Jivsamasprakaran

SR No.: 001451
Original Sutra Author: N/A
Author: Shilchandrasuri
Publisher: Jain Granth Prakashan Samiti
Publication Year: 1994
Total Pages: 496
Language: Sanskrit, Gujarati
Classification: Book_Devnagari, Philosophy, & Religion
File Size: 12 MB

Page 333

लोगा । एवं सुहुमपुढविआउतेउवाउवणस्सईणं सुहुमनिओयाण य भाणियव्वं ।' [ इति प्रज्ञापना. ]
પ્રશ્નઃ પૂર્વે બાદર પૃથ્વીકાય, બાદર અકાય, બાદર અગ્નિકાય અને બાદર વાયુકાય એ ચાર બાદર એકેન્દ્રિયોની પ્રત્યેકની જુદી જુદી કાયસ્થિતિ ૭૦ કોડાકોડિ સાગરોપમ જેટલી કહી. પરંતુ બાદ૨ વનસ્પતિકાયની કાયસ્થિતિ કહેવી બાકી રહી છે તો તે બાદર વનસ્પતિકાયની કાયસ્થિતિ કેટલી જાણવી ?
ઉત્તરઃ એ બાદ૨ વનસ્પતિની કાયસ્થિતિ જાણવાને માટે જ આ ગાથામાં કહ્યું છે કે – ગંગુત્ત અસંવમાનો વાયરńવિયતમાં = એમાં બાદર એકેન્દ્રિય અને તે વનસ્પતિ, તે બાદર એકેન્દ્રિય વનસ્પતિ, તેની એટલે બાદર એકેન્દ્રિય વનસ્પતિઓની કાયસ્થિતિ અર્થાત્ બાદર એકેન્દ્રિય વનસ્પતિઓમાં જ વારંવાર ઉત્પન્ન થતા બાદર એકેન્દ્રિય વનસ્પતિઓની કાયસ્થિતિ, અંગુલના અસંખ્યાતમા ભાગના ક્ષેત્રખંડના આકાશપ્રદેશરાશિ જેટલી જાણવી. અહીં કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે -
બાદર વનસ્પતિકાય જીવ વારંવાર બાદર વનસ્પતિકાયમાં જ ઉત્પન્ન થાય તો અંગુલના અસંખ્યાતમા ભાગ જેટલા ક્ષેત્રમાં જેટલા આકાશપ્રદેશ છે તેટલા આકાશપ્રદેશોને પ્રતિસમય એકેક અપહ૨તાં-સંહરતાં જેટલી સંખ્યાતી ઉત્સર્પિણી-અવસર્પિણીઓ વ્યતીત થાય, તેટલી અસંખ્યાત ઉત્સર્પિણી-અવસર્પિણીઓ સુધી બાદર વનસ્પતિકાયમાં જ ઉત્પન્ન થાય, અર્થાત્ એટલા કાળ સુધી બાદર વનસ્પતિ બાદર વનસ્પતિમાં જ રહે [ એ પ્રમાણે બાદ૨ વનસ્પતિનો કાયસ્થિતિ કાળ કહ્યો ].
વળી એ પદોનો બીજી રીતે અર્થ આ પ્રમાણે પણ થાય છે કે - એકેન્દ્રિય અને વનસ્પતિ એ બેનો સમાસ થતાં એકેન્દ્રિયવનસ્પતિ, અને એ એકેન્દ્રિય તથા વનસ્પતિ એ બન્ને બાદર તે બાદર એકેન્દ્રિયવનસ્પતિ તે બેનો [ એટલે બાદર એકેન્દ્રિયનો અને બાદર વનસ્પતિનો ] એ પ્રમાણે સમાસ ક૨વો. જેથી ભાવાર્થ એ પ્રાપ્ત થાય છે કે – પૃથ્વીકાયાદિ ભેદની વિવક્ષા કર્યા વિના સામાન્યપણે વિચારતાં બાદર એકેન્દ્રિયની કાયસ્થિતિ કે જે પૂર્વે કહેવાઈ નથી તે, તથા વિશેષભેદે વિચારતાં પૂર્વે કહેવાઈ ગયેલા બાદર વનસ્પતિ જીવોની પણ એ કાયસ્થિતિ જાણવી.
૧
જે કારણથી કહ્યું છે કે - વા વરે ખં ભંતે વારે ત્તિ ાનો òધિર હોર્ ? ગોયના ! जहणेणं अंतोमुहुत्तं उक्कोसेणं असंखिज्जं कालं असंखेज्जाओ उस्सप्पिणीओसप्पिणीओ कालओ, खेत्तओ अंगुलस्स असंखेज्जइभागो ।
तथा 'बादरवणस्सइए णं भंते बायरवणस्सइकाइए त्ति कालओ केच्चिरं होइ ? एवं નેવવત્તરૈવં ।’ એ ૨૧૫મી ગાથાનો અર્થ સમાપ્ત. ૨૧૫।।
૧. પૂર્વે મિડ્િ વાયરામાં એમાં બાદર શબ્દથી ] બાદર પૃથ્વીકાય વગેરે ચારની કાયસ્થિતિ કહેવાઈ છે, પરંતુ સામાન્યપણે બાદર એકેન્દ્રિયની કાયસ્થિતિ નથી કહેવાઈ, તે અહીં જ [ વાયરñવિય પદથી ] કહી.
૨. હે ભગવન્ ! બાદર એકેન્દ્રિય જીવ બાદર એકેન્દ્રિયપણામાં કાળથી કેટલા કાળ સુધી રહે ? ગૌતમ ! જઘન્યથી અંતર્મુહૂર્ત, અને ઉત્કૃષ્ટથી અસંખ્યાત કાળ સુધી રહે, તેમાં પણ કાળથી વિચારતા અસંખ્યાતી ઉત્સર્પિણી-અવસર્પિણી અને ક્ષેત્રથી વિચારતાં અંગુલના અસંખ્યાતમા ભાગ જેટલા ક્ષેત્રના પ્રદેશાપહારકાળ સુધી.
૩. એ બાદર વનસ્પતિનો આલાપક પણ એ પ્રમાણે જ (બાદર એકેન્દ્રિયવત્) કહેવો.
For Private & Personal Use Only ૩૧૨