya. arthAt ananta dharmavALI vastumAM eka aMzanA adhyavasAyarUpa (eTale eka dharmano bodha karAvanA2) te na kahevAya, e tAtparya che, ane te naigama vagere nAmavALA che. kahyuM che ke - - 'naigamanaya - saMgrahanaya - vyavahAranaya - RjusUtranaya - zabdanaya ane samabhirUDhanaya e pramANe nizcaya pAMca mULa naya che te jANavA.' tyAM sAmAnya (te nAmano svataMtra padArtha) che, ane vizeSa (te nAmano svataMtra padArtha) che, e pramANe paraspara apekSArahita evA sAmAnya ane vizeSa vagerene svIkAra karanAra, eka 201 Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gama nahi parantu bahu-ghaNA gama eTale vastupariccheda jenA (ja nayanA) che, te naimi kahevAya. ahIM naiRgrAma (na eka gama) te naigama e zabdamAM nirUktanI vidhi vaDe no lopa thayo che. athavA sAmAnya dharmane paNa svIkAre ane vizeSa dharmone paNa svIkAre che, mATe anuyogadvAra sUtramAM kahelA nilayana - prasthaka ane grAmanA udAharaNa Adi kahelA prakAro vaDe ghaNA svarUpavALI vastune aMgIkAra karavAmAM tatpara evo je naya te naimina e bhAvArtha che. tathA traNa bhuvanamAM rahelA sarva padArthonA samUhane je saMskRti eTale sAmAnyathI eka svarUpe grahaNa kare - jANe te sAda, arthAt kevaLa sAmAnyane ja aMgIkAra karanAra naya te sadanI e tAtparya che. tathA vyavadara' eTale laukika pravRttirUpa vyavahAra te vyavahAranaya, arthAt laukika pravRttione (laukika vyavahArane) svIkAra karanAro naya te vyavahAranaya; athavA jenA vaDe sarvaprakArano lokavyavahAra vyavayite = pravarte te vyavahAranaya. arthAtu ghaNuM kharuM vastunA kevaLa vizeSa dharmone aMgIkAra karanAra naya te vyavahAranaya. jaLa lAvavAmAM ghaTa ane vraNapiMDI pradAnamAM (gumaDA vagerene piDI bAMdhavAmAM) lIMbaDo ema lokavyavahAramAM te ghaTa-lIMbaDo vagere vizeSo ja upakAra karanArA dekhAya che, paraMtu tenAthI juduM ghaTa vagere sAmAnya upakArI nathI, mATe A vyavahAranaya vastunA vizeSone ja satarUpe svIkAre che, paNa sAmAnyane sarUpe svIkArato nathI. vaLI sAmAnya te lokavyavahAramAM prAyaH anupakArI (aprayojanavALuM) che, 1. zrI anuyogadvAramAM e traNa udAharaNa kahyAM che tenuM kiMcit svarUpa A pramANe-niyana eTale rahevAnuM sthAna, jenuM udAharaNa - tamo kyAM raho cho ? uttara:- lokamAM. prazna :- lokanA Urdhvaloka Adi aneka bhAga che, temAM tame kyAM raho cho ? uttara:- ticchalokamAM. pra :- tiskRlokamAM asaMkhya dvIpasamudra che temAM kyAM raho cho ? uttara:- jaMbUdvIpamAM. prazna :- jaMbUdvIpamAM bharatAdi aneka kSetra che temAM kyAM raho cho ? uttara:- bharatakSetramAM. aneka dezamAMnA kayAM dezamAM ? utta2:- amuka dezamAM. e pramANe yAvatu amuka nagaramAM, amuka poLamAM, amuka gharamAM, temAM paNa amuka ATalI jagyAmAM, rahuM chuM. A badhAe uttara naigamana satyarUpe svIkAre che. vyavahAranayavAdI paNa e ja uttaro Ape che, ane saMgrahanayathI saMthArAmAM, jusUtra nayathI ATalA AkAzapradezomAM, ane traNa zabdanayathI AtmabhAvamAM rahevAno uttara jANavo. 2. bIjuM prastha eTale pAlI eTale kASThanuM banAveluM zeriyuM Adi mApa vizeSa, tenuM dRSTAMta A pramANe koI puruSa prastha banAvavAne kASTha kApavA arthe hAthamAM kuhADI laIne aTavImAM jAya, tene koI pUche ke - tame kyAM jAo cho ? tyAre uttara Ape ke - prasthakane mATe jAu chuM, vaLI kASThane kApatI vakhate koI pUche ke zuM kApo cho ? tyAre kahe ke - prasthaka kApuM chuM, kASTha kApIne lAvatAM koI pUche ke zuM lAvyA? uttara:- prasthaka lAvyo, e pramANe yAvatuM te kASThane prastha banAvavA khotarato hoya te vakhate paNa koI pUche ke zuM khotaro cho ? uttara:- prasthaka khotaruM chuM. yAvatu prasthaka banAvIne tenA upara prasthaka evuM nAma kotare tyAM sudhInA sarve uttaro naigamanayanA jANavA, temaja vyavahAranayanA paNa jANavA. tathA saMgrahanayavAdI dANA bharIne mapAto evA prasthakane prasthaka kahe che, jusUtravAdI te dhAnya apAtI vakhate ja (eTale mApavAnA upayogamAM AvI zake evA prasthakane) paNa prasthaka kahe che, ane mapAyelA dhAnyane paNa prasthaka kahe che, ane traNa zabdanayo to prasthakanA arthAdhikAranA jJAnIne ane te jJAnamAM upayogavALA jIvone prasthaka kahe che. 3. ahIM grAma eTale 6 dravyono pradezasamUha artha jANavo, te saMbaMdhamAM naigamAdi nayonI ghaTanA zrI anuyogadvAramAM bahu vistAravALI che, mATe tyAMthI ja jANavA yogya che. For Privalo Personal Use Only Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temaja vizeSa vinA te sAmAnya jovA paNa maLatuM nathI, mATe A vyavahAranaya vizeSavAdI (vastunA vizeSa dharmone kahenAra-mAnanAra) che. tathA tradavu eTale bhUtakALamAM vyatIta thayela artha ane bhaviSyamAM thanAro artha temaja prastuta vastuthI para vastuno artha e traNe arthanA tyAgathI vastune prAMnattapaNe - saraLapaNe athavA te vakhatanA vidyamAna arthapaNe mUtrati= kahe-mAne te raMgasUtranaya. arthAt vartamAnakALamAM vartatI ane potAnI ja vastune je vasturUpe aMgIkAra kare- mAne te RjusUtranaya jANavo. tathA zapu dhAtunA AkrozanA arthamAM che, tethI zapate eTale jenA vaDe artha kahevAya. te zaddha eTale arthavAcaka dhvani, ane tenI mukhyatAvALo naya te paNa ddhi na kahevAya. A naya zabdane ja pradhAna mAne che, ane arthane gauNa mAne che. kAraNa ke arthano bodha zabdane ja AdhIna che (arthAt zabda vinA arthabodha thato nathI.) vaLI sAMketika zabda vinA arthano bodha kyAMya paNa thato nathI, mATe zabda e ja pradhAna che, paraMtu artha pradhAna nathI, e tAtparya che. vaLI bIjI vAta e che ke - A zabdanaya, prathamanA cAra nayothI vizeSa zuddha hovAthI nAma indra, sthApanA indra, ane dravya Indra (eTale nAma - sthApanA ane dravya e traNa nikSepa) nathI ja ema mAne che; kAraNa ke AkAzapuSpa asatuM hovAthI jema kaMI paNa kAryavALuM nathI, tema indrapaNAnuM kArya nahi karanArA hovAthI e traNa indro paNa nathI ja, ane tethI kevaLa bhAva indrane ja sat (vasturUpe) aMgIkAra kare che. vaLI ta: tarI taTe e traNa liMgavALA padArtha tathA rI: netra ane mAryA e traNa bhinna bhinna liMgavALA zabdo, tathA vRkSa: vRkSo vRkSA: ityAdi rIte judAM judAM vacanavALA (ekavacana, dvivacana, bahuvacanavALA) zabdo eka arthavALA che (arthAt eka vastu che) ema zabdanaya mAnato nathI. kAraNa ke strI ane puruSa e be judA zabda hovAthI jema judA padArtha che, tema taTa: taTI ta8 ItyAdi paNa judA zabda hovAthI judA padArtha che, ema mAne che. vaLI sarakhAM liMgavALA ane sarakhA vajanavALA 'rUdrA, za, putra:'ityAdi zabdono, paryAya zabdono artha eka ja hovAnuM paNa A naya svIkAre che; kAraNa ke A naya, AgaLa kahevAtA nayanI apekSAe azuddha che. tathA rUdrA, zakka:, purA: ityAdi eka ja padArthanA vAcaka zabdo, samAnArthaka evA paryAyazabdo tarIke rUDha thayelA hoya to paNa, je naya te paryAyazabdono artha bhinna bhinna hovAnuM samArohati - samAzraya kare arthAt mAne te samafmarUDhanaya kahevAya. A naya jo ke zabdanI pradhAnatAvALo che, (eTale zabdane ja pradhAna mAne che) to paNa pUrve kahelA zabdanayathI A naya adhika vizuddha che mATe te mAne che ke- indra ane zukra vagere paryAya zabdonA vAcya padArtho eka nathI, paraMtu ghaTa-paTa ityAdi zabdanI peThe bhinna nimittavALA hovAthI bhinna bhinna che (arthAt indra zabdano vAcya padArtha judo che, ane zakra zabdano vAcya artha paNa judo che.) te A pramANe :- DundranAtu (eTale aizvarya bhogave te) rudra, zanatu (zaktimAna hoya te) za: ane pUraVI[ (nagarane vidAre-nAza kare te) puraMdara ityAdi rIte traNa zabdonAM nimitta judAM judAM For PrivaR O 3ersonal Use Only Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. te ja rIte 'ghaTa veSTAyAm' eTale viziSTa prakAranI (amuka prakAranI) ceSTAvALo artha (padArtha) te ghaTa kahevAya. ane "buTa DhauTiLe eTale kuTilapaNAnA saMbaMdhathI zuTa kahevAya, tathA kuma haMma pUro" eTale kuti -ku eTale pRthvI, temAM sthita-rahela, tene pUravAthI-bharavAthI hRma kahevAya, e pramANe e ghaTa ityAdi paryAya zabdonAM paNa nimitta judAM judAM che, (mATe ghaTa, kuTa ane kuMbha e traNe zabdathI vAcya padArtho bhinna bhinna che - e tAtparya che). vaLI jo nimitta bhinna hovA chatAM paNa te zabdovALo padArtha eka ja mAnIe to ativyApti doSano prasaMga Ave che, kAraNa ke - e pramANe mAnavAthI to ghaTa ane vRkSa Adi zabdo paNa eka ja arthanA vAcaka banI zake. e to banatAM nathI, to tenI jema ja ghaTa, kuTa, kuMbha vagere zabdo paNa eka arthanA vAcaka banI nahi zake. [ e pramANe A samabhirUDha nayanuM mAnavuM che. ] vaLI AgaLa kahevAtA (evaMbhUta) nayanI apekSAe A naya avizuddha hovAthI, te padArthanI yogyatA vaDe paNa tene te padArtharUpe svIkAre che. kAraNa ke tenuM mAnavuM ema che ke - "ghaTa vagere padArthosvavAcaka ghaTAdi zabda vaDe abhidheya (vAcya) je ceSTAdi (kriyArUpa) artha te arthane nahi karato chato paNa, te ceSTAdinI yogyatA temAM hovAthI, ghaTAdi zabda vaDe vAcya hoI zake che, ane "ghaTa" Adi zabda te padArthano vAcaka hoI zake che jevo zabda hoya tevo ja artha (te zabdavALo padArtha) paNa hovo joIe, ane jevo artha-padArtha tevo ja zabda paNa hovo joIe; parva e pramANe eTale evA prakArane mUta: prApta thayelo je naya te avamUtaya kahevAya. ahIM tAtparya e che ke - A naya paNa zabdane pradhAna mAnanAro che, ane tethI ghaTa, kuTa, kuMbha Adi paryAyazabdovALA padArthane judA judA mAnanAro che, paraMtu kevaLa pUrve kahelA samabhirUDhanayathI A naya adhika zuddha hovAnA kAraNathI ATaluM vizeSa mAne che ke - ghaTAdi zabdanA vAcya tarIke je padArtha kahyo che, eTale je padArthanuM ghaTa Adi nAma pADeluM che) te padArtha jyAre jala bharI lAvavA vagere kAryonI avasthAmAM strInA mastakAdi upara rahelo hoya ane e rIte potAnA abhidhAyaka zabda vaDe (eTale ghaTAdi zabda vaDe) vAcya evA ceSTAdi arthane karato hoya te vakhate ja te ghaTa Adi kahevAya; ane te ja vakhate te artha, ghaTAdi zabda vaDe vAcya ("ghaTa' ema kahevA yogya) che, paraMtu bIje vakhate nahi. vaLI ahIM A prastuta naya (eTale evaMbhUtanaya) ema mAne che ke - koI sthAnamAM paDI rahelo ane ceSTA rahita evo ghaTa te ghaTa na ja kahevAya; kAraNa ke "ghaTa' e zabda vaDe vAcya je "ceSTA' rUpa artha, teno temAM abhAva che [ arthAt ghaTa eTale ceSTA evo artha che, mATe jemAM 1. je lakSaNa je padArthane-lakSyane aMge kahyuM hoya te ja lakSaNa te lakSya uparAnta bIjA padArthamAM paNa ghaTatuM hoya to te tti doSa kahevAya. ahIM ghaTa-kuTa ane kuMbha e paryAyazabdo eka ja artha-padArthanA mAnIe to ghaTanuM ceSTAlakSaNa kuTAdimAM paNa cAlyuM jAya che, mATe ahIM ativyAmi doSa A nayavALo mAne che. 2. ahIM kahevAnuM tAtparya e che ke - ghaTa je vakhate jalAharaNAdi ceSTAmAM na vartato hoya. ane kaMIpaNa prayojana vinA khAlI paDyo rahyo hoya, to paNa jala bharavuM hoya athavA jala lAvavuM hoya to lAvI zakAya evI yogyatA hovAthI te vakhate te khAlI paDI rahelA ghaTane paNa samabhirUDha nayavALo "A ghaTa che" ema kahe che. For PrivRoersonal Use Only Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ceSTA na hoya tene ghaTa zI rIte kahevAya?] tyAM udAharaNa parvata vagerenuM jANavuM. [ eTale jema parvatamAM ceSTAno abhAva hovAthI parvatane ghaTa kahevAto nathI to ceSTAnA abhAvavALA khAlI ghaTane paNa ghaTa zA mATe kahevo joIe?]. vaLI nizreSTa ghaTane ghaTapadArtha na mAnavo eTaluM ja nahi, paraMtu nizceSTa avasthAmAM to ghaTa' evo zabda paNa ghaTanA vAcakapaNe (ghaTa padArthane oLakhavAmAM) pravartI zake nahIM; kAraNa ke nizcanTa evA paTa Adi zabdamAM jema ghaTa abhidheyano abhAva che, tema nizcanTa evA ghaTAdimAM paNa ghaTa abhidheyano (ceSTAno) abhAva che, ane e pramANe kuTa-kuMbha-Indra-zukra Adine viSe paNa vicAravuM (eTale e zabdanA je kauTilya- kusthitapUraNa-Idana ane zakana e artho vartatA hoya to te vakhate ja te padArthane kuTa-kuMbha-Indra ane zukra kahI zakAya, paraMtu bIje vakhate to te zabdathI te padArthane paNa na bolAvavo, temaja te padArthamAM te zabdano paNa upayoga na karavo). e pramANe ahIM evaMbhUtanayanA arthamAM kahevAnuM ghaNuM che, paraMtu have graMthavistAra thaI javAnA bhayathI tenuM vizeSa svarUpa kahetA nathI. temaja e nayonAM varNana vizeSaAvazyaka vagere zAstromAM te te nayanI prarUpaNAnA sthaLoe, vistAra kahela che. je ta nayasvarUpamHI e naigamanaya vagere 7 mULa naya che, ane uttarabhedanI apekSAe to siddhAntamAM navo aneka prakAre kahyAM che. je kAraNathI kahyuM che ke - _ 'ekekko ya sayaviho, satta nayasayA havaMti emeva / ' [ ekeka naya 100-100 prakArano che, tethI e rIte 700 naya thAya che | iti. prazana:- jo zAstramAM naigamAdi niyone aneka prakAranA kahyA che, to ahIM atialpa bhedo kema kahyA? vaLI jo tamo ema kahezo ke - A graMthamAM to mULa nayonI ja vivakSA karI che, to tema paNa nathI, kAraNa ke mULa naya to (uparanI artha gAthAmAM) sAta kahyA che, to A graMthamAM (mULa gAthAmAM) pAMca naya kema kahyA? uttara:- jo ke tamoe e vAta satya kahI, paraMtu zabda, samabhirUDha ane evaMbhUta e traNa nayo anukrame adhika adhika vizuddha svarUpa aMgIkAra karanArA che, to paNa traNemAM zabdapradhAnatA sAmAnyapaNe rahelI che, jethI zabdapradhAnatAno koImAM paNa vyabhicAra nathI (eTale zabdanI pradhAnatA choDIne arthanI pradhAnatAne mAnanArA koI nathI); mATe e traNe nayone sAmAnyathI zabdapradhAnatAnI apekSAe kevaLa eka ja zabdanayamAM gaNyA che. te kAraNathI naigamanaya - saMgrahanaya - vyavahAranaya ane RjusUtranaya e cAra mULa naya, ane pAMcamo zabdanaya, e rIte pAMca mULa naya kahyA che, temAM koI prakArano doSa nathI. e pramANe A gAthAno bhAvArtha samApta thayo. pati paMgha va sata nAmeT: 140nA navatara : pUrva gAthAmAM pAMca prakAranA (athavA sAta prakAranA) naya pramANanuM svarUpa kahIne have matijJAna - zrutajJAna - avadhijJAna - mana:paryavajJAna ane kevaLajJAna e pAMca bhedathI 5 prakAranuM je jJAnaprANa kahyuM che te saMkSepamAM pratyakSajJAna ane parokSajJAna ema be prakAranuM For Privat O ersonal Use Only Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che te A gAthAmAM darzAvAya che. paJcakkhaM ca parokkhaM, nANapamANaM samAsao duvihaM / paccakkhamohimaNakevalaM ca pArokkha maisutte // 141 // jAthArtha: jJAnapramANa pratyakSa ane parokSa ema be prakAranuM che, temAM avadhijJAnamana:paryavajJAna ane kevaLajJAna e traNa pratyakSajJAna che, tathA matijJAna ane zrutajJAna e be parokSajJAna che. I141ii. TIvArtha jJAnapramANa samasamo eTale saMkSepathI be prakAranuM ja che. te A pramANe - pratyakSajJAna ane parokSajJAna. tyAM s dhAtu vyAptinA arthamAM che, mATe e dhAtuthI nute, eTale jJAnasvarUpe artho (padArtho) pratye je vyApta thAya, te akSa eTale jIva. athavA za dhAtu bhojananA arthamAM paNa che, mATe e dhAtunuM nAti rUpa bane che, tyAM manAta eTale sarva arthone je bhogave che, eTale pAlana kare che te DekSa eTale jIva ja jANavo. ane prati eTale pratigata eTale Azrita, arthAt kakSa eTale jIvane prati = Azrita evuM je jJAna te pratyakSa kahevAya. ahIM 'tyIka: zAntAgharthe dvitIyA' e vyAkaraNanA sUtra vaDe dvitIyAtapuruSa samAsa thayo che. bIjA keTalAka AcAryo pakSa eTale pakSa, prati = pratye je jJAna pravarte te pratyakSa ema avyayIbhAva samAsa kare che, te yogya nathI, kAraNa ke avyayIbhAva samAsavALo pratyakSa zabda to kevaLa napuMsakaliMgavALo hovAthI e pratyakSazabda traNe liMgamAM AvI zake nahi, ane pratyakSazabda TANe liMganA arthamAM pravarte che te to spaSTa ja che. jema ke buddhinA saMbaMdhamAM pratyakSa vRddhi: e strIliMga thAya che, bodhanA saMbaMdhamAM laIe to pratyakSo vadha:'e puruSaliMga thAya che, ane jJAnanA saMbaMdhamAM laIe to "pratyakSa jJAna' e napusakaliMga thAya che, e pramANe pratyakSazabda traNe liMgamAM dekhAya che. te kAraNathI pratyakSa zabdamAM pUrve darzAvelo tapuruSa samAsa (dvitIyA tapuruSa samAsa ja) thAya che. arthAta indriyonI apekSA vinA ja AtmAne je jJAna sAkSAt artha dekhADe che te jJAna pratyakSa kahevAya, ane te avadhi, mana:paryava ane kevaLajJAna e traNa jJAnarUpa ja che; kAraNa ke - e traNa jJAno ja indriyanI apekSA vinA arthane darzAvanArAM che. vaLI siddhAntamAM e jJAnane nondriya pratyakSa jJAna kahyuM che. tyAM no zabdano artha sarvathA niSedharUpa hovAthI je jJAnamAM indriyo sarvathA vyApAravALI nathI (eTale indriyono leza paNa upayoga nathI), paraMtu jIva pote ja te arthone sAkSAt dekhe che, te naundriya pratyakSajJAna avadhi, mana:paryava ane kevaLajJAnarUpa ja che. te kAraNathI pratyakSajJAna ane noindriya pratyakSajJAna e banne eka sarakhA arthavALA hovAthI (A graMthamAM noindriya pratyakSa na kahetAM kevaLa pratyakSajJAna ja kahyuM che temAM) koI prakArano virodha nathI. chAti pratyakSajJAnatrayam | tathA makSa eTale jIvana para eTale IndriyAdi vaDe vyavadhAnavALuM (AMtarAvALuM) evuM ja jJAna te parokSa jJAna, ane te matijJAna ane zrutajJAnanA bhedathI be prakAranuM che; kAraNa ke e be jJAna vaDe ja arthano je bodha thAya che te indriyonI apekSAvALo che (arthAt indriyo na hoya to e be jJAna paNa na hoya). e pramANe A gAthAno artha samApta thayo. | ti 206 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parokSajJAnadvayam ll141 avatara: have A gAthAmAM matijJAna ane zrutajJAnanI vizeSa prarUpaNA kare che (eTale e benA vizeSa bheda kahe che). te A pramANe : iMdiyapaccakkhaMpi ya, aNumANaM ovamaM ca mainANaM / kevalabhAsiya atthANa, Agamo hoi suyanANaM // 142 // thArtha matijJAna be prakAranuM che, indriyapratyakSa ane indriyaparokSa. tyAM indriyaparokSajJAna punaH anumAnathI ane upamAnathI ema be prakAranuM che. tathA zrI kevalajJAna vaDe bhASita arthonuM je Agama te zrutajJAna che. /14rA TIvArtha: pUrva gAthAmAM je parokSamatijJAna kahyuM, te be prakAranuM che - IndriyapratyakSa ane (gAthAmAM kahelA gi =) "api" zabdathI indriyaparokSa e pramANe be prakAranuM jANavuM. tyAM indriyo eTale sparzana - rasanA - dhrANa - cakSu ane zrosendriya e sahakArI kAraNabhUta pAMca indriyo vaDe DakSa eTale jIva prati = pratye prApta thayeluM te driyapratyakSa jJAna kahevAya. arthAt je jJAnamAM vastune indriyo ja sAkSAt dekhe che, paraMtu jIva dekhato nathI, (jIva indriyo dvArA jue che), te zrosendriya Adi indriyo dvArA utpanna thayeluM hovAthI) jJAna indriyone sAkSAt rUpa che, ane jIvane parokSa che, to paNa lokamAM (lokavyavahAramAM) te parokSajJAna pratyakSapaNe rUDha thayuM che (eTale loka te parokSane paNa pratyakSajJAna kahe che) mATe zabda - rUpa - rasa - gaMdha ane sparza saMbaMdhi je matijJAna te dravapratyakSa matijJAna kahevAya che, e bhAvArtha che. ane je jJAnamAM indriyo paNa dhUma vagere cihana dvArA agni Adi padArthane jANe che, paraMtu indriyo te padArthane sAkSAt jANatI-dekhatI nathI, mATe indriyone paNa parokSa hovAthI te ndriyaparokSa matijJAna kahevAya che. have e indriya - parokSajJAna te kayuM? te graMthakartA pote ja darzAve che - anumAnajJAna ane upamAjJAna. tyAM enuM eTale liMgagrahaNa ane saMbaMdhanA smaraNathI "cAtu'= pachI mana = mIyate - paricchidyate - upalabdha thAya vastu jenA vaDe te sanmAna kahevAya (arthAt liMgagrahaNa ane saMbaMdha-vyAptinuM smaraNa thayA (manuM =) bAda jenuM mAna = mApa thAya - jJAna thAya, te anumAna), ane te kRtakatva tathA dhUmavandra ityAdi liMgathI-cihanathI zabda ane parvatAdine vize anityatva ane agnimattva e sAdhya vastunA nizcayavALuM jANavuM. [ arthAt anumAna pramANathI zabda anitya che, evuM sAdhyajJAna kRtakatvaliMgathI thAya che, ane parvata vaddhimAnuM che evuM jJAna dhUmavattaliMgathI thAya che. ] || rUti manumAnapramANamatijJAnam || upamA eTale sadRzapaNuM (keTaleka aMze sarakhApaNuM). te koI vakhate koI vastuno nizcaya 1-2. ahIM "kRtakatva' e liMga, zabdamAM anityatvane aMge che, ane ghUmavattvaliMga parvata upara agnine aMge kahyuM che, eTale zabdanI anityatA kRtakatvarUpa liMgathI, ane parvata upara agninuM jJAna dhUmADAnA ligathI thAya che. e pramANe kRtakatva liMgathI zabdanuM anityapaNuM sAdhya che, ane dhUmavattvaliMgathI parvata upara agni sAdhya che, jethI zabdoDanityaH kRtakatvAtuM ane parvato vahimAnuM dhUmavanvAtuM e jJAna thAya che, te anumAna jJAna jANavuM. 207. Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ indriyothI paNa na thaI zake tema hoya to tevI jAtinI samAna lakSaNavALI bIjI vastuthI paNa te vastuno nizcaya thAya che. jema ke - rojha gAya sarakhuM hoya che, evuM jJAna jeNe prathama karI lIdhuM che, (temaja gAyanuM svarUpa dekhI lakSyamAM rAkhI lIdhuM che) evo pramAtA (rojhane oLakhavAnI jijJAsAvALo) aTavImAM gayo hoya to rojhane dekhIne 'A pazu gAya sarakhuM ja che mATe rojha che,' e pramANe gAya sarakhuM dekhavAthI te gavayano-rojhano nizcaya karI zake che. (mATe e upamAjJAna kahevAya.) || kRti 35mAmatijJAnam || e pramANe e banne prakAranuM paNa jJAna kRtakatvAdi liMga vaDe ane sAdRzya vaDe AtmA ne vyavadhAnavALuM (AMtarAvALuM eTale vacamAM indriyonI apekSAvALuM) hovAthI indriyaparokSa matijJAna kahevAya che. tathA abhAvapramANa ane arthApattipramANa e be pramANa paNa indriyaparokSa che, paraMtu te kevaLa anumAnapramANamAM ja aMtargata hovAthI ahIM judAM kahyAM nathI. tathA zabdarUpa jJAna te zrutajJAna AgaLa kahevAze, ane pratyakSajJAnane to indriyapratyakSa e nAmathI kaheluM ja che. e pramANe sarva pramANono saMgraha gaNatAM 6pramANa gaNAya che. e pramANe indriyapratyakSa ane indriyaparokSa e rIte be prakAranuM matijJAna kahyuM. ||ti dvividha mtijnyaanm|| have zrutajJAnanuM svarUpa kahevAya che - 'vhevamAsiya' ityAdi. kevaLa eTale kevaLajJAna, te vaDe bhAsita eTale pragaTa karelA je padArtho tene pratipAdana karanAra je Ama eTale dhAvazAMgIrUpa te zrutajJAna kahevAya. e zrutajJAna te zaddhapramANa kahevAya. A jJAnamAM paNa indriyonuM ane zabdanuM vyavadhAna hovAthI pUrva gAthAmAM kaheluM parokSapaNuM prApta thAya che ja. e pramANe A gAthAno artha samApta thayo. ||ti zrutajJAnabhAvapramAm ||142 avataraNa: [ bhAvapramANanA pratibhedamAM nosaMkhyAna bhAvapramANanA pratibhedarUpa ] jJAnapramANa kahyuM, ane have cakSudarzana Adi bhedathI cAra prakAranuM varzanapramANa ane sAmAyika vagere bhedathI pAMca prakAranuM cAritrapramANa, tathA naigama-saMgraha ityAdi bhedathI pAMca prakAranuM nayapramANa A gAthAmAM darzAvAya che H cakkhU daMsaNamAI, daMsaNacaraNaM ca sAmaiyamAI / negamasaMgahavabahArujjusue ceva saddanayA || 143 // gAthArtha: cakSudarzana Adi cAra prakAranuM darzanapramANa, sAmAyika Adi pAMca prakAranuM cAritrapramANa, ane naigama - saMgraha - vyavahAra - RjusUtra temaja nizcaye zabdanaya e pAMca prakA2nuM nayapramANa che. / / 143 / / - TIArtha: A gAthAnA arthanI vizeSa vyAkhyA pUrve kahevAI gaI che, [ 140mI gAthAnI 1. bhUtaLamAM ghaTAbhAva ityAdi rIte abhAvane pramANa mAnavAmAM Ave che, ane keTalAka darzanavALA to abhAvane padArtha tarIke paNa mAne che. 2. devadatta divase bhojana karato nathI. chatAM puSTa che, to siddha thAya che ke - rAtribhojana kare che, emAM divasanA abhojana u52thI rAtribhojananuM jJAna thavuM te gatti. 3. pratyakSapramANa anumAnapramANa upamAnapramANa - abhAvapramANa - arthApattipramANa ane zrutapramANa (AgamapramANa), e 6 pramANa. For Private Oersonal Use Only Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAmAM kahevAI che, tethI je kaMI vizeSatA che te darzAvAya che ] vaLI ahIM jJAna, darzana ane cAritra e AtmAnA guNa che, to pUrve kahela guNapramANathI A jJAnAdi guNapramANo bhinna kema kahyAM? evI zaMkA na karavI, kAraNa ke - adhika vistArathI kahevAmAM ziSyanI buddhi vyutpanna (kuzaLatAvALI) thAya che, e phaLa che. e pramANe A gAthAno artha samApta thayo. 143ii navataraT: e pramANe sarva bhAva pramANe kahyuM, eTale bhAvapramANanA sarve uttarabheda ane tenuM svarUpa kahyuM), ane te kahevAthI dravyapramANa - kSetrapramANa - kALapramANa ane bhAvapramANa e cAre prakAranuM pramANa kahyuM. e pramANo vaDe dravyo mapAya che, te kAraNathI ja 'dravyonuM pramANa te dravyapramANa" evI vyutpatti hovAthI e dravyapraHIT dvAra gaNAya che. vaLI A graMthamAM cAlu adhikArane viSe mithyAdraSTi ane sAsvAdana vagere 14 jIvasamAsarUpa jIvadravyo kahevAno prasaMga cAle che, mATe te 14 jIvadravyo ja A cAra prakAranA pramANa vaDe samajAvatAM, jeTalAM che teTalAM A [ ane bIjI gAthAothI paNa ] darzAvAya che [ arthAt have dareka guNasthAnavartI jIvonuM cAra cAra prakAranuM pramANa kahevAya che]: micchAdavvamaNaMtA, kAleNosappiNI aNaMtAu / khetteNa mijamANA, havaMti logA aNaMtAu // 144 // TthArthaH mithyAdraSTi jIvo dravyathI ananta che, kALathI ananta utsarpiNI-avasarpiNI jeTalA che, ane kSetrathI mApatAM ananta lokapramANa che. 144o. TIkAthI ahIM dravyathI mithyAdRSTi jIvadravyo ananta che. ane chAneT = kALathI mApIe to te ja mithyAdRSTi jIvadravyo ananta utsarpiNI-avasarpiNI jeTalAM che. zuM kahyuM? (enuM tAtparya zuM?) - ananta utsarpiNI ane avasarpiNInA jeTalA samayo che, samagra lokAkAzamAM rahelA ekendriyAdi mithyAdRSTi jIvadravyo sarva maLIne paNa teTalA ja thAya che. tathA vetteT = kSetrathI mApatAM te mithyAdraSTi jIvadravyo ananta lokapramANa che, eTale ananta lokAkAzanA jeTalA AkAzapradeza thAya teTalA che. ahIM bhAvapramANathI mApatAM mithyAdraSTi jIvadravyo keTalAM che? te kahyuM nathI, kAraNa ke bhAvapramANamAM dravya, kSetra ane kALa e traNa pramANa paNa aMtargata hoI te ja bhAvapramANa te pramANarUpa gaNAya che. te A pramANe - bhAvapramANamAM saMkhyAta, asaMkhyAta ane ananta e traNa prakAranI saMkhyA kahI che, ane dravyo paNa mukhyatve e ja traNa saMkhyAo vaDe mapAya che. ane dravya, kSetra ane kALa e traNa to saMkheya che, ane e rIte saMkheya hovAthI ja upAdhipaNe vartatA te traNe guNarUpa gauNa ja che, (eTale bhAvarUpa ja che). mATe mukhyatve bhAvapramANa sarvatra aMtargata hovAthI (eTale dravyamAM, kSetramAM ane kALapramANamAM paNa aMtargata hovAthI) vastutaH bhAvapramANa vaDe ja dravyo mapAya che. mATe ahIM bhAvapramANa juduM samajAvyuM - kahyuM nathI. e pramANe anyatra (zeSa guNasthAnarUpa jIvabhedonA pramANamAM) paNa samajavuM. e gAthArtha samApta thayo. ||144o. 1. guno guNaniSpanna ityAdi padovALI 134mI gAthAmAM guNaniSpannapramANa kahyuM che, tenI vyAkhyAmAM jJAnAdi ane varNAdi guNone guNaniSpaksapramANamAM gaNyA che mATe, For PrivROCersonal Use Only Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avataraNa: have A gALAmAM sAsvAdana guNasthAnavartI jIvo tathA mizradRSTi guNasthAnavALA jIvonuM pramANa keTaluM che? te kahe che : egAIyA bhajjA, sAsAyaNa taha ya sammamicchA u / ukkoseNaM doNhavi, pallassa asaMkhabhAgo u // 145 // nAthArthaH sAsvAdana samyagudRSTi ane mizradRSTi jIvo bhajanAe hoya che, (kadI hoya ane kadI na paNa hoya) ane jo hoya to jaghanyathI ekAdi hoya che, ane utkRSTathI banne guNasthAnavALA jIvo palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA hoya che. 14pI. TIchA: sAsvAdana guNasthAnI ane mizra guNasthAnI jIvo adhruva hovAthI lokamAM kadAcituM hoya che, ane kadAcita na paNa hoya. ane jo hoya to ekAdi bhAjya-vikalpa hoya, eTale e banne guNasthAnavALA pratyeka eka athavA be athavA traNa hoya che, te yAvatuM utkRSTathI banne rAzinA pratyekanA kSetrapalyopamanA asaMkhyAtamA bhAgamAM jeTalA AkAzapradezo hoya teTalA sAsvAdana samyagudRSTi ane teTalA mizradRSTi paNa hoya che. e rIte utkRSTa saMkhyAthI kadAcit hoya che. e gAthArtha samApta thayo. ./14po navataraNa: have avirata samyagudRSTi vagere jIvonuM pramANa kahe che: pallAsaMkhiyabhAgo, avirayasammA ya desavirayA ya / koDisahassapuhattaM, pamatta iyare u saMkhejjA // 146 / / mAthArtha: avirata samyagRSTi ane dezavirati jIvo palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA che, pramatta guNasthAnavartI jIvo pRthaphatva hajAra kroDa jeTalA hoya, ane itara eTale apramattAdi guNasthAnavartI jIvo pratyeka saMkhyAtA hoya che. /146 TIkartha: ahIM (lokamAM) avirata samyagudRSTi jIvo, dezavirati jIvo, pramatta guNasthAnavartI jIvo ane apramatta guNasthAnavartI jIvo e cAre rAzi dhruva hovAthI sarva lokane Azrayi teono kadI paNa viccheda (abhAva) hoto nathI. mATe te cAre rAzinA jIvonI saMkhyAno ahIM (dhruvapaNe) vicAra karAya che, te A pramANe : e dareka guNasthAnavartI jIvo lokamAM keTalA hoya che? te kahevAya che ke - temAM viratA samadraSTi jIvo jaghanyathI paNa kSetrapalyopamanA asaMkhyAtamA bhAgamAM jeTalA AkAzapradezono rAzi hoya che teTalA hoya che, ane utkRSTathI paNa eTalA ja (arthAt kSetrapalyopamanA asaMkhyAtamAM bhAgavartI AkAzapradezo jeTalA ja) hoya che. paraMtu asaMkhyAtanA asaMkhyabheda hovAthI jaghanyapadanA asaMkhyAtathI utkRSTapadavALuM asaMkhyAta moTuM jANavuM, ane te paNa asaMkhyAtaguNa moTuM jANavuM. tathA Tezavirati jIvo paNa eTalA pramANanA ja (eTale kSetrapalyopamanA asaMkhyAtamA bhAgavarmI AkAzapradezo jeTalA ja) che, paraMtu palyopamano A asaMkhyAtamo bhAga samyagudRSTi jIvothI moTo jANavo, ane dezavirati jIvono tethI ghaNo nAno jANavo. tathA hosidasaThatta [matta = ahIM pramatta te pUrve kahelA artha-svarUpavALA chaThThA For Pria Personal Use Only Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNasthAnavALA jIvo te pramatta saMta te sAmAnyathI paMdara karmabhUmiomAM utpanna thayelAnI apekSAe gaNIe to jaghanyathI paNa hajArakoDa pRthaphatva hoya, ane utkRSTathI paNa hajArakoDa pRthakva hoya che. ahIM bethI prAraMbhIne nava sudhInI saMkhyA te "pRthakva" evI siddhAntasaMjJA che. tethI jaghanyathI paNa be hajAra kroDathI upara ane utkRSTathI paNa nava hajAra kroDa sudhInI saMkhyA jeTalA pramatta saMyata jIvo hoya che ema kahyuM che. (e pramANe chaThA guNasthAnavartI jIvo 9000 kroDa sudhInA kahyA.) tathA pUrve kahelA zabdArtha (svarUpa)vALA apramatta munio saMkhyAtA prApta thAya che. pramatta muniothI apramatta munio atyaMta alpa hoya che, e tAtparya che. e pramANe A gAthAno artha samApta thayo. 146 navatara : have AThamuM apUrvakaraNa guNasthAna, navamuM anivRttinAdara guNasthAna, ane dazamuM sUkSmasaMparAya guNasthAna, e traNa guNasthAnomAM mohanIyakarmanA upazamaka (mohane upazamAvanArA), ane mohanIyakarmanA kSepaka mohano kSaya karanArA) e be ja hoya che, paraMtu bIjA hotA nathI. tathA upazAMtamoharUpa agiAramAM guNasthAnamAM to upazAMta thaI gayela mohavALA ja, ane bAramA kSINamoha guNasthAnamAM kSINamohI (jeono moha sarvathA kSaya pAmelo hoya tevA ja) jIvo hoya che, paraMtu bIjA nahi. te sarva svarUpa pahelAM guNasthAnonA vicAramAM kahevAI gayuM che, te kAraNathI ahIM AThamA apUrvakaraNa guNasthAnathI prAraMbhIne bAramA kSINamoha guNasthAna sudhInAM pAMca guNasthAnomAM jeTalA jIvo hoI zake teTalA jIvonuM pramANa mohanA upazamaka, mohanA kSapaka, upazAntamoha, ane kSINamola jIvonA pramANa dvArA vicAravAnI IcchAe prathama A gAthAmAM mohanA upazamaka jIvonuM tathA upazAnta mohI jIvonuM pramANa kahe che : egAI bhayaNijjA, pavesaNeNaM tu jAva caupannA / uvasAmagovasaMtA, addhaM pai jAva saMkhejA // 147 // thArtha upazamaka ane upazAnta jIvo bhajanAe = vikalpa eka - be ItyAdi pravezathI hoya, ane utkRSTathI copana (54) hoya, ane upazamakAddha tathA upazAntAddhA AzrayI utkRSTathI saMkhyAtA sudhI paNa hoya. 147thI TIphArtha: ahIM mohanIyakarmanA upazamaka jIvo ane sarvathA upazAnta thaI gayela mohavALA (= upazAntamohI) jIvo A lokamAM kadAcituM hoya, ane kadAcit na paNa hoya. tyAM na hovAnuM kAraNa ke zreNino-upazamazreNino virahakALa paNa hoya che mATe. (arthAt e jIvo upazamazreNimAM ja hoya che, ane upazamazreNi to koI vakhate hoya ane koI vakhate na paNa hoya mATe). tyAM jyAre e jIvo kadAcit hoya che, to vikalpa e upazamaka ane upazAnta jIvo ekAdi hoya, arthAt e pratyeka eka athavA be athavA traNa ne yAvat copana sudhI hoya 1-2. mohanIyakarmane hajI upazAnta karyuM nathI, paraMtu upazAna karavAne tatpara-sanmukha thaI gayA che, te AThama, navamAM, dazamA guNasthAnavALA jIvo upazama kahevAya, ane dazamAne anne moha zAMta thayA bAda prApta thayela 11mAM guNasthAnavALA jIvo 35zAMtamohI kahevAya. For Priv 1 Personal Use Only Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = che. kaI rIte ekathI copana sudhI che ? te kahe che ke pavesaNeNaM praveza vaDe eTale upazamazreNimAM eka samaye samakALe praveza karatA jIvonI apekSAe (1 thI 54 sudhI che). arthAt eka samayamAM samakALe ekathI copana sudhI jIvo upazamazreNi aMgIkAra kare che, paraMtu ethI adhika jIvo aMgIkAra karatA nathI, evI siddhAntamAM nizcaya kahelo che, e tAtparya che. - e pramANe e copana jIvo eka samayamAM samakALe praveza karanAra hovAnI apekSAe kahyA. paraMtu aneka samayamAM praveza karatA aneka judA judA jIvo AzrayI e upazamaka ane upazAnta jIvo keTalA hoya ? te kahe che - attuM paD nAva saMgvejJA= emAM addhA e zabda vaDe upazamazreNinA prAraMbhathI upazamazreNinI samApti sudhIno (antarmu0) kALa kahyo che, ane te asaMkhyAta samaya pramANa antarmuhUrtano jANavo. kAraNa ke upazamazreNi antarmuhUrta bAda nirantara` hotI nathI. te kAraNathI antarmuhUrtarUpa upazamazreNinA kALane AzrayI vicAratAM upazamaka jIvo ane upazAMta jIvo anya anya samayamAM pravezelA tyAM sudhI prApta thAya ke jyAM sudhI utkRSTathI saMkhyAta thAya. ahIM tAtparya e che ke - upazamazreNinA antarmuhUrtarUpa kALamAM pahele samaye samakALe ekathI mAMDIne yAvata utkRSTathI 54 (copana) jIvo dAkhala thayA. tyArabAda bIje samaye paNa samakALe eTalA ja jIvo bIjA dAkhala thayA. e pramANe te antarmuhUrtanA sarva judA judA samayomAM praveza karelA sarva jIvonI apekSAe vicArIe to upazamazreNinA saMpUrNa antarmuhUrta kALamAM paMdara karmabhUmiomAM maLIne koI vakhate saMkhyAtA upazamaka jIvo ane saMkhyAtA upazAMtamoha jIvo paNa prApta thAya. ane tyArabAda (eTale zreNinuM antarmuhUrta samApta thayA bAda)to upazamazreNinA niraMtarapaNAno ja abhAva che. (arthAt tyArabAda to upazamazreNino ja abhAva thAya che). prazna:- upazamazreNinA antarmuhUrtapramANa kALamAM paNa asaMkhyAta samayo hoya che, mATe te kALamAM pratisamaya jo ekeka jIva praveza kare to paNa asaMkhyAtA jIvano praveza thAya, to pachI pratisamaya copana copana jIva pravezatAM sarva pravezelA jIvo asaMkhyAtA thAya temAM to navAI ja zI ? (mATe pravezanI apekSAe sarva addhAmAM asaMkhya jIvo upazamaka ane asaMkhya jIvo upazAMtamohI gaNavA joIe - e tAtparya). uttara:- ahIM samAdhAna kahevAya che ke - antarmuhUrtanA te asaMkhyAta samayomAM sarvamAM jo pratisamaya tevo praveza cAlu rahe to tema banI zake, paraMtu tema nathI. kAraNa ke aMtarmuhUrtamAMnA keTalAka samayomAM ja tevo praveza cAlu rahe che, e bAbatamAM atizAyI jJAnIoe (zrI sarvajJoe) e pramANe ja dekheluM che. temaja bIjI vAta e che ke - upazamazreNimAM praveza ka2nA2A garbhaja manuSyo ane te paNa vizeSataH cAritrIo ja hoya che. ane garbhaja manuSya asaMkhyAta nathI paraMtu saMkhyAtA ja che. have cAritrI evA garbhaja manuSya sivAyano bIjo koIpaNa jIva to upazamazreNi aMgIkAra karato nathI. (to asaMkhyAta upazamaka ane asaMkhyAta upazAnta jIvo pratisamaya pravezanI apekSAe paNa kevI rIte hoya ?) mATe have e bAbatamAM vizeSa 1. antarmuhUrta pUrNa thayA bAda paNa upazamazreNi satata cAlu rahe to te nirantara upa. zreNi kahevAya, paraMtu tema banatuM nathI. kAraNa ke upa. zreNino nirantara kALa antarmuhUrta che, te samApta thayA bAda bIjI upa. zreNi jaghanyathI paNa amuka samayane aMtare prAraMbhAya che. For Privateersonal Use Only Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vistArathI saryuM, te kAraNathI ahIM e siddha thayuM ke - apUrvakaraNa, anivRttibAdara ane sUkSmasaMpa2Aya e traNa guNasthAnomAM pratyekamAM samakALe eka samaye pravezelA jIvo jaghanyathI eka Adi, ane utkRSTathI copana; eTalA mohanIyakarmanA upazamaka koIka vakhate prApta thAya che. ane aneka samayamAM pravezelA jIvonI apekSAe to utkRSTathI saMkhyAtA ja jIvo koI vakhate A lokamAM prApta thAya che. temaja upazAMtamoha guNasthAnamAM paNa e pramANe ja jANavuM. [eka samayamAM pravezelA jIvonI apekSAe jaghanyathI eka Adi ane utkRSTathI copana, temaja aneka samayamAM pravezelAnI apekSAe utkRSTathI saMkhyAta jIvo prApta thAya che. ] 52ntu taphAvata e che ke upazamakane badale upazAMta zabda kahevo. e pramANe A gAthAno artha samApta thayo. || kRti 8-1-10-11 guNasthAnavattinIvapramALam ||147|| avataraNa: have A gAthAmAM mohanIyakarmanA kSapaka ane kSINamohI jIvonuM (eTale kSapakazreNi saMbaMdhI 8-9-10mA guNasthAnavartI jIvonuM tathA 12mA kSINamoha guNasthAnavartI jIvonuM) pramANa kahe che. te A pramANe : khavagA u khINamohA, jiNA u pavisanti jAva aTThasayaM / adghA savapuhAM, hoDivuAM sonInaM 5148 // gAthArtha: kSapaka ane kSINamohI jIvo eka samayamAM 1 thI yAvat 108 sudhI praveze che, ane sarva kALa Azrayi vicAratAM upazamaka tathA kSapako zatapRtha ane sayogI jina (= 13mA guNasthAnI jIvo) kroDa pRthaktva prApta thAya che. / / 148 / / TIArthaH ahIM paNa (kSapakazreNimAM paNa) mohanIyakarmanA kSapaka ane kSINamohI guNasthAnavALA jIvo A jagatamAM koI vakhata hoya che, ane koI vakhata na paNa hoya. kAraNa ke kSapakazreNi nirantara cAlu rahetI nathI. te kAraNathI jyAre te kSapako ane rAgAdi zatruone jItavA vaDe kSINamohIrUpa jino kSapakazreNimAM vartatA hoya tyAre eka samayamAM samakALe kSapakazreNimAM praveza karavAnI apekSAe jaghanyathI eka Adi, ane utkRSTathI ekaso ATha (108) jIvo prApta thAya che. ahIM mULa gAthAmAM 'prApyate = prApta thAya che' e arthavALo zabda kahyo nathI, to paNa adhyAhArathI grahaNa karavo. vaLI e jIvo apUrvakaraNa - anivRttibAdara ane sUkSmasaMpa2Aya e traNa guNasthAnomAM vartatA hoya tyAre kSavaLa kahevAya, ane zreNinA mastake prApta thayelA eTale kSINamoha guNasthAnamAM vartatA hoya tyAre kSILohI kahevAya. [ have ahIM 108 ja jIva prApta kema thAya ? te saMbaMdhI zaMkA - samAdhAna. ] : prazna:- e kSapaka ane kSINamohI jIvo eka samayamAM samakALe praveza karavAnI apekSA eTalA ja (108 ja) kema prApta thAya ? adhika kema nahi ? , uttara:- ahIM samAdhAna e kahevAya che ke 'vinti nAva gasayaM ' je kAraNathI kSapakazreNimAM eka samayamAM samakALe jaghanyathI ekAdi ane utkRSTathI yAvat 108 sudhInA ja jIvono praveza hoya che, paNa tethI adhika nahi, evI siddhAntano niyama che. (arthAt siddhAntomAM e ja niyama kahyo che.) e tAtparya che. For Privatrsonal Use Only Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e pramANe kSapakazreNimAM eka samaye samakALe praveza karanArA jIvonI apekSAe e pramANe kahyuM. have kSapakazreNinA aneka samayomAM praveza karanArA jIvonI apekSAe (kSapaka ane kSINamohIonuM) pramANa kahe che : uddha, sayaTdatta = emAM ne eTale kSapakazreNino kALa, ane te paNa asaMkhyAta samaya pramANanA antarmuhUrta jeTalo jANavo. te kahelA svarUpavALA kSapakazreNinA kALamAM utkRSTathI kSapaka ane kSINamohIo pratyeka zatapRthakatva jeTalA prApta thAya che. emAM tAtparya e che ke - antarmuhUrta pramANanA kSapakazreNinA kALamAM eka samaye samakALe ekAdithI prAraMbhIne yAvatuM 108 jIvo utkRSTathI mohano kSaya karavA mATe pravezyA. tyArabAda bIjA - trIjA Adi anya anya samayamAM bIjA paNa ghaNA jIvono navo praveza thAya che. tethI e rIte aneka samayomAM pravezelA sarva jIvonI apekSAe vicArIe to kSapakazreNinA aMtarmuhUrtapramANanA sarva kALamAM pravezelA jIvonI apekSAe sAmAnyathI sarva manuSyakSetramAM koI vakhata zatapRthakatva kSapaka ane zatapRthakutva jeTalA kSINamohI jIvo prApta thAya che. ane tyArabAda to kSapakazreNi paNa nirantara pravartatI nathI. ahIM paNa A jIvo asaMkhya kema na hoya? enI zaMkA ane tenuM samAdhAna pUrvavat (upazamaka ane upazAMta jIvonA saMbaMdhamAM kahevAI gayuM che te pramANe) kahevuM. tethI have ahIM ema siddha thayuM ke - apUrvakaraNa, anivRtti bAdara ane sUkSmasaMparAya e traNa guNasthAnomAM pratyekamAM samakALe eka samaye pravezelA jIvonI apekSAe jaghanyathI ekAdi ane utkRSTathI zatapRthakatva kSepako [manuSyakSetramAM sarva maLIne ] prApta thAya che. ane aneka samayamAM pravezelA jIvonI apekSAe utkRSTathI pUrve kahelA zabdArthavALA zatapRthaka-pramANa - (eTale 200thI 900 sudhInI saMkhyAvALA) ja kSapako koI vakhate prApta thAya che. temaja kSINamoha guNasthAnavartI jIvonI saMkhyA paNa e pramANe ja kahevI. taphAvata e ja ke kSapaka zabdane badale kSINamoha zabda kahevo. || ti kSapa ne lIujmoda nIvonI saMdhyA || e pramANe pUrva gAthAmAM kahelA mohanIyanA upazamaka Azrayine, ane A gAthAmAM kahelA mohanIyanA kSepaka jIvone Ayi, sarva maLIne apUrvakaraNa guNasthAna, anivRtti bAdara guNasthAna ane sUkSmaparAya guNasthAnae traNa guNasthAnamAM vartatAM jIvadravyonI saMkhyA vicAravI. kAraNa ke e kahelAM traNa guNasthAnomAM eja be (e be ja) rAzinA jIvo vartatA hoya che. tyAM upazAMtamoha guNasthAnamAM upazAMtamohI jIvadravyo ja, ane kSINamoha guNasthAne kSINamohI jIvadravyo ja varte che, e nizcaya ja che. je ta 12 guNasthAna sudhInA jIvonuM prmaann|| e pramANe kSaNamoha guNasthAna sudhInA guNasthAnamAM vartanArAM jIvadravyonuM juduM juduM, pramANa karyuM. have sayogI guNasthAnamAM vartanArA sayogikevalI jevadravyonuM pramANa kahe che - sayogikevaliono rAzi sarvadA avasthita ja hoya che. paraMtu viccheda pAmato nathI. ane te sAmAnyathI paMdara karmabhUmione Azrayi jaghanyathI kroDapRthakta pramANa hoya che, ane utkRSTathI paNa kroDapRthakatva pramANa hoya che. tathA ayogIkevalI to kadAcit hoya ane 1. 2. jaghanyathI 2 kroDa, ane utkRSTathI 9 kroDa. For Private Personal Use Only Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kadAcit na paNa hoya. jo hoya to jaghanyathI eka athavA be, ane utkRSTathI saMkhyAtA hoya che. te vAta graMthakartAe (mULa gAthAmAM) kahI nathI, te sugama hovAthI athavA to bIjA koI kAraNathI nathI kahI te potAnI meLe ja vicAravuM. e pramANe A gAthAno artha samApta thayo. ||148aaaa. vataraNa: e pramANe cAlu viSayamAM varNavAtAM 14 guNasthAnarUpa 14 jIvasamAsamAM vartatAM jIvadravyonuM pramANa kahyuM. have e ja jIvadravyonuM pramANa nAraka Adi (cAra) gatinA bhedathI kahevAnuM che, tyAM prathama narakagatimAM jIvadravyanuM pramANa kahevAya che (arthAt gatimArgaNAmAM jIvadravyonuM pramANa prarUpAya che) : paDhamAe asaMkhejA, seDhIo sesiyAsu puDhavIsu / seDhIasaMkhabhAgo, havaMti micchAu neraiyA // 149 / / thArtha: pahelI pRthvImAM mithyAdRSTi nAraka jIvo asaMkhyAta zreNipramANa che, ane zeSa pRthvIomAM mithyAdRSTi nArako zreNinA asaMkhyAtamAM bhAga jeTalA che. 149 TIvArtha: pahelI ratnaprabhA nAmanI pRthvImAM mithyAdRSTi nArako asaMkhyAta zreNi jeTalA che. arthAt saMvartIne ghana karelA lokAkAzanI asaMkhya zreNiomAM jeTalA AkAzapradeza hoya teTalA pramANavALA sarva mithyAdRSTi nArako pahelI pRthvImAM che - e bhAvArtha che. tathA sesiyAnuM = zeSa zarkarAmabhA Adi cha naraka pRthvIomAM pratyekamAM ghanIkRta lokanI eka ja zreNinA paNa asaMkhyAtamA bhAgamAM jeTalA AkAzapradeza hoya teTalA mithyAdRSTi nArako che. ahIM bIjI pRthvImAM zarkarAmabhAmAM) zreNinA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA je nArako kahyA, tethI trIjI pRthvInA nArako jo ke "zreNinA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA" e vyapadeza vaDe tulya che, paraMtu bIjIthI trIjInA nArako asaMkhyAtamA bhAga jeTalA jANavA. (eTale asaMkhyaguNahIna jANavA.) kAraNa ke asaMkhyAtanA asaMkhyAta bheda che. e pramANe ja trIjI pRthvInA nArakothI cothI pRthvInA nArako paNa asaMkhyAtamA bhAga jeTalA ja jANavA, ane e pramANe yAvat chaThThI pRthvInA nArakothI sAtamI pRthvInA nArako paNa asaMkhyAtamA bhAga jeTalA ja hoya che. (ahIM sarvathI pahelI pRthvImAM ja ghaNA nArako kema? ane zeSa chamAM ghaNA alpa kema? te saMbaMdhamAM samAdhAna e che ke -) - ghaNA asaMjJI jIvo matsya vagere pahelI pRthvImAM ja utpanna thAya che, tethI AgaLa nahi. mATe te pahelI pRthvImAM ghaNA nAraka jIvo prApta thAya che. vaLI saMjJI jIvo paNa bahu ghaNA, ati ghaNA ane atizaya ghaNA saMkelazayukta hoya te ja anukrame bIjI Adi narakapRthvIomAM utpanna thavA yogya hoya che; ane tevA saMkalezavALI saMjJI jIvo anukrame alpa, alpatara ane alpatama hoya che, te kAraNathI bIjI Adi pRthvIomAM paNa nAraka jIvonI anukrame hInatA vicAravI. e pramANe mithyASTi' nArakonuM pramANa kahyuM. 1. ahIM graMthano prastuta viSaya 14 guNasthAno saMbaMdhI hovAthI narakagatimAM paNa jIvonuM pramANa guNasthAnabheda kahevAya che. For Priv24ersonal Use Only Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA sAsvAdana guNasthAnavartI ane mizradRSTi guNasthAnava nAraka jIvo sAte pRthvIomAM kadAcituM hoya ane kadAcitu na paNa hoya. ane jo hoya to pUrve jema cAra gatione Azrayi sAmAnyathI e be guNasthAnavartI jIvo pratyeka utkRSTathI sUkSma kSetrapalyopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA kahyA che, te anusAra ahIM paNa (sAte pRthvIomAM sarva maLIne eTale) narakagati AzrayI keTalAka alpatara (ghaNA ochA eTale ghaNA alpa-kSetrapalyopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA) jANavA. tathA aviratasamyagRSTinArako sAte pRthvIomAM pratyekamAM asaMkhyAta asaMkhyAta nArako sadAkALa avicchedapaNe (sarvadA viraharahitI prApta thAya che. vaLI e asaMkhyAta te kSetrapalyopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA sAmAnyathI cAre gatimAM hoya ema pUrve ja nizcaya kahevAI gayo che, mATe te anusAra ahIM paNa (narakagatimAM paNa) kaMIka alpapramANavALA kSetrapalyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANanuM asaMkhyAta jANavuM. tathA dezavirata vagere guNasthAnavALA jIvo to narakagatimAM hoya ja nahi ema pUrve nirNaya karelo che. e pramANe A gAthAno artha samApta thayo. //149thI avatara: have A gAthAmAM cauda jIvasamAsamAM rahelA -antargata evA mithyAdRSTi Adi jIvadravyonuM ja pramANa tiryaMcagatinA bhedathI kahe che (arthAt tiryaMcagatimAM guNasthAnabhede jIvadravyonuM pramANa kahe che): tiriyA huMti aNaMtA, payaraM paMciMdiyA avaharaMti / devAvahArakAlA, asaMkhaguNahINakAleNaM // 150 // TthArtha: sAmAnyathI sarva mithyASTi tiryaMco ananta che, ane vizeSathI vicAratAM paMcendriya tiryaMco eka AkAzapratarane [ arthAtu eka prataramAM jeTalA AkAzapradeza che teTalA AkAzapradezone ] devonA apahArakALathI asaMkhyaguNahIna kALe apahare che. [ arthAt sarva devothI asaMkhyAtaguNa paMcendriya tiryaMco che. ] II150aaaa TIvArtha: ahIM "mithyAdRSTi' e vizeSaNa pUrva gAthAmAM kahelA pAThathI ja adhikRta che (anusare che - grahaNa karavAnuM che). tethI mithyASTi tiryaMco te sAmAnyathI ekendriyAdi sarve maLIne ananta che. ane vizeSe vicAratAM sAmAnyathI paryApta-aparyApta banne maLIne sarve paMcendriya tiryaMco ane te paNa mithyAdRSTio, saMvartIne ghana karelA asaMkhya prataravALA lokanA, sAta rAja lAMbA-pahoLA ane eka pradeza jeTalA jADA, tathA sarva maLIne asaMkhya AkAzapradezavALA, uparAuparI rahelA ghaNA aMDakomAMthI (mAMDAomAMthI - moTA pUDalAomAMthI) eka maMDaka (pUDalA) sarakhA, eka AkAzapratarane apahare che. paranta kALa vaDe vicArIe to te AkAzapratara keTalA kALe apaharAya ? te kahe che - devonA apaharakALathI asaMkhyaguNahIna kALe (te eka pratara apaharAya che). ahIM tAtparya vicAravAnuM e che ke - e paMcendriya tiryaMco (mithyA) vizeSaNarahita) sAmAnyathI, pUrve kahelA prataranA asaMkhyAtamA bhAge asaMkhya koDAkoDi yojanAmAM rahelI AkAzapradezanI zreNiomAM jeTalA AkAzapradeza For Priva. ersonal Use Only Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che teTalA pramANanA siddhAntamAM kSetranI apekSAe kahyA che. ane kALathI asaMkhya utsarpiNI-avasarpiNInA samayo jeTalA kahyA che. siddhAntamAM kahyuM che ke - 'he bhagavan ! paMcendriya tiryaMcayonivALA jIvo keTalA kahyA che ?' 'he gautama ! kALathI asaMkhyAta kahyA che. ane te asaMkhyAta utsarpiNIo ane asaMkhyAta avasarpiNIo (nA samayo) vaDe apaharAya che. tathA kSetrathI asaMkhya zreNio jeTalo pratarano asaMkhyAtamo bhAga ane te zreNionI je vikhuMbhasUci te asaMkhyAta koDAkoDi yojana pramANa jANavI. (arthAt asaMkhyAta koDAkoDi yojanamAM jeTalI sUci-zreNio samAya teTalI zreNio asaMkhya yojana koDAkoDi vidhyuMbhasUci kahevAya.)- eTalA paMcendriya tiryaMco che' ityAdi. te kAraNathI eka AkAzaprataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela asaMkhya koDAkoDi yojana pramANa kSetramAM jeTalI AkAzapradezanI zreNio che, teTalI zreNionA AkAzapradeza jeTalA sAmAnyathI (mithyASTi vizeSaNarahita) sarva paMcendriya tiryaMco kahyA che - e tAtparya che. e sarve paMcendriya tiryaMco pratisamaya ekeka AkAzapradezane grahaNa kare (apahare) to devApahAra kALathI asaMkhyAtamA bhAga jeTalA - asaMkhyaguNahIna kALa jeTalA alpakALamAM te AkhuM pratara apaharAya. vaLI devo to sarve maLIne paNa paMcendriya tiryaMcothI asaMkhyaguNahIna che, ane paMcendriya tiryaMco tethI asaMkhyaguNA che, ema zrI prajJApanAjIne vize mahAdaMDakamAM kahyuM che. tethI sarve paNa devo jo pratisamaya ekeka AkAzapradeza grahaNa kare to devo paMcendriya tiryaMcothI asaMkhyaguNahIna hovAthI atialpa che, mATe paMcendriya tiryaMcoe karelA AkhA prataranA apahArakALathI asaMkhyaguNa kALe AkhuM prata2 apahare. ane paMcendriya tiryaMco to devothI ghaNA che, mATe saheje samajAya che ke - devoe karelA prataranA apahArakALathI asaMkhyaguNahIna jeTalA atialpakALamAM ja te sarva prata2ne e pramANe apahare. vaLI prataranA, aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jevaDA eka khaMDane jo pratyeka paMcendriya tiryaMca grahaNa kare to sarve paMcendriya tiryaMco eka helAmAM ja (atizIghra) saMpUrNa pratarane apahare ema jANavuM. e pramANe gAthArtha samApta thayo. 1194011 avataraNa: have e ja mithyAdRSTi tiryaMcomAM vaikriyalabdhivALA tiryaMya paMcendriyo keTalA che ? tenuM pramANa A gAthAmAM kahevAya che H paDhamaMgalamUlassA - saMkhatamo sUiseDhiAyAmo / uttaraviubviyANaM, pajjattayasannitiriyANaM // 151 // gAthArtha: aMgulapramANa kSetranA pahelA vargamULanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalo je sUci-zreNiono AyAma [aMgula-prathamavargamULanA asaMkhyAtamA bhAgamAM jeTalI sUci-zreNio rahe ] teTalA pramANa uttaravaikriyalabdhivALA tiryaMca-paMcendriyo che (arthAt vaikriyalabdhivALA tiryaMco paNa asaMkhyAta che). 151 = TIArtha: pUrve kahelA sAmAnyathI tiryaMca paMcendriyomAM paddhattasanni paryAptasaMjJI eTale paryApta garbhaja tiryaMca paMcendriyomAM je vaikriyalabdhivALA che, teonuM ATaluM pramANa che. keTaluM For Pr Personal Use Only Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramANa che? te kahe che - paDhamaMtra ityAdi - prathama to e paryApta garbhaja paMcendriya tiryaMco je vaikriyazarIra karavAnI zaktivALA che, teo kALathI asaMkhya utsarpiNI - avasarpiNInA samayarAzi jeTalA che, ane kSetrathI to prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelI asaMkhya zreNiono je pradeza rAzi (AkAzapradezo) teTalA pramANanA siddhAntamAM kahyA che. je kAraNathI siddhAntamAM kahyuM che ke : he bhagavan! paMcendriyatiryaMcayonivALA vaikriyazarIrI jIvo keTalA kahyA che ? he gautama ! asaMkhyAta kahyA che. te kALathI asaMkhya avasarpiNI - utsarpiNIo vaDe apaharAya che, ane kSetrathI pratarano asaMkhyAtamo bhAga ane (temAM rahelI) asaMkhyAta zreNio(mAM rahelA AkAzapradeza) jeTalA che." praznaH - prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM asaMkhyAta zreNio kahI, te to asaMkhya koDAkoDi yojanamAM rahe eTalI paNa hoya che, to zuM teTalA vistAramAM (asaMkhya koDAkoDi yojanamAM rahelI) paNa ahIM grahaNa karavI? athavA bIjI rIte ? e AzaMkA upasthita karIne have teno uttara kahevAya che, te A pramANe : uttara - siddhAntomAM paNa saMgrAmo seDhIso [ e vacana A vyAkhyAnI pUrve paNa hamaNAM ja kahevAI gayuM che ] te pAThanI pachI turta (saMlagna)A pATha kahyo che ke - "tAsi gf seDhInuM vijUrvamasUTuM, saMyuktapaDhamavImUna saMvejhamAM'', eTale te asaMkhyAta zreNionI vikhrabhasUci eTale ticcha vistAravALI pradeza paMkti ema jANavuM. ahIM 'sa zeyA (= te vikhrabhasUci jANavI)" e artha jo ke siddhAntanAM pAThamAM paryanta kahyo nathI to paNa adhyAhArathI jANI levo. have te vikhrabhasUci keTalA pramANavALI jANavI? te kahe che - "nAma ityAdi = aMgulapramANa pratirakSetranuM je mUta eTale vargamULa te "aMgulamUla" kahevAya. ane te paheluM aMgulamUla te "prathamAMgalamUla" ane te prathamAMgalamUlano asaMkhyAtamo je bhAga teTalA pramANanI sUci te ahIM zreNiono AyAma eTale vistAra jANavo. ahIM tAtparya e che ke - aMgula jeTalA pratara kSetramAM jeTalI zreNio che, teTalI zreNionA nizcaya asaMkhya vargamULa bane che. te asaMkhya vargamULomAMnuM je paheluM vargamULa Ave, temAM jeTalI zreNio prApta thAya, tenA paNa asaMkhyAtamA bhAge jeTalI zreNio Ave, teTalA pramANavALI sUci eTale zreNiono vistAra ahIM grahaNa karavAno che. tyAM aMgula pramANa pratirakSetramAM paNa asaMkhya zreNio hoya che, ane tenA pahelA vargamULamAM paNa asaMkhya zreNio ja Ave che. vaLI tenA asaMkhyAtamAM bhAgamAM paNa asaMkhyAta zreNio prApta thAya che. te asaMkhyAta zreNiomAMnI dareka zreNi paNa asaMkhya asaMkhya AkAzapradeza pramANanI che. te kAraNathI e sarva zreNiomAM je asaMkhya AkAzapradeza che, teTalA pramANanA, uttaravaikriya zarIra racavAnI labdhivALA, paryApta saMjJI paMcendriya tiryaMco hasti-maccha-haMsa vagere asaMkhyAta 1. emAM "hasti' kahevAthI sthalacara tiryaMca paMcendriyo bIjA paNa jANavA, tathA matsya kahevAthI jalacara tiryaMca paMcendriyo, tathA "haMsa' kahevAthI bIjA paNa kheca2 tiryaMca paMcendriyo kahyA; jethI traNa prakAranA tiryaMca paMcendriyone vaikriyalabdhi hoya che. For Privats 1 Cersonal Use Only Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dviIpasamudromAM hoya che ema jANavuM. (arthAt jalacara, thalacara ane khecara traNene labdhi hoya che.) ahIM ziSyajananA upakArane arthe asatkalpanA vaDe kaMIka bhAvArtha kahevAya che - tyAM aMgula jeTaluM pratirakSetra jo ke asaMkhya AkAzapradezayukta che, to paNa kalpanAthI 6 papa36 (pAMsaTha hajAra pAMcaso chatrIsa) AkAzapradeza jeTaluM che, ema kalpIe to temAM 65536 zreNio kalpAI. te aMkarAzinI sthApanA A pramANe - 65536. have e aMkarAzinuM paheluM vargamULa baso chappana (256), bIjuM vargamULa soLa (16), trIju vargamULa cAra (4), ane cothuM vargamULa be (2) che. ahIM jo ke cAra vargamULa thayAM to paNa vAstavika rIte vicAratAM to asaMkhyAta vargamULa jANavAM. e dareka vargamULamAM (256-16-4-2 zreNio AvI, paraMtu) vastutaH to asaMkhya asaMkhya zreNio Ave che, ema jANavuM. tyAM baso chappana pramANavALA pahelA vargamULanA asaMkhyAtamA bhAge batrIsa (32) zreNio kalpIe; e paNa vastutaH rIte dareka zreNei jo ke asaMkhya asaMkhya pradezanI che, to paNa asatkalpanAe 10-10 pradeza jeTalI kalpIe, to traNaso vIsa pramANanA (eTale 320) paryApta saMjJI paMcendriya tiryaMco vaikriyalabdhivALA jANavA; paraMtu paramArthathI to asaMkhyAtA ja che. tathA aparyApta ane asaMzione koIne paNa vaikriyalabdhi hoya nahi. te kAraNathI "paryApta' ane "saMjJI' vizeSaNa dareka sthAne darzAvyuM che. e pramANe A gAthAno vyAkhyAthe samApta thayo. 151 vatara: e pramANe sAmAnyathI ekendriyAdi mithyAdRSTi tiryaMconuM pramANa pUrve kahevAI gayuM. ane tyArabAda sAmAnyathI paryApta ane aparyApta e bannene maLIne paMcendriya tiryaMconuM pramANa, temaja tyArabAda uttarakriyalabdhivALA paMcendriya tiryaMconuM paNa pramANa kahyuM. have pUrve kahelA paryApta ane aparyApta tiryaMca paMcendriyomAMthI judAM tAravIne vizeSathI paryAptA strI-puruSa-napuMsaka vedavALA paMcendriya tiryaMconuM pramANa A gAthAmAM kahevAya che ( arthAt traNa prakAranA vedathI paMcendriya tiryaMconuM pramANa kahe che ): saMkhejahINakAleNa, hoi paJjattatiriyaavahAro / saMkhenaguNeNa tao, kAleNa tirikkhaavahAro // 152 // thArtha saMkhyAtaguNahIna kALe paryApta tiryaMcono apahAra thAya che, ane tethI saMkhyAtaguNa kALe tiryaMcono apahAra (paMce. ti.no apahAra) thAya che. |1pa2A TILArdha pratisamaya dareka deva ekeka AkAzapradeza grahaNa kare to sarve devo jeTalA kALe saMpUrNa eka khatarane apahare, teTalA kALathI (davApahArakALathI) saMkhyAtaguNahIna kALe paMcendriya paryApta tiryaMcono pratApahAra thAya che. ahIM bhAvanA sAmAnyathI pUrve kahelA paMcendriya tiryaMconI peThe vicAravI, paraMtu vizeSa e che ke - sAmAnyathI paryApta ane aparyApta banne maLIne tiryaMca paMcendriyo devothI asaMkhyAtaguNA che, mATe devonA apahArakALathI paMcendriya tiryaMcono apArakALa asaMkhyaguNahIna pUrve kahyo che; ane ahIM to kevaLa paryApta tiryaMca paMcendriyo to nizcaye devothI saMkhyAtaguNA ja che, mATe devanA apahArakALathI paryApta tiryaMca paMcendriyono apArakALa saMkhyAtaguNa ja hIna hoya; paraMtu asaMkhyAtaguNahIna na Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoya. e pramANe to A graMthano abhiprAya jANavo. ane zrI prajJApanAjIno abhiprAya to - paryApta paMcendriya tiryaMco paNa devothI asaMkhyAtaguNA ja kahyA che, mATe devonA apahArakALathI paryApta paMcendriya tiryaMcono apArakALa asaMkhyaguNa ja hIna hoya, paraMtu saMkhyaguNahIna nahi, ema samajAya che. tathA ghaNAM sthAnomAM A prakaraNane vize ja (A graMthamAM ghaNe sthAne), temaja anya graMthomAM paNa te zrI prajJApanAjIno pATha atyaMta upayogI hovAthI temAM kahelo mahAdaMDaka ja lakhAya che te A pramANe : paryApta paMcendriya tiryaMcapramANanA visaMvAdamAM zrI prajJApanAjI mahAdaMDakanA pAThano artha. have he bhaMte ! te sarva jIvonA alpabadutva saMbaMdhI mahAdaMDaka kahuM chuM. (te A pramANe) : 1. sarvathI alpa garbhavyutkrAnta (garbhaja) manuSyo che. 2. tethI manuSya strIo saMkhyAtaguNI che. 3. tethI bAdara paryAptA teukAya (agnikAya) asaMkhyAtaguNA che. 4. tethI anuttaropapAtika devo (pAMce anuttaranA devo) asaMkhyAtaguNA che. 5. tethI uparitana traNa raiveyakanA devo saMkhyAtaguNA che. 6. tethI madhyama traNa raiveyakanA devo saMkhyAtaguNA che. 7. tethI adhastana (nIcenA) traNa raiveyakanA devo saMkhyAtaguNA che. 8. tethI azruta kalpanA (bAramA devalokanA) devo saMkhyAtaguNA che. 9. tethI AraNa kalpanA (agIAramA devalokanA) devo saMkhyAtaguNA che. 10. tethI prANata kalpanA (dazamA devalokanA) devo saMkhyAtaguNA che. 11. tethI Anata kalpanA (navamA devalokanA) devo saMkhyAtaguNA che. 12. tethI adholokamAM nIce sAtamI pRthvInA nAraka jIvo asaMkhyAtaguNA che. 13. tethI chaThThI ta:prabhA pRthvInA nArako asaMkhyAtaguNA che. 14. tethI sahastrAra kalpanA (AThamA devalokanA) devo asaMkhyAtaguNA che. 15. tethI mahAzukra kalpanA (sAtamA devalokanA) devo asaMkhyAtaguNA che. 16. tethI pAMcamI dhUmaprabhA pRthvInA nAraka jIvo asaMkhyAtaguNA che. 17. tethI lAMtaka kalpanA (chaThThA devalokanA) devo asaMkhyAtaguNA che. 18. tethI cothI paMkaprabhA pRthvInA nAraka jIvo asaMkhyAtaguNA che. 19. tethI brahmaloka kalpanA (pAMcamA devalokanA) devo asaMkhyAtaguNA che. 20. tethI trIjI vAlukAprabhA pRthvInA nAraka jIvo devo asaMkhyAtaguNA che. 21. tethI mAhendra kalpanA (cothA devalokanA) devo asaMkhyAtaguNA che. For Private 3 Osonal Use Only Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22. tethI sanatkumAra kalpanA (trIjA devalokanA) devo asaMkhyAtaguNA che. 23. tethI bIjI zarkarAprabhA pRthvInA nArako asaMkhyAtaguNA che. 24. tethI samUrcchama manuSyo asaMkhyAtaguNA che. 25. tethI IzAna kalpanA (bIjA devalokanA) devo asaMkhyAtaguNA che. 26. tethI IzAna kalpanI devIo saMkhyAtaguNI che. 27. tethI saudharma kalpanA (pahelA devalokanA) devo saMkhyAtaguNa che. 28. tethI saudharma devalokanI devIo saMkhyAtaguNI che. 29. tethI bhavanapati devo (daze nikAyanA maLIne) asaMkhyAtaguNA che. 30. tethI bhavanapati devIo saMkhyAtaguNI che. 31. tethI A ratnaprabhA pRthvInA (pahelI pRthvInA) nArako asaMkhyaguNa che. 32. tethI khecara tiryaMca paMcendriyayonivALA puruSo asaMkhyaguNa che. 33. tethI sarva khecara tiryaMca paMcendriyayonivALI strIo saMkhyAtaguNI che. 34. tethI sthalacara tiryaMca paMcendriyayonivALA puruSo saMkhyAtaguNA che. 35. tethI sthalacara tiryaMca paMcendriyayonivALI strIo saMkhyAtaguNI che. 36. tethI jalacara tiryaMca paMcendriyayoni puruSo saMkhyAtaguNA che. 37. tethI jalacara tiryaMca paMcendriyayonika strIo saMkhyAtaguNI che. 38. tethI vANavyantara devo (AThe nikAyanA maLIne) saMkhyAtaguNA che. 39. tethI vANavyantarI devIo saMkhyAtaguNI che. 40. tethI jyotiSI devo (pAMce maLIne) saMkhyAtaguNA che. 41. tethI jyotiSI devIo saMkhyAtaguNI che. 42. tethI kheca2 tiryaMca paMcendriya napuMsako asaMkhyAtaguNA che. 43. tethI sthalacara tiryaMca paMcendriya napuMsako asaMkhyAtaguNA che. 44. tethI jalacara tiryaMca paMcendriya napuMsako asaMkhyAtaguNA che. 45. tethI paryApta caturindriya jIvo saMkhyAtaguNA che. 46. tethI paryApta paMcendriya jIvo vizeSAdhika (dviguNathI ochA) che. 47. tethI paryApta dvIndriya jIvo vizeSAdhika che. 48. tethI paryApta trIndriya jIvo vizeSAdhika che. 49. tethI aparyApta paMcendriya jIvo asaMkhyAtaguNA che. 50. tethI aparyApta caturindriya jIvo vizeSAdhika che. 51. tethI aparyApta trIndriya jIvo vizeSAdhika che. 221 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52. tethI aparyApta dvIndriya jIvo vizeSAdhika che. 61. 53. tethI paryApta pratyekazarIrI bAdara vanaspati jIvo asaMkhyAtaguNA che. 54. tethI paryApta bAdara nigodanA jIvo asaMkhyAtaguNA che. 55. tethI paryApta bAdara pRthvIkAya jIvo asaMkhyAta guNA che. 56 . tethI paryApta bAdara akAya jIvo asaMkhyAtaguNA che. 57. tethI paryApta bAdara vAyukAya jIvo asaMkhyAtaguNA che. 58. tethI aparyApta bAdara agnikAya jIvo asaMkhyAtaguNA che. 59. tethI aparyApta pratyekazarIrI vanaspati jIvo asaMkhyAtaguNA che. 60. tethI aparyApta bAdara nigoda jIvo asaMkhyAtaguNA che. tethI aparyApta bAdara pRthvIkAya jIvo asaMkhyAtaguNA che. 6 2. tethI aparyApta bAdara akAya jIvo asaMkhyAtaguNa che. 63. tethI aparyApta bAdara vAyukAya jIvo asaMkhyAtaguNA che. 64. tethI aparyApta sUkSma agnikAya jIvo asaMkhyAtaguNA che. 65. tethI aparyApta sUkSma pRthvIkAya jIvo vizeSAdhika che. 66. tethI aparyApta sUkSma akAya jIvo vizeSAdhika che. 67. tethI aparyApta sUkSma vAyukAya jIvo vizeSAdhika che. 68. tethI paryApta sUkSma agnikAya jIvo saMkhyAtaguNA che. 69. tethI paryApta sUkSma pRthvIkAya jIvo vizeSAdhika che. 70. tethI paryApta sUkSma akAya jIvo vizeSAdhika che. 71. tethI paryApta sUkSma vAyukAya jIvo vizeSAdhika che. 72. tethI aparyApta sUkSma nigoda jIvo asaMkhyAtaguNA che. 73. tethI paryApta sUkSma nigoda jIvo saMkhyAtaguNA che. 74. tethI abhavasiddhi jIvo (abhavya jIvo) anantaguNA che. 75. tethI patitasamyadRSTi jIvo anantaguNA che. 76. tethI sarva siddha anaMtaguNA che. 77. tethI paryApta bAdara vanaspatikAya jIvo anaMtaguNA che. 78. tethI bAda2 paryApta jIvo vizeSAdhika che. 79. tethI aparyApta bAda2 vanaspatikAya jIvo asaMkhyAtaguNA che. 80. tethI aparyApta bAdara jIvo vizeSAdhika che. 81. tethI bAda2 jIvo vizeSAdhika che. 82. tethI aparyApta sUkSma vanaspatikAya jIvo asaMkhyAtaguNA che. 222 Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 83. tethI aparyApta sUkSma jIvo vizeSAdhika che. 84. tethI paryApta sUkSma vanaspatikAya jIvo saMkhyAtaguNA che. 85. tethI paryApta sUkSma jIvo vizeSAdhika che. 86. tethI sarve sUkSma jIvo vizeSAdhika che. 87. tethI bhavasiddhika jIvo (bhavya jIvo) vizeSAdhika che. 88. tethI sarva nigoda jIvo vizeSAdhika che. 89. tethI vanaspatikAya jIvo vizeSAdhika che. 90. tethI sarva ekendriya jIvo vizeSAdhika che. 91. tethI sarva tiryaMco vizeSAdhika che. 92. tethI sarva mithyAdRSTi jIvo vizeSAdhika che. 93. tethI sarva avirata jIvo vizeSAdhika che. 94. tethI sakaSAyI jIvo vizeSAdhika che. 95. tethI chadmastha jIvo vizeSAdhika che. 96. tethI sayogI jIvo vizeSAdhika che. 97. tethI sarva saMsArI jIvo vizeSAdhika che. 98. tethI sarva jIvo vizeSAdhika che. e pramANe A prajJApanAjInA mahAdaMDakanA AlApakamAM je napuMsaka khecara tiryaMca paMcendriya vagere rAzio jyotiSa sudhInA devothI asaMkhyAtaguNI vagere rUpe kahI, te rAzionI paNa upara ja AgaLa paryApta paMcendriya jIvo vizeSAdhika kahyA. to e pramANe paryApta paMcendriya tiryaMco sarva devothI asaMkhyAtaguNA kema na hoya? arthAt hoya ja. prazana - mahAdaMDakamAM je paryAptA paMcendriya jIvo vizeSAdhika kahyA, te to cAre gatinA sAmAnyathI paryApta paMcendriya jIvo kahyA, mATe te cAre gatinA paryApta paMcendriya jIvo ghaNA hovAthI sarva devonI apekSAe asaMkhyAtaguNA thAya te yukta ja che, paraMtu A granthanI (jIvasamAsanI) gAthAmAM kahelA paryApta paMcendriya tiryaMco sarva devothI asaMkhyAtaguNA thavA yukta nathI, kAraNa ke paryApta paMcendriya tiryaMco to tiryaMcagatirUpa eka ja gativALA hovAthI thoDA hoya. uttara:- tamAruM e kahevuM yukta nathI; kAraNa ke mahAdaMDakamAM paryApta paMcendriyanuM grahaNa sAmAnyathI che to paNa te sthAne paryApta paMcendriya tiryaMco ja kahevAnA bAkI rahelA che. kAraNa ke nAraka paMcendriya ane manuSya paMcendriyo to atialpa hovAthI jyoti devothI paNa nIce ghaNe dUra (AlApakanA kramamAM pahelAM najIkamAM) hovAthI asaMkhyAtamA bhAga jeTalA ja kahyA che. vaLI, te paMcendriyone (manuSya-nArakone) grahaNa karavAthI paNa te sthAne (paryApta paMcendriyanA pAThamAM athavA saMkhyAmAM kaMI paNa vadhe nahi, te kAraNathI paryApta caturindriyothI For Private person Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa (paryApta paMcendriya jIvo) vizeSAdhika kahevAthI ahIM paNa vAstavika rIte to (A graMthamAM paNa) paryApta paMcendriya tiryaMco ja kahyA che ema jANavuM. ethI zrIprajJApanAjInA abhiprAya pramANe paryApta paMcendriya tiryaMco paNa devothI asaMkhyaguNA kahelA samajAya che. ane tema hovAthI devo vaDe thatA prata2nA apahArakALathI teono paNa (paryApta paMcendriya tiryaMco vaDe thato) pratara saMbaMdhI apahArakALa pUrvavat asaMkhyaguNahIna ja ghaTI zake che, paraMtu saMkhyAtaguNahIna ghaTI zakato nathI, ema ame samajIe chIe. ane bIjA buddhimatto to koI bIjI rIte paNa virodha rahita ghaTanA karI zake che. have A prasaMgathI (cAlu carcAthI) saryuM. e pramANe vizeSathI paryApta tiryaMca paMcendriyonuM paNa pramANa kahyuM. have gAthAnA uttarArdha vaDe e paryApta paMcendriya tiryaMcomAMthI paNa juduM pADIne tiryaMca strIonuM pramANa kahe che - saMghejuLeLa to ityAdi = (to = tataH) tethI eTale devonA pratarApahArakALathI saMkhyAta guNa kALe tiryaMcIono pratarApahArakALa jANavo. A alpabahutva (tiryaMcIonuM alpabahutva) zrI prajJApanAjImAM kahelA (hamaNAM ja A graMthamAM paNa kahevAI gayelA) mahAdaMDakanI sAthe paNa saMvAdavALuM che. kAraNa ke - tyAM mahAdaMDakamAM adhaH- nIce (pahelAM) saMkhyAtamA bhAga jeTalI tiryaMcIo kahI che, ane vyantarAdi devo te tiryaMcIothI saMkhyAtaguNA kahyA che. te kAraNathI e vyantarAdi devo ghaNA hovAthI tiryaMcIo vaDe thatA pratarApahAra kALathI saMkhyAtaguNahIna kALe paNa pUrvokta rItie saMpUrNa prata2 apahare, ane tiryaMcIo devothI saMkhyAtaguNahIna hovAthI alpa che, mATe devo vaDe thatA pratarApahArakALathI tiryaMcIo vaDe thato pratarApahArakALa saMkhyAtaguNa thAya che, arthAt devakRta pratarApahArakALathI tiryaMcIo te pratarane saMkhyAtaguNa kALe apahare che, e vAta yuktivALI ja che. e pramANe tiryaMcagatimAM mithyAdRSTi jIvonuM sarva pramANa kahyuM. ane sAsvAdana, mizra, aviratasamyagdRSTi tathA dezavirata e cAra guNasthAnavartI tiryaMconuM pramANa to pUrve cAra gatinI apekSAe je oghapramANa (sAmAnya pramANa) kahyuM che, te anusAre ahIM paNa vibhAgapUrvaka vicArIne keTaluMka to potAnI meLe paNa samajI levAya evuM che. tathA pramattAdi guNasthAnavartI jIvo to tiryaMcagatimAM saMbhavatA ja nathI, ema pUrve ja nirNaya kahyo che. e pramANe A gAthAno vyAkhyArtha samApta thayo / / kRti prasAto mahAvaGayuvyAArtha: samAsaH 515 gavataraLaH e pramANe tiryaMcagatimAM sAmAnyathI tiryaMconuM pramANa kahyuM, tethI (athavA tyArabAda) sAmAnyathI ane vizeSathI paMcendriya tiryaMconuM paNa pramANa kahyuM; have vizeSathI je pRthvIkAya Adi tiryaMconuM paNa pramANa kahevuM joIe, tene ullaMghIne (eTale pRthvIkAya Adi vizeSabhedapUrvaka tiryaMconuM pramANa kahevAnuM hajI bAkI che to paNa) paMcendriyapaNAnI samAnatAnA kAraNathI prathama manuSyagatimAM manuSyonuM pramANa kahe che : saMkhejA pattA, maNuyA'pajattayA siyA natthi / ukko seNa jai bhave, seDhIe asaMkhabhAgo u / / 153 / / gAthArtha: paryApta manuSyo (garbhaja manuSyo) sarvadA ane saMkhyAtA hoya che, tathA aparyApta manuSyo (garbhaja aparyApta ane sampUrcchima aparyApta manuSyo) to kadAcit na paNa hoya, ane jo hoya to utkRSTathI zreNinA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA hoya che (= asaMkhyAta aparyApta 224 Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyo hoya che) II153ii. bhAvArtha: manuSyo prathama be prakAranA che, strInA garbhathI utpanna thayelA te arbana manuSya, ane manuSyanA vAta-pitta-kapha AdithI utpanna thayelA ke jenuM svarUpa savistarapaNe prathama kahevAI gayuM che te samUrchAi manuSya. temAM garbhaja manuSyo paryApta ane aparyApta ema be prakAranA che, ane sanmuzkeima manuSyo to antarmuhUrtanA AyuSyavALA aparyAptA ja maraNa pAme che, mATe te paryAptA hotA ja nathI, ema paNa pUrve kahyuM che. mATe ahIM (gAthAmAM) pannA = paryApta manuSyanuM grahaNa karavAthI paryApta garbhaja manuSyo ja jANavA. ane mAthAmAM sapattayA. - aparyApta grahaNa karavAthI garbhaja aparyAptA ane samUrchAima aparyAptA ema banne prakAranA aparyApta manuSyo grahaNa karyA jANavA. e pramANe hovAthI prathama je garbhaja paryApta manuSyo te to sarvadA dhruva hovAthI saMkhyAtA ja hoya che (arthAtu garbhaja paryApta manuSyo sadAkALa hoya che ja ane te paNa saMkhyAtA ja hoya che) praznaH- saMkhyAta to saMkhyAnA prakAranuM che, to ahIM keTalI saMkhyA vaDe saMkhyAtA garbhaja manuSyo jANavA? uttara:- e zaMkAnA samAdhAnamAM kahIe chIe ke - chaThThA vargane pAMcamA varga vaDe guNatAM je saMkhyAta Ave teTalA ja saMkhyAtA garbhaja manuSyo jANavA. have varga te zuM kahevAya? ane pAMcamo varga te kevo ? ane chaThTho varga te kevo ? te saMbaMdhamAM kahevAya che ke - ahIM koIpaNa eka aMkarAzine te ja aMkarAzi vaDe guNIe to te varga kahevAya. tyAM ekano varga to eka ja hoya che, mATe ekanA varga vaDe saMkhyAnI adhikatA na thavAthI te ekanA vargane varga tarIke ja na gaNavo. be no varga cAra thAya che, mATe be e prathama aMkarAzino cAra e prathama varga gaNavo. punaH te cArano varga 16e bIjo varga. 16no varga 256 e trIjo varga. punaH e baso chappanano varga pAMsaTha hajAra pAMcaso chatrIsa (65536) e cotho varga. ane e 6papa36no je varga thAya che, te A doDha gAthA vaDe kahevAya che. te A pramANe - cattAri ya koDisayA, auNattIsaM ca hoMti koDIo / auNAvatraM lakkhA , sattaTThI ceva ya sahassA // 1 // do ya sayA chaNNayA, paMcamavaggo imo viNiddiTho / [ cAraso kroDa, ogaNatrIsa kroDa, aThThAvana lAkha ane nizcaya saDasaTha hajAra baso chaDyuM (4295867296) e pAMcamo varga kahyo che. ] vaLI e aMkarAzino paNa je varga thAya che te A traNa gAthA vaDe kahevAya che. te A pramANe (arthAt 4295867296no varga A pramANe ) lakkhaM koDAkoDINa, caurAsII bhave sahassAiM / cattAri ya sattaTThA, huMti sayA koDikoDINaM // 1 // coyAlaM lakkhAI, koDINaM satta ceva ya sahassA / tini ya sayA ya sayarA, koDINaM huMti nAyavvA // 2 // paMcANauI lakkhA, egAvannaM bhave sahassAI / chassola sottarasayA, eso chaThTho havai vaggo // 3 // For Prive Versonal Use Only Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [eka lAkha koDAkoDI tathA corAzI hajAra cAraso saDasaTha koDAkoDI che, tathA cummAlIsa lAkha koDitathA sAta hajAra traNaso ane sittera koDi che te jANavA; tathA paMcANuM lAkha, ekAvana hajAra, chaso ane sola thAya che, e chaThTho varga che. (arthAt eka lAkha, corAzI hajAra, cAraso saDasaTha koDAkoDa, cuMmAlIsa lAkha, sAta hajAra, traNaso sittera kroDa, paMcANuM lAkha, ekAvana hajAra, chaso soLa e chaThTho varga che]. e rAzi aMkasthApanAthI paNa darzAvAya che, te A pramANe - 1844 6744 0737 095516 16. te A chaThTho varga pUrve kahelA pAMcamA varga sAthe (4295867296 sAthe) guNIe, ane tevI rIte guNavAthI je saMkhyA thAya, teTalI saMkhyAe jaghanyathI paNa paryApta garbhaja manuSyo lokane viSe hoya che. te saMkhyA A pramANe - 7922 8162 5142 643 3759 3543 9503 36. (eTalA garbhaja paryApta manuSyo jaghanyathI hoya che.) e aMkarAzine "koDAkoDi' ityAdi koIpaNa prakAre kahI zakAto nathI, te kAraNathI chellethI prAraMbhIne pahelA aMka sudhIno saMgraha (saMkSepa) mAtra A kahevAtI be gAthAo vaDe darzAvAya che, te A pramANe - cha tinni tini sutraM, paMceva ya nava ya tini cattAri / paMceva tini nava paMca, satta tinneva tinneva // 1 // cau cha do cau ekko, paNa do chakkekkago ya aTTeva / do do nava satteva ya, aMkaTThANA iguNatIsaM // 2 // [ -traNa -traNa -zUnya -pAMca -nava -traNa -cAra -pAMca -traNa -nava -pAMca -sAta -traNa -traNa -cAra -cha -be -cAra -eka pAMca -be -cha -eka -ATha -be -be -nava -sAta -e 29 aMkasthAno (ogaNatrIsa AMkaDA jeTalA garbhaja manuSyo A lokamAM jaghanyathI hoya che mATe eTalA AMka vaDe saMkhyAtA) che. e pramANe pUrvokta ogaNatrIsa aMkabhedarUpa saMkhyA vaDe saMkhyAtA garbhaja manuSyo paryApta jaghanyathI hoya che, ema siddha thayuM. vaLI sapasagyA siya nalthi - je garbhaja paNa aparyApta manuSyo ane samUrchAima aparyApta manuSyo, te banne paNa kadAcitu A lokamAM (manuSyakSetramAM) hoya ane na paNa hoya. kAraNa ke siddhAntamAM garbhaja manuSyonI utpattino virahakALa jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI bAra muhUrta kahyo che. ane tyAM ja (sidhdhAntamAM) samUrchAima manuSyonI utpattino virahakALa paNa jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI covIsa muhUrtano kahelo che. tethI pUrve utpanna thayelA te (garbhaja aparyApta manuSyo tathA samUrchAima aparyApta) manuSyonuM AyuSya mAtra antarmuhUrta jeTaluM ja hovAthI antarmuhUrtane aMte te sarveno abhAva thaI jAya che (eTale virahakALamAM paheluM AyuSyanuM antarmuhUrta vItyA bAda jagatamAM koIpaNa garbhaja aparyApta manuSya ke samUThThima aparyApta manuSya eka paNa vidyamAna hoya nahi). te kAraNathI e banne prakAranA manuSyo adhruva hovAthI kadAcit hoya che, ane kadAcit nathI hotA. ane jo hoya to e banne aparyAptA ane pUrve kahelA paryAptA te sarve maLIne utkRSTathI zreNinA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA (asaMkhyAtA) manuSyo hoya che. arthAt saMvartIne ghana karelA lokAkAzanI ekeka pradezanI paMktirUpa eka zreNinA asaMkhyAtamA bhAgamAM jeTalA AkAzapradeza teTalA pramANanA sarve manuSya utkRSTapade hoya che (arthAt manuSyo asaMkhyAta hoya che.) e For Priva personal Use Only Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthArtha samApta thayo. / / 153 avataraNa: e pramANe eka zreNinA asaMkhyAtamA bhAgamAM jeTalA AkAzapradeza hoya, teTalA sarva manuSyo utkRSTapade hoya, ema nirUpaNa karyA chatAM hajI paNa bIjI rIte sarva manuSyonuM pramANa nirUpaNa kare che. te A pramANe : ukkoseNaM maNuyA, seTiM ca haraMti rUvapakkhittA / aMgulapaDhamayatiyavaggamUlasaMvaggapalibhAgA // 154 // gAthArthaH eka manuSyane adhika prakSepIe to te sarve manuSyo aMgulanA pahelA vargamULane trIjA vargamULa vaDe guNatAM AvelA pradezasamUha jevaDA vibhAgo thAya tevaDA vibhAgothI (apaharatAM) eka zreNi saMpUrNa apahare. // 1545 TIArthaH gAthAmAM 7 zabda pakSAntara (arthAntara-bIjI prarUpaNAno) sUcaka che. ane te pakSAntara A rIte jANavo ke - upara kahyA pramANe kevaLa eka zreNinA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA ja sarva manuSyo che, eTaluM ja nahi, paraMtu te sarve manuSyo ekeka pradezanI paMktirUpa eka zreNine paNa apahare che. kevI rIte hotA chatA apahare che ? te kahe che - va = - eka manuSyarUpa, eTale te utkRSTapade sarva manuSyo hovA chatAM paNa eka manuSya ocho che, tethI buddhinI kalpanA vaDe te eka manuSyano prakSepa che jemAM (= je sarva manuSyomAM) te 'rUpaprakSipta manuSyo', evA te manuSyo eTale ekAdhika manuSyo; arthAt asat kalpanAe eka manuSya umeravAthI jeTalA manuSyo thAya teTalA (eka zreNine saMpUrNa apahare - iti adhyAhArya). eTalI saMkhyAvALA manuSyo paNa pratyeka manuSya ekeka pradezane apaharatAM saMpUrNa zreNi apahare ? ke bIjI rIte ? uttara: nA (ekeka pradezApahArathI na apahare). tyAre kaI rIte apahare ? te kahe che - aMgurUpamaya - ityAdi = te zreNinA aMgulapramANa kSetramAM jeTalA AkAzapradezo hoya tenuM paheluM vargamULa karavuM. tyArabAda paNa pUrve kahelI rIti pramANe bIjuM vargamULa karavuM. ane tenuM punaH trIjuM vargamULa karavuM. tyArabAda aMgulapramANa kSetranuM je paheluM vargamULa AvyuM che tene tiyavamULa = trIjA vargamULa vaDe je saMvo = saMvarga eTale guNAkAra, te guNAkArarUpa hetu vaDe (eTale evA prakAranA guNAkArathI AvelI saMkhyA te ja je pratibhAgamAM nimitta che te saMkhyA vaDe) je patnimALa = eTale pratibhAga arthAt zreNinA khaMDarUpa amuka bhAga, te bhAgathI eTale te bhAgane Ayi (= tevA khaMDa vaDe) te sarva manuSyo zreNine saMpUrNa apahare che. e bhAvArtha che. (vRtti kSArtha: ). = ahIM tAtparya e che ke - aMgulapramANa e kSetranA pahelA vargamULanA pradezasamUhane trIjA vargamULanA pradezasamUha vaDe guNatAM jeTalA pradezo Ave, teTalA pradezapramANano ekeka kSetrakhaMDa (zreNino kakaDo)jo ekeka manuSyazreNimAMthI apahare - grahaNa kare to te utkRSTapadavartI (eka manuSya adhika utkRSTapadavartI) sarva manuSyo vaDe te lokAkAzanI eka pradezazreNi samakALe saMpUrNa apaharAya. emAM je eka manuSyane manuSyomAM adhika umeryo che, te manuSya vAstavika rIte nathI. zrI paramaguruoe (zrI sarvajJoe) utkRSTathI paNa te eka manuSyanyUna jeTalA ja sarva manuSyo potAnA jJAnathI joyelA che. vaLI e pramANe hovAthI lokapradezanI eka zreNimAM 227 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvokta pramANavALA jeTalA kSetrAkhaMDa (khaMDa) thayA che, teTalA utkRSTapadavartI sarva manuSyo eka manuSya nathI to paNa) adhika umerIe tyAre ja thAya, ema sAmarthyathI siddha thayuM. ane e pramANe pUrva gAthAmAM sarva manuSyo je zreNinA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA kahyA te kathana virodhavALuM nathI; kAraNa ke ekeka manuSya pote apaharelA pUrve kahelA kSetrakhaMDamAMnA AkAzapradezothI asaMkhyAtamA bhAge che. tethI kahevAI gayelA sarva kSetrakhaMDavALI saMpUrNa zreNithI paNa sarva manuSyo asaMkhyAtamA bhAga jeTalA hoya te nirNAta ja che, mATe have e bAbatano vizeSa vistAra karavavAthI saryuM (arthAt e bAbatamAM have eTaluM ja varNana pUratuM che jethI vizeSa kahevAze nahi). e pramANe jaghanyathI ane utkRSTathI ema banne prakAre manuSya paMcendriyanuM pramANa karyuM. vaLI A manuSyagatimAM mithyAdRSTithI prAraMbhIne ayogI sudhInA cauda jIvabheda (cauda guNasthAna) saMbhave che, temAM samUrchAima manuSyomAM sAsvAdanathI prAraMbhIne ayogI sudhInAM guNasthAno oghathI kahevA pramANAdikane anusAre vicAravAM (eTale guNasthAnane aMge je dravyapramANa - guNasthAnavartI jIvonuM pramANa vagere kahevAyuM che te anusAre yathAsaMbhava vicAravuM). e pramANe A gAthAno bhAvArtha samApta thayo. TIti manuSyaparvendriyapramaUTm ||154nI avataraNa: have paMcendriyapramANanA ja cAlu adhikAramAM devagatine viSe bhavanapati, vyaMtara ane jyotiSI e traNa prakAranA devonuM pramANa A kahevAtI eka ja gAthA vaDe kahevAya che (ane cothA prakAranA vaimAnikadevanuM pramANa AgaLa kahevAze) : seDhI u asaMkhejA, bhavaNe vaNajoisANa payarassa / saMkhejajoyaNaMgula, dosayachappatrapalibhAgo // 155 // mAthArtha bhavanapati devo asaMkhyAta zreNio jeTalA che. ane saMkhyAta yojana pramANa eka zreNi vaDe prataranA bhAga jeTalA vyaMtaradevo che, tathA baso chappana aMgula pramANanI eka zreNi vaDe pratara apaharAya eTalA jyotiSI devo che. 1papI. TArtha seDhI 3 saMvejJA mavo ityAdi. A padamAM vibhaktino viparyaya - pheraphAra thavAthI temaja padanA eka deza vaDe paNa saMpUrNa pada samajavAnA nyAyathI mava eTale bhavanapati devo jANavA. ane te devo prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM vartatI asaMkhya zreNiomAM jeTalA AkAzapradeza hoya teTalA jANavA. vaLI te zreNionA vistAranuM pramANa to AgaLa kahevAze. - vaM-gosaUT - eTale vyattaronuM ane jyotiSI devonuM pramANa anukrame A pramANe jANavuM- saMkhyAta yojanapramANa dIrgha evI eka pradezAtmaka AkAzazreNi vaDe prataranA bhAga jeTalA vyantaro che. ane baso chappana aMgulapramANa eka pradezavALI AkAzazreNi jevaDA bhAgathI pUrve kahelA svarUpavALA AkAzaprataranA apahAra jeTalA jyotiSI devo jANavA. (have vizeSa spaSTa kare che) - - ahIM tAtparya e che ke - saMkhyAtA yojana pramANanI eka pradezavALI (= eka pradeza jADI) zreNimAM jeTalA AkAzapradeza che, te sarva AkAzapradezo vaDe eka prataranA pradeza rAzine bhAgIe 2 28 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane te bhAgAkAra karavAthI jeTalo javAba Ave teTalA pramANanuM jeTaluM pratirakSetra thAya (eTale eka pratarano je khaMDa prApta thAya), teTalA pramANavALA pratarakSetramAM jeTalA AkAzapradeza hoya teTalA vyattaradevo che. athavA bIjI rIte vicArIe to pUrvokta bhAgAkArapramANanA ekeka pratarakhaMDane jo ekeka vyantara deva apahare, to te saMpUrNa pratara te vyantara devo vaDe zIdhra (eka samayamAM ja) apaharAya, e paNa sarakho ja bhAvArtha che. tathA baso chappana aMgulapramANa dIrgha ane eka pradeza jADI evI AkAzapradezanI zreNimAM jeTalA AkAzapradeza hoya, te sarva AkAzapradezo vaDe prataranA pradezasamUhane bhAgIe, ane te bhAgAkAra vaDe jeTalA pramANanuM pratirakSetra (pratarano khaMDa) prApta thAya, tevA pratarakhaMDane ekeka jyotiSI deva apahare to saMpUrNa pratara te jyotiSI devo vaDe samakALe (eka samayamAM ja) apaharAya. AmAM paNa banne vAtamAM bhAvArtha eka ja che. vaLI jyotiSI devo vyattarothI saMkhyAtaguNA che. ema (prajJApanAmAM) mahAdaMDakane viSe kaheluM che, mATe vyantarothI saMkhyAtaguNa nyUna-ocho pratarabhAga (pratarakhaMDa) jyotiSIdevone mATe kahyo che. e pramANe A gAthAno bhAvArtha samApta thayo. | phuti bhavanapati- vyantara - jyotiSuvAnAM dravyAvipramANa haram 1papA. vitara: have A gAthAmAM devagatine viSe vaimAnika devonuM pramANa kahe che : sakkIsANe seDhIasaMkha uvariM asaMkhabhAgo u / ANayapANayamAI, pallassa asaMkhabhAgo u // 156 // thArtha: zakra devaloka ane izAna devalokanA devo asaMkhyAta zreNio jeTalA che. tethI uparanA (3-4-5-6-7-8 kalpanA) devo zreNinA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA che. ane Anata-prANata Adi devo zerApalyopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA (asaMkhyAtA) che. ||1pa6. TIchArtha: saM eTale saudharmendra, ane te vaDe upalakSita (oLakhAto) evo saudharmadevaloka ja ahIM grahaNa karavo. ane tethI saudharmakalpanA sarve paNa devo pUrve kahelA svarUpavALA, saMvartAne ghana karelA lokaprataranI asaMkhyAta zreNio jeTalA che. arthAt eka prataranA asaMkhyAtamAM bhAgamAM rahelI asaMkhyAta zreNiomAM jeTalA AkAzapradeza hoya teTalA saudharma devalokanA sarva devo che. e bhAvArtha che. tathA zAna devatnomAM paNa devonuM pramANa e pramANe ja eka prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM jeTalI zreNio Ave, tenA jeTalA AkAzapradeza hoya teTalA izAna devalokanA devo che, ema saudharmakalpatulya kahevuM. kevaLa taphAvata eja ke saudharmakalpanA devothI e IzAnakalpanA devo saMkhyAtaguNa ochA jANavA ane IzAna devalokanA devothI saudharma devalokanA devo saMkhyAtaguNA jANavA; kAraNa ke mahAdaMDakamAM (e be devalokanuM paraspara alpabadutva)e pramANe ja kaheluM che. kavara saMvamAno 3 = saudharma ane IzAna devalokathI uparanA sanakumAra - mahendra - brahmaloka - lAMtaka - mahAzukra ane sahasrAra e cha devalokamAM rahelA sarve devo, pratyekamAM, samacorasa ghana karelA lokAkAzanI eka pradezavALI zreNinA asaMkhyAtamA bhAgamAM jeTalA For Private usonal Use Only Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AkAzapradeza hoya teTalA pramANanA sarve deva te pratyeka devalokamAM sadAkALa hoya che e bhAvArtha che. e chae kalpanuM paraspara alpabadutva to mahAdaMDakamAM kahyA pramANe ja jANavuM. tathA Anata - prANata- AraNa ane ayyata devalokamAM, nIcenI traNa raiveyakamAM, madhyanI traNa raiveyakamAM, uparanI traNa raiveyakamAM ane anuttara vimAnomAM e pratyekamAM kSetrapalyopamanA asaMkhyAtamA bhAge jeTalA AkAzapradeza hoya teTalA devo sarvakALa hoya che. enuM paraspara alpabadutva mahAdaMDakamAM kahyA pramANe jANavuM. e pramANe A gAthAno artha samApta thayo. // rUti vaimAnijhavevasaMrahyA /156 avatara: [ A kahevAtA dravyAdipramANadvAramAM devonA saMbaMdhamAM je dravya pramANe kahyuM, te saMbaMdhamAM zaMkA upasthita thAya che te A pramANe -] ahIM cAlu adhikAramAM koI prazna kare ke - bhavanapati devo ratnaprabhApRthvInA nArako ane saudharma - IzAnakalpanA devone tamoe pUrve eka prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelI asaMkhyAta zreNionA AkAzapradeza jeTalA sAmAnyathI kahyA che. paraMtu prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM AvelI asaMkhya zreNio to asaMkhyakoDAkoDi yojanapramANa vistAravALI paNa hoya, mATe tamoe kahelA e dravyapramANamAM eTalA vistAramAM rahelI asaMkhya zreNio paNa grahaNa karavI? ke bIjI rIte grahaNa karavI? evI AzaMkA karIne have bhavanapati Adine mATe kahelI zreNionI pratiniyata (amuka pramANanI niyamita) vistArasUrInuM pramANa darzAvavAne A gAthA kahevAya che : seDhIsUipamANaM, bhavaNe ghamme taheva sohamme / aMgulapaDhamaM biyatiya - samaNaMtaravaggamUlaguNaM / / 157 / / thArtha: zreNinI sUcinuM (vistArasUcinuM) pramANa bhavanapatimAM aMgaupramANa kSetrane tenA pahelA samanaMtara vargamULa vaDe guNavI, gharmApRthvI (ratnaprabhA) mATe tyArabAdanA bIjA samanaMtara vargamULa vaDe guNavI, ane saudharmakalpa mATe trIjA samanattara vargamULa vaDe guNavI [aMgulane pahelA vargamULa vaDe guNavo, tyArapachI pahelA vargamULane bIjA vargamULa vaDe guNavo ane tyArapachI bIjA vargamULane trIjA vargamULa vaDe guNavo, jethI anukrame traNenI vistArasUci prApta thAya). I1pa7 TIznArthaH prataramAM pUrve kahelI je asaMkhya zreNio te sarve UrdhvagAmI (UbhI) jANavI, ane te zreNionI sUci (vistArasUci) te tirthya jANavI (eTale vistArasUci ADI samajavI). te pUrve kahelI zreNInI eTale sAta raju dIrgha ane UrdhvagAmI (UbhI) evI AkAzapradezanI paMktionI ticcha vistArarUpa je sUvi, tenuM pramANa te zreNisUcipramANa jANavuM, te zreNisUcipramANa keTaluM hoya? te kahe che. maMgu ityAdi. vaLI e zreNisUcipramANa kyA jIvonuM che? te kahe che - mavo ityAdi. 1. sahastrAra kalpanA deva (Anata devothI) asaMkhyaguNA che, tethI mahAzukranA devo asaMkhyAtaguNa che, tethI lAMtakakalpanA deva asaMkhyAtaguNa che, tethI brahmalokanA deva asaMkhyAtaguNA che, tethI mAhendrakalpanA deva asaMkhyaguNa che, ane sanakumAra deva asaMkhyaguNA che, tethI IzAnakalpanA deva asaMkhyaguNA che. For Private 2 30.onal Use Only Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eTale anukrame bhavanapati devonuM, ghaHI = gharmA eTale ratnaprabhA pRthvI, temAM rahelA nAraka jIvonuM, ane toda = saudharmakalpanA devonuM. e pramANe gAthAno akSarArthamAtra kahyo, ane have bhAvArtha kahevAya che - gAthAmAM je "samAMtaravaITmUna [vi = sAthenA vargamULano guNAkAra karavo," ema kahyuM che te sarva sthAne (eTale aMgula - paDhama - biya ane tiya e cAre padonA saMbaMdhamAM prathamanA traNa padone aMge) joDavuM. tethI bhAvArtha e Ave che ke - aMgulane pahelA vargamULarUpa 'samanattara vargamULa vaDe guNatAM bhavanapati devonI zreNionI vistArasUci Ave che. punaH te prathama vargamULane paNa bIjA vargamULarUpa samanattara vargamULa vaDe guNatAM ratnaprabhApRthvInA nArakonI zreNinI vistArasUci prApta thAya che. vaLI e bIjA vargamULane paNa trIjA vargamULarUpa samanattara vargamULa vaDe guNatAM saudharmakalpanA devonI zreNionI vistArasUci Ave che. (e pramANe traNa jIvadravyone aMge vistArasUcinuM pramANa gAthAkSarArthane anusAre kahyuM). ahIM tAtparya e che ke - prataranuM je aMgula pramANa kSetra tyAM sadUbhAvathI (vAstavika rIte) to asaMkhyAta zreNio hoya che. to paNa ziSyajanane sukhe bodha thavA mATe te asaMkhyAta zreNione baso chappana jeTalI che ema kalpIe - dhArIe chIe. have te rAzinuM (baso chappananuM) paheluM, bIjuM ane trIjuM vargamULa grahaNa karIe chIe. e dareka vargamULa paNa pratyeka asaMkhyAta asaMkhyAta zreNi-pramANa che, to paNa pUrvokata kAraNathI ja (ziSyane sukhe samajAvavA mATe ja) pahelA vargamULanI soLa zreNi, bIjA vargamULamAM cAra zreNi, ane trIjA vargamULanI be zreNio AvI che ema kalpIe chIe. have e rIte saddabhAvathI asaMkhya zreNiovALuM che to paNa kalpanA vaDe baso chappana zreNivALo ja eka aMgulapramANa pratarakhaMDa, tene pahelA vargamULanI zreNio, sadUbhAvathI asaMkhyAta che to paNa kalpanA vaDe soLa (16) zreNirUpa je samanaMtara (sAthenA) evuM paheluM vargamULa tenA vaDe guNIe, to sadbhAvathI asaMkhya zreNinA vistAravALI, paNa kalpanAe cAra hajAra chasuM zreNi jeTalA vistAravALI evI zreNionI vikhrabhasUci (vistArasUci) bhavanapati devonI che. te aMkathI paNa darzAvAya che ke - '4096. eTalI zreNiomAM jeTala. AkAzapradeza hoya teTalA bhavanapati devo che, e tAtparya che. e pramANe bhAvArtha AgaLa ritnaprabhA pRthvInA nAraka ane saudharma kalpanA devone aMge] paNa jANavo. (te A pramANe-) je paheluM vargamULa AvyuM che, tene samanattara (sAthe AvelA) evA bIjA vargamULa vaDe guNIe to ratnaprabhAnArakonI vistAra sUci thAya che. te paNa sadUbhAvathI jo ke asaMkhyAta zreNinA vistAravALI che, to paNa kalpanA vaDe cosaTha (64) zreNi jeTalI che. tathA je bIjuM vargamULa 1. ahIM aMgula - tenuM prathama vargamULa - bIjuM vargamULa ane trIjuM vargamULa e cAramAM paheluM vargamULa te aMgulanuM samanattara (sAthenuM) che, bIjuM vargamULa pahelA vargamULanuM samanattara che, ane trIjuM vargamULa bIjA vargamULanuM samanattara ja che. 2.3, 256 16 ahIM 256nuM paheluM vargamULa 16 X 16 X 4 bIjuM vargamULa 4096 trIjuM vargamULa 4 64 231 Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4), tene trIjA vargamULarUpa samanantara vargamULa vaDe guNIe (cArane be vaDe guNIe) to saudharmadevonI vistAra sUci thAya che. e paNa sadbhAvathI jo ke asaMkhyAta zreNivALI che, to paNa kalpanA vaDe to ATha* zreNi jeTalI ja siddha che. e pramANe A abhiprAya to A graMthakartAno che, ane te abhiprAya zrI prajJApanAjInA mahAdaMDaka sAthe ane anuyogadvAra Adi sUtro sAthe visaMvAdavALo che. te A pramANe - ||bhavana0 - ratnaprabhA - ane saudharmanI zreNisUcino prajJApanAjI sAthe visaMvAda // zrI prajJApanAjInA mahAdaMDakanA AlApakamAM bhavanapatidevothI ratnaprabhApRthvInA nArako asaMkhyAtaguNA kahyA che. ane granthanI A gAthAmAM to ratnaprabhAnI vidhyuMbhasUcithI bhavanapatidevonI vidhvaMbhasUci asaMkhyAtaguNa moTI hovAthI-kahevAthI ratnaprabhAnA nArakothI bhavanapatidevo asaMkhyAtaguNA thayA, mATe e pragaTa visaMvAda che. anuyogadvAramAM paNa ratnaprabhAnA nArakonI saMkhyAnA vicAramAM adhikAramAM tAsirUM seDhInuM vi MmapUrva aMgutapaDhamavAmUrta vIyavaLamUtapaDuppAM emAM paDuppAM pratyutpanna eTale guNAkAra karavo e artha che,' e vacanathI, ane bhavanapatinI saMkhyAnA vicAramAM 'tAsi aaN seDhImAM vi MmapUrva aMzulapaDhanavamUttasagasaMveddhamAno' e vacanathI (e rIte be pAThano saMbaMdha vicAratAM), ratnaprabhAnArakonI vidhvaMbhasUcithI bhavanapationI vidhvaMbhasUci asaMkhyAtamA bhAga jeTalI spaSTa ja kahI che, mATe A granthanI sAthe visaMvAda paNa spaSTa ja che. te kAraNathI ahIM mULapAThamAM dharmo bhavaLe taheva sodarbho evo pheraphAravALo pATha hoya to koIka rIte keTalIka vAta maLatI Ave, paraMtu evA prakArano pATha koIpaNa bIjI pratio (bIjI A granthanI prato)mAM dekhAto nathI. have e bAbatanA adhika vistArathI saryuM. - vaLI A granthamAM IzAnadevalokanA devonI vidhyuMbhasUci kahI nathI, paraMtu zrIprajJApanAjInA mahAdaMDakamAM IzAnadevothI saudharmakalpanA devo saMkhyAtaguNA kahyA che, te anusAre tenI (izAnadevonI) viSphabhasUci paNa potAnI meLe vicAravI. e pramANe A gAthAno artha samApta thayo. / / 1577] avataraNa: have A gAthAmAM zarkarAprabhApRthvInA nArakonuM ane sanatkumArAdi devonuM pramANa ativizeSapaNe kahevAya che, te A pramANe : bArasa dasa addheva ya, mUlAI chatti dunni naraesu / ekkArasa nava satta ya, paNaga caukkaM ca devesu || 158 || dhArtha: tamaHtamAdi 6 pRthvIomAM anukrame bAramuM - dazamuM - AThamuM - chaThThuM - trIjuM - ane bIjuM vargamULa karIe teTalA nArako, ane devomAM sanatkumArathI prAraMbhIne anukrame agiyAramuM - navamuM - sAtamuM - pAMcamuM - ane cothuM vargamULa karIe teTalA vaimAnikadevo che, ema jANavuM. 5158ii 1.pR. 231mAM Ti. naM. 2.3 juo. For Privatersonal Use Only Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A TIArtha A gAthAnA arthanI vyAkhyAmAM arvAcIna TIkAkAra ema kahe che ke gAthAno artha mULaTIkAmAM kahyo nathI, paraMtu amane to evo artha samajAya che ke -ghanIkRta lokanI eka pradezazreNimAM asaMkhyAta vargamULa utpanna thAya che, temAMnA 12mA (bAramA) vargamULamAM jeTalA AkAzapradeza prApta thAya teTalA sAtamI pRthvImAM nArako che. chaThThI pRthvImAM dazamA vargamULanA AkAzapradezo jeTalA nArako che. pAMcamI pRthvImAM AThamA vargamULanA AkAzapradezo jeTalA nA2ka che. cothI pRthvImAM chaThThA vargamULanA AkAzapradeza jeTalA nAko che. trIjI pRthvImAM trIjA vargamULanA pradezapramANa nA2ko che, ane bIjI pRthvImAM zreNinA bIjA vargamULanA pradezo jeTalA nArakajIvo prApta thAya che. tathA pahelI pRthvInA nArakonuM pramANa to seTIsUrpamALa mavaLe tharmo ityAdi padavALI gAthAmAM savizeSapaNe hamaNAM ja kahevAI gayuM che, te kAraNathI te pramANa kahyuM nathI. 'have vaimAnikadevonuM vizeSabhedapUrvaka pramANa kahevAya che - tyAM saudharma ane izAnadevonuM pramANa anantaranI (A gAthAthI pahelI) gAthAmAM kahevAI gayuM che, tethI have sanatkumArAdi devonuM pramANa A gAthAnA uttarArdhamAM paryantabhAgathI - chellethI pazcAnupUrvIe kahyuM che, pramANe kahevAya che. te A pramANe - te 'varSe haiM revelu = vaimAnika devomAM sanatkumAra ane mAhendrakalpanA devo zreNinuM je cothuM vargamULa tenA jeTalA pradezo thAya teTalA pradezapramANa (teTalA devo) che. brahmalokamAM pAMcamA vargamULanA pradezarAzi jeTalA, lAntakamAM sAtamA vargamULanA pradezarAzi jeTalA, mahAzukramAM navamA vargamULanA pradezarAzi jeTalA, ane sahasrAra kalpamAM zreNinA agiyA2mA vargamULamAM jeTalA AkAzapradeza prApta thAya teTalA devo che. ane Anata-prANata kalpamAM to gAya pAyamArDa, pazcatta asaMvamaLo 3 e gAthAnA pado vaDe ativizeSabhede pramANa kahevAI gayuM che, mATe te pramANa A gAthAmAM kahyuM nathI.' e pramANe A gAthAnuM arvAcIna TIkAkAre karela vyAkhyAna darzAvyuM. paraMtu amoe evA prakAranA nirNaya karelA te arthano saMvAda (siddhAnto sAthe yathArtha maLatApaNuM) koIpaNa AgamamAM kyAMya paNa dekhyuM nathI, ane e arthamAM prajJApanAjInA mahAdaMDaka sAthe vicAratAM doSa paNa dekhAya che, mATe emAM satya tattva zuM che ? te zrI sarvajJo athavA bahuzruto jANe. e pramANe A gAthAno bhAvArtha samApta thayo. ||ti devanArakapramANam / / 158|| gavataraNa: e pramANe cAre gatinA paMcendriyonuM dravyapramANa kahyuM. have tiryaMcagatimAM pUrve nahi kahelA bAdara paryAmA pRthvIkAya, bAdara paryApta akAya ane bAdara paryApta pratyeka vanaspatikAya e traNanuM pramANa gAthAmAM kahevAya che : bAyarapuDhavI AU, patteyavaNassaI ya pattA | te payaramavari Mtu, gaMguttAsaMhamoLuM ||16 / / thArtha: paryAptA bAdara pRthvIkAya, akAya ane pratyeka vanaspatikAya e traNe jIvo aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga vaDe saMpUrNa prata2 apaharAya eTalA che. 159 For Priva33ersonal Use Only Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIdArtha: bAdara paryApta pRthvIkAya, bAdara paryApta apUkAya ane bAdara paryApta pratyeka vanaspatikAya e traNe jIvo pratyeka AkAzanA eka pratarane saMpUrNa apahare che. te kyA prakAre apahare ? te kahe che - aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga vaDe. ahIM kahevAnuM tAtparya e che ke - sarve bAdara paryApta pRthvIkAya jIvo bhegA thaIne nizcaya eka samayamAM AkAzaprataranA ekeka pradezane (ekeka AkAzapradezane) apaharIne - grahaNa karIne asatkalpanAe dhAro ke te pradezone bIje sthAne goThavatA jAya (sthApe), tevI ja rIte bIje samaye paNa (dareka jIva) ekeka AkAzapradeza grahaNa karIne bIje sthAne goThave, tevI rIte trIje samaye ane tevI ja rIte cothe samaye paNa goThave to e pramANe yAvat aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA AkAzapradezanA zreNikhaMDamAM jeTalA AkAzapradeza hoya teTalI saMkhyA jeTalA samaye te jIvo saMpUrNa eka pratarane apahare. athavA bIjI rIte vicArIe to aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jevaDA AkAzapradezanA zreNikhaMDamAM jeTalA AkAzapradeza che, te pradezo vaDe eka prataranA sarva pradezone bhAgIe, ane te karavAthI prApta thayelA prataranA pradezakhaMDamAM (pratara vibhAgamAM) jeTalA AkAzapradeza che, teTalA sarve paNa bAdara paryApta pRthvIkAyajIvo che. [ arthAt pratarane aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAga vaDe bhAgatAM je javAba Ave teTalA bAdara pRthvIkAya paryApta jIvo sarva maLIne che ]. athavA bIjI rIte vicArIe to sarva bAdara pRthvIkAya paryApta jIvone darekane jo aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jevaDo pratarakhaMDa ApIe to samakALe eka ja samayamAM te jIvo saMpUrNa pratarane grahaNa kare (eTale samakALe saMpUrNa pratara khAlI thAya). e pramANe traNe prarUpaNAonuM tAtparya eka ja che. je rIte vaLI e bAdara pRthvIkAya jIvonI pramANa-prarUpaNA karI, tevI rIte bAdara paryApta apUkAyajIvonI ane bAdara paryApta pratyeka vanaspatinI paNa prarUpaNA (traNe rIte sarakhI) karavI. kAraNa ke gAthAmAM samAna pramANa (prarUpaNA)kahI che. vaLI e prarUpaNAnI rIte to jo ke traNe jIvonuM samAna pramANa jaNAvyuM che, to paNa aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganA asaMkhya bheda hovAthI e traNe jIvonuM svasthAne paraspara alpabadutva to che ja ema jANavuM. (eTale paraspara hInAdhika che), te A pramANe - bAdara paryApta pratyeka vanaspati jIvothI bAdara paryApta pRthvIkAyajIvo asaMkhyAtaguNA che, ane tethI bAdara paryApta akAyajIvo asaMkhyAtaguNA che. e pramANe gAthAno vyAkhyAthe samApta thayo. ||159 navatara: have A gAthAmAM bAdara paryApta teukAya (agnikAya), ane bAdara paryApta vAyukAya jIvonuM pramANa kahevAya cheH pajjattabAyarANala, asaMkhayA huMti AvaliyavaggA / pajjattavAyukAyA, bhAgo logassa saMkhejo // 160 // gAthArtha: paryApta bAdara anAjIvo (agnijIvo) AvalinA asaMkhyAta varga jeTalA che, ane bAdara paryApta vAyukAyajIvo lokanA saMkhyAtamA bhAga jeTalA che. ll160gA. For Priva38ersonal Use Only Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIArtha: bAdara paryApta tejaskAyajIvo che. keTalA ? te kahe che - asaMkhyAta Avalivarga jeTalA, arthAt eka AvalikAnA jeTalA samayo che, teono pahelIvAra varga karIe (tyArabAda AvelA vargano varga%0na karavo). e pramANe te AvalikAnA tevA asaMkhyAta varga karye chate (sarva bhegA karatAM) jeTalA samaya prApta thAya teTalA bAdara paryApta agnikAyajIvo che. ane bAdara paryApta vAyukAyajIvo to lokAkAzanA saMkhyAtamA bhAga jeTalA che, eTale lokAkAzanA saMkhyAtamA eka bhAgamAM jeTalA AkAzapradeza hoya, teTalA sarve paNa bAda2 paryApta vAyukAyajIvo che - e bhAvArtha che. e pramANe A gAthAno vyAkhyArtha samApta thayo. / / 160 avataraNaH [pUrva gAthAmAM (160mI gAthAmAM) paryApta bAdara agnikAya tathA vAyukAya jIvonA pramANane aMge eka AvalikAnA je asaMkhyAta varga tathA lokanA saMkhyAtame bhAge pratara kahyA te saMbaMdhamAM ] ahIM zaMkA upasthita thAya che ke - AvalikAnA asaMkhyAta vargo vaDe to AvalikAno ghana paNa thAya che. ane te ghana ocho hoya vA adhika paNa hoya [ eTale te ghana AvalikAnA asaMkhya varganA aMkarAzithI temaja teTalI jIvarAzithI paNa hIna paNa athavA adhika paNa thAya che, ] mATe 'AvalikAnA asaMkhyAta varga' eTaluM ja mAtra kahevAthI bAdara paryApta agnikAya jIvonuM pramANa nizcayapUrvaka jaNAtuM nathI. temaja lokanA saMkhyAtamA bhAge jeTalA pratara teTalA bAdara paryApta vAyukAya kahyA, temAM paNa lokanA saMkhyAtamA bhAge keTalA pratara jANavA ? te paNa nizcita jaNAtuM nathI. mATe e zaMkAnA samAdhAnamAM e banne jIvonA pramANanI prarUpaNA punaH vizeSathI spaSTa kare che H AvalivaggA'saMkhA, ghaNassa aMto u bAyarA teU / pattabAyarANila, havaMti payarA asaMkhejjA // 161|| dhArtha: AvalikAnA ghanamAM antargata thAya evA AvalikAnA asaMkhyAta varga jeTalA bAda2 paryApta agnijIvo che, ane paryApta bAdara anila (vAyu) jIvo asaMkhyAtA pratara pramANa che (e vizeSa spaSTatA kahI). / / 16 1 / / TIArtha: je bAdara paryApta agnikAyajIvone pUrva gAthAmAM asaMkhyAta AvalikAvarga jeTalA kahyA, te asaMkhyAta varga teTalA ja grahaNa karavA ke jenAthI AvalikAno ghana pUrNa na thAya. A bhAvArthanI pratIti (vizeSa spaSTatA) ziSyajananA upakAra mATe asatkalpanA vaDe darzAvAya che. te A pramANe - asaMkhyAta samayanI AvalikA che, to paNa asatkalpanAe AvalikAnA 10 samaya kalpIe. teno varga (10 x 10 =) 100 thAya che. vaLI tevA asaMkhyAta vargane paNa asatkalpanAe 10 varga paNa kalpI zakAya, parantu eTalA ghaNA varga na kalpavA. kAraNa ke jo 1. 'AlikAnA asaMkhyAta varga' eTaluM ja kahevAthI ahIM be rIte varga samajAya che : tyAM prathama to AvalikAno pahelo varga ka2I punaH te vargano varga karavo te bIjo, punaH te bIjA vargano varga karavo te trIjo e pramANe paNa asaMkhyAta varga thAya che, paraMtu te ahIM grahaNa na karatAM pahelIvAra karelA varganA ja asaMkhya rAzi te ahIM asaMkhya varga samajavA, For PrivaPersonal Use Only Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eTalA (10) varga kalpIe to AvalikAno (dazano) ghana saMpUrNa thAya che. te A pramANe - AvalikAnA 10 samaya kapyA che, teno ghana (10 x 10 x 10) = 1000 thAya che. ane AvalikAnA 10vargo vaDe paNa (100 + 100+100+ 100 + 100 + 100 + 100 + 100+100+ 100) = 1000 prApta thAya che. e pramANe asaMkhya varga eTale 10 varga grahaNa karavAthI ghana pUrNa thAya che, mATe AvalikAnA (daza nahi, paNa) ATha athavA nava varga ja kalpavA, jethI saddabhAvathI asaMkhyAta, paraMtu kalpanA vaDe AThaso athavA navaso bAdara paryApta agnikAyajIvo siddha thAya che. ane tethI e saMkhyA AvalikAnA ghananI antargata paNa thAya che (ghanathI ochI paNa thAya che). ane e pramANe hovAthI AvalikAnA eka vargane AvalikAnA samayothI kiMcit jUna samayo vaDe guNIe to paNa bAdara paryApta agnikAyanuM pramANa Ave che, ema kahyuM che. tathA bAdara paryApta vAyukAyajIvo asaMkhyAta pratara jeTalA che. emAM tAtparya e kahyuM che ke pUrve kahelA, lokanA saMkhyAtamA bhAgamAM, asaMkhyAtA pratara jANavA. tethI lokanA saMkhyAmAM bhAgamAM AvelA te asaMkhya prataromAM jeTalA AkAzapradeza che, teTalA bAdara paryApta vAyukAyajIvo paNa che. vaLI e kahevA pramANavALA bAdara paryApta pRthvIkAya, akAya ane pratyeka vanaspatikAyanuM paraspara alpabadutva A pramANe vicAravuM - bAdara paryApta agnikAya sarvathI alpa che, tethI pratyeka vanaspatikAya asaMkhyAtaguNa che, tethI pRthvIkAyajIvo asaMkhyaguNa che, ane tethI apUkAya asaMkhya guNa che, ane tethI vAyukAyajIvo asaMkhyAta guNA che. ahIM e pramANe jo agnikAyajIvo ja sarvathI alpa che to sarvathI prathama agnikAyanuM ja pramANa kema na kahyuM? evI AzaMkA na karavI, kAraNa ke sUrakartAnI pravRtti (sUtraracanA) vicitra hoya che. e pramANe A gAthAno artha samApta thayo. ||161 rUti vIva2paryAptapratyendriyAnAM pramANa // saMvatara': e pramANe bAdara paryApta pRthvIkAya - apUkAya - agnikAya - vAyukAya ane pratyeka vanaspatikAya - e pAMce ekendriyonuM pramANa kahyuM, ane have e pAMce aparyAptAono ja eka rAzi (nuM pramANa) nahi kahela bAkI rahe che, ane sUkSma paryAptA pRthvI - apU - tejas ane vAyu e cArarUpa bIjA rAzinuM pramANa bAkI rahe che, ane trIjo rAzi eja pAMce aparyAptAono bAkI rahyo che. e rIte e traNa rAzi pratyeka zarIranA, ane sAdhAraNa vanaspatinA sUkSma-bAdara ane te banne paryApta ane aparyApta (paryApta sUkSma sAdhAraNa vanaspati - paryApta bAdara vanaspati - aparyApta sUkSma sAdhAraNa vanaspati ane aparyApta bAdara sAdhAraNa vanaspati)e cAra rAzinuM pramANa paNa kahyA vinAnuM bAkI rahyuM che, mATe e sAte rAzionuM pramANa kahevAnI icchAe A gAthA kahe che (arthAt A gAthAmAM e sAte rAzionuM pramANa kahevAya che): For Private?frsonal Use Only Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sesA tiNNivi rAsI, vIsuM loyA bhave asaMkhejjA / sAharaNA u causuvi, vIsuM loyA bhave'NaMtA // 162 // thArtha: zeSa traNe rAzio judA judA asaMkhyAtA lokAkAza pramANa che, ane cAre rAzinA sAdhAraNa vanaspati jIvo bhinna bhinna anaMta lokAkAza pramANa che. (e pramANe e sAte rAzinuM pramANa jANavuM.) 16 rA TIchArtha: pratyekazarIrI ekendriyonA prathama cAra rAzi saMbhave che. te A pramANe - 1. bAdara paryApta, 2. bAdara aparyApta, 3. sUkSma paryApta, 4. sUkSma aparyApta. tyAM pahelA bAdara paryApta ekendriyarUpa eka rAzinuM pramANa to pUrve kahevAI gayuM. ane te kahelA rAzi sivAya bAkI rahelA traNa rAzionuM pramANa vIsuM = viSpaka vidhvapha = juduM juduM asaMkhyAta lokAkAza jeTaluM che. arthAt asaMkhyAta lokAkAzanA jeTalA AkAzapradeza teTalA pramANano dareka rAzi che. e pramANe sAmAnyathI e TANe rAzi che ke sarakhI saMkhyAe kahyA che to paNa vizeSathI svasthAne paraspara e traNe rAzionuM alpabadutva A pramANe jANavuM : aparyApta pratyeka zarIrI bAdara ekendriyajIvo alpa che, tethI pratyekazarIrI sUkSma aparyApta ekendriyo asaMkhyAtaguNA che, tethI paNa sUkSma paryApta pratyeka zarIrI jIvo saMkhyAtaguNA che, (e pramANe e traNa rAzinuM alpabadutva jANavuM). tathA bAdara paryAptA - bAdara aparyAptA - sUkSma paryAptA ane sUkSma aparyAptA e cAre prakAranA sAdhAraNa zarIravALA vanaspati ekendriyajIvorUpa cAre rAzionuM pramANa juduM juduM ananta lokAkAza jeTaluM che. arthAta ananta lokAkAzanA jeTalA AkAzapradezo che, teTalA pramANano e pratyeka-dareka rAzi che. e pramANe emAM paNa cAre rAzio jo ke sAmAnyathI sarakhI saMkhyAe kahI che, to paNa e cAra rAzionuM svasthAne paraspara alpabadutva A pramANe jANavuM: - sAdhAraNazarIrI bAdara paryApta ekendriyajIvo alpa che, tethI sAdhAraNazarIrI bAdara aparyAptajIvo asaMkhyaguNA che, tethI sUkSma aparyApta (ekendriyajIvo) asaMkhyAtaguNA che. tethI sUkSma paryApta ekendriyajIvo saMkhyAtaguNA che. tathA e sAte rAzionuM alpabadutva A pramANe kahevuM 1. pratyekazarIrI bAdara aparyApta ekendriyo sarvathI alpa che, 2. tethI sUkSma aparyApta ekendriyo asaMkhyAtaguNA che. 3. tethI sUkSma paryApta ekendriyajIvo saMkhyAtaguNA che. 4. tethI bAdara paryApta sAdhAraNazarIrI ekendriyajIvo anantaguNA che. 5. tethI paNa bAdara aparyApta ekendriyajIvo asaMkhyAtaguNA che. 6. tethI paNa sUkSma aparyApta ekendriyo asaMkhyAtaguNA che. 7. tethI paNa sUkSma paryApta ekendriyo saMkhyAtaguNA che. 237 Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e pramANe A gAthAno artha samApta thayo 16 rA rUti indriyAnAM pramANamII navatara : have bAdara paryApta vAyukAyamAM keTalAka jIvo uttarakriya zarIra racavAnI labdhivALA paNa che. tethI tenuM pramANa A gAthAmAM kahe cheH bAyaravAusamaggA, bhaNiyA aNusamayamuttarasarIrA / pallAsaMkhiyabhAge - Na'vahIraMtitti savvevi // 163 // kathAH uttaravaikriyazarIrI bAdara vAyukAyajIvo sarve samaye samaye ekeka AkAzapradeza apahare to palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgamAM jeTalA AkAzapradezo che, teTalA sarva pradezone samakALe apahare teTalA pusamaye = pratisamaya kahyA che. athavA bIjo artha : uttara vaikriya zarIravALA sarve bAdara vAyukAyajIvo palyopamanA asaMkhyAtamAM bhAga vaDe sarva apaharAya teTalA pratisamaya vidyamAna kahyA che. /16 all TIdArtha: gAthAmAM vAyarA - bAdara kahevAthI upalakSaNathI (adhyAhArathI) "paryAptA" evuM paNa vizeSaNa grahaNa karavuM. kAraNa ke aparyApta jIvone uttaravaikriya zarIra racavAno asaMbhava che. tethI bAdara paryApta sarve paNa vAyukAyajIvo je pUrve kahyA che, temAMthI keTalAka uttaravaikriya zarIravALA vAyukAyajIvo pratisamaya-nirantara vidyamAna hoya che, e pramANe sopaskAra (AgaLa kahevAtA bhAvArtha sAthe anusaMdhAnavALI athavA ghaTatI) vyAkhyA karavI. vaLI te uttaravaikriya zarIravALA bAdara paryApta vAyukAyajIvo keTalI saMkhyAvALA prApta thAya che ? te kahe che - e sarve jIvo palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga vaDe apaharAya che. arthAt pratisamaya ekeka 'AkAzapradeza apaharatAM jeTalA kALe kSetrapalyopamano asaMkhyAtamo bhAga apaharAya- khAlI thAya, teTalA kALe vaikriyazarIravALA vAyukAyajIvo paNa pratisamaya ekekanA apahAra vaDe sarve paNa samApta thAya, e bhAvArtha che. arthAt kSetrapalyopamanA asaMkhyAtamA bhAgamAM jeTalA AkAzapradeza, teTalA vaikriyazarIravALA bAdara paryApta vAyukAyajIvo sarva maLIne che e tAtparya che. (arthAt vaikriyazarIrI vAyujIvo paNa asaMkhyAtA che). vaLI A bAbatamAM bIjA AcAryo evI vyAkhyA kare che ke - "bAdara paryApta vAyukAyajIvo sarve paNa vaikriyazarIravALA pratisamaya prApta thAya che." e vAta ayukta che, kAraNa ke sarva (uttara vaikriya karanArA tathA nahi karanArA tamAma) bAdara paryApta vAyukAyajIvo to lokAkAzanA saMkhyAmAM bhAga jeTalA che, ema A granthamAM ja prathama nirmIta rIte kaheluM che. ane A gAthAmAM to (uttaravaikriya karanArA vAyukAyika jIvo) kSetrapalyopamanA asaMkhyAtamAM bhAga jeTalA kahyA che, te kema ghaTe? arthAt na ghaTe, [ mATe e be vAta baMdhabesatI nathI]. vaLI, siddhAntamAM sarve bAdara paryApta vAyukAyajIvone vaikriyazarIra hovAno niSedha paNa karyo che. e pramANe A gAthArtha samApta thayo. 163 avatara: have paryApta ane aparyApta evA hIndriya, trIndriya tathA caturindriya ane 1. kSetrapalyopama e kALa che, chatAM tenA AkAzapradezano apahAra kahyo, tenuM kAraNa ke - e kALa paNa palyarUpa kSetranI prarUpaNAthI kahyo che, mATe kSetrapalyopamanI prarUpaNA jenA uparathI thaI che, tevA kSetra palya ahIM grahaNa karavo. 238 Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcendriya jIvonuM dravyapramANa kahevAya che. te A pramANe : beiMdiyAiyA puNa, payaraM pajjattayA apajattA / saMkhejA'saMkhejje-NaMgulabhAgeNavaharejjA // 164 / / nAthArthaH vaLI paryApta hIndriyAdi (paMcendriya sudhInA) jIvo aMgulanA saMkhyAmAM bhAga vaDe pratara apahare eTalA che, ane aparyAptA hIndriyAdijIvo aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga vaDe pratara apahare eTalA che. 164 TArtha: "vekiyAya = dIndriyAdA: " emAM phiyA" = Adi zabdathI trIndriya, caturindriya ane paMcendriyanuM paNa grahaNa karavuM. te kAraNathI paryAptA ane aparyAptA e banne prakAranA dvIndriya, trIndriya, caturindriya ane paMcendriya te dareka jIvabheda saMpUrNa pratarane apahare che. keTalA bhAga vaDe pratarane apahare che? te kahe che - anukrame paryApta dvIndriyAdi jIvo aMgulanA saMkhyAmAM bhAga vaDe ane aparyApta trIndriyAdi jIvo aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga vaDe pratarane apahare che. ahIM tAtparya e che ke - eka aMgula jeTalI AkAzazreNimAM jeTalA AkAzapradeza che, teTalA AkAzapradezonA saMkhyAtamA bhAge jeTalA AkAzapradezo Ave teTalA AkAzapradezo vaDe ghanIkRta lokAkAzanA eka prataranA AkAzapradezone bhAgIe; ane te bhAgAkAra vaDe pratarano jeTalo khaMDa-bhAga prApta thAya (arthAt jeTalA AkAzapradeza pramANano te bhAga Ave) teTalA bhAgamAM jeTalA AkAzapradeza che, teTalA paryApta dvIndriya jIvo sarva maLIne che. athavA sarve paNa paryApta hIndriya jIvo pratyeka pahele samaye tevA ekeka pratarapradezane apahare, puna: bIjA samaye paNa tevA pratarapradezane (ekeka pradezane) apahare, punaH tevI ja rIte trIje samaye paNa dareka jIva ekeka pradezane apahare, temaja cothe samaye paNa tevI rIte ekeka pradeza apahare, to e pramANe apahAra karatAM aMgulamAtra zreNinA saMkhyAmAM bhAgamAM jeTalA AkAzapradeza che, teTalA samayamAM saMpUrNa pratara paryApta dviIndriyo apahare che. athavA dareka paryApta dviIndriya jIvane aMgulazreNinA saMkhyAtamA bhAga jeTalo ekeka pratarakhaMDa ApIe, to sarve paryApta dvIndriya jIvo samakALe eka samaye saMpUrNa eka pratarane grahaNa kare. e pramANe pUrvavat ahIM paNa eka ja prakAranA arthamAM traNa bhAvanA darzAvI. [vaLI e pramANe paryApta trIndriyAdi jIvonuM paNa traNa traNa rItie saMkhyA pramANa eka ja prakAranuM jANavuM.] punaH eja rIte aparyApta trIndriyamAM paNa saMkhyApramANanI sarva prarUpaNA e rIte ja kahevI, paraMtu taphAvata mAtra eTalo ja ke - aMgulazreNinA saMkhyAmAM bhAgane badale aMgulazreNinA asaMkhyAtamA bhAga jeTalo (nhAno bhAga) kahevo. kAraNa ke paryApta hIndriyAdi jIvothI aparyApta dvIndriyAdi jIvo asaMkhyAtaguNA pUrve kahelA che. mATe aparyAptAnA saMbaMdhamAM sUkSma pratibhAga vaDe (nhAnA bhAga vaDe) prarUpaNAnI utpatti thAya che. vaLI je rIte paryApta ane aparyApta hIndriya jIvonI pramANaprarUpaNA karI te ja rIte ubhayasvarUpa (paryApta ane aparyApta trIndriya, caturindriya, ane paMcendriya jIvonI paNa prarUpaNA darekanI kahevI. e pramANe aparyApta dvIndriyAdi ane paryApta dvIndriyAdi jIvonI aMtargata- tulya pramANaprarUpaNA karI che, to paNa e AThe jIvabhedanuM paraspara alpabadutva che, te A pramANe - 239 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. paryApta caturindriya jIvo sarvathI (AgaLanA bhedathI) alpa che. 2. tethI paryApta paMcendriya jIvo vizeSAdhika che. 3. tethI paryApta dvIndriya jIvo vizeSAdhika che. 4. tethI paryApta trIndriya jIvo vizeSAdhika che. 5. tethI aparyApta paMcendriya jIvo asaMkhyAtaguNA che. 6. tethI aparyApta caturindriya jIvo vizeSAdhika che. tethI aparyApta trIndriya jIvo vizeSAdhika che. 8. tethI aparyApta dvIndriya jIvo vizeSAdhika che. 7. vaLI A gAthAmAM paMcendriyonuM pramANa sAmAnyathI (cAre gatinA maLIne) kaheluM che. ane pUrve to cAre gatinuM juduM juduM paMcendriyapramANa darzAvyuM che, mATe e paMcendriya jIvonuM pramANa punaH bIjIvAra kema kahyuM ? evI AzaMkA na ka2vI. e pramANe A gAthAno artha samApta thayo.II kRti 8 trasIvamevasa'ApramANam // 164 // avataraNa: e pramANe nA2ka Adi je jIvadravyonA prAyaH avasthita rAzi che, tevAM jIvadravyonuM pramANa kahyuM. have A gAthAmAM je jIvadravyonA rAzi anavasthita che, eTale lokamAM kadAcit te jIvarAzi hoya che, ane kadAcit nathI paNa hoto, tevA anavasthita (adhruva) jIvarAzionuM bheguM pramANa kahe che, te A pramANe : manuSya avattA'hAra - missa-ve bi-cheya-parihAra! | suThumasarovasamA, sAsaLa-missA ya maLaAT ||169|| gAthArtha: aparyApta manuSyo - AhA2ka za2I2I - vaikriyamizrakAyayogI - chedopasthApanIya cAritrI - parihAravizuddhicAritrI - sUkSmasaMpa2AyI - mohanA upazamaka (be) - upazAntamohI - sAsvAdanI ane mizraguNasthAnI e 11 rAzinA jIvo bhajanIya (apruva = kadAcit hoya kadAcit na hoya evA) che. / / 165 / / TIArtha: 1. aparyAptA manuSya, 2. AhAraka zarIra, 3. vaikriyamizrakAyayogI, 4. chedopasthApanIya cAritrI, 5. parihAravizudhdhacAritrI, 6. sUkSmasaM5rAyacAritrI, tathA vasA eTale upazamakanA grahaNathI mohanIyakarmano upazama karavA yogya te, 7. apUrvakaraNa guNasthAnavartI, ane 8. anivRttibAdara guNasthAnavartI tathA 9. upazAntamoha guNasthAnavartI, e traNe prakAranA jIvo vasama upazama zabdathI grahaNa karavA; tathA 10. sAsvAdana samyadRSTi, ane 11. mizra eTale samyamithyAdRSTi jIvo; e 11 (agiyAra) jIvarAzio mA = bhajanIya che, eTale lokamAM kadAcit hoya che, ane kadAcit nathI hotA. te A pramANe : = // 11 adhruva jIvarAzionuM saMkhyApramANa / / siddhAntamAM manuSyagatine viSe garbhaja manuSyono u5javAno virahakALa jaghanyathI 1 For Private &onal Use Only Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samaya ane utkRSTathI 12 muhUrta (bAra muhUrta), samUrchAima manuSyono upajavAno virahakALa jaghanyathI 1 samaya, ane utkRSTathI 24 muhUrta (covIsa muhUrta) kahyo che. mATe jyAre e kahelA virahakALamAM navA manuSyo utpanna thAya nahi, ane prathama utpanna thayelAomAMnA keTalAka garbhaja manuSyo maraNa pAmatA jAya che, ane keTalAka garbhaja manuSyo svayogya paryAptio samApta kare che, ane te daramyAnamAM samUrchAima manuSyo to antarmuhUrtamAtra AyuSyavALA hovAthI pUrve utpanna thayelA sarve paNa maraNa pAmI jAya che. mATe nirlepa (samUrchAima manuSyono abhAva) thAya che. te kAraNathI te virahakALane viSe aparyApta manuSyono kadAcit abhAva siddha thAya che ja. AhArakazarIrI jIvone AhAraka zarIra prAraMbhavAno utkRSTa virahakALa cha mAsa sudhIno kahyo che, mATe AhArakazarIrI jIvo paNa A lokamAM kadAcituM na hovAnuM saMbhave che ja. te saMbaMdhamAM kahyuM che ke - "lokamAM koIvakhata AhAraka zarIravALA utkRSTathI nizcaya cha mAsa sudhI na hoya, ane jaghanyathI 1 samaya sudhI na hoya /1II ane jo AhAraka zarIravALA hoya che to jaghanyathI 1-2 athavA 5 hoya che, ane utkRSTathI samakALe pRthakatvasahasrapramANa vadhAremAM vadhAre 9000 jeTalA) hoya che. ||2||' tathA vaikriyamizra kAyayogIo paNa jeo prathama utpatti vakhate kAzmaNa zarIra vaDe vaikriya mizra kAyayogIo che teono ja ahIM bhajanIyabhAva kahyo che, ane teo narakagatimAM athavA devagatimAM prathama utpanna thatI vakhate prApta thAya che. vaLI e banne gatimAM pratyekamAM vaikriyamizra yogIono virahakALa jaghanyathI 1 samaya ane utkRSTathI 12 muhUrta jeTalo kahyo che. je kAraNathI siddhAntamAM kahyuM che ke - narayagaI NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNaM pannattA ? goyamA ! jahanneNaM eka samayaM, ukkoseNaM bArasa muhuttA / evaM devagaI vi / vaLI jyAre eTalA kALa sudhI nArakajIvo athavA devo utpanna thatA nathI, ane prathama utpanna thayelA nAraka vA devo antarmuhUrta bAda sarve saMpUrNa vaikriya kAyayogavALA thAya che, tyAre vaikriyamizra kAyayogIono kadAcit abhAva siddha thAya che ja. tathA chedopasthApanIya cAritrIonuM paNa jaghanyathI TosaTha hajAra varSa (6 3000 varSa) ane utkRSTathI aDhAra koDAkoDI sAgaropama, tathA parihAravizuddhi cAritravALAonuM jaghanyathI coryAsI hajAra varSa (84000 varSa), ane utkRSTathI aDhAra koDAkoDI sAgaropama anya granthomAM attara kahyuM che, temaja A graMthamAM paNa AgaLa kahevAze. tathA sUkSmasaMparAya guNasthAnavarsI, apUrvakaraNa guNasthAnavartI ane anivRttibAdara - guNasthAnavartI e traNe dareka be be prakAranA che. 1. upazamazreNigata ane 2. kSapakazreNigata. ane upazAntamohaguNasthAnavartI jIvo to kevaLa upazamazreNinA ja agrabhAge rahelA (te eka 1. he bhagavan! upapAta vaDe narakagati keTalA kALa sudhI virahavALI kahI che? he gautama ! jaghanyathI 1 samaya ane utkRSTathI 12 muhUrta. e pramANe devagati paNa jANavI. For PR & Personal Use Only Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAranA ja) che. tyAM upazamazreNinuM utkRSTa attara pRthakatvavarSa (9 varSa) pramANanuM, ane kSapakazreNinuM attara utkRSTathI 6 mAsanuM anya graMthomAM kahyuM che. ane A graMthamAM paNa AgaLa kahevAze. tathA sAsvAdana guNasthAna ane mizraguNasthAnavartI jIvonuM paNa aMtara jaghanyathI 1 samayanuM ane utkRSTathI palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganuM aMtara A graMthamAM ja AgaLa kahevAze. mATe e pramANe upara kahelA sarve jIvarAziono (11 jIvarAziono) A lokamAM koI vakhata abhAva paNa hoya che, ema vicAravuM (arthAt aMtara hovAthI abhAva paNa hoya che). A graMthamAM prAyaH e sarva vAta paNa AgaLa pragaTa karavAmAM Avaze. e pramANe A gAthAno bhAvArtha samApta thayo. // ti 99 nIvarAziyonuM dhruvapay I/16 pI. vitaraNa: e pramANe ahIM cAlatA dravyapramANadvAramAM jIvadravyonuM pramANa (gatyAdi bhede temaja guNasthAnabheda) kahIne have te dravyapramANadvArano upasaMhAra A gAthAmAM kahevAya che te A pramANeH evaM je je bhAvA, jahiM jahiM huMti paMcasu gaIsu / te te aNumaJjittA, davvapamANaM nae dhIrA // 166 // thArtha e pramANe pAMca gatiomAM jyAM jyAM je je bhAvo che, te te bhAvo potAnI buddhi vaDe vicArIne ghIra puruSoe te te bhAvo saMbaMdhI dravyapramANa dvArA jANavuM. |16 6ll ti jIvadravyapramANaM samAptam / / rIkSArtha: e pramANe pUrve kahelI rIte je je bhAvo eTale jaghanya sthitivALA nAraka, tiryaMca, manuSya ane deva, tathA prathama samaye utpanna thayelA siddha vagere bhAvo, arthAt jIvonA avasthAbheda te nAraka, tiryaMca, manuSya, deva ane siddhi e pAMce gatiomAM, je je gatimAM jeTalA jeTalA bhAva hoya, te te gatimAM teTalA teTalA bhAva majumannittA = potAnI buddhi vaDe vicArIne siddhAntane anusAra ane nahi kahelA evA paNa te te bhAvonuM dravya pramANa A graMthamAM kahelA vacanane anusarIne ghI eTale buddhi vaDe ? eTale rAjatA zobhatA te dhIra puruSoe arthAt buddhimaMtoe vicAravuM. e pramANe A gAthAno artha samApta thayo. // 166 rUti nAvadravyamAnam || vatara: e pramANe A cAlu dravyapramANa dvAramAM jIvadravyonuM pramANa karyuM, ane have ajIvadravyanuM pramANa A gAthAmAM kahevAya che. titri khalu ekkayAiM, adhdhA samayA ya poggalA'NaMtA / dugni asaMkhejapaesigANi tesata bhave'NatA // 167 // TthArtha: traNa dravyo nizcaya ekeka che. kALanA samaya ane pudgalo ananta che. be dravyo asaMkhyapradeza che. ane zeSa dravyo anantapradeza che. ./16 thI 242 Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIArtha: ahIM pUrve kahelA svarUpavALAM prathama ajIvadravyo pAMca che. te A pramANe 1. dharmAstikAya - 2. adharmAstikAya - 3. AkAzAstikAya - 4. pudgalAstikAya - 5. kALa, e pramANe pAMca ajIvadravyo che. A graMthamAM e pAMce dravyonuM pramANa dravyathI ane pradezathI ema be be prakAre vicAravAnuM - kahevAnuM che. tyAM dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya e traNa ajIvadravyo dravyathI vicArIe to dareka yArM - ekeka dravyasaMkhyAvALAM che, e bhAvArtha che. ane JaddhA eTale kALa, tenA je samayo; ane 52mANu, dviaNuka skaMdha, triaNu skaMdha ityAdi svarUpavALAM pudgalo, te dravyathI vicAratAM dareka ananta ananta dravyo che. ahIM kALanA ananta samayonI je dravyasaMkhyA kahI te bhUtakALamAM vyatIta thayelA ane bhaviSyakALamAM Avaze tevA samayonI dravyasaMkhyA kahI; te bhUta ane bhaviSyanA samayo jo ke vastutaH vidyamAna-san dravyasaMkhyA nathI, to paNa 'kathaMcit sattvathI e anaMta dravyo kALasaMbaMdhI mAnavAM. ||ti banIvadravyonuM dravyathI sNkhyaaprmaann|| have e pAMce ajIvadravyonuM pramANa pravezathI vicArIe to 'dunni' ityAdi eTale dharmAstikAya ane adharmAstikAya e be ajIvadravyo dareka asaMkhya asaMkhya pradezavALAM che, paraMtu ananta pradezavALAM nathI; kAraNa ke e be dravyo mAtra lokAkAzamAM ja vyApIne rahyAM che, ane lokAkAzanA pradeza ?asaMkhyAta ja che. tathA zeSadravyo eTale AkAzAstikAyapudgalAstikAya ane kALanA samaya e traNa ajIvadravyo pratyeka ananta ananta pradezavALAM che. prazna:- alokAkAza ananta hovAthI AkAzadravyanA ananta pradeza hoya te yukta che. temaja pudgalAstikAyanA paNa dviaNu skaMdha, triaNu skaMdha, caturaNuka skaMdha, ityAdi anantAnanta aNuka skaMdha sudhInA ananta skaMdha hovAthI, tathA te dareka skaMdhamAM aneka pradeza hovAthI, tathA pudgalAstikAyamAM kevaLa 52mANuo paNa ananta hovAthI pudgalAstikAya dravya pradezathI ananta pradezavALuM gaNAya te to yukta ja che. paraMtu bhUta, vartamAna ane bhaviSya e traNe kALanA sarva samayone to hamaNAM upara ja dravyarUpe kahelA che, (eTale ahvA-kALa te dravyathI anaMta samaya dravyavALuM che ema upara kahevAI gayuM che) to te pratyeka samaya dravyarUpa hovAthI te samayadravyanA have bIjA kayA pradezo che ? ke je pradezo vaDe kALane anantapradezAtmaka kahevAya ? (arthAt ? kALanA ananta samayo to dravyathI kahyA ane punaH pradezathI ananta pradezo kahyA to te pradezo 1. jema vikSita koIpaNa samaye dharmAstikAyAdi dravya, dravyathI eka ane ananta upalabdha thAya che, tevI rIte koI paNa vivakSita samaye kALanAM ananta samayadravyo upalabdha na thAya. parantu eka ja samayadravya sat--upalabdha thAya che, chatAM thaMcit eTale koIka apekSAe bhUta ane bhaviSyanA samayo sat rUpe svIkArIe to kALadravya paNa dravya ananta samayAtmaka gaNAya te yaMcit sathI ja. 2. jo ke ananta dravyAtmaka ane ananta pradezAtmaka evA pudgalAstikAya paNa lokAkAzamAtramAM ja vyApIne rahyA che, chatAM pudgalanA to anaMta dravyo vA pradezo eka eka AkAzapradezamAM paNa vyApI rahyAM che, ane dharmAdharmAstikAyano to ekeka pradeza ja ekeka AkAzapradezamAM vyApelo che, mATe e asaMkhya asaMkhya pradezI che. For Private 3rsonal Use Only Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kyA?) ema jo pUchatA ho to tenA samAdhAnamAM kahevAya che ke - uttara:- tamoe je A prazna karyo te yukta che, paraMtu teno uttara e ja che ke - jyAre kALane sAmAnyathI eka ja dravyarUpe gaNIe to te apekSAe bhUtakALa Adi traNe kALanA je samayone dravyathI kahyA che te ja samayone pradezarUpe paNa gaNI zakAya. kAraNa ke bhinna nimittanI apekSAe eka ja vastu dravyapaNe ane pradezapaNe ema banne rIte hoya to temAM koI prakArano virodha Avato nathI; ekeka vastu ananta ananta dharmavALI che mATe. athavA bIjI rIte vicArIe to - je ananta samayone dravyasvarUpe kahyA che, te ja ananta samayomAMno pratyeka samaya paNa ananta ananta bhedavALo gaNI zakAya che. te A pramANe - prathama to ekendriyAdi jevadravyo anantAnanta che, te paNa dareka dravya - kSetra bhedathI, avagAhanAbhedathI temaja ekasamayasthiti, basamayasthiti ityAdi kALabhedathI ane ekaguNa zyAma, dviguNa zyAma ityAdi rIte bhAvabhedathI (arthAt kSetra- avagAha - kALa ane bhAvanA bhedathI) te kALanAM samayadravyo ananta bheTavALAM che. e kSetrAdinA pratibhedo sAthe dareka samayadravya saMbaMdhavALuM che, ane tevA prakAranA saMbaMdhathI kALano dareka samaya anantAnanta bhedovALo gaNAya che. jethI e pramANe gaNatAM bhUtakALa vagere traNe kALanA je ananta samayo te sAmAnyathI dravyasvarUpe gaNavA, ane jIva vagere dravyAdikanA (jIvanA kSetra - avagAha Adi) saMbaMdhathI pradezarUpa gaNavA. e rIte kALanA samayamAM paNa dravyatva ane pradezatva e banne bhAva ame jANI zakIe chIe. ane siddhAntamAM to pudgalAdi dravyonA skaMdhonI mAphaka kALanA samayo piMDarUpa na hovAthI kALamAM pradezatva svIkAryuM nathI, mATe e be bAbatamAM satya tattva zuM che? te zrIbahuzrato ja jANe. e pramANe A gAthAno artha samApta thayo. 16 zA ti nIvAnIdravyauTUTII rUti dvitIya pramANadvAraM samAptam / / vetara: e pramANe vistAra sahita jIva ane ajIva saMbaMdhI dravyapramANa dvAra kahyuM. ane te kahevAthI saMtapaviyA TuvvAmA ra ityAdi padavALI gAthAmAM kaheluM (9 dvAramAMnuM) bIjuM pramANadvAra samApta thayuM. have anukrame prApta thayeluM trIjuM kSetradhAra A gAthAthI kahevAno prAraMbha thayo che. avatara': e pramANe vistAra sahita bIjuM pramANadvAra kahIne have anukrama (dvAranA krama) pramANe trIjuM kSetradvAra kahevAya che. te A pramANe khettaM khalu AgAsaM, tavivarIyaM ca hoi nokhettaM // jIvA ya poggalA vi ya, dhammAdhammatthiyA kAlo / / 168 // mAthArtha: AkAza te nizcaya kSetra kahevAya, ane tethI viparIta (eTale anya dravyo) te nokSetra kahevAya. temAM jIva ane pudgala tathA dharmAstikAya, adharmAstikAya ane kALa e pAMca dravyo kahevAya. ||168 1. A saMbaMdhano vizeSa vistAra paramANu chatrIsI (paramANu patrikA) nAmanuM nAnuM 36 gAthAnuM prakaraNa zrI bhagavatIjInI vRttimAM aMtargata kahyuM che, temaja juduM paNa pragaTa thayuM che, te vAMcavAthI ThIka samajI zakAya che. For Private 28onal Use Only Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIphArtha: pUrvaparyAyano nAza thavAthI uttaraparyAyanI prApti thaye chate padArtho jene viSe kSIyanta - kSaya pAme che eTale vilaya pAma che te kSetra eTale AkAza kahevAya. athavA prANIo jene viSe paraspara livUtti eTale kSINa thAya che, arthAt hiMsA pAme che te kSetra kahevAya, ane te AkAza ja che. tethI viparIta eTale te AkAzathI anya padArtho te vaLI nokSetra' kahevAya che; eTale te padArtho kSetrazabdanA vAcya nathI. [arthAt "kSetra" e zabdathI oLakhAtA nathI.] e tAtparya che. vaLI te nokSetra padArtho kayA kayA ? te kahe che - jIva - pudgala - dharmAstikAya - adharmAstikAya ane kALa e pAMca padArtho nokSetra che. ethI adhika padArtha jagatamAM che ja nahi [ arthAt e 6 padArthanI adhika koI sAtamo padArtha vidyamAna nathI]. e 168mI gAthAno artha samApta thayo. /16 8. ||kssetrdvaare jIvonA zarIranuM prmaann|| navatara: e pramANe kSetradvAranuM [ kSetranuM ] svarUpa kahyuM. have A graMthamAM 14 prakAranA jIvasamAsa (eTale 14 guNasthAno)mAM satpadaprarUpaNAdi nava anuyogadvAranI prApti vicAravAno adhikAra cAle che, te cauda prakAranA jIvasamAso (guNasthAnarUpe jIvabhedo) nArakAdi svarUpe rahelA che, mATe [cAlu kSetradvAramAM] prathama nArakAdi jIvonA zarIranuM pramANa vicAravAne mATe A gAthAno kahevAya che : satta dhaNu tini rayaNI, chacceva ya aMgulAI uccattaM / paDhamAe puDhavIe, viuNA viuNaM ca sesAsu // 169 // gathArtha: pahelI pRthvImAM sAta dhanuSa, traNa hAtha ane nizcaye cha aMgula eTalI UMcAI che, ane zeSa cha pRthvIomAM tethI dviguNa-dviguNa (bamaNI bamaNI) UMcAI jANavI. /169o TIdArtha: pahelI pRthvImAM nArakonA zarIranI UMcAI A pramANe che, keTalI? te kahe che - sAta dhanuSa, traNa patni eTale traNa hAtha ane cha aMgula eTalI ja UMcAI che; arthAt utsadhAMgulanA pramANathI savAekatrIza hAtha jeTalI UMcAI che - e bhAvArtha che. ane zeSa eTale bIjI Adi cha pRthvIomAM vaLI eja pramANa dviguNa-dviguNa jANavuM. te A pramANe - | "sAta pRthvIomAM nArakonA janmazarIranI UMcAI 1. no zabda sarvaniSedhaka tathA dezaniSedhaka paNa che. ahIM sarvaniSedhanA arthamAM "no' zabda Avelo che. jethI nokSetra e zabdamAM no zabda vaDe kSetrathI anya padArtho grahaNa thAya che. siddhAMtamAM paNa AkAza sivAyanA pAMca padArthone nokSetra kahelA che. teno pATha A pramANe - ITnA veva nosA || veva = [dravya be prakAranAM ja kahyAM che, AkAzadravya ane noAkAzadravya ] - ti sUtram | pAchA vyoma nomavAra taddaddharmAstikAyA, [AkAza eTale vyoma ane noAkAza eTale AkAzathI anya padArtho dharmAstikAya vagere pAMca.] ti vRtti: | e pramANe zrI ThANAMgasUtranAM bIjA sthAnamAM [ adhyayanamAM ] 58mA sUtramAM kahyuM che. jJAnanA bhedomAM paNa kevalajJAna ane nokevalajJAna (thI matyAdi cAra jJAno) gaNyAM che, mATe trirAzimataprarUpakavatu ahIM "no' zabda te ja vastuno dezaniSedhavAcI nathI. For Priv24ersonal Use Only Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. ratnaprabhAmAM 7 dhanuSpa 3 hAtha 6 aMgula 2. zarkarAmabhAmAM 15 dhanuSya 2 hAtha 12 aMgula 3. vAlukAprabhAmAM 31 dhanuSTra 1 hAtha 0 aMgula 4. paMkaprabhAmAM 62 dhanuSu 2 hAtha 0 aMgula 5. dhUmaprabhAmAM 125 dhanuSa 0 hAtha 0 aMgula 6. tama:prabhAmAM 250 dhanuSpa 0 hAtha 0 aMgula 7. tamastamaH prabhAmAM 500 dhanuSa 0 hAtha 0 aMgula e sarva pramANa utsadhAMgulanA pramANathI jANavuM. emAM jaghanyathI zarIranuM pramANa sarve pRthvIomAM aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANanuM jANavuM. e bhavadhAraNIya-mULa [ janma vakhate prApta thayelA ] zarIranuM pramANa kahyuM. paraMtu uttaravaikriya zarIranuM pramANa to sAte pRthvIomAM jaghanyathI aMgulano 'saMkhyAtamo bhAga ane utkRSTathI bhavadhAraNIya zarIranA pramANathI bamaNuM bamaNuM jANavuM. te A pramANe - ratnaprabhA pRthvImAM 15 dhanuSa, ane rA (aDhI) hAtha eTaluM uttaravaikriya zarIranuM pramANa utkRSTathI jANavuM. e pramANe zeSa pRthvIomAM paNa bhavadhAraNIya zarIranA pramANathI bamaNuM bamaNuM pramANa tyAM sudhI jANavuM - gaNavuM ke yAvatu sAtamI pRthvInA nArakonuM uttaravaikriya zarIra jaghanyathI aMgulanI saMkhyAtamo bhAga ane utkRSTathI 1000 dhanuSa [ eka hajAra ghanuSya ] prApta thAya. prazna:- jIvasamAsomAM [ 14 guNasthAnomAM ] kSetradvAra vicAravAno adhikAra cAle che to te choDIne ahIM jIvasamAsonA [ jIvabhedonA] zarIranuM pramANa vicAravAno prAraMbha kema karyo? kAraNa ke cAlu adhikAramAM te aprastuta che [ viSayAntara ] che. [ mATe e bAbatamAM saMbaMdha kevI rItano che? te kaho ]. uttara: - kSetradvAranA vicAramAM zarIrapramANano vicAra aprastuta che ema jo tame kahetA ho to tema nathI. kAraNa ke emAM abhiprAya zuM che te tamArA jANavAmAM Avyo nathI. [te abhiprAya A pramANe - ] ahIM, nArakAdi jIvonA zarIrapramANa vaDe vAstavika rIte vicArIe to te jIvanA zarIra vaDe avagAhelA evA kSetranuM ja pramANa pratipAdana karyuM gaNAya che. mATe ahIM kSetradvAranA cAlatA adhikAramAM nArakAdi jIvabhedonA zarIravagAhano [ zarIrapramANano ] vicAra kahyo temAM aprastuta jevuM kaMI ja nathI. e pramANe A 169mI gAthAno artha samApta thayo. 169o. vitara: pUrva gAthAmAM sAte nArakonA zarIranuM pramANa kahIne have A gAthAmAM dviIndriyAdi jIvonA zarIranuM pramANa kahevAya che. te A pramANe : 1, ahIM jaghanya zarIra aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganuM tathA saMkhyAtamA bhAganuM kahyuM te janmadehanI tathA uttaradehanI aparyApta avasthAmAM prathama samayanuM jANavuM, anya paryApta avasthAmAM to pahelI pRthvImAM janmadehanuM pramANa traNa hAtha ane uttaradehanuM pramANa 6 hAtha hoya, zeSa pRthvIomAM pUrva pRthvInuM utkRSTa te para (agra) pRthvInuM jaghanya. 2. AdhArAdheya bhAvanI abhedavivakSAe kSetra AdhAra che, ane zarIra Adheya che, mATe Adheya-zarIranuM pramANa kahevAthI AdhArarUpa kSetranuM pramANa paNa kahevAyeluM jANavuM. For Privat 286.COM 246 Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bArasa ya joyaNAI, tigAuyaM joyaNaM ca bodhavyaM / beiMdiyAiyANaM, hariesu sahassamabhahiyaM // 170 // thArtha: kIndriyAdi jIvonuM zarIra pramANa anukrame bAra yojana, traNa gAuM, ane eka yojana jANavuM. tathA vanaspatinA zarIranuM pramANa eka hajAra yojanathI kaMIka adhika jANavuM. 170nI rIkSArtha: hIndriyAdi jIvonA zarIranuM pramANa utkRSTathI anukrame bAra yojana Adi jANavuM. te A pramANe - zaMkha vagere dvIndriya jIvonA zarIranuM pramANa utkRSTathI 12 yojana (bAra yojana) che, temaja cakravartI vagerenA sainyAdikanI nIce koI koI vakhate samUcchikapaNe utpanna thAya che tevo AzAlika' nAmano jIva je bAra yojana pramANano che, te dvIndriya che ema keTalAka AcAryo kahe che, ane keTalAka AcAryo tene samUrchAima [ tiryaMca ] paMcendriya kahe che. tathA karNamRgAlI [ kAnakhajUro ] makoDA vagere trIndriya jIvonA zarIranuM pramANa utkRSTathI traNa gAunuM che. tathA bhamarA vagere caturindriya jIvonA zarIranuM utkRSTa pramANa eka yojana jeTaluM jANavuM. tathA haritanuM eTale samudra vageremAM rahelI vallIo, latAo ane kamaLo vagere bAdara vanaspatinuM [ pratyeka vanaspatinuM ] utkRSTa zarIrapramANa kaMIka adhikadeg eka hajAra yojanA pramANanuM jANavuM. vaLI jaghanyathI zarIranuM pramANa vicArIe to e dvIndriyAdi sarve jIvonA zarIranuM pramANa aMgulano asaMkhyAtamo bhAga [ utpattinA prathama samaye ] jANavuM. ane pRthvI, jaLa, agni tathA vAyu e ekendriya jIvonA zarIranuM jaghanya pramANa tathA utkRSTa zarIrapramANa to banne rIte aMgulano asaMkhyAtamo bhAga ja che, te graMthakartA pote ja AgaLa kaheze. e pramANe A 170mI gAthAno artha kahyo. I17ii avataraNa: [ have A gAthAmAM tiryaya paMcendriyanA vIza bhedonA zarIranuM pramANa kahevAnuM che, tyAM prathama tiryaMca paMcendriyanA vIza bheda kayA kayA te darzAvAya che.] paMcendriya tiryaMco traNa prakAranA che. te A pramANe - jalacara, sthalacara ane khecara. vaLI jalacaro paNa samUrchAima ane garbhaja ema be prakAranA che; ane te dareka paryAptA ane aparyAptA gaNatAM jalacaro cAra prakAranA che. tathA sthalacaro catuSpada ane parisarpa ema be prakAranA che. temAM paNa catuSpado samUrchAima ane garbhaja tathA te dareka aparyApta ane paryAptA gaNatAM cAra prakAranA che. vaLI parisarpa be prakAranA che. ura:parisarpa ane bhujaparisarpa, temAM paNa ura:parisarpa jIvo catuSpada sthalacaranI peThe cAra prakAranA, e rIte bhujaparisarpa paNa cAra prakAranA. e pramANe sarva maLIne 1. cakravartI AdinA puNyano vinAza thatAM tenI chAvaNImAM athavA nagaramAM e AsAlikajIva samUrchAimapaNe utpanna thaI antarmuhUrtamAtramAM bAra yojana jevaDA mahAna zarIravALo thaI turta maraNa pAmatAM te sthAne moTo khADo paDI jAya che, jethI sainya ane nagara te khADAmAM garakAva thaI vinAza pAme che, jenuM vizeSa varNana zrI dravyalokaprakAzathI jANavA yogya che. 2. e vikalendriyonuM utkRSTa dehapramANa vizeSataH aDhIdvIpathI bahAranA moTA dvIpa-samudromAM jANavuM. 3. vallIo, latAo ane kamaLonA skaMdho utsadhAMgulathI hajAra yojana pramANa UMcI jaLanI sapATIthI jeTalAM UMcA AvelA hoya teTalI adhikatA jANavI, ane ethI vizeSa UMDAIvALA gotIrtha sthAnamAM to pRthvIkAyika kamaLo [Adi] jANavAM. 247 Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthalacaro bAra prakAranA che. tathA khecaro paNa jalacaranI peThe cAra prakAranA che. e pramANe vIza prakAranA tiryaMcomAM ja prathama samUcchima aparyApta jalacara, sthalacara ane khecaronuM tathA paryApta samUrchAima jalacaronuM zarIra pramANa kahevAnI icchAe A gAthA kahevAya che : jala thala khaha sammucchima-tiriya apajjattayA vihatthIu / jala sammucchima paJja-ttayANa aha joyaNasahassaM // 171 // gathArtha samUrchAima aparyApta jalacara, sthalacara ane khecara tiryaMconuM utkRSTa zarIra eka veMta pramANa che. tathA samUrchAima paryApta jalacaronuM zarIra pramANa utkRSTathI eka hajAra [1000 yojana pramANa che. 7/171] TIkkA samUrchAima aparyApta jalacaronuM zarIra pramANa 1 veMta jeTaluM che. 1. samUrchAima aparyAptA sthalacaronuM paNa ane tenA antargata bhedarUpa catuSpadonuM paNa zarIra pramANa 1 veMta jeTaluM che. 1rA samUrchAima aparyApta ura:parisarponA zarIranuM pramANa 1 veMta jeTaluM che. samUrchAima aparyAptA bhujaparisarponuM zarIra 1 veMta pramANa che. I4 temaja samUrchAima aparyApA khecaronuM zarIra pramANa paNa 1 veMta jeTaluM che. //pA [ ahIM sudhImAM A graMthanI zloka saMkhyAnuM pramANa 4000 thayuM]. e pramANe e samUrNima aparyAptA jalacara vagere pAMce tiryaMca paMcendriyonuM utkRSTa zarIrapramANa 1 veMtanuM jANavuM. ane jaghanya zarIrapramANa to sarva jIvabhedamAM aMgulano asaMkhyAtamo bhAga ja vicAravuM. vaLI paryApta samUrchAima jalacaro je nadI-taLAva Adi jaLAzayomAM utpanna thAya che. tenI apekSAe teonuM zarIrapramANa jaghanyathI aMgulano asaMkhyAtamo bhAga che. ane utkRSTa zarIrapramANa to svayaMbhUramaNa samudramAM utpanna thatA matsAdikanI apekSAe eka hajAra yojana pramANa che. // 6. e pramANe A 171mI gAthAno artha samApta thayo [ ane emAM vIzamAMthI cha prakAranA tiryaMca paMcendriyonuM zarIrapramANa utkRSTathI ane jaghanyathI ema banne prakAre kahevAyuM che. ] [171 3vatara: e pramANe pUrva gAthAmAM cha tiryaMca paMcendriyonuM zarIrapramANa kahIne have A gAthAmAM bIjA be tiryaMca paMcendriyonuM zarIra pramANa kahe cheH uraparisappA joyaNa - sahassiyA gabbhayA u ukkosaM / sammucchimapajjattaya, tesiM ciya joyaNapuhattaM // 172 // pAthartha garbhaja ura:parisarponuM utkRSTa zarIrapramANa eka hajAra yojana che, ane te ja samUrchAima paryAptA ura:parisarponuM utkRSTa zarIrapramANa, nizcaya, yojana pRthakva [ be yojanathI nava yojana sudhInuM che]. I/17rI TIhAI 32muM eTale hRdaya [ peTa athavA chAtI ] vaDe parisarpatti eTale cAle-khase te 3ra:parisarpa je sarpa vagere garbhaja che; gAthAmAM kahelo 3 (tu) zabda vizeSaNanA arthavALI hovAthI - paryApta che. te garbhaja paryApta ura:parisarpo jaghanyathI aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAga pramANa zarIravALA che. jeo aDhI dvIpathI bahAranA moTA dvIpa-samudromAM utpanna thAya che teo For Privata % Cersonal Use Only Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja utkRSTathI hajAra yojananA che, eTale hajAra yojana jeTalA zarIrapramANavALA che. e bhAvArtha che. IIkA tathA eja samUrchAima paryApta ura:parisarponuM zarIra jaghanyathI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTaluM che, ane utkRSTathI yojanapRthakatva [ eTale nava yojana jeTaluM ] zarIrapramANa che. ITA ahIM pRthakatva zabdano artha pUrve [be thI nava] kahyo che te ja jANavo. e gAthArtha samApta thayo. 17rA - navataraNa: pUrva gAthAmAM be prakAnA ura:parisarpanuM zarIrapramANa darzAvIne have A gAthAmAM eja rIte be prakAranA bhujaparisarponuM zarIra pramANa darzAve che : bhuyaparisappA gAuya - puhattiNo ganbhayA u ukkosaM / sammucchimapaJjattaya, tesi ciya dhaNupuhuttaM ca // 173 // thArtha garbhaja [ paryAptA ] bhujaparisarpo utkRSTathI gAupRthakva [ nava gAu ] pramANavALA che, ane e ja samUrchAima paryAptAnuM zarIra pramANa nizcayathI dhanupRthakva [ nava dhanuSa jeTaluM che zI8ll173I rA: muna eTale be bhujAo (be hAtho vaDe parisarpa eTale khase-cAle te mujhaparisa jIvo-gho ane nakula (noLiyA) vagere garbhajo che, tathA gAthAmAM kahelo 3 (ta) vizeSaNa arthavALo hovAthI te bhujaparisarpa paryApta che. e garbhaja ane paryApta e be prakAranA vizeSaNavALA [ arthAt garbhaja paryAptA] bhujaparisarpo jaghanyathI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA zarIravALA [ janmanA prathama samaye ] che, ane utkRSTathI to, aDhIdvIpathI bahAranA dviIpa-samudromAM utpanna thayelA, garbhaja paryApta bhujaparisarpo, pRthakvagAu pramANanA eTale pRthakvagAu [ nava gAu] jeTalA zarIrapramANavALA che. e bhAvArtha che. lo tathA eja samUrchAima paryAptA bhujaparisarponuM zarIrapramANa jaghanyathI aMgulano asaMkhyAtamo bhAga [janmanA prathama samaye ] che. ane utkRSTathI e samUrchAima paryApta bhujaparisarponuM zarIra dhanuSapRthaphatva [ nava dhanuSa0 jeTaluM che. ||10mI e 173mI gAthAno artha samApta thayo. T173il navatara : have A gAthAmAM garbhaja aparyApta jalacara vagere tiryaMca paMcendriyonuM zarIra pramANa kahe che. te A pramANeH jala thala gabbhaapajatA, khaha thala sammucchimA ya pajjattA / khaha ganbhayA u ubhaye, ukkoseNaM dhaNupuhuttaM // 174 / / mAthArtha: jalacara ane sthalacara e be garbhaja aparyAptA, khecara ane sthalacara e be samUrthyima paryAptA, tathA khecara garbhaja banne prakAranA paryApta- aparyApta) e sarva jIvabhedo utkRSTathI dhanuSya pRthaphatva pramANavALA che. 174o rIThAI - nA thA |dama sapanata e gAthAmAM paryanta Avelo dhanaHpRthakatva zabda sarva sthAne joDavo, jethI garbhaja aparyApta jalacaronuM zarIrapramANa utkRSTathI dhanaHpRthakva [ nava dhanuSa ] che /11 tathA ahIM garbhaja aparyApta sthalacara grahaNa karavAthI traNa prakAranA For Privat 28rsonal Use Only Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [catuSpada, ura:sarpa, bhujasapa] garbhaja aparyApta sthalacaro grahaNa karavA; tethI garbhaja aparyApta catuSpadonuM zarIrapramANa dhanaHpRthakatva che /12aa garbhaja aparyApta ura:sarponuM utkRSTa zarIra pramANa dhanu:pRthakta che. /13ii ane garbhaja aparyApta bhujasanuM paNa utkRSTa zarIrapramANa dhanu pRthaphatva che. ll14o [e cAra garbhajonuM zarIra pramANa kahyuM]. tathA "vada thanA saMmucchimAM ya paMnnattA' [samUrchAima paryAptA khecara ane sthalacaranuM zarIra pramANa A pramANe ] - samUrchAima paryApta khecaronuM zarIrapramANa utkRSTathI dhanuSapRthakta che. /1paNA tathA samUrchAima paryApta sthalacaronuM zarIra pramANa paNa dhanaHpRthakve ja che. ahIM zeSa rahelA [ kahevA bAkI rahelA ] catuSpado ja grahaNa karavA, kAraNa ke samUrchAima sthalacaronA traNa bhedamAMthI sasmRmi ura:parisarpa ane samUrchAima bhujaparisarpanuM zarIrapramANa upara kahevAI gayeluM ja che, jethI kahevA bAkI rahelA catuSpadarUpa je samUrchAima sthalacaro, tenuM zarIrapramANa dhanu pRthakva che. /16 tathA ravada damayI 3 3mA banne prakAranA khecara garbhajInuM zarIrapramANa, te A rIte -] ahIM banne prakAranA khecara garbhaja eTale paryAptA ane aparyAptA e banne prakAranA jANavA, jethI garbhaja khecara aparyAptAnuM utkRSTa zarIra pramANa dhanaHpRthakatva che. I/17ii ane garbhaja khecara paryAptanuM paNa utkRSTa zarIrapramANa dhanu pRthakva che. ||18 vaLI A cAlu adhikAravALI gAthAomAM pUrve kahelA garbhaja aparyApta jalacarAdi tiryaMcanA bhedomAM je dhanu: pRtharva zarIrapramANa kahyuM te utkRSTathI ja jANavuM, ane jaghanyathI to sarva bhedomAM aMgulano asaMkhyAtamo bhAga ja jANavo. e pramANe 174mI gAthAno artha samApta thayo. ll174 navatara: tiryaMca paMcendriyanA vIza bhedomAM 18 bhedanuM zarIrapramANa pUrve kahyuM, jethI have A gAthAmAM zeSa rahelA be paMcendriya tiryaMconuM zarIra pramANa kahevAya che : jala gabbhaya pajattA, ukkosaM huMti joyaNasahassaM / thala gabbhaya pajjattA, chaggAukosaguviddhA // 175 // thartha: garbhaja paryApta jalacaranuM utkRSTa zarIra eka hajAra yojana che, ane garbhaja paryApta sthalacaronuM zarIra utkRSTathI cha gAu UMcAIvALuM che. 17pI. TIdArtha: garbhaja paryApta jalacaronuM jaghanyathI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTaluM zarIrapramANa che, ane utkRSTathI svayaMbhUramaNa samudranA malyonuM (eTale jalacaronuM) zarIrapramANa eka hajAra yojana che. 19o tathA garbhaja paryApta sthalacaro eTale pariziSTanyAyathI [pUrva kahevAI gayelA bhedathI bAkI rahelA bhedarUpa ] ahIM paNa catuSpado ja grahaNa karavA, kAraNa ke garbhaja paryApta ura:parisarpa ane garbhaja paryAptA bhujaparisarpanA zarIranuM pramANa to prathama ja kahevAI gayuM che, tethI te catuSpadarUpa garbhaja paryApta sthalacaro je gAya 1. antarmuhUrta pramANanI aparyApta avasthAmAM garbhaja tiryaMconuM nava dhanuSa jevaDuM moTuM zarIra kema saMbhave ? te saMbaMdhamAM jANavAnuM ke pUrve kahelo AsAlika ura:parisarpa jema antarmuhUrtamAM 12 yojana jevaDo vadhIne aparyAptapaNAmAM ja zIvra maraNa pAme che, tema bIjA jalacarAdiko paNa aparyApta avasthAmAM dhanu:pRthakta pramANavALA thAya to temAM kaMI Azcarya nathI. punaH e saMbaMdhI visaMvAda AgaLanI gAthAnI vRttimAM paNa kahevAze. Jain Education international 250 Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vagere, teonuM zarI2pramANa jaghanyathI aMgulano asaMkhyAtamo bhAga che, ane utkRSTathI to devakuru - uttarakurukSetranA hAthI vage2e catuSpadonuM zarI2pramANa cha gAu jeTaluM che. 2aa II tiryaMca paMcendriyonI avagAhanAmAM visaMvAda // e pramANe 'batta thA vaha samucchima' ityAdi pAMca gAthAomAM paMcendriya tiryaMconA vIze bhedanuM zarIrapramANa kahyuM. e kaheluM zarIrapramANa bIjA graMthonI sAthe kaMIka vicat, visaMvAdavALuM [ virodha jevuM ] paNa che, te A pramANe - A graMthamAM vIza bhedomAM daza bheda paryAptA gaNyA ane daza bheda aparyAptA gaNyA. temAM prajJApanA tathA anuyogadvAra vagere graMthomAM koIpaNa apekSAe daze aparyAptA jaghanya ane utkRSTa e banne prakAranuM zarI2pramANa kaMIpaNa pheraphAra vinA aMgulano asaMkhyAtamo bhAga ja kahyuM che, ane A cAlu graMthamAM [jIvasamAsamAM] to gatta thatta vaha samucchima ityAdi padavALI pahelI [pAMcamAMnI pahelI ] gAthAmAM pAMce sampUrcchima aparyAptAnuM darekanuM utkRSTa za2I2pramANa eka veMta pramANa kahyuM . ane khatta thatta vya jhapakhatA ityAdi padavALI cothI [pAMcamAMnI cothI eTale 174mI ] gAthAmAM darekanuM [ dareka aparyAptAnuM ] utkRSTathI dhanuHpRthaktva jeTaluM za2I2pramANa kahyuM. mATe e bAbatamAM tattva-satya zuM che te zrI sarvajJo athavA zrIbahuzruto jANe . paryApta avasthAmAM je jIvo hajAra yojana pramANavALA che, tevA jIvonuM paNa aparyApta avasthAnuM zarIrapramANa utkRSTathI paNa aMgulano asaMkhyAtamo bhAga ja hovAnuM zrIprajJApanA vage2e graMthomAM kahyuM che, ane e vAta du:khe samajI zakAya evI che. vaLI jo ke ahIM cAlu graMthanI [pAMca gAthAomAMnI ] cothI gAthAmAM 'vahaiM mayA 3 3maC' e vacana vaDe [ e pada vaDe ] paryAptA khecaranI tulya aparyApta khecaronuM utkRSTathI dhanuHpRthakksa zarIrapramANa kahyuM, te paNa pRthakksa zabdanA bahu bheda hovA chatAM paNa amo e vAtamAM ghaNI spaSTa rIte samajI zakatA nathI. vaLI bIjI vAta e che ke - sammaoima paryAptA catuSpadarUpa sthalacaronuM zarI2pramANa zrIprajJApanA tathA zrIanuyogadvAra vageremAM gAupRthaktva [ nava gAunuM ] kahyuM che, ane A graMthamAM to cAlu adhikAravALI cothI [ 174mI ] gAthAmAM 16mA aMkasthAnamAM [ 16mA bhedamAM ] eja sampUrcchima catuSpadonuM za2I2pramANa dhanuHpRthakksa kahyuM che, mATe e bAbatamAM paNa tattva ` zuM che te atizayajJAnIo ja jANe. e pramANe A 175mI gAthAno artha samApta thayo. 175 - gavataraNa: [ kSetradvAranA prasaMgamAM kahevAtI, jIvabhedonI avagAhanAmAM nA2ka vikalendriya ane tiryaMca paMcendriyonI avagAhanA kahevAI che. temaja vikalendriyanA prasaMge 170mI gAthAmAM ] pUrve ekendriyomAMthI kevaLa vanaspatinI ja avagAhanA kahevAI che. jethI have A gAthAmAM pUrve nahi kahevAyelA zeSa cAra ekendriyonA zarIranuM pramANa kahevAya che. te A pramANe: 1. A sarva visaMvAda kahyo, te kevala graMthonA paraspara pAThanI apekSAe visaMvAda avazya che, paraMtu tethI kahelI avagAhanAno asaMbhavarUpa virodha nathI, arthAt aparyAptAvasthAmAM antarmuhUrtamAM zIghra zarIravRddhi na ja hoya - evo sarvathA saMbhava na ja hoya, ema saMbhavatuM nathI, jema AsAlika sarpanI peThe. For Priva Personal Use Only Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMgulaasaMkhabhAgo, bAyara suhumA ya sesayA kAyA / savvesiM ca jahannaM, maNuyANa ti gAu ukkosaM // 176 / / thArtha: [ 170mI gAthAmAM kahela vanaspatikAya sivAyanI] bAkI rahelI cAra kAyamAM zarIranuM pramANa aMgulano asaMkhyAtamo bhAga che. temaja [ prathama kahevAyelA ane AgaLa kahevAtA ] sarve jIvabhedonuM jaghanya zarIrapramANa paNa aMgulano asaMkhyAtamo bhAga che. tathA manuSyonuM utkRSTa zarIrapramANa traNa gAunuM che. /176/ TIchArtha: pUrve kahelI [vanaspati] kAyathI bAkI rahela je cAra sthAvarakAya pRthvI-jaLa-agni ane vAyu e cAre dareka sUkSma ane bAdaranuM [ eTale ATha sthAvaronuM ] jaghanya zarIrapramANa temaja utkRSTa zarIrapramANa aMgulano asaMkhyAtamo bhAga che, eTaluM ja nahi, paraMtu sanvesi ve nahaa [sarve jIvabhedonuM jaghanya zarIra], arthAt je nAraka, hIndriya, trIndriya, caturindriya, vanaspati tathA samUrchAima ane garbhaja paryAptA tathA aparyApta [e cAra cAra bhedavALA ] tiryaMca paMcendriyonuM paNa pUrve je jaghanya zarIrapramANa [gAthAomAM ] kahyuM nathI; temaja je manuSyAdi jIvabhedonuM AgaLanI gAthAomAM jaghanya zarIrapramANa nahi kahevAze, te sarve jIvabhedonuM paNa jaghanya zarIrapramANa aMgulano asaMkhyAtamo bhAga ja jANavuM. tathA manuSyonuM utkRSTa zarIrapramANa traNa gAunuM che, ane jaghanya zarIrapramANa to [ savaeNsiM ve nanna e padathI] kahevAI gayuM che. e pramANe 176 mI gAthAno artha samApta. /176// vitaraNa: have A gAthAmAM devonuM zarIrapramANa kahevAya che? bhavaNavaiyANamaMtara, joisavAsI ya sattarayaNIyA / sakkAi sattarayaNI, ekkekA hANi jAvekkA // 177 // gAthArtha: bhavanapati, vANavyaMtara ane jyotiSI e traNa nikAyanA devonuM zarIrapramANa sAta patni [sAta hAtha] jeTaluM che. tathA zakrAdi devalokanuM zarIrapramANa sAta hAthanuM che, ane ekeka hAtha ghaTatAM yAvatuM eka hAtha pramANamAM che. 17LA rIdyArthI bhavanapati, vyattara ane jyotiSIo e sarvamAMnA dareka devo utkRSTathI sAta hAtha jeTalA zarIrapramANavALA hoya che. tathA sApha sattarathI emAM zakra eTale saudharmendra, te vaDe oLakhAto saudharma devaloka ahIM jANavo. ane Adi zabdathI IzAna devaloka grahaNa karavo. tethI te benA eTale saudharmadevaloka ane IzAnadevalokanA devo dareka utkRSTathI sAta hAthapramANa zarIravALA hoya che. tathA tyAMthI AgaLanA devalokamAM ekeka hAthapramANa ghaTADavAthI, yAvat paryanta eka hAtha jeTalA zarIravALA devo hoya che. ahIM bhAvArtha A pramANe che ke - sanakumAra ane mahendra e be devalokamAM utkRSTa sthitivALA ane (7 hAthanI apekSAe) zarIranI vadhumAM vadhu utkRSTa hAni (nyUnatA) dharAvanArA devonuM zarIra pramANa che 1. ahIM manuSya e sAmAnya kathanathI paNa garbhaja asaMkhya varSanA AyuSyavALA manuSyonuM zarIra traNa gAunuM che, ane samUrchAima manuSyonuM aMgulano asaMkhyAtamo bhAga tathA saMkhyAta varSAyuSyavALA manuSyonuM 500 dhanuSa pramANa che. 2, ahIM vyattara kahevAthI vyantaranI aMtargata vANavyattaranikAya paNa jANavI. 3. devomAM jema AyuSya adhika tema zarIra hIna hIna hovAthI e pramANe kahyuM che. For Privalu Personal Use Only Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAtha che. (tAtparya ke saudharmanI apekSAe ahIM vadhumAM vadhu eka hAtha ocho thAya). brahmakalpa ane lAntakakalpa e be devalokanA (utkRSTa sthitivALA ane utkRSTa zarIrahAnivALA) devonuM zarIra pAMca hAtha che. e pramANe mahAzukra ane sahastrAra e be kalpanA devonuM zarIra cAra hAthanuM che. Anata, prANata, AraNa ane ayyata e cAra kalpanA (utkRSTa AyuSyavALA ane utkRSTa hIna zarIravALA) devonuM zarIra traNa hAthanuM che. nava raiveyakamAM sarvathI uparanA (navamA) raiveyakanA devonuM zarIra be hAthanuM che ane anuttaravimAnomAM utkRSTa AyuSyavALA devonuM zarIrapramANa eka hAtha che. vaLI e devonA zarIranuM jaghanya pramANa to pUrve ja (176mI gAthAmAM) aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTaluM kahyuM che. vaLI e devonuM zarIra pramANa je sAta hAtha vagere kahyuM te bhavadhAraNIya [ saMpUrNa bhavaparyanta rahenAra] svAbhAvika zarIranI [mULa vaikriya zarIranI] apekSAe kahyuM che, ane uttaravaikriya zarIra to azrutadevaloka sudhInA devonuM jaghanyathI aMgulano saMkhyAtamo bhAga ane utkRSTathI eka lAkha yojana jeTaluM potAnI meLe ja jANavuM. tathA raiveyaka ane anuttaranA devone to vaikriyazarIra racavAnI labdhi hovA chatAM paNa svabhAvathI ja koIpaNa vakhate uttaravaikriya zarIra racatA nathI ema jANavuM [ jethI teonA uttaravaikriya zarIranuM pramANa kahyuM nathI]. vaLI pUrve kaheluM zarIranuM e sarva pramANa utsavAMgulanA pramANathI ja jANavuM. kAraNa ke sodAmApurUSo mine haM [unsedhAMgulanA pramANathI zarIra mApavuM] e zAstravacana hovAthI. vaLI A kaheluM zarIrapramANa to digdarzanamAtra [ saMkSepamAM ja kaheluM ] che, ane ativistArathI to devendranarakendrastavAdi graMthothI jANavuM. e pramANe 177mI gAthAno artha samApta thayo. pati jIvabhedeSu kSetradvAram / / 177 / / liguNasthAnomAM kSetradvAranI prarUpaNA | navatara: e pramANe kSetradvAranA krama pramANe [kSetradvAranA saMbaMdhathI ] prApta thayeluM je kSetradvAra te nArakAdika jIvonI avagAhanA vicAravAnuM kahevA dvArA kahyuM [arthAt jIvabhedarUpa jIvasamAsamAM kSetradvArano vicAra kahyo]. prastuta guNasthAnarUpa jIvasamAsamAM guNasthAna dvArA kSetradvAra kahevuM joIe tene badale je nArakAdi jIvonA zarIranuM pramANa [takUpa kSetra] vicAryuM temAM kAraNa to prathama ja kahyuM che. have A kahevAtI gAthAomAM to te ja guNasthAnarUpa jIvasamAsonI mukhyatAe ja avagAhanAkSetra kahevAnuM che, te lokAkAzanA vibhAgarUpa pramANathI vicArAya che (kahevAya che). te A pramANe - [ arthAt have guNasthAnomAM kSetradvAra kahevAya che]: micchA ya savvaloe, asaMkhabhAge ya sesayA hu~ti / kevali asaMkhabhAge, bhAgesu va savvaloe vA / / 178 // TthArtha: mithyAdRSTi guNasthAnavALA jIvo sarva lokAkAzamAM che. ane zeSa guNasthAnavartI jIvo lokanA asaMkhyAtamAM bhAgamAM che, tathA kevalI guNasthAnavALA [ 13mAM guNasthAnavatI kevalIo] lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM, tathA asaMkhya bhAgomAM temaja sarva lokamAM paNa 1. juo 169mI gAthAnI vRttimAM. For Privata 43ersonal Use Only Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varte che. 178 TIArthaH prathama mithyAdRSTi guNasthAnavartI jIvo to saMpUrNa cauda rAjalokamAM prApta thAya che; kAraNa ke sUkSma ekendriyo sarva lokAkAzamAM varte che, ane te sarve paNa mithyAdRSTio ja che, mATe mithyAdRSTione samagra lokavartI kahyA te yukta ja che. . tathA asaMhamApu ya sesayA hoti - [ zeSa jIvo asaMkhyAtamA bhAgamAM che ], emAM zeSa eTale sAsvAdana guNasthAnavALA, mizra guNasthAnavALA ane aviratasamyagdRSTithI prAraMbhIne, sayogikevalI vinA, sarve paNa guNasthAnavALA jIvo [ 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 e bAra guNasthAnavALA jIvo ] dareka lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM varte che. vaLI mizradRSTi guNasthAnavALA jIvo to sarve saMkSipaMcendriyomAM ja hoya che, ane sAsvAdana guNasthAnavALA jIvo aparyApta dvIndriya, aparyApta trIndriya, aparyApta caturindriya, aparyApta asaMjJI paMcendriya vageremAM koI alpa saMkhyAvALA ja hoya che [ saMkSipaMcendriyomAM to paryAptamAM ane aparyAptamAM paNa alpa hoya che ]. ane e saMkSipaMcendriyAdi jIvo alpa saMkhyAvALA hovAthI lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM ja rahelA hoya che; mATe sAsvAdana Adi bAra guNasthAnavALA jIvo lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM vartanArA kahyA te yukta ja che. [ e pramANe sayogikevalI vinA 13 guNasthAnanuM kSetra kahyuM ]. tathA 'otti gasaMhamAro' ityAdi; eTale sayogikevalI lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahyA che. te A pramANe - eka sayogI kevalI samuddAtane je vakhate prApta nathI thayA, te vakhate potAnI svAbhAvika avasthAmAM rahyA chatA; temaja samuddAta vakhate paNa karelI daMDa avasthA tathA kapATa avasthAmAM paNa lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM ja vartatA hoya che. ane mALetu va [ athavA asaMkhya bhAgomAM eTale ] maMthAna AkArane racatA chatA paNa te kevalI lokanA asaMkhyAta bhAgomAM varte che, e bhAvArtha che. tathA savvo! 7 [ athavA sarva lokamAM varte che, eTale ] samuddAtanA cothA samayamAM jyAre sarvalokavyApI thAya che tyAre te kevalI sarva lokamAM vartanArA paNa gaNAya che. [ e pramANe 13mA guNasthAnanuM kSetra traNa rIte darzAvyuM che ]. e pramANe 178mI gAthAno artha samApta thayo. 178 // gavatara: 178mI gAthAmAM mithyAdRSTione sarvalokamAM vyApta kahyA. paraMtu te 1. kevalisamuddAta samaye prathama avasthita avagAhanAmAMnA Atmapradezo daMDAkAre UrdhvadhaH lokAnta sudhI jAya che. e prayatna svAbhAvika avasthAnanA - avagAhanAnA sarvakSetramAMthI thayo, tyArabAda bIje samaye je kapATa thAya che te paNa daMDanI sarva avagAhanAmAMthI [ eTale daMDanA sarvakSetramAMthI ] thAya che. e banne vakhate AtmapradezavyApta kSetranI athavA AtmapradezonI laMbAI jo ke lokAMta sudhInI che to paNa jADAI to kevalI bhagavaMtanA zarI2pramANa ja che, mATe e samuddAtanA pahelA ane bIjA samayamAM kevalInA Atmapradezo vaDe vyApta thayeluM kSetra lokanA asaMkhyAtamA bhAga jeTaluM ja che. tyArabAda trIje samaye je maMtharacanA thAya che te paNa kyAre vyApta karelA sarvakSetramAMthI arthAt kapATanA sarva sthAnamAMthI [ samagra kapATamAMthI ] thAya che, paraMtu kevaLa daMDa vibhAga jeTalA madhyabhAgamAMthI ja thAya che ema nahi. jethI sarva kapATamAMthI nIkaLatA Atmapradezo lokamAM sarvatra vyApta thAya che. paraMtu lokane aMte jyAM kapATakSetranI samazreNi nathI tevA keTalAka kSetramAM Atmapradezo vyApta thatA nathI, kAraNa ke e vakhate AtmapradezonI gati AkAzapradezonI samazreNine ja anusaratI thAya che, mATe lokanA paryante rahelA ghaNAM niSkRTasthAno ane te uparAnta kapATanI samazreNimAM nahi raheluM kSetra e banne Atmapradezarahita che, ane te kSetra saMpUrNa lokanI apekSAe asaMkhyAtamA bhAga jeTaluM ja alpa che, arthAt te khAlI rahelA kSetra jevA asaMkhya bhAga Atmapradeza vaDe vyApta che, ane te ja eka bhAga Atmapradeza 254 Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAdRSTio kendriyAdi ghaNA prakAranA che, to zuM te sarve prakAranA mithyAdRSTio sarvalokavartI che ke temAMnA keTalAeka ja sarvalokavartI? e AzaMkAnA samAdhAnamAM A gAthA kahevAya che. te A pramANe tiriegidiya suhumA, savve taha bAyarA apajjattA / savve vi savvaloe, sesA u asaMkhabhAgammi / / 179 / / thArtha sUkSma ekendriya tiryaMco sarve tathA bAdara aparyApta sarve paNa sarva lokamAM vyApta, ane zeSa jIvo lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM vyApta che // 179 TArtha: 'tiri prakriyasuma ve' eTale pRthvI - jaLa - agni - vAyu ane vanaspati e pAMca prakAranA ekendriyarUpa tiryaMco je sUkSma che te sarve paNa saMbUnoI eTale samagra lokane viSe prApta thAya che [vyApI rahelA che], e bhAvArtha che. kAraNa ke suhu ca savvano sUkSma jIvo sarva lokamAM che] e vacana hovAthI. tada vAyarI apannA sarve vi - tathA bAdara aparyAptA pRthvI - jaLa - agni - vAyu ane vanaspati e pAMce ekendriyomAMnA dareka prakAravALA sarva jIvone samudAyapaNe vicAratAM samagra lokane viSe prApta thAya che. ahIM "samagra lokane viSe prApta thAya che" e vAkyano saMbaMdha jema pUrvArdhamAM kahyo che tema uttarArdhamAM (paNa) joDavo. prazna:- siddhAntamAM koIpaNa sthAne sUkSma ekendriyone choDIne bIjA koIpaNa jIvone samagra lokamAM vyApta kahyA nathI, to A graMthamAM bAdara aparyApta ekendriyone pratyekane sarvalokavartI kevI rIte kahyA? uttara:- svasthAnanI apekSAe to sUkSma ekendriyo ja sarvalokavyApI kahyA che, paraMtu upapAta tathA samudraghAtane Azrayine to bAdara aparyAptA ekendriyo paNa dareka sarva lokamAM prApta thAya che. zrI prajJApanAjImAM kahyuM che ke - di 0aaN maMte ! vAyarapUDhavichIyAi paddhatta || ThANA pannattA ? goyamA ! jattheva bAyarapuDhavikAiyANaM pajjattagANaM ThANA pannattA tattheva bAyarapuDhavikAiyANaM apajjattagANaM ThANA pannattA, uvavAeNaM savvaloe, samugghAeNaM savvaloe, sour to sa sasaMverUmA" [artha :- he bhagavan! aparyApta bAdara pRthvIkAyajIvonuM sthAna kyAM kahyuM che? uttara:- he gautama ! jyAM bAdara pRthvIkAya paryAptAnAM sthAna kahyAM che tyAM rahita che, mATe trIje samaye maMthAna avasthAmAM kevalI lokanA asaMkhya bhAgomAM vyApta kahyA che. vaLI A trIjA samayanA maMthAna AkAranI racanA mATe ghaNA kharA ema paNa samaje che ke - daMDamAMthI jema paheluM kapATa banyuM te ja rIte bIje samaye bIjuM kapATa banatAM be kapATano bhego AkAra te maMthAna AkAra che. paraMtu e samajavuM saMgata samajAtuM nathI, kAraNa ke Atmapradezono jyAre jyAre saMkoca athavA vistAra thAya tyAre AtmAe avagAhelA sarva kSetramAMthI eTale sarva avagAhanAmAMthI thAya che, ema vizeSa samajAya che, ane jo tema na hoya to maMthAna AkAra asaMkhya bhAgomAM vyApta kema thAya? jo be kapATamAtrane ja maMthAnAkAra mAnIe to jema paheluM kapATa eka asaMkhyAtamA bhAgamAM rahyuM che tema bIjuM paNa asaMkhyAtamA bhAgamAM ja rahe, jethI banne maLIne thayelo maMthAna akAra paNa asaMkhyAtamAM eka ja bhAgamAM rahe, ane tema mAnatAM aneka graMtho sAthe virodha Ave, mATe pUrvokta kapATa mAnavuM saMgata che. A bAbatamAM vadhAre spaSTatA jovI hoya to mahAprabhAvika jainAcArya zrImadvijayanemisUrIzvarajInA ziSya jainAcArya zrImadvijayodayasUrIzvarajI ziSya zrImadvijayanaMdanasUrIzvarajIe racelA samughAtatattva nAmanA saMskRta gadyabaMdha graMthamAMthI jovI, je graMtha mudrita paNa thayelo che. For Private Yonal Use Only Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja bAdara pRthvIkAya aparyAptAnAM sthAna kahyAM che. temAM upapAtanI apekSAe bAdara pRthvIkAya aparyAptAnuM sthAna saMpUrNa lokAkAza che, samuddAtanI apekSAe paNa saMpUrNa lokAkAza che, ane svasthAnanI apekSAe to lokanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA kSetramAM ja bAdara pRthvIkAya aparyAptA jIvonuM sthAna che. ] ahIM upapAta eTale eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM jatAM be bhavanI vaccenA kSetramAM jIvanI je gati te, [ arthAt parabhavamAM upajavA mATe javuM te ] te 3papAtamAM vartatA vakragativALAae bAdara aparyApta pRthvIkAyajIvo sarva lokamAM vyApta thayelA hoya che. tathA samuddAta eTale maraNasamuddAta ke jenuM svarUpa AgaLa kahevAze, te samuddAtamAM vartatA bAdara aparyApta pRthvIkAyajIvo paNa samagra lokamAM vartanArA hoya che. ane svasthAna to ratnaprabhApRthvI vagere. temAM utpanna thayelA aparyApta bAdara pRthvIkAyane AzrayI to lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM ja vartanArA hoya che. e pramANe bAdara aparyApta akAya, vAyu ane vanaspatio paNa dareka upapAta tathA samuddAta vaDe sarvalokavyApI jANavI. paraMtu bAdara aparyApta agnikAya to samuddAta vaDe ja sarvalokavyApI che, [ paraMtu upapAta vaDe nahi"]. have e bAbatanA ghaNA vistArathI saryuM. e bAbatanA vizeSa jijJAsAvALAe to zrI prajJApanAsUtra ja jovuM. e pramANe bAdara aparyAptA ekendriyo upapAta tathA samuddAtane Ayine ja sarvalokavyApI kahyA che ema jANavuM. ane e kahelA ekendriyothI zekha rahelA mithyAdRSTio paNa bAdara vAyu ane vanaspati e be varjIne zeSa sarve paNa bAdara paryApta pRthvIkAyAdi jIvo upapAta ane samuddAta vaDe paNa lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM ja varte che. temAM bAdara paryApta vanaspatio to bAdaraparyApta pRthvIvat jANavI. e pramANe 179mI gAthAno artha samApta 4 thayo. 1795 avataraNa: pUrva gAthAmAM bAdara paryApta vanaspatinuM kSetra bAdara paryApta pRthvItulya kahyuM, to bAda2 paryApta vAyunuM kSetra kevI rIte jANavuM ? te A gAthAmAM kahe che : pattabAyarANila, saTTANe loga'saMkhabhAgesu / uvavAyasamugdhAeNa, savvalogammi hoja Nhu // 180 // thArtha: paryApta bAdara vAyukAyajIvo svasthAnathI lokanA asaMkhya bhAgomAM che, ane upapAta tathA samuddAta vaDe sarva lokamAM vyApta che. 180 TInArtha: bAdara paryApta vAyukAyajIvo svasthAna eTale ghanavAyu tathA tanuvAyu vagere 1. bAda2 aparyApta agnikAya to kevaLa samudraghAtathI ja sarvalokavyApI jANavI, te AgaLa kahevAze. 2. maraNa samuddAta vinAnI vakragati ahIM jANavI. RRjugati alpa kSetravALI hovAthI Rjugati kahI nathI. 3. ahIM kevaLa pRthvIkAyajIvo kahyA te prathama kahelA zrI prajJApanAjInA pAThane anusarIne che, jethI AgaLa bIjA jIvomAM e to atideza (bhaLAmaNa) karavAmAM Avaze. 4. bAdara aparyApta agnikAya to upapAta vaDe aDhI dvIpamAMthI nIkaLatA ane aDhI dvIpapramANa ja jADA, tathA Urdhva, adhaH ane tiryak e traNe dizAmAM lokAnta paryanta pahoMcelA evA be kapATa jeTalA kSetravALA temaja te uparAMta tiliokanA taTa jeTalA kSetravALA kahyA che, jethI lokanA asaMkhyAtame bhAge che, enuM vizeSa svarUpa zrI prajJApanAjI vagerethI jANavA yogya che. 5. upapAta- samuddAta vaDe sarva lokamAM, svasthAnathI lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM. 256 Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAnonI apekSAe lokanA asaMkhyAtA bhAgomAM varte che. lokanA eka ja asaMkhyAtamA bhAgamAM prApta thatA nathI (vartatA nathI), paraMtu te eka bhAga sivAyanA zeSa sarva lokanA asaMkhyAtA bhAgomAM prApta thAya che. kAraNa ke lokamAM koIpaNa suSira bhAga che, teTalA sarva bhAgomAM paNa vAyu saMcare che. je meruparvatanI zilAno madhyabhAga vagere bhAga suSira (pokaLa-sacchidra) nathI, tevA atighana-nakkara bhAgomAM ja vAyu saMcarato nathI. ane tevA ghana bhAgo sarva maLIne paNa lokanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalAmAM ja che. te kAraNathI te ja eka asaMkhyAtamo bhAga choDI ne bIjA sarva suSira bhAgo ke je lokanA asaMkhyAta bhAgo jeTalA che, te lokAsaMkhyaya bhAgomAM bAdara paryApta vAyujIvonI vRtti-vartanA virodhavALI nathI; kAraNa ke te yuktine paNa anusaranArI che, temaja zrI prajJApanAjI Adi AgamathI paNa siddha thayelI che. vaLI aMtarAlagati (vATe vahevA) rUpa 35pAta ane maraNasamudghAtarUpa samuddhAta e be upapAta - samudyAta vaDe to bAdara paryApta vAyukAyiko sarva lokamAM paNa varte che; kAraNa ke bhavAntarAlamAM vigrahagatine prApta thayelA, ane maraNasamudyAta vakhate parabhavanA utpattisthAne prakSepelA che potAnA AtmapradezonA daMDa jeNe evA te vAyukAyika jIvo samagra lokAkAzamAM vartanArA hoya che. pUrve (160mI gAthAmAM) bAdara paryApta vAyukAyane lokanA saMkhyAtamA bhAga jeTalA kahyA te vAyukAyajIvonI saMkhyAnI apekSAe kahyA che, ema jANavuM. ane ahIM cAlu adhikAramAM to te (vAyujIvo) lokanA saMkhyAta bhAgamAM jeTalA AkAzapradeza che, teTalA pradezonI saMkhyA jeTalA, pUrve darzAvelA bAdara paryApta vAyuo, potAnA avagAha vaDe keTaluM kSetra roke ? te saMbaMdhI vicAra karyo che. mATe emAM koI pUrvAparavirodha che ema na jANavuM. 180mI gAthAno artha samApta thayo. ll18lii ti nIvadravyaSa kSetradvAram // vitara: e pramANe jIvadravyomAM kSetradvAra kahyuM. have ajIvadravyomAM kSetradvAra kahevAno avasara che, to paNa sUtranI gati vicitra hovAthI, prathama kahevAtA kSetradvAramAM prApta thayeluM kSetra ane AgaLa kahevAtA sparzanAdvAramAM rahelI sparzanA e bemAM taphAvata zuM che? (arthAt kSetra ane sparzanA e bemAM taphAvata zuM che?) te darzAvavAnI icchAe A gAthA kahevAya che : saTThANasamugghAeNuvavAeNaM va je jahiM bhAvA / saMpaikAle khettaM, tu phAsaNA hoi samaIe // 181 // TthArtha svasthAna vaDe, samuddAta vaDe ane upapAta vaDe je bhAvo je sthAne vartamAnakALamAM vartatA hoya te kSetra, ane sparzanA to atItakALa (bhUtakALa)nA viSayavALI paNa che. ./181al rIkSArtha: je jIvo je sthAne utpanna thAya che, te teonuM sthAna che. jema pRthvIkAyajIvonuM 1. te A pramANe - pannattavADAyA, mAmo no sA saMveao [ A graMthanI ja 160mI gAthA ] arthAt bAdara paryApta vAyuo lokAkAzanA eka saMkhyAmAM bhAgamAM jeTalA AkAzapradeza hoya teTalA che. vizeSa vicAra karIe to lokanA eka saMkhyAtamA bhAgamAM asaMkhyAta prataro che, te sarva prataronA AkAzapradeza jeTalA bAdara paryApta vAyuo che, ane teTalA vAyuo upapAta tathA samuddAta vaDe sarva lokamAM vyApelA che. svasthAnathI asaMkhyAtA bhAgomAM vyApelA che. iti bhAvArtha che. For Private? sonal Use Only Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svasthAna ratnaprabhApRthvI vagere che. tathA samudghati eTale ahIM maraNasamuddaghAta vagere ke jenuM lakSaNa (svarUpa) AgaLa kahevAze. ane 35pAta te bhavAMtarAlamAM vartavArUpa (eTale parabhavamAM jatAM vATe vahevArUpa) che. e svasthAna, samudyAta ane upapAta e traNa vaDe je pRthvI Adi bhAvo-padArtho je sthAne ratnaprabhA vageremAM saMbhave che, te bhAvonuM te vartamAnakALamAM kSetra jANavuM, ane nA to bhUtakALanA viSayavALI paNa che. te A pramANe - vigrahagatinI avasthAmAM vartatA (vigrahagatie parabhavamAM jatA) bAdara aparyApta ekendriyoe potAnA Atmapradezo vaDe sarva bAjuthI samagra lokAkAzane je vyApta karyo che, te samagra lokAkAza e bAdara aparyApta ekendriyonuM kSetra kahevAya, te pUrve kahevAyuM che. ane sparzanA to bhUtakALanA viSayavALI paNa che ema AgaLa kahevAmAM Avaze. dRSTAMta tarIke jema - dezaviratAdi koI jIva ahIMthI kALa karIne azrutadevaloka vagere sthAnamAM utpanna thayo hoya to ahIMthI azruta sudhInuM je cha rajU Adi kSetra te dezaviratAdikanI sparzanA kahevAya. te (dazaviratAdi) nizcaye ahIMnA sthAnathI cha rajju pramANa kSetra sparzIne azrutadevalokamAM gayo, to paNa prathama atItakALe sparzelA cha rajunI apekSAe te (vartamAnamAM) cha rajjuno sparzaka' gaNAze. e pramANe anyatra paNa jANavuM. e 181mI gAthAno artha samApta thayo. //1813 navatara: have ajIvadravyomAM kSetradvAra kahevAnuM ja bAkI rahyuM hatuM ke A gAthAmAM kahevAya che, te A pramANe loe dhammA'dhammA, loyAloe ya hoi AgAsaM / kAlo maNussaloe, u puggalA savvaloyammi // 182 // thArtha: dharmAstikAya ane adharmAstikAya e be dravyo lokamAM vyApta che, tathA AkAzadravya lokamAM ane alokamAM paNa vyApta che. kALadravya manuSyalokamAM vyApta che, ane pudgalo sarva lokamAM vyApta che. /182aaaa TIchArtha: pUrve kahevAyelA svarUpavALA dharmAstikAya ane adharmAstikAya e dareka samagra lokAkAzarUpa kSetramAM vyApta che. arthAt dharmAstikAya ane adharmAstikAya e dareka samasta paNa lokAkAzarUpa kSetrane vyApIne rahyA che, e tAtparya che. ane AkAzAstikAya to loka ane alokane paNa vyApIne rahyuM che, tathA caMdranI ane sUryanI gatikriyA vaDe pragaTa oLakhAto - oLakhavA yogya evo kALa (arthAt naiRRyika kALa nahi paraMtu vyavahArika kALa) te aDhI dvIpa ane be samudrarUpa manuSyakSetramAM ja che, paraMtu tyAMthI AgaLa nathI. kAraNa ke manuSyakSetrAthI AgaLanA dvIpa-samudromAM rahelA caMdra ane sUryonI gatikriyAno ja abhAva che, e tAtparya che. 1. tAtparya e che ke - dezavirata jIva ahIM maraNa pAmIne maraNa samaye dezaviratipaNuM choDIne ja azrutAdi devalokamAM utpanna thAya che, tyAM kaMduka vA ilikAgatie jatA e jIvanuM kSetra to AtmapradezonI piDita vA vistRta avagAhanA jeTaluM ja hInAdhika gaNavuM, paraMtu sparzanA to azrutakalpa ahIMthI cha 2ju dUra che, mATe cha 2ju jeTalI gaNavI. jo ke utpanna thavAnA prathama samaye devalokamAM rahelo che, to paNa e vakhate dezaviratinI cha 2jju sparzanA kahevAya, vaLI te vakhate dezaviratipaNuM paNa nathI. to paNa najIkamAM vyatIta thayelA bhAvanI apekSAe dezaviratinI ja sparzanA che. For Private 2 Conal Use Only Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane dravyonuM je te te svarUpe vartavuM te rUpa nizcayika) kALa to manuSyakSetrathI bahAra paNa siddhAMtamAM kahelo che, ema jANavuM. tathA paramANuo ane dviaNuskaMdhathI prAraMbhIne anaMtANuka skaMdha sudhInAM pugalo dareka samagra paNa lokarUpa kSetramAM vyApta che. e 182mI gAthAno artha samApta thayo. 18rA rUti banIdravyakSetram ti dvitIyaM kSetradvAram || vitaraNa: e pramANe ajIvadravyonuM paNa kSetrapramANa darzAvyuM. ane te darzAve chate nava anuyogadvAramAMnuM bIjuM anuyogadvAra je kSetradvAra te paNa samApta thayuM. have saMtapatharUvapayA helvapamA va ItyAdi padavALI gAthAmAM raheluM cothuM spanA nAmanuM anuyogadvAra kahevAnuM che. tyAM sparzanA te sparzanIya padArtho hoya tyAre ja hoya che. ane te sparzanIya padArtharUpa loka te saMpUrNaloka, Urdhvaloka, adholoka ane ticchaloka ityAdi bhedathI aneka prakArano che. mATe prathama to te sparzanIya evA lokarUpa padArthane darzAvavAno prAraMbha thAya che. te A pramANe : AgAsaM ca aNaMtaM, tassa ya bahumajjhadesabhAgammi / supaiTTiyasaMThANo, logo kahio jiNavarehiM // 183 // gAthArtha: AkAza ananta che. tenA atimadhyabhAgamAM supratiSThita AkAravALo loka che, ema zrIjinendroe kahyuM che. /183 TIrtha: prathama sAmAnyapaNe vicAratAM lokamAM rahelo ane alokamAM rahelo e be maLIne AkAza ananta che. te ananta AkAzanA bahumadhyadezabhAgamAM eTale madhyabhAgarUpa je deza te madhyadeza, te kaMIka nyUnAdhika hovA chatAM paNa upacArathI [ vyavahArathI] madhyadeza kahI zakAya, mATe tevA nyUnAdhika madhyadezanA viccheda arthe [ arthAt jUnAdhika te madhyadeza nahi ema samajAvavAne arthe] vizeSaNa kahe che ke - bahu eTale atizaya arthAt upacArarahita nizcayika rIte ] je A madhyadeza tarUpa bhAga eTale samagra AkAzAstikAyano eka aMza te bahumadhyazabhAga kahevAya, tene viSe. A gAthAmAM pAThAntaro paNa jaNAya che, te pAThAntaronI paNa "deza" zabdane bhinna bhinna sthAne joDavAnA prakArathI pUrvokta vyAkhyAne anusarIne kahevA [arthAt vahunesamAMi e vAkyamAM ja phreza zabdane judA judA sthAne joDatAM judA judA pATha thAya che. to paNa te pAThAntaronA artha to upara kahyA pramANe ja jANavA]. tyAM samagra AkAzAstikAyanA evA prakAranA [ pUrve kahelA samAsasahita arthavALA ] atimadhyadezabhAgamAM zuM rahyuM che ? te kahe che - supratiSThita AkRti - loka eTale pAMca astikAyano samUha rahelo zrI jinezvaroe kahyo che. tyAM supratiSThita eTale traNa kASThathI banelo ane bhAjanano [ mATalAM - ghaDA Adi vAsaNono] AdhArabhUta evo Asmalaka' je lokamAM prasiddha che te jANavo. ahIM A eTale samajjAtu- sarva bAjuthI nIce paDatA bhAjanane vAti eTale nivAre - aTakAve tene nAsavRtta kahevAmAM Ave che. tathA su = sArI rIte 1. ahIM gAthAnI vRttimAM eka paNa pAThAntara spaSTa kahyo nathI to paNa pAThAntaranI darzAvelI rIti uparathI vadura manvI ume ityAdi rIte pAThAntaro haze ema saMbhave che. 2. Ambalaka jo ke vartamAna samaye atiprasiddha jaNAto nathI, paraMtu AalakanuM ja svarUpa upara darzAvyuM tevA svarUpavALo AkAra keTalAka pherI karatA miThAIovALA rAkhe che, jene lokhaMDanI vA lAkaDAnI ghoDI kahevAmAM Ave che, lokhaMDanI ghoDI to barAbara supratiSThita AkAravALI ja hoya che. paraMtu upara kahelI traNa kASThanI banAvelI lAkaDAnI ghoDI evA AkAravALI prAyaH dekhavAmAM AvatI nathI. For Private Mesonal Use Only Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratiSThita raheluM hoya che bhAjana vagere jemAM te supratiSThita, ane tethI ja karIne te supratiSThitanA sarakho saMsthAna AkAra che jeno te supratiSThita saMsthAnavALo evo loka che. vaLI e supratiSThita AkAra kahyo te upalakSaNavALo che (arthAt supratiSThita zabdathI kevaLa supratiSThita AkAra ja che, ema nahi, paraMtu sAthe bIjo paNa AkAra grahaNa ka2vAno che), tethI te supratiSThita upara UMdhA mukhe sthApeluM za2AvaluM (moTuM koDiyuM) ityAdi bhAjana te sahita AkAra che. kAraNa ke AskhalakanI peThe A loka nIce nIce anukrame vistAravALo [ vadhAre vadhAre pahoLAIvALo ] che, madhya bhAgamAM saMkSipta (sAMkaDo) che. te madhya bhAganI upara paNa anukrame vistAra pAmato pAmato (eTale pahoLAImAM vadhato vadhato) pAMcamA brahmadevaloka sudhI vistAravALo che. ane tyAMthI u52 punaH paNa saMkSipta (sAMkaDo) thato thato yAvat siddhikSetra sudhI (lokanA anta sudhI) atisaMkSipta thayelo che. te kAraNathI e rIte vicAratAM brahmadevaloka sudhIno ja loka supratiSThita AkRtivALo che. ane siddhikSetra sudhI (UrdhvalokAnta sudhI) vicArIe to jenA upara talikAdi pAtravizeSane UMdhe mukhe DhAMkyuM hoya evA supratiSThita (Askhalaka) sarakho ja loka che, ema jANavuM. e pramANe 183mI gAthAno artha samApta thayo. / / 18 / aa rUti saMpUrNanosaMsthAnam|| = avataraNa: e UMdhe mukhe zarAva DhAMkelA supratiSThita AkAravALA lokanI (lokano) nIce (no bhAga) adholoka, madhyamAM tiryazloka ane uparano bhAga Urdhvaloka ema traNa vibhAgavALo che, mATe e traNe vibhAgano judo judo AkAra kahevAne mATe graMthakartA A gAthA kahe che. te A pramANe : heTThA majjhe uvariM, vettAsaNajhallarImuiMganibho / majjhimavitthArAhiya - coddasaguNamAyao loo // 184 // gAthArtha: heThe (eTale adholoka) vetrAsana (netaranA Asana) sarakho che, madhyamAM (eTale madhyaloka) jhAlara (thALInA AkAravALA ghaMTa) sarakho che, ane uparano (eTale Urdhvaloka) mRdaMga sarakho che. ane madhyabhAganA vistArathI kaMIka adhika caudaguNo dIrgha [ UMco ] evo A loka che. 1845 TIArtha: A lokAkAza nIce vetrAsana sarakho che, eTale pAtaLI netaranI latAothI (soTIothI) banAveluM nIce vistAravALuM ane upara kaMIka sAMkaDuM evuM besavA yogya je netaranuM AsanavizeSa jevA AkAranuM hoya che tema tema loka paNa ratnaprabhApRthvInA upalA taLiyAthI nIce nIce anukrame vistAra pAmato chato evA ja AkArano thAya che. IIti dhonoja sNsthaanm|| tathA jJadarI je sarva bAjue (banne bAjue) ativistRta mukhavALuM ane 'jAvAlanagara' vagere sthAnomAM prasiddha evuM vAjIMtravizeSa jevA AkAranuM hoya che, tema loka paNa madhyabhAgamAM eTale jyAM tirhAloka (manuSyaloka) Avelo che te sthAne tevA AkAravALo che. jema jhArIne (ADI na rAkhatAM) U`bhI sthApI hoya to upara ane nIce atyaMta vistAra hoya che, temaja vRttAkAra hoya che, ane madhyabhAga to atyaMta alpa dekhAya che, tema 1. ghaMTInA paDane jema bhUmi upara beThuM sthApIe tema. 2. madhya eTale UMcAIno bhAga vA jADAI. For Private&rsonal Use Only Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiryazlokarUpa madhyalokamAM paNa nIce ane u52 kaMIka adhika eka rajjUpramANano vistAra che, ane madhyabhAga to aDhAraso yojanamAtra ja UMco hovAthI madhyamAM alpa che [ arthAt jADAI alpa che. ] ||ti madhyanosaMsthAnam|| tathA nIce ane uparanA taLiye jema kaMIka sAMkaDuM hoya che, ane madhyabhAgamAM kaMIka vistRta hoya che evuM mRdaMga nAmanuM vAjIMtravizeSa to prasiddha ja che. tevI rIte lokapaNa UrdhvalokarUpa uparanA bhAgamAM (eTale UrdhvalokanA sthAne) arthAt tirhAlokanI upara yAvat siddhikSetra (lokAnta) sudhIno Urdhvaloka vicAratAM evA ja AkAravALo che. ||ti rdhvatosaMsthAnam|| e pramANe sArvamAnyathI ane vizeSathI lokano AkAra darzAvyo. have eja lokanI uparathI nIce sudhInI athavA nIcethI upara sudhInI UbhI laMbAI (eTale lokanI UMcAI)nuM pramANa darzAvavAne arthe gAthAnA uttarArdhano artha kahevAya che - plima - madhyama ityAdi. madhyama ane te vistAra [ athavA madhyama evo je vistAra te] madhyavistAra, tathA adhika ane te caudaguNa te adhikacaudaguNa, eTale madhyamavistArathI je kaMIka adhikacaudaguNa te madhyamavistArAdhikacaudaguNa kahevAya. emAM (muLamAyomAM 2hela meM rUpa) anusvAra alAkSaNika che [ vyAkaraNanA niyamo vinA ja niSpanna ]. e pramANe madhyamavistArAdhika caturdazaguNapramANa vaDe [ ahIM 'pramANa vaDe' e adhyAhArathI grahaNa karavuM] Ayata eTale dIrgha te madhyamavistArAdhikacaturdazaguNAyata evo loka che. e gAthAnA uttarArdhano samAsa kahyo. paraMtu bhAvArtha A pramANe che - tyAM A ratnaprabhApRthvIne viSe ghaNA sama-madhya-bhU-bhAgamAM [jADAI - UMcAInA madhyamAM nahi paraMtu laMbAI-pahoLAInA eTale vartulAkAranA atimadhyabhAgamAM ] meruparvatanI aMdaranA bhAgamAM AkAzapradezanAM be prataro [ upara nIce ] rahelAM che. e be prataramAMnuM dareka pratara laMbAI ane pahoLAImAM saMpUrNa 1 rajjUpramANa che. vaLI e be prataro sarva lokanA (eTale lokanI UMcAInA) madhyabhAge rahelAM hovAthI e be pratone ja lokano madhyabhAga kahe che. mATe e prata2no je 1 rajjUpramANa vistAra te ahIM madhyavistAra kahyo che. te madhyavistArathI A samagra loka (eTale lokanI UMcAI) 14 guNo che. eTale A samagra loka kaMIka adhika cauda rajju jeTalI laMbAIvALo che, e tAtparya che. anya graMthomAM to saMpUrNa 14 rajjUpramANa dIrgha loka kahyo che, ane A graMthamAM kaMIka adhika kahyo, emAM tattva zuM che te zrI sarvajJo jANe. e 184mI gAthAno artha samApta. 1844 rUtti hosya gAyAmaH| // tirtha tone sparzanAdvAram | gavataraNa: ahIM prazna thAya che ke - jyAre A loka traNa prakA2no che, to tiryaJlokamAM jIvAdi padArthonuM sparzanIya kSetra keTaluM che ? (arthAt tirhAlokamAM jIvAdikanI sparzanA keTalI che?) te kaho, ethI AzaMkAnA samAdhAnamAM A gAthA kahevAya che [arthAt prathama tiryaJlokanuM svarUpa kahevAya che ] : 1-2. saMpUrNa lokano AkAra supratiSThitatulya kahyo te sAmAnyathI ane adholokano, madhyalokano tathA Urdhvalokano je judo judo AkAra anukrame vetrAsana sarakho, jhallarI sa2kho ane mRdaMga sarakho kahyo te vizeSathI jANavo. For Privateersonal Use Only Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ majjhe ya majjhaloyassa, jaMbudIvo ya vaTTasaMThANo / joyaNasayasAhasso, vitthiNNo merunAbhIo // 185 // thArtha: madhyalokanA atimadhyabhAgamAM vRtta AkAravALo bUDhIpa nAmano dvIpa che, te eka lAkha yojana vistAravALo ane madhyabhAge meruparvatayukta che 18pA TIkArthaH Udgaloka ane adholoka e benI madhyamAM rahelo te madhyaloka eTale tiryagUloka, tenA madhyabhAge arthAt sarve dvIpa-samudronI abhyattara (aMdara) naMgUlIpa nAmano dvIpa che. [ddhi = be prakAre | = pAti - rakSaNa kare te dvIpa e vyutpatti darzAve che -] tyAM di = be vaDe eTale sthAna ApavuM ane AhArAdikanA AlaMbanamAM kAraNa thavuM, e be prakAra vaDe prANIone pa = pAti - rakSaNa kare te dIpa kahevAya. ane zAzvata evA ratnamaya jaMbUvRkSa vaDe oLakhAto evo dviIpa te vaMtUdhI. ane te saMpUrNa caMdranA biMbanI mAphaka vRttasaMsthAnavALI eTale vartula (thALIsarakhA goLa)AkAravALo che. ane evo vRttAkAra hovAthI ja pUrvathI pazcima athavA dakSiNathI uttara cheDA sudhI so hajAra yojanAnA vistAravALo eTale eka lAkha yojananA vistAravALo che. vaLI bIjI vAta e che ke - e jaMbUdvIpa meruparvata che nAbhimAM eTale madhyabhAgamAM jene te merunAbhivALo evo e jaMbUdvIpa che. e 18pamI gAthAno artha samApta. |18pA rUti naMgUDhIpa:// jaMbUDhIpane pharatA dIpa-samudro navataraNa: vaLI pUrvokta svarUpavALA jaMbUdvIpane paDakhe (jaMbUdvIpanI pAse cAre bAjue) zuM raheluM che? te kahevAya che : taM puNa lavaNo duguNeNa, vitthaDo savvao parikkhivai / taM puNa dhAyaisaMDo, taduguNo taM ca kAloo // 186 // TthArtha vaLI te jaMbUDhIpane potAnA bamaNA vistAra vaDe lavaNasamudra sarva bAjuthI vIMTAyelo che. te lavaNasamudrane vaLI tenAthI paNa bamaNA vistAravALo ghAtakIkhaMDa vIMTAyelo che. te ghAtakIkhaMDane vaLI potAnA bamaNA vistArathI kAloda samudra (kAlodadhi samudra) vIMTAyelo che. ll186 TArtha: vaLI te pUrvokta svarUpavALA jaMbUdvIpane nAvA eTale lavaNarasa (khArA rasa) sarakhA svAdavALo naivaUsamudra tenAthI (jaMbUdvIpathI) bamaNA vistAravALo arthAtu be lAkha yojananA vistAravALo, sarva bAjuthI eTale sarva dizAthI parikSepAyelo eTale vIMTAyelo che. vaLI te lavaNasamudrane paNa zAzvata ane ratnamaya dhAtakIvRkSa vaDe oLakhAto thAtIravaMDa nAmano dviIpa tenAthI bamaNo eTale lavaNasamudranA pramANathI bamaNo arthAt cAra lAkha yojananA vistAravALo che. "te (lavaNasamudrane) sarva bAjuthI vIMTAIne rahyo che." e vAkyano saMbaMdha ahIM paNa joDavo. vaLI te dhAtakIkhaMDane paNa zudhdha jaLanA rasa sarakhA AsvAdavALo vAtodhisamudra nAmano samudra sarva bAjuthI vIMTAIne rahyo che. ane te tenAthI bamaNo "e vAkyano saMbaMdha ahIM paNa joDavo. jethI dhAtakIkhaMDa nAmanA dvIpanuM je pramANa che, tenAthI bamaNA - 2 2 2. Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramANavALo arthAt ATha lAkha yojana vistAravALo che. e 186mI gAthAno artha samApta. ||186 navataraNa: pUrva gAthAmAM je kAlodadhisamudra kahyo te samudrathI AgaLa paNa bIjA dIpa-samudro che ke nahi, ane che to kyAM che? te A gAthAmAM kahe che : taM puNa pukkharadIvo, tammajjhe mANusottaro selo| etAvaM naraloo, bAhiM tiriyA ya devA ya // 187 // mathArtha: te kAlodadhi samudrane paNa vIMTIne bamaNA pramANano puSkaradvIpa nAmano dvIpa rahelo che. ane te dvIpanA atimadhyabhAgamAM mAnuSottaragiri nAmano parvata che. manuSyaloka (manuSyakSetra) paNa eTalA ja pramANavALuM che. ane tyAMthI (mAnuSottara parvatathI) bahAranA puSkarArdhamAM temaja bIjA dvIpa-samudromAM tiryaMco ane devo che. ||187ii TIvArtha: te kAlodadhisamudrane paNa puSkara eTale zAzvata ane ratnamaya kamaLo, te vaDe oLakhAto evo dvIpa te puSkaradvIpa vIMTAIne rahyo che. vaLI te kAlodadhithI "bamaNA vistAravALo che" e vAkyano saMbaMdha ahIM paNa joDavo; arthAt puSkaradvIpa kAlodasamudrathI bamaNA vistAravALo eTale soLa lAkha yojana jeTalA vistAravALo che ema jANavuM. vaLI te puSkaradvIpanA madhyabhAgamAM eTale kAlodasamudranA paryantathI ATha lAkha yojana dUra mAnuSottarari nAmano zaila-parvata che. vaLI eTalo ja arthAt mAnuSottaraparvata sudhImAM ja manuSyonA janma, maraNa ane hamezAM rahevAnA sthAnarUpa loka eTale manuSyaloka jANavo. kAraNa ke e manuSyalokathI (mAnuSottaragirithI) AgaLa manuSyonA janma, maraNa ane hamezAM rahevArUpa sthAnano abhAva che. tyAre te manuSyalokanI bahAra zuM che ? te kahe che - mAnuSottaraparvatathI prAraMbhIne bahAra tiryaMco, devo ane devanI nagarIo hamezAM avasthAnavALI (rahelI) che. paraMtu manuSyo nahi. e 187mI gAthAno artha samApta thayo. I187LI rUti manuSyakSetram // vitaraNa: prazna :- puSkaradvIpathI AgaLa bIjA dvIpa-samudro che ke nahi? e praznanA uttara tarIke have A gAthA kahevAya che: evaM dIvasamuddA, duguNaduguNavittharA asNkhejaa| evaM tu tiriyalogo, sayaMbhuramaNodahiM jAva // 188 / mAthArtha: e pramANe anukrame bamaNA bamaNA vistAravALA dvIpa ane samudro asaMkhyAtA che. ane e rIte yAvat svayaMbhUramaNasamudra sudhI tiryaloka che. 188 1-2. manuSyakSetrathI bahAra manuSyonuM janma, maraNa to sarvathA thatuM ja nathI, paraMtu vidyAdharo ane cAraNamunio naMdIzvaradvIpa tathA rUcakadvIpa sudhI jatA hovAthI alpakALa avasthAna to che ja, paraMtu haMmezanuM avasthAna-rahevApaNuM nathI. W For Prival & 3ersonal Use Only Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 TIArtha: e pramANe eTale jevI rIte pUrve kahI gayA tevI rIte bIjA paNa dvIpa-samudro kahevA. keTalA kahevA ? te kahe che - asaMkhyAta che. ahIM dvIpa-samudrone lagatAM asaMkhyAtanuM pramANa to prathama ` ja kahyuM che. vaLI te dvIpa-samudro kevA prakAranA (keTalA vistAravALA) kahyA che ? te kahe che - anukrame uttarottara bamaNA bamaNA vistAravALA kahyA che. te A pramANe - puSkaradvIpathI AgaLa puSkaradvIpathI bamaNA pramANavALo ane zuddha jaLanA rasa sarakhA svAdavALo purovasamudra nAmano samudra kahyo che. tethI AgaLa varuvara nAmano dvIpa (puSkarasamudrathI bamaNA pramANavALo), tethI AgaLa vAruNInA (madirAnA) rasa sarakhA svAdavALo varuovasamudra nAmano samudra che. tyArabAda kSIravaradvIpa nAmano dvIpa che. tyArabAda kSIranA (dUdhanA) rasa sarakhA svAdavALo lIvarasamudra che. tyAMthI paNa AgaLa bhuvaradvIpa nAmano dvIpa che, ane tyArabAda zelaDInA rasa sarakhA svAdavALo rUkSurasasamudra che. ahIMthI AgaLanA have sarve samudro dvIpasarakhA nAmavALA jANavA. vaLI bIjI vAta e che ke - svayaMbhUraNasamudra sivAyanA A sarve samudro [ eTale ikSarasasamudrathI prAraMbhIne AgaLanA sarve samudro ] zelaDInA rasa sarakhA svAdayukta jaLavALA jANavA. tyAM dvIpanAM nAmo A pramANe - ikSarasasamudranI pachI nandIzvaradvIpa nAmano dvIpa (AThamo) che. tyArabAda aruNavaradvIpa, tyArabAda kuMDalavara dvIpa, tyArabAda zaMkhavadvIpa, tyArabAda rucakava2dvIpa che, e pramANe zrI anuyogadvArasUtranI cUrNinA abhiprAya pramANe teramo rucakava2dvIpa che, ane anuyogadvAra-sUtramAM (mULamAM) to aruNAvAsadvIpa tathA zaMkhavadvIpa e be dvIpa lakhelA dekhAtA nathI; jethI mULasUtranA abhiprAya pramANe to rucakavadvIpa agiyAramo che. e bAbatamAM 52mArtha - tattva zuM che te zrI yogIzvaro (sarvajJo) jANe. vaLI naMdIzvaradvIpa vagere je dvIpo kahyA te dvIpone AMtare AMtare potAnA dvIpanA nAmasarakhA nAmavALA samudro che te to ahIM na kahevA chatAM potAnI meLe ja jANI levA, ema prathama ja kahyuM che. Irucakavara dvIpathI AgaLanA dvIpa-samudro vaLI e jaMbudrIpathI prAraMbhIne rucakavara sudhInA dvIpa ane samudro nirantara5Ne (uttarottara anukrame) rahelA che tenAM nAmo kahyAM, paraMtu tyAMthI AgaLa rahelA dvIpa - samudro je nirantara5Ne rahyA che te dvIpo ane samudro asaMkhyAtA hovAthI darekanAM judAM judAM nAma kahI zakAya nahi, te kAraNathI asaMkhyAta dvIpa-samudro choDIne tyArabAda AgaLa rahelA dvIponAM [ane te sarakhA nAmavALA hovAthI samudronAM paNa ] nAmo keTalAekanAM ja (alpa saMkhyAvALAnAM ja) kahevAya che. te A pramANe - rucakavaradvIpathI AgaLa asaMkhyAtA dvIpa - samudrone ullaMghIne munAvaradvIpa nAmano dvIpa jANavo. e pramANe asaMkhyAta asaMkhyAta dvIpa - samudrone ullaMghIne A kahevAtI gAthAnI vidhi pramANe nAmo jANavAM : AbharaNa vattha gaMdhe, uppala tilae ya puDhavinihirayaNe / vAsahara daha naIo, vijayA vakkhAra kapiMdA ||1|| 1. A graMthanI ja 136mI gAthAthI 179mI gAthA sudhImAM nasaMsthApramALa nAmanuM pramANadvAra varNavyuM che. temAM ja traNa saMkhyAta, traNa asaMkhyAta che ane traNa ananta kevI rIte gaNavA ? te darzAvyuM che. For Private Personal Use Only Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pura-maMdara AvAsA, kUDA nakkhatta caMda sUrA ya / deve nAge jakhe bhUe ya sayaMbhuramaNe ya / / 2 / / [ AbharaNo - vastro - gaMdha - kamaLo - tilaka - pRthvIo - nidhio - ratno - varSa dharaparvato - draho - nadIo - vijayo - vakSaskAraparvato - kalpadevaloka - Indro - nagarI - merUparvata - devanA AvAso - kUTa (bhUmikUTa ane girikUTa) nakSatro - caMdra ane sUrya - e zAzvata padArthonAM je nAmo che te nAmovALA [ ekeka nAmavALA asaMkhyAtA ] dvIpa-samudro che. ane sarvathI paryanta punaH vevalIpa - nAdvIpa - pakSadvIpa - mUtadvIpa ane svayaMbhUramAdvIpa e pAMca nAmavALA pAMca dvIpo che. [ane AMtare AMtare eja nAmavALA pAMca samudro che, jethI chello svayaMbhUramaNa samudra che]. e be gAthAno saMkSiprArtha kahyo. A gAthAmAM siddhAntane viSe kahela e be gAthAo vaDe pratipAdana karela AbharaNa, vastra, gaMdha, utpala (kamaLo), tilaka Adi vastuonA paryAya-nAmasarakhA nAmavALo ekeka dvIpa paNa tyAM sudhI kahevo ke yAvatu chellAmAM chello svayaMbhUramaNadvIpa Ave. ane te svayaMbhUramaNa dvIpanI AgaLa zuddha jaLanA rasa sarakhA svAdayukta jaLavALo svayaMbhUramaUsamudra che. praH jo e pramANe che tyAre to asaMkhyAta asaMkhyAta dvIpa-samudrone ullaMghIne AMtare AMtare je je dvIpo rahyA che, te dvIponAM ja nAmo e be gAthA vaDe kahyAM, paraMtu te kayA nAmavALA che ? te kahevuM joIe. uttara: e vAta satya che. te dvIponAM nAma to lokane viSe zaMkha, dhvajA, kaLaza, svastika, zrIvatsa ityAdi jeTalAM zubha nAmo che te sarve nAmo vaDe oLakhAtA te dvIpo che, ema potAnI meLe ja jANI levuM. zrI siddhAntarUpI samudramAM kahyuM che ke - hIvasamuddA vi maMte, devayA nAmagheTiM paNNattA ? goyamA ! jAvaiyA loe subhA nAmA subhA rUvA subhA gaMdhA subhA rasA subhA phAsA gvayA DhIvasanu nAmadhe hiM paUUttA [ he bhagavan! hIpa- samudro kevA kevA nAmavALA kahyA che? gautama ! lokamAM je zubha nAmavALA, zubha rUpavALA, zubha gaMdhavALA, zubha rasavALA ane zubha sparzavALA padArtho che te padArthonA nAmavALA dvIpa - samudro kahyA che]. arthAt zaMkha, dhvaja Adi jeTalAM zubha nAmo che, temaja zubhavarNa, gaMdha AdinA vAcaka jeTalA nAmo che eTale zubhavadivALA padArthonAM je je nAmo che] te nAmavALA asaMkhyAtA dvIpa jANavA, e tAtparya che, ane samudro to dvIpasarakhA nAmavALA che ema kahyuM ja che. e pramANe uttarottara bamaNA bamaNA vistAravALA e dvIpa-samudro asaMkhyAtA jANavA ane e pramANe asaMkhyAta dvIpa-samudrasahita svayaMbhUramaNa samudra sudhIno tiryatno jANavo. tathA Urdhvaloka ane adholoka e benA tiryaDU eTale madhyamAM rahelo loka te tiryaloka [e zabdArtha jANavo]. athavA tirya zabda ahIM madhyapaNAno vAcaka che. ane tethI tirya; eTale madhyama pariNativALAM dravyo jene viSe kevaLajJAnIo vaDe lokAya eTale dekhAya te tiryakto. kAraNa ke A tiryalokamAM phoTaprabhAvathI ja sarve dravyo prAyaH madhyama pariNAmavALAM ja hoya che, paraMtu UrdhvalokamAM rahelA dravyovat utkRSTa pariNAmavALAM nathI. temaja adholokamAM rahelAM dravyovat nikRSTa-jaghanya pariNAmavALAM paNa nathI, e tAtparya che. e 188 mI gAthAno artha For Privat Personal Use Only Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samApta thayo. 1885 kRti tiryavRttone sparzanA // atha adholoke sparzanAdvAram // avataraNa: ahIM prazna e che ke - tirhAlokamAM jIvAdi padArthone sparzanIya [sparzayogya] kSetra kahyuM. paraMtu adholokamAM jIvAdikane sparzanIya kSetra kayuM che ? te nivedana karo. uttaraH adholokamAM ratnaprabhAdi sAta pRthvIo te jIvAdi padArthone mATe sparzanIya kSetra che. praznaH josAta pRthvIo e sparzanIya kSetra che, to te sAta pRthvIonuM tihu~ pramANa keTaluM keTaluM che ? temaja e pRthvIo AMtare AMtare rahelI che ke niraMtara5Ne [ekabIjAne sparzIne] rahelI che ? te samajAvo, temaja nIce nIcenI pRthvI upara uparanI pRthvIthI zuM adhika vistAravALI che ke sarakhA vistAravALI che, te paNa samajAvo. e AzaMkAnA samAdhAna tarIke have A gAthA kahevAya che. te A pramANe : tiriyaM logAyAma - pamANaM heThThA u savvapuDhavINaM / ALasaMtariyAo, vicitrayA 7 aoTA ||18|| gAthArtha: nIce sAta pRthvIonuM tihu~ pramANa lokAkAzanI laMbAI jeTaluM che, vaLI te pRthvIo AkAza vaDe aMtarita (AMtare AMtare AkAza raheluM che evI) che, ane nIce nIcenI pRthvI upara uparanI pRthvIthI adhika adhika vistAravALI che. 189lA TIArtha: 'pUrva gAthAmAM tirAlokamAM sparzanIya vastu [dvIpa - samudro e jIvAdi padArthonuM sparzanIya kSetrarUpa vastu] kahI, ane have henga 3 e padathI heThenA kSetramAM eTale adholokamAM sparzanIya sAta naraka pRthvIo jANavI,' e upaskAra che [ A gAthAmAM zuM kahevAnuM che te rUpa abhidheya che ]. savvapuDhavILuM te sarva [ sAte ] pRthvIonuM ttiriyuM - tihu~ eTale pUrvapazcima athavA dakSiNottara [pUrvathI pazcima sudhInuM athavA dakSiNathI uttara sudhInuM ] pramANa A pramANe jANavuM - e vAkyasaMbaMdha che. keTaluM pramANa jANavuM te kahe che - ahIM pamANa e zabda nirdezarUpa che mATe emAM vibhaktino lopa thayo che. have te pramANa kahe che - toyAma eTale lokanI laMbAI jeTaluM che. emAM kahevAnuM tAtparya e che ke - jeTalA pramANavALo tirthro lokAkAza che, teTalA tirchA pramANavALI e sAte pRthvIo che [ arthAt eka rajju Adi bhinna bhinna pramANavALI che ]. praznaH lokanI tirzI laMbAI to aloka sudhInI che, ane e sAte pRthvIo to alokane sparzI ja nathI; kAraNa ke pRthvI ane aloka e benI vacce 'chatteva paMcama noyamarthya haiM kuMti yANa '[nizcayathI cha yojana ghanodadhi, sADAcAra yojana ghanavAyu ane doDha yojana tanuvAyu, ratnaprabhApRthvInA paryante rahyo che ] ityAdi padavALI gAthAo vaDe kahelA ghanodadhi, ghanavAyu ane tanuvAyu tathA kevaLa alpa AkAza (lokAkAza) hovAnuM AgamamAM kahela che. to pRthvIonuM tihu~ pramANa lokanI tirdI laMbAI jeTaluM che, ema zI rIte kaho cho ? uttaraH e vAta jo ke satya che, paraMtu sarve pRthvIonuM tiSThu pramANa to ghaNA lokAkAzamAM varte che. ane je paryante rahelA keTalAka alpa sthAnamAM (alpa lokAkAzamAM) pRthvIo nathI For Private Personal Use Only Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vartatI tevo lokAkAza atialpa hovAthI tenI (pRthvIrahita je ghanodadhyAdivALA lokAkAzanI) ahIM vivakSA karI nathI [ arthAt te lokAkAzane paNa pRthvInA pramANamAM ja vyavahArathI gaNI lIdho che], mATe e vAtamAM kaMI doSa nathI. vaLI A gAthAmAM paNa tiriyuM to paHIM, tathA tiriyuM to vAmapamA ityAdi judA judA pATha dekhAya che, te pAThono artha paNa pUrvokta vyAkhyAne ja anusarato karavo tathA 3 saMtariyALyo eTale AkAza vaDe arthAt asaMkhyAtA hajAra yojana vistAravALA AkAzakhaMDa vaDe e sAte pRthvIo paraspara aMtarita (AMtarAvALI) che. ahIM tAtparya e che ke - ratnaprabhA pRthvInI AgaLa eTale ratnaprabhA pRthvInI nIce, asaMkhyAtA hajAra yojana vALA AkAzakhaMDa vaDe aMtarita eTale vyavadhAnavALI [ AMtarAvALI ] zarkarAmabhA nAmanI pRthvI rahelI che, paraMtu niraMtarapaNe rahI nathI [ eTale ratnaprabhAne sparzIne nIce zarkarAmabhA pRthvI rahelI nathI]. punaH e zarkarAmabhAnI nIce vAlukAprabhA pRthvI paNa e rIte ja rahI che. e pramANe yAvat chaThThI pRthvInI nIce asaMkhyAta hajAra yojana pramANa AkAzakhaMDa vaDe antarita sAtamI pRthvI rahelI che. paraMtu niraMtarapaNe [ chaThThIne sparzIne sAtamI pRthvI e rIte ] rahI nathI. kahayuM che ke - "he bhagavan! A ratnaprabhA pRthvI ane zarkarA prabhA pRthvI keTalI abAdhAnA aMtare (ekabIjAthI keTalI dUra) kahI che? gautama! asaMkhyAtA hajAra yojana jeTalI abAdhAnA aMtare kahelI che. e pramANe yAvat chaThThI pRthvI je tamA pRthvI tenI nIce sAtamI pRthvI timastamAM pRthvI] keTalI abAdhAnA aMtare kahI che? he gautama ! asaMkhyAtA hajAra yojana jeTalI abAdhAnA aMtare kahI che." tathA visthiUUAyarI 3 hiTe eTale e sAte pRthvIo nIce nIce adhika vistAravALI jANavI [arthAt ratnaprabhAthI adhika vistAravALI nIce rahelI zarkarAmabhA pRthvI, zarkarAmabhAthI paNa adhika vistAravALI nIce rahelI vAlukAprabhA pRthvI ityAdi rIte yAvatuM chaThThI pRthvIthI paNa adhika vistAravALI nIce rahelI sAtamI pRthvI jANavI, kAraNa ke -] lokAkAza jema jema nIce jaIe tema tema adhika vistAravALo che, ane ticcha lokAkAza jeTalA dIrgha pramANavALI (laMbAIvALI) e sAte pRthvIo che, ema hamaNAM ja kahevAI gayuM che. mATe lokAkAzanA vistArane anusAre pRthvIo paNa anukrame nIce nIce adhika vistAravALI sAmarthyathI siddha thAya che ja. e 189mI gAthAno artha samApta thayo. /189tI. iti adholoke jIvAdInAM sparzanIyaM kSetram / / atharvatto nIvArInAM sparzanIyaM (kSetramu) . vataUT: e pramANe adholokamAM paNa (jIvAjIvAdikane) sparzanIya vastu kahI. have UrdhvalokamAM sparzanIya vastu kahevAne prathama UrdhvalokanA svarUpano nirNaya [ Urdhvaloka kevo che ? te] A gAthAmAM kahevAya cheH uDDhaM paesavuDDhI nidvidalA jAva baMbhalogo tti / adhuTTA khalu raja, teNa paraM hoi parihANI // 190 // For Private R onal Use Only Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thArtha Urdhvaloke pradezavRddhi brahmadevaloka sudhI kahI che, ane e pramANe nizcaya adhRSTha eTale sADAtraNa raju sudhI vRddhi thaI che, ane tyArabAda punaH pradeza pradezanI parihAni jANavI. ||190NI TIchArtha: lokanA madhyabhAgamAM rahelAM ratnaprabhA pRthvImAM je AkAzapradezanA be prataro pUrve kahyAM che, temAMnA upalA pratarathI upara aMgulano asaMkhyAtamo bhAga jeTalA UMce caDIe tyAM AkAzamatara aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTaluM adhika (eTale tirtho vRddhivALuM) thAya, evI pradezavRddhi naMdisUtra vageremAM nirdeza karI che. eTale kahI che, vaLI evA prakAranI pradezavRddhi UMce keTale dUra sudhI thAya? te kahe che - brahmadevaloka eTale pAMcamA devaloka sudhI evI pradezavRddhi kahI che. anaH evA prakAranI [ eTale aMgulano asaMkhyAtamo bhAga UMce caDhatAM aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalI] vRddhi 2junA pramANathI keTalA raju sudhI jANavI? uttara: varlDa hetu raN eTale lokAkAzanI evA prakAranI UrdhvapradezavRddhi [ athavA UrdhvalokanI evI pradezavRddhi] ardhacaturtharajju arthAt sADAtraNa raju sudhI che, e tAtparya. ane tenuM ghara hoTu parihA eTale tyAMthI AgaLa arthAtu, te 3ii rajuthI upara aMgulano asaMkhyAtamo bhAga UMce caDhIe tyAM aMgulano asaMkhyAtamo bhAga hAni hoya, evI hAni te lokAnta sudhI jANavI. vaLI e hAni paNa sADAtraNa raju pramANa (sudhI) ja jANavI. ahIM baddha zabdano (sADAtraNa rajuno saMbaMdha, banne sthAne joDavo. prazana: jo UrdhvalokamAM pradezavRddhi sADAtraNa rajju pramANa kahI ane tevI ja rIte pradeza hAni paNa sADAtraNa raju ja kahI, tyAre to Urdhvaloka saMpUrNa sAta rajju pramANano kahyo gaNAya, ane siddhAntamAM to UrdhvalokanuM pramANa kaMIka nyUna sAta rajju pramANa kahyuM saMbhaLAya che te kema? uttara: e vAta satya che. paraMtu Urdhvaloka je kiMcit jUna che te kiMcit nyUnatAnI ahIM vivakSA karI nathI, mATe [ banne sthAne eTale pradezavRddhimAM ane pradeza hAnimAM paNa 3 - 3 raju kahyA ] temAM koI doSa nathI. mATe e rIte brahmadevaloka sudhI rajju pramANa ane lokAnta sudhImAM sAta rajju pramANa kSetra jIva ane ajIvone mATe ahIM sparzanIya kSetra tarIke kahyuM che, ema jANavuM. e 100mI gAthAno artha samApta thayo. 197ll 1. ahIM pradezavRddhino artha ekeka AkAzapradezanI vRddhi evo nahi, paraMtu AkAzanA amuka alpavibhAga jeTalI vRddhi evo artha jANavo. vaLI pradezavRddhino e artha kevaLa ahIM ja karavo ema nahi, paraMtu prAyaH sarvatra e ja artha jANavo. punaH ahIM prataravRddhi paNa dareka pratara anukrame vRddhivALuM ja che ema nathI paraMtu madhya pratarathI uparanAM keTalAMka prataro madhya pratara tulya pramANavALAM che, punaH tethI upara aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalI vRddhivALAM keTalAMka pratiro paraspara samAna pramANavALAM che. e rIte dareka prasaramAM kramavRddhi nathI. punaH apolokamAM pradeza hAni te paNa evA ja prakAranI che. ane evI vRddhi -- hAni hovAthI ja aloka tarapha gavAkSa sarakhA AkAravALAM niSphaTo prApta thAya For Private Personal Use Only Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatara : jo e pramANe UrdhvalokanuM sAta rajju jeTaluM sparzanIya kSetra kahyuM, to dareka devalokamAM juduM juduM IzAnAdi devaloka sudhI paNa keTalA keTalA rajUpramANanuM kSetra jIvAdika padArthone sparzanIya che? te AzaMkAnA samAdhAna tarIke A gAthA kahevAya che. te A pramANe IsANammi divaDDhA, aDDhAijjA ya raja mAhiMde / paMceva sahassAre, cha accue satta logaMte // 191 // mAthArtha tiryagulokathI upara saudharma - IzAna devaloke doDha rai, tethI upara mahendra (sanata, mahendra) sudhImAM aDhI raju, sahastrAra devaloka sudhImAM pAMca ra, ayyata (AraNa ayyata) sudhImAM cha raju, ane lokAMta sudhImAM sAta pramANa (UrdhvalokanuM) sparzanIya kSetra che. // 191il. TIkAH pUrve kahelA je lokano madhyabhAga tyAMthI saudharma devaloka ane izAna devaloka sudhImAM driva = sArdha eka raju [ ardha rajusahita eka raju eTale doDha raju athavA hUyartha eTale bIjA rajuno ardhabhAga sahita] eTale doDha rajUpramANa sparzanIya kSetra che, e bhAvArtha e pramANe sanaskumAra devaloka ane mahendra devaloka sudhImAM ardha rajusahita be rajU eTale aDhI rajuM pramANa sparzanIya kSetra che. [ ahIM sarvatra lokanA madhyabhAgathI ja eTalA pramANavALuM Urdhva sparzanIya kSetra jANavuM. ] tathA sahastrAra devaloka sudhImAM pAMca rajupramANa sparzanIya kSetra che. AraNa tathA azruta sudhImAM cha rajupramANa, ane lokAnta sudhImAM sAta rajupramANa sparzanIya kSetra che. pUrva gAthAmAM (190mI gAthAmAM) paNa lokAnta sudhImAM sAta raju sparzanIya kSetra kahyuM, ane A gAthAmAM punaH paNa sAta rajju sparzanIya kSetra kahyuM to e rIte lokAnta sudhInuM sAta raju kSetra be vAra kema kahyuM ? e zaMkAnA samAdhAnamAM jANavuM ke pUrva gAthAmAM to pradezanI hAni-vRddhi prasaMgane anusarIne sAta raju kahyA che, ane A gAthAmAM to sparzanIya kSetranI ja mukhyatAe lokAnta sAta raju kahyA che, mATe emAM punarUkti (dviguNa kathanano) doSa na jANavo. e 191mI gAthAno artha kahyo. ||ti kardhvanode navAvInAM sparzanIyakSetram || samApta sarva lokAkAze bhinnabhinnasparzanIyakSetram / / | | sparzanA prasaMge 7 samughAtanuM svarUpa che. vatara': prajJa: samagra lokamAM rahelI sarve sparzanIya vastuo [ sparzanIya kSetro] kahI, mATe have to e ja kahevAnuM bAkI che ke - e sparzanIya kSetrone sparzanArA AgaLa kahevAtA te mithyAdRSTi vagere jIvo potAnA svarUpamAM (mULa avasthAmAM) rahyA chatA ja sparze che. athavA to koI bIjI prakAranI avasthA vaDe sparze che? 3ttara: e praznanA uttaramAM kahevAya che ke - banne rIte sparze che [ eTale mULa avasthAthI paNa sparze che ane bIjI bhinna avasthAthI paNa sparze che]. prazna: jo e pramANe che, to svarUpe rahyA chatA jIvo kevI rIte sparze te to samajI zakAya For Privatez ersonal Use Only Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che, paraMtu avasthAbhede sparzatA hoya to te avasthAbheda kayA prakArano ? te samajAvo. uttara: e bAbatamAM kahevAya che ke - ahIM avasthAbheda te sAta prakAranA samudghAtarUpa che. praznaH tyAre te sAta prakAranA samuddAta kayA kayA ? te kaho. uttara: te saMbaMdhamAM A gAthA kahevAya cheH veyaNa kasAya maraNe, veuvviya teyae ya AhAre / kevaliya samugdhAe, satta ya maNuesu nAyavvA / / 192 / / thArtha: vedanA samuddAta, kaSAya samuddAta, maraNa samuddAta, vaikriya samuddAta, taijasa samuddAta, AhA2ka samuddAta ane kevila samuddAta e sAta samuddAta che, tyAM manuSyone viSe e sAte samuddAta hoya che. II192 TIdArthaH sam = ekIbhAve ut = prabalatA vaDe vAta = haNavuM, eTale vedanIyAdi karmapradezonuM nirjaravuM, te samuddAta. arthAt m eTale ekIbhAvane prApta thayelo prANI hat eTale prabaLatAthI vedanIyAdi karmapradezono je thAta nirjarA kare te samuddhAta kahevAya. tyAM jIvane ekIbhAvanI (tadrupatAnI - tallInatAnI) prApti konI sAthe ? ema jo pUchatA ho to kahIe chIe ke - AtmA jyAre vedanIyAdi samuddAtane prApta thayo hoya che, tyAre te ja vedanAdikanA anubhavajJAnamAM [ vedanA bhogavavAmAM ] pariNata [ ekAkAra ] thaI jAya che, jethI te vakhate te AtmA bIjA jJAnamAM pariNata thayelo hoto nathI. e pramANe vedanAdikanA anubhavajJAnanI sAthe [ anubhavamAM ja ] jIvanI ekatva-prApti [ ekatA ] jANavI. to have prabalatA vaDe thAta te kevI rIte ? te saMbaMdhamAM kahevAya che ke - je kAraNathI vedanAdi samuddAtamAM pariNata thayelo AtmA ghaNA kALe anubhavavA yogya evA vedanIyAdi karmanA ghaNA pradezone udIraNAkaraNa vaDe AkarSI udayamAM prakSepIne ane anubhavIne [te ghaNA karmapradezone ] nirjare che, te kAraNathI te samuddAta avasthAmAM t - prabalatA vaDe [ ghaNo prabala ] thAta kahevAya che, mATe sam hatu ane ghAta e traNa pada maLIne thayelo samuddhAta zabda sArthaka che. te samuddAta vedanAdi bhedathI sAta prakArano che, te A pramANe - vedanA samuddAta, kaSAya samuddAta, mAraNAntika samudghAta, vaikriya samuddAta, taijasa samudghAta, AhAraka samuddAta ane keli samuddAta. 1. vevanA samuddhAta - tyAM vevanA eTale azAtA vedanIyathI utpanna thayelI pIDArUpa hetu vaDe je samuddAta te vedanA samuddAta. te A pramANe-vedanAthI karAlita eTale vyAkuLa thayelo jIva anantAnanta karmaskaMdhothI vIMTAyelA potAnA Atmapradezone zarIrathI bahAra pheMke [kADhe], ane te bahAra kADhelA Atmapradezo vaDe peTanA, mukhanA ane bhujA vagerenA suSira bhAgone [polANone] tathA kAna - khabhA vagerenA AMta2A pUrIne laMbAI - pahoLAImAM potAnA zarIra jeTalA kSetramAM vyApta thaIne antarmuhUrta sudhI tevI avasthAvALo rahe che. ane te antarmuhUrtamAM azAtA vedanIyakarmanAM ghaNA pudgalonI-pradezonI nirjarA kare che, ane tyArabAda samudghAtathI nivRtta thaIne svarUpastha [ prathama jevI avasthAvALo hato tevI avasthAvALo ] thAya che. For Private 90ersonal Use Only Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. RSIya samuddhati - RSAya eTale A samudyAmAM kAraNabhUta evA krodha vagere kaSAyo, te vaDe thato samudraghAta te Saya samudraghAta. e A pramANe - tIvra RSAyanA udaya vaDe vyAkuLa thayela jIva anantAnanta karmaskaMdho vaDe vIMTAyelA potAnA Atmapradezone bahAra kADhe, ane te bahAra kADhelA Atmapradezo vaDe udara - mukha tathA kaMTha vagerenAM suSirone (polANone) pUrIne tathA kAna khabhA vagerenA AMtarAone pUrIne laMbAI tathA vistArathI potAnA zarIra jeTalA kSetramAM vyApIne-phelAIne antarmuhUrta sudhI rahe, ane te antarmuhUrtamAM kaSAyamohanIya karmanA ghaNA pradezonI nirjarA kare, ane tyArabAda samudyAtathI nivRtta thaIne mULa avasthAmAM AvI jAya, te kaSAya samudyAta jANavo. rU. mArAnti samuhughAta - maraNa e ja jIvono aMta karanAruM hovAthI atarUpa che mATe maraNAnta, ane tene viSe thayela te mArAnti; ane tevA prakArano e samudraghAta te mArAnti samudruvAta kahevAya. arthAt maraNa vakhate jyAre antarmuhUrta AyuSya bAkI rahe tyAre ja keTalAka jIvo e samuddaghAta kare che, mATe mAraNAntika samuddAta kahevAya che. te A pramANe jANavo - antarmuhUrta AyuSya bAkI rahe tyAre koI jIva pahoLAI ane jADAImAM potAnA zarIra pramANa, ane laMbAImAM jaghanyathI aMgulano asaMkhyAtamo bhAga tathA utkRSTathI asaMkhyAtA yojana pramANano potAnA Atmapradezono daMDAkAra zarIra bahAra kADhe che - race che. ane tevo daMDa kADhIne je sthAne parabhavamAM utpanna thavAno hoya te sthAne te potAnA AtmapradezanA daMDane prakSepe che tyAM sudhI pahoMcADe che - mokale che - sthApe che]. vaLI te pradezadaMDa te utpatti sthAnamAM jugati vaDe eka ja samayamAM jAya che, ane vakragati vaDe to pUrve kahyA pramANe utkRSTathI cothe samaye jAya che. vaLI A mAraNAntika samudyAta paNa aMtarmuhUrtapramANano ja che, ane te aMtarmuhUrtamAM AyuSya karmanA ghaNA pudgalonI nirjarA kare che. 4. vaizviya samuddhati - vaikriya zarIra nAmakarma saMbaMdhI je samudyAta te vaikriya samudyAta. athavA vaikriya zarIra racavAnA samaye thato je samudraghAta te vaikriya samuddaghAta. e samuddaghAta paNa e ja rIte jANavo. te A pramANe - vaikriya zarIra racavAnI labdhivALo jIva vaikriya zarIra racatI vakhate pahoLAI ane jADAImAM potAnA zarIra jeTalo [ pahoLo ane jADo ] ane laMbAImAM jaghanyathI aMgulano saMkhyAtamo bhAga tathA utkRSTathI to saMkhyAtA yojanapramANa potAnA Atmapradezono daMDa racI zarIra bahAra kADhe [arthAtu Atmapradezone zarIra bahAra kADhIne daMDa racanA karIne ] yathAbAdara vaikriya nAmakarmanA pudgalo je pUrve bAMdhelA che, tenI nirjarA kare. je kAraNathI kahyuM che ke - "velviyasamughANavi , samotti saMnnAruM noyaDuM ThaMDuM nisirai, nisiraittA ahAbAyare puggale parisADei' / [vaikriya samuddAta vaDe samudraghAta kare, samuddAta karIne saMkhyAta yojana pramANano daMDa 1. te antarmuhUrtanA aMtya samaye jo maraNa pAme to tevI ja avasthAmAM rahyo chato potAnA Atmapradezone maraNasthAnathI saMharI le che. ane maraNa na pAme to samudraghAtathI nivRtta thaI svabhAvastha thAya che, koI jIva eka ja samughAta karI maraNa pAme che to koI jIva be vAra paNa samughAta karI bIjA samudraghAtamAM maraNa pAme che - e adhika jANavuM. zrI bhagavatIjInA abhiprAyathI. 2. vAyune to jaghanyathI ane utkRSTathI paNa aMgulano asaMkhyAtamo bhAga laMbAI jANavI. 3. pRSTha 272nI TippaNa 1. juo. 271 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahAra kADhe, ane bahAra kADhIne yathAbAdarapugalone nirjare - ityartha] A vaikriya samudraghAta paNa antarmuhUrta pramANano ja che. ane tyArabAda vaikriya zarIranI racanA samApta thaye AtmA svarUpastha-svabhAvastha thAya che. che. saina samuddhAta - ahIM taijas zabda vaDe taijasa zarIra kahevAya che. ane te taijasa zarIranuM kAraNabhUta taijasa zarIra nAmakarma paNa kahevAya che. te kAraNathI taijasa saMbaMdhI je samudyAta te tainasa samudraghAta. e taijasa samuddaghAta paNa e ja rIte jANavo. te A pramANetaijasa pudgalone bahAra kADhavAnI labdhivALo koIka krodha pAmelo sAdhu vagere sAta ATha pagalAM pAcho haThIne pahoLAI - jADAImAM potAnA zarIra jeTalo [ pahoLo - jADo ], ane laMbAImAM jaghanyathI aMgulano saMkhyAtamo bhAga ane utkRSTathI punaH saMkhyAtA yojanapramANa evo anaMtAnaMta taijasa zarIranA skaMdho vaDe vIMTAyelA Atmapradezono daMDa zarIrathI bahAra kADhe, ane tyArabAda te daMDathI [ eTale daMDAntargata taijasa pudgalothI] krodha jenA upara thayelo che te manuSmAdikane bALe che. A samudughAta paNa antarmuhUrtapramANano che, ane te antarmuhUrtamAM taijasa zarIra nAmakarmanA ghaNAM pugalonI nirjarA kare che, ane tyArabAda samudyAtathI nivRtta thaIne svabhAvastha thAya che. 6. mIhIra samuddhIta - AhArakazarIra nAmakarma saMbaMdhI je samudyAta te AhAraka samudyAta. athavA AhAraka zarIranI racanA karavAnA samaye thato samudraghAta te AhAraka samuddaghAta. A samudyAta paNa vaikriya samudyAta sarakho ja jANavo, te A pramANe - AhAraka zarIra racavAnI labdhivALA cauda pUrvadhara muni AhAraka zarIra racatI vakhate pahoLAI ane jADAImAM potAnA zarIra pramANa tathA laMbAImAM jaghanyathI aMgulano saMkhyAtamo bhAga ane utkRSTathI saMkhyAtAyojana pramANa potAnA Atmapradezano daMDa zarIrathI bahAra kADhe, te kADhIne yathAbAdara AhArakazarIra nAmakarmanA ghaNAM pugalo pUrve bAMdhelA hoya tene nirjare. A samudyAta paNa antarmuhUrta pramANano jANavo. vaLI antarmuhUrta bAda samughAtathI nivRtta thaI svabhAvastha thAya. [e pramANe AhAraka samudyAta jANavo.]. 7. hevana samuhuyAta - sayogikevalI bhagavAnano je samudyAta ke kevali samudyAta. A samudyAta racatI vakhate [ racyA pahelAM ] kevalI bhagavAna aMtarmuhUrta sudhI udIraNAnI ra racAyA bAda te vaikriya zarIrane anya sthAne mokalatAM Atmapradezano daMDa asaMkhyAtA yojana dIrgha hoya che, paraMtu te bIjI vAranA samuddhAtathI thayelo daMDa jANavo. kAraNa ke vaikriya samudyAta vaikriya zarIra racatI vakhate be vAra thAya che, tyAM prathama samudUghAta vakhate ja saMkhyAta yojanano daMDa vaikriya zarIranI aparyApta avasthAmAM thAya che. vaLI vaikriya zarIrano kALa ghaNo [ nArakane aMtarmuhUrta, manuSya-tiryaMcane 4 muhUrta ane devane 15 divasano] kahyo che, paraMtu samudraghAtano kALa antarmuhUrta ja kahyo, te vaikriya racanAnA AtmaprayatnanI apekSAe ja kahyo; ane samudraghAtapaNuM paNa te Atmaprayatna samaye ja jANavuM, zarIra racAyA bAda nahi. 2. A saMkhyAta yojana mahAvideha kSetra sudhI laMbAyelA AtmapradezonA daMDa saMbaMdhI nahi, paraMtu zarIra racAyA pahelAM zarIrAparyApta avasthAmAM zarIra racavA mATe thatAM daMDa saMbaMdhI jANavA. kAraNa ke samudraghAtarUpa prayatna pUrNa thayA pachI zarIra racAya che, ane te zarIra mahAvideha kSetramAM jAya che. 3. A antarmuhUrta zarIra aparyApta avasthA sudhInuM jANavuM. 4, svabhAvastha thAya eTale Atmapradezo saMharAIne mULa zarIramAM AvI jAya evo artha nahi, paraMtu zarIra 2cavA mATe karelA daMDathI nivRtta thaI AhAraka zarIravALo thAya, e artha ucita che. For Private Ronal Use Only Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvalikAmAM karmone pratisamaya prakSepavAnA vyApAra rUpa vargIkaraNa kare che, ane tyArabAda samudraghAta kare che. teno anukrama A pramANe - pahele samaye to potAnA zarIranI pahoLAI jADAI jeTalo pahoLo ane jADo ane laMbAImAM Urdhvaloka ane adholokanA paryanta - anta sudhIno evo AtmapradezonA samUharUpa daMDa kevaLajJAnanA upayogathI race che. bIje samaye e ja daMDane pUrva - pazcima e be dizAe Atmapradezone vistAravAthI hiccha lokAkAzanA aMta sudhI pahoMceluM evA kapATa sarakhuM pATa race che [ arthAt prathama samaye karelA daMDamAMthI Atmapradezone pUrva pazcima lokata sudhI phelAvIne te daMDanuM ja kapATa race che], trIje samaye te ja kapATamAMthI Atmapradezone dakSiNa uttara e be dizAomAM ticchalokAMta sudhI phelAvavAthI maMthAnanA AkAra sarakhuM maLyAna race che. ane e pramANe Atmapradezo phelAI javAthI lokano prAyaH ghaNo bhAga pUrAI jAya che, ane maMthAnanA AMtarAM ja kevaLa pUrAyAM vinA rahe che. kAraNa ke jIvapradezonI gati AkAzapradezonI zreNine anusAre hoya che mATe. [lokAMte rahelA (maMthAnanAM) AMtarAM jeTalo ja alpabhAga pUrAyA vinAno rahe che. jo jIvapradezonI gati AkAzazreNine anusAra na hota to trIje samaye teTalo alpa bhAga paNa raheta nahi, eTaluM ja nahi paraMtu kadAca bIje samaye paNa lokapUrtino saMbhava thAta - iti tAtparya. ] tyArabAda cothe samaye lokaniSkaTosahita te maMthAnanAM AMtarAM paNa pUrAI jAya che, ane tema thavAthI cothe samaye lokAkAza samagra pUrAI jAya che. 1. Atmapradezono vistAra avagAhelA sarva sthAnamAMthI arthAtu avagAhanAnA sarva bhAgamAMthI thAya che, mATe ahIM kapATaracanA vakhate Atmapradezo daMDanA amuka bhAgamAMthI ja nIkaLe che ema nahi, paraMtu daMDanA sarva bhAgamAMthI arthAta sarva daMDamAMthI nikale che, e pramANe maMthAnaracanA paNa kapATamAMthI sarvamAMthI thAya che. 2. kapATa jo uttaradakSiNamAM phelAIne thayuM hoya to maMthAna pUrvapazcimamAM phelAIne thAya, ahIM bharatairavatakevalIne pUrvapazcima kapATa saMbhave che, ane videhakevalIne uttaradakSiNa kapATa saMbhave che. 3. lokanA asaMkhyAtA bhAgo pUrAIne eka asaMkhyAtamo bhAga bAkI rahe che. ema prathama kahevAI gayuM che. 4. AMtarAM ane AMtarAmAM rahelAM niSphaTo e banne pUrAyA vinA rahyA che. punaH pahelA kapATanI sapATImAM samazreNimAM AvelA niSkaTo to prathama ja pUrAI gayA che, jethI AMtarAmAM rahelA niSphaTo ja pUrAvA bAkI rahe che. vaLI merunA madhyathI je dizA tarapha kevalI najIka rahyA hoya te dizAnA pazcAt bhAganAM AMtarAM to trIje samaye pUrAI jAya, paraMtu agrabhAganAM AMtarAM bAkI rahe. jema kevalibhagavAna dakSiNa dizAmAM khasIne rahyA hoya to kevalInI pazcAtu bhAganA dakSiNa dizAnAM be AMtarAM trIje samaye pUrAya ane uttara dizAmAM pUrva pazcimanAM be AMtarAM bahu ja alpaSetravALAM pUrAyAM vinA rahe che, te cothe samaye pUrAya che, e pramANe dareka dizAmAM viparyaya vicAravo. 5. praphana: lokanA niSphaTa ane AMtarAM e be judAM che? jethI lokaniSphaTa sahita AMtarAM pUravAnAM kahyAM ? uttara: hA, lokaniSphaTa ane maMthAnanA AMtarAM be judAM che, kAraNa ke kapATanA be cheDAonA sthAnathI samazreNie Atmapradezo nIkaLatAM je sanmukha bhAga pUrAyo che, temAM to sanmukha rahelA niSkaTo paNa pUrAI gayA che, paraMtu kapATanA cheDAonI samazreNinI paDakhe DAbe bhAge ane jamaNA bhAge raheluM keTaluMka kSetra pUratuM nathI tenuM kAraNa lokano gherAvo che tethI ja, mATe DAbe paDakhe ane jamaNe paDakhe rahelA be gherAvAmAM zreNi pAsenuM kSetra UdhvadhanI apekSAe vicAratAM keTaluMka samAna che, ane sarvathA paryanta raheluM kSetra khAMcA paDatuM che. e khAMcA paDatuM kSetra te ahIM niSphaTa kahevAya che, kSetramAM evA khAMcA paDavAnuM kAraNa AkAzaprataronI Urdhvadha:pradeza hAnivRddhi e ja kAraNa che. vaLI e paryantavartI niSphaTo paNa dareka lokanA gherAvA jeTalA gherAvAvALAM ane aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalAM Urdhvadhi:pramANavALAM che. mATe e pramANe lokAkAzanI sthiti (AkRti)no vicAra karatAM AMtarAM ane niSphaTa be bhinna paNa gaNI zakAya, ane jo bhinna na gaNavA hoya to kevaLa AMtarAM kahevAthI paNa niSphaTonuM grahaNa thaI zake che. paraMtu niSphaTo kahevAthI AMtarAnuM grahaNa thAya nahi. vizeSa spaSTatA zrI gurumukhe ja samajI zakAya. For Privo ersonal Use Only Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazna: je kevalI bhagavAna lokanA madhyabhAgamAM (tiraskRlokanA madhyabhAgamAM) rahyA hoya to trIje samaye paNa saMpUrNa lokAkAza pUrAya ja, to pachI cothA samaye ja AMtarAM pUre ema kahevAthI zuM tAtparya ? [arthAt trIje samaye paNa pUrAya ema kahevuM joIe]. uttara: nA, e vAta pramANe nathI, [ arthAt lokamadhyasthita kevalI trIje samaye sarva lokAkAza pUre ema banatuM nathI ]. kAraNa ke - lokano madhyabhAga meruparvatanA madhyabhAgamAM [ATha cakapradezane sthAne ] ja che, ane tyAM kevalIno saMbhava ja nathI, ane anya sthAne samudyAta karanArA kevalIne trIje samaye AMtarAM pUravA bAkI ja rahe che, ema jANavuM. - tyArabAda pAMcamA samaye pUrvokta anukramathI UlaTA krama pramANe maMthAnanAM AMtarAM saMhare che [ eTale AMtarAmAM pUrelA Atmapradezone saMharI maMthAna AkAravALA thAya che], arthAt AMtarAmAM phelAyelA jIvapradezone saMkoce che. chake samaye maMthAna saMhare che [ eTale maMthAnamAM pUrelA Atmapradezone saMharI kapoTastha thAya che], sAtame samaye kapATane saMkoce che [ eTale kapATamAM pUrAyelA Atmapradezone saMharI daMDastha thAya che ], ane AThame samaye daMDane paNa saMharIne zarIrastha [ mULa avasthA pramANe jevA hatA tevA ] thAya che. e pramANe A kevalI samuddaghAta ATha samayano che, ane zeSa pUrve kahelA chae samudraghAto aMtarmuhUrta aMtarmuhUrtapramANanA che. e AThe samayomAM kevalI bhagavAna vedanIyA 'di karmanAM ghaNAM pudgalone nirjare che. 1. kevalI bhagavAna lokanA madhyabhAgamAM rahyA hoya to kevalI samudraghAta vaDe trIje samaye ja samagra lokAkAza pUre, ane anyatra rahelA kevalI trIje samaye na pUre tenuM zuM kAraNa? 3ttara: jo kevalI lokanA atimadhyabhAgamAM rahyA hoya to trIje samaye maMthAna racatI vakhate ja sanmukhazreNie [samazreNie] rahelA be bAjunA ardha ardha lokAkAzane samAna rIte pUrI zake che, jethI koIpaNa bhAga khAlI raheto nathI; kAraNa ke je bhAga pUravA bAkI rahI zake evA che te to kapATanA be cheDAonI samazreNimAM na AvyA hoya, paraMtu DAbe paDakhe ane jamaNe paDakhe (samazreNithI) kaMIka khasatA rahyA hoya evA hoya che, ane tevA khasatA bhAgo tyAre ja rahI zake ke kevalI jyAre atimadhyabhAgamAM na rahyA hoya. vaLI kapATanA cheDAonI samazreNithI evA khasatA bhAgo rahevAnuM kAraNa to lokAkAzano paridhi - gherAvo vakra AkAravALo che, mATe ja samazreNimAM nahi rahelo evo gherAvA taraphano - najIkano ja bhAga pUrAyA vinA rahI jAya che, kAraNa ke jIvapradezonI gati samazreNie ja hoya che mATe. vaLI bIjI vAta e che ke - manthAnanAM AMtarAM cAra hoya che, paraMtu koIpaNa kevalisamudraghAta vakhate be ja AMtarAM pUravAnAM bAkI rahe che, ane be AMtarAM to maMthAna racatI vakhate samakALe ja pUrAI jAya che. tenuM kAraNa ke - kevalI bhagavAna meruparvatanA madhyabhAgathI je dizA tarapha khasIne rahyA hoya, te dizA taraphanA kevalInI pazcAtu bhAganA gherAvA pAsenAM be AMtarAM kapATanA cheDAnI samazreNie AvelA hoya che, mATe te pazcAtunAM be AMtarAM maMthAna samaye ja pUrAya. ane agrabhAganA (arthAtu adhika dizA taraphanA) DAbA paDakhAno ane jamaNA paDakhAno e be AMtarAM je lokaparidhinI pAse rahelA che, paraMtu kapATanA cheDAnI samazreNimAM AvyA nathI, mATe te agrabhAganAM be AMtarAM ja cothe samaye pUrAya che, ane tethI samagra lokAkAzanI pUrti samApta gaNAya che, - e adhika jANavuM. 2. samudraghAta karanAra kevalI bhagavAna bhUmi para rahelA hoya che, mATe meruparvatanA madhyabhAgamAM kevalIsamudraghAtakata evA kevalIno prAyaH asaMbhava kahyo. paraMtu samudraghAtarahita kevalI to meruparvatanI cUlikA upara madhyabhAge koIka vartatA hoya to teno sarvathA niSedha thaI zake nahi. kAraNa ke jo tevo sarvathA niSedha karIe to merunA madhyabhAganI samazreNie Avelo siddhikSetrano paNa teTalo bhAga siddharahita thAya mATe. 3. vedanIya-AyuSya-nAma-ane gotra e cAra karmo ja kevalIne bAkI rahelAM hoya che. temAMthI AyuSya sivAyanAM 274 Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa karmonI sthitinuM samIkaraNa [ sayogi guNasthAnanA anne e traNe karmonI sthiti AyuSyanI adhika hoya to tenA sarakhI thAya te samIkaraNa ] karavAne mATe kevalisamudaghAta karavAno hoya che, jethI kevali samuddaghAtamAM vedanIya, gotra ane nAmakarmanA ghaNA pradezo nirjare che. punaH e samuddaghAtamAM pratisamaya zuM thAya che ? te darzAvAya che - daMDasamayathI pUrve traNa karmanI je palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalI sthiti hatI, tenA asaMkhya bhAga kalpIe, temAMthI eka asaMkhyAtamo bhAga bAkI rAkhIne zeSa sarve asaMkhyAtA bhAga daMDa samaye haNe che vina kare che). tathA daMDasamayathI pUrve traNe karmone ja rasa hato te rasanA anantA bhAga karIe, temAMthI eka anaMtamo bhAga bAkI rAkhI zeSa sarve anantA bhAga daMDasamaye haNe che. kaI pravRtionA rasa haNAya che? te darzAvAya che : azAtA vedanIya-5 azubha saMsthAna-5 azubha saMghayaNa-azubha varNAdi 4 - upaghAta - azubha khagati - aparyApta - asthira - azubha - durbhaga - du:svara - anAdeya - ayaza ane nIca gotra e sattAgata pacIza prakRtionA ananta rasabhAga haNAya che, ane eka bhAga bAkI rahe che. punaH e ja daMDasamaye zAtA vedanIya - devaddhika - manuSyadvika - paMcendriya jAti - 5 zarIra - 3 upAMga - varSabhanArAca - samacaturagsa - zubhavadi 4 - agurulaghu - parAghAta - ucchavAsa - zubha khagati - trasa - bAdara - paryApta - pratyeka - Atapa - udyota - sthi2 - zubha - saubhAgya - susvara - Adeya - yaza - nirmANa - jina - uccagotra e 39 (ogaNacAlIsa) prakRtionA zubha rasane azubha pravRtionA rasamAM saMkramAvIne haNe che. ahIM AtmasvarUpamAM vartatA evA kevalI bhagavAnanI zubha pravRtiono rasa azubhamAM saMkramIne haNAya e vicitra banAva te samudyatanuM ja mAhAbhya jANavuM. [ kAraNa ke zubha pariNatimAM vartatA jIvane to azubhaprakRtiono ja rasa zubhamAM saMkramIne haNAya che, ane ahIM to tethI UlaTuM ja bane che, mATe te samudraghAtanuM mAhAbhya jANavuM.] vaLI mokSane nikaTa thayelA evA kevalIne zubha vA azubhano banneno rasa haNyA vinA paNa cAle tema nathI, ane prathamanI paddhati pramANe azubhano rasa azubhamAM ja svasthAne ane zubhano rasa paNa zubhamAM ja svasthAne haNAto rahe to zubha pravRtiono rasa ghaNo hovAthI sarvathA kSaya thAya tevo nathI, mATe zubha pravRtionA rasane paNa azubhamAM saMkramAvIne haNe che. praphanaH jema azubha pravRtiono rasa zubhamAM saMkramyA vinA svasthAne rahyo chato [ athavA svasthAnamAM saMkramyo chato paNa] haNAya che, tevI rIte zubha pravRtiono rasa paNa zubhamAM ja svasthAne rahyo chato kema na haNAya ? ke jethI zubhanA rasane azubhamAM saMkramAvavo paDe ? 3ttara: azubha pariNativALA AtmAno ja zubha karmano rasa azubhamAM saMkrame, paraMtu kevalI to zubha pariNativALA che, jethI zubhano rasa azubhamAM samudyAta sivAyanA kALamAM saMkramato nathI. paraMtu zubhamAM ja svasthAne saMkramI saMkramIne haNAya che. paraMtu tevI paddhatie saMkramatAM paryanta jyAre zubhano rasa kSaya na pAmI zake eTalo ghaNo hoya tyAre samughAta vakhate azubhamAM saMkramAvavAnI vicitratA paNa UbhI thAya che, ane e sivAya bIjo mArga paNa nathI. mATe zubha pariNativALA kevalI bhagavAnane samudraghAta vakhate zubhano rasa azubhamAM saMkrame che te samughAtanuM mAhAbhya che. vaLI bIjI vAta e che ke -- kevalI bhagavAnane paraprakRtino saMkrama ja na hoya, [ arthAtu kevalI saMkramakaraNarahita che.] chatAM samuddhAtamAM paraprakRtisaMkrama thAya che te paNa samughAtanuM bIjuM mAhAbhya che. punaH te bAkI rahelA sthitinA eka asaMkhyAtamA bhAganA punaH asaMkhyAtA bhAga karIe ane bAkI rahelA rasanA eka anantamAM bhAganA punaH anaMta bhAga karIe, temAMthI kapATaracanA samaye sthitinA asaMkhyAtA bhAga haNI eka bhAga bAkI rAkhe, ane rasanA ananta bhAga haNI eka anansamo bhAga bAkI rAkhe che. A samaye paNa zubha prakRtionA [ 39 nA ] rasane azubhanA rasamAM saMkramAve che. punaH kapATa samaye bAkI rAkhelA sthitinA eka asaMkhyAtamA bhAganA punaH asaMkhyAtA bhAga karIe, ane bAkI rahelA rasanA eka bhAganA paNa ananta bhAga karIne temAMthI maMthAna samaye sthitinA asaMkhyAtA bhAga ane rasanA anantA bhAga haNIne ekeka bhAga bAkI rAkhe che, A samaye paNa zubhanA rasane azubhamAM saMkramAve che. tathA maMthAnaracanA samaye je sthitino eka bhAga bAkI rahyo hato tenA asaMkhyAtA bhAga karavA, ane rasano je eka bhAga bAkI rahyo hato tenA anantA bhAga karavA, tyAM aMtarapUrti samaye te sthitinA asaMkhyAtA bhAga haNI eka bhAga bAkI rAkhe ane rasanA anantA bhAga haNIne rasano paNa eka bhAga bAkI rAkhe, ane ogaNacAlIsa zubha prakRtionA rasane azubha pravRtionA rasamAM saMkramAvI haze, e rIte cothA samayanI vidhi jANavI. e pramANe sthitighAta ane rasaghAta karatAM paNa kevalI bhagavaMtane samaghAtanA cothA samaye traNe karmanI sthiti For Private Personal Use Only Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyuSyathI saMkhyAtaguNI bAkI rahe, ane rasa to hajI paNa anantaguNo bAkI rahyo che. punaH cothe samaye sthitino ane rasano je ekeka bhAga bAkI rahyo che, temAM paNa sthitinA asaMkhyAtA nahi paNa saMkhyAtA bhAga karIe, ane rasanA anaMtA bhAga karIe. temAMthI antarasaMhAra samaye eTale pAMcame samaye sthitinA saMkhyAtA bhAga haNI eka saMkhyAtamo bhAga bAkI rAkhe, ane rasanA anantA bhAga haNI eka anantamo bhAga bAkI rAkhe ahIM zubhanA rasano azubhamAM saMkrama kahyo nathI ], e rIte pAMcamAM samayanI vidhi darzAvI. e pramANe prathamanA pAMca samayamAM sthitinA ekeka kaMDakano [asaMkhyAtA bhAganA samUhano), ane rasanA paNa ekeka kaMDakano [ anaMtabhAganA samUhano 3 sthitighAta tathA rasaghAta ekeka samayamAM thayo. arthA kaMDakano ghAta thayo. ane have chaThThAdi samaye to sthitinA ane anubhAganA ekeka kaMDakano ghAta antarmuhUrta antarmuhUrta thAya che. arthAtu chaThThA samaye je sthiti kaMDakano ghAta karavo zarU karyo te ghAta antarmuhUrte pUrNa thAya, ane rasanA paNa je kaMDakano ghAta zarU karyo te ghAta paNa antarmuhUrta ja pUrNa thaI rahe. prayatna maMda thavAthI ja e viparyaya thAya che. prazana: cha samaye je kaMDakanI utkiraNA karI arthAtu sthitighAta karavo zarU karyo te antarmuhUrta pUrNa thavAthI samudraghAtano sAtamo - AThamo samaya to e antarmuhUrtamAM ja AvI gayo, tyAre sAtamA - AThamA samaye vizeSa kriyA zuM thaI ? uttara: e vAta e pramANe nathI, kAraNa ke sAtamo - AThamo samaya jo ke chaThThA. samaye utkirelA kaMDakanA antarmuhUrtamAM aMtargata hovA chatAM paNa jema chake samaye navA kaMDakano ghAta zarU thayo, tema sAtamA samaye paNa bIjA navA kaMDakano ghAta zarU thayo, temaja AThamA samaye paNa trIjA navA kaMDakano ghAta zarU thayo jANavo, jethI sAtamo - AThamo samaya pUrvotkIrNa kaMDakanA ghAtamAM paNa pravarte che, ane bIjA navA kaMDakano paNa ghAta zarU kare che. ane e ja rIte AThamA samaye pUrvotkIrNa be kaMDakonA ghAta cAlu che teTalAmAM navA trIjA kaMDakano ghAta paNa prAraMbhAya che, e tAtparya che. vaLI e antarmuhUrte haNavA yogya kaMDakonA ghAtano prAraMbha chaThThAdi samaye thayo che. paraMtu te kaMDako evI rIte haNAya che ke temAMthI pratisamaya ekeka nAno khaMDa vinAza pAmato jAya che. e rIte aneka nAnA khaMDonA ghAtathI antarmuhUrtamAM te AkhA kaMDakano ghAta thAya che. e rIte kaMDakanA sarvaghAtanI samApti to sayogI avasthAnA chellA samaye jANavI. punaH chaThThAdi samaye ukirAtA kaMDako chaThThA - sAtamA - AThamA samaya jeTalA traNa ja kaMDako uskirAya che ema nahi, paraMtu samudraghAta samApta thayA pachInA paNa asaMkhya samaya sudhI dareka samaye ekeka navA navA kaMDakanI ukiraNo prAraMbhAya che, ane tevI navA navA sthitighAtanA prAraMbha sayogI avasthAno antarmuhUrta kALa bAkI rahya baMdha paDe che, ane te zeSa antarmuhUrtamAM to te asaMkhya kaMDakonA ghAta ja cAlu hoya che, paraMtu koI navA kaMDakano ghAta prAraMbhAto nathI. punaH e pramANe kevalisamughAta karavAnuM avazya kAraNa to traNa karmonI sthitinuM samIkaraNa karavAnuM che. paraMtu te samIkaraNa samudraghAtanA AThamA samaye (chellA samaye) paNa banI zakyuM nathI. anaH je traNa karmonuM samIkaraNa karavAne arthe zrI kevalI bhagavAna samudraghAta kare che, te samudraghAta thaI gayA chatAM paNa AThamA samaye jo samIkaraNa na thayuM to samudraghAta jevo mahAna prayatna karavAnI sArthakatA zuM? ane samIkaraNa kyAre thAya che ? uttara: samudraghAta sArthaka ja che. kAraNa ke samIkaraNa eTale traNa karmonI sthiti AyuSyanI sthiti samAna-tulya thavI, te to sayogI avasthAnA anya samaye ja thAya che. paraMtu jo samudraghAta na thayo hoya to sayogI avasthAnA atta samaye paNa samIkaraNa thAya nahi, paraMtu sthiti adhika ja rahe; mATe traNa karmonI sthitine AyuSya sarakhI karavAmAM samudraghAta ja avazya kAraNarUpa hovAthI kahevAya che ke - samudraghAta karavAnuM kAraNa traNa sthitionuM samIkaraNa che. praphana: traNa karmonI sthitine AyuSyanI sthititulya karavI ne samIkaraNa, ema kaho cho, paraMtu samIkaraNamAM AyuSyanI sthiti keTalI hoya? ke jethI traNa karmonI sthitine tenA tulya karavI paDe ? arthAtuM samIkaraNa thaye cAre karmonI sthiti samAna thAya, paNa keTalA pramANanI thAya? uttara: samudraghAta prAraMbhatI vakhate vedanIya, nAma ane gotra e traNa karmonI sthiti palyopamanA asaMkhyAtamAM bhAga jeTalI hoya che. ane AyuSyanI sthiti sayogI avasthAnuM eka antarmuhUrta ane ayogI avasthAnuM eka antarmaharta (pAMca hastAkSaranA uccArakALapramANa) hoya, eTale be antarmata hoya che. mATe traNa kamonI palyopamAzaMkheyabhAga pramANa sthitine toDIne caudamAM guNasthAnanA kALa tulya banAvavAnI hoya che. ane te samudraghAta vakhatanA viziSTa Atmaprayatna vaDe temaja samudraghAta pachInA antarmuhUrta sudhInA Atmaprayatna vaDe te traNa karmonI For Private o ersonal Use Only Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazna: e sAte samudyAtonuM svarUpa to jANavAmAM AvyuM, paraMtu have samudyAto sarve kyA jIvone hoya che? e AzaMkA. uttara: e zaMkAnA uttaramAM kahevAya che ke - satta maug nAyabyA eTale pUrve kahelA e sAte samudyAta manuSyomAM eTale manuSyajAtimAM temanuSyagatimAM) judA-judA jIvone Azraya hoya che. [paraMtu eka jIvane samakALe sAte samughAta hoya nahi e tAtparya che. e 192mI gAthAno artha samApta. 192aa. vataraNa: pUrva gAthAmAM manuSyone sAta samudraghAta kahyA to zeSa jIvone kone keTalA samudyAta hoya? e AzaMkAnuM samAdhAna A gAthAmAM kahe che? pajatta bAyarA'nila - neraiesu ya havaMti cattAri / paMca sura - tiriyapaMciM-diesu sesesu tigameva // 193 // gAthArtha: paryApta bAdara vAyukAya ane nArakone cAra samudyAta hoya che, ane devone tathA tiryaMca paMcendriyone pahelA pAMca samudyAta hoya che, ane zeSa jIvomAM traNa-traNa samudyAta hoya che. 193ii TIdArtha: vaikriya zarIra racavAnI labdhi-zaktivALA paryApta bAdara vAyukAya ane nArakone pahelA cAra samudyAta che, kAraNa ke taijas labdhino e jIvomAM abhAva hovAthI teone taijasa samudyAta nathI, tema ja AhAraka samudyAta paNa nathI; kAraNa ke AhAraka samudyAta to cauda pUrvanA jJAnI munione ja hoya che. tathA kevali samudyAta paNa e jIvone nathI. kAraNa ke kevali samudyAta to kSAyika jJAna-darzana-cAritravALA kevalIone ja hoya che. asaMkhya varSo jeTalI sthitinA ghAta thaI thaIne sayogInA anya samaye jyAre AyuSyanI sthiti paMcahastAkSaroccAra pramANa antarmuhUrta jeTalI bAkI rahe che, tyAre te vakhate traNa karmonI sthiti paNa teTalI ja bAkI rahe che. jethI ayogInA anya samaye cAre karmono kSaya samakALe eka ja samayamAM thaI zrI kevalI bhagavAna nirvANa pAme che, eTale sarva karma rihita thaI anaMta akhaMDa avyAbAdha ityAdi aneka vizeSaNovALA mokSasukhane lokAgre jaI anubhave che. vaLI A kevali samudraghAta sarve kevalI bhagavAna kare ja evo niyama nathI. kAraNa ke je kevalIne e traNa karmonI sthiti sayogInA anya samaye AyuSyatulya ja rahe evI hoya, to te kevalIo samuddaghAta karatA nathI. ane je sayogInA anya samaye viSama sthiti rahe tevuM hoya to te kevalIo avazya samudraghAta kare. jethI kahyuM che ke : agaMtUNaM samugghAya - maNaMtA kevalI jiNA / jaramaraNavippamukkA, siddhiM varagaI gayA / / 1 / / artha :- ananta kevalI bhagavAno samudraghAta nahi pAmIne (nahi karIne) paNa jarA ane maraNathI mukta thayA chatA uttama siddhigatine prApta thayA. 1 tathA kevalisamudraghAtanA zeSakALasaMbaMdhamAM zAstromAM varNavelI je gAthA che te A pramANe : ___ chammAsAUsese, uppannaM jesi kevalaM nANaM / te niyamA samugghAiya, sesA samugdhAya bhaiyavvA / / 1 / / [e gAthAno judA judA prakArano arthavistAra zrI Avazyaka cUrNi AdithI jANavA yogya che. zrI prajJApanAjImAM to kevalInuM AyuSya antarmuhurta bAkI rahe che tyAre ja samudraghAta kare che. e spaSTa artha che. ] tathA samudraghAtanuM ghaNuM varNana to zrI prajJApanAjInA 36 mA samudraghAta padamAM che. //ti phevatisamRdudhAtA vizeSasvarUpamU| For Private? sonal Use Only Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA devo ane saMkSipaMcendriya tiryaMcone pahelA pAMca samudyAta che. kAraNa ke e jIvone tejalabdhino paNa saMbhava che. ane AhAraka samudyAta tathA kevali samuddaghAta e be samudyAta nahi hovAnuM kAraNa to pUrve (bAdara paryApta vAyu ane nArakone aMge) je hetu kahyo te ahIM paNa jANavo. tathA pUrve kahela [manuSya-vAyu-nAraka-deva-tiryaMca paMcendriya e] jIvabhedo sivAyanA bAkI rahelA pRthvI-apa-agni-bAdara paryApta sivAyanA vAyu - vanaspati - hIndriya - trIndriya - caturindriya ane asaMkSipaMcendriya e jIvabhedomAM prathamanA traNa samuddaghAta ja veidanA samudyAta, kaSAya samudyAta ane maraNa samudraghAta hoya che, kAraNa ke e jIvone vaikriya samuddAta vigere cAra samuddaghAtanI labdhino abhAva che. e pramANe 193mI gAthAno artha samApta thayo. // rUti samuddhAtepu nIvamevA: / lsAta samuThThAtanuM kALapramANa // avatara: e pramANe pUrva gAthAmAM samudyAmAM prApta thatA jIvabhedo [kayA jIvane keTalA samudyAta hoya? tevuM kahIne have e ja samudraghAtonuM darekanuM kALapramANa A gAthAmAM nirUpaNa karAya che : daMDa kavADe ruyae, loe cauro ya paDiniyattaMte / kevaliya aTThasamae, bhinnamuhuttaM bhave sesA // 194 // TthArtha: daMDaracanAmAM, kapATaracanAmAM, rucaka (maMthAna) 2canAmAM, ane loka pUravAmAM e darekamAM ekeka samaya thavAthI cAra samaya, ane viparIta krame pratinivartanamAM (saMharaNamAM) bIjA cAra samaya maLIne kevalisamudyAta ATha samayano che, ane zeSa chae samudyAta antarmuhUrtapramANanA che. I194o. vivArtha: pUrve kivali samudyAtanA varNana prasaMge kahelI rIti pramANe pahele samaye daMDa, bIje samaye kapATa, trIje samaye rucaka eTale maMthAna, ane cothe samaye loka sarva pUrAya che; e pramANe cAra samaya thAya che. punaH samudyAtathI nivRtta thatAM paNa pUrve kahelI rIti pramANe ja [pAMcame samaye attarasaMharaNa, cha samaye maMthAnasaMharaNa, sAtame samaye kapATasaMharaNa ane AThame samaye daMDasaMharaNa e rIti pramANe bIjA cAra samaya thAya che. e rIte kevali samudyAta ATha samayano che, ane zeSa sarve paNa samudyAto antarmuhUrta pramANanA che, ane e vAta prathama paNa [vRttimAM] kahevAI gaI che. e 194nI gAthAno artha samApta. 194ll zta samuddhAtI kAlamAnam / / + 14 guNasthAnonuM sparzanAkSetra navataraUT: e pramANe prathama loka Adi sparzanIya kSetra kahyuM. tyAra bAda te kSetrane sparzanArA jIvonI avasthAvizeSa rUpa je samudyAta, tenuM svarUpa paNa kahyuM. ane kSetrane sparzanArA jIvonA bheda je mithyAdRSTi, sAsvAdana vigere cauda jIvasamAsarUpa che, te cauda guNasthAno ja cAlu viSayavALAM che. mATe have te cauda guNasthAnamAMnuM kayuM guNasthAna keTalA kSetranI sparzanA kare 278 Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che (arthAt guNa- guNInA abhedathI mithyAdRSTi Adi cauda guNasthAnavALA jIvomAMno kayo jIva keTaluM kSetra sparze che ?) te A gAthAomAM kahevAya cheH micchehi savvaloo, sAsaNamissehi ajayade se hi / puTThA caudasabhAgA, bArasa aTThaTTha chacceva // 195 // gAthArtha: mithyAdRSTi guNasthAnavALA jIvoe sarva loka sparzo che. tathA sAsvAdanamizra-avirata-dezavirata e cAra guNasthAnavALA jIvoe lokanA cauda bhAga karIe tevA caudiyA bAra bhAga, ATha bhAga, ATha bhAga ane cha ja bhAga anukrame spardhA che. 195 TIArthaH sUkSma ekendriyAdi mithyAdRSTioe yathAyogya svabhAvastha tathA samuddAtastha e bannemAM pratyeka avasthAmAM rahIne pUrve (178mI gAthAmAM) kahelI rIti pramANe samagra lokane sadAkALa sparzo che. gAthAmAM kahela sAsvAdanAdi zabdano saMbaMdha vArasa = bAra ityAdi zabdonI sAthe anukrame che, tethI samagra loka cauda rajjUpramANano hovAthI lokano caudiyo ekeka bhAga ekeka rajjUpramANa gaNAya, tevA bAra caudiyA bhAga te bAra rajjUpramANa gaNAya. jethI sAmAnyapaNe vicAratAM sAvAvanasamyadRSTi jIvo bAra rajjune sparze che, e bhAvArtha che. arthAt sAsvAdanI jIvo lokanA bAra rajju jeTalA kSetrane sparze che. te A pramANe - chaThThI tama:pramA pRthvImAMthI sAsvAdanasamyaktvasahita koI nArakajIva jyAre A tirAlokamAM utpanna thAya, tyAre [chaThThI pRthvIthI titiloka sudhInuM] pAMca rajju jeTalA kSetranI [UrdhvakSetra] sparzanA thAya che. punaH ahIM tiAlokano ja tiryaMca vA manuSyamAMno koI paNa jIva sAsvAdanasamyaktvasahita UrdhvalokamAM lokaparyante ISaprAkbhArA pRthvI Adi koI jIvapaNe, karmagranthanA abhiprAya pramANe, utpanna thAya tyAre te jIvane [tiryaMca vA manuSyane] sAta rajju jeTalA kSetranI sparzanA prApta thAya che. e pramANe eka sAsvAdana guNasthAnane ja Azrayine lokanA caudiyA bAra bhAganI [eTale bAra rajju jeTalI] sparzanA prApta thAya che. paraMtu kevaLa sAsvAdana guNasthAnavartI eka jIvane Azrayi e sparzanA prApta thatI nathI. e pramANe bIjAM guNasthAnomAM paNa yathAyogya eka guNasthAna Azrayi sparzanA vicAravI, (paraMtu eka jIva Azcaya nahi). vaLI A jIvasamAsa sUtrane anusAre vicArIe to A tirAlokamAMthI koI jIva sAsvAdanasahita adholokamAM pRthvIkAyAdimAM jato ja nathI. jo jato hota to tirdhvalokamAMthI UrdhvalokamAM ane adholokamAM sAsvAdanasahita jIva utpanna thatAM te jIvane te2 rajjunI sparzanA paNa prApta thatI hota. vaLI sAtamI pRthvIno nA2ka to sAsvAdana guNasthAna vamIne ja - tyAgIne ja ahIM tirAlokamAM utpanna thAya che, mATe sUtramAM (gAthAmAM) chaThThI pRthvIno ja nAraka kahyo. tathA mizravRtti eTale samyagmithyAdRSTi guNasthAnavALA jIvo lokanA caudiyA ATha bhAga 1. 178-179-180 e traNa gAthAomAM je viSaya kahyo che, tevo ja viSaya punaH kema Avyo ? evI AzaMkA na karavI. kAraNa ke e traNa gAthAomAM pUrva guNasthAnonuM (jIvasamAsonuM) avagAhanAkSetra kahyuM che ane ahIM sparzanA kSetrano viSaya cAle che, ane e beno taphAvata to 181mI gAthAmAM kahyo ja che. 279 Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sparze che. eTale mizra guNasthAnanI sparzanA lokanA ATha rajUpramANa che. e bhAvArtha che. kevI rIte? te kahevAya che - jyAre mizra guNasthAnavartAi bhavanapati Adi koI devane pUrvabhavanI saMgativALo (pUrvabhavano mitra) koI azruta devalokano deva tyAM (bAramA azrutakalpamAM) snehathI laI jAya, tyAre (bhavanapatinA sthAnathI azrutakalpa sudhInI) cha rajjunI sparzanA mizraguNasthAne prApta thAya che; cha ' U (tirthyalokathI azrutakalpa 6 raju dUra (sparzanIya kSetravALo che) evuM vacana hovAthI, tyAM sahastrAra sudhInA mizra guNasthAnavartI devo pUrvabhavanA mitra nArakane thatI vedanA zamAvavAne arthe athavA pUrvabhavanA zatru nArakane vizeSa vedanA upajAvavA mATe jyAre trIjI naraka pRthvImAM jAya, tyAre bhavanapati devonA sthAnathI trIjI narakapRthvI be raju dUra hovAthI pUrve kahelA cha rajumAM e raju adhika prApta thAya, jethI sAmAnyapaNe vicAratAM mizradRSTiguNasthAnavartI jIvo lokanuM ATha rajupramANa kSetra sparze che. (arthAt mizra guNasthAnamAM 8 raju sparzanA prApta thAya che. e eka mizra guNasthAna Azraya jANavuM. eka jIva Azraya nahi.). athavA (mizra guNasthAnanI sparzanA bIjI rIte paNa vicArAya che te A pramANe) mizra dRSTivALA sahasrAra devalokanA devane pUrvabhavano mitra azrutakalpano deva snehathI tyAM azruta devalokamAM laI jAya tyAre (sahasrArathI azruta sudhInI) 1 rajunI sparzanA gaNavI. ane e ja devalokano (sahasrAra kalpano) deva pUrvokta kAraNathI trIjI narakapRthvImAM jAya tyAre sAta rajunI sparzanA gaNavI. jethI banne mizradRSTionI maLIne sarva ATha rajunI sparzanA che. prina: mizra guNasthAnanI sparzanAnA vicAramAM sahasrAra sudhIno ja devaloka kema grahaNa karyo ? ethI uparanA devo zuM mizradRSTivALA nathI hotA? ke mizradRSTi hovA chatAM trIjI pRthvIe jatA nathI ? tema ja sAsvAdanamAM jema maraNa Azrayi sparzanA ciMtavI, tema mizrA dRSTimAM maraNanI apekSAe sparzanA kema na kahI?] uttara: sahasrArathI uparanA AnatAdi devo jo ke mizradRSTivALA to hoya che ja, paraMtu alpa snehAdivALA hovAthI mitrAdikanA kAraNe (mitra nArakanuM duHkha zamAvavA tathA zatru nAraka ne vizeSa duHkha upajAvavA) paNa narakapRthvImAM jatA nathI, mATe e sparzanAmAM sahastrAra sudhInA jadevonuM grahaNa karyuM. tathA mizradRSTivALA koI paNa jIvo mizraSTimAM rahyA chatAM maraNa pAmatA nathI. te kAraNathI ahIM bhavastha devonI ja sparzanA vicArI che ema jANavuM. tathA virata samIvRSTio paNa lokanA ATha rajune sparze che. tenI bhAvanA (rIti) A kahelI gAthAnA abhiprAya pramANe to mizradUSTinI mAphaka ja jaNAya che. ane A graMthanI prAcIna TIkAnA kartAe paNa e rIte ja (aviratanI mizradUSTivatu e pramANe jo bhalAmaNa karelI che. paraMtu tathA prakAranI koI vizeSa bhAvanA karI nathI (judI rIti darzAvI nathI). paraMtu vyAkhyAprajJapti (zrIbhagavatIjI) Adi siddhAMtonA abhiprAyathI to e avirata guNasthAnanI bAra rajju sparzanA paNa prApta thatI kahI che. te A pramANe - anuttara vimAnavAsI devane sAta 1. A granthanI 191mI gAthAnA uttarArdhamAM cha maU satta to te e vacana hovAthI; temaja sarva zAstromAM paNa azrutakalpa cha rajU ja dUra kahyo che. For Privat Orsonal Use Only Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rajjunI sparzanA to prathama kahI che ja. vaLI bIjI vAta e che ke - zrI prajJapti Adi siddhAMtanA abhiprAyathI manuSya athavA tiryaMcamAM to koI paNa jIva aviratasamyaktasahita pUrve AyuSya bAMdhyuM hoya tevo kSayopazama samyakta sAthe laIne paNa chaThThI narakapRthvI sudhI nArakapaNe utpanna thAya che. vaLI tyAMthI (chaThThI pRthvIthI) nAraka paNa kSayopazamasamyaktasahita ahIM AvIne manuSyamAM utpanna thAya che. e pramANe avirata samyagdaSTi chaThThI narakapRthvImAM jato Avato pAMca raju sparze che. tethI pUrvokta sAta rajusahita bAra rajjunI sparzanA prApta thAya che. samyaktasahita sAtamI pRthvImAM javuM tathA tyAMthI samyaktasahita AvavuM te to zrI prajJapti AdimAM (siddhAMtamAM) paNa niSedhyuM che, mATe ahIMchaThThI pRthvInuM grahaNa karyuM che. have e bAbatanA vizeSa vistArathI saryuM. tathA dezavirata manuSya A sthAnathI (tiryazlokamAMthI) maraNa pAmIne azruta devalokamAM utpanna thAya tyAre cha raju sparze che. ahIM ema na kahevuM ke - "tyAM utpanna thatI vakhate e deva hovAthI avirata samyagdaSTi ja che, paraMtu dezavirata nathI. kema ke je jIva Rjugati vaDe eka samayamAM tyAM utpanna thAya che, te jIvane pUrvabhavanuM AyuSya kSaya pAmatuM gaNAya, paraMtu kSINa thayuM na gaNAya; tema ja pUrvabhavanuM zarIra paNa tyAM utpanna thatI vakhate mUkAtuM (choDAtuM) gaNAya, paraMtu mukta (chUTI gayeluM) na gaNAya; e pramANe kSIyamANa AyuSyane akSINa gaNavAthI, ane mucyamAna zarIrane amukta gaNavAthI, pUrvabhavanA ja AyuSya ane zarIravALo gaNAvAthI, jugatimAM dezavirata ja gaNAya; e kAraNathI devagatimAM utpanna thatA jIvane dezavirata gaNavAmAM koI paNa doSa nathI. e pramANe pu vaDasama' vArasa ItyAdi padavALI A cAlu gAthAno artha sAsvAdanAdi jIvone (guNasthAnone) aMge kahyo. e 195mI gAthAno artha samApta thayo. ||19pI avatara: pUrva gAthAmAM mithyAtvathI dezavirata sudhInA pAMca guNasthAnakonI sparzanA darzAvIne have A gAthAmAM pramatta(sarvavirata)thI prAraMbhIne ayogI kevalI sudhInAM [6-78-9-10-11-12-13-14 e nava guNasthAnakonuM sparzanAkSetra keTaluM che ? te darzAvAya che : seseha'saMkhabhAgo, phusio logo sajogikevalihiM / Tro mAno, vIvArphayA, purvIsu I11ddA thArtha: ahIM zeSa guNasthAnavALA jIvonI sparzanA lokano asaMkhyAtamo bhAga jANavo. paraMtu sayogI kevalIe to saMpUrNa lokAkAza sparzalo jANavo. tathA (pUrva gAthAmAM kahelA bhAgamAM) ekAdika bhAga te bIjI Adi narakapRthvIo sudhInA jANavA (bIjI sudhIno 1, trIjI sudhInA ra ityAdi rIte). I196 TArtha: sesa eTale pUrvokta (pAMca guNasthAna) sivAyanA zeSa pramatta, apramatta ane apUrvakaraNa ityAdi guNasthAnavatta jIvoe dareka lokano asaMkhyAtamo bhAga sparzelo che. kAraNa ke e jIvo bhavAntarAlamAM vartatA chatA (eTale parabhavamAM utpanna thatI vakhate) pramattasaMyatAdibhAvane (arthAt potapotAnA guNasthAnane) choDIne asaMmatapaNuM (aviratapaNuM) 281 Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prApta kare che. te kAraNathI te te sthAnamAM vartatA (te te kSetramAM rahyA chatA) ja grahaNa karAya che. vaLI e guNasthAnavartI jIvonuM je bharata, ai2vata Adi svasthAna, te lokanA asaMkhyAtamA bhAga jeTaluM ja che, mATe te ja kSetranI sparzanAvALA e jIvone kahyA che. praznaH upazAntamoha guNasthAna sudhInA e pramattAdi jIvo paNa Rjugati vaDe anuttara devomAM utpanna thatA hoya te vakhate teone paNa sAta rajjunI sparzanA prApta thAya ja. to zA kAraNathI ahIM teonI sparzanA lokanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalI kahI ? jema RjugatimAM eka samaya dezivaratipaNuM gaNAya che (prathama kahyA pramANe), tema pramattAdi jIvone pramattAdibhAva paNa prApta thAya ja. vaLI e jIvonI sAta rajju jeTalI sparzanA paMcasaMgrahamAM paNa kahI che; te A pramANe - sajja senA 3 khrutaMtI, rajU dvIo asaMvaMsa [zeSa eTale pramattAdi jIvo sAta rajju sparze che, ane kSINamoha (bAramA guNasthAna tathA caudamA guNasthAnavartI jIvo) lokano asaMkhyAtamo bhAga sparze che.] e vacana hovAthI. uttara: e vAta satya che, parantu sUtranI gati vicitra hovAthI e prakAra A graMthamAM darzAvyo nathI, mATe temAM koI doSa nathI. tathA sogiovalI guNasthAnavartI kevalI bhagavaMto kevila samuddAtanA cothA samaye saMpUrNa lokAkAzane sparzanArA hoya che. e pramANe caude jIvasamAsonI [eTale caude guNasthAnanuM sparzanAkSetra kahyuM. II ti guNasthAneSu sparzanakSetram || II cAra gati Azrayi jIvonuM sparzanAkSetra I e pUrvokta jIvasamAso [cauda guNasthAnavartI jIvabhedo] narakagati Adi gati - Azrita che, te kAraNathI have prathama narakagatimAM nArakajIvone aMge sparzanAkSetra nirUpaNa karavAnI IcchAe je kahevAya che, te A pramANe : gomo = ekAdika bhAga, emAM 'Adi' zabdathI be-traNa ItyAdi paNa grahaNa karavA. tathA T eTale lokano (lokanI UMcAIno) caudamo aMza ke je eka rajju jeTalo gaNAya che tevA ekAdi bhAga, eTale ekAdi rajju jeTalI bIjI Adi narakapRthvIomAM sparzanA jANavI. te A pramANe : bIjI narakapRthvImAMthI nIkaLIne je nArakajIva ahIM [manuSya vA tiryaMcamAM] utpanna thAya, athavA to ahIMthI maraNa pAmIne je manuSya vA tiryaMca bIjI narakapRthvImAM nArakapaNe utpanna thAya te jIva lokanA caudamA bhAgarUpa 1 rajjune sparze che. tathA trIjI narakapRthvImAM jato athavA tyAMthI Avato jIva be rajjune sparze che. cothI pRthvImAM jato-Avato jIva traNa rajju sparze che. pAMcamI pRthvImAM jato-Avato jIva cAra rajju sparze che. chaTThI pRthvImAM 1. juo paMca saMgrahanA bIjA dvAranI 30mI gAthA. 2. ahIM nArakajIvonI sparzanAnA vicAramAM bhavAMtarAlamAM nArakapaNuM vartatuM hoya tevo jIva jANavo, jethI narakapRthvImAMthI nIkaLatAM Rjugatie tathA vakragatie paNa maraNa samuddAtathI Avelo gaNavo, ane manuSya-tiryaMcamAMthI nIkaLatI vakhate maraNa samuddAtarahita evI Rjugati athavA vigrahagati vicAravI. 283 Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jato-Avato jIva pAMca rajju sparze che, ane sAtamI pRthvImAM jato-Avato cha rajju sparze che. e pramANe 196mI gAthAno artha samApta. II1965 rUti nArALAM sparzanAkSetram || avataraNa : pUrva gAthAmAM uttarArdhamAM narakati Azrayi nArakonuM sparzanAkSetra kahyuM. have A gAthAmAM tiryaMcanuM sparzanAkSetra kahIne manuSyanuM sparzanAkSetra kahevAno prasaMga che. to paNa tiryaMca- manuSyonA sparzanAkSetranI vaktavyatA eka sarakhI hovAthI te banne eka sAthe kahevAnI che te kAraNathI AgaLa kahIzuM, ema manamAM vicArIne granthakartA prathama A gAthAmAM devati Azrayi devonuM sparzanAkSetra kahe cheH IsANaMtA micchA, sAsaNa nava missa avirayA aTTha / aTTha sahassAraMtiya, chalaccuyA'saMkhabhAguppiM // 197 // gAthArthaH IzAna devaloka sudhInA mithyAdRSTiguNasthAnavartI tathA sAsvAdanaguNasthAnavartI devo nava rajju sparze che. mizraguNasthAnavattva devo tathA aviratasamyadRSTi devo ATha rajju sparze che. tathA (trIjAthI) sahasrAra sudhInA devo paNa ATha rajju sparzeche. acyuta sudhInA (AnatathI acyuta sudhInA) devo cha rajju sparze che, ane tethI uparanA devo (traiveyaka tathA anuttara devo) lokano asaMkhyAtamo bhAga sparze che. 197 TIArtha: bhavanapatithI prAraMbhIne IzAna devaloka sudhInA (bhavanapati- vyantara-jyotiSa - saudharma - IzAnanA) devo mithyAdRSTi tema ja sAsvAdana guNasthAnI paNa nava rajju sparze che. te A pramANe - bhavanapati, vyantaro ane jyotiSI e traNa nikAyanA devo to pUrve kahelA kAraNathI (mitra nArakane thatI pIDA upazamAvavA athavA zatru nArakane adhika pIDA upajAvavA) trIjI narakapRthvI sudhI jAya che tethI (vaikriyasamuddAta vaDe) nIce be rajju sparze che, ane u52 UrdhvalokamAM iSAbhArAdi pRthvIomAM pRthvIkAyapaNe utpanna thatA hoya tyAre (maraNa samuddAta vaDe) sAta rajju sparze che. jethI sarva maLIne 9 rajjunI sparzanA thaI. tathA saudharmakalpa ane IzAnakalpanA devo paNa mithyAdRSTi temaja sAsvAdanavartI, te trIjI pRthvI sudhI (pUrvokta kAraNathI) jAya tyAre sADA traNa rajju sparze che, ane upara ISaprAkbhArAdi pRthvIomAM pRthvIkAyapaNe utpanna thatA hoya tyAre sADA pAMca rajju sparze che. jethI saudharmezAnanA mithyAdRSTi ane sAsvAdanI devo paNa sarva nava rajju sparze che. miksa eNvirayA gaTTa (mizradaSTi ane avirata evA e ja devo ATha rajju sparze che, arthAt e ja bhavanapatithI prAraMbhIne IzAnakalpa sudhInA mizradRSTi tathA avirata samyagdRSTi devo ATha rajju sparze che. e devonI e ATha rajjusparzanA kahI, tenI bhAvanA A pramANe (e banne guNasthAnavartI IzAna sudhInA devo pUrvokta kAraNathI) trIjI pRthvI sudhI jAya che, jethI 2 ane 3 rajjunI sparzanA thAya che, ane upara pUrvabhavanA mitra deva sAthe acyuta devaloka sudhI jatAM 6 ane 4 / rajjunI sparzanA thAya che. jethI bhavanapati Adine tema ja saudharmezAnanA mizra-avirata devone ATha rajjunI sparzanA prApta thAya che. kAraNa ke trIjI naraka pRthvI ane acyuta devaloka e benI vacce ATha rajju jeTaluM aMtara che. For Privat ersonal Use Only Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA 3 sadasAtiya eTale sAmAnyapaNe vicAratAM sanaskumArathI prAraMbhIne sahasrAra kalpa sudhInA mithyAdRSTi Adi cAre guNasthAnavALA devo ATha raju sparze che. e ATha rajunI sparzanA paNa e devone aMge nIce trIjI pRthvI sudhI jatAM ane upara ayyata devalokamAM pUrvabhavanA mitra devanI sAthe jatAM upara kahyA pramANe ja vicAravI. praH ahIM prazna thAya che ke A sthAne gaDha ya payagaMtiya (prANata sudhInA devonI sparzanA ATha raju sudhI che), e pramANe kema na kahyuM? kAraNa ke upara darzAvelI yukti-rIti pramANe to sanatkumArathI prANatakalpa sudhInA devone paNa ATha rajjunI sparzanAno saMbhava che! uttara: e vAta satya che. paraMtu ema manAya che ke AnatAdi devo (Anata ane prANata kalpanA devo) alpa mohavALA hovAthI narakapRthvIomAM vizeSa vedanA upajAvavA (athavA mitra nArakane vedanA upazamAvavA) mATe tyAM jatA ja nathI. tema ja pUrvabhavano mitra deva potAnI sAthe AraNa vA azruta svargamAM laI javA kahe to paNa tene te uparanA svargomAM (Rddhi Adi jovA mATe) javAnI IcchA paNa karatA nathI. te kAraNathI maDha sahasAtiya (sahastrAra sudhInA devone ATha rajunI sparzanA hoya) ema kahyuM che. tathA chattaya (eTale azruta sudhInA devone cha rajunI sparzanA che, kAraNa ke) azruta kalpanA devo zrI jinezvarane vaMdanAdi karavAnA kAraNathI ahIM manuSyalokamAM Ave che tethI (ayyatathI manuSyaloka sudhInA) cha rajju jeTalI sparzanA te azruta sudhInA devone (AraNa ane ayyata e be kalpanA devone) hoya che. punaH A granthakartAnA abhiprAya pramANe e devo paNa alpa mohavALA hovAthI vedanA upajAvavA athavA zamAvavA trIjI pRthvImAM (traNe pRthvIomAM) jatA nathI. ane jeonA mate sItendra cothI pRthvImAM lakSmaNanI vedanA upazamAvavA mATe tyAM (cothI pRthvImAM) gayela saMbhaLAya che, teonA mate AraNa-arcyuta kalpanA devone cha rajuthI adhika sparzanA (ATha rajunI sparzanA) paNa prApta thAya che ja. vaLI zrI bhagavatIjInA abhiprAyathI to sAtamI pRthvIthI paNa nIcenA sthAna sudhI vaimAnika devonuM javuM AvavuM kahyuM che. je kAraNathI (zrI bhagavatIjImAM) kahyuM che ke - saithi 1. ahIM payagaMtiya kahevAthI e praznakartAnA abhiprAyamAM AraNa - azruta svarganA devo narakamRthvIomAM jatA nathI, ema spaSTa thAya che, nahitara A sthAne praznano avakAza iyaMtiya (ayyata sudhInA) e pAThathI thaI zake. 2. A avasarpiNImAM thayelA atiprasiddha rAma ane lakSmaNa jeo baLadeva ane vAsudeva hatA. temAMnA rAma baLadeva mokSe gayA che, lakSmaNa cothI narakamAM gayA che ane rAmanI strI sItA te bAramA devalokamAM indrapaNe utpanna thaI che mATe sItendra nAma che. te potAnA pUrvabhavanA diyaranI vedanA zamAvavA cothI pRthvImAM gayela che. 3, he bhagavana ! A ratnaprabhA pRthvInI nIce udAra (moTA) megha hoya che? athavA potAnI meLe utpanna thAya che ? he gautama ! hA, hoya che (svataH utpanna thatA nathI). to he bhagavante mahAmeLone zuM asura devo kare che (vikarve che), ke nAgadevo vikaryuM che ke vaimAnika devo kare che? he gautama ! asuradevo paNa kare che, nAgadevo ane vaimAnika devo paNa kare che e pramANe (pahelI pRthvInI nIce jema traNe devo mahAmegha vikarve che tema) bIjI pRthvInI nIce paNa ane trIjI pRthvInI nIce paNa mahAmeLone asurakumAra paNa kare ane vaimAnika devo paNa kare, paraMtu nAgakumAro na kare, ane nIcenI cAra pRthvIomAM to dareka pRthvInI nIce mahAmeLone kevaLa vaimAnika devo ja kare. For Private c&rsonal Use Only Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaM maMte ! nIse ravAnvamANa pudravINa ane gorAnA vattAyA saMmeyaMti ?' emAM balAhaka eTale megha ane saMseyaMti eTale samUche che (utpanna thAya che ?). uttara : - 'haMtA asthi / tuM bhaMte ! viM asuro varepha ? no pareD ? tevo pareD ?' uttara : - 'asuro vi pareD no vi Tevo vi '. ahIM deva te vaimAnika devo jANavA. 'vaM rodghALu vi puvI, ahe, tadyANa vi navaraM asuro vi popha tevo vi parepha no nAno paD ' . kAraNa ke nAgakumAra devone trIjI pRthvIthI nIce javA jeTaluM sAmarthya na hovAthI tyAM jaI megha vikurvatA nathI. 'heTTiAsu caDatu puvIsu ahe o tevo varepha ' . kAraNa ke asurakumAra ane nAgakumAra devonuM nIce cAra pRthvIomAM javAnuM sAmarthya nathI. e pramANe A graMthamAM (sUtramAM) sAtamI pRthvInI nIcenA sthAna sudhI paNa vaimAnika devonuM gamana kahyuM che. ane A (jIvasamAsa) graMthamAM to trIjI pRthvI sudhI ja vaimAnika devonuM gamana kahyuM che e traNa bAbatamAM tattva zuM che te zrIsarvajJa jANe. tathA asaMhabhAnuSTi eTale acyuta devalokathI upara rahelA traiveyaka devo tathA anuttara vimAnavAsI devone koI paNa sthAne javA AvavAnuM nahi hovAthI teonuM sparzanAkSetra potAnA sthAna jeTaluM ja jANavuM. ane te sthAna lokanA asaMkhyAtamA bhAga jeTaluM ja che, e tAtparya che. (tathA pUrva gAthAmAM nAkajIvone mATe jema maraNanI apekSAe sparzanAkSetra kahyuM, tema ahIM devonI sparzanAmAM maraNa pAmatA devonI sparzanAnI vivakSA na karI. (ane jo ma2NanI apekSAe sparzanA vicA2I hota to e kahelI sparzanAthI judI rIte ja kahevAta). e pramANe 197mI gAthAno artha samApta. II1977aa kRti levAnAM sparzanAkSetram | avataraNa : have A gAthAmAM tiryaMca ane manuSyagatinuM sparzanAkSetra kahe cheH naratiriehi ya logo, sattAsANehi cha'jayagihIhiM / missees saMkhabhAgo, vigaliMdIhiM tu savvajagaM // 198 // gAthArtha: (guNasthAnarahita sAmAnya vicAratAM) manuSya ane tiryaMconI sparzanA sarva loka jeTalI che. (have guNasthAnathI vicAratAM) sAsvAdanasahita e bannenI sparzanA sAta rajje che. avirata ane dezaviratasahita vicAratAM cha rajju sparzanA che. mizraguNasthAnasahitanI lokano asaMkhyAtamo bhAga che, ane vikalendriyonI sparzanA sarva jagata(sarva loka)pramANa che. 1190011 1. e pramANe vaimAnika devomAM A graMthane mate sahasrAra sudhInA devonuM gamana trIjI pRthvI sudhI ane AnatAdi cAranuM gamana manuSyaloka sudhI kahyuM. punaH anya graMthone mate acyuta sudhInA sarva vaimAnikonuM gamana cothI pRthvI sudhI kahyuM. ane bhagavatIjI AdinA mate vaimAnika devonuM gamana sAte pRthvIonI nIce sudhI kahyuM . e traNa visaMvAdamAM apekSAthI vicArIe to ativirodha jevuM kaMI nathI, kAraNa ke siddhAMtomAM athavA granthomAM keTalIka bAbata pratye atialpa ane kadAcit bhAvanI vivakSA paNa karI hoya che. je A devonI sparzanAnI bAbatamAM prathama to maraNa choDIne kevaLa vaikriya samuddAtanI ja vivakSA karI, ane upara kahyA pramANe vicArIe to vaimAnika devonuM vizeSe gamanAgamana trIjI pRthvI sudhI ja hoya to te vizeSabhAvanI apekSAe A granthanI vivakSA paNa yathArtha che, ane kadAcit bhAvanI apekSAe cothI pRthvImAM gamananI tathA sAte pRthvIomAM gamananI vAta paNa yathArtha hoI zake che. jethI apekSAe traNe vAta satya saMbhave che. For Privatesonal Use Only Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rIkSArtha: manuSyo vaDe ane tiryaMco vaDe sarva loka vyApta thayelo hoya che. (arthAt manuSyonI ane tiryaMconI sparzanA sarvalokapramANa che). tyAM manuSyonI kevalisamudyAtanA cothA samaye sarva lokanI sparzanA jANavI. ahIM keTalAka AcAryo kahe che ke - ""mithyASTi manuSya UrdhvalokamAM, adholokamAM ane tirthAlokamAM ema sarva sthAne utpanna thAya che, jethI e rIte traNe lokamAM sarvatra utpanna thatAM ane e traNe lokanAM sarva sthAnomAMthI AvatAM vedanA samudraghAta vaDe ane maraNa samudyAta vaDe sarva lokamAM vyApta thAya che." e vyAkhyAnuM rahasya to ame samajI zakatA nathI. kAraNa ke- manuSyo mAtra aDhI dvIpamAM ja rahenArA (svasthAnavALA) hovAthI ghaNA alpa che. te kAraNathI jo teone zeSa jIvomAM utpanna thavAnI apekSAe vicArIe, ane zeSa jIvo manuSyomAM utpanna thatAM teone paNa manuSya tarIke gaNIe ane vedanA samudraghAta tathA maraNa samudyAtanI apekSA vicArIe to paNa manuSyone sarvalokavyApIpaNuM samajI zakAtuM nathI. vaLI bIjI vAta e che ke "paMcendriya jIvo upapAtathI, samudUghAtathI ane svasthAnathI paNa lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM che,' e vacanathI zrI prajJApanAjImAM paMcendriyone paNa sarvalokavyApIpaNuM gamyuM nathI te kevaLa manuSyonI to vAta ja zI ! te kAraNathI kevalInI apekSAe ja manuSyonuM sarvalokavyApIpaNuM jANavuM. ane sUkSma ekendriyonI apekSAe mithyAdraSTi tiryaMco to sarvalokavyApI hoya ema samajAya che ja. (e pramANe guNasthAnarahita vicAra kahyo, paraMtu tiryaMconI apekSAe mithyA dRSTi guNasthAnano vicAra paNa saMgrahyo che.) sattAsAhi eTale (sAsvanaiH sa =) sAsvAdanaguNasthAnavartI tiryaMco ane manuSyo jyAre siddhazilA vigere pRthvIomAM pRthvIkAyapaNe utpanna thatA hoya tyAre te tiryaMca-manuSyone sAta rajunI sparzanA prApta thAya che. vaLI A lokamAMthI (tiSkRlokamAMthI) maraNa pAmelo sAsvAdana guNasthAnavALo jIva kaMIka zubha adhyavasAyavALo hovAthI UrdhvalokamAM ja jAya che, paraMtu adholokamAM jato nathI. e kAraNathI ja sUtramAM (gAthAmAM) e pramANe pratipAdana kareluM hovAthI; vaLI jo sAsvAdanI nIce paNa jato hota to tera rajunI sparzanA kahI hota. prinnaH jo sAsvAdanI UrdhvalokamAM eTale Urdhvagatie ja jAya che, to chaThThI narakamAMthI nIkaLelo sAsvAdanasahita nArakajIva A tirthAlokamAM tiryaMca vA manuSyapaNe utpanna to thAya che ja. to te nArakajIvane ahIM bhavAntarAlamAM vartatI vakhate tiryaMca vA manuSya rUpe gaNIe to sAsvAdana tiryaMca-manuSyanI sparzanA sAta rajuthI paNa adhika kema na gaNAya? te praznanA samAdhAnamAM kahevAya che ke -] 1. ahIM gati saMbaMdhI sparzanAmAM prathamathI cAlu paddhati guNasthAna sahita kahevAtI AvI che, paraMtu A gAthAmAM pahelA caraNamAM mithyAdraSTi guNasthAna nathI kahyuM to paNa tiryaMcone aMge mithyASTi guNasthAna grahaNa karavuM yogya che. kAraNa ke pachI to sAsvAdanAdimAM sparzanA kahI che. tyAre mithyAdRSTinI sparzanAno avakAza kyAM rahyo ? vaLI bhego manuSya zabdo hovAthI manuSyane aMge to mithyAdraSTi guNasthAna ghaTatuM nathI, mATe "sUtranI vicitra gati' vicArIne ja tiryaMcamAM pahelAM guNasthAnanI sparzanA gaNavI, ane manuSyamAM mithyAdRSTinI sparzanA kahI nathI to anya graMthothI lokanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalI adhyAhArathI jANI levI. 2. sAtamI pRthvIno nArakajIva upazama samyakta pAmI sAsvAdane pAme che, paraMtu te sAsvAdanasahita maraNa pAmI parabhavamAM jato nathI mATe ja ahIM chaThThI pRthvI kahI che. For Privada personal Use Only Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAsvAdanasahita je nA2kajIva chaThThI na2kapRthvI vigeremAMthI nIkaLIne ahIM tiryaMca vA manuSyapaNe utpanna thAya che, te jIva bhavAntarAlamAM vartatI vakhate (eTale mArgamAM vahetAM) parabhavanA AyuSyano (manuSya vA tiryaMcanA AyuSyano) udaya hovA chatAM paNa parabhavanA zarIranI prApti nahi thavAthI te jIvane nArakarUpe ja gaNyo che, ema jANavuM. jo e pramANe nArakapaNe na gaNyo hota to sAsvAdana tiryaMca vA manuSyonI sparzanA bAra rajju jeTalI kahI hota. chaDanayahiIei - ajaya-ayata eTale avirata samyagdRSTi manuSyo ane (yahI = gRhI) gRhastha eTale dezavirata evA manuSyo (zrAvako) ahIM grahaNa karavA. arthAt te avirata ane dezavirata e bannemAMnA dareka ahIMthI - manuSyalokamAMthI maraNa pAmIne acyuta devalokamAM utpanna thatA hoya te vakhate teone cha rajjunI sparzanA hoya che. vaLI e avirata ane dezavirata te ahIM sAmarthyathI [cha rajjunI sparzanA kahelI hovAthI te sparzanAne anusarIne ja artha karavAthI] manuSyo ja jANavA, paraMtu tiryaMco nahi. kAraNa ke tiryaMco AThamA sahasrAra devaloka sudhI ja utpanna thAya che, mATe cha rajjunI 'sparzanAno abhAva che. misseha'saMkhabhAgo mizra eTale samyagmithyAdRSTi evA tiryaMca ane manuSyo mizraguNasthAnamAM rahyA chatA maraNa pAmatA nathI, tethI anya bhavamAM utpanna nahi thavAnA kAraNathI te tiryaMca-manuSyonA janmasthAnarUpa svasthAna ja aMgIkAra ka2vAthI sparzanA lokanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalI ja jANavI. - e pramANe sAmAnyapaNe tiryaMconI sparzanA kahI. have e ja tiryaMconA je vizeSa bhedarUpa bAdara ekendriyAdi bhedo che, te bhedomAM vizeSapaNe te sparzanA kahevAnI icchAe prathama vikalendriyonI sparzanA kahe che - viniMdrIhiM tu savvapnamAM - upapAta ane samuddAta e be avasthA vaDe (parabhavamAM upajatA bhavAntarAle vartatI vakhate vakragatimAM ane maraNa samuddAta vakhate) beindriya, trIndriya ane caturindriyarUpa traNa prakAravALA vikalendriyo sarva jagatane eTale sarva lokAkAzane sparze che, 1. ahIM manuSya-tiryaMcanA AyuSyano udaya hovA chatAM paNa te zarIra nahi prApta thavAthI nArakapaNuM gamyuM te paNa graMthakartAnI eka vivakSA ja che. emAM tarkaparaMparAne avakAza hoI zake. to paNa jyAM nirNayapUrvaka vivakSA ja che tyAM tarkano artha zuM ? vaLI ahIM sAta rajju jeTalI sAsvAdana guNasthAnanI sparzanA nahi paraMtu sAsvAdana guNasthAnI tiryaMca-manuSyonI ja jANavI, kAraNa ke sAsvAdana guNasthAnanI sparzanA 12 2jju jeTalI 195mI gAthAmAM ja kahI che. 2. ahIM gAthAmAM kevaLa manuSyonI vidhi athavA tiryaMcano niSedha kaMI paNa sUcavyo nathI. to paNa vyAvyAnAt vizeSa pratipatti: (vyAkhyAthI vizeSa arthanI prApti karavI) e nyAya pramANe ja ahIM tiryaMca-manuSyono bheLo adhikAra cAlu hovA chatAM A sthAne kevaLa manuSyonI ja sparzanA kahI, have tiryaMconI sparzanA judI kahI nathI, to te keTalI jANavI ? uttara: caturtha vA paMcama guNasthAnavartI tiryaMco AThamA sahasrAra devaloka sudhI utpanna thaI zake che. tethI upara koIpaNa tiryaMcanI devapaNe utpatti che ja nahi. ane AThamo devaloka tirchAlokathI pAMca rajju dUra che. mATe avirata-dezavirata tiryaMconI sparzanA pAMca rajju jANavI. e sparzanA saMkSipaMcendriya tiryaMconI ja jANavI. ane asaMzI sAsvAdanI tiryaMconI sparzanA to samyagdRSTipaNAnA abhAve hoya ja nahi. For Privaersonal Use Only Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arthAt vikalendriyo vaDe sarva loka vyApta thAya che, e bhAvArtha che. e to A (jIvasamAsa) graMthano abhiprAya kahyo. paraMtu zrIpannavaNAjImAM to uparAta tathA samuddaghAta vaDe vikasendriyone lokanA asaMkhyAtamA bhAgavatna ja kahyA che, ane e ja yuktiyukta samajAya che; kAraNa ke vikasendriya jIvo alpa ja che. e be bAbatamAM tattva zuM che te zrI bahuzrato ja jANe. e 108mI gAthAno artha samApta. 198 avataraNa : pUrva gAthAmAM vikasendriyone samudyAta ane upapAta vaDe sarvalokasparzI kahyA, te ja sarvalokasparzanAnI vizeSa dRDhatA A gALAmAM kare che ? bAyarapajjattA vi ya, sayalA viyalA ya samuhauvavAe / sav phosaMti jagaM, aha evaM phosaNANugamo // 199 // gAthArtha: bAdara paryApta ekendriyo paNa, tema ja sakalA eTale sarva pAMce IndriyavALA tiryaMco tathA vikalA = vikasendriyo paNa samudyAta ane upapAta vaDe sarva jagatane sparze che. e pramANe pUrve kahelo sparzanAno vicAra jANavo. // 19 TArtha pRthvIkAyAdi bAdara paryApta ekendriyo, saMpUrNa pAMce IndriyavALA tiryaMco te sanA ane dvIndriya, trIndriya, caturindriyarUpa vijhana- vikalendriyo e sarve prakAranA tiryaMco samuda = samuddaghAta avasthAmAM ane uvavA= upapAta avasthAmAM eTale vakragatirUpa upapAta avasthAmAM sarva jagatane eTale samagra lokane sparze che. e abhiprAya paNa A prastuta (jIvasamAsa) graMthano ja che. zrI prajJApanAjInA abhiprAya pramANe to sarve tiryaMca paMcendriyo, bAdara paryApta pRthvIkAya, bAdara paryApta apUkAya, bAdara paryApta agnikAya, paMcendriyo ane vikalendriyo e sarve paNa alpa hovAthI upapAta, samuddaghAta ane svasthAna e traNa avasthAmAMnI koIpaNa avasthA vaDe dareka lokano asaMkhyAtamo bhAga sparze che. vaLI A gALAmAM sUkSma ekendriyo kahyA nathI. kAraNa ke teone pUrve sarvalokavyApIpaNe kahelA ja che. temaja aparyApta bAdara ekendriyo to A graMthanA (jIvasamAsa graMthanA) abhiprAyathI svasthAna vaDe sarvalokavyApI ja kahyA che. mATe te bAdara aparyApta ekendriyo paNa A gAthAmAM kahyA nathI. vaLI prajJApanAjInA abhiprAyathI to bAdara aparyApta ekendriyo paNa upapAta ane samuddAta vaDe ja sarva lokamAM vyApta che, paMratu svasthAna vaDe vyApta nathI, kAraNa ke paryApta ekendriyonI nizrAe ja te aparyAptAonI utpatti hoya che. have (A graMthanA abhiprAyathI ja) vikelendriyonuM sarvalokavyApIpaNuM pUrva gAthAne (198nI gAthAne) atte kahyuM te sAmAnyathI kahyuM che, ane ahIM A gAthAmAM punaH kahyuM te upapAta avasthA ane samudyAta avasthAnA vizeSathI kahAM che, mATe punaruktinI (vikalendriyonI sparzanA be vAra kema kahI? evI) AzaMkA na karavI. e pramANe jIvabhedomAM prApta thatuM sparzanAkSetra kahIne have e jIvasparzanAdvArano upasaMhAra karavA mATe kahe che ke - meruM parva cho bApunama - atha eTale anantara arthAt hamaNAM kahevAI For Privatllersonal Use Only Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gayo che ane bIjo kahevAno hoya te paNa pUrva = pUrve kahelI rItine anusAra posaTI = sparzanAno arthAtu jIvabhedonI sparzanAno anupama = anugama eTale vicAra buddhimAnoe vicAravo - karavo. e 199mI gAthAno artha samApta thayo. 199o rUti nIvameTreSa sparzanAkSetram / / vitaraNa: e pramANe jIvadravyamAM sparzanAdvAra kahyuM. have A gAthAmAM te jIvasparzanAnA pratipakSIpaNAnA saMbaMdha vaDe prApta thayelI (kahevAyogya evI) ajIvasparzanAne kahevAnI icchAe A pramANe kahe che: AidugaM logaphuDaM, gayaNamaNogADha taM tu savvagayaM / kAlo naralogaphuDo, poggala puNa savvalogaphuDA // 200 // gAthA: pahelAM be ajIvadravyo (dharmAstikAya - adharmAstikAya) sarva lokane sparzelAM che. ane anavagADha-aspaSTa ja evuM gagana (AkAzAstikAya dravya) sarvagata-sarvavyApta che paraMtu sarvaskRSTa nathI). tathA kALa manuSyaloka jeTalA kSetrane sparzelo che, ane pugalAstikAya dravya to sarva lokamAM sparzeluM che. 200NA TArtha: ahI prathama pAMca ajIvadravyo che :- dharmAstikAya - adharmAstikAya - AkAzAstikAya - 5gala ane kALadravya. temAM pahelAM be dravyo te Adiddhika eTale dharmAstikAya ane adharmAstikAya te lokakspaSTa che, eTale samagra lokane sparzIne rahyA che, e bhAvArtha che. punaH -gagana eTale AkAzadravya to anavagADha che. kahevAnuM tAtparya e che ke - sarve paNa jIvo ane ajIvo AkAzamAM ja avagAhyA che (rahyA che), paraMtu AkAzadravya koImAM paNa avagAheluM nathI (jethI AkAza avagADha nathI paNa anavagADha che). te kAraNathI e ja AkAzadravyane jIvoe tathA ajIvoe sparze che ema kahevAya che, paraMtu AkAze bIjA koIpaNa dravyane sparyuM che ema kahevAtuM nathI, e tAtparya che. jethI AkAzadravya koI dravyane sparyuM ja nathI to AkAzanI sparzanA kahevAnI hoya ja kevI rIte? mATe AkAzanI sparzanA kahevI choDIne) te gagana-AkAza keTalA pramANanuM che ? (arthAtu kevaDuM moTuM che?) te kahevA yogya hovAthI AkAzanuM pramANamAtra ja kahe che ke - te tu savAyuM - 1 = vaLI te = te gagana-AkAza savva = sarvatra lokamAM ane alokamAM paNa vAyaM = ta raheluM che, arthAt lokamAM ane alokamAM sarvatra vyApta che. tathA chAto = te - caMdranI gati ane sUryanI gati vaDe spaSTa oLakhAto evo kALa aDhI dvIpa - samudrarUpa (aDhI dvIpa ane be samudrarUpa) manuSyalokane ja sparzelo che ane manuSyakSetrAthI AgaLanA dvIpa- samudromAM to caMdra-sUryanI gatikriyAno ja abhAva hovAthI samaya, AvalikA ityAdi (vyAvahArika) kALano asaMbhava ja che, e tAtparya tathA pudgalo to samagra lokane ja sparze che, kAraNa ke pudgalo sarva lokAkAzamAM rahelAM che mATe. e pramANe 200mI gAthAno artha samApta. 200 rUti maLIvAnAM sparzanAkSetram || tatsamAto va samApta nAmu // For Privat P ersonal Use Only Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | gaNa nIvasamApu (evuM) kAtaram | vatara: e pramANe ajIvonI sparzanA paNa kahevAI, ane te kahevA sAthe nava anuyogadvAramAMnuM cothuM sparzanAdvAra samApta thayuM. have saMtAyAvAyA dhvapamAi va ityAdi padavALI nava anuyogadvAranI gAthAmAM kaheluM ane krama pramANe cAlu prarUpaNAmAM kahevAnA prasaMgane prApta thayeluM evuM pAMcamuM dvAra nidvAra kahevAnI icchAe A gAthA kahevAya cheH kAlo bhavAukAya - TThiI ya taha guNavibhAgakAlaM ca / vocchAmi ekkajIvaM, nANAjIve paDuccA ya // 201 / / mAthArtha: ahIM kALa te bhavAyuSyakALa, kAyasthitikALa, ane guNavibhAgakALa ema traNa prakArano che. te kALa eka jIvane Azrayi tathA aneka jIvane Azraya kahIza. /2015 TIchArtha: kAna eTale pUrve kahelA zabdArthavALo je samaya, AvalikA ityAdi bhedavALo (vyAvahArika) kALa che tenI ja ahIM prathama prarUpaNA karavA yogya che, ane te prarUpaNA to pUrve karelI che, jethI ahIM punaH (kALanA svarUpanI) prarUpaNA nahi karAya. e pramANe sAmAnyathI kALa prarUpaNA kahyA bAda have bhavAyuSyakALa, kAyasthitikALa ane guNavibhAgakALa e traNa prakArano kALa kahIza. ahIM gAthAmAM 17 e zabda bIjI vibhaktivALo che teno sarvasthAne eTale mavI3 - zrA ane vimA e traNe zabdonI sAthe saMbaMdha joDavo. (e pramANe ahIM kALanA traNa bheda kahyA.) tyAM nAraka vigere bhavomAMno koIpaNa eka vivakSita bhava eTale janmasthAna, te bhavanuM je AyuSya te bhavAyuSya, ane te bhavAyuSya saMbaMdhI je kALa te navA yugaRAna kahevAya. je daza hajAra varSa ityAdi pramANavALo che. te bhavAyuSyakALa ahIM eka jIva saMbaMdhI temaja aneka jIva saMbaMdhI kahIza-e saMbaMdha jANavo. tathA hAya eTale pRthvIkAya, apUkAya vigere jIvanikAyo, temAMnI ekeka jIvanikAyamAM maraNa pAmIne te ja nikAyane nahi choDIne temAM ne temAM ja vAraMvAra utpanna thatA jIvanI je sthiti te sthiti, ane te saMbaMdhI je kALa te sthitine kahevAya. (arthAt eka jIvanI eka ja nikAyamAM dIrghasthiti). je asaMkhyAtI utsarpiNI ane asaMkhyAtI avasarpiNI ityAdi pramANavALo che, tevo kAyasthitikALa eka jIva Azraya ane aneka jIva Azraya kahIza - e saMbaMdha che. tathA TUT eTale mithyAdRSTi, sAsvAdana Adi caudaguNasthAnarUpa guNa. te guNono (guNasthAnakono) vimA vaDe eTale pRthaka pRthaka judo judo) te bhAvono (guNono) jyAM sudhI tyAga na thAya tyAM sudhIno je kALa te ahIM 'vimAna kahevAya, (arthAtu pratyeka guNasthAnano kALa) te eka jIva Azraya tathA aneka jIva Azrayi kahIza - e saMbaMdha che. e pramANe bhavAyuSya ItyAdi vizeSabhedathI traNa prakArano kALa ahIM kahevAno che. e 1. ahIM pUrve eTale A graMthanI ja 106ThThI gAthAthI prAraMbhIne 139mI gAthA sudhImAM kALano artha tathA kALanA sarva bhedonuM varNana kahevAI gayuM che, tethI ""pUrve kahelA svarUpavALo' ema kahyuM. For Private 2 0onal Use Only Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201mI gAthAno artha samApta. /201aaaa || atha bhavAyuSyakAlapramANa che[narakagatimAM] . navatara : pUrva gAthAmAM bhavAyuSyakALa, kAyasthitikALa ane guNavibhAgakALa (guNasthAnakALa) e traNa prakAranA kALano artha kahIne have temAMno pahelo bhavAyuSyakALa [Ayu:sthiti] te anukrame sAte narakapRthvIomAM ekeka nArakajIva Azraya kahevAne arthe A gAthA kahevAya che? egaM ca tini satta ya, dasa sattaraseva hu~ti bAvIsA / tettIsa uyahinAmA, puDhavIsu ThiI kamukkosA // 202 // thArtha: sAta narakapRthvIomAM utkRSTa sthiti anukrame 1-3-7-10-17-22-33 sAgaropama che. [ahIM upanAma - udadhi e aparanAmavALI arthAt udadhinA paryAyavALI sthiti eTale sAgaropamasthiti e zabdArtha che.] Il202ll rIkSArtha: ahIM mahAnapaNAnI samAnatAthI 3yahinAmAM e zabda vaDe "sAgaropama' evo artha kahyo che. tethI ekeka nArakajIvane ekeka bhavamAM ratnaprabhAdi sAta pRthvIomAM anukrame utkRSTa sthiti A pramANe jANavI : ratnaprabhApRthvImAM eka nArakajIvanI eka ja bhavamAM utkRSTa sthiti [ utkRSTa AyuSya] 1 sAgaropama che, zarkarA prabhAmAM traNa sAgaropama, vAlukAprabhAmAM 7 sAgaropama, paMkaprabhAmAM 10 sAgaropama, dhUmaprabhAmAM 17 sAgaropama, tamaHprabhAmAM rara sAgaropama, ane sAtamI mahAtama:prabhA nAmanI narakapRthvImAM eka nArakanI eka ja bhavamAM 33 sAgaropama jeTalI utkRSTa sthiti che. e pramANe 202mI gAthAno artha samApta thayo. 202 navatara : pUrva gAthAmAM sAte narakapRthvIomAM ekeka jIvanI ekeka bhava saMbaMdhI utkRSTa sthiti kahIne have A gAthAmAM jaghanya sthiti kahevAya cheH paDhamAdi jamukkosaM, bIyAdisu sA jahannayA hoI / ghammAe bhavaNavaMtara, vAsasahassA dasa jahannA // 203 / / thArtha: prathamAdi pRthvImAM je utkRSTa sthiti kahI te ja dvitIyAdi pRthvImAM jaghanya sthiti jANavI. tathA gharmA pRthvImAM [ ratnaprabhAmAM ] jaghanya sthiti temaja bhavanapati ane vyaMtaranikAyanI paNa jaghanya sthiti daza hajAra varSanI che. [ ahIM samAnatAnA kAraNe bhavanapati-vyaMtaronI paNa jaghanya sthiti kahI]. /203. TIkAH pahelI ratnaprabhA vagere pRthvIomAM je utkRSTa AyuSya pratipAdana karyuM che [ kahyuM che teTaluM ja AyuSya bIjI Adi (zarkarAmabhA vagere) pRthvIomAM nArakonI jaghanya sthitirUpe che, ema jANavuM, te A pramANeH pahelI ratnaprabhApRthvImAM 1 sAgaropama jeTalI je utkRSTa sthiti kahI, te ja bIjI pRthvImAM jaghanya sthiti jANavI. tathA bIjI zarkarAmabhApRthvImAM je traNa sAgaropama jeTalI utkRSTa sthiti For Price Personal Use Only Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahI te ja trIjI pRthvImAM jaghanya sthiti jANavI. e pramANe tyAM sudhI jANavuM ke yAvat chaThThI tamaHprabhApRthvImAM je ra2 (bAvIsa) sAgaropama jeTalI utkRSTa sthiti kahI, te ja sAtamI tamastamaH prabhApRthvImAM jaghanya sthiti jANavI. praznaH upara kahelI jaghanya sthitinI paddhatimAM pahelI gharmA nAmanI [ ratnaprabhA nAmanI pRthvImAM jaghanya sthiti hajI sudhI kahevAtI nathI, mATe te pahelI pRthvImAM jaghanya sthiti keTalI? te nivedana karo. uttara: e AzaMkAnA samAdhAnamAM pahelI pRthvInA nArakajIvonI temaja jaghanya sthitinI samAnatAnA kAraNe prasaMgataH bhavanapati - vyaMtaronI paNa jaghanya sthiti kahevAnI IcchAe gAthAnA uttarArdhamAM kahe che ke - ghaHIV ityAdi, eTale gharmA nAmanI pahelI pRthvInA nArakonI ane bhavanapati-vyaMtaronI daza hajAra varSa jeTalI jaghanya sthiti jANavI. e 203jI gAthAno artha samApta thayo./203I rUti narapRthvISa nAradasya dhanyochUTa' sthiti: || 1, ahIM naraka pRthvIomAM je 13-11 ItyAdi judAM judAM 49 prataro che, te dareka prataramAM paNa jaghanya ane utkRSTa ema be be prakAranI sthiti che, prasaMgathI te dareka prataranI paNa ahIM judI judI sthiti kahevAya che. te A pramANeH | pahelI ratnaprabhAnA 13 prataramAM AyuSyanI 1lA prataramAM - jaghanya 10 hajAra varSa, ane utkRSTa 90,000 (nevuM hajAra) varSa. 2jA prataramAM - jaghanya 10 lAkha varSa, ane utkRSTa 90 lAkha varSa. 3jA prataramAM - jaghanya 90 lAkha varSa, ane utkRSTa pUrvakroDa varSa. 4thA prataramAM - jaghanya pUrvakroDa varSa, ane utkRSTa sAgaropamano 10mo bhAga [ 1/10 sA.]. 5mA prataramAM - jaghanyathI sAgaropamano dazamo 1 bhAga ane utkRSTathI be bhAga. 6ThThA prataramAM - jaghanyathI daziyA be bhAga ane utkRSTathI daziyA traNa bhAga. 7mA prataramAM - jaghanyathI daziyA 3 bhAga, ane utkRSTathI daziyA 4 bhAga. 8mA prataramAM - jaghanyathI daziyA 4 bhAga, ane utkRSTathI daziyA 5 bhAga. 9mA prataramAM - jaghanyathI daziyA 5 bhAga, ane utkRSTathI daziyA 6 bhAga. 10mA prataramAM - jaghanyathI daziyA 6 bhAga, ane utkRSTathI daziyA 7 bhAga. 11mA prataramAM - jaghanyathI daziyA 7 bhAga, ane utkRSTathI daziyA 8 bhAga. 12mA prataramAM - jaghanyathI daziyA 8 bhAga, ane utkRSTathI daziyA 9 bhAga. 13mA prataramAM - jaghanyathI daziyA - bhAga ane utkRSTathI saMpUrNa 1 sAgaropama. bIjI zarkarAmabhAnA 11 prataramAM AyuSya 1lA prataramAM - jaghanyathI 1 sAgaropama, ane utkRSTathI 1 sAgaropama uparAMta eka sAgaropamanA agiyAra bhAga karIe tevA 2 bhAga, 2jA prataramAM - jaghanyathI 1 sAgaropama ane uparAMta (Ama sarvatra samajavuM) sAgaropamanA agiyArIA 2 bhAga. ane utkRSTathI 1 sAgaropama ane sAgaropamanA agiyArIA 4 bhAga jeTaluM AyuSya che. 3jA prataramAM - jaghanyathI uparokta 4 bhAga, ane utkRSTathI 6 bhAga AyuSya che. For Private Resonal Use Only Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4thA prataramAM - jaghanyathI agiyArIA 6 bhAga, ane utkRSTathI 8 bhAga. pamA prataramAM - jaghanyathI agiyArIA 8 bhAga, ane utkRSTathI 10 bhAga. 6 kA prataramAM - jaghanyathI agiyArIA 10 bhAga, ane utkRSTathI 2 sAgaropama uparAnta agiyArIo 1 bhAga. 7mA prataramAM - jaghanya AyuSya be sAgaropama ane agiyArIo 1 bhAga, tathA utkRSTa AyuSya be sAgaropama uparAMta agiyArIA 3 bhAga che. 8mA prataramAM - jaghanya AyuSya be sAgaropama tathA agiyArIA 3 bhAga, ane utkRSTa AyuSya 2 sAgaropama uparAMta agiyArIA 5 bhAganuM che. 9mA prataramAM - jaghanya AyuSya 2 sAgaropama tathA agiyArIA 5 bhAga, ane utkRSTa AyuSya 2 sAgaropama uparAMta agiyArIA 7 bhAganuM che. 10mAM prataramAM - jaghanya AyuSya 2 sAgaropama tathA agiyArIA 7 bhAga, ane utkRSTa AyuSya 2 sAgaropama uparAMta agiyArIA 9 bhAganuM che. 11mA prataramAM - jaghanya AyuSya 2 sAgaropama tathA agiyArIA 9 bhAga, ane utkRSTa AyuSya 2 sAgaropama uparAMta agiArIA 11 bhAganuM eTale saMpUrNa 3 sAgaropamanuM che. !! trIjI vAlukA prabhA pRthvInA 9 prataramAM AyuSya 1lA prataramAM - jaghanya AyuSya saMpUrNa 3 sAgaropama che, ane utkRSTa AyuSya 3 sAgaropama uparAMta eka sAgaropamanA nava bhAga kare tevA 4 bhAganuM che. 2jA prataramAM - jaghanya AyuSya 3 sAgaropama uparAMta naviyA 4 bhAga che, ane utkRSTa AyuSya 3 sAgaropama uparAMta naviyA 8 bhAga jeTaluM che. 3jA prataramAM - jaghanya AyuSya 3 sAgaropama uparAMta naviyA 8 bhAganuM che, ane utkRSTa AyuSya 4 sAgaropama uparAMta naviyA 3 bhAga jeTaluM che. 4thA prataramAM - jaghanya AyuSya 4 sAgaropama uparAMta naviyA 3 bhAganuM che, ane utkRSTa AyuSya 4 sAgaropama uparAMta naviyA 7 bhAga jeTaluM che. pamA prataramAM - jaghanya AyuSya 4 sAgaropama uparAMta naviyA 7 bhAganuM che, ane utkRSTa AyuSya 5 sAgaropama uparAMta naviyA 2 bhAganuM che. 6ThThA prataramAM - jaghanya AyuSya 5 sAgaropama uparAMta naviyA 2 bhAganuM che, ane utkRSTa AyuSya 5 sAgaropama uparAMta naviyA 6 bhAga jeTaluM che. 7mAM prataramAM - jaghanya AyuSya 5 sAgaropama uparAMta naviyA 6 bhAganuM che, ane utkRSTa AyuSya 6 sAgaropama uparAMta naviyA 1 bhAga jeTaluM che. 8mA prataramAM - jaghanya AyuSya 6 sAgaropama uparAMta naviyA 1 bhAganuM che, ane utkRSTa AyuSya 6 sAgaropama uparAMta naviyA 5 bhAga jeTaluM che. 9mA prataramAM - jaghanya AyuSya 6 sAgaropama uparAMta naviyA 5 bhAganuM che. ane utkRSTa AyuSya [6 sA. naviyA 9 bhAga eTale] saMpUrNa 7 sAgaropama che. ne cothI paMkaprabhA pRthvInA 7 prataromAM AyuSyo 1lA prataramAM - jaghanya AyuSya 7 sAgaropama, ane utkRSTa AyuSya 7 sAgaropama uparAMta eka sAgaropamanA sAta bhAga kare tevA sAtiyA 3 bhAganuM che. 2jA prataramAM - jaghanya AyuSya 7 sAgaropama uparAMta sAtiyA 3 bhAganuM ane utkRSTa AyuSya 7 sAgaropama uparAMta sAtiyA 6 bhAga jeTaluM che. 3jA prataramAM - jaghanya AyuSya 7 sAgaropama uparAMta sAtiyA 6 bhAganuM che, ane utkRSTa AyuSya 8 sAgaropama uparAMta sAtiyA 2 bhAga che. 4thA prataramAM - jaghanya AyuSya 8 sAgaropama uparAMta sAtiyA 2 bhAganuM che, ane utkRSTa AyuSya 8 sAgaropama For Private ersonal Use Only Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ /bhavAyuSyakALa pramANa devagatimAM vetara : pUrva gAthAmAM bhavanapati-vyaMtaronI daza hajAra varSa pramANa jaghanya sthiti kahI, tyAre teonI utkRSTa sthiti keTalI ? e AzaMkA karIne have A gAthAmAM te bhavanapati - vyaMtaronI utkRSTa sthiti kahe che. te A pramANe asuresu sAramahiyaM, saDDhe pallaM duve ya desUNA / nAgAINukkosA, pallo puNa vaMtarasurANaM // 204 / / uparAMta sAtiyA 5 bhAganuM che. pamA prataramAM - jaghanya AyuSya 8 sAgaropama uparAMta sAtiyA 5 bhAganuM che, ane utkRSTa AyuSya 9 sAgaropama uparAMta sAtiyA 1 bhAganuM che. 68aa prataramAM - jaghanya AyuSya 9 sAgaropama uparAMta sAtiyA 1 bhAganuM che, ane utkRSTa AyuSya 9 sAgaropama uparAMta sAtiyA 4 bhAganuM che. 7mA prataramAM - jaghanya AyuSya 9 sAgaropama uparAMta sAtiyA 4 bhAganuM che ane utkRSTa AyuSya [9 sAgaropama uparAMta sAtiyA sAta bhAgano 1 sAgaropama gaNatAM ] saMpUrNa 10 sAgaropama jeTaluM che. pAMcamI dhUmaprabhA pRthvInA 5 prataromAM AyuSya 1lA prataramAM - jaghanya AyuSya 10 sAgaropama saMpUrNa che, ane utkRSTa AyuSya 11 sAgaropama uparAMta sAgaropamanA pAMca bhAga kare tevA pAMciyA 2 bhAganuM che. rajA prataramAM - jaghanya AyuSya 11 sAgaropama uparAMta pAMciyA 2 bhAganuM che, utkRSTa AyuSya 11 sAgaropama uparAMta pAMciyA 4 bhAganuM che. 3jA prataramAM - jaghanya AyuSya 12 sAgaropama uparAMta pAMciyA 4 bhAganuM che, utkRSTa AyuSya 14 sAgaropama uparAMta pAMciyA 1 bhAganuM che. 4thA prataramAM - jaghanya AyuSya 14 sAgaropama uparAMta pAMciyA 1 bhAganuM che, ane utkRSTa AyuSya 15 sAgaropama uparAMta pAMciyA 3 bhAganuM che. pamAM prataramAM - jaghanya AyuSya 15 sAgaropama uparAMta pAMciyA 3 bhAganuM che, ane utkRSTa AyuSya saMpUrNa 17 sAgaropama jeTaluM che. || chaThThI ta:prabhA pRthvInA 3 prataromAM AyuSya 1lA prataramAM - jaghanya AyuSya saMpUrNa 17 sAgaropama che, ane utkRSTa AyuSya saMpUrNa 18 sAgaropama uparAMta sAgaronA traNa bhAga kare tevA 2 bhAganuM che. 2jA prataramAM - jaghanya AyuSya 18 sAgaropama uparAMta traNiyA 2 bhAganuM che, ane utkRSTa AyuSya 20 sAgaropama uparAMta traNiyA 1 bhAganuM che. 3jA prataramAM - jaghanya AyuSya 20 sAgaropama uparAMta traNiyA 1 bhAganuM che, ane utkRSTa AyuSya saMpUrNa rara sAgaropamanuM che. sAtamI tamastama.prabhA pRthvInA 1 prataramAM AyuSya 1lA prataramAM ja - jaghanya AyuSya 22 sAgaropama saMpUrNa che, ane utkRSTa AyuSya saMpUrNa 33 sAgaropamanuM che. ti 49 narakapratareSu jaghanyotkRSTAyuSyasya sNgrhH||| For Private Resonal Use Only Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thArthaH asurakumAra nAmanA pahelA bhavanapati devomAM dakSiNazreNimAM utkRSTa AyuSya eka sAgaropama che, ane bIjI uttarazreNinA devonuM utkRSTa AyuSya eka sAgaropamathI kaMIka adhika che. bIjA nAgakumAra vagere nava nikAyanA dakSiNazreNinA bhavanapationuM utkRSTa AyuSya doDha palyopama che, ane uttarazreNinA nava nikAyonuM dezona be palyopama che. tathA vyaMtara devonuM utkRSTa AyuSya 1 palyopama che. 204 TIArthaH ahIM siddhAMtarUpI samudramAM bhavanapati devo asurakumA2Adi bhedathI daza prakAranA kahyA che, te A pramANeH asurA nAga suvaNNA, vijjU aggI ya dIva udahI ya / disi vAu tahA thaNiyA, dasa bheyA huMti bhavaNavaI ||1|| artha :- asurakumA2-nAgakumAra -suparNakumAra -vidyukumAra - agnikumAra-dvIpakumAra -udadhikumAra -dikkumAra -vAyukumAra tathA stanitakumA2 e daza prakAranA bhavanapati devo che 15 vaLI e asurakumA2Adi daze prakAranA devo dareka be be prakAranA che, - meruparvatathI dakSiNa dizimAM rahenArA, ane meruparvatanI uttara dizimAM rahenArA. tyAM surelu sArUM eTale meruparvatanI dakSiNa dizie rahenArA asurakumAra devonI utkRSTa sthiti eka sAgaropama che, [ sAra sAgaropama e artha pramANe ] e bhAvArtha. tathA ahiya eTale meruparvatanI uttaradizamAM rahenArA asurakumAra devonI adhika sthiti arthAt eja sAgaropama sthitithI kaMIka adhika sthiti jANavI. tathA nALuM = nAgakumA2AdikanI, emAM Adi zabdathI suvarNakumA2 ane vidyukumAra vagere dakSiNa dizimAM rahenArA nava bhavanapati devonI utkRSTa sthiti sattuM paDyuM sArdhapalyopama eTale doDha palyopama, ane uttara dizimAM rahenArA eja nAgakumArAdi nava nikAyanA bhavanapati devonI utkRSTa sthiti tuve ya vesU = dezona [kaMIka nyUna ] be palyopama jeTalI che. = - uttara dizimAM rahenArA e bhavanapatio svabhAvathI ja zubha uttama - mahattAvALA ane dIrghAyuSyavALA che, ane dakSiNa dizimAM rahenArA bhavanapatio ethI viparIta [ eTale nyUna mahattAvALA ane nyUna AyuSyavALA ] che. tathA vyantara devo je pizAca, bhUta, yakSa vagere bhedathI ATha prakAranA che, te sarvenI utkRSTa sthiti 1 palyopama ja che. tathA dakSiNa dizimAM rahenArA asurakumA2ono indra je camarendra tenI devIonuM [camarendranI indrANIonuM ] utkRSTa AyuSya sADA traNa palyopama che, ane uttara For PrivPersonal Use Only Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dizinA asurakumAranA indra balIndranI devIonuM [ balIndranI indrANIonuM] utkRSTa AyuSya sADA cAra palyopama che. tathA nAgakumArAdi nava nikAyonI devIo je uttara dizimAM rahenArI che, te devIonuM utkRSTa AyuSya eka palyopamamAM kaMIka nyUna jeTaluM che, ane e ja nava nikAyonI dakSiNa dizimAM rahenArI devIonuM utkRSTa AyuSya temaja vyantarIonuM paNa utkRSTa AyuSya ardha palyopama che. te upara gAthAmAM kahyuM nathI to paNa [anya graMthothI] potAnI meLe ja jANI levuM. ane jaghanya AyuSya to sarve bhavanapationuM tathA vyantaronuM paNa daza hajAra varSa pramANa ja jANavuM. e 204mI gAthAno artha samApta. // ti bhavanapatiTevavAnAM vyantaradevadevInAM ca jaghanyotkRSTAyuSyam / / avatara: pUrva gAthAmAM bhavanapati ane vyantaronuM AyuSya darzAvIne have A gAthAmAM jyotiSI devonuM AyuSya pramANa kahevAya che? pallaTThabhAga pallaM, ca sAhiyaM joise jahaniyaraM / heTTillukkosaThiI, sakkAINaM jahaNNA sA // 205 // nAthArtha jyotiSI devomAM jaghanya AyuSya palyopamano AThamo bhAga, ane utkRSTa AyuSya sAdhika palyopama [ palyopamathI kaMIka adhika ] che. tathA zakrAdikamAM [ saudharmAdi devomAM] nIce nIcenA devalokanI je utkRSTa sthiti te upara uparanA devalokanI jaghanya sthiti jANavI. 20pA TIchArtha: sAmAnyapaNe vicAratAM jyotiSI devonuM palyopamanA AThamA bhAga jeTaluM jaghanya AyuSya che, ane rUyara = itara eTale utkRSTa AyuSya eja jyotiSI devonuM kaMIka adhika eka palyopama jeTaluM che. arthAt eka lAkha varSa adhika eka palyopama jeTaluM che. [ e pramANe sAmAnyathI AyuSya kahyuM.] have vizeSathI vicAratAM kayA jyotiSInuM keTaluM AyuSya che? ema jo pUchatA ho to kahIe chIe ke - prathama jyotiSI devo candra - sUrya - graha - nakSatra ane tArA e bhedathI pAMca prakAranA che. ane e pAMcenI devIo gaNatAM devIo paNa pAMca prakAranI che. e pramANe sarva maLIne jyotiSI daza prakAranA thayA. tyAM candranuM [ candra IndranuM potAnuM tathA candranA vimAnavAsI devomAMnA keTalAka devonuM jaghanya AyuSya palyopamano cotho bhAga ane utkRSTa AyuSya eka lAkha varSa adhika eka palyopamanuM che. AvA tathA candranI devIonuM jaghanya AyuSya palyopamano cotho bhAga ane 1. sarve indronuM tathA indrANIonuM jaghanya AyuSya hotuM nathI, temaja dareka bhavananA adhipati devonuM paNa jaghanya AyuSya hoya nahi, mATe teonuM utkRSTa AyuSya ja jANavuM. ane je prajAsthAnIya deva - devIo che, teonuM jaghanya, madhyama, utkRSTa ema traNe prakAranuM AyuSya jANavuM. For Privat fersonal Use Only Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utkRSTa AyuSya pacAsa hajAra varSa adhika ardha palyopama che. II2 rUti candrabyotiSAmAyu:|| sUryonuM paNa jaghanya AyuSya candra sarakhuM [palyopamano cotho bhAga ] jANavuM, ane utkRSTa AyuSya eka hajAra varSa adhika eka palyopama che. IIII tathA sUryanI devIonuM paNa jaghanya AyuSya candranI devIo tulya [ palyopamano cotho bhAga ] che, ane utkRSTa AyuSya pAMcaso varSa adhika ardha palyopama jeTaluM che. II4 kRti sUryanyotiSAmAyu: || tathA maMgaLa, budha Adi zeSa grahonuM jaghanya AyuSya sUryanA jaghanya AyuSyatulya [palyopamano cotho bhAga ] che, ane utkRSTa AyuSya eka palyopama che. III tathA grahonI devIonuM jaghanya AyuSya sUryanI devIonA jaghanya AyuSya jeTaluM [palyopamano cotho bhAga] che, ane grahadevIonuM utkRSTa AyuSya saMpUrNa ardha palyopama jeTaluM che // 6 // kRti grahajyotiSAmAyuH / / tathA azvinI Adi nakSatronuM jaghanya AyuSya grahonA jaghanya AyuSya jeTaluM [palyopamano cotho bhAga] che, ane utkRSTa AyuSya to saMpUrNa ardha palyopama che. IIII tathA nakSatranI devIonuM jaghanya AyuSya grahanI devIonA jaghanya AyuSya jeTaluM [ palyopamano cotho bhAga ] che, ane utkRSTa AyuSya eja palyopamanA cothA bhAgathI kaMIka adhika che. II85 iti nakSatrajyotiSAmAyuH / / tathA tA2A devonuM jaghanya AyuSya palyopamano AThamo bhAga che, ane utkRSTa AyuSya palyopamano cotho bhAga che. III tathA tArA devIonuM jaghanya AyuSya palyopamano AThamo bhAga che, ane utkRSTa AyuSya tArAnI devIonuM eja palyopamanA AThamA bhAgathI kaMIka adhika che. 10 rUti tArakhyotiSAmAyu: || e pramANe e daze prakAranA jyotiSI devomAM vizeSa bhedapUrvaka jaghanya AyuSya ane utkRSTa AyuSya jANavuM. kahyuM che ke - 'candra, sUrya, graha ane nakSatronuM potapotAnI devIo sahita e AThenuM jaghanya AyuSya palyopamanA cothA bhAga jeTaluM che / / 1 / / ' 'tArA devonuM tathA tArAnI devIonuM jadhanya AyuSya palyopamano AThamo bhAga che, have jyotiSIonuM utkRSTa AyuSya kahIza. IIII 'candronuM utkRSTa AyuSya eka palyopama uparAMta eka lAkha varSa adhika che, ane sUryonuM utkRSTa AyuSya eka hajAra varSa adhika eka palyopama che, tathA grahonuM utkRSTa AyuSya saMpUrNa eka palyopama jeTaluM che. III' 'nakSatronuM utkRSTa AyuSya ardhapalyopama che, tArA devonuM utkRSTa AyuSya palyopamano cotho bhAga che, ane candranI devIonuM utkRSTa AyuSya ardha palyopama ane te u52AMta - (saMbaMdha 297 Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamI gAthAmAM) I4' pacAsa hajAra varSa adhika (candradevIonuM) che, ane sUryanI devIonuM utkRSTa AyuSya pacAsa hajAra varSa adhika ardhapalyopama jeTaluM che. pA.' grahanI devIonuM utkRSTa AyuSya palyopamano ardhabhAga eTale ardha palyopama che, ane nakSatranI devIonuM utkRSTa AyuSya palyopamanA cothA bhAga jeTaluM [pA palyopama] che. 6' tArA devIonuM paNa AyuSya nizcaya palyopamano AThamo bhAga, ane te uparAMta kiMcitu adhika darzAveluM che IIii' have e jyotiSI devonA AyuSyanA vizeSa varNanathI saryuM. vaimAnika devomAM bhavAyuSyakALa pramANamAM have vaimAnika devonI jaghanya sthiti nirUpaNa karavAne kahe che oise' ityAdi. ahIM gAthAmAM kahelA sa@vi = zakrAdi e zabdamAM zakra zabda vaDe pUrvavatu saudharma devaloka kahevAya. tethI saudharma vagere devaloka ane te paNa raiveyaka tathA anuttaravimAna sahita sarvanI madhye upara uparanA devalokanI (ahIM detti e zabda grahaNa karavAthI, A adhyAhAra vAkya, sAmarthyathI prApta thAya che, ke) te jaghanya sthiti jANavI ke je jaghanya sthiti kaI? te kahe che - deThuiaosa i = nIce nIcenA devalokanI je utkRSTa sthiti che. arthAtu nIce nIcenA devalokanI je utkRSTa sthiti te upara uparanA devalokanI jaghanya sthiti che, e bhAvArtha che. te A pramANeH saudharma devalokamAM be sAgaropama jeTalI je utkRSTa sthiti AgaLa kahevAze te ja utkRSTa sthiti tenAthI [saudharmathI] upara rahelA sanakumAra devalokanI jaghanya sthitirUpa jANavI. [ahIM saudharma sAthe IzAna ane sanakumAra sAthe mahendra devaloka paNa che; kAraNa ke e be be devaloka ekaja sthAne che tethI] IzAna devalokanI kaMIka adhika be sAgaropama jeTalI je utkRSTa sthiti AgaLa kahevAze, te ja IzAnathI upara rahelA mANendra devalokanI jaghanya sthiti che. tathA sanakumAra devalokanI utkRSTa sthiti je sAta sAgaropama jeTalI che, te ja brahmadevalokanI jaghanya sthiti jANavI. brahmalokanI utkRSTa sthiti je daza sAgaropama che, te ja daza sAgaropama jeTalI sthiti chaThThA lAMtaka devalokamAM jaghanya sthitirUpa che. chaThThA lAMtaka devalokanI je utkRSTa sthiti cauda sAgaropama jeTalI che, te ja cauda sAgaropama jeTalI sthiti sAtamA zukra devalokamAM jaghanya sthitirUpa che. zukra devalokanI utkRSTa sthiti je 17 sAgaropama che, te ja sattara sAgaropama zukranI upara rahelA AThamA sahastrAra devalokanI jaghanya sthiti che. For Private trsonal Use Only Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA AThamA sahasrAra devalokanI utkRSTa sthiti je aDhAra sAgaropama che. te ja aDhAra sAgaropama tenI upara rahelA navamA Anata devalokanI jaghanya sthiti che. tathA navamA Anata devalokanI utkRSTa sthiti je 19 sAgaropama che, te ja ogaNIsa sAgaropama AnatanI sAme rahelA dazamA prANata svarganI jaghanya sthiti che. dazamA prANata devalokanI utkRSTa sthiti je 20 sAgaropama che, te ja vIsa sAgaropama Anata prANatanI upara rahelA agiyAramA AraNa svarganI jaghanya sthiti che. agiyAramA AraNa svarganI utkRSTa sthiti je 21 sAgaropama che, te ja 21 sAgaropama AraNanI sAme rahelA bAramA acyuta svarganI jaghanya sthiti che. tathA bAramA acyuta svarganI utkRSTa sthiti 22 sAgaropama che te ja bAvIsa sAgaropama nava praiveyakonA nava pratomAM je sarvathI nIce paheluM prata che, te pahelA prataranI eTale pahelA traiveyakanI jaghanya sthiti che. e pramANe nava praiveyakanA nava pratomAM darekamAM ekeka sAgaropama vadhAratAM vadhAratAM tyAM sudhI vadhAravA` ke yAvat navamA pratare 30 sAgaropama jeTalI jaghanya sthiti prApta thAya. tathA navamA traiveyakanI utkRSTa sthiti 31 sAgaropama che, te ja 31 sAgaropama vijayAdi cAra anuttaravimAnonI jaghanya sthiti jANavI. sarvArthasiddhi nAmanA pAMcamA anuttara vimAnamAM to jaghanya sthiti che ja nahi. ane e pAMcamA anuttaranI 33 sAgaropama jeTalI ajaghanyotkRSTa [ nahi jaghanya ke nahi utkRSTa evI ] sthiti ja AgaLa kahevAze. praznaH jo e pramANe nIcenA devalokanI utkRSTa sthiti te uparanA devalokanI jaghanya sthiti jANavAnuM henruiosarpha, sArDanuM nahabbA sA e vacanathI kahyuM, to tethI sanatkumArAdi devalokanI ja jaghanya sthiti kahevAI, paraMtu saudharma-IzAna devalokanI jaghanya sthiti keTalI ? te kahevI bAkI rahI gaI, to e be devalokanI jaghanya sthiti keTalI jANavI ? uttaraH e vAta satya che ke saudharma-IzAna devalokanI jaghanya sthiti kahevAnI bAkI rahI, paraMtu te potAnI meLe ja jANI levI. te A pramANe - saudharma devalokanI jaghanya sthiti eka palyopama che, ane IzAna devalokanI jaghanya sthiti eka palyopamathI kaMIka adhika che. have e bAbatanA vizeSa vistA2thI saryuM. e 205mI gAthAno artha samApta thayo. 1. nava praiveyakamAM ekeka sAgaropamanI vRddhi A pramANe - 1lA traiveyakanI utkRSTa sthiti 23 sAgaro te bIjA caivenI jaghanya, bIjAnI 24 sAgaro0 utkRSTa te trIjAnI jaghanya. e rIte trIjAnI utkRSTa 25 sAga2o0 cothAnI 26 sAgaro0 pAMcamAnI 27 sAgaro0 chaThThAnI 28, sAtamAnI 29, AThamAnI 30, ane navamAnI 31 sAgaro utkRSTa sthitine anusAre e darekanI jaghanya vicA2vI. For PrivaPersonal Use Only Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52055 rUti vaimAni vevalovhevu nathanyA sthitiH|| avataraLa: pUrva gAthAmAM vaimAnika devonI jaghanya sthiti kahI. have A gAthAmAM vaimAnika devonI utkRSTa sthiti kahevAya cheH do sAhi satta sAhI, dasa caudasa sattareva aTThArA / ekkAhiyA ya etto, sakkAisu sAgaruvamANA || 206 || gartha: zakra Adi [ saudharma Adi ] devalokamAM be, bethI adhika, sAta, sAtathI adhika, daza, cauda, sattara, aDhAra, ane ahIMthI AgaLa ekeka adhika eTalA sAgaropamo pramANa utkRSTa sthiti jANavI. 206 // TIArtha: sAra eTale mahAnapaNAnI samAnatA hovAthI samudra, tenI sAthe vamaLA upamA che je kALabhedonI te saropamAna eTale kALanA bhedavazeSa, arthAt sAgaropamAna eTale pUrve` varNavelA svarUpavALA sUkSma addhA sAgaropama jANavA. te pUrvavat sAsu zakrAdi devalokamAM eTale saudharmAdi devalokamAM anukrame vo be Adi sAgaropama jeTalI [arthAt be sAgaropama, sAta sAgaropama ityAdi ] sthiti utkRSTa che. ahIM gAthAmAM 'utkRSTa sthiti' e pada jo ke kahyuM nathI, to paNa cAlu adhikAranA saMbaMdhe sAmarthyathI prApta thAya che. te utkRSTa sthitino krama A pramANe - saudharma devalokamAM utkRSTa sthiti be sAgaropama, ane phezana devalokamAM sAhi eTale te ja be sAgaropama sAdhika jANavA. [ arthAt IzAna devalokamAM be sAgaropamathI kaMIka adhika sthiti che. ] sanatnuMmAra devalokamAM utkRSTa sthiti sAta sAgaropama che, ane mahendra devalokamAM eja sAta sAgaropama sAdI sAdhika jANavA [ arthAt mAhendrakalpamAM utkRSTa sthiti sAta sAgaropamathI kaMIka adhika che]. tathA vrahma devalokamAM 10 sAgaropama, tAMta devalokamAM 14 sAgaropama, mahAzu devalokamAM 17 sAgaropama, ane sahastrAra devalokamAM 18 sAgaropama utkRSTa sthiti che. = chAhiyAya patto - ahIMthI AgaLa pratyeka svargamAM ekeka sAgaropama adhika sthiti kahevI. te anukrame A pramANe nata kalpamAM 19 sAgaropama, prAta kalpamAM 20 sAgaropama, saraLa svargamAM 21 sAgaropama, ane sadyuta svargamAM 22 sAgaropama utkRSTa sthiti che. e pramANe nava praiveyaka vimAnonA nava pratomAM paNa ekeka sAgaropama vadhAravo, jethI yAvat navamA traiveyake utkRSTa sthiti 31 sAgaropama Ave. vaLI ahIM dhAdiyA ya putto e pramANe sAmAnyathI kahevA chatAM paNa 'vyAvyAnato vizeSapratipattiH je vizeSa vAta mULasUtramAM na kahI te vAta paNa vyAkhyAthI-TIkA vagerethI jANavI,' e nyAyathI navamA traiveyaka sudhI ja 1. pUrve eTale A graMthanI ja 126mI gAthAmAM addhA sAgaropamanuM svarUpa kahyuM che. 300 Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekeka sAgaropama adhika jANavo, paraMtu anuttara vimAnomAM to be sAgaropama adhika kahevA. kAraNa ke siddhAntomAM aneka sthAne pAMce anuttara vimAnomAM 33 sAgaropama jeTalI utkRSTa sthiti kahI che, temAM paNa sarvArthasiddha vimAnamAM jaghanya sthitino paNa abhAva hovAthI e pAMcamA anuttaranI to nahi jaghanya ke nahi utkRSTa evI ajaghanyotkRSTa sthiti ja jANavI, - e vizeSa che. e pramANe 206ThThI gAthAno artha samApta. 206 rUti vaimAnikadevAnAmAyuHpramANam / / vataraNaH pUrva gAthAmAM vaimAnikonuM AyuSya kahIne have tiryaMca gatimAM AyuSya kahevAno prasaMga prApta thatAM A gAthAmAM prathama ekendriyonuM bhavAyuSyakALanuM pramANa [ Ayu:pramANa ] kahevAya cheH bAvIsa satta tini ya, vAsasahassANi dasa ya ukkosA / puDhavidagAnilapatte-yatarusu teU tirAyaM ca // 207 // thArtha: pRthvIkAyanuM utkRSTa AyuSya bAvIsa hajAra varSanuM che, apakAyanuM sAta hajAra varSanuM, vAyukAyanuM traNa hajAra varSanuM, pratyekavanaspatinuM daza hajAra varSanuM ane agnikAyanuM utkRSTa AyuSya traNa rAtranuM [ 3 divasanuM ] che. 20thI rIkSArtha: ahIM vAvIsa ityAdi padonI sAthe puDhavI ityAdi padono saMbaMdha anukrame joDavo. vaLI pRthvI Adi ekendriyo siddhAntamAM sUkSma-bAdara ityAdi aneka bhedavALA gaNAya che. temAM ahIM bAdara [bAdara paryApta ] ekendriyonuM ja AyuSya ane te paNa utkRSTa ja AyuSya kahyuM che ema jANavuM. ane e bAdara ekendriyonuM jaghanya AyuSya tathA sUkSma ekendriyonuM jaghanya ane utkRSTa e banne prakAranuM AyuSya te AgaLa kahevAmAM Avaze. tyAM bAdara pRthvIkAya jIvonuM vAvI = bAvIsa hajAra varSa (22000 varSa) utkRSTa AyuSya che. satta eTale bAdara apakAyanuM sAta hajAra varSa (7000 varSa) utkRSTa AyuSya che. titri -eTale bAdara vAyukAyika jIvonuM (3000 varSa) traNa hajAra varSa utkRSTa AyuSya che. bAdara pratyeka - vanaspati jIvonuM 10,000 varSa (daza hajAra varSa) utkRSTa AyuSya che, ane bAdara agnikAya jIvonuM traNa rAtra eTale traNa ahorAtra [traNa divasa ane traNa rAtri eTaluM utkRSTa AyuSya che, - e bhAvArtha che. e 207mI gAthAno artha samApta. // ti bAdaraekendriyANAmAyuHpramANam / / 207 / / navatara pUrva gAthAmAM ekendriyonuM utkRSTa bhavAyuSyakALa pramANa kahIne have A gAthAmAM kIndriyAdinuM utkRSTa bhavAyuSyakALa pramANa kahevAya che? bArasa auNappana, chappiya vAsANi divasamAsA ya / beiMdiyAiyANaM, naratiriyANaM tipallaM ca // 208 // For Private 30 sonal Use Only Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thArtha: kIndriyAdi jIvonuM utkRSTa AyuSya anukrame bAra varSa, ogaNapacAsa divasa, ane cha mAsa jeTaluM che. tathA manuSyonuM ane tiryaMca paMcendriyonuM utkRSTa AyuSya traNa palyopama che. 208 TIchArtha A gAthAmAM "zrIndriyonuM utkRSTa AyuSya 12 varSa che' ityAdi saMbaMdha anukrame joDavo. tathA trIndriyonuM utkRSTa AyuSya 49 divasa [ogaNapacAsa divasa]nuM che. caturindriya jIvonuM utkRSTa AyuSya cha mAsanuM che. garbhaja manuSya tathA garbhaja tiryaMca paMcendriyonuM utkRSTa AyuSya traNa palyopama che. vaLI ahIM tiryaMcagatinuM bhavAyuSyakALa pramANa kahevAno prasaMga [A gAthAmAM hovA chatAM [pUrva gAthAnI vRttinA paryanta A gAthAnA avataraNamAM pratipAdana karyA chatAM] paNa je manuSyanA paNa utkRSTa AyuSyanuM pratipAdana karyuM te e bannenuM [garbhaja tiryaMca ane garbhaja manuSyanuM AyuSya eka sarakhuM hovAthI graMthanA lAghava [saMkSepa mATe che, jethI e bAbatamAM A to asaMbaddha bhASaNa karyuM evI zaMkA na karavI. e 208mI gAthAno artha samApta. I208|| - avataraNa : pUrva gAthAmAM tiryaMca paMcendriyonuM utkRSTa AyuSya 3 palyopama kahyuM te to sAmAnyathI tiryaMca paMcendriyonuM AyuSya kahyuM. parantu tiryaMca paMcendriya e to vizeSathI vicAratAM samUrchAima jalacara Adi bhedathI ghaNA prakAranA bhedavALA che, temAMthI A gAthAmAM prathama samUrNima jalacaro, sthalacaro ane khecaronuM utkRSpa AyuSya kahe che : jalathalakhahasammucchima - panattukkosapuvvakoDIu / vAsANaM culasII, bisattarI ceva ya sahassA // 209 // mAthArtha samUrchAima paryAptA jalacaranuM utkRSTa AyuSya pUrvakroDa varSa che. samUrNimA paryApta sthalacaranuM [catuSpadanuM AyuSya 84000 varSanuM che, ane samUrNima paryApta necaronuM utkRSTa AyuSya nizcaya 72000 varSanuM che. 209 TIzartha: A gAthAmAM paNa artha karatI vakhate na= jalacara ItyAdi traNa padono saMbaMdha anukrame puachoDI = pUrvakroDa ItyAdi traNa saMkhyApado sAthe joDavo. jethI artha A pramANe - paryApta samUrchAima jalacaronuM utkRSTa AyuSya pUrvakroDa varSanuM che, paryApta samUrchAima sthalacaronuM utkRSTa AyuSya coryAsI hajAra varSa [84000 varSa) che, ane paryApta samUrchAima khecaronuM utkRSTa AyuSya nhotera hajAra varSa [72000 varSanuM che. e 209mI gAthAno artha samApta. |209tI. avataraNa : pUrva gAthAmAM sAmUrchAima jalacarAdikanuM utkRSTa AyuSya kahIne have A gAthAmAM garbhaja paryApta jalacarAdikanuM utkRSTa AyuSya kahevAya che : tesiM tu gatbhayANaM, ukkosaM hoi puyyakoDIu / / tiNNi ya pallA bhaNiyA, pallassa asaMkhabhAgo u // 210 // 1. ahIM anukrama te vAsa padano vAsafor sAthe, panna padano rivAnI sAthe, ane chavino mAsa sAthe saMbaMdha joDavo. For Privat30 Rersonal Use Only Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thArtha : vaLI eja jalacarAdi traNa garbhajonuM utkRSTa AyuSya anukrame pUrvakroDa varSa, 3 palyopama, ane palyopamano asaMkhyAtamo bhAga che. 21 rIkSArtha: tesiM = teonuM ja eTale pUrvagAthAmAM kahelA jalacarAdi miyA = garbhajonuM utkRSTa AyuSya pUrvakroDa varSa che, ItyAdi saMbaMdha anukrame joDavo, jethI paryApta garbhaja jalacaronuM utkRSTa AyuSya pUrvakroDa varSanuM, paryApta garbhaja sthalacaronuM cituSpadonuM utkRSTa AyuSya traNa palyopama, ane paryApta garbhaja khecaronuM utkRSTa AyuSya palyopamano asaMkhyAtamo bhAga kahyuM che. e ra10mI gAthA no artha samApta thayo. ra10NI rUti tiryapadhdhekriyA vizeSameTenAyuH pramANam | avatara: have pUrve jenuM utkRSTa AyuSya kahevAI gayuM che, te bAdarapRthvI Adi ekendriyo vagere tathA paryApta sammaSThima ane garbhaja jalacara, sthalacara, khecaronuM jaghanya AyuSya kahevAya che. ane pUrve jenuM utkRSTa AyuSya hajI kahevAyuM nathI tevA sAdhAraNa vanaspati Adi jIvonuM jaghanya ane utkRSTa banne prakAranuM AyuSya A gAthAmAM kahevAya che. te A pramANe eesiM ca jahaNNaM, ubhayaM sAhAra savvasuhumANaM / aMtomuhuttamAU, savyApanattayANaM ca // 211 // mAthArtha: e pUrve kahelA ekendriyAdinuM sarvenuM jaghanya AyuSya ane sAdhAraNa vanaspati, sarve sUkSma ekendriyo ane te sarve aparyAptAnuM paNa banne prakAranuM AyuSya antarmuhUrta pramANa che. ra11AA. rIkSArtha: e pUrve darzAvelA bAdara pRthvIkAya, apUkAya, tejaskAya, vAyukAya, sAdhAraNa vanaspati AdinuM tathA paryApta samUrchAima ane paryApta garbhaja evA jalacara, sthalacara ane khecaronuM utkRSTa AyuSya to pUrve ja kahevAI gayuM che; jethI have ahIM kahevA yogya e sarvanuM jaghanya AyuSya antarmuhUrta pramANa che; - ahIM "antarmuhUrta AyuSya' e artha gAthAnA uttarArdhamAMkahelA saMtomuhurama e padanI sAthe saMbaMdhavALo che. e pramANe prathama utkRSTa AyuSya kahevAnA krama pramANe pUrvokta jIvonuM ja jaghanya AyuSya kahyuM. ane have pUrve nahi kahevAyelA evA jIvonuM banne prakAranuM AyuSya kahe che [jaghanya ane utkRSTa e banne AyuSya kahe che - sAdAra = sAdhAraNa vanaspatikAya eTale anantakAya vanaspatio te sUkSma ane bAdara e banne bhedavALI vanaspatinuM [ arthAt sUkSma sAdhAraNa vanaspatinuM ane bAdara sAdhAraNa vanaspatinuM,] tathA saMlve suduHIV = [ sarve sUkSma jIvonuM ] eTale pUrve kahelA jIvothI bAkI rahelA sarve pRthvIkAya, apUkAya, tejasakAya, ane vAyukAyarUpa (sUkSma) cAra nikAyanuM; ahIM pAMcamI sUkSma vanaspatikAya na kahevAnuM kAraNa ke pUrve je sUkSma sAdhAraNa vanaspati kahevAI gaI che, temAM ja sUkSma vanaspatikAya antargatapaNe kahevAI gayelI hovAthI ahIM punaH sUkSma vanaspatikAya kahI nathI; e sarvanuM samaye eTale jaghanya ane utkRSTa banne prakAranuM AyuSya antarmuhUrta mAtra ja che. "AyuSya antarmuhUrta ja che' e arthavALA saMtomuduttama padano saMbaMdha ahIM paNa joDavo. 303. Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazanaH jaghanya AyuSya paNa antarmuhUrta ane utkRSTa AyuSya paNa antarmuhUrta hoya to ahIM jaghanya- utkRSTamAM taphAvata zuM rahyo? uttara: jaghanya pakSamAM antarmuhUrta nyAnuM jANavuM, ane utkRSTa pakSamAM e ja antarmuhUrta vizeSa moTuM jANavuM. eja ahIM jaghanya - utkRSTano taphAvata che; bIjA koI prakArano taphAvata nathI, e tAtparya che. e pramANe AgaLa kahevAtA jaghanya - utkRSTa AyuSyanA antarmuhUrtamAM paNa eja taphAvata vicAravo. tathA saMvAnnittayAja vaLI sarva aparyApAonuM eTale] pRthvIkAyAdi je jIvo aparyApta ja maraNa pAme che, paraMtu potAnI sarva paryAyio pUrNa nathI karatA tevA sarve aparyAptAonuM paNa banne prakAranuM arthAt jaghanya AyuSya ane utkRSTa AyuSya paNa antarmuhUrta pramANanuM ja che. e 211mI gAthAno artha samApta thayo. Imti punIvamAtya bhavAyuHAtapramavi || avatara: pUrve ekeka jIva Azrayine cAre gatinA jIvabhedomAM bhavAyu kAlapramANadvArA [eTale AyuSya] kahIne have aneka jIva Azraya bhavAyuH kAla pramANa kahevAya che. [arthAta eka ja jAtinA sarva jIvo Azrayi AyuSya eTale te jIvajAti keTalA kALa sudhI vartatI hoya? te kahevAya che]: ekagajIvAuThiI, esA bahujIviyA u savvaddhaM / maNuyaapajjattANaM, asaMkhabhAgo u pallassa // 212 // thAIe pUrve kahelI sthiti te ekeka jIva Azrayi AyuHsthiti kahI jANavI. ane bahu jIvavALI [bahu jIva Azrayi ] Ayurasthiti to sarvakALa pramANa jANavI. aparyAptA manuSyonI bahu jIva Azraya Ayu:sthiti to palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalI jANavI. ||212ll TIkA: usa eTale pUrve kahelI UNnIvITa = ratnaprabhAdinA ekeka nArakAdi jIvanI Ayu:sthiti kahI. paraMtu vahunIviyA 3 sabUddha = ghaNA jIvo jeno viSaya che evI je sthiti [ arthAtu ghaNA jIvonA viSayavALI eTale ghaNA jIva Azrayi je sthiti] te bahu jIva Azraya sthiti, arthAt bahujIvasaMbaMdhI sthiti sarva sadhdha = sarva kALa sudhInI jANavI. [arthAt koIpaNa jAtinA jIvabhedamAM vicArIe to te jIvabhedamAM aneka jIvo sarva kALa sudhI vartatA hoya ja, kAraNa ke] evo koI kALa nathI ke je kALe sarve paNa nAraka jIvo maraNa pAmIne anya gatimAM utpanna thaze ane narakagati [ sAte naraka pRthvIo] te nArako vaDe sarvathA zUnya thaze [arthAt sAta pRthvIomAM eka paNa nAraka jIva na vartato hoya evo koI kALa pUrve thayo nathI, che nahi ane Avaze paNa nahi, mATe nAraka jIvonI AyuHsthiti aneka jIvanI apekSAe vicAratAM sarva kALanI che]. e pramANe tiryaMcagati vagere jIvabhedomAM paNa bahu jIva Azraya AyuHsthiti sarva kALapramANanI vicAravI. mATe sarva jIvabhedomAM aneka jIvonI apekSAe sarvakALasthiti jANavI. prazanaH jIvanA sarve mULa bheda tathA sarve uttara bhedomAM eja rIte che ? ke keTalA eka jIvabhedomAM ja e pramANe sarva kALasthiti che? te kaho. For Private 30% onal Use Only Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttara: magya pannAIi - aparyAptA manuSyo koI vakhata eka, to koI vakhata be, to koIvAra ghaNA prApta thAya che. ane te paNa tyAM sudhI prApta thAya che ke yAvat palyopamanA asaMkhyAta bhAga jeTalA sudhI prApta thAya che. ane tyArabAda avazya utkRSTathI bAra muhUrta sudhI [ aparyAptA manuSyonuM utpatti aMtara prApta thatuM hovAthI] sarve manuSyo paryApta ja prApta thAya che, paraMtu eka paNa aparyApta manuSya prApta thato nathI. kAraNa ke siddhAntamAM manuSyagatino utpattivirahakALa utkRSTathI 12 muhUrtano kahelo che. te kAraNathI bahu aparyApta manuSyo Azraya AyuHsthiti vicAratAM paNa aparyApta manuSyonI AyuHsthiti sarvakALa hoI zakatI nathI. paraMtu palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalI ja AyuHsthiti che, e bhAvArtha che. tathA narakagati-devagatino tathA kIndriyAdi tiryaMcono koIno amuka to koIno amuka pramANano paNa virahakALa to siddhAntamAM kahyo che ja, paraMtu koIpaNa abhiprAya vicArIne te aparyAptA nArakAdi jIvo keTalA kALa sudhI satata vartatA hoya che? te ahIM nathI darzAvyuM, to te bAbata [ virahakALa tathA satatakALa ] anya sthAnathI [anya graMthothI] jANavI'. e 212mI gAthAno artha samApta. //ra12A ti mavAyu:nimAnam | ||ath kAladvAre kAyasthiti kaalmaanm|| 3vataraUT: e pramANe cAlatA kALadvAranA adhikAramAM traNa prakAranA kALamAMthI pahelo 1. ahIM aparyAptA manuSyo sAmAnyathI kahelA hovAthI garbhaja aparyAptA ke samUrchAima aparyApA e bemAMthI kayA aparyAptA? te spaSTa kahI zakAya che ke - banne aparyApta che, kAraNa ke AgaLa kahevAto virahakALa banneno bhego gaNIne kahyo che. 2. A graMthamAM nahi darzAvelo ane anya graMthomAMthI jANavAnI bhalAmaNavALo jIvono viraha kALa tathA satata kALa keTalo keTalo che te ahIM kahevAya che : aparyApta manuSyo upara kahyA pramANe jaghanyathI 1 samaya ane utkRSTathI 12 muhUrta sudhI utpatti virahavALA hoya che. ahIM aparyAptA manuSyo te kevaLa samUrchAima aparyApta manuSyo ja nahi, paraMtu garbhaja aparyAptA paNa bhegA ja jANavA. vaLI garbhaja aparyApta manuSyo paNa labdhi aparyAptA temaja karaNa aparyAptA paNa saMbhave che. ane samUrNima manuSyo to labdhi aparyApta ja hoya che. have ahIM prathama garbhaja aparyApta manuSyo paNa bhegA kevI rIte gaNAya? ane temAM vaLI karaNa aparyAptA paNa kevI rIte gaNAya? e be vAta jo pUchatA hota to kahevAya che ke - siddhAntomAM samUrchAima manuSyono utpattiviraha 24 muhUrta kahyo che, ane garbhaja manuSyono utpattiviraha 12 muhUrta kahyo che. ane aparyAptA tathA paryAptAnA bheda vinA temaja samUrchAima-garbhajana bheda vinA sAmAnyathI paNa manuSyo utpattiviraha 12 muhUrtano ja kahyo che. to e uparathI ja samajAya che ke - garbhaja manuSyo paNa 12 muhUrta sudhI utpanna thatA ja nathI to te viraha kALamAM labdhi aparyApA garbhaja manuSyo temaja karaNa aparyApA garbhaja manuSyo paNa kyAMthI utpanna thAya? temaja te vakhate samUrchAima manuSyono paNa virahakALa sAthe vartato hoya to e 12 muhUrtanA kALamAM koI sammadghima vA garbhaja, aparyApto vA paryApto manuSyamAtranI utpatti ja baMdha che. to uparanI gAthAmAM kahelA aparyAptA manuSyanA virahamAM samUrchAima ane garbhaja e banne aparyAptAnuM grahaNa thaI zake che. temaja labdhi ane karaNathI paNa aparyAptAnuM grahaNa thaI zake che. jethI 12 muhUrta sudhInA virahamAM to kevaLa paryAptA manuSyo ja vartatA hoya che. ema vRttimAM kahyuM te yukta punaH palyopamano asaMkhyAtamo bhAga je aparyApta manuSyono satata kALa kahyo te paNa kevaLa samUrchAima manuSyone mATe ja jANavo ema nahi, paraMtu garbhaja labdhi aparyAptAne mATe paNa jANavo. arthAtu e beno bhegA maLIne jANavo. temaja judo jANavo hoya to samUrchAima manuSyono paNa eja satata kALa che. tathA garbhaja labdhi aparyAptAno For Priva304ersonal Use Only Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavAyuSyakALa eka jIva Azrayi tathA aneka jIva Azrayi [ jIvomAM ] kahIne have bIjo kAyasthitikALa kahevAya cheH ekkakkabhavaM suranArayAo tiriyA aNaMtabhavakAlaM / paMciMdiyatiriyanarA, sattaTThabhavA bhavaggahaNe // 213 // thA: bhavagrahaNanI apekSAe deva ane nArakono kAyasthitikALa ekeka bhava jeTalo che. ekendriya tiryaMcano ananta bhava jeTalo kAyasthitikALa che, ane paMcendriya tiryaMco tathA manuSyono sAta athavA ATha bhava jeTalo kAyasthitikALa che. //ra 13ii TIdArtha: ahIM vAya zabda vaDe zarIra nahi paraMtu pRthvIkAya vagere jIvonI nikAya (jAti) jANavI. te kAyamAM sthiti eTale satata rahevuM te sthiti. te kAyamAM maraNa pAmIne punaH paNa te ja kAyamAM utpanna thavuM te kAyasthiti. athavA te ja vivalita (amuka) kAyane tyAga nahi karIne jIvanI (te ja kAyamAM) je sthiti arthAt avasthAna te kAryasthiti. ane tevA prakAranI e satatakALa kahyo che ke nahi ? te graMthomAM teno judo pATha dekhyA vinA spaSTa na kahevAya. tathA garbhaja manuSyono satatakALa to sarvakALapramANa jANavo. kAraNa evo koI kALa hato nahi, che nahi ke Avaze paNa nahi, ke je kALe eka paNa garbhaja manuSya vartato na hoya. jaghanyathI paNa garbhaja manuSyo ra9 aMka pramANa pUrve ja kahevAI gayA che. zeSa jIvabhedono satatakALa sarvadA che. te to gAthAmAM ja kahyuM che. have jIvabhedomAM viraha kALa je kahevAno bAkI che te virahakALa A pramANe - narahatimAM - cauvIsayaM muhuttA, satta ahoratta taha ya pArasa / mANo ga to 3 23o, kampanA viradAno 3 210mI bR0 saMgrahaNI II martha: ratnaprabhA pRthvImAM 24 muhUrta antara, zarkarAmabhAmAM 7 ahorAtranuM attara, vAlukAmabhAmAM 15 ahorAtranuM aMtara, paMkaprabhAmAM 1 mAsanuM, dhUmaprabhAmAM 2 mAsanuM, tama.prabhAmAM 4 mAsanuM ane tamastamAmabhAmAM utkRSTa antara cha mAsanuM che. [1] e sAte pRthvIomAM judo judo virahakALa kahyo, paraMtu sAte pRthvIomAM eka sAthe virahakALa utkRSTathI 12 muhUrta sudhI jANavo. ane jaghanya to sarvatra 1 samaya. tiryaMtimAM - sAmAnyathI tiryaMcagatimAM virahakALa che ja nahi, kAraNa ke pRthvIkAyAdi pAMca prakAranA sUkSma ane bAdara sthAvaro pratisamaya asaMkhyAtA utpanna thAya che, ane vanaspati ananta utpanna thayA ja kare che. dvIndriyono viraha 1 muhUrtano, trIndriyano 1 muhUrta tathA caturindriyono paNa 1 muhUrta virahakALa che. - sammarcyuima tiryaMca paMcendriyono viraha 24 muhUrta che, ane garbhaja paMcendriyono utkRSTa viraha 12 muhUrta che. tevatimAM - sAmAnyathI vicAratAM 12 muhUrta sudhI koIpaNa jIva devapaNe utpanna thAya nahi. ane vizeSabheda, vicAratAM bhavanapatimAM 24 muhUrta, vyantaromAM 24 muhUrta, jyotiSImAM 24 muhUrta, sanakumAra kalpamAM 9 divasa 20 muhUrta, mahendra kalpamAM 12 divasa 10 muhUrta, brahma kalpamAM ravo (sADA bAvIsa) divasa, lAntaka kalpamAM 45 divasa, mahAzukra kalpamAM 80 divasa, sahastrAra kalpamAM 100 divasa, Anata kalpa ane prANata kalpamAM saMkhyAtA mAsa, AraNa tathA amutamAM saMkhyAtA varSa e utkRSTa virahakALa che. tathA nava raiveyakamAM pahelA nIcenA traNa raiveyakomAM saMkhyAtA so varSa, te uparanA madhyama traNa raiveyakomAM saMkhyAtA hajAra varSa, ane uparanA traNa raiveyakamAM saMkhyAtA lAkha varSano utkRSTa viraha che. emAM saMkhyAta so varSa kahevAthI hajAra varSathI nyUna, saMkhyAta hajAra zabdathI eka lAkhathI ochAM varSa, ane saMkhyAta lAkha kahevAthI eka kroDa varSathI ochAM varSa jANavAM. tathA vijayAdi 4 anuttaramAM palyopamano asaMkhyAtamo bhAga, ane sarvArthasiddhamAM palyopamano saMkhyAtamo bhAga utkRSTa viraha che. For Priva30 Cersonal Use Only Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAyasthiti saMbaMdhI kALa ahIM kahevAne icchelo che, e bhAvArtha che. tyAM devo ane nArakI potapotAnI nikAyamAM nirantarapaNe ekeka bhava sudhI ja rahe che, ane tyArabAda maraNa pAmIne tiryaMcagatimAM athavA manuSyagatimAM ja utpanna thAya che; paraMtu tyAM ja (eTale deva maraNa pAmIne punaH devamAM ane nAraka maraNa pAmIne punaH nArakamAM) utpanna thato nathI, e bhAvArtha che. te kAraNathI vAraMvAra maraNa pAmIne puna: tyAMne tyAM ja utpanna thavArUpa je kAyasthiti te deva - nArakone saMbhave nahi, paraMtu teomAM kevaLa bhavasthiti ja saMbhave ema kahyuM che. tiriyA khatamavAnuM = tiryaMcanA vizeSa bhedonI vivakSA karyA vinA sAmAnyapaNe tiryaMca vicArIe to, tiryaMco vAraMvAra maraNa pAmIne punaH tiryaMcamAM ja utpanna thayA chatA ananta bhava athavA ananta kALa sudhI tiryaMcamAM ne tiryaMcamAM ja rahe che. arthAt anantAnanta bhavo sudhI ane te bhavono samagra kALa bhego karIe to anantAnta utsarpiNI - avasarpiNI jeTalA kALa sudhI tiryaMco tiryaMcagatimAM ja rahe che, e tAtparya che. vaLI e anantAnanta kALane kSetranI apekSAe vicArIe to asaMkhyAtA pudgalaparAvarta sudhI rahe che. zrI prajJApanAjImAM kahyuM che ke - __'tirikkhajoNie NaM bhaMte, tirikkhajoNietti kAlao kecciraM hoi ? goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM aNaMtaM kAlaM, aNaMtAo ussappiNIosappiNIo kAlao tti khettao aNaMtA logA asaMkhejjA poggalapariyaTTA te NaM poggalapariyaTTA AvaliyAe saMvendra mom/ have paMcendriya tiryaMco paMcendriya tiryaMcamAM ane manuSyo manuSyamAM ja vAraMvAra utpanna thAya to keTalA bhava sudhI utpanna thAya ? ane keTalA kALa sudhI temAM rahe? e AzaMkA karIne tenA 1. artha - he bhagavan! tiryaMcayonikajIvo tiryacapaNe kALathI keTalA kALa sudhI hoya? vA utpanna thAya ? he gautama! jaghanyathI antarmuhUrta, ane utkRSTathI ananta kALa sudhI tiryaMcagatimAM utpanna thAya, [ vaLI e kALanuM pramANa kALathI ane kSetrathI ema be rIte vicAravAnuM hoya che] tyAM kALathI vicArIe to ananta utsarpiNI ane ananta avasarpiNI sudhI utpanna thAya athavA rahe, ane kSetrathI ananta lokAkAza tathA asaMkhyAtA pudgalaparAvarta sudhI tiryaMca tiryaMcagatimAM rahe, vaLI ahIM pudgalaparAvarta asaMkhyAtA kahyA te AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA [asaMkhyAtA] jANavA. emAM ananta lokAkAza - eTale eka lokAkAzanA asaMkhyAtA AkAzapradeza che, te paNa eTalA ghaNA che ke pratisamaya ekeka pradeza apaharatAM asaMkhyAta utsarpiNI -avasarpiNI kALa vyatIta thAya, eTaluM ja nahi, paraMtu eka aMgulamAtra kSetranA AkAzapradezone apaharatAM paNa asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNI vyatIta thAya to samagra lokAkAzane apaharavAmAM asaMkhya utsarpiNI-avasarpiNI vyatIta thAya temAM to kahevuM ja zuM? tevA ananta lokAkAzanA anantAnanta pradezone apaharavAmAM anantAnanta utsarpiNI - avasarpiNI vyatIta thAya che. vaLI kSetranA pramANamAM asaMkhyAtA pudgalaparAvarta kahevAnuM kAraNa ke ahIM sUkSma kSetrapugalaparAvarta (je pudgalaparAvartanA ATha bhedamAMno cotho bheda che te ) grahaNa karavAno che, ane eja bheda kSetranA AkAzapradezonI apekSAvALo che, zeSa bheda to dravyAdikanI apekSAvALA che. te ekeka pudgalaparAvarta anaMta anaMta kALamAnavALo che. vaLI ahIM AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA pudagalaparAvarta darzAvyA te tiryaMcagatinA vizeSa bheda vicAratAM ekendriyamAM ane temAM paNa vanaspatikAyamAM bhavabhramaNa karavAthI thAya che. For Priv 30 Personal Use Only Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAdhAnamAM kahe che ke - viyitiriyanarA sattavDa navA bhavAho bhavonuM grahaNa eTale vAraMvAra aMgIkAra karavuM te mavagrahaNa. te bhavagrahaNamAM eTale bhavagrahaNanI apekSAe vicArIe to, arthAt aneka bhavagrahaNone Azrayi kAyasthitikALa vicArIe to te paMcendriya tiryaMco ane manuSyo potAnI ja nikAyamAM utpanna thayA chatA sAta athavA ATha bhava sudhI utkRSTapaNe 2he che. emAM paNa kALathI vicArIe to utkRSTathI sAta pUrvakroDa varSa ane te sahita traNa palyopama eTalo kALa jANavo. ahIM tAtparya e che ke - saMkhyAta varSanA AyuSyavALo eTale utkRSTathI pUrvakroDa varSanA AyuSyavALo paMcendriya tiryaMca athavA manuSya jo punaH saMkhyAta varSanA AyuSyavALA eTale utkRSTathI pUrvakroDa varSanA AyuSyavALA tiryaMcamAM athavA manuSyamAM anukrame [ahIM anukrame eTale tiryaMca tiryaMcamAM ane manuSya manuSyamAM ] vAraMvAra utpanna thAya to te dareka sAta sAta bhavanuM ja grahaNa kare [eTale sAta bhava sudhI ja utpanna thAya ]. tethI kALanI apekSAe ahIM sAta pUrvakroDa varSa kahyAM. vaLI jo eja saMkhyAtavarSAyuSyavALo tiryaMca athavA manuSya saMkhyAtavarSAyuSyano sAtamo bhava karyA bAda turta ja AThame bhave paNa manuSyapaNe utpanna thAya to asaMkhyAtavarSAyuSyavALA yugalikomAM ja utpanna thAya evo niyama hovAthI te tiryaMca athavA manuSya jo te yugalika [asaMkhya varSAyuSyavALA ] tiryaMcamAM athavA manuSyamAM utkRSTa AyuSyapaNe utpanna thAya tyAre bIjA traNa palyopama paNa gaNatarImAM Ave. jethI e rIte saMkhyAtavarSAyuSyavALA ane asaMkhyAta varSAyuSyavALA e banne bhava meLavatAM tiryaMca paMcendriyanA temaja manuSyanA paNa darekanA ATha bhava jeTalAM bhavagrahaNa, ane sAta pUrvakroDa varSa adhika traNa palyopama jeTalo kAyasthitino kALa gaNavo. ahIM navamuM bhavagrahaNa prApta thatuM nathI. [arthAt garbhaja tiryaMca vA manuSya navamA bhavamAM garbhaja tiryaMca vA manuSya thato nathI ]. kAraNa ke [yugalikanI devagati ja hoya e niyama pramANe ] asaMkhyAtavarSAyuSyavALo bhava thayA bAda to avazya devagatimAM ja utpanna thAya che. te kAraNathI kALanI apekSAe traNa palyopama uparAMta sAta pUrvakroDa varSa prApta thAya che. ane te kAraNathI ja saMkhyAtavarSAyuSyavALA ane asaMkhyAtavarSAyuSyavALA e banne jAtinA bhavonI apekSAo gAthAmAM 'sattavDa navA navAhane' ema kahyuM che. e 213mI gAthAno artha samApta thayo. 213 gavataraNa: have A gAthAmAM ekendriya tiryaMcono kAyasthitikALa kahevAya cheH egiMdiya hariyaMtiya, poggalapariyaTTayA asaMkhejjA / aDhAija nioyA, asaMkhaloyA puDhavimAI // 214 // gAthArtha: ekendriyo asaMkhyAta pudgalaparAvarta kALa sudhI ekendriyamAM utpanna thAya che, ane te harita-vanaspati sudhInA ekendriyo jANavA. emAM paNa nigoda aDhI pudgalaparAvarta sudhI ane pRthvI Adi jIvo asaMkhya lokAkAzanA apahArakALa sudhI asaMkhya utsarpiNI-avasarpiNI sudhI ] svanikAyamAM utpanna thAya che. / / 2145 TIArthaH hariyaMti = harita eTale vanaspati che jenA ante eTale paryante eTale sudhI te 1. gaNanApaddhatimAM to saMkhyAta tathA asaMkhyAtathI saMkhyA ghaNI moTI che, paraMtu AyuSyanA saMbaMdhamAM to pUrvakroDa varSa sudhI saMkhyAta AyuSya gaNavuM, ane tethI adhika AyuSyane asaMkhyAta varSAyuH gaNavAno ja vyavahAra che. For Privaersonal Use Only Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haritAnta arthAt pRthvIkAya Adi ekendriyo [ pRthvIkAyathI prAraMbhIne vanaspati sudhInA ] pRthvIkAya - akAya - tejaskAya - vAyukAya ane vanaspatikAya e sarve ekendriyo; temAM zuM kahevAnuM che ? te kahe che - popattariyaTTayA JasaMvennA = vAraMvAra eja ekendriyomAM utpanna thaI te te kAyano tyAga nahi karatA chatA asaMkhyAtA pudgalaparAvarta kALa sudhI [ananta kALa sudhI] temAMne temAM ja rahe che. zrIprajJApanAjImAM kahyuM che ke -' 1 'egeMdie NaM bhaMte ! egeMdie tti kAlao kecciraM hoi ? goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM anaMtaM kAlaM, aNaMtAo ussappiNIosappiNIo kAlao, khettao anaMtA logA asaMkhejjA poggalapariyaTTA te NaM poggalapariyaTTA AvaliyAe asaMkhejjai bhAgo || , praznaH e kAyasthiti to sAmAnye pAMce ekendriyonI bhegI kahI, paraMtu e ekendriyomAMthI jyAre kevaLa nigoda vanaspatine judI vicArIne tenI [ nigoda vanaspatinI ] kAyasthiti vicArIe to te keTalI thAya ? uttara: aDvAnna - ityAdi vAraMvAra tyAMne tyAM ja (nigodamAM ja) utpanna thavAthI nigodapaNuM tyAga nahi karanAra evI nigoda vanaspatio aDhI pudgalaparAvarta sudhI nigodamAM ja rahe che, ane tyArabAda anya sthAne [ pRthvIkAyAdimAM ] avazya utpanna thAya. je kAraNathI kahyuM che ke -niraMgoC naM maMte ! nioi tti vhAlo jhecira horpha ? goyamA ! nahanneAM aMtomuhuttaM ukkoseNaM anaMtaM kAlaM aNaMtAo ussappiNIosappiNIo kAlao, khettao aDDhAijjA poggalapariyaTTAM // = tathA saMvatonA puvimArdra = vanaspatino kAyasthitikALa u52 judo kahelo hovAthI have bAkI rahelA pRthvIkAyAdi eTale pRthvIkAya - akAya - agnikAya ane vAyukAya e cAramAMnI dareka kAya potapotAnI kAyamAM vAraMvAra janma maraNa karatI chatI asaMkhyAtA lokAkAzanA apahArakALa jeTalA kALa sudhI rahe che. ahIM kahevAnuM tAtparya e che ke - pRthvIkAya jIvo pRthvIkAyamAM ja vAraMvAra utpanna thayA chatA kALathI asaMkhyAta utsarpiNI - avasarpiNI 1. ahIM pAMce ekendriyanAM judAM judAM nAma kahevAthI pRthvIkAyAdikano kAyasthitikALa kahyo che ema na jANavuM. paraMtu pAMcano bhego eTale sAmAnyapaNe ekendriyono ja kAyasthitikALa kahyo che, ema jANavuM. kAraNa ke pRthvIkAyAdika cArano judo judo kAyasthitikALa to asaMkhya utsarpiNI - avasarpiNIthI adhika che ja nahi. te A gAthAmAM ja kahevAze. - 2. he bhagavan ! ekendriya ekendriyapaNAmAM kALathI keTalA kALa sudhI rahe ? he gautama ! jaghanyathI antarmuhUrta ane utkRSTathI ananta kALa sudhI, temAM paNa kALanI apekSAe vicArIe to ananta utsarpiNI - avasarpiNI sudhI, ane kSetrathI vicArIe to ananta lokAkAzanA pradezApahArakALa sudhI, tathA asaMkhyAtA pudgalaparAvarta sudhI, A asaMkhyAta pudgalaparAvarta te AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAganA jeTalA samaya teTalA jANavA. 3. he bhagavan ! nigoda te nigodapaNe kALathI keTalAka kALa sudhI hoya ? gautama ! jaghanyathI antarmuhUrta ane utkRSTathI anaMta kALa sudhI, temAM paNa kALathI anaMta utsarpiNI-avasarpiNI sudhI ane kSetrathI aDhI pudgalaparAvarta sudhI. [e vyavahAra rAzinI nigoda Azrayi jANavuM, avyavahAra rAzinI nigoda Azrayi to anAdi ananta tathA anAdi sAnta jeTalo kAyasthiti kALa jANavo. ] 309 Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudhI rahe che, ane kSetrothI asaMkhyAtA lokAkAza sudhI; eTale asaMkhyAta lokanA AkAzapradezone jivo A eka lokAkAza che, tevA asaMkhyAtA lokAkAzanA jeTalA AkAzapradeza thAya teTalA AkAzapradezomAMthI ] pratisamaya ekeka AkAzapradezano apahAra-saMharaNa karIe to te sarva AkAzapradezone saMharavAmAM jeTalo kALa lAge arthAt jeTalI utsarpiNI - avasarpiNIo vyatIta thAya teTalI utsarpiNI - avasarpiNIo sudhI [pRthvIkAya pRthvIkAyamAM, apUkAya akAyamAM, agnikAya agnikAyamAM, ane vAyukAya vAyukAyamAM ] rahe che (janma-maraNa kare che), e ahIM tAtparya jANavuM. je kAraNathI kahyuM che ke - 'puDhavikA'ie NaM bhaMte ! puDhavikAie tti kAlao kecciraM hoi ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM asaMkhenaM kAlaM asaMkhejAu ussappiNIosappiNIo kAlao khettao saMveal no ||' e pramANe apukAya, agnikAya ane vAyukAya paNa dareka potapotAnI kAryamAM upajatA chatA eTalA kALa sudhI [asaMkhya utsarpiNI - avasarpiNI sudhI rahe che, ema jANavuM. prathama je kAyasthitikALa [g[tiya e padathI] ekendriyomAM kahyo te to svakAya ane parakAyamAM paNa upajatA pRthvIkAyAdi ekendriyono sAmAnyathI ekendriyapaNAno ja kAyasthitikALa kahyo. ane A sthAne [puvimA e padathI] je kAyasthitikALa kahyo te to potapotAnI ja kAyamAM utpanna thatA te pRthvIkAyAdi ekendriyono pRthvIkAyapaNAno, apUkAyapaNAno ItyAdi judo judo kAyasthitikALa kahyo. mATe pUrve kahelA kAyasthitikALathI A kAyasthitikALa bhinna che. 214mI gAthAno artha samApta thayo. //ra 14 avataraNa: pUrva gAthAmAM ekendriyano ekendriyapaNAmAM tathA pRthvIkAyAdino pRthvIkAyAdi svasvanikAyamAM kAyasthitikALa kahIne have A gAthAmAM eja ekendriyonA bAdara Adi bhedamAM kAyasthitikALa kahevAya cheH kammaThii bAyarANaM, suhumA assaMkhayA bhave logo / aMgulaasaMkhabhAgo, bAyaraegidiyatarUNaM // 215 / / gAthArtha: bAdara pRthvIkAyAdino pratyekano kAyasthitikALa karmasthiti jeTalo [ eTale 70 koDAkoDa sAgaropama jeTalo ] che. sUrmano sAmAnyathI tathA sUkSma pRthvIkAyAdikano vizeSa bhede paNa kAyasthitikALa asaMkhyAtA lokAkAzanA pradezApahAra jeTalo, tathA bAdara ekendriyapaNAno sAmAnyathI ane vizeSabhede bAdara ekendriya vanaspatino kAyAsthatikALa aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganA pradezapahAra jeTalo che. ||21pI TIvArtha: vaDui vAyaraTU = emAM karma zabda vaDe mohanIya karma kaheluM che, vaLI bIjI vAta e che ke - jo ke 'vAyarAi = bAdarono' e pramANe sAmAnyathI bAdara zabda kahyo che, to 1. he bhagavan! pRthvIkAya jIva pRthvIkAyapaNe keTalA kALa sudhI hoya? gautama! jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI asaMkhyAta kALa sudhI, temAM paNa kALathI asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNI sudhI ane kSetrathI asaMkhyAta lokanA apahArakALa sudhI. For Privat 90ersonal Use Only Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa emAM ATaluM vizeSa jANavuM ke - paryApta tathA aparyApta e be bhedanI apekSA vinA bAdara pRthvI - bAdara apu - bAdara agni ane bAdara vAyukAya e cAra pratyeka potApotAnI kAyamAM vAraMvAra utpanna thAya teno e kALa jANavo. keTalo jANavo? te kahe che - mohanIya karmanI je utkRSTa sthiti sittera koDAkoDi sAgaropama jeTalI gaNAya che, teTalo ja e cArano pratyekano kAyasthitikALa jANavo. ahIM kahevAnuM tAtparya e che ke - bAdara pRthvIkAya jIva bAdara pRthvIkAyamAM ja vAraMvAra bAdara pRthvIkAyapaNe utpanna thAya to utkRSTathI 70 koDAkoDa sAgaropama sudhI utpanna thAya, arthAt eTalo kALa bAdara pRthvIkAyapaNuM rahe. e pramANe bAdara akAya, bAdara agnikAya ane bAdara vAyukAyA bAdarapaNuM nahi choDIne potapotAnI kAyamAM utpanna thAya to te pratyekanuM kALapramANa eTaluM ja [70 koDAkoDa sAgaropama jeTaluM] kahevuM. je kAraNathI kahyuM che ke - ___'bAyara' puDhavikAie NaM bhaMte ! bAyarapuDhavikAie tti kAlao kecciraM hoi ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM sattaraM sAgarovamakoDAkoDIo, evaM AukAiyateukAiya vaDAvi " [ti prajJApanA ]. tathA suHT IravA mave to - emAM sUkSma eTale sUkSma nAmakarmanA udayavALA jIvo potAnuM sUkSmapaNuM choDyA vinA sUkSmamAMne sUkSmamAM ja vAraMvAra utpanna thAya to asaMkhya lokAkAza sudhI sUkSmamAM ja rahe. emAM kahevAnuM tAtparya e che ke - sUkSma nAmakarmanA udayavALo jIva sUkSmapaNuM nahi choDIne vAraMvAra sUkSmapaNe utpanna thAya to asaMkhyAta lokAkAzanA jeTalA AkAzapradezo che teTalA sarva AkAzapradezone pratisamaya ekeka AkAzapradeza apaharavAthI - saMharavAthI jeTalI asaMkhyAtI utsarpiNI - avasarpiNIo sudhImAM sarva saMharAI rahe teTalI asaMkhyAtI utsarpiNI - avasarpiNIo sudhI sUkSmapaNAmAM ja rahe. je kAraNathI kahayuM che ke - 'suhame NaM bhaMte ! suhame tti kAlao kecciraM hoi ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomahuttaM ukkoseNaM asaMkhejjaM kAlaM, asaMkhejjAo ussappiNIosappiNIo kAlao, khettao asaMkhejjA 1. he bhagavana! bAdara pRthvIkAya jIva bAda pRthvIkAyamAM kALathI keTalA kALa sudhI rahe? gautama! jaghanyathI antarmuhUrta ane utkRSTathI sittera koDa koDi sAgaropama sudhI rahe. e pramANe bAdara apukAya bAdara apUkAyamAM, bAdara agnikAya bAdara agnikAyamAM, ane bAdara vAyukAya bAdara vAyukAyamAM jaghanyathI antarmuhUrta ane utkRSTathI sittera kaDAkoDi sAgaropama sudhI rahe. 1. he bhagavana! sUkSma ekendriya jIva sUkSma ekendriyamAM kALathI keTalA kALa sudhI rahe? gautama! jaghanyathI antarmuhUrta ane utkRSTathI asaMkhyAta kALa sudhI rahe. temAM paNa kALathI vicAratAM asaMkhyAtI utsarpiNI - avasarpiNIo sudhI, ane kSetrathI asaMkhyAtA lokAkAzanA pradezApahAra sudhI. e pramANe sUkSma pRthvIkAya, sUkSma akAya, sUkSma agnikAya, sUkSma vAyukAya tathA sUkSma vanaspatino (cArano bhego) ane sUkSma nigodano paNa kAyasthitikALa kahevo. ahIM sUkSma vanaspati kahevA chatAM paNa sUkSma nigoda judI kahI te prajJApanAjImAM judo sUtrapATha kahelo che tethI. tyAM paNa pAMca sUkSma pRthyAdi kahyA bAda punaH sUkSma nigodano AlApaka viziSTatAne aMge kahelo saMbhave che. For Privat 31 trsonal Use Only Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ logA / evaM suhumapuDhaviAuteuvAuvaNassaINaM suhumanioyANa ya bhANiyavvaM / ' [ iti prajJApanA. ] praznaH pUrve bAdara pRthvIkAya, bAdara akAya, bAdara agnikAya ane bAdara vAyukAya e cAra bAdara ekendriyonI pratyekanI judI judI kAyasthiti 70 koDAkoDi sAgaropama jeTalI kahI. paraMtu bAda2 vanaspatikAyanI kAyasthiti kahevI bAkI rahI che to te bAdara vanaspatikAyanI kAyasthiti keTalI jANavI ? uttaraH e bAda2 vanaspatinI kAyasthiti jANavAne mATe ja A gAthAmAM kahyuM che ke - gaMgutta asaMvamAno vAyaranviyatamAM = emAM bAdara ekendriya ane te vanaspati, te bAdara ekendriya vanaspati, tenI eTale bAdara ekendriya vanaspationI kAyasthiti arthAt bAdara ekendriya vanaspatiomAM ja vAraMvAra utpanna thatA bAdara ekendriya vanaspationI kAyasthiti, aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganA kSetrakhaMDanA AkAzapradezarAzi jeTalI jANavI. ahIM kahevAnuM tAtparya e che ke - bAdara vanaspatikAya jIva vAraMvAra bAdara vanaspatikAyamAM ja utpanna thAya to aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA kSetramAM jeTalA AkAzapradeza che teTalA AkAzapradezone pratisamaya ekeka apaha2tAM-saMharatAM jeTalI saMkhyAtI utsarpiNI-avasarpiNIo vyatIta thAya, teTalI asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNIo sudhI bAdara vanaspatikAyamAM ja utpanna thAya, arthAt eTalA kALa sudhI bAdara vanaspati bAdara vanaspatimAM ja rahe [ e pramANe bAda2 vanaspatino kAyasthiti kALa kahyo ]. vaLI e padono bIjI rIte artha A pramANe paNa thAya che ke - ekendriya ane vanaspati e beno samAsa thatAM ekendriyavanaspati, ane e ekendriya tathA vanaspati e banne bAdara te bAdara ekendriyavanaspati te beno [ eTale bAdara ekendriyano ane bAdara vanaspatino ] e pramANe samAsa ka2vo. jethI bhAvArtha e prApta thAya che ke - pRthvIkAyAdi bhedanI vivakSA karyA vinA sAmAnyapaNe vicAratAM bAdara ekendriyanI kAyasthiti ke je pUrve kahevAI nathI te, tathA vizeSabhede vicAratAM pUrve kahevAI gayelA bAdara vanaspati jIvonI paNa e kAyasthiti jANavI. 1 je kAraNathI kahyuM che ke - vA vare khaM bhaMte vAre tti Ano odhira hor ? goyanA ! jahaNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM asaMkhijjaM kAlaM asaMkhejjAo ussappiNIosappiNIo kAlao, khettao aMgulassa asaMkhejjaibhAgo / tathA 'bAdaravaNassaie NaM bhaMte bAyaravaNassaikAie tti kAlao kecciraM hoi ? evaM nevavattaraivaM / ' e 215mI gAthAno artha samApta. 215 / / 1. pUrve miDi vAyarAmAM emAM bAdara zabdathI ] bAdara pRthvIkAya vagere cAranI kAyasthiti kahevAI che, paraMtu sAmAnyapaNe bAdara ekendriyanI kAyasthiti nathI kahevAI, te ahIM ja [ vAyaranviya padathI ] kahI. 2. he bhagavan ! bAdara ekendriya jIva bAdara ekendriyapaNAmAM kALathI keTalA kALa sudhI rahe ? gautama ! jaghanyathI aMtarmuhUrta, ane utkRSTathI asaMkhyAta kALa sudhI rahe, temAM paNa kALathI vicAratA asaMkhyAtI utsarpiNI-avasarpiNI ane kSetrathI vicAratAM aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA kSetranA pradezApahArakALa sudhI. 3. e bAdara vanaspatino AlApaka paNa e pramANe ja (bAdara ekendriyavat) kahevo. 312 Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avataraNa: pUrva gAthAmAM bAdara ekendriya, sUkSma ekendriya, bAdara pRthvIkAyAdi, sUkSma pRthvIkAyAdi e cAre rIte ekendriyonI kAyasthiti kahIne have A gAthAmAM e ja ekendriyonA vizeSa bhedanA vicAramAM bAdarAdi ekendriyomAM paryAptAonI kAyasthiti kahevAya che, te A pramANeH bAyarapajjattANaM, viyala sapaJjattaiMdiyANaM ca / ukkosA kAyaThiI, vAsasahassA u saMkhejA // 216 // gAthArtha: bAdara paryApta ekendriyonI ane vikalendriyonI ane paMcendriyonI kAyasthiti utkRSTathI saMkhyAtA hajAra varSa ityAdi pramANanI che. ra16/ TIphAIDa vAyarapajhAii = bAdara paryAptAnI utkRSTa kAyasthiti saMkhyAtA hajAra varSa che, e pramANe ahIM sAmAnyathI kahevA chatAM paNa siddhAntarUpI samudramAM dekhelA vizeSa bhedathI vicArI e to tenI vyAkhyA A pramANe jANavI [ ahIM je sAmAnyathI kahevAya che te pRthvIkAyAdi vizeSa bhedanI apekSA vinA ja]. jyAre sAmAnyapaNe bAdara paryApta jIva bAdara paryAptapaNuM choDyA vinA vAraMvAra bAdara paryAptamAM ja utpanna thayA kare tenI kAyasthitinI vivakSA karIe to tenI kAyasthiti kaMIka adhika sAgaropama zatapRthakatva [ghaNAM seMkaDo sAgaropama ] pramANa jANavI. je kAraNathI kahyuM che ke - bAyara' pajjattae NaM bhaMte ! bAyarapajjattae tti kAlao kecciraM hoi ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM sAgarovamasayapuhuttaM sAiregaM / / iti prajJApanAyAM / / have jyAre bAdara paryAptanI kAyasthiti vizeSabhedathI vicArIe to bAdara paryApta pRthvIkAyapaNuM nahi choDatA evA bAdara paryApta pRthvIkAyanI kAyasthiti saMkhyAtA hajAra varSanI jANavI. [ arthAt bAdara paryApta pRthvIkAya jIva vAraMvAra bAdara pRthvIkAyamAM utpanna thayA kare to saMkhyAtA hajAra varSa sudhI utpanna thAya, ane tyArabAda avazya te jIvanuM bAdarapaNuM athavA to paryAptApaNuM athavA to pRthvIkAyapaNuM e traNamAMno koI paNa eka paryAya palaTAya che]. e pramANe bAdara paryApta apUkAya, bAdara paryApta vAyukAya tathA bAdara paryApta pratyeka vanaspatikAyanI darekanI paNa judI judI kAyasthiti saMkhyAtA hajAra varSapramANanI kahevI. e ja vizeSabhedano vicAra aMgIkAra karIne sUtromAM [ A 216mI gAthAmAM] saMkhyAtA hajAra varSanI kAyasthitinA adhikAramAM bAdara paryAptA [ vAyarapannattA ] pada kaheluM che, [ paraMtu sAmAnya vicArane aMgIkAra karIne eTale sAmAnyathI "bAdara paryAptA" pada kaheluM nathI. have ahIM bAkI rahela bAdara paryApta agni ane bAdara paryApta nigodanI kAyasthiti keTalI te kahevAya che -] 1. he bhagavana! bAdara paryApta jIva bAdara paryAptapaNAmAM kALathI keTalA kALa sudhI hoya ? gautama ! jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI zatapRthakatva [ ghaNA so] sAgaropama sudhI bAdara paryAptapaNAmAM rahe. 2. vizeSabhedathI eTale bAdara paryApta pRthvIkAya, bAdara paryApta apakAya ityAdi judA judA bhedathI vicArIe to. For Privat 4 3ersonal Use Only Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAdara paryAptA agnikAyanI vizeSabhede kAyasthiti vicAratAM saMkhyAtA ahorAtra [saMkhyAtA divaso jeTalI ] kAyasthiti kahevI. je kAraNathI kahyuM che ke 'bAya' rateukAiya pajjattae NaM bhaMte ! bAyara ukAyapajjattae tti kAlao kecciraM hoi ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM saMkhejjAI rAiMdiyAI' | tathA bAdara paryApta nigodajIva potAnA bhAvane [ bAdara paryApta nigodapaNAne ] nahi choDIne vAraMvAra bAdara paryApta nigodamAM ja utpanna thayA kare to jaghanyathI temaja utkRSTathI paNa anna muhUrta sudhI ja utpanna thAya [ tyArabAda te paryAya badalAya ]. tathA viyatta saMpannatta paMviyALa = = vikala eTale asaMpUrNa (apUrNa) che indriyo jeone te vikalendriya eTale dvIndriya, trIndriya ane caturindriya e traNa jANavA. te darekanI judI judI kAyasthiti siddhAntane anusAre vicArIne potAnI meLe ja kahevI [ emAM kahevI e pada adhyAhAra jANavuM ]. paraMtu e vikalendriyonA padanI sAthe saMkhyAtA hajAra varSanA padano saMbaMdha na joDavo, kA2Na ke siddhAntamAM vikalendriyonI eTalI kAyasthiti kahI nathI [ temaja A gAthAmAM paNa vikalendriyo mATe kAyasthitipramANa darzAvavAnuM bIjuM pada kahyuM nathI; mATe ja vikalendriyonI kAsthiti siddhAntamAMthI jANIne potAnI meLe kahevI ]. have jo vikalendriyonI kAyasthiti A gAthAmAM kahyA pramANe saMkhyAtA hajAra varSanI nathI to siddhAntamAM tenI kAyasthiti keTalI kahI che ? te kaho, ema jo pUchatA ho to te vikalendriyonI kAsthiti kahevAya cheH paryApta ane aparyApta e be vizeSabhedanI vivakSA nahi karIne jo sAmAnyathI dvIndriyAdi dareka vikalendriyanI kAyasthiti kahevA icchIe to te utkRSTa kAyasthiti saMkhyAta kALa jeTalI ja jANavI. je kAraNathI kahyuM che ke - vevi'nuM maMte ! vaiviSNu tti TAno jecira hovu ? goyamA ! jahaNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM saMkhejjakAlaM evaM teiMdiyANa cauriMdiyANa vi' / athavA bIjI rIte vicAratAM A 216mI gAthAmAM prathama kaheluM 'paryApta' vizeSaNa [ vAyara paddhattAnuM e padamAMnuM pannattANuM pada ] ahIM vikalendriya pada sAthe joDIne vicArIe to paryApta dvIndriyanI kAyasthiti saMkhyAtA varSa, paryApta trIndriyanI kAyasthiti saMkhyAtA divasa, ane paryApta caturindriyanI kAyasthiti saMkhyAtA mAsa jeTalI che. je kAraNathI kahyuM che ke 'iMdiya pajattae NaM bhaMte ! beiMdiyapajjattae tti kAlao kecciraM hoi ? goyamA ! jahaNNeNaM 1. he bhagavan ! bAdara paryApta agnikAya jIva bAdara paryApta agnikAyamAM ja kALathI keTalA kALa sudhI rahe ? gautama ! jaghanyathI antarmuhUrta, ane utkRSTathI saMkhyAtA rAtri divasa. 2. vRttimAM e saMbaMdhI pATha darzAvyo nathI. te pATha A pramANe - nioyapaddhatta vAraniyoyapaddhatta, pucchA, goyamA ! Tovi bahoLuM saMtomuhurtta dhrose N saMtomuhurtta = paryApta nigoda ane bAdara paryApta nigoda e benA praznamAM ke gautama ! e banne kAyasthiti jaghanyathI aMtarmuhUrta che, ane utkRSTathI paNa aMtarmuhUrta che, e uttara che. he 3. he bhagavan ! beindriya jIva beindriyapaNAmAM keTalA kALa sudhI rahe ? gautama ! jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI saMkhyAta kALa sudhI 2he. e pramANe trIndriyanI ane caturindriyanI kAyasthiti paNa saMkhyAtakALapramANanI kahevI. 4. he bhagavan ! paryApta dvIndriya jIva paryApta dvIndriyamAM ja keTalA dIrghakALa sudhI rahe ? gautama ! jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI saMkhyAtA varSa sudhI 2he. e pramANe trIndriyanI paNa kAyasthiti jANavI, paraMtu vizeSa e ke utkRSTathI saMkhyAtA rAtri-divasa kahevA. tathA caturindriyamAM paNa e pramANe ja kahevuM, paraMtu utkRSTathI saMkhyAtA mAsa jeTalI kAyasthiti kahevI. [ e dvIndriyAdikanI bhinna bhinna kAyasthiti kahI. ] For PrivPersonal Use Only Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtomuhuttaM ukkoseNaM saMkhejAiM vAsAiM, evaM teiMdiyapajjattae vi, navaraM ukkoseNaM saMkhejjAiM rAiMdiyAiM, evaM cauriMdiyapajjattae vi navaraM ukkoseNaM saMkhejjA mAsatti / ' tathA sannittakriyAI = emAM sa = sahita patta = paryApta eTale paripUrNa pAMce pheMTiyA = IndriyavALA jIvone. arthAt jeo paripUrNa pAMce indriyo sahita varte che. te saparyApta indriya eTale paMcendriya jANavA. paryApta ane aparyApta vizeSaNarahita evA te sAmAnyapaNe paMcendriyonI kAyasthiti utkRSTathI kaMIka adhika hajAra sAgaropama jeTalI jANavI. je kAraNathI kahyuM che ke "paMvitig of aMte paMvidri tti niko dhiruM hoTuM ? gayA ! nahaour aMtomuhuttaM ukkoseNaM sAgarovamasahassaM sAiregaM / ' vaLI ahIM paryApta vizeSaNane anusarIe [ eTale paryApta paMcendriyanI kAyasthiti vicArIe] to e paryApta paMcendriyonI utkRSTa kAyasthiti sAgaropama zatapRthakatva (ghaNAM so sAgaropama jeTalI) jANavI. je kAraNathI kahyuM che ke - paMvitiya pakvatA maMte ! paMciMdiyapajattae tti kAlao kecciraM hoi ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM saagrovmsypuhuttN|' te kAraNathI [ prathama jema vikasendriyane aMge saMkhyAtA hajAra varSanI kAyasthiti kahevI yogya na hatI, tema] ahIM paMcendriya paryAptAnA saMbaMdhamAM athavA kevaLa paMcendriyanA saMbaMdhamAM paNa gAthAmAM kahelI saMkhyAta hajAra varSanI kAyasthitino saMbaMdha joDAto nathI. [ kAraNa ke pUrvokta siddhAntapAThane anusAre asaMkhyAtA varSanI che], te kAraNathI paMcendriya paryAptA sAthe saMkhyAta hajAra varSanI kAyasthitino [ arthAt sapanRttariyAI e pada sAthe vAsasahasI 3 saMjJA e padano] saMbaMdha na joDIe, paraMtu e saMbaMdhane dUra karIne pUrve (siddhAntapAThamAM) kahyA pramANe ja kahevI. vaLI anya AcAryo to vikasendriyane ane paMcendriyane paryApta vizeSaNano saMbaMdha joDIne sarvatrA (e bannemAM) saMkhyAta hajAra varSa pramANa ja kAyasthiti varNave che. [ eTale A gAthAno evo ja artha kare che] to teono kaMI bIjo abhiprAya hoya to te AcAryo ja 'jANe. e 216 mI gAthAno artha samApta.ll 216/. avataraNa: e pramANe pUrva gAthAmAM sAmAnyathI paMcendriya jIva sAmAnyathI [ paryAptAdi 1, he bhagavanpaMcendriya jIva paMcendriyapaNAmAM keTalA dIrghakALa sudhI rahe? gautama ! jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI sAdhika hajAra sAgaropama sudhI. 2. he bhagavanuM ! paryApta paMcendriya jIva paryApta paMcendriyapaNAmAM keTalA dIrghakALa sudhI rahe ? gautama! jaghanyathI antarmuhUrta, ane utkRSTathI zatapRthakatva sAgaropama sudhI. 3. A gAthAmAM vAyarapannara zabdathI sAmAnya bAdara paryApta artha na karatAM bAdara paryApta pRthvI, apU, vAyu ane pratyeka vanaspati e cAre artha karIne paNa siddhAntamAM kahelI kAyasthitine anusAra A gAthAmAM kahelI kAyasthiti meLavI, paraMtu vikasendriya ane paMcendriya e benI A gAthAmAM kahelI kAyasthiti koI rIte ghaTatI nathI, tethI siddhAntanA pATha darzAvIne paNa visaMvAda spaSTa karyo. vaLI vikasendriya tathA paMcendriyane mATe A vRttikartA AcArye vikasendriyo mATe vAcakone siddhAntAnusAre svayaM vicArI levAnuM paNa jaNAvyuM, ane siddhAntanA pATha paryApta vizeSaNarahita sAmAnyathI dvIndriyAdinI ane paryApta vizeSaNarahita dvIndriyAdinI judI judI kAyasthiti spaSTa darzAvI, temaja paMcendriyanI paNa paryApta vizeSaNarahita ane sahita banne prakAranI kAyasthiti darzAvI, jemAM koI paNa pAThathI paMcendriyanI koI paNa vikalpa vaDe A gAthAmAM kahelI saMkhyAta hajAra varSanI kAyasthiti prApta nathI, chatAM anya AcAryo A gAthAno artha paMcendriyane mATe paNa saMkhyAta hajAra varSanI kAyasthitino kare che te teo ja jANe. e vRttikartAnuM tAtparya che. For Private3 14 sonal Use Only Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSaNarahita ] paMcendriyomAM vAraMvAra utpanna thAya tenI [ ane te pahelAM bAdara paryApta pRthyAdinI ane vikasendriyanI paNa e ja gAthAmAM] kAyasthiti darzAvI. have A gAthAmAM saMkhyAta varSanA AyuSyavALA [ ayugalika ] paMcendriya tiryaMco tathA saMkhyAta varSAyuSyavALA [ ayugalika ] manuSyo e bannemAM sAmAnyapaNe vAraMvAra anukrame utpanna thatA saMkhyAta varSAyuSyavALA tiryaMca paMcendriyanI tarthI saMkhyAta varSAyuSyavALA manuSyonI utkRSTa kAyasthiti kahe che: tiNNi ya pallA bhaNiyA, koDipuhattaM ca hoi puvyANaM / paMciMdiyatiriyanarA-Nameva ukkosa kAyaThiI // 217 // THthArtha: paMcendriya tiryaMconI tathA manuSyonI utkRSTa kAyasthiti traNa palyopama uparAMta kroDapRthakta pUrva jeTalI kahI che. 21 TIdArtha: ahIM prathama pUrvakroDa varSanA AyuSyavALo paMcendriya tiryaMca pUrvakroDa varSanA ja AyuSyavALA [ eTale saMkhyAta AyuSyavALo paMcendriya tiryaMca ] saMkhyAta varSAyuSyavALA paMcendriya tiryaMcamAM vAraMvAra utpanna thAya to sAta vAra utpanna thAya che. ane e pramANe gAthAmAM kahelA pUrvakroDapRthaphatva zabdathI ahIM sAta pUrvakroDa varSa ISTa thayAM. punaH te saMkhyAtAyuSyavALo tiryaMca paMcendriya AThamI vAra tiryaMca paMcendriyamAM utpanna thAya to nizcaya asaMkhyAta varSanA AyuSyavALA ja tiryaMca paMcendriyamAM utpanna thAya [ paraMtu saMkhyAtavayuSyavALAmAM AThamI vAra utpanna na thAya] e pUrve ja kahyuM che. te asaMkhyavarSAyuSyavALA tiryaMcanuM utkRSTa AyuSya traNa palyopama che. e pramANe paMcendriya tiryaMcanA ATha bhAvo maLIne pUrvakroDapRthakta adhika traNa palyopama jeTalI kAyasthiti prApta thAya che. e ja pramANe saMkhyAtavarSAyuSyavALo manuSya paNa saMkhyAta ane asaMkhyAta varSanA AyuSyavALA manuSyamAM utkRSTa AyuSyavALAmAM utpanna thAya to paNa ATha bhava kare. tethI kAyasthiti pUrvakroDapRthakvAdhika traNa palyopama jeTalI thAya, tenI sarva bhAvanA paMcendriya tiryaMcavat karavI. [arthAt pUrvakroDa varSanA AyuSyavALo manuSya pUrvakroDa varSanA AyuSyavALA manuSyamAM sAta vAra ja utpanna thAya, ane AThamI vAra manuSyapaNe utpanna thAya to avazya yugalika (asaMkhyAta varSAyuSyavALA) manuSyamAM ja utpanna thAya ane tyAM utkRSTa traNa palyopamanuM AyuSya che, jethI e ATha bhava maLIne manuSyanI kAyasthiti sAta pUrvakroDa varSa adhika trANa palyopama jeTalI thaI jANavI]. e 217mI gAthAno artha samApta thayo. 217ii. avataraNa: have A gAthAmAM paryApta vagerenI kAyasthiti kahevAya che: pajjattaya sayaliMdiya, sahassamabhahiyamuyahinAmANaM / duguNaM ca tasatti bhave, sesavibhAgo muhuttaMto // 218 // nAthArtha: paryAptanI ane paMcendriyanI kAyasthiti sAdhika hajAra sAgaropama jeTalI che, ane 1. vRttikartA ahIM "sAmAnya paMcendriyanI sthiti kahI' ema kahe che, paraMtu AgaLa ja 218mI gAthAnI vRttimAM paryApta paMcendriyanI sthiti (216mI gAthAmAM) kahI che', ema kaheze. For Privats a personal Use Only Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [trasa ti] trasanI kAyasthiti tethI dviguNa - bamaNI (sAdhika be hajAra sAgaropama) che, tathA zeSa vibhAga eTale jaghanya kAyasthiti sarvatra [deva - nAraka varjIne] antarmuhUrta che. 218 TIdArtha: paryAptApaNuM nahi choDIne vAraMvAra paryAptAmAM utpanna thatA paryApta jIvanI utkRSTa kAyasthiti kaMIka adhika zatapRthakva [ ghaNA so-seMkaDo ] sAgaropama jeTalI che. ahIM 'che" e adhyAhArya pada jANavuM. je kAraNathI siddhAntamAM kahyuM che ke - 'pajjattae NaM bhaMte ! pajjattae tti kAlao kecciraM hoi ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM sAgarovamasayapuhuttaM sAiregaM / ' tathA sAMniMdriA - sakala eTale paripUrNa arthAtu pAMce Idiya = Indriyo che jeone te sakalendriya eTale paMcendriya; teonI udhanAmAni = sAgaropama, te sAgaropamonuM eka hajAra arthAt eka hajAra sAgaropama, tethI adhika utkRSTa kAyasthiti che. [paMcendriyanI utkRSTa kAyasthiti eka hajAra sAgaropamathI adhika che.] vaLI e kAyasthiti to prathama ekAntarita [vacce eka gAthA choDIne te pahelAnI 216mI ] gAthAmAM nirNayapaNe - nizcayathI kahelI ja che. praznaH jo ema che [ eTale paMcendriyanI kAyasthiti 216mI gAthAmAM kahI che] to ahIM [A gAthAmAM] tenuM punaH kathana kema karyuM? uttara: te prazna satya che. paraMtu pUrve [ 216mI gAthAnI vRttimAM] be vyAkhyA karelI che, [paryAptapakSarahita ane paryAptasahita vyAkhyA karI che ] tyAM pUrve (216 mI gAthAmAM) paryApta vizeSaNavALI vyAkhyAnA pakSe paryApta vizeSaNavALA paMcendriyanI kAyasthiti kahI che, [ paryApta paMcendriyanI kAyasthiti kahI che ]. ane ahIM (A gAthAmAM) to paryAptavizeSaNarahita paMcendriyonI kAyasthiti kahI che, e taphAvata che. ane pUrve (216mI gAthAmAM) paryApta vizeSaNarahitano je pakSa (ja kAyasthiti), te to A graMthakartAne ISTa nathI ema jaNAya che. vaLI anya AcAryo to paryApta paMcendriyonI paNa kAyasthiti sAdhika hajAra sAgaropama che, e rIte A gAthAnI vyAkhyA kare che. ane te vyAkhyA ayukta ja che. kAraNa ke siddhAntamAM paryApta paMcendriyonI kAyasthiti sAdhika sAgaropama zatapRthakva jeTalI ja kahI che. [ paraMtu sAdhika hajAra sAgaropama jeTalI nathI kahI], temaja punarukti doSano paNa prasaMga prApta thAya che, [ eTale punaHkathanarUpa doSa paNa Ave che mATe ayukta che]. 1. he bhagavan! paryApta jIva paryAptapaNAmAM kALathI keTalA kALa sudhI rahe? gautama ! jaghanyathI antarmuhUrta, ane utkRSTathI zatapRthakta sAgaropamathI kaMIka adhika, 2. ahIM kahevAnuM tAtparya e che ke - 216mI gAthAmAM A graMthakartAne paryAptavizeSaNarahitano pakSa ISTa nathI eTale te gAthAmAM pathavizeSaNarahita paMcendriyanI kAyasthiti kahevAno uddeza vicAryo nathI, paraMtu paryApta paMcendriyanI kAyasthiti kahevAno uddeza graMthakartAe vicAryo che. punaH A gAthAnA avataraNamAM vRttikartAe "pUrva gAthAmAM sAmAnyathI paMcendriyanI kAyasthiti kahI' ema kahyuM te paNa vicAraNIya che, kAraNa ke sAmAnya paMcendriyanI kAyasthiti to A gAthAmAM kahevAya che. 3. paryApta paMcendriyonI kAyasthiti 216mI gAthAmAM kahevAI gaI che, ane punaH A gAthAmAM paNa paryApta paMcendriyanI kAyasthiti kahe to punarjI Topa gaNAya. 317 Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA duTM va tasatti ma = trasa jIvonI kAyasthiti dviguNa sAdhika hajAra sAgaropama che. eTale bamaNA karavAthI [ sAdhika hajArane bamaNA karavAthI] saMkhyAta varSa adhika be hajAra sAgaropama jANavA [ ahIM sAdhika zabda vaDe saMkhyAta varSa jeTalA adhikatA jANavI ]. je kAraNathI siddhAntamAM kahyuM che ke : 'tasakAie' NaM bhaMte ! tasakAie tti kAlao kecciraM hoi ? goyamA ! jahaNaNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM do sAgarovamasahassAI saMkhejjavAsa'bbhahiyAiM / ' e pramANe utkRSTa kAyasthiti kahIne have jaghanya kAyasthiti kahevAnI icchAe kahe che ke - sesavimAno muddattato. utkRSTa kAyasthitinA pakSathI - vibhAgathI sasa - bAkI rahelo je vibhAga eTale kAyasthiti pakSa, arthAt kAyasthitirUpa vibhAga e ja pakSa te vibhAgapakSa eTale vibhAga. te vibhAgapakSa ahIM jaghanya kAyasthitirUpa ja kahelo che [paraMtu madhyama kAyasthitirUpa nahi], kAraNa ke jaghanya pakSa ane utkRSTa pakSa e be pakSa kahyA che te benA aMtarAlamAM (vacamAM) rahelo madhya pakSa to sukhe samajI zakAya che. te jaghanya kAyasthitirUpa vibhAga to ahIM sarva sthAne antarmuhUrta pramANa jANavo. [ ahIM "sarvatrA' e zabdano bhAvArtha A pramANe che ke -] je je sthAnomAM jei je jIvabhedomAM ] pUrve utkRSTa kAyasthiti kahI, te te sarve sthAnomAM (jIvabhedomAM) jaghanya kAyasthiti antarmuhUrtapramANa jANavI, e bhAvArtha che. e pramANe 218mI gAthAno artha samApta thayo. 218 rUti naiRsthitina: || 1, he bhagavana ! trasakAyika jIva trasakAyApaNAmAM ja rahe to kALathI keTalA dIrgha kALa sudhI rahe ? gautama ! jaghanyathI antarmuhUrta sudhI, ane utkRSTathI saMkhyAta varSa adhika be hajAra sAgaropama sudhI rahe. 2. jaghanya kAyasthiti kALathI ekAdi samaya adhika te yAvatuM utkRSTa kAyasthitikALathI eka samaya nyUna sudhInI sarve sthitio madhyama kAyasthitio jANavI. 3. ahIM kAyasthitinA saMbaMdhamAM je vizeSa vaktavya che te A pramANe : bAdara paryApta pRthvIkAyAdikanI kAyasthiti je saMkhyAta hajAra varSa ityAdi kahI, te potAnA utkRSTa bhavAyuSyathI ATha ATha guNI jANavI. kAraNa ke utkRSTa AyuSyavALo paryApta pRthvIkAya jIva utkRSTa AyuSyavALA paryApta pRthvIkAyamAM nirantara ATha bhava sudhI utpanna thAya che, te kAraNathI bAdara paryApta pRthvIkAyAdikanI kAyasthiti e pramANe ATha guNI prApta thAya che. zrI dravyaloka prakAzamAM kahyuM che ke - paryAptatve bAdarAyAH, kSiteH kAyasthitirbhavet / vatsarANAM lakSamekaM, SaTsaptatisahasrayuk / / 1 / / urtha: paryAptapaNAmAM bAdara pRthvIkAyanI (bAdara paryApta pRthvIkAyanI kAyasthiti choMtera hajArasahita eka lAkha varSa jeTalI [176000 varSanI] che. ||1|| e kAyasthiti prApta thavAnuM kAraNa darzAvAya che ke - bhavedaSTabhavAn yAvat, jyeSThAyuH kSitikAyikaH / jyeSThAyuSkakSititveno-tpadyamAnaH punaH punaH / / 2 / / Grtha:- utkRSTa AyuSyavALo pRthvIkAya jIva vAraMvAra utkRSTAyuSyavALA pRthvIkAyapaNe utpanna thAya to nirantara ATha bhava sudhI utpanna thAya. //rA $ mAvatyAM - mavAsevi Mdaur to mavadiUT|TduM, 3osevi pama varasAdaUIThuM [bhavanA AdezathI jaghanyathI be bhavanuM grahaNa ane utkRSTathI ATha bhavanuM grahaNa kare ]. tathA tiryaMca paMcendriyo sAta athavA ATha bhava nirantara kare ema je kahyuM te sAmAnya tiryaMca paMcendriya Azrayi ja e kAyasthiti kahI che, ema na jANavuM, paraMtu tenA jalacarAdi vizeSabhedo ne pratyekane Azrayi paNa sAta-ATha For Privat 9 Zersonal Use Only Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavanI kAyasthiti jANavI. emAM vizeSa e che ke - jalacara, 12:sarpa ane bhujasa" e traNa tiryaMco yugalikamAM utpanna thatA nathI, eTale traNa yugalika hotA nathI, jethI e traNanI kAyasthiti sAta sAta bhava jeTalI, ane catuSpada sthalacara tathA khecaranI kAyasthiti potAnA ATha bhava jeTalI gaNavI. have e dareka bhedanI kAyasthitinAM varSonI saMkhyA zrI uttarAdhyayanajInI niryuktimAM A pramANe che - pubbakoDIpuhuttaM tu, ukkoseNa viyAhiyA / kAyaTThiI jalayarANaM, aMtomuhuttaM jahannayaM / / 175 / / jalacaronI utkRSTa kAyasthiti pUrvakoDIpRthakva [ eTale sAta pUrvakroDa varSa ] jeTalI jANavI, ane jaghanya kAyasthiti antarmuhUrta jANavI. 17pI. paliovamA tinni u, ukko seNaM viyAhiyA / puvbakoDIpuhuttaM tu, aMtomuhuttaM jahannayaM / / 184|| kAyaTThiI thalayarANaM / / sthalacaro (catuSpada)nI utkRSTa kAyasthiti traNa palyopama ane te uparAMta pUrvakroDapRthakva [ sAta pUrvakroDa varSa jeTalI, ane jaghanyathI antarmuhUrta jeTalI jANavI. 184 asaMkhabhAgo paliyassa, ukkoseNa u sAhio / puvvakoDIpuhutteNaM, aMto muhuttaM jahannayaM ||190|| kAyaTThiI khahayarANaM / / khecaranI kAyasthiti utkRSTathI pUrvakroDa pRthakva [ sAta pUrvakroDa ] varSa vaDe sAdhika palyopamano asaMkhyAtamo bhAga che ane jaghanya kAyasthiti antarmuharta che. 190LA ahIM khecaro [ pakSIo 1 yugalikapaNe upaje to kevaLa chappana antarlIpamAM ja utpanna thAya che, ane antarkaMpanA yugalikonuM AyuSya palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTaluM che. mATe khecaronI kAyasthiti eTalA pramANavALI kahI. e pramANe garbhaja jalacara - catuSpada tathA khecaranI kAyasthiti jANavI. paraMtu ura:sarpa ane bhujasarpanI to sAta pUrvakroDa varSa jeTalI ja darekanI kAyasthiti jANavI. have samUrchAima jalacarAdi pAMce tiryaMco sAta ja bhava kare che. mATe teonI judI judI kAyasthiti potapotAnA AyuSya pramANe A rIte che: samUrchAima jalacaranI kAyasthiti sAta bhava jeTalI hovAthI sAta pUrvakroDa varSa pramANanI che. samUrchAima catuSpadanuM AyuSya 84000 varSanuM hovAthI tevA sAta bhava gaNatAM [84000 X 7 =] 188000 (pAMca lAkha ekyAsI hajAra) varSanI utkRSTa kAyasthiti che. samUrchAima pakSIonuM AyuSya 72000 varSanuM hovAthI (72000 X 7 =) 504000 varSanI (pAMca lAkha cAra hajAra varSanI) utkRSTa kAyasthiti che. samUrchAima uraHsarpanuM AyuSya pUrvakroDa varSa hovAthI utkRSTa kAyasthiti sAta pUrvakroDa varSanI che. tathA samUrchAima bhujaparisarpanuM AyuSya paNa pUrvakroDa varSanuM hovAthI kAyasthiti sAta pUrvakroDa varSanI che. ahIM eTaluM vizeSa jANavuM ke - samUciThThama tiryaMca paMcendriya potAnA sAta bhava karIne punaH AThamA bhAvamAM paNa jo ke tiryaMca thaI zake che, paraMtu AThame bhava asaMkhyAta AyuSyavALo garbhaja tiryaMca ja thaI zake; ane te chappana antarlIpamAM yugalikapaNe palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganA AyuSyavALo thaI tyAMthI devagatimAM ja jAya, paraMtu te AThamo bhava garbhakapaNAno hovAthI samUrchAimanI kAyasthitimAM gaNI zakAya nahi. zrI dravya lokaprakAzamAM kahyuM che sammUrchimANAM paJcAkSa-tirazcAM kAyasaMsthitiH / saptakaM pUrvako TInAM, tadevaM paribhAvyate / / 1 / / mRtvA mRtvA'sakRtsammU-rchimastiryagbhavedyadi / tadA sapta bhavAn yAvat, pUrvako TImitasthitIn / / 2 / / yadyaSTame bhave'pyeSa, tiryagbhavamavApnuyAt / / tadA'saGkhyAyuSkatiryag-garbhaja: syAt tataH suraH / / 3 / / samUcicchama tiryaMca paMcendriyonI kAyasthiti sAta pUrvakroDa varSanI che, te A pramANe vicAravI. [1vAraMvAra maraNa pAmIne jo samUrchAima tiryacapaNe utpanna thAya to pUrvakrADa pUrvakroDa varSapramANanA sAta bhava sudhI utpanna thAya ||rAmAM ane e samUrchAima tiryaMca jo AThame bhave paNa tiryaMcano bhava pAme to asaMkhyAta AyuSyavALo (yugalika) garbhaja tiryaMca thAya, ane tyAMthI maraNa pAmIne deva thAya. ||3|| For Private a resonal Use Only Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navataraNa: e pramANe ekeka jIva Azrayi jaghanya tathA utkRSTa kAyasthitikALa kahyo. aneka jIva Azraya kAyasthitikALa kahevAnI to prathamathI pratijJA ja nathI [ eTale kahevAno uddeza prathamathI ja nathI]. kAraNa ke aneka jIva Azrayi to te jIvabheda jagatamAM hamezAM prApta hoya che ja. mATe ahIM to te saMbaMdhI vicAra karavAno [aneka jIvAzrita kAyasthitikALa kahevAno] saMbhava ja nathI. e rIte kALadvAramAM traNa vibhAgamAMnA be vibhAga kahIne have trIjo vibhAga (trIjo bheda) je kuLavimAna te A gAthAthI prAraMbhIne kahevAya che : micchA avirayasammA, dese virayA pamatta iyare y.| nANAjIva paDuccA u, sabakAlaM sajogI ya // 219 // pathArtha: aneka jIva Azraya mithyAdRSTi, avirata samyagudRSTi, dezavirata, pramatta, apramatta, tathA sayogI kevalI e cha guNasthAnavALA jIvo sarvakALa hoya (arthAt jagatamAM e cha guNasthAno sadAkALa vartatAM hoya che). //ra1thI tathA hIndriyAdi vikasendriyane aMge cAlu adhikAravALI gAthAmAM kAyasthiti mATe vikasendriya pada dazavIne paNa kAyasthiti darzAvI nathI, jethI vRttikartAe vRttimAM darzAvI che te paNa sAmAnyathI saMkhyAtA varSa, saMkhyAta divasa, saMkhyAta mAsa kahyA che, temAM vizeSathI vicAratAM dvIndriyanI kAyasthiti 96 varSanI, trIndriyanI kAyasthiti 392 divasanI ane caturindriyanI kAyasthiti 48 mAsanI saMbhave che. kAraNa ke paryApta pRthvIkAyAdi ekendriya jema utkRSTa AyuSyavALA ATha bhava kare che, teme paryApta dvIndriyAdi paNa utkRSTa AyuSyavALA ATha bhava kare che. jethI potapotAnAM AyuSyane ATha vaDe guNatAM e kahelI kAyasthiti prApta thAya che. vikasendriyonI kAyasthitinA saMbaMdhamAM zrI dravyaloka prakAzanA chaThThA sargamAM kahyuM che ke - bhavasthitiIndriyANAmutkRSTA dvAdazAbdikI / tAdRgnirantarakiyad-bhavAdAnAdasau bhavet / / 1 / / kIndriyonuM AyuSya utkRSTathI bAra varSanuM che, ane tevA AyuSyavALA keTalAka bhavo nirantarapaNe grahaNa karavAthI kIndriyonI kAyasthiti prApta thAya che. jenA A gAthAmAM jo ke keTalAka bhavo kahevAthI ATha ja bhavanuM grahaNa spaSTa nathI. paraMtu e ja graMthamAM bhavasaMvedha saMbaMdhI dazamo sarga che, temAM kahyuM che ke - apkAyAdInAmapItthaM, vikalAnAM ca bhAvyatAm / bhavASTakAtmA saMvedho, jyeSThAyurbhaGgakatraye / / 1 / / je rIte pRthvIkAyano bhavasaMvedha kahyo, e rIte apUkAyAdikano paNa bhavasaMvedha vicAravo. temaja utkRSTa AyuSya saMbaMdhI traNa bhAgamAM vikasendriyono bhavasaMvedha paNa ATha bhavarUpa jANavo. ||1| [ ahIM utkRSTathI nIkaLI utkRSTamAM, utkRSTathI nIkaLI jaghanyamAM ane jaghanya AyuSyamAMthI nIkaLI utkRSTa AyuSyamAM utpanna thavuM e utkRSTa AyuSya saMbaMdhI traNa bhAMgA jANavA. ] jaghanya AyuSyathI nIkaLI jaghanya AyuSyamAM utpanna thavArUpa cothA bhAMgAvALo bhavasaMvedha vicAratAM paNa saMkhyAtA antarmuhUrta jeTalI ja alpa kAyasthiti prApta thavAthI te bhAMgo paNa utkRSTa kAyasthitinA vicAramAM upayogI thaI zakto nathI, mATe utkRSTa kAyasthitinA vicAramAM to ahIM utkRSTa AyuSyamAMthI nIkaLIne utkRSTa AyuSyamAM utpanna thavArUpa pahelo bhAMgo ja vicAravo. ||iti kAyasthiti - adhikAre vishessbhaavnaa|| For Private orsonal Use Only Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ||ek - anekajIva - Azrayi gunnsthaankaal|| TIkAW: te mithyAtva, sAsvAdanapaNuM, mizrapaNuM, aviratipaNuM, dezaviratipaNuM, ityAdi. te guNono vimA | vaDe eTale darekano judo judo na = kALa te vimAna kahevAno adhikAra ahIM cAle che. vaLI te (guNa) Azraya vinA [ guNI vinA] rahetA nathI, te kAraNathI ahIM te guNasthAnavALA jIvono eTale mithyAdRSTi vagereno kALa kahevAya che. tyAM prathama mithyASTio aneka jIvane paDuI = Azrayi vicArIe to nirantarapaNe sarva kALa pAmIe. kAraNa ke narakagatimAM, manuSyagatimAM ane devagatimAM to darekamAM prAya: asaMkhyAtA mithyAdRSTio nirantarapaNe sarvakALa hoya che, ane tiryaMcagatimAM to anaMta mithyASTio nirantara sarvakALa sudhI hoya che. e pramANe aviratasamyadRSTi, dezavirata, pramatta ane pramattathI itara (pratipakSI) apramatta tathA sayogikevalIo paNa sarvakALa vartatA hoya che. (paraMtu saMkhyAnI apekSAe taphAvata che. te A pramANe -) aviratasamyagudRSTio ane dezaviratio e dareka kSetrapalyopamanA [ sUkSma kSetrapalyopamanA ] asaMkhyAtamA bhAgamAM jeTalA AkAza pradeza teTalA pramANavALA hoya che. pramatta munio hajAra kroDapRthakva, apramatta munio saMkhyAtA ane sayogikevalIo kroDapRtha kutva pramANa sarvakALa sudhI nirantara [pratisamaya] vartatA hoya che, ema prathama ja kahevAI gayuM che. e 219mI gAthAno artha samApta. //ra 19o. 1. ahIM 'prAyaH' kahevAnuM kAraNa ke manuSyagatimAM jyAre sanmuzkeima manuSyono virahakALa vartato hoya che, tyAre manuSyagatimAM saMkhyAtA ja mithyAdRSTio hoya che. 2. AkAzapradezone badale teTalA samaya gaNavA hoya to paNa gaNI zakAya. 3. ahIM hajAra kroDapRthakta eTale jaghanyathI be hajAra kroDa ane utkRSTathI nava hajAra kroDathI paNa saMkhyAtaguNA. ra1maUT ha vhora isama, tathA vo Di{fharA nava ratIThuM nAma, e zrI jagaciMtAmaNinA vacanathI. 4, ahIM saMkhyAtA eTale nava hajAra kroDa karmagraMthAdikane anusAra saMbhave che. ane A jIvasamAsa graMthane anusAre navA hajAra kroDathI ochA saMbhave che, te banne graMthonA pAThamAM prathama jIvasamAsano pATha A pramANe 'phiradara had, ! rUAre 3 rahe jhU' ||14ddA. = pramatta guNasthAnavALA hajAra kroDapRthakta che, ane Itara = apramatta guNasthAna vALA saMkhyAtA che. e uttarArdhanI vRtti A pramANe -mattA: pUrvozatha: pramatta saMyatA dyartha: { te sAmAncana pa zaMpi karmabhUmiSu jaghanyataH koTisahasrapRthaktvamutkRSTatopi ko TisahasrapRthaktvaM bhavanti / dviprabhRtyAnavabhyaH pRthaktvamiti sAmayikI saMjJA, tatazca jaghanyato'pi koTisahasradvayAdupari utkRSTato'pi navako TisahasrANi yAvat pramattasaMyatAH prApyanta ityuktaM bhavati / itare tu pUrvAbhihitazabdArthA evApramattasaMyattAH saGkhyAtA labhyante / prabhattasaMyatebhyaH stokatarA ityabhiprAyaH / vRjya:- pUrve kahelA zabdArthavALA (svarUpavALA) pramatta eTale pramattasaMyato te sAmAnyathI paMdara karmabhUmine viSe vicArIe to jaghanyathI hajAra kroDaprathakRtva ane utkRSTathI paNa hajAra kroDapRthakva che. ahIM bethI prAraMbhIne nave sudhInI saMkhyA te pRthakva evI siddhAntanI saMjJA che, te kAraNathI jaghanyathI paNa be hajAra kroDathI upara ane utkRSTathI nava hajAra kroDa sudhI pramatta saMyato vartatA hoya che, ema kahyuM che. ane tethI itara eTale apramatta saMyato ke jenuM svarUpa pUrve kahevAyuM che te saMkhyAnA vartatA hoya che, arthAtu pramattasaMyatonI apekSAe alpa varte che, e bhAvArtha che. have karmagraMthamAM apramattathI pramatta saMyato ghaNA kahyA che, eTale saMkhyAtaguNA kahyA che. paraMtu nava hajAra kroDanI saMkhyA apramattonI kahI che teno pATha A pramANe : 'loji sAmata hAre rahuM vApa0 63 varSathe ghaturthe sUkSmasaMpAyAdi guNasthAnavALAthI noAi = sayogikevalIo saMkhyAtaguNA che. tethI apramatta saMyato saMkhyAtaguNA che. ane tethI paNa pramatta saMyato saMkhyAtaguNA che.e gAthAnI - 3 21 Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitara: have A gALAmAM sAsvAdana samyagadRSTinuM tathA mizradRSTinuM aneka jIva Azrayi kALamAna kahe che, te A pramANe : pallA'saMkhiyabhAgo, sAsaNamissA ya huMti ukkosaM / avirahiyA ya jahanne-Na egasamayaM muhuttaMto // 220 // mAthArtha sAsvAdana samyagudRSTio tathA mizraNamyagudRSTi jIvo utkRSTathI palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga sudhI pratisamaya vartatA hoya che, ane jaghanyathI to sAsvAdana samyagdaSTio 1 samaya, tathA mizradRSTi jIvo antarmuhUrta sudhI vartatA hoya che. [ e paNa aneka jIvAzrita kALapramANa jANavuM. ]I120 TArtha: sAsvAdanasamyadRSTio tathA mizraNamyadRSTio anukrame jaghanyathI eka samaya ane antarmuhUrta sudhI aneka jIva Azrayi nirantara vartatA hoya che, ane utkRSTathI to e banne guNasthAnavALA jIvo sUkSma kSetrapalyopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA kALa sudhI nirantara vRttino pATha A pramANe : tebhyaH sUkSmAdibhyaH sayogikevalinaH saGkhyAtaguNAH / teSAM koTIpRthaktavena labhyamAnatvAt / tebhyo'pramattAH saGkhyeyaguNAH, koTisahasrapRthaktvena prApyamANatvAt / tebhyaH 'iyara' tti apramattayoginaH pramattA: saGkhyeyaguNAH / pramAdabhAvo hi bahanAM bahakAlaM ca labhyate viparyayeNa tvapramAda iti na yathoktasaGkhyAvyAdhAtaH / vRttvarthaH - te sUkSmasaMpAyAdithI sayogikevalI saMkhyAtaguNA che, kAraNa ke kroDapRthakatva jeTalA vartatA hoya che, tethI paNa apramatta saMyato saMkhyAtaguNa che, kAraNa ke teo hajAra kroDapRthakva vartatA hoya che, tethI paNa itara eTale pramatta saMyato apramatta saMyatothI saMkhyAtaguNA hoya che. kAraNa ke pramAdabhAva ghaNA jIvone hoya che, temaja ghaNA kALa sudhI rahe che. ane apramAda tethI viparItapaNe eTale thoDA saMyatone] hoya ane thoDo vakhata rahe mATe pUrve kahelI pramatta-apramattanI saMkhyAmAM koI doSa jaNAto nathI.' che e pramANe jagaciMtAmaNi caityavaMdanano pATha, A graMthano pATha ane karmagraMthAdino pATha e traNe pAThamAM kahelI pramatta - apramattanI saMkhyA yathAsaMbhava vicAravI. pramattothI apramatta to alpa saMkhyAvALA hoya te sarvasAmAnya che, paraMtu nava hajAra kroDa saMkhyA pramattonI ke apramattonI ? te ja ahIM saMvAdanIya che. 1. emAM sUkSma kSetrapalyopamanA asaMkhyAtamAM bhAga sudhI je sAsvAdanInI ane mizranI niraMtara pratipatti kahI te to kALa darzAvavAne aMge ja kahI che. arthAtu jeTalo kALa niraMtara pratipatti teTalo kALa sAsvAdana ane mizrano judo judo che, paraMtu samyaktanI prApti paNa eka samayamAM eTalA jIvone thaI zake che. arthAtuM eka samayamAM jaghanyathI eka jIva ane utkRSTathI sUkSma kSetrapalyopamanA asaMkhyAtamA bhAganA samayo vA AkAzapradezo jeTalA jIvo navuM samyakta prApta kare che. je kAraNathI zrI vizeSAvazyakamAM paNa kahyuM che ke - kimihaabhinnibohiynaannijiivdvvpymaannmigsme| paDivarojaMtu na bA, paDivajje jahannA o ego / / 428 / / khettapaliovamAsaMkhabhAga unkosao pavajeA / puvyapavannA domuvi paliyA'saMkhejaIbhAgo / / 429 / / artha:- A lokamAM matijJAna pariNAmane prApta thayelAM jIvadravyonuM pramANa vivakSita eka samayamAM keTaluM ? tenA uttaramAM pratipadyamAna jIvo to vivakSita samaye hoya paNa kharA ane na paNa hoya. eTale navuM matijJAna pAmanArA jIvo to hoya ane na paNa hoya], ane jo kadAcitu hoya to jaghanyathI 1 jIva matijJAna pAmanAra hoya, ane utkRSTathI to sarva lokamAM maLIne kSetrapalyopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA jIvo navuM matijJAna pAmatA vartamAna eka samayamAM hoya che. vaLI jo pUrvamatipatra matijJAnIonuM pramANa eiTale vivakSita samaya pahelAM matijJAna pAmIne vivakSita samayamAM te ja matijJAnasahita vartatA jIvonuM pramANa jANavuM hoya to banne pakSamAM eTale jaghanyapakSamAM temaja utkRSTapakSamAM paNa kSetrapalyopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA jIvo jANavA. arthAt jaghanyathI asaMkhyAta ane utkRSTathI paNa asaMkhyAta jIvo mati jJAna pAmelA pratisamaya vartatA pAmIe. ahIM matijJAnanA pAThathI paNa samyakatvano ja pATha samajavo, kAraNa ke mithyAdraSTi matiajJAnI jIvo samyagudRSTi thatAM matijJAnI gaNAya che mATe.] For Privat32 Rersonal Use Only Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (pratisamaya) vartatA hoya che [ tethI adhika kALa nahi ], kAraNa ke tyArabAda to e guNasthAnava jIvono avazya virahakALa prApta thAya che. ahIM kahevAnuM tAtparya e che ke : sAsvAdanasamyagudRSTio jaghanyathI 1 samaya sudhI ane utkRSTathI kSetrapalyopamanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelA jeTalA AkAzapradezo, te sarvane pratisamaya ekeka pradeza pramANe apaharatAM - saMharatAM jeTalo kALa lAge; arthAt te kALa asaMkhyAtI utsarpiNI - avasarpiNI jeTalo jANavo; teTalA kALa sudhI utkRSTathI cAre gatimAM avirahita eTale nirantara-pratisamaya thaIne [ arthAt eTalA kALa sudhI navA navA jIvo sAsvAdanabhAva pAmatA ja rahe tevI rIte sAsvAdanabhAva nirantarapaNe pAmIne] tyArabAda avazya sAsvAdanapaNAno vicchedabhAva thAya. [ jethI lokamAM koIpaNa jIva sAsvAdana guNasthAnavALo upalabdha na ja thAya.] e bhAvArtha che. e pramANe - samyagumithyASTiono (mizraguNasthAnavALA jIvono) paNa kALa (satatakALa) vicAravo. paraMtu vizeSa e ke - e guNasthAnavALAono jaghanyathI antarmuhUrta sudhI aviccheda kALa kahevo. kAraNa ke te antarmuhUrta samApta thayuM na hoya tyAM sudhI te guNanA abhAvano niSedha kahelo che. ane sAsvAdanaguNasthAnavALA jIvono to eka samaya bAda paNa te guNanA abhAvano saMbhava che [ arthAt jaghanyapade vicAratAM eTale jaghanya satatakALa vicAratAM mizradRSTio antarmuhUrta sudhI ja vartatA hoIne tyArabAda teono abhAva hoya che, ane sAsvAdanIo to eka samayamA ja hoIne tyArabAda teono abhAva lokane viSe vartato hoya che - e bhAvArtha:]. e pramANe 220mI gAthAno artha samApta thayo. 22lii. vataraNu: e pramANe pUrvokta be gAthAomAM mithyAdRSTi ane sAsvAdanAdi ATha guNasthAnono satatakALa aneka jIva AzrayI kahyo. have e ja [ cauda vA ATha ] guNasthAnono satatakALa ekeka jIva AzrayI kahevAno che. temAM A gAthAmAM prathama sAsvAdana ane mizra e. be guNasthAnono ekeka jIva AzrayI satatakALa kahevAya che : sAsAyaNegajIviya, ekkagasamayAi jAva chAvaliyA / sammAmicchaddiTTI avarukkosaM muhuttaMto / / 221 / / thArtha: sAsvAdana guNasthAnano kALa eka jIva Azrayine eka samayathI yAvat cha AvalikA sudhIno che, ane mizradRSTi guNasthAnano kALa eka jIva AzrayI jaghanyathI temaja utkRSTathI paNa antarmuhUrta pramANano che. 221aaaa TArtha: - sAsAyo naviya - je kALabheda vicAravAmAM eka jIvanI ja apekSA hoya, te 1. cauda guNasthAnamAM 219mI gAthAmAM kahela cha guNasthAno lokamAM sarvadA hoya che, ane sAsvAdanAdi ATha guNa sthAno lokamAM koI vakhata hoya ane koI vakhata na paNa hoya, mATe e ATha guNasthAnono abhAva kahyo che. ane eja kAraNathI ahIM cha guNasthAna ane ATha guNasthAna evA be vibhAganI vaktavyatA kahevAI che. For Prive 3ersonal Use Only Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijJavi - ekajIvasaMbaMdhI kALabheda kahevAya. ane tevo sAsvAdana guNasthAnano ekajIvika kALabheda te sAsvAdanekajIvikakALa [ sAsvAdanaguNasthAnano eka jIva Azraya kALa ] kahevAya. [ahIM 3Syate - kahevAya e adhyAhArya pada che ]. sAsvAdanano te eka jIva Azrayi kALa keTalo? te kahevAya che - - mAsamADu khAva chaviniyA - ahIM kahevAno bhAvArtha e che ke - pUrve guNasthAnonA svarUpavarNana vakhate darzAvelI rIti pramANe je sAsvAdanapaNuM pAmyo hoya tevo sAsvAdanaguNasthAnavartI koI eka jIva pUrvokta rIte sAsvAdanapaNuM pAmIne 1 samaya sudhI rahe. bIjo koI sAsvAdanabhAvamAM be samaya rahe. vaLI trIjo koI jIva traNa samaya sudhI rahe. e pramANe yAvat koI jIva cha AvalikA sudhI sAsvAdanabhAvamAM rahIne tyArabAda te jIva avazya mithyAtva pAme che. te kAraNathI e rIte sAsvAdanaguNasthAnavartI eka jIvano jaghanyathI 1 samaya ane utkRSTathI 6 AvalikA jeTalo kALa kahyo che. tathA sammI = samyamithyAdRSTi guNasthAnavALo eka jIva lava 4 = apara eTale jaghanyathI ane utkrosa eTale utkRSTathI muhUrnAnta eTale antarmuhUrta sudhI ja hoya che. ahIM vicAravAnuM A pramANe che ke - pUrve guNasthAnasvarUpanA varNana prasaMge varNavelA- kahelA krama pramANe mizradRSTipaNAne pAmelo evo mizraguNasthAnavartI eka jIva mizradRSTipaNAmAM jaghanyathI ane utkRSTathI paNa antarmuhUrta ja rahe che. tyAM jaghanyapakSamAM e ja antarmuhUrta nAnuM jANavuM, ane utkRSTapakSamAM e ja antarmuhUrta vizeSa moTuM jANavuM - e taphAvata jANavo. e pramANe 221mI gAthAno artha samApta thayo. //ra 21] navataUT: have mithyAtvaguNasthAnano kALa eka jIva Azrayi kahevAno che. tyAM prathama anAdi anaMta Adi cAra bhAMgAe kALa kahevo joIe. arthAt cAra prakArano kALa jANavo joIe. te A pramANe - anAdi ananta e pahelo bhaMga, anAdi sAtta e bIjo bhaMga, sAdi ananta e trIjo bhaMga, ane sAdi sAtta e cotho bhaMga. e cAra bhAMgAmAMthI trIjo bhAMgo choDIne zeSa traNa bhAgamAM mithyAtvaguNasthAna ekeka jIva Azraya saMbhave che, te darzAvavAne A gAthA kahevAya che : micchattamaNAIyaM, apajjavasiyaM sapaJjavasiyaM ca / sAIsapajjavasiyaM, muhuttapariyaTTamadbhUNaM // 222 // thAI: mithyAtvaguNasthAnano kALa eka jIva Azrayi anAdi ananta, anAdi sAnta ane sAdi sAnta ema traNa prakArano che. temAM trIjo sAdi sAnta kALa jaghanyathI antarmuhUrta ane utkRSTathI dezona ardhapudgalaparAvarta che. 222aa TArtha: micchattamaUTyaM upasiye - samyakatvane AvaraNa karanArAM pugalonA udayathI prApta thayela viparIta zraddhAnarUpa je mithyAtva te abhavya jIvanuM mithyAtva 3nAdri sanArUpa pahelA bhAMgAmAM varte che. kAraNa ke abhavya jIvamAM te mithyAtva anAdi kALathI raheluM che, ane For Privat 32 trsonal Use Only Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaviSyakALamAM paNa teno abhAva thavAno nathI - e tAtparya che. tathA "saparyavasita" e pada anAdi' padane anusaratA saMbaMdhavALuM che. tethI sanAra sAnta nAmanA bIjA bhAMgAmAM vartatuM mithyAtva eka anAdimithyAdRSTi evA bhavya jIvane hoya che - e bhAvArtha che (arthAt bhavya jIva je hajI samyakatva pAmyo ja nathI, paraMtu pAmavAno che, tevA jIvane anAdi sAnta mithyAtva jANavuM). kAraNa ke evA bhavya jIvane paNa anAdi kALathI mithyAtva raheluM che, ane bhaviSyakALamAM bhavyapaNAnI anyathA upapatti nahi hovAthI te bhavyane mithyAtvano avazya aMta thavAno che. tathA sAsapaSyavasi [ eTale sAdi saparyavasita arthAt sAdi sAnta mithyAtva kevI rIte jANavuM? te kahevAya che]. A saMsAramAM koI anAdimithyAdRSTijIva tathA prakAranA bhavyapaNAnA paripAkathI (arthAtu bhavya jIvanI bhavyapariNatino avasara AvavAthI) koIka vakhata prathama samyakta pAmIne koIpaNa kAraNathI patita thaI punaH mithyAtva pAme tyAre tevA (patitasamyagudRSTi evA mithyAdRSTi) jIvanuM te mithyAtva sADhi (prAraMbhavALuM - AdivALuM) gaNAya. kAraNa ke samyakatvano lAbha thayA bAda tenI punaH prApti thaI mATe sAdi gaNAya. ane e punaH samyakta pAmelA jIvane je mithyAtvanI prApti thaI te mithyAtva avazya saMparyavasAna = antavALuM ja gaNAya. kAraNa ke utkRSTathI paNa dezona ardhapudgalaparAvarta jeTalo ananta kALa vyatIta thayA bAda anta te jIvanI avazya mukti thavAnI che. mATe evA jIvanuM [ ekavAra paNa samyakta pAmelA jIvanuM je mithyAtva te saparyavasita ja kahevAya. mATe e pramANe patita samyagudRSTi bhavya jIvanuM je mithyAtva te sAdri paryavasita nAmanA cothA bhAMgAmAM prApta thAya ema kahyuM che. ahIM sAdi aparyavasita nAmano trIjo bhaMga mithyAtvamAM saMbhavato ja nathI. kAraNa ke - mithyAtvanuM sAdipaNuM samyatvathI paDelA jIvane ja hoya che. ane te jIvane dezona ardhapudgalaparAvarta jeTalo ananta kALa vItyA bAda paryanta samyakta avazya utpanna thaI mithyAtvano nizcaya sarvathA anta ja thAya che. mATe (bhaviSyamAM) anantapaNAno saMbhava ja nathI. te kAraNathI e sAdi ananta nAmano trIjo bhaMga to ahIM prarUpaNAmAtra ja (gaNatarInA krama vaDe prApta thayelo hovAthI te gaNatarIkrama sAcavavA mATe ja mAtra kahyo) che. have jo e pramANe sAdi sAjo che to te sAdi sAnta mithyAtva keTalA kALa sudhI rahe? tevI AzaMkA karIne samAdhAna kahe che ke - mudattapariyaThThamadhU - ahIM chaMdobhaMganA bhayathI mudatta e padanI sAthe "antaH' zabda ja ke darzAvyo nathI, to paNa "bhIma' zabdanA uccAramArAthI paNa "bhImasena' evo saMpUrNa zabda grahaNa karI zakAya tevA, ane bIjA paNa tevA prakAranA nyAyathI muddatta = muhUrta e apUrNa padathI 1. jenI mukti thavAnI che te bhavya kahevAya, ane mukti thavA mATe mithyAtvano avazya anta thavo joIe, mATe nyathaT = mithyAtvano anna na thAya to bhavyapaNAnI ja manapatti = upapatti na hoya, arthAt te jIva bhavya ja na kahevAya. e pramANe bhavyapaNAnI anyathA anupapattino bhAvArtha che. For Priva3 Personal Use Only Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa antarmuhUrta e saMpUrNa pada grahaNa karavuM. tethI jaghanyathI antarmuhUrta ane utkRSTathI dezona ardhapudgalaparAvarta sudhI e sAdi sAnta mithyAtva rahe che. te A pramANe - koI anAdi mithyAdRSTi jIva samyakta prApta karIne punaH paNa samyaktathI bhraSTa thayo chato mithyAtva pAmyo. ane te punaHprApta mithyAtvamAM antarmuhUrta sudhI rahIne puna: vaLI samyakta pAmyo. to e pramANe sAdiyAnta mithyAtvanI jaghanya sthiti thaI. ane utkRSTa sthiti to samyakta pAmIne punaH mithyAtva pAme, ane tyAM jinezvaronI AzAtanA vagere ghaNAM pApakarma karavAthI dezona (kaMIka nyUna - palyopamanA asaMkhyAtamA bhAge nyUna) ardhapagalaparAvarta jeTalA ananta kALa sudhI bhavamAM-saMsAramAM paribhramaNa karIne tyArabAda avazya samyaktanI prApti thAya ja. mATe e rIte utkRSTa sthiti (sAdi sAnta mithyAtvanI) jANavI. e 222 mI gAthAno artha samApta.// avatara e pramANe aneka jIva Azraya kALanA vicAramAM kahelAM ATha guNasthAnomAMthI mithyAtva, sAsvAdana ane mizra e traNa guNasthAnono ekeka jIva Azrayi paNa kALavicAra darzAvyo. have [sarvakALanI prAptivALAM cha guNasthAnomAMthI] aviratasamyagudRSTi, dezavirati ane sayogikevalI e traNa guNasthAnono ekeka jIvAzrayi kALa kahevAya che : tettIsauyahinAmA, sAhIyA huMti ajayasammANaM / desajai - sajogINa ya, puvvANaM koDi desUNA // 223 // nAthArtha: aviratasamyagudRSTi guNasthAnano eka jIva Azrayi kALa tetrIsa sAgaropamathI sAdhika che. tathA dezavirati ane sayogikevalI e be guNasthAnono ekeka jIva Azrayi kALa dezona pUrvakroDavarSa pramANa che. ll2 23 TArtha: ayatasamyagudRSTio eTale aviratasamyaguSTionI madhye eka aviratasamyagudRSTi jIva AzrayI sAdhika 33 sAgaropama jeTalI utkRSTa sthiti che. te A pramANe - koI aviratasamyagudRSTi jIva A sthAnathI (manuSyalokamAMthI) utkRSTa AyuSyavALA anuttara vimAnamAM utpanna thayo, ane tyAM aviratasamyagudRSTipaNAmAM tetrIsa sAgaropama sudhI rahyo. punaH tyAMthI cavIne paNa ahIM manuSyalokamAM Avyo. te jIva ahIM jyAM sudhI viratipaNuM prApta na kare tyAM sudhI tevA svabhAve ja (aviratasamyagudRSTipaNAmAM ja) rahyo. e pramANe aviratasamyagudRSTi eka jIvanI utkRSTa sthiti sAdhika tetrIsa sAgaropama jeTalI sidhdha thAya che. (e caturtha guNasthAnano kALa kahyo). prazna: koI jIva vijayAdi vimAnamAM (cAra anuttaramAM) tetrIsa sAgaropama sudhI aviratasamyadRSTipaNAmAM rahIne ahIM Avyo hato paNa virati prApta na kare. ane te ja bhAvamAM rahIne bAramA devalokamAM utpanna thAya. tevA jIvane pUrve darzAvelA krama pramANe paMcAvana sAgaropama jeTalo kALa paNa aviratasamyadRSTipaNAno saMbhave che. to sAdhika tetrIsa 1. ahIM adhikatA pUrvakroDa varSamAM kiMcit jUna jeTalI saMbhave. kAraNa ke anuttarabhavathI pUrvanA manuSyabhavamAM bhavane atte to sarvaviratipaNuM ja hoya, sarvaviratirUpa sAtamA-chaThThA guNasthAna vinA anuttaramAM utpatti ja na hoya. mATe te pUrvano manuSyabhava gaNatarImAM na gaNAya. paraMtu anuttaramAMthI avIne AvyA pachIno eka manuSyabhava pUrvakroDavarSanA AyuSyavALo prApta thAya te ja gaNI zakAya mATe. For Private 3 Zersonal Use Only Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgaropama jeTalo ja kema kahyo? (arthAt anuttarasaMbaMdhI 33 sAgaropama ane bAramA devaloka saMbaMdhI utkRSTa AyuSyanA 22 sAgaropama maLI papa sAgaropama kALa kema nahi?). uttara: e vAta satya che. paraMtu e krama pramANe aviratasamyagudRSTipaNuM ja satata hotuM nathI? ke emAM bIjuM kaMI kAraNa che? te zrI bahuzruto ja jANe.' [ke jethI pa5 sAgaropamano saMbhavita kALa kyAMya paNa kahyo nathI. ] tathA tega soLa va ItyAdi - dezayati eTale dezavirati ane sayogI eTale sayogI kevalI. e beno paNa eka jIva Azraya darekano kALa dezona pUrvakroDavarSa jeTalo che. te A pramANe - garbhamAM rahelo jIva nizcaya sAdhika' nava mAsa jeTalo kALa garbhamAM vyatIta kare che. ane janma thayA bAda paNa *ATha varSa sudhI viratine ayogya hoya che. tyArabAda dezaviratipaNuM pAmIne tathA sarvaviratinI prApti vaDe kevaLajJAna utpanna karIne je e dezavarita tathA sayogI kevalI te dareka pUrvakoDavarSa sudhI jIve che. mATe e beno e kahelI rIti pramANe kiMcit nyUna' nava varSarUpa deza vaDe dhUna pUrvakroDavarSa jeTalo avasthitikALa (sthitikALa) e darekano judo judo jANavo. (arthAt dezaviratano jema dezona pUrvakroDavarSa kALa che, tema sayogI kevalIno paNa dezona pUrvakroDavarSa kALa che. e 223 mI gAthAno artha samApta.2 23. 1. ahIM eka saMbhAvanAne avakAza che ke mithyASTio UrdhvadevalokamAM utpanna thAya che te mithyAdRSTinI kriyA vA jaina kriyAnA baLathI thAya che, tevI rIte samyagudRSTi paNa kriyAbaLathI utpanna thAya ane samyagudRSTinI tevI kriyA dezavirati athavA sarvaviratirUpa ja gaNAya, jethI kevaLa samyagudarzana na gaNatAM dezaviratipaNuM vA sarvaviratipaNuM gaNIe to sAdhika 33 sAgarakALa saMbhave. A saMbhAvanAnI satyatA paNa zrI bahaRtagamya. 2. ahIM sAdhika eTale vizeSataH 7 divasa adhika jANavA. 3. kiMcita nyUna eTale 9 mAsa nA divasa nyUna. 4, pUrvakroDavarSa eTale aMkasthApanA pramANe 7056000, 0000000 varSa jeTalo kALa gaNavo. temAMthI 9 mAsa 7ii divasa uparAMta 8 varSa bAda jatAM zeSa rahelo 7055999, 9999991 varSa-2 mAsa - 22 divasa jeTalo kALa te ahIM dezona pUrvakroDavarSa kALa jANavo. paMcasaMgraha- vRttimAM sAta mAsa garbhamAM rahIne janma thayA bAda ATha varSe dezavirati athavA sarvavirati prApta kare ema paNa kahyuM che. jethI kevalaparyAya pUrve kahelAM varSothI savA be mAsa jeTalo adhika gaNAya. vaLI lokaprakAza Adi graMthomAM evo paNa abhiprAya spaSTa karyo che ke - janma pAmyA bAda ATha varSe sarvavirati prApta thAya. paraMtu sarvaviratino jyAre 1 varSa jeTalo paryAya thAya tyAre kevalajJAna prApta thAya. jethI 9 varSa ane 7 mAsa bAda karatAM pUrvakroDavarSamAMthI je bAkI rahe teTalo kALa paNa sayogI kevalIno hoya che. e traNe vAtamAM koI vizeSa visaMvAda jevuM kaMI paNa nathI, kevaLa apekSAvAda ja che. * ahIM ATha varSa jeTalI laghuvayamAM cAritranI prApti mATe zrI paMcasaMgrahanI vRttimAM paNa kahyuM che ke - [ te vRttino zabdArtha A pramANe - ] phuda vihata hogi pUrvoyukko ItyAdi = ahIM koI nizcaya pUrvakroDavarSanA AyuSyavALA jIve sAdhika nava mAsa garbhamAM rahIne ja vyatIta karyA hoya, ane janma thayA bAda paNa ATha varSa sudhI dezavirati athavA sarvavirati prApta na kare; kAraNa ke ATha varSathI ochI vayavALA sarvane paNa tathAsvabhAvathI ja dezavirati athavA sarvaviratinI prAptino abhAva hoya che mATe. ahIM prazna thAya che ke - e vAtamAM zrI vajasvAmI bhagavAna sAthe virodha Ave che. ema jo kahetA ho to kahIe chIe ke bhagavAna vajasvAmI cha mAsanA hovA chatAM paNa bhAvathI sarvaviratine aMgIkAra karelI hatI ema saMbhaLAya che. ane te bAbatano sUtrapATha chappAsiye kasuM nAM, mAjhA sannAM vaMTe [ = cha mAsanI ummaravALA, cha kAyamAM jayaNAvALA evA zrI bhagavAna vajasvAmIne temanI mAtA sahita vaMdana karuM chuM]. A vAta satya che. paraMtu bALapaNAmAM paNa bhagavAna vajasvAmIne bhAvathI cAritranI je A prApti thaI, te AzcaryabhUta kadAcitu bhAvavALI hovAthI koI virogha nathI. For Private3 Rersonal Use Only Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3navatara : have e ja avirata, dezavirata ane sayogIkavalIno jaghanya sthitikALa tathA je guNasthAnono kALa hajI kahevAno bAkI che te guNasthAnono jaghanya ane utkRSTa e banne prakArano kALa A gAthAmAM kahevAya che : eesiM ca jahaNNaM, khavagANa ajogi - khINamohANaM / nANAjIve egaM, parAparaThiI muhuttaMto // 224 // gAthA: e traNa guNasthAnono jaghanya sthitikALa tathA pakono, ayogIno ane kSINamohIno aneka jIva Azrayi temaja eka jIva Azrayi jaghanya ane utkRSTa sthitikALa, te sarve antarmuhUrta pramANanA che. 224ll TIdArtha: JUsiM aa nadaUTi = emAM ghakAra bhinna kramanA arthavALo che, ane te AgaLa joDavAmAM Avaze. anantara (pUrva) gAthAmAM kahelA e aviratasamyadRSTi, dezavirati ane sayogI kevalI e pratyekano jaghanyakALa antarmuhUrtapramANano jANavo, e pramANe saMbaMdha gAthAnA anta che [ arthAt antarmuhUrta e paryanta zabdano saMbaMdha ahIM pratyeka padamAM joDavo]. te A pramANe :- koI anAdi mithyASTi vagere jIva aviratadraSTipaNuM vagere prApta karIne antarmuhUrta bAda punaH paNa mithyAtva pAme to e pramANe aviratasamyagRSTino jaghanya kALa antarmuhUrtapramANa jANavo. vaLI koI aviratasamyagudRSTi Adi jIva eka antarmuhUrtamAtra dezavirati prApta karIne punaH paNa aviratAdipaNuM ja prApta kare tyAre dezaviratino paNa jaghanya kALa (antarmuhUrta) siddha thAya che. tathA aMtakRtu kevalIne yogikevalIpaNuM antarmuhUrtamAtra prapha: ema zI rIte samajAya ke bhagavAna zrIvajasvAmIne bALapaNAmAM paNa je A cAritraprApti thaI te kadAcinubhAvavALI che ? uttara kahevAya che ke - zrI pUrvAcAryoe karelI vyAkhyAo uparathI e rIte samajI zakAya che. zrI paMcavastu graMthamAM dIkSA prAptinA kALasaMbaMdhI nirNayanA vicAravALA adhikAramAM gAthA kahI che ke - tayaho parihavakhettaM na caraNabhAvo vi pAvameesi / AhaccabhAvakahagaM, suttaM puNa hoi nAyavvaM / / 1 / / A gAthAno artha :- ethI [ 8 varSathI 1 adho-nIcenI vayavALA jIvo parAbhavanuM sthAna che, temaja teone svabhAvathI paNa cAritrapariNAma hoto nathI, ane te sUtra to AhatyabhAva - kadAcitubhAvanuM kahenAruM che, ema jANavuM. ||1|| e gAthAnI vyAkhyAno artha :- ATha varSanI nIce vartatA manuSyo parAbhavanuM kSetra che. kAraNa ke jenA tenA vaDe atibALapaNuM hovAthI parAbhava pamADAya che, (arthAtu dareka teno parAbhava kare che. athavA darekathI te parAbhava pAme che). vaLI bIjI vAta e che ke - ATha varSathI nIce vartatA e jIvone prAyaH cAritrano bhAva paNa eTale cAritrano pariNAma paNa hoto nathI [ thato nathI]. vaLI je mAsiyaM nAM rasamaya vaMce evA prakArano sUtrapATha che te sUtra AhatyabhAvakathaka eTale [ AzcaryabhUta evA] kadAcinubhAvane kahenAra che. jethI ATha varSathI ochI vayavALAne dIkSA prAptino sAmAnyavidhi kahenAruM nathI te kAraNathI ATha varSathI nIce vartato manuSya parAbhavanuM kSetra hovAthI temaja cAritranA pariNAmano paNa abhAva hovAthI ATha varSathI ochI vayavALAne dIkSA ApI zakAya nahi. || iti vyAkhyArtha:. vaLI atimukta (aImuttA) kumAre paNa ATha varSathI ochI vayamAM dIkSA prApta karI che, to te paNa kadAcibhAva hovAthI tenuM AlaMbana laI ATha varSathI ochI vayavALAne dIkSA ApI zakAya nahi. For Private 3 Csonal Use Only Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja rahe che, ane tyArabAda ayogIpaNuM pAmIne nirvANaprApti thAya che [ jethI e rIte sayogI kevalIno jaghanya kALa paNa antarmuhUrta ja che ]. ahIM antarmuhUrtamAtramAM saMsArano anta karanAra te aMtakRt, kinta = saMsArano nAza kRt = karanAra te aMtakRt kevalI - e vyutpatti]. e pramANe aneka jIva Azraya kALabhedanA vicAramAM kahevAI gayelAM ATha guNasthAnomAMthI mithyAdRSTi - sAsvAdana- aviratasamyadRSTi - dezavirata ane sayogI kevalI e cha guNasthAnono eka jIva Azraya paNa jaghanya tathA utkRSTa bhedavALo kALa kahyo. ane bAkI rahelAM pramatta saMyata tathA apramatta saMyata e be guNasthAnano kALa to AgaLa kahevAze. paraMtu hamaNAM prathama to pUrve nahi kahelAM kSapakazreNi saMbaMdhI apUrvakaraNAdi guNasthAnono aneka jIva Azraya tathA eka jIva Azraya jaghanya kALa ane utkRSTa kALa paNa kahevAno che, te kahevAya che. ravavaIIT kanoDi-vImorA - mohanIyakarmane je khapAve - kSaya kare te kSapa. ane te apUrvakaraNa, anivRttikaraNa tathA sUkSmasaMparAya e traNa guNasthAnarUpa (arthAt 8-9-10 e traNa guNasthAnavALA), ane kSapakazreNimAM vartatA jANavA. ahIM apUrvakaraNa guNasthAnavALo jIva jo ke mohanIya karmanI koIpaNa prakRtine khapAvato nathI, to paNa mohanIyane khapAvavAnI yogyatA e guNasthAnathI prApta thAya che. mATe rAjya karavAne yogya evo rAjakumAra jo ke rAjA nathI to paNa rAjakumAra athavA rAjA kahevAya che, tema e paNa zapa kahevAya che. e pramANe e traNe kSapakono sayogI kevalIno ane jeno moha (mohanIyakarma) sarvathA kSaya pAmyo che te kSINamoha - e pAMce guNasthAnono aneka jIva Azraya tathA eka jIva Azrayi jaghanya sthitikALa ane utkRSTa sthitikALa antarmuhUrta ja che. kAraNa ke saMpUrNa kSapakazreNi paNa antarmuhUrta che. (cAre guNasthAnano bhego kALa paNa antarmuhUrta che, to darekano judo judo kALa antarmuhUrtano hoya temAM kahevuM ja zuM !). e kAraNathI te kSapakazreNinI aMdara vartatAM apUrvakaraNathI prAraMbhIne kSINamoha sudhInAM cAre guNasthAnonI jaghanya sthiti temaja utkRSTa sthiti paNa antarmuhUrta pramANanI ja hoya te sukhe samajI zakAya tevI che; kAraNa ke antarmuhUrtanA ghaNA bheda che mATe. vaLI aneka jIvonI apekSAe vicAratAM paNa kSapakazreNi nirantarapaNe antarmuhUrta pramANanI che. ane te antarmuhUrta vyatIta thayA bAda kSapakazreNinuM attara avazya prApta thAya che. (eTale kaMIka vakhata sudhI koI paNa jIva kSapakazreNi prAraMbhe nahi evo virahakALa prApta thAya che.) e kAraNathI kSapakazreNinI aMdara vartatA cAra guNasthAnano [aneka jIva Azraya paNa) kALa antarmuhUrta ja hoya che. e kSapaka saMbaMdhI cAra guNasthAnono kALa kahyo. tathA ayogI kevalI bhagavAn zailezI avasthAmAM pAMca hastAkSarane uccAravAmAM ati zIgha nahi tema atitvarAthI paNa nahi evI rIte madhyamapaNe uccAratAM] jeTalo kALa lAge For Private ?sonal Use Only Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teTalA kALa sudhI [arthAt, e pramANavALA antarmuhUrta sudhI] hoya che. vaLI zailezI avasthA paNa [bhinna bhinna jIvone] nirantara cAlu rahe to paNa antarmuhUrta bAda zailezI avasthA vartatI nathI (jethI aneka jIva Azrayi vicAratAM paNa ayogI kevalI guNasthAna antarmuhUrtta ja hoya che - Iti tAtparya). e pramANe ayogI kevalIo paNa eka jIva Azrayi vicAratAM athavA aneka jIva Azrayi vicAratAM jaghanyathI temaja utkRSTathI paNa antarmuhUrta sudhI ja hoya che. e 224 mI gAthAno artha samApta thayo. 224 / / (e rIte kSapakazreNi saMbaMdhI guNasthAnono kALa kahyo). avataraNa: pUrva gAthAmAM kSapakazreNi saMbaMdhI guNasthAnono eka tathA aneka jIva Ayi kALa kahIne have A gAthAmAM upazamazreNi saMbaMdhI upazAmakanAM traNa guNasthAna tathA upazAntamoha cothuM guNasthAna e cAra guNasthAnano, tathA prathamathI ja bAkI rahelAM pramatta ane apramatta e be guNasthAnano kALa kahevAno che. tyAM pramatta, apramattano eka jIva Azrayi jaghanya tathA utkRSTa kALa kahevAno che. ane upazamazreNi saMbaMdhI cAra guNasthAnano to eka jIva Azrayi tathA aneka jIva Ayi paNa jaghanya tathA utkRSTa kALa pUrve kahyo nathI te kahevAno cheH egaM pamatta iyare, ubhae uvasAmagA ya uvasaMtA / egasamayaM jahannaM, bhinnamuhuttaM ca ukkosaM // 225 // thArtha: pramatta tathA apramattano eka jIva Azrayi ane upazAmaka tathA upazAntano (upazAmaka traNa guNasthAnano ane upazAntamohano) ubhaya prakAre (eka jIva Azrayi tathA aneka jIva Azrayi ema banne prakAre) jaghanya kALa 1 samayano che, ane utkRSTa kALa antarmuhUrta pramANano che. 225|| TIArtha: pamatta = pramatta saMyato ane care - Itara eTale apramatta saMyato chu N - ekeka jIvane Azrayine samaya nahatuM = jaghanyathI 1 samaya hoya che. tyArabAda maraNa pAmavAthI athavA to aviratipaNuM prApta karavAthI (pramattasaMyatapaNuM tathA apramattasaMyatapaNuM rahetuM nathI). tathA utkRSTathI anna muhUrta sudhI pramattasaMyatapaNuM ane apramattasaMyatapaNuM hoya che, ane tyArabAda pramattane apramattapaNuM tathA maraNa prApta thavAthI pramattapaNuM jAya che. ane apramattane 1. ahIM pramatta tathA apramattapaNAno utkRSTa kALa aMtarmuhUrta kahyo. ane granthAntare dezona pUrvakroDa paNa banne guNasthAnono kahyo che. temaja pramattano dezona pUrvakroDa varSa ane apramattano antarmuhUrta e rIte paNa kALa kahyo che. e rIte traNa prakAre pramatta-apramattakALanA abhiprAya che. te A pramANe - zrIpaMcasaMgrahanI vRttimAM spaSTa rIte banne guNasthAnakano antarmuhUrta - antarmuhUrta kALa kahyo che. te vRttino pATha A pramANe : pramattamunayo'pramattamunayo vA jaghanyata ekaM samayaM bhavanti, tadanantaraM maraNabhAvenAviratatvAbhAvAt / utkarSatastvantarmuhUrtaM, tataH paramavazyaM pramattasyApramattabhAvau dezaviratatvaM vA maraNaM vA / apramattasyApi pramattatA zreNyAroho dezaviratatvAdikaM veti / athaitadeva kathamavasitamantarmuhUrtAdUrdhvaM pramattasyApramattAdibhAvo apramattasya vA pramattAdibhAvaH ? yAvatA dezaviratAdivat prabhUtamapi kAlaM kasmAdetau na bhavataH ? ucyate iha yeSu saMklezasthAneSu vartamAno muniH pramatto bhavati yeSu ca vizodhisthAneSu varttamAno'pramattastAni saMklezasthAnAni vizodhisthAnAni ca pratyekamasaGkhyeya lokAkAzapramANAni bhavanti / munizca yathAvasthitamunibhAve vartamAno dhAvadupazamazreNiM kSapakazreNiM vA nArohati, - For Priva30ersonal Use Only Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramattapaNuM Adi prApta thavAthI athavA kALa karavAthI apramattapaNAno abhAva thAya che. tAvadavazyaM tathAsvAbhAvyAt saMklezasthAneSvantarmuhUrtaM sthitvA bhUyaH vizodhisthAneSu gacchati / vizodhisthAneSvapyantarmuhUrtaM sthitvA bhUyaH saMklezasthAneSu gacchati / evaM nirantaraM pramattApramattayoH parAvRttI: karoti / tataH pramattApramattabhAvAvutkarSato'pyantarmuhUrtaM kAlaM yAvallabhyete na prtH| vRttino artha :- pramatta munio athavA apramatta munio jaghanyathI eka samaya hoya che. tyAra bAda maraNa pAmavA vaDe aviratapaNe pAmavAthI pramattA pramattapaNuM hotuM nathI. tathA utkRSTathI antarmuhUrta sudhI hoya che, ane tyArabAda avazya pramattane apramattapaNuM, dezaviratipaNuM athavA maraNa (e traNamAMnuM eka paNa) prApta thAya. ane apramattane paNa pramattapaNuM athavA zreNi upara caDavuM (eTale AThamuM apUrvakaraNa guNasthAna pAmavuM) athavA to dezaviratapaNuM Adi (arthAt dezaviratapaNuM, aviratapaNuM) prApta thAya che. have (ahIM prazna thAya che ke, ema kevI rIte jANyuM ke antarmuhUrta bAda pramattane apramattAdibhAva ane apramattane pramattAdibhAva ja prApta thAya ? yAvatuM dezavirati vigerenI peThe ghaNA kALa sudhI paNa e be guNasthAno kema na hoya? teno uttara apAya che ke - ahIM je saMkUlezasthAnomAM vartato muni pramatta thAya che, ane je vizodhisthAnomAM vartato muni apramatta thAya che te saMkuzasthAno ane vizuddhisthAno (evA adhyavasAyasthAno) darekanAM asaMkhyAta lokAkAzonA AkAzapradeza jeTalAM che. vaLI yathArtha munipaNAmAM vartato muni jyAM sudhI upazamazreNi athavA kSapakazreNi upara caDhe nahi tyAM sudhI tathA prakAranA svabhAvathI ja avazya saMkalezasthAnomAM antarmuhUrta sudhI rahIne vizodhisthAnomAM jAya che, ane vizodhisthAnomAM paNa antarmuhUrta sudhI rahIne punaH saMkalezasthAnomAM jAya che. e pramANe pramatta tathA apramatta pariNAmanI nirantara parAvRtti (pheraphArI) thayA kare che, te kAraNathI pramattabhAva ane apramattabhAva e banne utkRSTathI paNa antarmuhUrta sudhI prApta thAya che, parantu ethI adhika kALa sudhI prApta thatuM nathI. tathA coktaM zatakabRhaccUrNI- ittha saMkilissai visujjhai vA virao aMtamuhuttaM jAva kAlaM, na parao / teNaM saMkilissaMto saMkilesaThANesu aMtomuhattaM kAlaM jAva pamattasaMjao hoi / visujhaMto visohiThANesu aMtomahattaM kAlaM nAva saTHsaMno ho | (= zrI zatakabRhasthUrNimAM e ja pramANe kahyuM che ke - ahIM virata (muni) antarmuhurta kALa sudhI saMkalezapariNAmI thAya che, ane vizuddhapariNAmI thAya che, parantu adhika kALa nahi. te virata saMzliSTa adhyavasAyomAM saMkalezapaNe vartato hoya tyAre antarmuhUrta kALa sudhI pramattasaMyata gaNAya che, ane vizuddha adhyavasAyasthAnomAM vizuddhipaNe vartato hoya tyAre antarmuhUrta kALa sudhI apramattasaMyata gaNAya che.) e pramANe pramattA-pramattabhAvanI nirantara parAvRtti dezona pUrvakroDa varSo sudhI cAle che, e sarva bhAvArtha zrIpaMcasaMgrahanI vRttithI jANavo. tathA zrI dravya lokaprakAzamAM kahyuM che ke - "vitna pUrvajoTi isa " = keTalAeka kahe che ke chaThuM ane sAtamuM e banne guNasthAna dezona pUrvakroDa varSanA pramANavALAM che. zrIbhagavatIsUtramAM - "pramattasaMtapaNAmAM vartatA pramattasaMyatano sarva adhdhA kALathI keTalA dIrghakALa sudhI hoya? he maMDitaputra ! eka jIva Ayi jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI dezona pUrvakroDa varSa, ane ghaNAM jIva Azrayi sarva kALa.' e sUtranI vRttino artha : - jaghanya 1 samaya te kevI rIte? te kahevAya che - pramattasaMtapaNAnI prAptinA prathama samaya bAda bIje ja samaye maraNa thavAthI. tathA dezona pUrvakroDa varSa kevI rIte ? te kahevAya che - nizcaya pramatta ane apramatta e be guNasthAno antarmahatta pramANamAM ja che. ane te banne parAvRttithI prApta thatAM dezona pUrvakroDa varSa sudhI utkRSTathI pravarte che. vaLI emAM apramattanI apekSAe pramattanAM antarmuhUrta ghaNAM moTAM jANavAM ane e pramANe antarmuhUrNa antarmuhUrta pramANanA sarve kALa bhegA karatAM pramattano sarva kALa dezona pUrvakroDa varSa jeTalo prApta thAya che. (ahIM parAvRttinI apekSAe banne guNasthAnano kALa sAmAnyathI dezona pUrvakroDa varSano, parantu potapotAnA kALane ekatra karIne vicAratAM pramattano dezona pUrvakroDa varSa, ane apramattano antarmuhUrta kALa thAya che ema jANavuM). vaLI bIjA AcAryo kahe che ke - pramattapaNuM ATha varSa (sAdhika 8 varSa) jUna pUrvakroDa varSa sudhI rahe che. e pramANe apramattanuM sUtra paNa vicAravuM (eTale apramattapaNuM paNa dezona pUrvakroDavarSa sudhI rahe che ema vicAravuM), parantu jaghanyathI antarmuhUrta kahevuM. (pramattavat jaghanyathI 1 samaya na kahevo - e tAtparya), kAraNa ke apramattakALamAM vartatA jIvanuM nizcayathI maraNa hotuM nathI. vaLI cUrNikartAno abhiprAya to e che ke - "pramatta saMyatane varjIne sarve paNa sarvavirativaMto (7thI 14 guNasthAna sudhInA sarve) apramatta kahevAya. kAraNa ke te sarvane pramAdano abhAva che, tevA apramattane jaghanyathI antarmahatta prApta For Privat 331rsonal Use Only Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA 3vasAmaII - mohanIyakarmane je upazamAve te upazAmaka eTale upazamazreNimAM vartatA apUrvakaraNa, anivRtti bAdara tathA sUkSmasaMparAya e traNa guNasthAnavALA. ahIM paNa apUrvakaraNa guNasthAnavALo jIva jo ke koI paNa mohanIyakarmanI prakRtine upazamAvato nathI, to paNa pUrve kahyA pramANe (kSapakanA saMbaMdhamAM kahelA rAjyayogya kumArane paNa rAjakumAra athavA rAjA kahevAya tenI peThe) ahIM paNa upazamAvavAnI yogyatAmAtrA hovAthI 3pazama kahevAya che. tathA vasaMta - jeNe mohanIyakarmane sarvathA upazamAvI dIdhuM che tevA eTale upazAntamoha chadmastha vItarAga e nAmanA (agiyAramA) guNasthAnavALA. e sarve paNa umaU = ubhaya pakSathI - eka jIva Azrayi ane aneka jIva Azrayi e banne pakSathI vicAratAM, zuM kahevAnuM che? te kahe che - jaghanyathI e ka samaya sthitikALa che. kAraNa ke eka samaya bAda maraNa pAmIne anuttara vimAnamAM utpanna thavAthI tyAM aviratipaNAnI prApti thAya che (jethI e guNasthAna rahetuM nathI). vaLI e guNasthAnono utkRSTa sthitikALa antarmuhUrtano che, tyArabAda (antarmuhUrta vyatIta thayA bAda) anya guNasthAnamAM gamana thavAthI athavA to maraNa pAmavAthI paNa e guNasthAna rahetuM nathI. e 225mI gAthAno artha samApta. 22pA gati Azraya guNasthAnonuM kALamAna che avatara: e pramANe pUrva gAthAomAM sAmAnyathI cauda guNasthAnakono sthitikALa eka jIva Azrayi tathA aneka jIva Azrayi jaghanya ane utkRSTanA bhedathI kahyo, have narakAdi gatiomAM prApta thatAM keTalAMka guNasthAnone Azraya te jaghanya tathA utkRSTa kALa vizeSabhede A gAthAthI kahevAya cheH micchA bhavaTTiIyA, sammaM desUNamevamukkosaM / aMtomuhuttamavarA, naraesu samA ya devesu // 226 // thAya che tenuM kAraNa ke, te apramatta upazamazreNimAM prApta thayo chato muhurtanI aMdara paNa kALa kare che. jethI apramattano jaghanya kALa (antarmuhUrta jeTalo) prApta thAya che. ane apramattano dezona pUrvakroDa varSa jeTalo kALa kahyo te to sayogI kevalIne Azrayi kahyo che.' e sarva vaktavya zrIdravya lokaprakAzamAMthI jANavuM. emAM be abhiprAya e paNa spaSTa thayA ke - ghaNA graMthamAM apramattano kALa 1 samaya kahyo che, ane upara kahelA pAThamAM jaghanya kALa antarmuhUrta kahyo. ane e ja kAraNathI bIjA be abhiprAya e thayo ke ghaNA graMthomAM apramattaguNasthAne maraNa pAmavAnuM kahyuM che, tyAre upara kahelA pAThamAM antarmuhUrtanI aMdara maraNa pAmavAno niSedha darzAvyo. ane e bAbatanI ja vizeSa siddhi mATe cUrNikartAe paNa upazamazreNimAM muhUrtanI aMdara kALa kare te apekSAe jaghanya kALa antarmuhUrta kahyo parantu apramattaguNasthAnane aMge na kahyo. 1. cauda guNasthAnamAM sAsvAdana-pramatta-apramatta- apUrvakaraNa-anivRttikaraNa - sUkSmasaMparaya ane upazAntamoha e sAta guNasthAne jaghanya kALa ekeka samaya darzAvyo. temAM vizeSa e ke - upazamazreNi sivAyanAM sAsvAdana - pramatte ane apramatta e traNa guNasthAne to maraNa thavAthI temaja adhyavasAya badalAtAM anya guNasthAne gamana karavAthI paNa eka samayano jaghanya kALa prApta thAya che, parantu upazamazreNinAM je apUrvakaraNa-anivRtti-sUkSmasaMparAya ane upazAntamoha e cAra guNasthAnamAM 1 samayano jaghanya kALa to kevaLa maraNathI ja jANavo. eTaluM ja nahi parantu potapotAnA antarmuhUrtathI 1 samaya mAtra paNa ocho kALa maraNathI ja prApta thAya, ane anya guNasthAne javAmAM potAno sarva kALa samApta thavo ja joIe, e niyama jANavo. For Private3 33rsonal Use Only Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAthArtha: narakagatimAM - nArakomAM mithyAtvaguNasthAnava nArako bhavasthitivALA (saMpUrNa bhavaparyanta) hoya che, samyakatva guNasthAna dezona utkRSTa bhavasthiti jeTaluM hoya che, e utkRSTa kALa kahyo. ane aparA = jaghanya sthiti (cAre guNasthAnanI) antarmuhUrta hoya che. devomAM paNa guNasthAno ane tenI sthitio svasthiti sarakhI (AyuSyatulyo jANavI. 226 TIvArtha: naraka pRthvIomAM mithyAdRSTi nArako bhavasthitivALA hoya che, e saMbaMdha che. emAM kahevAnuM tAtparya e che ke - sarva naraka pRthvIomAM mithyAdRSTi nArakone potapotAnI bhavasthiti (potapotAnA AyuSya sudhI) mithyAtva rahe che. vaLI je nArako ahIMthI mithyAtva sahita ja ratnaprabhAthI prAraMbhIne nIce sAtamI pRthvI sudhInI pRthvIomAM utpanna thAya che. ane tyAM gayA bAda paNa samyaktva pAmatA nathI, tevA nArakone utkRSTathI eka sAgaropamathI prAraMbhIne yAvatu tetrIsa sAgaropama sudhI eTale potapotAnA AyuSya sudhI mithyAtva hoya che, te sukhe samajI zakAya tema che. (tAtparya ke - je pRthvImAM je nArakanuM jeTaluM AyuSya che, te pRthvImAM te nArakanA mithyAtvanI sthiti paNa teTalI ja, jethI nArakane mithyAtvanI utkRSTa sthiti sAtamI pRthvInI apekSAe 33 sAgaropama jeTalI jANavI, ane jaghanya sthiti to hajI AgaLa kahevAze). e pramANe samuM TeTULamevamuddo - samyakatva paNa utkRSTa sthitinI apekSAe e upara kahyA pramANe ja eka sAgaropama Adi bhavasthiti jeTaluM (1 thI 33 sAgaropama jeTaluM) kahevuM - jANavuM. parantu vizeSa e ke dezona kahevuM (jathI 1 Adi sAgaropama saMpUrNa nahi). arthAt keTalIka naraka pRthvIomAM sva-bhavasthitithI kaMIka nyUna kahevuM. kAraNa ke je narakapRthvIomAM samyakatvasahita jIvane utpanna thavAno pUrve niSedha karyo che, te narakapRthvIomAM mithyAtva sahita utpanna thaIne jyAM sudhI paryApta na thAya tyAM sudhI samyaktva pAmato nathI, parantu paryApta thayA bAda ja samyaktva pAme. te kAraNathI aparyApta avasthAno jeTalo (antarmuhUrNapramANa) kALa che, teTalA kALa vaDe nyUna bhavasthiti jANavI. sAtamI narakamRthvImAM paNa 28 Adi mohanIyanI sattAvALo evo paNa koI jIva paryApta avasthAmAM samyakatva pAme che, parantu narakamAMthI nIkaLatI vakhate (maraNakALe) potAnuM AyuSya antarmuhUrta bAkI rahyuM chate e sAtamI pRthvIno nAraka avazya samyakatvano tyAga ja kare che; kAraNa ke tyAMthI nIkaLIne tiryaMca gatimAM ja utpanna thavAnuM hoya che, ane tyAM tiryaMcagatimAM samyakatvasahitanI (samyakatva sahita sAtamI pRthvInA nArakanI) utpattino niSedha che. te kAraNathI sAtamI pRthvImAM samyakatvanI sthiti je utkRSTa 33 sAgaropamarUpa bhavasthiti jeTalI te kaMIka moTA deza bhAga vaDe jUna jANavI. (arthAt aparyAptapaNAnuM antarmuhUrta ane maraNakALanuM attarmuhUrta e be antarmuhUrto vaDe jUna 1. ahIM sAtamI pRthvIno nArakajIva maraNa pAme to mithyAtvasahita ja maraNa pAme e niyama che, ane zeSa cha pRthvIonA nAraka mithyAtva vinA sAsvAdanasahita paNa maraNa pAme. temAM paNa pahelI traNa pRthvInA jIvomAM kSAyika ane kSayopathamika samyakatvano paNa sadUbhAva hovAthI te kSAyika, kSayopazamika samyakatvasahita maraNa pAme. ane cothI, pAMcamI, chaThThI pRthvInA nArakane kSayopazama samyakRtva sahita maraNa pAmavAno niSedha che nahi, siddhAntane mate to chaThThI pRthvI sudhI paNa kSayopazama samyaktvasahita utpanna thAya ane karmagraMthanA mate kSayopazama samyakatvasahita koI paNa naraka pRthvImAM utpanna na thAya e vizeSa che. vaLI karmaprakRtimAM paNa sAtamI pRthvIno nAraka paryApta avasthAmAM kSayopazama samyakatva prApta karIne dezona 33 sAgara. sudhI manuSyadvikano baMdha kare che, ema saMkramakaraNanI 91mI gAthAmAM kahyuM che. For Private 3 3onal Use Only Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 sAgaropama jeTalI samyaktvanI utkRSTa sthiti sAtamI pRthvInA nArakanI jANavI). vaLI je narakapRthvIomAM nArako samyakatvasahita utpanna thAya che, temaja samyakatvasahita maraNa pAme che, te narakapRthvIomAM samyaktvanI paNa sthiti potapotAnI utkRSTa bhavasthiti jeTalI saMpUrNa paNa jANavI. e pramANe narakagatimAM mithyAtvano ane samyakatvano utkRSTa sthitikALa kahyo. have e banneno ja jaghanya sthitikALa kahevAnI IcchAe kahe che ke : tomuttama vara - sarve narakamRthvIomAM mithyAtvanI ane samyaktvanI aparA eTale jaghanya sthiti darekanI antarmuhUrta pramANa ja che. te A pramANe - koI samyagudRSTi nAraka jIva samyaktvathI patita thaI mithyAtva pAmyo, ane tyAM mithyAtvamAM antarmuhUrta mAtrA rahIne punaH samyakatva pAme to e pramANe mithyAtvanI jaghanya sthiti antarmuhUrta pramANa jANavI. vaLI (bIjI rIte vicAratAM paNa mithyAtvanI jaghanya sthiti antarmuhUrta prApta thAya che te A pramANe -) pUrva bhavamAMthI mithyAtvasahita narakamAM utpanna thAya che, ane tyAM antarmuhUrta vyatIta thayA pachI (aparyApta avasthA vItyA bAda) samyakatva pAme tevA nAraka jIvane paNa mithyAtvanI antarmuhUrta pramANa jaghanya sthiti prApta thAya che. kAraNa ke narakagatinI apekSAe to te mithyAtva paNa antarmuhUrNa sthitivALuM ja gaNAya. (arthAt pazcAt bhavanuM mithyAtva ahIM na gaNavuM). vaLI je mithyASTi nAraka samyakatva pAmIne antarmuhUrta bAda punaH mithyAtva pAme to tevA nAraka jIvanI apekSAe samyakatvanI paNa jaghanya sthiti antarmuhUrta pramANa prApta thAya che. ||ta narAtI pusthAnavAna: || sama ya vesu - bhavanapati Adi devomAM mithyAtvanI ane samyaktvanI utkRSTa sthiti ane te devonI bhavasthiti e be sa = sarakhI che, parantu nirakagatimAM kahyA pramANe) dezanUna nathI, e bhAvArtha che. te A pramANe - bhavanapatithI prAraMbhIne navamA raiveyaka sudhInA devomAM utpattithI cyavana sudhI mithyAtva sahita devo hoya che, (arthAtu e devo saMpUrNa AyuSya sudhI paNa mithyAtvavALA hoya che) te kAraNathI e devomAM jenI jenI je potAnI utkRSTa bhavasthiti ekatrIsa sAgaropama sudhInI che, te bhavasthiti mithyAtvanI utkRSTa sthiti sAthe sarakhI che (arthAt te bhavasthiti jeTalI ja mithyAtvanI utkRSTa sthiti che), e prasiddha ja che. vaLI anuttara vimAnamAM to mithyAdraSTi deva sarvathA hoya ja nahi mATe ahIM anuttara sudhInA devanI bhavasthiti na kahI]. tathA bhavanapatithI prAraMbhIne anuttara vimAna sudhInA devomAM utpattisamayathI yAvatuM 1. mithyAtvasahita utpanna thayelo nAraka aparyAptAvasthAmAM samyakatva pAmI zake nahi, kAraNa ke nAraka hoya athavA to koI paNa gativALA jIvane aparyApta avasthAmAM to mithyAtva paNa pUrva bhavathI ja lAveluM hoya, athavA to sakhyatva paNa pUrva bhavanuM AveluM ja hoya, paNa tAbhavika na hoya. 2. pazcAdda bhavanuM mithyAtva te pazcAd bhava saMbaMdhI gaNAya, parantu narakagatinuM na gaNAya, mATe mithyAtva jo ke akhaMDa dIrgha sthitivALuM che to paNa gatibhedathI ja ahIM antarmuhUrNa sthitinuM gayuM che. For Private 38sonal Use Only Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cyavanaparyata (maraNaparyanta) paNa samyatvasahita devo hoya che. mATe te devonI paNa je potapotAnI utkRSTa bhavasthiti 33 sAgaropama sudhInI che, te paNa samyaktvanI utkRSTa sthiti sAthe tulya che, e paNa ahIM prasiddha ja che. [arthAt devonI jeTalI bhavasthiti teTalA ja pramANavALI devonA samyakatvanI paNa sthiti che, jethI utkRSTa samyakatvasthiti 33 sAgaropama jeTalI che]. pra: vaimAnika devonA samyakatvanI utkRSTa sthiti vaimAnika devonA utpattisamayathI prAraMbhIne kahI te to yukta ja che, kAraNa ke pUrvabhavamAMthI sAthe AvelA samyakatvasahita ja jIvanI vaimAnika devomAM utpatti thAya che mATe, parantu bhavanapati, vyantara ane jyotiSI devomAM samyaktvanI utkRSTa sthiti potapotAnA AyuSya samAna kevI rIte hoya? kAraNa ke pUrvabhavanA samyakatvasahita jIvo bhavanapatyAdikamAM utpanna thatA nathI. kAraNa ke sampadi nIvo, vimAvavuM na vaMtha, sArUM ityAdi vacana hovAthI. vaLI jo ema kaho ke taddabhava saMbaMdhI samyaktvanA lAbhanI apekSAe eiTale bhavanapati Adi deva potAnA devabhavamAM ja je samyaktva prApta kare tenI apekSAe e vAta haze, to tema paNa nathI. kAraNa ke aparyApta avasthAmAM samyakatvanA lAbhano asaMbhava hovAthI ahIM devagatinA samyakatvamAM paNa te aparyAptakALa jeTalA deza vaDe bhavasthitinI nyUnatAno prasaMga prApta thAya che. (arthAt narakagativat ahIM bhavanapati Adi traNa devonI devagatimAM paNa samyaktvanI utkRSTa sthiti te devanI bhavasthitithI kaMIka nyUna pramANavALI gaNavAno prasaMga Ave che, mATe bhavanapati Adi traNa nikAyanA devonA samyaktvanI sthiti svabhavasthititulya kevI rIte ?). uttara: e tamAruM kahevuM jo ke satya che, parantu kArmagraMthikonA abhiprAya pramANe ja samyaktvasahita jIva bhavanapatyAdi devomAM utpanna na thAya. siddhAntanA abhiprAya pramANe to jeNe cAritrAnI virAdhanA karelI che evo koI jIva samyaktvahita paNa bhavanapati AdikamAM utpanna thAya che, ane te siddhAntanA abhiprAyanI ja ahIM vipakSA-apekSA che. mATe e pUrvokta kathanamAM koI doSa nathI. e 226mI gAthAno artha samApta thayo. 226 ta vevAtI TM sthAne chAta: || vatara: e pramANe narakagatimAM ane devagatimAM mithyAtva tathA samyakatva e be guNasthAnano jaghanya kALa ane utkRSTa kALa digdarzana mAtrA darzAvyo [atisaMkSepathI kahyo]. have manuSyagatimAM tathA tiryaMcagatimAM te guNasthAnono kALa darzAvavAne A gAthA kahevAya che : micchANaM kAyaTiI, ukkosa bhavaTTiI ya sammANaM / tiriyanaregidiyamA - iesu evaM vibhaiyavvA // 229 / / nAthArtha tiryaMcagati ane manuSyagatimAM mithyAtvano kALa temanI kAyasthititulya jANavo, ane samyakatvano kALa teonI bhavasthititulya jANavo. e pramANe tiryaMcagati, 1. nAraka tathA devane saMbhavatAM sAsvAdana ane mizra e be guNasthAnano utkRSTa kALa pUrve kahyA pramANe ja cha AvalikA ane antarmuhUrta jANavo. For Privat 334ersonal Use Only Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyagati ane ekendriya vigeremAM paNa yathAsaMbhava kALanuM pramANa vibhajavuM - vizeSe karIne potAnI meLe jANavuM. 22thI TArtha: tiriyana reniMkiya ItyAdi - sAmAnyathI tiryaMcagatimAM vartatA tiryaMconA ane manuSyagatimAM vartatA manuSyonA marachAii = mithyASTionA mithyAtvano utkRSTa sthitikALa A pramANe che - e saMbaMdha. te keTalo che? te kahe che - vAya iuosa- sAmAnyathI tiryaMconI ane manuSyonI jeTalI utkRSTa kAyasthiti darekanI pUrve kahI che, teTalo ja mithyAdaSTi tiryaMca manuSyonA mithyAtvano paNa utkRSTa sthitikALa che, e bhAvArtha che. ahIM kahevAnuM tAtparya e prathama sAmAnyathI tiryaMconI asaMkhyAtA pudgalaparAvarta jeTalI utkRSTa kAyasthiti A (jIvasamAsa) graMthamAM ja pUrve kahevAI gaI che. ane jyAre mithyAdRSTi jIva tiryaMcagatimAM utpanna thayo chato te bhAvane (mithyAtvayukta tiryacapaNAne) choDyA vinA vAraMvAra emAM ja (mithyAdraSTi tiryacapaNe ja) utpanna thayo chato utkRSTathI eTalA kALa sudhI (asaMkhya pudgalaparAvarta sudhI) tiryaMcagatimAM rahe, tyAre tevA tiryaMcanA mithyAtvano paNa te asaMkhya pagalaparAvarta jeTalo utkRSTa sthitikALa siddha thAya che. e rIte mithyAtvano utkRSTa kALa tiryaMcagatimAM kahyo]. tathA manuSyonI paNa sAmAnyathI ATha bhavonI maLIne pUrvakroDapRthakatva varSa (sAta pUrvakroDa varSa) adhika trANa palyopama jeTalI utkRSTa kAyasthiti [A graMthamAM ja pUrve] kahI che, te kAraNathI koI mithyAdRSTi jIva manuSyagatimAM paNa utkRSTathI eTalA kALa sudhI nirantarapaNe bhramaNa kare (utpanna thAya) to tevA mithyAdraSTi manuSyanA mithyAtvano eTalo utkRSTa sthitikALa thAya to te yuktiyukta ja che. e pramANe tiryaMcagatimAM ane manuSyagatimAM mithyAtvano utkRSTa sthitikALa kahyo. have samyaktvano utkRSTa sthitikALa e ja be gatimAM kahevAya che. te A pramANe : tyAM e samApa = samyagdaSTi tiryaMconA ane samyagudRSTi manuSyonA samyakatvano utkRSTa sthitikALa A pramANe che - e saMbaMdha che. ahIM kahevAnuM tAtparya e che ke - tiryaMconI ane manuSyonI e darekanI utkRSTa bhavasthiti (Ayu:sthiti) pUrve traNa palyopama jeTalI kahI che. ane jyAre karmabhUmino manuSya ke jeNe prathama asaMkhyAta varSanA AyuSyavALA (utkRSTathI 3 palyopama AyuSyavALA) tiryaMcanuM AyuSya bAMdhyuM che, ane te AyuSya bAMdhyA bAda sAta darzanamohanIya prakRtino (mithyAtvAdi traNa tathA anaMtAnubaMdhI cArano) kSaya karIne kSAyikasamyagdaSTi thaIne devakuru athavA uttarakurumAM rahelA traNa palyopamanA AyuSyavALA tiryaMcamAM utpanna thAya, tyAre te kSAyikasamyadRSTi yugalika tiryaMcanA samyaktvano traNa palyopamarUpa utkRSTa bhavasthiti - AyuSya jeTalo utkRSTa sthitikALa prApta thAya che. parantu kSayopazama samyaktva Azrayi eTalo kALa prApta thato nathI. kAraNa ke te asaMkhya varSanA AyuSyavALA yugalika tiryaMcone (vA manuSyone) pUrvabhavamAMthI sAthe AveluM kSayopazama samyakatva hotuM nathI. kAraNa ke kSayopazama samyakatvasahita manuSya(tathA tiryaMca)nI to 1. A saMbaMdhamAM zrI kAla lokaprakAzAntargata yugalikavarNanamAM kahelA matAMtaro dekhavA. For Privat 3 3ersonal Use Only Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaimAnika devomAM ja utpatti che, ane te yugalika bhavamAM jo navuM prApta thAya (navuM kSayopazama samyakatva pAme) to paryApta avasthAmAM ja thAya, parantu aparyApta avasthAmAM na thAya. e pramANe hovAthI samyakatvanI utkRSTa sthiti tiryaMcagatimAM bhavasthitikALa jeTalI (sAta pUrvakroDa varSa ane traNa palyopama jeTalI) na thAya paraMtu dezanUna (antarmuhUrtadhUna) thAya (mATe kSayopazama samyaktva Azraya sthitikALa na vicAravo - e tAtparya che). prazna : ahIM koI prazna kare che ke - bhale ema hoya (eTale kSayopazama samyaktva Azrayi nahi. parantu kSAyika samyakatva Azrayi samyaktvano sthitikALa vicArAya), parantu tiryaMcone to kSapakazreNinA prAraMbhano ja niSedha hovAthI te kSAyika samyaktvano sthitikALa tiryaMcanI bhavasthiti jeTalo thAya te tiryaMco mATe to yogya che, parantu [manuSyane aMge samAnatA kevI rIte ? kAraNa ke -] manuSya paNa jyAre karmabhUminI avasthAmAM (saMkhyAta AyuSyavALo karmabhUmino manuSya) prathama kSAyika samyaktva pAmIne traNa palyopamanA AyuSyavALA manuSyomAM ja utpanna thAya (arthAt asaMkhyavarSAyuSyavALA manuSyomAM utpanna thAya), ema tamoe pahelA paNa kahyuM che, to te banne avasthAmAM (saMkhyAtavarSAyuSyavALI pahelI ane asaMkhyavarSAyuSyavALI bIjI e banne avasthAmAM manuSyagatinI (manuSyapaNAnI samAnatA hovAthI manuSyanA samyakatvano sthitikALa pUrvabhavamAM prApta karelA samyaktvanA kALa vaDe adhika thAya che, to te adhikatA kevI rIte nivArI zakAya? [arthAt manuSyagatimAM to samyakatvano kALa (pUrvabhava saMbaMdhI manuSyabhavasthiti vaDe) sAdhika traNa palyopama jeTalo kahevo joIe tene badale saMpUrNa 3 palyopama jeTalo ja kema kahyo?] uttara: e vAta satya che ke manuSyagatimAM samyakatvano kALa tiryaMcanA samyakatvakALathI sAdhika che ane te sAdhikatA koI rIte nivArI zakAya tevI nathI. parantu atialpatA nA kAraNathI sUTakartAe ahIM tevI sthitikALanI vivakSA karI nathI, parantu upalakSaNavyAkhyAthI (saMbhavato nahi kahyA chatAM paNa adhyAhAra vaDe grahaNa karavAthI) te sAdhika bhavasthiti-samAnatA emAM potAnI meLe jANI levI. vaLI ahIM mithyAtvanI ane samyaktvanI jaghanya sthiti to pUrve kahyA pramANe potAnI meLe ja jANI levI. e pramANe manuSyagatimAM mithyAtvano tathA samyaktvano sthitikALa kahyo. temaja 1. ahIM prathama kSayopazama samyakatvavALo ja jIva kSAyika samyakatva prApta karI zake che, mATe manuSyabhavamAM mithyAtva guNasthAnamAM yugalika manuSyanuM AyuSya bAMdhyuM, tyArabAda kSayopazama samyakatva prApta karI kSAyika samyakatva pAmyo, evo saMkhyAta varSanA AyuSyavALo manuSya yugalikamAM utpanna thayo, te Azrayi ahIM samyakatvano utkRSTa sthitikALa kahyo. tyAM sAdhikatA gaNavI hoya to AyuSya bAMdhyA pachInA kALanI ja sAdhikatA gaNAya. ane AyuSyano baMdha bhavano trIjo bhAga zeSa rahyuM thavAthI dezona 1/3 (eka tRtIyAMza eTale pUrvakroDa varSano eka tRtIyAMza) bhAga jeTalI adhikatA gaNI zakAya. AyuSyabaMdha vakhate jo kSayopazama samyakatva gaNIe to te kSayopazama samyakatvamAM vartato manuSya manuSpAyuSya bAMdhI zakato nathI. mATe AyuSyabaMdha vakhate mithyAtva ja gaNavuM joIe. 2. ahIM alpatA te pUrvabhavamAM dIrgha kALanA kSayopazama samyaktvavALA manuSyo kSAyika samyakatva pAmIne yugalika manuSyamAM utpanna thAya, te atialpa jANavA. For Priv 3 39ersonal Use Only Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiryaMcagatimAM paNa (A gAthAne viSe pahelo ja) kahyo. tyAM tiryaMcagatimAM je sthitikALa kahyo te sAmAnya mAtra tiryaMcagati Azrayi kahyo. parantu ekendriyAdi vizeSa bhedathI kahyo nathI. te kAraNathI have ekendriyAdikamAM te sthitikALanI bhalAmaNa karatA chatA graMthakAra kahe che ke - paDhimAphuIsu ityAdi, - ekendriya AdimAM; ahIM Adi zabdathI dvIndriyAdikanuM paNa grahaNa jANavuM (arthAt dvIndriyAdikamAM paNa mithyAtvAdika guNasthAnano sthitikALa kahevAno che). tyAM te ekendriyAdi jIvomAM pUrve kahyA pramANe (jIvabhedamAM guNasthAna prApti prathama darzAvI gayA che te pramANe) jene je mithyAtvAdi guNasthAna saMbhavatuM hoya, temAM te guNasthAnano sthitikALa vimalvA = vibhajavo - eTale potAnI meLe ja vicArIne jANavo. ane ahIM te kALa sAkSAt - spaSTa nahi kahevAya, kAraNa ke graMtha vadhI javAnA bhayathI, temaja tathA prakAranA upayogano paNa abhAva hovAthI (arthAt ekendriyAdi vizeSabhedamAM kahelo guNasthAnakALa bahu upayogI nathI, ane kahevAthI graMtha paNa ghaNo vadhI jAya mATe ahIM te kALa kahevAze nahi). e pramANe 227mI gAthAno artha samApta thayo. (227ii. 1. ahIM graMthamAM potAnI meLe vicArI levA yogya ekendriyAdikanAM guNasthAnonI sthitikALa je rIte saMbhave che te rIte kiMcit digdarzanamAtrathI darzAvAya che - indriyamAM - mithyAtva guNasthAnano satatakALa AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA asaMkhyAtA pudagalaparAvarta jANAvo. kAraNa ke ekendriyajIva eTalI kAyasthiti sudhI bhramaNa kare. te apekSAe jANavo, tathA sAsvAdana guNasthAnano kALa to 6 AvalikA jeTalo saMbhave che. kAraNa ke saMjJI paMcendriya jIva upazama samyakatva pAmIne samyakatvanA anya samaye maraNa pAme, athavA to samayAdi nyUna rahyuM maraNa pAme to paNa ekendriya bhavamAM utpanna thatI vakhate ekendriya bhavanA prathama samayamAM sAsvAdanabhAva ja vartato hoya che. kandriyama - mithyAtvano utkRSTa sthitikALa potAnI saMkhyAtA hajAra varSanI kAyasthiti jeTalo jANavo, ane sAsvAdanano kALa 6 AvalikA pramANa jANavo. trIndriyamAM - lIndriyavat be guNasthAnano kALa jANavo. turindriyamAM - dIndriyavat be guNasthAnano kALa jANavo. satifjJa vendriyamAM - mithyAtva guNasthAnano kALa sAta pUrvakroDa varSa jANavo. kAraNa ke asaMjJI paMcendriyanI kAyasthiti eTalI ja che. ane sAsvAdanano kALa cha AvalikA jeTalo jANavo. ahIM asaMjJI paMcendriyamAM asaMjJI catuSpada tathA asaMzI pakSIo na jANavA, parantu jalacara, ura:parisarpa tathA bhujaparisarpa jANavA, kAraNa ke e traNa asaMzionuM ja AyuSya darekanuM pUrvakroDa varSanuM che, ane tevA AyuSyavALA utkRSTathI sAta ja bhava kare che, parantu AThamo bhava karatA nathI. ane AThamo bhava ja kare che to garbhaja jalacarAdipaNe utpanna thAya che. jethI asaMjJI. paMcendriyanI kAyasthitimAM garbhajano bhava gaNatarImAM levAya nahi. vaLI asaMjJI catuSpadanuM AyuSya mAtra coryAsI hajAra varSanuM ane asaMjJI pakSIonuM AyuSya mAtra 72000 varSanuM hovAthI utkRSTa sthitikALa kahevAnA prasaMge e be alpa AyuSyavALAnuM grahaNa thAya nahi. saMpaMcendriyamAM - mithyAtvano kALa ghaNA seMkaDo sAgaropamathI (zatapRthakatva sAgaropamathI) adhika jANavo, ane sAsvAdanano 6 Avali pramANa. mizrAdikanA pUrve kahyA pramANe. paMndriyaH - mithyAtvano kALa hajAra pRthakatva (ghaNA hajAra) sAgaropamathI adhika ane sAsvAdanano kALa 6 AvalikA pramANa, mizrAdikanA pUrva kahyA pramANe. paryAptamAM - mithyAtvano kALa sAdhika zatapRthakatva sAgaropama, zeSa pUrvoktavat. For Private3 34rsonal Use Only Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ savitaraNa: e pramANe vizeSa vicArapUrvaka cAra gatimAM mithyAtva ane samyaktvano sthitikALa kahyo. have manuSyagatimAM ja sAsvAdana guNasthAna ane mizra guNasthAnano kALa aneka jIvanI apekSAe temaja eka jIvanI apekSAe paNa kahevAya che. te A pramANe : sAsAyaNamissANaM, nANAjIve paDucca maNuesu / aMtomuhuttamukkosa - kAlamavaraM jahuddiDheM // 228 // nAthArtha: sAsvAdanano ane mizra guNasthAnakano kALa manuSyagatimAM aneka jIvanI apekSAe antarmuhUrta pramANa che, e utkRSTa kALa jANavo. ane apara (e beno aneka jIva Azrayi jaghanya kALa tathA eka jIva Azrayi jaghanya ane utkRSTa e banne prakArano) kALa jevI rIte prathama nirdezelo - darzAvelo che tevI rIte jANavo (arthAt oghathI prathama kahevAyo che tat jANavo). / 228 TImArtha: manuSyomAM aneka jIva Azrayi (ghaNA manuSyonI apekSAe samudAyapaNe vicAratAM) sAsvAdana samyagdaSTionA tathA mizraSTionA utkRSTa kALanA nirUpaNa Azrayi (utkRSTa kALa kahevAno che te Azraya vicAra karIe to te utkRSTa kALa) antarmuhUrta pramANano che. ahIM kahevAnuM tAtparya e che ke - sAsvAdana guNasthAnavartI manuSyo tathA mizradRSTi manuSyo manuSyagatimAM ghaNA manuSyonI apekSAe nirantara varte to utkRSTathI dareka antarmuhUrta sudhI mANamAM - mithyAtvano kALa utkRSTathI paNa antarmuhUrta, kAraNa ke aparyApta jIva aparyApaNAmAM vAraMvAra utpanna thAya to paNa antarmuhUrta sudhI ja utpanna thAya, tyArabAda avazya paryApta thAya. mATe aparyAptanI kAyasthiti antarmuhUrta mAtra hovAthI mithyAtvano kALa paNa antarmuhUrta jANavo. sAsvAdana guNasthAna labdhi aparyAptane hoya nahi, mATe te labdhi aparyAptanI apekSAe ahIM sAsvAdanano kALa paNa kahevAya nahi. parantu karaNa aparyApta avasthAnI apekSAe gaNiye to sAsvAdana guNasthAnano kALa 6 AvalikA jeTalo, ane samyaktva guNasthAnano kALa paNa aparyAptAvasthAnA antarmuhUrta jeTalo jANavo. aparyAptAvasthAmAM mizra Adi agiyAra guNasthAnano abhAva che, mATe te guNasthAnonA kALa paNa ahIM kahevAya nahi. sUkSmamAM - mithyAtvano kALa potAnI asaMkhya utsarpiNI- avasarpiNIrUpa kAyasthiti jeTalo jANavo, ane sAsvAdanAdi guNasthAnono abhAva che. vAyaramAM - sUkSmavatu mithyAtva guNasthAnano kALa asaMkhya utsarpiNI - avasarpiNI jANavo. ane sAsvAdanAdikano sva-sva guNasthAnanI kAyasthititulya pUrve kahyA pramANe jANavo. pRthvI,mAM - mithyAtvakALa asaMkhya utsarpiNI - avasarpiNI jeTalo, sAsvAdanano 6 AvalikA. upUchayama - mithyAtvakALa asaMkhya utsarpiNI - avasarpiNI jeTalo, sAsvAdanano 6 AvalikA. ne kAyama - mithyAtvakALa asaMkhya utsarpiNI - avasarpiNI jeTalo, ane sAsvAdanapaNuM vigere hoya nahi. vAyukAyAM - mithyAtvakALa agnikAyavatuM ane sAsvAdanAdino abhAva che. pratyeka vanaspati - mithyAtvakALa asaMkhya utsarpiNI - avasarpiNI jeTalo, ane sAsvAdanano 6 AvalikA. mizrAdikano abhAva che. rAdhAra vanaspati - mithyAtvakALa AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAganA asaMkhyAta pudgalaparAvarta jeTalo. sAsvAdanAdikano abhAva che. vAvara pRthvIkAyAki trAmAM - mithyAtvakALa 70 kaDAkoDi sAgaropama jeTalo, ane sAsvAdanano 6 AvalikA. e pramANe jenI jeTalI kAyasthiti teno teTalo satata mithyAtvakALa kahevo, ane jyAM kaMI vizeSatA hoya to te potAnI buddhithI samyakuprakAre vicArIne kahevI. For Priva3 36ersonal Use Only Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varte, ethI adhika kALa na varte. kAraNa ke antarmuhUrta vyatIta thayA bAda avazya e be guNasthAnano virahakALa prApta thAya che. (jethI antarmuhUrta vItyA bAda koI paNa manuSya sAsvAdanabhAvavALo na pAmIe, temaja koI paNa manuSya mizradRSTivALo paNa na pAmIe). prazana: ahIM ziSya prazna kare che ke - manuSyagatimAM aneka manuSyonI apekSAe jo sAsvAdana-mizrano utkRSTa ATalo nirantarakALa che, to jaghanyathI keTalo che? te kaho. tathA eka jIva (eka manuSya)nI apekSAe jaghanya ane utkRSTa kALa keTalo che? te ahIM samajAvo. (have e praznano uttara darzAvAya che ) uttaraH savAM nadiThuM - apara eTale bIjuM pramANa arthAt je pramANa kahevAI gayuM che tethI bAkI raheluM kALapramANa, te kayuM? te kahe che - aneka jIva Azrayi jaghanya sthiti pramANa, ane eka jIva Azrayi to jaghanya ane utkRSTa e banne sthiti pramANa (kahevAM bAkI rahelAM traNa pramANo) yathodiSTa jANavAM. arthAtu yathA = je prakAre kaMI paNa vizeSa bheda vinA cAre gati Azrayi ogha vicAramAM (sAmAnya ciMtA prasaMge) sAsvAdana ane mizra guNasthAnanuM je sthiti pramANa paTTA saMvimAno, sArasaMkisI ya hRti ityAdi gAthA vaDe pUrve 3dira = udezeluM - kaheluM che, tevI rIte ahIM manuSyagatimAM paNa kahevuM, e bhAvArtha che. emAM kahevAnuM tAtparya e che ke - pUrve, kaMIpaNa vizeSabhedarahita evI cAra gati saMbaMdhI sAmAnya vicAra darzAvatI vakhate sAsvAdana guNasthAnano ane mizra guNasthAnano aneka jIvonI apekSAe darekano judo judo utkRSTa sthitikALa palyopamanA asaMkhyAtamAM bhAga pramANano prathama kahevAI gayo che. ane ahIM to mAtra eka manuSyagati Azrayine ja vizeSa bhede be guNasthAnavALAono kALa vicAravAno che, to te antarmuhUrta pramANano ja darzAvelo che e vizeSa che (arthAtu cAra gati Azrayi e be guNasthAna palyopamanA asaMkhyAtamAM bhAga sudhI varte che, ane manuSyagatimAM e be guNasthAna antarmuhUrta mAtra varte che - e vizeSa che). ane e be guNasthAnavALA jIvonA - manuSyonA zeSa - kahevA bAkI rahelA traNa prakAranA) kALa to jema pUrve darzAvyA che, tema ahIM paNa kahevA. te A pramANe : sAsvAdanano aneka jIva Azrayi jaghanyathI 1 samaya jeTalo sthitikALa manuSyagatimAM che, ane mizradRSTiono jaghanya satatakALa antarmuhUrta che. tathA eka manuSya Azrayi paNa sAsvAdanano jaghanya satatakALa 1 samaya che, ane utkRSTa satatakALa cha AvalikA che. tathA 1. paTTIviyamo, sarapabira ya hRti hakkorAM avirahiyA ya jahaNNeNa, ekkarAmayaM muhuttaMto / / 220 / / cAre gatinA aneka jIva Azrayi sAsvAdana ane mizrano utkRSTa satatakALa sUkSma kSetra palyopamanA asaMkhyAtamAM bhAga jeTalo, ane jaghanya satatakALa sAsvAdanano eka samaya, tathA mizrano antarmuhUrtapramANa jANavo. 2, cAre gatimAM sAmAnyathI sAsvAdana - mizrano kALa palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalo ghaNo, ane manuSya gatimAM antarmuhUrtamAtra ja alpa satatakALa hovAnuM kAraNa ema samajAya che ke - tiryaMca, nAraka ane devo asaMkhyAtA hovAthI asaMkhyAta sAsvAdana vA mizrabhAva eka pachI eka uparAuparI cAlu rahevAthI palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga sudhI satata kALa ghaTI zake che, ane manuSyo to mAtra saMkhyAtA ja hovAthI uparAuparI saMkhyAtI vAra ja sAsvAdana vA mizrabhAvanI satata prApti thatAM saMkhyAta antarmuhUrNapramANanA eka antarmuhUrta jeTalo satatakALa ghaTI zake che. For Priva3 Oersonal Use Only Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka manuSya Azrayi mizra guNasthAnano satata kALa to jaghanyathI ane utkRSTathI paNa antarmuhUrta pramANa ja che. e 228 mI gAthAno artha samApta thayo. // 228 / / ti guNasthAneSu sthitiSThAtta:// // atha yogAdiguNAnAM kAlamAnam // avataraNa: e pramANe mArgaNAdvA2omAM gatimArgaNAne viSe dizA mAtra darzAvavAne arthe (eTale mArgaNAomAM e rIte guNasthAnakALa vicArAya che, ema kiMcit mAtra rIti-paddhati dekhADavAne) mithyAtva, sAsvAdana, mizra ane avirata samyaktva e cAra guNasthAnano aneka jIva Azrayi tathA eka jIva Azrayi sthitikALa darzAvyo. te kAraNathI e rIte zeSa indriyAdi dvAromAM - mArgaNAbhedomAM paNa guNasthAnono kALa potAnI buddhithI ja vicArIne kahevo. ane have to muLAnaprarUpaLA kahevAno prasaMga hovAthI yoga, veda tathA saMkSipaNuM ItyAdi jIvanA guNono avasthiti kALa kahevAya che. te A pramANe : kAoga'NaMtakAlaM, vAsasahassA urAla bAvIsaM / samayatigaM kammaio, sesA jogA muhuttaMtto // 229 // thArtha: kAyayogano sthitikALa ananta kALa che. audArika kAyayogano kALa bAvIsa hajAra varSano, kArmaNa kAyayogano kALa traNa samayano, ane zeSa tera yoganA kALa antarmuhUrta antarmuhUrta pramANanA che. 229 TIndArtha: goDa MtAr - ahIM vIyate vadhaghaTa thAya (arthAt vRddhi pAme ane vRddhi pAmavAnA upalakSaNathI pratisamaya kSaya paNa pAme) te jAya. tathA mukhyate jenA vaDe jIva karmAdikanI sAthe yojAya-saMbaMdhavALo thAya te yoga kahevAya. e pramANe kAya ane te (teno) yoga te kAyayoga. te kevaLa kAyayogamAM ja vartato (eTale mana - vacanasahita nahi paNa mana vA vacanarahita evA kevaLa kAyayogamAM vartato) prANI ananta kALa sudhI rahe che, ane tevo prANI ekendriya ja hoya che ema jANavuM. te ekendriyano asaMkhyAtA (AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAganA jeTalA samaya teTalA asaMkhyAtA) pudgalaparAvartta jeTalo kAyasthitikALa pUrve kAyasthitinA adhikAramAM darzAvelo ja che. jethI eTalA (ananta) kALa sudhI te eka ja ekendriya jIva kevaLa kAyayogamAM ja varte che. vaLI ekendriyane manayogano ane vacanayogano abhAva che, te kAraNathI kAyayogano utkRSTa sthitikALa ananta kahyo che. have kAyayoganA ja vizeSa bhedano avasthitikALa kahe che - vAsasahassA DerAna vAvIsaM - audArika kAyayogano utkRSTa sthitikALa bAvIsa hajAra varSa jeTalo (22000 varSapramANa) che. ane te khara bAdara paryApta pRthvIkAya (ratnAdi pRthvInI)nI apekSAe prApta thAya che. (22000 varSanuM AyuSya hovAthI). prazna : audArika kAyayogano e (bAvIsa hajAra varSa jeTalo)sthitikALa kahyo te kALa aneka bhavonI apekSAe satatakALa kahyo ke eka bhavanI apekSAe kahyo ? jo prathama pakSa aMgIkAra karo (eTale aneka bhava AzrayI kaho) to dareka bhavamAM nirantara Rjugatie upajatA ekendriyAdi jIvano utkRSTathI asaMkhyAta kALa paNa thAya, ema siddhAntamAM te te sthAne For Privat Personal Use Only Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzAveluM che, to tamoe eTalo ja kALa kema kahyo? ane jo bIjA pakSathI (eka bhava AzrayapakSathI) kaho to asaMkhyAta varSanA AyuSyavALA yugalikone eka ja bhavamAM traNa palyopama (nuM AyuSya hovAthI, tyAM) sudhI utkRSTathI audArika kAyayoganuM avasthAna prApta thAya che, to ahIM bAvIsa hajAra varSa pramANano ja audArika kAyayogano utkRSTa sthitikALa kema kahyo? uttara : e tamAruM kahevuM satya che. parantu ahIM bIjo ja pakSa (eka bhava Azrayi-pakSa) grahaNa karelo che. tethI kevaLa eTale vacanayoga tathA manayogarahita je ekalo audArika kAyayoga, teno ja sthitikALa ahIM vicAravAno iSTa che. ane evA prakArano kevaLa kAyayoga asaMkhyAta varSanA AyuSyavALAne hoto nathI; kAraNa ke teone to vacanayoga ane manayogano paNa saddabhAva che. jyAre ekendriyone to tevo kevaLa kAyayoga ja hoya che. ane te ekendriyanA eka bhavamAM bAvIsa hajAra varSa jeTalo ja utkRSTa sthitikALa hoya che. e bAbatanA vizeSa vistArathI saryuM. tathA samati khUNo - kAmaNa kAyayoga te kevaLa bhavAttarAlamAM ja (parabhava jatAM mArgamAM ja) prApta thAya che, parantu anya sthAne nahi. ane tyAM mArgamAM) pUrve kahelI cAra samayavALI vigrahagatimAM A kevaLa kArpaNa kAyayoga utkRSTathI paNa traNa samaya ja prApta thAya che. ane pAMca samayanI vigrahagati to ghaNA alpa jIvone thanArI hovAthI ahIM tenI vivakSA karI nathI. praznaH ahIM ziSya prazna kare che ke - kArpaNa kAyayogathI taijasa kAyayoga ekalo judo kadI paNa pravartato nathI. te kAraNathI kArpaNa kAyayogano kALa pratipAdana karavAthI taijasa kAyayogano kALa paNa teTalo ja pratipAdana thayo ema to ame sukhe jANI zakIe chIe. parantu bAkInA vaikriya kAyayoga tathA AhAraka kAyayoga, ane vacanayoga tathA manayoga e beno avasthitikALa kaho. e AzaMkAnA samAdhAna tarIke have graMthakartA A pramANe kahe cheH uttara: sesa no T[ muhartAto - pUrve kahevAI gayelA yogathI bAkI rahelA vaikriyayoga, AhAramayoga, vacanayoga ane manayoga e cAra yoga dareka utkRSTathI paNa antarmuhUrta sudhI ja varte che. te A pramANe - mana - vacanarahita je kevaLa vaikriya kAyayoga teno ja kALa kahevAno ahIM ISTa che. ane evA prakArano kevaLa vaikriyayoga to vAyune ja hoya che. te paNa vaikriya labdhivALA vAyukAyika jIvone ja hoya che. parantu deva-nAraka vigerene hoto nathI; kAraNa ke te deva-nArakone to vacanayoga ane manayoga paNa hoya che (ekalo vaikriyayoga hoto nathI). ane vAyukAya jIvono vaikriya kAyayoga utkRSTathI paNa antarmuhUrta ja rahe che. mATe vaikriyAyogano sthitikALa antarmuhUrta che. AhAramayoga to cauda pUrvadhara munione varjIne bIjA koIne hoto nathI ja. ane te 1. vyavahAranayathI traNa samayanI vigrahagatimAM 1 samaya kArmayoga, cAra samayanI vigrahagatimAM 2 samaya kAmaNayoga, ane pAMca samayanI vigrahagatimAM 3 samaya kAmaNayoga e sarvaprasiddha che. ane anya graMthakartAo vizeSataH vyavahAranayane ja mukhya gaNI te pramANe kArpaNa yogano kALa pratipAdana kare che, tyAre A graMthakartA nizcayanayanA avalaMbanathI kArpaNa kAyayogano kALa (ahIM) pratipAdana kare che. kAraNa ke nizcayanayathI to pUrve kahyA pramANe ja be samayanI vigrahagatimAM 1 samaya kArmaNayoga, traNa samayanI vigrahagatimAM 2 samaya kAmaNayoga ane cA2 samayanI vigrahagatimAM 3 samaya kAmaNayoga hoya che. For Privat3rrsonal Use Only Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AhArayoga te cauda pUrvadhara munione antarmuhUrtathI adhika raheto nathI te prasiddha ja che. temaja vacanayoga ane manayoga paNa dareka antarmuhUrta pramANa ja rahe che. e pramANe yoganA utkRSTa sthiti kALa kahyA. jaghanya sthitikALa to potAnI meLe ja jANI levA. te A pramANe - sAmAnyathI kAyayogano ane vizeSathI vicAratAM audArika kAyayogano tathA AhAraka kAyayogano darekano jaghanya sthitikALa antarmuhUrtapramANa che. vaLI vaikriya kAyayogano, kArpaNa kAyayogano, vacanayogano tathA manayogano e cAra yogono darekano jaghanya sthitikALa eka samaya ja che. e pramANe 229mI gAthAnI artha samApta. // 1. antarmuhUrta bAda pratisamaya grahaNa karAtAM ane visarjana karAtAM mana tathA vacananAM pudgalono e grahaNa-visarjana prayatna satata antarmahUrta sudhI cAlu rahIne tyAra bAda AtmA te prayatnathI kiMcit virAma pAmI anya prayatnamAM pravartI mana - vacananAM pugalonA grahaNa - visarjanamAM pravarte che. e pramANe bhavaparyanta antarmuhUrta antarmuhUrta sudhI ja te te yoga cAlu rahe che. 2. kAyayogano ane audArika kAyayogano utkRSTa sthitikALa A graMthamAM bAvIsa hajAra varSa darzAvyo, parantu zrI prajJApanAjImAM vanaspatikALa eTale vanaspatinA kAyasthitikALa jeTalo kALa darzAvyo che te ahIM mukhya vivakSAbheda 3. e yogano samaya samaya jeTalo ja sthitikALa kema? te ItyAdi vigatano pATha zrI prajJApanAjInI vRttimAM A pramANe che. tyAM prathama mULa pATha - sajogI NaM bhaMte ! sajogitti kAlao keciraM hoi? goyamA ! sajogI duvihe pannatte, taM jahA - aNAdie vA apajjavasie, aNAdie vA sapajjavasie / maNajogI NaM bhaMte ! maNajogitti kAlao ? goyamA ! jahanneNaM ekkaM samayaM ukkoseNaM aMtomahattaM / evaM vaijogIvi | kAyajogI NaM bhaMte, kAlao0? goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM vaNaphaikAlo / ajogI NaM bhaMte ! ajogi tti kAlao kevaciraM hoI ? goyamA ! sAdie apaJjavasie (sU. 236). artha :- he bhagavana ! yogI AtmA sayogIpaNe keTalA dIrgha kALa sudhI rahe ? gautama ! sayogIno kALa be prakAre che te A pramANe - anAdi ananta kALa sudhI paNa rahe (anAdi nigoda vA abhavya Azrayi), ane anAdi sAnta kALa sudhI paNa rahe (anAdi nigodamAMthI bahAra AvelA vyavahArarAzivALA bhavya jIvanI apekSAe). he bhagavan! manayogI jIva manayogI paNa satata keTalA dIrgha kALa sudhI rahe? gautama ! jaghanyathI 1 samaya, ane utkRSTathI antarmuhUrta sudhI manayogamAM ja varte. e pramANe vacanayoga paNa jANavo. tathA he bhagavan! kAyayogI jIva kAyayogamAM keTalA dIrgha kALa sudhI rahe ? gautama ! jaghanyathI antarmuhUrta ane utkRSTathI vanaspatino kAyasthitikALa. he bhagavanuM ayogI AtmA ayogIpaNAmAM keTalA kALa sudhI rahe ? he gautama ! sAdi anaMta kALa sudhI (siddha Azrayi). HsUtrArtha 236 mAno || ahIM jaghanya kALa saMbaMdhI vRttinA pAThano bhAvArtha A pramANe - manoyogInA sUtramAM jaghanyathI 1 samaya kahyo tenuM kAraNa ke - jyAre koI jIva audArika kAyayoga vaDe prathama samaye manoyogya pudgalo grahaNa karIne bIje samaye manapaNe pariNAvIne te pugalone choDe, ane trIje ja samaye te prayatnathI (manayoganAM yugalo grahaNa karavArUpa prayatnathI) virAma pAme, athavA to maraNa pAmI jAya tyAre e be kAraNathI) manayogI 1 samaya prApta thAya (manoyoga 1 samaya upalabdha thAya), ane utkRSTathI antarmuhUrta sudhI nirantara (pratisamaya) manoyogya pagalonuM grahaNa-visarjana karato rahe che. ane tyArabAda te jIva avazya potAnA jIvasvabhAvathI ja virAma pAme che. vaLI virAma pAmIne punaH paNa grahaNa - visarjana kare che. parantu kALanI atisUkSmatAthI (virAma samaya-kALa ati alpa hovAthI) kadI paNa otAnA anubhavamAM AvatuM nathI (eTale grahaNa - nisarga pachI virAma, punaH grahaNa - nisarga - ema AMtare AMtare grahaNa - visarjana thatuM sAkSAtu upalabdha thatuM nathI). mATe utkRSTathI paNa manayoga antarmuhUrta ja pravarte che. e pramANe vacanayogI saMbaMdhI' eTale manayogInI peThe vacanayogI paNa kahevo. te A pramANe - he bhagavanu ! vacanayogI vacanayogIpaNe kALathI keTalA dIrgha kALa sudhI hoya ? gautama ! jaghanyathI 1 samaya ane utkRSTathI For Private383 sonal Use Only Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antarmuhUrta. tyAM je jIva pahele samaye kAyayoga vaDe bhASAyogya dravyo grahaNa kare, ane te dravyone - pudgalone bIje samaye bhASApaNe pariNAve, ane pariNAvIne (eja bIje samaye) choDe, ane trIje samaye e prayatnathI virAma pAme, athavA to maraNa pAme evo jIva vacanayoga sahita eka ja samaya upalabdha thAya che. mUlaTIkAkAre kahyuM che ke - pahele samaye kAyayoga vaDe grahaNa karelAM bhASApugalone bIje samaye vacanayogapaNe visarjana karIne virAma pAmatA athavA to maraNa pAmatA jIvane (vanacayogano) 1 samaya prApta thAya che. ane antarmuhUrta sudhI nirantara grahaNa - visarjana karIne tyArabAda to tathA prakAranA jIvasvabhAvathI virAma pAme ja che. tathA kAyayogI jaghanyathI antarmuhUrta hoya che. kAraNa ke - ahIM hIndriyAdi jIvone vacanayoga paNa hoya che, ane saMjJipaMcendriyone manayoga paNa hoya che. tethI jyAre manayoga vA vacanayoga pravartato hoya tyAre kAyayoga (pravartato hovA chatAM paNa te)nI pradhAnatA - mukhyatA na gaNAya. e pramANe sAdi sAttapaNAnA sadubhAve jaghanyathI paNa antarmuhUrta sudhI kAyayogI prApta thAya (arthAt kAyayogano jaghanya kALa je antarmuhUrta, te kevaLa kAyayogIne nahi parantu vacanayoga sahita athavA vacanayoga ane manayoga sahita evA kAyayogIne jANavo). hRti prajJApanA 18 isya 23 6 sUtrasya vRtti: | (A artha saMpUrNa vRttino nathI parantu Adi ane attano alpa bhAga varjI madhyabhAganI ahIM upayogI vRtti jeTalo ja artha lakhyo che). ahIM vRttimAM manoyogano jaghanya kALa darzAvavAnA prasaMgamAM ya DhIyAravIyayona ityAdi pAThamAM ekaluM audArika pada , mArivAviyavo ne evuM pada nathI. tenuM kAraNa ke AhAraka ane vaikriyA sAthenA manayogamAM vicArIe to AhAramayogI mananA saMdehAdikanA kAraNe ja manoyoga pravartAve te eka ja samayamAM virAma pAmavA jevo maMda na saMbhave. temaja vaikriyayoga deva, nAraka nA labdhivaMta manuSyAdikane paNa maraNanA kAraNathI eka samaya na saMbhave. parantu svAbhAvika uparama pAmavA Azrayi 1 samaya kema na saMbhave ? te zrI bahuzrutagamya. mATe e sthAne mAra pada na hovAnuM kAraNa paNa vicAravA yogya che. vaLI bIjI vAta e che ke - audArika mizra Adi vizeSa bhedanA kALa ahIM kahyA nathI. tenuM kAraNa paNa eja ke te sarve antarmuhUrta pramANanA che, parantu 1 samayanA nathI. bIjuM kAraNa e ke - mizra kAyayogane mULa kAyayogamAM ahIM aMtargata gaNIne ja audArika kAyayogano kALa kahyo che, jethI mizra kAyayoganI judI vivakSA karI nathI. chatAM jo judI vivakSA karavI hoya to - saurava mitra kAvayo no jaghanya satata kALa 1 samaya che; kAraNa ke kevalisamudraghAtanA bIjA samaye audArikamizrayoga hoya che. tyArabAda trIje samaya kArmahayoga hovAthI dArikamizrayoga 1 samaya ja upalabdha thAya che. ane utkRSTathI antarmuhUrta sudhI hoya che. kAraNa ke audArika zarIrI jIvanI utpattinA prathama samaye kANayoga hoya che, te bAda bIjA samayathI zarIraparyApti samApta na thAya tyAM sudhI eTale antarmuhUrta sudhI audArikamizrayoga ja hoya che, mATe. vaiThiyamizra 1no paNa jaghanya kALa antarmuhUrta hoya che; kAraNa ke deva athavA nAraka utpanna thayA bAda vaikriyazarIraparyApti samApta na thAya teTalA antarmuhUrta sudhI vaikriyamizrayogI hoya che. ahIM utkRSTa kALa paNa antarmuhurta ja jANavo. parantu taphAvata eja ke jaghanyapade nAnuM antarmuhUrta gaNavuM, ane utkRSTapade moTuM gaNavuM. kAraNa ke paryApta thavAnA kALamAM paNa taratamatA hoya che. jethI keTalAka jIvo zIgha paryApta thAya che ane keTalAka jIvo dIrgha kALe paryAptA thAya che. emAM paNa kAraNa yoganI tIvra - maMdatA jANavI. AhIramithayo | no jaghanya tathA utkRSTa kALa paNa cauda pUrvadhara muni Azrayi vicAravo, AhArakazarIraparyApti samApta na thAya tyAM sudhI AhArakamizrayoga hoya che. zeSa vyAkhyA vaikriyamizrayogavatu yathAyogya jANavI. tathA satyamanoyoga Adi manoyoganA vizeSabhedo tathA vacanayoganA cAre vizeSabhedomAM paNa jaghanya yogakALa 1 samaya vicAravo. kAraNa ke 1 samaya bAda virAma pAme athavA to maraNa pAme, mATe ja. ane utkRSTa sthitikALa paNa antarmuhUrta ja jANavo. kAraNa ke antarmuhUrta bAda mana vA vacanayogathI jIva avazya virAma pAme mATe ja. praphana: je jIvane mana, vacana, kAyayoga traNe yoga che, te jIvane kAyayoga to sarvadA cAlu hoya ane mana, vacanayoga paNa sAthe cAlu hoya che ema spaSTa upalabdha thAya che. jema eka ja jIva karasaMcAlanapUrvaka vicArIne bolato hoya che to emAM pradhAnatA kyA yoganI zI rIte gaNavI ? 3ttara: ema saMbhave che ke je yogamAM jIvano upayoga vartato hoya te yoga pradhAna gaNavo, ane bIjA samakALe vartatA yoga paNa upayogarahita hovAthI zUnya gaNavA. For Private3sonal Use Only Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navataraUT: kALadvAramAM dravyAdikanA kALa kahyA bAda guNavibhAgakALanA kahevAtA prasaMgamAM guNasthAnonA kALa kahIne pUrva gAthAmAM jIvanA guNarUpa yogano paNa kALa kahI have veda vigere jIvaguNano avasthitikALa A gAthAomAM kahevAya che, te A pramANe : devI paNapaNNAU, itthittaM pallasayapuhattaM tu / purisattaM saNNittaM, ca sayavuhattaM ca uyahINaM // 230 / / thArtha :- devInuM (strIvedanuM) AyuSya paMcAvana palyopama, ane strIvedanI kAyasthiti so palyopama ane pUrvakroDapRtharva varSa jeTalI che, tathA puruSavedanI ane saMjJipaNAnI kAyasthiti zatapRthakRtva sAgaropamapramANa che. // 230nI TIphArtha: ahIM (vedanI sthiti kahevAnA cAlu adhikAramAM) vedanI sthiti eka bhava AzrayI ane bahubhava AzrayI ema be prakAre kahevAya che. tyAM eka bhava Azrayi sthiti kahe che - TevI pUUTUUUITS (c)tta eTale bIjA IzAnakalpanI aparigRhItA devI, jenuM paMcAvana palyopama AyuSya che, te devInI apekSAe eka bhava Azraya utkRSTathI paMcAvana palyopama pramANanuM ja strIpaNuM jANavuM. (arthAt strIvedanI eka bhava Azraya paMcAvana palyopama jeTalI sthiti che). ahIM "jANavuM" athavA "prApta thAya" e zabda adhyAhArathI vAkyapUrti mATe grahaNa karavA. have e strIvedanI ja utkRSTa sthiti ghaNA bhava Azrayi kahevAya che- parNavidatta tu - so palyopama tathA vRdatta eTale pUrvakroDapRthakatva eTalA kALa sudhI aneka bhavomAM maLIne utkRSTa nirantara strIpaNuM (strIvedano satatakALa) prApta thAya. (e saMbaMdha ahIM paNa jANavo). _| strIvedanA satatakALamAM pAMca Adeza che vaLI ahIM strIvedanA satatakALanA saMbaMdhamAM (arthAtu strIvedanI kAyasthitinA saMbaMdhamAM) siddhAntane viSe pAMca AdezAntaro (pAMca judA judA abhiprAyo) darzAvelA che. te abhiprAyonA pATha A pramANe - __itthIvee NaM bhaMte ! itthIveetti kAlao kecciraM hoi ? goyamA ! egeNaM AeseNaM jahanneNaM ekkaM samayaM, ukkoseNaM dasuttarapaliovamasayaM puvvako DipuhattamabbhahiyaM ti / / 1 / / egeNaM AeseNaM jahanneNaM ekkaM samayaM,ukkoseNaM aTThArasapaliovamAiM puvvakoDipuhattamabbhahiyAiM ti ||2|| egeNaM AeseNaM jahanneNaM ekkaM samayaM, ukkoseNaM coddasapaliovamAiM puvvakoDivuhattamabbhahiyAI ti / / 3 / / egeNaM AeseNaM jahanneNaM ekkaM samayaM, ukkoseNaM paliovamasayaM puvvakoDimabbhahiyaM ti / / 4 / / egeNaM AeseNaM jahanneNaM ekkaM samayaM, ukkoseNaM paliovamapuhattaM puvvakoDipuhattamabbhahiyaM ti ||TI emAM pahelA AdezAntaranI bhAvanA A pramANe - koIka strI upazamazreNimAM traNe vedane upazamAvIne avedakapaNuM (9-10-11mAM guNasthAnamAM koIpaNa sthAne) anubhavIne upazama zreNithI paDatAM strIvedanA udayanA pahelA ja samaye kALa karIne devamAM utpanna thAya, ane tyAM devapaNAmAM tene puruSapaNuM ja prApta thAya che. to e pramANe strIvedanI 1 samaya jeTalI jaghanya 1. kAraNa ke zreNimAMthI maraNa pAmIne anuttara deva ja thAya mATe. For Private 38 onal Use Only Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthiti jANavI. ane jyAre koIka jIva pUrvakroDa varSanA AyuSyavALI manuSya strImAM vA tiryaMcastrImAM keTalAka bhava karIne tyArabAda IzAna devalokamAM utkRSTa AyuSyavALI aparigRhItA devIomAM nirantara be bhava sudhI (devIthI manuSyastrI thaI punaH devI) utpanna thAya tyAre pUrvakroDapRthakatva adhika eka so daza palyopama (110palyopama) pramANa strIvedanI utkRSTa sthiti prApta thAya che. praphanaH jo devakuru-uttarakuru vigeremAM traNa palyopamanA AyuSyavALI strIomAM utpanna thAya to tethI paNa adhika (110 palyopamathI paNa adhika) sthiti prApta thAya che, to eTalI ja sthiti vaDe strIvedanI sthiti kema kaho cho? uttara: e vAta jo ke satya che, parantu ema banI zakatuM nathI. kAraNa ke prathama to devomAMthI nIkaLelA jIvo asaMkhyAtA varSanA AyuSyavALA manuSyomAM utpanna thatA ja nathI. tema asaMkhya varSanA AyuSyavALI yugalika manuSyastrI athavA tiryaMcastrI utkRSTa AyuSyavALI devIomAM utpanna thatI nathI. te kAraNathI strIvedanI utkRSTa sthiti e kahI teTalI ja prApta thAya che. e pramANe bIjA cAre AdezAntaromAM paNa bhAvanA karavI. (eTale cAre AdezanA judA judA abhiprAya vicAravA). parantu bIjA dezomAM je vizeSa vicAra karavo te kahevAya che. || iti sAdhika 110 palyopamAdezaH / / 1 / / bIjA AdezamAM IzAna devalokanI parigRhItA devIo ja ke jenuM utkRSTa AyuSya nava palyopama jeTaluM che, te devIomAM be vAra utpanna thAya ema kahevuM, ane zeSa vaktavyatA sarva pUrvavat kahevI. jethI pUrvakroDapRthakatvavarSa sahita 18 (aDhAra) palyopama sthiti prApta thAya che. | ti sAdhava 18 panyAkeza: ||2|| trIjA AdezanA vicAramAM saudharma devalokanI ja parigRhItA devIomAM ja be vAra utpanna thavAnuM kahevuM. e devIonuM AyuSya utkRSTathI sAta palyopama jeTaluM che. jethI pUrvakroDapRthatva varSa vaDe adhika 14 (cauda) palyopama jeTalI strIvedanI utkRSTa sthiti prApta thAya che. || rUti sAdhika 14 palyAdezaH / / 3 / / cothA AdezamAM saudharma devalokanI ja aparigRhItA devIo ke jenuM pacAsa palyopamanuM utkRSTa AyuSya che, te devIomAM be vAra utpanna thAya ema kahevuM. jethI pUrvakroDapRthaphatva varSa sahita so palyopama (100palyopama) jeTalI strIvedanI utkRSTa sthiti jANavI. ti sAdhika 100 pAnDeza: ||4|| pAMcamA AdezamAM vicAravAnuM ke - saMkhyAtavarSAyuSyavALA nirantara keTalAka (sAtathI adhika nahi) strIbhava karIne devakuru athavA uttarakurukSetramAM traNa palyopamanA AyuSyavALI 1. ahIM strIno saMbaMdha cAlato hovAthI devI yugalikastrIpaNe utpanna na thAya ema kahyuM che, parantu vAstavika rIte to devo paNa yugalika manuSyamAM vA tiryaMcamAM utpanna na thAya. vaLI ahIM traNa palyopamAdi yugalika strIno bhava ane paMcAvanAdi palyopamavALo devIbhava e benA saMbaMdhathI - bhegA maLIne strInI utkRSTa sthiti prApta thatI nathI tenuM kAraNa ke jo yugalika strInA bhavamAMthI devI thAya to yugalika strInA AyuSyatulya athavA nyUna AyuSyavALI devI thAya jethI utkRSTatA prApta thAya nahi, temaja devamAMthI yugalika thavAnA abhAve paNa utkRSTatA prApta thAya nahi. For Privaxersonal Use Only Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yugalika strI thAya to tevA jIvane pUrvakroDapRthaphatvavarSasahita palyopamapRthakatva jeTalI strIvedanI utkRSTa sthiti vicAravI. ||ti sadhipajyapRtharvaveza: ||5|| (e strIvedanI utkRSTa sthiti saMbaMdhI pAMca Adeza darzAvyA). e pAMce Adezo amAre chadmasthone pramANabhUta che. ane kevalI bhagavaMtone to e pAMcamAMthI koI eka ja Adeza pramANa hoya che. sUtrokartAe to A graMthane viSe eka cotho Adeza ja (gAthAmAM) darzAvyo che, parantu graMthano vistAra thaI javAnA bhaya vigere kAraNathI zeSa Adezo ahIM kahyA nathI. e bAbatanI vizeSa carcAthI saryuM. | | puruSavedanI sthiti | have puruSaveda vigerenI sthiti kahevAya che - purisanna ityAdi. puruSapaNuM eTale puruSaveda te aneka bhavomAM nirantara prApta thayA kare to kaMIka adhika zatapRthakatva sAgaropamo sudhI prApta thAya (eTale ghaNA seMkaDo sAgaropamo sudhI prApta thAya). ane jaghanyathI to antarmuhUrtamAtra ja prApta thAya te potAnI meLe jANI levuM. kAraNa ke tyArabAda (antarmuhUrta bAda athavA sAdhika zatapRthakatva sAgaropama vyatIta thayA bAda) avazya bIjo veda prApta thAya athavA to avedakapaNuM prApta thAya. je kAraNathI kahyuM che ke - purisavee NaM bhaMte ! purisaveetti kAlao kecciraM hoi ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM sAgaropamasayapuhattaM sA' iregaM / / prajJApanAyAM / / ahIM jaghanyapade strIvedanI sthiti jema eka samaya prApta thAya che, tema A puruSavedanI jaghanya sthiti eka samaya prApta thatI nathI. kAraNa ke upazAntAddhAmAM (upazamazreNimAM prApta thayela avedakAmbAmAM) kALa karIne devamAM utpanna thAya to tyAM paNa puruSapaNAnI ja prApti thAya che. tyAre puruSavedanI jaghanya sthiti antarmuhUrta kahI te kevI rIte prApta thAya te kahe che ke - puruSavedavALo jIva antarmuhUrta sudhI jIvIne maraNa pAmI anya vedamAM utpanna thAya tene e jaghanya sthiti jANavI. vaLI ahIM napuMsakavedanI sthiti sarvathA kahI ja nathI. to te upalakSaNavyAkhyAthI (adhyAhArathI) jaghanyathI eka samayanI ane utkRSTathI anantakALa pramANanI potAnI meLe ja jANI levI. je kAraNathI siddhAntamAM kahyuM che ke - napuMsagaveyae NaM bhaMte ! napuMsagaveyae tti kAlao kecciraM hoi ? goyamA ! jahaNNeNaM eka 1. he bhagavan! puruSavedavALo jIva puruSavedapaNe kALathI keTalA dIrgha kALa sudhI rahe? he gautama ! jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI ghaNA seMkaDo sAgaropamathI kaMIka adhika kALa sudhI rahe. (e cAre gatimAM nirantara puruSavede utpanna thatA jIva Azrayi jANavuM.) 2. ahIM jaghanya sthiti puruSavedanI antarmuhUrta pramANa te anya vedamAM utpanna thavA Azrayi darzAvI. parantu avedakapaNAnI prApti Azraya antarmuhUrta sthiti hoya ke nahi? e zaMkAnA samAdhAnamAM samajAya che ke tema paNa hoya; kAraNa ke koI puruSa upazamazreNimAM avedaka thaIne adhdhAkSayathI paDato ane puruSavedane punaH anubhavato pramattApramatta sudhI AvI tyAMthI punaH antarmuhUrtamAM upazamazreNi mAMDI avedaka thAya, athavA to kSapakazreNi mAMDIne paNa avedaka thAya to e rIte paNa puruSavedanI jaghanya sthiti antarmuhurta prApta thAya che. For Private 389sonal Use Only Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayaM, ukkoseNaM aNaMtaM kAlaM aNaMtAo osappiNiussappiNIo kAlao, khettao aNaMtA logA, asaMkhejjA poggalapariyaTTA, te NaM poggalapariyaTTA AvaliyAe asaMkhejjaibhAgo' / / ahIM upazamazreNimAM traNa vedane upazamAvIne zreNithI paDelo jIva eka ja samaya napuMsakavedano anubhava karIne maraNa pAmI devamAM utpanna thAya (to devamAM puruSaveda prApta thavAthI) tene jaghanyathI 1 samaya prApta thAya che. ane utkRSTa kALa to vanaspati vigeremAM nirantara napuMsakavedano anubhava karatA jIvane jANavo. e pramANe saMjJiTUAM paNa puruSavedanI peThe jaghanyathI anurmuhUrva ane utkRSTathI sAdhika zatapRthakRtva sAgaropama sudhI prApta thAya che. ane tyArabAda saMzipaNAno abhAva thAya che. (eTale te jIva saMjJipaNuM choDIne avazya asaMzipaNe ja utpanna thAya che). tathA saMjJipaUT paNa jaghanyathI e pramANe ja aMtarmuhUrta sudhInuM che, ane utkRSTathI to napuMsakavedanI peThe potAnI meLe ja jANI levuM. (eTale asaMzipaNuM jIvane ananta utsarpiNI - avasarpiNI sudhI nirantara prApta thAya che, kAraNa ke je vanaspatino sthitikALa te ja asaMkSipaNAnI sthitikALa jANavo. vanaspati pote asaMjJI ja che mATe). e rIte 230mI gAthAno artha samApta. //ra30mI ti vedatraye sthitikAlaH / / vata 2UT: have A gAthAmAM yoganA upayoga Adi jIvaguNonA kALanuM pramANa kahevAya che. te A pramANe : aMtamuhuttaM tu parA, joguvaogA kasAya lesA ya / suranAraesu ya puNo, bhavaTThiI hoi lesANaM // 231 // thArtha: yogopayoganI parA-utkRSTa sthiti antarmuhUrta pramANa che, temaja kaSAyonI ane lezyAonI paNa utkRSTa sthiti antarmuhUrta pramANa che. parantu vizeSa e ke - deva tathA nArakomAM lezyAonI sthiti bhavasthiti jeTalI (arthAt te vezyAvALA deva vA nArakanuM jeTaluM AyuSya teTalI te vezyAnI paNa sthiti) che. te 231|| TArtha yoga te kAyA, vacana ane manarUpa jANavA. teonA upayoga eTale te yoga saMbaMdhI jJAnopayoga te yo yo kahevAya. te yogopayoganI para = utkRSTa sthiti, ahIM gAthAmAM novo II e pada SaSThI vibhaktinA saMbaMdhavALuM gaNavuM. emAM vibhaktino abhAva che to paNa SaSThInA bahuvacana tarIke gaNatAM te "yogopayogonI parA = utkRSTa sthiti' (e vAkya thAya) darekanI A pramANe che. keTalI che? te kahe che - saMtamuhud = attamuhUrta pramANa. ahIM kahevAnuM tAtparya e che ke - ahIM jIva jyAre kAyA vaDe doDavuM, vaLagavuM, capeTA bharavI, (cuMTI khaNavI, lapaDAka mAravI), aMga maroDavuM, aMga vALavuM, coLavuM ityAdi vyApAra upayogavALo thayo chato kare che. te vakhate kAyayoganI mukhyatAe vyApAravALo hovAthI athavA 2. napuMsakavedI jIva he bhagavana! napuMsakavedapaNe kALathI keTalA dIrgha kALa sudhI hoya ? gautama ! jaghanyathI 1 samaya, ane utkRSTathI anantakALa sudhI, temAM paNa kALathI vicArIe to ananta avasarpiNI utsarpiNI sudhI ane kSetrathI vicArIe to ananta lokAkAzapramANa, athavA asaMkhyAtA pudgalaparAvartapramANa, vaLI te asaMkhyAta pugalaparAvarta te AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAganA jeTalA samaya teTalA asaMkhyAtA pudgalaparAvarta jANavA. (e napuMsakavedano satatakALa kahyo). For Private 3 Csonal Use Only Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAyayogano vyApAra mukhya hovAthI kAyayoganA upayogavALo te jIva kahevAya che. (arthAt A jIva kAyopayogI vA kAyayogopayogI che ema kahevAya che) ane evA prakAranA kAyayoganA upayogavALo jIva utkRSTathI paNa antarmuhUrta sudhI ja rahe che, tyArabAda "upayoga rahita thavAthI athavA to bIjA upayoga thavAthI te jIva kAyayoganA upayogavALo hoto nathI. vaLI jIva jyAre nizcala zarIra karIne rahyo chato kevaLa vacanamAtramAM ja upayogavALo thAya, ane tema thayo chato paNa nirantara [pratisamaya] kevaLa vacanauccAra ja karato rahe te vakhate vacanayogano vyApAra pradhAnapaNe hovAthI te jIva vacanayoganA upayogavALo (vacanayogopayogI ) gaNAya che. vaLI jIva jyAre nizcala zarIra karIne rahyo chato kevaLa vacanayogano paNa rodha karIne (kAyayoga ane vacanayoga banne baMdha karIne) kevaLa manavaDe ja upayogavALo thayo chato koI vastuno vicAra kare, tyAre manayogano ja vyApAra pradhAnapaNe hovAthI te jIva manayoganA upayogavALo (manoyogopayogI) gaNAya che. vaLI e vacanayogano temaja manayogano upayoga paNa dareka utkRSTathI antarmuhUrta sudhI ja rahe che. ahIM jo ke eka yoganA vyApAra vakhate bIjA yogano vyApAra paNa antargata saMbhave che ja. to paNa vAyu vigere doSomAM jema utkaTa ane anutkaTa Azrayi te te doSano vyapadeza siddha che (eTale vAta, pitta tathA kapha e traNa doSamAM je doSa adhika prabala hoya te vakhate te doSavALo jIva gaNAya); tema yogamAM paNa je yoga prabaLa vartato hoya te yogavALo jIva gaNAya. kahyuM che ke - vAyu vigere (vAyu, pitta ne kapha) e traNa dhAtuomAM je vakhate je dhAtu prabalapaNe vartatI hoya te vakhate te dhAtu kopita thaI ema kahevAya che, paNa tethI bIjI be dhAtuo te vakhate sarvathA nathI ema nahi ja. tevI rIte traNa yogamAM paNa je vakhate je yoga prabalapaNe vartato hoya te vakhate te yogano nirdeza karAya che (eTale te yoga pravarte che ema kahevAya che), parantu te ja vakhate bIjo eka yoga athavA be yoga vartatA hoya che, athavA anya yoga sarvathA nathI paNa hoto.' emAM utkaTa yogathI itara yoga (je yoga adhika pravarte che te yoga sivAyano bIjo alpa pravartato yoga) te anutkaTa yoga te eka hoya athavA be hoya athavA sarvathA na paNa hoya. tenuM tAtparya paNa ahIM darzAvAya che - ahIM kahevAnuM tAtparya e che ke - kevalI bhagavaMtane vacanayoganI utkaTatAmAM kAya yoga paNa che. (arthAt jyAre dezanA vakhate vacanayoga prabala pravarte che tyAre kAyayoga paNa alpa 1. kevaLajJAnanI prApti thAya tyAre yoga saMbaMdhI upayoga ke je kSayopazamabhAvano hoya che, teno abhAva thAya che mATe 'upayoga rahita thavAthI' kahyuM che. 2. ahIM je kAyayoga, vacanayoga tathA manayoga kahyA te jIvathI spaSTa anubhavAtA bAdara kAyayogAdi jANavA, sUkSma kAyayogAdi athavA aspaSTa bAdara kAyayogane rodhavAnuM chadmasthathI temaja yoganirodha pahelAM kevalIthI paNa banI zakavuM azakya che. kAraNa ke kevalI bhagavaMto paNa niyata AkAzapradezo para hastAdikane sthira rAkhavA Icche to paNa na rAkhI zake mATe. 3. e bIjo eka yoga hovAnuM dRSTAMta. For Privateersonal Use Only Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prayatnavALo che). ane ApaNa vigerene (tamane - amane) manayoga ane kAyayoga (alpa prayatnavALA) che. punaH zailezI avasthAmAM jyAre kAyayogano nirodha kare che tyAre kevalI bhagavaMtane kevaLa kAyayoga ja che, parantu bIjo yoga pravartato nathI (e pramANe utkaTa - anutkaTapaNAnI apekSA vicAravI). eTale krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAra kaSAyo. tenI darekanI paNa utkRSTa sthiti antarmuhUrNapramANanI che. temaja pahelA traNa kaSAyonI to jaghanya sthiti paNa antarmuhUrtapramANanI che. ane cothA lobha kaSAyanI jaghanya sthiti 1 samayapramANanI che. vaLI e kaSAyonI sthiti je antarmuhUrtapramANanI kahI te viziSTa upayogane AzrayI ja krodhAdikanI e sthiti jANavI. nahitara sattAmArAthI to krodhAdi kaSAyo sadAkALa vartatA ja - vidyamAna ja hoya che. ane tethI kahevAnuM tAtparya e che ke - krodha, mAna ane mAyA e traNa kaSAyamAM upayogavALo jIva pratyekamAM jaghanyathI ane utkRSTathI paNa antarmuhUrta ja rahe che, ane lobhanA upayogamAM AtmA jaghanyathI 1 samaya ane utkRSTathI antarmuhUrNa sudhI ja rahe che. je kAraNathI kahyuM che ke - ___ 'koharekasAI NaM bhaMte ! kohakasAi tti kAlao kecciraM hoi ? goyamA ! jahaNNeNa vi ukkoseNa vi aMtomuhuttaM / evaM mANamAyAkasAI vi / lobhakasAI jahaNNeNaM ekkaM samayaM, ukkoseNaM saMtomudunaMti !" eno bhAvArtha ahIM A pramANe jANavo ke - krodha, mAna ane mAyAmAM upayogavALo AtmA e darekamAM jaghanyathI antarmuhUrta rahe ane utkRSTathI paNa antarmuhUrta rahe. parantu utkRSTapadanuM antarmuhUrta jaghanyapadanA antarmuhUrtathI moTuM jANavuM. tathA lobhakaSAyamAM upayogavALo AtmA jaghanyathI 1 samaya sudhI rahe, te kevI rIte ? te kahevAya che : ' upazAntamohavALo (upazamazreNimAM lobhane sarvathA upazAnta karelo che evo agiyAramA guNasthAnavALo) je jIva zreNithI (11 mA guNasthAnakathI) paDato chato eka ja samaya lobhanAM pudgalono udaya anubhavIne anantara samaye (bIje samaye) maraNa pAmavAthI anuttaradevomAM utpanna thAya, to tyAM te devane nizcaya sarve paNa kaSAyo pradezodaya vaDe udayamAM Ave che; parantu kevaLa lobha ja pradezodayathI udayamAM Ave che ema nahi. e pramANe jaghanyathI lobha kaSAyano ekalo udaya eka ja samaya prApta thAya che. ane utkRSTathI to krodhAdikanI peThe antarmuhUrta sudhI udayamAM Ave che ema jANavuM. (e rIte lobhodayano jaghanya 1 samaya kahyo). prazna: jo e pramANe che to eja rItie krodhAdikano upayoga paNa jaghanyathI 1 samaya 1. e bIjA be yoga hovAnuM dRSTAMta. 2, e koIpaNa bIjo yoga na hovAnuM trIjA vikalpanuM draSTAMta. 3. he bhagavan! krodha kaSAyavALo AtmA krodha kaSAyamAM keTalA dIrghakALa sudhI rahe? gautama ! jaghanyathI ane utkRSTathI paNa antarmuhUrta sudhI rahe, e pramANe mAna kaSAya ane mAyA kaSAyamAM upayogavALo AtmA paNa jANavo. vaLI lobha kaSAyavALo AtmA jaghanyathI 1 samaya rahe, ane utkRSTathI antarmuhUrta rahe. (cAra kaSAyano udaya adhruva che, temaja parAvartamAna che, mATe (antarmuhurta bAda) krodhAdikanI parAvRtti thayA kare che.) For Private 3 uosonal Use Only Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudhIno kema prApta na thAya ? (jethI kevaLa lobha ja kahyo !). uttara: tamAruM pUchavuM satya che, parantu zreNinA zikharathI - sarvAgrabhAgathI paDatA jIvane jyAre krodhAdi kaSAyo udayamAM Ave che, tyAre te udayaprApta kaSAyathI bIjA kaSAyo paNa pradezodaya vaDe samakALe ja vedAtA hoya che. te kAraNathI lobhanI peThe (ekalA lobhodayanI mAphaka) kevaLa krodhAdikano udaya (ekalA krodhAdino udaya) prApta thato nathI, ema vRddho kahe che. emAM tattva zuM che te zrIkevalI bhagavaMta jANe. (mATe lobhano ja udaya 1 samaya pramANa jANavo). 1. ahIM tattva e che ke - jIvano svabhAva ja tathA prakArano che ke - krodhakaSAyanA udayamAM pahele samaye zreNithI kALa kare to jyAM anuttaradevapaNe utpanna thayela che tyAM bIje samaye paNa pUrvabhavano krodhakaSAya ja udayamAM Ave. tevI rIte mAnakaSAyanA udayamAM pahele samaye maraNa pAmelAne bIje samaye parabhavamAM paNa mAnakaSAya ja udaya Ave, te pramANe mAyAkaSAyanA udayamAM pahele samaye maraNa pAmelAne parabhavamAM bIje samaye pUrvabhavanA mAyAkaSAyano ja udaya thAya. parantu lobhakaSAya mATe e rIti jIvasvabhAvathI ja che nahi, kAraNa ke lobha kaSAyanA udayamAM pahele samaye maraNa pAmelA jIvane parabhavamAM bIje samaye cAra kaSAyamAMno koIpaNa kaSAya udayamAM Ave che. jethI zreNimAMthI upazAntamohathI paDI lobhanA udayanA prathama samaye maraNa pAmelA jIvane parabhavamAM (anuttaradevapaNAmAM) lobhakaSAyano udaya ja rahevo joIe evo niyama nahi; parantu bIje samaye krodhakaSAyI paNa thAya, athavA to mAnakaSAyI paNa thAya, athavA to mAyAkaSAyI paNa thAya; e rIte koIpaNa kaSAyano udaya thAya. e rIte parabhavamAM udaya AvavA saMbaMdhI pahelA traNa kaSAyo ane lobha e bemAM ghaNo taphAvata che. jethI krodhAdi traNa kaSAya mATe 'je kaSAyamAM jIva mare te ja kaSAyamAM utpanna thAya,' e niyama che, ane lobha kaSAyanA saMbaMdhamAM e niyama nathI. zrI prajJApanAjInA 18 mA padamAM A cAra kaSAyonI kAyasthitinA prasaMgamAM ja vRttimAM A pramANe pATha che, te akSarazaH A pramANe - 'yadA kazcidupazamaka upazamazreNiparyavasAne upazAntavItarAgo bhUtvA zreNitaH pratipatan lobhANuprathamasaMvedanakAla eva kAlaM kRtvA devalokeSUtpadyate / tatra cotpannaH san krodhakaSAyI mAnakaSAyI mAyAkaSAyI vA bhavati tadA ekaM samayaM lobhakaSAyI labhyate / athaivaM krodhAdiSvapyekasamayatA kasmAnna labhyate ? ucyate tathAsvAbhAvyAt / tathAhi zreNItaH pratipatan mAyANuvedanaprathamasamaye mAnANuvedanaprathamasamaye krodhANuvedanaprathamasamaye vA yadi kAlaM karoti, kAlaM ca kRtvA devalokeSUtpadyate tathApi tathAsvAbhAvyAt yena kaSAyodayena kAlaM kRtavAn tameva kaSAyodayaM tatrApi gataH sannantarmuhUrttamanuvarttayati, etaccAvasIyate adhikRtasUtraprAmANyAt, tato'nekasamayatA krodhAdiSviti / artha :- jyAre koI upazamaka jIva upazamazreNine anne upazAnta vItarAga thaIne zreNithI paDato lobhANune vedavAnA pahelA ja vedanasamayamAM (pahelA udayasamayamAM) kALa karIne devalokamAM utpanna thAya, ane tyAM utpanna thayo chato krodhakaSAyI thAya athavA mAnakaSAyI thAya athavA to mAyAkaSAyI thAya to tevA prasaMge lobhakaSAyane eka samaya prApta thAya che. have e pramANe krodhAdi traNa kaSAyomAM paNa eka samayapaNuM zA mATe prApta na thAya ? to kahevAya che ke - tathA prakA2nA jIvasvabhAvathI ja. te A pramANe - zreNithI paDato jIva mAyAnA aNu vedavAnA pahelA samaye (mAyodayanA pahelA samaye) athavA mAnanA aNu vaidavAnA pahelA samaye athavA to krodhanA aNu vedatAM pahele samaye jo kALa kare, ane kALa karIne devalokamAM utpanna thAya, to paNa tathAprakAranA jIvasvabhAvathI ja je kaSAyanA udayamAM kALa karyo hoya te ja kaSAyano udaya tyAM gayA bAda paNa antarmuhUrta sudhI anusare che - thAya che. ane e vAta A adhikRta sUtranA pramANathI ja samajAya che (eTale je sUtranI A vRtti che te "osADuM chuM aMte !' ityAdi sUtra pramANa hovAthI ja arthapatti vaDe ja e vAta siddha thAya che. nahitara krodhAdika mATe paNa jaghanyathI 1 samayanI sthitinuM pratipAdaka sUtra hota). te kAraNathI krodhAdika kaSAyomAM aneka samayapaNuM che. vaLI ahIM vRttikartA lakhe che ke - 'zreNithI paDatAM krodha vigerenA udaye zeSa 52kaSAyo pradezodaya vaDe samakALe vedAya che, parantu lobhanI peThe ekalA vedAtA nathI ema vRddho kahe che, te kAraNathI krodhAdikano eka samaya sthitikALa nathI.' Ama kahevAmAM tAtparya zuM che ? te zrI vRttikartA jANe, kA2Na ke samayanI sthitimAM anya kaSAyono pradezodaya athavA 351 - Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA 5 - kRSNalezyA ane nIlalezyA vigere cha vezyAonI darekanI sthiti paNa tiryaMca-manuSyomAM dravyalezyA tathA bhAvalezyA e ubhayanI apekSAe jaghanyathI temaja utkRSTathI paNa antarmuhUrtapramANa che. ane deva tathA nArakamAM to kevaLa bhAvalezyAnI sthiti keTalI? te kahevAya che. - suranAranuM ya ityAdi - devomAM chae dravyalezyAomAMthI je jyAM saMbhavatI hoya te ane kRSNAdi traNa azubha legyAmAMnI je vezyA je nArakane saMbhave che, te devanuM athavA nArakanuM potAnuM jeTaluM AyuSya kaheluM che, teTalA pramANanI ja te vezyAnI utkRSTa sthiti jANavI. te A pramANe - tyAM sAtamI pRthvInA nArakone zradhdhAnezyanI utkRSTa sthiti 33 (tetrIsa) sAgaropama hoya che. nItteizyAnI utkRSTa sthiti pAMcamI pRthvInA pahelA prataramAM palyopamanA asaMkhyAtamA bhAge adhika daza sAgaropama jeTalI prApta thAya che. chApotoDyAnI utkRSTa sthiti trIjI pRthvInA pahelA prataramAM palyopamanA asaMkhyAtamA bhAge adhika traNa sAgaropama jeTalI prApta thAya che. tainasoyAnI utkRSTa sthiti IzAna devalokamAM palyopamanA asaMkhyAtamA bhAge adhika be sAgaropama jeTalI prApta thAya che. pALezyAnI utkRSTa sthiti brahmadevalokamAM daza sAgaropama jeTalI che, ane zurvajonI utkRSTa sthiti anuttara vimAnamAM tetrIsa sAgaropama jeTalI che. ahIM kRSNalezyA, nIlalezyA tathA kApotalezyA e traNa lezyAo bhavanapati tathA vyattara devomAM paNa saMbhave che. parantu ahIM utkRSTa sthitinuM nirUpaNa karavA mATe nArakomAM kahI che (paranuM bhavanapati, vyattaranI sthiti nArakonI apekSAe alpa hovAthI e traNa vezyAo bhavanapati - vyattaromAM ahIM vicArI nathI). e pramANe 231mI gAthAno artha samApta thayo. /231 rUti yogopaco - pAye - nezyAnAM 39tara: mavasthitivazAtta: || vitaraUT: e pramANe nava anuyogadvAramAM pAMcamA kALadvArane viSe guNavibhAgakALa - pramANanA prasaMgamAM veda Adi guNono avasthitikALa kahIne have A gAthAmAM matijJAnAdi jIvanA guNonuM kALapramANa kahevAya che : chAvaTTi uyahinAmA, sAhiyA maisuohinANANaM / UNA ya pubbakoDI, maNa samaiya cheya parihAre // 232 / / thArtha: matijJAna, zrutajJAna tathA avadhijJAnano avasthita kALa kaMIka adhika chAsaTha sAgaropama jeTalo che, tathA mana:paryavajJAna, sAmAyika cAritra ane parihAravizuddhi cAritrA e traNano kALa dezona pUrvakroDa varSano che. 232 TIrthi: matijJAna, zrutajJAna tathA avadhijJAna e traNa jJAna nirantarapaNe utkRSTathI sAdhika chAsaTha sAgaropama sudhI vartatAM hoya che. tenI bhAvanA A pramANeto ekalaudayapaNuM e be kaI rIte hetubhUta hoya? eka samayanI sthitimAM anya kaSAyono pradezodaya kaMI paNa bAdhaka saMbhavato nathI. kAraNa ke eka samayanI sthiti to vipAkodayanI apekSAe gaNavAnI che. to krodhanA eka samayanA vipAkodaya vakhate mAnAdikano pradezodaya hoya to paNa zuM harakata che ? harakata tyAre ja ke krodhanA vipAkodaya sAthe mAnAdikano paNa vipAkodaya hoya, parantu tema to che nahi. mATe ahIM to zrI prajJApanAjInI vRttimAM eka samayasthiti na hovAno je hetu upara darzAvAyo che, te hetu vizeSa saraLa ane saheje samajAya tevo che. For Private 242sonal Use Only Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahIM manuSyalokamAM matijJAna athavA zrutajJAna athavA avadhijJAna jene utpanna thayuM che evo koI jIva dezona pUrvakroDavarSa sudhI jIvIne tetrIsa sAgaropamanA AyuSyavALA anuttara devomAM utpanna thayo. tyAMthI punaH ahIM Avyo chato manuSyabhavamAM e traNa jJAna patita nathI thayAM; evI rIte e traNa jJAnasahita ja pUrvakroDavarSa saMpUrNa jIvIne punaH tetrIsa sAgaropamanA AyuSyavALA anuttara devomAM utpanna thayo. punaH paNa apatita e traNa jJAnasahita vartato manuSyamAM Avyo. (ane tyAM pUrvakroDavarSa sudhI te traNa jJAnayukta rahyo) to e rIte traNa vAra manuSyanA bhava ane be vAra anuttaranA bhava thavAthI traNa manuSyabhavanA traNa pUrvakroDavarSa sahita chAsaTha sAgaropama jeTalo utkRSTakALa e mati Adi traNa jJAnano prApta thAya che. athavA e ja manuSya ke jenAM e traNa jJAna patita nathI thayAM tethI utkrAnta paNa nathI thayAM (gayAM nathI) evo te manuSya bAvIsa sAgaropamanA AyuSyavALA azrutadevalokamAM (bAramA devalokamAM) pUrve kahelA krama pramANe ja (eTale eka manuSyabhava ane eka devabhava e rIte paraspara aMtarita rIte) traNa vAra utpanna thAya to e rIte paNa e traNa jJAnono kahelo sAdhika chAsaTha sAgaropama jeTalo kALa prApta thAya che. je kAraNathI (siddhAntamAM kahyuM che ke -) do vAre vijayAisu, gayassa tiNNaccue ahava tAI / airegaM narabhaviyaM, nANAjIvANa savvaddhaM / / 1 / / ahIM gAthAmAM e traNa jJAnano utkRSTa sthitikALa kahyo che, parantu jaghanya kahyo nathI. mATe jaghanya sthitikALa mati-zrutano pratyekano anna muhUrtapramANa jANavo. ane avadhijJAnano jaghanya kALa 1 samaya jANavo. te kevI rIte ? ema jo pUchatA ho to kahevAya che ke (avadhijJAnano jaghanya kALa A pramANe) : koI virbhAgajJAnI tiryaMca vA manuSya samyakatva utpanna kare to tenuM te vibhaMgajJAna pahelo eka samaya avadhijJAnapaNAne pAme che, ane tyArabAda bIje ja samaye punaH avadhijJAnAvaraNanA udayathI te avadhijJAna mULathI ja sarvathA nAza pAme tyAre avadhijJAna jaghanyathI eka samaya prApta thAya che. je kAraNathI kahyuM che ke - "manA gahanne maMtomutta, evaM suyanANI vi, ohinANI jahaNaNeNaM eka samayaM. 1. samyakatvanI prApti thatAM matiajJAna te ja matijJAnarUpe ane zrutajJAna te ja zrutajJAnarUpe pariName ane antarmuhurtamAM samyakatva patita thatAM punaH matiajJAna-zrutajJAna thaI javAthI mati-zrutajJAnano jaghanya kALa antarmuhUrtapramANa thAya che. 2, tiryaMca vA manuSya vA deva e traNe (- prajJApanAjI), 3. ahIM zrIprajJApanAvRttino bhAvArtha A pramANe - "ahIM tiryaMca paMcendriya athavA manuSya athavA deva je vibhaMgajJAnI, chato samyaktva pAme, ane te jIvane samyaktvanI pratipattinA samaye ja samyaktvanA sadUbhAvathI virbhAgajJAna te avadhijJAnarUpe thayuM, ane te avadhijJAna jyAre devanA cyavanarUpa maraNa vaDe devane, ane bIjAne (manuSya-tiryaMcane) bIjI rIte paNa (maraNathI vA avadhiAvaraNanA udayathI) anantara samaye patita thAya tyAre avadhijJAnane ekasamayapaNuM prApta thAya che.' ahIM zrI prajJApanAvRttimAM eka samayanA adhikArI traNa jIva kahyA ane upara be kahyA, tathA paDavAmAM upara eka AvaraNodaya ja hetu kahyo ane ahIM be hetu kahyA e vizeSa che. For Private 34 3sonal Use Only Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA jhaUTI , TLako ityAdi - manaHparyavajJAnano sthitikALa kiMcit jUna - nava varSa vaDe nyUna pUrvakroDavarSapramANano utkRSTathI che. kAraNa ke cAritrIo ja mana:paryavajJAna pAme che. ane cAritro to garbhakALathI prAraMbhIne kaMIka nyUna nava varSa vyatIta thayA bAda ja ghaNuM karIne prApta thAya che. te kAraNathI ja teTalAM varSa jUna pUrvakroDa varSa jeTalo mana:paryavajJAnano utkRSTa sthitikALa kahyo che. vaLI jaghanyathI to e mana:paryavajJAna eka ja samayanI sthitivALuM che. kAraNa ke jene mana:paryavajJAna utpanna thayuM che evA apramatta muni eka samaya bAda kALa karI devamAM utpanna thAya che, ane devamAM mana:paryavajJAnano abhAva che, mATe eka samayanI sthitivALuM che. tathA sAmAyika vAritra ane chevopasthApanIya vAritra e paNa banne cAritra che. ane cAritra hovAnA kAraNathI ja e benI paNa eTalI ja sthiti che. arthAt e dareka cAritranI utkRSTa sthiti dezona pUrvakoDavarSa-pramANanI che, vaLI jaghanyathI to e banne cAritranI paNa darekanI ekeka samaya pramANa ja sthiti jANavI. kAraNa ke e be cAritrane eka samayamAtrA prApta karI anantara samaye (bIje samaye) maraNano saMbhava hovAthI; ane maraNa pAmIne devamAM utpanna thavAthI devamAM aviratapaNuM ja hovAthI koIpaNa cAritrano abhAva che. tathA parihAravizuddhi vAritranI paNa jaghanya sthiti na samayamAtra che, ane utkRSTathI kiMcita nyUna - ogaNatrIsa varSa nyUna pUrvakroDavarSa pramANanI sthiti che. je kAraNathI kahyuM che ke - __ 'parihAravisuddhIe NaM bhaMte ! parihAravisuddhie tti kAlao kecciraM hoi ? goyamA ! jahaNNeNaM eka samayaM, ukkoseNaM desUNAe egUNatIsAe vAsehiM UNiyA puvvakoDI' / / ahIM jaghanya sthiti je eka samayanI kahI te pUrve kahayA pramANe (eTale sAmAyika cAritra tathA chedopasthApanika cAritranI jaghanya sthiti 1 samaya kahI te pramANe) maraNanI apekSAe ja jANavI. ane utkRSTa sthiti je dezona ogaNatrIsa varSanyUna pUrvakroDavarSapramANa kahI, tenI bhAvanA A pramANe - ahIM jaghanyathI paNa navamA pUrvanI AcAra nAmanI trIjI vastu sudhInuM dRSTivAda sUtra bhaNyA hoya evA munine ja parihAravizuddhi cAritra prApta thAya che. te kAraNathI koI jIve dezona nava varSanI vaye pUrvakoDavarSanA AyuSyavALAe pravrajyA - dIkSA aMgIkAra karI hoya, ane tene jyAre vIsa varSano dIkSA paryAya thAya tyAre ja dRSTivAda sUtra (bAramuM aMga) bhaNavAnI AjJA che. kAraNa ke dIkSAno paryAya vIsa varSano na thayo che. A sudhImAM pahelAM dRSTivAda sUtranI anujJA sidhdhAntomAM niSedha karelI che. mATe te vIra. - " dIkSA paryAya thayA bAda dRSTivAdanA sUtranA navamA pUrvanI AcAra nAmanI trIjI vastu (vastu eTale eka moTo adhyAya - vizeSa) bhaNe, tyAra bAda parihAravizuddhi cAritra pAmI zake che]. vaLI te parihAracAritra aDhAra mAsa sudhInuM che (aDhAra mAsapramANanuM che), to paNa te cAritranA avicchinna akhaMDita pariNAma vaDe te jIve paripAlana karyuM hoya (arthAt 18 mAsano kriyAvidhi karyA bAda paNa parihAranA pariNAmathI patita na thayo hoya) to e pramANe dezona ogaNatrIsa varSanA nyUna pUrvakroDavarSa 1. parihAravizuddhi cAritravALo jIva he bhagavan! parihAravizuddhi cAritramAM keTalA dIrgha kALa sudhI varte? he gautama ! jaghanyathI eka samaya sudhI varte ane utkRSTathI kaMIka nyUna ogaNatrIsa varSa vaDe nyUna (rahita, eTale sAdhika 28 varSa jUna) pUrvakroDavarSa sudhI parihAravizuddhi cAritramAM varte. For Private guxsonal Use Only Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - pramANa e parihAravizuddhi cAritrano utkRSTa sthitikALa prApta thAya che. (tyAM sudhI pramattApramattabhAve e pariNAmamAM varte che.) tathA sUkSmasaM5rIya vAritrano sthitikALa jaghanyathI 1 samaya ane utkRSTathI antarmuhUrta pramANa no che. temaja yathAsthiti vAritranI sthitikALa paNa jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI dezona pUrvakroDavarSa pramANano che. te pUrve paNa bhAvArthapUrvaka kahelo ja che te kAraNathI ahIM tenI bhAvanA punaH kahI nathI. tathA vartajJAnano paNa sthitikALa sAdi ananta che te to prasiddha ja che, te kAraNathI ahIM (A gAthAmAM) jJAnonA sthitikALa kahevAno adhikAra cAle che chatAM kevalajJAnano kALa na kahyo. e 232 mI gAthAno artha samApta../232 vatara : have A gAthAmAM virbhAgajJAna Adi jIvaguNonuM kALamAna nirUpaNa karAya che. te A pramANe : vibhaMgassa bhavaTTii, cakhussudahINa besahassAI / NAI apajjavasio, sapajjavasiotti ya acakkhU // 233 // mAthArtha: virbhAgajJAnano sthitikALa te jIvanI bhavasthiti jeTalo (arthAt AyuSya jeTalo) che. cakSudarzananI sthitikALa be hajAra sAgaropama jeTalo che. ane acakSudarzanano kALa anAdi aparyavasita tathA anAdi saparyavasita (arthAt anAdi anaMta ane anAdi sAnta ema be prakArano che. 233. TIrtha: pAMca jJAnano sthitikALa to pUrva gAthAmAM kahevAI gayo. have te jJAnanA pratipakSI evA traNa ajJAnono kALa kahevAno prasaMga che. te ajJAna traNa prakAranuM che; matiajJAna - zrutaajJAna ane virbhAgajJAna. tyAM matiajJAna ane zrataajJAna abhavya jIvonI apekSAe anAdi ananta che, ane bhavya jIvonI apekSAe vicAratAM je anAdi mithyAdraSTi bhavya jIvo che (eTale pUrve koIvAra samyakta pAmyA ja nathI evA mithyAdraSTi bhavya jIvo) teone anAdikALanAM e be ajJAna che, paraMtu teno anta hovAthI anAdi sAnta che. tathA jeo samyakatva pAmIne punaH patita thaI mithyASTi thayA che tevA patita samyadRSTionA matiajJAna-zrutaajJAnano sthitikALa jaghanyathI antarmuhUrta ane utkRSTathI ardha pudgalaparAvartarUpa sAdi sAnta kALa sudhIno kALa prApta thAya che. ahIM gAthAmAM jo ke e be ajJAnano kALa graMthakartAe nathI kahyo to paNa upalakSaNa vyAkhyAthI e sarva potAnI meLe ja jANI levuM. virbhAgajJAna rUpa trIjA ajJAnano kALa to ahIM graMthakartA pote ja (gAthAmAM) kahe che. te A pramANe : vimAsa maDuiM - je tiryaMcabhavamAM athavA manuSyabhavamAM vartatA jIvane virbhAgajJAna utpanna thayuM, ane te utpanna thayelA virbhAgAna sahita je bIjA bhavamAM jAya, to te be bhavanI 1. e kALanI bhAvanA pUrve kahevAI gaI che, to paNa sthAnanI azUnyatA mATe kahevAya che, te A pramANe - upazamazreNimAM caDhatA vA paDatAM sUkSmasaMparAnA pahelA ja samaye maraNa pAme to eka samayano kALa che. ane aMtarmuhUrta to e guNasthAnano svAbhAvika kALa che. kAraNa ke jo maraNa na pAme to sUmasamarAyapaNuM avazya antarmuhUrta sudhI kAyama ja rahe evo niyama che, tyArabAda anya guNasthAna prApta thAya ja. For Privat3ersonal Use Only Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je utkRSTa sthiti, temAMthI kaMIka nyUna sthiti, eTalo virbhAgajJAnano nirantarapaNe utkRSTa avasthitikALa jANavo e tAtparya che. te A pramANe - tiryaMca paMcendriya athavA manuSya te kaMIka vyakta thayo chato (kiMcit virbhAgajJAna yogya avasthAne prApta thayo chato) tene vibhaMjJAna utpanna thayuM. ane te vibhaMgajJAna sahita te jIva ahIM (te ja bhavamAM) kaMIka nyUna pUrvakroDa varSa sudhI jIvyo. ahIM koIka tevA prakAranA guNAbhAsa vaDe vibhaMgajJAna utpanna thAya che, ane tevo guNAbhAsa kiMcit avyaktane ja thAya che. te kAraNathI ahIM pUrvakroDa varSamAM kiMcit nyUnatA kahI che. ane tyArabAda te apatita virbhAgajJAna sahita ja nIce sAtamI pRthvImAM utpanna thayo, ane tyAM 33 sAgaropama sudhI jIvyo. to e pramANe be bhavamAM maLIne nirantarapaNe dezona pUrvakroDa varSa adhika 33 (tetrIsa) sAgaropama jeTalo vilaMgajJAnano utkRSTa sthitikALa siddha thAya che. ane virbhAgajJAnano jaghanya kALa je eka samaya jeTalo kahyo che, te A pramANe jANavo. vizuddhine prApta karatA (vizuddha avyavasAyamAM vartatA) evA koIka mithyASTine pahele samaye - eka samaya virbhAgajJAna utpanna thayuM, ane tyArabAda utkRSTa vizuddhine anubhavatAM (arthAt bIje samaye utkRSTa vizuddha adhyavasAyamAM vartatAM) samyakatva utpanna thayuM. to te samaye prathama samayanuM vibhaMgajJAna te bIje ja samaye avadhijJAnanA svarUpamAM pariNammu (gaNAyuM). jethI e pramANe vilaMgajJAnano jaghanya avasthitikALa eka samaya jeTalo kahyo che. (siddhAntamAM) kahyuM che ke - 'vimena'nALA | mete ! vimAnA 7i Irfmo ghare doDuM ? 1. arthAt keTalAMka varSa vItyA bAda virbhAgajJAna thAya che, ema zrI prajJApanAjInI vRttimAM kahyuM che; ruddha kazcit...pUrvakoTyAyuH katipayavarSAtikrame vibhaGgajJAnI jAyate - iti vacanAta. 2, ahIM guNAbhAsa eTale samyakatvarahita tapazcaryAdi guNa, ane samyaqsahita hoya to te tapazcaryAdi guNa guNAbhAsa nahi paNa guNa kahevAya. 3, ahIM kiMcit avyakta eTale maMdamithyAtva saMjJA saMbhave che. 1. he bhagavanu ! vibhaMgazAnI jIva virbhAgajJAnIpaNe keTalA dIrgha kALa sudhI rahe ? gautama ! jaghanyathI 1 samaya sudhI ane utkRSTathI dezona pUrvakroDa varSa adhika tetrIsa sAgaropama sudhI (virbhAgajJAnIpaNuM satata kAyama rahe), vaLI ahIM virbhAgajJAnanI eka samayanI sthiti mATe vRttikartAe je kaMIka lakhyuM che, te upara darzAvAyuM che. ane zrI prajJApanAjInI vRttimAM e ja vAtane judA svarUpathI lakhI che te A pramANe - 'vimAna nadhanyata viSaM rasamAM, kathamiti cet ? ucyate - kazcit tiryapaJcendriyo manuSyo devo vA samyagdaSTitvAdavadhijJAnI san mithyAtvaM gatastasmiMzca mithyAtvapratipattisamaye mithyAtvaprabhAvato'vadhijJAnaM vibhaGgajJAnIbhUtaM 'AdyatrayamajJAnamapi bhavati mithyAtvasaMyukta miti vacanAt, tato'nantarasamaye devasya cyavanenAnyasya maraNenAnyathA vA tadvibhaGgajJAnaM paripatati tata evamekasamayatA vibhaGgajJAnasya / artha :- virbhAgajJAnI jaghanyathI eka samaya prApta thAya che, te kevI rIte ? ema ja pUchatA ho to kahevAya che ke - koI tiryaMca paMcendriya athavA manuSya athavA koI deva samyaguSTipaNAthI avadhijJAnI hoIne mithyAtva pAmyo, to te mithyAtvanI prAptinA samaye ja mithyAtvanA prabhAvathI avadhijJAna te vibhaMgajJAnarUpe pariNamyuM. je kAraNathI pahelAM traNa jJAna jo mithyAtva sahita hoya to te traNe ajJAna svarUpa thAya che, e pramANe vacana hovAthI. tyArabAda (eTale mithyAtva prAptinA samayathI anantaranA) bIjA samaye devanuM ovana thavAthI devanuM virbhAgajJAna nAza pAme, ane anyanuM yaMca paMcendriyanuM athavA manuSyanuM) virbhAgajJAna tenA maraNa vaDe athavA to bIjI rIte (eTale avadhijJAnAvaraNano udaya thavAthI) paripatita thAya (vinAza pAme), te kAraNathI e rIte virbhAgajJAnano sthitikALa eka samayano ghaTI zake che (e rIte eka samaya saMbaMdhI vaktavyatA kahI). 356 Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ goyamA ! jahaNNeNaM eka samayaM, ukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAI desUNAe puvvakoDIe abbhhiyaaiN| e pramANe jJAnano ane ajJAnonI sthitikALa kahyo. have cakSudarzanAdi darzanano sthitikALa kahevAnI icchAe graMthakartA kahe che ke : | vevasurI ve sadaruM - cakSuno eTale cakSudarzanarUpa je labdhi teno nirantarapaNe utkRSTa sthitikALa be hajAra sAgaropama jeTalo che, e to prathama sUtrakartAno (jIvasamAsa graMthakartAno) abhiprAya kahyo. ane e kathana to asaMgata jevuM ja samajAya che, kAraNa ke siddhAnta sAthe visaMvAdavALuM hovAthI temaja yuktiyukta na hovAthI. te A pramANe - siddhAntamAM to kahyuM che ke : praphanaH ahIM manuSya-tiryaMcanuM virbhAgajJAna bIje samaye maraNa vaDe cAlyuM jAya athavA bIjI rIte cAlyuM jAya ema kahyuM, tyAM bIjI rItamAM avadhi AvaraNano udaya na letAM samyakatvanI prApti thavAthI bIje samaye avadhijJAnasvarUpa thavAthI te vibhaMgajJAna cAlyuM gayuM kema na gaNAya? uttara: mithyAtvanI prApti jIvane jaghanyathI paNa antarmuhUrta sudhI rahenArI hoya che, parantu koI samyagudRSTi jIva eka samaya mithyAtva pAmIne punaH bIje samaye samyakatva pAme ema banatuM nathI. te kAraNathI upara lakhelI bIjI rItamAM samyaktvanI prApti te heturUpe ghaTI zakatI nathI, mATe jJAnAvaraNano udaya ja hetu che. praphana: jo ema che to virbhAgajJAna athavA avadhijJAna maraNa vaDe vinAza pAme e nirNata ke nahi? athavA vinAza na paNa pAme ? uttara: virbhAgajJAna athavA avadhijJAna maraNa vaDe vinAza pAme evo niyama nathI. parantu e benA vinAzamAM koIkane maraNa paNa aniyata kAraNarUpe che. ane AvaraNano udaya to vinAzamAM avazya kAraNa che. jo maraNa e kAraNarUpa hoya to avadhino tathA vibhaMgano je utkRSTa kALa kahyo che te prApta na thAya. vaLI avadhijJAna aneka prakAranAM che, temAMnA keTalAka prakAranAM evAM paNa avadhijJAna hoya ke je maraNathI avazya vinAza pAmanArAM hoya che. vaLI anumAna paNa thAya che ke - asaMkhya devo vA nArakone avadhi vA virbhAgajJAna saMpUrNa bhavaparyata hoya che. parantu te sarvanAM jJAna parabhavamAM sAthe nathI jatAM paNa maraNathI avazya vinaSTa thAya che. ane avadhi tathA vibhaMgane parabhavamAM sAthe laI janArA jIvo ghaNA ja alpa che, mATe eka samayanI sthitimAM maraNane heturUpa kahyuM che te yathArtha ja che. vaLI vacce vacce samyakatva ane mithyAtvathI parAvRtti pAmanArAM e avadhi vA vibhaMga jJAno prAya: pratipAtI ja hovAthI maraNa samaye avazya naSTa thAya che. praphana vibhaMga ane avadhino eka samaya sthitikALa zAstramAM tiryaMca, manuSya ane deva e traNane adhikRta karIne kahyo tyAre nArakane adhikRta karIne kema na kahyo ? zuM nArakajIvane eka samayanuM avadhijJAna vA virbhAgajJAna na hoya ? uttara: devonuM avadhi vA vibhaMga maraNanA pUrva samaye samyakta vA mithyAtvanI prAptithI utpanna thAya che, ane maraNa samaye te avadhi vA vibhaMga punaH cAlyuM jAya che. tevI rIte nArakomAM maraNanA pUrva samaye mithyAdraSTine samyakRtva thavAno ane samyagudRSTine mithyAtva thavAno ja avakAza nathI to nArakone aMge 1 samaya kevI rIte ghaTe ? ane maraNa pUrve nArakabhavanA madhyabhAgamAM to samyakatvanI prApti thAya to paNa avazya antarmuhUrta rahevAthI avadhi paNa antarmuhUrta sudhI rahe. ane samyagudRSTine mithyAtvanI prApti thAya to paNa mithyAtva antarmuhUrta rahevAthI vibhaMga paNa aMtarmuhUrta rahevaLI nArakone parabhavamAM jatAM maraNanA paryanta samaye samyaktva prAptinI niSedha che, e karmagraMthano abhiprAya che. ane zrIbhagavatIjIno to abhiprAya che ke cha pRthvInA nArako paryanta kSayopazama samyaktva pAmI te samyaktva sahita ahIM utpanna thAya che, ane ahIMthI kSayopazama samyakatva sahita chaThThI pRthvI sudhI utpanna paNa thAya che. to e apekSAe vicAratAM nArako paryantasamaye samyakatva pAmatAM eka samaya avadhijJAnavALA thaI maraNa samaye te avadhijJAna cAlyuM jAya to nArakone e rIte eka samayanI sthiti kema na ghaTe ? te saMbaMdhI vizeSa vicAra zrIbahaRtathI vicAravo. yogya che. tathA avadhino utkRSTa kALa kahevAmAM to manuSya ja adhikata hoya te yathArtha che. kAraNa ke anuttaradevamAM utpanna thavAnI vaktavyatA hovAthI. ane virbhAgajJAnanA utkRSTa kALamAM deva adhikRta nathI te paNa yathArtha che, kAraNa ke sAtamI pRthvImAM manuSya vA tiryaMca ja jAya, ane devane to svabhAve ja narakamAM utpanna thavuM nathI.. For Privat-3419 sonal Use Only Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cakkhu'daMsaNI NaM bhaMte ! cakhudaMsaNitti kAlao kecciraM hoi ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM sAgarovamasahassaM sAiregaM / / te kAraNathI sAdhika eka hajAra sAgaropamanuM nirUpaNa karanAra e kahelA siddhAntanA vacana sAthe A graMthakartAnuM be hajAra sAgaropamane nirUpaNa karanAruM vacana visaMvAdavALuM thAya che. vaLI bIjI vAta e che ke - "pattAM sakniTiya, sadasamahamahiyamuhinAma | | | | tatti ma" ItyAdi pUrve kahelI A graMthanI ja gAthAmAM ane siddhAntamAM sarve dvIndriyAdi trasa jIvono sAdhika be hajAra sAgaropama jeTalo sthitikALa pratipAdana karelo che. ane te kALa cakSudarzanI evA caturiMdriya ane paMcendriyano ja kevaLa kevI rIte saMbhave? kAraNa ke caturindriyanI saMkhyAta kALa ane paMcendriyano sAdhika eka hajAra sAgaropama jeTalo kAyasthitikALa siddhAntamAM ane A graMthamAM paNa kahyo che. ane caturindriya tathA paMcendriyane varjIne bIjA koIne cakSudarzana saMbhavatuM nathI. te kAraNathI siddhAntamAM kahelo cakSudarzanIno kAyasthitikALa te yuktivALo samajAya che, parantu A graMthamAM kahelo (be hajAra sAgaropama jeTalo) kALa yuktivALo saMbhavato nathI, kAraNa ke yuktithI vicAratAM virodha Ave che mATe. - tathA sarvavuM - acakSudarzanI jIva eTale cakSu sivAyanI zeSa cAra indriyothI thatA darzananI (sAmAnyopayoganI) labdhivALo prANI kALathI anAdi aparyavasita (eTale anAdi ananta) che, ane te abhavyanI apekSA e anAdi ananta che. ahIM gAthAmAM II e padamAM pahelA 5 kArano lopa thayelo hovAthI artha vakhate e saMpUrNa pada jANavuM. tethI anAdi anaMta ane anAdi sAtta e artha nikaLe che. tathA abhavyone sparzendriyanI apekSAe acakSu darzanarUpa labdhi anAdikALanI hovAthI temaja anantakALa sudhI bhAvimAM vartanArI hovAthI abhavyone acakSudarzana anAdi ananta che. tathA savasiSotti ya e padanI sAthe paNa pAruM = anAdi padano saMbaMdha anusarato hovAthI anAdi saparyavasita pada thAya. ane tethI e ja acakSudarzanI jIva bhavyanI apekSAe vicArIe to anAdi saparyavasita che. kAraNa ke bhavya jIvone sparzendriyanI apekSAe acakSudarzana labdhi anAdikAlanI che, ane kevaLajJAnanI 1. he bhagavana ! cakSudarzanI jIva cakSudarzanIpaNe kALathI keTalA dIrgha kALa sudhI hoya ? gautama ! jaghanyathI antarmuhUrta ane utkRSTathI eka hajAra sAgaropamathI kaMIka adhika. 2. paryAptAnI utkRSTa kAyasthiti kaMIka adhika zatapRthakatva sAgaropama che. tathA sayatiDhiya- sakasendriya eTale paMcendriyanI kAyasthiti kaMIka aghika eka hajAra sAgaropama jeTalI che, ane trasakAyanI kAyasthiti tethI dviguNa eTale kaMIka adhika (saMkhyAta varSa adhika) be hajAra sAgaropama jeTalI che (ahIM trasanI kAyasthiti cakSudarzanImAM ghaTI zakatI nathI e tAtparya). A graMthanI ja gAthA 218mI che. 3. ahIM sparzendriya to parabhavamAM indriyapati pUrNa thayA bAda hoya che, jethI sparzendriya sAkSAtu to anAdi anantakALavALI na gaNAya, parantu sparzendriyanI labdhi eTale IndriyAvaraNano kSayopazama anAdi anantakALanI gaNAya. jo ema hoya to rasanendriyAdika paNa sAkSAtu bhale na ho parantu kSayopazamarUpa labdhi kema na gaNavI? tenuM samAdhAna e ja ke - jaghanya kSayopazama hoya to paNa sparzendriyalabdhithI ocho kevI rIte gaNAya ? jo tema gaNIe to jIvane anidriyapaNAno prasaMga Ave. mATe sarvajaghanya labdhimAM sparzendriyAvaraNano kSayopazama gaNavo ja saMgata che. anya sthAne cAra indriya ane manane acakudarzanamAM gaNI indriya aparyApta avasthAmAM sUkSma bhAvamanane acasudarzana gayuM che, e banne vAta vastutaH tulya che. For Priva3 Zersonal Use Only Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utpatti vakhate teno aMta thanAro che, te mATe anAdi sAtta che. have ahIM graMthakartAe graMthavistArAdi bhayanA kAraNathI avadhidarzana ane kevaLadarzanano sthitikALa kahyo nathI, tethI siddhAntamAM te kALa je pramANe kahyo che te potAnI meLe jANI levo. te siddhAntokta avadhidarzanano tathA kevaLadarzanano kALa A pramANe : ___'o'hidaMsaNI NaM bhaMte ! ohidaMsaNitti kAlao kecciraM hoi ? goyamA ! jahaNNeNaM ekka samayaM ukkoseNaM do chAvaTThio sAgarovamANaM sAiregAo / ' e sUtranI bhAvanA A pramANe - ahIM tiryaMca paMcendriya athavA manuSyomAMno koIpaNa virbhAgajJAnavALo jIva sAtamI narakapRthvImAM tetrIsa sAgaropamanA AyuSyavALA nArakapaNe utpanna thAya, ane tyAMthI nIkaLavAnA (maraNanA) kALanI najIkamAM (AyuSya kiMcit zeSa rahya) samyakatva prApta karIne punaH samyakatvathI patita thaI virbhAgajJAnasahita ja avigrahagatie pUrvakroDa varSanA AyuSyavALA tiryaMcamAM utpanna thayo. tyAM potAnA AyuSyane atte apatita virbhAgajJAnasahita ja punaH paNa sAtamI pRthvImAM nArakapaNe utpanna thayo. punaH paNa tyAMthI nIkaLavAnA (maraNa pAmavAnA) kALanI najIka samyakatva pAmIne te samyaktvathI patita, apatita virbhAgajJAnasahita ja avigrahagatie pUrvakroDa varSanA AyuSyavALA tiryaMcamAM utpanna thayo. e pramANe eka chAsaTha sAgaropamathI adhika kALa siddha thayo. punaH bIjA chAsaTha koDAkoDi sAgaropama sAdhika te A pramANe - punaH e ja jIva virbhAgajJAna jenuM patita nathI thayuM evo (eTale e ja tiryaMca paMcendriya) te potAnA tiryam bhavamAMthI nikaLIne avigrahagatie manuSyamAM (vibhaMgasahita) utpanna thayo. ane tyAM samyakatva ane saMyamane pAmIne to vAre vinavAsu masta tinna, udava tAruM [vijayAdi cAra anuttara vimAnamAMnA koI paNa eka anuttara vimAnamAM be vAra utpanna thayelAne athavA traNa vAra bAramA ayyata devalokamAM utpanna thayelAne te chAsaTha sAgaropamanI sthiti thAya che] ityAdi gAthAthI pUrve kahelA anukrama pramANe aparipatita - nirantarapaNe avadhijJAnane dhAraNa karato chato avadhidarzanano bIjo sAdhika chAsaTha sAgaropama jeTalo kALa pUrNa kare, ane tyArabAda te jIva mukti pAme che (jathI e rIte avadhidarzanano sAdhika be chAsaTha sAgaropama kALa avadhijJAna ane virbhAgajJAnanA kALane bhego gaNatAM saMpUrNa thayo). prazana: avadhijJAnano kALa eka chAsaTha sAgaropama te ja avadhidarzanano kALa na gaNatAM virbhAgajJAnano kALa bhego gaNIne avadhidarzanano kALa kema kahyo? 1. "he bhagavan! avadhidarzanI jIva avadhidarzanapaNAmAM keTalA dIrgha kALa sudhI rahe ! gautama ! jaghanyathI eka samaya, ane utkRSTathI kaMIka adhika be chAsaTha sAgaropama sudhI." tathA avadhijJAnano kALa je pahelAM kahevAI gayo che temaja virbhAgajJAnano paNa kALa je pahelAM kahevAI gayo che, te avadhi ane vibhaMga e beno kALa bhego karIne avadhidarzanano kALa ahIM kahevAno ISTa che, kAraNa ke avadhidarzanamAM avadhijJAna ane virbhAgajJAna (e jJAnaajJAna banne) antargata 2. samyakatva prApta karAvavAnuM kAraNa virbhAgajJAnano kALa eTalo ja hovAthI te AgaLa kahevAze. 3.vigrahagatimAM manuSya-tiryaMcane anAhArakapaNA vakhate virbhAgajJAna vA avadhijJAnano abhAva che, te mATe ahIM avigrahagati karI che. ane te A vRttimAM ja AgaLa kahevAze. For Privat Cersonal Use Only Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttara: ahIM virbhAgajJAna ane avadhijJAna e bemAM jJAna saMbaMdhI paraspara bheda che, parantu darzana to sAmAnya upayogarUpa che ane te sAmAnya upayoga bannemAM tulya hovAthI banne maLIne avadhidarzana kahevAya che. siddhAntamAM paNa temaja svIkAreluM che, te kAraNathI avadhidarzanano nirantarapaNe avasthitikALa sAdhika be chAsaTha sAgaropama jeTalo prApta thAya che, (punaH e 1. zrI prajJApanAjInI vRttimAM avadhi ane vibhaMga e banne avadhidarzanamAM sAmAnya upayogarUpe tulya kahyA che, teno akSarArtha A pramANe : have vibhaMganI avasthAmAM avadhidarzanano niSedha karmaprakRti Adi graMthomAM karelo che, to ahIM (kAyasthiti kahevAnA adhikAramAM) te avadhidarzanane vibhaMganI avasthAmAM zA mATe gayuM che ? uttara: emAM koI doSa nathI, kAraNa ke siddhAntamAM vibhaMgane vize paNa avadhidarzana mAneluM che. te sUtrano - siddhAntano abhiprAya A pramANe che ke - virbhAgajJAna vizeSa upayoganA viSayavALuM che, ane avadhidarzana sAmAnya upayoganA viSayavALuM che. to jema samyagudRSTinuM avadhi vizeSa upayogavALuM hoya to te avadhijJAna kahevAya ane e ja avadhi sAmAnya upayoganA viSayavALuM hoya to avadhidarzana kahevAya che, tema kevaLa virbhAgajJAnInuM paNa avadhidarzana kahevAya che te anAkAropayogamAtrano bheda na hovAthI ja. ane tethI ja virbhAgajJAnInuM avadhidarzana te avadhijJAnInA avadhidarzana tulya che. (eTale avadhi saMbaMdhI jevo sAmAnya upayoga athavA enAkAra upayoga avadhijJAnIne varte che, tevo ja vibhaMgano sAmAnya upayoga vA anAkAra upayoga vibhaMgajJAnIne varte che). te kAraNathI virbhAgajJAnInA darzanane vibhaMgadarzana kahyuM nathI parantu avadhidarzana ja kahyuM che. e saMbaMdhI vicAramAM mULa TIkAkAre paNa kahyuM che ke : DhaMrAii 6 vimuM havi nato tameya, to veva ko chAThimo rasa reTTNI ti | jei kAraNathI vibhagavALAnuM ane avadhivALAnuM bannenuM darzana tulya ja che, te kAraNathI ja nizcaya (vibhaMgano ane avadhino e beno kALa meLavIne) sAdhika be chAsaTha sAgaropama jeTalo avadhidarzanano sthitikALa kahyo che]. tethI amoe paNa vilaMgamAM avadhidarzana gayuM che. ane kArmagraMthiko to A pramANe (juduM) kahe che ke - jo ke sAkAra tathA anAkAra e vizeSabheda vaDe vibhaMgajJAna ane avadhidarzana e be bhinna che, to paNa virbhAgajJAna vaDe vastuno samyaka nizcaya nathI. kAraNa ke virbhAgajJAna mithyAtvayukta che. temaja avadhidarzana vaDe paNa vastuno samyaku nizcaya nathI. kAraNa ke (darzana hovAthI sAmAnya upayogavALuM eTale) anAkAramAtra upayogavALuM che. to te (virbhAgajJAnInA) avadhidarzananI judI vivakSA karavAthI zuM ? (arthAtu virbhAgajJAnamAM jema samyagu nizcaya nathI tema avadhidarzanamAM paNa samyagu nizcaya nathI. mATe virbhAgajJAnamAM avadhidarzana antargata gaNAya, parantu virbhAgajJAna ane tenuM avadhidarzana e be judAM gaNavAnuM kaMI kAraNa nathI). e pramANe kArmagraMthikonA abhiprAya pramANe vilaMga avasthAmAM (eTale virbhAgajJAnIne) avadhidarzana mAneluM nathI. vaLI A je vAta kahI te potAnI (vRttikartA kahe che ke mArI potAnI) mati-kalpanAnI ceSTA nathI, parantu pUrvAcAryoe paNa e pramANe ja be matanA vibhAganuM vyavasthApana (nirUpaNa) karyuM che, je kAraNathI zrIvizeSaNavatI graMthamAM zrIjinabhadragaNi kSamAzramaNa pUjya A pramANe kahyuM che ke : sutte (ya) vibhaMgassa vi, parUviyaM ohidaMsaNaM bahuso / kIsa puNo paDisiddha, kammapagaDIpagaraNami ? ||1|| vibhaMge vi darisaNaM, sAmaNNavisesavisayao sutte / taM ca'visiTThamaNAgAramettaM to'vahivibhaMgANaM / / 2 / / kammapagaDImayaM puNa, sAgAreyaravisesabhAve vi / na vibhaMganANadaMsaNavisesaNamaNicchayattaNao ||3|| artha :- sUtramAM vilaMgavALAne paNa ghaNA sthAne avadhidarzana prarUpeluM che, to karmaprakRti prakaraNamAM teno niSedha kema karelo che ? 15. uttaraH vibhaMgane viSe paNa sUtramAM je darzana mAnyuM che te sAmAnya upayoga ane vizeSa upayoga e be viSayathI (viSayabhedathI) mAneluM che, ane te darzana aviziSTa anAkAramAtra che te kAraNathI avadhimAM ane vilaMgamAM bannemAM darzana (avadhidarzana) mAnyuM che. 2aaaa ane karmaprakRti prakaraNamAM to sAkAra anAkArano vizeSabheda mAnavA chatAM paNa virbhAgajJAna ane tenuM darzana (avadhidarzana) e bannemAM vastunA samyagu nizcayanA abhAvanI samAnatA jANIne virbhAgajJAna ane darzana e bannemAM kaMI paNa vizeSabheda mAnyo nathI. IIl' For Private3 Osonal Use Only Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMbaMdhamAM bIjI zaMkAo A pramANe -) : pahelA chAsaTha sAgaropama kALanI vyAkhyAmAM sAtamI pRthvImAM virbhAgajJAnI nArakane banne vakhate maraNanA najIka kALamAM samyakatvaprApti kahevAnuM kAraNa zuM? - uttara: virbhAgajJAnanI nirantara sthiti (vibhaMgano satatakALa) ethI adhika che nahi, ane te pramANe ja pUrve kahevAI gayuM che ke - vimAnA nahaUUvi samaye uznose | terIso sA* rovamADuM TeTUUTIU pUrthakoI mahiyAruM (vibhaMgaNAnI jaghanyathI 1 samaya rahe, ane utkRSTathI dezonapUrvakroDa varSa adhika tetrIsa (33) sAgaropama sudhI virbhAgajJAnIpaNe rahe - e vibhaMgano kALa kahyo). karanaH punaH bIjo prazna e che ke - avadhidarzananI sthitinA vaktavya prasaMge virbhAgajJAnIne manuSyamAM tathA tiryaMcamAM utpanna thatI vakhate avigrahagatie utpanna karavAnuM zuM kAraNa ? vigrahagatie utpanna thavAmAM zuM virodha Ave che? 3ttara: e prazna satya che. ane tenuM samAdhAna e che ke - vigrahagatimAM anAhArakapaNAno prasaMga Ave che, ane tiryaMcamAM tathA manuSyamAM virbhAgajJAnIne anAhArakapaNAno niSedha karelo che. je kAraNathI kahyuM che ke - 'vimaMnA parveDhitiridvanothI mapUsA ya sAhAra no nahIraIT. te kAraNathI virbhAgajJAnIonI e pramANe vyAkhyA karI che (eTale avigrahagatie utpanna thatA kahyA che). vaLI keTalAka AcAryo to e pramANe kahe che ke - sAtamI pRthvInA nArakapaNe utpanna thAya ityAdi kalpanAo karIne avadhidarzananI sthitikALa kahevAnuM zuM prayojana? sAmAnyathI ja ema kahevuM joIe ke - nAraka, tiryaMca, manuSya ane deva e cAre gatimAM paryaTana karatAM jIvane 1. "virbhAgajJAnI paMcendriya tiryaMco tathA virbhAgajJAnI manuSyo AhAraka che, parantu anAhAraka nathI." (ahIM anAhArakapaNuM na hovAthI arthapattithI ja siddha thAya che ke virbhAgajJAnI devAdika manuSya vA tiryaMcamAM vibhaMga sahita utpanna thAya to ajugatie ja utpanna thAya. vaLI anAhA2kapaNAmAM virbhAgajJAnano niSedha manuSya-tiryaMcane che ema kahyuM. paranta zrI prajJApanAjInI vRttimAM nArakapaNe utpanna thatI vakhate paNa virbhAgajJAnIne anAhArakapaNAno niSedha samajAya che. te pATha A pramANe - caMdra kazcin mithyAdRSTistiryakpaJcendriyo manuSyo vA pUrvakoTyAyuH katipayavarSAtikrame vibhaGgajJAnI jAyate, jAtazca sannapratipatitavibhaGgajJAna evAvigrahagatyA saptamanarakapRthivyAM trayastriMzatsAgaropamasthitiko nairayiko jAyate tadA bhavati camatkRSTamAM' e pATha virbhAgajJAnanA kALanA prasaMgano che. avadhidarzananA kALanA prasaMgamAM paNa eja bhAvArthavALo pATha che te A pramANe - 'i vayi vijJAna tirthakvendriyo manuSyo vIDaytativirjJAna gvAvidatyAdhastanatamArapRthivyAM trayatrizatusaropamasthitineMrayiko nAta:' | ityAdi. punaH AgaLa je pATha che te A pramANe - "sarvatra tiryakSaFghamAMDaviheNa te, vide vijaya tiryakSa manuSyeSu ca niSedhAt, yadvakSyati - vibhaMganANI paMciMdiyatirikkhajoNiyA maNUsA AhAragA no annaahaargaa'| e pramANe traNe pATha vicArIne tattva zuM che ? te zrI bahuzruta pAsethI samajavuM. vizeSatAmAM tiryaMca - manuSyane to anAhArakapaNAmAM vilaMganI niSedha nirNayavALo ja che. vaLI ahIM avadhijJAnano anAhArakapaNAmAM athavA vigrahagatimAM niSedha nathI. temaja deva-nArakamAM virbhAgajJAnano paNa vigrahagatimAM vA anAhArakapaNAmAM niSedha prAyaH nathI, kevaLa upara lakhelo nArakano pATha vicAratAM nArakone paNa vigrahagatimAM vibhaMgano niSedha kadAca samajI zakAya che. e vAtanI have vizeSa carcAthI saryuM. For Private 3 1sonal Use Only Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avadhi tathA vibhaMgano bhego nirantara sthitikALa nizcayathI sAdhika be chAsaTha sAgaropama jeTalo thAya che. te kAraNathI avadhidarzanano paNa nirantara sthitikALa eTalo ja (sAdhika be chAsaTha sAgaropama) kahyo. have e bAbatanI vizeSa carcAthI saryuM. tathA kevala saMbaMdhI sAmAnya avabodharUpa je kevaLadarzana teno sthitikALa sAdi aparyavasita eTale sAdi sAtta che. e pramANe 233 mI gAthAno artha samApta thayo. l/233ii ti darzanatukkI sthitimAnaH || vataUT: pUrva gAthAmAM darzanacatuSkarUpa jIvaguNano sthitikALa kahIne have A gAthAmAM jIvanA bhavyatvAdi guNono sthitikALa kahevAya che : bhavyo aNAisaMto, aNAi'NaMto bhave abhavyo ya / siddho ya sAi'NaMto, asaMkhabhAgaMgulAhAro // 234 // mAthArtha: bhavya anAdi sAtta che, ane abhavya anAdi ananta che. tathA siddha sAdi ananta che, ane AhAraka jIva aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganA kSetrApahAra jeTalA kALa sudhI (asaMkhya utsarpiNI - avasarpiNI sudhI) che. // 234o. tIrtha:prathama bhavya jIva anAdi sAtta sthitivALo hoya che. emAM kahevAnuM tAtparya e che ke - bhavya prANIno je A bhavyapaNArUpa guNa anAdi kALathI vartato hovAthI anAdi kahevAya che; ane jyAre siddha avasthAne prApta thaze tyAre avazya te bhavyaguNa nivRtta pAmaze (bhavyatvano abhAva thaze) te kAraNathI sAtta kahevAya che. kAraNa ke siddha jIva na to bhavya kahevAya ke na abhavya kahevAya. te A pramANe : | muktiparyAya vaDe je bhaviSyati = thaze (arthAtu je jIva vartamAnamAM saMsArI paryAyapaNe varte che te ja jIva jyAre muktiparyAyapaNe pariNamaze eTale mukti pAmaze tevo jIva jyAM sudhI hajI mukti pAmyo nathI tyAM sudhI ja) te bhavya kahevAya. ane je jIva muktiparyAyapaNe kadApi paNa thavAno nathI [arthAt kadI paNa mukti pAmavAno ja nathI] te jIva maLe kahevAya che. siddha avasthAmAM to e banne bhAva nathI (arthAt siddha to bhavya paNa nathI ane abhavya paNa nathI); kAraNa ke te siddha to muktiparyAyane sAkSAt anubhavatA hovAthI. te kAraNathI siddha avasthAmAM bhavyapaNAno abhAva thaI javAthI sAntapaNuM (bhavyatvanuM sAntapaNuM) jANavuM. || rUti vya%Ata: || tathA abhavya to anAdi ananta che, kAraNa ke abhavyapaNuM jIvane anAdikALathI vartatuM hovAthI anAdi che; ane abhavya jIva muktiparyAyane kadI paNa pAmavAno nathI te kAraNathI abhavyapaNuM ananta che, e bhAvArtha che. // ti maLechatti: || tathA siddho DAMto - siddhanuM siddhatva saMpUrNa vizuddha jJAna-darzana-cAritranA anuSThAna bAda utpanna thatuM hovAthI sAdi gaNAya che; ane siddhapaNuM prApta thayelA jIvane te siddhatvano kadI paNa pratipAta na thavAthI (abhAva na thavAthI) ananta gaNAya che. e tAtparya che. || ti siddhI sthitiSatti: || For Privat3 Personal Use Only Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ have AhArakapaNArUpa guNano (AhArakapaNAno) sthitikALa kahevAya che. te A pramANe3 saMvamAM gunAhAro - AhAraka jIva tadubhAve (AhArakapaNAmAM) nirantara vartato aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganA kSetra jeTalA kALa sudhI varte che. ahIM kahevAnuM tAtparya e che ke - '3 saMvamAM mosaMLio saravejha' e vacanathI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA kSetramAM (arthAt eTalA kSetramAM rahetA AkAzapradezone pratisamaya ekeka apaharatAM) kALathI asaMkhyAtI utsarpiNI - avasarpiNIo thAya che. tethI AhAraka jIva nirantara AhAra karavA yogya AhArapugalone pratisamaya grahaNa karato chato koIka jIva jaghanyathI traNa samayapUna kSullaka bhavagrahaNa (kSullakabhava) sudhI AhArakapaNe prApta thAya che - varte che. e jaghanyapada saMbaMdhI vAta sUtra mAM (uparanI gAthAmAM) kahI nathI to paNa potAnI meLe (adhyAhArathI jo jANI levI. ane utkRSTathI to asaMkhyAta utsarpiNI - avasarpiNI sudhI jIva nirantara - satata AhArakapaNAmAM varte che. e utkRSTapadanI vAta to sUtramAM (uparanI gAthAmAM) paNa kahI che ja. ahIM jaghanyapade AhArakapaNAmAM vartato jIva traNa samayapUna kSullakabhava sudhI kahyo, tenI bhAvanA A pramANe jANavI ke - koIka ekendriyAdi jIva maraNa pAmyo, ane pUrve kahelA prakAra pramANe vigrahagatimAM traNa samaya sudhI anAhAraka thaIne kSullakabhava jeTalA AyuSyavALA (arthAt 256 AvalikA jeTalA AyuSyavALA) pRthvI Adi jIvamAM utpanna thayo. ane tyAM (pRthvI AdikamAM) teTalA kALa sudhI (traNa samaya nyUna 2pa6 AvalikA sudhI) nirantara-pratisamaya AhAraka hoIne (AhAra grahaNa karIne) maraNa pAmyo, ane punaH paNa vigrahagatimAM (parabhavamAM jatAM cAra' samayanI vakragatimAM) anAhAraka thayo. to e pramANe jaghanyapade AhArakapaNAno kALa traNa samayajUna kSullakabhava jeTalo prApta thayo. - tathA AhArakapaNAno utkRSTa kALa vicAravAmAM to e ja vicAravAnuM che ke jIva nirantara avigrahagatie ja parabhavamAM utpanna thayA kare to utkRSTathI asaMkhya utsarpiNIavasarpiNIo sudhI utpanna thAya, tyArabAda avazya Rjugatie ja utpanna thAya) te kAraNathI eTalA kALa sudhI nirantara AhAraka jIva prApta thAya che. siddhAntamAM kahyuM che ke - 'chaumatthAhAraeNaM bhaMte ! chaumatthA'hAraetti kAlao kecciraM hoi ? goyamA ! jahaNNeNaM khuDDAgaM bhavaggahaNaM tisama UNaM, ukkoseNaM asaMkhenaM kAlaM, asaMkhejjAo ussappiNiossappiNIo 1. be samaya nyUna saMbaMdhI pATha TippaNImAM ja AgaLa kahevAya che. 2. ahIM traNa samaya nyUna kahevAmAM kAraNabhUta cAra samayanI ja vigrahagati gaNavI, ke je nizcayanaya Azrayi che. jo ke vyavahAranaya Azrayi to bahudhA pAMca samayanI ja vigrahagatimAM traNa samaya anAhArakapaNuM kahyuM che. parantu zrI prajJApanAdikanI vRttine anusAra vicAratAM A adhikAramAM cAra samayanI vigrahagatimAM ja traNa samaya anAhArakapaNuM gayuM che, parantu pAMca samayanI vigrahagatimAM nahi, te AgaLa kahelA vRttinA artha uparathI ja saheje samajI zakAze. 1. ahIM tirasama pATha kahyo che, parantu zrI prajJApanAjI mULasUtramAM to 3samaya pATha kahelo che. ane te pAThano bhAvArtha vRttikartAe A pramANe kahyo cheH "jaghanyathI be samaya nyUna sulakabhava" emAM jo ke cAra samayanI temaja pAMca samayanI paNa vigrahagati thAya che, je kAraNathI kahyuM che ke : ujuyA ya egavaMkA, duhato vaMkA gatI viNiddiTThA / juJjai ticaurvakA vi, nAma caupaMcasamayAo ||1|| (jugati - ekavakro gati - ane dvivakrA gati e traNa prakAranI gati kahelI che, temaja trivakrA gati cAra samayanI For Privat 38 3sonal Use Only Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niko, vettako aMgutarasa saMvejha mA || e 234 mI gAthAno artha samApta. /234ll vataraNaH have kAyayoga vigere jIvaguNono utkRSTa kALa pUrvagAthAomAM kahevAI gayo che. parantu jaghanya kALa kahyo nathI. mATe te jaghanya kALa ahIM kahevAya che : kAogI nara nANI, micchaM missA ya cakkhu saNNI ya / AhAra kasAyI vi ya, jahaNNamaMtomuhuttaMto // 235 // TthArtha kAyayoga, puruSaveda, jJAna, mithyAtva, mizra samyakva, cakSudarzana, saMjJI, AhAraka, kaSAya e sarvano jaghanya sthitikALa attarmuhUrtano che. te 23po rIkSArtha: vIvate = vRddhi pAme te kavi eTale zarIra (arthAt annAdika vaDe je caya pAme - vRddhi pAme te kAya) kahevAya. te kevaLa zarIrasaMbaMdhI je vo = vyApAra te kAyayoga ane te kAyayoga jene che te kAyayogI. e kAyayogIno jaghanya avasthiti kALa attarmuhUrta pramANano che. ane utkRSTa kALa to pUrve ja govinaMtAnaM ItyAdi gAthAmAM (kAyayogano anaMta kALa) kahelo che. ahIM jaghanya kALanI bhAvanA (jaghanya kALa kevI rIte prApta thAya che ? te saMbaMdhI vicAra) paNa te ja gAthAnI vRttimAM pUrve kahevAI gaI che, tethI ahIM pharIthI nahi kahevAya. tathA nara e padano nirdeza bhAvapradhAnavALo hovAthI narapaNuM evo artha jANavo. ane narapaNuM eTale puruSapaNuM athavA manuSyapaNuM te ahIM puruSavedarUpa jANavuM. tyAM puruSavedano jaghanya sthitikALa antarmuhUrta jeTalo jANavo. ane te pahelAM ja tevI paUTTUTI sthitta' ItyAdi padavALI gAthAmAM kahevAI gayelo che. ane manuSyapaNuM (manuSyagati rUpa manuSyapaNuM) to jaghanyathI antarmuhUrta ja hoya che te prasiddha ja che. kAraNa ke manuSyanuM jaghanya AyuSya antarmuhUrtanuM che te A graMthamAM ja pUrve kahevAyuM che. ane narapaNAno vA manuSyapaNAno utkRSTa kALa paNa pUrve kahevAI gayo che. tathA nA - sAmAnyapaNe (eTale mati Adi vizeSabhedanI vivekSA rahita sAmAnyathI) jJAna jene hoya te jJAnI kahevAya. ane te jJAnI jaghanyathI antarmuhUrta tathA utkRSTathI ananta kALa (sAdi ananta kALa) sudhI hoya che. tyAM mithyAdRSTi jIva jyAre samyakatva pAme tyAre jJAnI thAya che. ane te samyakatva bhAvamAM antarmuhUrta sudhI vartAne punaH mithyAtva pAme to ajJAnI thAya che. mATe e rIte jJAnIno avasthitikALa jaghanyathI antarmuhUrta kahyo che. ane utkRSTa kALa to kevaLajJAnInI apekSAe jJAnI gaNatAM tevA jJAnIno (kevaLajJAnIno) aparyavasita (januM paryavasAna eTale paryantabhAga nathI te aparyavasita) rUpa ananta kALa che, vAta sukhe samajI zakAya tevI che (e rIte jJAna vA jJAnIno kALa banne prakAre kahyo). tathA mirjha = mithyAtva te jaghanyathI antarmuhUrta sudhI hoya che. ane te samyakatvathI patita ane caturvakra gati paNa pAMca samayanI hoya che.) e rIte pAMca prakAranI gati hovA chatAM paNa bAhulyathI be samayanI athavA traNa samayanI gati ja ghaNI pravarte che. paranta catuHsamayanI ane pAMca samayanI gati ghaNI pravartatI nathI, te kAraNathI ahIM te be gati vivakSI nathI. tyAM utkRSTathI traNa samayavALI (dvivakA) gativALI vigrahagatimAM pahelA be samaya jIva anAhAraka hoya che. mATe AhArakanA vicAramAM te be samayajUna kSullaka bhava kahela che.' For Private 3 gonal Use Only Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thaIne mithyAtve gayelo jIva tyAM mithyAtvamAM antarmuhUrta mAtra rahIne punaH samyakatva pAme to tevA jIvanI apekSAe te jaghanya kALa prApta thAya che, ane e vAta pUrve micchattamaUTIkya - vasiya ityAdi padavALI gAthAnI vRttimAM utkRSTa kALa vicAravAnA ja prasaMgamAM kahevAI che. tathA milsa - eTale samyamithyAtva (arthAt mizrasamyaktva) e tAtparya che. te paNa jaghanyathI antarmuhUrta pramANanuM che. vaLI e mizra samyakatvano jaghanya kALa tathA utkRSTa kALa banne sAsAya na naviya ityAdi padavALI gAthAmAM sUtrakartAe pote ja kahyo che (arthAt gAthAmAM ja kahyo che). parantu ahIM jaghanyathI antarmuhUrta antarmuhUrta kALavALA guNo kahevAno prasaMga hovAthI mizrasamyaktvano paNa kALa punaH bIjI vAra kahAo che, ema jANavuM. tathA vuiM - caturindriyane ane paMcendriyane cakSu dvArA je sAmAnya upayoga thAya te valana, te paNa jaghanyathI antarmuhUrta sudhI hoya che. ane eno utkRSTa avasthitikALa to pUrve vidAsa bhavadya ItyAdi gAthAmAM kahevAI gayo che. tathA saUTI va eTale saMjJI arthAt paMcendriya garbhaja jIva, te paNa tadubhAve (saMkSipaNAmAM) vartato jaghanyathI antarmuhUrta sudhI ja rahe che. ane eno utkRSTa avasthitikALa to "purisatta saf va savadatta 2 3vi' e gAthAmAM ja kahevAI gayo che (e rIte saMjJipaNAno kALa kahyo). tathA hAra- je jIva AhAra kare te AhAraka kahevAya, te paNa nirantarapaNe te bhAvamAM (AhArakapaNAmAM) vartatA chatA jaghanyathI antarmuhUrta sudhI prApta thAya che (arthAt antarmuhUrta sudhI AhArakapaNuM jaghanyathI varte che). : pUrve saMvamaviAnadAro e AhArakapaNAnA utkRSTa sthitikALane pratipAdana karanArI gAthAnA avayavanA vivecana prasaMge (vRttimAM) AhArakapaNAno jaghanya sthitikALa traNa samayapUna kSullakabhava grahaNa jeTalo kahyo che, ane ahIM A gAthAmAM antarmuhUrta jeTalo kahyo che to e bAbatamAM virodha kema na gaNAya? - uttara: nA, e vAta e pramANe (virodhavALI) nathI. kAraNa ke bhAvArtha hajI tamArA jANavAmAM Avyo nathI. te bhAvArtha A pramANe che ke - A gAthAmAM paNa AhArakapaNAno jaghanya sthitikALa je antarmuhUrta kahyo che, te paNa traNa samayapUna kSullakabhava pramANano ja jANavo. kAraNa ke antarmuhUrtanA aneka bheda hovAthI, emAM koI prakArano virodha nathI. tathA chAyAvi - kaSAyo te ahIM sAmAnyathI kaSAyamohanIya karmanA udayathI utpanna thayelA jANavA. (anantAnubaMdhI Adi athavA krodhAdi vizeSabhede ahIM kaSAyanI vivaphA nathI tethI). ahIM kaSAya zabdanA artha vaDe sAmAnyathI mAtra sakaSAyIpaNuM vivaseluM che, e bhAvArtha che. siddhAntamAM sthitikALanA vicAramAM te sakaSAyIpaNuM traNa bhAMge (traNa vikalpathI) kaheluM che. te traNa bhaMga A pramANe : 'sakasAI NaM bhaMte ! sakasAitti kAlao kecciraM hoi ? goyamA ! sakasAI tivihe paNNatte, taM jahA - aNAIe vA apajjavasie, aNAIe vA sapajjavasie, sAIe vA sapajjavasie, se For Private Personal Use Only Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM avaDDhe poggalapari yamu desUNaM / / ' tyAM mithyAtvanI peThe pahelo bhAMgo ahIM abhavyane jANavo. ane bIjo bhAMgo anAdi mithyAdRSTi bhavya jIvone. ane trIjo bhAMgo to je jIva upazAnta vItarAga avasthAmAM (agiyArame guNasthAnake) akaSAyI thaIne tyAMthI paDIne punaH sakaSAyIpaNuM prApta kare, ane antarmahUrta sudhI sakaSAyI rahI punaH paNa upazamazreNi upara caDhI akaSAyIpaNuM prApta kare to te jIvane sakaSAyIpaNuM jaghanyapada saMbaMdhI antarmuhUrta kALa pramANanuM hoya che - prApta thAya che. ane je jIva upazAnta vItarAganI avasthAthI (agiyAramAM guNasthAnathI - akaSAyIpaNAthI) patita thaI sakaSAyI thaIne dezonA ardhapudgalaparAvarta sudhI saMsArasamudramAM bhamIne punaH paNa aSAyI thAya, to tevA jIvane aMge sakaSAyIpaNuM utkRSTa kALavALuM prApta thAya che (arthAt te jIvane sakaSAyIpaNAno utkRSTa kALa jANavo). (- e ahIM sAdi sAnta je trIjo bhAMgo tenA ja be kALa jANavA). ahIM vartamAna prasaMgamAM vicArAtI uparanI gAthAmAM to sakaSAyIpaNAno kALa trIjA bhAMgAvALo ja jaghanyapadathI kahyo che, (parantu pahelA be bhAMgAno kALa uparanI gAthAmAM kahyo nathI, e tAtparya che). jethI zeSa be bhAMgA to upalakSaNathI potAnI meLe ja jANI levA. kAraNa ke A cAlu viSayavALI gAthAmAM to je je bhAva antarmuhUrta pramANanA che te te bhAva darzAvavAnA ja ISTa hovAthI (te be bhAMgA kahevAnuM prayojana nathI). naJU/maMtomuhuraMto - eTale jaghanya kALa antarmuhUrta pramANa che) e pada kAyayoga vigere darekamAM joDavuM. ane te vRttimAM joDIne ja tenI vyAkhyA paNa karI che ja. e 23pamI gAthAno artha samApta. 23po avatara: e pramANe pUrva gAthAmAM aMtarmuhUrtanI sthitivALA jIvanA guNa bhegA karIne kahyA. have jaghanyathI ekeka samayanI sthitivALA je manoyoga vigere jIvanA guNa che teno saMgraha karIne kahevAnI icchAe te guNo A gAthAmAM kahevAya che. te A pramANe : maNa vai urala viuvyiya, AhAraya kamma joga aNaritthI / saMjamavibhAga vibhaMga, sAsaNe egasamayaM tu / / 236 // thArtha: manayoga-vacanayoga- audArijyoga-vaikriyayoga- AhAramayoga- kAmaNayogaanara (napuMsaka) veda - strIveda - saMyamanA bheda vibhaMgajJAna ane sAsvAdana e sarva guNo ekeka samayanI jaghanya sthitivALA che (e eka samaya sthitivALA guNono saMgraha jANavo). ||236/ TIphAI: A gAthA jaghanya sthiti kahenArI hovA chatAM "jaghanya" e zabda-pada gAthAmAM kahyuM nathI, tethI pUrva gAthAmAM je jaghanyapada kahyuM che, tenuM ahIM anusaraNa jANavuM. eTale pUrva gAthAmAM kahelA jaghanya zabdano saMbaMdha A gALAmAM paNa joDavo. tathA 'yoga' e zabda paNa 1. he bhagavan! sakaSAyI jIva sakaSAyIpaNe keTalA dIrghakALa sudhI rahe ? gautama ! sAyI jIva traNa prakAre kahyA che. te A pramANe - anAdi aparyavasita, anAdi saparyavasita, ane sAdi saparyavasita; ei sAdi saparyavasita te] jaghanyathI antarmuhUrta pramANa, ane utkRSTathI dezona ardhapudgalaparAvarta pramANa jANavA. For Privat 3 Fersonal Use Only Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janma no| e padamAM kAryaNanI sAthe joDelo che, to paNa teno saMbaMdha yathAyogya bIjA padomAM (maI varU ityAdi sAthe paNa) joDavo. tethI prathama manoj manoyoga jaghanyathI eka samaya hoya che. kAraNa ke koI garbhaja paMcendriyane mana:paryApti vaDe paryAptapaNuM eka ja samaya rahIne tyArabAda maraNano saMbhava hovAthI (arthAt eka ja samaya manaHparyAptipaNuM rahevAthI) manayogano jaghanya kALa eka samaya kahyo che. evI rIte vacanayoga paNa jaghanyathI 1 samaya hoya che. kAraNa koI dvIndriyAdi jIva eka ja samaya bhASAparyApti vaDe paryAptapaNuM anubhavIne tadanantara maraNa pAmI jAya to vacanayogano jaghanya kALa eka samaya prApta thAya che. = tathA ratna- audArika zarIravALo jIva vaikriya zarIra racIne kArya samApta thaye te uttara vaikriyano tyAga karIne punaH audArika zarIramAM AvI jAya, ane tyAM audArika zarI2mAM eka ja samaya rahI maraNa pAme. tethI bIje samaye (parabhavamAM vakragatie jatAM) kAryaNayoga vALo thAya. athavA to (deva- nA2kamAM utpanna thavA jatAM tyAM utpattisthAne RRjugatie) vaikriya kAyayogI (eTale vaikriyamizrayogI) thAya. to e apekSAe audArika kAyayoga jaghanyathI eka samayanI sthitivALo gaNAya che. ahIM vaikriyalabdhirahita evA pRthvIkAya Adi jIvono audArika kA yayoga to jaghanyathI paNa antarmuhUrta pramANano hoya che ( mATe te jIvonI apekSAe eka samayanI sthiti na jANavI). tathA vipanviya (vaikriya kAyayogano jaghanya sthitikALa eka samayano che te A pramANe -) audArikaza2I2I evA vAyukAya vigere jIvoe vaikriya zarIra racavAno prAraMbha karyo, ane teno prAraMbha karatAM eka ja samaya jIvIne maraNa pAmyo, ane maraNa pAmavAthI anya yogane (parabhavamAM audArika vA vaikriya yogane) prApta thayo. to e pramANe vaikriya raikAyayoga paNa jaghanyathI 1 samayanI sthitivALo prApta thayo. tathA hAraya (AhA2ka yogano 1 samaya jaghanya sthitikALa che te A pramANe -) cauda pUrvadhara AhArakaza2I2yogya pudgalone eka samaya grahaNa karIne maraNa pAme, to e pramANe AhAraka yoga paNa jaghanyathI eka samayano prApta thAya che. e pramANe to keTalAeka AcAryo kahe che, parantu e vAta anAmika sarakhI (AgamamAM na kahelI hovAthI Agama sAthe virodhavALI) jaNAya che. kAraNa ke siddhAntamAM AhArakaza2I2no jaghanyathI ane utkRSTathI paNa anna muhUrta pramANano kALa kahyo che. te kAraNathI jeNe AhA2ka zarIra banAvyuM che evA koI 1. ahIM audArikamizra kAyayoga judo na gaNatAM audArikamAM sAmAnyapaNe antargata gaNyo che. jo judo gaNAta to pRthyAdi jIvone paNa audArika yoga 1 samayano kahevAta. vaLI mizrayoga gaNIe to kevalI samuddAtamAM te paNa 1 samaya sthitivALo hoya che. 2. vAstavika rIte e pahelA samayano vaikriya yoga te vizeSabhede vicAratAM to vaikriyamizra yoga ja che. parantu ahIM vaikriyamizra yogane judo na gaNavAthI e yogane paNa vaikriya yoga tarIke ahIM kahyo che, ema jANavuM. 3. jaghanya kALa AhArakano antarmuhUrta kahevAthI e vAta siddha thaI ke AhA2ka yoganA prAraMbhamAM vartato jIva maraNa pAme ja nahi, ane jo maraNa pAme to antarmuhUrta vyatIta thavuM ja joIe. For Privateersonal Use Only Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cauda pUrvadhara muni kAryasiddhi samApta thavAnA najIka kALamAM manayogathI athavA vacanayogathI UtarIne punaH paNa eka samaya AhAraka kAyayoga anubhavIne audArika zarIrane prApta thAya to evA prakAranI koI vivakSA - apekSA vaDe kadAca jaghanyathI eka samayanI sthitivALo AhAraka kAyayoga prApta thato hoya to saMbhavita che. e bAbatanI vizeSa carcA vaDe saryuM (e rIte AhAraka yogano jaghanya kALa 1 samaya visaMvAdapaNe jANavo). tathA kampanoTI - vigrahagatimAM jyAre eka samaya anAhAraka hoya che tyAre kAmaNa kAyayoga jaghanyathI 1 samayanI sthitivALo jANavo. (arthAt nizcayanayathI ekavakA vigrahagati ke je be samayanI che temAM pahele samaye anAhArI hoya che, ane te vakhate kArpaNa kAyayoga hoya che. mATe te vakhatano kArpaNa kAyayoga 1 samayanI sthitivALo jANavo. athavA vyavahAranayathI vicAratAM traNa samayavALI dvivakrA vigrahagatimAM vacceno eka samaya anAhArI, ane te vakhate ja 1 samayanI sthitivALo kArpaNa kAyayoga gaNAya.) tathA risthI - je nara nahi te anara ane paryudAsanamUnA AzrayathI ahIM anara eTale napuMsaka kahelo che, ane tethI anara ane strI e beno samAsa anarastrI eTale napuMsakaveda ane strIveda, e bhAvArtha che. te banneno paNa darekano jaghanya sthitikALa 1 samayano che. ane tenI bhAvanA 'kevI quTuUTI 5' ityAdi padavALI gAthAnI vRttimAM darzAvelI che ja. (tyAMthI jANI levI.) tathA saMna+vimA (saMyamanA bheda). ahIM saMyama te sAmAnyathI cAritrarUpa saMyama kaheluM che. tenA vibhAga-bheda te sAmAyika cAritra, chedopasthApana cAritra, parihAravizuddhicAritra, sUkSmasaMparAya cAritra ane yathAkhyAta cAritra e pAMca cAritra jANavAM. e pAMce cAritramAMnuM paNa dareka cAritra ekeka samayanI jaghanya sthitivALuM che. ane e vAta paNa bhAvanAsahita " chIyahinA sodIyA" ityAdi gAthAnI vR'ttimAM darzAvelI ja che. tathA vimA - virbhAgajJAna paNa jaghanyathI eka samayanI sthitivALuM ja che. ane je rIte e virbhAgajJAna eka samayanI sthitivALuM hoya che te rIti paNa viramaMA maDha ityAdi 1. ahIM AhAraka zarIranA paryanta AhAraka yoganA upayogamAM 1 samaya rahI paryanta audArika zarIranI prApti athavA to audArika yoganA upayogamAM varte to paNa eka samayanI sthiti gaNavI hoya to gaNI zakAya. 2. ahIM jyAre jyAre sayogI jIvane anAhArIpaNuM hoya te vakhate kAzmaNa yoga ekalo ja hoya che. athavA jyAre jyAre kArmaNa yoga hoya che tyAre anAhArIpaNuM ja hoya che, mATe e beno evA prakArano saMbaMdha jANavo. 3. paryukArazrayAt eTale - be prakAranA nagna (nakAra) hoya che, eka pathudAsa; temAM jeno niSedha thato hoya tenA jevA padArthanuM grahaNa thAya che; ane bIjo prasajya na; temAM mAtra niSedha ja thAya che. ahIM naristhi e padamAM naravedano niSedha che, to tyAM tenA badale tenA jevo napuMsakaveda levAno che, mATe e nagna (nakA2) paryadAsa nagna kahevAya. 4. jhapaIT pUvaeNkorDa mA samaya che paridAre e padonI vRttimAM kahyuM che ke - cAritrano jaghanya sthitikALa eka samayano che. kAraNa ke koI jIva cAritra eka samaya pAmIne (eTale cAritranA adhyavasAyamAM eka samaya vartIne) bIje samaye turta kALa kare to devamAM utpanna thAya ane tyAM devamAM cAritrano abhAva che. mATe e cAritranI jaghanya sthiti 1 samayanI prApta thAya che. For Private 3 rsonal Use Only Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthAnI vRttimAM kahelI ja che. tathA sAkSo eTale sAsvAdana samyakatva paNa jaghanyathI eka samayanI sthitivALuM che. e saMbaMdhI bhAvanA to sUtrakartAe paNa "sAsAyane nIviya" ItyAdi gAthAmAM pUrve kahelI ja che. chatAM ahIM bIjI vAra kahevAnuM kAraNa ke - ahIM ekeka samayanI sthitivALA sarva jIvaguNonA saMgrahano adhikAra hovAthI tenA saMgrahamAM bIjIvAra vivakSA karI che, mATe emAM punaruktapaNAno doSa na jANavo. e pramANe manoyogAdikano jaghanya sthitikALa ekeka samayano A gAthAmAM kahevAyo. ane utkRSTa sthitikALa to A graMthanI gAthAomAM ja pUrve kahevAI gayo che. te kAraNathI ahIM punaH te utkRSTa sthitikALa kahyo nathI. e rIte 236mI gAthAno artha samApta. ti nIvALAnAM navanyasthitichatti: |236 vatara : pUrve sAmAyika cAritra Adi cAritranA pAMce bhedono ekeka jIva Azrayi utkRSTa sthitikALa kahevAI gayo che. ane uparanI antara gAthAmAM e pAMce cAritrano jaghanyakALa paNa ekeka jIva Azraya kahevAyo. have chedopasthApana cAritra tathA parihAravizuddhi cAritra e be cAritra aneka jIvanI apekSAe vicAratAM jaghanyathI tathA utkRSTathI keTalA kALa sudhI prApta thAya te vizeSa bhede vicAravAnI icchAe aneka jIva Azraya e be cAritrano kALa ahIM kahevAno che. tyAM prathama gAthAmAM jaghanya kALa vicArAya che : aDDhAijA ya sayA, vIsapuhuttaM ca hoi vAsANaM / cheya - parihAragANaM, jahaNNakAlANusAro u // 237 / / thArtha chedopasthApana cAritranA jaghanya kALanuM anusaraNa (jaghanya kALanI nirantara pravRtti) aDhIso varSa che, ane parihAravizuddhi cAritranI jaghanya kALanI nirantara pravRtti vIzapRtharva varSa pramANa che. /237 TIphAI: chevaka chedopasthApanIya cAritra jaghanyathI ardha sahita baso varSa eTale aDhIso (25)* varSa sudhI aneka jIvomAM (aneka jIvonI apekSAe) nirantara prApta thAya che, e saMbaMdha che. e satatakALa utsarpiNIno trIjo Aro besatAM nevyAsI (89) pakSa- pakhavADiyAM prathamanA vyatIta thayA bAda prathama tIrthakaranI utpatti thaye chedopasthApanIya cAritrA pravarte che, te zrI prathama tIrthaMkaranA tIrthamAM aDhIso varSa sudhI aneka jIvanI apekSAe nirantara pravarte (arthAtu e jaghanya satatakALa prathama tIrthaMkaranA tIrthamAM prApta thAya che). tyAra bAda bIjA tIrthaMkaranA tIrthamAM to chedopasthApanIya cAritrano ja abhAva hoya che (zeSa trIjAthI 23mA 1. A graMthanI vRttine anusAra 1 samaya A pramANe - koI mithyAdRSTi jIvane vizuddha adhyavasAyamAM vartatAM virbhAgajJAna utpanna thayuM. tyArabAda adhika vizuddhi vadhatAM ja bIje samaye samyaktva utpanna thayuM. te vakhate te vibhaMjJAna pote avadhijJAna rUpe pariNamyuM (samyakatva yukta thavAthI avadhi gaNAyuM), jethI e pramANe vibhaMganI jaghanya sthiti eka samayanI prApta thaI, - A saMbaMdhamAM zrI prajJApanAjInI vRttimAM je judI rIti darzAvI che, te te ja gAthAnI vRttinA artha prasaMge lakhelI TippaNImAMthI jANI levI. 2. e aDhIso varSa chedoSasthApanIya cAritranI nirantara navI prAptinAM nahi, parantu cAlu hayAtInAM ja jANavA. kAraNa ke saMkhyAta manuSyomAM eTalI nirantara pratipatti hoya ja nahi, Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudhI paNa chedopasthApanIya cAritrano abhAva ja hoya che). tathA parihAraIT = punaH parihAravizuddhi cAritravALAono jaghanya kALano anusAra eTale anusaraNa arthAt nirantara pravRtti vIzapRthakatva varSa sudhI hoya che. kevI rIte? to so varSanA AyuSyavALA koI nava sAdhunA gaNe - samudAye pUrve kahelA hetuthI ogaNatrIsa varSa vyatIta thayA bAda avasarpiNInA chellA tIrthaMkaranI pAse parihAravizuddhi cAritra aMgIkAra karIne 71 varSa sudhI nirantara paripAlana karyuM. te bAda AyuSyanA anta te ja gaNanI pAse so varSanA AyuSyavALA bIjA nava sAdhunA gaNe pUrve kahelI rItie ja - yuktithI ja potAnA AyuSyanA 29 (ogaNatrIsa) varSa vItyA bAda e parihAracAritra aMgIkAra karIne 71 (ikotara) varSa sudhI nirantara paripAlana karyuM. tyArabAda have e cAritrane trIjo koI paNa gaNa aMgIkAra kare nahi. kAraNa ke tIrthakarane choDIne athavA tIrthaMkara pAse ja jeNe e cAritra (parihAravizuddhi cAritra) aMgIkAra karyuM hoya tevA munine choDIne bIjA koI paNa muninI pAse parihAracAritra aMgIkAra karavAno niSedha che mATe. ane e pramANe hovAthI ja e cAritranI satata pratipatti (eTale navI prApti nahi parantu cAlu prApti) ekaso beMtAlIsa varSa (142 varSa eTale 70 x 2 = 142 varSa) jeTalI kahI che. e ekaso beMtAlIsa varSane ja A gAthAmAM vIzapRthakatva zabda vaDe vivakSela - kahela che ema jANavuM. kAraNa ke be varSa adhika evAM sAta vIsa varSathI madhyama vIzapRthakva thAya che (utkRSTa vizatipRtha8 20 8 9 = 180 varSanuM kahevAya). e pramANe 237 mI gAthAno artha samApta. //ra37thI navatara: pUrva gAthAmAM chedopasthApana ane parihAravizuddhi e be cAritrano aneka jIva Azrayi jaghanya satatakALa kahyo. A gAthAmAM e ja be cAritrAno aneka jIva Azrayi utkRSTa satatakALa kahevAya che : koDisayasahassAI, pannAsaM huMti uyahinAmANaM / be puvakoDiUNA, nANAjIvehi ukkosaM // 238 // thArtha: dIpasthApanIya cAritrano aneka jIva Azrayi utkRSTa satatakALa pacAsa lAkha kroDa (500,00,00, 00,00,000) sAgaropama che, ane parihAravizuddhi cAritrano dezona be pUrvakroDa varSa jeTalo che. ||238 TIkAI:(A gAthAmAM chedopasthApanIya tathA parihAra cAritra spaSTa nathI kahyuM, to paNa) pUrva gAthAmAM kaheluM hovAthI A gAthAmAM paNa anusaratuM te chedopasthApanIya cAritra aneka jIvonI apekSAe utkRSTa kALa Azrayi gaNIe to pacAsa zatasahasrakrioDa jeTalA udadhinAma 1. ahIM hetu parihAracAritrano nahi parantu ogaNatrIsa varSa jUnano jANavo. kAraNa ke pUrve parihAravizuddhi cAritrano hetu kahyo nathI, parantu cAritranI vyavasthA darzAvI che, mATe ahIM hetuno saMbaMdha cAritraparyAyane aMge jANavo. 2. ethI nirNaya thAya che ke 100 varSathI nyUna vayavALo sAdhu parihAra cAritra pAmI zake nahi, temaja 29 varSanI vaya thayA pahelAM paNa pAmI zake nahi, e to prathama ja kahevAI gayuM che. vaLI e cAritravALA zrI jinezvaranA ziSya hoya athavA ziSyanA ziSya hoya, parantu tyAra pachInA ziSya na hoya ema paNa jaNAya che. 37o. Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -sAgaropama che. arthAtu chedopasthApanIya cAritra aneka jIvonI apekSAe avasarpiNI kALamAM pahelA tIrthaMkaranA tIrthane vize pacAsa lAkha kroDa sAgaropama sudhI nirantara avicchinnapaNe prApta thAya che, e bhAvArtha che. ane bIjA-trIjA Adi tIrthaMkaranA zAsanamAM to chedopasthApanIya cAritrano ja abhAva che, jethI te zAsanamAM kALa kahevAno che ja nahi (e chedopasthApanIyano utkRSTa kALa kahyo). tathA pUrva gAthAmAM kahelA parihAravizuddhinuM paNa A gAthAmAM anusaraNa hovAthI te parihAravizuddhi cAritra aneka jIvonI apekSAe utkRSTathI dezona be pUrvakroDa varSa sudhI nirantara prApta thAya che. te A pramANe - avasarpiNI kALanA prathama tIrthaMkara pAse pUrvakroDa varSanA AyuSyavALA nava sAdhunA ogaNatrIsa varSa potAnA AyuSyanA vyatIta thayA bAda parihAravizuddhi cAritra aMgIkAra karyuM hoya, ane maraNa paryanta paripAlana karyuM hoya. te vakhate AyuSyane anta te ja gaNanI pAse pUrvakroDa varSanA AyuSyavALA bIjA nava sAdhunA gaNe potAnA AyuSyanA ogaNatrIsa varSa vItyA bAda te (parihAravizuddhi) cAritra aMgIkAra karyuM hoya ane te rIte ja maraNaparyanta paripAlana karyuM hoya to pUrvokta kALa prApta thAya che. e bIjA gaNanA AyuSyanA paryanta trIjo koI paNa gaNa parihAravizuddhi aMgIkAra kare nahi ja. (arthAt tyArabAda parihAravizuddhino virahakALa ja prApta thAya). kAraNa ke tIrthaMkara pAse athavA tIrthaMkara pAse jeNe parihAravizuddhi aMgIkAra karela hoya tenI pAse e cAritra aMgIkAra thAya che. paraMtu e bene varjIne bIjA koI pAse e cAritra aMgIkAra thatuM nathI. jethI e pramANe hovAthI ja (29 + 29 =) 58 varSarUpa dezabhAga vaDe nyUna be pUrvakroDa varSa sudhI e cAritra nirantarapaNe prApta thAya che, ema kahyuM che. vaLI e chedopasthApanIya cAritra ane pariNAravizuddhi cAritra utsarpiNI tathA avasarpiNI kALamAM pahelA tathA chellA tIrthaMkaranA tIrthamAM ja hoya che. parantu madhyanA bAvIsa tIrthakaronA tIrthamAM tathA mahAvidehamAM sarva kALa e be cAritrano abhAva hoya che, mATe te sthAnomAM e be cAritra kahyAM nathI (arthAt te tIrthakaronA zAsananI apekSAe A be cAritrano jaghanya tathA utkRSTa satatakALa kahyo nathI), e tAtparya che. zrI prajJaptimAM (zrI bhagavatIjImAM) kahyuM che ke - "che govavAiyasaMnayA aMte niko pheDyiAM hoMti? goyamAM ! nahaUTUi aDDhAijjAiM vAsasayAiM ukkoseNaM pannAsaM sAgarovamakoDisayasahassAI tathA parihAravisudhdhiyasaMjayA NaM bhaMte ! kAlao kecciraM huMti ? goyamA ! jahaNNeNaM desUNAI do vAsasayAI ukkoseNaM desUNAo do puvvakoDIo / ' prazna: jo e pramANe aneka jIvanI apekSAe chedopasthApanIya tathA parihAravizuddhino 1. eTalo kALa vyatIta thayA bAda cAritrano viccheda vA antara hoya ema nahi, parantu chedopasthApana sivAyanAM parihAravizuddhi, sUkSmasaM5rAya athavA sAmAyika cAritromAMnAM koIne koI to vartatAM ja hoya; phakta chedopasthApanIya cAritrata koI na hoya. 371 Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kALa kahyo to sAmAyika cAritra vigere zeSa cAritrono paNa aneka jIvanI apekSAe satatakALa kahevA yogya saMbhave che ja, to te sAmAyikAdi cAritrane choDIne e be cAritrano ja kALa kema kahyo ? uttara: e vAta satya che, parantu sAmAyika cAritra tathA yathAkhyAta cAritra to mahAvideha kSetramAM sadAkALa vartatAM hovAthI aneka jIvanI apekSAe sarva kALa prApta thAya che ja. ane sUkSmasaMpa2Aya cAritra to jaghanyathI 1 samaya ane utkRSTathI antarmuhUrta sudhI (aneka jIvanI apekSAe paNa) hoya che, te to potAnI meLe ja jANI levuM. je kAraNathI kahyuM che ke - "mujhuma saMparAyasaMjayA NaM bhaMte ! kAlao kecciraM huMti ? goyamA ! jahaNNeNaM ekkaM samayaM ukkoseNaM' saMtomuhurtta | e sUkSmasaMpAyano utkRSTa kALa vyatIta thayA bAda kSapakazreNi athavA upazamazreNino vi2hakALa prApta thAya tethI, ane zreNi sivAya e sUkSmasaM5rAya cAritra na hovAthI antarmuhUrta jeTalo utkRSTa kALa kahyo che, e bhAvArtha che. e rIte 238mI gAthAno artha samApta thayo. 238 / / > avataraNa: e pramANe pUrva gAthAmAM cAritrano aneka jIvanI apekSAe utkRSTa tathA jaghanya satatakALa kahyo. vaLI yogono paNa eka jIva Azrayi satatakALa pUrva gAthAomAM prathama kahevAI gayo che, parantu aneka jIvanI apekSAe kahyo nathI. mATe have A gAthAmAM aneka jIvanI apekSAe yogano satatakALa (jaghanya tathA utkRSTa sthitikALa) kahevAya che. te A pramANe : pallAsaMkhiyabhAgo, veubviyamissagANa aNusAro / bhinnamuttaM AhAra missa sesANa savvadhdhaM // 239 // - gAthArtha vaikriyamizra kAyayogano anusAra eTale nirantara pravRtti palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga sudhI hoya che. AhArakamizra yoganuM nirantara anusaraNa antarmuhUrta sudhI, ane zeSa yogo sarva kALa hoya che. 52395 TIArtha:je yogomAM vaikriyazarIra kAryaNazarIranI sAthe mizra hoya te vaiyimizra kAyayoga. tevA vaikriyamizra kAyayogono anusAra anusaraNa nirantara pravRtti, palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga sudhI cAlu hoya che, e bhAvArtha che. arthAt narakagatimAM ane devagatimAM (bemAM maLIne) vaikriyamizra kAyayoga nirantara5Ne pravartato chato utkRSTathI palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga sudhI pravarte che, ane tyArabAda avazya attarano sadbhAva hoya che (eTale 1. he bhagavan ! chedopasthApanIya saMyato kALathI keTalA dIrgha kALa sudhI hoya ? gautama ! jaghanyathI aDhIso varSa ane utkRSTathI pacAsa lAkha kroDa sAgaropama. tathA parihAravizuddhi cAritrIo keTalA kALa sudhI ? gautama ! jaghanyathI dezona baso (= 142) varSa, ane utkRSTathI dezona (58 varSa nyUna) be pUrvakroDa varSa. 2. he bhagavan ! sUkSmasaMpa2Aya saMyato keTalA dIrgha kALa sudhI prApta thAya che ? gautama ! jaghanyathI 1 samaya, ane utkRSTathI antarmuhUrta sudhI. 3. eka jIvanI apekSAe paNa eTalo ja kALa pUrve kahevAI gayo che, parantu taphAvata e che ke - tevAM saMkhyAta antarmuhUrta jevaDuM A eka antarmuhUrta moTuM jANavuM. For Privateersonal Use Only Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaikriyamizrano virahakALa prApta thAya che). vaLI jo vaikriyalabdhivALA tiryaMco ane manuSyonA vaikriyaracanAnA prAraMbhamAM ane paryantamAM (upasaMharatI vakhate) je vaikriyamizra kAyayoga anya graMthomAM kahyo che, te vaikriyamizra yoganI ahIM vivakSA karIe to te sarvakALa prApta thAya che; parantu kadApi paNa te vaikriyamizra yogano viccheda (virahakALa) prApta thato nathI. je kAraNathI kahyuM che ke - "Godhato vaizviyamizrazarIrachAyojinI nArAyaH savaiva bhavanti (oghathI vaikriyamizra zarIravALA kAyayogI nArakAdi jIvo sadA kALa prApta thAya che, e pramANe vaikriyamizra kAyayogano utkRSTa satatakALa kahyo). tathA bhinnamukta hIranisa - je yogamAM audArika sAthe mizra evo AhAraka yoga te daramizra yoga te bhinna muhUrta eTale antarmuhUrta sudhI nirantarapaNe prApta thAya, parantu ethI adhika kALa prApta na thAya. emAM kahevAnuM tAtparya e che ke - paMdare karmabhUmiomAM AhArakamizra kAyayogamAM vartatA cauda pUrvadhara munio nirantarapaNe prApta thAya to antarmuhUrta sudhI ja prApta thAya. tyArabAda AhAraka yoganA kartA cauda pUrvadhara munio saMpUrNa thavAthI athavA AhArakano pravRttikALa samApta thavAthI athavA to AhArakano abhAva thavAthI (eTale AhArakano virahakALa prApta thavAthI) AhArakamizra kAyayoga vartato nathI. (e AhAraka mizrano kALa kahyo). tathA sesaTT savvaa - upara kahelA mizra yoga (vaikriyamizra ane AhAramizra yoga) tathA trIjo AhAraka kAyayoga e traNene varjIne zeSa yogabhedo satya manayoga - asatya manayoga - satya vacanayoga - asatya vacanayoga ItyAdi bhedavALA cAra" manayoga tathA cAra vacanayoga, tathA audArika kAyayoga - audArikamizra yoga - vaikriya kAyayoga ane kArpaNa kAyayoga, e bAra yogano avasthitikALa aneka jIvonI apekSAe vicAratAM sarva kALa che. kAraNa ke dvIndriya, trIndriya, caturindriya ane paMcendriyone satya, asatya, satyAsatya ane asatyAsatya e cAra bhedadegvALA manayoga ane vacanayoga to sarvadA nirantara 1. audArikamizra, vaikriyamizra tathA AhArakamizna e traNa mizra yogonA saMbaMdhamAM siddhAntano abhiprAya ane kArmagraMthikono abhiprAya e be abhiprAya judA paDe che. te A pramANe - audArikazarIrI tiryaMco vA manuSyo vaikriya zarIra banAve che, tenA prAraMbhamAM audArikamizra yoga hoya, cauda pUrvadhara munio AhAraka zarIra banAve tenA prAraMbhamAM paNa audArikamizra, ane utpattinA prathama samaye kAmaNa sAthe je audArika te paNa dArikamizra ema traNa rIte audArikamizra yoga siddhAntamAM mAnyo che. ane vaikriya tathA AhArakanA upasaMhAramAM to ubhayamate vaikriyamizra tathA AhArakamizra yoga mAnelo che. karmagraMthakartA punaH uttaravaikriya racanAnA prAraMbhamAM vaikriyamizra ane AhAraka racanAnA prAraMbhamAM AhArakamizra yoga mAne che, e ja vizeSa taphAvata che. vaLI vRttimAM je ahIM vaikriyamizra kahyo che te punaH karmagraMthakartA paNa keTaleka sthAne kAzmaNa sAtheno ja deva - nArakano vaikriyamizra yoga gaNAve che. ane keTalAka graMthomAM uttaravaikriyanI racanAnA prAraMbhamAM paNa vaikriyamizra yoga gaNAve che. 2. satya, asatya, mizra, tathA vyavahAra e cAra manayoga ane eja cAra vacanayoga. ahIM mizranuM bIjuM nAma satyAsatya, ane vyavahAranuM bIjuM nAma asatyAmRSA athavA asatyAsatya (na satya na asatya) che. e ATha yoga jANavA. 3. ahIM dvIndriyAdikane sAmAnyathI manayoga, vacanayoga kahyA che. parantu vizeSataH A pramANe - dvI) trI0 catu0 asaMjJI paMcendriya e cArane eka asatyAsatya vacanayoga ja hoya, zeSa traNa vacanayoga na hoya ane saMjJI paMcendriyane cAre manayoga tathA cAre vacanayoga hoya che, jethI ATha yoga mana-vacana saMbaMdhI che. 4. kAraNa ke hIndriyAdi jIvo asaMkhyAtA che ane sarva kALa che mATe. For Private3 sonal Use Only Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avicchinnapaNe prApta thAya che. tathA audArikakAya ane audArikamizrakAya te dareka asaMkhya lokAkAzanA AkAzapradeza jeTalAM sAmAnyathI tiryaMca-manuSyomAM sarva kALa avicchinnapaNe nirantara prApta thAya che. tathA vaikriya zarIro paNa nArakAdi aneka jIvomAM asaMkhyAta zreNiomAM jeTalA AkAzapradeza hoya teTalAM sarva kALa avicchinnapaNe - nirantara prApta thAya che. ane kAryaNa zarIro to sarva saMsArI jIvo ananta hovAthI (te darekane ekeka hovAthI) ananta zarIro sadAkALa hoya che, parantu viccheda pAmatAM nathI (eTale anaMta ghaTIne kadI paNa asaMkhyAta thatA nathI mATe e sarve yoga sarvadA prApta thAya che). prazna:- audArikAdi zarIranA yoga jyAre sarvakALa avicchinna prApta thAya che tyAre AhAraka zarIrano yoga sarvadA kema prApta thato nathI ? ke jethI ahIM te AhAraka kAyayogane sarva kALanI vaktavyatAmAMthI varSo ? uttara:- jo e pramANe tame pUchatA ho to, e vAta ema ja che, (arthAt AhA2ka yoga sarvadA, prApta thato ja naOMthI). je kAraNathI siddhAntamAM kahyuM che ke 'lokane viSe AhAraka zarIro yAvat utkRSTathI cha mAsa sudhI vikarvelAM prApta thatAM nathI, ane jaghanyathI 1 samaya sudhI ja. (arthAt AhA2ka zarIrano utkRSTa virahakALa 6 mAsano che, ane jaghanya vi2hakALa 1 samayano che), mATe eTalA virahakALa vakhate lokamAM eka paNa AhAraka zarIra vidyamAna hotuM nathI / / 1 / / ' 'jo AhA2ka zarIra lokamAM hoya che to jaghanyathI eka, be athavA traNa athavA pAMca hoya che, ane utkRSTathI samakALe eka hajAra pRtha' (9000) hoya che / / 2aa' vaLI A gAthAmAM jo ke sesApna savvudhdha ema kahevAthI (be mizra yoga sivAyanA zeSa yogamAM) AhAraka kAyayoganuM paNa grahaNa thAya che, to paNa e gAthAnA avayavanI pravRtti prAyaHvRttivALI hovAthI (eTale sesaLa savvudhdhe e padano artha saMbaMdha prAyaH - - asarvavyApta athavA yathAsaMbhavavALo hovAthI) siddhAntane anusAre AhAraka kAyayoganuM varjana potAnI meLe ja jANI levuM. e 239 mI gAthAno artha samApta thayo. I||239NA vRtti yoganAM sthiti AtaH|| avataraNa: e pramANe nava anuyogadvA2mAM trIjA kALapramANa dvArane viSe bhavasthiti, kAsthiti ane guNavibhAgasthiti e traNa prakArano jIvasamAsa saMbaMdhI (guNasthAna ane 1. vizeSabhede vicAratAM eka lokAkAza jevaDA asaMkhya lokAkAzanA AkAzapradeza jeTalA to tiryaMca paMcendriyo tathA caturindriya, trIndriya, dvIndriya ane ekendriyanA bhegAM maLIne sarva zarIro che. ane manuSyanAM za2I2 to sampUrcchimagarbhaja maLIne tethI ghaNAM alpa asaMkhyAta ja che, jethI sarva maLIne paNa asaMkhya loka jeTalAM ja zarIro gaNAya. 2. nAraka, deva ane tiryaMca paMcendriyo e traNenAM maLIne vaikriya zarIro asaMkhya zreNinA AkAzapradeza jeTalAM che, ane manuSyanAM to saMkhyAta ja hoya che. 3. kAraNa ke AhAraka zarIranA kartA cauda pUrvadhara munio saMkhyAtA ja hoya che. je mATe kahyuM che ke lokamAM samakALe vartatA AhArakayogI munio utkRSTathI paNa 9000 (sahasrapRthaktva) jeTalA ja prApta thAya paNa adhika nahi. 7 374 For Privateersonal Use Only Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvabhedo saMbaMdhI) kALa kahIne have e kALadvArano upasaMhAra karavAnI IcchAe graMthakartA tenA upasaMhAra saMbaMdhI A gAthA kahe che : ettha ya jIvasamAse, aNumajjiya suhumaniuNamaikusalo / suhumaM kAlavibhAgaM, vibhaeja suyammi uvautto // 240 // gathArtha : e pramANe sUkSma ane nipuNa buddhi vaDe kuzala evo jJAtA atyaMta vicAra karI karIne zrutane - siddhAntane viSe upayogavALo thayo - vartato chato A jIvasamAsamAM (guNasthAnomAM athavA jIvabhedomAM) kALavibhAgane (kALa nAmanA pAMcamA anuyogadvArane) sUkSma rIte vibhaje - vaheMce - jANe - prApta kare. // 240NI TIchArtha : zrutarUpI samudra ananta che, tethI temAM kahelA jIvasamAsa saMbaMdhI padArtho paNa aparimita - apAra che. to te dareka padArthono huM keTalAnI sthitikALa kahuM ? (arthAta zrutasamudramAM prarUpelA dareka padArthanI sthitikALa kahetAM pAra na Ave). te kAraNathI kALadvAra vaDe vicAravA mAMDelA (kahevA mAMDelA) e jIvasamAsomAM keTalAka sthUla sthUla padArthono paNa (keTalAka mukhya mukhya padArthono) kALa meM kahelo hovAthI have bIjA je sUkSma padArtho sUkSmamatibuddhivALAthI ja jANI zakAya evA bAkI rahyA hoya te sarvamAM jIvasamAsa saMbaMdhI kALavibhAga eTale sthitikALanA bheda je je pramANe saMbhavatA hoya te pramANe zrutajJAnamAM upayogavALA buddhimAno zratane anusAre ja vibhaje - jANe - prarUpe. eTale potAnI meLe ja te te prakAranA kALavibhAga vaDe te te sUkSma padArthanI prarUpaNA kare. ahIM gAthAmAM nIvasamAre e pada eka vacanAtta hovA chatAM arthamAM vacanavyatyaya vaDe (prAkRtamAM vacanano pheraphAra thato hovAthI te pramANe pheraphAra karIne) nIvasamApu e bahuvacanAnta artha karavo. have upara kahyuM ke - potAnI meLe kALavibhAganI prarUpaNA kare, to te kevI rIte prarUpaNA kare? te kahe che - hanumatra - eTale tarkayukti dvArA vicAra karIne te ja mRtarUpI samudranuM samyak prakAre avagAhana karIne (arthAt yuktipUrvaka siddhAntanA padArtho jANIne) prarUpaNA kare. evuM samavagAhana karIne koNa prarUpaNA kare? te kahe che sumana3UTHphasano = sUkSmanipuNamatikuzala eTale atikaThina (du:khe jANI zakAya evA) padArthonI aMdara paNa jenI mati-buddhi praveza karIne tattvabodhavALI (rahasya jANanArI) thatI hoya tethI sUkSma, (sUkSma e matinuM vizeSaNa che); tathA sUkSma, atisUkSma ane atighaNA sUkSma evA padArthone jANavAmAM dakSa-nipuNa hovAthI nipuNa evI mati jenI che te sUkSmanipuNamativALo jIva (prarUpaNA kare). ahIM kahevAnuM tAtparya e che ke : jenI mati sUkSma ane nipuNa na hoya tevo anya manuSya (sthUla - anipuNamativALo manuSya) to uparanI gAthAomAM je padArthonuM kathana karyuM che tenuM avadhAraNa karI zake e vAta paNa saMdehAspada che; to tevo manuSya, potAnI matithI, zeSa - na kahelA padArthonuM ciMtana ke prarUpaNa karI zake te vAta dUrasthita - asaMbhavita ja che. eTale upara kahI tevI, sUkSma ane nipuNa mati dharAvato koI manuSya ja, zratane anusAre vicArI vicArIne, bIjA paNa For Privsepersonal Use Only Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvasamAsa saMbaMdhI kALavibhAgane (eTale zrutasiddhAntamAM jeno kALa spaSTa nathI kahyo tevA padArthanA paNa kALavibhAgane - sthitikALane) yathArtha rIte kahe - prarUpe. (arthAt A graMthamAM nahi kahelA padArthano kALa paNa sUkSmabuddhivALAe zratane anusAra vicArIne kahevo). e pramANe A 240mI gAthAno artha samApta. W24vA ti nIvamevu nidvAram || 3yataUT: e pramANe pUrva gAthAomAM jIvasamAsa saMbaMdhI sthitikALa (guNasthAnomAM, jIvabhedomAM ane mArgaNArUpa jIvaguNomAM e traNemAM) sthitikALa kahyo. have ajIva saMbaMdhI sthitikALa kahevAnI IcchAe A gAthA kahevAya che : tiNNi aNAiaNaMtA, tIyadhdhA khalu aNAiyA sNtaa| sAiaNaMtA esA, samao puNa vaTTamANadhdhA // 241 // mAthArtha: (dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya e) traNa dravyo anAdi ananta che. (ane cothA kALadravyamAM) atItakALa - bhUtakALa nizcaya anAdi sAnta che. aikhyat - bhaviSyakALa sAdi ananta che. ane vartamAnakALa to mAtra eka ja samayano che (vartamAna samaya pUrato ja che). 241che. TIkA : dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, kALa ane pudgalAstikAya e pAMca dravyo ajIvadravyo che. e pAMca dravyomAM dravyArthapaNe dharmAstikAya, adharmAstikAya, ane AkAzAstikAya e traNa ajIva nAmanAM dravyo (eTale ajIva dravyo) te anAdi anantakALavALAM che. kAraNa ke sAmAnya svarUpe vicAratAM te dravyo anAdi kALathI varte che; ane bhaviSyakALamAM paNa kadI paNa vinAza pAmavAnAM nathI, e rIte e traNa dravyono anAdi anantakALa dravyArthapaNe kahyo). tathA chAnadravya paNa sAmAnya svarUpe vicAratAM e ja yukti vaDe anAdi ananta ja che. to paNa vizeSapaNe - vizeSabhede vicAratAM te kALa prathama traNa prakArano che - te A pramANe - atItakALa, aiSyakALa (bhaviSyakALa) ane vartamAnakALa. emAM (gAthAmAM kahelo) madhyA zabda strIliMgano pratirUpaka avyaya che, ane te kALavAcaka che. te kAraNathI atIta evI che adhdhA te atItaththA, arthAt atItakALa e artha che. te A atItakALarUpa atIta adhdhA hatuM eTale nizcaye anAdi ane sAnta ja che. tyAM jeno Adi - AraMbha vidyamAna nathI te 1. dravyamAM - padArthamAM dravyapaNuM ane paryApaNuM e be pravarte che. tyAM e traNa padArtho dravyanI apekSAe anAdi ananta kahevAya, parantu emAM pravartatA ananta paryAyomAMnA paryAyanI apekSAe to sAdi sAnta ja kahevAya. kAraNa ke paryAya to navA navA utpanna thAya che, ane amuka kALa sudhI TakI avazya vinAza pAme che mATe, e pramANe sarve padArthomAM dravyapaNuM ane paryAyapaNuM vicAravuM. 2. sAmAnya svarUpe eTale dravyapaNe athavA vizeSabhedarahitapaNe. 3. ahIM paNa sAmAnya svarUpa eTale kALanA pratibhedarahitapaNe. ema jANavuM. 4. avyaya to liMga, vacana ane vibhaktirahita ja hoya mATe ahIM gacchA e avyaya strIliMga nathI paNa arthamAM strIliMga sarakhA arthavALo che, mATe strIliMgapratirUpaka kahevAya. For Private 30sonal Use Only Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anAdi. ane je anta sahita varte te sAnta. ahIM prajJApakanA prarUpaNAkALamAM vartatA samayane maryAdita karIne (eTale zrutajJAnI je samaye prarUpaNA kare che te samayane lakSyamAM rAkhIne athavA te vakhatano mukhya gaNIne) atItakALanA atItapaNAnI vyavasthA thAya che eTale te samayathI pahelAMnA sarve ananta samayo je vyatIta thaI gayA te vyatIta samayone atIta adhdhA manAya che). te kAraNathI athavA te samayathI pUrve te atIta adhdhA anAdikALanI pravartatI hovAthI anAdipaNuM (atIta adhdhAne anAdipaNuM) gaNAya che. ane vartamAna samaye (prajJApakanI prarUpaNA vakhatano je chello vartato samaya te vartamAna samaye) te atIta adhdhAno anna - paryanta - cheDo hovAthI atIta adhdhAne sAntapaNuM gaNAya che. tathA sAphAMtA prasA, pusA eTale vartamAna samaya vyatIta thayA bAda je adhdhA - kALa pravartaze te puSyA (eTale bhaviSyakALa) te vaLI sAdi ananta che. kAraNa ke vartamAna samaya vItyA bAda tenI pravRtti zarU thaze mATe sAdri ane te bhaviSya adhdhAnuM paryavasAna - attara nahi hovAthI manantapaNuM che (jathI bhaviSyakALa sAdi ananta che). tathA samajho pu vaDDamanidhdha = prajJApaka (kALadravyano jJAtA kALa Adi dravyonI je prarUpaNA kare che te jJAtA)nI prarUpaNAnI apekSAe je kALa varte che (eTale prarUpaNA karatI vakhatano je eka vartamAna samaya) te vartamAna ane te adhdhA te vartamAna adhdhA kahevAya, ane te punaH eka ja samaya rUpa che. kAraNa ke atIta samaya atIta adhdhAmAM anupraveza karavAthI ane anAgata samaya (hajI nahi Avelo - nahi prApta thayelo samaya) aikhyat adhyAmAM rahelo hovAthI vartamAnakALa eka samaya jeTalo ja bAkI rahe che (arthAt vivakSita eka samayanI pahelAMnA sarve samaya atIta adhdhAmAM gaNAyA ane have pachInA je samaya Avaze te hajI bhaviSyamAM gaNAya che. to e be kALanI vacce rahelo vartamAnakALa te vivalita eka samaya jeTalo ja gaNAya) e tAtparya che. e pramANe 241mI gAthAno artha samApta thayo. /241 iti arUpyajIvacatuSkAnAM sthitikAlaH / / navataraju: ajIvadravyono sthitikALa kahevAnA prastuta viSayamAM dharmAstikAyAdi cAra ajIvadravyono sthitikALa pUrva gAthAmAM kahIne have A gAthAmAM pagalAstikAyarUpa ajIva dravyono (rUpI ajIvadravyano) sthitikALa kahevAya che : kAlo paramANussa ya, dupaesAINameva khaMdhANaM / samao jahaNNamiyaro, ussappiNio asaMkhenA // 242 // pathArtha : paramANuno tathA dvipradezI Adi skaMdhono jaghanya kALa 1 samaya che, ane utkRSTa sthitikALa asaMkhyAta utsarpiNI - avasarpiNI jeTalo che. 24rA rIkSArtha : paramANuno tathA ddhipradezI Adi skaMdhono darekano A pramANe sthitikALa che. keTalo? te kahe che - jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI asaMkhyAta utsarpiNI- avasarpiNI. 1. ahIM bhaviSyanA samayo anukrame eka pachI eka vartamAnakALamAM AvatA jaze, parantu bhUtakALanA vyatIta samayomAMno eka-paNa samaya vartamAnakALamAM AvavAno nathI. 2. ahIM kALathI asaMkhya utsarpiNI - avasarpiNI kALa kahyo, paranta kSetrathI keTalo? te ahIM spaSTa na kahelo hovAthI anya graMthothI jANavo. For Privat 399rsonal Use Only Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahIM kahevAnuM tAtparya e che ke - skaMdha sAthe pratibaddha nahi evo ekAkI - chUTo paramANu paramANupaNe jaghanyathI eka samaya sudhI ane utkRSTathI asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNI sudhI kAyama rahe che (ane tyAra bAda avazya skaMdhamAM saMbaMdhavALo thaI pradezarUpe thAya che, - e bhAvArtha che). e pramANe dvayaNuka aMdha (be paramANu maLIne banelo skaMdho paNa hayaNuka skaMdha svarUpe eTalA ja sthitikALavALo (eTale jaghanyathI 1 samaya ane utkRSTathI asaMkhyAta utsarpiNIavasarpiNI sudhI rahenArI) che, ema jANavuM. tevI ja rIte vyaNuka (traNa paramANuno banelo) skaMdha tathA caturaNuka skaMdha (cAra paramANuno banelo skaMdha) yAvat anantANuka (ananta paramANuno banelo) skaMdha paNa eTalI sthiti vALo kahevo. e 242 mI gAthAno artha samApta. T/242aa ti punidravyasthitiniH, tatsamAtI samAsa ganIdravyANa sthitina: || samApta paJcamaM kAladvAram / / che atha navasamApu SaSTha sattaradvAramuM . avataraNa: e pramANe pUrva gAthAomAM pAMce ajIvadravyono sthitikALa kahyo, ane te kahevAthI jIvono tathA ajIvono kALavicAra paNa samApta thayo. ane te samApta thavAthI nava anuyogadvAramAMnuM pAMcamuM kALadvAra paNa samApta thayuM. have saMta parUvAthI e padavALI nava anuyogadvAranI gAthAmAM ja kaheluM chaThThuM staradvAra kahevAnI IcchAe e antaradvAramAM je kaMI kahevAnuM che, tenI prathama pratijJA karavAne (eTale have attaradvAra kahuM chuM ema kahevAne) prathama antaradvAranuM svarUpa zuM che? (arthAt antaradvAra eTale zuM?) te kahevAnI IcchAe graMthakartA prathama A attaradvAranA svarUpa saMbaMdhI) gAthA kahe che : jassa gamo jattha bhave, jeNa ya bhAveNa virahio vasai / jAva na uvei bhAvo, so ceva tamaMtaraM havai // 243 // thArtha : jenI jyAM gati-utpatti hoya te prathama kahIne) te jIvAdi padArtha je bhAva vaDe virahita hoya, ane jyAM sudhI te bhAva prApta na kare te nizcaye antara (arthAta antara eTale padArthamAM vivakSita bhAvano virahakALa) kahevAya che. /ra43I TIphArtha : maraNa pAmelA ane tethI parabhavamAM jatA evA je manuSyAdinI narakagati athavA tiryaMcagati vigeremAM gAma = gamana - utpatti hoya te gati A attaradvAramAM prathama kahevAze. ahIM te prathama kahevAze" e vAkya adhyAhArathI grahaNa karavAnuM che (parantu gAthAmAM kahyuM nathI). have kensaranuM svarUpa to A pramANe jANavuM ke - kaI rIte jANavuM? te kahe che - prathama anubhava karelA je nArakAdiparyAyarUpa bhAva vaDe jIva virahita eTale viyukta - rahita thayo chato manuSyatvAdi bIjA paryAyamAM vartato hoya, ane te pUrve anubhavelo nArakAdiparyAya punaH jyAM sudhI prApta na kare, eTale te nArakAdiparyAya punaH anubhavamAM jyAM sudhI na Ave tyAM 1. dravyaNuka aMghano asaMkhya avasarpiNI - utsarpiNIrUpa utkRSTa kALa pUrNa thayA bAda te skaMdha kAM to caNuka skaMdha rUpe thAya, athavA to be aNu chUTA paDI jaI chUTA ja rahe, For Private Personal Use Only Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudhIno je koi aMtarAla kALa (vacceno virahitakALa) hoya te virahita kALa e ja attaranuM svarUpa jANavuM (arthAt attara eTale virahakALa jANavo). jema koI jIva ke jeNe prathama nArakano paryAya anubhavyo, ane tyArabAda tyAMthI nIkaLIne nArakaparyAyarahita ananta kALa sudhI manuSyAdi paryAyomAM ja rahyo. ane teTalA ananta kALane atte (te vacceno ananta kALa vyatIta thayA bAda) je mokSamAM na jAya to avazya te jIvane punaH nArakaparyAya prApta thAya ja. te kAraNathI narakagati sivAyanI anya anya gatiomAM paryaTana karatA te jIvano je kALa (nArakaparyAya rahita) vyatIta thayo te nArakapaNAnuM DAntara kahevAya. e pramANe attaranuM svarUpa jANavuM. ahIM gati saMbaMdhI antaradvArano artha kahyo te to upalakSaNa che. jethI gativiraha, utpattiviraha Adi bIjAM bIjAM antaro paNa A cAlu prakaraNamAM kahevAze. e 243 mI gAthAno artha samApta. I 243 navatara: have attarano artha pUrva gAthAmAM samajAvIne te attarakALa kahevAmAM atiupakArI - upayogI hovAthI prathama kyAM jIvanI kaI gatimAM utpatti hoya che (eTale kyo jIva marIne kaI gatimAM jAya che) te kahevAya che : savvA gaI narANaM, sannitirikkhANa jA sahassAro / ghammAe bhavaNavaMtara, gacchai sayaliMdiya asaNNI // 244 // nAthArtha : manuSyonI sarva gatio hoya che (manuSya maTIne sarva gatimAM utpanna thAya che). saMjJI tiryaMconI utpatti yAvatu sahastrAra AThamA devaloka) sudhI hoya che. ane asaMjJI tiryaMca paMcendriyo narakagatimAM utpanna thAya to gharmA pRthvI pahelI ratnaprabhA pRthvI) sudhI utpanna thAya, ane devagatimAM utpanna thAya to bhavanapati ane vyantara devamAM ja utpanna thAya (bIjA devomAM nahi). If244ll rIkSArtha : parabhavamAM jatAM manuSyanI sarve gatio hoya che, arthAt te manuSyo maraNa pAmyA chatA nAraka, tiryaMca, manuSya ane deva e saMsAramAM vartatI cAre gatiomAM temaja saMsArathI bahAranI pAMcamI siddhigatimAM paNa jAya che, e bhAvArtha che. have prathama tiryaMca paMcendriyo be prakAranA che - saMjJI tiryaMca paMcendriya ane asaMjJI tiryaMca paMcendriyo. tyAM saMjJI tiryaMca paMcendriyo nAraka, manuSya, tiryaMca ane deva saMbaMdhI cAre gatimAM utpanna thAya che. parantu e paMcendriyono kevaLa devagatimAM utpanna thavA saMbaMdhI je vizeSa pheraphAra che te kahevAya che - satirivaUI nA sadasAra = devagatimAM utpanna thavA saMjJI tiryaMcA paMcendriyo bhavanapati, vyattara ane jyotiSI e traNa nikAyanA devomAM to sarvatra (te te nikAyanA sarva pratibhedomAM) utpanna thAya. paraMtu jo vaimAnika devomAM utpanna thAya to AThamA sahastrAra devaloka sudhI ja utpanna thAya. parantu ethI uparAMtanA navamA Anata Adi devalokamAM utpanna thAya nahi. kAraNa ke tathA prakAranI yogyatAno abhAva hovAthI ja, e tAtparya che. vaLI asaMjJI tiryaMca paMcendriyo paNa nArakAdi cAre gatiomAM utpanna thAya. parantu kevaLa narakagatidevagatimAM utpanna thAya to temAM je vizeSatA che te darzAve che - ghaHTS mavAvaMtara ityAdi = sakala eTale saMpUrNa arthAtu pAMca indriyo jene hoya te samalendriya eTale paMcendriya ane asaMjJI For Privat 30Cersonal Use Only Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eTale samUcchima, arthAt samUrchAima tiryaMca paMcendriya jo narakagatimAM utpanna thAya to gharmA nAmanI pahelI narakapRthvImAM ja utpanna thAya. parantu zeSa bIjI - trIjI Adi narakapRthvIomAM utpanna na thAya. vaLI te narakagatimAM paNa utkRSTathI palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganA AyuSyavALA nArakomAM ja nArakapaNe ja) utpanna thAya, parantu ethI adhika AyuSyavALA nArakIpaNe utpanna na thAya, e vizeSa che. ane devagatimAM utpanna thAya to bhavanapati devamAM ane vyantara devomAM ja utpanna thAya, parantu jyotiSIomAM tathA vaiimAnika devomAM utpanna na thAya. vaLI te bhavanapati - vyantaromAM utpanna thAya te paNa palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganA AyuSyavALA devomAM ja utpanna thAya parantu ethI adhika AyuSyavALA devomAM utpanna na thAya. e 244mI gAthAno artha samApta thayo. 244 DUta manuSya-tiryakpaJcendriyANAM gatiH / / navatara: pUrva gAthAmAM manuSyonI gati kahIne saMjJI tiryaMca paMcendriya tathA asaMjJI tiryaMca paMcendriyonI gati kahI, to ekendriyAdi tiryaMco (ekendriyo ane vikalendriyo) kaI gatimAM utpanna thAya? te A gAthAmAM kahevAya che : tiriesu teu vAU, sesatirikkhA ya tiriyamaNuesu / tamatamayA sayalapasU, maNuyagaI ANayAIyA // 245 // thArtha : teukAya (agnikAya) ane vAyukAya e be ekendriya tiryaMco tiryaMcagatimAM ja utpanna thAya (zeSa traNa gatimAM nahi). ane zeSa sarve tiryaMco (pRthvIkAyAdi traNa ekendriyo ane traNe vikasendriyo) tiryaMcagatimAM ane manuSyagatimAM e be gatimAM ja utpanna thAya. tathA satapas = paMcendriya tiryaMco (saMzio)mAM tamastama:prabhA nAmanI sAtamI pRthvI)nA nArako utpanna thAya, ane AnatAdi devo (navamA svargathI prAraMbhIne uparanA sarve devo) manuSya gatimAM ja utpanna thAya (parantu zeSa traNa gatimAM utpanna na thAya). //ra4paNI TIchArtha: teukAya ane vAukAya e be ekendriya tiryaMco kevaLa tiryaMcomAM ja (tiryaMcagatimAM ja) utpanna thAya. parantu zeSa traNa gatimAM utpanna na thAya, kAraNa ke agnikAya ane vAyukAyane utpanna thavAnuM tiryaMcagatirUpa eka ja sthAna che, parantu zeSa nArakagati, manuSyagati ane devagatirUpa traNa gatiomAM utpanna thatA nathI. e bhAvArtha che. tathA sesa tirijhUravA ya ityAdi = pUrve kahelA teukAya ane vAyukAya e be sivAyanA 1. palyopamAsaMkhyayabhAga AyuSyavALA nArako pahelI pRthvImAM ane tenA pahelA ja prataramAM hovAthI. 2. asaMjJI paMcendriyo parabhavanuM AyuSya bAMdhe to utkRSTathI paNa palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTaluM ja AyuSya bAMdhe. je kArAthI kahyuM che ke - "rUpavitnapUqchoDI, patriyA saMvasa mA 3 3 samaUT[ ' eTale ekendriyo ane vikelendriyo parabhava saMbaMdhI AyuSya pUrvakroDa varSa pramANanuM bAMdhe, ane asaMkSio (eTale asaMjJI tiryaMco) cAre AyuSyano utkRSTa sthitibaMdha palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalo kare. e pramANe hovAthI deva tathA narakagatimAM ja palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganA AyuSyamAM utpanna thAya ema nahi parantu tiryaMcagatimAM ane manuSyagatimAM utpanna thAya to paNa utkRSTathI palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganA AyuSyavALA chappana aMtardhvapanA yugalika manuSyomAM temaja yugalika tiryaMcomAM utpanna thAya che. Iti vizeSaH. For PrivacOersonal Use Only Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeSa tiryaMco eTale pRthvIkAya, apUkAya ane vanaspatikAya e traNa ekendriyo, ane dvIndriya, trIndriya tathA caturindriya e traNa vikalendriyo (e chakAyanA tiryaMco) tiryaMco'mAM ane manuSyomAM ja utpanna thAya che, parantu devomAM ane nArakomAM utpanna thatA nathI. (e paNa tathAvidha yogyatAnA abhAve ja jANavuM.) prazna:- e pramANe tiryaMconuM tathA manuSyonuM utpattisthAna to kahyuM parantu nArako ane devo kaI gatimAM utpanna thAya che ? te kaho. uttara:- deva - nArakonuM utpatti sthAna A pramANe - tamatamayA sayatanapaj - ahIM sakala zabdathI indriyonI apekSAe paripUrNa eTale paMcendriya kahyA che, ane paphU eTale pazuo - tiryaMco arthAt paMcendriya tiryaMco. jethI tamastamajA eTale sAtamI pRthvInA nArako to tyAMthI (sAtamI pRthvImAMthI) nIkaLyA chatA (maraNa pAmyA chatA) paMcendriya tiryaMcanamAM ja utpanna thAya che. parantu manuSyAdi gatimAM utpanna thatA nathI. e bhAvArtha che. tathA magyArDa pAyA 5 - navamA Anata devalokathI AraMbhIne je devaloko upara varte che te devalokanA devo eTale (Anata), prANata, AraNa, azruta, nava raiveyaka ane pAMca anuttaravAsI e (aDhAra) AnatAdi devI cyavIne kevaLa manuSyagativALA ja thAya che (manuSyamAM ja utpanna thAya che), parantu tiryaMca Adi gatimAM utpanna thatA nathI. e bhAvArtha che. e 245 mI gAthAno artha samApta. 24pA. - navataraUT: pUrva gAthAmAM je nAraka tathA devonI gati kahI te sivAyanA zeSa nAraka ane devo (eTale pahelI cha pRthvInA nArako, ane bhavanapati, vyantara, jyotiSI tathA saudharma kalpathI AThamA sahastrAra kalpa sudhInA devo e sarva) maraNa pAmIne kaI kaI gatimAM utpanna thAya che? te A gAthAmAM kahevAya che : paMceMdiya tiriyanare, suraneraiyA ya sesayA jaMti / aha puDhaviudayaharie, IsANaMtA surA jaMti // 246 // mAthArtha : zeSa devo ane nArako paMcendriya tiryaMcomAM ane manuSyomAM utpanna thAya che, ane IzAnakalpa sudhInA devo (bhavanapatithI IzAna sudhInA devo) te pRthvIkAya, apUkAya ane vanaspatikAyamAM paNa jAya che. ||246 - TIphArtha : sesayA = pUrve kahelA deva ane nAraka sivAyanA deva ane nArako te bhavanapati - vyattara - jyotiSI - saudharma - IzAna - sanakumAra - mahendra- brahmaloka - lAMtaka - mahAzukra ane sahastrAra devalokamAM vasanArA devo tathA ratnaprabhAdi che pRthvInA (ratnaprabhA-zarkarA prabhA - vAlukAprabhA - paMkaprabhA - dhUmaprabhA ane tama:prabhAnA) nArako e sarve paMvitiya tiriyana 1. saMkhyAtavarSanA AyuSyavALA eTale pUrvakroDavarSanA AyuSyavALA tiryacomAM ane manuSyomAM utpanna thAya che, paraMtu asaMkhya varSAyuSyavALA yugalika tiryaMcomAM tathA yugalika manuSyomAM utpanna thatA nathI. kAraNa ke " vigata puvyo' e vacanathI ekendriyo ane vikasendriyo parabhava saMbaMdhI AyuSya pUrvakroDavarSathI adhika bAMdhatA nathI. ane deva - nArakamAM to svabhAve ja utpanna thatA nathI. vaLI vizeSa e che ke e kahelA cha nikAya saMbaMdhI ja A vAta nathI, paranta pRthvIkAya, aplAya ane vanaspatikAya paNa pUrvakroDavarSathI adhika AyuSyavALA tiryaMco ane manuSyomAM utpanna thatA nathI, te paNa pUrvokta AyuSyabaMdhanA kAraNathI ja. - 381 Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = paMcendriya tiryaMcomAM ane manuSyomAM naMti = jAya che - utpanna thAya che (arthAt deva-nArakamAM utpanna thatA nathI). - praphana - e bhavanapati Adi devo tiryaMcomAM utpanna thAya che te zuM paMcendriya tiryaMcomAM ja utpanna thAya ema darzAvyuM che? kAraNa ke anya graMthomAM keTalAka devone ekendriyomAM paNa utpanna thatA sAMbhaLyA che, to tema bane che ke nahi? uttara:- e praznano uttara gAthAmAM ja kahevAya che ke - "mada rUDhaviDayA sAiitA surI naMti' - ahIM da = atha zabda vizeSatA darzAvavAne arthe (eTale gAthAnA pUrvArdhamAM devonI je tiryaMca paMcendriyamAM utpanna thavA rUpa sAmAnya tiryaMca paMcendriya gati kahI te bAbatamAM kaMIka vizeSatA te apavAdarUpa vizeSatA darzAvavAne arthe) kahelo che. te vizeSatA kahevAya che te A pramANe : bhavanapatithI prAraMbhIne IzAna paryantanA (bhavanapati - vyantara - jyotiSI - saudharma ane IzAna devAlokanA) devone vizeSathI vicArIe to e devo bAdara paryApta pRthvIkAya, bAdara paryApta apakAya, ane paryApta pratyeka vanaspati kAyamAM e traNamAM paNa utpanna thAya che. parantu zeSa ekendriyomAM ane sarva vikalendriyomAM utpanna thatA nathI, e bhAvArtha che. vaLI sanatkumArathI prAraMbhIne (sanatakumAra sahita) uparanA devalokanA devo paMcendriya tiryaMcomAM ja (eTale paryApta saMjJI tiryaMcomAM ja) ane manuSyomAM (paryApta garbhaja manuSyomAM) utpanna thAya che, parantu bIjA koI paNa jIvabhedamAM utpanna thatA nathI. e 246 mI gAthAno artha samApta thayo. ra46. ti nIvAnAM patiH || 1. ahIM devo je pratyeka vanaspatimAM utpathAya che, te pratyeka vanaspatinA sarva bhedamAM athavA eka bhedanAM sarva aMgomAM (avayavomAM) utpanna thatA nathI, te saMbaMdhI je vizeSa che te A pramANe - zAli vigere uttama dhAnyajAtinA puSpomAM, bIjamAM ane phaLamAM e traNa aMgamAM devo utpanna thAya che, parantu bIjAM (mULa-kaMda-skaMdha-zAkhA-pravAla-tvacA ane patra e sAta) aMgomAM utpanna thatA nathI. sthA koraMTaka Adi je gulmajAtanI vanaspatio che tenA paNa puSpa, bIja ane phaLa e traNamAM utpanna thAya che, parantu mULa Adi sAta aMgamAM nahi. tathA IzuvATikA Adi (parvajatinI) vanaspationA mULa Adi nava aMgamAM utpanna thatA nathI, parantu skaMdhamAM utpanna thAya che. ahIM (IkSa) IkSuvATika - vIraNa - IkkaDa-mAsa-sara-vetra - saptaparNa - timira Adi parvajAtinI vanaspatio jANavI. vaLI e sarvanA skaMdhomAM paNa cAre vezyAvALA devo utpanna thAya. tathA tADa vigere (valayajAtinI vanaspatio), tathA eka bIjavALAM vRkSo (AgrAdika), bahu bIjavALAM vRkSo (dADimAdi), temaja aneka prakAranI velaDIo (vallIjAtinI vanaspatio) e sarva vanaspationA (eTale valaya-vRkSa ane vallI traNa bhedavALI vanaspationA) pravAla Adi pAMca aMgamAM (pravAla-patra-puSpa-phaLa ane bIja pAMca aMgamAM) devo utpanna thAya che, parantu mULa Adi pAMca aMgamAM (mULa-kaMda-aMdha-zAkhA-tvacA e pAMca aMgamAM) temaja e kahelI (dhAnya - auSadhi, gulma, parva, valaya, vRkSa ane valI e 6 prakAranI) vanaspatithI zeSa (guccha-latA-jalaha-tRNa - haritaka - kuhaNA e 6 prakAranI) vanaspatiomAM devo utpanna thatA nathI. e pramANe sAmAnyathI gaNatAM bAra prakAranI pratyeka vanaspationAM je daza daza aMga che, temAMthI 6 prakAranI ja vanaspatiomAM devo utpanna thAya che. temaja sAmAnyathI patra-pravAla - puSpa - phaLa ane bIja e pAMca aMgamAM ja ane te paNa prazasta - zubha varNa, zubha gaMdha, zubha rasa, ane zubha sparzavALA patrAdi aMgamAM devo utpanna thAya che. (tathA sAdhAraNa vanaspatimAMnI to koI paNa vanaspatimAM devo utpanna thatA ja nathI). ityAdi bhAvArtha zrI bhagavatIjInA bAvIzamA zatakanI vRttimAM kahyo che, ane tenuM udhdharaNa dravya lokaprakAzanAM pAMcamA sargamAM karyuM che. For Privas C ersonal Use Only Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avatara: e pramANe cAre gatinA jIvo kaI kaI gatimAM utpanna thAya che, te utpattisthAna darzAvyuM. ane gatimAM utpanna thavAno tathA temAMthI nIkaLavAnA (maravAnA) virahakALarUpa je antara te AgaLa kahevAnuM che, te pahelAM ahIM je jIvo teja gatinA jIvo te gatimAM) nirantara-pratisamaya utpanna thayA kare che, ane nirantara maraNa pAme che, jethI te jIvomAM utpatti viraha tathA maraNaviraha paNa saMbhavato ja nathI tevA nirantara utpanna thatA ane maraNa pAmatA (eTale jemAM attaradvAra prApta thatuM nathI, tevA jIvo A gAthAmAM kahevAya che ane tyArabAda attaradvAra kahevAze). te A pramANe : cayaNuvavAo egidiyANa avirahiyameva aNusamayaM / hariyANaMtA logA, sesA kAyA asaMkhenA // 247 // thArtha : ekendriyonuM cyavana (maraNa) ane upapAta - utpatti pratisamaya avirahita (viraharahita) hoya che. emAM paNa harita - vanaspati jIvo pratisamaya ananta lokAkAzanA AkAzapradeza jeTalA anannA mare che ane utpanna thAya che. tathA zeSa kAyanA (pRthvIkAyAdinA) jIvo dareka asaMkhyAtA (asaMkhyAta lokAkAzanA pradezo jeTalA asaMkhyAtA) pratisamaya mare che, ane utpanna thAya che. 247nA rIkSArtha : pRthvIkAya, apakAya, teukAya, vAyukAya ane vanaspatikAya e pAMca prakAranA ekendriyonuM cyavana eTale udvartana arthAtuM maraNa e vayano artha che. tathA 3vavAno- upapAta eTale utpatti-janma e upapAtano artha jANavo. e pramANe e janma ane maraNa banne pAMcamAM pratyekane pratisamaya avirahita eTale nirantara hoya che. arthAt pRthvI Adi ekendriyomAM prANIonI utpatti pratisamaya nirantara ja hoya che, temaja maraNa pAmI bIjI gatimAM javArUpa cyavana paNa teomAM pratyeka jIvane (jIvabhedane) pratisamaya nirantara ja hoya che, e bhAvArtha che. arthAt e jIvonI utpatti ane udvartana (janma ane maraNa) pratisamaya hovAthI ja teomAM (ekendriyomAM) kadI paNa antarakALa (virahakALa) prApta thato nathI, e tAtparya che. (e rIte ekendriyomAM pAMcamAM virahakALano abhAva kahyo). have e pramANe jo ekendriya jIvomAM janma-maraNanA antarano abhAva hovAthI samaye samaye janma - maraNa cAlu ja che, to e pRthvIkAyAdi pAMce ekendriya jIvomAM pratyekamAM samaye samaye keTalA jIvo janme che ? ane keTalA jIvo maraNa pAmatA rahe che ? te kahevAya che ke - dariyAAMtA to = (harita eTale vanaspati) sAmAnyathI vanaspati (sAdhAraNa ane pratyeka e be bhedanI vivakSA vinA sAmAnyathI vicAratAM vanaspati) rUpa ekendriya jIvomAM to jevo A eka lokAkAza che tevA anantA lokAkAza (asat kalpanAe kalpatAM) te sarvanA jeTalA AkAzapradeza teTalA vanaspatijIvo samaye samaye utpanna thAya che, ane maraNa pAme che. 1. ahIM sAdhAraNa vanaspati ane pratyeka vanaspati e be bhedanI judI judI vivakSA karIe temaja sAdhAraNa vanaspatimAM paNa sUkSma sAdhAraNa vanaspati ane bAdara sAdhAraNa vanaspati e be bhedanI judI judI vivaphA karIe to sUkSma ane bAdara sAdhAraNa vanaspatimAM ja anaMta lokAkAzanA pradeza jeTalA ananta jIvonuM janma-maraNa pratisamaya prApta thAya. kAraNa ke banne bhedamAM ananta ananta jIvo che, ane te dareka antarmuhUrtanA AyuSyavALA hoya che. jethI antarmuhUrtanA For Privaz & 3ersonal Use Only Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA sesa chAyA saMve ahIM (lesA chAyA e padamAM sAtamI vibhaktine badale prathama vibhakti che te prAkRtanA niyama pramANe) vibhaktino vyatyaya- pheraphAra hovAthI (sAtamI vibhaktinA artha pramANe zeSa kAyomAM eTale vanaspatikAya kahevAI gayelI hovAthI) zeSa pRthvIkAya, apUkAya, agnikAya ane vAyukAya e cAra ekendriyakAmAM darekamAM saMjJA asaMkhyAtA (ahIM no A pada nathI to paNa dariyAtA to e vAkyamAM kahelA) "loka' padanuM anusaraNa hovAthI asaMkhyAta lokapramANa evo saMbaMdha che. ane tethI asaMkhyAta lokAkAzanA pradezarAzipramANa (asaMkhyAtA) jIvo e cAra kAyamAM samaye samaye utpanna thAya che ane maraNa pAme che, ema potAnI meLe jANI levuM. (arthAt utpanna thAya che ane maraNa pAme che e vAkya sesa yAnI sAthe nathI kahyuM to paNa potAnI meLe jANI levuM). ahIM lokamAM vanaspatijIvo anantAnanta saMkhyA jeTalA che, te kAraNathI vanaspatijIvomAM utpanna thatA ane maraNa pAmatA jIvo pratisamaya ananta hoI zake che, ane asaMkhyAta ja samayo hovAthI pratyeka samaye ananta ananta jIvonuM janma-maraNa prApta thAya temAM paNa bAdara sAdhAraNa vanaspatinuM janma-maraNa sUkSma sAdhAraNanI apekSAe asaMkhyAtamA bhAga jeTaluM hoya, ane sUkSma sAdhAraNanuM janmamaraNa tethI asaMkhyAtaguNa jANavuM. kAraNa ke, bAdara sAdhAraNa vanaspati lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM che, ane sUkSma sAdhAraNa vanaspati saMpUrNa lokamAM vyApta che. punaH bAdara sAdhAraNa vanaspatinAM audArika zarIra dareka judI judI avagAhanAmAM rahelAM che, ane sUkSma sAghAraNanAM dArikazarIro asaMkhyAtAM ekabIjAmAM praveza karIne paNa rahyAM che. punaH dareka samaye sAdhAraNa vanaspatinA ekeka zarIramAM je ananta jIvo che, temAMnA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA ananta jIvo pratisamaya janme che, ane pratisamaya maraNa pAme che. je kAraNathI kahyuM che ke - ego asaMkhabhAgo, vaTTai uvvaTTaNovavAyaMmi / eganigoe nica, evaM sesesu vi saevaM / / 1 / / artha: eka nigodane viSe nitya-pratisamaya eka asaMkhyAtamo bhAga nirantara udvartana ane upapAtamAM (janma - maraNamAM) varte che, e pramANe zeSa nigodomAM paNa darekamAM sadAkALa eka asaMkhyAtamo bhAga janme che ane mare che. /1] ahIM eka asaMkhyAtamo bhAga te ananta lokAkAzanA AkAzapradeza jeTalo jANavo. ane sarva nigodanA sarva jIvo paNa ananta lokAkAzanA AkAzapradeza jeTalA che. parantu janma - maraNamAM vartatA ananta lokathI sarva jIvanA ananta loka asaMkhyAtaguNA jANavA. zrI prajJApanAjI mULa sUtramAM kahyuM che ke - logAgAsapaese, nigoyajIvaM Thavehi ikkikkaM / evaM mavijamANA, havaMti logA aNaMtA u / / 2 / / [ artha : lokAkAzanA ekeka pradezamAM nigodanA ekeka jIvane sthApIe to e pramANe nigodajIvonuM pramANa mApatAM anantA lokAkAza jeTaluM thAya. ] tathA pratyeka vanaspatinA sarva jIvo asaMkhyAta lokAkAza jeTalA che, tethI janma - maraNamAM paNa pratisamaya asaMkhya lokAkAza (asaMkhyAtamA bhAga jeTalA asaMkhya lokAkAza)nA AkAzapradeza jeTalA ja asaMkhyAtA prApta thAya. je kAraNathI kahyuM che ke - logAgAsapaese, parittajIvaM Thavehi ikki.kkaM / evaM mavijjamANA, havaMti logA asaMkhijjA / / 3 / / [artha pratyeka vanaspatinA ekeka jIvane lokAkAzanA ekeka AkAzapradeza upara sthApIe to e pramANe mApatAM pratyeka vanaspati jIvo asaMkhyAtA lokAkAza jeTalA thAya. ||all] e pramANe pratyeka vanaspati jIvo pratisamaya asaMkhyAtA lokAkAza jeTalA ja janma - maraNa pAme che. For Privat 32&rsonal Use Only Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeSa pRthvIkAyAdi cAra nikAyanA jIvo dareka asaMkhyAta asaMkhyAta ja (asaMkhya lokAkAzanA pradezarAzi pramANa ja) che, te kAraNathI e cAra nikAyanA jIvomAM janmatA ane maraNa pAmatA jIvo pratisamaya asaMkhyAtA ja prApta thAya che, e tAtparya che. e 247 mI gAthAno artha samApta. 247thI ti icchendriyeSu pratisamaye udvartano patipramAm // navatara : pUrva gAthAmAM nirantara utpanna thatA ane maraNa pAmatA ekendriyajIvonI (pAMce kAyanI) jIvasaMkhyA darzAvIne have A gAthAmAM dvIndriyAdi trasajIvo pratisamaya keTalA utpanna thAya che? ane keTalA maraNa pAme che ? ane tenuM janma - maraNa nirantara cAlu rahe to keTalA kALa sudhI cAlu rahe ? te svarUpanuM nirUpaNa karAya che : AvaliyaasaMkhejai - bhAge'saMkhejarAsi uvavAo / saMkhiyasamaye saMkhejjayANa, advaiva siddhANaM // 248 // thArtha : dviIndriyAdi sAta prakAranA asaMkhya-jIvarAziomAM pratisamaya] AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAga sudhI nirantara asaMkhyAta jIvo janme che, ane asaMkhyAta-jIvo maraNa pAme che. tathA saMkhyAta rAzivALA jIvabhedomAM nirantara saMkhyAta samaya sudhI saMkhyAtarAzipramANa upapAta - janma ane maraNa cAlu rahe che. ane sidhdhonI nirantara utpatti ATha ja samaya sudhI cAlu rahe che. [e utkRSTa satatotpattikALa kahyo, ane jaghanyathI to sarvatra eka samaya ja.] Il248ll TIvArtha : ahIM pRthvIkAyAdi sthAvara jIvonA janma-maraNa [nI saMkhyA tathA tenA satatakALa] saMbaMdhI vicAra to anantara (pUrva) gAthAmAM darzAvyo, mATe have sAmarthyathI ja samajAya che ke A gAthAmAM dvIndriyAdi trasajIvonA janma-maraNa saMbaMdhI vicAra kahevAno che, ema jANavuM. [ahIM gAthAmAM trasajIva spaSTa kahyA nathI mATe ja eTalI vaktavyatA ahIM kahevI paDI, arthAt trasajIvone sAmarthyathI - athapattithI grahaNa karavA paDyA]. te kAraNathI kIndriyAdi jIvo sUramAM (A gAthAmAM) nahi kahyA chatAM paNa adhyAhArathI (sAmarthyathI) grahaNa karAya che ja. ane tethI saMvejharasi 3vavAno eTale je jIvabhedomAM darekamAM asaMkhya jIvano rAzi che, tevA asaMkhyAta rAzivALA hIndriya-trIndriya-caturindriya-paMcendriya tiryaMca -samUrchAima manuSya ane pratiSThAna narakAvAsa sivAyanA nArako tathA sarvArthasiddha vimAna varjIne zeSa devalokanA deva e sAta prakAranA trasajIvanA samudAyo (eTale trasajIvanA bhedo) te dareka bheda asaMkhya asaMkhya jIvarAzivALo che. tethI, ahIM gAthAmAM saMvejharasi' e padamAM saptamI vibhaktino temaja bahuvacanano lopa (prAkRta hovAthI) thayo che; jethI te lupta vibhakti ane vacana pramANe artha karIe to "asaMkhyAta rAziomAM" eTale trasajIvonI e dareka sAte rAziomAM jIvono pratisamaya nirantara upapAta - janma thAya che. keTalA kALa sudhI nirantara utpatti thAya che ? te kahe che ke - navaniyamasaMvejharUmano eTale AvalikAnA For P 3C4 Personal Use Only Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asaMkhyAtamA bhAganA jeTalA samayo, teTalA samaya sudhI utkRSTathI e sAte rAziomAM darekamAM jIvo nirantara utpanna thAya che. ane tyArabAda (AvalikAno asaMkhyAtamo bhAga vyatIta thayA bAda) tIndriya, trIndriya tathA caturindriya e darekano jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI antarmuhUrNapramANa utpattino virahakALa siddhAntamAM darzAvelo che. ane paMcendriya tiryaMca vigere cAra rAziomAM attarakALa - virahakALa keTalo te A graMthamAM ja AgaLa kahevAze. (arthAtu e sAta rAziomAMthI traNa rAzino attarakALa to AgaLanI gAthAomAM kahevAze te mATe ahIM vRttimAM kahyo nathI, e bhAvArtha che. have keTalA utpanna thAya ? te paNa kahe che). e pramANe AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAga(nA asaMkhyAta samayo) sudhI nirantarapaNe jaghanyathI ekeka jIva ane utkRSTathI asaMkhyAta asaMkhyAta jIva e sAte rAziomAM darekamAM utpanna thAya che. [ahIM pratisamaya keTalA jIvo utpanna thAya te jo ke graMthamAM kahyuM nathI to paNa upalakSaNathI e pramANe (jaghanyathI eka ane utkRSTathI asaMkhyAta jIvanI utpattinuM kathana) potAnI meLe jANe levuM.] vaLI e pramANe utkRSTathI AvalikAnA asaMkhyAtamAM bhAga sudhI jaghanyathI eka jIvanI ane utkRSTathI asaMkhyAta jIvonI pratisamaya udvartanA paNa e sAte rAziomAM darekamAM jANavI [arthAt jema utpatti karI tema udvartanA paNa sarakhI ja jANavI], ane tyArabAda to (AvalikAno asaMkhyAtamo bhAga vyatIta thayA bAda to) attarakALano (udvartanAnA - maraNanA virahakALano) ja saMbhava che mATe, hive jo asaMkhyAta rAzivALA jIvabhedo mATe nirantara janma - maraNa AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAga sudhI kahyuM] to saMkhyAta rAzivALA (jemAM saMkhyAta ja jIvo che evA) jIvabhedomAM zI vAta che? (eTale teno nirantara utpattikALa tathA maraNakALa keTalo che?) te have kahevAya che - saMviyasamaye saMvejhayA- je vaLI garbhaja manuSyo apratiSThAna narakAvAsanA (sAtamI pRthvInA pAMca narakAvAsamAMthI madhyavartI pahelA narakAvAsanA) nArako ane sarvArthasiddha vimAnanA devo e dareka saMkhyAtA ja che, mATe e saMkhyAtarAzivALA traNa rAziomAMnA pratyeka rAzimAM utkRSTathI saMkhyAta samaya sudhI nirantara-pratisamaya utpatti ane urtanA (maraNa) thAya che, ane tyArabAda uddhattvanA nathI thatI; kema ke pachI to antarano ja (virahakALano ja) sadbhAva hoya che (arthAt saMkhyAta samaya bAda e traNa rAzimAM na koI utpanna thAya ke na koI maraNa pAme - e bhAvArtha che). vaLI ahIM e traNa rAziomAM darekamAM jaghanyathI eka athavA be jIva, ane utkRSTathI saMkhyAtA ja jIvo utpanna thAya che, ane teTalA maraNa pAme che, parantu asaMkhyAta nahi, ema potAnI meLe ja jANI levuM. kAraNa ke jIvo ja asaMkhyAta nathI, e traNe rAziomAM darekamAM saMkhyAta saMkhyAta ja jIvo che mATe saMkhyAtarAzivALA e traNamAM asaMkhyAta jIvonI utpatti tathA maraNa saMbhave ja nahi, e bhAvArtha che. (e pramANe saMkhyAta rAzino saMkhyAta samaya nirantarakALa kahyo). - tathA baheva siddhApa - siddhono punaH utkRSTathI nirantarapaNe ATha samaya sudhI utpAda hoya, (eTale ATha samaya sudhI pratisamaya siddha thayA kare ane tyArabAda koIpaNa jIva siddha For Private 3 e crsonal Use Only Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na thAya). ane uddhattanA eTale maraNa ta. siddhonuM hotuM ja nathI, (eTale siddha punaH saMsArI to thato ja nathI). kAraNa ke siddhapaNuM apunarAvRttivALuM ja (eTale punaH siddhipaNuM prApta na thAya evuM ja) hoya che. vaLI e ATha samaya sudhI siddhonI nirantara utpatti paNa tyAre ja hoya che ke jyAre pahele samaye eka athavA be yAvat utkRSTathI batrIsa sudhI siddha thayA hoya (parantu tetrIsa Adi adhika saMkhyAvALA siddha na thayA hoya). e pramANe bIje samaye paNa jaghanyathI eka athavA be ane utkRSTathI batrIsa sudhI siddha thayA hoya; ane e pramANe trIje samaye, cothe samaye yAvat AThame samaye paNa jaghanyathI eka athavA be ane utkRSTathI batrIsa siddha thayA hoya. ane tyAra bAda navame samaye to ekAdi samayanuM avazya attara paDe ja (eTale navame samaye koIpaNa siddha na ja thAya; yAvat cha mAsa sudhI paNa koI siddha na thAya). e rIte jIvonI siddhi nirantara5Ne ATha samaya sudhI hoya che. IIti aSTakSamasiddhi: vaLI jo jaghanyathI tetrIsathI AraMbhIne utkRSTathI aDatAlIsa sudhI pratisamaya siddha thAya to sAta samaya sudhI ja utkRSTathI siddhigati pAmatA prApta thAya che, parantu adhika nahi, (ane tyArabAda AThame samaye avazya attara eTale samayAdikano virahakALa prApta thAya che). / / vRti saptasamayanirantarasiddhiH || tathA jaghanyathI ogaNapacAsathI AraMbhIne utkRSTathI sAMITha sudhI jo pratisamaya siddha thAya to utkRSTathI cha samaya sudhI ja siddhatva paryAyanI utpatti (siddhanI utpatti) nirantarapaNe prApta thAya, 52ntu ethI adhika samaya (sAtamAdi samaye) koIpaNa siddha na thAya. kAraNa ke tyArabAda (; samaya vItyA bAda) antarakALano sadbhAva hovAthI (avazya virahakALa prApta thavAthI). / / vRti SaTsamayaM nirantarasiddhiH 11 vaLI jyAre jaghanyathI ekasaThathI prAraMbhIne utkRSTathI bottera sudhI pratisamaya nirantara siddha thAya to utkRSTathI pAMca ja samaya sudhI nirantara siddhi prApta thAya (nirantara siddha thAya), tethI adhika samaya nahi. kAraNa ke tyArabAda (pAMca samaya vItyA bAda) avazya antarakALa prApta thAya che. II kRti paMcasamayanirantarasiddhiH || vaLI jyAre jaghanyathI tryotara (73)thI prAraMbhIne utkRSTathI coryAsI (84) sudhI pratisamaya siddha thatA jIvonI nirantara siddhi cAra samaya sudhI ja hoya che. (tyArabAda ekAdi samaya virahakALa avazya prApta thAya ja.) / / rUti catuHsamayanirantarasiddhi: 1 vaLI jyAre jaghanyathI paMcAsIthI prAraMbhIne utkRSTathI chaThThuM sudhI siddha thatA jIvonI nirantarasiddhi utkRSTathI traNa samaya sudhI ja hoya che (ane tyArabAda avazya siddhigatino virahakALa varte che). || ti trisamayanirantarasiddhiH || vaLI jyAre jadhanyathI sattANuMthI prAraMbhIne utkRSTathI ekaso be sudhI siddha thatA jIvonI nirantara siddhi utkRSTathI be samaya sudhI ja hoya (ane tyArabAda trIjAdi samaye avazya virahakALa ja varte). II kRtti krisamayanirantarasiddhi: || vaLI jyAre jaghanyathI ekaso traNathI AraMbhIne utkRSTathI ekaso ATha sudhI ekeka samaye For Priva39ersonal Use Only Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samakALe siddha thAya to te eka ja samaya siddhi thAya, ane tyArabAda (bIjAdi samaye to avazya) antarakALa ja prApta thAya. DvesamayanirantarasiddhiH / / (A abhiprAya A graMthanA vRttikartAno kahyo, ane have e vRttikartA pote bIjA AcAryono abhiprAya A bAbatamAM judo darzAve che te A pramANe -) anya AcAryo A nirantara siddhinI bAbatamAM judA abhiprAyathI A pramANe ] kahe che ke - prathama samaye jaghanyathI eka sidhdha thAya ane utkRSTathI batrIsa siddha thAya. tyAra bAda bIje samaye jaghanyathI eka siddha thAya ane utkRSTathI aDatAlIsa sidhdha thAya. tyArabAda trIje samaye jaghanyathI eka ane utkRSTathI sATha siddha thAya. cothe samaye jaghanyathI eka ane utkRSTathI botera (72) siddha thAya. punaH pAMcamA samaye jaghanyathI eka siddha thAya ane utkRSTathI coryAsI siddha thAya. punaH chaThThA samaye jaghanyathI eka siddha thAya ane utkRSTathI chaThThuM siddha thAya. punaH sAtamA samaye jaghanyathI eka ane utkRSTathI ekaso be siddha thAya. ane AThamA samaye jaghanyathI eka ane utkRSTathI 108 (ekaso ATha) siddha nirantara siddhi pAmatA prApta thAya che. A vyAkhyA zrI prajJApanAdi siddhAntanI sAthe virodhavALI jaNAya che. mATe te tAttvika vyAkhyA che ke atAttvika te zrI bahuzruto ja jANe. e pramANe 248mI gAthAno artha samApta thayo. 5248 avataraNa: have e ATha samaya sudhInI nirantara siddhimAM je utkRSTathI batrIsa Adi saMkhyAno niyama pUrva gAthAnI vRttimAM kahyo te ja saMkhyAnI saMgrahagAthA kahevAya che H battIsA aDayAlA, saTTI bAbattarI ya bodhavyA / culasII chaNNauI, durahiya aduttarasyaM ca // 249 // thArtha : batrIsa-aDatAlIsa-sATha - bottera-coryAsI-chaThThuM - be adhika so (102), ane ATha adhika so (ekaso ATha) e pramANe nirantara siddhino saMkhyAsaMgraha (32-48-60-72-84-96-102-108 pramANe) jANavo. ||24llA TIArtha jyAre pratisamaya jaghanyathI eka ane utkRSTathI batrIsa siddha thAya, tyAre utkRSTathI nirantarapaNe ATha samaya sudhI siddhikALa vartato jANavo. vaLI jyAre tetrIsathI prAraMbhIne aDatAlIsa sudhI pratisamaya siddha thAya tyAre utkRSTathI nirantara sAta samaya sudhI siddha thAya. vaLI jyAre ogaNapacAsathI prAraMbhIne sATha sudhI pratisamaya siddha thAya tyAre utkRSTathI nirantara cha samaya sudhI siddha thAya. vaLI jyAre ekasaThathI prAraMbhIne botera sudhI pratisamaya siddha thAya tyAre utkRSTathI nirantarapaNe pAMca samaya sudhI siddha thAya. vaLI jyAre toterathI prAraMbhIne coryAsI sudhI pratisamaya siddha thAya to utkRSTathI nirantarapaNe cAra samaya sudhI siddha thAya. vaLI jyAre paMcAsIthI prAraMbhIne chaThThuM sudhI pratisamaya siddha thAya tyAre utkRSTathI nirantarapaNe traNa samaya sudhI siddha thAya. vaLI jyAre sattANuMthI prAraMbhIne ekaso be sudhI pratisamaya siddha thAya tyAre utkRSTathI nirantarapaNe be samaya sudhI siddha thAya. ane jyAre ekaso For PrivaPersonal Use Only Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNathI prAraMbhIne ekaso ATha sudhImAM koIpaNa saMkhyAe siddha thAya to eka ja samaya siddha thAya. e pramANe jIvone siddhi- prAptino nirantarakALa kahyo. tyArabAda sarvatrA (navamAdi samaye-aSTamAdi samaye - sahamAdi samaye-SaSThAdi samaye- paMcamAdi samaye - caturthAdi samayetRtIyAdi samaye ane dvitIyAdi samaye) avazya samayAdikanuM (jaghanyathI 1 samaya ane utkRSTathI cha mAsa sudhInuM) attara paDavAthI koIpaNa siddha thAya nahi, e sarva vAta pUrve paNa kahelI che (pUrva gAthAnI vRttimAM kahI che) ja, chatAM ziSyanA upakAra mATe punaH kahI. ' e pramANe siddhonI nirantara siddhi je ATha samaya sudhI kahI te ekathI prAraMbhIne batrIsa sudhInI saMkhyAmAM siddha thatA jIvonI ja jANavI. kAraNa ke gAthAmAM va siddhA e pramANe (attaranI 248mI gAthAnA paryanta) nirdeza karelo hovAthI ahIM e ja vyAkhyA (athavA gAthAnA padane anusAra vyAkhyA) che. (parantu sAta samayanI, cha samayanI nirantara siddhi che kahI te nava siddhAdi padamAMthI prApta thatI nathI. kAraNa ke " iva' = ATha ja samaya' ema nizcayapUrvaka kahevAthI sAta Adi samayanI nirantara siddhi gAthAmAMthI prApta thatI nathI.) mATe je tetrIsa AdithI aDatAlIsa Adi sudhInI saMkhyAmAM siddha thatA siddhonI nirantara siddhi je sAta samaya Adi (7-6-pa-4-3-2-1 samayanI) kahI te prasaMgathI ja kahI che (arthAt sAta samayanI - cha samayanI ityAdi nirantara siddhi prasaMgathI ja kahI che). vaLI A - upara kahelI gAthA vaDe (vattIsA DeyInI ItyAdi padavALI gAthA vaDe) batrIsa Adi utkRSTa saMkhyApada saMgRhIta karyA che, paraMtu jaghanya saMkhyApada kahyAM nathI (arthAt aAdi samayanI nirantara siddhimAM utkRSTathI batrIsa Adi siddho mokSe jAya, parantu jaghanyathI keTalA siddha mokSe jAya te kahyuM nathI mATe) jaghanya saMkhyApado to sarvatra potAnI meLe ja (1-33-49-61-73-85-97-103 e jaghanya saMkhyAo) jANI levI. (vaLI 248mI gAthAmAM to va padathI ATha ja samayo nirantara siddhi mATe kahyA che to sAta, cha ityAdi samayo zuM AdhAre kahyA? e AzaMkA na thavA mATe vRttikartA jaNAve che ke -) ATha Adi samayono saMgraha A kahevAtI gAthA vaDe ja jANavo. (te gAthA darzAvAya che te A pramANe-). aTTha ya satta ya chappaMca, ceva cattAri tinni do ekka / battIsAipaesuM, samayA bhaNiyA jahAsaMkhaM / / 1 / / [artha - batrIsa Adi saMkhyApadomAM anukrame ATha, sAta, cha, pAMca, cAra, traNa, be ane eka, ATha prakAranA samayo kahyA che - ti thArtha:]. bIjA prakAranI vyAkhyAmAM to (sAta Adi samayomAM paNa jaghanyathI 1 siddha thAya e pUrve kahelI matAntaranI vyAkhyAmAM) sAta Adi samayano pakSa kahyo ja nathI. (eTale nirantara ATha samayanI siddhi saMbaMdhI vyAkhyA karI che, parantu sAta samayanI siddhimAM kayo saMkhyAkrama jANavo? te saMbaMdhe kaMIpaNa kahyuM nathI.) ane kevaLa ATha samayanI nirantara siddhimAM ATha samayone viSe anukrame je batrIsa Adi ATha utkRSTa saMkhyApado kahyAM che A upara kahelI gAthA For Private Personal Use Only Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaDe ja (vattIsA maDayAnA e gAthA vaDe ja) saMgrahyAM - kahyAM che. ane jaghanyAdi saMkhyApado to AThe samayomAM eka, be Adi ja kahyAM che. ane te to (sarvatra jaghanyathI 1-2 siddha kahevA te to) sukhe yAda rahI zake tema che. e bAbatanI vizeSa carcAthI saryuM. vaLI e prakSipta gAthA (vastI gaDayAnA e gAthA prakSipta) che, kAraNa ke pUrva TIkAkAre (A vRttikartAthI pahelAMnA vRttikartAe) sAkSAt rIte A gAthAnI vyAkhyA (vRtti) karelI nathI, temaja A jIvasamAsanI bIjI pratiomAM paNa koImAM e gAthA dekhavAmAM AvatI nathI. jethI kevaLa saMgrahArthIone (upayogI upayogI gAthAono saMgraha karanAra athavA yAda rAkhanArane) A gAthA vizeSa upayogI jANIne enI vyAkhyA - vRtti karI che. e 249mI gAthAno artha samApta . l/249. 1. vattA kathAnA e gAthA kevaLa utkRSTa saMkhyApado kahenArI hovAthI ATha Adi samayanI ATha prakAranI nirantara siddhino je artha vRttikartAe bahumate kahyo che te paNa utkRSTa saMkhyAthI prApta thAya che ane je sAta Adi samayabhedarahita kevaLa ATha ja samayanI eka prakAranI nirantara siddhino je matAntarIya artha utkRSTa saMkhyAthI darzAvyo te artha paNa e gAthA uparathI nIkaLI zake che, e pramANe utkRSTa saMkhyApada saMbaMdhI artha to eka ja gAthA uparathI banne rIte nIkaLI zake che. ane jaghanya saMkhyApadanA saMbaMdhamAM to A graMthakartAe koI gAthA kahI ja nathI. temaja A gAthA vRttikartAe prakSipta karelI che, ane prakSiptanI ja vyAkhyA karI che. graMthakartAe to nirantara siddhinA saMbaMdhamAM 248mI gAthAmAM ja saphTava siddhAi eTaluM ja mAtra kahyuM che. jethI e be prakAranA arthamAMthI A graMthakata pote kayo artha kahe che ? te spaSTa thaI zake nahi. kAraNa ke lava ridhdhA e pada uparathI paNa banne prakAranA artho pragaTa karavA hoya to kahI zakAya che. vaLI e padamAM vakAra hovAthI bIjA arthane kaMIka vizeSa poSaNa paNa maLI zake, e pramANe A graMthamAM spaSTa na hovA chatAM paNa maTeva sidhdhApu e pada uparathI athavA to vattI saDayAnA e prakSipta gAthA uparathI paNa pahelA prakArano artha upajAvavo vizeSa yogya hoI zake, kAraNa ke zrI prajJApanA vRtti Adi aneka graMthamAM A vRttikartAno kahelo artha vizeSa maLI Ave che, te vRttino akSarazaH artha A pramANe - battIsA aDayAlA, saTThI bAvattarI ya bodhavvA / culasII channauI u, durahiyamaThuttarasayaM ca ||1|| ziSyajananA upakArane arthe e gAthAnI vyAkhyA karAya che - ATha samaya sudhI nirantarapaNe ekathI prAraMbhIne batrIsa sudhI siddha thatA prApta thAya che, eTale zuM kahyuM? te kahe che. pahele samaye jaghanyathI eka athavA be ane utkRSTathI batrIsa sudhI siddha thAya che. vaLI bIje samaye paNa jaghanyathI eka athavA be ane utkRSTathI batrIsa sudhI siddha thAya che. e pramANe yAvatuM (trIje, cothe, pAMcame, chaThTha, sAtame ane) AThame samaye paNa jaghanyathI eka athavA be ane utkRSTathI batrIsa sudhI siddha thAya che. tyArabAda (navame samaye) nizcayathI avazya aMtara paDe ja. (eTale koIpaNa siddha na ja thAya). tathA tetrIsathI prAraMbhIne aDatAlIsa sudhInI saMkhyAmAM jo nirantara siddha thAya to sAta samaya sudhI ja nirantara siddha thAya, ane tyArabAda avazya antara paDe. tathA ogaNapacAsathI prAraMbhIne sATha sudhInI saMkhyAmAM nirantara siddha thAya to utkRSTathI cha samaya sudhI ja siddha thAya, ane tyAra bAda avazya aMtara paDe. tathA ekasaThathI prAraMbhIne botera sudhInI saMkhyAmAM jo nirantara siddha thAya to utkRSTathI pAMca samaya sudhI ja, ane tyArabAda avazya attara paDe. tathA 73thI 84 sudhInI saMkhyAmAM cAra samaya sudhI nirantara siddha thAya, tyArabAda avazya attara paDe. tathA paMcAsIthI prAraMbhIne channa sudhInI saMkhyAmAM nirantara siddha thAya to utkRSTathI traNa samaya sudhI ja siddha thAya, ane tyArabAda avazya attara paDe. tathA sattANuMthI ekaso be sudhI nirantara siddha thAya to utkRSTathI be samaya sudhI ja siddha thAya, tyArabAda avazya attara paDe. tathA ekaso traNathI prAraMbhIne ekaso ATha sudhI nirantara siddha thAya to (utkRSTathI vA jaghanyathI) eka ja samaya siddha thAya, parantu be-traNa Adi samaya sudhI siddha na thAya. (e pramANe pahelA prajJApanA padamAM anekasiddha saMbaMdhI vyAkhyAmAM kahyuM che.) tathA bRhasaMgrahaNInI vRttimAM paNa ja bhAvArtha kahyo che. punaH bIjA mata pramANe je AThe samaya sudhImAM jaghanyathI eka-benI siddhi kahI che, te bAbatamAM A graMthanA vRttikartAe sAta samayanI, cha samayanI ityAdi zeSa sAta nirantara siddhio prApta thatI nathI ema kahyuM che te paNa ThIka che. kAraNa ke vicAra karatAM e bIjA matamAM samayanAM ATha sthAna paDatAM nathI parantu ATha samayanuM mAtra eka ja sthAna For Private Orsonal Use Only Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prApta thAya che, zeSa sAta sthAnonA abhAva jevuM ja thAya che. vaLI A nirantara siddhinA ATha prakAromAM samasaMkhyAe siddhi gaNavI ke viSama saMkhyAe gaNavI? te paNa spaSTa samajavuM joIe. tyAM samasiddhi A pramANe - ATha samayanI pahelI nirantara siddhimAM pahele samaye 1, bIje samaye 1. trIje samaye 1yAvatu AThame samaye paNa 1 siddha thAya to e samasiddhi thaI. athavA pahele samaye be, bIje samaye be, trIje samaye be, pAvatu AThame samaye be siddha thAya to nirantara ATha samaya sudhI siddha thAya e samasiddhi. tathA utkRSTa pade pahele samaye batrIsa, bIje samaye batrIsa, trIje samaye batrIsa, yAvatu AThame samaye batrIsa e ATha samayanI nirantara samasiddhi jANavI. e pramANe sAta samayanI nirantara siddhimAM jaghanyathI pahele samaye eka nahi, be nahi, yAvatu batrIsa nahi, parantu tetrIsa ja siddha thAya. tyArabAda bIje samaye tetrIsa, trIje samaye tetrIsa, yAvatuM. sAtame samaye tetrIsa siddha thaIne AThame samaye avazya attara paDe ja. ane utkRSTapade pahele samaye aDatAlIsa, bIje samaye aDatAlIsa, trIje samaye aDatAlIsa, yAvatu sAtame samaye aDatAlIsa siddha thaIne AThame samaye avazya attara paDe ja. e pramANe che, pAMca, cAra, traNa ane be samayanI nirantara siddhimAM jaghanya ane utkRSTa saMkhyA prathama kahyA pramANe ogaNapacAsa Adi tathA sATha Adi samAna saMkhyAe siddha thAya te sarva nirantara samasiddhi jANavI. e samasaMkhyAnI siddhi kahI. have viSama saMkhyAnI siddhi A pramANe - ATha samayanI nirantara siddhimAM pahele samaye pAMca, to bIje samaye agIAra, to trIje samaye sattara, to cothe samaye covIsa, to pAMcame samaye cAra, to chaTThe samaye soLa, vaLI sAtamA samaye bAra ane AThamA samaye batrIsa ema dareka samayano siddhiaMka paraspara sarakho na hoya parantu keTalAka samayanA sarakhA aMka to keTalAkanA judA aMka hoya. e rIte ATha samayanA ATha siddhiaMkamAM sAta samAna hoya ane koI eka ja samayano aMka judo hoya to paNa te ATha samayanI nirantara siddhi viSaHjariddhi ja jANavI, parantu e ATha samayamAM koIpaNa siddhino aMka 1 thI 32 sudhImAMno ja koIpaNa hovo joIe parantu batrIsathI adhika aMka na hovo joIe. temaja sAta samayanI viSamAMka nirantara siddhimAM dhAro ke pahele samaye chatrIsa, bIje samaye pIstAlIsa, trIje samaye tetrIsa, cothe samaye cAlIsa, pAMcame samaye aDatAlIsa, chaTThe samaye pAMtrIsa, ane sAtame samaye ekatAlIsa siddha thaIne AThame samaye avazya antara paDe. e paddhatie cha, pAMca, cAra, traNa, be ane eka samayanI nirantara viSamaka siddhi paNa yathAsaMbhava vicAravI. have ahIM kaphana e che ke - upara kahelI ATha prakAranI nirantara siddhiomAM samAMvasiddhi hoya? ke vizvamAM siddhi hoya? to teno uttara eja che ke - samAMkasiddhi paNa hoya ane viSamAMkasiddhi paNa hoya. praznaH siddhisaMkhyAno aMka nirantarasiddhine AdhIna ke nirantarasiddhi aMkane AdhIna che ? eTale mokSamAM jatA jIvo amuka saMkhyAe jatA hoya to ja te prakAranI nirantarasiddhi hoya ? ke nirantarasiddhi pravarte tyAre ja amuka saMkhyAe siddha thAya? jo pahelo pakSa aMgIkAra karo to te amuka niyata saMkhyAmAM pheraphAra thaye te prakAranI nirantarasiddhi na pravarte, eTaluM ja nahi, parantu nirantara siddhi je ATha prakAranI kahI che te ja kAyama na rahI zake. jema ke - pahele samaye cAra jIva mokSe gayA to bIje ja samaye 99 jIva mokSe gayA, ane trIje samaye 108 mokSe gayA. to have AvA prakAranI siddhisaMkhyAmAM nirantarasiddhi ATha prakAramAMthI kayA prakAranI mAnavI ? athavA to evA saMkhyAkramavALuM siddhigamana ja na hoya ke kema? tathA bIjo pakSa aMgIkAra karo to ATha prakAranI nirantarasiddhi uparAnta bIjI aniyata nirantarasiddhi paNa mAnavI paDe, jethI ATha prakAranI kahelI nirantarasiddhi pravarte tyAre te te saMkhyAkramavALI siddhi hoya. ane jyAre aniyata siddhi pravarte tyAre koIpaNa samaye 1 thI 108 sudhImAMnI koIpaNa saMkhyA mokSe jaI zake. mATe samayono tathA saMkhyAno aniyata krama paNa hoya ke nahi? uttaraH ahIM eTaluM to nizcita ja che ke - 108thI adhika saMkhyAe siddhi che ja nahi. temaja samaya saMbaMdhI vicAra karIe to koIpaNa prakAre siddhi hoya para ATha samayathI adhika samaya sudhI to siddhi na ja hoya. e be vAta to banne vyAkhyAkartAne svIkArya (ATha samayAdi nirantarasiddhiomAM je bahumata jaghanyapade bhinna bhinna saMkhyA mAne che teonI vyAkhyAmAM ane je AcAryo ATha samayanI eka ja nirantarasiddhi mAne che, ane te dareka samayamAM jaghanyapade ekeka jIvanI siddhi mAne che, teonI e bIjI vyAkhyAmAM paNa e be vAta to avazya svIkArya che. vaLI bIjI vyAkhyA vicArIe to pahele samaye cAra, bIje samaye navANuM, ane trIje samaye ekaso ATha mokSe jaI zake che, ane cothe samaye avazya attara paDe. kAraNa ke emAM 108nI sidhdhi eka ja samayayogya hovAthI tadanantara avazya attara For PrivaBeersonal Use Only Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avataUT: e pramANe je jIvomAM jeTalA kALa utpattinuM aMtara tathA maraNanuM attara nathI saMbhavatuM (eTale je jIvono jeTalo satata utpattikALa che, tathA satata maraNakALa che) te darzAvyuM. have narakAdi gatimAM utpattinuM tathA maraNanuM keTaluM attara che? (eTale narakAdi gatimAM keTalA kALa sudhI koI utpanna ja na thAya, tema keTalA kALa sudhI koI maraNa paNa na pAme te darzAvavAne A gAthA kahevAya che : cauvIsa muhuttA satta divasa, pakkho ya mAsa duga cauro / chammAsA rayaNAisu, cauvIsa muhutta saNNiyare // 250 // mAthArtha: ratnaprabhAdi pRthvImAM anukrame covIsa muhUrta, zarkarAmabhAmAM sAta divasa, vAlukAprabhAmAM eka pakSa (15 divasa), paMkaprabhAmAM eka mAsa, dhUmaprabhAmAM be mAsa, paDe, ema saMbhave che. ane pahelI vyAkhyA pramANe vicArIe to emAM nirantarasiddhi traNa samayanI hovAthI traNa samayanI nirantarasiddhine lAyaka saMkhyA to paMcAsIthI channa sudhImAMnI ja hovI joIe. tevI koI saMkhyA e traNa samayamAM nathI, mATe evA kramavALo mokSa ja na hoya, evA nirNayane avakAza maLe che. e bAbatamAM tattva zuM che? te to zrI bahuzruto ja jANe. vaLI e bAbatamAM evI saMbhAvanA thaI zake ke - jo 1 thI 32 sudhImAMnI koIpaNa saMkhyA mokSe jAya to vadhAremAM vadhAre ATha samaya sudhI ja tevI saMkhyA mokSamAM jAya. parantu evo nirNaya kema thaI zake ke ATha samayanI nirantarasiddhimAM eja krama hovo joIe? arthAtu saMkhyAne AdhIna samaya gaNIe pa2nuM samayone AdhIna saMkhyA na gaNIe to bhinna bhinna ATha saMkhyAe ATha samaya sudhInI siddhi hovI joIe, ane te bhinna saMkhyAo paNa evI hovI joIe ke pahelI vyAkhyAne paNa virodha kartA na hoya. udAharaNa tarIke e ATha samayamAM 103 thI 108 sudhImAMno to koIpaNa aMka ekavAra paNa Avavo na joIe. je Ave to bIje samaye ja antara paDe mATe, tathA 97thI 102 sudhImAMno koIpaNa eka aMka ekavArathI vadhu na Avavo joIe, vadhAre hoya to te chUTo chUTo Avavo joIe, parantu sAthe sAthe nahi. tathA 85thI 96 sudhImAMno koIpaNa eka aMka eka sAthe be vArathI vadhu na Avavo joIe, jo Ave to anantara samaye ja antara paDe mATe, e rIte vistAramAM uDayAe gAthAnI vizeSa matavALI vyAkhyAne tathA te te samayo bAda antaraprAptine paNa virodha na Ave tevA kramavALo mokSa jo thato hoya to sarvathA asaMbhavita nathI paraMtu te nirNaya zrI. bahuzrutagamya che. vaLI e pramANe vicAratAM bIjI vyAkhyAmAM virodha Ave kharo. parantu saMkhyAne AdhIna samayo svIkAratAM bIjI vyAkhyAne paNa prAyaH virogha upajI zakato nathI. eno saMkhyAkrama saMgraha A pramANe : bahumatanI vizeSa vyAkhyA matAntarIya vyAkhyAM saMkhyAdhIna samaya pramANe nirantara siddhi. pramANe 8 samayasiddhi gaNatAM samaya sudhI - saMkhyA samaye saMkhyA saMkhyA samaya 8 - 1 thI 32 pahele - 1 thI 32 1 thI 32 - 8 sudhI 7 - 33 thI 48 bIje - 1 thI 48 33 thI 48 - 17 sudhI 6 - 49 thI 60 trIje - 1 thI 60 49 thI 60 - 6 sudhI 5 - 61 thI 72 cothe - 1 thI 72 61 thI 72 - 5 sudhI 4 - 73 thI 84 pAMcame - 1 thI 84 73 thI 84 - sudhI 3 - 85 thI 96 - chaThTha - 1 thI 96 85 thI 96 -- 3 sudhI 2. - 97 thI 102 | sAtame - 1 thI 102 97 thI 102 - 2 sudhI 1 - 103 thI 108 - AThame - 1 thI 108 103 thI 108 - 1 samaya vaLI A bAbatamAM hajI paNa aneka vikalpa hoI zake. te sarva vistArathI saryuM, For Private 3e sonal Use Only Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tamaprabhAmAM cAra mAsa ane tamactama:prabhAmAM cha mAsanuM utkRSTa antara che. ane saMjJithI Itara eTale asaMjJimAM covIsa muhUrtano antarakALa che. 25ll TIvArtha: ahIM narakagatimAM, tiryaMcagatinA ane manuSyagatinA jIvo sadAkALa nirantara utpanna thAya che, chatAM keTalAka kALa sudhInuM attara paNa paDe che. te attara keTalA kALa sudhI paDe che ? ema ja pUchatA ho to kahevAya che ke - sAmAnyathI sarva narakagatinI apekSAe (sAte pRthvIomAM samakALe) antara paDe to jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI bAra muhUrta sudhI attara paDe che. arthAta eTalA kALa sudhI anya gatimAMthI AvIne koIpaNa jIva narakagatimAM utpanna thato nathI, e bhAvArtha che. e vAta jo ke sUrAmAM nathI kahI (arthAt sAmAnyapaNe sAte narakapRthvI Azrayi 12 (bAra) muhUrtano virahakALa gAthAmAM nathI kahyo) to paNa potAnI meLe jANe levo. je kAraNathI siddhAntamAM (narakanA virahakALa mATe) kahyuM che ke - nira yagaI NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNaM pannattA ? goyamA ! jahaNaNaM evaM samayaM, ukkoseNaM bArasa muhuttA / (iti prajJApanAdau) e pramANe sAmAnyathI (sAte narakamRthvIrUpa) narakagatimAM upapAtanuM attara (janmaviraha) kahyuM, parantu vizeSathI vicAratAM ratnaprabhAdi narakapRthvIomAM juduM juduM upapAtanuM attara keTaluM? te sUrakartA pote ja (gAthAmAM) kahe che ke - vaDavarata ityAdi - anya gatimAMthI AvIne ratnaprabhA narakamRthvImAM utpanna thatA jIvonuM jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI covIsa muhUrta jeTaluM attara paDe che. ahIM gAthAmAM to phakta vIsa muhu eTaluM ja pada kahyuM che, to paNa eTalA pada uparathI gAthAmAMthI je artha sAdhya hoya (je vAkya cAlu viSayane aMge apUrNa hoya) te arthane prakramathI (cAlu viSayanA saMbaMdhathI) adhyAhAra karIne maLatuM vAkya upajAvIne) potAnI meLe paNa te padanA arthano saMbaMdha joDavo. vaLI ahIM muhUrta te be ghaDI pramANano kALa jANavo. e pramANe jaghanya attara to sarva sthAne paNa ekeka samaya ja jANavuM. tathA zarkarAmabhA nAmanI bIjI pRthvImAM upapAtanuM attara utkRSTathI sAta divasanuM che. vAlukAprabhA nAmanI trIjI pRthvImAM upapAtanuM utkRSTa aMtara paMdara divasarUpa eka pakhavADiyA jeTaluM che. cothI paMkaprabhA pRthvImAM eka mAsanuM attara che. pAMcamI dhUmaprabhA pRthvImAM be mAsanuM attara che. chaThI ta:prabhA pRthvImAM cAra mAsanuM attara che. ane sAtamI tamastama:prabhA pRthvImAM upapAtanuM attara utkRSTathI cha mAsa jeTaluM che. e pramANe dareka pRthvImAM potapotAno je antarakALa kahyo teTalA kALa sudhI te pRthvImAM 1. he bhagavan! narakagati upapAta vaDe keTalo kALa virahita hoya ? gautama ! jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI bAra muhurta sudhI (narakagati upapAta vaDe virahita hoya). 393 Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anya gatithI AvIne koIpaNa jIva kadI paNa utpanna thAya nahi, e bhAvArtha che. praH ahIM koIka bhadrika praznakartA ziSya prazna kare che - sAmAnyathI narakagatimAM bAra muhUrtano virahakALa kahyo, ane te narakagatinA vizeSabhedavALI ratnaprabhA vigere sAta narakapRthvIomAM to covIsa muhUrta Adi cha mAsa sudhIno judo judo kALa kahyo. parantu eka paNa pRthvImAM bAra muhUrtano virahakALa kahyo nahi. to vizeSabhedarUpa narakapRthvIomAM koImAM paNa je virahakALa nathI kahyo te bAra muhUrtano virahakALa sAmAnyarUpa narakagatimAM kevI rIte hoI zake? kAraNa ke retInA ekeka kaNamAM darekamAM jo tela na hoya to sAmAnya svarUpavALI evI sarva retImAM tela hovAnI vAta te yogya kevI rIte gaNAya? uttara: e saMbaMdhI samAdhAna kahevAya che ke - te je e vAta kahI te ayogya che, kAraNa ke sarva samudita narakagatimAM sAte narakapRthvIo piDita - samudita - bhegI gaNAya che. te kAraNathI te dareka pRthvImAM nahi kahelo evo paNa bAra muhUrta pramANano virahakALa samudAyanI apekSAe nagaranA dRSTAnta prApta thAya che ja. te dRSTAMta A pramANe - koIka nagarane viSe sAta moTA pADA (moTA mahollA) che. tyAM eka pATakamAM to jaghanyathI eka samaya vItyA bAda ane utkRSTathI covIsa muhUrta vItyA bAda koIpaNa strI avazya putrane janma Ape che. bIjA pATakamAM jaghanyathI samaya vItyA bAda ane utkRSTathI sAta divasa vItyA bAda avazya koI strI putrane prasave che ja. e pramANe trIjA pADAmAM pakhavADiyAne antare, [cothA pADAmAM eka mAsane atte, pAMcamA pADAmAM be mAsa vItyA bAda, chaThA pADAmAM cAra mAsa vItyA bAda ane vAvat sAtamA pADAmAM jaghanyathI samaya vItyA bAda ane utkRSTathI cha mAsa vItyA bAda to koI paNa strI avazya putrane janma Ape che ja. ane e pramANe hovAthI jyAre eka pADAmAM utkRSTa sthiti vyatIta thaye putrajanma thAya che, tyAre bIjA koI pADAmAM jaghanya sthiti vyatIta thaye putrajanma thAya che, ane trIjA koI pADAmAM vaLI madhyama sthiti vyatIta thaye putrajanma thAya che. jo e pramANe che to sarve (sAta) pATakonI apekSAe jaghanyathI eka samaya vItyA bAda ane utkRSTathI bAra muhUrta vItyA bAda avazya koI strIne bALaka janme ja (to temAM virodha zuM ?). e pramANe ahIM sAte narakapRthvIonA samakALe saMbhavatA virahakALa Azraya paNa bAra muhUrta kALa hoI zake, ema jANavuM. vaLI vizeSa bhedomAM je vastu na hoya te sAmAnya svarUpamAM na hoya ema paNa nathI. kAraNa ke vastrAdika taMtu AdimAM darekamAM je nathI dekhAtuM te tenA samudAyamAM (AkhA vastramAM) dekhAya che. (arthAt paTAdibhAva je taMtumAM darekamAM jovA jatAM dekhAto nathI, parantu taMtuonA samudAyamAM te paTAdibhAva spaSTa dekhAya che). e pramANe ahIM (A bAbatamAM eTale avayavamAM je nathI dekhAtuM te avayavImAM dekhAya 1. gujarAtanA pATaNa nagaramAM hajI paNa judA judA mahollAone pADA'nA nAmathI oLakhavAmAM Ave che. jema maNiyAtI pADo ityAdi. For Private36 ersonal Use Only Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che te bAbatamAM) ghaNuM kahevA yogya che, paraMtu te sarva vaktavya anya graMthothI jANavA yogya hovAthI ahIM A graMthamAM kahevAze nahi. have tiryaMcagati ane manuSyagati e be gati Azraya kahe che - saLiyare - sAmAnyathI tiryaMcagatimAM (samakALe sarva bhedomAM) vicArIe to tiryaMcagati sivAyanA bIjI gatimAMthI tiryaMcamAM utpanna thatA jIvonuM jaghanya antara eka samaya, ane utkRSTa attara bAra muhUrta pramANanuM jANavuM. e pramANe manuSyagatimAM paNa (zeSa traNa gatimAMthI manuSyagatimAM utpanna thatA jIvonuM utpanna thavAnuM AMtarUM jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI bAra muhUrtanuM) jANavuM. je kAraNathI kahyuM che ke - tiriyA i mate ! jevapharyo chAnuM viradiyA 3vavATU TUU/ttA ? noma | jahaNNeNaM eka samayaM ukkoseNaM bArasa muhuttA, evaM maNuyagaI vi' / / punaH tiryaMcagatimAM vizeSabhede vicArIe to saMjJI eTale garbha tiryaMca ane 3saMjJI eTale samUrchAima tiryaMca paMcendriya e be bheda che. temaja manuSyagatimAM paNa saMjJI eTale garbhaja manuSya ane bIjA asaMjJI eTale samUrchAima manuSyo e be bheda che. tyAM garbhaja tiryaMca *pacendriyomAM ane garbhaja manuSyomAM utpanna thatA jIvonA utpAdanuM attara jaghanyathI eka samaya, ane utkRSTathI bAra muhUrta pramANanuM pratyekanuM che (eTale tiryaMca paMcendriyamAM paNa bAra muhUrtanuM ane garbhaja manuSyamAM paNa bAra muhUrtanuM attara juduM juduM jANavuM). tathA samUrchAima tiryaMca paMcendriyanuM - mAM utpAdanuM attara jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI antarmuhUrta pramANanuM che. vaLI samUrNima manuSyomAM utpAdanuM attara jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI covIsa muhUrtanuM che. sUtramAM (gAthAmAM) je sAkSAt covIsa muhUrtanuM attara asaMjJinuM kahyuM, te e samUrchAima manuSyarUpa asaMzionuM attara kahyuM, ane zeSa traNa antaro (garbhaja tiryaMca, samUcchima tiryaMca paMcendriya ane garbhaja manuSya e traNanAM antaro to) gAthA sUcanAmAtra hovAthI (eTale gAthA e sUtra che, ane sUtro te sUcanAmAtrAvALuM ja hoya jethI zeSa artha adhyAhArathI - upalakSaNathI potAnI meLe jANavA yogya hoya che mATe e traNa antaro gAthAmAM sAkSAt nathI kahyAM paNa sUcanAmAtrathI kahyAM che ema jANIne) amoe ja vRttikartAe ja) darzAvela che, ema jANavuM. // e traNa gatinA utpAdano virahakALa kahyo // vaLI je jIvabhedamAM jeTalo A utpattino virahakALa darzAvyo che, teTalo ja sarakho virahakALa udvartanAnA saMbaMdhamAM paNa jANavo, (eTale maraNano virahakALa ane janmano virahakALa e be tulya che), kAraNa ke siddhAntamAM te pramANe ja kaheluM hovAthI. kevaLa taphAvata 1. he bhagavana ? tiryaMcagati upapAta vaDe (janma vaDe - navA utpanna thatA jIvo vaDe) keTalA kALa sudhI virahita (virahavALI) kahI che? gautama! jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI bAra muhUrta sudhI (tiryaMcagatimAM upapAtaviraha varte che) I 2. garbhaja te paMcendriya ja hoya che, chatAM paMcendriya vizeSaNa ghaNe sthAne Ave che te mAtra svarUpadarzaka jANavuM. tathA caturindriya sudhInA tiryaMca jIvomAM virahano ja abhAva hovAthI paNa ahIM paMcendriya vizeSaNa sArthaka thaI zake. kAraNa ke virahakALa paMcendriyomAM ja hoI zake che. For Private 3e wonal Use Only Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eTalo ja ke - utpAda jema anya gatimAMthI AvIne utpanna thatA jIvono kahevAya che, tema uddhartanA vivakSita jIvabhedamAMthI udvartIne eTale nIkaLIne anya gatimAM javArUpa jANavI. e 250 mI gAthAno artha samApta. /ti 35 ghAtakarsanAvira: ||250gA. 1. A gAthAmAM temaja cAlu adhikAramAM traNa gatino virahakALa kahevAyo che, parantu devagatimAM utpatti - udvartanAno virahakALa vizeSabhede nArakavatu kahevA yogya chatAM kaMI kAraNa vicArI A sthAne nathI kahyo paraMtu AgaLa 254mI gAthAthI kahevAze. mATe sthAna azUnyArthe ahIM ja devagati ane tevA pratibhedamAM virahakALa kahevAya che. temaja bIjA sAmAnya jIvabhedo paNa je ahIM nathI kahyA teno virahakALa kahevAya che - phevatino upapAtaviraha tathA avanavirahakALa jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI 12 (bAra) mahattvano che. arthAtu koI kALa evo paNa Ave ke je kALe devagatimAM athavA tenA koIpaNa pratibhedamAM 12 muhUrta sudhI koIpaNa jIva anya gatimAMthI AvIne devapaNe utpanna thAya nahi. temaja koIpaNa deva cyavIne anya gatimAM jAya nahi, eTale koI deva bAra muhUrta sudhI Ave paNa nahi. e sAmAnyathI devagatinA upapAta tathA cyavanano viraha jANavo. {[rakramAmAM jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI covIsa muhUrta viraha. e rIte vikumAramAM ane zeSa 8 avanatimAM pratyekamAM judo judo virahakALa jadhanyathI eka samaya ane utkRSTathI covIsa muhUrtano jANavo. tathA vyantara ane cotiSI (nA sAmAnya bhedamAM temaja dareka pratibhedamAM paNa) jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI covIsa muhUrtano virahakALa che. saudharma tathA rUM' kalpamAM paNa jaghanyathI eka samaya, utkRSTathI 24 muhUrNa viraha. -mi mAM - jadhanyathI samaya, utkRSTathI nava rAtri-divasa uparAMta vIza muhUrtano virahakALa che. mAMhendramAM - jadhanyathI eka samaya, utkRSTathI bAra rAtri-divasa uparAMta daza muhUrtano viraha che. vItvamAM - jaghanyathI samaya, ane utkRSTathI sADI bAvIsa divasa viraha che. tAMtakramAM jadhanyathI samaya, utkRSTathI pIstAlIsa rAtri-divasano viraha. mahAzamAM jaghanyathI samaya, utkRSTathI eMsI (80) rAtri-divasano viraha che. sahAramAM jaghanyathI samaya, ane utkRSTathI so (100) rAtri divasano viraha che. gInatamAM jaghanyathI samaya, utkRSTathI saMkhyAtA mAsano virahakALa che. ahIM saMkhyAtA mAsa eTale eka varSanI pahelAMnA eTale eka varSanA bAra mAsa pUrNa nahi, ema bRhatsaMgrahaNInI vRttimAM vadhu pratapattavya e vacanathI kahela che. ane bAlAvabodhamAM to spaSTa rIte 10 (dasa) mAsa kahyA che. kAraNa ke prANatakalpamAM paNa saMkhyAta mAsa kahelA hovAthI ane te varSathI pahelAMnA hovAthI 11 mAsa kahyA che, ane AnatathI prANatamAM adhika viraha gaNavAno hovAthI ahIM AnatamAM daza mAsa kahyA che. parantu bR. saM. vRttimAM to dasa ke agiyAra mAsa na kahetAM AnatathI prANatamAM adhika viraha jANavo eTaluM ja mAtra kahyuM che. - prati kalpamAM jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI saMkhyAtA mAsa viraha che. e saMkhyAtA mAsa Anata kalpamAM kahelAM saMkhyAta mAsathI adhika paNa varSathI nyUnuM jANavA ema bra. saMgrahaNI vRttimAM kahyuM che. ane bra. saMgrahaNInA bAlAvabodhamAM to 11 mAsa spaSTa kahyA che. kArai ane tadmAM-jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI saMkhyAtA varSano virahakALa che. ahIM paNa AraNanI apekSAe azrute kalpamAM adhika saMkhyAta varSa jANavAM to paNa saMpUrNa so varSathI pahelAMnAM ja jANavAM, ema chuM. saMgrahaNInI vRttimAM kahyuM che. ane bAlAvabodhamAM paNa ema ja kahyuM che, parantu Anata-prANatavatuM spaSTa saMkhyA kahI nathI. prathama rU zaiveyakamAM jaghanyathI samaya ane utkRSTathI pahelAmAM saMkhyAtA so varSa, bIjAmAM tethI adhika ane trIjAmAM tethI paNa adhika saMkhyAta so varSa viraha jANavo. ahIM saMkhyAta so varSa te eka hajAra varSathI arvAkuno - pahelAMno jANavo. dhitIya rU vepamAM - jaghanyathI samaya ane utkRSTathI saMkhyAta hajAra varSa. emAM paNa anukrame traNemAM adhika adhika saMkhyAta hajAra varSano viraha jANavo, parantu eka lAkha varSathI to ocho ja viraha jANavo. lAkha varSa saMpUrNa nahi ja. tRtIya rU vecavamAM - jaghanyathI samaya ane utkRSTathI saMkhyAta lAkha varSano viraha jANavo; emAM paNa traNamAM anukrame adhika adhika viraha kahevo, pa2nuM eka kroDa varSathI nyUna jANavo. saMpUrNa eka kroDa varSano virahakALa nahi vinayati 4 manuttaramAM jaghanyathI samaya, ane utkRSTathI sUkSma kSetrapalyopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalo asaMkhyAtamAM bhAga jeTalo asaMkhyAtA varSano virahakALa che. For Private 3 onal Use Only Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitaraNa: e pramANe pUrva gAthAomAM upajavAnA tathA AvavAnA virahakALarUpa attara kahIne have prathama nirdeza kareluM evuM sAdi jIvonuM taddabhAva aprAptirUpa attara kahevAya che. (ahIM trasAdi kahevAthI trasa ane sthAvaranuM antara jANavuM) : thAvarakAlo tasakAiyANa, egidiyANa tasakAlo / bAyarasuhume harieyare, ya kamaso pauMjejjA // 251 / / nAthArtha: trasakAyika jIvonuM antara sthAvaranA kALa jeTaluM (sthAvaranI kAyasthiti jeTaluM), ekendriyonuM - sthAvaranuM attara trasakAyanA kALa jeTaluM, bAdaranuM attara sUkSma ekendriyanA kAyasthitikALa jeTaluM, ane sUkSma ekendriyanuM attara bAdara ekendriyanA kAyasthitikALa jeTaluM, vanaspatinuM attara vanaspati sivAyanA ekendriyAdikanA kAyasthitikALa jeTaluM, ane vanaspatithI Itara pRthvIkAyAdikanuM attara vanaspatinA kAyasthitikALa jeTaluM, e pramANe anukrame sthAvarAdi padono saMbaMdha (tenA itara Itara pado sAthe) joDavo. (251|| TIhArtha: vIte eTale pratisamaya utpanna thatA jIvonA samUha vaDe jene puSTi pamADAya eTale jene puSTa karAya te vAva, eTale saMdhIta - jIvasamUha kahevAya. tyAM trasa jIvono chAya eTale saMghAta - samUha te trachAya te vaDe caratti - vicare - varte te trasAyika jIvo. te trasakAyane choDIne bIjI kAyamAM utpanna thayelA evA te trasa jIvo [pUrvakALanI apekSAe trasa jIvo parantu vartamAna apekSAe te sthAvara jIvo] punaH trasakAyamAM utpanna thAya to keTale kALe utpanna thAya? te trasakAyika jIvonuM antara kahevAya. te] jaghanyathI antarmuhUrve ane utkRSTathI to sthAvarono eTale ekendriya jIvono je kAyasthitikALa che, teTaluM attara che [arthAt eTalo sarvArthasiddhamAM jaghanyathI eka samaya, ane utkRSTathI sUkSma kSetrapalyopamanA bhAga jeTalo virahakALa che. e pramANe sarva devomAM virahakALa kahyo. siddhitimAM jaghanyathI 1 samaya, ane utkRSTathI cha mAsano utpattiviraha che. ahIM avavAnuM nahi hovAthI vana virahakALano vyapadeza ja na hoya. 3 vikanendriyomAM jaghanyathI eka samaya, ane utkRSTathI antarmuhUrta sudhIno virahakALa che. 248 mI gAthAmAM vikalendriyono pratyekano satata upapAta (AvalikAnA asaMkhyAtamAM bhAga sudhI) kahyo che, parantu virahakALa kahyo nathI. vRttimAM ja kahyo che. te ta manunIvameDheSu virahAta: || siddhAntamAM upapAtaviraha e zabda to sarva jIvabhedane aMge kahyo che, parantu udvartanAviraha zabda ekendriyathI yAvatu vyantara sudhInA jIvabhedomAM (nArakomAM paNa) kahyo che. ane jyotiSI tathA vaimAnika devonA saMbaMdhamAM to vana viraha zabdano ja upayoga karavA kahyuM che. te A pramANe - avaM nahIM 3vavAno maforo tadA udhvaUT vi mafunyabbA, nAva majuttarovavA, navaraM nona-vemaiftvA vavapavi divo zrAvello | ei pramANe jema upapAta kahyo tema udvartanA paNa anuttaropapAtika sudhI kahevI, parantu jyotiSI ane vaimAnika devomAM cyavana zabdathI AlApaka kahevo] 1. pahelAM paNa antara kahevAyuM ane A paNa bIjI vAra attara kahevAya che. te be antaramAM zuM taphAvata ? te 243mI gAthAmAM kahevAI gayuM che te A bIjuM attara narasa namo narthI bhave e gAthAmAM kaheluM vivalita bhava amuka kALa sudhI nahi pAmavArUpa jANavuM. ane paheluM attara kahevAyuM te vivalita bhavamAM janma-maraNanA abhAvarUpa kahevAyuM che. ane te attara vRttimAM ja upalakSaNathI darzAveluM hatuM, gAthAmAM nahi. 2. ahIM jAnyathI antarmuhUrta antara kahyuM te anya bhavamAM 256 AvalikArUpa sulaka bhava jeTaluM AyuSya pUrNa karI punaH trasakAyamAM utpanna thavAthI jANavo. e rIte anyatra paNa. For Private Seasonal Use Only Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kALa sthAva2paNAmAM rahyA bAda - vyatIta thayA bAda punaH trasakAyamAM avazya utpanna thAya ja - e bhAvArtha che]. vaLI te ekendriyono kAyasthitikALa A graMthamAM ja pUrve kALadvAramAM ekendriyono kAyasthitikALa kahevAne prasaMge kahevAI gayo che, ane te AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAganA jeTalA samaya teTalA (asaMkhyAtA) pudgalaparAvarttarUpa (eTale asaMkhyaguNo anantakALa) jANavo. tathA viyALa tattAno - pRthvIkAyAdi ekendriya jIvo svabhavane choDIne anyatra utpanna thAya to pharIthI ekendriyapaNuM prApta karatAM jaghanyathI antarmuhUrta ane utkRSTathI trasa jIvonA kAyasthitikALa jeTaluM annara paDe che. ane te A graMthamAM ja pahelAM kALadvArane viSe trasa jIvono kAsthitikALa kahevAnA prasaMge sAdhika be hajAra sAgaropama jeTalo kahyo che ema jANavuM. (arthAt ekendriya jIva ekendriyapaNAmAM nIkaLIne punaH ekendriya thAya to utkRSTathI sAdhika be hajAra sAgaropama vItyA bAda thAya. ema jANavuM). e pramANe digdarzanamAtra darzAvIne [kayA jIvono antarakALa kayA pratipakSI jIvothI samajavo, tenI lezamAtra rIti darzAvIne] have zeSa bAdarAdi jIvabhedono kALa paNa tevI rIte jANavo ema bhaLAmaNa karatA chatA graMthakAra kahe che ke : vAyarasudume - jema pUrve kahyA pramANe trasonuM antara sthAvaranA kALa jeTaluM ane sthAvaronuM antara trasanA kALa jeTaluM kahyuM tema vAyara = bAdaronuM antara sUkSmanA kALa jeTaluM, ane sunnume = sUkSmonuM antara bAdaranA kALa jeTaluM utkRSTathI che, ityAdi vivakSA paNa buddhimAnoe dareka padamAM joDavI. e pramANe to ahIM [gAthAmAM uttarArdhano] samudAya artha (saMkSipta artha) kahyo. parantu vizeSathI emAM kahevAnuM tAtparya e che ke - bAdara nAmakarmanA udayavALA evA bAdara pRthvIkAyAdi jIvo bAdara pRthvIkAyAdipaNAmAMthI nIkaLIne anya anya bhavamAM - bhAvamAM utpanna thayA hoya to tyAM utpanna thayelA te jIvo punaH paNa bAdaramAM utpanna thAya to jaghanyathI antarmuhUrta ane utkRSTathI sUkSma nAmakarmanA udayavALA je sUkSma jIvo, teno jeTalo kAyasthitikALa che, teTaluM (bAda2ne punaH bAdarapaNe utpanna thavAmAM) attara paDe. ane te kALa A graMthamAM ja pUrve kALadvArane viSe sUkSma jIvono kAyasthitikALa kahevAnA prasaMge kahevAI gayo che, ane te asaMkhyAta lokanA AkAza pradezanA samUhane pratisamaya ekeka AkAzapradeza apaharatAM jeTalI asaMkhyAtI utsarpiNI - avasarpiNIo vyatIta thAya teTalo jANavo. (arthAt asaMkhya kALacakra vItyA bAda bAdara jIva punaH bAdarapaNe utpanna thAya). tathA sUkSma nAmakarmanA udayavALA (sUkSma pRthvIkAyAdi jIvo paNa sUkSmapaNAmAMthI nIkaLIne anyatra (bAdaramAM) utpanna thayA hoya, to punaH paNa sUkSma pRthvIkAyAdikamAM utpanna thavAne jaghanyathI antarmuhUrta ane utkRSTathI to bAdara jIvonA kAyasthitikALa jeTalo antarakALa lAge, ane te bAda2no kAyasthitikALa A graMthamAM ja pUrve bAdarano kAyasthitikALa kahevAnA prasaMge sittera koDAkoDi sAgaropama jeTalo kahelo che ema jANavuM. (arthAt sUkSma jIva sUkSmapaNAmAM nIkaLIne 70 koDAkoDi sAgaropama jeTalA kALe punaH sUkSmapaNe ekendriyAdi koI paNa jIvabhedamAM utpanna thAya). For Private Crsonal Use Only Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA hariyare ya - harita eTale vanaspatikAya ane itara te pRthvIkAya, apUkAya, agnikAya, vAyukAya ane trasakAya. tethI vanaspatikAya jIva vanaspatimAMthI nIkaLIne punaH vanaspatipaNe utpanna thAya to pRthvIkAyAdi pAMca kAyano (vanaspati sivAyanA pAMca kAyano) jeTalo kAyasthitikALa che, teTalA kALane antare utpanna thAya. tathA pRthvIkAyAdimAMthI nIkaLelo jIva punaH paNa pRthvIkAyAdipaNe utpanna thAya to vanaspatino jeTalo kAyasthitikALa che, teTaluM attara paDe che. e pramANe pratyeka padomAM yathAyogya saMbaMdha joDavo. ahIM kahevAnuM tAtparya e che ke - sAmAnyathI vanaspatikAya jIva (arthAt sAdhAraNa ke pratyeka e be bhedanI vivakSA vinA sAmAnyathI vanaspatikAyika jIva) vanaspatikAyamAMthI nIkaLIne anya bhavamAM (vanaspati sivAyanA anya bhavamAM) utpanna thAya, to tyAM utpanna thayelA te jIvane punaH paNa vanaspatikAyapaNe utpanna thavAmAM jaghanyathI antarmuhUrta ane utkRSTathI zekha pRthvIkAyAdi jIvano jeTalo kAyasthitikALa che teTaluM antara paDe che; ane te asaMkhyAta lokAkAzonA AkAzapradezone pratisamaya ekeka apaharatAM jeTalI asaMkhyAtI utsarpiNI - avasarpiNI lAge teTalA pramANano kALa A graMthamAM ja pUrve kahevAI gayo che, te jANavo. tathA itarono eTale vanaspatithI anya je pRthvIkAya, apUkAya, agnikAya, vAyukAya ane trasakAya e pAMca kAyanA jIvo pRthvI AdikamAMthI nIkaLIne vanaspatimAM utpanna thayA hoya to te vanaspatimAM bhramaNa karatA jIvo punaH paNa pRthvI Adi paNe utpanna thAya to jaghanyathI antarmuhUrta ane utkRSTathI vanaspatikAyano jeTalo kAyasthitikALa che teTalo antarakALa thAya che. (eTale kALe punaH pRthyAdipaNe utpanna thAya che), ane te kALa AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAganA samayarAzi (arthAt teTalA asaMkhyAtA pudgalaparAvarta) jeTalo A graMthamAM ja pUrve kahyo che te jANavo. e pramANe baso ekAvanamI (251mI) gAthAno artha samApta thayo. 251|| - avatara: pUrva gAthAmAM (251mI gAthAmAM) je vanaspatithI itara pRthvIkAyAdikano antarakALa kahyo te ja bAbatamAM bIjI rIte kaMIka vizeSa A gAthAmAM kahe che : harieyarassa aMtara, asaMkhayA hoti poggalaparaTTA / aDDhAina paraTTA, patteyatarussa ukkosaM // 252 / / thArtha: vanaspatithI itara pRthvIkAyAdikano antarakALa asaMkhyAtA pudgalaparAvarta jeTalo che, ane pratyeka vanaspatinuM utkRSTa antara aDhI pudgalaparAvarta che. /2parI TIdArtha: harita eTale sAmAnyathI vanaspatikAya, tenAthI itara pRthvIkAya, apakAya, tejaskAya, vAyukAya ane trasakAya e pAMca kAyano je jIvarAzi (eTale pAMce) te ritetara kahevAya. teno antarakALa A pramANe - e pRthvIkAyAdi jIvo pRthvIkAyAdikamAMthI nIkaLIne vanaspatimAM utpanna thayA hoya to punaH pRthyAdipaNe utpanna thavAmAM jaghanyathI antarmuhUrta ane utkRSTathI AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAganA jeTalA samaya teTalA samayarAzi pramANa For Private Sesonal Use Only Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (asaMkhyAtA) pudgalaparAvarta jeTaluM attara lAge. tathA Dhagna purA patte tassa - pratyekataru eTale pratyekazarIravALI vanaspatikAya, ane tenA upalakSaNathI pRthvIkAya, akAya, agnikAya, vAyukAya vigere sarve pratyekazarIrI jIvo paNa grahaNa karAya. tethI sAmAnyapaNe pratyekazarIrI jIva pratyekazarIrI jIvarAzimAMthI (eTale pratyakapaNuM choDIne) sAdhAraNazarIrI vanaspatikAyamAM (eTale sAdhAraNazarIrapaNe) utpanna thayo hoya to tyAM utpanna thayelA te jIvane pratyakapaNAmAM punaH AvatAM - utpanna thatAM jaghanyathI antarmuhUrta jeTalo antarakALa lAge ane utkRSTathI aDhI pugalaparAvarta jeTalo ananta antarakALa lAge (arthAt aDhI pudgalaparAvarta sudhI sAdhAraNa vanaspatimAM bhramaNa karIne tyArabAda avazya pratyekazarIrIpaNe ja utpanna thAya). kAraNa ke pratyekazarIrI jIvomAMthI nIkaLelAonI sAdhAraNavanaspatimAM ja utpatti thAya che; ane sAdhAraNavanaspatino kAyasthitikALa pUrve A graMthamAM ja utkRSTathI aDhI pudgalaparAvarta jeTalo kahevAI gayo che. mATe eTalA kALa sudhI tyAM (sAdhAraNamAM) rahIne tyAMthI nIkaLelA jIvo punaH pratyekazarIrI jIvomAMja utpanna thAya. kAraNa ke lokamAM pratyekazarIrI jIvarAzi ane sAdhAraNazarIrI jIvarAzi e be rAzi sivAya trIjI rAzino abhAva che. te kAraNathI pratyekazarIrI jIvarAzimAMthI nIkaLIne punaH pratyekazarIrI jIvarAzimAM utpanna thavAne aDhI pudgalaparAvarta jeTalo utkRSTa antarakALa kahyo te yukta ja che. [vaLI patteyatarusa e padanA arthamAM kevaLa pratyeka vanaspati ja nahi parantu upalakSaNathI bIjA paNa pRthvIkAyAdi pratyekazarIrI jIvo grahaNa karyA te pramANe ] bIjA AcAryo evuM upalakSaNa vyAkhyAna (eTale pRthvIkAyAdi pratyekazarIrIonuM grahaNa) karatA nathI, parantu kevaLa pratyeka vanaspatijIvo ja grahaNa karIne te pratyeka vanaspatikAyamAMthI nIkaLelA jIvo anyatra utpanna thayA hoya to te jIvone punaH pratyekavanaspatipaNe utpanna thavAmAM ja pUrvokta (aDhI pudgalaparAvarNakALa jeTaluM) attara lAge che, evI rIte joyatanI vyAkhyA kare che. e vyAkhyA ayukta sarakhI samajAya che. kAraNa ke kevaLa sAdhAraNa vanaspatino ja kAyasthitikALa aDhI pudgalaparAvarta jeTalo kahyo che, ane pratyeka vanaspatimAMthI nIkaLelA jIvone kevaLa sAdhAraNa vanaspati ja utpanna thavAnuM sthAna che ema nathI, ke jethI sAdhAraNa vanaspatinA kAyasthitinA kAyasthitikALa jeTalo ja antarakALa hoya ! kAraNa ke pRthvIkAya, apUkAya, agnikAya, vAyukAya ane trasakAya e paNa utpanna thavAnAM sthAno che ja. ane e chae kAyanI samudita - ekatra kAyasthiti to asaMkhyAtA pugalaparAvarta paNa saMbhave; kAraNa ke te asaMkhyAtA pudgalaparAvarta yuktiyukta che. te A pramANe - pratyeka ane sAdhAraNa e be bhedanI vivakSA vinA sAmAnyathI banne maLIne) vanaspatikAyano kALa (punaH punaH vanaspatipaNe utpanna thavAno kALa) pUrve jema asaMkhyAtA pugalaparAvarta kahyo che, tema [e cha kAyano samuditakALa paNa teTalo hoya temAM zuM Azcarya ?]. ane te kAraNathI ja jema pRthvIkAyAdi pAMca kAyamAMthI eTale pRthvI - apU - teja: - vAyu ane trasa e pAMca kAyamAMthI nIkaLIne vanaspatimAM (sAmAnyapaNe vanaspatimAM) utpanna thAya to punaH pRthvIkAyAdipaNuM prApta karavAmAM utkRSTathI For Private X00 sonal Use Only Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asaMkhyAtA pudgalaparAvarta jeTaluM attara pUrve kahyuM che, tema kevaLa pratyeka vanaspatimAMthI nIkaLIne sAdhAraNa vanaspati -pRthvIkAya - akAya - agnikAya ane vAyukAya tathA trasakAya e cha kAyamAM utpanna thayelA jIvone punaH pratyeka vanaspatipaNuM prApta karavAmAM paNa eTaluM ja antara (asaMkhya pudgalaparAvarta kALanuM attara) kahyuM hota; parantu teTaluM attara nathI kahyuM, te kAraNathI ja upalakSaNa vyAkhyA vaDe patte tarulsa e padanA arthamAM sarve paNa pratyekazarIrIo grahaNa karavA. ane e pratyekazarIrIomAMthI nIkaLelo jIva sAdhAraNamAM ja utpanna thAya, ane tethI sAdhAraNa vanaspatimAM utkRSTathI teTalo kALa aDhI pudgalaparAvarta jeTalo kALa tyAM gumAvIne punaH pratyekazarIrIpaNuM prApta karavAmAM utkRSTathI aDhI pudgalaparAvarta jeTalo antarakALa lAge ema kahyuM te yukta ja che. e 25 mI gAthAno artha samApta. raparA navataraNaH have A gAthAmAM bAdara nigodAdikano attarakALa kahevAya che : bAyarasuhumanioyA, hariyatti asaMkhayA bhave logaa| uyahINa sayavuhattaM, tiriyanapuMse asaNNI ya // 253 / / thArtha bAdara nigoda, sUkSma nigoda ane sAmAnyapaNe vanaspatikAya e traNano darekano potapotAno antarakALa asaMkhyAta lokAkAza jeTalo (arthAt asaMkhyAta utsarpiNI - avasarpiNI jeTalo) che. tathA tiryaMcagati, napuMsakaveda ane asaMzipaNe e traNano potapotAno antarakALa sopRthakta sAgaropamathI adhika che. / rapa3I TIH bAdara nigoda jIvo bAdara nigodamAMthI nIkaLIne anya sthAne utpanna thayA hoya to te anya sthAne utpanna thayelA jIvone punaH bAdara nigodapaNuM pAmavAmAM jaghanyathI antarmuhUrta ane utkRSTathI asaMkhyAtA lokAkAza jeTalo attarakALa lAge. eTale jevo A eka lokAkAza che tevA asaMkhyAtA lokAkAzanA AkAzapradezanA samUhane pratisamaya ekeka apaharatAM jeTalI asaMkhyAta utsarpiNI - avasarpiNIo lAge teTalA asaMkhyAta kALa pramANanuM utkRSTa attara che, e bhAvArtha che. kAraNa ke bAdara nigodamAMthI nIkaLelA jIvone utpanna thavAnAM sUkSma nigoda - pRthvIkAya - apUkAya - tejasUkAya - vAukAya - pratyeka vanaspatikAya - ane trasakAya e ja sthAna che. ane te sarvano maLIne paNa eTalo ja kAyasthitikALa che - e bhAvArtha che. e pramANe bAdara nigodanuM attara jANavuM]. e pramANe sUkSma nigoda jIvo paNa sUkSma nigodamAMthI nIkaLIne anya sthAne utpanna thayA hoya to te anya sthAne utpanna thayelA sUkSma nigoda jIvone punaH paNa sUkSma nigodapaNuM prApta karavAmAM eTaluM ja utkRSTa attara (asaMkhya lokAkAzanA pradezApahAra pramANa asaMkhyAta utsarpiNI - avasarpiNI jeTaluM ja antara) jANavuM. kAraNa ke sUkSma nigodamAMthI nIkaLelA e jIvo bAdara nigoda ane pRthvIkAyAdi (cha sthAna)mAM utpanna thAya che, ane e bAdara nigodAdi cha sthAnono (sarvano maLIne) paNa eTalo ja kAyasthitikALa che, e bhAvArtha che. [mATe sUkSma nigoda jIvonuM attara paNa asaMkhya loka pramANa jANavuM]. tathA riyatti (harita iti) eTale sAmAnyathI vanaspatikAya. te vanaspatikAyanA jIvo For Privat Solersonal Use Only Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa vanaspatimAMthI nIkaLIne anya sthAne utpanna thayA hoya to te anya sthAne utpanna thayelA e vanaspati jIvone punaH vanaspatipaNuM prApta karavAmAM paNa e ja antara (eTale asaMkhya lokAkAza jeTaluM antara) jANavuM. kAraNa ke e jIvonuM paNa vanaspatimAMthI nIkaLIne pRthvI - apU - tejas - vAyu ane trAsa e pAMcamAM ja utpatti sthAna (utpanna thavAnuM) che. ane e pAMca kAyano (bhego) kAyasthitikALa paNa eTalo ja che, mATe eTaluM aMtara jANavuM. vaLI ahIM je attara pUrve kaheluM hovA chatAM paNa punaH punaH kahevAya che, te e traNa rAzionuM potapotAnuM samAna - sarakhuM attara che ema jaNAvavAne mATe kahevAya che. tethI e attarane vAraMvAra kahevAmAM (vRttine viSe vAraMvAra kahevAmAM kaMIpaNa doSa nathI. vaLI bIjI paNa traNa jIvarAzionuM tulya antara darzAvavAne kahe che ke - 3yadIpa savadatta ityAdi - tiriya eTale prathama tiryaMcagatimAMthI tiryacapaNuM choDIne nIkaLelA je jIvo zeSa traNa gatimAM bhamatAM bhamatAM punaHpaNa jo tiryacapaNuM prApta kare to te prAptimAM jaghanyathI antarmuhUrta ane utkRSTathI to kaMIka adhika (eTale keTalAMka varSa adhika te prAyaH palyopamano asaMkhyAtamo bhAga adhika) sopRthakva (ghaNA seMkaDo) sAgaropama jeTalA attara kALa utpanna thAya, e utkRSTa attara jANavuM. ahIM gAthAmAM (kevaLa sayadatta padathI seMkaDo sAgaropama ja kIdhA che, paNa) sAdhikatA nathI kahI. te alpakALanI avivakSAnA kAraNathI nathI kahI. te sAdhikatA potAnI meLe ja jANI levI. kAraNa ke zeSa traNa gatiomAM (dava - manuSya - nArakagatimAM traNeno maLIne) utkRSTathI paNa eTalA ja kAyasthitikALa sudhI jIva raheto hovAthI ei zatapRtharva sAgaropama sAdhika jeTaluM attara jANavuM. tathA napuNe - napuMsakavedanuM attara paNa eTaluM ja jANavuM. te A pramANe - napuMsaka jIva napuMsakapaNuM choDIne strIvedamAM tathA puruSavedamAM utpanna thAya to punaH paNa napuMsakaveda prApta karavAmAM eTaluM ja attara (sAdhika zatapRthakva sAgaropama antara) jANavuM. kAraNa ke - strIveda ane puruSavedamAM (bamAM maLIne) eTalA ja kALa sudhI jIva rahe che mATe. vaLI ahIM ema na kahevuM ke - kevaLa puruSavedamAM paNa eTalo avasthitikALa pUrve (kAyasthiti kahevAnA prasaMge) kahyo che, tethI strIvedano paNa kALa temAM umeravAthI adhika kALa thAya (eTale strIvedano kALa gaNavAthI adhika sAdhikatA thAya ema na kahevuM). kAraNa ke strIvedano kALa to ati alpa che, tethI te sAdhika zatapRtharva sAgaropama jeTalo puruSavedano sthitikALa che temAM paNa antargata thaI jAya che. mATe strIvedano kALa umeravAthI vizeSa sAdhikatA nahi gaNavAmAM koI 1. ahIM kahevAnuM tAtparya e che ke - pUrve puruSavedano kAyasthitikALa sAdhika zatapRthakta sAgaropama kahyo che, ane strIvedano kALa gaNavAmAM pAMca Adeza kahyA che to paNa te pAMca AdezamAM paNa vizeSa kALa 110 (ekso dasa) palyopama ane be pUrvakroDa varSa jeTalo che. mATe te strIno kALa puruSanA kALamAM umeratAM be pUrvakroDa varSa sAdhika ekaso dasa palyopama adhika sAdhika zatapathaka sAgaropama jeTalo thAya. jethI praznakartAnuM kahevuM ema che ke - kevaLa sAdhika zatapRthakta sAgaropa che ke kema phe? tenA samAdhAna tarIke ahIM eTaluM ja kahyuM ke sAdhika zabdathI te strIpaNAno sAghika 110 14 kALa 1 prahaNa karI levAya che, jethI sAdhika zatapRtharva sAgaropama' kALa ja kahyo. [ahIM sAdhika zabdathI pUrve kahelo palyopamano asaMkhyAtamo bhAga adhika to nahi ja, ke je ghaNA sthAnane sAdhika zabdathI palyopamano asaMkhyAtamo bhAga grahaNa karAya che.] For Private Go Ronal Use Only Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ doSa nathI. (e napuMsakavedanuM attara kahyuM). - tathA masaUufI 5 - je saMjJI nahi te asaMjJI, evo vyutpatti artha hovAthI garbhaja paMcendriyarUpa je saMjJI jIvo tethI anya ekendriyAdi sarve paNa jIvone ahIM asaMjJI tarIke gaNelA che (parantu kevaLa asaMjJI paMcendriyo ja nahi). te asaMsI jIva paNa potAnuM asaMkSipaNuM choDIne garbhaja paMcendriyarUpa saMjJImAM utpanna thAya to te jIvone punaH asaMjJIpaNuM prApta karavAmAM eTaluM ja antara (sAdhika zatapRtharva sAgaropama akhtara) jANavuM. kAraNa ke - saMjJI jIvono kAyasthitikALa A graMthamAM pUrve eTalo ja (sAdhika zatapRthakta sAgaropama jeTalo ja) kahyo che. vaLI ahIM jo samUrchAima paMcendriyane asaMjJI tarIke gaNIe, ke je siddhAntamAM (viziSTa paNe) samUrchAima paMcendriyane ja asaMjJI tarIke gaNyo che. to tevo asaMjJI jIva asaMjJipaNAmAMthI nIkaLI punaH asazipaNuM pAme to te attarakALamAM vanaspati Adi jIvono sarva kAyasthitikALa prApta thAya (arthAt tevA asaMjJInuM attara to vanaspati AdikanA kAyasthitikALa jeTaluM thAya), ane tema gaNavAthI asaMkhyAtA pudgalaparAvarta (sAdhika AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAganA samayo jeTalA pugalaparAvarta) jeTaluM attara prApta thAya; ane teTaluM attara to kahyuM nathI; mATe pUrvokta svarUpavALo (ekendriyAdi sahita) asaMjJI ahIM grahaNa karavo (parantu kevaLa samUrchAima paMcendriya ja nahi). vaLI anya AcAryo to (e gAthAnA uttarArdhanA arthamAM traNa rAzi judI nahi kahetAM kevaLa) tiryaMca napuMsaka asaMjJirUpa (eka ja) jIvarAzinuM attara kahe che. eTale "te napuMsaka asaMjJI tiryaMca anya sthAne utpanna thaIne punaH napuMsaka asaMjJI tiryacapaNe utpanna thAya to utkRSTathI so pRthakatva sAgaropamane attare utpanna thAya che" ema kahe che. e vAta aneka doSa vaDe dUSita (ativirodhavALI) hovAthI ayogya sarakhI ja samajAya che. ane te doSone siddhAntathI saMskAra pAmelI athavA siddhAntamAM parizIlita thayelI buddhivALA paMDitoe ane pUrvApara kahelA arthane jANanAra (arthAtu pahelAM zuM artha kahevAI gayo che, ane have cAlu artha zuM kahevAya che te banne arthano saMbaMdha besADavAmAM kuzaLa evA) paMDitone atispaSTa hovAthI te virodho potAnI meLe ja vicAravA. e pramANe ahIM baso trepanamI (253mI) gAthAno vyAkhyAthe samApta thayo. 2pa3I. avatara: pUrva gAthAomAM traNa gatine aMge banne prakAranuM attara (eTale upapAta - cyavanaviraharUpa attara tathA taddabhava-aprAptirUpa attara) kahevAyuM che, parantu devagatimAM eka paNa antara kahevAnuM nathI. tethI have devagatimAM be prakAranuM attara kahevAnA prasaMge, prathama to je lakSaNavALA attarane kahevAnI pratijJA karelI che (eTale 243mI gAthAmAM je attara kahevAno nirdeza karyo che, te attara (eTale taddabhAva-aprApti rUpa antara) A gAthAmAM kahevAze : 1. utpatti tathA cyavananuM attara kahevAno gAthAmAM uddeza nathI karyo, parantu vRttimAM upalakSaNathI grahaNa karyuM che, ke je attarane graMthakAre pote (spaSTa nirdeza karyA vinA paNa) gAthAo dvArA to kahyuM che ja. 403 Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAvIsANaM aMtomuhuttamaparaM saNaMkusahasAro / nava diNa mAsA vAsA aNuttarokkosa uyahidugaM // 254 // thArtha: IzAna sudhInA devonuM svabhava aprAptirUpa attara 352 = jaghanyathI antarmuhUrta, sAMbu = sanakumArathI prAraMbhIne sahasrAra sudhInA devonuM jaghanya attara nava divasa, tethI uparanA cAra kalpanA devonuM aMtara nava mAsa, tethI uparanA nava raiveyaka ane cAra anuttaranA devonuM jaghanya antara nava varSa, ane saUttara = sarvArthasiddha vimAnanA devonuM jaghanya attara be sAgaropama jeTaluM che (e sarva para eTale jaghanya attara jANavuM, ane para eTale utkRSTa attara vanaspatinA kAyasthitikALa jeTaluM che te potAnI meLe ja vicArI levuM. AgaLa juduM nahi kahevAya). 254 TIdArtha: bAvIsA (thAvatu zAna) eTale bhavanavAsI Adi devothI prAraMbhIne (bhavanapatithI prAraMbhIne) yAvatuM zAna = bIjA devaloka sudhInA je devo, te devomAMthI koI deva cyavIne matsAdi (tiryaMca paMcendriya garbhaja)mAM utpanna thayo hoya to punaH potAnuM devAlaya prApta karavAmAM (eTale puna: bhavanapati Adi devapaNe utpanna thavAmAM) saparuM = jaghanya attara maMtomudatta = antarmuhUrta pramANamAM che. ane utkRSTa attara to e ja devane vanaspati AdikamAM bhamatAM AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAganA samayarAzi jeTalA asaMkhyAta pugalaparAvarta pramANanuM che, te potAnI meLe ja jANavuM. e pramANe IzAnakalpathI uparanA raiveyaka devo sudhInA devonuM utkRSTa antara e ja jANavuM. te uparanA devonuM have jaghanya attara ja gAthAmAM kahevAya che. te A pramANe : 9 prazanaH jaghanyAyuSya to garbhaja manuSyamAM paNa che, to te varjIne ahIM kevaLa masyAdi tiryaMca paMcendriyo ja kema grahaNa karyA ? ane manuSya kema na kahyA ? uttara: ahIM kevaLa tiryaMca paMcendriya kahevAnuM kAraNa ke jaghanyathI antarmuhUrta AyuSyavALA tiryaMca paMcendriyo ja bhavanapatithI prAraMbhIne yAvatuM AThamA sahasrAra devaloka sudhInA devomAM (ane sAte pRthvIomAM) jaI zake che, parantu antarmuhUrtanA AyuSyavALA garbhaja manuSyo devomAM temaja narakapRthvImAM paNa utpanna thaI zakatA nathI. manuSyane to IzAna sudhInA devomAM ane pahelI pRthvImAM utpanna thayuM hoya to pRthaktamAsa (nava mAsa) jeTaluM jaghanya AyuSya hovuM joIe ane te uparAMtanA devalokamAM ane narakapRthvIomAM to jaghanyathI paNa varSapRthakvanA (nava varSanA) AyuSyavALo manuSya ja utpanna thaI zake che mATe. (A vicAra dravya lokaprakAzanA bhavasaMvedha nAmanA sargamAM che.) 2. A amuhUrta te 256 AvalikAnA kSullaka bhavarUpa nahi parantu tethI moTuM eTale zIgha paryApta thavAmAM jeTalo kALa lAge teTaluM paryAptapaNAnuM antarmuhUrta jANavuM. kAraNa ke deva avIne labdhiaparyAptAmAM utpanna thAya nahi parantu labdhiparyAptAmAM ja utpanna thAya. jethI 256 AvalikAthI ghaNuM moTuM antarmuhUrta jANavuM. vaLI ahIM vizeSa ke - IzAna sudhInA devo je masyAdimAM utpanna thAya che te matsAdi tiryaMco paryApta thatAM tIvra kSayopazamathI utpanna thayelA jAtismaraNathI potAnA pUrva devabhavane jANIne zubha adhyavasAyavALA thaIne athavA to jAtismaraNa vinA ja jIvanI aciMtya zakti hovAthI bIjA koI nimittathI paNa dharmadhyAna sarakhI zubha bhAvanAne bhAvatAM zubha adhyavasAyavALo thaIne antarmuhUrtamAtramAM maraNa pAmIne punaH te ja potAnI devanikAyamAM utpanna thAya che, ema zrIpaMca saMgrahanI vRttimAM kahyuM. te pATha A pramANe - bhavanapatigo bantomyo khyotigra saudharmakalpAdIzAnakalpAdvA cyatvA matsyAdiSu madhye samutpadya sarvAbhi: paryAptibhiH paryAptaH, tatastIvrakSayopazamabhAvataH samutpannena jAtismaraNAdinA pUrvabhavaM vedayamAno'nyena vA kAraNena aciMtyatvAJjIvazakteH dharmAnuSaktaH zubhabhAvanAM bhAvayan hatattvanantaramantarmuhUrvena mRtva mUyastakameva svaphlevaranA chiti tata parva nadhanyamantarmuhUrtam | [e pramANe zrI paMcasaMgrahanA baMdhaka nAmanA bIjA dvAranI 19mI gAthAnI vRttimAM kahyuM che.] For Private Yoxsonal Use Only Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMva-sadasaro navani - sanakumAra devalokathI AraMbhIne yAvat sahastrAra devaloka, tyAM sudhInA je devo, te devomAMthI cyavIne koI deva punaH paNa potAnA ja devalokamAM utpanna thAya to tevI rIte utpanna thatA devanuM jaghanya attara nava divasa che. arthAt nava divasa pahelAM te deva punaH te devalokamAM utpanna na thAya, e tAtparya che. tathA mAsa = pUrve kahelo nava zabdano saMbaMdha ahIM paNa joDAya che. tathA Anata, prANata, AraNa ane ayyata e cAra devalokathI cyavIne manuSyomAM utpanna thayelo deva, punaH paNa e ja devalokamAM utpanna thAya to jaghanyathI nava mAsa vItyA bAda utpanna thAya, parantu te pahelAM utpanna na thAya, ema jANavuM. - tathA vAsa - pUrve kahelo nava zabda ahIM paNa saMbaMdhavALo che. mATe nava vAsa eTale nava varSa e artha che. ane tethI nava raiveyakamAMthI tathA sarvArthasiddha varjIne zeSa cAra anuttara vimAnamAMthI cyavIne je deva manuSyamAM utpanna thAya te deva punaH paNa potAnA sthAnamAM (raiveyakano deva raiveyakamAM ane anuttarano deva anuttaramAM) utpanna thAya to jaghanyathI nava varSa vItyA bAda utpanna thAya, paraMtu te pahelAM utpanna na thAya, e bhAvArtha che. [e jaghanya antarakALa kahyo. tathA navamA raiveyaka sudhImAM utkRSTa attarakALa to pUrve je asaMkhya pudgalaparAvartarUpa anantakALa (vanaspatinI kAyasthiti jeTalo kALa) siddhAntamAM kahyo che, teTalo ja darzAvyo che. ane sarvArthasiddha varjIne zeSa cAra anuttara vimAnamAM devane punaH utpanna thavAno antarakALa to graMthakAra potAnI meLe ja kahevAnI IcchAe kahe che ke : saputtarusrosa kaditu - vijayAdi (vijaya - vijayaMta - jayaMta - aparAjita e) cAra vimAnanA devomAMthI auvelo koI deva manuSyAdi gatimAM bhamato chato ane muktine nahi prApta karato chato jo paribhramaNa kare to utkRSTathI be sAgaropama jeTalo kALa paribhramaNa karIne punaH vijayAdi vimAnamAM utpanna thAya. tathA sarvArthasiddha vimAnamAM to antarakALano vicAra ja karavAno nathI; kAraNa ke tyAMthI to manuSyamAM utpanna thaIne te ja bhavamAM avazya mokSe jAya che, e tAtparya che. e antarakALa kahyo che to A prastuta (cAlu jIvasamAsa) graMthanI cAlu gAthAnA abhiprAyathI kahyo. parantu zrIbhagavatI sUtromAM to (vyAkhyAprajJAptimAM to) bhavanapatithI prAraMbhIne sahastrAra kalpa sudhInA devomAMthI cyavelo koI deva ahIM tiryaMca paMcendriyamAM utpanna thAya to tyAM tiryaMca gatimAM antarmuhUrtamAtra jIvIne punaH paNa potAnA devalokamAM utpanna thAya che. mATe tevI rIte utpanna thatA (bhavanapatithI savAra sudhInA) devonuM jaghanya antara 1 ahIM potAnA jaema kahevAthI anya devalokamAM utpanna thAya to tethI ochuM attara hoya ema nahi; e devapaNAmAMthI avIne manuSya (athavA tiryaMca) thAya to nava mAsa manuSya (athavA tiryaMca)nA bhava saMbaMdhI gaNavA. deva-nArakamAM to daza hajAra varSathI ochuM AyuSya ja nathI, to eTalA vakhatamAM anya devapaNe [vA nArakapaNe] kyAMthI utpanna thAya ? vaLI gaI TippaNImAM tiryaMca antarmuhUrtanA AyuSyavALo paNa sahastrAra sudhI jato kahyo, ane ahIM jaghanya attara nava divasa kahyuM to sanakumArathI sahastrAra sudhI jatA tiryaMcanuM AyuSya paNa jaghanyathI nava divasa hovuM joIe, te bhinna abhiprAya A vRttimAM ja kahevAze. For Privayo Gersonal Use Only Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antarmuhUrta pramANanuM paNa kahyuM che. ane manuSya je IzAna devaloka sudhInA devomAM utpanna thAya che te to aMgulapRthakva (nava aMgulanI) avagAhanAthI jUna avagAhanAvALo temaja mAsapRthakvathI (nava mAsathI) ochA AyuSyavALo utpanna thato nathI, paraMtu nava aMgulanI avagAhanA tathA nava mAsanA AyuSyavALo utpanna thAya che). vaLI sanakumArathI prAraMbhIne anuttara vimAna sudhInA devomAM je manuSya utpanna thAya che te hastapRthakvanI (nava hAthanI) avagAhanAthI nyUna avagAhanAvALo ane varSapRthakvanA (nava varSanA) AyuSyathI ochA AyuSyavALo utpanna na thAya, (parantu teTalI saMpUrNa avagAhanA ane teTalAM saMpUrNa AyuSyavALo ja utpanna thAya). te kAraNathI tiryaMconI apekSAe [tiryaMcamAM utpanna thavAnI apekSAe] bhavanapatithI sahasrAra sudhInA devomAM jaghanyathI antarmuhUrta jeTaluM attara paNa tyAM (zrIvyAkhyAprajJapti nAmanA pAMcamA aMganA covIzamA zatakamAM) kaheluM che, e tAtparya che. // ti revAntarazAnayAmaprayAntaram // tathA AnatathI prAraMbhIne anuttara sudhInA devomAMthI velA devo manuSyamAM ja utpanna thAya che, ane te devomAM paNa manuSyo ja utpanna thAya che. te kAraNathI A graMthamAM AnatathI prAraMbhIne anuttara sudhInA devomAMthI auvelA devo (manuSyamAM) varSathattva sudhI jIvIne punaH paNa potapotAnA devalokamAM utpanna thAya to teonuM (utpanna thanArA devonuM) jaghanya attara je varSapRthakta kahyuM te manuSyamAM utpanna thavAnI (manuSyonI) apekSAe ja kahyuM che. [e abhiprAya ubhayasammata che]. e pramANe zrIbhagavatIjImAM darzAvelA abhiprAya pramANe sahastrAra sudhInA devomAM (bhavanapatithI sahastrAra sudhImAM) jaghanya antara antarmuhUrtanuM (ane A graMthanA abhiprAyathI IzAna sudhI ja antarmuhUrtanuM ane sanatuthI sahastrAra sudhImAM nava divasanuM) kahyuM. ane tethI uparanA AnatAdi devalokomAM sarva sthAne kaMIpaNa taphAvata vinA (siddhAnta ane A graMtha e bannenA tulya abhiprAyathI) varSapRthakta pramANa antara ja (ubhayamate) siddha che. ane A graMthamAM to koI sthAne antarmuhUrta to koI sthAne nava divasa to koI sthAne mAsapRthakta (nava mAsa), ane koI sthAne (koI devalokamAM) varSapRthakva antara kaheluM che. e bAbatamAM tattva zuM che ? te samajAtuM nathI, kAraNa ke te tattva zrIsarvajJagamya ja che. e 254 mI gAthAno artha samApta 254. 3navatara: have devagatimAM ja utpattivirahakALa ane urvanAvirahakALarUpa (bIjA prakAranuM attara ke je upalakSaNagRhIta che te) antara kahevAnI IcchAe graMthakartA A gAthA kahe che : navadiNa vIsamuhuttA, bArasadiNa dasamuhuttayA hoti / adhdhaM taha bAvIsA, paNayAla asIi divasasayaM // 255 // saMkhejamAsavAsA, sayA sahassA ya sayasahassA ya / dusu dusu tisu tisu paMcasu, aNuttare palla'saMkhaimo // 256 // For Privatexo ersonal Use Only Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thArtha nava divasa vIsa muhUrta - bAra divasa dazarmuhUrta- (ardha tathA bAvIsa eTale) sADA bAvIsa divasa - pistAlIsa divasa - eMsI divasa - so divasa - saMkhyAta mAsa - saMkhyAta varSa - saMkhyAta so varSa - saMkhyAta hajAra varSa - tathA saMkhyAta lAkha varSa. ahIM saMkhyAta mAsa Adi pAMca virahakALa anukrame be dvikamAM ane traNa trikamAM e pAMca devalokamAM che. tathA pAMca anuttaramAM palyopamano asaMkhyAtamo bhAga virahakALa che. rapaparapadI [ahIM su pada navamA devalokathI jANavuM. ane navani pada trIjA devalokathI gaNavuM. e rIte devalokano anukrama jANavo]. TIphAI: ahIM bhavanapati, vyattara tathA jyotiSI devomAM ane saudharma tathA IzAna devalokanA devomAM tiryaMca ane manuSyagatinA jIvo jo ke nirantara pratisamaya utpanna thAya che, chatAM koIka vakhata viraha paNa hoya che (eTale kaMIka vakhata sudhI utpanna na paNa thAya). have jo koI vakhata na utpanna thAya to keTalA kALa sudhI e pAMca devomAM koIpaNa jIva utpanna na thAya ? ema ja pUchatA ho to kahevAya che ke - jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI covIsa muhUrta sudhI paNa na utpanna thAya. e pramANe e pAMca devarAziomAM virahakALa jo ke A (jIvasamAsa graMthamAM A gAthAne viSe) kahyo nathI to paNa siddhAntamAM kahelo hovAthI ahIM kahyo che, ema potAnI meLe ja jANI levuM. je kAraNathI siddhAntamAM kahayuM che ke - 'su mArA NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNaM paNNattA ? goyamA ! jahaNNeNaM eka samayaM, ukkoseNaM cauvIsaM muhuttA, evaM jAva thaNiyakumArANaM, evaM vANamaMtarANaM, joisiyANaM, sohammIsANakappesu vi / ' tathA navA vIsamuhUTI - sanama kalpamAM tiryaMcagatinA ane manuSya gatinA jIvonI utpattino virahakALa jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI nava divasa uparAMta vIsa muhUrta jeTalo che. e pramANe jaghanya virahakALa to sarva sthAne eka samaya ja jANavo (jethI vAraMvAra dareka sthAne kahevAze nahi, parantu utkRSTa virahakALamAM ja sarva sthAne taphAvata che tethI te utkRSTa virahakALa sarvatra judo judo kahevAya che). tathA mahendraqmAM (jaghanya viraha eka samaya ane) utkRSTa virahakALa bAra divasa uparAMta daza muhUrtano che, e utpattino antarakALa jANavo. tathA 3a teha vIvIsA - pAMcamA vRddhatvamAM sADA bAvIsa divasa (22 divasa)no 1. ahIM saMkSipta saMgraha A pramANe - [ bhavanapatithI IzAna sudhI 24 muhUrta ], trIje 9 divasa - 20 muhUrta, cothe 12 divasa - 10 muhUrta, pAMcame 22 divasa, chakke 45, sAtame 80, AThame 100 divasa, 9-10 me saMkhya mAsa, 11-12 me saMkhya varSa, pahelA traNa raiveyaka saMkhyAta so varSa, madhyatrike saMkhyAta hajAra varSa, Urdhvatrika saMkhyAta lAkha varSa, pAMca anuttare palyAsakhyabhAga (paraMtu pAMcame palyasaMkhyabhAga) viraha che. 2. he bhagavan! asu2kamAro utpatti vaDe keTalA kALa sudhI virahavALA kahyA che ? gautama ! jaghanyathI eka samaya ane utkaTathI covIsa muhUrta sudhIe pramANe svanitakumAra sudhInA zeSa nave nikAyanA devomAM, e rIte vyantara devomAM, ane e rIte ja saudharma devaloka tathA IzAna devalokanA devomAM paNa (jaghanyathI samaya, utkRSTathI 24 muhUrNa) viraha jANavo. 3. ahIM vizeSa e ke - tiryaMcagatinA jIvo devalokamAM utpanna thAya to utkRSTathI asaMkhyAta kALa sudhI satata utpanna thAya, ane manuSyagatinA jIvo to saMkhyAta samaya sudhI ja. For Priyo Personal Use Only Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utpattiviraha che, nAntamAM pistAlIza divasano, zu devalokamAM eMsI divasano, ane sahastrAra kalpamAM so divasa (100 divasa)no virahakALa che. tathA saMvejhamAsa ityAdi padono saMbaMdha anukrame Tu kusu ityAdi padonI sAthe joDavo, tethI sanata ane prati kalpamAM saMkhyAtA mAsano utpattiviraha utkRSTathI che. tathA ane uccata e be kalpamAM saMkhyAtA varSano virahakALa che. tathA nIcenA traNa raiveyakramAM - traNa prataromAM (raiveyakanAM nava pratara che temAMthI traNa prataramAM) saMkhyAtA so varSono virahakALa jANavo. tathA madhyama raiveyakanA traNa prataromAM to saMkhyAta hajAra varSa pramANa utkRSTa utpattiviraha jANavo. tathA uparanA traNa raiveyaka pratiromAM to saMkhyAta lAkha varSa pramANa utpattino utkRSTa virahakALa che. (e pramANe du; yusu eTale be dvikamAM ane ti, tisu eTale traNa trikamAM saMkhyAta mAsa Adi padono saMbaMdha joDIne kahelo artha samApta thayo). paMsu 3puttare ItyAdi - pAMca anuttara vimAnomAM manuSyagatinA ja jIvo (manuSyo ja) utpanna thAya che. mATe te manuSyagatimAMthI utpanna thanArA pAMca anuttara vimAnomAM devone utpanna thavAnuM jaghanya attara eka samaya che, ane utkRSTa attara to palyopamanA asaMkhyAtamAM bhAga jeTaluM che. e pramANe ahIM pAMce anuttara vimAnomAM sAmAnyathI sarvamAM eka sarakhuM attara kahyuM. parantu siddhAntamAM to vizeSathI A pramANe kahyuM che ke : vijayavejayantajayantAparAjitadevI NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNaM paNNattA ? goyamA ! jahaNNeNaM ekaM samayaM ukkoseNaM asaMkhejaM kAlaM || savvaTThasiddhadevA NaM bhaMte ! pucchA (kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNaM paNNattA ?) goyamA ! jahaNNeNaM eka samayaM use nivamasta saMverUmAM ' (e pramANe cAra anuttara mATe asaMkhyAtakALa ane sarvArthasiddha mATe palyopamano asaMkhyAtamo bhAga viraha darzAvyo che, mATe e bAbatamAM tattva zuM che? zrI sarvajJo jANe. ahIM jeTalo utpattino antarakALa kahyo teTalo 3rtanA ke jenuM lakSaNa pUrve kahevAyuM che, (arthAt udvartanA eTale maraNa e lakSaNa pUrve kahevAyuM che, teno attarakALa paNa teTalo ja kaMIpaNa taphAvata rahita jANavo. (ti 3papAta - udvartanA vira8:) || tathA siddhitimAM to siddhone upajavAnuM antara jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI cha mAsa jeTaluM attara (jo ke A graMthamAM - gAthAmAM) nathI kahyuM, to paNa potAnI meLe jANI levuM. 1. bR0 saMgrahaNInA bAlAvabodhamAM AnatamAM 10mAsa kahyA che, ane prANatamAM 11 mAsa kahyA che, kAraNa ke AnatathI prANatamAM adhika viraha hoya, ane varSathI pahelAMnA mAsa 11 paNa hoya, bIjA koI graMthomAM evI spaSTa aMka saMkhyA dekhAtI nathI. 2. ahIM saMkhyAta lAkha varSanI maryAdA vRttimAM darzAvI nathI. to paNa saMkhyAta lAkha eTale eka kroDa varSathI nyUna varSo jANavAM, ema bRhatsaMgrahaNInI vRtti vigeremAM spaSTa kahyuM che. 3. he bhagavaMta ! vijaya-vijayaMta - jayaMta-aparAjita e cAra anuttara devo utpatti vaDe keTalA kALa sudhI virahita For Privato Grsonal Use Only Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jethI kahyuM che ke - siddhA" maMte | vaphAM mAtaM viradiyA sinphayATv IT? Toya ! jahaNNeNaM ekkaM samayaM ukkoseNaM chammAsA / / [e pramANe siddhigatimAM siddhono utpattiviraha to che parantu udvartanAviraha to] siddhigatimAM na ja kahevo. kAraNa ke siddhigatimAMthI siddhone cyavanano ja - nIkaLavAno ja abhAva hovAthI. e pramANe 255-256 e be gAthAno artha samApta. || ti jIvabhedAzritaupapAtodvartanAvirahaH / / che atha guNasthAneSu antaradvAram | vetara : pUrva gAthAomAM nArakAdi gatimAM rahelA jIvono utpattivirahakALa tathA urvanAvirahakALa darzAvyo. have guNasthAnarUpa cauda jIvasamAsomAM attarakALa darzAvatAM graMthakartA A gAthA kahe che : micchassa uyahinAmA, be chAvaTThI paraM tu desUNA / sammattamaNugayassa ya, poggalapariyaTTamadbhUNaM // 257 // thArtha: mithyAtva guNasthAnanuM utkRSTa attara dezona be chAsaTha sAgaropama, ane samyakatvAnugatanuM eTale samyakatvavALA guNasthAnonuM pratyekanuM utkRSTa antara dezona artha pudgalaparAvarta pramANa che (e be guNasthAnomAM attara kahyuM). Il257thI TIchArtha: jeNe mithyAtvano tyAga karyo che evA mithyAdRSTine punaH mithyAtva pAmavAmAM kahyA che? gautama ! jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI asaMkhyAta kALa sudhI. tathA sarvArthasiddha vimAnanA devo che bhagavaMta! utpatti vaDe keTalA kALa sudhI virahita kahyA che? gautama ! jaghanyathI eka samaya, ane utkRSTathI palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga sudhI (utpatti vaDe virahita kahyA che). e pATha kayA siddhAntano che te vRttimAM kahyuM nathI. parantu siddhAntamAM gaNAtA zrI prajJApanAjImAM to ethI paNa judo ja pATha nigrovana saMdhinnA (palyopamano saMkhyAtamo bhAga evA bhAvArthavALo) che. tathA zrI prajJApanAjInI vRttimAM paNa virahakALa saMbaMdhI saMgrahagAthAo darzAvI che temAM paNa kahyuM che ke : kAlo saMkhAIto, vijayAisu causu hoi nAyavyo / saMkhejo pallassa u, bhAgo savvaTThasimi ||8|| [artha : vijayAdi cAra vimAnamAM saMkhyAtIta (asaMkhyAta) kALa kahelo jANavo, ane savarthasiddhamAM to palyopamano saMkhyAtamo bhAga (virahakALa) che. 12 vaLI zrIjinabhadragaNi kSamAzramaNa saMgRhIta zrIbRhatsaMgrahaNImAM kahyuM che ke : paliyA asaMkhabhAgo, ukkoso hoi virahakAlo u | vijayAisu niddiTTho, savvesu jahannao samao / / 154|| e gAthAmAM vijayAdikane viSe (sAmAnyathI) palyopamano asaMkhyAtamo bhAga utkRSTa virahakALa kahyo, parantu vRttikartA zrImattatharinI mahArAje gAthAmAM kahelA 3 padathI vizeSa artha darzAvI sarvArthasiddhamAM palyopamano saMkhyAtamo bhAga ja virahakALa kahyo. ane tenI sAkSI tarIke zrI prajJApanAjIno ja pATha darzAvyo che. te vRttino pATha A pramANe : tu zabdo'naktasamuccayArthaH sa ca sarvArthasiddhavimAna utkRSTa upapAtavirahakAla: palyopamasya saMkhyeyo bhAga iti samaccinoti [e gAthAmAM 3 pada nahi kahelA arthane saMgraha karavAnA arthavALuM che, tethI te 3 pada "sarvArthasiddha vimAnamAM utkRSTa upapAtavirahakALa palyopamano saMkhyAtamo bhAga che' e arthane saMgraha che. (eTale 3 pada e tAtparya mATe kahyuM che). e pramANe jIvasamAsanI vRttimAM to jo ke be ja bAbatano visaMvAda darzAvyo. parantu ahIM kahyA pramANe to anuttaranA virahakALa mATe traNa bAbatano visaMvAda thayo. emAM pahelA be visaMvAda to ApekSika saMbhave che, parantu trIjo visaMvAda to spaSTa che. 1. he bhagavaMta! siddhi pAmavA vaDe siddho keTalAka kALa sudhI virahita kahyA cho ? gautama ! jaghanyathI eka samaya, ane utkarathI cha mAsa sudhI (siddhigatimAM virahakALa hoya che.), For Private Xonal Use Only Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paraM = utkRSTa antara lAge che; keTaluM? ema jo pUchatA ho to kahIe chIe ke - be chAsaTha uhinAma = sAgaropama jeTaluM attara lAge che. gAthAmAM paraMtu emAM te zabda vakAra nA arthavALo che. ane te kAra bhinnakramanA saMbaMdhavALo che. jethI dezanUna muhUrta jeTalo paNa, eTale antarmuhUrta jeTalo paNa attarakALa che, e adhyAhAra che (arthAt tuM sUM eTale vaLI dezona kALa paNa che, ahIM dezona eTale ja antarmuhUrta antarakALa gaNavo). zrI prakRti cUrNima yuMcha kovi micchattAo sammattaM gao chAvaTThi sAgarovamA sammattakAlo, tao aMtomuhuttaM sammAmicchattaM gao, puNo sammattaM paDivanno chAvaTThi sAgarovamAiM aNupAlei, tayaMte ca sijjhai micchattaM vA paDivajai, evamukkoseNaM aMtomuttabbhahiyAo do chAvaTThio sAgarovamANaM micchattassa aMtarakAlo havai'. tathA paMcasaMgrahane viSe paNa jIvasamAsAramAM vRttikartAe kahyuM che ke - koIka mithyAdRSTi jIva samyaktva guNa pAmyo chato chAsaTha sAgaropama sudhI samyakatva guNamAM rahyo, ane tyArabAda samyaktva-guNavALo te jIva samyamithyAtvamAM (mizramAM) antarmuhUrta sudhI rahone punaH paNa samyaktva pAmyo. tyArabAda tyAM (samyakatvamAM) chAsaTha sAgaropama rahIne je jIva hajI sudhI siddhigati pAmyo nathI, te jIva avazya mithyAtve ja jAya. te kAraNathI mithyAtvanuM utkRSTa attara eTaluM (sAdhika be chAsaTha sAgaropama) che. e mata kArmagraMthikono che. siddhAntamAM to samyakatvamAMthI mizramAM javuM prathama ja (A graMthamAM) niSe'gheluM che. (karmagraMthamAM to samyakatvathI mizre javAnuM kahyuM che). vaLI e mithyAtvanA antaramAM vanya mAvA to ema kahe che ke - sUUT eTale dezone (evo dvivacana prayoga karavAthI) be antarmuhUrta nyUna be chAsaTha sAgaropama jeTalo mithyAtvano utkRSTa antarakALa che, e vAta to ayukta sarakhI ja samajAya che, kAraNa ke bIjA graMthonI sAthe e vAtamAM virodha Ave che mATe. 1. koI jIva mithyAtvamAMthI samyakatvamAM gayo, tyAM chAsaTha sAgaropama sudhIno samyakatvakALa che, (te pUrNa karIne) tyArabAda antarmuhUrta mAtra mizra samyakatva pAmyo. punaH (mizramAMthI nIkaLI) samyakatva pAmyo. te samyaktvanuM chAsaTha sAgaropama sudhI anupAlana karyuM. tyArabAda e bIjA chAsaTha sAgaropamane anne mokSa pAme athavA mithyAtva pAme ja. tethI e pramANe mithyAtva guNasthAnano antarakALa utkRSTathI antarmuhUrNa adhika be chAsaTha sAgaropama jeTalo jANavo. 2. siddhAMtamAM samyakatvAdithI gamanano pATha A pramANe che - micchattA saMkaMtI aviruddhA hoi sammamIsesu / mIsAo vA dosU, sammAmicchaM na uNa mIsaM / / 1 / / artha: mithyAtvathI saMkrAnti virodharahitapaNe samyakatvamAM ane mizramAM hoya che, (arthAtu mithyAtvamAMthI jIva e bannemAM jAya che), temaja mizrathI paNa zeSa be samyakatvamAM saMkrAnti - gamana hoya che. parantu samyakatvamAMthI to mithyAtvamAM ja saMkrAnti hoya paNa mizramAM na hoya. // 11 e siddhAntanA pATha pramANe samyakatvathI mizramAM gamana kahyuM nathI, parantu samyakatvathI mithyAtvamAM ja gamana kahyuM che. 3. vaLI e be chAsaTha sAgaropama jeTaluM mithyAtvanuM attara kahyuM te paNa vAstavika rIte to sAdhika be chAsaTha sAgaropama saMbhave, kAraNa ke chAsaTha chAsaTha sAgaropama to be vAra vijayAdi anuttaramAM ane traNa vAra aTyutamAM ja thAya che. parantu anuttaramAMthI tathA azrutamAMthI avIne vacce vacce pRthakva saMkhyA jeTalA (cha) manuSya bhava karavA paDe; temAM paNa samyakatva - sarva virati tathA dezavirati ja prApta hoya che, parantu mithyAtva to nahi ja. te kAraNathI cha pUrvakroDa varSa cha manuSyabhavanAM vaccenAM, ane pUrva pazcAtunA be manuSyabhava pUrvakroDa varSanA hoya, temAM paNa samyakatvAdipaNuM ja hovAthI ATha pUrvakroDa varSa adhika saMbhave. parantu tenI ahIM vivaphA ja nahi hoya ema samajAya che. For Privax ersonal Use Only Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA sammattamanuMvasa ya - samyaktvAnugata eTale avirata samyaktva, dezavirata, pramatta, apramatta, upazamazreNinuM apUrvakaraNa, anivRttibAda2, sUkSmasaM5rAya ane upazAntamoha e AThe guNasthAnamAM vartatA samyaktvavALA jIvasamUhano potapotAno paryAya tyAga karyA bAda (cothA guNasthAnavALo cothuM guNasthAna tyAga karyA bAda, pAMcamAvALo pAMcamuM tyAga karyA bAda, ityAdi yAvat upazAntamohavALo jIva upazAntamohane tyAga karyA bAda) punaH te ja paryAya pAme to (cothAvALAne cothuM pAmavAmAM ityAdi yAvat agiyAramA guNasthAnavALo agiyAramuM punaH pAmavAmAM) poriyaTTamaththAM = kiMcit nyUna ardha pudgalaparAvartta jeTalA antarakALe pAme che. (arthAt dezona ardha pudgalaparAvarta vItyAbAda te guNasthAnane punaH prApta kare che). ahIM 'samyaktvAnugata' (samyaktvavALA) e zabda grahaNa karavAthI aviratathI prAraMbhIne upazAntamoha sudhInAM (cothAthI agiyAramA sudhInA AThe) guNasthAnavALA jIvo grahaNa karAya che. kAraNa ke e sarvamAM samyaktvano sadbhAva che. te kAraNathI (samyaktva eTalo ja zabda na kahetAM gAthAmAM) 'samyaktvAnugata' evA padanuM grahaNa karyuM che. ane e aviratAdi (ATha) guNasthAnavALA jIvo samyaktva guNathI paNa bhraSTa thayA chatA utkRSTathI kaMIka nyUna ardha pudgalaparAvartta sudhI saMsAramAM rakhaDe che, ane teTalA kALane anne punaH paNa avazya samyaktvAdi guNane prApta karI avazya mokSamAM ja jAya che. (e pramANe upazama vA kSayopazama samyaktvanI apekSAe jANavuM.) 1 vaLI sAsvAdanaguNasthAnavartI tathA mizraguNasthAnavartI jIvone paNa samyaktva puMjanI sattA` avazya hovAthI teo paNa 'samyaktvAnugata' e zabda vaDe grahaNa karAyelA ja che ema jANavuM. teo paNa potAnuM guNasthAna tyAga karIne utkRSTathI dezona ardha pudgalaparAvartta sudhI saMsAramAM bhame che. tyArabAda keTalAka jIvo to punaH paNa potAnuM guNasthAna prApta karIne (sAsvAdanavartI jIva punaH sAsvAdanapaNuM pAmIne ane mizradRSTi jIva punaH mizradRSTipaNuM pAmIne); athavA keTalAka jIvo to te bhAvane prApta karyA vinA paNa vizuddha samyaktvAdi guNarUpa sAmagrI pAmIne avazya mokSamAM jAya che ja. (e pramANe sAsvAdana tathA mizra samyaktvanI apekSAe jANavuM. jethI ahIM sudhImAM agiyAra guNasthAnono antarakALa kahevAyo, ane zeSa traNa guNasthAnono tathA kSapaka saMbaMdhI sarva guNasthAnono antarakALa kahevAno bAkI che te kahe che) tathA kSapaka-kSINamoha - sayogI kevalI - ane ayogI kevalI e guNasthAnomAM to antara 1. ahIM 'samyaktvathI paNa' emAM 'paNa' zabda kahevAnuM tAtparya e che ke - te te guNasthAnavALA jIvo potAnA dezaviratyAdi vizeSa guNa dezona ardha pudgalaparAvarte punaH prApta kare che, eTaluM ja nahi, parantu emAM vartatA samyaktvarUpa sAmAnya guNane paNa eTale ja antare prApta kare che - iti vizeSa : 2. ahIM e be guNasthAnamAM samyaktvapuMjanI avazya sattA kahI te bAbatamAM vizeSa e che ke - sAsvAdanamAM to samyaktvanI avazya sattA hoya che, parantu mithyAtvamAM samyaktvanI sarvathA udgalanA karIne mizraguNasthAnamAM AvelA jIvane samyaktvanI sattA na hoya parantu bIjAne hoya che, mATe ahIM 'avazya' zabda samyaktvanI sattA prApta thayA pachI ja mizraguNa pAme evA arthamAM levo. For PrivaPersonal Use Only Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMbaMdhI vicAra ja karavAno nathI. kAraNa ke e guNasthAnathI paDavAno abhAva che. te kAraNathI e guNasthAno samyaktvAnugata (samyaktvayukta) che to paNa 'samyaktvAnugata' zabda vaDe e guNasthAnonuM ahIM grahaNa karyuM nathI, ema jANavuM. // prasaMgathI purza parAvarttanuM svarUpa // have ahIM prazna thAya che ke - pudgalaparAvartta te zuM ? ke jenA kiMcit nyUna ardha kALa sudhI sAsvAdanAdi guNasthAnavALA jIvo saMsAramAM paribhramaNa kare che ? teno uttara kahevAya che ke - cauda rAjalokamAM rahelA sarva pudgalone saMsAra samudramAM bhamato eka ja jIva ananta bhavamAM maLIne audArika vA vaikriya vA taijasa vA kAryaNa vA bhASA athavA zvAsocchvAsa athavA mana e sAta vargaNApaNe pariNamAvIne mUke, temAM jeTalo kALa jAya teTalo kALa purvAnaparAvarta kahevAya che. vaLI keTalAka AcAryo to dravya-kSetra-kALa ane bhAva e bhedathI cAra prakArano pudgalaparAvartta mAnI, punaH te pratyekane bAdara ane sUkSma bhedathI be be prakArano gaNIne ATha prakArano pudgalaparAvarta varNave che. te ATha prakAra A pramANe : 1. vAvaradravyapudgalaparAvartta - tyAM dravyathI bAdara pudgalaparAvartta tyAre thAya che ke jyAre saMsAramAM bhamato eka ja vivakSita jIva sarva lokavartI sarva pudgalone sAmAnyathI audArika, vaikriya, tejasa ane kArmaNa e cAra zarI25Ne (keTalAMkane koI za2I25Ne to keTalAMka pudgalone koI za2I2paNe, e rIte sAmAnyathI) pariNamAvI pariNamAvIne mUke (temAM jeTalo kALa lAge teTalo kALa bAdara dravya pudgalaparAvartta kahevAya). 2. sUkSmadravyapudgalaparAvartta - vaLI jyAre e ja audArikAdi cAra zarIramAMthI koI paNa eka ja za2I25Ne e sarva lokavartI sarva pudgalone pariNamAvI pariNamAvIne mUke tyAre sUkSma dravya pudgalaparAvartta kahevAya. emAM te vakhate vivakSita eka zarIrathI anya za2I25Ne paNa vAraMvAra pudgalo pariName che, parantu te anya zarIrapaNe pariNamatAM pudgalone grahaNa karyAnI gaNatarImAM na levAM (parantu vivakSita za2I25Ne pariNamatAM pudgalone ja eka vA2 gaNavAM). rU. vAvarakSetrapuCAlaparAvartta - vaLI kSetrathI bAdara pudgalaparAvartta tyAre thAya che ke jyAre aneka bhavaparaMparAomAM (aneka bhavomAM) sAthe sAthenA athavA AMtare AMtare rahelA bIjA bIjA AkAzapradezomAM vAraMvAra maraNa pAmato chato jIva jyAre lokAkAzanA sarva AkAzapradezone (maraNa vaDe) sparze, (eTale te te AkAzapradezamAM maraNa pAme) tyAre bAdara kSetra pudgalaparAvarta 1 A kahevAthI sAra e nIkaLe che ke - cAlu graMthakartA ane vRttikartA eka ja prakArano pudgalaparAvartta mAne che, - e vizeSa che. 2. ahIM keTalAka AcAryonA abhiprAya pramANe ja cAra zarIra mAtra kahyAM, parantu vizeSathI to A vRttimAM ja sAta vargaNApaNe pariNAma prathama ja kahevAI gayo che. vaLI AhA2ka zarIrane sarvathA nahi gaNavAnuM kAraNa ke AhAraka pariNAma saMsAracakramAM cAra ja vakhata hoya che. ane zeSa vargaNAo bhavobhavamAM grahaNa ka2vAthI sarva pudgalo grahaNa karAya che. parantu AhAraka zarIra cAra vakhata ja pAmavAthI sarva lokavartI sarva pudgalo AhArakapaNe eka jIva grahaNa karI zake nahi . For Private Personal Use Only Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kALa thAya che. 4. te sUkSmakSetrapurUganaparAvartta - vaLI jyAre vivakSita jIva je AkAzapradezomAM avagAhyo che, AkAzapradezo mAM eka vAra maraNa pAmyo. ane bIjI vakhata te AkAzapradezonI sAthe ja rahelA AkAzapradezomAM maraNa pAmyo. evI rIte sAthe sAthenA AkAzapradezone ananta bhavomAM maraNa vaDe (asaMkhyAta maraNa vaDe) lokAkAzanA sarva AkAzapradezone sparze tyAre sUkSma kSetra pudgalaparAvartta thAya che. ahIM je AkAzapradezo pUrve (maraNa vaDe) avagAhelA ja hoya paNa temAM navA-vadhu AkAzapradezonI vRddhi na thaI hoya tevA paNa vyavahita - AMtarAvALA AkAzapradezomAM maraNa pAmyo hoya to te AkAzapradezo gaNatarImAM na levA. 9. vAvarAnapuitaparAvartta- have kALathI pudgalaparAvartta te jyAre utsarpiNI ane avasarpiNI rUpa kALacakranA (e be maLIne eka kALacakra gaNAya che tenA) sarve samayomAM anukrame vA anukramarahita eka jIva ananta bhavo vaDe maraNa pAme tyAre bAdara kALa pudgalaparAvartta thAya. vaLI A pudgalaparAvarttamAM paNa je samayomAM eka vAra maraNa pAmyo te ja samayomAM bIjI vA2 paNa maraNa pAme to te bIjI vAranA maraNamAM te samayo gaNatarImAM na gaNAya, parantu jyAre pahelo samaya, bIjo samaya, trIjo samaya, cotho samaya, ane pAMcamo vigere samaya ityAdi anukrama ullaMghIne paNa apUrva (pUrve maraNa vaDe nahi sparzelA evA) samayomAM ma2Na pAme to te vyavahita samayo (anukramarahita athavA sAthe sAthenA na hoya to tevA dUra dUranA chUTA chUTA samayo) paNa gaNatarImAM gaNavA. (arthAt pUrve maraNa vaDe sparzelA samayathI dUranA hoya athavA najIkanA hoya to paNa apUrva spaSTa ja gaNavA). 1. ahIM bahuvacana hovAthI ghaNA AkAzapradezomAM paheluM maraNa thaye te sarva AkAzapradezo gaNI levA ema nahi, 52ntu te asaMkhyAta pradezomAMthI koI paNa eka ja AkAzapradeza gaNavo. punaH temAM ja athavA tethI eka AkAzapradeza khasato koI vakhate bIjA vAra maraNa pAme to pUrve gaNelAnI sAtheno ja eka AkAzapradeza gaNavo. evI rIte dareka maraNomAM asaMkhyAtamAMthI ekeka AkAzapradeza ja gaNatarImAM levo. kAraNa ke jIvanuM maraNa koI paNa vakhate eka AkAzapradezamAM na hoya, parantu maraNa vakhate avagAhelA asaMkhyAta AkAzapradezomAM ja hoya. bAdara kSetra pudgalaparAvarttamAM jo ke sAthe sAthenA ja AkAzapradeza gaNavAnA nathI, to paNa game te sthAne maraNa vaDe sparzelA pradezomAMthI ekeka AkAzapradeza ja gaNavo. 2. ahIM bhava ananta kahyA to maraNa paNa ananta kahevAM joIe tema nathI. kAraNa ke sAthe sAthenA AkAzapradezonI sparzanA dareka maraNa vakhate hoI zake nahi. ane jo tema hoya to anantakALanuM mApa darzAvavAne kSetra pudgalaparAvartanI prarUpaNA paNa na hoya. mATe ahIM eka ma2Na vivakSita AkAzapradezamAM thayuM to te pachInA ananta bhavo vyatIta thayA bAda tenI sAthenA AkAzapradezamAM maraNa thAya. evI rIte koIvAra bIje bhave to koI vAra saMkhyAta bhava gaye, to koI vAra asaMkhyAta bhava gaye, ane koI vAra ananta bhava gaye, paNa sAthenA AkAzapradezamAM maraNa thAya. e rIte lokanA asaMkhyA AkAzapradezone maraNa vaDe sparzatAM gaNatarImAM asaMkhyAta maraNa ja gaNAya; vacce thayelAM aneka maraNo gaNatarImAM na gaNAya mATe. parantu evAM cAre pudgalaparAvartomAM asaMkhya maraNo thavAmAM eka jIvanA to anantAnanta bhava vItI jAya che, ane tethI ja sUkSma kSetra Adi pudgalaparAvarttanA kALa anaMta thAya che. vaLI bAdara kSetra pudgalaparAvartanamAM paNa e pramANe bhava ananta thAya, parantu gaNatarImAM to asaMkhyAta maraNa ja gaNAya. parantu taphAvata eTalo ja ke sUkSmathI bAda2mAM kALa ghaNo ocho thAya che. ane gaNatarInA maraNanI saMkhyA to bannemAM eka sa2khI ja hoya. 413 Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. sUniputrAtnaparIvarta-tathA sUkSma kALa pudgalaparAvarnamAM (bAdara kALa pugalaparAvartathI) eTalo taphAvata che ke - pahelo samaya, bIjo samaya, trIjo samaya ItyAdi anukramavALA samayamAM ja vivakSita jIva maraNa pAme to te ja samayo gaNavA. ane e pramANe gaNatAM kALacakranA AdithI anta sudhInA sarve samaya anukrame maraNa vaDe vyApta karyA hoya, to temAM jeTalo kALa lAge teTalo kALa sUkSma kALa pudgalaparAvarta kahevAya. ahIM prathama samaya, dvitIya samaya ityAdi anukramanuM ullaMghana karIne dUra dUranA samayomAM maraNa pAme to tevA vyavahita (AMtarAvALA - dUranA) samayo na ja gaNavA. 7. vAdaramAvapunarAvarta - have bhAva pudgalaparAvartanuM nirUpaNa karAya che. tyAM prathama (bhAva eTale adhyavasAyasthAno keTalAM che te kahevAya che ke eka samayane viSe je sUkSma agnikAya jIvo (parabhavamAMthI AvIne sUkSma agnimAM) utpanna thatA hoya che tevA jIvo asaMkhyAta lokAkAzanA jeTalA AkAzapradeza teTalA che. ane tethI (utpanna thatA sUkSma agnijIvothI) sarve sUkSma agnikAya jIvo asaMkhyaguNA che. asaMkhyaguNA kevI rIte jANavA ? te jo pUchatA ho to kahIe chIe ke - utpanna thayelo sUkSyAgnikAyano eka jIva antarmuhUrta sudhI jIve che, kAraNa ke agnijIvonuM eTaluM ja AyuSya che. ane te antarmuhUrtanA jeTalA samaya che te pratyeka samaye nirantara asaMkhya lokapramANa jIvo utpanna thayA kare che, te kAraNathI utpanna thatA sUkSmAgnijIvothI sarve sUkSmAgnijIvo asaMkhyAtaguNA che e vAta siddha thaI. punaH te sarva sUkSmAgnijIvothI sUkSmAgnikAyajIvanI kAyasthiti asaMkhyAtaguNI che kAraNa ke ekeka sUkSmAgnikAyanI paNa kAyasthiti asaMkhya utsarpiNI - avasarpiNI jeTalI kahelI che mATe. vaLI te kAyasthitithI (eTale kAyasthitikALanA samayothI) anubhAgabaMdhanAM adhyavasAya sthAno asaMkhyAtaguNa che. kAraNa ke kAyasthitimAM asaMkhyAta sthitibaMdha che, ane ekeka sthitibaMdhamAM anubhAgabaMdhanAM adhyavasAyasthAno asaMkhyAta asaMkhyAta che, mATe. vaLI saMyamasthAno paNa anubhAgabaMdhAdhyavasAyasthAna jeTalAM ja che. (e rIte prathama adhyavasAyasthAnonuM pramANa asaMkhyAta lokAkAzanA jeTalA AkAzapradeza teTaluM darzAvIne have bhAva pudgalaparAvartanuM svarUpa kahe che-) 1-2, ahIM kAyasthitimAM asaMkhyAta sthitibaMdha kahyA, te sthitibaMdha eTale sthitibaMdhanAM adhyavasAyasthAno ema jANavuM vizeSa yogya lAge che. kAraNa ke kAyasthitinA samayo asaMkhya lokAkAzanA AkAzapradeza jeTalA che. ane sthitibaMdha to aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA ghaNA ja alpa che, mATe ahIM anukrame adhika adhika gaNatarIno udeza sarvathA raheto ja nathI. ane ahIM uddeza to anukrame adhika adhika saMkhyA gaNAvavAno che. mATe, kAyasthitinA samayathI sthitibaMdhanA adhyavasAyo ghaNA che. ane e keka sthitibaMdhamAM eTale sthitibaMdhAdhyavasAyamAM anubhAga baMdhAdhyavasAyo paNa asaMkhya asaMkhya che te karmaprakRti Adi graMthone anusaratI ja vAta che. 3. saMyamasthAnone ahIM anubhAgabaMdhAdhyavasAya jeTalAM tulya kahyAM, te kayA abhiprAyathI kahyAM haze te vRttikartA jANe. parantu karmaprakRti Adikane anusAre vicArIe to sarva anubhAgabaMdhasthAnomAM saMyamasthAno eka deza bhAga jeTalAM che. jethI saMyamasthAno alpa che, ane anubhAgabaMdhasthAno tethI adhika che. kaMIka khaTrasthAno vItyA bAda saMyamanAM SaTrasthAno prApta thAya che mATe saMyamasthAno alpa che. 414 Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAM jyAre ekeka anubhAga'baMdhAdhyavasAyasthAnamAM anukrame athavA anukrama vinA vivakSita eka jIva potAnA maraNa vaDe sparzatAM e sarva adhyavasAyasthAnone sparze (eTale sarva adhyavasAyomAM maraNa pAme), temAM jeTalo kALa lAge teTalo kALa (ananta kALa) bAdara bhAva pudgalaparAvartta gaNAya. A pudgalaparAvartamAM paNa jIve je adhyavasAyasthAnane maraNa vaDe eka vAra paNa sparyuM hoya, ane te ja adhyavasAyane bIjI vAranA maraNa vaDe sparze to tene bIjI vAranI gaNatarImAM na levuM (arthAt eka adhyavasAyamAM aneka vAra maraNa thavA chatAM paNa te adhyavasAyane eka ja vA2 gaNatarImAM gaNavo), ane jemAM ekavAra paNa maraNa pAmyo nathI tevo adhyavasAya sAthe hoya athavA to [pUrva spRSTa adhyavasAyathI] keTaleka aMtare - dUra hoya, ane temAM pahelI vAra maraNa thAya to te adhyavasAyane gaNatarImAM gaNavo. 8. sUkSmabhAvapudgalaparAvartta vaLI jyAre anubhAgabaMdhAdhyavasAyasthAno vizuddha vizuddhatara - ativizuddha ityAdi rIte je anukrame rahyAM che te ja anukrame vivakSita eka ja jIva anaMtAnaMta bhavomAM vAraMvAra maraNa pAmato potAnA maraNa vaDe (te adhyavasAyamAM maraNa pAmavA vaDe) sarva adhyavasAyone sparze (sarva adhyavasAyomAM maraNa pAme), tyAre sUkSma bhAva pudgalaparAvartta thAya che. ahIM paNa je je vyavahita (cheTe cheTe rahelA paNa sAthe sAthe nahi evA AMtarAvALA) adhyavasAyomAM maraNa pAmavA chatAM paNa te vyavahita adhyavasAyasthAna gaNatarImAM na levuM (parantu prathama je adhyavasAyamAM maraNa pAmyo che tenI sAthenA nirantara adhyavasAyamAM saMkhyAta kALe vA asaMkhyAta kALe vA ananta kALe paNa jyAre maraNa pAme tyAre - te sAtheno ja adhyavasAya gaNatarImAM levo. evI rIte anukrame sparzatAM jeTalo anaMtAnaMta kALa lAge teTalo kALa te eka sUkSma bhAva pudgalaparAvartta jANavuM). have e bAbatamAM vizeSa vistArathI saryuM. e pramANe 257mI gAthAno artha samApta. 257nA ti pudgalaparAvarttasvarUpam || 1. ahIM athavA anya graMthomAM bhAva pudgalaparAvartanI prarUpaNAmAM sarva adhyavasAyasthAnone maraNa vaDe sparzavAnuM sAmAnyathI kahyuM che, parantu maraNa vaDe sparzavA yogya ke ayogyanI spaSTatA - vizeSatA darzAvI nathI to paNa potAnI meLe ja jANI levuM ke - sarva adhyavasAyasthAno eTale ekAnte sarve nahi; parantu je je adhyavasAyasthAnomAM jIvonuM maraNa thaI zakatuM hoya to maraNaprAyogya sarva adhyavasAyasthAno ahIM jANavAM, parantu maraNane ayogya adhyavasAyasthAno A prarUpaNAmAM grahaNa na karavAM. 2. adhyavasAyasthAnono anukrama sthAnapatitanI paddhati e che ke, jemAM sarvathI paheluM adhyavasAyasthAna ananta bhAgAdhika (nA kaMDakamAM raheluM) che, bIjuM adhyavasAyasthAna tethI anaMta bhAgAdhika che. e rIte ananta bhAMgAdhikanA kramavALAM sthAno eka kaMDaka jeTalAM (aMkulanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelA asaMkhyAtA AkAzapradeza jeTalAM asaMkhyAta) che. tyAra pachInuM eka adhyavasAyasthAna kaMDakanA chellA sthAnathI asaMkhyabhAgAdhika che. ane tyAra pachInA kaMDaka jeTalAM asaMkhyAtasthAno anantabhAgAdhika che. punaH eka sthAna asaMkhyabhAgAdhika che. ane tyAra pachInAM kaMDaka jeTalAM sthAno asaMkhyabhAgAdhika che. e pramANe vaccenuM je ekeka sthAna asaMkhyAtabhAgAdhika Ave che te asaMkhyAtabhAgAdhika sthAno paNa kaMDaka jeTalAM thAya tyAM sudhI kahevuM. tyArabAda eka kaMDaka anantabhAgAdhika sthAnanuM che. ane tyArabAda eka ja adhya0 sthAna saMkhyAta bhAgAdhika che, - ityAdi prarUpaNA ghaNI che te sarva karmaprakRti Adi graMthathI jANavA yogya che. 3. ahIM vizeSa vistAra to paMcasaMgraha ityAdi graMthomAM ghaNo che tyAMthI jANavA yogya che. paraMtu je dhyAnamAM rAkhavA yogya mukhya vizeSatA keTalIka A pramANe che : For Private rsonal Use Only Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avatara: e pramANe mithyAdRSTi Adi cauda guNasthAnono utkRSTa attarakALa kahyo, ane have e ja cauda guNasthAnono jaghanya attarakALa kahevAya che: sAsANuvasamasamme, pallAsaMkhejabhAgamavaraM tu / aMtomuhuttamiyare, khavagassa u aMtaraM natthi // 258 // 1. vRttimAM je 'apUrvamaraNa' pada Ave che te vivakSita jIvane aMge jyArathI pudgalaparAvartanI gaNatarI zarU karIe tyArathI apUrvamaraNa levuM paraMtu te pahelAMnuM nahi. kAraNa ke te pahelAM to dareka AkAzapradeze dareka samaye ane maraNaprAyogya dareka adhyavasAye anaMtAnaMtavAra maraNa pAmyo che. 2. ATha prakAranA pulaparAvartAmAM darekamAM anaMta anaMta kALa jANavo, parantu koIno paNa asaMkhyAta kALa na jANavo. temAM paNa bAdarathI sUkSma asaMkhyAtaguNo hoI zake che, 3. dravya pudgalaparAvartane audArikAdi koIpaNa ekeka bhedavALo gaNatAM sAta vargaNAonI apekSAe sAta prakArano paNa gaNI zakAya. ane te sAtenA kALanuM alpabadutva anukrame kArmaNa-taijasa-audArika-ucchavAsa-mana-bhASA-vaikriya e pramANe che ane eka jIvane bhUtakALamAM vyatIta thayelA pudgalaparAvartAnuM alpabahatva anukrame vaikriyabhASA-mana-ucchuvAsa-audArika-taijasa-kArpaNa e pramANe kALanA alpabadutvathI viparIta jANavuM. vaLI pAMcamA karmagraMthanA bAlAvabodhamAM anya koI graMthamAM (digaMbara matamAM) kahyA pramANe pAMcamuM bhavapuduniparAvarta paNa kahyuM che te A pramANe - "koI eka jIva narakAdigatine viSe daza hajAra varSanA jaghanya AyuSyathI samayAdhika samayAdhika sthiti vadhAratAM nevuM hajAra varSanI sthiti parvata, tathA daza lAkha varSanI sthitithI samayAdhika samayAdhika vadhAratAM tetrIsa sAgaropama sthitinA AyuSya sudhImAM narakAyuSyanAM sarva sthitisthAnako nArakInA bhava vaDe sparze; ane devagatimAM daza hajAra varSanA jaghanya AyuSyathI prAraMbhIne samayAdhika samayAdhika vadhAratAM ekatrIsa sAgaropamanA AyuSya sudhI devAyuSyanAM sarva sthitisthAnakone devabhava vaDe sparze; temaja manuSya- tiryaMcanI gatimAM kSullakabhavanA jaghanya AyuSyathI prAraMbhIne samayAdhika samayAdhika vadhAratAM yAvatu traNa palyopama sudhInAM sarva sthitisthAnone manuSya-tiryaMcanA bhava vaDe (eTale manuSpAyuSyanAM sthitisthAnone manuSyabhava vaDe ane tiryaMcAyuSyanAM sthitisthAnone tipaMcanA bhava vaDe) sparze; ema sarva AyuSya sthitisthAnone anukrame (vinA anukrame) sparze to vAramava punarAvarta thAya, ane samayAdhika samayAdhika sthitinA anukrama pramANe ekeka gatinAM anukrame anukrame cAre AyuSyanAM sarva sthAnone sparze to sUkSmamavaputrAparAvarta thAya. e pAMcamo bhava pudgalaparAvarta AzAmbara mate (digaMbara mate) mAnyo che. parantu zvetAmbara zAstromAM to cAra pudgalaparAvarta ja mAnelA che)." vaLI e ja bAlAvabodhamAM kahyuM che ke - "prakArAntare vaLI pAMca varNa, be gaMdha, pAMca rasa ane ATha sparza ane agurulaghu e bAvIsa (emAM eka gaNAvavo bAkI rahI gayo che) bhede karIne sarvalokavartI pudgalaparamANuone anukrama vinA sparzI sparzIne mUke tyAre vAvaramAvapurAnaparAvarta thAya, ane e bAvIsamAMhethI ekekanA anukrama pramANe sarva pudgalone sparzI rahe tyAre sUkSmamAvapurAnaparAvarta thAya." emAM anukrama A pramANe saMbhave che - sarvathI prathama kRSNavarNanAM pugalone grahaNa kare te pudgalo gaNatarImAM levAM; ane kRSNavarNanAM pudagalo grahaNa karatI vakhate nIlAdi anya varNavALAM paNa pudagalo grahaNa pudgalo gaNatarImAM na levAM. e pramANe anantakALe jagatavartI sarva pudgalo kRSNavarNapaNe grahaNa thaI gayA pachI, nIlavarNavALAM pudgalonuM grahaNa gaNavAnuM zarU karavuM. te paNa kRSNavarNavatu ananta kALe sarva pudgalo nIlavarNa paNe grahaNa thaI gayA bAda, eja paddhatie raktavarNanuM grahaNa gaNavAno prAraMbha karavo. te paNa kRSNavarNavatu sarva jagatavartI pudgalone anantakALe raktavarNapaNe grahaNa karI lIdhA bAda, pItavarNI pudgalonuM ane tyArabAda zvetavarNI pugalonuM grahaNa paNa e ja rIte gaNavuM. tyArabAda sarva pugalone durgaMdhapaNe grahaNa karatAM karatAM sarva prahaNa paNa eja rIte gaNavuM. tyArabAda sarva pudgalone durgaMdhapaNe grahaNa karatAM karatAM sarva grahaNa thayA bAda, zubha gaMdhapaNe grahaNa thatAM pudgalo, ane e ja krame zeSa pAMca rasa, ATha sparza ane agurulaghupaNe grahaNa samApta thAya tyAre anantAnanta kALe eka sUTsamAvapurAnaparAvarta thAya. For Private Personal Use Only Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thartha: sAsvAdana guNasthAnano tathA upazama samyakatvano jaghanya attarakALa palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalo che. ane bIjAM guNasthAnono (upazamakanAM guNasthAnono tathA mithyAtvAdino) jaghanya antarakALa antarmuhUrta pramANa che. ane kSapaka (nAM guNasthAno)nuM to attara ja nathI. rapa8. rIrtha: sIsAnuvasamasa - sAsvAdana ane upazama samyakatva jene hoya te sAsvAdana ane upazama samyakatvavALA jIva kahevAya. e banne jIvono paNa tabhAvaparityAga (sAsvAdanI jIve sAsvAdanano tyAga karyA bAda ane upazama samyagudRSTi jIve upazama samyakatvano tyAga) karyA bAda punaH te bhAvane prApta karavAmAM avara jaghanya antarakALa palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalo lAge che. ahIM upazamazreNithI paDato je jIva sAsvAdanapaNuM pAme che, ane upazamazreNimAM je jIva upazama samyakatvavALo hoya che, te upazamazreNinA saMbaMdhavALA sAsvAdana tathA upazama samyakatvavALA jIvo) ghaNA ja alpa jIvo hoya che, mATe te alpatAnA kAraNathI ahIM te sAsvAdana tathA upazama samyakatvanI vivakSA (apekSA') nathI. tyAre kaI vivakSA che? te kahe che - je anAdi mithyASTi jIva athavA samyaktvapuMja ane mizrapuMjanI uddha'lanA karI hoya evo (eTale uddhalanA karIne) chavvIsa mohanIyanI sattAvALo thayelo mithyAdRSTi jIva pUrve varNavelA krama pramANe je upazama samyakatva prApta kare che, ane e ja upazama samyaktvanA kALamAM darzAvelI rIte ja e sAsvAdanapaNuM prApta thAya che, tevA sAsvAdana tathA upazama samyaktvavALAM jIvo cAre gatimAM hovAnA kAraNe ghaNA hovAthI te ghaNA jIvonA ja sAsvAdana - upazamano ahIM adhikAra kahelo che. ane e ja banne jIvo prApta karelA upazama samyakatvano ane sAsvAdanano tyAga karIne punaH paNa e ja upazama tathA sAsvAdanabhAva pAme to jaghanyathI paNa palyopamano asaMkhyAtamo bhAga vItyA bAda ja pAme, parantu te pahelAM na pAme (e tAtparya che). (have e palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalo ghaNo kALa vItyA bAda ja upazama vA sAsvAdana bhAva punaH prApta kare tenuM zuM kAraNa? te darzAvAya che) tenuM kAraNa A pramANe - upazama samyakatvamAMthI athavA sAsvAdana samyaktvamAMthI mithyAtve gayelA jIvane prathama to samyakatvapuMja ane mizrapuMja e be puMja sattAmAM avazya hoya ja. ane jyAM sudhI 1. eka samayamAM samakALa saMkhyAtA saMkhyAtA manuSya mAtra ja upazamazreNithI patita thaIne sAsvAdana tathA upazamanA antarakALamAM anyAnya bhavomAM vartatA hoya che. jethI asaMkhyAta kALamAM ghaNA alpa asaMkhyAta prAyaH jIvo ja e benA aMtarakALamAM vartatA saMbhave mATe. 2. e vivalAthI to jaghanya antara antarmuhUrta ja prApta thAya. 3-4. A ja graMthanI 8mI gAthAnI vRttimAM sAsvAdana tathA upazama samyakatvanuM attara pUrve kahevAI gayuM che. 5. kAraNa ke upazama samyakatvanA kALamAM mithyAtvanAM pudgalo samyakatva svarUpe ane mizra svarUpe pratisamaya avazya pariNamatAM jAya che mATe. For Private8 19 sonal Use Only Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (mithyAtvamAM) e be pujanI sattA rahe tyAM sudhI punaH upazama samyakatva pAme nahi, ane (upazama samyaktva na pAme to upazamathI ja utpanna thatuM) sAsvAdana samyaktva (paNa) na pAme. vaLI mithyAtvane prApta thayelo jIva e banne puMjane pratisamaya udvartita kare che (sattAmAM kSaya pamADato jAya che); eTale ke e be puMjanAM pudgalone pratisamaya mithyAtvamAM prakSepe che (arthAt mithyAtvarUpe pariNAve che). ane e pramANe e be puMjanI uttenA karatAM palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalo kALa thAya tyAre saMpUrNa uvelAI jAya che (kSaya pAmI jAya che), eTale sarvathA abhAva svarUpane prApta thAya che; parantu te pahelAM (palyopamanA asaMkhyAtamAM bhAga pahelAM e be puMjano sarvathA abhAva thAya) nahi, karmaprakRti Adi graMthomAM e pramANe ja kahyuM che mATe. jethI e rIte palyopamano asaMkhyAtamo bhAga vyatIta thaye samyakatvapuMja ane mizrapuMja jyAre saMpUrNa uvelAI rahe, tyAre (teTalA kALane anne) ja jIva punaH paNa upazama samyakatva (pAme) ane (te pAmavAthI) sAsvAdana bhAva (paNa) pAme. te kAraNathI e pramANe e enuM jaghanya attara palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTaluM thAya che. tathA saMtomuniyare (kantarmuhUrta tare) - Itara eTale pUrvokta sAsvAdana sivAya kahevAnA bAkI rahelAM mithyASTi - mizra - avirata - dezavirata - pramatta - apramatta - upazamazreNinAM apUrvakaraNa - anivRtti bAdara - temaja sUkSmasaMparAya ane upazAntamoha, e daza guNasthAnavALA jIvomAM (arthAt e daza guNasthAnomAM vartatA jIvo) potapotAnA guNano (guNasthAnano) tyAga karIne punaH te ja guNasthAna pAmavAmAM jaghanyathI antarmuhUrta jeTalo antarakALa lAge che (arthAt antarmuhUrta bAda punaH te ja guNasthAna prApta karI zake che), ema jANavuM. ane e mithyAdRSTi Adi jIvonA jaghanya attaranI bhAvanA to prAyaH pUrve paNa kahevAI gaI che. upazamazreNinAM apUrvakaraNAdi guNasthAnonA attaranI bhAvanA prAyaH nathI kahI (eTale e attara kevI rIte jANavuM ? te saMbaMdhI vicAra prAyaH nathI kahevAyo, to) te bhAvanA A pramANe - upazamazreNithI paDIne punaH antarmuhUrta mAtramAM bIjI vAra upazamazreNi prAraMbhe to e guNasthAno prApta karavAthI jaghanyathI antarmuhUrtanuM aMtara jANavuM. kAraNa ke siddhAntamAM eka ja bhavane viSe be vAra upazamazreNi karavAnuM kahevuM che mATe. vaLI ahIM prazna thAya ke - ahIM apUrvakaraNAdi guNasthAno upazamazreNinAM ja zA mATe grahaNa karyA? to teno uttara kahevAya che ke - kSepakane eTale kSapakazreNinAM apUrvakaraNAdi (apUrva - anivRtti ane sUkSmasaMparAya e traNa) guNasthAnomAM tathA kSINamoha, sayogikevalI ane ayogikevalI e traNa guNasthAno maLIne cha guNasthAnomAM to antara ja nathI, kAraNa ke e guNasthAnothI paDavAno abhAva che ema kaheluM ja che (to jaghanya ke utkRSTa aMtaranI vAta ja zuM?) e 258 mI gAthAno artha samApta thayo. / rUti 14 sthAneSu santAnapramANam // che 14 guNasthAnomAM sarvathA abhAvarUpa attara ! 1. mudrita jIvasamAsavRttimAM presadoSathI athavA anya kAraNathI e mizra guNasthAna ahIM gaNAvyuM nathI, to paNa jaghanyathI antarmuhUrtanA antaramAM e mizra guNasthAna paNa gaNavuM. 2. siddhAntamAM be vAra upazamazreNi mAnI che, parantu ekavAra upazama ane bIjI vAra kSepaka ema be zreNi nathI mAnI, ane karmagraMthamate to eka bhavamAM upazama-kSapaka e be paNa mAnI che - e vizeSa:. For Private uersonal Use Only Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avataraNa: e pramANe pUrva gAthAomAM jIvabhedonuM tathA guNasthAnonuM jaghanya attara tathA utkRSTa aMtara kahyuM. have e ja guNasthAnomAMnAM kayAM kayAM guNasthAna lokamAM koI vAra sarvathA na paNa vartatAM hoya. tevA guNasthAnonuM sarvathA abhAvarUpa attara nirUpaNa karavAnI IcchAe granthakartA A gAthA kahe che H pallAssaMkhiyabhAgaM, sAsaNamissAsamattamaNuesu / vAsavuttaM uvasAmasu khavagesu chammAsA // 259 // gAthArtha: sAsvAdana guNasthAna, mizra guNasthAna ane aparyApta manuSya e traNano utkRSTa abhAvakALa palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga sudhI che. . upazamakanAM (eTale upazamazreNisaMbaMdhI) guNasthAnono abhAvakALa varSa pRthakpramANa che. ane kSapakanAM (apUrvAdi cAra ane ayogI e pAMca) guNasthAnono abhAvakALa cha mAsa pramANano che (eTalA kALa sudhI te guNasthAna koI vakhata lokamAM vartatuM ja na hoya). 259 // TIArtha: sAsaNa ityAdi - sAsvAdanI, mithyAdRSTi ane aparyApta manuSya e traNanA samAsathI 'sAsvAnamizrAsamAptamanuSyeSu' e vAkya thayuM. tyAM sAsvAdana ane mizra e be to prasiddha ja che, ane samatta = asamApta = aparyApta manuSya te labdhithI ane karaNathI paNa sadA kALa aparyApta hoya evA manuSya ja ahIM grahaNa karavA. ane evA prakAranA manuSya to sampUrcchima manuSyo ja hoya che; kAraNa ke garbhaja manuSyo to paryApta ane aparyApta ema banne prakAranA hoya che (ane samUrchima manuSyo to haMmezA aparyAptA ja hoya che). tethI sAsvAdana guNasthAna, mizra guNasthAna ane asamAnna manuSyo+ (sammaoima manuSyo) e traNanuM pratyekanuM aMbhAvarUpa antara (sarvathA abhAva) palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANanuM che, ema jANavuM. ahIM tAtparya e che ke - e traNe rAzinA jIvo samagra lokane viSe koI vakhata palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga sudhI na paNa hoya. tathA mohanIya karmane je upazamAve te upazamaka kahevAya. eTale upazamazreNimAM vartanArA saMyato - munio, teonuM abhAvarUpa attara varSa pRthakatva (be thI nava varSanuM) jANavuM. arthAt koI vakhata pRthakktvavarSo sudhI paNa lokamAM koI paNa jIva upazamazreNine prApta ja na kare, e bhAvArtha che. tathA mohanIyakarmane je khapAve te kSapaka kahevAya, eTale kSapakazreNimAM vartanArA saMyato ja. ane teonuM attara cha mAsanuM jANavuM. arthAt koI vakhata utkRSTathI cha mAsa sudhI lokamAM koI paNa jIva kSapakazreNi prAraMbhe ja nahi, ane tyArabAda (cha mAsa bAda) to kSapakazreNi koIne koI jIva avazya kare ja. ahIM upazamaka ane kSapaka e benA grahaNathI apUrvakaraNa - anivRttibAdara - sUkSma saM5rAya-upazAntamoha ane kSINamoha e cha guNasthAnonuM utkRSTa attara kahyuM tathA ayogikevalI guNasthAnanuM paNa cha mAsanuM ja attara che te to potAnI meLe ja jANI levuM. tathA 1. ahIM guNasthAnonuM abhAvarUpa antara kahevAnA prastuta viSayamAM samUrNima manuSyonuM paNa abhAvarUpa antara eka sa2khuM hovAthI prasaMgataH kahyuM che. For Privateersonal Use Only Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e sivAyanA zeSa mithyAtva, avirata, dezavirata, pramatta ane apramatta tathA sayogikevalI e cha guNasthAnonuM to abhAvarUpa antara che ja nahi. kAraNa ke e guNasthAnavartI jIvo to lokamAM nirantarapaNe sadA kALa vartatA ja hoya che. e pramANe guNasthAnarUpa cauda jIvasamAsanuM lokamAM yathAsaMbhava virahakALarUpa (abhAvarUpa) utkRSTa antara kahyuM. ane samUrchAima manuSyo jo ke guNasthAnonA nirUpaNamAM aprastuta (bhinna jIvabhedarUpa) che to paNa palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgano abhAvakALa kahevAnA prasaMgamAM (teono paNa abhAvakALa tulya hovAthI) graMthamA lAghava mATe (graMthanA saMkSepa mATe) ahIM prasaMgathI ja teonuM utkRSTa attara kahyuM che. jaghanyathI to e sarvenuM abhAvarUpa attara eka samaya pramANa ja che, te AgaLanI gAthAmAM graMthakartA pote ja (gAthAmAM) kaheze. e 25mI gAthAno artha samApta thayo. 25lI iti guNasthAneSu utkRSTavirahakAlapramANam / / vitara: have guNasthAnarUpa jIvaguNono virahakALa kahevAno prasaMga hovAthI yoga Adi jIvaguNomAM paNa yathAyogya utkRSTa virahakALa kahevAya che : AhAramissajoge, vAsapuhattaM viuvvimissesu / bArasa huMti muhuttA, savvesu jahaNNao samao // 260 / / thArtha AhArakamizrayogano lokamAM abhAvakALa varSapRthakatva sudhI hoya che, ane vaikriyamizrayogano abhAva lokamAM 12 muhUrta sudhI hoya che. tathA e sarvanuM jaghanya abhAvarUpa antara to eka samaya pramANanuM ja che. // 26mI rIkSArtha: je yogamAM audArika pudgalo sAthe AhAraka zarIra mizra hoya te mAhAramika yoga kahevAya. arthAt kAraNe utpanna thaye cauda pUrvazara munie AhAraka zarIra racavAno prAraMbha karyo che, parantu hajI pUrNa nathI thayuM tyAM sudhI (AhArakazarIraparyApti samApta na thAya tyAM sudhI) AhArakamizrayoga gaNAya che, e bhAvArtha che. te AhArakamizra yoganuM utkRSTa antara (lokamAM aneka jIva Azrayi) pRtharvavarSa pramANanuM che. arthAt utkRSTathI varSapRthakatva sudhI lokamAM AhAraka zarIranI racanAno prAraMbha karanAra koI paNa jIva na hoya e bhAvArtha che. (A bAbatamAM visaMvAda che te e ke -) "sAhIraDuM chaggAsaM huMti na thAk' (kadAcit lokamAM cha mAsa sudhI AhArakanI vidurvaNA nathI hotI), ityAdi zrI prajJApanAjInA vacanathI AhArakamizranuM attara cha mAsanuM che, ane A graMthamAM varSapRthaphatvanuM kahyuM mATe emAM tattva zuM che te zrIsarvajJo jANe, - rUti visaMvAva : | tathA je yogomAM vaikriyazarIra kArmaNazarIranI sAthe mizra hoya te vaizviyamizra yoga kahevAya. arthAtu nArakane tathA devone utpanna thatI vakhate asaMpUrNa avasthAvALAM vaikriyazarIro jyAM sudhI hoya che (eTale vaikriyazarIranI zarIraparyApti jyAM sudhI samApta nathI thatI) tyAM sudhI vaikriyamizrayoga pravarte che. te vaikriyamizrayogamAM utkRSTa antara bAra muhUrta hoya che; kAraNa ke narakagatimAM ane devagatimAM nAraka - devone pratyekane utpanna thavAnuM attara (utpatti For Privat Boersonal Use Only Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virahakALa) utkRSTathI bAra muhUrtano pUrve kahyo che. te kAraNathI sAmarthyathI ja (tAtparyathI ja) samajAya che ke vaikriyamizra zarIro paNa eTalA kALa sudhI na hoya. kAraNa ke e zarIro utpanna thatA nArakone tathA devone ja hoya che. vaLI labdhinA hetuvALAM tiryaMca ane manuSyonA je vaikriyazarIro kahyAM che, tenI ahIM vivakSA nathI. mATe ahIM vaikriyamizra yoga nAraka-deva saMbaMdhI ja gaNavo, manuSya-tiryaMcano nahi.). tathA paurAri - zIvArikamizra - vaikriya - hArmaLa e cAra kAyayoga ane mana-vacananA yoganuM to attara ja nathI. kAraNa ke e yogo to lokamAM nirantarapaNe sadAkALa vartatA hoya che. tathA AhArakamizrayoganuM attara kahevAthI AhAraka kAyayoganuM paNa attara teTaluM ja kahyuM jANavuM. kAraNa ke AhArakamizra (apUrNa AhAraka) ane AhAraka saMpUrNa e banne utkRSTathI antarmuhUrta sudhI ja (eka jIvane vA aneka jIvane AzrayI paNa) hoya che. e pramANe pUrva gAthAmAM ane A gAthAmAM paNa sAsvAdanAdikanuM (pUrva gAthAmAM jIvanA guNasthAnarUpa guNonuM ane A gAthAmAM jIvanA yogarUpa guNonuM) utkRSTa attara kahyuM. have (A ja gAthAnA chellA caraNamAM) te sarvanuM jaghanya antara keTaluM te kahe che. (guNasthAnonuM ane yogonuM paNa jaghanya attara kahe che-) savvasu nadaOUTyo samajho- sarvamAM eTale sAsvAdanAdi guNasthAnathI prAraMbhIne vaikriya mizra yoga sudhInA jIvaguNomAM jaghanyathI eka samayano virahakALa hoya che. e 260mI gAthAno artha samApta thayo. ra6ll navataraNa: pUrva gAthAomAM jIvanA guNasthAnarUpa guNo tathA yogarUpa guNonuM attara kahIne have jIvanA chedopasthApanIyAdi cAritraguNonuM attara kahe che : tevaTThI culasII, vAsasahassAI cheyaparihAre / avaraM paramudahINaM aTThArasa koDikoDIo // 261 / / thArtha chedopasthApanIya cAritranuM navaruM = jaghanya attara tresaTha hajAra varSanuM che. parihAravizuddhinuM jaghanya antara coryAsI hajAra varSanuM che, ane e banne cAritranuM pUruM = utkRSTa aMtara aDhAra koDAkoDI sAgaropama che. 26 1|| TIvArtha chedopasthApanIya cAritravALA saMyatonuM jaghanya antara tresaTha hajAra varSanuM che, 1. pUrve je virahakALa kahyo che temAM to devono virahakALa bAra muhUrta ane nArakono paNa utpattiviraha bAra muhUrta sudhIno judo judo kahyo che, jethI banneno bhego virahakALa paNa bAra muhUrta ja hoya evo jo ke nirNaya na thAya to paNa A vaikriya mizrayoganA attara uparathI saMbhave che ke - banne gatino bhego viraha paNa bAra muhUrta ja hoya. punaH banne gatino virahakALa bhego kahelo dekhavAmAM nathI. 2, ahIM manuSya tathA tiryaMconA uttaravaikriya zarIranI apekSAe vaikriyamizranuM attara nathI kahyuM, eTaluM ja nahi, paranta devo tathA nArakonA uttaravaikriyanI apekSAe vaikriyamizranuM attara nathI kahyuM. jema manuSya - tiryaMcone uttara vaikriyamAM audArika sAthe vaikriyamizra hoya che, tema deva-nArakone paNa uttaravaikriya racatAM uttara vaikriya saMbaMdhI zarIra pati samApta na thAya tyAM sudhI bhavadhAraNIya vaikriya sAthe mizratAvALo vaikriya mizrayoga hoya che, mATe sAmAnyathI deva-nAraka- manuSya ane tiryaMca e cArenA uttaravaikriya zarIra saMbaMdhI vaikriyamizra yoganuM attara nahi kahevAnuM kAraNa ke e uttaravaikriyamizrayoga lokamAM sadAkALa pravartato hoya che. mATe ja ahIM je vaikriyamizrano viraha kahyo te deva-nArakanA bhavadhAraNIya zarIranI apekSAe jANavo, parantu uttaravaikriya zarIra Azrayi nahi. - juo prajJApanAjInA 16mA prayoganI vRtti. For Privax Personal Use Only Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ane parihAre - parihAravizuddhi cAritrIonuM jaghanya attara coryAsI hajAra varSanuM che. tathA param - utkRSTa antara to e banne cAritranuM paNa darekanuM aDhAra koDAkoDI sAgaropama che. (e pramANe akSarArthamAtra kahIne have bhAvArtha kahe che -) ahIM kahevAnuM tAtparya e che ke avasarpiNInA pAMcamA du:Sama nAmanA ArAnA (kALabhedanA) paryAptane pAMca bharata ane pAMca airavata kSetromAM sarvatra prathama chedopasthApanIya cAritravALA muniono viccheda hoya che. tyArabAda tIrthaMkara tathA gaNadharAdikathI rahita evo ekavIsa hajAra (21000) varSa pramANano avasarpiNIno chaThTho Aro duHkhamaduHkhama nAmano pravarte che. mATe teTalA kALa sudhI (21000 varSa sudhI) te chedopasthApanIya cAritra e daza kSetromAM hotuM nathI. tyArabAda (21000 varSa vItyA bAda) utsarpiNIno pahelo Aro paNa e ja nAmano ane eTalA ja pramANavALo pravarte che, temAM paNa te chedopasthApanIya cAritravALA hotA nathI. tyArabAda duHSama nAmano utsarpiNIno bIjo Aro paNa eTalA ja pramANavALo pravarte che. temAM paNa chedopasthApanIya cAritravALA munio daze kSetramAM hoya nahi. tyAre e munionI utpatti kyAre thAya ? te kahe che - utsarpiNIno duHSamasuSama nAmano trIjo Aro (ke je beMtAlIsa hajAra varSa nyUna eka koDAkoDI sAgaropamano) pravarte che, temAM tIrthaMkara - gaNadharAdikanI utpatti hovAthI chedopasthApanIya cAritravALA hoya che. mATe e pramANe dareka ekavIsa hajAra - ekavIsa hajAra varSanA traNa ArA maLIne je tresaTha hajAra (63000) varSa thayAM te tresaTha hajAra varSamAM chedopasthApanIya cAritravALA na hovAthI e saMyatono jaghanyathI eTalo virahakALa prApta thAya che. IIrUtti cheTosthApanIyanadhanyasattaram || - tathA parihAravizuddhi cAritravALA saMyato to avasarpiNIno pAMcamo Aro pravartatAM prathama ja viccheda pAme che, te kAraNathI ekavIza hajAra varSa pramANanA e pAMcamA ArA sahita pUrve kahelA traNa ArAnA tresaTha hajAra varSa gaNatAM coryAsI hajAra varSa sudhI e parihAravizuddhi cAritravALA munionuM jaghanya attara thAya che. (arthAt avasarpiNInA chellA be ArA ane utsarpiNInA pahelA be ArA e cAra ArA ekavIsa hajAra - ekavIsa hajAra varSa pramANanA che temAM e cAritravALA na hovAthI 84000 varSanuM jaghanya attara parihAravizuddhi cAritranuM jANavuM. II kRti parihAravizuddhinadhanyasattaram || - ja have e banne cAritranuM utkRSTa antara dareka aDhAra koDAkoDI sAgaropama pramANanuM kahyuM che A pramANe - utsarpiNIno suSamaduHSama nAmano cotho Aro pravartatAM ja chedopasthApanIya cAritravALA ane parihAravizuddhi cAritravALA e banne saMyato viccheda pAme che. (ane utsarpiNIno trIjo Aro pravartatAM e banne hoya che,) te kAraNathI ahIM cotho suSamaduHkhama Aro be koDAkoDI sAgaropamano, suSama nAmano pAMcamo Aro traNa koDAkoDI sAgaropamano, ane suSamasuSama nAmano chaThTho Aro cAra koDAkoDI sAgaropamano che. e pramANe utsarpiNInA nava koDAkoDI sAgaropama pramANa kALa sudhI e banne munio daza kSetramAMthI koI paNa kSetramAM hoya nahi. tathA avasarpiNImAM paNa suSamasuSamA nAmano pahelo Aro cAra koDAkoDI sAgaropamano, suSama nAmano bIjo Aro traNa koDAkoDI sAgaropamano, ane suSamaduHkhama nAmano trIjo Aro be koDAkoDI sAgaropamano che. e traNa ArAmAM paNa nava koDAkoDI For PrivaPersonal Use Only Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgaropamanA kALa sudhI e be prakAranA munio hoya nahi. jethI e pramANe chedopasthApanIya cAritra ane parihAravizuddhi cAritravALA muniono (eTale e be cAritrano ja) utkRSTa virahakALa aDhAra koDAkoDi sAgaropamano prApta thAya che. vaLI utsarpiNInA cothA ArAnA prAraMbhamAM temaja avasarpiNInA trIjA ArAne ante paNa keTalAka kALa sudhI e be cAritra vartatAM hoya che to e kALa ghaNo alpa hovAthI ja teTalo nyUna utkRSTa virahakALa gaNavA yogya chatAM paNa gaNyo nathI. ane e pramANe jaghanya virahakALanA saMbaMdhamAM paNa ema ja jANavuM ke - kiMcit hIna vA adhika kALanI ahIM vivakSA karavAnI upekSA ja karelI che (upekSA karIne nathI gaNyo - e bhAvArtha). 2 vaLI pAMca mahAvideha kSetramAM to e be cAritravALA muniono sadAkALa ja abhAva hoya che, (mATe mahAvidehanI apekSAe jaghanya vA utkRSTa virahakALa e be cAritrane mATe hoya ja nahi). tathA lokamAM sAmAyika cAritra ane yathAkhyAta cAritra e be cAritrano to virahakALa ja nathI; kAraNa ke mahAvideha vigere kSetromAM e be cAritra nirantarapaNe sadAkALa pravartatAM ja hoya che. tathA sUkSmasaMpa2Aya cAritrIono jaghanya attarakALa eka samayano che, ane utkRSTa virahakALa cha mAsano che (te graMthamAM kahyo nathI to paNa) te potAnI meLe ja jANavo. e 261mI gAthAno artha samApta. I // 261 // // samyaktvAdikano prAptino aMtarakALa I gavataraNa: have A gAthAmAM samyaktvAdi jIvaguNonI pratipattino virahakALa kahevAya che (eTale samyaktvAdi guNo utpanna thayelA vartatA hoya to paNa lokamAM samyaktvAdinI abhinava prApti keTalA kALa sudhI na thAya ? te prAptinuM antara kahe che) : sammattasattagaM khalu, virayAviraIe hoi coddasagaM / virUMtu panaratAM, virahiyAto grahorattA 262 || 1. ahIM kALa gaNavAnI sugamatA mATe bAra ArAnA kALano anukrama A pramANe : avasarpiNI ko.ko.kALa Aro. 1 2 3 4 5 6 4 3 ra dezona 1 21000 varSa 21000 varSa chedopa. pari. 00 00 paryante kiMcit 7 0 dezona 1 prAraMbhe kiMcit 21000 -0 1 ra 3 * 5 utsarpiNImAM 21000 varSa 21000 varSa dezona 1 ko.ko. 2 ko.ko. 3 ko.ko. 4 ko.ko. be cAritra 0-0 0 -0 paryanta kiMcit dezona 1 ko. prAraMbhe kiMcit 2 7 0 ahIM cAritranA khAnAmAM 0 zUnya sthAne antarakALa gaNavo. 2. ahIM mahAvivehAviSNumAM jJAti padanuM avazya prayojana nathI to paNa Adi pada hovAthI paMdara kSetranA sAmAnyapaNAthI e kALa kahyo jANavo. nahitara vAstavika rIte to pAMca mahAvidehamAM ja e be cAritra sadAkALa pravarte che, ane pAMca bharatakSetra tathA pAMca ai2vata kSetramAM to kadAcit kadAcit pravarte che. e vizeSataH jANavuM. For Priva3Personal Use Only Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gathArtha samyakatvanI prAptino virahakALa nizcaya sAta ahorAtrano, viratAviratino (dezaviratino) prAptiviraha cauda ahorAtra, viratino (sarvaviratino) prAptivirahakALa paMdara divasano kahyo che. //ra6rA TIdArtha: ahIM A cAlu gAthAmAM kahelA samyakatvAdi guNone Azraya jIvo prathama be prakAranA che; 1. pUrva pratipanna ane 2. pratipadyamAna. tyAM samyaktanA pUrva pratipanna jIvo lokamAM kadI paNa viccheda pAmatA nathI, kAraNa ke e guNavALA jIvo lokane viSe hamezAM nirantarapaNe asaMkhyAtA vartatA ja hoya che. ane samyaktvanA pratipadyamAna jIvo to kadAcit. kadAcitu hoya che. ane jo teo kadAcituM nathI hotA to jaghanyathI eka samaya sudhI ane utkRSTathI sAta ahorAtra sudhI nathI hotA. eTale traNe lokamAM evo paNa vakhata Ave che ke je vakhate sAta divasa sudhI koI jIva samyaktvaguNa navesarathI pAme ja nahi, e tAtparya che. || iti samyaktva prAptivirahaH / / tathA viratAvirata eTale dezaviratinA paNa pUrvapratipanna jIvo (eTale pratipanna dezaviratio) lokamAM sadAkALa hoya che, ane te asaMkhyAtA ja hoya che. paraMtu dezaviratinA pratipadyamAna jIvo (eTale pratipadyamAna dezaviratio) kadAcitu na paNa hoya. jo na hoya to jaghanyathI eka samaya sudhI na hoya. ane utkRSTathI to zrIAvazyakasUtramAM 'virayAvirajI dapha vArasa' [viratAviratano pratipattiviraha bAra divasano che], e vacanathI bAra divasano viraha kahyo che, ane A graMthakartAe koI paNa hetuthI ke graMthAdhArathI vIsa cauda divasano virahakALa kahyo - lakhyo che. e bAbatamAM zuM paramArtha che? te amo jANatA nathI. e to dezaviratipratipattivirahaH / / tathA sarvaviratinA paNa pratipanna jIvo (eTale pratipanna sarvaviratio) lokamAM sadAkALa saMkhyAtA vartatA ja hoya che. ane sarvaviratinA pratipadyamAna jIvo (pratipadyamAna sarva viratio) to koI vakhate na paNa hoya. vaLI jo na hoya to jaghanyathI eka samaya sudhI na hoya, ane utkRSTathI paMdara ahorAtrI sudhI na hoya. (arthAta 15 divasa sudhI lokamAM koI sarvavirati ja na pAme evo paNa kALa Ave che). e 26 2 mI gAthAno artha samApta thayo 1, samyakatvAdi guNane jeo pAmelA che (parantu vartamAnamAM pAmatA che ema nahi.) evA samyakatvAdi guNamAM vartatA jIvo pUrva pratipannasa Drivi, ane samyakatvAdi guNane vartamAnamAM pAme che tevA prathama samayamAM vartatA jIvo pratipadanAkhyadraSTi sAtri kahevAya. 2. zrI paMcasaMgrahamAM ja cauda divasano viraha kahyo che. te pramANe A graMthakartAe paNa cauda divasano viraha kahyo hoya to te saMbhavita ja che. te pATha A pramANe : sammAI tinni guNA, kamaso saga codda pannaradiNANi / chaWITH nofiAM, na kovi pavitraNa saMcayaM //rUTI dvAra bIjuM II artha: samyakatva Adi traNa guNo (samyakatva, dezavirati ane sarvavirati)ne anukrame sAta divasa, cauda divasa ane paMdara divasa sudhI tathA ayogIpaNAne cha mAsa sudhI nirantara koIpaNa jIva prApta na kare evo virahakALa Ave che). //63ii vaLI AvazyakasUtra e siddhAnta che, ane paMcasaMgraha e karmagraMtha saMbaMdhI prakaraNa che, mATe e uparathI siddhAntamate 12 divasano ane kArmagraMthikamate cauda divasano dezavirati pratipattivirahakALa manAto hoya to paNa saMbhavita che. 3. samyaktvAdimAM asaMkhyAta kahyA ane sarvaviratimAM saMkhyAta kahevAnuM kAraNa ke sarvavirati pratipanna to mAtra garbhaja manuSyomAMnA keTalAka garbhaja manuSyo ja hoya che, ane garbhaja manuSyo utkRSTathI paNa saMkhyAtA ja che. For Privax 2. Xersonal Use Only Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra6 rA rUti sarvaviratipratipattivira: || avatara: e pramANe jIvamAM rahelA keTalAka guNono lezathI (saMkSepe) antarakALa kahIne have jIvamAM rahelA sarva guNono antarakALa kahevo azakya dhArIne te guNono virahakALa jANavAnI bhalAmaNa karatA chatA graMthakartA A gAthA kahe che (eTale A gAthAmAM jIvanA zeSa guNono attarakALa jANavAnI bhalAmaNa kare che) : bhavabhAvaparittINaM, kAlavibhAgaM kameNa'NugamittA / bhAveNa samuvautto, evaM kujaM'tarANugamaM // 263 // mAthArtha: e pramANe nArakAdi bhava ane audAyikAdi bhAva e benI parAvRttino kALavibhAga anukrame jANIne bhAvathI ekAgra upayogavALA thaIne attarano anugama (antarakALanI vyAkhyA) karavo. 263mI rIchArtha: nAraka AdikanI gati te bhava, ane audayikAdi pAMca bhAva (athavA bIjA aneka jIva svabhAva)te bhAve. te bhava tathA bhAvonI gharavRttio eTale vivakSita (amuka) bhava athavA bhAvamAMthI bIjA bhava athavA bhAvamAM javuM te bhavabhAvaparAvRtti kahevAya. te parAvRttiono kALadvArAdi vaDe kahelo judo judo kALa vibhAga eTale vivikta - asaMkIrNa (chUTuM chUTuM - bhinna bhinna) kALanuM svarUpa eTale bhinna bhinna kALa) anukrame jANIne bhAveNa manaHpariNAma vaDe samutto -samupayukta-samyak prakAre ekAgra cittavALA thaIne pUrva = pUrve kahelA (guNa sthAnAdi attarakALanA) svarUpane anusAre pUrve nahi kahelA jIvaguNonuM paNa kare; zuM kare ? te kahe che - maMtarajIvA - antarano (antarakALano) anuyoga eTale attarakALanI vyAkhyA (kare) [e gAthAno akSarArtha kahyo. emAM kahevAnuM tAtparya e che ke - amuka bhavamAMthI bIjA bhavamAM javuM ane amuka bhAvamAMthI bIjA bhAvamAM saMkramavuM (eTale eka bhAva choDIne anya bhAva pAmavo) te rUpa parAvRtti eTale kALe thAya (arthAtu jeTalA kALe eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM javAya che, ane eka bhAvathI bIjo bhAva prApta thAya che) te kALa maryAdA jANIne, ane e bhava tathA bhAvanA upalakSaNathI vezyA, veda, kaSAya, jJAna ane darzanAdi avaguNonI parAvRttionA paNa kALavibhAga (kALamaryAdA) zrI siddhAntane anusAra jANIne pUrve nahi kahelA padArthonA paNa attaranuM eTale virahakALanuM vyAkhyAna, pUrvokta rIte subuddhivALo jIva eTale siddhAntanA jJAna vaDe parizIlita (parasparAvirodhAdi vicAramAM kuzaLa evo) AtmA jeno thayo che tevo koIka jIva - jJAtA ja (nahi kahelA jIva svabhAvonA virahakALanuM vyAkhyAna) kare. e 263mI gAthAno artha samApta ra63 rUti nIvaITInAM mantarani: || navatara: e pramANe jIvadravyamAM rahelA keTalAka svabhAvono - jIvaguNono attarakALa kahIne have tenA vipakSabhUta - pratipakSI ajIvadravyono attarakALa vicAravAnuM kahe che : 1. ahIM samyakatvAdi pratipattivirahanA adhikAramAM vizeSataH e jANavuM ke samyakatvAdi guNanI prAptino prathama samaya ja pratipattimAM gaNAya, ane dvitIyAdi samaye to e ja guNa athavA jIva pratipanna gaNAya. mATe pratipatti samayothI pratipanna samayo eka jIvanI apekSAe paNa asaMkhyAtaguNA jANavA. For Privax uersonal Use Only Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramANUdavyANaM, dupaesAINameva khaMdhANaM / samao aNaMtakAlo - tti aMtaraM natthi sesANaM // 264 // gAthArtha paramANudravyonuM (attara asaMkhya kALa che), ane dvipradezAdi skaMdhonuM attara jaghanyathI eka samaya tathA utkRSTathI ananta kALa che. ane zeSa dharmAstikAyAdi (cAra) dravyonuM attara ja nathI. / 264 rIrtha: ekeka chUTA paDelA, pudgaladravyarUpa paramANudravyonuM jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI asaMkhyAta kALa jeTaluM attara che. ahIM utkRSTa attara asaMkhya kALanuM kahyuM te adhyAhArathI (gAthAmAM kahyuM nathI mATe anya graMthathI) jANavuM. ahIM tAtparya A pramANe vicAravuM ke - jyAre ekAkI chUTo paramANu (potAnuM ekAkI chUTApaNuM choDIne) bIjA koI paramANu sAthe athavA ddhipradezI DhaMdha sAthe athavA tripradezI DhaMdharUpa bIjAM pudgaladravyo sAthe eka samaya mAtra saMbaMdhavALo thaIne (skaMdharUpe pariNamIne) punaH paNa ekAkI paramANupaNAne prApta kare, tyAre paramANune punaH paramANu svarUpe thatAM jaghanyathI eka samaya attarakALa thAya che. vaLI jyAre te ja paramANu te ja bIjA paramANu Adi anya dravyanI (skaMdhanI) sAthe joDAIne asaMkhya kALa sudhI (skaMdhapaNe) rahIne punaH ekAkI paramANupaNuM prApta kare to e rIte utkRSTathI asaMkhyAta kALa jeTaluM attara lAge che. (arthAt asaMkhya kALe avazya punaH paramANurUpe ja thAya.) je kAraNathI sidhdhAntamAM kahyuM che ke - paramagurU i aMte ! saMtaruM niSo vira hoDhuM? goyaHI nadavuvi UE samagaM koi prasaMnna naM ||' iti. tathA supaUsALameva ityAdi - be pradeza eTale be paramANu je skaMdhane viSe hoya te kripradezI skaMdha tyAMthI prAraMbhIne je tripradezI Adi skaMdho te ddhipradezAdi kahevAya. te ddhipradezI Adi skaMdhonuM jaghanyathI samayamAtra ane utkRSTathI ananta kALa jeTaluM attara che. ahIM kahevAnuM tAtparya e che ke - ahIM koI paNa vivalita eka ddhipradezI Adi skaMdha pote tUTIne kakaDA thaI jaIne athavA to bIjA dravyanI sAthe bIjA khaMghanI sAthe) joDAI jaIne potAno DhipradezAdipaNAno tyAga karyA bAda vizrasApariNAma vaDe (eTale svAbhAvika rIte) eka samaya bAda punaH te ddhipradezAdibhAvane prApta kare to (evI rIte) potAnA pariNAmane (ddhipradezAdipaNAne) tyAga karela evA te dvipradezAdi skaMdhane punaH te bhAva (ddhipradezAdibhAva) prApta karavAmAM jaghanyathI eka samaya jeTaluM attara lAge che. ane jyAre te ja ddhipradezAdi skaMdha truTI kakaDA thaIne athavA bIjA skaMdho sAthe saMyoga tathA viyogabhAvane anubhavato (eTale bIjA skaMdhonI sAthe maLe ane chUTo paDe ema ananta skaMdhonI sAthe maLato ane chUTo paDato) ananta kALa sudhI e rIte bhamIne punaH te ja vivakSita be Adi paramANuo sAthe maLIne te ja vivakSita bhAvane (ddhipradezAdi skaMdha svarUpane) prApta kare to e pramANe utkRSTathI ananta kALanuM aMtara siddha thAya che. (e skaMdhono jaghanya - utkRSTa aMtarakALa kahyo). vaLI keTalAka AcArya to (A gAthAmAM paramANU dravvA e vAkya pachI asaMkhya kALa For Private Personal Use Only Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMbaMdhI padano) adhyAhAra karyA vinA paramANudravyone mATe paNa utkRSTathI ananta kALa jeTaluM aMtara kahe che, te vAta ayukta ja che. kAraNa ke paramANune punaH paramANurUpe thavAmAM to vyAkhyA prajJapti Adi (zrIbhagavatIjI Adi) siddhAntomAM aneka sthAne utkRSTa antaramAM utkRSTa attarano) asaMkhyAta ja kALa kahelo che (parantu ananta kALa kahyo nathI). ti visaMvA" thanam | 1. ahIM visaMvAda utpanna thavAnuM kAraNa e che ke - jema dvipradezI Adi skaMdho bIjA ananta skaMdhonI sAthe bhramaNa karIne punaH potAnA dvipradezI Adi mULa-vivakSita bhAvane jo ananta kALe ja prApta kare to e ja rIte paramANu paNa ananta skaMdhonI sAthe bhaLIne ananta kALe potAnuM paramANupaNuM punaH prApta kare e sarva dravyone aMge sarakho nyAya che, to paramANunuM attara asaMkhya kALa ane dvipradezI Adi dravyonuM antara ananta kALa ema juduM juduM antara zA mATe kahevuM joIe? (eja visaMvAdIno prazna che). ahIM samAdhAna tarIke avazya vicAravA yogya e che ke - koI paNa dravyano tadrapasaMyoga athavA viyoga asaMkhya kALathI vadhAre Takato ja nathI. e avazya niyamane dhyAnamAM laIe to paramANadravyano anya anya skaMdho sAtheno saMyoga asaMkhya kALa sudhI thaIne tyArabAda avazya viyoga thatAM punaH paramANurUpe ja thAya. e kAraNathI ja paramANuno antara kALa asaMkhya kALa kahyo che. e ja pramANe ddhipradezI Adi skaMdho paNa tadurUpa saMyogamAM asaMkhya kALa sudhI ja pUrvokta niyama pramANe rahe che, ane tyArabAda avazya tadrupapaNAno viyoga ja thAya che (eTale vivakSita be Adi paramANuo asaMkhya kALa sudhI tadrupa ddhipradezIpaNe rahIne asaMkhya kALa bAda avazya te be paramANuo chUTA paDIne temAMno eka paramANu bIjA truTelA dvipradezI sAthe joDAIne anya ddhipradezIrUpe athavA to akhaMDa rahelA anya ddhipradezI sAthe joDAIne navo tripradeza skaMdha bane che. athavA traTelA temaja akhaMDa rahelA tripradezI Adi sAthe joDAIne anya tripradezI Adi svarUpe rahe che. e pramANe te ja vivakSita dvipradezIno bIjo paramANu paNa chUTo paDIne anya ddhipradezI-tripradezI Adi svarUpe prApta thAya che. e pramANe asaMkhya kALa sudhI banne paramANuo anya anya skaMdhomAM saMbaMdhavALA thaIne tyArabAda avazya paramANurUpe chUTA paDI jAya che. puna: e be chUTA paDelA paramANuo paNa paramANurUpe asaMkhya kALa sudhI ja chUTA rahIne punaH asaMkhya kALa sudhI anya ddhipradezI Adi dhomAM pariNata thAya che. punaH asaMkhya kALa chUTA paDI asaMkhya kALa sudhI paramANurUpe rahI e be vivalita paramANu punaH asaMkhya kALa sudhI kaMdhomAM bhame che. e rIte vAraMvAra dareka skaMdha sAthe asaMkhya kALa sudhI saMyogavALA ane asaMkhya kALa sudhI viyogavALA thatAM thatAM ananta skaMdhomAM e rIte bhamatAM punaH eja be paramANuone bhegA thavAno prasaMga utkRSTathI ananta kALe ja prApta thAya. te kAraNathI vivakSita be paramANunA banelA kripradeza skaMdhane chUTA paDyA bAda punaH e ja be paramANuno dvipradezI DhaMdha banatAM vacamAM anaMta kALa vyatIta thaI jAya che. e ja rIte tripradezI Adi kaMdhone paNa te ja paramANuonA tripradezI Adi skaMdha banavAmAM utkRSTathI ananta kALa vyatIta jAya che. mATe paramANuno antara kALa asaMkhya kALa ja hoya ane skaMdhono attarakALa ananta ja hoya te sArI rIte samajI zakAya tema che. A bAbatanI ja carcA zrIanuyogadvAra sUtranI vRttimAM karI che teno akSarArtha A pramANe - zizvinApUrvidravya paramANunakSamanvena ityAdi - ahIM jyAre paramANurUpa koI anAnupUrvI dravya bIjA koI caNuka - caNukAdi dravya sAthe joDAIne eka samaya bAda TuM thaIne punaH paNa tathAsvarUpa ja (paramANu dravyarUpe ja) thAya tyAre samayarUpa jaghanya antarakALa prApta thAya che ane '3oseof AsaMvegnehAnuM' eTale te ja anAnupUrvI dravya (paramANu) jyAre bIjA paramANu sAthe athavA koI dvayazuka - caNakAdi dravya sAthe joDAya, ane tevI rIte asaMkhya kALa sudhI joDAyeluM rahIne chUTuM paDIne punaH paNa tathAsvarUpe ja (paramANurUpe ja) thAya tyAre utkRSTathI asaMkhyAta attarakALa prApta thAya che. trIi - ahIM koI prazna kare che ke - anAnupUrvIdravya jyAre anantAnanta paramANuothI banelA anantapradezI DhaMdha sAthe joDAya, ane te saMyogamAM asaMkhya kALa sudhI rahe tyArabAda te aMdha bhedAya, ane te aMdha bhedatAM temAMthI je nAno aMdha thayo tenI sAthe paNa asaMkhya kALa sudhI joDAyeluM rahe; punaH te nAno ananta pradezI DhaMdha dAtAM je bIjo vadhAre nAno anya thayo tenI sAthe paNa asaMkhya kALa sudhI joDAyeluM rahe, punaH te vadhAre nAno skaMdha bhedatAM temAMthI je ghaNo nAno skaMdha thayo tenI sAthe paNa asaMkhya kALa sudhI joDAyeluM rahe; e pramANe te aMdha bhedatAM paNa anukrame asaMkhyAtA paNa (nAnAthI nAnA, tethI nAnA) skaMdho saMbhave - thAya. ane te dareka skaMdhamAM te anAnupUrvIdravya (jyAre paramANu dravya) For Private 29.onal Use Only Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA nalthi sesAI - pUrvokta pudgalAstikAyathI anya dharmAstikAya, adhamastikAya, AkAzAstikAya ane kALa e cAra ajIva dravyono attarakALa nathI. kAraNa ke e cAra dravyo potAnA svarUpano tyAga karIne punaH potAnA svarUpane prApta kare evo saMbhava ja nathI (arthAt potAnA svarUpane ja tyAga karatAM nathI). arthAt evo kALa hato nahi, che nahi, tema haze paNa nahi ke je kALe dharmAstikAyAdi cAra dravyo potAnAM svarUpano tyAga karIne punaH keTaleka kALane antare te svarUpane punaH prApta kare te kAraNathI e dravyonAM antarakALano vicAra karavAno hoya joDAyeluM ne joDAyeluM ja asaMkhya asaMkhya kALa sudhI rahe, tyAre te (anaMtavAranI) asaMkhya kALanI sthitio anubhavIne tyArabAda ekAkI ja thAya (paryanta te eka ja paramANurUpa rahe). to te anAnupUrvIdravyano pUrvokta ananta skaMdhonI (darekanI asaMkhya asaMkhya) sthitionI apekSAe ananta kALa jeTalo paNa attarakALa prApta thaI zake che to asaMkhyAta ja antarakALa kema kahyo ? have e praznano uttara apAya che ke - hA, ema paNa bane, paNa te kyAre ? ke - jo skaMdhamAM joDAyelo paramANu eTalA kALa sudhI saMyogavALo raheto hoya to ja, ane tema to che ja nahi; kAraNa ke pugala dravyono saMyoga tasvarUpe asaMkhyAtakALa sudhI ja rahe che, ema prathama kahyuM che ja. vaLI jo tamo ema kahetA ho ke - je skaMdhane viSe te paramANu saMbaddha thayo che, te ja skaMdha jo asaMkhya kALa vItyA bAda bhedAya che to e rIte pudgalanA saMyogano asaMkhya kALarUpa niyama to sArthaka ja che. parantu (te skaMdha asaMkhya kALe bhedAvA chatAM paNa) vivakSita paramANuno viyoga bhale ne na paNa thAya ! [arthAt skaMdha potAnA kALaniyama pramANe bhale asaMkhya kALa thayA bAda bhedAya, parantu tethI te bhedAyelA skaMdhanA khaMDamAMthI vivakSita eka paramANu paNa chUTo paDI jAya ema mAnavAnI zI jarUra ? aneka vAra judA judA kakaDA thavA chatAM paNa te vivakSita paramANu koI paNa eka kakaDAmAM kAyama ne kAyama saMbaMdhavALo kema na rahe ? ane jo tema thAya to ananta kALe to te paramANu avazya chUTo paDaze ja jethI te paramANunuM antara ananta kALa jeTaluM prApta thavuM saMbhavita che]. have eno uttara apAya che ke -- nA, e pramANe banatuM ja nathI. kAraNa ke te dravyano anya dravyanI sAthe saMyo thayA te na dravyano alaMba zAna vA (avazya) viyogA thA na (ema e niyama ja sarvatra) vicAravo joIe. (mATe paramANamAM e niyama vicArIe to) jo paramANunA AzrayavALo skaMdha (asaMkhya kALe ja) bhedAya to tevI rIte paramANu paNa jo asaMkhya kALe bhedAya to zuM prApta thayuM? (arthAtu paramANu asaMkhya kALe skaMdhamAMthI bhedatAM paramANuno paramANu ja rahyo ke bIjuM koI dravya rahyuM ?) kAraNa ke jeima eka skaMdhano - dravyano anya skaMdha-dravya sAtheno saMyoga asaMkhya kALa sudhI ja rahe to] anya dravyanI sAthe saMyogavALA paramANu dravyanI paNa teTalI ja sthiti hoya. te kAraNathI paramANapaNe saMyogavALuM paramANu dravya che, to teno viyoga paNa paramANapaNe ja vicAravo joIe (arthAt paramANu jo anya dravyanI sAthe saMbaMdhavALo thayo to asaMkhya kALe punaH te paramANu ja thavo joIe). mATe (paramANuno) pUrve kahelo ja kALa (asaMkhya attarakALa ja) jANavo, parantu ananta (attarakALa) nahi. vaLI jo tamo ema pUchatA ho ke - te aNu viyoga paramANapaNe ja zA mATe vicAravo ? to kahIe chIe ke - sUtranA pramANathI ja. kAraNa ke A sUtramAM (eTale anuyogadvAramAM tathA zrI vyAkhyAprajJapti Adi siddhAntomAM (aNuno punaH aNupaNe ja viyoga vicArelo hovAthI) paramANano punaH paramANapaNe thavAmAM asaMkhya kALa jeTalo ja antarakALa kahelo che. e bAbatanI have vizeSa carcAthI saryuM. // ti zrImanuyo dvArasUtrasya vRtta ratharArtha: || ahIM tAtparya eja AvyuM ke - eka anantapradezI aMdhamAM anantA paramANuo che. te dareka paramANu asaMkhya kALe to avazya paramANu rUpe ja thavAnA. jethI asaMkhya kALa bAda te skaMdhamAM jovA jaIe to pahelAMnA vivakSita paramANuomAMno eka paNa paramANu vidyamAna na hoya, parantu navA navA paramANuo ja AvelA hoya. jevI rIte eka nigodanA sarvanA ananta jIvo antarmuhUrtamAM avazya palaTAIne bIjA navA ja jIvothI te nigoda banelI hoya tema anantapradezI Adi sarva skaMdho paNa asaMkhya kALe avazya parAvartanavALA hoya ja. jethI vivakSita anantapradezI skaMdhanA ananta kakaDA thavAmAM anantAnanta kALa bhale vyatIta thaI jAya, parantu temAMno vivakSita paramANuomAMno to eka paNa paramANu anantamAM kakaDAmAM maLI zake nahi ja, Ityadhikam | - 428 Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nahi. e dravyo anAdi ananta pariNAmika bhAvane haMmezAM prApta thayelA che. e bhAvArtha che. e pramANe 264mI gAthAno artha samApta thayo. //ra64 || DutyanIvasyAntarazAna : | samAptaM ca SaSThaM antaradvAram / / || ratha satayuM khAvAnuyogAtAram avataraNaH e pramANe yathAyogya ajevadravyono paNa antarakALa kahyo. ane te kahevAthI jIvadravya ane ajIvadravya e banne dravyano antarakALa kahevAyo, ane te kahevAthI chaThTha attaradvAra samApta thayuM. have "saMtapayarUvIya dhvAmI 2" ItyAdi gAthAmAM kahelA nava anuyogadvAranA anukrama pramANe prApta thayeluM sAtamuM mAvaThThara kahevAnI IcchAe granthakartA A gAthA kahe che : uvasama khaio mIso, udao pariNAma sannivAo a / chadhdhA jIvasamAso, pariNAmudao ajIvANaM // 265 // nAthArtha: upazamabhAva - kSAyikabhAva - mizrabhAva (kSayopazamabhAva)- udayabhAvapAriNAmikabhAva ane sAnnipAtikabhAva e cha prakArano jIvasamAsa che (eTale e cha bhAva jIvadravyamAM che), ane ajIvadravyamAM pAriNAmika tathA audayika e be bhAva che. If26pA TIvArtha: ahIM sUtra to sUcanA ja mAtra karanAra hovAthI temaja (padanA vA vAkyanA) eka dezabhAgathI paNa samagra padAdi jANavAnuM hovAthI havasama = upazama ityAdi ekeka padathI paNa siddhAntamAM kahelA aupazamika Adi cha bhAvo darzAvelA che ema jANavuM. te A pramANe - aupathamikabhAva- kSAyikabhAva-mizra eTale kSAyopathamikabhAva - audayikabhAvapariNAmikabhAva ane sAtripAtika bhAva (e cha bhAva jANavA). 9. 35zanabhAva - tyAM upazamavuM te upazama; eTale karmano udaya paNa nahi ane kSaya paNa nahi evI (udayarahita sattAmAtra) avasthA. rAkhanA samUhathI DhaMkAyelA agni sarakhI avasthA te ja aupathamikabhAva kahevAya. athavA tevI avasthArUpa upazamathI utpanna thayelo je jIva pariNAma te paNa aupazamikabhAva kahevAya. 2. kSAvibhAva - kSaya eTale karmano nAza te ja kSAyikabhAva gaNAya. athavA karmanA nAzathI utpanna thayelo jIvapariNAma te paNa kSAyikabhAva gaNAya. rU. kSayopazamaHva- pUrvokta svarUpavALo karmano kSaya ane karmano upazama te be maLIne kSAyopathamikabhAva kahevAya. athavA tevA prakAranA karmanA kSayathI ane upazamathI utpanna thayelo 1. kALanI apekSAe pAriNAmikabhAva (eTale vastusvabhAva) cAra prakArano che. tyAM pudgala vigerenA varNAdi pariNAma ane jIvanA gatyAdi pariNAma saHi santa, siddhatvAdi pariNAma sAruM mananta, bhavyatvAdi pariNAma anAdri sAnta, ane meruparvatAdi zAzvata pudgala padArtho tathA dharmAstikAyAdi dravyo nAdri sananta pariNAmavALAM jANavAM. 2. ahIM chae bhAvamAM be be artha karelA che. temAMno pahelo artha karmane aMge che, ane bIjo artha jIvane aMge che. jethI karmano paNa upazama Adi bhAva gaNAya, ane jIvano paNa upazama Adi bhAva gaNAya. emAM karmano upazama e kAraNa che. ane tethI utpanna thayelo jIvano upazamabhAva te kArya che. kAraNa ke karmanA upazama vinA jIvane paNa upazamabhAva na hoya, ItyAdi rIte chae bhAvanA be be artha kAraNa - kAryarUpe vicAravA. For Private Personal Use Only Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je jIvapariNAma te paNa kSAyopathamikabhAva kahevAya. e kSayopazamabhAva kiMcit olavAyelA - bujhAyelA ane rAkhathI DhAMkelA agni sarakho jANavo. 4. gaumAva - jJAnAvaraNIyAdi karmono te te svarUpe jIvane vipAkathI (sAkSAt phaLarUpe - rasodayarUpe) je anubhava thayo te udaya kahevAya. evA prakArano karmano udaya e ja audayikabhAva. athavA evA udaya vaDe utpanna thayelo jIvaparyAya te paNa audayikabhAva kahevAya. che. pariNAma mAva - te te svarUpe (eTale potapotAnA svarUpe) vastuonuM je pariNamavuM eTale thavuM te pariNAma kahevAya. e pariNAma pote ja pariNAmikabhAva kahevAya. athavA to tevA pariNAma vaDe utpanna thayelA padArthonA paryAyo te paNa pariNAmikabhAva gaNAya. (ahIM udaya ane pariNAmikabhAvamAM paryAya kahevA vizeSa yogya che.) 6. sAnnipatiHva - e ja nirdeza karelA pAMca bhAvono dvi Adi" saMyoga 1. e dvisaMyogAdi cAra prakAranA saMyoga 26 bhAMge thAya che te A pramANe - dvisaMyogI 10 bhaMga 1. aupathamika - kSAyika 6. kSAyika - audayika 2. aupathamika - mizra (kSayo.) 7. kSAyika - pAriNAmika 3. aupathamika - audayika 8. kSAyopathamika - audayika 4, aupazamika - pariNAmika 9. kSAyopathamika - pAriNAmika 5. kSAyika - kSAyopathamika 10. audayika - pAriNAmika e pramANe be be bhAvanA saMyogathI thayelA daza bhAMgA te dvisaMyogI bhAMgA gaNAya. have trisaMyogI bhAMgA paNa daza thAya che te A pramANe : 10 trisaMyogI bhAMgA 5 catuH saMyogI bhAMgA. 1. aupa. - kSA. - kSAyopa. 1. aupa. - kSA. - lAyo. - audA. 2. aupa. - kSA. - auda. 2. aupa. - kSA. - kSAyo. - pAri. 3. aupa. - kSA. - pAri. 3. opa. kSA. - auda. - pAri. 4. o. - kSA. - auda. 4. aupa. - kSAyo. - auda. - pAri. 5. . - kSAyo. - pAri. 5. kSA. - kSAyo. - auda, - pAri. 6. aupa. - auda, - pAri. 1 paMca saMyogI bhAva, 7. kSA. - lAyo. - auda. . 1. aupa. - kSA. - kSAyo. - auda. - pAri. 8. kSA. - kSAyo. - pAri. 9. kSA. - auda. - pAri. 10. lAyo. - auda. - pAri. e chavvIsa saMyogI bhAvamAM je dvisaMyogI sAtamo bhAMgo kSAyika - pAriNAmika che temAM siddhanA jIva gaNAya che. kAraNa ke siddhane samakALe kSAyikabhAve kevaLajJAnAdi ane pariNAmika bhAve jIvatva varte che. tathA trisaMyogImAM navamo bhaMga kSA. - auda, - pAri. kevaline hoya, ane dazamo kSAyopa. - auda. - pAri. bhAMgo cAre gatinA jIvane hoya. tathA catuHsaMyogImAM cotho bhAMgo cAre gatinA upazama samyagudRSTi jIvane hoya. ane pAMcamo bhaMga cAre gatinA kSAyika samyagudRSTi jIvane hoya. tathA paMcasaMyogI eka bhAMgo upazamazreNimAM navamAM, dazamA tathA agiyAramAM guNasthAnavartI jIvane hoya che. zeSa 20 bhAMgA zUnya che. e cha bhAMgAmAM jIvavRtti AgaLa vRttimAM kahevAze, parantu sarva bhAMgA gaNAvAze nahi, mATe ahIM gaNAvyA che. For Privaty 30rsonal Use Only Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (dvisaMyoga-trisaMyoga-catuHsaMyoga ane paMcasaMyoga e cAra prakArano saMyoga) te sannipAta kahevAya. e ja sannipAta te sAnnipAtikabhAva gaNAya. athavA to tevA sannipAta vaDe utpanna thayelA jIvapariNAma athavA jIvaparyAya te paNa sAnnipAtikabhAva gaNAya. e chaene AgamamAM bhAva kahelA che. tyAM viziSTa hetu vaDe (amuka nimittathI) athavA svabhAvathI ja jIvonuM tathA ajIvonuM te te svarUpe bhavana eTale thavuM te bhAva kahevAya. athavA to e cha vaDe je maryAnti = thAya te bhAva kahevAya. e pramANe e cha bhAvonuM svarUpa nirUpaNa karIne have jIvasamAsomAM (guNasthAnarUpa jIvabhedomAM) te bhAvono saMbhava - saddabhAva hoya che, ema darzAvavAne mATe granthakartA kahe che ke - pRthya nIvasamAso - mithyAdRSTi Adika cauda prakArano cAlu viSayavALo je jIvasamAsa te A kahevAtA cha bhAvanA saMbaMdhathI cha prakArano che. eTale cAlu viSayamAM nirUpaNa karAtA chae bhAvo jIvone ja hoya che, e bhAvArtha che. (e pramANe jIvomAM bhAvano saMbhava kahyo). - have jIvane jo e chae bhAva hoya che, to ajIvadravyone keTalA bhAva hoya che? te kahevAya che - parimuddo banIvAIi - ajIvone eTale zarIra tathA dharmAstikAyAdi ajIvadravyone audayika ane pariNAmika e be bhAva hoya che, parantu aupazamika Adi bhAva hoya nahi, e tAtparya che. tyAM ajIvone je audayika bhAva kahyo te A pramANe - audArika Adi zarIromAM nAmakarmanA udayathI utpanna thayelo surUpapaNuM, kurUpapaNuM ityAdi bhAva vicAravo. ahIM keTalAka AcAryo to udaya (karmano udaya) te ja audayikabhAva evI vyutpatti karIne jJAnAvaraNIya Adi karmarUpa ajIvadravyamAM audayika bhAva varNave che. kAraNa ke karmano vipAkathI anubhavarUpa udaya jIvamAM ane karmamAM paNa rahyo che mATe. e 26mI gAthAno artha samApta thayo. //ra6pA iti 6 bhAvasvarUpam / / _| ATha karmamAM cha bhAvanI yathAsaMbhava prApti . avataraNa: praznaH pUrva gAthAmAM jIvonA aupazamikAdi cha bhAva kahyA ane te bhAvavALA jIvo karmayukta ja hoya che). to te cha bhAvamAMthI kayo bhAva kayA karmane viSe hoya? te graMthakartA A gAthAmAM darzAve che. te A pramANe : odaiya ovasamiu, khaio mIso ya mohajA bhAvA / uvasamarahiyA ghAisu, hoti u sesAiM odaie // 266 // pathArtha: audayikabhAva - aupazamikabhAva - kSAyikabhAva ane kSAyopathamika e cAra bhAva mohanIya karmathI utpanna thayelA che. tathA upazamabhAvarahita e ja traNa bhAva ghAtI karmomAM (ghAtI karmathI utpanna thayelA) che. ane zeSa traNa karmamAM audayikabhAva che. e rIte ATha karmamAM cha bhAva yathAsaMbhava jANavA). 266/ TIchArtha: audayikabhAva - aupathamikabhAva- kSAyikabhAva ane kSAyopathamikabhAva e cAra bhAva mohanIya karmamAM thayelA hovAthI te mohajAta kahevAya. arthAt mithyAtvAdi (28) bheTavALA mohanIya karmane viSe e cAra bhAva hoya che, e bhAvArtha che. For Priva3 Personal Use Only Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA je karmono jJAnAdi guNane ghAta karavAno (haNavAno) svabhAva hoya te jJAnAvaraNIya Adi (jJAnAvaraNa - darzanAvaraNa - mohanIya ane antarAya e) cAra karma ghAtI kahevAya. e ghAtI karmomAM antargata mohanIya karmanA bhAva to kahevAI gayA che. mATe bAkI rahelAM traNa ghAtI karmo ja ahIM gaNavAM. jethI e traNa ghAtI karmomAM eTale jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa ane aMtarAyane viSe aupathamikabhAva varjIne e ja hamaNAM kahelAM audayika, kSAyika ane kSAyopathamikarUpa traNa bhAva hoya che. ane aupathamikabhAva to mohanIya sivAyanA bIjA koI karmamAM hoya nahi. kAraNa ke "nodasevovo " (mohano ja upazama hoya) e zAstravacana hovAthI. (e rIte cAre ghAtI karmonA bhAva kahevAyA). (have cAre aghAtI karmonA bhAva kahe che - roti 3 sesaDuM goDhaU - ahIM prAkRtanA niyama pramANe vibhaktino pheraphAra thavAthI sAtamI vibhaktinA sthAne prathamA thayelI che. jethI sAtamI vibhakti pramANe ja artha karatAM pUrve kahelAM cAra karmothI bAkI rahelA cAra aghAtI karmano viSe eTale saMpUrNa bhavaparyanta rahenArAM evA bhavo upagrAhI vedanIya, AyuSya, nAma ane gotra e cAra karmone viSe eka audayikabhAva ja hoya che, parantu bIjA aupazamikAdibhAva hoya nahi. (e rIte cAra aghAtI karmonA paNa bhAva kahyA). prazna: e cAra aghAtI karmo to kSAyikabhAvamAM paNa varte che. kAraNa ke - zailezI Adi avasthAomAM e karmono paNa kSaya thAya che. temaja anya sthAne e karmomAM kSAyikabhAva kahyo paNa che. je kAraNathI kahyuM che ke - mohassevovasamo, khAovasamo caunha ghAINaM / khayapAriNAmiudayA, aTThaNhavi huMti kammANaM / / 1 / / [artha : upazamabhAva mohanIya karmano ja hoya, kSAyopazamikabhAva cAra ghAtI karmono hoya, ane kSAyikabhAva, pAriNAmikabhAva tathA audayikabhAva e traNa bhAva jJAnAvaraNIyAdi AThe karmonA hoya che. ./1] uttara: hA, e vAta satya che. paraMtu jJAnAvaraNIyAdi karmanA kSayathI jevI kevaLajJAnAdi viziSTa labdhio prApta thAya che, (pragaTa thAya che), tevI koI paNa prakAranI viziSTa labdhio e cAra aghAtI karmonA kSayathI pragaTa thatI nathI, ema siddhAntamAM kaheluM saMbhaLAya che. ane eka siddhatva labdhi utpanna thAya che, to paNa te eka ja labdhi hovAnA kAraNathI ahIM tenI vivaphA - apekSA rAkhI nathI. te kAraNathI e cAra aghAtI karmomAM kSAyikabhAva hovA chatAM paNa kahevo ISTa nathI dhAryo. ane audayika bhAva to kahyo che; kAraNa ke e karmonA udayathI vedanAdikano anubhava spaSTa thAya che, mATe audayikabhAvanI vivakSA che). 1, vedanIya Adi cAra aghAtI karmo jIvane mokSa jatAM sudhI paNa sattAmAM vartanArAM hoya che. ane jJAnAvaraNIyAdi cAra ghAtI karmo bAramA guNasthAnanA paryanta sudhImAM kSaya pAmI jAya che, mATe cAra aghAtI karmo bhavopagrAhI kahevAya. hya karmanA kSayathI ananta sukha, AyuSyakarmanA kSayathI akSaya sthiti, nAma karmanA kSayathI arUpIpaNuM, ane gotrakarmanA kSayathI ananta avagAhanA prApta thAya che. mATe e cAra guNa viziSTa labdhirUpe gaNyA nathI. 3. kevaLajJAnAdi labdhio utpanna thavAmAM karmanA udayAdi bhAvo kAraNabhUta che. For Priva3 rsonal Use Only Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praphanaH ahIM bIjo koI ema zaMkA kare che - karmano vipAkathI je anubhava thavo te 3draya ema pUrve kahyuM che. ane te udaya - anubhava to jIvane ja saMbhave, parantu karmone na saMbhave; kAraNa ke teo potapotAnA vipAkathI anubhava karatA nathI. to e karmo kevI rIte audayikabhAvamAM varte? (mATe udaya to jIvane gaNavo joIe). uttara: aho, punaH paNa vismaraNa thayuM? (pahelA e saMbaMdhI carcA kahI che te vistRta thaI ?) kAraNa ke hamaNAM ja kahevAI gayuM ke - vipAkathI anubhavarUpa udayano anubhava karanAra jIva ane anubhava karavA yogya karma e bemAMthI koI paNa ekano abhAva hoya to udayano ja abhAva thaI jAya che. pranirvA: hA e vAta satya che. mane e vAta vismRta thaI nathI. paraMtu e nyAya vaDe (e pramANe vicAratAM) to karmone Azrayi thatA aupazamikAdi bhAvo paNa ajIvone paNa prApta thAya; kAraNa ke upazamAdi bhAvo paNa te upazamAdino pragaTa karatA jIvamAM temaja upazamAvavA yogya karmomAM e bemAM varte che. arthAtu upazamAdi bhAva karmamAM paNa rahyAM che, ane jIvamAM paNa rahyA che, to te upazamAdi bhAvo paNa bannemAM zA mATe na gaNavA? - uttara: e vAta satya che, paraMtu sUTanI pravRttimAM vivakSA (apekSA) pradhAna hovAthI (A sUtramAM paNa) audayika ane pAriNAmika e be bhAvanI ja ajIvomAM vivakSA karI che. ane e yuktithI saMbhavatA evA paNa aupazamikAdi bhAvonI vivakSA karI nathI, temAM koI doSa nathI. ane A (vivakSAnI pradhAnatA hovAnA hetuthI ja, te (ajIvamAM audayika tathA pAriNAmika ema be bhAva hovAnuM) amuka AcAryone ja mAnya che, badhAne nahi. keTalAka AcAryonA mate to ajIvomAM phakta eka pariNAmika bhAva ja saMbhave che. pra: vivakSAnI mukhyatAe ajIvamAM aupazamikAdi bhAva bhale nathI kahyA. parantu A gALAmAM karmone pariNAmikabhAva zA mATe na kahyo ? karmone viSe pariNAmikabhAva che ja nahi ema to nathI; kema ke "ravaya pariNAkiya 3yA, sAva hAMti HIM" ItyAdi vacana anya graMthomAM kaheluM paNa che. temaja zrI jinezvaroe pAriNAmikabhAvane sarva padArthonA samudAyamAM vyApakapaNe mAnelo che, (arthAtu pAriNAmikabhAva sarva dravyamAM mAnelo che. to gAthAmAM kema na kahA ?). uttara: e vAta ThIka kahI. parantu karmamAM audayikabhAva ja prabala - pradhAna che, pAriNAmikabhAva nahi. kAraNa ke pAriNAmikabhAva to (sarvadravyavartI hovAthI) gauNapaNe 1. ahIM AThe karmamAM traNa bhAva hovA chatAM bhAvikabhAvane avivakSAthI na mAnyo ane pariNAmika ne sarvavyApI hovAthI gauNapaNAnI apekSAe na mAnyo, e sarva apekSAbheda che, jethI emAM koI vizeSa virodha ke visaMvAda jevuM nathI. te saMbaMdhamAM zrI vizeSAvazyakamAM paNa kahyuM che ke : udaya khaya khaovasamo - vasamasamutthA bahuppagArAo / evaM pariNAmavasA, ladhdhIo hoti jIvANaM / / 801 / / [artha : karmanA udayathI, kSayathI, kSayopazamathI ane upazamathI utpanna thatI labdhio ghaNA prakAranI hoya che. ane e pUrvokta ane vakSyamANa labdhio jIvone pariNAmanA vazathI (zubha adhyavasAya)thI utpanna thAya che. 801] For Private Personal Use Only Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahelo che. have e bAbatano vizeSa vistAra karavAthI saryuM. e pramANe 266mI gAthAno artha samApta thayo. 266 // avataraNa: have emAM kSAyikAdi bhAvathI jIvane je je labdhio utpanna thAya che tene vibhAgapUrvaka (judI judI) darzAvatAM graMthakartA A gAthA kahe che : kevaliya nANadaMsaNa, khaiyaM sammaM ca caraNadANAI / nava khaiyA ladhdhIo, uvasamie samma caraNaM ca // 267 // thArtha: kevaLajJAna, kevaLadarzana, kSAyika samyaktva, kSAyika cAritra, ane kSAyika dAnAdi (dAna-lAbha-bhoga-upabhoga-vIrya e) pAMca labdhi, e sarva maLIne kSAyikabhAvathI utpanna thatI nava kSAyika labdhio che, ane upazamabhAvamAM (eTale upazamabhAvathI utpanna thanA2I) upazama samyaktva tathA upazama cAritra e be ja labdhio che (e rIte be bhAvanI labdhio kahI). ||267nA TIArtha: jevattiya nALavaMsaLa - kevaLajJAna, kevaLadarzana tathA svayaM samAM 6 ityAdi - kSAyika samyaktva ane kSAyika cAritra e be tathA antarAya karmanA kSayathI utpanna thayelI vALApha dAnalabdhi ane 'Adi' zabdathI lAbha-bhoga-upabhoga tathA vIrya labdhio paNa grahaNa = e gAthAnI vRttino artha A pramANe - vaM eTale e pUrve kahelI, ane te te sivAyanI bIjI vaduppArAo - ghaNA prakAranI eTale aparimita saMkhyAvALI aneka sIo - labdhio nIvALuM - jIvone pariNAmavA - zubha-zubhata2zubhatama adhyavasAyanA vazathI hoti- thAya che. e labdhio kevA prakAranI ? te kahe che - uddaya vaikriya nAmakarma ane AhAraka nAmakarma Adi karmanA udayathI utpanna thatI vaikriya zarIra tathA AhAraka zarIra racavAnI ityAdi labdhio pragaTa thAya che. tathA vaya- darzanamohanIyAdi karmanA kSayathI utpanna thayelI kSAyika samyaktva, kSINamohatva ane siddhatva Adi labdhio pragaTa thAya che. tathA ghovasama- dAnAntarAya, lAbhAntarAya Adi karmanA kSayopazamathI utpanna thayelI akSINamahAnasI Adi labdhio pragaTa thAya che. tyAM je labdhivaMta munino ANelo AhAra bIjA ghaNAo vApare - khAya to khUTe ja nahi, parantu AhAra lAvanAra muni pote khAya to ja khUTe - pUrNa thAya. evA munine akSINamahAnasI labdhi jANavI. (jema zrI gautamasvAmIe eka pAtrI jeTalI kSIrathI paMdaraso tApasone bhojana karAvyuM, e akSINamahAnasI labdhi). tathA vasama - darzanamohanIya Adi karmanA upazamathI utpanna thayelI aupamika samyaktva tathA upazAntamoha ityAdi labdhio pragaTa thAya che. 5801|| ahIM AmauMSadhi Adi vIsa ja labdhio che ema nahi, parantu te uparAMta gaNadharalabdhi - tejolabdhi - AhA2kalabdhi - pulAkalabdhi - gaganagAmI labdhi ityAdi ghaNI labdhio saMbhaLAya che, parantu labdhisaMkhyAmAM teno saMgraha nathI karyo. bIjA AcAryoe mAnelI vIsa labdhionAM nAma : 1. AmakhaiSadhi 2. zleSmauSadhi. 3. malauSadhi 4. vipuauSadhi 5. sarvoSadhi 6. koSTabuddhi 7. bIjabuddhi 8. padAnusArI 9. saMbhinnazrota 10. Rjumati 11. vipulamati 12. kSIrAzrava, madhyAzrava, sarpiSAzrava. 13. akSINamahAnasI A vIsa labdhio bhavya puruSane hoya, emAMthI 13 labdhi bhavya strIne hoya, 11 labdhio abhavya puruSane hoya, ane abhavya strIne 10 labdhio yathAsaMbhava hoya te sarva granthAntarathI jANavuM, ahIM vistAranuM prayojana nathI. 14. vaikriyalabdhi 15. cAraNalabdhi 16. vidyAdharalabdhi 17. arhantalabdhi 18. cakravartilabdhi 19. vAsudevalabdhi 20. baladevalabdhi 434 Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavI (arthAt kSAyika dAna - kSAyika lAbha - kSAyika bhoga- kSAyika vIryalabdhi). te kAraNathI e kevaLajJAnAdika nava labdhio kSAyika eTale kSAyikabhAvathI (arthAt potAnA AvaraNIya karmanA kSayathI) utpanna thayelI che. te A pramANe - kevaLajJAna ane kevaLadarzana potapotAnA AvaraNano kSaya thaye ja (arthAt kevaLajJAnAvaraNIya karmano kSaya thaye kevaLajJAna ane kevaLadarzanAvaraNIya karmano kSaya thaye kevaLadarzana) utpanna thAya che. tathA sAta darzanamohanIya karmanA (eTale cAra anaMtAnubaMdhI krodha-mAna-mAyA-lobharUpa kaSAyanA ane mithyAtva mohanIya, mizra mohanIya tathA samyaktva mohanIya e traNa darzanamohanIyanA) kSayathI kSAyika samyakatva utpanna thAya che. tathA cAritramohanIya karmanA (21prakAranA mohanIyanA) kSayathI kSAyika cAritra utpanna thAya che. ane kSAyika dAnAdi pAMca labdhio paNa pAMca prakAranA antarAya karmanA kSayathI ja utpanna thAya che. te kAraNathI e nava labdhio kSAyikabhAvanI gaNAya che. !rUti 1 kSAyinadhdhi || tathA 3vasagi sanma varaUT | - ahIM samna varay e samyaktva ane cAritranA arthavALA padamAM "upazama' vizeSaNa (eTale 3vasama sama vara evuM vizeSaNayukta pada) nathI kahyuM to paNa vyAkhyAnathI (vRttithI athavA vyAkhyAnathI vizeSapratipattinA nyAye) e banne padamAM upazama vizeSaNa joDavuM - jANavuM. kAraNa ke samyaktva ane cAritranA sarva bheda upazamabhAvanA hotA nathI (jo samyakatva ane cAritra kevaLa upazamabhAvathI ja thatuM hota to e bene upazama vizeSaNa lagADavAnI jarUra na hota. parantu kSAyikAdi bhAvanAM paNa samyakatva cAritra hoya che, mATe te grahaNa na thaI jAya te mATe ahIM "upazama" vizeSaNanI jarUra che - e tAtparya che). tethI upazama samyaktva ane upazama cAritra upazamabhAvamAM ja varte che, (eTale upazama samyaktva ane upazama cAritra upazamabhAvathI ja utpanna thAya che), parantu zeSa lAyikAdi bhAvamAM vartatuM nathI. vaLI emAM paNa upazama samyakatva to darzanamohanIyanI sAta prakRti upazAnta thaye thAya che, ane upazama cAritra cAritramohanIya (nI 21 prakRti) upazAnta thaye thAya che. te kAraNathI upazama samyaktva tathA upazama cAritra e be upazamabhAvavartI ja gaNAya che. e 267 mI gAthAno artha samApta. l/26 7ii. avataraNaH have A gAthAmAM kSAyopathamika bhAvathI je labdhio utpanna thAya che, te kSAyopathamika labdhio kahevAya che. te A pramANe : nANA cau aNNANA, tinni u daMsaNatigaM ca gihidhammo / veyaya cau cArittaM, dANAiga missagA bhAvA // 268 // thArtha: cAra jJAna, traNa ajJAna, vaLI traNa darzana, gRhasthadharma (dazavirati cAritra), vedaka samyakatva (kSayopazama samya), cAra cAritra ane dAnAdika pAMca lAyopathamika labdhi e 21 labdhio mizrabhAvavALI eTale kSayopazamabhAvathI utpanna thanArI che. 26 8ii TIchArthaH siTI bhAva - A (AgaLa kahevAtA) jJAnAdi bhAvo eTale jIvaparyAyo mizrabhAvane eTale sAyopathamikabhAvane pAme che eTale kAraNapaNe Azraya kare che (eTale For Pri39 Personal Use Only Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgaLa kahevAtA matijJAnAdi bhAvo kSAyopathamikabhAvarUpa kAraNathI utpanna thatA hovAthI) kSAyopathamikabhAvamAM gaNAya che - e bhAvArtha)te A pramANe - matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna tathA mana:paryavajJAna e cAre jJAna, tathA matiajJAna, zrutaajJAna ane virbhAgajJAna e traNa ajJAna yathAsaMbhava potapotAnA AvaraNa karanArA matijJAnAvaraNAdi karmano kSayopazama thaye ja utpanna thAya che. tathA vaMsatA cakSudarzana, acakSudarzana ane avadhidarzana e traNa darzana potapotAne AvaraNa karanArAM cakSudarzanAvaraNa ItyAdi karmano kSayopazama thavAthI ja pragaTa thAya che. tathA didho gRhasthano dharma je dezavirati cAritrA te paNa apratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyano kSayopazama thavAthI ja utpanna thAya che. tathA veyana - vedaka eTale vipAkarUpa anubhava vaDe je vedAya che samyakatvapuMjanAM yugalo jemAM te vedaka samyakatva eTale kSayopazama samyakta; te paNa sAta darzanamohanIya karmano kSayopazama thavAthI ja pragaTa thAya che (mATe kSayopazama bhAvamAM che). 1. ahIM sAta darzanamohanIyano kSayopazama sAmAnyathI kahyo che, parantu vAstavika rIte to cha darzanamohanIyano kSayopazama ane samyakatvamohanIyano vipAkodaya e bethI kSayopazama samyaktva pragaTa thAya che, e vizeSa che. prazna : kSayopazama samyakta jo samyakatvamohanIyanA vipAkodayathI thAya che tyAre to gati Adivatu e samyakatvane audayikabhAvanuM ja gaNavuM joIe, to ahIM kSayopazamabhAvanuM kema gayuM? kAraNa ke karmanA udayathI utpanna thatAM sarva bhAvo audayika bhAvamAM gaNAya e spaSTa vAta che, to e virodha kema? uttara: e bAbatamAM virodha kaMI nathI. kAraNa ke - samyakRtvamohanIya tathA mizramohanIya e be mohanIya mULa karma nathI, parantu mULakarmarUpa mithyAtvamohanIyanAM rUpAntara che. mULa karma to eka mithyAtvamohanIya ja (traNa darzanamohanIyamAM) che. e rIte samyakatvamohanIya rUpAntara karma hovAthI eno je rasoiya te mithyAtvamohanIyano pradezodaya ja che. mATe mithyAtvamohanIyanA pradezodayarUpa samyakatvamohanIyanA rasodayane potAnA rasodayanI mukhyatA na gaNatAM mithyAtvanA pradezodayanI ja mukhyatA gaNIne (eTale samyakatvamohanIyanA udayane mithyAtvanA pradezodayarUpa kSayopazamanI mukhyatA gaNIne) ahIM samyaktvanA rasodayathI utpanna thatA samyakatvane kSayopazama sabhyazrutva kahyuM che, paNa audayika samyakta nahi. e rIte mizramohanIyanA rasoiyamAM paNa mithyAtvano pradezodaya mukhya gaNIne mizra samyakatvane paNa kSayopazamabhAvamAM gaNavuM nahi. prazna: jema samyakatvamohanIyano udaya te mithyAtvano pradezodaya che, tema mizramohanIyano udaya te paNa mithyAtvano pradezodaya che. to ekamAM kSayopazamabhAva gaNavo, ane ekamAM kSayopazamabhAva na gaNavo tenuM kAraNa zuM? uttara: e viSamatAmAM rasaspardhako ja mukhya kAraNa che. te A pramANe - mithyAtvanAM tathA mizranAM rasaspardhako sarve sarvaghAtI ja che, ane samyakatvamohanIyanA rasaspardhako kevaLa dezaghAtI ja che. ane sthAnanI apekSAe samyaktvamohanIyanAM spardhako ekasthAnI tathA dvisthAnI che, mizranAM kevaLa dvisthAnI che, ane mithyAtvanA dvisthAnI, tristhAnI tathA catuHsthAnI che. punaH eka niyama evo che ke - sarvaghAtI spardhako udayamAM hoya tyAre kSayopazamabhAva gaNAya ja nahi, ane dezaghAtI spardhakono udaya hoya tyAre ja kSayopazamabhAva gaNAya. e niyama pramANe mizramohanIya e mithyAtvano jo ke pradezodaya che to paNa sarvaghAtI spardhakono ja udaya hovAthI e pradezodayane kSayopazamabhAva rUpe na gaNAya. (vaLI ahIM mizramohanIyanA rasoiyamAM pradezodayano vyapadeza te paNa mithyAtvano pararUpe udaya hovAthI che), ane samyakatvamohanIyanAM to sarve spardhako dezaghAtI ja hovAthI te dezaghAtInA udayamAM kSayopazamabhAva avazya gaNI zakAya. ahIM mizramohanIyane kSayopazamamAM gayuM te anudayAvasthAmAM ja gaNAya; kAraNa ke te vakhate mithyAtvavatuM mizramohanIya paNa samyakatva svarUpe pararUpa thaIne udayamAM Ave che, parantu svarUpe udayamAM AvatuM nathI mATe ja te vakhate pote pradezodaya rUpe udaya AvavAthI anudayAvasthAmAM kSayopazamabhAve gaNI zakAya. A bAbatamAM carcA karavA. yogya viSaya ghaNo che, parantu ahIM vizeSa vistAranuM prayojana nathI. For Privax ersonal Use Only Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA 3 vAritta sAmAyika cAritra, chedopasthApanIya cAritra, parihAravizuddhi cAritra ane sUkSmasaMparA cAritra e cAra cAritra cAritramohanIyakarmanA kSayopazamathI thAya che. tathA vALA - dAnAdika pAMca labdhio antarAya karmanA kSayopazamathI pragaTa thAya che. (have ahIM dAnAdika labdhionA saMbaMdhamAM prazna karAya che ) praH dAnAdika pAMca labdhio to prathama bhAvikabhAvanI kahevAI gaI che, ane ahIM tamoe kSayopazamabhAvanI kahI, to e be bAbatamAM virodha kema nahi? uttara: nA, e vAta e pramANe nathI. kAraNa ke e bAbatano abhiprAya ja hajI tamArA jANavAmAM Avyo nathI. te A pramANe - dAnAdika labdhio nizcaye be prakAranI che. eka to antarAyakarmanA kSayathI utpanna thayelI, ane bIjI antarAyakarmanA kSayopazamathI utpanna thayelI. temAM pahelAM je kSAyikabhAvanI kahI te to attarAyakarmanA kSayathI utpanna thanArI jANavI, ane te kevalI bhagavaMtone ja hoya che. ane A gAthAmAM je kSAyopathamikabhAvanI kahI te antarAyakarmanA kSayopazamathI utpanna thanArI jANavI, ane te chabasthone ja jANavI. e pramANe A gAthAmAM kahelA sarve bhAvo lAyopathamika che. e 268 mI gAthAno artha samApta. 268 avataraVT: e pramANe pUrva gAthAmAM kSAyopathamikabhAvanI labdhio kahIne have A gAthAmAM audayikabhAvathI utpanna thanArA tathA pAriNAmikabhAvamAM vartanArA jIvagharma (jIvanA paryAya) kahevAya che, te A pramANe : gai kAya veya lesA, kasAya annANa ajaya assanI / micchAhAro udayA, jiya bhaviyariyatti ya sahAvo // 269 / / THthArtha: gati-kAya-veda-lezyA-kaSAya-ajJAna-avirati-asaMnnitva-mithyAtva- AhArIpaNuM - e sarva audAyika bhAvo che. tathA jIvatva, bhavyatva ane abhavyatva e traNa svAbhAvika (eTale pAriNAmika) bhAva che. /269 TArtha: 3yA - A kahevAtA gati Adi sarve jIvaparyAyo 38yA: audayika bhAva che; kAraNa ke narakagatinAmakarma Adi karmonA udaya vaDe utpanna thatA hovAthI; ane "A mAruM zarIra te pUrvanuM bAMdheluM karma che" ityAdi vacanavyavahAramAM jema kAryane viSe kAraNano upacAra thAya che tema kAryamAM kAraNanA upacArathI gati Adi jIvaparyAyo paNa karmano udaya (udayabhAva) che. ane te kAraNathI e gati Adika sarve paNa jIvaparyAyo audayikabhAvavartI (audayika bhAvamAM) ja jANavA, e tAtparya che. (have e gati Adi paryAyo kayA kayA karmanA udayathI? te darzAvAya che) 1. ghaNAM graMthomAM sAmAnyathI layopazama cAritra ekaja gaNIne kSayopazamabhAvanA 18 bheda niyata kahyA che. ahIM traNa cAritra vadhavAthI 21 bhAva thAya che, e graMthakartAnI vivakSAmAtra che, virodha nathI. 2. ahIM gati Adi karmano udaya kAraNa che, ane gati Adi kArya che. mATe gati AdimAM udayarUpa kAraNano upacAra mAnIne gati Adi pote udayabhAva che ema gaNAya che. vAstavamAM to gati Adi pote udayabhAvavALA nathI paNa karmo ja udayabhAvavALAM che. For Priv39 Personal Use Only Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e paryAyone audayikabhAva te A pramANe - je A nArakapaNuM, tiryacapaNuM, manuSyapaNuM ane devapaNuM e lakSaNavALo gatiparyAya jIvane viSe je pragaTa thayo che, te narakagati Adi nAmakarmanA (gatinAmakarmanA) udayathI ja thayo che. tevI rIte thAya? eTale pRthvIkAyapaNuM, apUkAyapaNuM ityAdi paryAya paNa gatinAmakarma-jAtinAmakarma - zarIranAmakarma - pratyeka (vA sAdhAraNa) nAmakarma tathA sthAvara Adi nAmakarmanA udayathI thAya che. tathA vera (vada) eTale strIveda Adi traNa veda te strIveda, puruSaveda ane napuMsakaveda nAmanA mohanIyakarmanA udayathI thAya che. tathA naisA - cha lezyA te jeonA mate kaSAyano niNaMda (sAra) te lezyA kahevAya che teone mate kaSAyamohanIyakarmanA udayathI leNyA mAnavI. vaLI jeone mate vezyAo yogapariNAma che, teone mate traNa yogane utpanna karanArAM karmonA udayathI mAnavI. vaLI bIjA AcAryo to ema mAne che ke - jIvanuM jema saMsArIpaNuM, athavA asiddhapaNuM te AThe karmanA samudita bhAvathI utpanna thayeluM gaNAya, tema cha lezyAo paNa AThe karmanA samudita udayathI jANavI. 1. A bheda bIjA graMthomAM gaNAvyo nathI. 2. ahIM vezyAonA saMbaMdhamAM zrI prajJApanAjInI vRttimAM carcA lakhI che teno bhAvArtha A pramANe - "e kRSNAdi lezyAnAM dravyo te zuM che? kahevAya che ke - ahIM yoga hoya to lezyA hoya, ane yoga na hoya to lezyA na hoya. tethI yoganI sAthe lezyAno anvaya- vyatirekabhAva dekhavAthI leyA te yoganA nimittavALI che, ema nizcaya thAya che (vo nimittA ). kAraNa ke jyAre joIe tyAre sarvatra yoganimittapaNAnA nizcayano ja anvaya- vyatireka dekhAya che, eja mULa kAraNa hovAthI (arthAtu game te vakhate paNa legyAmAM yoganimittano ja anvaya-vyatirekabhAva hovAthI lezyA e yoganimittavALI che ema nizcaya thAya che). vaLI legyAnA yoganimittapaNAmAM paNa be vikalpa ubhA thAya che. te A pramANe - e yoganimittatA te yogAntargata dravyarUpa che ? ke yoganimittaka karmadravyarUpa che ? tyAM prathama yoganimittaka karmadravyarUpa to lezyA nathI ja; kAraNa ke jo tema hoya to punaH be vikalpa thaze. te (navA be vikalpa) A pramANe - je legyA yoganimittaka karmadravyarUpa hoya to te ghAtakarmadravyarUpa che? ke aghAtikarmadravyarUpa che? tyAM prathama ghAtikarmadravyarUpa to nathI ja; kAraNa ke ghAtikarmanA abhAve paNa sayogI kevalIne lekSA hoya che. tema aghAtikarmadravyarUpa paNa nathI; kAraNa ke aghAtikarma ayogI kevalIne hovA chatAM paNa tyAM lezyAno abhAva che. te kAraNathI (prathama karelA be vikalpomAMthI) bAkI rahela eka vikalpa je yogAntargata dravyarUpa che, tasvarUpa lezyA che (arthAtu leNyA yoganimittaka karmavyarUpa nahi paNa yogAntargata dravyarUpa che), ema jANavuM. vaLI te yogAntargata dravyo jyAM sudhI kaSAyo vartatA hoya che tyAM sudhI te kaSAyonA udayamAM paNa upabRhaka (upaSTabhaka- AlaMbanabhUta) che. vaLI yogAntargata dravyomAM kaSAyodayanuM upabRhakapaNAnuM sAmarthya che te anubhavamAM paNa Ave che; jema pittadravyanuM. te A pramANe- pittanA prakopavizeSathI (pittanA atiprakopathI) krodha ghaNo vRddhi pAmato dekhAya che. vaLI bIjI vAta e che ke - yogAntargata nahi evAM bAhya dravyo paNa karmanA udayamAM tathA kSayopazama AdimAM hetubhUta thAya che; jema brAhmI auSadhi (e bAhya dravya) jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamamAM kAraNa che, ane madirApAna (e bAhyadravya) jJAnAvaraNIya karmanA adhika udayamAM kAraNabhUta che. ane jo tema na hoya to A yogya che ke A ayogya che evA vivekanI zUnyatA kema prApta thAya ? tathA dahIMnuM bhojana (e bAhya dravya) nidrArUpa darzanAvaraNIya karmanA udayamAM kAraNabhUta che. (e pramANe jyAre bAhya dravyo paNa karmanA udayamAM tathA kSayopazamAdikamAM kAraNabhUta thaI zake che) to yogadravyo (yogAntargata dravyo karmanA udayamAM) kAraNabhUta kema na thAya ? (arthAtu thAya ja). ane e kAraNathI ja bIjAM zAstromAM (karmaprakRti AdimAM) "lezyAnA vazathI sthiti pAkavizeSa' kahyo che (arthAta karmanI sthitino paripAka thavAmAM lezyAne heturUpa mAnelI che) te paNa samyaka rIte ghaTI zake che. kAraNa ke sthiti pAka eTale anubhAga kahevAya, ane te anubhAganuM nimitta (rasodayanuM nimitta) kaSAyodayAntargata kRSNAdi lezyAnA pariNAmavizeSa che. (lezyAnI pariNativizeSa che). ane (kaSAyodayAntargata hovAthI athavA kaSAyane upabRhaka For Private X36onal Use Only Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hovAthI) te lezyApariNAmo paNa (kaSAyodayamAM nimittanI apekSAe) kaSAyasvarUpa ja gaNAya che; kAraNa ke kaSAyodayamAM antargatapaNe vartatA hovAthI. vaLI te lezyApariNAmo kRSNAdibhedo vaDe bhedavALA tathA (te ekeka bhedamAM paNa) taratamatAnA bhede karIne vicitra (ghaNA) bhedavALA thAya che, te to kevaLa yogAntargata dravya je sahakArI kAraNa che te kAraNanA bhedothI tathA te kAraNanI vicitratAthI ja (lezyApariNAmo paNa bhedavALA ane vicitra) che. te kAraNathI zrI karmaprakRti prakaraNanA kartA bhagavAn zrI zivazarmasUrie (potAnA banAvelA) zataka nAmanA graMthamAM 'DjhinumAmAM hasAvo jhuUr (jIva karmanI sthiti ane karmano anubhAga - rasa je kare che te kaSAyanimittathI kare che).' ema je kahyuM che, te paNa samIcIna-ghaTatuM ja che. kAraNa ke - kRSNAdi lezyAnA pariNAmo paNa kaSAyodayamAM antargata hovAthI kaSAyasvarUpa ja gaNAya. vaLI te kAraNathI keTalAka AcAryo je ema kahe che ke - 'lezyAo yogapariNAmarUpa hovAthI no DipaA, vijJazubhAAM sAyalo Drupha (yogathI prakRtibaMdha tathA pradezabaMdha, ane kaSAyathI sthitibaMdha ane rasabaMdha kare che, e vacanathI lezyApariNAmo prakRtibaMdha ane pradezabaMdhamAM ja hetu hoI zake, parantu karmanI sthitimAM hetubhUta na hoI zake)' e kathana paNa yogya nathI; kAraNa ke pUrve kahelo bhAvArtha jANavAmAM Avyo nathI mATe. vaLI bIjI vAta e che ke - lezyAo karmanI sthitimAM hetubhUta nathI, parantu karmanI sthitimAM kaSAyo hetubhUta che. ane lezyAo to kaSAyodayamAM antargata vartatI chatI karmanA rasamAM hetubhUta che. e kAraNathI ja sthitipAvizeSastasya, mati jJeyAvizeSeLa (te karmano sthitipAkavizeSa leAvizeSa vaDe thAya che), e vacanamAM pArja zabdanuM grahaNa anubhAganA grahaNa mATe, (jethI sthitipAka kahevAthI anubhAga grahaNa karavuM, paNa kevaLa sthitinuM nahi; jo kevaLa sthitinuM grahaNa karavuM hota to sthitipAka zabdane badale sthiti zabda ja kahevo ghaTita hoya). vaLI e vAtane zrIkarmaprakRti TIkA vigeremAM atidRDha paNa karI che. mATe teone (lezyA e yogapariNAmarUpa hovAthI karmanA prakRtibaMdha ane pradezabaMdhamAM hetubhUta che ema kahenArAone) siddhAntanuM jJAna paNa samyak rIte nathI. vaLI je ema kahyuM ke - 'lezyA e karmano niSyanda che, ane niSyarUpa hovAthI ja jyAM sudhI kaSAyodaya tyAM sudhI niSpandano paNa sadbhAva hovAthI karmanI sthitimAM paNa heturUpa (lezyAo) hoya te ghaTita vAta che ityAdi', e kahevuM paNa azlIla (grAmya vacana-samaja vinAnuM) vacana che. kAraNa ke lezyAo anubhAgabaMdhamAM hetu hovAthI sthitibaMdhano hetu na ghaTI zake. vaLI bIjI vAta e che ke - karmano niSyanda te zuM karmano kalka (asAra bhAga sarakho) jANavo ? ke karmano sAra jANavo ? (e be vikalpamAMthI prathama 'karmano kalka' to ghaTato nathI, kA2Na ke) kalka to asAra hovAthI tenA vaDe utkRSTa rasa baMdhAya nahi; jethI utkRSTAnubhAgabaMdhanA hetupaNe anupapattino prasaMga Ave che. kAraNa ke kalka e asAra hoya che, ane je asAra hoya te utkRSTAnubhAgabaMdhamAM hetu kevI rIte hoI zake ane lezyAo to utkRSTAnubhAgabaMdhamAM paNa hetubhUta che ja. have jo lezyAo karmano kalka nahi paNa karmano sAra che e pakSa aMgIkAra karo to te kayA karmano sAra che ? ema kahevA yogya (pUchavA yogya) che. jo kaho ke yathAsaMbhava AThe karmano sAra che to kahIe chIe ke - zAstramAM AThe karmanA vipAka varNavyA che temAM lezyArUpa vipAka to koIpaNa karmano varNavyo darzAvyo nathI; to 'lezyAo ATha karmano sAra che' e tamAro pakSa ame kevI rIte aMgIkAra karIe ? te kAraNathI pUrve kahelo pakSa ja ('lezyAo yogAntargata dravyarUpa che' e pakSa ja) ati zreyaskara che, mATe aMgIkAra karavA yogya che. kAraNa ke zrI haribhadrasUri vigeree paNa te te sthAne (lezyAsvarUpanA prasaMgavALA sthAne) e ja pakSa aMgIkAra karelo che. e zrI prajJApanAjInI vRttino akSarArtha darzAvyo, jemAM lezyAone yogAntargata dravyasvarUpe gaNI che, ane e bAbatanuM ja vizeSa samarthana kareluM che. vaLI lezyAnA saMbaMdhamAM zrI uttarAdhyayanasUtranI ziSyahitA nAmanI vyAkhyAnA karrA vAdivetAla zrI zAMtisUrie zrI bhadrabAhusvAmIkRta niyuktinI vRttimAM je bhAvArtha kahyo che, te niryukti tathA vRttino akSarArtha - - // lezyA saMbaMdhI ziSyahitA vRttano abhiprAya // lezyAnA cAra nikSepamAM trIjA dravyanikSepanA tatirikta bhedamAM tatirikta dravyalezyA be prakAranI karmadravyalezyA ane nokaryadravyalezyAnA bhedathI kahI che. te saMbaMdhI zrI bhadrabAhukRta niryuktinI gAthAo A pramANe - 439 Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jANagabhaviyasarIrA, tavvairittA ya sA puNo duvihA / mmA none yA, none daMti TuvihA 3 ||rU9 || jIvANamajIvANa ya, duvihA jIvANa hoi nAyavvA / bhavamabhavasiddhiyANaM, duvihANa vi hoi sattavihA ||535|| ajIvakammanodavvalesA sA dasavihA u nAyavvA / caMdANa ya sUrANa ya, gahagaNanakUkhattatArANaM ||537|| AbharaNacchAyaNAdaM sagANa maNikAgiNINa jA lesA / ajIvadavvalesA, nAyavvA dasavihA esA ||538|| jA davvakammalesA, sA niyamA chavvihA u nAyavvA / kiNhA nIlA kAU, teU pamhA ya sukkA ya // 539 // gAthArtha: jANagazarIra, bhavyazarIra ane tatirikta e traNa nikSepabhedamAMthI tadyatirikta dravyalezyA punaH te be prakAranI che : 1. karmadravyalezyA, 2. nokarmadravyalezyA. temAM je nokarmadravyalezyA, te be prakAranI che. II535 // jIvanokarmadravyalezyA tathA ajIvanokarmadravyalezyA. temAM jIvonI nokarmadravyalezyA be prakAranI che ema jANavuM. te A pramANe - bhavyasiddhi jIvonI (bhavyonI)nokarmadravyalezyA, tathA abhavyasiddhi jIvonI(abhavyonI) nokarmadravyalezyA. tyAM e banne jIvonI nokarmadravyalezyA punaH sAta sAta prakAranI che. II536 // tathA ajIvanokarmadravyalezyA te vaLI daza prakAranI jANavI. te A pramANe - caMdronI - sUryonI - grahonI - nakSatronI - tArAonI -5537NA AbharaNonI - AcchAdanonI - AdarzonI - maNiratnanI - kAkiNIratnanI, e dazaprakAranAM dravyonI je lezyA (tejavizeSa) te daza prakAranI ajIvanokarmadravyalezyA jANavI (ahIM AbharaNa te motImALA vigere ane AcchAdana te suvarNAdi), / / 538 / / (e nokarma dravyalezyA kahIne have karmadravyalezyA kahevAya che). je dravyakarmalezyA che te nizcayathI cha prakAranI ja jANavI. te A pramANe - kRSNalezyA - nIlalezyA - kApotalezyA - tejolezyA - zuklalezyA. // 539 / - ahIM 537mI gAthAmAM je sAta prakAranI nokarmadravyalezyA jIvo saMbaMdhI kahI, te saMbaMdhamAM zrInasiMhasUri kRSNavarNAdi cha ane sAtamI saMyogajanya lezyA jIvo saMbaMdhI kahe che, ane bIjA AcAryo audArika, audArikamizra ityAdi sAta prakAranA kAyayoganA bhedathI sAta prakAranI (zarIrasaMbaMdhI) lezyA kahe che, e vizeSa che. have karmadravyalezyA je cha prakA2nI kRSNalezyA ityAdi bhedathI kahI te saMbaMdhamAM zrI zAntisUrikRta vRttino akSarazaH bhAvArtha kahevAya che. te A pramANe - vaLI ahIM rmadravyantezyA ema sAmAnyathI kahevA chatAM paNa zarIranAmakarmanAM dravyo te ja karmadravyalezyA. kema ke zrI prajJApanAjInI vRttikartAe kahyuM che ke - yogapariNAmarUpa lezyA che, ane lezyA te yogapariNAma kevI rIte ? (te kahe che-) sayogI kevalI zuklalezyApariNAma sahita (svAyuSyaparyanta) vicarIne antarmuhUrta bAkI rahe tyAre yoganirodha kare che, ane tyArabAda ayogIpaNuM tathA alezIpaNuM prApta kare che; te kAraNathI jaNAya che ke - lezyA e yogapariNAma che. ane te yoga zarIranAmakarmano ja pariNAma (pariNati) vizeSa che. kahyuM che ke - "rma hi ArmAsya hrArthamaceSAM ca zarIrAm (karma te kAryaNa zarIranuM paNa kArya che, temaja bIjAM zarIronuM paNa kArya che),' te kAraNathI audArikAdi zarIrayukta AtmAnI je vIryapariNati vizeSa te hrAyayoga. tathA audArika, vaikriya ane AhAraka zarIranA vyApArathI grahaNa karela bhASAdravyanA samUhanA saMbaMdhathI thato je jIvavyApAra te vacanayo. temaja audArikAdi (audArika - vaikriya - AhAraka) zarIranA vyApArathI grahaNa karela manodravyanA samUhanA saMbaMdhathI thato je jIvavyApAra te manoyoga. te kAraNathI kAyAdi (kAyA-vacana-manarUpa) karaNa (vyApAranA sAdhana) yukta AtmAnI je vIryapariNati te yoga kahevAya che, tevI ja rIte (kAyAdi ka2Nayukta AtmAnI vIryapariNativizeSa te] tezyA paNa jANavI. vaLI guravastu vyAvakSate - guruvarya to ema kahe che ke - karmano niSyanda te lezyA. kAraNa ke lezyAo karmanI sthitimAM hetubhUta che. jethI kahyuM che ke - tAH kRSNanIlakApota - tejasIpadmazuklanAmAnaH / zleSa iva varNabandhasya, karmabandhasthitividhAtryaH ||1|| For Private Orsonal Use Only Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA vasIya - krodhAdi kaSAyo te kaSAyamohanIyakarmanA udayathI thAya che. tathA trALa - ajJAna je viparIta bodharUpa matiajJAna Adi traNa ajJAna te jJAnAvaraNa ane mithyAtvamohanIya e be karmanA udayathI thAya che. ahIM prathama je e ajJAnanA ja mati artha : kaNalezyA, nIlalezyA, kApotalezyA, tejasalezyA, patralezyA ane zamleyA nAmavALI te leyAo varNanA saMbaMdhamAM (varNa eTale citra raMgavAnuM dravya, tene meLavavAmAM eTale kadamavatu ArTsa karavAmAM) jema zleSadravya (nehavALuM jaLa, gugaLa, guMdara vA rogAna Adi dravya) tema karmano baMdha ane sthitibaMdha e bannene karanArI che (ema jANavuM). [1] ane jo lezyAo yogapariNAmarUpa che ema kahIe to no paDipaUAM TijhauTHT hasIyANo e vacanathI (yogathI prakRtibaMdha tathA pradezabaMdha hoya, ane kaSAyathI sthitibaMdha tathA anubhAgabaMdha hoya e vacanathI) lezyAo prakRtibaMdha ane pradezabaMdhamAM ja hetubhUta thAya, parantu karmanI sthitimAM hetubhUta na thAya. [e vyAkhyAthI yogapariNAmarUpa legyA nathI ema siddha karyuM. vaLI vezyAo karmano nicanda che ema mAnIe to jyAM sudhI kaSAyodaya hoya tyAM sudhI karmanA nispandano paNa saddabhAva hovAthI vezyAo karmanI sthitimAM hetubhUta che e vAta paNa ghaTI zake che ja, ane e kAraNathI ja upazAntamoha tathA kSINamoha avasthAmAM karmabaMdhano sadUbhAva hovA chatAM paNa sthitibaMdha thato nathI. je kAraNathI kahyuM che ke - 'paDhamasamaye varlDa vIyasamaye veDDAM tati samaye nizniuri [te karma prathama samaye bAMdhyuM, bIje samaye vedhuM, ane trIje samaye nirjI'. vaLI ahIM koI prazna kare ke -- jo vezyA karmano nisTanda che, to samucchinnakriyA nAmanA zukladhyAne dhyAtA (kevalI)ne paNa cAra karmano sadUbhAva hovAthI te cAra karma)nA nisyadanA sarbhAvathI vezyAno sadbhAva hovo joIe te kema nathI? to teno uttara kahevAya che ke - evo kaMI niyama nathI ke nisvajavaMta sadAkALa nicandasahita ja hoya; kAraNa ke koI vakhata nisyadavALI vastuo paNa tathA prakAranI avasthAmAM nisyadarahita dekhAya che A sarva vyAkhyAmAM vezyAo karmano nisyaja che ema yukti prayuktithI siddha karyuM. [have zrI prajJApanAjInI vRttimAM je yogapariNAmarUpa lezyA kahI che, temaja A vRttikartAe paNa potAno abhiprAya te vRttine anusAre ja darzAvyo che te yogapariNAmarUpa lezyAnuM khaMDana [2vastu vyAvakSate e padathI guru pote ja kare che te A pramANe -] vaLI prathama je kahyuM ke "yogapariNAma eja vezyA' te paNa asAdhaka che ei vacana paNa lakSyane siddha karanAra nathI, kAraNa ke - kiraNo vigere jo ke sUryAdikanA abhAve hoya nahi, parantu te kAraNathI kiraNo vigere sUryarUpa ja che ema na kahevAya. je kAraNathI kahyuM che ke - yacca candraprabhAdyatra, jJAtaM tajjJAtamAtrakam / prabhA pudgalarUpA yattadharmo nopapadyate / / 1 / / [artha : vaLI ahIM [prAyaH vezyAnA saMbaMdhamAM je caMdraprabhAdikanuM udAharaNa ApyuM te to udAharaNamAtra ja che. kAraNa ke - prabhA je pugalasvarUpa che te caMdrAdikano dharma che ema siddha nathI |1||. e puravastu vyAvakSate e padathI prAraMbhIne ahIM sudhImAM gurukathita vyAkhyA samApta thaI, have vRttikartA pote kahe che-]. vaLI anya AcAryo ema kahe che ke - kAmaNazarIranI mAphaka ATha karmathI judAM ja kArmaNa vargaNAnA dravyothI banelAM karmalezyAnAM dravyo che. arthAta kArmaNa vargaNAmAMthI jema kArpaNa zarIra banyuM che tevI ja rIte kA ja lezyAdravyo paNa banelAM che, jethI vezyAdravyo te kArmaNa vargaNAnAM ja dravyo che]. mATe have e sarva bAbatamAM (bhinna bhinna kathanamAM) tattva zuM che te zrI sarvajJo jANe. e pramANe legyAonA saMbaMdhamAM yogAntargata dravya, eTale A vRttikartAnA artha pramANe pAMca zarIranAmakarmanAM dravya, karmanisTanTa ane kArmaNavargaNAnAM svataMtra dravyo e traNa abhiprAya kahevAyA. e saMbaMdhamAM tattva zuM che te zrI sarvajJo jANe. samajavAmAM to pahelo ane trIjo abhiprAya sugamatAthI samajI zakAya che. tattvArthavRttikartA e karmanA nisyadarUpa ane varNamAtra mAne che. For Pxxta & Personal Use Only Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajJAnAdika bhedomAM (traNa ajJAnamAM) kSAyopazamikabhAva kahyo te vastunA avabodhamAtranI apekSAe ja kahyo (parantu viparIta ke aviparItanA vizeSathI nahi). kAraNa ke - vastuno avabodha sarva paNa eTale viparIta avabodha hoya athavA to aviparIta avabodha hoya to paNa avabodha to jJAnAvaraNIyakarmanA kSayopazamathI ja thAya che. ane eja bodhamAM viparyAsapaNArUpa je ajJAnabhAva thAya che te to jJAnAvaraNa ane mithyAtvamohanIya e be karmanA udayathI ja thAya che. mATe eka ja ajJAnamAM kSayopazamabhAva ane audiyakabhAva e be bhAva kahevA virodhavALA nathI. e pramANe bIjA jIvaguNomAM paNa (jyAM be bhAvanI prApti hoya tyAM) virodhano parihAra jANavo. tathA anaya - ayatapaNuM eTale aviratipaNuM te paNa apratyAkhyAnAvaraNa kAyanA udayathI thAya che. ane khrasta%0LI - asaMkSipaNuM manaHaparyAptinAma karmanA udayathI ane jJAnAvaraNIyAdikanA udayathI thAya che. micchA - mithyAtva te mithyAtvamohanIyakarmanA udayathI thAya che. AhAre - AhArakapaNuM e kSudhA vedanIya tathA AhAra paryApti Adi nAmakarmanA udayathI thAya che. e pramANe yathAyogya potapotAnA karmanA udaya vaDe utpanna thatA hovAthI e gati Adi jIvaparyAyo sarve audayika bhAvamAM gaNAya che. 5 prazna: jo e pramANe (audayikabhAvanA e ja bhedo) che to pAMca nidrA-vedanA hAsya-rati-arati-Adi temaja asiddhatva, saMsArIpaNuM ityAdi bIjA paNa karmodayathI utpanna thayelA aneka paryAyo jIvomAM che, to te paryAyone paNa ahIM (audayikabhAvamAM) kema na gaNyA? uttaraH e pUchavuM satya che, parantu e kahelA paryAyo paNa upalakSaNathI (A bhAvamAM) jANavA, ane saMbhavatA evA bIjA bIjA paryAyo paNa (te bhAvamAM) jANavA. have pArigAmiLamAva kahevAya che. niya manviyariyatti ya sahAvo- jIvatva tathA bhavyatva ane tethI itara te abhavyatva e traNa jIvanA svabhAva che, arthAt anAdikALathI vartatA bhAva che, athavA Atmagata svarUpa che, arthAt anAdi pariNAmI bhAva che - e bhAvArtha che. e 1. granthAntaromAM 21 auyikabhAva kahyA che, temAM A asaMkSipaNuM gaNyuM nathI. temaja AgaLa kahevAtuM AhArIpaNuM paNa ghaNA granthomAM gaNyuM nathI, tethI jo ke e be bhAva auyika na hoya ema to nathI ja, e banne audiyakabhAva ja che. parantu ahIM audayikabhAvonI saMkhyAno niyama na rAkhavAnI apekSAe e banne bhAva gaNyA che. na 2. aparyAptanAmakarma ucchavAsaaparyAptanAmakarma, bhASAaparyAptanAmakarma ane manaHaparyAptanAmakarma ema traNa prakAranuM che. mATe ahIM manaHaparyAptanAmakarma grahaNa karyuM, kAraNa ke mananA abhAve ja asaMkSipaNuM hoya che. 3, kSudhAvedanIya e azAtAvedanIyamAM antargata che. 4. AhA25ryAptinAmakarmanA udayathI AhAragrahaNa ane khala2sapariNamana hoya che. parantu (e) nAmakarmanA udayathI kSudhAnI utpatti mAnavI e kaMIka vicAravA yogya to che, kAraNa ke kSudhA utpanna thayA bAda AhAragrahaNAdimAM ja enuM prayojana che. 5. jema kSAyopamikabhAvamAM anya graMthomAM 18 saMkhyAno, ane auyikabhAvamAM 21 saMkhyAno niyama rAkhyo che, tema A graMthamAM saMkhyAniyama rAkhavAmAM Avyo nathI. kAraNa ke kSayopazamabhAvamAM 21 gaNAvyA, ane ahIM 28 gaNAvyA, ane asiddhatvabhAva gaNAvyo nathI. e sarva graMthakartAnI vivakSAmAtra jeTalo bheda che, parantu tethI visaMvAda ke virodha nathI. For Privatesonal Use Only Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 269mI gAthAno artha samApta. ra6lA. (cAlu paddhati pramANe gAthArtha samApta thayA bAda avataraNa Ave che te AgaLanI kahevAtI gAthA sAthe joDAya che, e A bhASAntaramAM paddhati sarvatra AvI gaI che. parantu ahIM vRtti ghaNI moTI hovAthI e sarva artha AgaLanI gAthAmAM avataraNasvarUpe nahi lakhatAM A gAthArthanA paryanta ja lakhAya che. te A pramANe-). prazna: mohanIyAdikarmathI utpanna thayelA che, ityAdi kathanarUpe temaja tenuM kArya kevaLajJAnAdi labdhio darzAvavA dvArA ahIM audayikAdi pAMca bhAvonuM svarUpa kahayuM. ane chaThTho sAjhipAtika bhAva ke je prathama jIvomAM prApta thavAyogya kahyo che, te bhAvane to ahIM kAryAdi darzana dvArA (e sAnnipAtikabhAvathI jIvomAM kayA kayA paryAya utpanna thAya che te ityAdi svarUpe) kahyo ja nathI ! [to tenuM kAraNa zuM? arthAt te sAttipAtikabhAvanuM kArya zuM? te kaho. uttara: e vAta satya che (ke sAnnipAtika bhAvathI utpanna thatA paryAyone audayikAdi bhAvavat kahyA nathI). parantu jo e sAtripAtikabhAva audayika Adi pAMca bhAvonI peThe judo ja chaThTho bhAva hota tyAre to tethI utpanna thatuM kArya vigere juduM darzAvata, parantu tema nathI (eTale te sAnnipAtikabhAva pAMca bhAvathI sarvathA bhinna nathI), parantu e bhAvane to siddhAntomAM audayika Adi pAMca bhAvomAMthI be bhAvano, traNa bhAvano, cAra bhAvano athavA pAMca bhAvano bhego yoga te ja sAnnipAtikabhAva kahyo che. te A pramANe - [have e saMyogo darzAvAya che -] audayikAdi pAMca bhAvanA dvisaMyogI yoga (bheda) 10 thAya che. temaja trisaMyogI yoga paNa daza thAya che. catuHsaMyogI yoga pAMca thAya che. ane paMcasaMyogI yoga eka ja thAya che. e pramANe prarUpaNAmAtrAthI chavvIsa bhAMgAno banelo sAnnipAtikabhAva che. paraMtu vAstavika rIte to jIvomAM e chavvIsamAMnA cha bhAMgA ja prApta thAya che, ane zeSa vIza bhAMgA to prarUpaNA mAtra ja che. parantu koIpaNa jIvamAM saMbhavatA nathI. have e cha bhAMgAnI prApti jIvomAM darzAvAya che-]. tyAM dvisaMyogI daza bhAMgAmAM 'kSAyika - pAriNAmika e be bhAvano banelo je navamo bhAMgo te siddhane prApta thAya che; kAraNa ke siddhomAM samyaktvAdi (samyakatva-jJAna - darzana - cAritra-vIrya Adi) kSAyikabhAve che, ane jIvatva pAriNAmikabhAvanuM che. bAkInA nava dvisaMyogI bhAMgA to prarUpaNAmAtra ja che. bIjA (siddha sivAyanA) saMsArI jIvone to nizcayathI gati Adi audayikabhAvanI che, jJAnAdika kSAyopathamikabhAvanuM che, ane jIvatva pariNAmikabhAvanuM che, ItyAdi rIte (saMsArI jIvone to) jaghanyathI paNa traNa bhAvanI prApti che, tethI teomAM (saMsArI jIvomAM) brikasaMyogI eka paNa bhAvano sadbhAva kevI rIte hoya? e tAtparya che. 1. chavvIsa bhAMgA pAMca bhAvanA dvikAdi saMyogathI kevI rIte thAya che te cAlu varNana prasaMge ja prathama TippaNImAM sarve bhAMgA judA judA spaSTa darzAvyA che. For PrivX 3ersonal Use Only Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA trisaMyogI daza bhAMgAomAMthI "audArika-kSAyika-pAriNAmika' - e traNa bhAvano banelo pAMcamo bhaMga kevalIne hoya che. te A pramANe - kevalI bhagavAnane manuSyagati audayikabhAvanI che, kevalajJAna Adi guNo kSAyikabhAvanA che, ane jIvatva pAriNAmikabhAvanuM che. e pramANe e traNa bhAvo kevalI bhagavAnane hoya che. ahIM pathamika bhAva hoya nahi, kAraNa ke aupazamikabhAva to mohanIya karmanA ja AzrayavALo che (arthAt mohanIya karmavALA jIvane ja hoya che). ane mohanIya karma kevalIne hoya nahi (mATe upazamabhAva paNa na hoya). tathA ahIM kevalI bhagavaMtanA bhAMgAmAM kSayopazamabhAva paNa dUra karavA yogya che (nahi kahevA yogya che); kAraNa ke kevalIne kSAyopathamikabhAvanAM jJAnAdi hoya nahi. te kAraNathI bAkI rahelA pUrvokta traNa bhAvano ja saMyogI pAMcamo bhAMgo kevalIne saMbhave che. tathA "audayika - kSAyopathamika - pAriNAmika e traNa bhAvanA yogathI banelo trisaMyogI chaTho bhAMgo nAraka Adi cAre gatimAM prApta thAya che. te A pramANe : (cAre gatinA jIvomAM potapotAnI) koI paNa eka gati (Adi) audayikabhAvanI 1. A graMthakartAe pAMca bhAvonA anukramamAM 265mI gAthAmAM upazama-kSAyika-lAyopathamika-audayika ane pariNAmika e anukramathI pAMca bhAva kahyA, ane 266mI gAthAmAM audayika - aupathamika - kSAyika - kSAyopathamika ane pariNAmika e anukramathI pAMca bhAva kahyA. jethI vRttikartAe ahIM bhAMgAnI gaNatarImAM 26 6mI gAthAno krama grahaNa karavAthI prathama 26 pamI gAthAnI vRttinA arthamAM TippaNIne viSe 26 pamI gAthAmAM kahelA krama pramANe ja sAnnipAtikabhAvanA 26 bhAMgA darzAvyA che, te bhAMgAo sAthe A trikasaMyoga AdinA kahevAtA pAMcamA-chaThThA Adi dareka bhAMgAmAM bhAvonA kramanI viSamatA temaja bhAMgAno aMka e banne judA paDI jAya che, maLatA AvatA nathI, tenuM kAraNa vRttikartAe 266mI gAthAmAM kahelo krama grahaNa karyo te ja che. bIjA ghaNA graMthomAM e (26 6mI gAthAmAM kahelo) krama grahaNa karyo nathI, parantu 265mI gAthA pramANe ja anukrama lIdho che. te karmanA bhAMgA A kahevAtA bhAMgAo sAthe maLatA na ja Ave mATe have ahIM vRttikartAe grahaNa karelA krama pramANe prApta thAya che, te darzAvAya che. hisaMyof 10 - 1, auda.-upa. | 2. auda. kSA. | 3. auda. - kSAyopa. | 4. auda -pAri. 5. upa.-kSA. | 6. upa. - kSayopa. | 7. upa. - pAri. | 8, kSAyika - kSAyopa. | 9, kSA. - pAri. (siddhane) | 10. kSAyopa. - pAriNA. trisaMyogI 10 bhAMgA - catuH saMyogI 5 bhAMgA 1. udaya - upa. - kSAyika. 1. udaya - upa. -- kSA. - kSayopa. 2. udaya - upa. - kSayopa. 2. udaya - upa. - kSA. - pAri. 3. udaya - upa. - pAri. 3, udaya - upa. - kSayopa. - pAri. 4. udaya - kSA. -- kSayo5. (cAra gatimAM) 5. udaya - kSA. - pAri. (kevalIne) 4. udaya - kSA. - kSayopa. - pAri. 6. udaya - kSayopa. -- pAri. | (cAra gatimAM) (cAra gatimAM) 5. upa. - kSA. kSayopa. - pAri. 7. upa. - kSA. - kSayopa. 8. upa. kSA. pAri. paMcasaMyogI 1 bhaMga. 9. upa. - kSayopa. - pAri. 1. udaya - upa. - kSA. - kSayopa. - pAri. 10. kSA. - kSayopa. - pAri. (upa. zreNimAM). e pramANe A graMthane anusAra bhaMga saMkalanA darzAvI. For Priv 888ersonal Use Only Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoya, jJAnAdika kSAyopazamikabhAvanAM hoya, ane jIvatva pAriNAmikabhAvanuM hoya, e pramANe e traNa bhAva sarva gationA jIvone hoya che. zeSa trisaMyogI ATha bhAMgA prarUpaNAmAtra che, kAraNa ke koI paNa jIvamAM saMbhavatA nathI mATe. tathA catuHsaMyogI pAMca bhAvamAM 'auyika - upazama - kSayopazama - pAriNAmika' e cAra bhAvathI banelo trIjo bhAMgo cAre gatinA jIvomAM saMbhave che, temAM traNa bhAvanI prAptino vicAra to prathama (trikasaMyogI bhAMgAmAM) kahyA pramANe jANavo, ane cotho upazamabhAva to je jIvo anAdikALamAM prathama samyaktva pAmyA hoya ityAdi` vakhate jANavo. vaLI e pramANe 'audayika, sAyika, kSAyopazamika, pAriNAmika' e cAra bhAvano banelo cotho bhAMgo paNa sarva gatinA jIvone (cAre gatimAM) prApta thAya che. temAM paNa traNa bhAvanI prApti to prathama (trisaMyogImAM) kahyA pramANe jANavI. ane kSAyikabhAvamAM kSAyika samyaktva jANavuM. zeSa catuHsaMyogI traNa bhAMgA prarUpaNAmAtra che (kA2Na ke koI paNa jIvamAM prApta thatA nathI mATe). tathA eka je paMcasaMyogI bhAMgo te je jIva kSAyika samyagdaSTi thaIne upazamazreNi prApta kare che, te jIvane hoya che; parantu bIjAjIvane hoya nahi. kAraNa ke pAMce bhegA bhAvano saMyoga (arthAt eka jIvane samakALe pAMce bhAvanI prApti)to tevA jIvane ja hoya che mATe. [emAM (11 mA guNasthAnanuM) upazama cAritra upazamabhAvanuM gaNAya, kSAyikasamyaktva kSAyikabhAvamAM gaNAya, jJAnAdika kSayopazamabhAvamAM, gati Adika audiyakabhAvamAM ane jIvatva pAriNAmikabhAvamAM gaNAvAthI e pAMce bhAvano samakALe saMyoga kSAyika samyaktva sahita upazama cAritravaMta jIvane upazamazreNimAM ja hoya]. e pramANe eka dvisaMyogI bhAMgo, be trisaMyogI bhAMgA, be catuHsaMyogI bhAMgA ane eka paMcasaMyogI bhAMgo e rIte e che bhAMgA ahIM saMbhavita bhAMgA tarIke gaNAvyA. zeSa vIza bhAMgA to saMyogathI utpanna thatI gaNatarI mAtrathI prarUpaNAmAtra ja kahyA, ema siddha thayuM (e 26 sAnnipAtika bhAMgA jANavA). [e ja saMbhavatA cha sAnnipAtika bhAMgA gatinA bhedathI paMdara prakAranA paNa gaNAya che. te A pramANe -] saMbhavatA cha sannipAta bhAMgAomAMthI trisaMyogI eka bhAMgo ane catuHsaMyogI be bhAMgA e traNa bhAMgAmAMno dareka bhAMgo cAre gatinA jIvomAM prApta thAya che, ema prathama nirNaya kahelo che. te kAraNathI cAra cAra gatinA bhedathI te traNane nizcayathI bAra bhAMgA gaNIe, ane bAkI rahelA 1 dvisaMyogI, 1 trisaMyogI ane 1 paMcasaMyogI e traNa bhAMgA anukrame siddhane, kevalI bhagavaMtane [arthAt bhavastha kevalIne] ane upazAntamohIne 1. ahIM Adi zabdathI upazamazreNithI patita thaIne upazama samyaktvamAM vartatA manuSya Azraya jANavo. 2. A graMthane anusAre auyika - kSAyopazamika - pAriNAmika e chaThTho trisaMyogI ane granthAntarone anusAre kSAyopa. - audayika, - pAriNAmika e dazamo trisaMyogI bhaMga, tathA A graMthane anusAre auda. - upa. - kSAyopa. - pAri. e trIjo catuHsaMyogI bhaMga ane auda. - kSA. - kSAyopa. - pAriNA. e cotho catuH saMyogI bhaMga. parantu graMthAntarone anusAre upa. - kSAyopa. - auda.- pAriNAmika e cotho catuHsaMyogI, ane kSA. - kSAyopa. - auda.pAri. e pAMcamo catuHsaMyogI bhaMga jANavo. bhAvonA kramane aMge e pheraphAra che, parantu vastutaH banne prakAranA bhAMgA sarakhA ja che. 445 Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizcayathI kahelA che. mATe ekeka sthAnavartI hovAthI [ekeka gatibheTavALA hovAthI] e traNane traNa ja bhAMgA gaNIe to e vivakSA pramANe A sAnnipAtikabhAva sthAnAntare [bIjA ghaNA graMthomAM] paMdara prakArano paNa kahyo che, ema jANavuM. je kAraNathI (bIjA graMthomAM) kahyuM che ke - viruddha sannivAr3iya, - PyA te pannarasa e pramANe virodharahita athavA paraspara avirudhdha evA sAtripAtikabhAvanA e paMdara bhAMgA jANavA]. e pramANe audayikAdi pAMca bhAvonA saMyoga vaDe sAdhya hovAthI (utpanna thatA hovAthI) ahIM e sAnnipAtikabhAvane kAryAdi darzana dvArA judo kahyo nathI (eTale audayikAdi bhAvanuM jema gati Adi jIvaparyAyo ityAdi juduM juduM kArya-phaLa darzAvyuM che tema sAtripAtikabhAvanuM juduM kArya-phaLa darzAvyuM nathI.) have e bAbatanA vizeSa vistArathI saryuM. have je cAlu viSaya che te kahevAya che [arthAt sAnnipAtikabhAvanuM bhinna kArya nathI ema darzAvavA mATe ahIM je sarva vyAkhyA karI te sarva prAsaMgika vyAkhyA thaI, mATe have te vyAkhyA samApta karIne bhAvano ja je viSaya cAlu che tenI vyAkhyA cAlaze.] te A pramANeH 3vatara : prathama jIvone chae bhAva saMbhave che, ema je kahyuM hatuM (26 pamI gAthAmAM Icche nIvasamAsI e padathI kahyuM hatuM) te (266-267-268-269 gAthAmAM) darzAvyuM. have pariNAmudrI gIvA ema je (e ja 26 pamI gAthAmAM) kahyuM hatuM te darzAvavAne mATe granthakartA A gAthA kahe che : dhammA'dhammA''gAsA, kAlotti ya pAriNAmio bhAvo / khaMdhA desa paesA, aNU ya pariNAma udae ya // 270 // THthArtha: dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, kALa e cAra arUpI ajIvo pAriNAmikabhAvavALA che, ane skaMdha-deza-pradeza-paramANu e cAra prakAravALo pudgalAstikAya je rUpI ajIva che te pAriNAmikabhAvavALo paNa che. ane audayikabhAvavALo paNa che. /270NI TIkAW: dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane kALa e cAra 1. zrI devendrasUrikRta cothA SaDazIti karmagraMthamAM paNa sAnnipAtika paMdara bhaMga jIvomAM prApta kahyA che, tenI mULa gAthA A pramANe - cau cau gaIsu mIsaga - pariNAmudaehi causu khaiehiM / uvasamajuehiM vA cau, kevalipariNAmudayakhaie / / 70 / / khayapariNAme siddhA, narANa paNa joguvasamaseDhIe / ia panara sannivAia, bheA vIsaM asaMbhaviNo ||71 / / artha : kSAyopa. - pAriNA. - auda. e cAra gatimAM hovAthI cAra kiyogI bhAva, tathA kSAyika sahita catuHsaMyogIbhAva cAra gatimAM hovAthI cAra prakArano athavA kSAyikane badale upazamabhAva sahita catuHsaMyogIbhAva hovAthI) cAra prakArano che. tathA pAriNAmika-audayika-sAyika (eTale kSAyika-audayika-pAri.) e trisaMyogIbhAva kevalIne ja hoya mATe 1 prakArano tathA kSAyika-pAriNAmika e dvisaMyogI bhAvamAM siddha (hovAthI eka prakArano) che. ane paMcasaMyogI eka bhAva te upazamazreNimAM manuSyone ja hoya che. e pramANe paMdara prakAranA sAnnipAtikabhAva (saMbhavita) jANavA, ane zeSa vIza bheda asaMbhavita che. //70-71 For Priv. ersonal Use Only Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAriNAmikabhAve che, arthAt e cAre dravyo anAdi pAriNAmikabhAve varte che. kAraNa ke jIva-pugalone anAdi kALathI gatisahAyakatA, sthitisahAyakatA, avagAhadAnarUpa pariNAma vaDe (svabhAva vaDe) pariNata hovAthI tathA samaya- AvalikA ityAdi pariNAma vaDe pariNata hovAthI [e cAre dravya anAdi pAriNAmikabhAvamAM che]. tathA dha te be paramANunA DaMghathI prAraMbhIne yAvatu ananta paramANunA banelA skaMdha sudhInAM yugalo. Dheza eTale e skaMdhonA ja sthUla avayavo. ane pradeza te e kaMdhonA ja ati ghaNA sUkSma avayavo eTale (pratibaddha) paramANuo. ane kapU eTale ekAkI - chUTA paramANuo. e pramANe cAre' prakArano pudgalAstikAya pariNAmikabhAvamAM tathA audayika bhAvamAM varte che. kAraNa ke be Adi paramANuothI banelA dUcaeNNukAdi skaMdho sAdi kALathI potapotAnA svarUpe pariName che. mATe e skaMdhAdi pudgalo sADhipArijAmibhAvamAM gaNavA,] ane meruparvata Adi skaMdho anAdi kALathI te te svarUpe (potapotAnA svarUpe) pariNamelA hovAthI nAkapAriAmi nAmanA] pAriNAmikabhAvamAM gaNAya che. prazna: e pramANe pugalAstikAyamAM [ddhipradezI Adi skaMdhonI] sAdi pAriNAmikabhAve tathA meiruparvata Adi skaMdhonI] anAdi pariNAmikabhAve vRtti-vartanA bhale ho, parantu e pudgalAstikAya audayikabhAvamAM kevI rIte varte? kAraNa ke karmono vipAkarUpe anubhava te udaya kahevAya, te ja vipAkarUpa udaya athavA to tevA udayathI niSpanna thayelo jIvaparyAya te DIyi bhAva kahevAya, e pramANe prathama kaheluM che, ane evA prakArano audayikabhAva sAmAnyapaNe pagalAstikAyamAM saMbhavato nathI. [mATe cAre prakAra Azraya audayikabhAva pudgalomAM kema ghaTe?]. uttara: e vAta satya che. parantu varNa-gaMdha-rasa Adikano to pudgalAstikAyamAM paNa udaya gaNAya che. te kAraNathI varNAdikano udaya (raktavarNAdika pote ja) udayabhAva athavA tenA vaDe niSpanna thayela [varNAdikanA udayathI banelo rakta ghaTa ityAdi paryAya paNa udayabhAva, evA 1. ahIM sthUla avayavo te paNa jaghanyathI kripradeza ane utkRSTathI anantapradezI jANavA. ane temAM tripradezI DhaMdhathI prAraMbhIne TrezarUpa avayavo hoya. dvipradezI DhaMdhamAM to pradzarUpa avayava hoya, paraMtu dezarUpa nahi. 2. ahIM "cAre prakArano' e pada pudgalAstikAyanA svarUpadarzaka vizeSaNa tarIke ja jANavuM, parantu e cAre prakAze pariNAmika tathA audayikabhAvamAM che ema sUcavavA mATe nahi, kAraNa ke pAri. tathA audayika e be bhAva to zarIrapaNe pariNamelA audArikAdi pAMca zarIra DhaMdhomAM che, zeSa pudgalabhedomAM prAyaH pAriNAmikabhAva eka ja saMbhave. punaH varNAdi paryAyanI apekSAe cAre prakAramAM paNa udayabhAva vRttikartA pote ja praznottaranA svarUpamAM kaheze. 3. ahIM "sAdi kALathI' kahevAnuM kAraNa e che ke - koI paNa vivalita eka skaMdha jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI asaMkhyAta kALa sudhI tasvarUpe eTale te skaMdhapaNe rahIne avazya anya skaMdhapaNe pariName che. athavA to sarvathA chUTo thaI paramANuo rUpe thAya che mATe, 4. "meruparvata Adi'mAM Adi zabdathI bIjA paNa zAzvata parvato, pRthvI, jaLAzayo, vimAno vigere sarve zAzvata mugalaskaMdho grahaNa karavA. vaLI e skaMdhomAM paNa pratisamaya pudgalonI hAni - vRddhi tathA maLavuM - vikharavuM thayA ja kare che, to paNa dekhAvamAM sadAkALa tevA ne evA ja skaMdho banyA rahe che mATe anAdi pAriNAmika kahevAya che, nihitara vivakSita pudgalonI apekSAe te sAdi pAriNAmika ja che. Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAranI vivakSA - apekSA vaDe pudgalAstikAyane paNa audayikabhAva hoya temAM virodha nathI. ahIM prathamanI vivakSAnI ["karmano udaya athavA karmanA udayathI niSpanna thayela bhAva te audayika bhAva" e vivakSAnI] apekSA rAkhelI nathI, mATe emAM koI doSa nathI. e pramANe 270mI gAthAno artha samApta thayo. 270mAM ti sAmuM mAvaThuram ||. || gIvALIdravyomAM 8muM navadutvatAra | avatara: e pramANe jIvadravyomAM tathA ajIvadravyomAM yathAyogya chae bhAva darzAvyA, ane te darzAvavAthI 7muM bhAva dvArA paNa samApta thayuM. have saMtAparUvAya OAmAM ja ItyAdi nirdezavALI [nava anuyogadvAra darzAvanArI] gAthAmAM kaheluM (e dvAromAM varNanamAM anukrame prApta thayeluM) 8muM navadutva nAmanuM dvAra jIvAjIvadravyomAM darzAvavAnI IcchAe granthakartA A gAthA kahe che : thovA narA narehi ya, asaMkhaguNiyA havaMti neraiyA / tatto surA surehi ya, siddhANaMtA tao tiriyA // 271 / / TthArtha sarvathI thoDA manuSyo che, te manuSyothI asaMkhyAtaguNA nAraka jIvo che. te nArakothI asaMkhyAtaguNA sura-devo che, ane devothI anaMta (anaMtaguNA) siddha che, te siddhothI paNa anaMta (anantaguNA) tiryaMco che. /271ii. TIghArtha: (manuSya sivAyanI) zeSa traNa gatinA jIvonI apekSAe manuSyagatimAM vartanArA manuSyo to sarvathI thoDA che; kAraNa ke teo mAtra aDhI dvIpamAM ja rahelA che. mATe te manuSyothI asaMkhyAtaguNA nArako che; kAraNa ke nArako ratnaprabhAdi sAta pRthvIomAM rahelA che, ane ekeka pRthvImAM paNa asaMkhyAta asaMkhyAta nArako che. tathA te nArakothI vaLI asaMkhyAtaguNA sarve devo che; kAraNa ke devo bhavanapatinikAyamAM, vyattaranikAmAM, jyotiSInikAyamAM, bAra devalokamAM, nava raiveyakomAM, ane pAMca anuttara vimAnomAM paNa rahelA che mATe. tathA mahA daMDakamAM paNa temaja kaheluM che (asaMkhyAta ja kahelA che) [mATe devo nArakothI paNa asaMkhyaguNA che]. vaLI te sarva devothI siddho anaMtaguNA che, kAraNa ke kALa ananta che, ane (utkRSTathI) cha mAsane ane koI ne koI jIva avazya siddhigatimAM jAya che, ane tyAMthI punaH saMsAramAM AvavAno abhAva che. punaH te sarva siddhothI paNa tiryaMco ananta guNA che; kAraNa ke ananta kALa vyatIta thaye paNa eka nigodanA ananta'mA bhAga jeTalo ja jIvarAzi siddha thayelo hoya che; ane tiryaMcagatimAM tevI asaMkhyAtI nigoda che, ane dareka 1. zrI prajJApanAjI upAMgamAM 99 bolanuM [jIvabhedanuM je mahA alpabahuta kahyuM che, te mahAdaMDaka eTale mahAlpabadutva nAmano daMDaka. daMDaka eTale kramavartI jIvabhedavALo sUtrapATha. 2. e saMbaMdhamAM jaiyAi hoi pucchA, jiNANa magaMmi uttaraM taiyA / ikkikkassa nigoassa'NaMtabhAgo u siddhigao / / 1 / / e gAthA siddhAntamAM prasiddha che. arthAt zrIjinezvarane jyAre pUchIe tyAre e ja uttara maLe ke ekeka nigodano anaMtamo bhAga siddha thayelo che. For Private XXesonal Use Only Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nigodamAM sarva siddhathI anaMtaguNa anaMtaguNa jIvasamUha rahelo che mATe [sarva siddhothI tiryaMco anaMtaguNA kahyA che]. e 271mI gAthAno artha samApta thayo. 27nA ti vaturmAti meDhe jIvAlpabahutvam || avataraNaH have tiryaMcAdi gatimAM vartatI strIonuM tathA te prasaMgathI bIjA paNa nArakAdi jIvonuM alpabadutva A gAthAmAM kahevAya che : thovA ya maNussIo, nara naraya tirikkhio asaMkhaguNA / suradevI saMkhaguNA, siddhA tiriyA aNaMtaguNA // 272 // TthArtha sarvathI thoDI manuSya strIo che, tethI manuSyo asaMkhyaguNA che, tethI nArako asaMkhyaguNA che, tethI tiryaMca strIo asaMkhyaguNI che, tethI devIo saMkhyAtaguNI che, tethI siddho anaMtaguNa che, ane tethI tiryaMco anaMtaguNA che. ra7rI rIkSArtha: pUrve kahelI yuktithI ja manuSyo mAtra aDhI dviIpamAM ja rahelA che e yuktithI ja] prathama sarvathI thoDI manuSya-strIo che, ane nara eTale manuSyo tethI asaMkhyaguNA che. ahIM gAthAmAM kahela saMvaITI padano saMbaMdha sarva sthAne joDavo. praznaH sthAnAntare (bIjA ghaNA granthomAM) to manuSya puruSothI manuSya-strIo ja sattAvIsa guNI ane sattAvIsa adhika kahI che, je kAraNathI tyAM kahyuM che ke - tiryaMconI strIo tiryaMca puruSothI traNaguNI ane traNa adhika jANavI, ane manuSyonI strIo manuSya puruSothI nizcaya sattAvIsaguNI ane sattAvIsa adhika jANavI 1aaaa tathA devonI strIo (devIo) davothI batrIsaguNI uparAMta batrIsa adhika rAga-dveSane jItelA evA zrI jinezvaroe kahI che. [e pramANe sarvatra puruSothI strIonI adhikatA darzAvI.] //rA' e pramANe kahyuM che to manuSya strIothI manuSyo (puruSo) asaMkhyaguNA kevI rIte? uttara: e vAta satya che. parantu garbhaja manuSya-puruSonI apekSAe strIo granthAntaromAM ghaNI kahI che. ane ahIM to samUrchAima manuSyonI apekSAe strIothI puruSo asaMkhyaguNA kahyA che, kAraNa ke samUrNima manuSyo asaMkhyAta che, ane manuSya-strIo saMkhyAta ja che, mATe emAM koI doSa nathI. tathA e kahelI yuktithI ja (eTale ra71mI gAthAmAM kahelI yuktithI ja) manuSyothI paNa asaMkhyaguNA nAraka jIvo che. ane te nArakothI paNa tiryaMca strIo asaMkhyAtaguNI che. jo ke mahAdaMDakamAM nArakothI asaMkhyAtaguNA tiryaMca puruSo kahyA che, ane tenI (tiryaMcanI) strIo tiryaMca puruSothI traNaguNI ane traNa adhika kahI che. to nArakonI apekSAe tiryaMca strIo asaMkhyAtaguNI kahI te yukta ja che. e pramANe manuSya puruSAdithI prAraMbhIne tiryaMca strI sudhInuM alpabadutva kahyuM]. 1. samUrchAima manuSyo bIjI pRthvInA nArakathI asaMkhyaguNA, ane IzAnadevothI asaMkhyAtamA bhAga jeTalA che. 2. manuSyamAM ja e vivakSA karI, paNa tiryaMcomAM karI nathI te ucita che. anyathA bahu bheda thAta. For Privareersonal Use Only Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA te tiryaMca strIothI sura eTale sAmAnyathI devo saMkhyAtaguNA che, kAraNa ke mahAdaMDakamAM e pramANe saMkhyAtaguNA ja devo kahyA che. jethI emAM asaMkhyAtaguNA kema nahi? e yuktinuM ahIM prayojana nathI). vaLI e devothI paNa devIo saMkhyAtaguNI che; kAraNa ke devothI devIo batrIsaguNI ane batrIsa adhika kahelI che. punaH e devIothI paNa pUrvokta (271mI gAthAmAM kahelI) yukti pramANe siddha anaMtaguNA che. ane tethI paNa pUrvokta (271mI gAthAmAM kahelI) rIti pramANe sarva tiryaMco anantaguNA che. e 272 mI gAthAno artha samApta. 272aa. 3vataraNa: have nArakAdi gatimAM nArakAdikonuM potapotAnA sthAnamAM ja paraspara alpabadutva darzAvavAne arthe graMthakartA A gAthA kahe che : thovA ya tamatamAe, kamaso ghammatayA asaMkhaguNA / thovA tirikkhapijjatta'saMkhatiriyA aNaMtaguNA // 273 / / mAthArtha: tamastama:prabhA pRthvImAM sarvathI thoDA nArako che, ane tyAra bAda gharmA sudhInI sAte pRthvIomAM viparIta krame asaMkhya guNa asaMkhyaguNa nArako che. tathA tiryaMcIo thoDI che, tethI paryAptA tiryaMco (paMcendriya tiryaMco) asaMkhyaguNA che, ane tethI paNa sarva tiryaMco ananta guNA che. //ra73I. TIkkIrtha: tamastamAmAM eTale sAtamI pRthvImAM sarvathI thoDA nArako che. arthAt zeSa cha narakapRthvIo(mAMnI koI paNa eka pRthvInI apekSAe paNa) thoDA nArako che. tethI chaThI pRthvInA (tama prabhAnA) nArako asaMkhyAtaguNA che. tethI paNa pAMcamI pRthvInA (dhUmaprabhAnA) nArako asaMkhyAtaguNA che. e pramANe anukrame yAvat gharmA paryanta eTale ratnaprabhA pRthvI sudhInA nArako zarkarAmabhAthI asaMkhyaguNA che. e rIte pahelI pRthvI sudhI kahevuM. e bhAvArtha che. e pramANe narakagatimAM ja svasthAne nArakajIvonuM paraspara alpabadutva kahyuM. have tiryaMcagatimAM kahevAya che : tivira - tiryaMcagatimAM sarvathI thoDI tiryaMca strIo che, tethI pannatta= paryApta tiryaMca paMcendriyo saMva = asaMkhyAtaguNA che, kAraNa ke mahAdaMDakamAM paryApta paMcendriya napuMsaka tiryaMco tiryaMca strIothI asaMkhyAtaguNA kahyA che mATe. prazanaH e pramANe [tiryaMca strIothI paryApta tiryaMca paMcendriyo] bhale asaMkhyaguNA ho, parantu [gAthAmAM to padmatta mAtra ja kahevAthI paryApta tiryaMco grahaNa thAya parantu e paryApta tiryaMcone paMcendriya vizeSaNa zI rIte prApta thAya? [arthAt paMcendriya paryApta tiryaMco zI rIte grahaNa thAya ? e prazna che]. 1. sAmAnyathI eTale 'bhavanapatyAdi cAra nikAyanI judI judI vivakSA vinA cAre nikAyanA sarva devonI apekSAe" evo artha jANavo, parantu puruSa - strInI bhegI vivakSA gaNavA mATe "sAmAnya' zabda nathI. 2, A sAta pRthvIonA kramamAM prathama tamastama:prabhAdi nAmo graMthakartAe gotranAmo kahyAM, ane ghama e zabdathI graMthakartAe mULa svAbhAvika nAmo grahaNa karyA che, jethI bIjo koI taphAvata nathI, arthAt mAghavatIthI gharmA sudhImAM banne nAmono krama graMthakAre kahyo che. For Privateyo sonal Use Only Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttaraH e vAta satya che. parantu tiryaMca strIo to paMcendriya ja avazya hoya che, te prastAvathI - prasaMgathI paryAptA tiryaMco paNa ahIM paMcendriya ja grahaNa karAya che. temaja asaMkhyaguNA kahevAthI paNa paryApta paMcendriya ja samajAya che; kAraNa ke jo tema na hoya [eTale paryAptA tiryaMcone paMcendriya na grahaNa karatAM caturindriyAdikane paNa grahaNa karIe] to paryAJA ekendriyAdi[thI prAraMbhIne paMcendriya sudhInA sarva sAmAnya] tiryaMco ananta hovAthI, ane tiryaMca strIo mAtra asaMkhyAtI ja hovAthI tiryaMca strIothI sAmAnya tiryaMca paryAptA anantaguNA ja thAya. have e bAbatanA vizeSa vistArathI saryuM. tathA paMcendriya paryApta tiryaMcothI sAmAnyapaNe ekendriyAdi sarva tiryaMco anantaguNA che. e 273 mI gAthAno artha samApta thayo. I // 27 // [e rIte tiryaMcagatimAM paraspara alpabahutva kahevAyuM]. avataraNa: have devagatimAM svasthAne paraspara alpabahutva kahevAya che H thavA'NuttaravAsI, asaMkhaguNavuDDhi jAva sohammo / mavaLatu vaMratu ya, saMnnenuLA ya khosiyA || 274|| thArtha: pAMca anuttara vimAnavAsI devo sarvathI thoDA che. tethI saudharma devaloka sudhInA devo anukrame asaMkhyaguNa asaMkhyaguNa che. temaja bhavanapati devo tathA vyantaradevo paNa anukrame asaMkhyaguNA che. 52ntu jyotiSI devo saMkhyAtaguNA che. 52745 TIArtha: zeSa sarva devonI apekSAe anuttara vimAnavAsI devo sarvathI thoDA che. tethI nava praiveyakavartI devo asaMkhyaguNA che. te traiveyaka devothI acyuta devalokanA devo asaMkhyAtaguNa che. tethI paNa AraNa devalokanA (11mA kalpanA) devo asaMkhyAtaguNA che. tethI paNa 10 mA prANata devalokanA devo asaMkhyAtaguNA che. tethI paNa navamA Anata devalokanA devo asaMkhyAtaguNA che. e pramANe anukrame dareka kalpanA devomAM asaMkhyaguNa asaMkhyaguNa vRddhi tyAM sudhI jANavI ke yAvat soho- saudharma devalokanA devo IzAnakalpavAsI devothI asaMkhyAta guNA thAya. e alpabahutva to A jIvasamAsa graMthanA abhiprAyathI jANavuM, ane te aghaTita ja samajAya che; kAraNa ke mahAdaMDakamAM to anuttara vimAnavAsI devothI Anatakalpa sudhInA devomAM saMkhyAtaguNa saMkhyAtaguNa vRddhi-alpabahutva kahyuM che. tathA mAhendra devalokanA devothI sanatyumAra devalokanA devo [cothAthI trIjA svarganA devo] saMkhyAtaguNA kahyA che, temaja IzAna devalokanA devothI saudharma devalokanA devo paNa saMkhyAtaguNA kahyA che. prArUti visaMvAda: || tathA saudharma devalokanA devothI mavaLesu eTale bhavanomAM nivAsa karanArA je bhavanapati devo te asaMkhyAtaguNA che. e pramANe bhavanapati devothI yaMtaretu vyaMtara devo paNa asaMkhyAta guNA kahevA. ane vyaMtaradevothI jyotiSI devo saMkhyAtaguNA che, kAraNa ke mahAdaMDakamAM e pramANe [saMkhyAtaguNA ja] kahelA che mATe. e 274 thI gAthAno artha samApta thayo. 52745 iti devagatau parasparamalpabahutvam / / gavataraNa: e pramANe devagatimAM paraspara alpabahutva kahIne have A gAthAmAM sAmAnyathI ekendriyAdi vizeSaNavALA (ekendriyAdi) jIvonuM alpabahutva kahevAnI icchAe (eTale 451 Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ndriya mArgaNAmAM alpabadutva kahevAne) granthakartA kahe che : paMcidiyA ya thovA, vivajaeNa viyalA visesahiyA / tatto a aNaMtaguNA, aNidi egidiyA kamaso // 275 // thArtha paMcendriyo sarvathI thoDA che, ane tethI viparItapaNe vikasendriyo citurindriya trIndriya - dvIndriya e viparIta krame] vizeSAdhika che. tethI anukrame anindriya jIvo [siddho] anaMta guNA che, ane tethI ekendriyo anantaguNA che. ra7pA . TIvArtha drakriyAdi jIvonI apekSAe prathama paMcendriyo sarvathI thoDA che, ane tethI vinA-vichattA eTale dvIndriya-trIndriya-caturindriyarUpa vikalendriyo viparIta krame vizeSAdhika che. arthAt kahevAnuM tAtparya e che ke - paMcendriyothI caturindriya jIvo vizeSAdhika che. (e trasanuM alpabahuta kahyuM). tatto ya 3itALA- tethI eTale dIndriyothI anindriya eTale siddho anantaguNA che, ane siddhothI ekendriyo pUrvokta yuktithI ja (271 mI gAthAnI vRttimAM kahelI yuktithI ja) anantaguNA che. e 275mI gAthAno artha samApta 27paDI ti indriyamArgaNAyAM alpabahutvam / / vatara: e pramANe indriyamArgaNAmAM alpabadutva kahIne have sAmAnya kAya vizeSaNa vaDe viziSTa evA jIvonuM alpabadutva kahevAya che. [arthAt A gAthAmAM cha kAya mArgaNAmAM paraspara alpabadutva kahevAya che] : thovA ya tasA tatto, teu asaMkhA tao visesahiyA / kamaso bhU daga vAU, akAya hariyA aNaMtaguNA // 276 // thArtha sarvathI thoDA sajIvo che, tethI teukAyajIvo asaMkhyaguNA che, tethI anukrame pRthvIkAya, apakAya, ane vAyukAyanA jIvo vizeSAdhika vizeSAdhika che. tethI akAyajIvo [siddho] anantaguNA che, ane tethI vanaspatikAyanA jIvo anantaguNA che e kAyabhede jIvA~bahutva jANavuM!. 276 / TIdArtha: (trasakAyathI) zeSa je agnikAyAdi juvo tenI apekSAe taHI - trasakAya jIvo thoDA che. te trasakAyika jIvothI agnikAyajIvo asaMkhyAtaguNA che, ane tethI pRthvIkAyAdikajIvo anukrame vizeSAdhika che. ahIM kahevAnuM tAtparya e che ke - agnikAyajIvothI pRthvIkAyajIvo vizeSAdhika che. pRthvIkAyajIvothI apakAyajIvo vizeSAdhika che. ane akAyajIvothI vAyukAyajIvo vizeSAdhika che. e pramANe e pRthvIkAyAdi jIvonuM anukrame vizeSAdhikapaNuM jANavuM. For Private Y onal Use Only Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA gAya dariyA mavin TUT- upara kahelA vAyukAyajIvothI paNa gAya - (kAyarahita) ayogI kevalIo tathA siddho e banne maLIne ja anaMtaguNA che. tethI paNa riyA - haritakAya eTale vanaspatikAyajIvo sAmAnyathI anantaguNA che. kAraNa ke mahAdaMDakamAM e pramANe ja kahyuM che mATe. A alpabadutvamAM sarvatra yuktio [kAraNo] potAnI meLe ja vicAravI. e 276mI gAthAno artha samApta. 276II ti nIvamedhvanyavahuvam // guNasthAnomAM paraspara alpabahu tvo navatara: pUrva gAthAomAM jIvabhedarUpa jIvasamAsomAM alpabahuvaidvAra kahIne have guNasthAnarUpa jIvasamAsomAM [arthAt jIvaguNomAM] ke je A graMthamAM cAlu mukhya viSayarUpa che temAM alpabadutva kahevAya che : uvasAmagA ya thovA, khavagajiNA appamatta iyare ya / kamaso saMkhejaguNA, desaviraya sAsaNA asaMkhaguNA // 277 // missA'saMkhejjaguNA, avirayasammA tao asaMkhaguNA / / sidhdhA ya aNaMtaguNA, tatto micchA aNaMtaguNA // 278 // thArtha: upazAmaka [8-9-10-11 guNasthAnavALA] jIvo sarvathI thoDA che, tethI kSA [8-9-10-12 guNasthAnavALA] jIvo anukrame saMkhyAtaguNA che, tethI apramattaguNa sthAnavALA tathA itara te pramatta guNasthAnavALA jIvo anukrame saMkhyAtaguNA che. tethI dezavirati guNasthAnavALA asaMkhyAtaguNA che, ane tethI sAsvAdana guNasthAnavALA asaMkhya guNA che. 27ii tethI mizra guNasthAnavALA asaMkhyAtaguNA che, tethI aviratasamyadRSTi (cothA) guNasthAnavALA asaMkhyaguNA che, tethI siddho (guNasthAnarahita jIvo) anaMtaguNA che, ane tethI paNa mithyASTi guNasthAnavALA jIvo anaMtaguNA che. ||278ii. TIchArtha: ahIM upalakSaNa vyAkhyAnathI, uvasAmaJI - upazamaka e zabdanA grahaNathI mohanIyakarmano upazama karanArA (8-9-10 guNasthAnavALA) ane mohane sarvathA upazAnta karela (11mA guNasthAnavALA) evA jIvo grahaNa karAya che. temaja ravavA = kSepaka e zabdathI grahaNa karavAthI paNa mohanIyano kSaya karanArA (8-9-10 guNasthAnavALA) ane sarvathA mohano kSaya karela evA (12mAM guNasthAnavALA) jIva grahaNa karAya che. tethI (e vyAkhyAne 1. kevaLa ayogI kevalIo saMkhyAtA ja hoya che, ane siddha anaMta che. mATe e be maLIne anantaguNa kahyA. kevaLa siddhajIvo paNa anaMtaguNA che. 2. pratyeka vanaspati ane sAdhAraNa vanaspati e be bhedanI vivakSA vinA sAmAnya vanaspati anaMtaguNa che, ema kahyuM te pratyeka vanaspatinA niSedha mATe che. vizeSabheda to kevaLa pratyeka vanaspati anaMtamA bhAganI ja che, ane kevaLa sAdhAraNa vanaspati anaMtaguNa che. 3. zAstramAM vizeSataH upazamaka zabdano artha upazamazreNigata 8-9-10 guNasthAnavALA, ane kSepaka zabdano artha kSapakazreNigata 8-9-10 e traNa guNasthAnavALA ja thAya che, mATe ahIM upazamakamAM 11 mAM guNasthAnavALA ane kSapakamAM 12 mA guNasthAnavALA adhika grahaNa karyA te adhikagrahaNa upalakSaNathI jANavuM - e tAtparya che. 453 Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusAre) upazamaka jIvo sarvathI thoDA che, ane kSapaka jIvo tethI saMkhyAtaguNA che. e kahevAtuM upazamaka tathA kSapakonuM alpabahuta banne jyAre utkRSTa' saMkhyAmAM vartatA hoya te vakhatanuM jANavuM. anyathA e banne guNasthAnavarsIo (upazamaka ane kSapako) lokamAM koI vakhata hoya ane koI vakhata na paNa hoya; vaLI hoya to paNa koI vakhata upazamaka thoDA ane kSepaka ghaNA, ane koI vakhata to ethI viparItapaNe (eTale upazamaka ghaNA ane kSapaka thoDA ema) paNa vartatA hoya che. mATe e pramANe (anutkRSTa saMkhyAnI apekSAe to bannenA alpabadutvanI) bhajanA* jANavI. punaH kSapakothI paNa niu = nina eTale bhavastha (manuSyagatimAM vartatA paNa siddha thayelA nahi evA) kevalIo (13mAM guNasthAnavALA) saMkhyAtaguNA jANavA. tethI paNa apramatta munio (eTale sAtamA guNasthAnavALA) saMkhyAtaguNA jANavA. tethI paNa phuyare ya = itara eTale pramatta munio (arthAtu chaTThA guNasthAnavALA) saMkhyAtaguNA jANavA. te thakI dezaviratio (eTale pAMcamA guNasthAnavALA) tiryaMca paMcendriyomAM paNa hovAthI asaMkhyAtaguNA jANavA. tathA sAsvAdanIo (eTale bIjA guNasthAnavALA) kadAcit sarvathA 1. upazamaka utkRSTathI samakALe copana ane kSepaka utkRSTathI samakALe 108 varte, te vakhate e alpabahuta dviguNa hovAthI saMkhyAtaguNa jANavuM, kAraNa ke be e jaghanya saMkhyAta che. 2. jyAre utkRSTa saMkhyAe na varte tyAre koI vakhate vizeSAdhika ane koI vakhata vizeSahIna ema alpabadutva hoya. temaja koI vakhate saMkhyAtaguNa ane koI vakhata saMkhyAtaguNahIna ane koI vakhata sama ema pAMca prakAre alpabadutva hoya. te A pramANe - jyAre upazamaka 54 hoya ane kSapaka 107 hoya tyAre vizeSAdhika, upazamaka 54 ane kSapaka pa3 hoya to vizeSahIna. vaLI upazamaka 53 hoya ane kSepaka 107 hoya to saMkhyAtaguNa, ane upazamaka 54 to kSapaka 27 hoya, tyAre saMkhyAtaguNahIna alpabadutva jANavuM. banne 54-54 hoya to sama. e pramANe upazamaka tathA kSapakanA aMka dviguNa athavA tethI adhika hoya to saMkhyAtaguNa, ane ardha athavA ardhathI hIna saMkhyA vaDe saMkhyAtaguNahIna. samAna hoya to sama, tathA dviguNathI nyUna hoya to vizeSAdhika, ane ardhathI ekAdi adhikatA vaDe vizeSahIna alpabadutva gaNavuM. vaLI ahIM upazamazreNinAM 8-9-10-11 e cAra guNasthAnamAM ja paraspara alpabadutva vicArIe to utkRSTapade cAre guNasthAno tulya hoya che. kAraNa ke darekamAM copana copana jIvothI adhika jIvo (pratipadyamAna) praveza karatA nathI, temaja saMkhyAtA so (zatapRthakva) jIvothI adhika jIvo vartatA nathI (pratipanna nathI). je kAraNathI zrI paMcasaMgrahamAM kahyuM che ke - egAI caupannA, samagaM uvasAmagA ya uvasaMtA / adhdhaM paDucca seDhIe, hoMti sabve vi saMkhejA / / 23 / / artha : upazAmaka ane upazAntamohIo samakALe ekathI prAraMbhIne copana sudhI hoya che, ane upazamazreNinA kALa Azrayi to sarve maLIne saMkhyAtA hoya che. ||1|| punaH e gAthAnI vRttimAM je bhAva kahyo che te akSarazaH A pramANe che - ahIM upazamaka ane upazAntamohI lokamAM kadAcita hoya che, ane kadAcitu na paNa hoya, kAraNa ke upazamazreNinuM attara (virahakALa) hoya che mATe. te kAraNathI jyAre varamana = upazAmako eTale apUrvakaraNa, anivRtti bAdara ane sUkSma saMparAya e traNa guNasthAnavALA, tathA vasaMta upazAnta eTale upazAntamohI (agiyAramA guNasthAnavALA) vartatA hoya che, tyAre jaghanyathI eka, be athavA traNa, ane utkRSTathI copana vartatA hoya che. e pramANa praveza Azrayi kahyuM che. arthAtu e apUrvakaraNAdi guNasthAnomAM pratyekamAM eka ja samaye eTalA jIvo (samakALe) upazamazreNinI apekSAe praveza karatA prApta thAya che, e bhAvArtha che. ane seDhag - upazamazreNinA saa - kALanI DuI - apekSAe to ravevi saravenrI. For Private Orsonal Use Only WWW.jainelibrary.org Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoMti - sarve maLIne paNa saMkhyAtA ja prApta thAya che. emAM kahevAnuM tAtparya e che ke - upazamazreNinA samagra antarmuhUrvakALamAM paNa bIjA bIjA praveza karatA jIvonI apekSAe sarva maLIne saMkhyAtA prApta thAya che. prapha: upazamazreNinA antarmuhUrtakALamAM paNa asaMkhyAtA samayo che. tethI jo dareka samaye ekeka jIva praveza kare to paNa samagra zreNikALamAM asaMkhyAtA (pratipanna) jIvo prApta thAya, (e pramANe ekeka jIvanA pravezathI paNa jyAre asaMkhya jIvo prApta thAya) tyAre be, traNa AdithI prAraMbhIne utkRSTa copana copana jIvonA pravezathI to (asaMkhyAtA prApta thAya temAM) Azcarya ja zuM? (arthAt asaMkhyAtA ja prApta thAya). uttara: hA. evI kalpanA paNa thaI zake, paranta kyAre ? ke jyAre zreNinA sarva samayamAM praveza cAlu thato rahe tyAre ja, parantu tevI rIte sarva samayamAM praveza ja thato nathI, paNa keTalAka samayamAM ja praveza thAya che. mATe asaMkhyAtA prApta na thAya. vaLI sirva samayomAM praveza na hoya] e vAta paNa kevI rIte samajAya ? ema ja pUchatA ho to kahIe chIe ke - ahIM upazamazreNi garbhaja paryApta manuSyo ja pAmI zake che, parantu bIjA koI jIvo pAmatA nathI. vaLI te garbhaja manuSyomAM paNa jeo cAritravaMta hoya che, teo ja pAmI zake che, parantu je te manuSyo nahi. vaLI cAritravaMto paNa utkRSTa kroDaprathakRtva jeTalA ja lokamAM vartatA hoya che, te paNa sarve zreNinI prAptimAM pravezamAM nathI vartatA, parantu keTalAka cAritrIo ja zreNinA - pravezamAM vartatA hoya che. te kAraNathI (spaSTa) samajAya che ke - upazamazreNinA sarva samayomAM jIvapraveza hoya nahi, parantu keTalAka samayamAM ja jIvapraveza hoya. temAM paNa koI kALe koI eka samayamAM ja paMdara karmabhUmine Azrayi (eTale koImAM keTalAka to koImAMthI keTalAka ema badhI karmabhUmionA bhegA gaNatAM) utkRSTathI copana jIvo praveza karatA hoya che. parantu ethI adhika praveza karatA nathI. te kAraNathI upazamazreNinA saMpUrNa kALamAM paNa upazamazreNigata jIvo (pratipanna jIvo) saMkhyAtA ja prApta thAya, parantu asaMkhyAta nahi. vaLI te saMkhyAtA paNa ghaNA so pramANa jANavA, ghaNA hajAra pramANa nahi (arthAt zatapRtha0 jeTalA ja). e pramANe upazamazreNinAM cAre guNasthAnakonuM paraspara alpabadutva pravezarUpa pratipadyamAna jIvone Azraya tulya che. temaja pratipanna jIvo Azrayi paNa tulyatA spaSTa kahI nathI, parantu saMbhave che. e alpabahatva bhinnakALanI apekSAnuM ja jANavuM. paNa samakALanI apekSAnuM nathI. tathA sapanAM 8-9-10-12 e cAra guNasthAnamAM paraspara alpabadutvavicArIe to pratyeka guNasthAnamAM eka samaye vadhumAM vadhu 108 jIvo praveza karI zake che. tethI praveza nI (eTale pratipadyamAna jIvonI) apekSAe e cAre guNasthAno paraspara tulya che. ane dareka guNasthAnanA samagra kALa Azrayi athavA kSapakazreNinA paNa samagra kALa Azraya vicArIe to dareka guNasthAnamAM athavA samagra kSapakazreNimAM paNa zatapRthakva jIvo pratipakSabhAve vartatA hoya che. e rIte paNa cAre guNasthAnonuM alpabadutva tulya saMbhave che. [A paNa bhinnakALa Azrayi alpabadutva jANavuM, paNa samakAlIna nahi, kAraNa ke ahIM sarva guNasthAnomAM kahevAtuM alpabadutva bhinnakALa Azrayi ja che.] kahyuM khavagA khINAjogI, egAI jAva hoMti aTThasayaM / addhAe sayapuhuttaM, koDipuhuttaM sajogIo / / (paMcasaM.) / / artha : kSapaka-kSINamohI ane ayogI e traNa (eTale 8-9-10-12-14 guNasthAnavALA) jIvo (pravezanI apekSAe) jaghanya eka-be AdithI prAraMbhIne yAvatuM utkRSTathI ekaso ATha sudhI hoya che. ane kSA madhyaU - kALanI apekSAe zatapatharva jIvo hoya che. tathA sayogI kevalIo kroDapRthakatva (nava kroDa) hoya che. ||1|1. ahIM paNa kSapakazreNinA kALanA koIpaNa eka samayamAM pravezatA utkRSTathI 108 jIvo hoya che, temaja pratisamayamAM praveza hoya nahi, ItyAdi sarva vaktavya pUrvokta upazamazreNinA vaktavyatulya kahevuM. taphAvata e ja ke - copanane badale ekaso ATha kahevA. e rIte banne zreNionAM guNasthAnomAM svasthAne alpabaddhatva pratyeka guNasthAna Azrayi kahIne have be zreNionuM paraspara alpabaddhatva vicAravAmAM - pravezanI apekSAe upazamazreNithI kSapakazreNinA jIvo dviguNa eTale prathama ayogI thoDA, tethI upazAmaka jIvo saMkhyAtaguNA, tethI kSapako, ityAdi rIte saMkhyAtaguNa jANavA, temaja pratipanna jIvonI apekSAe paNa, dviguNa jeTalA saMkhyAtaguNa jANavA. e pramANe upazamazreNimAM svasthAne, saMpakakSeNimAM svasthAne ane be zreNimAM paraspara ema traNa prakAranuM alpabadutva darzAvyuM. For Private Personal Use Only Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na paNa hoya. ane jo hoya to jaghanyathI eka athavA be yAvat utkRSTathI cAre gatimAM hovAthI dezaviratiothI paNa asaMkhyAtaguNA hoya che. tathA mizra e samyagRmithyASTio (trIjA guNasthAnavALA) kadAcit [sarvathA hoya nahi, ane jo hoya to (jaghanyathI eka athavA be ane) utkRSTathI sAsvAdanIothI asaMkhyAta 'guNA hoya che. tethI aviratasamyagudRSTio (cothA guNasthAnavALA) sadAkALa asaMkhyAtaguNA prApta thAya che. ane tethI paNa anantaguNA siddho (aguNasthAnIo) che. tathA te siddhothI paNa anantaguNA mithyASTio (pahelA guNasthAnavALA) che, kAraNa ke sarva nigodajIvo mithyASTi hovAthI, ityAdi yukti sugama che. e 277-278mI gAthAno artha samApta. // ti sAmAnyataH guNasthAneSu sarpavadutvam // | | cAra gatimAM guNasthAnonuM alpabahu vAM. navatara: have eja guNasthAnarUpa jIvasamAsonuM alpabadutva cAra gatimAM pratyeka gatine viSe kahevAnI icchAe granthakartA prathama A gAthAmAM narakagati ane devagatimAM eka sarakhI vaktavyatA hovAthI e be gatinuM sAthe ja alpabadutva kahe che : suranarae sAsANA, thovA mIsA ya saMkhaguNayArA / tatto avirayasammA, micchA ya bhave asaMkhaguNA // 279 // mAthArtha: devagatimAM ane narakagatimAM sAsvAdana guNasthAnavALA jIvo sarvathI thoDA che. tethI mizraguNasthAnavALA saMkhyAta guNAkAra jeTalA (saMkhyAtaguNA) che. tethI avirata samyagadRSTio asaMkhyAtaguNA che, ane tethI paNa mithyAdRSTio asaMkhyAtaguNA che. ei be gatimAM guNasthAnanuM alpabadutva kahyuM]. /279NI TIdArtha: devomAM ane nArakomAM - darekamAM (dareka gatimAM svasthAne) sAsvAdanIono utkRSTapade paNa saMbhava hote chate (vartate chate) paNa alpa hoya che. ane mIsA = mizraguNa sthAnavALA utkRSTapade vartatA hoya te vakhate saMkhyAtaguNA hoya che. ahIM jeono sAsvAdana vaLI ahIM 277mI gAthAmAM ayogI kevalIrUpa 14 mA guNasthAnanuM alpabadutva spaSTa kahyuM nathI, temaja vRttimAM paNa ayogI kevalI gaNAvyA nathI, to paNa ayogI kevalIone kSepakamAM ja adhyAhArathI - upalakSaNathI grahaNa karavA. kAraNa ke ayogI kevalInuM alpabadutva kSepakathI bhinna nathI mATe, athavA gAthAmAM upazamaka kahevA mAtrathI jema upazAntamohI paNa grahaNa karAya che, tema kSapaka zabdathI kSINamohI ane ayogIo paNa grahaNa karavA, alpabadutva tulya hovAthI ja. 1. mULagAthAmAM misaTSi TUT e pada avagrahayukta hovAthI temaja granthAntaromAM paNa asaMkhya guNa kahevAthI mizraguNasthAnIo asaMkhyaguNa hoya che, parantu vRttimAM sAsvAmya: sahyAtiUTT e pATha pretadoSathI hoya athavA bIjA koI kAraNathI haze. 2. ahIM = paNa zabdathI "jaghanya tathA madhyama saMkhyAe vartatA sAsvAdanIo to alpa hoya ja emAM kaMI kahevAnuM na hoya, paranta utkRSTa saMkhyAe vartatA hoya to paNa zeSa utkRSTapadavartI guNasthAnavALA jIvonI apekSAe alpa ja hoya, adhika nahi. e pramANe jema devagatimAM e be guNasthAnonuM alpabadutva che tema narakagatimAM paNa e rIte ja sarakhuM alpabadutva che, parantu taphAvata nathI. 3. kadAcita sarvathA abhAvavALA paNa hoya che te kAraNathI jyAre saMbhava hoya tyAre ema kahyuM. For Privatyuersonal Use Only Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAzivALAothI saM = saMkhyAtarAzi vaDe guNayAra = guNAkAra karAya te saMkhyAtaguNakAra eTale saMkhyAtaguNA [evo samAsa artha che], e bhAvArtha che. vaLI teothI eTale mizraguNasthAnavartIi devothI athavA nArakothI aviratasamyagudRSTi devo vA nArako saMkhyAtaguNA che. punaH te aviratasamyadRSTiothI paNa mithyAdRSTi devo vA nArako asaMkhyAtaguNA che. mithyASTi - sAsvAdana - mizra ane aviratasamyagudRSTi rUpa cAra jIvasamAsonuM (cAra guNasthAnonuM) alpabadutva devagatimAM tathA narakagatimAM juduM juduM jANavuM. zeSa dezavirati Adi guNasthAnakono devagatimAM tathA narakagatimAM abhAva che (te kAraNathI tenuM alpabadutva paNa hoya nahi). e 279mI gAthAno artha samApta. /279 vatara: have tiryaMcagatimAM saMbhavatAM guNasthAnonuM alpabadutva A gAthAmAM kahevAya che. te A pramANe : tiriesu desavirayA, thovA sAsAyaNA asaMkhaguNA / mIsA ya saMkha ajayA, asaMkha micchA aNaMtaguNA // 28 // thArtha tiryaMcagatimAM dezaviratiguNasthAnavALA jIvo thoDA, tethI sAsvAdana guNasthAnavALA jIvo asaMkhyaguNA, tethI mizraguNasthAnavALA jIvo saMkhyAtaguNA, tethI aviratasamyagudRSTiguNasthAnavALA jIvo asaMkhyAtaguNA ane tethI mithyASTi guNasthAnavALA jIvo anantaguNA che. ||280nA TIkAH tiryaMcomAM dezavirati jIvo sarvathI alpa che. tethI sAsvAdana guNasthAnavALA jIvo, vartatA hoya tyAre, utkRSTapadavartI asaMkhyAtaguNA; (ahIM paNa "vartatA hoya tyAre ema kahAM te "virahakALa na hoya te vakhate' ema sUcavavA ne arthe kahyuM che); tethI mizraguNasthAnavALA saMkhyAtaguNA; ane tethI avirata samyagudRSTio asaMkhyAtaguNA; ane mithyAdRSTio to tethI paNa anaMtaguNA che. zeSa pramattAdi guNasthAno e tiryaMcagatimAM saMbhavatAM ja nathI (mATe tenuM alpabadutva paNa nathI). e 280 mI gAthAno artha samApta. ||280 avataraNa: have manuSyagatimAM guNasthAnonuM alpabadutva kahevAya che maNuyA saMkhenaguNA, guNIsu micchA bhave asaMkhaguNA / evaM appAbahuyaM, davvapamANehiM sAhejA // 281 // nAthArtha: guNasthAnomAM manuSyo (yathAyogya) paraspara saMkhyAtaguNA che. (parantu vizeSa e ke -) mithyAtva guNasthAnamAM asaMkhyaguNA manuSyo che, e pramANe dravyapramANa vaDe sarvatra alpabadutva sAdhavuM - jANavuM. 281 TIdArtha: manuSyagatimAM to cauda guNasthAnako hoya che. tethI mithyAdRSTione ahIM (gAthAmAM) judA kahelA hovAthI zeSa sAsvAdanathI prAraMbhIne ayogI sudhImAM kuLIsu = eTale tera guNasthAnavartI jIvomAM, eTale cAlu viSayane aMge tera guNasthAnavALA manuSyo, paraspara yathAsaMbhava saMkhyAtaguNA sarvatra (tera guNasthAnakomAM) kahevA; kAraNa ke mithyAdRSTi manuSyo - 457. For Privatle & Personal Use Only Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varjIne zeSa rahelA manuSyo saMkhyAtA ja hoya che mATe, e bhAvArtha che. tathA mithyASTi manuSyo to asaMkhyAtaguNA che. [e bAbatano bhAvArtha kahe che.] - ahIM kahevAnuM tAtparya e che ke - manuSyagatimAM [ayogI kevalIo koI vakhate eka paNa na hoya ane] jyAre ayogI kevalIo [virahakALa pUrNa thayA bAda hoya tyAre teo prathama sarvathI thoDA ja hoya che. ane jyAre manuSyagatimAM upazamakono [8-9-10-11 guNasthAnavALAno] saMbhava hoya che ane te paNa utkRSTapade (utkRSTa saMkhyAe vartatA) hoya tyAre ayogI kevalIothI saMkhyAta guNA hoya che. punaH te upazAmakothI paNa [pakono saMbhava hoya tyAre utkRSTa saMkhyAe vartatA ] kSapako saMkhyAta guNA hoya che. tethI paNa sayogI kevalIo (sadAkALa vartatA hoya che, parantu utkRSTa saMkhyAe vartatA hoya tyAre) saMkhyAta*guNA hoya che, tethI paNa apramatta munio (sadAkALa vartatA hoya che te paNa utkRSTa saMkhyAe vartatA hoya tyAre) saMkhyAtaguNA hoya che. tethI pramatta munio saMkhyAtaguNA che. tethI dezavirati manuSyo saMkhyAtaguNA che. tethI paNa aviratasamyagudRSTio saMkhyAta guNA, tethI sAsvAdanIo saMkhyAta guNA, tethI mizraguNasthAnavALA manuSyo saMkhyAta guNA, tethI garbhaja manuSyo tathA samUrNima manuSyo e banne manuSyonI apekSAe (eTale e banne prakAranA manuSyo mithyAdRSTi hovAthI) mithyAdRSTi manuSyo asaMkhyAtaguNA che. e pramANe sAsvAdanAdi tera guNasthAno to garbhaja manuSyone ja hoya che. ane te garbhaja manuSyo saMkhyAtA ja che. te kAraNathI ja e tera 1. jaghanyathI pratipadyamAna 1-2 ane utkRSTathI 108, tathA pratipanna jaghanyathI 1-2 yAvat utkRSTathI zatapRthakatva hoya mATe. 2. pratipadyamAna jaghanyathI 1-2,utkRSTathI 54, ane pratipanna jaghanyathI 1-2 tathA utkRSTathI saMkhyAta (ta paNa kSapakanA zatapRthakatvathI ardhA) hovAthI pratyeka guNasthAnamAM ardhA hoya che, parantu cAre guNasthAnonI bhegI saMkhyA gaNIe tyAre ayogIthI upazAmako ghaNA hoya. 3. cAra kSepaka guNasthAnonI bhegI saMkhyA athavA judI saMkhyA gaNatAM paNa upazAmakanI bhegI ane judI saMkhyAthI bamaNA hoya mATe. vaLI ahIM kSINamola guNasthAna to kevaLa kSapakazreNinuM ja che, ane 8-9-10 e traNa guNasthAno banne zreNinAM che. tathA upazAntamoha guNasthAna kevaLa upazamazreNinuM che. jethI ahIM be zreNinA mizra alpabadutvamAM evuM paNa alpabadutva prApta thAya che ke - kSINamoha jIvo upazAntamohathI saMkhyAtaguNA, tethI apUrvakaraNavALA vizeSAdhika, kAraNa ke upazAntamohamAM pratipadyamAna 54 hoya, ane kSINamohamAM pratipadyamAna 108 che. ane apUrvakaraNamAM upazamazreNivALA 54 tathA kSapakazreNivALA 108 pratipadyamAna (pravezavALA) hovAthI 162 jIvo pratipadyamAna che. jethI 108nI apekSAe 16 2 jIvo dviguNa na hovAthI vizeSAdhika ja kahevAya. e rIte anivRtti guNasthAnamAM paNa 16 2, tathA sUkSmasaMparAmAM paNa 16 2 jIvo pravezatA hovAthI temaja pravezane anusAra ja pratipanna jIvo paNa saMkhyAtA vartatA hovAthI] e traNe guNasthAnamAM vizeSAdhikatA kSINamohanI apekSAe che. parantu e traNe paraspara tulya che. e tulyatA paNa pratipadyamAna tathA pratipanna ema banne prakAranA jIvonI apekSAe che. 4. utkRSTathI nava kroDa [kroDapRthakatva kevalIo vartatA hovAthI. jighanyathI be kroDa kevaLI sadAkALa hoya ja.]. kroDa pramatta munio ane jaghanyathI be kroDa hoya. tathA apramatta munio pramatta muniothI kaMIka alpa jANavA. (e alpatA paMcasaMgrahamAM kahI che.) 7-8-9-10, pramattAdiva, dezavirati manuSyonI niyata saMkhyA nathI, to paNa pramattathI saMkhyAtaguNA ja hoya. kAraNa ke garbhaja manuSya saMkhyAtA ja che mATe, tevI ja rIte avirata samyagudRSTi Adi aniyata saMkhyAvALA manuSyonuM alpabadutva paNa saMkhyAtaguNa jANavuM. For Privat Cersonal Use Only Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNasthAnomAM yathAyogya pUrva pUrva guNasthAnanI apekSAe uttarottara guNasthAnamAM sarvatra saMkhyAtaguNa saMkhyAtaguNa manuSyo ja kahyA che. ane mithyAdraSTi guNasthAnamAM to sarva manuSyo (banne prakAranAM, temAM samUrchAima asaMkhyAtA hovAthI) e sarva guNasthAnonA ekatra-bhegA manuSyothI paNa mithyAdRSTi manuSyo asaMkhyAtaguNA kahyA che. e pramANe saMkSepathI jIvasamAsonuM [guNasthAnonI alpabadutva kahIne have cAlu viSayano upasaMhAra karavAnI IcchAe graMthakartA [jIvaguNAdikanI apekSAe jIvomAM bIjAM bIjAM alpabadutvo sAdhavA ItyAdi] bhalAmaNa karavAnuM kahe che - vuiM ityAdi. - e pramANe eTale pUrvokta rItine anusAre siddhAntamAM parikarmita (atyaMta parizIlita) buddhivALA paMDite jIvomAM bIjAM bIjAM alpabahuto paNa sAdhavAM - siddha karavAM athavA nizcita karavAM. kayA kayA hetuo - sAdhano vaDe vicArIne karavAM? te kahe che - pUrve kahevAI gayelAM dravyonAM pramANa vaDe. arthAt pUrve pramANadvAramAM pRthvI Adi jIvadravyonAM je saMkhyAvizeSarUpa pramANo kahelAM che, te pramANo rUpa sAdhana vaDe [bIjAM navAM navAM alpabadutva vicAravAM. emAM kahevAnuM tAtparya e che ke - pUrve kahevAI gayelAM pRthvIkAyAdi jevadravyonuM pramANa vicArI vicArIne je jIvonuM jenAthI je anya jIvothI jevA prakAranuM sima vA vizeSAdhika vA saMkhyAtaguNa vA asaMkhyAtaguNa vA anaMtaguNa e pAMcamAMnuM je] alpabadutva saMbhavatuM hoya te Agama - siddhAntano virodha na Ave evI rIte buddhimAna jJAtA puruSa pratipAdana kare. [e graMthakartAe atideza - bhalAmaNa karI jANavI) | jIvonuM [jIvaguNonI pUrve nahi kaheluM alpabahatA [graMthakartAnI pUrvokta bhalAmaNane anusarIne vRttikartA pote ja te zeSa guNonA alpabadutva mATe pote kahe che ke -] siddhAntamAM kaheluM te (bAkInA keTalAka jIvaguNonuM alpabahuta ziSyajananA anugraha - upakAra mATe amo pote ja kiMcit (saMkSepathI] darzAvIe chIe, te A pramANe - comAM - prathama manoyogI jIvo sarvathI alpa che, tethI vacanayogavALA jIvo asaMkhyAtaguNA che, tethI ayogIo anantaguNA che, ane tethI kAyayogI jIvo anantaguNA che. [e pramANe saMkSepamAM yoganuM alpabadutva kahAM]. veDhamAM - sarvathI thoDA puruSavezavALA jIvo che. tethI strIvedavALA saMkhyAtaguNA che. tethI avedI [vedarahita siddhajIvo tathA 10-11-12-13-14 e pAMca guNasthAnavALA sahita anantaguNA che. ane tethI paNa napuMsakadavALA anantaguNA che. 1. saMjJI paryAptAone ja manoyoga hovAthI. 2. hIndriyAdi jIvone vacanayoga hoya che, ane te saMkSiparyAptAthI asaMkhyagaNA che mATe, 3. saMkhyAtA ayogI guNasthAnavALA sahita siddha ananta hovAthI. 4. ekendriyo anantaguNA hovAthI. 5. saMjJI tiryaMca ane saMjJI manuSyo tathA devo puruSavedavALA hoya che mATe. 6. puruSothI strIo traNa guNI, sattAvIsaguNI tathA batrIsaguNI sAdhika hovAthI. 7. napuMsakadavALA ja ekendriyo hoya che, ane te siddhathI anantaguNa che mATe. 459 For Private Personal Use Only Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RSAmAM - kaSAya rahita jIvo [11-12-13-14 guNasthAnavALA tathA siddha e be maLIne] sarvathI thoDA (to paNa anansa) che. tethI mAnavALA jIvo anantaguNA che. tethI krovALA jIvo vizeSAdhika che. tethI mAyA kaSAyavALA jIvo vizeSAdhika che. ane tethI paNa lobha kaSAyavALA jIvo vizeSAdhika che. tezyAnAM - zukla*lezyAvALA jIvo sarvathI thoDA che. tethI pava?lezyAvALA jIvo saMkhyAtaguNA che. tethI tejalezyAvALA jIvo saMkhyAtaguNA che. tethI legyArahita - 8. mAnakaSAya chae kAyanA jIvone hoya che, ane te siddhathI anantaguNa che mATe. 9-10-11. mAnakaSAyano kALa utkRSTathI paNa antarmuhUrta che, tethI krodhakaSAyano kALa moTA antarmuhUrtapramANa che, ane tethI paNa mAyAno kALa moTA antarmuhUrtapramANa che, ane tethI paNa lobhano kALa anukrame adhika adhika hovAthI alpabadutva paNa e rIte ja kahyuM che. vaLI ahIM krodhakaSAyI ItyAdi eTale krodhAdikano vipAkodaya vartato hoya evA jIvo gaNavA, parantu krodhAdi kaSAyonI sattAmAtrathI athavA pradezodayathI krodhAdi kaSAyI na kahevo. ahIM zreNimAM kahelo krodhAdikano udayakALa grahaNa na karavo, paranta zreNi sivAyanA jIvone vartatA krodhAdikanA kALanuM ja pUrvokta alpabahatva jANavuM. 12. zukla legyA chaThThA devalokathI prAraMbhIne uparanA sarva devomAM ane karmabhUminA keTalAka manuSyo tathA tiryaMcomAM hovAthI alpa che. 13. padmavezyA 3-4-5 kalpanA devomAM tathA ghaNA karmabhUminA garbhane che, ane emAM 3-4-5 kalpanA ekatra devo 6thI anuttara sudhInA devothI paNa saMkhyAtaguNA che, mATe zuklalezyAthI pamalezyAvALA saMkhyAtaguNA kahyA che. 14. sarva jyotiSI, saudharma-IzAna devone tathA keTalAka bhavanapati-vyantara - garbhajatiryaMca paMcendriya -garbhaja manuSyo ane bAdara paryApta pRthvI-apa-pratyeka vanaspatine paNa tejalezyA hovAthI padmavezyAthI tejalezyAvaMta jIvo saMkhyAtaguNA kahyA. pra : sarve jyotiSIo tejalezyAvALA che. te jyotiSIo bhavanapatiothI paNa asaMkhyAtaguNA che. to pAlezyAvALA sanatkamArAdi devothI bhavanapatio asaMkhyaguNA hoya temAM zuM Azcarya ? ane tejalezyA to sarva jyotiSIo, sarva saudharma ane sarva IzAnadevone paNa hovAthI pAlezyAthI tejalezyAvALA asaMkhyaguNA kema nahi ? uttara: tiryaMcapaMcendriya garbhajamAM kRSNAdi cAra legyA varte che. temAM paNa zuklalezyAthI pazcAnupUrvIe padmavezyAvALA saMkhyAtaguNA ane tethI tejale zyAvALA saMkhyAtaguNA kahelA che. mATe kevaLa devonI apekSAe to pAlezyAvALA 3-4-5 mA devalokanA devothI tejalezyAvALA jyotiSI Adi devarAzi asaMkhyAtaguNo ja thAya, parantu tiryaMcasahita paghalezyAvALA ane tiryaMcasahita tejalezyAvALA e bemAM alpabadutvavicArIe to tejolezyAvALA asaMkhyAtaguNA nahi paNa saMkhyAtaguNA ja thAya. praphana: jema pAlezyAvALA devarAzimAM tiryacapaMcendriyo umerAya che. tema tejale zyAmAM to vaLI saMkhyAtaguNa tiryacarAzi umerAya che, to asaMkhyaguNa moTuM thavAne badale saMkhyAtaguNa kema thAya ? uttara: saMkhyAtaguNa tiryaMco tejolezyAmAM umerAvAthI ja alpabadutva asaMkhyAtaguNa maTIne saMkhyAtaguNa thayuM. nahitara jo asaMkhyAtaguNo tiryacarAzi umerAta tyAre to asaMkhyAtaguNa ja thAta, e gaNita prakriyAthI ja prApta thAya che, jema udAharaNa tarIke pAlezyAvALA 100 devathI tejalezyAvALA 1000 deva hoya to dazaguNA thayA. te dazane (6 thI 15 sudhInAM asaMkhyAtamAM madhyama) asaMkhyAta kalpIe. ane tiryaMcamAM pAlezyAvALA (davothI ghaNA hovAthI) 1000, ane tejalezyAvALA saMkhyAtaguNA, (eTale be thI pAMca sudhIne saMkhyAta kalpatAM) madhyamasaMkhyAtarUpa traNa guNA karatAM 3000 tiryaMco umerAtAM, ekaMdare pAlezyAvALA 1100 thayA; tyAre tejalezyAvALA 4000 thayA; jethI sAdhika traNa guNA eTale saMkhyAtaguNA ja thayA; parantu cha guNa Adi rUpa asaMkhyaguNA na thayA. e pramANe alpabadutva parAvRtti pAme che. For Prival & Personal Use Only Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvo anantaguNA che. tethI kApotalezyAvALA jIvo anantaguNA che. tethI nIlezyAvALA jIvo vizeSAdhika che. ane tethI paNa kRSNalezyAvALA jIvo vizeSAdhika che. dRSTimAM - samyagadRSTio sarvathI thoDA che, tethI samyagadRSTio anaMtaguNA che, ane tethI paNa mithyAdRSTio anantaguNa che. phInamAM - mana paryavajJAnIo sarvathI thoDA che. tethI avadhijJAnIo asaMkhyAtaguNA che. tethI matijJAnI ane zrutajJAnIo e be paraspara tulya che. parantu avadhijJAnIothI asaMkhyaguNA che. tethI vimaMgalajJAnIo asaMkhyAtaguNA che. tethI kevaLajJAnIo anantaguNA che. tethI matiajJAnI ane zrutajJAnI jIvo paraspara tulya che. parantu kevaLajJAnIothI anantaguNA che. TurzanamAM - avadhidarzanIo sarvathI thoDA che. tethI cakSudarzanIo asaMkhyAtaguNA che. tethI kevaLadarzanIo anantaguNA che ane tethI paNa acakSudarzanI jIvo [ekendriyomAM paNa hovAthI] anantaguNA che, ema jANavuM. vAritramAM - sarvavirati cAritravALA sarvathI thoDA che. tethI dezavirati cAritravALA 1. siddha ananta che, ane lekSArahita che, tethI anaMtaguNA, 2. ekendriyomAM sAdhAraNa vanaspatimAM kApotalezyA che, ane te vanaspati siddhathI anaMtaguNa che. 3-4. ekendriyomAM azubha azubhatara pariNAmavALA vizeSa vizeSa hovAthI traNe legyA paraspara vizeSAdhika che. 5, samyagRmithyAdraSTipaNAno antamuhUrta kALa ghaNo alpa che mATe. 6. ahIM siddhane paNa samyagudRSTi gaNavAthI anaMtaguNA kahyA. saMsArI jIvomAM to asaMkhyAtaguNA ja samyagudRSTio hoya, paNa anaMtaguNA nahi. 7. vanaspatikAyanI apekSAe mithyAdraSTi anaMtaguNA che. 8. AmaSThaSadhi Adi labdhivALA keTalAka munione ja mana:paryava hoya che mATe. 9, samyagudRSTi nArakone, samyagudRSTi devone tathA samyagudRSTi garbhaja tiryaMca ane manuSyamAMnA keTalAkane avadhijJAna hoya che, ane te sarva maLIne mana:paryavajJAnavALA muniothI asaMkhyAtaguNA che mATe. 10, matijJAna tathA zrutajJAna avadhijJAnIone to sarvane hoya che ja, parantu te uparAnta saMzI tiryaMca paMcendriyone tathA saMzI manuSyone paNa jeo samyagudRSTi hoya che, teone sarvane hoya che. ane te sarva maLIne avadhijJAnIothI asaMkhyAtaguNA hoya che. mATe avadhijJAnIothI mati-zrutajJAnIo asaMkhyAtaguNA kahyA che. tathA matijJAnI ane zrutajJAnI e bemAM paraspara tulya kahevAnuM kAraNa ke jeTalA matijJAnI hoya che teTalA sarve zrutajJAnI paNa avazya che, naltha manAi taltha ramanA, nastha suyanA tattha maDDanA [jyAM matijJAna tyAM zrutajJAna ane jyAM zrutajJAna tyAM matijJAna] e vacanathI matijJAnI ane zrutajJAnIo e be paraspara tulya saMkhyAvALA che. 11. samyagudRSTi sivAyanA sarva nAraka, sarva devane tathA keTalAka garbhaja tiryaMco tathA garbhaja manuSyone virbhAgajJAna hovAthI avadhijJAnathI saMkhyaguNa che. 12. sarva siddha tathA keTalAka manuSyo kevaLajJAnI hovAthI anantaguNa che. 13. narthI manAi taltha supaganA nanda suyagannAi tatva mannAii [jyAM matiajJAna tyAM zrutaajJAna ane jyAM zrataajJAna tyAM matiajJAna] e vacanathI. 14. matijJAna, zrunaajJAna ekendriyomAM paNa hoya che mATe. 15. caturindriyAdi jIvone paNa cakSudarzana hoya che mATe. 16. siddhanI apekSAe. 17. sarvavirati cAritra karmabhUminA garbhaja manuSyomAMnA keTalAka garbhaja manuSyone ja hoya che mATe. 18, dezavirati cAritra saMkhyAtAyuSyavALA garbhaja tiryaMcone paNa hoya, ane te asaMkhyAtA che mATe. 461 Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asaMkhyAtaguNA che. tethI novirata-no avirata [eTale nocAritrI tathA no acAritrI arthAt jeone cAritrI paNa na kahI zakAya tema acAritrI paNa na kahI zakAya evA siddha jIvo hovAthI teo] anantaguNA che ane tethI aviratajIvo ekendriyomAM paNa hovAthI] anaMtaguNA hoya che. 35yogamAM - anAkAra upayogavALA [eTale darzana upayogavALA] jIvo sarvathI thoDA che. tethI sAkAra upayogavALA jIvo saMkhyAtaguNA che. kAraNa ke darzanopayoganA kALathI (antarmuhUrtathI) jJAnopayogano kALa (jJAnopayogano paNa antarmuhUrta kALa) saMkhyAtaguNa che. [mATe jJAnopayogI jIvo paNa saMkhyAtaguNA che]. sAhArImAM - anAhArI jIvo sarvathI alpa che. tethI AhA2ka jIvo asaMkhyAtaguNA che. ahIM antarmuhUrtanA samayo jeTalA nigodo sadAkALa vigrahagatimAM ja varte che. temAMthI eka vigraha [be samayavALI ekavakrA gati]vALA jIvo 'varjIne zeSa sarve [vigrahagativALA] jIvo anAhAraka hoya che ane te sivAyanA bIjA sarve sUkSma nigodajIvo [ekavakrA gativALA tema ja dehastha nigodo] AhArI hoya che. mATe anAhArIthI AhArI jIvo asaMkhyAtaguNA che. paryAptamAM - aparyApta jIvothI paryAmA saMkhyAtaguNA che. e sAmAnya jIvarAzi Azrayi jANavuM. ane vizeSathI to bAdara paryAptAthI bAdara aparyAptA ja asaMkhyAtaguNA che. [parantu sUkSmarAzimAM aparyAptathI paryAsa asaMkhyAtaguNA che, te kAraNathI banne rAzione sAmAnyathI vicAratAM paryAptA asaMkhyaguNA nahi paNa saMkhyaguNA thAya che]. vAvara-sUkSmamAM - bAda jIvothI sUkSma jIvo asaMkhyA `taguNA che. bhavyamAM - abha'vyajIvo sarvathI thoDA che. tethI nobhavya noabhavya [jene bhavya paNa na kahI zakAya tema abhavya paNa na kahI zakAya evA] je siddha jIvo te anantaguNA che. ane tethI paNa bha`vyo anantaguNA che. vizi yAtrayi - have dizAonI apekSAe paNa vicArIe to pazcima dizAmAM sarvathI alpa jIvo che. tethI pUrva dizAmAM vizeSAdhika jIvo che. tethI dakSiNa dizAmAM vizeSAdhika che ane tethI paNa uttara dizAmAM vizeSAdhika jIvo che. e alpabahutva bAdara jIvonI apekSAe jANavuM. kAraNa ke sUkSmajIvo to prAya': sarva dizAomAM tulya hoya che. vaLI bAdarajIvomAM paNa bAda2 vanaspatinA jIvo ja ghaNA hoya che, mATe e alpabahutva bAdara vanaspati jIvone 1. eka vigrahavALA jIvonA be samayamAM pahelo samaya anAhArI ane bIjo utpatti samaya AhArI hoya che e nizcayanayano mata che, a banne samaya AhAravALA hoya e vyavahAranayano mata che, jethI ahIM vyavahAranayano Azraya thayo jANavo. 2. bAdamAM bAda2 nigodajIvo anaMta che, ane te lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM ja che ane sUkSma nigodajIvo sarva lokamAM anaMta che, mATe kSetrApekSAe asaMkhyAtaguNa che. 3-4. cothA anaMta jeTalA ja che, ane siddha AThame anante kahyA che mATe. 5. vyavahA22AzimAM tathA avyavahAra rAzimAM paNa rahelA sarva bhavyo Azrayi anaMtaguNA che. ahIM siddhanI gaNatarI kevaLa bhUtakALamAM thaI gayelAnI ja nahi, parantu bhaviSyakALamAM thanArA anaMta sidhdhonI paNa jANavI. arthAt zAstramAM jyAM jyAM siddha jIvo gaNAtA hoya tyAM sarvatra traNe kALanA siddhajIvo gaNavA e ja paripATI che. 6. prAyaH kahevAthI koI dizAmAM koI vakhata kiMcit vadhAre hoya to koI vakhata kiMcit alpa paNa hoya. 462 Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusarIne ja hoya che. vaLI te bAdara vanaspatio jyAM jaLa ghaNuM hoya tyAM ja ghaNI hoya che, ane jyAM jaLa thoDuM hoya tyAM thoDI hoya che. ane ghaNuM jaLa samudromAM ja hoya che [mATe samudranA jaLanI adhiktAne anusarIne e alpabadutva prApta thAya che. have samudro to cAre dizAmAM parimaMDalAkAre sarakhA ja hoya che. tyAre amuka dizAmAM ochuM jaLa ane amuka dizAmAM adhika jaLa ema kevI rIte hoya? e AzaMkAnA samAdhAna tarIke kahevAya che ke -] pUrva dizAmAM ane pazcima dizAmAM samudrone viSe caMdra-sUryanA 'dvIpo che, ke je sthAne-dvIpomAM caMdra-sUryanAM avasthAna [raheThANo-AvAso] che, tyAM jaLano abhAva che, ane jaLanA abhAve bAdara vanaspationo paNa abhAva che. [jo pUrva ane pazcimamAM paNa caMdra-sUryanA dvIpo dareka samudramAM che, to pUrva dizA ane pazcima dizAnA jIvo paraspara tulya gaNavA joIe tene badale pazcimamAM jIvo alpa ane pUrvamAM vizeSAdhika ema kevI rIte kaho cho? e AzaMkAnA samAdhAna tarIke kahevAya che ke -] vaLI pazcima dizAmAM e vizeSa che ke - tyAM eka hajAra chottera yojana [1076 yojana] UMco ane bAra hajAra yojana (12000 yojana) vikhaMbha (laMbAI-pahoLAI)vALo nauta dvIpa nAmano dvIpa adhika che. te dvIpe rokelA sthAnamAM jaLano abhAva hovAthI bAdara vanaspationo paNa teTalA sthAnamAM abhAva che. mATe e pazcima dizAmAM jIvo alpa kahyA che ane pUrva dizAmAM gautama dvIpanA abhAve (pUrva dizAmAM) jIvo vizeSAdhika che. ane dakSiNa dizAmAM caMdra-sUryanA dvIpo na hovAthI tyAM pUrvathI paNa vizeSAdhika che. ane uttara dizAmAM vaLI saMkhyAtA yojana pahoLAIvALA koI dviIpamAM saMkhyAtA koDAkoDI yojana jeTalI laMbAI-pahoLAIvALuM mAnasa sarovara nAmanuM sarovara che, te kAraNathI e uttara dizAmAM vizeSAdhika jIvo kahyA che. e pramANe kiMI paNa vizeSabhedarahita) sAmAnyathI jIvonuM dizAnI apekSAe alpabadutva kahyuM. ane vizeSa bhedathI vicArIe to paNa apUkAyavanaspatikAya-hIndriya-trIndriya-caturindriyanuM tathA sAmAnyathI tiryaMconuM prAyaH e ja alpabahu jANavuM ane tenuM kAraNa paNa e [pUrvokta caMdra-sUryanA dvIpa gautamadvIpa ane mAna sarovaranA hetuthI] ja vicAravuM. vaLI agnikAya ane vAyukAyanA, dizAnI apekSAvALA alpabadutvamAM pazcima dizAmAM agnikAya-vAyukAya ghaNA che ema jANavuM. kAraNa ke meru parvatanI pazcima dizAmAM adholaukika gAmo (manuSya-vasatinAM sthAno) che. temAM agni ane vAyunA sadUbhAve pazcima dizAmAM agni-vAyu vadhAre che. atyA'di sarva vizeSa vigata siddhAntarUpI samudramAMthI jANavI. 1. nantha nanaM tatva vavi [jyAM jaLa tyAM vanaspati] e vacanathI. 2. A uparathI saMbhave che ke - phakta aDhI dvIpamAM rahelA be samudramAM ja caMdra-sUryanA dvIpa che ema nahi paraMtu sarva asaMkhyAta samudromAM caMdra-sUryanA dvIpo che. te kAraNathI pUrva-pazcima dizAmAM dvIponI laMbAI-pahoLAI jeTalA bhAgamAM sarvatra jaLano abhAva che. vaLI dareka samudramAM pUrvadvIpamAM pUrva vibhAgamAM pharatA ardhA caMdra-sUryanA dvIpo, ane advIpamAM pazcima vibhAgamAM pharatA ardhA caMdra-sUryanA dvIpo hoya che. 3. ahIM abhAva kahevAthI vanaspatio sarvathA na hoya ema nahi; kAraNa ke caMdra-sUryanA dvIpomAM vyattaronI rAjadhAnIomAM tathA gautamadvIpa Adi dvIpomAM paNa vanaspati jIvo vRkSo vigere che ja. parantu te vanaspatio eTalA ghaNA pramANavALI na hoya ke jaLanI vanaspatiothI paNa tenuM pramANa vadhe athavA tulya hoya athavA vizeSahIna hoya; parantu ghaNI ja alpa hoya te kAraNathI abhAva kahevAya che. 4. dakSiNa tathA uttara dizAmAM agnikAya sarvathI alpa che, ane paraspara tulya che, tethI pUrva dizAmAM saMkhyAtaguNA 463. Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. tethI pazcima dizAmAM vizeSAdhika che. ahi manuSyakSetramAM ja bAdara agnikAya hoya che, parantu bIje sthAne nahi. temAM paNa jyAM manuSyo ghaNA hoya tyAM ghaNA cUlAdi saLagAvAnAM kAraNa hoya tyAM ghaNA agnikAya hoya, ane jyAM alpa manuSyavasati hoya tyAM tenAM kAraNo alpa hovAthI agnikAya paNa alpa hoya. tyAM dakSiNa dizAmAM pAMca bharata tathA uttara dizAmAM pAMca ai2vatakSetro ja hovAthI manuSyo e be dizAmAM alpa che, te kAraNathI agnijIvo paNa be dizAmAM alpa che. ane pUrva dizAmAM mahAvidehanI 16 vijayomAM manuSyanI vasati che. te kSetra bharata-airavatathI saMkhyAtaguNa che. mATe pUrva dizAmAM agnijIvo paNa saMkhyAtaguNA kahyA che. tathA je rIte pUrva dizAmAM 16 vijayakSetra che, te rIte pazcimamAM paNa 16 vijayakSetra che. parantu pazcimanI bhUmi pradeza hAninA kramathI ghaTatI yAvatu paryanta 1000 yojana UMDI gayelI hovAthI te kSetra pUrvakSetrathI dIrgha che, ane tyAM manuSyanI vasati paNa adhika che, tethI agnijIvo paNa pUrvathI pazcimamAM adhika kahyA che. e 16 vijayo jo ke UtaratA utaratA DhALavALA kSetramAM che to paNa 1000 yojana UMDI to chellI covIsamI ane paccIsamI e be vijayo ja madhogrAma tarIke gaNavI; kAraNa ke navaso yojanathI nIcenuM kSetra sarva adholokamAM ja gaNAya, ane navaso sudhInuM tiskRlokamAM gaNAya ethI maryAdA baMdhAyelI che. ti maniyAnya varva hisApekSA . vAyuvaphAyamAM - pUrva dizAmAM vAyujIvo alpa che, pazcimamAM vizeSAdhika che, tethI uttaramAM vizeSAdhika che. tethI dakSiNamAM vizeSAdhika che. ahIM je dizAmAM polANo vadhAre hoya te dizAmAM vAyujIvo vadhAre, ane je dizAmAM ghana bhAga vadhAre hoya tyAM vAyu alpa hoya. e rIti pramANe vAyunuM alpabadutva vicArAya, te A pramANe-pUrva dizAmAM atighana pravyAdinA sadUbhAve vAyu alpa che, ityAdi pRthyAdighanatAnI alpatAne anusarIne adhogrAmanI bhUmi UtaratI hovAthI pazcimamAM vizeSa, tethI uttaramAM bhavanapati tathA narakAvAsanAM polANa ghaNAM hovAthI vizeSa, ane dakSiNamAM ghaNAM bhavano tathA ghaNA narakAvAsa hovAthI polANonI adhikatA vaDe dakSiNamAM vAyujIvo vizeSa kahyA che. || ti DhiApekSA vAyorasparvadutvam || 5. have zeSa raheluM alpabadutva je siddhAnta samudramAMthI jANavA yogya kahyuM, te saMkSepamAM zrI prajJApanAjIne anusAre darzAvAya che. te A pramANe - gdhyAyamAM - dakSiNa dizAmAM pRthvIkAyajIvo alpa che. tethI uttara dizAmAM vizeSAdhika che. tethI pUrvadizAmAM vizeSAdhika, ane tethI pazcima dizAmAM vizeSAdhika che. e alpabadhutvanI utpatti A pramANe - je dizAmAM ghanabhAga (pRthvIbhAga) adhika hoya tyAM adhika ane jyAM polANa bhAga ghaNA hoya tyAM pRthvIkAya alpa hoya, e rItine anusarIne vicAratAM dakSiNa dizAmAM bhavanapatinAM bhavano ghaNAM che, tema ja narakAvAsa paNa ghaNA che; tethI polANabhAgo ghaNA hovAthI dakSiNa dizimAM pRthvIkAya jIvo sarvathI alpa che. tathA uttara narakAvAsa thoDA hovAthI uttara dizAmAM pRthvIkAya jIvo vizeSa che. tathA pUrva dizAmAM caMdra-sUryanA dvIpo sarva samudramAM AvelA che, tethI pUrva dizAmAM pRthvIkAya uttarathI paNa vizeSa che ane pazcima dizAmAM pUrva dizA jeTalA ja caMdra-sUryanA dvIpa che, parantu gautamadvIpa adhika hovAthI pazcima dizAmAM pRthvIkAyajIvo vizeSa che. e pramANe dizAomAM pRthvIjIvonuM alpabadutva che. sapUchAvamAM - pazcima dizAmAM apUkAyajIvo alpa che. tethI pUrva dizAmAM vizeSAdhika che. tethI dakSiNamAM vizeSAdhika, ane tethI uttaramAM vizeSAdhika che. ahIM pazcimamAM gautamIpanA sadUbhAve jaLa ochuM hovAthI pazcimamAM apUkAyajIvo alpa kahyA che. ane gautamadvIpanA abhAve pUrva dizAmAM apUkAyajIvo vizeSa che. tathA caMdra-sUryanA dviIpo na hovAthI dakSiNa dizAmAM apUkAya tethI paNa vizeSa che. ane saMkhyAtA koDAkoDI yojanAnuM mAna sarovara uttara dizAmAM hovAthI e dizAmAM apUkAyajIvo tethI paNa vizeSa che. vanaspatizAmAM - tathA drivAmiAM alpabahuta kahevAI gayuM che. narahatimAM - sarvathI adhika nArIjIvo dakSiNa dizAmAM che, ane te zeSa traNa dizAothI asaMkhyAtaguNA che. pUvada traNa dizAomAM prAyaH tulya che. ahIM pUrvAdi traNa dizAomAM puSpAvakIrNa narakAvAsa thoDA che. temAM paNa saMkhyAtA yojanavALA narakAvAsa ghaNA che, (ane moTA narakAvAsa ochA che). tethI e traNa dizAnA nArako alpa che, tathA dakSiNadizAmAM puSpAvakIrNa nArakAvAsa pUrvokta traNa dizAthI ghaNA che, ane prAya: asaMkhyAtA asaMkhyAtA Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yojananA mahAnu vistAravALA che. temaja dakSiNa dizAmAM kRSNapAkSika jIvo ghaNA utpanna thAya evo svAbhAvika niyama che. mATe e traNa kAraNathI dakSiNa dizAnA nArako asaMkhyAtaguNA che. ahIM jeone dezona ardha pudgalaparAvartathI adhika saMsAra bAkI hoya te kRSNapAkSika ane dezona ardhapugalaparAvarta jeTalo ja saMsAra bAkI hoya te zulapAkSika jIvo kahevAya. e pramANe sAmAnyapaNe nArakajIvonuM dizAlpabahatva kahyuM. te pramANe ja dareka pRthvIomAM paNa juduM juduM jANavuM. tathA sAte pRthvIomAM paraspara dizAlpabadutva vicArIe te alpabadutva A pramANe - sAtamI pRthvInA pUrvAdi traNa dizAnA nArakothI sAtamI pRthvInA ja dakSiNadizinA nArako asaMkhyAtaguNA che. tethI chaTThI pRthvInA pUrvAdi traNa dizAnA nArako asaMkhyAtaguNA che. tethI pAMcamI pRthvInA ja dakSiNa nArako asaMkhyAtaguNA che. e paddhatie yAvatuM pahelI pRthvInA dakSiNanArako asaMkhyaguNA che tyAM sudhI kahevuM. tirdharAtimAM - tiryaMcamAM sAmAnya jIvonuM alpabadutva apukAyavatuM. tirdhara puSyandriyamAM - A alpabadutva paNa apUkAyavatu jANavuM. manuSyajAtimAM - sarvathI alpa manuSyo dakSiNa-uttara dizAmAM che. tethI pUrva dizAmAM saMkhyAtaguNA, tethI pazcima dizAmAM vizeSAdhika, ahIM dakSiNa-uttara dizAmAM pAMca bharata ane pAMca airavatakSetro ja che, ane te paNa alpa pramANavALAM che, mATe alpa ane pUrva-pazcimamAM manuSyakSetra asaMkhyAtaguNa hovAthI (mahAvidehanAM vijayakSetra ghaNI vasativALAM hovAthI) temAM manuSyo vizeSa che. temAM paNa pazcimamAM manuSyo vizeSAdhika che. e pramANe manuSyanuM alpabadutva dizAnI apekSAe jANavuM. - bhavanapatimAM - pUrva ane pazcima dizAmAM bhavano alpa hovAthI e be dizAmAM bhavanapatidevo alpa che, ane uttara dizAmAM ghaNAM bhavano hovAthI uttaramAM bhavanapatio asaMkhyAtaguNA che. kAraNa ke uttaranikAya ane dakSiNanikAya e bhavanapationuM potAnuM avazya sthAna che. tethI paNa dakSiNamAM bhavanapatio asaMkhyaguNA che; tenuM kAraNa ke dakSiNadizimAM ghaNA kRSNapAkSikonI utpatti che, temaja uttara dizAthI paNa dakSiNa dizAmAM daze nikAyane viSe pratyekamAM cAra lAkha - cAra lAkha bhavano adhika adhika che. e pramANe dizi apekSAe bhavanapati devonuM alpabadutva dha hovAthI eraNA che. temAM asaMkhya viSe kahyuM. cantAmAM - pUrva dizAmAM alpa vyantaro che. tethI pazcimamAM vizeSAdhika, tethI uttaramAM vizeSAdhika, ane tethI paNa dakSiNa dizAmAM vizeSAdhika vyantaro che. ahIM vAyukAyavatu je dizAmAM suSira (polANa bhAgo) ghaNAM tyAM vyattaro vadhAre pharatA hoya che, ane ochA suSiramAM ochA pharatA hoya che, te anusAre pUrva dizAmAM polANo alpa che, pazcimamAM adhika che; uttaramAM nikAyasthAna hovAthI AvAso ane nagaro ghaNAM che; ane tethI paNa dakSiNadizimAM vyantaranA AvAso ane nagaro ghaNAM che, mATe e hetuthI te te dizAmAM anukrame vizeSAdhika vyantaro kahyA che. khyotiSamAM - pUrva dizA ane pazcima dizAmAM jyotiSIo alpa hoya che, kAraNa ke [vimAno paNa alpa che, te uparAMta] bAga bagIcA sarakhAM emanA krIDAsthAno je caMdradvIpo ane sUryadvIpo samudromAM che temAM keTalAka caMdra-sUrya Adi jyotiSIo krIDA mATe AvelA hoya teTalA ja hoya che mATe, tethI dakSiNa dizAmAM vimAno ghaNAM hovAthI temaja kRSNapAkSikonI ghaNI utpatti hovAthI dakSiNadizimAM vizeSAdhika che. tethI paNa uttara dizAmAM vizeSAdhika jyotiSIo che; kAraNa ke uttara dizAmAM saMkhyAtA koDAkoDi yojanavALA koI dvIpamAM saMkhyAtA koDAkoDi yojananuM je moTuM mAna sarovara che, tyAM ghaNA jyotiSIonAM krIDAsthAno che. tyAM krIDA karatA jyotiSIo ghaNA hoya che mATe. tathA mAna sarovaranA matsAdi jalacaro te potAnI pAse (upara AkAzamAM) dekhAtAM vimAno vaDe jAtismaraNa jJAna pAmavAthI nidAna-niyANA sahita anazanAdi vrata aMgIkAra karIne tyAM ja uttara dizAmAM jyotiSIdevopaNe ghaNA utpanna thAya che, te kAraNathI paNa dakSiNa jyotiSIothI uttaradizinA jyotiSIo vizeSAdhika che. vaimAnikevomAM - saugharSa kalpamAM pUrva-pazcima dizAmAM alpa devo che. tethI uttaradizimAM (ghaNAM puSpAvakIrNa vimAno ane moTA pramANavALAM hovAthI) asaMkhyAtaguNA devo che. ane dakSiNa dizAmAM tethI ghaNAM ane moTA pramANavALAM puSpAvakIrNa vimAno uparAMta kRSNapAkSika jIvonI vizeSa utpatti hovAthI asaMkhyAtaguNA devo che. zAna-sanamAra-mahendra kalpamAM alpabadutva saudharmakalpavatu jANavuM. drautvamAM - pUrvottarapazcima dizAmAM alpa ane dakSiNa dizAmAM (kaSNapAkSikonI adhika utpatti hovAthI) asaMkhyAtaguNA devo che. nAnta - sadAra kalpamAM - alpabahatva brahmakalpavatu jANavuM. gAnata vigere - uparanA sarva devalokamAM sarva dizAomAM prAyaH tulya devo fo siddhamAM - manuSyavatu uttara - dakSiNamAM alpa, pUrvamAM saMkhyAtaguNa, pazcimamAM vizeSAdhika. 465 Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA Urdhvaloka, adholoka ane ticchaloka Azrayi alpabadutva vicArIe to tiryagRlokamAM sarvathI thoDA jIvo che, tethI asaMkhyAtaguNA UrdhvalokamAM che, kAraNa ke - tiSNulokathI UrdhvalokanuM kSetra asaMkhyAtaguNa che. ane tethI paNa adholokamAM kSetra vizeSAdhika hovAthI vizeSAdhika che. e pramANe A graMthamAM nahi kahelA jIvabhedonuM alpabadutva siddhAntamAMthI kahyuM,] have vizeSa vistAra karavAthI saryuM. vizeSa vistAranA jijJAsue zrI prajJApanAjI upAMgamAM trIjuM pada [alpabadutva saMbaMdhI] che, tyAMthI joI levuM. e pramANe 281mI gAthAno artha samApta. 281 che ta navadutva nIva vyakti sanAtanuM ! avatara: e pramANe pUrva gAthAomAM jIvasamAsanuM (jIvabheda-guNasthAna ane jIvaguNa e traNenuM) alpabadutva kahIne have A gAthAomAM ajIvadravyonuM alpabaddhatva kahevAya che te A pramANe : dhammAdhammAgAsA, tinni vi davvaTThayA bhave thovA / tatto aNaMtaguNiyA, poggaladavyA tao samayA // 282 // TthArtha dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya e traNe dravyo dravyArthapaNe (dravyapaNe) alpa che. (kAraNa ke ekeka che). tethI anantaguNAM pudgaladravyo che. ane tethI paNa anantaguNA samayo (kALa) che. /282 TIkkA: dravyarUpa artha (padArtha) te dravyArtha; teno bhAva athavA tadrupa bhAva te dravyArthatA; te dravyArthapaNA vaDe eTale dravyapaNe vicArAtAM gharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya rUpa traNe vastuo te dareka ekeka dravya hovAthI svasthAne tulya che (eTale e traNe dravya paraspara tulya saMkhyAvALAM che). parantu uttara dravyonI apekSAe (AgaLa kahevAtAM pudgalAdi dravyonI apekSAe) to alpa ja che. tethI paramANu, dravyaNukankaMdha, caNakankaMdha yAvat anantANuka dha sudhInAM pudgaladravyo anantaguNAM che. ane tethI paNa nirvibhAjya (jenA be bhAga na kalpI zakAya tevA) kALanA aMzo eTale samayo te anantaguNA che. kAraNa ke pudgala dravyomAM paramANu Adi ekeka dravya bIjAM bIjAM dravya-kSetra-kALa ane bhAvanA saMyogo vaDe (eTale anya dravyAdikanA saMbaMdhamAM) ananta samayo pUrve anubhavAyA che; ane te pramANe anya anya dravya-kSetra-kALa-bhAvanA saMbaMdha vaDe (saMbaMdhamAM) bhAvI kALe paNa anantA samayo 1. ahIM dareka pudgaladravyano dravyAdi sAthe ananta saMbaMdha A pramANe - bhUtakALamAM eka vivalita paramANudravya bIjA paramANu sAthe vizeSamAM vizeSa asaMkhyAta kALa sudhI rahIne ekavAra To paDyo. e pramANe anantavAra joDAI chUTo paDyo che. punaH vizeSamAM vizeSa asaMkhya kALa paramANurUpe rahIne huyaNuka aMdha sAthe paNa jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI asaMkhya kALa rahIne anaMtIvAra chUTo paDyo che. vaLI bhUtakALamAM eja pasmANa caNaka skaMdha sAthe paNa asaMkhyAta kALa sudhInI sthitie anantIvAra joDAIne chUTo paDyo che. e pramANe catuHpradezI, paMcapradezI yAvat saMkhyAtapradezI, asaMkhyAtapradezI ane anantapradezI ananta ananta skaMdho sAthe dareka sAthe ananta anantavAra joDAyo che. tevI rIte dareka paramANu sarva anantAnanta skaMdho sAthe ananta anantavAra saMbaMdhavALo thaI punaH chUTo paDyo che. For Private Esonal Use Only Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anubhavaze. te kAraNathI pudgaladravyothI samayo anantaguNA kahyA te yukta ja che. vaLI bhUtakALanA samayo naSTa thaI gayA che, ane bhaviSyakAlanA samayo - hajI utpanna thayA nathI, mATe e be kALa to avastu che (eTale ahIM dravyapaNe na gaNavI joIe); parantu vartamAna kALano eka samaya je vartamAnakALamAM vidyamAna che te ja eka samaya (vasturUpe sat hovAthI) dravyarUpe gaNavo joIe" ema na kahevuM joIe; kAraNa ke graMthAntaromAM niranvayanA vinAzane ane ekAnta asatanI utpattino nyakSapUrvaka (tiraskArapUrvaka) nirAkaraNa karela che (eTale arthano niranvaya vinAza na thAya, ane ekAnta asat artha (padArtha)navo utpanna na thAya ema kaheluM che). e 282 mI gAthAno artha samApta. //ra8rA rUti dravyarlena nIvAjyavahun || navatara : pUrva gAthAmAM dravyArthapaNe ajIvadravyomAM alpabadutva kahIne have A gAthAmAM pradezArthapaNe dharmAstikAyAdi ajIvadravyonuM ja alpabadutva kahevAya che : dhammAdhammapaesA, tullA paramANavo aNaMtaguNA / samayA tao aNaMtA, taha khapaesA aNaMtaguNA / / 283 // nAthArtha gharmAstikAyanA pradeza ane adharmAstikAyanA pradeza e be paraspara tulya che, tethI jethI te vivakSita eka ja paramANu bIjA ananta paramANuo sAthe anantavAra joDAyAthI ananta samaya prApta thayA; punaH ananta dvidezI DhaMdhomAM pratyekanI sAthe anantIvAra saMbaMdhavALo thayelo che mATe e bIjA ananta samaya. e pramANe yAvatu anantapradezI sudhInA pratyeka skaMdhomAM ananta anantavA2 saMbaMdhavALo thavAthI te vivakSita paramANuno kALa anya anya dravyo sAthenA saMbaMdhamAM anantAnanta samayo jeTalo thayo. e pramANe sarva paramANunA pratyekanA saMbaMdha anyAnya dravya sAthe anantavAra thayA, temaja ddhipradezI Adi dareka skaMdhonA paNa anyAnya dravyo sAthe ananta anantavAra saMbaMdha thayA mATe dravyAMyo paNa bhUtakALanA samayo sarva dravyothI anantaguNA thayA. || suti dravyasaMyogo anantaguNabhUtakAlasamayAH / / have kSetrasaMyogathI paNa pudgalonI apekSAe samaya anantaguNA che te A pramANe - vivakSita eka paramANu vivakSita eka AkAzapradezamAM vizeSamAM vizeSa asaMkhya kALa sudhI rahIne jaghanyathI eka samaya bAda ane utkRSTathI anantakALe punaH te ja AkAzapradezamAM Ave. e rIte anaMtavAra dareka AkAzapradezane avagAhyo che. e pramANe ddhipradezAdi skaMdho paNa dare ka sarva lokAkAzamAMnA pratyeka AkAzapradezane anantavAra avagAhyA che, mATe kSetrasaMyoge paNa sarva pudgaladravyothI kALanA samayo bhUtakALamAM anantaguNA vyatIta thayA che. || ti kSetrayone manantA mUtAtta: || tathA vivakSita eka paramANu bhUtakALamAM anaMtIvAra eka samayanI sthitivALo thayo hato. tema anaMtIvAra be samayanI sthitivALo paNa thayo che. vAvatu asaMkhyAta samayanI sthiti sudhInAM dareka sthitisthAnane anantavAra prApta thayo che. e pramANe sarve paramANu temaja sarve dvipradezAdi skaMdho paNa dareka sthitisthAnane anantavAra pAmelA che. mATe kALanA yoge paNa bhUtakALa sarva pudgalothI anantaguNo vyatIta thayo che. ti phAtayogananta'mUtAta: || tathA eka ja paramANu ekaguNa kRSNavarNavALo anaMtavAra thayo che. tema be guNa, traNa guNa yAvatuM anaMtaguNa kRSNavarNa sudhInAM ananta kuSNavarNa sthAnone pratyekane ananta anantavAra pAmyo che. temaja nIlAdi pAMce varNanA paNa pratyekanAM ananta ananta sthAnone anaMtIvAra pAmyo che. e rIte gaMdha Adi sarva guNonA bhAvonA ekeka sthAnane anantavAra pAmyo che. vaLI jema eka paramANu tema sarve paramANuo e ane sarve skaMdhoe svasvayogya ananta bhAvasthAnone anantavAra pAmelA gaNatAM bhAvayoge paNa sarva pudgalothI bhUtakALa anantaguNo che. ta bhAvayoganantamUtakAta : | e rIte bhAvI kALanA paNa anantaguNa samayo gaNavA. Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramANuo anantaguNa che, tethI samayo anantaguNa che, ane tethI AkAzapradezo anantaguNa che. [e pradezAlpabadutva jANavuM.] II 283ii. rIrtha: dharmAstikAyanA ane adharmAstikAyanA e bannenA darekanA (sarakhI saMkhyAe) asaMkhyAta asaMkhyAta pradeza che. ahIM pugAlastikAyanA pradezothI atialpa (anaMtamA bhAga jeTalA atialpa) che ema potAnI meLe ja jANI levuM. tethI samagra pagalAstikAyanA sarva pradezorUpa paramANuo anantaguNA che; kAraNa ke dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAyano (lokAkAzano) jyAM ekeka pradeza rahyo che, tyAM ja paramANuo ananta rahyA che. dvipradezI DhaMdhonA tathA tripradezI Adi pudgaladravyonA (skaMdhonA) paNa anaMta anaMta pradezo avagAhyA - rahyA che. ane pUrva gAthAnI vRttimAM kahelI yukti pramANe pudgala dravyanA pradezothI paNa samayo anantaguNA che. tathA huM AkAza eTale lokamAM raheluM ane alokamAM raheluM je sarva AkAza tenA pradezo eTale nirvibhAjya bhAgo te kALanA sarva samayothI paNa anaMtaguNA che, kAraNa ke siddhAntamAM e pramANe ja kaheluM che mATe. e 283mI gAthAno artha samApta. f/283 navatara : pUrva gAthAomAM jIvAstikAyarahita pAMca ajIvadravyonuM alpabadutva kahyuM. have A gAthAmAM jIvadravyo sahita dharmAstikAyAdi cha dravyamAM pAMca ajIvanA pradezo ane jIvAstikAyamAM jIvadravyo e pramANe mizra alpabadutva kahevAya che. te A pramANe : dhammAdhammapaesehito, jIvA tao aNaMtaguNA / poggala samayA khaM pi ya, paesao te aNaMtaguNA // 284 / / thArtha dharmAstikAyanA pradezo ane adharmAstikAyanA pradezo e be paraspara tulya (paNa asaMkhyAta - asaMkhyAta) che. tethI jIvadravyo (tathA pradezo) anaMtaguNa che. tethI pudgaladravyo athavA pudgalapradezo anaMtaguNa che. tethI samayo anantaguNa che, ane tethI paNa AkAza paNa pradezathI anaMtaguNa che. // 284o. %iArtha: dharmAstikAya ane adharmAstikAya e enA pradezothI anantara kaheluM (gAthAmAM dhammAdhammanI pachI kaheluM) jIvadravya, te dravyathI temaja pradezathI paNa anantaguNa che; kAraNa ke ekeka nigodamAM paNa dharmAstikAya athavA adharmAstikAyanA pradezothI paNa anantaguNA jIvadravyo (jIvo rahelA che, to sarva jIvadravyo anaMtaguNa hoya temAM to kahevuM ja zuM? vaLI pratyeka jIvadravyamAM asaMkhyAta asaMkhyAta jIvapradezo hovAthI dharmAstikAyanA athavA adharmAstikAyanA pradezothI jIvapradezo anaMtaguNA hoya te saheje samajAya tevuM che. vaLI jIvAstikAyanA samagra pradezothI dravyathI paNa pagalAstikAya anaMtaguNa che, to pradezathI anaMtaguNa hoya temAM to kahevuM ja zuM? (arthAt anaMta jIvonA sarva pradezothI pudgaladravyo anantaguNa, ane tethI paNa pudgalAstikAyanA pradezo anantaguNa che). kAraNa ke ekeka jIvapradeza (jIvanA ekeka pradeza) karmayugalanA anantAnanta skaMdharUpa dravyo vaDe Avekhita (avagADha) tathA pariveSTita (skRSTa) che. tathA pudgalAstikAyanA samagra pradezothI samayo anaMtaguNA che. e bAbatamAM yukti prathama kahevAI gaI che. tathA te samayothI paNa vaM- lokAkAza For Private Csonal Use Only Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane alokAkAza be maLIne AkAzadravya te pradezathI anantaguNa che, (arthAtu pudgalapradezothI samayo, ane samayothI AkAzapradezo anukrame anantaguNa che). e 284 mI gAthAno artha samApta. ||284o tyanIvAjyavahuvam // tatsamAta va samApta kanyavahuddvAram // navataraUT: e pramANe jIva ane ajIva saMbaMdhI alpabadutva kahyuMane te kahevAthI alpabahuvaidvAra samApta thayuM. ane te samApta thavAthI satpadaprarUpaNAdi ATha dvAro vaDe jIvasamAsono vicAra samApta thayo. ane te samApta thavAthI saMtapatharUvapayA, bapaHIM | ItyAdi gAthAnuM vyAkhyAna samApta thayuM. ane tethI A nIvasamasa nAmanuM prakaraNa paNa samApta thayuM. vaLI A prakaraNanA kartAno prayAsa A prakaraNanA bhaNanArA bhaNe ane sAMbhaLanArA sAMbhaLe to ja saphaLa thAya, te kAraNathI tenA (bhaNavA-sAMbhaLavAnA athavA bhaNanAra-sAMbhaLanAranA) utsAhane mATe A prakaraNanA arthamAM upayogavALAone zuM phaLa thAya te have A gAthAmAM kahevAya che: bahubhaMgadiTTivAe, didrutthANaM jiNovaiTThANaM / dhAraNapattaTTo puNa, jIvasamAsattha uvautto // 285 / / thArtha: vaLI A jIvasamAsanA arthomAM upayogavALo jIva ghaNA bhAMgAvALA dRSTivAda sUtrane viSe (arthAt sarva siddhAntone viSe) darzAvelA arthomAM (sUtrarUpa padArthone) temaja zrI jinezvaroe kahelA arthone (artharUpa padArthone) dhAraNa karavAmAM prArtha samartha thAya che. ahIM vahRmiMiThavAI dristhA" e pado niuovAnuM' padanA vizeSaNathI jinezvaroe prarUpelA arthane mATe che, temaja gaNadharakathita sUtro mATe paNa che jethI gaNadharakathita sUtromAM ane zrI tIrthaMkaraprarUpita arthomAM e bannemAM samartha thAya che - e bhAvArtha che]. // 28pI TIchArtha: navasamAsa - jIvasamAsa nAmanA A prastuta-cAlu prakaraNanA saltha artha che abhidheyarUpa - viSaya, temAM bhaNavuM, parAvartana karavuM, sAMbhaLavuM ane vicAravuM, e dvArA upayogavALo jIva te jIvasamAsArtha- upayukta jIva kahevAya. evo jIva thAya che; kevA prakArano thAya che ? te kahe che - dhArApatta = dhAravAmAM eTale cittane viSe sthirapaNe (AgaLa kahevAtA sUtra tathA arthane) sthApavAmAM prArtha-samartha [thAya che. have jIvasamAsArthamAM upayukta jIva] kaI bAbatamAM samartha thAya che? te kahe che - dUSTa ane te artha te dUArtha, arthAt jIvAdika padArtho te dRSTArtha [temAM samartha thAya che]. vaLI e dRSTArtho (eTale jIvAdi artho) kyAM rahelA che? ki jemAM dekhIne samartha thAya?] te kahe che - parikarma-sUtra ityAdi bhedo vaDe vahuHT ghaNA bhaMga - ghaNA bhedavALo je dRSTivAda (bAramuM aMga) tene viSe (te dRSTArtho rahyA che), arthAt (dRSTivAdanA upalakSaNathI) sarva siddhAntamAM ji dRSTArtho rahyA che, tene viSe samartha thAya che], e bhAvArtha che. kAraNa ke dRSTivAda (nAmanA bAramA aMga)mAMthI ja ekAdazAMgIno (AcArAMgAdi agiyAra aMgano) udhdhAra karelo hovAthI dRSTivAda kahevAthI ahIM sarve 1. arthAt parikarma - sUtra - anuyoga -- pUrva ane cUlikA e moTA vibhAgo maLIne eka saMpUrNa dRSTivAdasUtra che, jemAM pUrva e cothA vibhAgamAM ja cauda pUrva che, e rIte bIjA avAjora ghaNA adhyAyavizeSa che. mATe ghaNA bhedavALuM dRSTivAdasUtra. For Private sesonal Use Only Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamonuM grahaNa karAya che. vaLI (jIvasamAsArthamAM upayogavALo jIva evA prakAranA je dUdArthomAM samartha thAya che te dRSTArtho) kevA prakAranA che? (te kahe che -) ninovA arthathI zrI jinezvaroe kahelA ane sUtrathI zrIgaNadharoe kahelA - guMthelA [evA dRSTArthomAM samartha thAya che. e rIte A gAthAmAM kahevAno bhAvArtha e che ke - zrI jinezvaronA AgamamAM kahelA je sarva bhedAnabhedayukta jIvAdi padArthone avismRtipaNe (bhUlI na javAya evI rIte) dhAraNa karavAmAM (jANavAmAM) teja jIva samartha thAya che, ke je jIva A kahelA jIvasamAsa prakaraNanA arthomAM upayogavALo hoya. mATe tevA sAmarthyanA jijJAsu jIve A jIvasamAsanA arthanA upayogamAM ja sadAkALa prayatna karavo. e 285mI gAthAno artha samApta. || 285 | ti jIvasamAsopayuktAnAmekaM phalam / / navatara: jIvasamAsanA arthomAM upayukta jIvone [siddhAntamAM kahelA padArthone dhAraNa karavAmAM sAmarthya prApta thavArUpa eka prakAranuM phaLa pUrva gAthAmAM kahIne have A gAthAmAM] bIjuM paNa phaLa prApta thAya che, te kahe che : evaM jIvAjIve, vittharabhihie samAsaniddiDhe / uvautto jo guNae, tassa maI jAyae viulA // 286 // thArtha e pramANe (siddhAntamAM) ghaNA vistArathI kahelA jIvAjIva padArthone je ahIM samAsathI-saMkSepathI kahyA che, te (vistArathI athavA samAsathI kahelA jIvAjIva padArtho)ne je jIva upayogavALo thayo chato guNe - sAMbhaLe ane vicAre tenI mati-buddhi atyaMta viDanIvipula vistAravALI thAya che. (e bIjuM phaLa kahyuM). [286TI. - dIrtha: je jIvAjIva padArthone siddhAntamAM vistArathI kahyA che, eTale pratipAdana karyA che, ane ahIM vaLI vaM= pUrve kahyA pramANe A graMthamAM kahyA pramANe) samAsathI - saMkSepathI nirdeza karyA che (kahyA che); te jIvAjIva padArthone je jIva upayukta eTale dIdhelA ekAgra upayogavALo thayo chato TUTU - guNe - eTale sAMbhaLe ane vicAre, te jIvanI mati vipula - vistAravALI thAya. ahIM kahevAno bhAvArtha e che ke - AgamomAM vistArathI kahelA ane A graMthamAM pUrve kahyA pramANe gAthAonA saMkSepathI (kevaLa 284 gAthAomAM ja) darzAvelA je satpadaprarUpaNAdi bhAvavALA (satpadAdi ATha vAravALA) jIvAjIva padArthone upayogavALo thayo chato vicAre, te jIvane tema karavAthI (upayogasahita vicAravAthI) abhyAsa vaDe anukrame uttarottara vizeSone prApta karatI (AgaLa AgaLa vizeSa jIvAjIvabhedomAM avagAhavALI thaI) chatI vipu - vistAravALI buddhi thAya che. e 286mI gAthAno artha samApta. [286. e pramANe A jIvasamAsa prakaraNa samarthita karyo chate (samApta karyo chate), ane nigamita karyo chate (padArthonA nizcayathI nizcita karyo chad) jIvA poggala samayA, davya paesA ya paJjayA ceva / thovA'NaMtA'NaMtA, visesamahiyA duve'NaMtA // 1 // 470 For Private Personal Use Only Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e prakSipta (vadhu umerAyelI) gAthA keTalIka pratomAM lakhelI dekhAya che, ane pUrva TIkAkAroe e gAthAnI vyAkhyA - vRtti nathI karI, to paNa ziSyajananA upakArane mATe tenI vyAkhyA karAya che. te A pramANe - (e gAthA cAlu vRttimAM ja aMtargata sarakhI jANavI. e gAthAmAM nIvA ItyAdi padonI sAthe thavA ItyAdi padono anukrame saMbaMdha joDavAno che. te pramANe saMbaMdha joDavAthI e gAthAno artha A pramANe thAya che - pudgalo vigerenI apekSAe prathama jIvo sarvathI thoDA che. tethI pUrve kahelI yukti pramANe (ekeka jIvanA ekeka pradeza anantAnanta karmapudgalo che e yukti pramANe) sarve pugaladravyo ananta eTale anantaguNA che, e bhAvArtha che. ane samayo to pUrve kahevAyelI rIti pramANe (dravyAdikanA anantAnanta saMyogonA anubhava thavAthI) pudgalothI paNa anantaguNA che. tathA sarva samayothI sarva dravyo vizeSAdhika che; kAraNa ke sarva samayone darekane siddhAntamAM dravyarUpe gaNelA che; te kAraNathI e samayo sivAyanAM zeSa je sarva jIvadravyo ane pugaladravyo te banne maLIne paNa samayonA anantamA bhAga jeTalAM che. vaLI je dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya e ekeka dravya hovAthI traNa dravyo che te, tathA te uparAnta sarva samayarUpa dravyarAzi paNa te sarve dravyomAM meLavatAM je dravyarAzi thAya te dravyarAzi (eTale dharmAstikAya - adharmAstikAya- AkAzAstikAya-anaMta jIvo-anaMta pudgalo ane ananta samayo e che dravyono bhego rAzi) te ekalA samayadravyanI rAzithI (sarva samayothI) vizeSAdhika ja thAya, te saheje samajAya tevuM che. tathA sarva dravyothI sarva pradezo anantaguNA che; kAraNa ke eka lokAkAzadravyanA ja pradezo sarva dravyathI anantaguNa che mATe. tathA pradezothI paryAyo anantaguNA che; kAraNa ke dareka dravyano) ekeka pradeza paNa potAnA ananta anugata paryAyavALo ane ananta vyAvRtta paryAyavALo che mATe. e prakSipta gAthAno artha samApta. 1il A pramANe bIjI paNa prakSipta gAthAonI vyAkhyA zrIsiddhAntane anusAra karavI. / rUti samaHI jIvasamAsavRttiH // || atha vRttikartAnI prazasti che. A vRttine viSe je je vastu kahI che, te vizeSa karIne siddhAntarUpa samudramAMthI ja lakhI che, to paNa matidoSa vaDe je doSa (bhUlacUkI hoya te sarva doSa buddhimAnoe zodhavo - dUra karavo. (arthAt zuddha karIne vAMcavuM). /1/ A jIvasamAsa graMthanI vRtti racIne meM paNa je kaMI puNya upArjana karyuM hoya, te puNya vaDe loko jIvAdi padArtha jANIne mokSa sukha pAmo ! //rA zrI prazanavAdana nAmanA kularUpI samudramAM utpanna thayela, tathA pRthvItalamAM jenI kIrti prasiddha che, tathA udaya pAmelI che zAkhAo jenI (praznavAhanakulanI zAkhA- e bhAvArthI evo, tathA sarva siddha karI che vikalpita vastuo jeNe evo (arthAt sarva jagatanA padArthone tarkavAdathI jeNe siddha -sAbita karyA che evo, athavA vikalpita eTale aneka vikalpa-prakAravALI arthAt aneka prakAranI vastuo jeNe prApta karI che evo) tathA jenI UMcI chAyAmAM (munivargane uttama 471 Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AzrayavALo hovAthI) nivRti - nirAMta - sukha pAmyA che ghaNA bhavya prANIo evo, tathA jJAnAdi puSpo vaDe nizcita (ghaNA jJAnAdika puSpovALo) evo, tathA jJAnAdi lakSmIvALA AcAryorUpa phaLonA samUha vaDe phaLelo evo kalpavRkSa sarakho zrI harSapurIya|ccha nAmano gaccha che. 3-4 e harSapurIya gacchane viSe guNarUpI ratnone utpanna thavAmAM rohaNAcala parvata sarakhA, gaMbhIratA vaDe samudra sarakhA, jenI UMcAInuM (pakSe-uttamatAnuM) anukaraNa meruparvate kareluM che evA, saumyatA vaDe caMdrasarakhA, samyajJAna vaDe vizuddha- nirmaLa evA saMyamanA pati (saMyamavALA), potAnI AcAracaryAnA (muniAcAranA) bhaMDAra, atizAnta, ane muniomAM mukuTa sarakhA evA zrI narasiMdasUri nAmanA AcArya thayA. pa-6 samudramAMthI jema ratna utpanna thayA tema zrI jayasiMhasUrinA eka ziSyaratna thayA; huM mAnuM chuM ke, bRhaspati paNa te ziSyaratnanA guNa grahaNa karavAmAM (varNavavAmAM) samartha nahi hoya. (ahIM bRhaspati vAgIza = vacananA Iza hovA chatAM paNa guNagrahaNamAM (varNavavAmAM) Iza samartha nathI, tethI tAtparya e ja ke te ziSyaratna ghaNA guNavALA thayA.) ISaa. vaLI je ziSyaratnane zrI vIratveva nAmanA paMDite uttama mantrAdikanA atizayavALA uttama jaLavaDe vRkSanI mAphaka siMcana karela che, to tevA (0) ziSyaratnanA guNa gAvAne koNa samartha thAya ? [ahIM saMbhave che ke zrI jayasiMhasUrIzvaranA ziSya grahaNazikSA tathA AsevanazikSA zrI vIradeva nAmanA koI munivarya pAse prApta karI hoya. /kA (have te ziSyaratna kevA guNavAna thayA te kiMcit darzAvAya che) - je ziSyaratnanI (zrI abhayadevasUrinI) AjJA rAjAo paNa potAnA mastake dhAraNa karatA hatA. prAya: atiduSTa evA paNa jano jene dekhavA mArAthI paNa parama harSa pAme che, tathA jenA mukharUpI samudramAMthI nIkaLatA nirmaLa vacanarUpI amRtanuM pAna karavAmAM (amRtane pIvAmAM) tatpara evA jano, samudramaMthanathI jema devo tRpti na pAmyA tema, tRpti na pAmyA. [e vacanamAhAbhya darzAvyuM]. I85 vaLI je ziSyaratna atiduSkara tapazcaryA karIne tathA vizvanA janone bodha pamADIne tevA tevA prakAranA potAnA sadaguNo vaDe A zrIsarvajJaprabhunuM (zrI mahAvIra svAmInuM) tIrtha prabhAvita karyuM (arthAt tIrthanI prabhAvanA karI), tathA bhavyoe bAMdhelI spRhAvALI (bhavya jIvo paNa je yazanI AzA rAkhe che evo), tathA A vizvarUpI kuharane (mahAsuSiravALA lokane) ujvala-nirmala karato, ane zveta aMzu = kiraNo vaDe zubha-ujjavala, evo jeno yaza sarva dizAomAM akhkhalitapaNe vicAre che - phelAyelo che; WlA tathA gaMgAnadI jema yamunAnA saMga vaDe sarvane pavitra kare che, tema yamunA nadInA pravAha sarakhA nirmaLa zrInivendrasUrinA saMgathI je ziSyaratna suranadInI - gaMgAnadInI peThe A sarva pRthvItalane jeNe pavitra karyuM che; //10mI. vizeSataH skurAyamAna thatA (pravartatA) kaliyuganA prabhAva vaDe duHkhe tarI zakAya evA For Private Personal Use Only Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajJAnarUpa mahAaMdhakArathI lopAI gaI che maryAdA jenI evA ane prAcIna munioe AcarelA mArgane vivekarUpI parvatane mastake (udayAcala upara) ugatA sUryanI mAphaka jeNe samyagRjJAnarUpI kiraNo vaDe prakAzita karyo, te zrImavevasUri evA nAmathI pRthvImAM prasiddha thayA. ll10nA temanA ziSyalava sarakhA (ziSyomAM leza - alpa ziSya sarakhA) evA zrI hemavandrasUri e (paMDitajanone) gahaNIya arthavALI to paNa ziSyajanonA saMtoSa mATe A prakRta (ja hamaNAM kahevAI te athavA cAlu jIvasamAsa graMthanI) vRtti racI che. 11 A graMthamAM pratyeka akSaranI gaNatarI pramANe sarva graMthasamUha cha hajAra chaso adhika sattAvIsa zloka pramANano che. te aMkathI 66 27 zloka pramANa che. itizrI harSapurIya maladhArazrImadhemacandrasUriviracitA zrIjIvasamAsavRttiH tasyAH gUrjarabhASArthaH samAptaH // tonA nAma the Internet kAkAsAkAra karI 1, e vacana svalaghutA darzaka che. 2. mahAna paMDitone anAdaraNIya, to paNa ziSyajanane AdaraNIya Iti bhAvadarzaka. 473 sajAvavAno prArA gAmanA lAgA, Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________