Book Title: Dharm ane Sanskruti
Author(s): Devendramuni
Publisher: Lakshmi Pustak Bhandar Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004910/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa000 saMpAvai :Tevendramuni zAstrI 'sAhitya2?' KA MORDIONUM P))) (c)) 22/) 0.069696969 - Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane saMskRti saMpAdakaH devendra muni Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4-50 1-0 gujarAtI sAhityanAM zreSTha prakAzane jiMdagIne AnaMda zraddheya-zrI puSkara munijI 3-25 jIvanane jhaMkAra ,, , zrI jaina zuddhAhAra vicAra-paM. munizrI gabUlAlajI 4-50 Adarza gRhasthAzrama-saMtabAla pa-50 jagadaMbAnA patre ,, vizvadarzana-choTAlAla mAnasiMga kAmadAra 14-00 mAnavatAnI sAdhanA-parIkSitalAla majamudAra 2-50 prAcIna kAvyamaMjarI-jeThAlAla trivedI 14-00 bhAratIya prAcIna saMskRti-aMbAlAla va. paTela pa-00 mahAkavionI prasAdI 1-2-vividha lekhake 18-00 jIvana jIvavAnI kalA-viThThaladAsa medI 2-25 jhAMsInI rANI 1-2-DaoN. vRMdAvanalAla varmA 14-00 jaya caudheya-rAhula sAMkRtyAyana 5-50 vAyelI duniyA ) 4-00 vIranI vAte bhA. 1-4-tArAcaMda . aDAlajA 25-00 vIrAMganAnI vAte 1-2 che ? ApaNuM AsapAsa-viSNukumAra paMDyA -25 mahArAja cakrapAlita-zrI nautamakAnta sAhityavilAsI " -00 namitA-yAdavendra zarmA saMta caritramALA (pu. 6) jeThAlAla trivedI 11-35 zrI lakSmI pustaka bhaMDAra, gAMdhImArga-amadAvAda-1 7-0 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane saMskRti saMpAdaka : devendra munijI zrI lakSmI pustaka bhaMDAra - staka prakAzaka ane vikretA ------gAMdhI mArga : amadAvAda-1 gAMdhI mArga : Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka : dhanarAja dhAsIrAma ke ThArI lakSmI pustaka bhaMDAra gAMdhImArga : amadAvAda-1 (c) lakSamI pustaka bhaMDAra prathama AvRtti H 1967 mUlya : cAra rUpiyA mudraka : jIvaNalAla puruSottamadAsa paTela utkRSTa mudraNAlaya rIcI reDa pula nIce, amadAvAda Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 thI 4 'kA karI ra . I I - Eve, ********** :: : * * ::: Dupio jemaNe mane vimala viveka ane vicAra Ape, pavitra AcAra ane vyavahAra A , aDaga ane nizcaLa AsthA temaja niSThA ApI te gauravamaya gurudeva paramazraddheya zrI pukaramunijI mahArAjanA karakamalamAM sAdara samarpita- -devendra muni 0 ja Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiMcita... ajamera mukAme saM. 2020mAM muni saMmelana yojAyuM hatuM. sabhAge temAM javAnuM thatAM aneka mahAna AtmAonAM-munimahArAjanAM darzanane ane temanAM pravacana sAMbhaLavAne pavitra lAbha maLyo hato. AvAM surucipUrNa ane prabhAvazALI pravacane sAMbhaLIne mane eka vicAra Avyo ke mAre pitAne vyavasAya pustaka prakAzanane che te AvAM alabhya pravacano pustaka AkAre chapAvI prasiddha karuM to jainadharmI temaja anya dhArmika janatA paNa Ane lAbha laI zake. ane tarata ja meM paramazraddheya munizrI puSkaramunijInA suziSya zrI devendramunijIne mAre A vicAra jaNAvyuM. teozrIe paNa tene svIkAra karI vihAranI aneka takalIphe temaja sAdhu jIvananI kaThina samasyAomAM paNa TUMka samayamAM labhya eTalAM pravacananuM saMpAdana karI ApyuM che, jene pustakarUpe janatAnA hAthamAM mUkavA huM zaktimAna thaye chuM. temaja mArA premabharyA AgrahathI A saMgraha saMpAdita karI ApavA badala zrI devendramunijIne tathA je je pUjya munioe ane pUjya sAdhvIjIoe pitAnA vyasta jIvanamAMthI samaya meLavI, janatAne dharma pratye preraNA maLe evAM pravacane lakhI ApyAM che te badala e saune huM hRdayapUrvaka atyaMta AbhAra mAnuM chuM. AmAM bhAratanA pratibhAzIla pacIseka munionAM hRdayamAMthI nIkaLelA ciMtanazIla ugAre rajU karavAmAM AvyA che. A pravacana mAdhuryapUrNa ane lehacuMbakanI jema AkarSaka he I tene sAMbhaLanAra maMtramugdha bane che. jemane A pravacane sAMbhaLavAnuM sadbhAgya prApta thayuM nathI tene A graMtha vAMcatAM ja A pavitrAtmAonI bahuzrutatA, agAdha pAMDitya ane jasapUrNa Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vakatRtvanAM jarUra darzana thaze. sAthesAthe bhASAnI sajIvatA, bhAvanI gaMbhIratA ane rajUAta zailI Apane sparzI jaze, ApanA hRdayataMtrInA tAra jhaNajhaNuM UThaze. A pravacanamAM bhAratIya saMskRtine pratyakSa AtmA belI rahyo che. te navI dizA, navI saMskRti ane navI ja preraNA Ape che. AjanuM lekajIvana anekavidha samasyAomAM aTavAyeluM che tyAre AvAM pravacananuM vAMcana jIvanamAM upayogI thaI paDaze. A pustakaprasiddhinI preraNA thavAmAM mArA vaDIlabaMdhu prajJAcakSu zrI mehanalAlajI koThArI tathA mArI prajJAcakSu putrI suMdaranA jIvane bahu mahattvane bhAga bhajave che. temaja mArA samAjajIvanamAM mArA nAnAbhAI zrI rAja malane paNa samaya samaya para sAtha maLyo che te mATe A sIne huM ghaNe ja AbhArI chuM. mULa hiMdImAM lakhAyelAM A pravacanane saraLa gujarAtI bhASAmAM murabbI zrI kAMtibhAI zAha e anuvAdita karyA che te mATe temane tathA prapha vAMcavAmAM pUro sAtha ApanAra zrI caMdrakAntabhAI zAstrIne paNa huM AbhAra mAnuM chuM. 26, jAnyuArI ). 1967 -dhanarAja keThArI amadAvAda Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdakanI kalamathI dharma zuM che ? dharma zuM che ? A eka gaMbhIra prazna che. ene samajavA jeTale prayatna karavAmAM AvyuM che eTale ja te vadhu ne vadhu guMcavaNabharyo banate rahyo che. kAraNa ke dharma e Abhagata hoya che. tene vyavahAru banAvavA mATe zabdonA vAdhA sajAvavA paDe che. paraMtu tene mULa zabdothI vyakta karI zakAto nathI. enuM e kAraNa che ke dharmanI eka nahi balake hajAre paribhASAo thaI cUkI che. eTaluM ja nahi paNa laoNrDa mone mata pramANe dharmanI dasa hajAra paribhASAo thaI cUkI che, chatAM paNa emAM jaina ane bauddha jevA bhAratanA prasiddha dharmone samAveza thato nathI; teo to A vyAkhyAmAMthI alaga ja rahI jAya che. je paribhASAmAM karavAmAM AvI che te dharmanI nahi paNa saMpradAya ane cokkasa paMthanI karavAmAM AvI che. vartamAna rASTrIya ciMtanamAM paNa dharma ane saMpradAyane eka mAnI levAnI AvI ja gaMbhIra bhUla thayelI che. kharI rIte te dharma ane saMpradAya bane judA che. dharma zabdane eka artha saMpradAya ane paMtha paNa karI zakAya che. paraMtu saMpradAya ane paMthanuM vartula atyaMta sImita che; bhAratanA vidvAne jene svIkAre che te dharmanA virATa mahimAne ane arthagarimAne te vyakta karI zakato nathI. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma e ApaNuM saMskRti, sabhyatA, kalA, sAhityajIvana ane darzanano AtmA che. ApaNuM manane merudaMDa che. dharma e ApaNuM saMskRti ane vicAradhArAnuM majabUta kavaca che. ene kayAreya choDI devuM ucita nathI. dharma tyajavo eTale jIvananA samasta saNane, bhalamanasAIone tyajI devI. rASTrane dharmanirapekSa kahevA karatAM dharmamUlaka ane dharmasApekSa kahevuM yogya lAge che. emAM ja ApaNI buddhimattA che. koI paNa DAhyo puruSa saMpradAyamUlaka rASTrane Agraha rAkhI zake nahi. dharma AtmAmAMthI sapharela pavitra tatva che, vicAronI vizuddhatA che, mananI nirmaLatA che, jIvananI ujajavaLatA che ane adhyAtmane prakAza che. jIvananA utthAna mATe dharmanI atyaMta AvazyakatA che. dharma vinA mAnava mAnava rahI zakatuM nathI; mAnavatA surakSita rahI zakatI nathI. dharma eTale ja mAnavatA. jayAre manuSya ene durapayoga kare che, enA nAme pitAnA ahaMkAra, svArtha athavA anya AsurI vRttione poSe che tyAre pratyeka manuSyanA manamAM anAsthAnAM bIja aMkurita thAya che. kavIndra ravIndranAtha TAgore kahyuM che : "dhama eka prajavalita dIpaka che jenI prabhA sarvatra prakAze che. jyAre e dIpaka para asmitA ane saMpradAyavAdanI cAdara orADhavAmAM Ave che tyAre te bujhAI jAya che." dharma manuSyane AMtaradarzananI preraNA Ape che. Ajano yuga bhautikavAdane che. Aje mAnava bhautikavAda tarapha doDI rahyo che. tyAga taraphathI bhoga tarapha doTa kADhI rahyo che. ahiMsAthI hiMsA tarapha doDI rahyo che. aparigrahathI parigraha tarapha vadhI rahyo che. A yAtrA ArohaNuM nahi paNa avarohaNanI che, utthAnanI nahi paNa patananI che. e patanamAMthI dharma ApaNane ugAre che. te aMtarhadayamAMthI vikAra ane vAsanAnA gahana aMdhakArane haTAvI ahiMsA, Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aparigraha ane anekAntanI camaka-damaka pedA kare che, durgaNone nAza karI saddaguNone jAgRta kare che. saMskRti e zuM che ? dharmanI jema saMskRtinI paNa aneka paribhASAmAM karavAmAM AvI che. DaoN. pI. ke. majamUdAranA matamAM saMskRtinI 116 paribhASAe Aja sudhI thaI cUkI che ane hamezAM navIna navIna paribhASAo racAya che. ethI saMskRtine eka ja vAkayamAM samajavI e asaMbhava nahi to kaThaNa te jarUra che. bhAratanA prAcInatama sAhityamAM "saMskRti" zabda najare paDatA nathI paNa temAM dharma, darzana ane kalA vagerene prayoga thayela che ane e zabdo para vistRta citana paNa thayeluM che. "saMskRti" zabda adyatana yuganI deNagI che. enI matalaba e nathI ke ahIM "saMskRti hatI ja nahi. saMskRti hatI, paraMtu saMskRti" zabda nahe. saMskRtine vyavahAra dharma, darzana, kalAnA rUpamAM thato hato. mArI daSTie saMskRti che tyAM dharma che, darzana che ane kalA paNa che. bIjA zabdomAM kahIe te traNene madhura samanvaya ja saMskRti che. saMskRtimAM dharmanI madhuratA, darzananI divyatA ane kalAnI kamanIyatA che. saMskRti mAnavajIvananuM anivArya ane aparihArya tattva che; mAnavanuM bhUta, vartamAna ane bhAvI jIvananuM sarvAgINa vizleSaNa che, jIvanavRkSane ucheranAre rasa che. mAnavanI vividha sAdhanAonI sarvazreSTha ane sarvaSTha pariNati che. jo ke saMskRtinI eka nizcayAtmaka sArvabhauma paribhASA sthira nathI thaI to paNa kahI zakAya ke asathI sat tarapha vadhavuM, aMdhakAramAMthI prakAza tarapha javuM, mRtyuthI amRta prati Agekadama bharavA e saMskRti che. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temaja DaoN. majamudAra kahe che ke sauMskRti sAmAjika sau bauddhika koitA che. hegala ane kAMta saskRtimAM sAmAjika sau da ane bauddhikatAnI sAthe naitikatAne paNa umere che. methyu AlDa emAM mA ane ziSTatAne vadhu umere che. mahAna dAnika kaisara tathA samAjazAstrI sArAkina, ane maikAIvare sauMskRti zabdano prayoga manuSyanI naitika, Atmika ane bauddhika pakSanI samunnati mATe karyo che. saskRtinA mahAna vyAkhyAkAra Telara lakhe che ke, saskRti zabda vizvAsa, vicAra, prathA, kAnUna, naitikatA, kalA tathA yAgyatA temaja caturAI mATe yojavAmAM Ave che ke jene mAnava samAja sadasyanA rUpe meLave che. reDaphilDe saskRtinI paribhASA A rIte ApI che 'saMskRti kalA ane upakaraNeAmAM vyasta para parAtmaka jJAnanuM te saMgaThita rUpa che, je paraMparAthI saMskRti banI mAnavasamUhanI vizeSatA bane che.' eDavarDa zAparanI dRSTie saskRti mAnavanA prAkRtika ane AdhyAtmika jIvanamAM samAyela eka sAmAjika tattva che. mArA mate dharmo ane saMskRtinA abhinna sauMbadha che. dharmAMnA abhAvamAM saMskRti ane sauMskRtinA abhAvamAM dharmanu astitva rahetuM nathI. prastuta upakrama dharma ane saMskRti eka evA viSaya che ke je atyaMta madhura, sarasa ane gaMbhIra che. vartamAnayuganA prakRSTa pratibhAsaMpanna ciMtAnuM ciMtana A dizAmAM zIghra gatie vahI rahyuM che. A viSayamAM sthAnakavAsI samAjanA mukhya mukhya munie tathA viduSI mahAsAdhvIonu ciMtana zuM che e eka sahaja jijJAsA ciMtAnA magajamAM Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hamezAM jhaNajhaNatI rahI che. e jijJAsuenA samAdhAna mATe ja zrI lakSmI pustaka bhauMDAranA sacAlaka suzrAvaka zrI dhanarAjabhAI kAThArInI prabaLa preraNAthI prastuta pustakanuM saMpAdana ane saMkalana karI pADAnA karakamalamAM mUkI rahyo chuM. AmAM dhama' ane sAMskRti saMbaMdhI nibaMdha ane pravacane che. eka ja viSaya para vividha lekhA dvArA A lakhAyela heAvAthI kAI kAI sthaLe pATAne punaruktinA AbhAsa thaze; paraMtu svata Mtra lekhAnA svataMtra ciMtanane aNukheDAyela rAkhavA mATe ja Ama karavAmAM AvyuM che. punarukti e dUSaNa nahi paNa bhUSaNu ja gaNuAro. sauMskRti ane dharmanAM badhAM mULatattva A pustakamAM AvI jAya che evA dAvA karI zakAya nahI. paraMtu e spaSTa che ke dharma ane saMskRtine samajavA mATe A pustaka mahada aMze madadarUpa thai zakaze. 11 niSudhAnA saMdarbhamAM eka vAta e kahevAnI che ke A pustakamAM sthAnakavAsI samAjanA ghaNAkharA sarva viziSTa munivare tathA sAdhvIonA lekha ApavAnI mArI icchA hatI ane e mATe pUratA prayatna karavA chatAM huM emAM niSphaLa gayA chuM. lAMbA samaya sudhI pratIkSA karavA chatAM paNa emanA taraphathI lekhA nahIM maLavAthI mArI dhaNI ja icchA chatAM tene amalamAM mUkI zakayo nathI, astu. mArA premabharyA AgrahathI je je lekhaka muniee tathA sAdhvIoe peAtAnA vyasta jIvanamAMthI samaya kADhIne lekhA mekalI ApyA che te sarva pratye huM hArdika kRtajJatA prakaTa karuM chuM, emanA sahayogane Adara karuM chuM. 5 dvarA DA ( mevADa) paMcAyatI neAharA gurutAraka puNyatithi 26-11-'66 vendramuni zAstrI sAhityaratna Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 Borey 1949 Roy 141999 2014 1K w ww . ANO sre jahrey Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 11 anukrama dharma maMgala * AcArya zrI AnaMdaSijI mahArAja 1 dharma ane vijJAna janAcArya zrI javAharalAlajI mahArAja 5 saMskRtinuM mULa * upAdhyAya zrI ammara munijI. svAdhyAyAbhA pramadA * upAdhyAya zrI hastImalajI mahArAja 18 bhAratIya saMskRtimAM nArInuM nArItva ceka vyA. vA. zrI madanalAlajI mahArAja dharmane marma * paMjAba kesarI pa. pra. zrI premacaMdajI mahArAja 43 jaina saMskRtinuM pAvana parva * pravartaka zrI pannAlAlajI mahArAja 46 dharma ane saMskRtine mULa AdhAra = ahiMsA ka paM. pra. zrI puSkaramunijI mahArAja 50 zramaNa saMskRtinI paraMparA * paM. muni zrI suzIlakumArajI. bhAratIya saMskRtimAM ahiMsA ka paM. pra. muni zrI mahUjI mahArAja 81 dharmanI sAthe saMskRtinA belatA svara * pravartaka zrI aMbAlAlajI mahArAja 89 dharma ane saMskRti * paM. vijayamuni zAstrI "sAhityaratna" 92 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 137 jaina saMskRtinA prANa * anekAnta zrI surezamunijI zAsrI, 'sAhityaratna' 112 bhAratIya saMskRtimAM saMta sAvI zrI kusumavatIjI jainasiddhAMtAcAryA jaina saskRtinA apUrva phALe H syAdvAda mahAsatI zrI puSpavatI ' sAhityaratna ' saMskRti ane yathAvAda 5. munizrI madhukarajI jaina saskRtimAM nArInuM mahattva viduSI mahAsatI ujavalakumArIjI dharma ane saMskRtinA svara 5, 5. lAdajI (zramaNu) bhAratIya saMskRtimAM dharmanuM svarUpa zrI gaNezamuni zAstrI 'sAhityaratna ' sabhyatA, saMskRti ane dharmAM zrI maneAharasunijI rAAstrI * sAhityaratna ' 186 20 198 13 14 15 16 17 18 19 23 24 viduSI mahAsatI zrI sAhananuM varajI mahArAja 22 jaina saMskRti * AcAya zrI gaNezalAlajI mahArAja 206 25 dharma ane yuvaka va pravakatA zrI vinayamunijI mahArAja bhAratIya saMskRtinA divya saMdeza mahAsatI caMdrAvatI siddhAMtAcAryA mAnava saMskRtinA Adya nirmAtA devendramuni zAstrI, ' sAhityaratna 6 162 170 179 203 213 224 233 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane saMskRti saMpAdaka devendra muni Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 dhama ma gala bhAratIya sa skRtimAM dhane maMgala mAnyA che. dharma mAtra magala ja nahIM paNa te utkRSTa mAMgala che. 1 jIvanane te tejasvI, manane niLa manAvanAra tathA AtmAne vizuddhi apanAra maMgala che. enuM mAMgalya svarUpa kadI amagaLa nathI nIvaDatu. je parapariNati che, te amaMgaLa ane te ja vibhAva dazA che. 2 jainAcAoe dhamanI paribhASA ceAjI che temAM vastu mAtranA svabhAva dha che tema nirUpyu che. vahyu sahAve| dhammA, zItala, nimaLa ane tarala rahevu' e jaLanA svabhAva che. garama thavuM, jAmI javuM ke malina, anavuM te tenA svabhAva nathI. A svabhAva te agni, mATI ane hevAnA che. sAkarane svabhAva jema madhuratA che, maracAnA jema -zU hai. . 1. a. 1. 1. dhammo maMgamuvidyuM. 2. ASAye vrund dha 1 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane saMskRti tIkhApaNAnA che, tema AtmAnA svabhAva jJAna, darzana ane cAritra che. meAha, mAyA, rAga ane dveSa AtmAnA svabhAvamAM nathI paraMtu te te kamanA svabhAva che. kanA A svabhAvane kAraNe ja dharmane vistRta karI AtmA para padArthomAM Asakta ane che. jyAre AtmA A vibhava pariNatithI vimukta thaI svasvabhAvane dhAraNa kare che tyAre te nizcita dRSTi vaDe zuddha dharmane dhAraNa kare che. TUMkamAM AtmabhAvamAM ramamANa karavuM e AtmAne dhama che. enI A ramamANunI dRSTithI tenA anekAneka bheda pravarte che. apekSA daSTie tenA be, traNa, cAra ane dasa bheda kahyA che. paraMtu jJAna ane cAritranI dRSTie dharmanAM e rUpa che--jJAnamaya ane cAritramaya,2 enA jJAnamaya svarUpanAM paNa be pAsAM che--eka zraddhA ane bIjuM satyaviSayaka parijJAna. satya viSenI niSThA dRDha thatAM AtmAnuM sAcuM jJAna prakaTe che. ane jyAre sAcuM jJAna eTale ke AtmAnu vAstavika svarUpa samajAya che tyAre ja AcaraNa prakaTe che. 1. nALa 2 saLaM caiva, caritta ja tavo taddA, vIriyaM uvaogoya, evaM jIvassa lakkhaNaM. 2. sthAnAMGka sUtra 2-1-72 --GatarA. 11-38 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmamaMgala A daSTie dharmanAM traNa svarUpa che. zraddhA ke samyagadarzana, samyagajJAna ane sammacAritra.1 cAritranA paNa be bheda cheH eka saMvara ane bIjI nirjarA. saMvaramAM AtmAne azubha eTale ke karmabaMdhanamAMthI rokavAnI pravRttine sthAna che. ane nirjarAmAM kamane nirja raNa eTale ke khaMkherI nAMkhavAnuM tapa sthAna pAme che. A daSTie dharmanAM cAra svarUpa gaNAya cheH jJAna, darzana, cAritra ane tapa. apekSA daSTie cAritra dharmanA dasa bheda cheH (1) kSamA, (2) muli, (3) AjaMva, (4) (5) lAghava, (6) satya, (7) saMyama, (8) tyAga, (9) akiMca, (10) brahmacarca. 3 sAdhAraNa buddhijIvIo mATe A varNana vistArapUrvaka nirUpyuM che. vastutaH samyadarzana, samyajJAna ane samyAritra ja mekSamArga che. 1. tivide sakse puSyanta-taMtra-jana same, daMsaNa samme, caritra samme. -sthAnAM sUtra 3-4-114 2. nANaM ca daMsaNaM ceva, carittaM ca tavo thaa| esa magguti pannatto, jiNehiM varadaMsihi // -uttarAdhyayana 2-28 3. uttamaH kSamAmArdavArjavazaucasatyasaMyamatapastyAgAkiMcanyabrahmacaryANi dharmaH ! tavArthasUtra rR. 6. . 4. samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArgaH -tavArthasUtra 1-1 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhama ane saMskRti sAdhanAnI daSTie samyam darzanane prathama, samyagu jJAnane bIjuM ane samyak cAritrane trIjuM sthAna apAya che. darzana vinA jJAna nahIM, ane jJAna vinA cAritra nahIM ane cAritra vinA karmakSaya eTale mekSa nahIM. AtmAnA utkarSa arthe uparokta ratnatrayanI sAdhanA ArAdhanA karavI joIe. AtmAnA zuddhabhAvanI A upAsanA che. A ja sAco Atmadharma che, A ja sAcuM utkRSTa maMgala che. 1. nAdaMsaNissa nANaM, nANeNa vinA na huMti caraNa guNA / aguNissa natthi mokkho, natthi amokkhassa * nivvANaM // -uttarAdhyayana 28-30 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane vijJAna sAmAnyataH evuM kahevAya che ke je adhika sukha Ape tene ame dharma mAnIe chIe. sukha prati aruci utpanna karanArane ame dharma mAnatA nathI paNa adharma samajIe chIe. aruci utpanna karanArane jIvanamAM kevI rIte sthAna ApI zakAya? tame je dharmanI vAta kare che tethI kaMI sukha maLatuM nathI. tenAthI UlaTuM vijJAna dvArA sarva prakAranAM sukha sulabha bane che. vijJAne mAnava samAjane keTale sukhI karyo che? ne jyAM pahoMcatAM mahinAnA mahinA vItI jatA tyAM Aja te vijJAna dvArA thoDA ja kalAkamAM pahoMcI javAya che. amerikAmAM thatAM gAnavAdana vijJAnanI madada vaDe ghera beThAM saMbhaLAya che. je sukhasagavaDanI kalpanA paNa na hatI te Aje vijJAnane kAraNe sahaja banyuM che. grAmephina, reDiye, TeligrApha, Teliphena vagere vaijJAnika AviSkAra dvArA manuSyane keTalI suvidhA prApta thaI che? e rIte vijJAne mAnava samudAyanAM keTalAM duHkha dUra karI dIdhAM che ? je vijJAne ATalAM badhAM sukhasagavaDa bakyAM Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhama ane saMskRti tene teA mAnavuM ja rahyuM ne? koIpaNa prakAranuM sukha na ApanAra, UlaTuM. prApta sukhA paratve aruci utpanna karanAra dhama karatAM sarva prakAranAM sukhasagavaDa ApanAra vijJAnane ja kema upAsya na mAnavuM ? A prakAranI vicAradhArA dharAvatA lAke dharmanI jagyAe vijJAnane vizeSa mahattva Ape che. dha vastune svabhAva che. vastunA svabhAva ucita kAraNu maLatAM avazya pragaTe che. A dRSTie vijJAnane kANu ThAkarAvI zake ? paraMtu vijJAna je dhama karatAM zreSTha ane sakala sukhadAtA manAya che te vAstavika dRSTie sukhakAraka che ke duHkhakAraka ? A prazna para vicAra karavA Avazyaka che. vijJAne jeTalI sukhasAmagrI bakSI che teTalI ja saMhAraka sAmagrI paNa nipajAvI che. A dRSTie gabhIra vicAra karatAM jaNAze ke vijJAna dvArA sukhathI adhika duHkhanI vRddhi thai rahI che. vijJAnane jyAre ATale vikAsa nahotA thayA tyAre deza sukhI hatA ke duHkhI ? vijJAne mAnava samAjanuM rakSaNa karyu che ke bhakSaNa? zAMti akSI che ke azAMti ? upalaka ei jaNAya che ke vijJAne sukhasagavaDa vadhArI che. para`tu ahI' vicAraNIya prazna e che ke vijJAne kharekhara peAtAnAM sukhasAdhanA dvArA rASTranu hita sAdhyu` che ke rASTrane duHkhamAM te nathI haDaselI dIdhuM ne ? sAvacetIpUrvaka vicAra karatAM jaNAze ke vijJAne rASTrane duHkha, dAridra ane azAMtinI bheTa ApI che. .. vijJAnanI saMhAraka zaktine kAraNe Aje te kAI Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhama ane vijJAna rASTra sukhI, zAMta ke nirbhaya nathI. Akhoya saMsAra bhayagrasta ane azAMta che. vijJAnanuM Avu' pariNAma jovA chatAM ene kai rIte sukhadAyaka kahI zakAya ? pahelAnA samayamAM yuddha ceddhAo vacce talavArathI laDAtuM. laDavAnA uddezathI je sAmaneA karate tenA para ghA thatA paraMtu Aja vijJAnanI madadathI laDAtA yuddhamAM bhAga levAvALA temaja zAMtithI ghera beThelA badhAMnA eka sarakhA vinAza mamma dvArA thAya che. vijJAnanA sahAre jyAM tyAM amAnuSI, romAMcaka atyAcArA AdarAya che; ane vinAzanuM tAMDava khelAya che. zuM vijJAnane A sAcA AviSkAra che ? eka sajjane mane kahyuM ke eka vAlA pANImAM eka vizeSa prakAranu vaijJAnika drAvaNu umeravAthI eka evI zakti utpanna thAya che ke je thADIka ja kSaNeAmAM samagra laMDana zaheranA vinAza karI zake che. je nagarImAM lAkhA leAkeA AmAda che. je sasAranI eka anupama ane vizALa nagarI che, tene kSaNamAM vinAza karavAnI A vaijJAnika A yAjanA che. A te vijJAnanI kevI anupama krena ! pAzcAtya ane paurvAtya dezAmAM vijJAnanA adhika pracAra je Aje che, tee zuM yuddhanA viSacakramAM nathI *sAyA ? Aje te samagra yurApa-jarmanI, iMglenDa, iTAlI, phrAnsa, spena Adi deze, eziyAnA raziyA, cIna, tathA jApAna vagere deze| vijJAnanA baLanA upayAga yuddhamAM karI peAtapeAtAnI rAjalipsA tRpta karavA pravRtta banyA che. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 dha ane saskRti A kutsita lipsAne kAraNe ja mAnavasRSTine zIghra sahAra karavAnI zeAdha AjanuM vijJAna karI rahyuM che. mAnava saMskRtinA vinAzanI adhika javAkhadArI A rIte vijJAnanA zire che. Ama Aje te vijJAnanA durupayeAga thai rahyo che. jo vijJAnanA sadupayeAga karavAmAM Ave te te dha ane saMskRtinuM rakSaNa karavAmAM sahAyarUpa banI zake tema che. dareka vastune sadupayeAga paNa thaI zake che, tema ja durupayoga paNa thaI zake che, A eka sAmAnya niyama che. vijJAnanI khAkhatamAM ghaNuM karIne sadupayeAga karatAM tenA durupayega vizeSa thAya che. A kAraNe ja pratyeka mahattvanI vastunA vikAsanI jagyAe vinAza adhika sarjAya che. vijJAnane tethI jo sadupayeAga karavAmAM Ave te te mAnava kalyANanuM eka mahattvanuM sAdhana puravAra thaI zake tema che. Aje te vijJAna dharma ane saskRtinA hAsanu kAraNa banyuM che. sasAramAM dhama na heAta tA kevA bhayaMkara hatyAkAMDa sAya te kalpanA paNa atyaMta du:khadAyaka lAge che. mAnava saMskRtine vinAza kevaLa dharma ja rokI zake tema che. dhamanA amAgha zastra dvArA-ahiMsA dvArA ja A vinAza rAkI zakAya tema che. mAnava saskRtinA vinAza mATe eka sAthe kaTibaddha thayelA Agantuka viSanA vegane rokavA mATenuM dhama sivAya ekapaNa sAdhana astitvamAM Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane vijJAna hoya tevuM jaNAtuM nathI. vastutaH A dharma ja jIvanane sukhI banAvavA mATe Avazyaka che. sAthe sAthe vijJAna je jIvana mATe hAla sukharUpa gaNAya che, te manuSyajIvana mATe bhAre duHkharUpa ane anAvazyaka che. A satya bhale Aja na samajAya paNa najIkanA bhaviSyamAM te satyarUpe siddha thayA vinA rahevAnuM nathI. A satya hAla samajAvavA chatAM je na samajAya te samaya ja te Ape Apa samajAvaze. dharma ane vijJAna para vivekapUrvaka vicAra karavAmAM Ave te dharmanI mahattA samajAyA vagara nahIM rahe. niSpakSapaNe jevAvALAne tathA vijJAnanA kaTu AviSkAronA anubhavIone te "dharmamaMgala" arthAt dharma ja maMgalakArI che te satya samajAtAM vAra nahIM lAge. prAcIna samayamAM vimAna, tAra, Teliphona, reDiye vagere vaijJAnika sAdhano na hatAM tema chatAM prAcIna samayanA leke adhika sukhI hatA. Aje vijJAna sahaja hevA chatAM loko sukhI che kharA? te samaye adhika zAMti hatI ke hAlanA samayamAM? vaijJAnika sAdhanane abhAva hovA chatAM prAcIna samayanA leke adhika sukha ane zAMti bhegavatA hatA. AnuM preraka baLa kayuM? kenA pratApe Ama banatuM? Aja te loko vijJAna paratve eTalA mugdha che ke dharmanuM kaI nAma ja nathI letu! AnuM kAraNa lokenI mehAvasthA ja che. vijJAnanI unnati joIne jJAnI leke prasanna thAya che kAraNa ke vijJAna zAMtinI saMhAraka Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 dharma ane saMskRti zakti che te pahelAM adhikArapUrvaka-pramANapUva ka naheAtuM batAvI zakAtuM. kadAca dalIlApUrvaka batAvavAmAM Ave te paNa leAka mAnatA paNa nahI. paraMtu Aje te pramANapUrNAMka kahI zakAya tema che ke vijJAnane ATalA vikAsa ane vaijJAnika sAdhanAnI pracuratA heAvA chatAM mAnavajIvananuM astitva ane sukhazAMti zuM surakSita che? A kAraNe Aja ApaNe dharmanuM mahattva sthApI zakIe ane pramANapUva ka kahI zakIe tema chIe ke dhama ja sAcu` ma`gala, dha ja azaraNunu zaraNu' che. dhama dvArA ja mAnava samAjanI. sukhazAMti surakSita che. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRtinuM mULa bhAratIya sAhityamAM badhe ja yoganA avAjane paDaghe paDI rahyo che. sAmyabhAvanuM madhura saMgIta jhaNajhaNuM rahyuM che. jaina sAhityanuM anuzIlana-parizIlana karIe athavA vaidika ane buddha vicArasaraNaenuM paNa eTaluM te spaSTa paNe joI zakaze ke badhI vicArasaraNIonA ciMtananI dizA eka ja cheane te e ke sAmyabhAvane jIvanamAM kevA prakAranuM rUpa ApavuM? bhAratanI uttaramAM jevI rIte parvatarAja himagirinuM uttama zikhara zebhAyamAna che, tevI ja rIte bhAratIya ciMtana, manana tema ja sAdhanAnI pAchaLa sAmyabhAva athavA samatvayeganI sAdhanAnuM divya, bhavya ane ucca zikhara bhI rahyuM che. sAmyabhAva bhAratIya ciMtana ane manananuM sAdhanA temaja saMskRtinuM mULa che. mArA namra vicAra mujaba e kahevuM vadhAre ucita thaze ke sAmyabhAva athavA samatAne jIvanamAM sAkAra rUpa ApavAnuM nAma ja saMskRti ane sAdhanA che. traNa dhArAonuM-saMgamasthaLa bhAratIya vicAra kSetramAM vahetI jaina, bauddha ane Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 dharma ane saMskRti vaidika evI traNa vicAradhArAnI paraMparAnA vicAra ane AcAramAM bheda rahyo che ane te spaSTa rIte daSTigocara thAya che. paraMtu sAmyabhAvanA saMbaMdhamAM A traNe vicArasaraNIo ekamatIvALI hoya ema dekhAya che. saunI sAthe sAmyabhAva rAkha-samAnatAne vartAva rAkho e saMbaMdhamAM koI no virodha jovAmAM AvatuM nathI. eka athavA bIjA rUpe ADA avaLA pharI pharIne badhA vicAraka sAmyabhAvanI dharI para AvIne eka banI jAya che. sAmya-sAdhanA badhAnuM saMgama-sthA che. advaitavAda vedAntanuM mULa che. dArzanika carcA, vAdavivAda temaja tarkavitarka karatI vakhate advaitavAdano je kaMI artha karavAmAM Ave che ane pratyakSa dekhAtA saMsArane mithyA siddha karavA mATe je kaMI take rajU karavAmAM Ave che, tenA upara ApaNe ahIM vicAra nahIM karIe. ema karavAne A prasaMga paNa nathI. ApaNe to ahIM advaitanA vAstavika artha upara vicAra karIzuM. ane sIdhe saraLa ane spaSTa artha che-dvatane abhAva, dvatane parityAga. vyakti vyaktinI vacce jAti, liMga, varNa, varga, dharma, paMtha, saMpradAya, prAMta, deza ane bhASA vagerenA bhedane AgaLa karIne je dvaitavAdanI viSamatAnI dIvAle UbhI karavAmAM AvI che tene toDI pADI pratyeka vyaktinI sAthe pitApaNAne saMbaMdha sthApita kare, badhAnAM duHkho maTADivA prayatna karo ane badhAnA svArthamAM pitAne svArtha Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhama ane vijJAna 13 milAvI devA enu'nAma advaitavAda, temAM svapara, brAhmaNu zudra, kALA-gArA, hindu-musalamAna, paurvAtya-pAzcAtya vagerainA bhedAne aMkurita thavAnA ke pallavita-puSpita thavAnA avakAza ja maLatA nathI. kAraNa ke e je kaI kare che te kevaLa potAnA svAne mATe nahi paNa saunA hitane mATe, badhAnA bhalAne mATe kare che. tenA AcAravicAramAM adhAnuM kalyANa samAyeluM rahetuM heAya che. hu ja ekale sukhI anI rahe', evuM te kadI icchatA nathI. paraMtu sadA sadA tene eka ja svara dhvanita thatA rahe che: badhAM prANIe sukhI thAe, badhAM svastha aneA "sarvevi sulina: santu sarve santu nirAmayA: ' tathAgata buddhe paNa sAmyabhAvanA prakhaLa samarthaka rahyA che. sAmAjika viSamatAne dUra karavA temaNe khUba ja prayatna karyAM che. eTalu* kharu ke dAnika tarka vitarka nAM jALAMjhAMkharAmAM te aTavAyA nathI. jyAre paNa koI dAnika prazna temanI sAme AvatA tyAre te tene abhyAkRta kahIne TALavAnA prayatna karatA. paraMtu e vAta paNa eTalI ja sAcI che ke tee brAhmaNa, zUdra tathA strIomAM pravartatA U'canIcanA bhedabhAvane, dhamanA nAme karavAmAM AvatAM zASaNa, utpIDana tathA mAnasika hiMsAne nAbUda karI eka sukhI samAjanI sthApanA karavA IcchatA hatA. manuSyanAM du:khAne dUra karavAnu temanuM eka mAtra lakSya hatuM. tee mANasa mANasanI vaccenA jAti, varga, Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 dharma ane saMskRti varNa, ane liMganA bhedane vacce lAvIne dvatanI, bhedabhAvanI bhIte UbhI karavA lezamAtra paNa IcchatA na hatA. " jana paraMparAnI dRSTithI vicAra karIe te temAM paNa sAmyabhAvane sAdhanAno prANa kahyo che. tenA vinA AdhyAtmika vikAsa temaja pUrNa zAMti prApta thavI mAtra kaThaNa ja nahi paNa asaMbhava paNa che. sAdhanAnA aruNodayathI mAMDIne tenI paripUrNatA sudhI sAdhaka je sAdhanA kare che, te sAmyabhAvanA vikAsa sivAya bIju kaMI nathI. sAdhanAnA prathama pagathiyA para pagaluM mAMDanAra sAdhaka-jene jaina paribhASAmAM samyakraSTi yA samyakatvI kahe che-tenA manamAM tattva ane padArthonA yathArtha svarUpane samajavAnI abhiruci, deva, guru tathA dharma para zraddhA rAkhavAnI sAthe sAthe e vizvAsa besI jAya che ke jagatanA badhA ja mArA jevA ja che, koI paNa deza, prAMta, jAti, varNa, raMga tathA paMthamAM janma lenAra manuSya ane mArA AtmAmAM koI pharaka nathI. ane phakata manuSya ja zA mATe ? AtmasvarUpanI daSTithI jagatanA badhA ja eka sarakhA che. badhA ja sukhabhilAsI che. keIpaNa prANuM maravA IcchatuM nathI. vedanA ane duHkha paNa IcchatuM nathI. eTalA mATe bhagavAna mahAvIranI A spaSTa gheASaNa AMje paNa pratyeka manuSyanA kAnamAM guMjArava karI potAnA vyaktigata, kauTuMbika, sAMpra. dAyika svArthonA nazAmAM sAmyabhAva tathA vizvabaMdhutvanI bhAvanAne bhUlelA mAnavane halabalAvIne jagADI rahI che. badhAM prANIone jIvana priya che. mRtyunA mukhamAM Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane vijJAna 15 javuM kaI pasaMda nathI karatuM. eTalA mATe tAre koIpaNa prANIne mAravuM nahi, tene duHkha devuM nahi ane tenuM zeSaNa karavuM nahi. bhagavAna mahAvIranI sAdhanA ane temanA dvArA upadezAyelA Agama sAhityanuM pArAyaNa karavAthI e vAta bahu spaSTa thaI jAya che ke tenA mULamAM sAmyabhAvano svara guMjI rahyo che. sAmyabhAva samasta Agama sAhityane nicoDa che, tenuM sAra sattva che. sAdhanAno prANa che. sAdhakanA jIvanamAM game teTaluM utkRSTa kriyAkAMDa bhalene hoya, tenI vANImAM dvAdazAMgIne svara bhalene jhaMkAra karI rahyo hoya, samasta Agama bhalene tene jIbhane Terave hoya, paNa tenA hRdayamAM, tenA manamAM, tenI vANImAM, tene AcAramAM samatAnuM sAkAra rUpa nahi hoya, sAmyabhAvanI sAdhanA mUrta rUpe UtarI nahi hoya to tene samasta kriyAkAMDa tathA Agama jJAna niprANa kaMgAla hADapiMjaranI peThe jIvanamAM saDe pidA karavAvALAM thAya che. pachI AtmavikAsa mATe tenuM kaI mUlya nathI rahetuM. - AtmavikAsa mATe sarva prathama jarUra che jIvananA kaNa kaNamAM sAmyabhAvanI jAta jagAvavAnuM. samatA e ja jIvanane AdhAra che. sAmyabhAvane sIdhe sAde artha che-prANImAtranI sAthe AtmIyatAne saMbaMdha sthApita kare, koInI sAthe parAyApaNuMna rAkhavuM. mAnavanI sAthe athavA anya prANIonI sAthe vyavahAra karatI vakhate e bAbatano khyAla Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhama ane saMskRti rAkha ke te mArAthI jude nathI. pachI bhalene te koIpaNa deza, jAti, dharma, patha, varNa tathA liMga sAthe saMbaMdha dharAvatuM hoya, te paNa AtmAnI dRSTie tenA AtmA tathA mArA AtmAmAM keIpaNa jAtane pharaka nathI. eka patitamAM patita lAgatI vyaktinI aMdara rahelI Atmata kaI sAdhunA AtmAmAM rahelI tathI bilakula bhinna nathI. te e ja AtmajAta che je eka sAdhunA AtmAmAM vilasI rahI che. eTalA mATe bhagavAna mahAvIra spaSTa zabdamAM kahI gayA che ke jIvananA bAhA bhedane najara sAme rAkhI te koIpaNa vyaktino tiraskAra na kara, keIne dveSa na kara, keInI sAthe IrSAbhAva ane vera virodha na rAkha, koInI sAthe durvyavahAra na kara, tuM koI paNa vyaktinI pratye parAyApaNAne bhAva na rAkha. badhAnI sAthe pitApaNane bhAva rAkhIne vartAva kara. tuM A vAtane sadA sarvadA dhyAnamAM rAkha jene tuM mAravA Icche che, Adeza devA irache che, paritApa eTale ke duHkha devAnI bhAvanA rAkhe che, pIDA pahoMcADavAnI IcchA kare che, pakaDIne baMdhanamAM rAkhavAnI cejanA banAve che, ane kaIne kaI rIte vedanA, duHkha ane saMtApa ApavA Icche che, te tuM pite ja che. tene AtmA tamArA AtmAnA jevo ja che. eTalA mATe prabuddha sAdhake keIpaNa prANanI sAthe tene kaSTa, duHkha tathA vedanA thAya, evA prakArano vartAva nahi karavo joIe." 1. vArasUtra 1, 5, 6, 166 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane vijJAna 17 zramaNa bhagavAna mahAvIrane A upadeza kaI vyakti, jAti tathA keI khAsa saMpradAyane mATe nathI, paNa evA badhA sAdhake mATe che, jeo pitAthI judA vicAra dharAvanAra vyakita ane samAjane parAyA samaje che, jenA manamAM bhedanI rekhAo upasI UThI che, je leke pitAnA saMpradAya tathA paraMparAnI bahAra rahenAra vyaktio tathA sAdhakane parAyA gaNIne tenI dhRNA kare che, tenI niMdA ane bUrAI kare che, tene tiraskAra karI tenuM apamAna karavAno prayatna kare che, evA ahaMbhAvanA aMdhakAramAM bhaTakanArA sAdhakone mATe bhagavAna mahAvIre A jayotimaya dIpa peTA che. jenAthI ApaNe ApaNA ahaMkArane dUra karI ane parAyApaNAne bhUlI jaI mAnava-mAnavanI vacce mAnavatA tathA AtmIyatAno saMbaMdha sthApita karI zakIe e mATe ja temaNe sAmyabhAvane dIpaka jalAvyuM che. A ja saMskRtine AtmA che, A ja saMskRtinuM mULa che. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAdhyAyAnmA pramadaH jaina saMskRti ane svAdhyAya e te sarva kaI jANe evuM dekhItuM satya che ke svAdhyAyanA abhAvamAM meTAmAM moTe sAdhanasaMpanna saMpradAya paNa surakSita rahI zake nahi. jaina saMskRtimAM svAdhyAyane ghaNuM ja agatyanuM sthAna che. svAdhyAya dhyAnanuM mahattvapUrNa avalaMbana tathA zramaNa jIvanane anuprANita karanAra tatva che. dareka zramaNa ane zramaNanI dinacaryAmAM svAdhyAyanuM AgaLa paDatuM sthAna che. cAre kALa svAdhyAya na karavAthI zramaNane pratikramaNa karavAnuM thAya che. bhagavatI sUtramAM gaNadhara gautamanA praznane uttara ApatAM bhagavAna mahAvIra svAdhyAyanA pAMca prakAra batAvyA che -1. vAcanA, 2. pRcchanA, 3. paryaTana, 4. anuprekSA ane 5. dharmakathA. vAMcana vagara, paThana pAThana vagara jJAnavRddhi thatI nathI. eTale sauthI pahelAM vAcanA rAkhavAmAM AvyuM che. bIjAmAM vAMcelA viSamAM zaMkAonuM samAdhAna karavA ane jJAtavya viSayane samajavAnA hetuthI prazna pUchavAmAM Ave che. A svA Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAdhyAyAnmA pramadaH dhyAyane bIje bheda che. trIjAmAM jJAna viSayane sthira karavAnA hetuthI parAvartana-rUpa svAdhyAya karavAmAM Ave che. parAtavana upagapUrvaka thAya ane svAdhyAya karanAra temAM AnaMdaanubhUti prApta karI zake eTalA mATe ceAthAmAM anuprekSA -ciMtanarUpa svAdhyAya batAvyuM che. zAstravANamAMthI prApta thayelA jJAnanA navanItane lekamAM vaheMcaNI karavA mATe dharmakathArUpa pAMcamo svAdhyAya che. svAdhyAyanI vyAkhyAmAM AcAryoe nIce mujaba vivecana karyuM che - adhyayanane aDayAya kahyo che. suMdara uttama adhyAya ja svAdhyAya che. sArI rIte maryAdApUrvaka vAMcavuM e paNa svAdhyAya che. sArI rIte maryAdA sAthe-akAlane choDIne athavA pauruSInI apekSAe kAla-akAlanuM dhyAna rAkhIne vAMcavuM e svAdhyAya kahevAya che. uparokata vacana anusAra jina prarUpita dvAdazAMga sUtra vANune vidvAnoe svAdhyAya kahyo che. Ane ja suyanANuM -sajhajhAyA" padathI zrutajJAnane svAdhyAyathI abhina kahyo che. koI zrata kaIvAra pAThaka athavA zrotAjanonA manamAM meha utpanna karIne tene bhavasAgaramAM bhaTakAvI de che. vItarAga bhASita samyaka zratamAM A deSa hotA nathI. kAraNa ke kAma krodha, lebha vagere vikArene saMpUrNapaNe kSaya thayeluM hovAthI vItarAga nirdoSa hoya che. nirdoSa vANI (1) (ka) adhyayana adhyAyaH / zobhano'dhyAyaH svaadhyaayH| A. / athavA suSThu A-maryAdayA adhIyate iti svAdhyAyaH / sthA: 2 // (kha) suSThu A-maryAdayA-kAlavelA-parihAreNa pauruSyapeyakSayA adhyAyaH-adhyayana svAdhyAyaH / dha. 3 adhi.| Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhama ane sa MskRti zrotAomAM paNa upazama rasane-eTale ke zAMta rasane saMcAra kare che. 20 paramatattvane prakAzita karanAra eka paNa zlAya karADA graMthA karatAM ce zreSTha che. nakAme bhAra vadhAranArA mULAnA DhagalA karatAMye saMjIvanInA eka paNa TukaDA sArA che. meAkSa sAdhananA dubha catura'geAmAM A prakAranI dha zrutine dula bha kahevAmAM AvI che. manuSya deha pAmIne paNa hajArA lAka dharmanI zruti anAyAse pAmatA nathI. jene sAMbhaLIne jIva tapa, zAMti ane ahiMsAbhAva prApta kare che evA sagrathAnuM zravaNa atyaMta durlabha che.ra a samyak zruta dharmAMkathA jayAM mukhya hoya che. tyAM kathA ane kAmakathAne mahattva prApta thatuM nathI. samyaka zrata AtmasvarUpanu' hAvAthI samyak zrutanI dvArA jIvane svarUpAbhimukha gati karavAnI preraNA maLe che. tethI svarUpa ane AtmaguNunu' adhyayana thavAthI ja samyak zrutanA paThanapAThanane svAdhyAya kahevAmAM AvyA che. svAdhyAya ane samAdhi cAra prakAranI samAdhiemAM zrutane paNa bIjA nabaranI samAdhi gaNavAmAM AvI che. zAstrajJAnanA adhyayana 1. ojo vara parama-tattva-paca-prAzI na pracoTi-paThana banaranAya / saMjIvanIti varamauSadhamekameva, vyartha - zramasya janano na tu mUlabhAraH // 2. ' jaM succA paDivajjaMti tavaM khaMti mahiMsayaM / utta. - 3. ba 3. cattAri viNaya samAhi dvANA pannattA / taMjahA viSaya samAhI, suya samAhI| tava samAdI, AyAra samAphI // Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAdhyAyAnmA pramadaH 21 ane parizIlanathI AtmAne zArIrika ane mAnasika samAdhinI prApti thAya che. ethI aneka prakAranA samAdhisthAnamAM mRta-svAdhyAyane paNa samAdhinuM eka kAraNa mAnavAmAM AvyuM che. zrutavAna ja tapa ane AcAranI samyaka sAdhanA karI zake che. eTale zrata samAdhi pachI ta: samAdhi ane AcAra samAdhine ullekha karavAmAM Avyo che. zrata samAdhimAM jijJAsu ziSya vinayapUrvaka gurune pUchayuM che. zAstronuM paThana zA mATe karavuM? ane tenAthI kaI upAdhi prApta thAya che ? uttaramAM AcArye kahyuM che : (1) zrutajJAnane lAbha thaze eTalA mATe paThana kare. (2) cittanI caMcalatA dara thatAM ekAgratA prApta thaze eTalA mATe paThana kare. (3) AtmAne dharmamAM sthira karI zakaze eTalA mATe paThana kare. (4) pote sthira thavAthI bIjAne sthira karI zakaze eTalA mATe paThana kare. ekAgratA prApta thavI enuM nAma ja samAdhi che. tapamAM svAdhyAyanuM sthAna svAdhyAyanuM mokSamArgamAM sauthI AgaLa paDatuM sthAna che. zrata ArAdhananuM sthAna jJAna ane tapasyA bannemAM Ave che. bAra prakAranA tapamAM svAdhyAya e cothuM aMtaraMga tapa che. svAdhyAya dvArA mana ane vANuM baMnenAM tapa thAya che. "gAya para tA:" mananA vikAranuM zamana thavAthI ane dharmadhyAnanuM AlaMbana hovAthI svAdhyAya parama tapa che. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane sa skRti anazana Adi bAhya ta5 zarIrane lakSita rAkhIne thatuM hoya che. paNa svAdhyAya aMtaraMga tapa hovAthI te lakSita thatuM nathI. ethI te gupta tapa che. zAstranuM vAMcana ane zikSaNa zA mATe ? sthAnAMga sUtramAM zAstranuM vAMcana zA mATe karavuM tathA ziSya zAstranuM zikSaNa zA mATe levuM tenA para vicAra karyo che. sUtra vAMcavA mATenAM pAMca kAraNe batAvavAmAM AvyAM cheH (1) vAMcanathI zratane saMgraha thaze. (2) ziSyano upakAra thaze ane zrata jJAnathI upakRta thaIne ziSya paNa premabhAvathI sevA karaze. (3) jJAnanAM pratibaMdhaka karmonI zrata pAThathI nirjarA thaze. (4) abhyAsamukta zrata vizeSa sthira thaze. (5) vAMcanathI sUtrane viccheda paNa thaze nahi ane avicchanna paraMparAthI zAstrajJAna cAlatuM raheze.' sUtra zIkhavAnAM paNa pAMca kAraNe batAvyAM che. jevAM ke- 1. jJAnanI vRddhine mATe 2. samyagdarzananI zuddhi ane tenA rakSaNa mATe. 3. zAstrajJAnathI cAritryanI nirmaLatA thAya e mATe. 4. mithyAtva vagerenA abhinivezathI chuTakAro meLavavA mATe arthAt mithyAtva Adi deSomAMthI mukti meLavavA mATe. 5. yathAvasthita bhAvanuM jJAna meLavavA mATe paNa zAstra zIkhavuM joIe. 1. paMcahiM ThANehi sUttaM sikkheejjA taM jahA (1) saMgAhaThThayAe, 2 uvagAhaTThayAe 3. nijjaraThyAe 4. sUtte mai pajjabajAe bhavissai 5. sUttassabA avocchiAktinaya ThyAe -sthAnI 2 paMcAheM DhAhiM sUtaM sikkhejjA, taM jahA-1 gANaTThayAe 2 daMsaNaTThayae 3 caritta ThuyAe 4 vuggahavimAyaNa ThuyAe 5 ahavatthaMvAbhAe Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAdhyAyAnmA pramadaH svAdhyAya mATe AcAryoe anya hetuo paNa darzAvyA che. 1 buddhinI nirmaLatA. 2 prazasta adhyavasAyanI prApti. 3 zAsana rakSA. 4 saMzaya-nivRtti. 5 paravAdIonI zaMkAonuM nirasana. 6 tyAga-tapanI vRddhi athavA aticArazuddhi vagere mATe svAdhyAya karavAmAM Ave che.' svAdhyAyathI lAbha svAdhyAyathI jJAnAvaraNIya karmane nAza thAya che vAMcanathI jJAnAvaraNa Adi karmanI nirjarA thAya che. ane sUtranA vAMcanathI azAtanA TaLe che. vidhipUrvaka zAstranuM vAcana karavAthI zratajJAnarUpa tIrthadharmanuM avalaMbana karavAthI maTI karmanirjarA ane mahAna saMsArano nAza thAya che. vAMcana karanArAne prazno pUchavA paDe che, ane prazno pUchavAthI sUtra, artha ane tenI bane traTIo dUra thAya che. ane sUtrAdinI zuddhi thAya che. tathA adhyayananI vividha AkAMkSAo je manane asthira kare che, te kAMkSA mohanIyana nAzathI nAza pAme che. sthirIkaraNa mATe paThita viSayanuM parAvartana karavAmAM Ave che. parAvartananA bhulAyelA akSaro yAda thavAthI ane vizeSa prakAranA kSapazamathI padAnusArI Adi vyaMjana labdhi prApta thAya che. ciMtanarUpa anuprekSA paNa svAdhyAya che. ciMtanathI Ayukarmane bAda karatAM sAta karma prakRtione daDhabaMdhanamAMjaannissaa bhitti kaTu 2 tattvArtha rAjavArtika Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 dhama ane saMskRti thI cheDAvI tene zithila adhanavALI banAve che. dIgha kAlanI sthitine alpakAlina anAve che ane tIvra rasane ghaTADIne maMdarasa karI de che. bahu pradezI pravRttione alpa pradezavALI karI de che. ane Ayu:kama koIvAra khAMdhe che ne kAIvAra nathI khAMdhatA, asAta ane kaza vedanIya kanA upacaya nathI rahetA. citana karavAvALA anAdi anata dIgha mAvALA cAturgatika saMsAra kAntArane alpa samayamAM ja pAra karI le che. dha kathA vaDe karmonI nirjarA thAya che. ane prabhAvazALI kathAthI zAsananI prabhAvanA thAya che. zAsananI prabhAvanA karanAranI bhaviSyane mATe niraMtara bhadrarUpa zubhAnubaMdhI kanA sacaya kare che. zramaNacaryAmAM svAdhyAya je pramANe pratilekhana, pramArjana, pratikramaNa, vaiyAnRtyakaraNa ane dhyAna niyata karmo che tevI ja rIte svAdhyAya paNa zramaNavanuM niyata karyAM che. samAcArI svAdhyAyamAM kahevAmAM AvyuM che ke prAtaHkAlamAM pratilekhana karIne sAdhu gurune vinayapUrvaka A prazna kare ke bhagavaMta have mAre zuM karavuM ghaTe te mATe AjJA mAguM chu guru sevAmAM niyukta kare te! glAni rAkhyA sivAya utsAhathI sevA karavI ane svAdhyAyanI rajA Ape te sava duHkhamAMthI mukti ApanAra saduHkhamAMthI cheDAvanAra svAdhyAya karavA. 2 * ,, v tr pahelA praharamAM svAdhyAya karavA ane khIjA praharamAM 1 3. 26 6, r 3. 26 (-10), rU ma osisannaya vIca rajyAcarU !" Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAdhyAyAnmA pramadaH 25 dhyAna athavA to arthanuM ciMtana karavuM. trIjA pahore bhikSA ane cothA paheramAM pharI svAdhyAya kare evuM ja rAtrinA pahelA, bIjA ane cothA pahAra mATe samajavuM. kevaLa niyata karma batAvIne ja choDI dIdhuM nathI paraMtu svAdhyAyane samaye svAdhyAya nahIM karavA mATe pratikramaNamAM Alocana paNa karavAmAM AvyuM che. jema ke, cAre vakhata svAdhyAya na karyo hoya tenuM pratikramaNa karuM chuM. svAdhyAyanI vidhi sAdhuo pitAne nirAzA svAdhyAya cAlu rahe te mATe svataMtra rIte svAdhyAyanI gaveSaNa karatA hatA ane tyAM vidhipUrvaka svAdhyAya karatA rahetA hatA. zAstrapATha maMgaLa ane devAdhiSita mAnavAmAM AvyuM che. te mATe tenuM adhyayana karatAM pahelAM AsapAsa koI asthi athavA mRta zarIra kalevara vagere te nathIne te joI levuM jarUrI banI jAya che. jo svAdhyAyanI vidhI koI vastu tyAM paDI hoya te tene maryAdita bhUminI bahAra mUkI AvIne guru samakSa nivedana karI devuM ghaTe ane tyArabAda gurujInI AjJA meLavIne udhamapUrvaka khaMta sahita adhyayana karavuM e sAmAnya vidhi che. prAcIna samayamAM pahelA paheramAM sUtrane svAdhyAya 1. "paDikkamAyi cAukkAla sajjhAyassa bhakaraNyAe" Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 dhama ane saMskRti ane khIjA paheAramAM anu' ciMtana karavAmAM AvatuM hatuM. eTalA mATe prathama sUtra-pauruSI ane khIjI atha-pauruSI kahevAmAM AvatI hatI.1 vidhipUrvaka zrutanuM ArAdhana karavA mATe ATha AcAra batAvavAmAM AvyA che-1. je zAstranA je kAla niyata thayA hAya te zAstranuM te ja samaye paThana karavuM te kAlAcAra che. 2. vinayapUrNAMka gurune vaMdana karIne zAstranu vAMcana karavuM te vinayAcAra che. 3. zAsra temaja jJAnadAtA pratye bahumAna rAkhavuM te bahumAna AcAra che. 4. tapa AyaMbIla athavA nIvI karIne zAstra vAMcavuM te upadhAna AcAra che. 5. zabdomAM hrasva dIrdhAdi mAtrA sahita zuddha uccAraNa karavuM te vyajanAcAra che. 6. samyag arthanI vicAraNA te arthAcAra che. 7. mUla tathA akhaMnenA samyak uccAraNa ane prarUpaNa karavuM te ubhayAcAra che. kalyANAthI Ae kasamayanA akALa ane asvAdhyAyane bacAvIne vidhipUrvaka svAdhyAya karavA joIe te ubhaya leAkamAM ma'galakArI che. zrAvaka samAja ane svAdhyAya zramaNa ane zramaNImAM te Aje paNa zAstravAMcana thatu hoya che. eTaluM kharuM ke pahelAnAM karatAM Aje A taraphanI rucI jarUra ghaTI che ane keTalAka te vamAnapatra ane sAhityane ja svAdhyAya mAnIne cAle che. paraMtu 1. ussaggeNaM paDhamA, hagghaDiA sUpta paurisI bhaNiA ! biIAya attha visayA,nidhdiA viTTAmavedi| "r Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAdhyAyAnmA pramadaH 27 zrAvaka samAja A tarapha moTe bhAge lagabhaga dUra ja che. ghaNA leke ema mAne che ke zrAvakoe zAstra nahi vAMcavAM joIe. dharmagraMtha tathA siddhAMtavicAra vagerenuM paThana pAThana karavuM temaja bIjA pAse karAvavuM e sAdhuenuM kArya che. ThIka che. enI A mAnyatAne paNa AdhAra che paraMtu ethI zrAvakanA sUtrapAThane niSedha nathI thato. zAstramAM sUtra vAMcanAra adhikArInI carcA karavAmAM AvI che, tyAM sAdhusAdhvIonA saMbaMdhamAM ja vicAra karavAmAM AvyA che. guru ziSya paraMparAthI sUtrAgamanuM adhyayana sAdhu ja karI zakatA. hatA. zrAvaka leko moTe bhAge atharUpa AgamanA abhyAsIo. hatA. ane gurune mukhe zravaNa karIne teo tattvajJAna tathA siddhAMtanAM mukhya mukhya sthAno dhAraNa karI letA hatA. kramabaddha kaI zAstranuM vAMcana karavAno ke tene abhyAsa karavAne teone avasara na maLate, Ama chatAM paNa viziSTa dhAraNa tathA medhA (buddhi) zaktivALAM zrAvaka-zrAvikAo mULa tathA arthanA sArA jANakAra rahetA hatA. zAstramAM tenA paricayamAM TTa, jaya, puci, vichiyA vagere kasA che. zrAvaka paramArthane grahaNa karanArA ane tavArthane nizcaya karavAvALA hoya che. vaLI teone mahinAmAM navA navA ...vanya me kurA vagere padethI tattvajJAnamAM kuzaLa darzAvyA che. bhagavatI sUtramAM varNavelA taMgiyA nagarInA zrAvaka rAjagRhInA maMDUka, tathA rAjakumArI jayantI AdinA ullekha spaSTa rIte zrAvaka-zrAvikA samAjamAM zAstrIya jJAnane pramANita Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 dharma ane saMskRti kare che. pramANita zrAvakane mATe te svayaM zAstrakAre nigraMtha pravacanamAM "kevida' kahIne zAstrajJAnane paMDita darzAvyuM che. vaLI jJAtA dharmakathAmAM subuddhi pradhAnanuM varNana Ave che teNe pudgala pariNatine samajAvIne rAjA jitazatrune jinadharmAnugAmI banAvyuM hatuM. zAstranA maulika jJAna vinA A badhuM zakaya nathI banI zakatuM. eTalA mATe mAnavuM ja joIe ke zrAvako paNa svAdhyAyazIla rahetA hatA. tugiyA nagarInA zrAvakonuM jJAna to munione paNa prabhAvita kare tevuM hatuM. sAdhujane gurujane pAsethI kramika pATha laIne zAstranuM jJAna grahaNa karatA hatA. ane zrAvake zravaNa paraMparAthI prasaMga para sAMbhaLelA pravacanemAMthI karIne jJAna grahaNa karatA hatA.. A rIte zrAvaka samAjamAM mukhyatve arthAgama tathA gauNa rIte sUtrAgamanuM jJAna paNa prApta karavAmAM AvatuM hatuM. e vAta lagabhaga nirvivAda che. pratikramaNa sUtramAM ghatenI peThe jJAnanA aticArono ullekha che. tyAM sUtra, artha tathA tadubhaya rUpa traNa Agama batAvIne tenA 14 deSo batAvyA che; je mULa sUtranI apekSAe saMgata hoI zake che. paraMparAnI daSTie maMdiramAgI paraMparA ane terApaMthI paraMparAmAM zrAvakane mATe sUtruvAMcanane niSedha hato. paraMtu atyAranA mudraNayugamAM have zAstra eTalAM sulabha thaI gayAM che, ke kevaLa jaina ja nahi paNa ajaina tathA videzI lokone paNa zAstra hastagata thavA lAgyAM. loko kALa akALanI apekSA karyA vinA vAMcavA lAgyA. keTalAka ajJAna Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 svAdhyAyAnmA pramadaH ane videzI vidvAnoe te zAstranA anuvAda paNa karI nAkhyA che. evA samayamAM jana gRhastha mATe zAstranuM paThana pAThana vizeSa jarUrI banI gayuM che. jethI karIne teo ajenemAM sAcI sthiti prastuta karI zakaze. madhyakAlanA zrAvake munijanenI AjJA laIne keTalAka zAstronuM vAMcana karatA hatA ane arthAgamathI zAstronA paThanapAThana ane zravaNamAM maTI zraddhA rAkhatA hatA. zAstra uparAMta thokaDAnA bela dvArA paNa teo svAdhyAyane lAbha letA hatA, paraMtu Aja sthiti evI thaI gaI che ke vyAkhyAnamAM paNa zAstra zravaNanI rucivALA zrotAjane zodhatAM paNa nathI maLI zakatA. zikSita piDhInA lokone bIju sAhitya vAMcavAno zokha che, paNa dharmazAstranuM nAma Ave che te turata ja kaI kahI UThe che ke AmAM 8 mahArAja, bhASA samajAtI nathI. koI kahe che ke vAMcavuM zuM ? varNanamAM kazI rocakatA ja nathI." A pramANe videzI vidvAna jyAM prAkRtanuM adhyayana karI samajavAno prayatna karatA hoya che tyAM jaina gRhastha e bhASA pratye aruci batAve ane-paThana pAThananA kSetramAM sAdhu-sAdhvIone cheDIne svayaM udAsIna rahe te zAstronI saMbhALa koNa rAkhaze ? enuM saMrakSaNa kevI rIte thaze? ane bhAvI prajAmAM zratane pracAra-pasAra kayA baLe cAlaze ? e vAta vicAravA jevI che. sva eTale AtmaguNa athavA svasiddhAntanuM jenAthI Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 dhama ane saskRti jJAna thAya evA sagranthAnA paThana pArTanane paNa svAdhyAya kahevAya che.1 svAdhyAya yAgya zruta-- zrutajJAnanA 14 athavA 20 bheda paNa karavAmAM AvyA che, paraMtu paThana-pAThananI daSTie phakata e ja bheda upayukata che. sabhyazruta ane mithyAzruta. anuyoga dvAra sUtramAM laukika ane leAkeAttara bheda vaDe paNa kathana karavAmAM AvyuM che. echu' jANanArA chadmasthA dvArA svecchApUrvaka je graMthAnI racanA karavAmAM AvI che tene mithyA zruta athavA laukika zruta kahe che. laukika zruta ekAnta hitakArI hAtA nathI. rAgavALA manuSyeAnI vANI vItarAganI pavitra vANI para avalaMkhita hAvA chatAM ane tenI vANIne Azrita hAvA chatAM paNa samyakdyuta banIne paThanIya hAI zake che. rAgAdvi dveSathI dUSita hAvAne kAraNe te zAstra acUka mukti mAga khatAvI zakatuM nathI. mumukSu jIvAne mATe vItarAganI vANI athavA tene anukULa evI chadmastha vANI paNa bhavabaMdhana kApavAmAM samatha thAya che. rAgavALAM vacanA doSa yukta hAvAne kAraNe vAstavamAM tamane jo jinavANI para prIti ane zAsanarakSA mATe dilamAM darda hoya teA svAdhyAyane vadhAremAM vadhAre apanAvajo. arthAMgama athavA zAstro paranAM vyAkhyAnA ja vAMcante, paNa vAMcajo avazya, zAstrA nukULa AcAryanA vicAra tathA evA dravyAnuyAga tathA 1. svAtmanaH ayana adhyAyaHsvAdhyAyaH Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAdhyAyAnmA pramadaH AdhyAtmika graMtha paNa vAMcavA hoya che. roja reja zAstra paThana karavAnI paripATI rAkhavAthI samAja dharma purNa thAya che, ane zAstrIya jJAnanI vRddhi vaDe zrAvakasamAja dharma- sAdhanamAM svAzrayI bane che. sAdhu-sAvIonI gerahAjarImAM paNa vAMcananI paraMparA cAlu rAkhavAthI dharmasthAnanuM sadA mukta dvAra rahI zake che. sAdhue vinA AryasamAja brahma. samAja ane zikha vagere amUrtipUjaka saMgha svAdhyAyathI ja pragatizIla dekhAI rahyA che. A gRhastha samAjamAM zikSaNanA prasAranuM ja phaLa che. sthAnakavAsI jaina samAjane te sAdhujanenA karatAM zrata svAdhyAyano ja mukhya AdhAra che. tethI sAdhu saMkhyAnI alpatA ane vizALa dhArmika kSetrane jotAM, zrAvaka samAje svAdhyAyane cegya pracAra karyo te saMghanuM bhaviSya nukasAnakAraka nahi nIvaDe ema kahevuM kadI atizakti bhareluM nahi thAya. jJAtA dharmakathAmAM naMda maNiyAranuM varNana Ave che. bhagavAna mahAvIrane ziSya hovA chatAM paNa te sAdhuonAM darzana na thavAthI sevA ane zikSaNanA abhAvathI samyaktva prAptathI paDI gaye. satsaMga athavA svAdhyAya dvArA dharmazikSaNa ene maLatuM rahyuM hota to A pariNAma na Avata ane tene ArtabhAvamAM marIne durdara nimAM na javuM paData. atyAranA zrAvaka samAje e uparathI zikSaNa grahaNa karavuM joIe. SaDuM AvazyakamAM sAmayika, pratikramaNa ane jIvAdi tonuM jJAna te sAmAnya svAdhyAya che ja. tene mATe Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 dhama ane saMskRti khAsa adhikArIno prazna upasthita nathI thate paNa viziSTa zratanA vAcanane mATe gyatAne vicAra karavAmAM AvyuM che. zAstra pAThakamAM vinaya, rasavijaya, ane zAMta svabhAvavALA hovAnuM Avazyaka mAnavAmAM AvyuM che. zAstrakArono spaSTa Adeza che ke avinIta, rasalaMpaTa ane kalahane zAMta na karavAvALe zAstra vAMcanane cagya nathI hoto. vAcanA premIe zAstra vAcananI bhUmikA pradAna karIne pachI vidvAna muni athavA anubhavI svAdhyAyInA AdezAnusAra uttarAdhyayana, Avazyaka sUtra, yA upAsaka dazA, dazAzruta skaMda AdithI vAMcana prAraMbha karavuM joIe ane zAstranA vicArone zAstrakAranI daSTithI anukULa ja grahaNa karavAno prayAsa karavo joIe. zAstramAM ghaNA ya viSaya ane apavAda kathana paNa Ave che. vAMcake gaMbhIratAthI tenuM paThana pAThana karavuM joIe, tyAre svAdhyAyane sAce AnaMdate anubhavI zakaze. bhAratIya saMskRtinA mananazIla medhAvI RSinA zabdomAM kahuM te- "svAdhyAya prama- svAdhyAyamAM pramAda na karo." (1) 1. taono kappaMti vAittae-2. aviNIe vigai paDinadve aviuuvacapAdu ! ca0 gaura vR0. * Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya saMskRtimAM nArInuM nArItva nArI jIvana vizvanuM eka virATa varadAna che. nArInuM nArItva eka virATa samasyA che. tenA hRdayamAM amRta paNa che ane jhera paNa che. je puNya kSaNomAM nArI snehasaritAmAM vahe che tyAre vizvanA raMgamaMca para AnaMda ane maMgaLanuM amIvarSaNa thAya che. paNa e ja nArItva jyAre koInI kSaNamAM hoya che tyAre saMsAramAM sarvanAzanuM dRzya upasthita thaI jAya che. tethI nArInuM nArItva jIvana ane maraNanuM adhideva gaNAyuM che, taraNa ane maraNanI sImA rekhA. eka videzI kavinI vANImAM nArInAM netromAM prema paNa che ane Aga paNa che tenI jIvanavelane vizvAsa ane satkAranA nehathI sAce che. te tenA premano adhikArI che. je dvaSa Ape che tene mATe nArI eka evI dhagadhagatI Aga che ke je tene badalo laIne ja zAnta thAya che." paraMtu nArInuM A citra bhAratanA nArItvane lAgu paDI zakatuM nathI. bhAratanI nArImAM eka evuM nArItva dha-3 WWW. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 dharma ane saMskRti che ke je Agane pI jaIzItaLa jaLanI varSA kare che. ane je tiraskAra pAmIne paNa satkAranAM surabhita puponI niraMtara varSA karatuM rahe che. bhAratanI saMskRtine anurUpa bhAratIya nArIno A ja paricaya che, ane A ja yathArtha speza itihAsa. mahAna bhAratanA rASTrIya kavinI vANImAM nArIne nArIvanI paribhASA (vyAkhyA) A ja bhAvanAne kendramAM rAkhIne karavAmAM AvI che? nArI jIvana dhanya, tumhArI yahI kahAnI / A~calameM hai dUdha, aura AMkhomeM pAnI / / nArInuM sarala ane nizcala mamatva pitAnI sImAnAM baMdhana teDIne AMsurUpe vahevA lAge che. ane te nArInA nArItvane Teke ApatuM puruSanA puruSatvane jAgrata kare che. kartavyapAlanane mATe tene protsAhana ane preraNA Ape che. nArI hRdayane neha anukULatAmAM dUdha ane pratikULatAmAM pANInuM rUpa grahaNa karI le che. meM hamaNAM ja tamArI AgaLa bhAratanA nArItvanI je vyAkhyA karI che te bhAratanI saMskRtine anurUpa che. bhAratane ItihAsa A satyane sAkSI che. sItAnA satItve rAmamAM rAmatva jagADayuM ane rAdhAnA preme kRSNamAM kRSNatva praphuTita karyuM. sItArAma, gaurIzaMkara ane rAdhezyAma A bhAvanAnA pratIka samAsanAM aMta pado che. bhAratanI nArI jAgI to bhArata jAgyuM. bhAratanI nArInA uthAnathI samAja Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya sa MskRtimAM nArInuM nArItva 35 ane rASTranuM utthAna thayuM ane nArInA patanathI rASTra ane samAja pattita thaye. utthAna ane patanamAM nArI nimitta rahI. AjanA navAtthAnamAM Adhunika nUtana unnatimAM nArIe zeA phALe ApyA? A prazna AjanI nArInA nArItvane eka paDakAra che. kauTumbika, sAmAjika, sAMskRtika ane dhArmika kSetramAM--je tenA kartavya-sImAnA dAyitva che, tene te InakAra karIne cAlI rahI che ke tenA svIkAra karIne AgaLa vadhI rahI che. bIjA zabdomAM te kanya ane javAbadArIneA inakAra karIne AgaLa javA mAge che ke tene svIkAra ? te inkAranI paribhASAmAM vicAra kare che ke svIkAranI paribhASAmAM samaje vicAre che? huM Apane e kahetA hatA ke jyAre jyAre nArInuM pagaluM AgaLa maMDAyuM tyAre tyAre sasAra AgaLa vadhye che. nArIe jagakalyANane mATe vIra, dhIra, tyAgI, bheAgI, bhakta ane mahAna puruSA sarjyo che. jyAre saMsAra patananI khADamAM paDavA lAgyA tyAre nArInA tyAga ane saMyamanA lalakAre pataneAnmukhI vizvane macAvyuM. paraMtu ApaNA sAmAjika jIvananI kevI viDaMkhanA che ke Aja samAjanA A mahattvanA aMgane bhAgalAlasAnA lakavA lAgI gaye che ane ethI e aMga khATu paDI gayuM che. AjanI nArI ceAgane bhUlIne bhegamAM phasANI che, tyAgane cheDIne rAganI jvAlAmAM saLagI rahI che, premanA tyAga karI svArthanI jALamAM khadhAyelI paDI che. nArInA je saraLa Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 dharma ane saMskRti srotamAM saMjIvanI zaktine madhura pravAha pravAhita hevAnI jarUra hatI tyAMthI ja Aje saMgharSonuM bhayaMkara ane pralayakArI viSa phUTI phUTIne bahAra AvI rahyuM che. je dizAmAMthI sonerI sUryanI svarNa AbhA phelAvAnI AvazyakatA hatI tyAMthI ja cheSa ane tiraskArane aMdhakAra phelAvavAmAM AvI rahyo che. Aje nArInuM nArItva ghera nidrAmAM sUteluM paDyuM che. AjanI nArI acetana banI gaI che. sAja-zRMgAranAM mehaka upakaraNethI te saMyama, satya ane sadAcAranA mAgathI vicalita banI potAnA jIvananI jAtinI camakadamakane svArthonI tophAnI AMdhImAM bujhAvI cUkI che. pitAnuM AtmabaLa ane AtmazraddhA kheIne Aje te bhikhAraNa banI gaI che. vAsanAnI saritAmAM vahI janArI AjanI nArI potAnA satItvane jarAye khaTake rAkhyA vinA vecavA taiyAra banI gaI che. Aje nArI thaDAka cAMdInA TukaDAo mATe, thaDA rUpiyA mATe khullA bhara bajAramAM pitAnI Ijajata, pitAnI AbarU, potAnuM satItva vecavA taiyAra thaI gaI che. Aje tenI najara satItva upara nahi paNa pitAnI vAsanAnI pUrtinAM jaghanya sAdhano para maMDANa che. sAvadhAna nArI! tuM Aje tArA gaurava girinA zikhara parathI gabaDIne raurava narakanA khADAmAM gabaDavA jaI rahI che. potAnA bhulAyelA ItihAsanAM e sonerI prakaraNe je bhUtakALanI kSaNemAM zraddhA ane samarpaNanI Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 bhAratIya saMskRtamAM nArInuM nArItva zAhIthI vivekanI kalama vaDe lakhAyAM che tenuM parizIlana kara. eTaluM yAda rAkhaje ke tArI kIrti sAja-zRMgAra, dhanadhAnyanI vipulatAmAM nathI paNa satItvanA pAlanasaMrakSaNamAM che. dhAriNI rANInuM jIvana jeNe joyuM ane jANyuM che te ja nArI pitAnA satItvanuM mUlyAMkana karI zake che. eka luTArA sArathie dhAriNIne kahyuM hatuM ke-" jANe che dhAriNI, huM zA mATe tame ahIM upADI lAvye chuM ? tuM dadhivAhananI rANuM che e svapna tuM bhUlI jA. ane mArI IcchAne tAbe thA. tuM mArA vazamAM che e satyane satata najara sAme rAkha. tArI suSamArUpI sudhAnuM huM pAna karavA IcchuM chuM. tArA premarUpI amRta vaDe huM mArI ghaNA vakhatanI jUnI tarasa chIpAvavA mATe taDapI rahyo chuM, caMcala banI rahyo chuM. mArI devatA ! tArAM rUpa-kaNone huM mArA manamaMdiramAM saMgraha karavA IcchuM chuM. " dhAriNuM rANIne eka bAju potAnI asahAyatAnuM bhAna ane bIjI bAju pApInA pApane bhaya. jIvananI saMdhi-rekhAnI sAMkaDI gALImAMthI te cAlI rahI hatI. madenmatta gajarAja zikSAnA aMkuzathI vazamAM na rahI zakyo, samajI na zakyo. vAsanAnI madirAnA kephamAM te cakacUra hatA, bebhAna hatA, AsapAsa rakSaNane kaI AdhAra na joI prabhunA caraNakamaLamAM te prArthanA karavA lAgI pratye mAruM rAjya gayuM. sarvasva chInavAI gayuM. Aje mArA satItvanI parIkSA che. pratye, je vaDe huM Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 dharma ane saMskRti "" mArA prANa arpIne paNa mArA satItvanuM rakSaNa karI zakuM te teja Apa, khaLa Apa. samAja ane rASTranI nArI niSThA tathA peAtAnuM satItva jALavI zake, surakSita rAkhI zake te mAga huM khatAvI zakuM e jAtanu` maLa mane Apa. prArthanAnI pAvana paLeAmAM ja dhAriNIe peAtAnI jIbha kheMcI ane cAlatA rathamAMthI kUdIne jaI paDI dharatI mAtAnI pavitra geAdamAM. je kAmavihvaLa sArathine dhAriNInA upadeza sAcA mArga para na vALI zakyo, jIvananu alidyAna tene anAyAse ja sanmArga para laI AvyuM. jIvita nathI. tenA balidAnane varSo vItI te satInuM sattva Aje paNa nArInI mULa pratiSThA ane niSThArUpe duniyAbharanI nArIomAM vyApta thayeluM che, phelAyeluM che. hu' pUchuM chuM ke A jAtanA viSama prasage AjanI nArI paNa zuM A jAtanA balidAnathI AjanI vAsanAmaya duniyAmAM Adarza rAkhI zake che kharI ? kAM che Aja nArInuM e teja ? kayAM che Aja tenA satItvanI niSThAnI e camaka-damaka, alidAnane e jhaLahaLATa ? kayAM che samAja ane rASTramAM prANa phUMkanAra e nArItvanA sattvane pUrNa AdhAra. ? bahena, tame jAge, tamArA jIvanamAM jIvanamAM satItvanA satvanI cetanA phUMkA. AjanA gheAra nidrAmAM paDelA samAjamAM, ane bhAna bhUlelA rASTramAM navajAgaraNanuM navuM teja phelAvA do. kuTuMba parivAramAM, samAjamAM, rASTramAM dhAriNI Aje gayAM chatAMye Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya saMskRtimAM nArInu nArItva 99 premanI sadbhAvanAnI tarapha sahakAranI pAvana gaMgA vahevA de. baheneA, tamArA tapa tejathI jo rASTrdhvagata pApAcAra, bhraSTAcAra, anAcAra, mithyAcAra ane atyAcAra dUra thaI zake teA A nArInuM nArItva samAja mATe zubha raheze, rASTramAM maMgaLa raheze ane samAjamAM sukha ane samRddhinI gagA vaheze. nArI, tuM jAga. yuga ApameLe ja jAgaze. tuM ceta, samAja cetaze. tuM UThe, rASTra UThaze, tuM cAla, eTale samasta cAlI UDaze. ane pharIne bhAratanA itihAsakAra lakhaze ke cetanAnI adhidevatA nArI che. bhAratIya sa'skRtimAM nArI vividha rUpeAmAM gatizIla rahI che. jyAre nArIe peAtAnA sabaLa hAthamAM talavAra uThAvI raNaprayANa karyuM. tyAre eka eka mANase zaktirUpe tenI pUjA karI. bhAratanuM bauddhika dharAtala UMcuM lAvavAnA savAla Avye te sarasvatInI pUjA-arcanA karavAmAM AvI. rASTranI daridratA ane hInatA tathA dInatA dUra karavA mATe lakSmInI pUjA-prArthanA thai. A rIte nArI, jIvananA dareka pAsAmAM haMmezAM agresara ja rahI che. nArInuM nArItva badhI ja jagAe avyAhata anIne sthira rahyuM che. mAnava jAtimAM ja phkta nArInu mAtRtva keda nathI rahyuM, sImita nathI rahyuM, paraMtu pazuyeAnimAM paNa te mAtRtva gAya mAtA'nA rUpamAM Aje paNa yugane navA tAjo savAla manIne bhAratanA pratyeka manuSyanA, pratyeka nAgarikanA manamAM vasIne cakarAvA laI rahyuM che. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane saMskRti bhAratanA eka mahAna manISI--RSie kahyuM che ke "catra nAryastu pUyante ramante tatra phevatAH / " je samAjamAM nArInA nArItvanI pUnna karavAmAM Ave che tyAM sarva prakAranI sa'padA vilasI rahe che. badhA prakAranI sa'patti-lakSmInI cheALA UDatI rahe che. vizeSa te zuM ? mAnava jAtinuM mahAna AkaSa Nu kendra divya devatva paNa tyAM ramaNa kare che. tyAMnA mAnavAmAM devatva jAgI UThe che. jagatane! samasta itihAsa e vAtanuM pramaLa pramANu che ke nArItvamAMthI naratva peAtAnI jIvanayAtrAnA sugama ane duma mArgomAM preraNA pAmIne ja AgaLa vadhyuM che. samrATa zreNikane adhamI mAMthI dhamI anAvanArI celanA ja hatIne ? jIjIbAie zivAjImAM e zivatva pedA karyu" je vaDe dezanu* rakSaNa thaI zakyuM. ane mahArASTranA gauravamukaTa para kalagI caDAvI dIdhI. ane bhUlI gaye| Ajane! mAnava e mahArANI madAlasAne, jeNe peAtAnA putrAmAM nAnapaNathI ja AtmAnI amaratA ane pavitratAnAM saskArakhIja ApI hAlaraDAnA A gItane gAtI gAtI enu snehasiMcana karatI hatI: 40 zuddhosa buddhasi niraJjano'si / saMsAramAyAparivarjito'si // putra, tuM zuddha che, buddha che, ajara che. amara che, vizvanI mAyAjALa tane madhanamAM bAMdhI zakatI nathI. tuM ma nathI, amRta che. chalakI rahyuM chene mAnasanuM divya amRta AhAlaraDAmAM ! nArInA sarasa kadAca tamane e yAda nahi hoya, huM rAjasthAnanI Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya saMskRtimAM nArInuM nArItva 41 e vIra nArInA mahAna jIvana pratye saMketa karI rahyo chuM. peAtAnA pyArA lAlane geAdamAM besADI mAtA peAtAnA hRdayanA rasa-dUdha pIvaDAvI dhavaDAvI rahI che ane leAhInI madhura svara-laherImAM te kAyalanI jema phUMjana karI rahI che " dheALA dUdhamAM kAyaratAne, kALA dAga na lAije tu. mArA pyArA lAla, mArI chAtInA chalachala UbharAtA A dhavala dUdhamAM tuM kAyaratAnI kAlimAnA DAgha na lAgavA dete. samAjanA hitane mATe rASTranI surakSA mATe, ane dharmanA abhyuya mATe prANa hAmI deje. pITha kadI batAvatA nahi, '' che ne maradezamAM paNa prANa phUMkI denAra vIra nArInI lalakAra-hRdaya kaMpAvI denArI tejasvI vANI. eka be nahi, hArI hajAra rAjasthAnanI vIra nArIoe peAtAnI Anane mATe, peAtAnI zAnane mATe, peAtAnA ziyaLanI rakSA mATe, dezanI ijjatanI rakSA sAthe peAtAnI vANI para hasatAM hasatAM peAtAnA prANAnAM phUle vikherI dIdhAM hatAM. yAda che tamane e rAjasthAnanI vIrAMganA pannAnI dila saLagAvI nAkhanArI vIrapUN gajanA-je teNe AzA zAhanA darabAramAM jaIne gajAvI hatI ? " Aja mevADanA mugaTamaNu, mevADanA sUrya, hiMdutvanA camakatA sitArA ane mevADanA bhAvi rANA Aje tAre zaraNe AvyeA che tenI rakSA kara. ' Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane saMskRti vIra nArInI gajene sAMbhaLIne paNa jyAre AzA zAhanuM sUteluM vIratva na jAgyuM te AzA zAhanI vIra mAtAe uparanA jharUkhAmAM beThAM beThAM tene paDakAryotene lalakAryo : kAyara, chAtI vagaranA Darapeka bAdazAha teM mAruM dUdha lajAvyuM. zuM A divasa jevA mATe meM tane pAraNAmAM hIMcALyo hato ? tane to ema kahevuM ja lAjama hatuM ke hA pannA, huM prANa daIne paNa tenuM rakSaNa karIza. huM udayasiMha upara koI paNa prakAranI UnI AMca paNa nahi AvavA dauM, udayasiMhane vALa paNa vAMko na thAya e huM jaIza." AzA zAhanI vIra jananInI vIra vANImAM e ja nArItvanA bela gAjI UThyA hatA. jeNe yuga yugothI mANasamAM pitAnI mANasAI jagADI. mAnavatA jagADI naramAM naravanI pratiSThA karI. A nArIva ja bhAratIya saMskRtinI vizvane eka anupama ane ane khI deNagI che. AjanI nArIe paNa pitAnA e bhulAyelA nArItvane pitAnA prANomAM pharIne jagADavuM paDaze, oLakhavuM paDaze, mANasa mANasanA jIvananA kaNa kaNamAM navI ti, navI jAgRti pahoMcADavI paDaze, phelAvavI paDaze. tyAre ja AjanI nArI pitAnA nArItvane sAcavI zakaze, rakSI zakaze ane tenI zobhA vadhArI zakaze. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmane marma bhAratIya manISIoe jeTaluM dharma saMbaMdhI ciMtana karyuM che teTaluM anya dezonA citake e nathI karyuM. AryAvatanA mahAmAnava bhagavAna mahAvIre kahyuM-dharma ahiMsA, saMyama ane tapa rUpa che. je dharmamAM ahiMsAne prakAza nathI; saMyamanuM mAdhurya nathI, tapanuM teja nathI, te dharma nathI paNa adharma che. ahiMsA dharmane prANa che. prANa vagaranuM zarIra saDe che, gaLe che ane temAM kIDA khadabade che. e zarIra cAlatuM nathI, hAlatuM nathI, camakatuM nathI, paNa niprANu ane mRta banI jAya che. tenuM sthAna-ghara nathI paNa samazAna che. tene bALIne kAM te rAkha karI nAkhavAmAM Ave che athavA dharatImAM khADo khodI temAM dATI devAmAM Ave che. bahAra rahevAthI te vizeSa hAni pahoMcADe che. ahiMsA rahita dharmanI paNa e ja sthiti che. jemAMthI ahiMsArUpI prANa nIkaLI gaye heya e dharma paNa muDaduM ja che. te dhama jIvananuM utthAna nahi paNa patana kare che. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 dharma ane saMskRti jaina dArzanike e ahiMsAnI sUkSama paribhASA-vyAkhyA karI che ahiMsA e bhagavatI che-jenI upAsanA vaDe manuSya bhagavAna banI jAya che. ahiMsA dareka mANasanA manamAM vizvaprema ane vizvamaitrInI bhAvanA utpanna kare che. ahiMsaka piote keInI paNa hiMsA karatA nathI, tema bIjAne hiMsA karavA uzrerita karatuM nathI. Aje AkhuM vizva vinAzanA kinArA upara AvIne UbhuM che. trIjA vizvayuddhanAM nagArAM vAgI rahyAM che jenAthI mAnavanA prANa aMdarathI gabharAI rahyA che. A viSama veLAmAM mAnavIne vinAzamAMthI bacAvI lenAra keI mahAna zakti hoya te te ahiMsA che. dharmanuM bIju lakSaNa saMyama che. saMyama jIvanane camatkAra che, mahAna guNa che. jevI rIte camaka vagara, caLakATa vagara metInI kiMmata nathI tevI ja rIte saMyama vinA jIvananI kiMmata nathI. saMyama ane sadAcAra eka evuM sugaMdhita attara che, jene prayoga karavAthI manuSya sadA sarvadA suvAsita banI jAya che. dharmavIra zeTha sudarzane A attara lagADyuM hatuM ane muni sthUlibhadra paNa. satI sItA ane draupadIe paNa Aja attarane upayoga karyo hate. bhAratIya saMskRtie kahyuM che ke : mAnava tuM svayaM attara che-je tuM indrine svAmI hoya to IndriyonA dAsa banavAmAM vIratA nathI. vIratA to che IndriyonA svAmI banavAmAM. saMyama IndriyavijetA banAve che. yUnAnanA mahAna tatvavettA pAithA Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhamanA mama 45 gerase peAtAnA yuganI mAnavajAtine sa'edhita karIne kahyuM hatuM-huM... e vyaktine svata Mtra nathI karI zakatA ke je peAtAnI jAta para sayama ke niyaMtraNa na karI zake. dharmAMnuM trIju lakSaNa tapa che. icchAone rAkavI. tenA para kAbU meLavavA enuM nAma tapa. tapa jIvanamAMthI vijAtIyatattvane kADhIne bahAra phekI de che. anya vicArakee kevaLa upavAsa Adi karavA mAtrane ja tapa kahyuM paNa bhagavAna mahAvIre tapanI vizada vyAkhyA karI che. temaNe tapanA khAra prakAra matAvyA che : 1. anazana, 2. unAdarI, 3. vRttisakSepa, 4. rasaparityAga, pa. kAya-kaleza, 6. pratisa lInatA A cha tapanA bahAranA bheda che. 1. prAyazcita, 2. vinaya, 3. vaiyAvRtya, 4. svAdhyAya, 5. dhyAna ane 6. jyusa, A cha aMtaraMga tapa che. A badhAmAM eka ekanA paNa aneka bheda-abheda che. Ane vizeSa vistAra na karatAM TrakAmAM kahI zakAya ke tapa jIvanane camakAve che, tene tejasvI manAve che. bahiraMga tapanI sAthe aMtargatapane ceAga maLavAthI jIvana vizuddha banI jAya che. ahiM'sA, saMyama ane tapanI triveNI jyAM che tyAM dhama che ane te dharma ja jIvanAtthAnanA prazasta patha che. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina saMskRtinuM pAvana pa bhAratIya saMskRti parva-pradhAna che. parva e prakAranAM hAya che. eka laukika ane bIju leAkeAttara. eka parva e che ke jemAM rASTrIya sAmAjika vicAradhArA gu'jatI heAya che, ane bIju' parva e che jemAM AdhyAtmika vicAradhArA kalakala ninAda karatI vahetI haiAya che. Aja jaina sa`skRtinuM pAvana parva paryuM`SaNa che. A mahAyajJaneA prAraMbha ane pravartana yuga-pravartaka bhagavAna mahAvIre e samaye karyAM jyAre bhAratavarSamAM mUMgAM pazuenA yajJa thayA karatA hatA ane temane jIvatAM yajJakuMDamAM hAmI devAmAM AvatAM hatAM. tyAre dayALu mahAvIre UMce svare pAkArIne kahyuM : gAcenI, baLadAnI, gheADAonI, bakarAonI, manuSyeAnI ane pazupakSIenI Ahuti devI e yajJa nathI. sAcA yajJa te ja che ke jemAM mananA vikArAnI, indriyeAnA viSayAnI ane kharAba vicArA-vAsanAenI Ahuti devAmAM AvatI hAya. paryuSaNa parva AtmAmAM je parabhAvanI kharAbIeaniSTo AvI cUkayAM che tene visana karavAnI pavitra preraNA laine AvyuM che, J Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jene saMskRtinuM pAvana parva A pAnavaparva ApaNane jAgRtine saMdeza ApavA mATe mahemAna banIne AvyuM che ! eka mATInuM pUtaLuM paNa (eTale ke mANasa) mahemAna banIne tamArA ghera Ave che tyAre tame tenI kevI khAtara baradAsta kare che. bhAI bahena paDezI ane bIjAM jeTalAM sagAM-vahAlAMo heya te badhAM tenuM svAgata karavA ekaThAM thaI jAya che ane uttamamAM uttama svAdiSTa bhojana banAvI tame tene snehathI jamADe che, tenuM abhinaMdana kare che. e ja rIte A paryuSaNa parva paNa tamAre tyAM mahemAna banIne AvyuM che, tenuM svAgata tamAre karavAnuM che. AdhyAtmika jAgRti karavAnI che. pitAnI jAtane avalokavI, AtaracakSu karI AtmAnAM darzana karavAM te ja tenuM sAcuM svAgata che. eka mahemAna je suMdara camakatI jhaLAMjhaLAM thatI meTaramAM besIne ahIM Ave che tenuM svAgata na karatAM tenI meTarakAranuM svAgata kare, tenI prazaMsA kare, tenI ja sevA kare, tenI ja AgatA-svAgatAmAM rokAI jAya to huM pUchuM chuM ke zuM ethI te mahemAna prasanna thaze ? hA, te huM e vAta kahI rahyo hato ke pahelAM mahemAnanI AgatAsvAgatA thavI joIe. te pachI je savArInI-vAhananI khAtara baradAsta karavAmAM Ave to temAM kaMI vadhe nathI. paryuSaNamAM AdhyAtmika utkarSa na karatAM kevaLa kapaDAMone ThAThamATha vadhI jAya, kevaLa dhAraNAne nAme suMdara suMdara mehanathALa banAvavAmAM ja AnaMda mAnatA rahIe te mAre kahevuM joIe ke tame kevaLa vAhananuM svAgata karyuM che, mahemAnanuM nahi. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane saMskRti dhAraNAnA artha zuM che te tame jANeA che. zuM ene a mAlapANI uDAvavA evA thAya che ? haragIjha naha. manamAM A dRDha saMkalpa dhAraNa karavAnA che ke huM sAta divasa sudhI a MtaraMga AtmAne ghasI bhUsIne ajavALIza. kSamAthI, tapathI, sayamathI, AtmArUpI devanI pUjA karIza. ekavAra bhakta kavi kabIrane koie pUchyuM-tame pUjA nathI karatA ? naivedya nathI caDhAvatA ? maMdira nathI jAtA ? kabIre javAba ApyA : " huM tArAja rAja AtmadevanI pUjA karuM chuM. je kaMI huM khAuM chuM te AtmadevanI sAdhanAne mATe khAuM chuM ane je thADuM pANI vagere pIuM chuM te paNa e ja Atmadevane mATe, ja. vaLI kheAlu chuM, cAluM chuM te paNa eja Atmadevane mATe. hu* kAinA dilane duHkha pedA thAya evI vANI nathI kheAlate ane na kAine mArA zarIrathI kaSTa paheAMcADuM chuM. A badhuM AtmadevanI pUjA nathI teA khIju zuM che? sAcA bhagavAna ApaNI aMdara ja che tenI ja upAsanA e sAcI upAsanA che. te bhagavAnanI pUjA tyAgathI kSamAthI, ane satASathI karavI joIe. 48 hAM, te huM tamane e vAta batAvatA hatA ke paryuSa pa AtmadevanI upAsanAnuM parva che. kevaLa mAhya tyAga ja nahi paraMtu aMtaraga saMsAranA tyAga kareA, rAgadveSane AchA karI, leAbhalAlacane echI kare. Apa samaye aMtanirIkSaNa karI jue ke manamAM kyAMya krAdhanI bhaThThI teA saLagatI nathI ne ? mAnanA sarpa te jherI jIbhanA maTakA mAratA nathI ne ? tRSNAne Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina saMskRtinuM pAvana parva 49 sAgara te uphAMde caDhyo nathI ne ? vAsanAnA kIDA tA khadabadatA nathI ne ? vikArAnI AMdhI te UThatI nathI ne ? A badhuM kadAcit hoya te tene nAza kare. eTalA mATe tamArI samakSa aMtakRta dazAMga sUtra cAlI rahyuM che. je mahApuruSa e aMta samayamAM saMsAranA mULa kaSAyAnA aMta ANI dIdhA che. tee ja aMtakRta che ane teonAM vana heAvAthI prastuta Agama atakRta kahevAya che. je vakhate manamAM vikArenuM taphAna Ave te e vakhate ciMtanarUpI pANInA chaMTakAva karavA joie. jyAre tana, mana, dhana sattA vagere para gava utpanna thAya tyAre evuM citana karavuM joie ke Aja tuM abhimAna karI ke rahyo che paNa eka divasa nigeAdAvasthAmAM hatA jyAM tane zvAsa leve paNa muzkela hatA. jyAM eka divasa nahi paraMtu anaMta anaMta kALa sudhI rahevuM paDayuM, ane narakamAM-ke jyAMnI vedanA sAMbhaLatAM sAMbhaLatAM ruvAMTAM UbhAM thaI jAya che tyAM echAmAM echAM dasa hajAra varSa sudhI taraphaDavuM paDayuM; jyAM mAMkaDa, kIDI, makADA banIne hajArA varSa vItAvavAM paDyAM che te pachI jUThuM abhimAna zA mATe kare che ? jaina dananuM maMtavya che ke AtmAmAM je vikArA AvI cUkayA che tene naSTa kare ane je sadguNa che tene uodha kare. paryuSaNa A ja saMdezA Ape che. te aMdhakAramAMthI prakAza tarafe, asatamAMthI sata tarapha, rAgamAMthI tyAga tarapha AgaLa vadhavAnI preraNA Ape che. 6-4 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 dharma ane saMskRtineA mULa AdhAra : ahiMsA dharma ane saskRtie mAnavajAtine anekAneka divya vibhUtie ApI che, paraMtu ahiMsa! e badhAmAM zreSTha ane utkRSTa che. ahiMsA ja mAnavanI AkRtimAM mAnavatva ane devatvanA prANenI pratiSThA kare che. kayAreka kayAreka vicAra Ave che--mAnava manamAM jo ahiMsAnI kAmaLa ane kamanIya (suMdara) bhAvanA na heAta te tenI zI sthiti thAta ? manuSye kuTuMba-samAja ane rASTranuM nirmANa karyuM, tema ja AMtararASTrIya saMbaMdha sthApita karyAM paraMtu e khadhAne mULa AdhAra ahiMsA ja che. ahiMsAnI gerahAjarImAM kuTuMba, samAja ane rASTranu astitva surakSita nathI rahI zakatuM. mAnava jAtinA mahAnamAM mahAna manISIonA atyAra sudhInA virATa ane ga'bhIratama ciMtanane sarvotkRSTa sAra jo kaIpaNa hAya tA te ahiMsA ja che. svAmI samantabhadre kahyuM che ke-- ahiMsA bhUtAnAM jagati viditaM brahma paramam / Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pA dharma ane saMskRtino mULa AdhAraH ahiMsA vyakti ane samAjanA jIvananuM mukhya avalaMbana ahiMsA che ahiMsAne prANa ja temAM dhabakate dekhAya che. zvAsocchavAsa-prANanA abhAvamAM jema vyakti jIvI zakatI nathI, te ja pramANe ahiMsAnA prANa vinA paNa vyakti ane samAja jIvI zakatAM nathI. ahiMsA AtmAne svabhAva che pAzcAtya saMskRtinI gaMdakIne vicAra ane viveka vagara apanAvanArA aNasamaju loke dharmanI viruddha bhalene game teTaluM viSayamana kare, chatAM paNa dharma AtmAmAM ekarasa che. te AtmAno svabhAva che. ane tethI AtmAnI piThe ja amara che. te prANImAtramAM naisargika che; kudaratI che. gharamAM ghara sauthI bhayaMkara gaNAtA prANuonAM hadayanA UMDANamAM, teonA aMtaHstalamAM paNa ahiMsAnA keTalAka saumya kaNe astitva dharAvatA hoya che. je ApaNe vicAranI AMkhe vaDe teonA hadayanuM AMtarika rUpa joI zakIe to tyAM paNa ahiMsA bhagavatInuM parama suMdara svarUpa pratiSThita thayeluM jovAmAM Avaze. hiMsaka prANIone vicAra karatAM ja sauthI prathama ApaNuM dhyAna siMha tarapha AkarSita thAya che. vyAkaraNa zAstra anusAra paNa 'hiMsa dhAtumAMthI siMha zabda utpanna thayela che. kharuM jotAM siMha atyaMta khUnakhAra jAnavara che. ane tenI smRti ja sAdhAraNa manuSyanA hadayane thatharAvI de che. sAme bheTo thaI jAya to te pachI Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para dharma ane saMskRti pUchavuM ja zuM ? meTA mATA zUravIrAnuM sAhasa paNa kUca karI jAya che. meTA hiMmatakhAonI hiMmata paNa tUTI jAya che. ane temanA haeNzahavAsa UDI jAya che. paNa zuM tame kadI e vAtane vicAra karyo che ke e ja bhayakara hiMsaka prANInA hRdayamAM paNa karuNAnI keAmaLa mUrti astitva dharAve cheje ahiMsAnuM ja eka rUpa che. je siMhamAM ahiMsAnI vRtti na hAta tA siMhajAti A pRthvI uparathI kathAranI ya naSTa thaI gaI hAta. taratamAM ja janmelA siMhanA baccAnI prANarakSA kANuM kare che? tene saMbhALabharI mAvajata ApI ucherIne mATuM kANuM kare che? e avasthAmAM te azru peAtAnI zaktinA baLa upara jIvatuM rahI zakatuM nathI, paraMtu siMha ane siMhaNanI ahiMsAvRtti, karuNAnI vRtti ja tenA prANanuM rakSaNa ane peASaNa kare che. eTalA mATe ja kahuM * ke ahiMsA AtmAneA svabhAva che ane je jene svabhAva hoya te tenAthI sapUrNa rIte judo nathI thaI zakatu. ahiMsAnuM itivRtta ahiMsAnuM itivRtta zuM che? te kayAre A pRthvItala upara avatarI ? kayA leAkeAttara mahApuruSanA magajamAM teNe janma lIdheA ? A praznonA kAI javAma nathI. ane javAba hAI paNa zake nahi. purAtana vA mAtrathI ja kAI vastu upAdeya eTale ke svIkAravA cAgya hoya ane nUtana heAvAthI ja te tyAjya anI jAya e heceApAdeyanI eTale ke tyAjyasvIkAyanI kAI kaseTI nathI. ahiMsA jo A yuganI zeAdha hAta te paNa peAtAnI viziSTatAne kAraNe ja te Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane saMskRtine mULa AdhAra : ahiMsA pa3 upAdeya ja hota; paNa evuM nathI. vastutaH ahiMsA sanAtana satya che. ane koI paNa kAmamAM tenA abhAvanI kalpanA ja nathI thaI zakatI. mAre abhiprAya e nathI ke anAdikALathI ahiM. sAnuM eka ja rUpa rahyuM che. ane yuganA ciMtanane tenA para kaI prabhAva paDyo nathI. kharuM jotAM ahiMsAnuM svarUpa atyaMta virATa che. ane te ApaNuM hajAro roganI eka mAtra amegha auSadhi che. tethI bhUtakALamAM te vividha rUpe mAnavajAti samakSa rajU thaI che ane jyAre samAjamAM je rege tenuM mAthuM UcakavuM, tenA eka viziSTa rUpe te rogane pratikAra karyo che. jaina ItihAsavettAo e vAta sArI peThe jANe che ke bhagavAna ariSTanemie-jeno ullekha vedamAM paNa maLI Ave che-kevA prabhAvazALI upAyathI hiMsAne sAmane karyo hato. e vakhatanA kSatriyavargamAM jIbhanI lolupatAe pitAnuM AsurI svarUpa grahaNa karyuM hatuM. teo mAMsabhakSI banI gayA hatA. tyAre lagnanA khAsa avasare ja ariSTanemi taraNethI pAchA pharI gayA. nirdoSa pazuonI sahAnubhUtimAM zrIkRSNa so so vAra AjIjI vinaMti karI paraMtu ariSTaneminA te satyAgrahane bhaMga na karI zakayA. tenA A tyAge kSatriyonI AMkhe khelI nAkhI. - bhagavAna mahAvIranA yugamAM hiMsAe dharmanA nAme pharI mAthuM UMcakaryuM, te bhagavAne zakti sahita tene sAmane karyo. ane meTA meTA yAjJikenAM mAthAM ahiMsA devInA Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 dharma ane saMskRti caraNomAM namAvyAM. temanA samayamAM vaicArika saMgharSe ugra ane bhISaNa rUpa dhAraNa karI lIdhuM hatuM. tattvajJAnI paMDito ane vidvAne matavAlA banIne paraspara ekabIjAne nIcuM jovarAvavAmAM ja pitAnuM gaurava mAnatA hatA ane tema karavAmAM satyanI hatyA karavAmAM paNa kaze saMkoca rAkhatA na hatA. tyAre trizalAnaMdana mahAvIra bhagavAne anekAMtanA rUpamAM vaicArika ahiMsAne madhura zaMkhanAda gajAvyuM ane jagatane eka sanmArga dekhADayo. bhAratanuM rAjyazAsana videzIoe jhUMTavI lIdhuM ane deza gulAma banI gayo te gAMdhIjIne ahiMsAno jUne vArase yAda Avyo. temaNe gulAmInI dInatAjanaka vyAdhine dUra karavA mATe ahiMsAnI rAmabANa davAne prayoga karyo. temane eka nave sAmudAyika prayoga janatAnI najara samakSa Avyo ane te mAnamaratabA sahita saphaLa tho. Aje vinobAjI Arthika temaja sAmAjika kSetramAM phelAyelI viSamatAnI bImArIne dUra karavA tenI sAme ahiMsAno prayuga ja karI rahyA che. ahiMsA ane vizvazAMti abhiprAya e che ke judA judA yugamAM ahiMsA. ApaNe tyAM judA judA prakAranI kaThina samasyAono ukela lAvavAnuM sAdhana rahI che, ane tethI ja tenI navI navI bAjuo janatA samakSa AvatI rahe che. vAstavika rIte jotAM ahiMsAnI upagitA amaryAda ane zakti aciMtya che. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane saMskRtine mULa AdhAra : ahiMsA papa A yugamAM vijJAnanA rAkSase je bhayAnaka hiMsAnAM sAdhane taiyAra karyA che tene joIne vizvanA vicArazIla netAe ciMtAtura banI gayA che. ahiMsAtmaka upAyo vaDe tenA pratikArano vicAra ane pracAra karI rahyA che. ahiMsA sivAya vizvazAMtine bIjo koI upAya hoI zake ja nahi. ahiMsA ane pazujagata A badhuM hovA chatAM eTaluM bedhaDaka kahI zakAya tema nathI ke zAsananA kSetramAM ahiMsAnuM vyApaka rUpa samajAI gayuM che. ema lAge che ke ApaNuM dezanA rAjakartAo ahiMsAnA prayogane mAnava jAti sudhI ja maryAdita rAkhavA mAge che. paraMtu A jagatanuM manuSya jAtithI ja pUrNavirAma AvI jatuM nathI mAnava sivAyanA bIjA jIvenI paNa eka bahu ja moTI duniyA che. A jIvane ApaNI peThe vAcA maLelI nathI ane teo potAnAM virATa saMgaThThane ke yuniyane racI zaktA nathI. temaja moTI moTI ghoSaNAe -pikA pADIne khaLabhaLATa macAvI zakatA nathI. e dIna prANIo jeo ApaNA kuTuMbanA avikasita ane adha sabhya che temanA pratye ApaNuM zuM kartavya che? jyAM sudhI ApaNI karuNAnI vimala dhArA temanA sudhI pahoMcatI nathI tyAM sudhI ahiMsA laMgaDI ja raheze ane temAM pUrI kSamatA nahIM AvI zake. je ApaNe ema IcchatA hoIe ke eka deza bIjA deza pratye, eka varga bIjA varga pratye, ane eka jAti bIjI jAti pratye, ahiMsaka vyavahAra kare ane manuSyanuM aMtaHkaraNa hiMsAnA dAnavI saMskAramAMthI Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 dharma ane saMskRti mukti meLavI le te ApaNe kuTuMbanA e nAnA sabhya pratye paNa dayALu banavuM paDaze. jyAM sudhI ApaNe manuSyatara prANIo pratye paNa dayAzIla vartAva nahi rAkhIe, temanA pratye karuNA nahi rAkhIe ane jyAM sudhI hudayamAM krUratA, kaThoratA ane hiMsA bhAvanA astitva dharAvatI raheze tyAM sudhI jagatamAM sAcI zAMti vyApaze nahi ane manuSya manuSya pratye paNa e ja hiMsAne pravega karatAM cUkaze. nahi. eTalA mATe manuSyatara prANI, prANI hovAne saMbaMdhe paNa karuNAne pAtra che. ane eTalA mATe paNa A prakAranI karuNanA abhAve, mANasa mANasa pratye pUrI rIte karuNAzIla nahi banI zake. jenI eka pAMkha kApI nAkhavAmAM AvI hoya evA paMkhI pAsethI AkAzamAM UDavAnI AzA nahi rAkhI zakAya. eka paganA jore mANasa duruha eTale ke muzkela patha para cAlIne dUranI maMjhila sudhI nahi pahoMcI zake. e ja pramANe ekAMgI ahiMsA paNa pitAnA udezane pUre nahi karI zake, mAnavanA manamAMthI hiMsAnA saMskAronuM mULamAMthI uchedana te nahi karI zake. ahiMsA eka jIvana vyavahArya siddhAMta che. te vANuM- vilAsa nathI, to paNa evI AzA rAkhI nahi zakAya ke dareka manuSya dareka sthitimAM tenuM saMpUrNapaNe pAlana karI zakaze. manuSya ahiMsAnA mArge cAlavuM joIe ane jema bane tema agresara thatA javuM joIe. paraMtu ApaNuM cAlavAnI paNa eka maryAdA che, tethI karIne ahiMsAne Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane saMskRtinA mULa AdhAra : ahiMsA 57 paNa ApaNe maryAdita karI daie,sImita karI daIe, ane tenI AgaLanI ahiMsAne hiMsA ja na mAnIe te te kaI buddhimattA nathI. zAstra kahe che : jaM sakka ha taM kirai, jaM ca na sakka ha tassa sadahaNaM / saddahamANo jIvo, pAvaklacarAmAM DhALaM | manuSya peAtAnA kartavyanuM, dhanu' athavA siddhAMtanu jeTaluM pAlana karI zake, jeTaluM AcaraNa karI zake teTaluM kare. paraMtu je aMzanuM vana karavAnu tenI zaktithI para hAya, tenA upara paNa zraddhA tA jarUra rAkhe, tene prApya mAne ane prApta karavA mATe tanateADIne pUrA prayatna kare. A pramANe zraddhAzIla puruSane koi ne keI eka divase mukti maLI jAya che. hiMsA zuM che ? - dharmasaMgraha jIvanamAM ahiMsAne amala keTalI maryAdAnI aMdara rahIne karI zakAya che ? A praznanA uttara ApatAM pahelAM e vastu jANI levI jarUrI che ke vAstavika dRSTithI jotAM ahiMsA zuM che ane hiMsA zuM che? sAmAnya rIte keI paNa prANIne prANAthI vimukta karavuM tene hiMsA kahe che. paraMtu hiMsAnI A vyAkhyA paripUrNa nathI. prANAne Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 dharma ane saMskRti vinAza karavA e dravya hiMsA che, paraMtu dravya hiMsA tyAre ja hiMsAnA pApamAM gaNAya che jyAre te pramAdakaSAyathI prerita hoya. pramAda-kaSAya ja kharuM jotAM hiMsA che, vAstavika hiMsA che ane jaina Agama tene bhAva hiMsA kahe che. AcAya amRtacandre spaSTa zabdomAM kahyuM che ke-- yat khalu kaSAyayogAt prANAnAM dravyabhAvarUpANAm // vyaparopaNasya karaNaM, sunizcitA bhavati sA hiMsA // krodha Adi kaSAyAnA yAgathI kAIpaNa prANInA athavA peAtAnA nijanA prANAnuM vyaparApaNuM karavuM e nizcitarUpe hiMsA che. tathA-- aprAdurbhAvaH khalu rAgAdInAM bhavatyahiMseti / teSAmevotpattirhi saMti jinAgamasya saMkSepaH // jainAgamAmAM hiMsA-ahiMsAnA - puruSArthasiddhayupAya sabadhamAM mahuM ja karavAmAM AvI che. vistRta, vizatru ane gahana mImAMsA kaI bIjA dharmanAM zAstromAM evI mImAMsA nathI maLatI. tenuM kAraNa e che ke samagra jainAcAraneA AdhAra ahiMsA ja che. kRtya ane akRtyanI kaseATI zuM kRtya eTale karavA ceAgya kAya che ane zuM akRSa eTale ke na karavA caiAgya kAya che tenI mukhya kaseTI ahiMsA ja che. satya paNa dharma che. asteya paNa upAdeya che. brahmacaya paNa ArAdhanIya che, paNa A badhA dharmo ahiMsA dharmanI zAkhAo che. vaLI kahyu che ke Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dha ane saskRtinA mULa AdhAra : ahiMsA AtmapariNAma hiMsanahetutvAtsarvameva hiMsaitat / anRtavacanAdikevala mudAhRtaM ziSyabodhAya // asatya bhASaNa, adattAdAna, maithuna ane parigraha A badhAM pApAnA AcaraNathI AtmAnA pariNAmeAnI hiMsA thAya che. tathApi phUTa rUpe samajAvavA mATe tathA jijJAsu jana koI bhramamAM na paDI jAya e dRSTie asatya bhASaNa-AdinI pRthak gaNanA karavAmAM AvI che. 5 kahevAnuM tAtparya eTaluM ja che ke ahiMsA ja samyak caritra ane pApAcArane mApavAna daMDa che. samasta kata caiAmAM ahiMsA e ja mUrdhanya ka`bhya che teTalA mATe AgamAmAM tenI kharIkamAM khArIka vyAkhyA maLI Ave te svAbhAvika ja che. dareka vyaktimAM eTalI caiAgyatA nathI hotI ke te ahiMsAnA viSayane lagatA samagra zrutanuM adhyayana ane manana karI zake. tevA jijJAsue mATe AcArya amRtacaMdra ahiMsA viSaya sabaMdhI manthananu navanIta taiyAra karatAM kahe che ke--jainAgamamAM pratipAdita hiMsA-ahiMsAne TrU'keA sAra eTaleA ja che ke rAgAdi kaluSita bhAvAnA prAdurbhAva na heAvA tenuM nAma ja ahiMsA ane kaluSita bhAvenI utpatti thavI tenu' nAma ja hiMsA che. hiMsA ane ahiMsAnuM vizleSaNa vAcaka umAsvAtie paNa tattvArthasUtramAM e ja kahyuM che ke-- ' tramattayonAt prAcarovaLa hiMsA / ' Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane saMskRti e vacana prasiddha che ke saMyamI puruSa je yatanA rAkhIne, sAvadhAna ane satarka rahIne koIpaNa jIvanA prANene ghAta na karavAnI buddhithI cAra hAtha bhUmi joI joIne cAle che, Ama chatAM acAnaka koI jIva UDIne athavA bIjI kaI rIte tenA pagamAM AvI paDe che ne tenA paga taLe hUdAI jAya che te te saMyamI puruSa hiMsAnA pApathI lipta nathI thato. abhiprAya e che ke pramAda ane kaSAyathI karela prANavadha hiMsA che. A hiMsAthI bacavAnA upAya pramAda ane kaSAyane tyAga kare e che. A vivecanathI pUrvokta praznanuM samAdhAna thaI jaze ke sAdhaka jeTajeTalA aMzomAM pramAda-kaSAyathI nivRtta thaI jAya che teTalA ja teTalA aMzemAM hiMsAthI bace che. sthUla hiMsA, eTale ke dravya hiMsA na karavA chatAM paNa jenA aMtaHkaraNamAM hiMsaka bhAvanA pracura che, te pracura hiMsAne bhAgIdAra bane che. A saMbaMdhamAM taMdula-masyanuM udAharaNuM prasiddha che. to ahiMsAnuM pAlana karavA mATe Avazyaka che ke sAdhaka pitAnA aMtaHkaraNane svaccha, pavitra ane akaluSa banAve. aMtaHkaraNamAM krodha, mAna, kapaTa, Asakti, rAga, draSa, IrSyA vagere kAlimAne pravezavA na de. ATaluM karyA pachI te potAne dharmopeta jIvanavyavahAra calAvato hato paNa ahiMsAnI sAdhanA karI zake che. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane saMskRtino mULa AdhAraH ahiMsA brAnta dhAraNAonuM nirAkaraNa ahiMsAnA saMbaMdhamAM aneka prakAranI brAnta dhAraNuo sAMbhaLavA maLe che. keTalAka leke ema samaje che ke A pRthvI phakta amAre mATe ja che. amAruM ja enA upara ekAdhipatya che. bIjA prANIone tenA upara rahevAne ke jIvananirvAha karavAno adhikAra nathI. A jAtanI vicAradhArAthI prerAIne teo vanya pazuone kUtarAono, vAMdarAone, haraNano ane bIjA jIvano vadha kare che. athavA karanArA vadhane anumodana Ape che. thayelA vadhanuM samarthana kare che. paraMtu niSpakSa vicAra karavAthI spaSTa pratIta thAya che ke A vicAradhArA "jIsakI lAThI usakI bheMsa" eTale ke baLiyAnA be bhAgavALI A jUnI kahevatane caritArtha kare che. A svArthI vicAra jagalIpaNAnI nizAnI che. temAM nyAya athavA aucitya mATe jarApaNuM avakAza nathI. teNe dharatIne paTTo manuSya mATe lakhI dIdhe che? kharuM jotAM je koI jIvadhArI A dharatI para janme che, avatAra pAmyuM che, tene e dharatI para rahevAno ane temAMthI peSaNa prApta karavAno adhikAra che. manuSyamAM bIjA jI karatAM vizeSa sAmarthya che, kevaLa eTalA ja kAraNasara te bIjAonA janmajAta adhikArone chInavI zake nahi. Ama chatAM je te chInave che te prakRti tene yaMgya daMDa ApyA sivAya rahI zakatI nathI. A jAtanI sAMkaDI ane svArtha maya bhAvanAne daMDa manuSyajAtine kevI rIte bhegavavuM paDe che e jANavA mATe Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 dharma ane saMskRti tapasyA karavAnI jarUra nathI. A bhAvanA vadhatAM vadhatAM manuSyamAM paNa A prakAranI dhAraNuM utpanna thayA vagara nathI rahetI. zAsakavarga ema samaje che ke pRthvI tenI bApIkI milakata che ane zAsitene jIvita rahevAno adhikAra nathI. je te jIvatA rahetA hoya te kevaLa amArAM sukhasagavaDane mATe ja. anya keI kAraNe manuSya manuSyanI sAthe bhaSaNa tathA rUMvADAM khaDI denArA atyAcAro karyA che. ane te atyAcArane Aje paNa aMta AvI zaka nathI. duvRttino uddagama kyAMthI ? prazna e che ke chevaTa manuSyamAM A vRttine ugama thaye kayAMthI ? vicAra karavAthI jANavA maLe che ke A duvRttinuM bIja manuSyatara prANIonA adhikAranA asvIkAramAM chupAyeluM che. jyAM sudhI manuSya manuSyatara prANIo pratye nyAyathI nahIM varto, tyAM sudhI te manuSya sAthe paNa nyAyathI vatI zakavAne nathI. ahiMsAne upAsaka A jAtanI anaitika tathA adhArmika vRttine na te pitAnA hadayamAM sthAna ApI zake che ke na te tenuM samarthana karI zake che. lake kahe che-siMha, vAgha, ane sarpa jevAM hiMsaka prANIone vadha kare anucita nathI. kAraNa ke enAthI ApaNane ghaNuM jokhama che paNa e prANIo paNa tema kahI zake che, teone paNa manuSya taraphathI jokhama che. hiMsaka Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane saMskRtine mULa AdhAra : ahiMsA prANIo taraphathI mANasane jeTaluM jokhama hoI zake tenA karatAM teo mATe manuSya taraphathI ghaNuM adhika jokhama UbhuM che. manuSyanI pAse hiMsAnAM sAdhano-zastra che. ane te dUrathI paNa tenA para prahAra karI zake che. daLa banAvIne tene prANa lUMTe che. bicArAM hiMsaka pazue A jAtanuM Ayojana nathI karI zakatAM. Atmavat sarvabhUteSu ahiMsAnA saMbaMdhamAM A prakAranI anyAnya bramaNAo phelAyelI che. paraMtu te badhAmAMthI mukti meLavavAno ane sAcuM svarUpa samajavAne saraLa upAya che-AtmasAkSI. jJAnIoe hiMsA-ahiMsAno nirNaya karavA mATe eka saMbhrAMta kasoTI amane pakaDAvI dIdhI che, Atmavat sarvabhUteSa." bIjA dvArA karavAmAM AvatA vyavahArane tuM potAne mATe ucita na samajato hoya, te e vyavahAra bIjA pratye karavAnuM paNa anucita che. bIjIonA tArA tarapha karavAmAM AvatA je kAryathI tane paDA pahoMce che, duHkha thAya che, tevI ja rIte tuM paNa samajI le ke tArA kArya thI bIjAne paNa pIDA pahoMce che. A pramANe zuddha buddhithI nyAyapUrNa vicAra karavAthI pitAnI meLe ja hiMsA-ahiMsAne bheda samajamAM AvI prAcIna kALamAM hiMsAnAM sAdhana Aja karatAM vadhAre zaktizALI ane dUra dUra sudhI asara karanArAM, vyApaka Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane saMskRti prabhAva nAkhanArAM na hatAM. Aja jyAre evAM agaNita sAdhana nirmita thaI gayAM che ane hiMsA atyaMta zaktizALI banI gaI che, tyAre tene pratikAra karavA mATe ahiMsAne paNa vadhAre sUkSama banAvavAnI jarUra che. A kAraNe ahiMsAnI tarapheNamAM joradAra avAja UThavAnI zarUAta thaI cUkI che. ahiMsAnA bhakto ane anuyAyIo ahiMsaka vAtAvaraNa sarjavAmAM pUro sAtha-sahakAra Ape e jarUrI che, anivArya che. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNa saMskRtinI paraMparA jaina zramane phALe bhAratanA sAMskRtika nirmANamAM jainAcAryono keTale mahattvapUrNa phALe che, e saMbaMdhamAM atyAra sudhI koI vyavasthita vicAra karavAmAM AvyuM nathI. paraMtu spaSTa rIte ema kahI zakAya ke jenAcAryoe pitAnA ucca koTinA tyAgamaya ane saMyamapUrNa jIvana tathA upadezathI bhAratanI saMskRtine ghaNuM ja prabhAvita karI che. tenI deNagI anokhI che. jyAre ApaNe pUrva, dakSiNa ane uttaranA aMtarmAnasano sAkSAtkAra karavA prayatna karIzuM te ApaNane calacitranI mAphaka jainAcAryonI jhAMkhI daSTigocara thaze ke jene prabhAva Aja sudhI bhAratanI kaLA ane mAnavanA mAnasa para akSuNa tema ja vyApaka rUpe paDela che. bhagavAna mahAvIrathI 170 varasa pachI utpanna thanAra mahAna AcArya bhadrabAhune kaNa bhUlI zake, ke jemaNe pitAnA yogabaLathI bhaviSyane jANIne magadhanI janatA ane samrATa caMdraguptane bAra varasanA duSkALane saMketa dha-5 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane saMskRti karyo hate. samrATa caMdragupta temanI sAthe dakSiNayAtrAmAM gayA, bhikSu banyA ane aMtamAM jenavidhi anusAra samAdhikaraNa karIne kRtakRtya thaI gayA e badhuM temanA ja upadezanuM phaLa hatuM. AcArya bhadrabAhunA dakSiNa-pravAsanAM pariNAma ghaNAM ja dUragAmI, sthAyI prabhAva pADanArAM ane anokhAM siddha thayAM. A pravAsanA pariNAme magadhane jaina saMgha be bhAgomAM vaheMcAI gaye. tenuM duSpariNAma digambara vetAmbaranA saMpradAcanA bhedarUpe pragaTa thayuM, paraMtu bIju mahatvanuM suphaLa e AvyuM ke temaNe dakSiNanA (kalabra, hAyasela, gaMga Adi) rAjavaMza para pratyakSa athavA parokSa rIte jaina dharma ane ahiMsAno je prabhAva aMkita karyo, te Aryo ane draviDonI ekatAnuM kAraNa banyuM. mahAna zratadhara AcArya bhadrabAhu pUrva ane uttaranA madhura saMmelananI prathama kaDI hatA. Arya mahAgiri ane Arya suhastInA ziSya guNasuMdare samrATa sampatinI sahAyatAthI bhAratanA judA judA prAMto uparAMta aphaghAnistAna, cUnAna ane IrAna vagere eziyAnA samasta rASTromAM jaina dharmane vyApaka pracAra karyo. sUtrayuganA pratiSThA paka umAsvAti, bhAratanA mahAna dArzanika siddhasena divAkare jena takazAstranuM vyavasthita rUpa pradAna karyuM ane AcArya kundakunda AdhyAtmika graMthanI racanA karIne tathA svAmI samantabha tarkazAstranI pratiSThA karIne jena sAhityane samRddha banAvyuM. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNa saMskRtinI paraparA 67 jyAre ApaNe vikramanI pahelI sahasrAbdI para dRSTi pheMkIe chIe te ApaNane jeee sAhityanA vividha graMthaiAne puSTa karavAmAM prazasanIya prayAsa karyo heAya evI aneka vibhUtionAM ekAeka dana thAya che. devadhagaNI kSamAzramaNa, jinabhadragaNI kSamAzramaNa, abhayadeva, haribhadra zIlAMka, dhanezvarasUri, kAlikAcAya, jinadAsa mahattara Adi ane khIjI sahasrAbdInA kalikAlasarvajJa hemaca`drAcAya, vAdI devasUri, yazeAvijaya Adite AcarcA che ke jeoe dhArmika, rAjanaitika, sAhityika tathA AdhyAtmika vicArothI dezane sapanna manAvyA che bIjI mAjI AcAya gaNadhara bhUtavalI, puSpadaMta, kundakunda, pUjyapAda, pAtrakesarI, akalaMka, vidyAnI, siddhAMta cakravartI, naimicadra, jinasena, anantavI, prabhAcaMdra vagere paNa che ke jeoe dakSiNa ane uttarane peAtAnI pratibhAthI prabhAvita karyAM che. bhAratanA nirmANamAM jaina AcAryanA phALe jo ke mukhyatve karIne AdhyAtmika rahyo che, teA paNa gujarAtanuM sAmrAjya, kumArapALane ahiMsAnI dIkSA tathA dakSiNamAM vijayanagaranI rAjyavyavasthAmAM ahiMsAnI pratiSThA, tathA bihAra ane mathurA pradezeAmAM ahiMsaka vAtAvaraNa utpanna karavAmAM paNa A ja AcAryAnA phALeA rahyo che. jyAM sudhI bhAratavarSamAM ahiMsA tathA jIvadayA, nirAmiSa bheAjana, durvyasane pratye dhRNA, madyapAna tathA cAritryaka ni LatAnI viruddha je sAmudAyika bhAvanA jovAmAM Ave che, tenI pAchaLa jainAcAryanA prakhaLa hAtha rahyo che. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane saMskRti jainAcAryae tathA jainasAdhuee ahiMsA, tapa, tyAganI kaseATI para je ujjavaLa svarUpa vizvanI samakSa rajU karyu che te Aje paNa bhArata mATe gauravanI vastu che. 68 saurASTramAM ahiMsaka bhAvanAne je ullekhanIya praya maLyA che te jainAcAryAnuM ja pradAna che. tenu phaLa anekarUpe ApaNA kAmamAM AvyuM che. svAmI dayAnaMde vane je ahiMsAparaka atha karyAM ane mahAtmA gAMdhIjIe je ahiMsA-nIti apanAvI tenI pAchaLa saurASTranu ahisAmaya vAtAvaraNu ja kAraNarUpe UbhuM che. 'gAMdhIjIne te jaina sa ta becarajI svAmI'e vilAyata jatAM pahelAM madya, mAMsa ane parastrIgamananA tyAganI pratijJA levaDAvI hatI. 'kavi rAyaca'dabhAI'e temane pUrNa ahiMsaka banAvI dIdhA. * Aje samasta saMsAra ahiMsA tarapha AgaLa vadhavAstu' vicArI rahyo che, te khuzI thavAnI vAta che. paraMtu jainasa`ghe hiMsAthI bharelI pAchalI zatAbdIomAM ahiMsAnI je divya caiAti jhaLahaLatI rAkhI che te tenu* bhAratane vizvane ane samasta mAnavatAne sauthI meATu' pradAna che. rAjAonA phALA : bhAratIya itihAsanu* UMDuM. avagAhana karanAra keTalAka vidvAnAnA mata che ke brahmavidyA athavA AdhyAtmika jJAna kSatriyAthI prAraMbha thaine brAhmaNA sudhI paheAMcI gayuM. jaina itihAsa A matanI puSTi kare che. jaina itihAsanI hakI Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNa saMskRtinI paraMparA kate tenuM samarthana kare che. traSabhadevathI mAMDIne mahAvIra sudhI covIse ya tIrthakarane janma rAjavaMzamAM ja thaye hato. pratyeka tIrthakaranA kALamAM anekAneka jenarAjA paNa thayA. cakravartI paNa thayA, jeoe jinendrIya dIkSA dhAraNa karI ane jainadharmanA prasAra ane pracAramAM mahattvane phALe Agre. A badhAne ItihAsa Aje maLato nathI. te paNa bhagavAna mahAvIranA samakAlIna ane temanA pachInA theDA rAjAo jemaNe jaina dharmanA prabhAva-vRddhimAM phALo ApI pitAne dhanya banAvyA heya-evA rAjAone ullekha kare anucita nahi gaNAya. ceTaka tathA anya rAjAo : rAjA ceTaka bhagavAnanA prathama zramaNopAsaka hatA. teo vaizAlInA atyaMta prabhAvazALI rAjA vIra hatA. temaNe pratijJA karI hatI ke huM mArI kanyAone jena sivAya bIjA keIne ApIza nahi. nItinI pratiSThA ane zaraNugatanI rakSAne mATe ceTakane ekavAra magadharAja kRNikanI sAthe bhISaNa saMgrAma khela paDyo hate. sidhu-sauvIranA udayana, avaMtInA pradyota, kauzAmbInA zatAnIka, cappAnA dadhivAhana, ane magadhanA zreNika rAjA ceTakanA jamAIo hatA. e badhA rAjAe jainadharmanA anuyAyI hatA. rAjA udayane to bhagavAna pAsethI dIkSA paNa lIdhI hatI. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane saMskRti zreNika ane kRNika : ItihAsaprasiddha magadhanA adhipati bismasAra, jaina sAhityamAM zreNikanA nAmathI paNa prasiddha che. temanI gAthAo jaina sAhityamAM prasiddha che. zreNikanA putra samrATa kUNika paNa bhagavAnanA parama bhakta hatA. kRNikanA putra udayane paNa jaina dharmanuM zaraNa grahyuM hatuM. kAzI-kauzalayanA aDhAra licchavI ane mallI rAjA2AjAoe bhagavAna mahAvIrane nirvANa-mahotsava UjavyuM hite. ethI ema mAlUma paDe che ke badhA rAjAe jaina dharmathI prabhAvita hatA. mauryasamrATa candragupta : candragupta jainadharmanA anuyAyI hatA. bhadrabAhu svAmI AgaLa muni-dIkSA aMgIkAra karIne te masUra (dakSiNa) gayA. temaNe zramaNa belAgelanI guphAmAM AtmasAdhanA karI. tenA maMtrI cANakya paNa jainadhamI hatA ane jaina zrAvaka gaNInA putra hatA. samrATa azokaH azeka caMdraguptanA putra hatA. temaNe ahiMsAnI je sevA karI che te prasiddha che. "ala pheItha opha azaka" nAmanA pustakamAM jaNAvyA mujaba aze ke ahiMsAviSayaka je niyame pracArita karyA hatA te bauddhonA karatAM jenonI sAthe vadhAre meLa khAtA hatA. pazu-pakSIone na mAravAM, nakAmAM jaMgalene na kApavAM tathA viziSTa tithio tathA Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNa saMskRtinI paraMparA parvanA divasomAM jIvahiMsA baMdha rAkhavI vagerenA Adeza jainadharmane maLatA Ave che. samrATa saMpratiH sampati azokanA putra hatA. te ekavAra yuddhamAM vijaya prApta karI khuzakhuzAla thatA mAtAnI pAse pahoMcyA. jaIne vaMdana karyuM. temaNe joyuM ke mAtAnA mukha upara prasannatAne badale AMkhamAM AMsu che. kAraNa pUchatAM mAtAe jaNAvyuM- narasaMhAra karIne prApta karavAmAM Avelo vijaya, sAce vijaya nathI. sAce vijaya-sAcI zAMti ahiMsA dvArA ja prApta thaI zake che. vagere upadeza sAMbhaLIne sammatie prakhyAta jaina muni Arya suhastI pAsethI jenadharma aMgIkAra karyo. samrATa sammatie anArya dezamAM jenaInA pracAranA uddezathI jainadharmanA ArAdhake mATe dharmasthAnonI vyavasthA karAvI hatI. anArya prajAnA uthAnane mATe sammatie mahatvapUrNa kArya karyuM che. teNe dharmapracArakone mekalIne jainadharmanI zikSAone phelAvo karyo hato. aneka vidvAnane e abhiprAya che ke Aje je zilAlekha azokanA nAmathI prasiddha che te kadAca saspatinA lakhAvarAvelA hoya evo saMbhava che. kaliga cakravatI khAravela - IsavI sananI pUrve bIjI zatAbdImAM rAjA khAravela thaI gayA. e yuganI rAjanItimAM khAravela sauthI mahatvanI vyakti hatA. emanA samayamAM jainadharmane khUba ja utkarSa thaye. temanA prayAsathI jaina sAdhuo tathA jaina vidvAnonuM Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 dharma ane saMskRti eka mahAsaMmelana thayuM. jaina sa Mghe temane mahAvijayI khemarAjA tathA bhikSurAjA ane dharmarAjAnI padavI paNu pradAna karI. jainadharma pratyenI karavAmAM AvelI khAravelanI sevAe mahumUlya che. te atyaMta pratApI rAjA thayA che. kalacUrI ane labhravaMzI rAjA : kalasUrI rAjavaMza madhyaprAMtanA sauthI meATA rAjava'za hatA. AThamI-navamI zatAbdImAM tenA prabaLa pratApa camakI rahyo hatA. A vaMzanA rAjAe jainadharmanA kaTTara anuyAyI hatA. tripurI emanI rAjadhAnI hatI. preA. svAmI AyaMgaranuM kathana che ke emanA vaMzajo Aja paNa jaina kalAkAranA nAmathI nAgapuranI AsapAsanA pradezamAM meAjUda che. hAyasela vazI rAjA : hAyasela vazanA aneka rAjA-mahArAjA, amAtya tathA senApatie jainadharmanA anuyAyI hatA. sudattamuni A vaMzanA rAjaguru hatA. pahelAM te cAlukayonA mAMDalika hatA paNa 1116mAM teoe svataMtra rAjyanI sthApanA karI hatI. gagavazI rAjA : IzukhristanA bIjA saikAmAM gaga rAjAoe dakSiNa pradezamAM peAtAnuM rAjya sthApyuM hatuM. 11mA saikA sudhI te vistRta bhUkhaMDa para zAsana karatA rahyA. A badhA rAjA parama jaina hatA. A vaMzanA prathama rAjA mAdhava Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNa saMskRtinI paraMparA hatA. temane kAgaNIvarmA paNa kahe che. te jainAcArya siMhandInA ziSya hatA emanA samayamAM jainadharma rAjadharma banI gayo hato. A vaMzane durvinIta rAjA prasiddha viyAkaraNa jainAcArya pUjyapAdane ziSya hato. eka bIjA rAjA mArasiMhe aneka rAjAo upara vijaya prApta karIne ezvarya pUrvaka rAjya karIne aMtamAM bhikSupada grahaNa karyuM hatuM. jainAcArya ajitasenanA pAdamUlamAM samAdhi maraNa- pUrvaka AyuSya pUrNa karyuM. zilAlekhanA AdhAra pramANe temanuM mRtyu I. sa. 96pamAM thayuM. A vaMzanI mahilAo paNa jinendradevanI mahAna upAsikAe hatI. rAjA mArasiMha bIjAnA suyogya maMtrI cAmuDarAya hatA. mArasiMhanA putra rAjamallanA te pradhAna maMtrI ane senApati thayA. te daDha jaina dharmanuyAyI hatA. siddhAMta cakravartI nemicandra cAmuDarAyanA dharmaguru hatA. kanaDI bhASAmAM lakhAyeluM "triSaSThi lakSaNa" mahApurANa temanI prasiddha racanA che. A ja cAmuDarAye zramaNa belagelAmAM bAhubalI svAmInI bhavya temaja vizALa mUrti eka pahADamAMthI katarAvI che. 56 phUTa UMcI e mUrti bhArata varSanI jevAlAyaka vastuomAM anyatama che. rAjA zivakeTi : dakSiNa bhAratamAM kacInA rAjA zivakeTie prasiddha AcArya samaMtabhadranA upadezathI jainadharma aMgIkAra karyo ane tenA pracAramAM sAro phALe Aye. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane saMskRti rAjA Ayane : - gvAliyaranA rAjA Ayane e siddhasenanA prasiddha jainadharmanI prazaMsanIya sevA karI che. mAMsAhAra, zikAra Adi hiMsaka pravRttionI niSedha AjJA ghoSita karIne ahiMsAnI temaNe pratiSThA karI. kumArapALane ItihAsa to prakAzamAM AvI cUkyo che. gujarAtanI saMskRtimAM jainatvanI je jhalaka Aje paNa dekhAya che, tenuM ghaNuMkharuM zreya AcArya hemacaMdra tathA tenA priya ziSya kumArapALane jAya che. kumArapALane "paramahaMta'nuM je pada prApta thayuM temAM jarA paNa anaucitya nathI. rASTaphaTavaMzI rAjA ane amoghavarSa : rASTrakUTavaMzI rAjA paNa pitAnA samayanA eka pratApI rAjA hatA ane jainadharmanA parama bhakta ane anuyAyI hatA. temanA rAjyakALamAM jainadharmane khUba abhyadaya thaye. - A rAjAomAM paNa ameghavarSa rAjA vizeSarUpe ullekhanIya che. te jainAcArya jinasenanA ziSya hatA. temanA zAsanamAM jainadharma khUba phUlyaphaLyo. ameghavarSa eka vidvAna rAjA hatA. temaNe praznottararatnamAlika graMthanI racanA karI che aMga, baMga, magadha, mAlavA, citrakUTa ane beDinA rAjA ameghavarSanI sevAmAM rahetA hatA. gujarAta sahita dakSiNadeza upara temanuM zAsana hatuM. aMtima samayamAM rAjapATa cheDIne te muni banI gayA hatA. ameghavarSanA putra akAlavarSa ane akAlavarSanA Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNa saMskRtinI paraMparA 75 putra rAjA indra paNa jainadharmanA dRDha anuyAyI hatA. iMdre paNa muni-dIkSA aMgIkAra karI hatI. vanarAja cAvaDA ane cAlukaca rAjA : gUjarAtamAM vividha prakhyAta vaze!nA rAjA vanarAja zIlaguNusUrinA ziSya hatA. enA pachI AvelA cAlukaya va'zI rAjA paNa jainadharmanA pAkA anuyAyI hatA. siddharAja jayasiMha : siddharAja jayasiMhai jo ke vidhipuraHsara jainadharma aMgIkAra karyA na hatA, paraMtu jainadharma pratye tene UMDA anurAga hatA, prema hatA. AcArya hemacaMdrathI te bahuja prabhAvita hatA. temanI ja vinaMtithI AcArya zrI hemacaMdrAcArya "siddha hema zabdAnuzAsana" vyAkaraNanI racanA karI hatI. gujarAtanA rAjA mUlarAja paNa jainadharma nA anurAgI hatA. ma'trI ane senApati : bhAratamAM maMtrItva ane senApatitvanuM kArya je kuzaLatA ane sUjhabujhanI sAthe jaina zrAvazAe karyu' te itihAsanA ujjavaLa pAnAMonuM sarjana kare evuM che. jaina maMtrI ane senApati eTalI saMkhyAmAM thaI cUkayA che ke tenI gaNatarI karavI paNa zakaya nathI. jaina maMtrIoma vastupAla ane tejapAlanu' nAma itihAsanI amUlya sapatti che. kadAca vizvamAM paNa te evA maMtrI thaI gaya Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 dharma ane saMskRti che ke jene jeTe jaDato nathI. baMne bhAI vAghelA vaMzanA rAjA viradhavalanA maMtrIo hatA. rAjanItinA paMDita ane janadharmanA ananya bhakta hovA chatAMye bIjA badhA dharmo pratye paNa teo udAra hatA. teonI udAratA, vismayajanaka dAna, vIratA ane dharmaniSThAne vistArabhayathI ahIM ullekha karI zakAya tema nathI. mevADanA mahArANA pratApasiMhanA pradhAnamaMtrI bhAmAzAha jainathI keNa paricita nathI ? jayapura rAjyanuM maMtrIpada lAMbA vakhata sudhI jenee ja suzobhita karyuM hatuM. ajameranA rAjA vijayasiMhanA senApati dhanarAja siMghavI jaina hatA. gujarAtanA solaMkI rAjA bhImadevanA senApati Abha jaina vIra hatA. - rAjasthAnanAM aneka rAjyonI sthApanAmAM jainavIrone ullekhanIya hAtha rahyo che. kahevAnuM tAtparya eTaluM ja che ke potAnI pramANikatA ane rAjanaitika kuzaLatAne kAraNe jene e rAjanItinA kSetramAM paNa ghaNuM ja kiMmatI kArya karyuM che ane sAthe vIrasaMghane prabhAvazALI banAvavAmAM bahu ja mahatvano phALo Apyo che. jenasaMghanA prasAra jainadharma bhAratano aitihAsika dharma che. bhagavAna RSabhadevathI mAMDIne Aja sudhI tenI akSuNa paraMparA cAlI AvI che. jainadharma Atmadharma che. te haMmezAM Atmadamana, IndriyasaMyama, vaicArika samanvayane AdhArabhUta mAnIne ja Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNa saMskRtinI paraMparA AgaLa vadhyo che. vikAsa pAmyo che. teNe pracAranA kerA ADaMbara para kadI vizvAsa rAkhe nathI. pitAnA maMtavyonA pracArane nimitte teNe kuTilatA tathA saMgharSavRttine kadI Azraya lIdhe nathI ke tene protsAhana ApyuM nathI. jainadharma AtmavijetAone dharma che. tene prabhAva AtmavizvAsI leke upara ja paDe che. niraMtara yugayugathI jainadharma para zraddhA rAkhanArAonI saMkhyA vadhatI ghaTatI rahI che. paraMtu janadharmanI saritA kadI sukAI gaI nathI, te haMmezAM mAnavajAtine zAMtino saMdeza ApatI rahI che. janatA para ane rAjAo para jenadharmanI bahu ja mATI asara rahI che. bhAratanA moTA moTA samrATa jainadharmanA vajanI chAyAmAM AtmanirIkSaNane pATha paDhatA rahyA che. svayaM bhagavAna mahAvIranA vakhatamAM paNa jenadharma magadhano rAjyadharma hate. tAtkAlika bhAratanAM 16 mukhya rAjyomAM jainadharma bahu ja tejasvI rahyo hato. bhagavAna mahAvIranA mAmAnI pAMca putrIoe paNa pAMca rAjAone jainadharmanI dIkSA ApI hatI. jo ke mahArAjA ceTakane sAta putrIo hatI. paraMtu temAMthI be te brahmacAriNuM ja rahI hatI. kramazaH A pAMcamAMthI prabhAvatIe sindha-sauvIranA samrATa udayanane, zivAe avantIpati caMDa pradyotane, celaNAe magadhanA adhipati zreNikane, mRgAvatIe vansapati zatAnIkane ane padmAvatIe aMgadezanA adhipati dadhivAhanane jainadharma tarapha vALyA hatA. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane saMskRti e vakhatanA rAjAo ane rAjakumAre, rANIe tathA rAjakumArIo para zramaNa bhagavAna mahAvIrane eTale prabhAva hato ke keTalAye rAjaputra ane rAjaputrIoe sAdhu-dharmanI dIkSA paNa grahaNa karI hatI. te jainadharmane suvarNayuga hato. cAre tarapha janadharmane rAjyano Azraya saMpUrNa rIte maLato hato. paraMtu jinadharma AcArane dharma che. tene rAjyAzraya temaja vyaktinA AzrayanI koI tAlAvelI nathI. e vakhate je anukULa vAtAvaraNane lAbha laIne janadharmane rAjyakakSAe vaidhAnika rUpa ApavAmAM AvyuM hota ane tene pracAramukha banAvavAmAM AvyuM hata te te hajIye ghaNo vadhAre vistAra pAmata. paNa jainadharma lekeSaNA ane lokasaMgraha vRttine dhArmikatA mATe anivArya zarata nathI mAnate. chatAM paNa jainadharmane pracAra ane prabhAva vadhyo, tyArabAda sauthI pahelu nukasAna jainadharma ceTaka ane koNika rAjA vacce thayelA vaizAlI-yuddhathI thayuM. koNika vijetA banyA chatAM paNa jenene lAni-pAtra banI gaye ane chevaTamAM te bauddha banI gayo. zatAbdI pachI jainadharmanuM varcasa guptavaMzanA rAjyakALamAM vadhyuM. mahArAjA azokanA putra sammatie te guru guNasuMdaranI AjJA laIne jainadharmane vizvamAM vistRta karavA mATe ghaNe prayatna karyo, paNa sampatinA pachI jainadharmanA phelAvAnI-pracAranI paraMparA cAlI na zakI. e vakhate jainadharma IrAna, aphaghAnistAna, ane grIsa vagere Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNa saMskRtinI paraMparA 4 samagra dezamAM phelAyeA. eTalu' ja nahi jainadharma grIsanA mahAna ciMtaka pAIthAgeArasane Arhata dharmanI dIkSA ApI Aja paNa duniyAmAM pAIthAgeriyana leAkAnI kamI nathI. teonA siddhAnta, teeAnI mAnyatAe jainadhama thI anuprANita thayelI che. digambara paTTAvalIemAM pihitAzrava (pAithegeArasa) nAmanA saMtanA ullekha maLe che. / te bhagavAna mahAvIrathI vIsa varasa pahelAM pAithege rasa bhAratamAM AvyA hatA. ane temaNe bhagavAna pArzvanAthanA sAdhue pAsethI jaina dIkSA grahaNa karIne grIsamAM jainadharmane pracAra karyAM hatA. tattva ane siddhAMtanI dRSTithI jainadhama Aja vizva vyApI banatA jAya che, kAraNa ke vizvamAM sAmAjika, saiddhAntika ane rAjanaitika netA-gaNu ahiMsAne ja sarvazreSTha siddhAMta rUpe svIkAre che. Aja yuddhanI viruddha zAntivAdIonA meraceA bhagavAna mahAvIranA e kathananI anusAra nirmANu thaI rahyo che. jemAM temaNe kahyuM hatuM ke: "mA no mAdaLo" ('hiMsA na kareA. hiMsA na karo.'nI upadeza devAnI paNa preraNA ApI hatI. ) jainadhama eka vicArAdhArA che je sAmAjika niyama ane vyAvahArika samedhAnuM parivartana karavuM e dharmane mATe bInajarUrI samaje che. jainadharma na tA keAInI bhASA badalavA mAge che. na Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 dharma ane saMskRti kAInI vivAha-lagna paddhatimAM hastakSepa karavA mAge che ane na rAjya tathA bhautika samRddhi para teNe kadI vizvAsa rAkhyA che. te te mAnavatAnI jAgRti vikArAnuM niya traNa ane AtmadarzananA sadeze! vizvamAM phelAvavA icche che. A badhA samrATa pAte ja zuddha AcaraNavALA hatA. teonA zAsanakALamAM niraparAdha nirdoSa prANIonI hatyA aMdha rahI hatI. leAke sukhI ane samRddhizALI hatA. sau peAtapeAtAnAM niyata kAryo karatA hatA. ekane khIjA IrSyA ke dveSa na hatA. UMcanIcanA bhedone sthAna na hatuM. sau puNyakarma karavA yathAzakti prayatna karatA hatA. zAsake koI divasa kAInA dharma athavA sAmAjika niyamamAM kAI jAtanI DakhalagIrI karatA na hatA. prajAnI rakSA vyavasthA mATe bhUmi kara ane jakAta kara sivAya kAI kara letA na hatA. te hatuM surAjya jene leAkeA cAhatA hatA. dakSiNabhAratamAM gaMgavazIya Adi jainadharmInuyAyI rAjAoe seMkaDA varSa sudhI niSkalakarAjya karyuM' che. cAmuNDarAya Adi vIrAe peAtAnI zakti matAvI che. Aja paNa mudriImAM e rAjavaMzanA uttarAdhikArI vidyamAna che. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 bhAratIya saMskRtimAM ahiMsA "mAteva sarvabhUtAnAmahiMsA hitakAriNI" bhedajJAnapUrvaka abheda AcaraNa e ja ahiMsA che. jyAM sudhI samasta prANIomAM abheda daSTi rAkhIne vartavAmAM AvatuM nathI tyAM sudhI ahiMsAnuM AcaraNa nathI thaI zakatuM. pratyeka AtmAnuM svarUpa eka ja prakAranuM che, evuM samajIne badhAM prANIonI sAthe potAnA je sarala satya vyavahAra kare e ahiMsAnI sAdhanA che. kAraNa ke manuSya eka sAmAjika prANI che. eTalA mATe tenA dharmanuM ane tenI ahiMsAnuM svarUpa paNa saMpUrNa rIte sAmAjika hoI zake che. manuSyane vikAsa samAja vinA saMbhavita nathI. bIjAnI sahAyatA vinA manuSya jIvI zakato nathI. eTalA mATe AcArya umAsvAtie "popaNa karavAnA" kahyo che. arthAtu nuM jIvana ekabIjAnA sahakArathI ja cAlI zake che. tethI dharma tathA ahiMsAnA AcaraNamAM paNa sAmAjikatAnI dRSTi anivArya che. sAmAjikatAnI daSTi abheda AcaraNanI preraNA Ape che. parabheda jJAnanuM devuM Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 dharma ane saMskRti paNa jarUrI che. eTalA mATe te alaga alaga hevA chatAM paNa ekarUpa che. pagamAM kAMTe vAgatAM ja mananI preraNAthI hAtha turata ja kAMTAne kADhavA mATe tatpara banI jAya che. hAthane tema karavA mATe zIkhavavuM paDatuM nathI. pagane kAMTe kADhatI vakhate hAtha ema vicAra nathI karate ke paga gaMdA che, mArAthI nIce che-huM ene sparza kema karuM ? kAraNa ke hAtha tathA pagamAM AkRtinI bhinnatA hovA chatAM ye cetanyanuM ekatva che. "thA viSe tathA brahmAje" arthAt je A zarIramAM che te ja pUrA vizvamAM che. zarIranAM bhinna AkRti tathA bhinna kAyavALAM aMga-pratyaMganI peThe ja samasta jagatamAM alaga alaga prANIo che. paraMtu "je mAyA"nA siddhAMtane anusarIne samasta AtmAo eka ja svarUpa che. A ekatva anubhUtinA AdhAra para ahiMsAnuM pAlana karI zakAya che. zarIra tathA kArya saMbaMdhI gauNa upAdhIonA mehamAM paDIne jyAre mAnava potAne bAMdhI le che tyAre ahiMsAne pUrNa vikAsa siddha thaI zakatuM nathI. vyaktigata ane sAmudAyika sarva prakAranAM baMdhana ahiMsAnA vikAsane rokavAvALAM che. baMdhana ane saMkucitatAne ahiMsA sAthe janmajAta viSedha che. gaMgAnI mukta jaladhArAnI jema ahiMsAno pravAha paNa mukta ane vyApaka hoya che. ahiMsA, kuTuMba, prAMta, bhASA, paMtha, saMpradAya tathA kathita dharmanA khADAmAM baMdha karI devAmAM Ave te tenI paNa e ja sthiti thaze, je sthiti gaMgAnA zuddha jaLane Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhArastIya saMskRtimAM ahiMsA 83 keI khADAmAM baMdha karI devAthI thAya che. saMpradAyavAdanA gherAmAM baMdha karI devAthI ahiMsAe aneka vikRtio pedA karI-temAMthI kAyaratA janmI ne poSaNa pAmI ane dharma jokhamamAM che evI ghoSaNA karIne hiMsAne protsAhana ApyuM. eTalA mATe ahiMsAnA pAlana ane pracAra mATe tene badhAM ja bahAranAM baMdhanathI mukta rAkhavI paDaze. mANase pitAnI sagavaDa mATe bhAI-bahena, patipatnI, mA-bApa vagere saMbadhe UbhA karyA. A saMbaMdhane upayoga jo mAnavatAnA vikAsamAM karavAmAM Ave te to ThIka che. paraMtu A ja saMbaMdhane sAMkaDA vartuLanuM rUpa ApavAmAM Ave ane A saMbaMdhane kAraNe samAja sAthe dveSa karavAmAM Ave te ahiMsAno vikAsa thaI zakaze nahi. e ja rIte samAjamAM sagavaDa mATe vargo banAvavAmAM AvyA, tathA vyavasthAnI dRSTithI pRthvI upara sImArekhAo AMkavAmAM AvI. paNa A badhAne upaga kevaLa vyavasthA ane sagavaDa mATe che. je A maulika udezane bhUlI javAmAM Ave ane prAMta tathA rASTranI sImAone meha utpanna thaI jAya, to e vyavasthA ja hiMsAnuM rUpa dhAraNa karI le che. kAraNa ke samasta vizvanA manuSyamAM eka ja svarUpavALe AtmA vase che. A vicAra jyAM sudhI kAyama raheze tyAM sudhI bhASA, prAMta, athavA rASTranA nAme saMkIrNatAne Azraya maLaze nahi. bhASAnA nAme mananA TukaDA karI levA e te sAva aNasamaja che mUkhartA che, kAraNa bhASA bhAvane vyakta Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane saMskRti karavAnuM eka sAdhana mAtra che. je e sAdhanene durupayoga karavAmAM Avaze te tenuM pariNAma hiMsAnA rUpe ja pragaTa thaze. e ja rIte saMpradAye ane paMthee paNa ahiMsAne nAme saMkucita mata-vAdane Azraya ApavAne kAraNe hiMsAne ja protsAhana ApyuM che. je AtmasAdhanAne bhinnabhinna prakAra mAtra hatI te dhArmika paraMparAo ja je mAnavIne mAnavIthI judo pADavAnuM sAdhana banI jaze te ahiMsAnA vikAsane itihAsa AgaLa kevI rIte vadhI zakaze ? mAre Azaya eTalo ja che ke mAnava samAjanI vacce bhedanI dIvAla UbhI karavI te sarvAdhika hiMsAnuM kArya che. eTalA mATe ahiMsAnuM paheluM rU5 e ja heI zake ke A jAtanA jaDatApUrNa bhedane naSTa karavAmAM Ave. A bhedanI dIvAla manuSya potAne svArtha sAdhavAne mATe UbhI karI che. nahi te samAjamAM kAmanI ucita vaheMcaNa bahu ja sArI rIte karavAmAM AvI hatI. samAjanI AvazyakatA mujaba keTalAka lokone jJAna-vijJAnanI sAdhanA ane tenA pracAranuM kAma seMpavAmAM AvyuM. keTalAka lokone nirbaLanuM rakSaNa karavAnuM kAma soMpavAmAM AvyuM. keTalAka lakone leDhAM lAkaDAM cAmaDAM vagerene upaga karI jarUrI vastuonA utpAdananuM kAma soMpavAmAM AvyuM. ane keTalAka lekene vastuonA vinimaya karI-vepAra karI ekabIjAnI jarUriyAta pUrI karavAnuM kAma soMpAyuM. A rIte eka ja zarIranAM judAM judAM aMgo pAsethI jevI rIte juduM juduM kAma levAmAM Ave che tevI ja rIte samAjanAM judAM judAM Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhArastIya saMskRtimAM ahiMsA aMga banAvI evI vyavasthAnuM nirmANa karavAmAM AvyuM, jethI karIne vikAsanA mArgamAM kyAMya muzakelI na UbhI thAya; paNa manuSyane kuTila mane potAnA svArtha siddha karavA mATe eka kAmane UMcuM ane bIjAne nIcuM mAnyuM. pariNAme jAti-pAMti Adi saMkucita bhAvanAo pedA thaI. koI kAmane zreSTha batAvavuM ane bIjAne halakuM batAvavuM-a rIte UMca-nIcapaNanI kalapanAo karI parasparanA vyavahAramAM bheda utpanna kare e sauthI moTI hiMsA che. pachI samAjanuM kaI paNa kAma kema na hoya. badhAM kAma samAna che ane e kAma karanArA badhA ja mAnavI paNa samAna che. A jAtano samAnatAmUlaka dRSTikoNa ja sarala satya vyavahAra karavAnI preraNA Ape che ane te ja sAcI ahiMsAnuM rUpa che. yuganA AraMbhamAM bhagavAna RSabhadeve samAjane traNa bhAgamAM vaheMcI nAkhya-asi, masi, tathA kRSi. mAnavanA manamAM pedA thanArI pazutAne-aparAdha bhAvanAne rokavA mATe rakSakadaLa che, te "asi" vibhAgamAM Ave che. jJAnavijJAnanI sAdhanA ane zikSaNanuM kAma karavAvALA "masi" vibhAgamAM Ave che. utpAdana, vinimaya ane vyApAranI javAbadArI upADanAra kRSi vibhAgamAM Ave che. paNa mULa prazna to e che ke ahiMsAnI dRSTithI asi, masi ane kRSinuM kAma karanAra manuSyamAM kaI jAtane bheda nathI. keI UMce nathI, keI nIce nathI, jAtibheda kevaLa mAnavane svArtha ane durAgraha mAtra che. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane saMskRti " kammuNA baMbhaNo hoi kammuNA hoi khaktio vaiso kammuNA hoi suddo havai kammuNA // " ahiMsAne prAraMbha manuSyathI thAya che, jevI rIte zikSaNane prAraMbha ka, kha, ga vagere mULAkSarethI thAya che, tevI rIte ahiMsAnI dRSTithI manuSyane jaladI samajavAmAM AvI jAya che. keIpaNa duHkhathI pIDAtA manuSyane jyAre nAnuM bALaka paNa jue che te tenA AtmAmAM eka dhrujArI eka kaMpa AvI jAya che ane samasta AtmAne te AvarI le che. eka sahaja sahAnubhUtinI bhAvanA tenA dilamAM UThe che. A je sahaja sahAnubhUti che, hamadardI che, te ja ahiMsAnuM pravezadvAra che. koIne duHkhI jotAM ja tenA duHkhane dUra karavAnI IcchA thaI jAya che. manuSyane dukhene prabhAva AtmA para bahu ja jaladIthI paDe che. e vAta sAcI che ke ahiMsAno AraMbha manuSyathI thaze ane jema jema AtmAnI saMvedanazIlatA tIvra-tIvratara thatI jaze tema tema prANImAtranI Atmaupamya samajavAnI bhAvanA jAgrata thaze ane prANImAtranA rakSaNa mATe mAnavI kevaLa prayatna nahi karaze paraMtu pitAnuM balidAna ApavA paNa taiyAra thaI jaze. A kevI viDaMbanA che ke ahiMsAne dAva karanArA mAnavI kIDI-makeDIne bacAvavA prayatana to kare che paNa bhUkhyA, nAgA ane daridra manuSyone joI manamAM karuNAne bhAva nathI lAvatA. vAstavika rIte jotAM A pramANe kevaLa kIDI-makoDIne bacAvavAno prayatna kare te ahiMsA nathI. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya saMskRtimAM ahiMsA A te ahiMsAnA rUpamAM AtmAnuM AvaraNa che. jenAthI kRtrima saMtoSa thAya che. je mANasane kIDI-makeDIne ane jIvajaMtunAM duHkha upara dayA Ave che te mANasa dalita, zoSita ane duHkhI mAnavanI rakSA mATe pitAnA prANa paNa arpaNa karI zake che. A pramANe ahiMsAno jIvanamAM vyavahAra kevI rIte karavuM te ApaNe samajavuM joIe. moTA moTA ahiMsAvAdIone pitAnA nokaranI sAthe je keTalIkavAra vyavahAra thAya che te joIne te dAMta taLe AMgaLI dabAvavI paDe che. te lIlerI zAka khAvAmAM te hiMsA mAne che, paNa pitAnA Azritane mAra mAratAM acakAtuM nathI eTaluM ja nahi paNa temanI jarUriyAtenuM zeSaNa karavAmAM potAnI cAturI ane kuzaLatA mAne che. A amArI ahiMsAnI viDaMbanA che. kAma, krodha, meha vagere vikArane naSTa karIne mAnavI-prema, samAnatA, zeSaNane tyAga ane samabhAvanI ArAdhanA karavI e ja ahiMsAnuM samyapha svarUpa che. jevI rIte dAMta vacce jIbha kacaDAI javAthI ApaNane dAMta upara krodha nathI Avato kAraNa ke ApaNuM mana jANe che ke jIbha mArI che ne dAMta paNa mArA che. e ja rIte mAnavI mAtranI sAthe paNa ApaNe pitApaNAne bhAva joDI devo joIe. ane jyAre A rIte pitApaNane bhAva joDI devAze tyAre mananA badhA ja vikAra ane deSa maTI jaze, zamI jaze. meM upara e vAta karI ke ahiMsAnuM svarUpa kevaLa vyaktigata sAdhanA sudhI ja maryAdita nathI. maMdiramAM javuM, Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 dharma ane saMskRti sAmayika karavuM, bhajana-kIrtana karavAM e badhA vyaktigata sAdhanAnA tarIkA che. je keI ema samaje ke A badhAM sAdhanAthI ahiMsAnI sAdhanA pUrI thaI jaze te te kevaLa 'bhrama che. ahiMsA dvArA ja ahiMsaka jIvananI kasoTI karI zakAya che. adhikamAM adhika zeSaNanAM sAdhane meLavavA dinarAta jhaMkhanA karavI ne prayatna karavA, zeSaNa dvArA vadhAremAM vadhAre dhana kamAvavAnI dhUna rAkhavI, e ahiMsAnI sAdhanAmAM sauthI moTI muzkelI che, vidhra che. je manuSya ahiMsAnI sAdhanA Irache che teNe satya ane aparigrahanI sAdhanA anivAryapaNe karavI paDaze. Dagale pagale teNe e vicAravuM paDaze ke huM samAja mATe kaMI bhArarUpa to nathI thaI gayo ? mAre kAraNe kayAMya viSamatAne, daridratA ane zeSaNane protsAhana te nathI maLatuM? A pramANe saMtulita ciMtana karatAM karatAM jIvana vyavahAra calAvatA rahevuM e ahiMsaka caryA mATe Avazyaka che. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 11 dharmanI sAthe saMskRtinA bolatA svara saMskRti ane dharma bhAratIya janajIvananI be vidyAo che. dharma vyakti-anulakSI hevA chatAMya sAmAjika paNa che ane saMskRti samUhakRta hovA chatAM vyaktigata AnaMdanI anubhUtinuM kAraNa che. dharma ane saMskRti baMne bhAratIya lokajIvanamAM niraMtara vahenArI evI saritAo che. je samanvayAtmaka draSTikoNathI abAdharUpe vahI rahI che. dharmanI saMpreraka cetanAnuM kendra che ke vyakti che, chatAM paNa sAmAjika vAstavikatAo enAthI achUtI rahI che, ema kahevuM asaMgata thaze. bhAratanI A tAtvika samupalabdhi che ke tene sAMskRtika saMpradAyanI sAthe dharmanAM dedIpyamAna rane paNa prApta thayAM. bhAratanuM sAMskRtika vyaktitva eTaluM purANuM che, ke je dharmane ethI paNa AgaLane kahIe, prAcInatara kahIe te te asaMgata nahi thAya. dharma saMpreraka tattva che ane saMskRti AkarSaka, baMne vibhinna cetanAone svandita, AkarSita karavAnI zakti dharAve che. A sthitimAM te baMne ekabIjAthI aprabhAvita ja rahRAA kare te sarvathA asaMbhavita che. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane saMskRti bhAratanI virATa dhama mUlaka ane saMskRtimUlaka ceSTAe tathA prakriyAo upara dRSTipAta karavAthI e vAta spaSTa najare tarI Ave che ke mane ekabIjAnI pUraka anIne ja cAlatI AvI che. e vAta sAcI che ke bhAratIya leAkamAnasa cAsapaNe dharmAMthI anuprANita thatuM AvyuM che. eTale ja dharmanI tAttvika mImAMsA jeTalI A dezamAM ga'bhIratAthI thatI AvI che eTalI anya dezamAM jovAmAM AvatI nathI. 90 pAzcAtya dezomAM dhama keAI jagAe pADeAzI anIne tA kAI jagAe mitra ke zAsaka manIne jana-cetanAne anuprANita karatA rahyo che, tyAre bhAratamAM tA e jIvana anIne rahyo che. dhama bhAratIya leAkamAnasanuM jIvana che tA saMskRti tenA alakAra che. ethI te dharmanA saMparka peAte ja upAdeya manIne jIvanane alaMkRta kare che. jo bhAratamAM saskRti dharmAzrayane svIkAra na karata te sa'bhava che ke yA tA te niHzeSa manI jAta athavA duSTa dAnavAnI aihika lIlAnI pAtra banIne viDaMbanA mAtra rahI jAta. vastutaH bhAratanI AdhyAtmika sAdhanAnI sajIva paraparAe ja saskRtine aMtarmukhI ane UrdhvamukhI banAvI dIdhI. eTaluM ja nahi paNa dharmAMnA sa`ke` ja saskRtinA tattvane puSTa karyuM. judAjudA dezanI sa`skRtie karatAM bhAratIya sauMskRtinI e mahAna vizeSatA che ke je tene AdhyAtmika tattvA pAsethI maLI che, A che tenI nitya navInatA. paristhitionA pheraphAranI sAthe sAthe ja khAdya prabhAvAthI Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmanI sAthe saMskRtinA belatA svara mAMDIne navA rUpe sAme AvavuM te ene viziSTatama guNa che. A ja tave tene sajIva rAkhI che. bhAratIya lekajIvanane sajAvavAmAM dharma ane saMskRtine barAbara hAtha rahyo che. AnI yaugika pUrakatA ApaNe pratyeka kSetramAM joI zakIe chIe. bhagavAna tIrthakaranI AgaLa deva-devI vividha nRtyAdinuM Ayojana kare che : prabhune vaMdana nimitta naranArInuM vyavasthita saraghasa, zAnadAra AyeAjana, rAjA-mahArAjAonI savArIe, samaveta svapUrNa sAmudAyika kalAtmaka racanAo vagere sAMskRtika kuraNue ja te che. je dharmanA AzrayamAM ja phUlIphaLI ane vikasita banI. saMskRti ane dharmanI A yaugika paraMparAo madhya yugamAM khUba vikAsa pAmI. e yuga upara najara nAkhavAthI spaSTa rIte jaNAya che ke jANe tyAM kaI dvita che ja nahi, saMskRtipUrNa rIte dharmakSetramAM ja UtarI AvI, tenI svataMtra sattA ja lagabhaga nAbUda banI gaI, ni:zeSa banI gaI. e yuganI dareka sAMskRtika pejanAmAM dharmane DokiyuM karate joI zakAya che ane vizuddha dhArmika AyojanamAM paNa hatI te saMskRtinI ja chApa. A ekAkArapaNuM bahu ja dUra sudhI cAlyuM AvyuM. svataMtra bhAratamAM pharIne saMskRtinuM bhinna vyaktitva ubharAvA lAgyuM che; anyathA te te luptaprAya banI cUkyuM hatuM. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 dharma ane saMskRti AjanA A lokazAhI yugamAM pratyeka manuSyanA mukha para saMskRtinI chApa jhaLakI rahI che. saMskRtine samajavAne jeTale prayatna karavAmAM Ave che teTale ja vadhAre guMcavADe temAM pedA thaI jAya che. saMskRti zuM che ane saMskRtine uddeza zo che? tene samajavA ne samajAvavA prayatana na thayo hoya, evuM nathI. A praznane aneka tatvaciMtakoe potAnA tattva-ciMtananI kaseTI para kasyuM che. chatAM paNa atyAra sudhI saMskRtinI paribhASA ane saMskRtinI vyAkhyA sthira nathI thaI zakI. kharuM jotAM saMskRtine samajavA mATe, saMskRtinA vAstavika paribaMdha mATe e vastu atyaMta jarUrI banI jAya che ke tenA saMdarbhamAM dharma ane darzanane samajavAno prayatna thave joIe. dharma ane darzananA abhAvamAM saMskRti UbhI ja nathI rahI zakatI. saMskRti dharma ane darzanathI anuprANita bane che. navajIvanane saMcAra tenA vaDe ja thAya che ane tenA vaDe ja tenuM jIvana TakI zake che. saMskRtimAM je prANatattva vidyamAna che tenuM mULa dharma ane darzanamAM ja che. bhAratane dharma ane darzana bhautikavAdI nathI, paNa adhyAtmavAdI che. tethI bhAratIya Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dha ane saskRti saMskRti paNa mULamAM bhautikavAdI naheAtAM adhyAtmavAdI che. adhyAtmavAda ja bhAratIya saMskRtinuM mULa kendra che. dhama ane saMskRti AtmA athavA bhAratIya para parA mujaba tattvajJAnanuM, dhanu' ane saMskRtinu kendrabindu ekamAtra AtmA che. AtmAnA abhAvamAM nathI dharmanuM mUlya, nathI tattvajJAna ke darzananu mUlya ke nathI saMskRtinuM paNa mUlya. AtmA caitanya ja e parama satya che. jenuM ajJAna manuSyane pazu ane jagatane du:khamaya banAvI de che. AjanA A lekazAhI yugamAM je mANusane, tenA samAjane, tenI sabhyatA ane saskRtine jIvita rahevuM hAya, teA eTalI vAta atyaMta Avazyaka che ke teNe AtmAdha karIne tenu jIvana jIvavuM paDaze kAraNa ke AjanA A vidhvaMsAtmaka ane svArthathI adha anelA saMsAramAM AtmA athavA cetanAnA dharma ja AjanA samasta mAnavanA eka mAtra AdhAra anI zake che. yugamAM eka khaju aNunI bhautika zakti che ane khIjI bAju cetananI Atmazakti che. A ane mAnavasamAja para peAtAne sauthI vadhu prabhAva pADe che. aNuzakti bhayanuM pratIka che. jyAre Atmazakti abhayanuM pratIka che. e vAta te nakkI che ke aMte te AtmazaktinA ja jaya che, avazya jaya che. cetanAmAM aNuzakti karatAM ye vadhAre anaMta zakti che. cetanAnA dharma manuSyanI Atmika ekatA tathA tenI sattAtmaka ekatAnA dharma che. te saMpUrNa mAnavatAnA dharma che. AjanA 93 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 dhasa ane saMskRti te e mULa cetanAnA sUcaka che je khadhAmAM pratiSThata che ane je madyAnA AdhAra che. dharma eka evI sAdhanA che ke jenA mAdhyama vaDe vyakti peAtAnA aMtaranu` saMghaTana tathA peAtAnI parama sattAnA sAkSAtkAra prApta kare che. dharma anya kaI nathI, kevaLa manuSyanuM chelluM lakSya tenA divyatvanI taraphanA vikAsa che. dharma manuSyanI bedha zaktine gahana manAvI tenA jIvanamAM adhika vyApaka ane svastha samanvaya sthApita kare che. dhamanA pariaiAdha ja mAnava jIvanane sa`tulita, susthira, temaja divya banAvI zake che. jo AjanA mAnavI A satya meLavavAmAM vilakha karaze te te AsthAhIna sazayavAdI banIne peAtAnA jIvanane ane tenI divya zaktine jarUra nabhraSTa karI nAkhaze, emAM koI jAtanI zakA nathI. temaja kAIpaNa prakAranA vika paNu emAM karI zakAya tema nathI. vijJAna yuganA mAnathI vijJAnanA paricakramAM eTaleA elAna khanI gayA che ke Aja te peAtAnI parama cetanAne bhUlIne bhautikatAnA kAdavamAM khUMcI gayA che. darzana ane saMskRti : * dharma, darzana athavA tattvajJAna ane saMskRti e traNe eka ja sUtramAM parAvAyelAM che. tene khaMDa khaMDa karIne jovuM e rUDhivAda STikeANa thaze. dharma satyanuM aMtara darzana che ane saMskRti jIvananA saskAra che. dharma ane saMskRti darzanamAM AvIne samanvita thaI jAya che. dhama ane saMskRtinuM saMgama sthaLa che-darzana. kayuM darzana ? adhyAtma Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane saMskRti 5 vAdI darzana ja e darzana banI zake che jemAM cetanAnA dharmanI abhivyakti thAya che ane saMskRtinA saMskAranuM prakaTIkaraNa thAya che. cetanAne dharma eka vyApaka dharma che. te kaI matanuM nAma nathI. te kaI paNa paramparAne niyama tathA saMhitA nathI hotI. cetanAnA dhamane AMtarika cetanAnuM jIvana mAnuM chuM, je vikasaMmata, vicArasaMmata karma ane ucita sAmAjika saMsthAo dvArA samaya samaya para vyakta thatA rahetA hoya che. A dharma badhAne che. keI viziSTa mata, saMpradAya athavA jAtine nathI. je dharma keI ekane hoya che te dareka prANa-prANane dharma nathI banI zakate. cetanAne dharma vizvadharma hoya che. jevI rIte cetanAne dharma ja vAstavika dharma che tevI ja rIte cetanAnI saMskRti ja badhAnI saMskRti banI zake che. adhyAtmavAdI darzana ja e bannenuM milanabiMdu che, suMdara saMgama sthaLa che. saMskRtinuM mULa tattva : saMskRtine artha thAya che-e vizvAsa, e vicAra, e AcAra, jenA vaDe vyakti ane samAjajIvanane saMskAra karavAmAM Ave che, pariSkAra karavAmAM Ave che, dhana karavAmAM Ave che. saMskRti vaDe vyakti unnata ane vikasita thAya che. saMskRtine dharma ane darzananI sAthe atUTa saMbaMdha che. koipaNa paraMparAnI pitAnI saMskRtino artha eTalo ja che ke tene pitAne vizvAsa, vicAra ane AcAranI dhArA svataMtra che. saMskRtine AmA Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 dharma ane saMskRti samAjanA vizvAsa, vicAra ane AcAranI triveNumAM che. saMskRtine saMbaMdha AMtarika jIvana sAthe che. sabhyatA ane saMskRtimAM AdhArabhUta bheda che. sabhyatA zarIra che ane saMskRti AtmA. sabhyatA bahAranI vastu che ane saMskRti aMdaranI vastu che. bhautika vikAsanuM nAma saMskRti che. saMskRti koI paNa paraMparAnuM prANatattva hoya che. saMskRtino udbhava jAtinA jIvananA keI sazakta-sabaLa vicArathI thAya che. je e jAtinA jIvanarUpI vRttanuM mAne ke kendra hoya che, e jAti athavA samAjanA vikAsanI saMpUrNa dhArA, e ja vicArarUpa strotamAMthI jANe ke vahetI hoya che. je samAjanI pAse tenA jIvanane vikasita karanAre eka sazakata kendrIya vicAra nathI hotA, e samAjanI saMskRti zUnyavat banI jAya che ane jenI pAse e hoya che tenI saMskRti ciraMjIva heya che. saMskRtine pravAha jIvananA keI kendrIya vicArathI ja prasphaTita thAya che. A vicAra e hoya che ke je dehInA dehamAM AtmA. jevI rIte AmAvaDe ja zarIranuM jIvana che tevI ja rIte kendrIya vicAra saMskRtinuM jIvana che. A vicAra jeTale prabaLa thaze, saMskRti paNa eTalI ja prabaLa thaze. saMskRtine prANavatI banAvanAra tene kendrIya vicAra ja hoya che. keI paNa samAjanAM dharmadarzana ane saMskRtine samajavAne mATe e jarUrI che ke te samAjanA kendrIya vicArane samajavAmAM Ave. sthAnakavAsI saMskRtine kendrIya vicAra TUMkamAM A pramANe che : Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane saskRti 1. Atmavizuddhi : manuSya bIjAne samajavAnA prayatna tA kare che, paNa tene peAtAne te samajI zakatA nathI. peAtAne samajavA e ja bhAre mATI jarUrI vastu che. peAtAne bhUlIne kadAca bIjAne jo samajI lIdhA tA tethI lAbha ce? tethI peAtAna samajavA mATe sauthI pahelAM AtmavizuddhinI jarUra che. 2. dRSTivizuddhi : satyanA parIkSaNa mATe dveSa ane rAgathI dUra rahIne dareka vastune taTasthavRttithI jovAnI kSamatA. 3. sAdhanaviddhi : vastune jANavAnAM sAdhano nirdoSa tathA vaijJAnika hAvAM joie, jethI karIne zuddha dhyeyanI prApti thAya, 4. dhyeya-vizuddhi : manuSyanA jIvananI saphaLatA ane niSphaLatA tenA dhyeya para ja nirbhara che. tethI sAdhanA zarU karatAM pahelAM dhyeyavizuddhi hAvI joie. sthAnakavAsI sa skRti eka pavitra ane gatizIla pravAha jevI che. A saMskRtine mULa vicAra athavA kendriya vicAra cAra tavA upara AdhAra rAkhatA hoya che, jenA ullekha upara karavAmAM AvyeA che. Atma-vizeAdhana ja vastutaH A sa skRtinuM eka mAtra sa'lakSya che. A bhAgavAdI saMskRti nathI, tyAgavAdI saMskRti che. e 1-7 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 dharma ane saMskRti jIvanane bhegamAMthI tyAga tarapha, vikAramAMthI saMsakAra tarapha, rAgamAMthI virAga tarapha tathA aMdhakAramAMthI prakAza tarapha laI janArI saMskRti che. A saMskRti manuSyane bahirmukhI nahi aMtarmukhI banAve che. AtmAne baMdhanamukta kare e tenuM sAdhya che. sAdhyanI siddhi sAdhana vagara thaI zakatI nathI. sAdhana zuddha che ke azuddha tene parakhavA mATe daSTinI AvazyaktA che. tethI daSTi-vizuddhi para sarva kaMI AdhAra rAkhe che. saMskRtinAM daSTibiMduo : saMskRti eka gaMbhIra viSaya che. temAM vaLI je saMskRtino pravAha bahu ja prAcInakALathI hoya tenA svarUpanuM kathana ane tenA lakSaNanuM vidhAna karI zakavuM e mAnavAmAM Ave che teTaluM saheluM ane saraLa nathI. sthAnakavAsI saMskRti jenuM mULasrotamAM che, jyAM ItihAsane hAtha hajI pahoMcI zakyo nathI e saMskRtinAM viSayamAM kaMI paNa lakhavuM e ghaNuM kaThina kArya che. to paNa huM ahIM tenA mULa daSTikeNanI TUMkamAM carcA karIza. jenA saMpUrNa athavA paripUrNa rUpa viSe kahevuM te A pustakane viSaya nathIahIM to kevaLa Apane e vizALa saMskRtine paricaya mAtra maLaze. saMskRti eka parivartanazIla pravAha che. samaya samaya para temAM anukULa ane pratikULa parivartane thatAM rahe che ane e parivartana amuka hada sudhI jarUrI paNa che. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane saMskRti guNapUjA : sthAnakavAsI saMskRtinI sauthI pahelI vizeSatA che tenI guNa-pUjA. A saMskRti vyaktinI pUjAmAM mAnatI nathI paNa guNanI pUjAmAM mAne che. vyakti sthAyI nathI hetI, sthAyI hoya che tenA guNa. mahAmaMtra navakAramAM je saMskRtino mULamaMtra che, temAM guNa-pUjAne ja mahattva ApavAmAM AvyuM che, keI vyati-vizeSanI pUjAne nahi. jeNe samasta karmone kSaya karI dIdhe te siddha che. jeNe rAga ane dveSano kSaya karI dIdhe te arihanta che. je svayaM AcAranuM pAlana kare che ane bIjA pAse karAve che te AcArya che. je jJAnanI sAdhanA kare che ne karAve che te upAdhyAya che. je pAMca mahAvratanI sAdhanA mana, vacana tathA kAryathI kare che, te sAdhu che. A rIte A saMskRtinA mULamAM guNa-pUjAne mahattva maLyuM che. koIpaNa jAti athavA koIpaNa dezane mANasa puruSa athavA strI A guNonI sAdhanA karIne siddha, arihaMta, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu thaI zake che. tethI guNa-pUjA e A saMskRtino mULa siddhAMta che. pitAne uddhAra pitAnA ja hAthe : vyakitanuM utthAna ane vyakitanuM patana koI bIjAnA hAthamAM nathI, paraMtu vyakitanA potAnA hAthamAM che. svargavAsI deva ApaNA jIvanane na to uddhAra karI zake che ke na ApaNuM kaMI bagADI zake che. kAraNa ke teo Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 dharma ane saMskRti pite ja potAnI sudhAraNA mATe manuSya jIvana prApta karavAnI IcchA kare che. Izvara nAmanI kaI sattA athavA zakita evI nathI je AsamAnamAM besIne ApaNuM upara zAsana calAvatI hoya athavA jenA anugraha upara ja ApaNe vikAsa AdhArita hoya athavA jenA nigrahathI ApaNe vinAza thato hoya. A kaI Izvara ke bahAranI zakti ke sattA nathI. A jAtanA kapalakalpita IzvaramAM A saMskRti vizvAsa nathI rAkhatI. te IzvaravAdane mAnya nathI karatI. A saMskRti to ema kahe che ke pratyeka vyakita pite ja Izvara che, pite ja bhagavAna che. AtmA athavA jIva svayaM Izvara athavA bhagavAna che. je AtmA, je jIva ane vyakita karmonA baMdhanamAMthI mukata thaI gayAM, te bhagavAna banI gayAM, te Izvara banI gayAM che, ema te mAne che. A saMskRtimAM vyakitane pitAne uddhAra karI lIdhA pachI mukhApekSI nathI banavuM paDatuM. potAnA bhalA ane pitAnA bUrA mATe jIva pote ja javAbadAra che. pitAnA ja baLa vaDe potAne uddhAra kare te A saMskRtinuM mULa dhyeya che. bAra varasanI kaThera ane ghera sAdhanA karyA pachI bhagavAna mahAvIrane je amRta tattva maLyuM hatuM te amRta tattvane , temaNe leke mAM-mANasa mANasamAM vaheMcI dIdhuM. pitAnI sAdhanA dvArA temaNe e siddha karI ApyuM ke je kaMI meLavavA IcchatA he ane je kaMI banavA mAgatA he te potAnA ja baLathI, pitAnI Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane saMskRti 101 pAsethI ja meLaveA. tethI badhI vAtane Traka sAra e che ke peAtAnA uddhAra peAtAnA ja hAthamAM che. vicAra ane AcAramAM samanvaya : sthAnakavAsI sa'skRtinA viSayamAM ghaNIvAra leAkeA evI TIkA kare che ke A saMskRti AcArane mahattva Ape che, paNa vicArane nahi; kriyAne mAne che, jJAnane nahi, paraMtu vicAra karavAthI Apa sArI rIte jANI zakaze ke A TIkAmAM satyaneA aMza mahu ja e che. madhyakALamAM gheADA samaya evA Avye ke sthAnakavAsI samAjanA kaNa dhAra netAoe dheAra tapasyA ane kaThora sAdhanAne potAnA jIvananuM aMga manAvI bahAranI kriyAne kaika vizeSa baLa maLyuM. tA paNa ahIM vicAra tathA jJAnane tiraskAra karavAmAM AvyeA hatA, ema kahevuM jarA paNa sAcu' nathI. mULe teA A sa'skRti vicAra ane AcArane samanvaya sAdhIne ja cAle che. tene vicAra AcAramUlaka heAya che ane AcAra vicArapUrvaka cAlatA heAya che. jJAna eka prakAza che je mArga batAve che. kriyA eka zakti che je mArga para calAve che tethI jJAna ane kriyAnA samanvayamAM ja A saMskRti peAtAnA aTalavizvAsa rAkhe che. bhAga ane tyAga : sthAnakavAsI saMskRti sAdhakanA jIvanane bhAgamAMthI tyAga tarapha laI jAya che. bhegathI jIvana dUSita thAya che Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 dharma ane saMskRti ane tyAgathI jIvana bhUSita thAya che. bhega patanane mArga che ane tyAga utthAnane mArga che. bhegamAM AmA pitAnA svarUpane bhUle che, ane tyAgamAM AtmA pitAnA zuddha svarUpane prApta kare che. A saMskRti dareka sAdhakane preraNA Ape che, ne kahe che ke bhegane cheDe ane tyAgane jIvananA dharAtala upara UtaravA de. bheganI ujaDa jamIna upara nAkhavAmAM AveluM pharmanuM bIja kaMI aMkurita nahi thaI zake. mATe bhegamAMthI tyAga tarapha cAle. jIvana sudhAraNAne A ja sAco mArga che. adhyAtmasaMskRti : sthAnakavAsI saMskRti adhyAtma che, bhautika nathI. temAM vairAgya, tyAga ane saMyamane mahimA che, bhogavilAsa tathA bhautika sukhasAdhanane nathI. temAM bahAranA vikAsanAM nahi paNa aMdaranA vikAsanA mahimAnAM gIta gAvAmAM Ave che. AMtara mananuM paridhana ja A saMskRtinI sAdhanAnuM lakSya che. A saMskRtimAM kaLAne sthAna te maLyuM, paraMtu bhautika kaLAne nahi, adhyAtma kaLAne maLyuM che. je kaLA bhegamAM pariName che tene ahIM jarA paNa sthAna nathI, paNa je kaLA saMyama ane saMskRtine zobhAve che, alaMkRta kare che, tene ahIMyAM jarUra Adara thAya che. dIvAla, kAgaLa ane paththaranI kaLAnuM ahIM eTaluM sanmAna nathI jeTaluM jIvananI kaLAnuM sanmAna che. tethI A saMskRti eka adhyAtma saMskRti che, bhautika saMskRti nathI. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 ha . je upa dharma ane saMskRti 103 satyaM zivaM suMdaram ? sthAnakavAsI saMskRtinAM traNa vizeSaNa che, satyA, zivA ane suMdarA. emAM satyanI upAsanA karavAmAM Ave che eTalA mATe A saMskRti satyA che. ane je satyA che te zivA jarUra haze, kalyANa jarUra haze. kAraNa ke je satyarUpa heya che, te kalyANarUpa paNa hoya che. je zivA che te suMdarA paNa avazya haze ja; kAraNa saudaryanI upayogitA tyAre ja che jyAre temAM zivatva heya. A saMskRtinuM satya che samyapha darzana, A saMskRtinuM ziva che samyak jJAna ane A saMskRtinuM suMdara che samyapha cAritrya. darzana, jJAna ane cAritranI A triveNI ja vastutaH sAcI saMskRti che. A triveNImAM DUbakI mAravAthI manane tApa ane pApa baMne nAza pAme che. tanane tApa ane pApa te keNa jANe keTalIye vAra kapAI cUkelAM che, maTI cUkelAM che, paraMtu jyAM sudhI mananA tApa ane pApa dUra nahi thAya tyAM sudhI jIvananuM kalyANa nahi thaI zake. jIvananA kalyANa mATe ja satyA, zivA ane suMdara saMskRtinI triveNI A bhUlokamAM pravAhita thaIne UtarI AvI che. saMskRtino mULa AdhAra : sthAnakavAsI saMskRtinAM AdhArabhUta tatva traNa chezrama, zama ane sama. A saMskRtinI e mAnyatA che ke jIvananA utthAnamAM, jIvananA vikAsamAM ane jIvananA aspRdayamAM manuSyane potAne ja zrama kAma Ave che, Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 dharma ane saMskRti strIjAne nahi. je vyakti jeTalI adhika mAtrAmAM ane jeTalI adhika tIvratAthI tyAga tathA tapasyAmAM zrama kare che te vyakti eTalI ja kalyANatyAgI ane che. adhyAtma guNenA vikAsane mATe je zrama karavAmAM Ave che te ja kharuM jotAM sAceA zrama che. A zramanA sAdhaka zramaNa ane che. zrama vinA-tapa puruSArthanI prApti thatI nathI. aLa upara ja vinA parama zamanA artha che peAtAnA vikArAnuM damana karavuM te. AtmAmAM cAra vikAra mukhya che-krodha, mAna, mAyA ane lAbha. enAthI AtmA kaluSita thaI jAya che. AtmavikAsamAM e khAdhaka che. jyAM sudhI upara kahelA vikArAnA zrama nahi thAya, upazamana nahi thAya tyAM sudhI sAdhakanI sAdhanA, pachI bhalene te game teTalI kaThAra hAya tApaNu saphaLa nahi thAya tethI jIvanamAM zamanuM hAvuM khahu ja jarUrI che. saMskRtinu e mULa tattva che. athavA samabhAva. samanA artha che-samatAbhAva prANImAtra pratye maitrIbhAvanA hovI e ja vAstavamAM samatvabhAga che. A samatva-bhega vinA saskRtinA 'kura pallavita ane puSpita nahi thaI zake. samatAneA atha che jIvana pratye eka svastha STikANu, te bhale svanu' hoya, athavA paranu* heAya. A samabhAvamAMthI ja ahiMsA, yA tathA karuNA jevA adhyAtma guNeAnA uddabhava thAya che. jIvana Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 dharma ane saMskRti saMyama ane zIla : saMyama ane zIla vinA koI paNa saMskRtinuM piSaNa, pallavana ane saMvardhana thaI zakatuM nathI. saMyama ane zIla saMskRtinAM prANata che. saMskRtine prANavanta banAvavA mATe saMyama tathA zIlanI sAdhanA jarUrI che. sthAnakavAsI saMskRtimAM saMyama ane zIla A baMne ta AgaLa paDatAM che, mukhyatve che. je vyaktinA jIvanamAM saMyama na hoya ane zIla na hoya te vyaktine A saMskRtimAM jarApaNa sthAna nathI. tenAmAM pachI bhalene game teTalI jJAna-gaMbhIratA ane vicAra-garimA hoya, te zAstrone jJAtA-meTe paMDita hoya chatAM paNa je tenAmAM saMyama ane zIlanI umAM na hoya to te eka mRta kalevara karatAM jarA paNa vizeSa nathI. saMyama ane zIlanI ArAdhanAthI ja vyakitanuM vyaktitva AgaLa vadhe che, vikAsa pAme che, unnata thAya che. tethI saMyama ane zIla A saMskRtinAM mukhya tave che. saMskRtinAM jIvana to : A sthAnakavAsI saMskRtinAM be mukhya jIvanatattva che ? dayA ane dAna. je mANasanA gharamAM keI bIjA mANasane joIne karuNa na jAge to te dharmanI ArAdhanA athavA saMskRtinI upAsanA nahi karI zake. dayA te jIvanasAgaranuM amRta che. dayA te svargalokanI e sudhA che, jenA abhAvathI maDhyuM amRta nathI banI zakate. je maraNazIla matyene amara thavAnI abhilASA hoya, te teNe potAnA jIvanamAM dayAzIla banavuM ja paDaze. jenAmAM dayA Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 dharma ane saMskRti nathI te te jina zAsanamAM samyagra daSTi paNa nathI banI zakate. je kaMI meLavyuM che tene vikherI na nAkhe. je levAnuM zIkhyA che te kaMI ApavAnuM paNa zIkhe. parigrahanA viSathI chUTavA mATe dAnathI adhikuM bIju keI sAdhana hoI zakatuM nathI. sthAnakavAsI saMskRti dayAmAM ane dAnamAM dharma svIkAre che. pravRtti ane nivRtti : A saMskRti jIvanane pravRttimAMthI nivRtti tarapha laI jAya che. kAraNa ke tenuM aMtima dhyeya che mekSa. mekSa athavA mukti nivRttimArganI sAdhanA vaDe ja prApta thaI zake che. tethI pravRttimArgane tyAga jarUrI che. pravRttine artha che Azrava ane nivRttine artha che saMvara. Azrava ane saMvaramAM baMne to ekabIjAnAM virodhI che. Azrava saMsAranI abhivRddhinuM kAraNa che ane saMvara mokSanuM Atmamuktinu kAraNa che. sthAnikavAsI saMskRtinuM mULa dhyeya che pravRttimAMthI para thaI jaI, eTale ke temAMthI haTI jaI nivRtti tarapha prayANa karavuM. bhegavAdI vRttivALA manuSya pravRttimArgamAM ja phasAyelA rahe che. paraMtu tyAgavAdI manuSyone pravRttimArga tarapha abhiruci nathI thatI hatI, te te AtmakalyANanI bhAvanAne ja jIvanasAdhanAmAM mukhya sthAna ApatA hoya che. tethI A saMskRtinI sAdhanA nivRttipradhAna che. samavaya bhAvanA : sthAnakavAsI saMskRti samanvaya-bhAvanAne laIne Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane saMskRti 107 AgaLa vadhI che. tenA vizvAsa virodhamAM nahi, paNa anurAdhamAM che. jIvanadharma, samAja ane dana badhAM ja kSetramAM samanvaya hAvA jarUrI che. kAraNa ke samanvaya vinA kaTutA, virAdha ane viSamatA dUra thaI zakatAM nathI. A saMskRti potAnA mULa siddhAMtanuM saMrakSaNa karatAM karatAM parasparanA samanvayamAM zraddhA rAkhe che. bhUtakALamAM, vartamAnakALamAM ane bhaviSyakALamAM paNa je kaI suMdara siddhAMtA hatA, che ane haze-jo te jIvanane mATe upayegI hAya, kalyANakArI hAya, te A saMskRti eneA svIkAra karavAmAM zraddhA rAkhe che. ane eTalA ja kAraNe A saMskRtimAM rUDhivAda, purANapa thIzAhI, adhavizvAsa ane aMdhazraddhAne jarA paNa sthAna nathI. A eka pragatizIla saMskRti che. ane te jIvananAM samasta kSetramAM A samanvayabuddhine laIne ja cAlI che. saMgraha ane visarjana : A sauMskRti jIvanane saMgrahamAMthI visarjana tarapha laI jAya che. manuSya aprApta vastunI icchA-abhilASA karatA heAya che. prAptamAM Asakti rAkhatA hoya che ane te vastunA viyeAgamAM vilApa karatA hAya che. A vilApamAMthI ja bhUrA saMskAro pedA thAya che. tethI sa`grahamAM kadI kAine sukha nathI maLyuM. A saskRtinA vizvAsa che ke sukha saMgrahamAM nathI visarjanamAM che; sukha parigrahamAM nathI paNa aparigrahamAM che. aparigrahanI sAdhanA ja A saMskRtinuM saMlakSya che. jIvanamAM game te paNa vastune jaDa athavA cetana Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 dharma ane saMskRti ne saMgraha mamatA utpanna kare che. mamatvamAMthI ja pachI baMdhana pedA thAya che. parigraha saMsAranuM sauthI moTuM baMdhana che. tenAthI mukata thavA mATe ja A saMskRtimAM aparigrahanI sAdhanA upara vizeSa bhAra mUkavAmAM AvyuM che. jIvanane sukhI, zAMta ane nirveda banAvavA mATe saMgraha-buddhi choDIne aparigrahanI sAdhanA karavI ja paDaze. A ja e saMskRtino saMdeza che. ahiMsA ane anekAnta : ahiMsA ane anekAnta A baMne siddhAMta A saMskRtine mULa AtmA che. A saMskRtine bhavya prAsAda ahiMsA ane anekAntanA pAyA para ja caNAyelo Ubhe che. jIvananI dharatI para jyAM sudhI anekAntane avatAra nahi thAya, tyAM sudhI saMsAramAM sukha ane zAnti AvI nahi zake. ahisArUpI sudhAnuM pAna karIne ja manuSya amara thaI jAya che. anekAntanuM amRta pIne manuSya ajeya banI jAya che. vyaktine vyakita sAthe, samAjane samAja sAthe ane rASTrane rASTra sAthe je paraspara saMbaMdha joDAya che athavA joDA joIe tene mULa AdhAra ahiMsA ane anekAnta ja che. ahiMsA manuSyanA hRdayane sarasa banAve che. ane anekAnta manuSyanI buddhine vinamra banAve che. hRdaya ane buddhi A baMne to ja jIvanavikAsanAM AdhArabhUta aMge che. hRdayanI zuddhi ahiMsAthI thAya che ane buddhinI zuddhi anekAntathI thAya che. tethI jIvanasudhAraNuM mATe tema ja jIvanavikAsane mATe ahiMsA Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane saMskRti 109 ane anekAntanI sAdhanA parama Avazyaka che. ahiMsA ane anekAnta sthAnakavAsI saMskRtinAM mULabhUta tattva che. A baMne tattvamAM badhAM ja ta samAI jAya che. ahIM TUMkamAM ja sthAnakavAsI saMskRtinA mULabhUta vicAronI athavA daSTibiMduonI paricaya-rekhA ApavAmAM AvI che. keIpaNa saMskRtinA vAstavika svarUpane samajavA mATe tenA mULabhUta vicArone paricaya jarUrI banI jAya che. kartavya ane adhikAra : A saMskRti adhikArane nahi paNa kartavyane ja mukhya sthAna Ape che. kartavya suMdara hoya to pachI adhikAranI ciMtA zA mATe ? je adhikArano udbhava kartavyanI UMcI bhUmimAM thayo hoya te adhikAra pite ja prApta thaI jaze. sAdhu potAnA kartavyanuM dhyAna rAkhe, ane gRhastha pitAnA kartavyanuM dhyAna rAkhe te pachI keIpaNa jAtanI avyavasthAne avakAza ja nahi maLe. saMghamAM, samAjamAM, kuTuMbamAM ane rASTramAM sarvatra A ja kartavya bhAvanAthI zAMti maLI zake che. sthAnakavAsI saMskRtimAM A daSTikoNathI adhikAra upara nahi paNa kartavya upara ja bhAra mUkavAmAM Avyo che. A ja kartavyanI bhAvanAe AcArya bhadrabAhune pitAnI mAMga sAdhanA choDIne nepAlathI pATalIputra AvavA ane saMgha-saMmelanamAM saMmilita thavA mATe prerita karyA hatA. je samAjamAM A kartavyanI bhAvanA nathI hotI, te samAja kadI phaLI zakato nathI, AgaLa vadhI zakatA nathI ke unnati sAdhI zakatA nathI. tethI A saMskRtimAM Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane saMskRti adhikAra karatAM kartavyane bahu ja UMcuM gaNavAmAM AvyuM che. hRdaya-parivartana : sthAnakavAsI saMskRti hadaya parivartanamAM vizvAsa rAkhe che. pitAnA dharma, darzana ane saMskRtinA pracAra tathA prasAra mATe teNe kadI paNa hiMsaka baLa ajamAvyuM nathI. baLa-prayoganA AdhAre thanArA parivartanamAM tene bilakula zraddhA nathI, vizvAsa nathI. sAdhakane je kaMI meLavavuM che te pitAnA puruSArtha, petAnA parizrama ane pitAnA jIvana parivartanathI ja meLavI zakAze. jIvanane uddhAra ane sudhAra "bAnA" badalavAthI nahi paNa "bAna" badalavAthI ja thaze. vizvane badalavAnI ciMtA na kare. je jIvananI dizA badalI gaI hoya, te dazA paNa jarUra badalI jaze. tethI pitAnA mananA parivartanathI ja jIvananuM parivartana thaze. Atma-vijayanI saMskRti : sthAnakavAsI saMskRtimAM jIvana sAdhya nathI paNa eka sAdhana mAtra che. sAdhya che Atmavijaya. AtmAnA vijayane mATe jIvanane surakSita rAkhavuM e te ThIka che, paraMtu bhagavAdI rahevA mATe jIvananuM rakSaNa karavuM, tenI ALa-paMpALa karyA karavI kadApi paNa ucita nathI. ArAdhanA tathA sAdhanAnuM ekamAtra lakSya che AtmAnI vizuddhi tathA AtmAne vijaya. AtmAnA vikArone jItavA e ja A saMskRtinuM ekamAtra dhyeya che. ahIM jIvananuM dhyeya che saMyama ane ahIM maraNanuM dhyeya che saMyama. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 dharma ane saMskRti jIvita rahevuM hoya to te saMyamane mATe ane maravuM hoya to paNa te saMyamane mATe. saMyamathI ja manuSya potAnA vikArone jItIne AtmavijayI bane che. saMskRtinI dayeyaniSThA. A saMskRtinI dhyeyaniSThA che, saMsAranAM baMdhanothI mukta thaIne ajara, amara ane zAzvata paramapadane prApta karavAnI nirvANa, mekSa ane mukti sivAya ahIM bIjA keIpaNa uddezathI sAdhanA karavAmAM AvatI nathI. saMyamanuM pAlana kare te arihaMta banavA mATe, tapanI sAdhanA kare te paNa arihaMta banavA mATe, ahiMsAnuM AcaraNa kare te paNa arihaMta banavA mATe arihaMta ane siddha banavA mAge che ahiMsA, saMyama ane tapa. ahiMsA, saMyama ane tapanI sAdhanAthI ja sAdhaka parama padane prApta karI zake che. A saMskRti Ama-pUjA karatAM bIjI kaI bahAranI pUjAne mAnya karatI nathI ke temAM zraddhA rAkhatI nathI. tethI A saMskRti AtmAnI saMskRti che. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 jaina saMskRtinA prANu anekAnta jaina tattvajJAnanA mUlAdhAra : mAnava jIvananuM satAmukha unnayana ane vikAsa karavA mATe zramaNa bhagavAna mahAvIranI ahiMsA triveNIrUpe vahevA lAgI hatI. pahelI jIvadayArUpI ahiMsA, jenA dvArA sva-paranA kleza tathA manaHtApane zAMta karavA mATe jIvananA kaNakaNamAM dayA, karuNA, maitrI, udAratA tathA AtmapamatAnu' nirmAMLa jharaNu vahevA lAge che. khIjI anekAnta rUpI bauddhika ahiMsA jenA dvArA vicArAnuM vaiSamya, mAlinya, tathA kAluSya egaLIne parasparanA vicAra-saMgha, tathA zuSka vAdavivAda naSTa thaI jAya che, ane AMtamanamAM paraspara sauhArda tathA zAMtipUrNa saha-astitvane prakAza jhaLahaLavA lAge che. trIjI, tapasyArUpI Atmika ahiMsA -jenA dvArA pUrvasaMcita karma rUpI maLatu zeAdhana-parizeAdhana karIne AtmAne mAMjavAmAM Ave che, tene sapUrNa rIte zuddha, svaccha, nirmaLa tathA sApha karavAmAM Ave che. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jena saMskRtine prANa : anekAnta 113 uparanA vicAranI pRSThabhUmikAmAM anekAntavAda jena saMskRtinA tattvajJAna nirUpaNane mULa AdhAra che. jenA saMskRtimAM je vAta kahevAmAM AvI che te anekAntAmaka vicAra tathA syAdavAdanI bhASAmAM teLIne ja kahevAmAM AvI che. A daSTibiMduthI joIe te saMskRtinA kSetramAM jaina saMskRtinuM bIju nAma anekAnta saMskRti paNa che. ane kAntanuM svarUpa jaina saMskRtinI mAnyatA che ke dareka vastunI anaMta bAjuo che. te bAjuone-pakSene jainadarzananI paribhASAmAM dharma kahe che. A daSTie saMsAranI pratyeka vastu anantadharmA che. manantadharmAtmajaM vastu" (syAdavAdamaMjarI.) ane kAntamAM aneka ane anta A be zabdo che. anekano artha adhika-bahu ane antane artha dharma athavA daSTi che. keIpaNa padArthane aneka daSTie jevI, koIpaNa vastune tatvanuM bhinna bhinna daSTithI athavA bhinna bhinna apekSAothI paryAlacana karavuM te anekAnta che. eka ja padArthamAM bhinna bhinna vAstavika dharmonuM sApekSa rUpathI svIkAra karavAnuM nAma "anekAnta. " jaina saMskRtimAM eka ja daSTibinduthI padArthanuM paryAlocana karavAnI paddhatine ekAMgI, adhUrI ane apramANika mAnavAmAM AvI che. ane eka ja vastunA viSayanAM bhinna bhinna apekSAe kathana karavAnI vicAra dha-8 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 gharma ane saMskRti zilIne pUrNa tathA prAmANika svIkAra karavAmAM AvyA che. A sApekSa vicAra-paddhatinuM nAma ja vastutaH ekAntavAda che. apekSAvAda, kathaMcivAda, syAdavAda, anekAntavAda A badhA zabda prAyaH eka ja arthanA vAcaka che. ananta-dharmAtmaka vastune je kaMI eka ja dharmamAM sImita karavA Iche, koI eka dharma dvArA thanArA jJAnane ja vastunuM jJAna samajI bese, te tenAthI vastunuM yathArtha svarUpa samajAtuM nathI. keIpaNa kathana athavA vicAra nirapekSa sthitimAM satyA-maka nathI thaI zakato bhatya hovAne mATe teNe pitAnAthI bIjA vicAra-pakSanI apekSA rAkhavI ja paDe che. sAdhAraNa jJAna, vastunA keTalAka dharmo-bAju sudhI ja sImita rahe che. kevaLajJAnanI sthitimAM jJAnanA paripUrNa havA mAtrathI ja vastunA ananta dharmonuM jJAna thavuM saMbhave che. bIjA zabdomAM kevaLajJAna ja vastasvarUpane samagrarUpe sAkSAtkAra karI zake che. A pUrNa jJAnane ja jaina saMskRtimAM pramANa mAnavAmAM AvyuM che. enA karatAM bIjAM badhAM prakAranAM jJAna apUrNa tathA sApekSa che. sApekSa sthitimAM ja te satya hoI zake che, nirapekSa sthitimAM nahIM. hAthIne thAMbhalA je batAvanAra AMdhaLe mANasa potAnA daSTibiMduthI sAce che, paraMtu hAthIne doraDA jevuM kahenAra bIjA mANasanI apekSAe te sAco hoI zake nahi. hAthInuM samagra jJAna karavA mATe hAthInuM jJAna karAvanArI badhI daSTionI apekSA rahe che. A ja apekSAdaSTine Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jena saMskRtine prANaH anekAnta 115 kAraNe anekAntavAdanuM nAma apekSAvAda athavA syAdavAda rAkhavAmAM AvyuM che. syAdavAdamAM sthAne artha che keI paNa apekSAthI athavA keIpaNa dRSTithI, ane vAdane artha che-kathana karavuM. keI apekSA vizeSa vaDe vastutattvanuM nirvacana karavuM e ja syAdavAda che. zrI ane mA nuM aMtara (ja" ne sthAne "paNa): anekAntavAdanI e sarvoparI vizeSatA che ke te kaI paNa vastune eka pakSa pakaDIne ema nathI kahetA ke, A vastu ekAntataH AvI ja che. te te "" nA sthAne "mA"- ne prayAga kare che jeno artha che-A apekSAe vastunuM svarUpa AvuM paNa che. "ra" ekAnta che te "mA" viSamya tathA saMgharSanA bIjanuM mUlataH umUlana karIne samatA tathA sauhArdanA madhura vAtAvaraNanuM sarjana kare che. "hImAM vastu svarUpanA bIjA sapakSeno InkAra che te "mamAM bIjA badhA sapakSeno svIkAra che. "hI'thI satyanuM dvAra baMdha thaI jAya che to "ma'mAM satyano prakAza lAvavA devA mATe badhAM dvAra ughADAM rahe che. jeTalAM jeTalAM ekAntavAdI darzana che te badhAM vastusvarUpanA saMbaMdhamAM eka pakSane hamezAM mukhyapada-pradhAnapada ApIne ja keI tathyanuM pratipAdana kare che. vastu-svarUpanA saMbaMdhamAM udAra manavALA banIne vividha dRSTikoNathI vicAra karavAnI kaLA temanI pAse ghaNuM kharuM hotI nathI. A ja kAraNa che ke jethI temane daSTikoNa athavA kathana janahitAya na hatAM "janavidAya thaI jAya che. ethI Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 dharma ane saMskRti UlaTuM jaina darzananA tattva-pArakhu AcAryoe khullAM manakhullA magajathI vastu-svarUpa para aneka daSTibiMduethI vicAra karIne caumukhI satyane AtmasAta karavAne dUragAmI prayatna karyo che tethI teone dRSTikoNa satyane dRSTikoNa che, zAMtine dRSTikoNa che, janahitane dRSTikoNa che, sahaastitvane daSTikoNa che. dAkhalA tarIke Atmatatvane ja le. sAMkhyadarzana AtmAne phUTastha (ekAnta, ekarasa) nitya mAne che. tenuM kahevuM ema che ke AtmA sarvathA nitya ja che. bauddha darzananuM kathana che ke AmAM anitya eTale ke kSaNika ja che. Ama aMdara aMdara baMnene virAdha che. baMnemAM uttara-dakSiNanA rAha che. paNa jaina darzana kadI eka ja paDakhA tarapha nathI namatuM, nathI DhaLatuM. te to ema mAne che ke je AtmA ekAnta nitya ja che te temAM kodha, ahaMkAra, mAyA tathA lAbha rUpe te rUpAntara thato kema dekhAya che ? nAraka, devatA, pazu ane manuSyanA rUpamAM parivartana pAmate kema najare paDe che? AtmAnAM A judAM judAM rUpaparivartana zAne lIdhe che ? phUTastha athavA nityamAM te koIpaNa prakAre paryAya ke parivartanapheraphAra hoI zake nahi, na devuM joIe; paNa parivartana thAya che e dhoLA divasa jevuM satya che, spaSTa che. tethI AtmA nitya che e kathana bhrAMtithI bhareluM che, kheTuM che. ane have je AtmA sarvathA anitya che ema mAnI laIe te "A vastu je pahelAM meM joI hatI te nathI, Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jene saMskRtine prANa: anekAnta AvuM ekatva anusaMdhAnAtmaka pratyabhijJAna nahi hovuM joIe. paraMtu pratyabhijJAna to abAdha rUpe hoya che. tethI AmA sarvathA anitya (kSaNika) ja che, e mAnyatA paNa deSabharelI, truTivALI che. jIvanamAM eka bAju DhaLIne "phInA rUpamAM ApaNe vastusvarUpane sAce nirNaya nahi karI zakIe. ApaNe te mA" dvArA vividha bAjuothI satyanA prakAzanuM svAgata karavuM joIe. ane e satyAtmaka dRSTithI AmA nitya paNa che ne dravyanI dRSTithI AtmA anitya paNa che. kahevAnuM tAtparya e che ke "ja'nA ekAnta prayogathI satyane tiraskAra tathA bahiSkAra thAya che. ApasamAM veravidha, kalaha-kaleza tathA vAdavivAda vadhe che ane "ma" eTale "paNathI A badhAM dardo ekadama zAMta thaI jAya che. "ja" thI saMgharSa tathA vivAda kevI rIte utpanna thAya che e samajavA mATe te viSayanI eka bahu ja suMdara dRSTAMtakathA che. be mANase nAca jevA gayA. eka AMdhaLe ane bIje bahere. AkhI rAta nAcagAnane tamAze joI bIje divase savAre teo baMne pitAnA ghera pAchA pharI rahyA hatA. rastAmAM eka mANase temane pUchyuM : "kema bhAI nAca ke hato ?" AMdhaLAe kahyuM "Aje te phakta gIta ja hatuM. nAca te kAle thaze. bahere belyo : "Aje to phakta nAca ja hato. gAvAne kAryakrama kAle thaze." baMne jaNa potapotAnI vAta pakaDIne kheMcatANa karavA lAgyA. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ne dha ane saskRti tU tU meM me"nI sAthe kheAlAcAlI thaI gaI ane vAta AgaLa vadhatAM mArAmArI para AvI gaI. : masa, anekAntavAda paNa Aja kahe che ke eka ja dRSTikANu apanAvIne AMdhaLA ne baherA na aneA. bIjAnI vAta paNa sAMbhaLe. bIjAnAM dRSTibiMduene paNa jIe, eLakhA. tamAzAmAM thaI hatI ane cIjo nAca paNa ane gAvAnuM pazu, paNa AMdhaLe nAca na joI zakayo ane baherA gIta na sAMbhaLI zakyo. Aja phakta saMgIta ja thayuM che, athavA Aja phakta nAca ja thayA che A ''nA jhamelAmAM paDIne ane sAi gayA; khanne vacce laDAI jAmI gai. jo tee ekabIjAne yathArtha joi leta, athavA samajI leta, ane 'ja'nA cakrAvAmAM paDIne pAtapeAtAnI vAtanI khecatANu na karata tA A jhaghaDA na thAta ne mArAmArInI vAta ja UbhI na thAta. anekAntavAda paraspara sa`gharSa utpanna karAvanArA ja'nuM unmUlana karIne tenI jagAe paNu'nA prayAga karavAnI maLavAna preraNA Ape che. anekAnta kANApaNu maTADe che : . jaina darzananI anekAnta daSTi mAnavamanane eve prakAza Ape che ke manuSyane be AMkheA maLI che. tethI eka AMkhathI te peAtAnuM te khIjIthI te virAdhIonuM satya jue. jeTalI paNa vacanapaddhatie athavA kathananA prakAra che te badhAnuM lakSya satyanuM darzana karAvavuM te che. jevI rIte khIjanA caMdramAnuM darzana karanAra vyaktiemAMthI kAI eka Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina saMskRtinA prANa H anekAnta 119 te ema kahe che ke "candramA pelA jhADanI TocathI kharAkhara eka vaheta upara che." tyAre bIjo mANasa kahe che ke "candramA A makAnanA khUNAne aDIne rahyo che." trIjo kahe che " candramA pelA UDatA pa`khInI kha'ne pAMkheAnI vaccethI dekhAya che." ceAthe! mANasa saketa karIne kahe che ke " candramA kharAkhara mArI AMgaLInI sAme ja dekhAI rahyo che." A khadhA mANasanuM lakSya caMdra-darzana karAvavAnuM che ane tee peAtAnI sAk niyatathI ja pAtapeAtAnI prakriyA batAvI rahyA che. paNa ekabIjAnA kathanamAM AkAzapAtALanuM aMtara che. kharAkhara e ja rIte satyazeAdhaka dArzanika vicArakeAne eka ja uddeza che, sAdhakone satyane sAkSAtkAra karAvave. badhA potapeAtAnA dRSTibinduthI satyanI vyAkhyA karI rahyA che; parantu teonA kathanamAM bheda che. anekAntanI sateja AMkhathI ja te tathyAMzAnA prakAzane joI samajI zakAya che. vastutaH anekAntavAda satyanuM sajIva bhaviSya che, A satyanI zeAdha karavA mATe tathA pUrNa satyanI ma`jila para pahoMcavA mATe prakAzamAna mahAmArga che. khIjA zabdomAM jaina darzananA anekAnta vicAra badhI dizAethI khulluM raheluM e divya mAnasa-netra che, je peAtAthI UMce jaine dUra dUra sudhInAM taUAne joI le che. anekAntamAM ekAMgitA tathA saMkINutAne paga rAkhavA jeTalI jarA paNa jagA nathI. ahIM teA mananA taTastha bhAva ane hRdayanI udAratA ja sarvoparI mAnya che. ahI svadRSTi nagaNya che, Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 dharma ane saMskRti heya che ane satya daSTi ja pradhAna che, upAdeya che. je kaMI satya che te mAruM che, pachI cAhe te keIpaNa jAti, vyakti athavA zAstramAM kema na hoya. e tiSanI dizA che, anekAntanA mahAna siddhAntanI dizA che. anekAntavAdano Adarza che ke satya ananta che. ApaNe ApaNI AsapAsa, ahIM tahIM cAre taraphathI je kaMI joI zakIe chIe, samajI zakIe chIe, te satyanuM pUrNa rUpa nahi paNa ananta satyanuM kuliMga che, aMza mAtra che. tethI jaina dharmanI anekAnta dhArA manuSyane satya darzanane mATe AMkho kholIne badhI bAju jovAnI duragAmI preraNA Ape che. tenuM kahevuM che. ke samasta jagatane tuM tArI potAnI ja AMkhathI na je na oLakha. bIjAne hamezAM tenI AMkhathI je, tenA daSTikoNathI oLakha, jANa. satya phakta te ja ane eTaluM ja nathI, jeTaluM tame joI zakyA che. te paNa e te saMbhavita che ke hAthInA svarUpanuM varNana karanAra te che je vyakti pitAnI rIte se e se TakA sAcA hovA chatAM eTalA mATe adhUrA che, apUrNa che ke eke hAthIne je hate sUMDha taraphathI, bIjAe je hato pUchaDA taraphathI, trIjAe je hato peTa upara hAtha pheravIne, cethAe je hata kAna pakaDIne, pAMcamAe je hato dAMta taraphathI ane chaThThAe je hate paga tarapha hAtha pheravIne. jIvanane A kANupaNAne ekAMgI satya jevAnI vRttine anekAntavAda dUra karI zake che kANe mANasa eka ja bAjunA satyane joI Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jene saMskRtine prANaH anekAnta 121 zake che. satyanI bIjI bAju, vastutatvanuM bIju paDakhuM tenI AMkhathI lupta rahe che. eka jUnI prAcIna lekakathA che. keI eka mAtAne kANe beTe haradvAra gaye. haradvAranI yAtrA karI pAchA Ave tyAre tene pUchavAmAM AvyuM-haradvAramAM sauthI sAruM tane zuM lAgyuM ? teM tyAM kaI navI cIja joI? gAmaDAnA bheLA mANase-mAtAnA e beTAe tyAM sudhI kaI bajAra joyuM na hatuM. teNe kahyuM. meM navI vAta e joI ke haradvAranI bajAra cakarAve laI pharI jAya che. mA, paNa haradvAranI yAtrA karI AvI hatI. cekIne teNe pUchayuM, are haradvAranuM bajAra vaLI kevI rIte pharI jAya che ? beTAe pharIne AzcaryamAM DUbIne javAba ApyA. kahyuM : mA jyAre huM harakI paiDI nahAvA gaye te bajAra A bAju hatuM ane nAhI pAchA pharIne joyuM te bajAra pelI bAju pharI gayeluM jaNAyuM. dukhita thayA chatAM mA paNa hasI paDI ane potAnA bheLA beTAne chAtIe lagAvI dIdho. bajAra to bane bAju hatI chatAM pitAnA kANApaNAne laIne te mAne bheLiyo dIkare eka bAju ja joI zakyo. AvA ja pelA vicArake paNa kANuM che. jemAM ekAntanA jhamelAmAM paDI pitAnI ekAnta dRSTithI-pitAnI eka AMkhathI vastunA satya svarUpane jovAno yatna kare che. teo vastunA svarUpanI eka eka bAjune ja joI zake che paraMtu e satyanI bIjI bAju paNa hoya che. potAnA kANupaNAne Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 dharma ane saMskRti kAraNe bIjI bAjunuM satya temane dekhAtuM nathI hotuM. ekAntane pakSAbdha manuSya bhalA prakAzane kevI rIte joI zake ? anekAntavAda manuSyanI dRSTithI A kANApaNAne nAza karIne vastusvarUpane "vividha dRSTie'thI levAnI preraNA Ape che. potAnA gharanA AMgaNAmAM Ubhelo mANasa pitAnI upara ja prakAza jue che paNa chAparA upara ke agAzI upara caDIne jue te sarvatra prakAza ja prakAza enI najare caDaze. anekAnta dvArA athavA AMgaNAne dharma nathI paNa agAsI ne chAparAno dharma che. padArthanA virATa svarUpanI jhAMkhI " : jaina darzananI vicAradhArA anusAra jagatanA badhA ja padArtho utpatti, vinAza tathA sthiti-A dharmothI joDAyelA che. jainatvanI bhASAmAM tene utpAda, vyaya ane dhrauvya kahe che. vastumAM jyAM utpatti tathA vinAzanI anubhUti hoya che, tyAM tenI sthiratAnuM bhAna paNa spaSTa rIte heya che. sanInI pAse senAnI baMgaDI che. e baMgaDIne teDIne tene mugaTa banAvI dIdhe tethI baMgaDIne vinAza thaye paNa mugaTanI utpatti thaI. paraMtu utpattivinAzanI A lIlAmAM mULa tatva sonAnuM astitva te barAbara cAlu ja rahyuM che. te te jevuM ne tevuM ja pitAnI sthitimAM vidyamAna rahyuM che. temAMthI e satya sApha thaIne devAIne upara tarI AvyuM ke utpatti ane vinAza kevaLa AkAra-vizeSa hoya che nahi ke mULa vastune. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina saskRtinA prANaH anekAnta 123 mULa vastu teA hajAra hajAra parivartana pAmavA chatAM peAtAnA svarUpathI cuta nathI thatI. agaDI ane mugaTa e tA sAnAnA AkAra-vizeSa che. A AkAra-vizeSanAM ja utpatti tathA vinAza jovAmAM Ave che. jUnA AkArane nAza thAya che ane navA AkAranI utpatti thAya che AthI utpatti, vinAza ane sthiti traNeya padAtha nA svabhAva che ema siddha thayuM. senAmAM a'gaDInA AkAranA vinAza, mugaTanI utpatti ane senAnI sthiti e traNe dharmAM meAbUda che. saMsArane kAI paNa padArtha mULamAM naSTa thatA nathI. te kevaLa peAtAnu` rUpa adalatA rahe che. A rUpAntaranu nAma ja utpatti ane vinAza che ane padArthanA mULa svarUpanuM nAma sthiti che, A utpatti, vinAza ane sthiti A traNe guNa pratyeka padArthanA svAbhAvika dharma che. A tathyane hRdayaMgama karavA mATe jaina dananA jyeAtira vicArakAe eka mahu ja suMdara rUpaka ApaNI samakSa taiyAra karIne rajU karyuM' che. traNa mANase maLIne keAI seAnInI dukAna para gayA. temAMthI ekane senAnA ghaDAnI ghaDAnI jarUra hatI. bIjAne mugaTanI ane trIjAne mAtra seAnAnI. tyAM jaIne te jue che te seAnI seAnAnA ghaDAne bhAMgIne tenA mugaDha banAvI rahyo che. saiAnInI A pravRttine joine te traNe mAsAmAM judI judI bhAva-dhArAe ' utpanna thaI. je mANasane seAnAnA ghaDA joItA hatA, te e ghaDAne bhAMgelA joI zeAkAkuLa thaI gayA. jene mugaTanI jarUra hatI te Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 dharma ane saMskRti harSathI nAcI UThyo ane je mANasane kevaLa senAnI jarUra hatI, tene na zeka thayo ke na harSa thaze. te te taTastha bhAvathI joto rahyo. A traNe mANasanA manamAM judA judA bhAvanA taraMga kema UDyA ? je vastu utpatti, vinAza tathA sthitithI joDAyelI na hota te tenA mAnasamAM A prakAranI bhAva-dhArAo kadI na UThata. ghaDe IcchanAra mANasanA manamAM ghaDAnA bhAMgavAthI zeka utpanna thaye. mugaTanI IcchA dharAvanAra mANasane AnaMda thayo, ane mAtra senuM IcchanAra mANasane zeka ke AnaMda bemAMthI kaMI na thayuM. kAraNu senuM te ghaDAnA nAza ane mugaTanI utpatti baMne avasthAmAM astitva dharAvatuM hatuM. tethI te madhyasthataTasthabhAva dhAraNa karIne Ubhe rahyo. judI judI bhAvanAonA veganuM kAraNa vastumAM u5tti, vinAza ane sthiti traNe dharmonuM astitva che te che. ghaTa-mauli-suvarNArthI nAzotpattisthitidhvayam / zo-moha- mArca, jhano vAri tun , -samantabhadra AptamImAMsA vastune e trayAtmaka rUpane hajI vizeSa spaSTa karavA mATe eka bIjuM udAharaNa paNa jena-darzanakAroe rajU karyuM che. keI mANase dUdha ja levAnuM vrata laI lIdhuM che te dahI nathI khAte. ane jeNe dahIM ja levAnuM vrata lIdhuM che te dUdha grahaNa karato nathI. paraMtu jeNe gerasa pAtrane tyAga karI lIdhuM che te nathI dUdha lete ke nathI Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jene saMskRtino prANaH anekAnta 125 dahIM le. A niyama mujaba dUdhane vinAza, dahIMnI utpatti ane gerasanI sthiratA A traNe tata sArI rIte pramANita thaI jAya che. dahIMnA rUpamAM utpAda, dUdhanA rUpamAM vinAza ane gerasanA rUpamAM dhrauvya-A traNe tattva eka ja vastumAM spaSTa rIte anubhavI zakAya che. payovrato na dadhyati, na payo'tti dadhivrataH / agorasavato nobhe, tasmAttattvaM trayAtmakam // -samantabhadra AptamImAMsA padArthanA utpatti, vinAza ane sthiti-A traNe dharmothI eTaluM to spaSTa thaI jAya che ke vastune eka aMza badalato rahe che-utpatti ane vinAza thato rahe che, tathA bIje aMza pitAnA svarUpamAM rahe che. vastune je aMza utpanna thAya che ane nAza pAme che te jaina darzananI bhASAmAM paryAya" kahevAya che ane je aMza sthira rahe che te "dravya' kahevAya che. baMgaDImAMthI mugaTa banAvavAnA udAharaNamAM baMgaDI tathA mugaTa te " paryAya " che ane senuM 'dravya che. dravyanI dRSTithI vizvane pratyeka padArtha nitya che ane paryAyanI apekSAe anitya che. mATIne ghaDe nitya paNa che ane anitya paNa che. ghaDAne je AkAra che te vinAzI che, anitya che paNa ghaDAnI mATI avinAzI che, nitya che. kAraNa ke AkArarUpe ghaDAne nAza thayA pachI paNa mATIrUpe to te vidyamAna rahe che. mATInA paryAya -AkAra parivartita thato rahe ja che paraMtu mATInA paramANu sarvathA nAza pAmatA nathI. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane saMskRti A ja vAta vastunA "sa" ane "asa" dharmane paNa lAgu paDe che. keTalAka vicArakene mata che ke "vastu" haMmezAM sarvathA "sat " che ane keTalAka ema kahe che ke vastu sarvathA "asat " che. paNa jaina darzananA mahAna AcAryonuM maMtavya che ke pratyeka padArtha sata che ane asata paNa che. bIjA zabdomAM kahIe te vastu che paNa kharI ane nathI paNa kharI. pitAnA svarUpanI daSTithI vastu "sata " che ane para svarUpanI daSTie "asata " che. ghaTa potAnA svarUpanI apekSAe "sata " che, vidyamAna che paraMtu svarUpanI apekSAe ghaTa "asata" che, avidyamAna che. brAhmaNa brAhmaNatvanI dRSTithI sata che, paraMtu kSatriyatvanI dRSTithI "asa" che. pratyeka padArthanuM astitva pitAnI samAnI aMdara che, sImAnI bahAra nathI. je dareka vastu dareka vastunA rUpe "sat " ja banI jAya te pachI vizvapaTa upara koI vyavasthA ja na rahe. eka ja vastu sarvarUpa thaI jAya. anekAntavAda "saMzayavAda " nathI anekAntavAdanA saMbaMdhamAM ajaina jagatamAM keTalIe brAtie phelAyelI che. keTalAka ema mAne che ke anekAntavAda "saMzayavAda' che. paraMtu jenA darzananI dRSTie A vAta satyathI hajAre gAu dUra che. saMzaya te tene ja kahevAya che keIpaNa vAtane nirNaya na karI zake. aMdhArAmAM kaI vastu paDI che e joIne aMtarmanamAM "A deraDI haze ke sApa" e vicAra Ave athavA savAla UThave e Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina saMskRtine prANaH anekAnta 127 jAtanI anizcayAtmaka sthitinuM nAma che saMzaya. AmAM deraDI athavA sApa koIne paNa nizcaya nathI thaI zakate. ke vastu koI nizcayAtmaka rUpe samajavAmAM ke jANavAmAM na Ave te ja saMzayanuM svarUpa che. paraMtu anekAntavAdamAM te saMzaya jevI koI sthiti ja nathI. te to saMzayane mUlacheda karanAra nizcitavAda che. ahIM je apekSAe je vAta kahevAmAM Ave che te apekSAe te vAta tevI ja che, A se TakA nakkI che. "anekAntavAdI apekSAnI dRSTithI pitAnI vAta bhAra daIne "ja" pUrvaka kahe che. dAkhalA tarIke anekAntavAdI dravyanI daSTie AtmAne nitya mAne che ane paryAyanI dRSTithI anitya mAne che. dravyanI dRSTithI AmA nitya paNa che ane anitya paNa che, athavA paryAyanI apekSAe AtmA anitya paNa che ane nitya paNa che, evA anizcayAtmaka gelamAlabharI vAta anekAntavAdI kadI nathI kahete ke kadI nathI mAnate. " ja pUrvaka pitAnI vAtane kahete chatAM paNa "smAta " padane praga eTalA mATe kare che ke AtmA dravyanI daSTie jevI rIte nityatva dharmavALo che te ja pramANe paryAyanI daSTithI aniyatva dharmavALe paNa che. satyanI A bAju kadI AMkhathI lupta na thaI jAya. je A satya-daSTi vicArakonA mAnasa-netrathI aLagI thaI jAya te ekAntavAda AvIne potAnuM Asana jamAvI le che ane "ekAntavAdathI tattvanI-satyanI pUrNa jhAMkhI kadI maLI zakatI nathI. tethI jaina darzanano anekAntavAda Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane saMskRti 18 saMzayavAda nahIM paNa vastutattvanA yathA niNaeNya karanAra sunizcitavAda che. anekAntavAda asatsamanvayavAda nathI ; kaMika Adhunika zikSA-dIkSAmAM ucharelA vicArakAnuM kahevuM che ke anekAMtavAda keArA samanvayavAda che. jaina dananI vicArasaraNIthI teenuM e kathana eka vizuddha bhrAntithI adhika mUlya-mahattva nathI rAkhatuM. anekAMtavAda eka ja padArthamAM anaMta dharmonA svIkAra kare che. A apekSAe tene vastunA samasta dharmane samanvaya karanArA kahevAmAM Ave tA e STikANa anekAntavAdanuM dUSaNa nahi, paNu bhUSaNa che. paraMtu ekAMtavAdanI mULa bhIMta para UbhA karavAmAM AvelA badhA dharma, badhA dharmamAga meAkSanAM sAdhana che, ema kahevuM te satyanuM gaLu' dukhAvI devA jevuM che. ekAMta ane anekAMtanI vacce te aMdhakAra ane prakAzanI jevA zAzvata virodha che. anekAMtavAda asat vArtAnA samanvaya kadI nathI karatA. zuM anekAMtavAda evuM paNa siddha karaze ke mANasanA mAthA upara zIgaDAM hAya che ane nathI paNa hAtAM ? anekAMtanA samanvaya satyanI zeAdha upara avalaMkhita heAya che, satyane anukULa heAya che. asatyanI sAthe tenu samAdhAna kadI hAI zake nahi. AMdhaLe! samanvaya jIvanamAM bhedabhAva utpanna karI deze. kharuM jotAM satyane ane jUThane zabdarUpe svIkAra karI leve te anekAMta nathI. jainadharmanA je mahAna vicArakoe anekAMtanI pratiSThA karI hatI tene e Azaya kadI na Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina saMskRtinA prANa : anekAnta 129 hatA ke vidhiniSedha athavA AcArazAstranI keTalIka samAna mamatAnA AdhAra para badhA dharmamAga ekarUpa ja che, samAna ja che. evuM mAnavuM e tA geALa ane chANune eka karavA jevuM che. samAnatAne samAnatA ane asamAnatAne asamAnatA gaNanAra vyakti ja anekAMtanI upAsaka banI zake che. badhA dharmomAM AcAraviSayaka jevI rIte keTalIka samAnatAe dekhAya che tevI ja rIte asamAnatAe paNa ghaNI ja che. bhakSya-abhakSya, peya-apeya, kRtya-akRtyanI badhI ja mAnyatAe samAna ja che, e vicAra avivekabharyA che, sa` rIte bhramaNAyukta che, bhrAMta che. ekAMta ane anekAMtanA jIva-ajIva tattvAnA sakhaMdhamAM karavAmAM Avela vivecana vizleSaNanI vacce uttara dhruva ane dakSiNa dhruva jeTaluM aMtara hovA chatAM paNa temAM paraspara koI bheda nathI. badhA dharmo ane pravatakAmAM pUrNa sAmya che e kahevuM anekAMtavAda nahi paNa mRSAvAda che. anekAMtavAdInA sa dharma samanvaya eka judI ja keTine hoya che. te satyane satyarUpe ane asatyane asatyarUpe jue che, mAne che. ane asatyane tyAga tathA satyane svIkAra karavA mATe satata udyata rahe che. asatyaneA pakSa na karavA ane satyanA pratye sadA jAgaruka rahevuM e ja ekAMtavAdInI sAcI madhyastha dRSTi che. satya-asatyamAM kai viveka na karave, e madhyastha daSTi nahi ajJAna dRSTi che, jaDaSTi che. satya ane asatya bannene eka ja padmAmAM mUkave e dha-9 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 dharma ane saMskRti eka prakArane asatya pratyene pakSapAta ane asatya pratye dvaSa che. satya pratye anyAya na thAya ane asatyane prazraya na maLe e apekSAe anekAMta siddhAMtane mAnavAvALA manuSyane madhyastha-bhAva eka judI ja rItano hoya che. tenI spaSTa jhAMkhI ApaNe nIcenA zlokamAM joI zakIe chIe : 'tatrApi na dveSaH kAryo viSayastu yatnatA mRgyaH / tasyApi ca sadvacanaMsarva yatpravacanAdanyat / / -3 26 23 bIjA zAstro pratye dveSa kara ucita nathI. paraMtu teo je vAta kahe che tenI yatnapUrvaka zedha karavI joIe. ane temAM je satya vacana hoya te dvAdazAMgIrUpa pravacanathI juduM nathI. anekAMtavAdanuM gAMbhIrya ane madhyasthabhAva baMne uparyukta zlokamAM mUta thaI gayA che. anekAMtavAdIne mATe kaI paNa vacana svayaM pramANarUpa nathI ke apramANarUpa nathI. viSayanA dhanaparidhanathI ja tene mATe kaI vacana pramANu athavA apramANu bane che. pachI bhale te svazAstranuM hoya ke para-zAstranuM. jene viSaya pratyakSa ane parokSa pramANathI aviruddha hoya te vAkya pramANa che ane jene viSaya pratyakSa Adi pramANathI bAdhita hoya te vacana apramANa che. vastu aneka dharmAtmaka che. keI paNa eka dharmane laIne kahevAmAM AveluM vacana te dharmanI daSTithI Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina saMskRtine prANu : anekAnta 131 pramANa che; anya dharmonA apalApa karIne kaheluM vacana apramANa che, asatya che, mithyA che. kahevAnuM tAtparya e che ke jaina darzanane maulika anekAntavAda asata pakSe samanvaya heLameLa sAdhato nathI. ethI te jIvanamArgamAM aMdha-sthiti utpanna thAya che. kevaLa sapakSe ane tathyAzeno samanvaya e ja ekAnta che. zuM eka ja vastumAM vizuddha dharma rahI zake che. eka ja padArtha nitya paNa che ane anitya paNa che. sata paNa che, ane asata paNa che. eka paNa che ane aneka paNa che. jaina dharmane merumaNi anekAntavAdanI A vajI zeSaNa che. nityasva-anityatva, satvaasatva, eka-anekatva Adi paraspara virodhI dharma eka ja padArthamAM kevI rIte rahI zake che ? e prakAranI zaMkA hevI sahaja che. paNa jarA UMDANathI vicAra karavAthI e satya jarUra spaSTa thaI jaze ke viruddha dharmonuM ekatra thaI javuM e kAI navIna adabhuta athavA AzcaryakArI vAta nathI, e te ApaNA dainika anubhavamAM AvanArI vAta che. keNa nathI jANatuM ke eka ja vyaktimAM potAnA pitAnI daSTithI putratva, putranI apekSAe pitRtva, brAtAnI apekSAe bhrAtRtva, chAjanI apekSAe adhyApakatva ane adhyApakanI draSTithI chAtratva Adi paraspara viruddha dharmo maLI Ave che hA, virodhanI zaMkA tyAre ja ucita gaNAya, jyAre eka ja apekSAe eka padArthamAM paraspara viruddha dharmonuM nirUpaNa karavAmAM Ave. padArthamAM dravyanI dRSTithI Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 dharma ane saMskRti nityatva, paryAyanI dRSTithI aniyatva, pitAnA svarUpanI daSTithI sattva ane para-svarUpanI dRSTithI asatva svIkAra karavAmAM Ave che. tethI anekAntanA siddhAMtane virAdhamUlaka kahe te potAnI ajJAnatA batAvavA jevuM che. anekAnta virodhane te kaTTara zatru che'sklnyvilsitaanaaN virodhamathanaM namAmyanekAntam / ' amRtacandra, puruSArthasiddhayupAya -sakala nAnA virodhane nAza karavAvALA anekAntane huM namaskAra karuM chuM. koIpaNa padArthamAM nityatva-anitya, satya-asatva, ekava-anekava Adi viruddha dharmonuM rahevuM azakya hoya te te padArthamAM teone pratibhAsa paNa nahi te joIe. paraMtu pratibhAsa te sahaja abAdharUpe thAya che. dAkhalA tarIke ghaTane ja le. ghaTa eTale ke ghaDe pitAnA svarUpanI daSTie "sat " che. je ema na hoya te ghaDe che e jJAna na thavuM joIe. ghaTa ghaTa ja che ane paTa nathI, evI jJAnAnubhUti paNa hoya che, tethI ghaTamAM paTane abhAva paNa samAI jAya che ane te apekSAe ghaTane paTanI dRSTie asata paNa kahI zakAya che. je vastune pitAnA svarUpanI apekSAe sata ane parasvarUpanI apekSAe "asata " mAnavAmAM na Ave te keIpaNa vizeSa padArthamAM pravRtti nathI thaI zakatI. jevI rIte pitAnA svarUpanI daSTithI satva te padArthane dharma che, tevI rIte anya padArthanI dRSTithI asatva paNa te Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jene saMskRtine prANuM: anekAnta 133 padArthane dharma che. je ema na hota te temAM A baMne bAbatane vyavahAra paNa thaI zakata nahi. paraMtu satvanI jema asatva" ne paNa vyavahAra temAM niraMtara thAya che tethI padArthane "asata " paNa mAnavAmAM Ave che. hA, padArthane je apekSAe sat mAnavAmAM Ave che, te ja apekSAe je tene asatu mAnavAmAM Avata to te asaMbhava doSane avakAza heI zakata. padArthane je daSTikoNathI sat gaNavAmAM Avye che te dRSTi keNathI te "sat ja che ane je daSTikoNathI "asat " mAnya che te dRSTikoNathI asa" ja che. e ja vAta nityatva ane anityatvanA saMbaMdhamAM paNa sAcI che. je apekSAe ApaNe padArthane nitya mAnIe chIe te apekSAe te nitya ja che ane je apekSAe "anityano svIkAra karavAmAM Ave che te apekSAe te "anitya" paNa che. je niyavALI daSTithI ja anitya mAnavAmAM Ave te virodha thaI zakato hato. padArthane dravyanI daSTie nitya ane paryAyanI dRSTithI anitya mAnavAmAM Ave che. A baMne dharma padArthamAM ja che eTale padArtha nityanityAmaka che. anekAMtavAdanI upayogitA : ahiMsAne vicArAtmaka pakSa anekAMta che. rAgadveSajanya saMskAro vazIbhUta na thatAM ekabIjAnA daSTibiMdune barAbara samajavuM tenuM nAma ja "anekAMta" che. tethI manuSyanA aMtaramAM tathyane hRdayaMgama karavAnI vRttine udaya thAya che jethI satyane samajIne tenA sudhI pahoMcavAmAM Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 dharma ane saMskRti sugamatA thAya che. jyAM sudhI manuSya potAnA maMtavya athavA vicArane badhI rIte barAbara samajato rahe che, potAnI ja vAtane parama satya mAna rahe che tyAM sudhI tenAmAM bIjAnA daSTikoNane samajavAnI udAratA AvI zakatI nathI. ane te kRpa-maMDUka eTale kUvAmAMno deDake banI rahe che. pariNAme te pitAne sAce ane bIjAne jUThe mithyAvAdI samajI bese che. Aje kuTuMbamAM je laDAI-jhaghaDA ane kuTuMba-kaleza dekhAya che, sArvajanika jIvanamAM krUratA tathA kalmaSa che, dhArmika kSetramAM "tuM tAM ne huM tU' nI belabAlA che, AMtararASTrIya vAtAvaraNamAM UMDI kheMcatANa che, te badhuM ja anekAntanA daSTikoNane na apanAvavAnA kAraNe ja che. duniyAne e eka rivAja ja banI gayuM che ke te pitAnI AMkhethI pitAnI kalpanA tayA vicAradaSTi mujaba ja sarva kaMI jevA samajavA Icche che. samAjane dareka jaNa ema ja Icche che ke badhI jagAe mAruM ja cAle. samasta samAja mArA IzArA para ja nAce ane jyAre ema banI zakatuM nathI, tyAre ApasamAM ekabIjAnA doSa kADhe che. TIkATippaNuM ne ekabIjA para chAMTA uDADe che jethI meM meM tuM tuM " nuM vAtAvaraNa garama banI jAya che ane sarvatra azAntinI lahera phelAI jAya che. rAjanItinA kSetrane ja lo. rAjanItinA kAdavamAM paDIne sAthe saMsAra vAdenA cakkaramAM phasI gayo che. sau pitapotAnI vAtane kheMcI rahyA che. keI kahe che Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --------- jaina saMskRtine prANaH anekAnta 135 samAjavAda ja vizvanI samasyAono ukela lAvI zake tema che. te bIje kahe che nA, sAmyavAdathI ja vizvamAM zAMti sthApI ane TakAvI zakAya che. trIje vaLI mATethI pokAre che ke pUchavAda-mUDIvAdanI chatrachAyAmAM ja saMsAra sukhane zvAsa laI zake tema che koI eka vAdathI te vaLI keAI bIjA vAda vaDe vizvazAMtinuM raTaNa karI rahyA che. A parasparanI tANItANI ane kheMcAkheMcIthI ja vizvanA rAjanaitika maMca para IrSA, kalaha, saMgharSa, bhaya tathA kaMTha potapotAnI chAtI kADhIne sAmasAmAM UbhAM thaI gayAM che ne duniyA azAMtino akhADe banI gaI che. A ja sthiti dhArmika kSetramAM paNa che. tyAM paNa sau pitApitAnI DholakI bajAve che ne rAga-tAna AlApe che. pratyeka dharma pitAnI uccatA, sacAI muktinA IjAno rAga AlApI rahyo che. te pitAne svayaM sAce ane bIjAne juThe dekhADI rahyo che. je A badhA vicArake eka maMca para besIne sahiSNutA ane dharyanI sAthe ekabIjAnI vAta sAMbhaLe ane pitAnI ja daSTine bIjA para parANe ThokI besADavAne prayatna na kare, to pachI satya tathya teonI AMkha AgaLa na taravA lAge zuM ? teomAM paraspara meLa na thaI jAya zuM? samajUtI ane samanvayanAM dvAra na khUlI jAya zuM? sarvodayanI pagadaMDI sApha na thaI jAya zuM ? sarvatra zAMtipUrNa sahaastitva ane sahajIvanane prakAza na phelAya zuM ? ane jaina saMskRtinA tattvajJAnane mUlAdhAra ekAntavAda e Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 dharma ane saMskRti ja vAta zIkhave che jevI rIte prakAza AvatAM ja aMdhakAra adazya thaI jAya che tevI ja rIte anekAntane prakAza mana-mastiSkamAM AvatAM ja kalaha, Sa, vaiSamya, kAluSya, parasparanI kheMcatANa, sAMkaDI manovRtti tathA saMgharSa capaTI vagADatAM ja ekAeka kSaNamAtramAM zAMta thaI jAya che. ane zAMti tathA samanvayanuM eka madhura vAtAvaraNa sajAtu-nirmAtuM AgaLa vadhatuM jAya che. pArasparika virodha ane sagharSAtmaka kheMcatANanA jhokane bahAra pheMkI daI aviredha, zAnti, sahaastitvanA A amRta gharSaNamAM ja anekAntavAdanI sarvoparI upAgitA rahelI che. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 bhAratIya saMskRtimAM sata bhAratIya saskRtimAM saMtanuM sthAna mukhya che. te ja bhAratIya saMskRtine nirmAtA che. cirakALathI satAnA je avicchinna pravAha cAlate ALyeA che, tenI ja dheAra tapazcaryAnuM sa-rasa suphaLa sAMskRti che. saMtajanAe jagatanA leAbhAvanArA vaibhavathI vimukha thaine ane araNyavAsa karIne je amRta meLavyuM tene jagatamAM vaheMcI ApyuM. tethI saMskRtinI saMsthApanA thaI, vRddhi thaI. samaye samaye te saMskRtimAM paNa yugane anurUpa sa'skArA thatA gayA. paraMtu temAM paNa saMtAnI sAdhanAne ja mukhya hAtha rahyo. e ja kAraNa che ke bhAratIya saMskRtimAM evI eka pracura vizeSatAo che je vizvanA bIjA dezamAM jovA maLatI nathI. saMtanuM jIvana AtmalakSI heAvA chatAM paNa jana-jananA kalyANa arthe hAya che. teonuM jJAna sUtelA mAnavajagatane jAgrata banAvavA mATe ja hoya che. teo dIpakanI jema pete paNa prakAzamAna che ane khIjAeAne paNa prakAza ApatA rahe che. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 dharma ane saMskRti saMtanA jIvananuM lakSya ke AtmasthAna hoya che paraMtu tenA A sthAnanI prakriyA evA prakAranI hoya che ke tenAthI bIjAonuM kalyANa anAyAse ja thaI jAya che. paropakAra tema ja paroddhAra teonI AtmasAdhanAnuM ja eka aMga hoya che. saMtanA jIvananI kSaNa kSaNa, zarIranA kaNa kaNa tathA mananA aNu aNu, parahitArtha eTale ke bIjAnA hitane arthe ja hoya che. saravara tasavIra saMta jana, cethA varSe meha, papakAra ke kAraNe, etA dhArI deha. samudra pitAnI pAse athAha jalarAzina saMcaya karIne rAkhe che, te pitAne mATe nahi, paNa jagatamAM vyApI gayelA saMtApane dUra karavA mATe tathA bhUtalane zAMta karavA mATe ja. vRkSa madhura madhura phaLaphUlethI lacI paDelAM rahe che te pitAne mATe nahi, paNa bIjAnI sudhAne zAMta karavA mATe bIjAne sau darya ane suvAsa ApavA mATe ja dhAraNa kare che. evI rIte saMta jana paNa pitAnA jIvanane parahita mATe ja dhAraNa kare che. jevI rIte agarabattI bIjAone sugaMdha ApavA mATe potAnI jAtanuM samarpaNa karI de che, pitAnA saMpUrNa zarIrane agnidevane bheTa caDAvIne paNa bIjAone khu luTAvI rahe che, saMtanuM jIvana paNa barAbara A jAtanuM ja hoya che. teo potAnAM duHkha ane konI paravA karyA Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya saMskRtimAM saMta 130 vagara parahita mATe ja pitAnuM sarvasva lUMTAvI de che. saMtanuM hRdaya mAkhaNa jevuM mulAyama ane komaLa hoya che. saMta tulasIdAsajIe kahyuM che kesNt hRdaya navanIta samAnA, kahA kavi na para kahiya na jAnA / nija duHkha dravahi sadA navanItA paraduHkha dravahiM saMta punItA / / saMtanuM hRdaya mAkhaNanI jevuM kamaLa che e kahevuM ThIka che, paraMtu svaduHkhakAtara, bicAruM mAkhaNa paraduHkhakAtara saMtanA hRdayane mukAbale nathI karI zakatuM. tethI mAkhaNanI upamA saMtanA jIvana sAthe saMgata nathI thaI zakatI. saMtanA prANa upara bhalene game tevuM viSama saMkaTa kema na AvI paDe, hajAre pIDAo kema na tUTI paDe. apamAna ane tiraskAranA viSanuM pAna kema na karavuM paDe, te keInI AgaLa pitA para dayA karavAnI AjIjI nahi kare, jema jema duHkha, apamAna, tiraskAra ane ghUNAnI vALAe tene bALI jalAvI khAkha karavA AgaLa vadhatI jaze tema tema tenuM jIvana vajA jevuM banatuM jaze. pachI tenuM mana pIgaLAvavAnI, tenuM sarva vicalita karavAnI kenI tAkAta che. vAstavamAM saMta pitAne mATe himAlayanI piThe aDaga hoya che, paraMtu bIjA pratye vartAva karavAmAM kusumanI peThe kemaLa banI jAya che. 'patrAdapi kaThorANi muduni kusumAdapi' saMtanuM komaLa hRdaya bIjAnA duHkhabhArane vahana karavAmAM sarvathA asamartha hoya che. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 dharma ane saMskRti saM tenA prabhAvanAM keTalAMka udAharaNa : mAnavInA hadayamAM roganA jaMtu bharAI jAya che te tene dAktaranI pAse jaI Ijekazana levAM paDe che. saMta paNa eka dAktara che. tethI mAnavIna vikAra tathA pApanA jatuone dUra karavA mATe temanI pAse javuM joIe. temanA saMparkathI viSabharyuM mAnasika vAtAvaraNa nAza pAme che. 1. samartha guru rAmadAsa ane zivAjI rAmadAsa kharekhara samartha rAmadAsa ja hatA. nAnApaNamAM temanAM lagna levAyAM hatAM. lagnamaMDapamAM ja beThelA hatA tyAre temane je sAvadhAna zabda sAMbhaLe ke turataja teo sAvadhAna thaI gayA ane evA sAvadhAna thayA ke bAra varSa sudhI temane pate paNa na lAgyo. pachI te saMnyAsI thaI gayA ane ghera ghera bhikSA mAgavA lAgyA. svAmI rAmadAsa eka ucca keTinA saMta hatA. temane prabhAva cAre tarapha vIjaLInI rezanInI jema phelAI gaye hatA. temanA prabhAvathI mahArAja zivAjI paNa prabhAvita thaI gayA. zivAjIe tene potAnA guru mAnyA. jyAre potAnA gurune bhikSA mAgatA joyA te temanA manamAM vicAra Ave "mArA guru vaLI bhikSA mAge? zuM huM ekale tenI badhI jarUriyAta pUrI na karI zakuM? temaNe tatkALa patra lakhyo ane pitAnA nekarane te ApIne kahyuM ke svAmIjI Ave te emanI jhoLImAM A ciThThI nAkhI deje. yathA samaya rAmadAsajI AvyA te nokare te patra emanI jhoLImAM Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya saMskRtimAM saMta 141 nAkhe temAM lakhyuM hatuM: "mahArAja huM mAruM samasta rAjya Apane soMpuM chuM. Apa bhikSAvRtti tyAgI do." saMta rAmadAsajIe e kAgaLa vAMce ne cUpacApa tyAMthI cAlI nIkaLyA. bIje divase te zivAjInI pAse gayA ne belyAH beTA, teM tAruM AkhuM rAjya mane ApI dIdhuM bola, have tuM zuM karIza ?" zivAjIe kahyuM: "gurudeva ApanI je kaMI AjJA thaze tenuM pAlana karIza. huM ApanI sevAmAM sadA taiyAra chuM." rAmadAse kahyuM A mArI jhaLI uThAvI le. ane mArI sAthe bhIkha mAgavA cAla." zivAjIne bhAre navAI lAgI. tenA Azcaryane pAra na rahyo. paNa vacanathI baMdhAI gayA hatA eTale zuM thAya. temaNe jhoLI upADI ane svAmI rAmadAsanI sAthe zikSA mAgavA cAlI nIkaLyA. gurue temane AkhA gAmamAM pheravyA ane chevaTe nadIne kinAre AvI saunI sAthe, bhikSAmAM AveluM bhejana karI rahyA pachI gurue zivAjIne kahyuM, "beTA te tAruM AkhuM rAjya mane ApI dIdhuM che, paNa have huM tane A rAjya pAchuM meMpuM chuM. ane te rAjya mAruM che ema samajIne rAjakArabhAra karaje. ane mAruM A bhagavuM vastra paNa sAthe rAkhaje jethI karIne tane A rAjya tarapha meha na thAya, anurakti na thAya." mahArASTramAM Aje paNa e bhagavA jhaMDAnuM mahatva che. zivAjIe Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 dharma ane saMskRti gurunA kahevA mujaba ja rAjya calAvyuM. ane tenA mAlika nahi paNa TrasTI anIne kAma karyu". rAmadAsanA zivAjI upara evA prabhAva hatA. 2 zreNika ane anAthI muni : magadhasamrATa upara anAthI muninA prabhAva kuMvA ane kaI jAtane paDyo, tenuM varNana bhagavAna mahAvIre uttarAdhyayana sUtranA vIsamA adhyayanamAM karyuM che. rAjA zreNika maDikukSa nAmanA udyAnamAM krIDA arthe gayA hatA. tyAM eka vRkSanI nIce dhyAnamudrAmAM rahelA anAthI munine joyA. temane joine rAjA prabhAvita thaI jAya che. ane kahe che ke "ahA, A mahAtmAnI kamanIya kAnti, atula rUpasa'patti, kSamA, saumyabhAva tathA nile'bhIpaNuM vagere guNa dhanya che tenI niHsa'gapravRtti prazaMsanIya che." munie dhyAnamAMthI jAgIne rAjA zreNikane anAthasanAthanuM rahasya samajAvyuM. vizada rUpamAM peAtAnu jIvana kahIne upadeza ApyA. rAjA zreNika anAthI munine upadeza sAMbhaLIne eTalA prabhAvita thayA ke te auddha dharmane gheADIne jainadharmAvalakSmI thai gayA. 3 aMgulImala ane mahAtmA mudde "kSaNamapi sajjana saMgatirekA, bhavati bhavArNavataraNe naukA " sajjana puruSonI eka kSaNanI paNa saMgati mahAna phaLadAyinI hoya che, te sa'sArarUpa samudrane pAra lagAvI de che. mahAtmA buddhanI saMgatinA prabhAva aMgulImAla para evA paDyo ke te ghera hiMsaka paNu ahiMsaka banI gaye. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya saMskRtimAM saMta 143 zrAvastInA jagalamAM eka lUMTAro rahetuM hatuM. te manuSyone lUMTIne teonI AMgaLIo kApI lete hate. ane tenI mALA banAvIne paherato hato. tethI te aMgulImAlanA nAmathI oLakhAtuM hatuM. zrAvastInI AkhI prajA tenAthI herAna parezAna thaI gaI hatI. rAjA paNa tene pitAnA vazamAM rAkhI zako na hato. A vAta sAMbhaLI bhagavAna buddha e jagala tarapha gayA. aMgulImAle dUrathI buddhine AvatA joyA te vicAra karyo " A jagalamAM koI paNa AvavAnI hiMmata karatuM nathI, A mAnavI kema ekale AvI rahyo che ? zuM tene potAne jIva vahAle nahi hoya ?" te buddhanI sAme gayo ane bhe rahIne be : "UbhuM rahe AgaLa na vadha. " tyAre cAlatAM cAlatAM ja mahAtmAe kahyuM, "huM to UbhuM chuM, paNa tuM UbhuM rahe." A sAMbhaLI te lUMTAre mUMjhavaNamAM paDI gaye. ane vicAravA lAge! "A ke mAnavI je pite cAlI rahyo che, chatAM pitAne Ubhe rahele banAve che ane huM Ubhe rahelo chuM chatAM mane kahe che, " UbhuM rahe. " buddha te DAkune upadeza detAM kahyuM, "bhAI huM to prema ane maitrImAM sthira chuM, paNa tuM hajI asthira che, mATe sthira thaI jA. " mahAtmA buddhanI vANIne te lUMTArA para eve prabhAva paDayo ke te e ja kSaNe tathAgatane ziSya banI gaye. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 dharma ane saMskRti 4. hemacandrAcAya ane kumArapALa parama zaiva kumArapALa para hemacandrAcAya ne evA prabhAva paDyo ke te paramAta banI gayA. eka divasa hemacandrAcAya gAcarI bhikSA laIne AvyA hatA eTalAmAM ja kumArapALa AcAyanAM darzana mATe AvI pahAMcyA. rAjAe peAtAnA guru AcAryanA pAtramAM makAinI gheMsa joI. kumArapALe kahyuM, 66 mahArAja, Apa mArA guru thaine A makAInI gheMza lAvA che ? Apane suMdara pauSTika AhAra nathI maLatA ? " AcArya javAba ApyA, " A jagatamAM evA paNa ghaNA garIkha mANasA che, jene peTa bharavA mATe gheMza paNa maLatI karatAM huM bahu ja sukhI chuM. " HH nathI tenA ,, AcAya nA zarIra para ja zIvasrA joI kumArapALe kahyuM, C/C/ Apa mArA jevA rAjAnA guru thaine phATelAM vastro zA mATe pahere che ? " AcArya javAba ApyA: rAjan ! mane evAM vastro teA maLe che, paNa bIjA ghaNA badhA garIba leAkeAne teA peAtAnI lajjA DhAMkavA mATe AvAM phATelAM kapaDAM paNa maLatAM nathI, kalikAlasatta AcArya thI kumArapALa bahu ja prabhAvita thayA. 5. hIravijaya sUrIzvara ane samrATa akabara : akhara para hIvijayasUrIzvaranA evA prabhAva paDayo ke AcAya zrIe akabaranA jIvanamAM ahiMsAnI jyAta jagAvI dIdhI. hIravijayasUrI akamaranA rAja darabAramAM jaine upadeza ApatA hatA. tenAthI prabhAvita Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya saMskRtimAM sata thaIne akabare peAtAnA rAjyamAM karAvI, sAcA saMtanA prabhAva vizva para saMtanI vizeSatA : " 145 amIrI 'nI gheASaNA Ave paDe che. sata puruSanA jyUnamAM game teTalI Aphata AvI paDe, paNa temanA manamAM jarA paNa vikRti AvatI nathI. sAcu' e che ke duHkhanA samayamAM saMta puruSanuM jIvana UlaTAnuM vadhAre khIlI UThe che. zaMkhane agnimAM nAkhavAmAM Ave te paNa te tenI zubhratA cheADatA nathI. saMta puruSa maraNAntika sa`kaTanA samaye paNa gabharAtA nathI. paraMtu temanA jIvanamAM tapa-sayamanI saurabha nira'tara mahekatI rahe che. kuhADI caMdananA vRkSane kApe che, tene mULa sahita nAza kare che, chatAM paNa cakrana teA kuhADInA mukhane suvAsita kare che. kApanArI kuhADIne paNa sugaMdha ape che. tevI ja rIte sAdhujananA bhalene kAI apakAra kare athavA upakAra kare paraMtu aMne upara tenI yAdRSTi sarakhI ja rahe che. sAdhunAM lakSaNA : sAdhu puruSa e ja che je ahiMsA satya, asteya, brahmAcaya ane aparigrahane jIvanamAM dhAraNa karIne peAtAnI indriyAne vaza karI le che. sata puruSA indriyAnA dAsa nathI hAtA paraMtu 'geAsvAmI 'hAya che. teo sadA bhikSAjIvI ane rasanendriya vijayI haiAya che. sahaja rIte ' 6-10 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 dharma ane saMskRti je kaMI lUkhe sUke nirdoSa AhAra maLe che tene ja pitAnA samabhAvanA bIbAmAM DhALI daIne amRta banAvI de che. rasanendriya upara vijaya meLavavuM bahu ja duSkara che. paraMtu sAcA saMtane mATe keIpaNa kArya duSkara hotuM nathI. krodhanI AMdhI saMtapuruSanA mana-mAnasamAM jarA paNa kSebha utpanna karI zakatI nathI. mAnarUpI sarSa tenA upara AkramaNa nathI karI zakato. tenuM aMtaHkaraNa nizcala ane sarala hoya che. bharUpI ajagara tene gaLI nathI zakato. tenA jIvanamAM kaSAnuM prAbalya nathI hotuM. te jANe che ke kaSAnuM prAbalya ja saMta jIvananuM sarvoparI lakSya che. bhAvasatya, karaNasatya, gasatya, kSamAvAna, vairAgyavAna, manaHsamAdharaNIya, vaca samAdharaNaya, kAyaH samAdharaNaya, jJAnasampannatA, darzanasampannatA, cAritrasampannatA, vedanAdhyAsa, mAraNatikasamAdhyAsa Adi A sattAvIza guNethI je yukta che te ja sAdhupuruSa gaNAya che. tene ja sAdhupuruSa mAnavAmAM Ave che. teo nikAya jIvonI rakSA kare che. AThe madenA tyAgI hoya che. navavADa sahita zuddha brahmacaryanuM pAlana kare che. dasa prakAranA yatidharma, bAra prakAranI tapasyA ane sattara prakAranA saMyamenA pAlana karanArA hoya che. temanA jIvanamAM bhalene game teTalA pariSaha UbhA thAya, to paNa te kadI gabharAtA nathI. paraMtu saharSa parisaha sahana kare che; kAraNa ke te jANe che ke konI sAthe saMgharSa kare e ja Amika zaktinI vRddhinuM rahasya che. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18. bhAratIya saMskRtimAM saMta saMtanI kaSTa-sahiSNutA saMta potAnA prANa bacAvavA mATe bIjAone kaSTanI bhaThThImAM nAkhatA nathI. te samaya AvatAM ja pitAnA prANanI bAjI lagAvIne paNa bIjAonuM rakSaNa kare che. 'vipadyapi gatAH saMtAH pApakarma na kurvate / / haMsaH kukkuTavat kITaM nAtti kiM kSudhito'pi hi / / ' haMsa bhalene game teTalA divasa bhUkhyo rahI jAya paNa kukuTanI (kUkaDAnI) peThe kITabhakSaNa nathI karatA. tevI ja rIte saMtajananA jIvanamAM game teTalAM ghara saMkaTa kema upasthita na thAya, te paNa pApakarmamAM teonI pravRtti thatI nathI. metArya muni bhikSA mATe nagaramAM vicArI rahyA hatA. vacamAM eka senInuM ghara Ave che, ane muni tene tyAM paNa bhikSA mATe padhAre che. e vakhate senI senAne thavA banAvI rahyo hato. tene tyAM ja paDatA mUkIne munine AhAradAna devA mATe te rasoI gharamAM jAya che. acAnaka eka kUkaDe e senAnA yavane caNuM jAya chesenI munine bhikSA ApI bahAra Ave che, te senAnA yava dekhAtA nathI. sanIne muni para ja zaMkA jAya che. te munine pUche che paraMtu muni ekadama mauna rahe che. munine khabara hatI ke senAne yavane kUkaDo caNIne gaLI gayo che. paraMtu te rahasyane pragaTa karavAthI kUkaDAnA prANa jAya tema hatuM. senI A maunane artha ema samaje che ke sonAnA Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 dharma ane saMskRti yavane ceranAra A ja muni che. teNe to gussAnA AvezamAM AganA bhaDakA je banIne muninA zarIra para pagathI mAthA sudhI bhInuM cAmaDuM laI gADhA baMdhanathI bAMdhI dIdhuM. jemajema cAmaDuM sukAtuM gayuM. tematema munine zarIranI nasenI jALa tUTavA lAgI. evA saMkaTamaya samayamAM paNa 'senAnA yava kUkaDo gaLI gayuM che e vAta pragaTa karI nahi. potAnA prANanI Ahuti ApIne paNa temaNe kUkaDAne jIva bacAvya. eTalAmAM tyAM lAkaDAnI bhArI nAkhanAra kaThiyAre Ave che. je te lAkaDAnI bhArIne jamIna para nAkhe che eka meTo dhaDAke thAya che. ane tenA bhayathI kUkaDe gabharAIne kI-cherI jAya che. tethI temAMthI pelA senAnA yava bahAra nIkaLI paDe che. te senAnA yone joIne pelA senIne pitAnI avicArI karaNa para pazcAttApa thAya che. te vicAra kare che. "hAya nirdoSa muninI hatyAnuM pApa meM karI nAkhyuM." tene eTalo pazcAttApa thatuM hoya che ke te gharabAra choDIne e ja samaye muni banI jAya che. saMtapuruSanA jIvanamAM A prakAranI kaSTa-sahiSNutA ane dayALutA hoya che. saMtanuM AMtarika jIvana * bhagavAna mahAvIranuM kathana che ke antarika jIvananI pavitratA vinA, keIpaNa khAsa AcAra, keIpaNa kriyAkAMDa athavA gaMbhIra vidvattA nakAmI che, vyartha che. saMkhyA vagara Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 bhAratIya saMskRtimAM saMta hajAro mIMDAM nakAmAM che, tenuM kaMI mUlya nathI. dhanarAzi vinA tijorInuM koI mahattva nathI. tevI ja rIte aMtaHzuddhi vinA, AdhyAtmika draSTithI bAhyAcAranI kaI kiMmata nathI. je kiyAkAMDa kevaLa kAyAthI karavAmAM Ave che ane aMtaranA UMDANamAMthI karavAmAM AvatA nathI tenAthI AtmA pavitra banato nathI. AtmAne nirmaLa ane pavitra banAvavA mATe Amasparza AcAranI paNa anivAya AvazyakatA che. badhA saMte ekasarakhA to nathI hotA; paraMtu vizvamAM evI aneka vibhUtio paNa Apane jovA maLaze ke je antaH zuddhipUrvaka bAhya kriyAo kare che. AvI vyaktie abhinaMdanane pAtra che. teo niHsaMdeha parama kalyANanA bhAgI bane che. saMtanA jIvanamAM prathama nizcayabhAva Ave che ane pachI vyavahArabhAva. nizcayane abhiprAya che pitAnA manamAM Adarza athavA layane sthApita karavAnuM. jyAre manuSya jIvananuM lakSya nakakI karI le che te e vicAra karavA lAge che ke pote kayA mArge thaIne AgaLa vadhe, kaI preraNA laIne cAle, to lakSya para vahelAmAM vaheluM ane ochI mahenatathI pahoMcAya. e mANasa ja burAIo sAthe laDaze ane sArI vastuone grahaNa karaze. A ja pramANe nizcayabhAva pahelAM ane vyavahArabhAva pachIthI Ave che. tenuM aMtamAnasa sadA jAgrata rahetuM hoya che. te AMtarika jIvanamAM kadI sUtuM nathI hotuM. bhale te upara uparathI sUtelA dekhAya paraMtu Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 dharma ane saMskRti temanu* AMtara jIvana sadA jAgrata rahe che. bhagavAna mahAvIre pharamAvyuM che. "suttA amuNI muNiNo sayA jAgaraMti" AcArAMga sUtra saMtanA jIvanamAM jJAnarUpa caiAti nirantara jhagamagAtI rahe che. temanA jIvanathI vizvamAM tapasa'yamarUpI saurabha nira'tara mahekatI rahe che. emanA jIvanamAM sabhyajJAna, samyagdarzana ane samyak cAritranA akSayASa bharyA rahe che. e pramANe saMtanuM Antarika jIvana tapa-japanI tithI jAjvalyamAna thatuM thatuM vizuddhinI tarapha vadhatuM cAlyuM jAya che. jyA AgaLa Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 jaina saMskRtine apUrva phALe syAduvAda satya ananta che ane anantarUpe ja tenA virATa rUpanuM darzana karI zakAya che. tene dezakALa ane sampradAyanI sAMkaDI sImAonAM baMdhanamAM bAMdhI zakAtuM nathI. satya jyAM asama che tyAre tene asIma banAvI paNa kevI rIte zakAya ? aneka rUpAtmaka satyane anekarUpe grahaNa karavuM enuM nAma ja anekAnta che. anekAntavAda jaina darzananI AdhArazIlA che. anekAntavAda eka daSTi che, eka vicAra che. vicArajagatane anekAntavAda jyAre vANImAM Utare che tyAre te svAvAda kahevAya che. "syAdavAdamAM syAd zabdane artha apekSA athavA dRSTikoNa ane vAda zabdane artha che siddhAnta athavA pratipAdana. " baMne zabda maLIne temAMthI banelo prastuta zabdano artha thaH keIpaNa vastu, dharma, guNa athavA ghaTanA vagerenuM keI apekSAthI kathana karavuM te syAdavAda che. syAdavAdanuM bIjuM nAma apekSAvAda Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upara dharma ane saMskRti paNa che, jeno artha che pratyeka vastune judA judA daSTikoNathI vicAra kare. - pratyeka padArthamAM aneka dharma che, e badhA dharmonuM yathArtha parijJAna tyAre saMbhave che, jyAre apekSAdaSTithI vicAravAmAM Ave. darzana zAstramAM nitya-anitya, satasata, eka-aneka, bhinna-bhinna, vAcya-avAcya, Adi tathA lekavyavahAramAM sthUla-sUma, svaccha-malina, mU-vijJAna, nAnuM-meTuM vagere evA aneka dharma--guNa che. je sApekSa che. jyAre ApaNe te dharmomAMthI kaI eka dharmanI vAta karavA IcchIzuM te te apekSA daSTithI ja karI zakAya. e ja daSTie te saMbhavita gaNAya. kAraNa ke kaI paNa eka zabda vastunA saMpUrNa dharmonI abhivyakti nathI karI zakate. tethI vibhinna zabdanA mAdhyamathI ja vibhinna dharmonuM pratipAdana karI zakAya che. apekSA dRSTithI vizvanA samasta padArtha eka ane anekarUpa che. temAM eka bAju nityatvanAM darzana thAya che. te bIjI bAju anityatvanAM vastunA. dhruva tatvanI te tarapha jyAre daSTi kendrita thAya che tyAre vastunA zAzvata saudaryanuM saMdarzana thAya che ane uttara guNAnI tarapha daSTipAta karavAthI pratipala-pratikSaNa parivartitarUpa eTale ke pheraphAravALuM rUpa najare paDe che. AcArya zrI hemacaMdrajInA zabda cheH "jyAre ApaNI daSTi bhedagAminI bane che tyAre vastunuM parivartana thanAruM rUpa najara sAme Ave che ane Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 jaina saMskRtino apUrva phALo syAdavAda jyAre daSTi abhedagAminI bane che tyAre vastunuM akhaMDa rUpa daSTigocara thAya che." jyAre ApaNe AtmAnA abhedarUpanuM ciMtana karIe chIe tyAre ananta ananta AtmAomAM eka AtmatatvanAM darzana thAya che ane bhedadaSTithI ciMtana karavAthI eka ja AtmAmAM aneka paryAya dekhAya che. dArzanika zabdomAM "bhedagAminI dRSTi paryAya daSTi che. ane abhedagAminI daSTi vyAstika daSTi che." paryAya daSTi padArthanA pratipala-pratikSaNa parivartita thanArA rUpane svIkAra kare che. ane divyadaSTi nitya aMzane svIkAre che. paNa vizvavyavasthA e baMnenA samanvayamAM ja saMbhavita che. AcArya siddhasene eka yuvakanuM rUpaka ApyuM che " eka yuvaka nAnapaNathI ja sarvathA bhinna nathI; paNa kAraNa ke nAnapaNathI madhura smRtimAM jIve che, ane tenI sAthe pUrNa saMbaMdha paNa nathI, tethI tene bALaka paNa na kahI zakAya. " jIvananI A bhedabhedagAminI dRSTi padArthanA yathArtha svarUpane pAmI zake che. kevaLa AmA ja nahi paNa 1 aparyayaM vastu samasyamAnamadravyametaJca vivicyamAnam / -Adacavari ! 23 2 egeAyA-sthAnAGga 3 paDipuNNa jovvaNa guNo, jahalajjai bAlabhAva carieNa kuNaI ya guNapapaNihANaM aNAgaya suhA vahANatthaM samantitarka 1-43 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 dharma ane saMskRti sa'sAranA samasta padArthA bhedabheda rUpamAM rahelA che. paryAya STithI temAM utpatti ane vigama prArabha che te dravya dRSTithI te sadAsadA dhruva che. 66 AcAya. zrI hemacaMdre padAnuM svarUpa pratipAdana karatAM lakhyuM che : anitya pradIpa ane nitya AkAza annene eka svabhAva che. padArtha mAtra utpAda, vyaya, dhrauvyu rUpa che; eka nitya che, zAzvata che ane bIjo anitya che ema kahevuM te buddhinI viDambanA che. 4 dIpaka nitya paNa hoI zake che ane AkAza anitya paNa hoI zake che. badhA ja padArtho dravyaSTithI nitya che, ane paryAya dRSTithI anitya che. eka ghaDA phUTI jAya che. tethI te anitya che. paNa ThIkarIomAM paNa mATInuM tattva anugata eTale ke samAyeluM che, tethI te anitya paNa che. dravyaSTi yA paryAyaSTi bannenA uddeza vastunA -vyathArtha svarUpanuM jJAna karAvavAne che. paraspara virodhI svabhAvAnA paNa te te apekSAe svIkAra karAvavAne che. darzana zAstranA divAkara AcAya siddhasenanA zabdomAM jeTalA vacanapatha che teTalA ja nayavAda che, ane jeTalA nayavAda che teTalA ja para samaya che. adhA naya peAtAnI sImAmAM satya che paNa jyAre te rSIjAne asatya jAhera 4 AdIpamAvyoma samasvabhAvaM syAdavAdamudrAnatibhedi vastu | tannityamevaikamanityamanya-diti tvadAjJA dviSatAM pralApAH 11 -anyayogavyavacchedikA - 5 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina saskRtine apUrva phALA H syAdvAda 155 kare che tyAre mithyA khanI jAya che. paraMtu anekAnta vAdI nayeAnI vacce samyak ane mithyAnI vibhedarekhA dAratA nathI. ' " sAcA upAdhya!ya yazaivijayajIe lakhyuM che : anekAntavAdI kAipaNa darzIna sAthe dveSa nathI karatA, te saMpUrNa nayarUpa danAne e ja prakAre premathI-vAtsalyathI jue che. jevI rIte kAI pitA peAtAnA pyArA putrane joI rahyo hAya. ' jaina darzananA e vajra AdyASa che ke pratyeka ciMtana sApekSa hAvuM jAie. anekAntavAdI sabhyaSTi che ane anekAntavAdI mithyAdaSTi che. je samasyAenA ekAntavAdI varSo sudhI ukela nathI lAvI zako te samasyAonA anekAntavAdI eka kSaNamAM ukela lAvI zake che. te mANasane sataMtra svataMtra ciMtana pradAna kare che. ' nI kedamAMthI mukta karIne ' paNa 'nA nandanavanamAM vihAra karAve che. vicAra-sahiSNu banAve che. eTalA mATe ja AcAya amRtacandre sapUrNa virAdhAnu zayana karanAra anekAntavAdane namaskAra karyo che. ja syAdvAdanA sAcA arthanI apekSA karIne bhAratanA mahAna dArzanika vijJajanAmAM tenA para khATA AApa 1 paramAgamasya bIjaM niSidhya jAtyaMdhasindhuranidhAnam / sakalanayavilasitAnAM virodhamathanaM namAmyanekAntam // - puruSArtha sidhyupAya - 2 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane saMskRti lagAvyA che. bauddha dArzanika dharma kIrtie syAdavAdane pAgalone pralApa kahyo ane jenone nirlajaja batAvyA. zAntirakSite paNa lakhyuMH "syAdavAda ke je sat ane asat, eka ane aneka, bheda ane abheda, sAmAnya ane vizeSa, jevAM paraspara virodhI tane meLavI de che, te te pAgala vyaktine pralApa che. e ja rIte AcArya zaMkare paNa syAdavAda para pAgalapaNAno AkSepa mUkIne lakhyuM : eka ja zvAsa zIta ane uSNa nathI haya zakate, bheda ane abheda, nityatA ane anityatA, yathArthatA ane ayathArthatA, sat ane asat, aMdhakAra ane prakAzanI peThe eka ja kALamAM eka ja vastumAM nathI rahI zakatA." DaoNkaTara rAdhAkRSNane tene ardha satya kahIne tyAjya batAvyuM : che. svAduvAdane upahAsa karatAM mahApaMDita rAhula sAMkRtyAyane lakhyuM : " dahIM dahI paNa che ane UMTa paNa che, to dahIM khAtI vakhate UMTa khAvA kema nathI deDatA ? A pramANe aneka Aropa syAdvAda upara mUkavAmAM AvyA che. paNa ciMtana karavAthI te badhA nirAdhAra pratIta thAya che. prazna e che ke eka ja vastumAM nitya-anityatva, ekatva-anekava Adi paraspara virodhI dharma kevI rIte rahI zake ? uttaramAM namra nivedana che ke syAdavAda e 2 pramANavArtika 1, 182-185, 3 tattvasaMgraha 311-327, 4 zAMkarabhASya 2-2-33, 5 darzana-digdarzana-rAhula sAMkRtyAyana Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1pa7 jaina saMskRtine apUrva phALe syAdavAda nathI kahetA ke je nityatA che, te ja anityatA che, athavA je ekatA che te ja enekatA che. paraMtu syAdavAda ema kahe che ke eka daSTie eka padArtha nitya che....te bIjI daSTie anitya paNa che. eka vyakti eka daSTithI pitA che te bIjI daSTithI putra paNa che. temAM virodha kayAM Avyo? jeno ja nahi paNa bauddho paNa citra jJAnamAM virodha nathI mAnatA. jyAre eka ja jJAnamAM citravarNano pratibhAsa hoI zake che, ane e jJAnamAM virodha nathI hoto, te eka ja padArthamAM be virodhI dharmonI sattA svIkAravI temAM zuM Apatti ane zuM muzkelI hoI zake che ? eka ja vastra kALuM ane dheluM hoI zake che ke eka ja vastra saMkeca ane vikAsazIla hoI zake che, te eka padArthamAM nityatA ane anityatA, ekatA ane anekatA paNa sattAvirodhI kema hoI zake ? kalpanA ka-eka vastranI dukAna para grAhaka paho . teNe dukAnadArane prazna karyo, "A vastra UnanuM che ne ?" dukAnadAre javAba Apyo, "hA e UnanuM che." bIjA grAhake pharIne e ja vastranA saMbaMdhamAM prazna karyo, "zuM A vastra rezamanuM che ? " dukAnadAre javAba Apyo, nA e vastra rezamanuM nathI." "ahIM " A UnanuM che. e kathana jeTaluM satya che teTaluM ja rezamanuM nathI. e paNa satya che. eka ja vastranA saMbaMdhamAM "Una"nI apekSAe "sata " ane rezamanI apekSAe "asat ' haI zake che temAM virodha kene dekhAya che. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // h muo h 158 dharma ane saMskRti eka penanA saMbaMdhamAM nividha jijJAsAonA uttara vividharUpe ApI zakAya che ? 1. A pena plAsTikanI che. 2. A pena pArakara kaMpanInI che. 3. A pena mahendranI che. 4. A pena pacIsa rUpiyAnI che. A pina IgleMDamAM banelI che. A pena 1961mAM banelI che. 7. A pena lakhavA mATe che. hA, te jue A badhA prazno ane uttara eka ja penanA saMbaMdhamAM che. paNa judI judI apekSAe pUchavAmAM AvelA praznonA uttara judI judI daSTithI ApavAmAM AvyA che. paNa temAM kaI paraspara virodha nathI. eka bhavya bhavananA judAjudA khUNuM uparathI citra kheMcavAmAM Ave athavA phormo pADavAmAM Ave pachI e badhA pijhane eka sAthe rAkhI devAmAM Ave te paraspara vibheda dekhAze. khUNAonuM parivartana thavAthI dareka pijhamAM bhavananuM saMnikaTavartI dazya paNuM parivartita banI jaze. avalokana karanAra sahaja rIte ja bhramamAM paDI zake che ke A badhA pijha eka ja bhavananA che ke judAjudA bhavananA? paNa sAcI vAta e che ke badhA pojhonuM samanvita rUpa ja e bhavananuM sAcuM rUpa che. teTalA mATe anekAMtavAda vastune pratyeka khUNAthI avalakavA mATe preraNA Ape che. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina saskRtinA apUrva phALA H stya dvAda 159 jevI rIte vividha kANuthI sa'gRhIta karavAmAM AvelA dazyAnI ekatra asthitithI bhavananI sthitimAM keIpaNa prakAranI avyavasthA nathI thatI, te pachI judAjudA vire dhI svabhAvAnA astitvathI vastumAM te kevI rIte sa'bhavita che? AjanA yuga vijJAnanA yuga che. vijJAnane kAraNe ahIM tahI` ThekaThekANe vIjaLIne pracAra thaI rahyo che. pakhA, sTava ane khalma vagere sarva cIjomAM vIjaLInA pravAha doDI rahyo che paNa sarvane vyavahAra bhinnabhinna che. paMkhAmAM tenI cAlaka zakti kAma karI rahI che, balbamAM tene prakAza jhagamagATa karI rahyo che ane sTavamAM tenA dAhaka guNu kAma karI rahyo che. jo A vAta zakaya che te pachI vastumAM dravya ane paryAyanI daSTie nitya ane anityanu' astitva zA mATe zakaya nathI ? syAdvAdanA maMtavya mujaba pratyeka padA, svadravya, kSetra, kALa ane bhAvanI apekSAe sat che tathA paradrazya; kSetra, kALa ane bhAvanI apekSAe asat che. dAkhalA tarIke eka ghaDI svadravya mATInI apekSAe sat che eTale ke astitvayukta che ane paradravya plAsTika AdinI apekSAe asat che arthAt ghaDA ghaDA che, plAsTika nathI. dravyanI peThe satyanI siddhine mATe kSetra paNa apekSita che, jemake bhagavAna mahAvIrane janma kSatriyakuNDanagaramAM thayeA. bhagavAnanA janmanI prastuta ghaTanA 'kSatriyakuNDa'nI draSTithI sAcI che, sat che. jo koI 'pAvA' kaheze te te asatya thaze. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 dharma ane saMskRti dravya kSetranI peThe kALanI paNa apekSA che. jemake bhagavAna mahAvIrane janma AjathI pacIsa varSa pahelAM thayo. ethI UlaTuM alpakALanuM kathana karavuM asatya thaze. e ja rIte bhAva paNa apekSita che. jemake pANImAM taralatA hoya che. ene artha che taralatA nAmaka bhAvathI ja pANInI sattA siddha thAya che. nahi to te hima, bASpa athavA dhummasa ke jhAkaLa heta ke je pANI nathI paNa pANInAM rUpAMtara che. A pramANe pratyeka padArthanI sattA svadravya, kSetra, kALa ane bhAvanI apekSAe che, paradravyAdinI apekSAe nathI. jevI rIte svadravyAdinI apekSAe tenAmAM astiguNa che, tevI ja rIte pAradravyAdinI apekSAe temAM nAsti" guNa paNa che. tAtparya e che ke syAdvAdano siddhAMta je padArthomAM je je apekSAo ghaTita hoya che tene svIkAre che. apekSArahita siddhAMta tene mAnya nathI. azvaga, AkAzakusuma, ane vadhyAputranA astitvane siddha karavA mATe syAdavAdanI apekSA apekSita nathI. kAraNa ke tenI te sattA ja asiddha che. uparanI vicAracarcAne sAra e che ke dArzanika kSetramAM je rIte svAduvAdane siddhAMta upayogI che, tevI ja rIte vyAvahArika kSetramAM paNa tenI upagitA ochI nathI. te satya-tathyanuM parijJAna karAvanAra apUrva maMtra che. jevI rIte jaina darzane vastunI anekarUpatAnI sthApanA syAdavAdanA AdhAra para karI tevI ja rIte bauddhadazane paNa vibhajyavAdanA nAme karI; paraMtu anukULa vAtAvaraNanA Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina saMskRtino apUrva phALe syAdavAda 161 abhAvamAM te tyAM ja cImaLAIne-sukAIne naSTa thaI gaI. paraMtu svAduvAdanA siddhAMtane samaye samaye pratApapUrNa, pratibhAsaMpanna AcAryoe pitAnA maulika ciMtanathI vikalita karyo. bhedabhedavAda, nityAnityavAda, nirvacanIyAnirvacanIyavAda, ekAekavAda, asaduvAda, asatakAryavAda vagere jeTalA paNa dArzanika kSetramAM vAde che te badhAne mULa AdhAra svAvAda che. syAdavAda jainadarzananI vizvane apUrva bheTa che. jainadarzanamAM syAdavAdanuM eTaluM badhuM mahatva rahyuM che ke je kAraNe A jainadarzanano paryAyavAcI banI gaye che. svAduvAda jainadarzanane prANa che, AtmA che. te AtmakalyANanuM amegha sAdhana che. jenAthI jJAnane vistAra thAya che, nijhA nirmala thAya che, saMgharSa, vidhvaMsa ane viplava naI thaIne satya ane ahiMsAnA AdhAra para meLa ane milApa utpanna thAya che. svAduvAdano sahAmaNe suMdara siddhAMta, pachI te dazananuM kSetra hoya ke cAhe lekavyavahAranuM kSetra hoya paNa te badhe ja samaya ane samatAnuM sarjana kare che ane satya bhagavAnanAM darzana karAve che. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 saMskRti ane yathAvAda saMskRti : yathAvAda : parikramA : akhaMDa akSaya bhAratIya saMskRtine srota bhAratanI adhyAtmavidyAnA prANa che. je saskRtimAM prANazakti che te jIvaMta 'sa...skRti' kahevAya che. saskRti eka mahAnada che. nanuM sAMga rUpaka A rIte samajI zakAya che: " bhAratanA manuSyAe saMyama ane tapasyAnI bhaThThI para besIne cegavidyAnI jiMdagIbhara AMca tApI che. ' A AMcane tApatAM tApatAM teoe krazuM,-" bhAratIya saMskRti eka akhaMDa nada che. zramaNa ane vaizvika sAMskRti tenA be kinArA che. temAM sthAna karIne skurAyamANumIna AtmA che. indriyAnA sagApaka Adaza kacchapa temAM karmendriyA che. manarUpI magara emAM vizALa magara che matsya ! pANInI nirmaLatA mATe pANImAM mAchalIonuM hovuM Avazyaka gaNAya che. e mujaba sayamasalilAmAM AtmA paNa eka mAchaluM che, mIna che. mInathI pANI nirmaLa rahe che. AtmasaMzuddhinA puruSArtha rUpa cAMcalyathI saMyama--salilA vimala rahe che. d Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 163 saMskRti ane yathArthavAda eka samaya evo Avyo jyAre zramaNa-saMskRtine kinAre tUTI gayo. bauddha saMskRti bauddha dharmanA rUpe alaga vahIne pitAnuM astitva sthApita karavA mATe uprerita thaI. saphaLa nirdezananA abhAve manuSya te zuM, pANIno pravAha paNa dizA badalavAthI potAnA ajasa srotane naSTa karI de che. vidizAgAmI bauddha dharmano pravAha videzanA raNamAM samAI gaye. Aje videzamAM je bauddha dharma jIvI rahyo che tenuM vizuddha rUpa nathI, te zuddha bauddha dharma nathI. eka dizAmAM vahenAre jalapravAha mArgamAM khaDaka sAthe athaDAIne dizA badalIne vahevA lAge che. barAbara e ja rIte bhAratIya saMskRtinA akhaMDa strota sAthe paNa ghaTanA ghaTita thaI. samayane khaDaka AvyuM. pANIne jalapravAha athaDAyo. baMne kinArA tUTI gayA. pAchuM nAnI-meTI dhArAomAM vahevA lAgyuM je dhArAnuM pANI vahetuM na rahyuM ane eka ja ThekANe sthira thaI gayuM te * gaMdhAvA lAgyuM. keTalIye dhArAo pravAhanA abhAve paDI rahI. mAnavanA mastiSkane vikRta banAvavA lAgI. cArvAka jevI vicAradhArAnuM pANI evuM ja saDeluM, gaMdhAyeluM pANuM che. A thaI saMskRtinI yathArthAtmaka parikramA ! bhagavAna mahAvIranI dharma-dhArA mahAvIranI dharma-dhArA e khaDaka sAthe athaDAIne jyAM vahI tyAM mahattvAMkita pratiprazna banI. prati uttara Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane saMskRti evI rIte sthira thayo. tapodhana zramaNa bhagavAna mahAvIra ane madhyamamArganA puraskartA mahAtmA bhagavAna buddhanA sabaLa hAthe dvArA zramaNa saMskRtine kinAre tUTatAM phUTatAM bacI gaye. bAdhita buddhanA zramika hAthane zrama ane zramajanita pratiphaLane buddhanA anuyAyIoe (1) hInayAna, (2) mahAyAna, (3) maMdrayAna ane (4) vajApAnanA rUpe bhAgalA karIne vaheMcI lIdhuM. evI sthitimAM zramaNa saMskRti taraphathI tUTelA kinArAne pravAha vibhinna dhArA, pratidhArA ane anudhArAmAM chinnabhinna thaI gaye. mahAvIranI vicAra-dhArAne dharAne AdhAra maLe. mahAvIra dvArA pASita saMskRti "mahAvIranI nivRtti-pravRtti mUlaka saMskRti che" A dhArA vaidika saMskRti ane zramaNa saMskRtinA nAme bhinna saMskRtirUpe vahI. akhaMDa saMskRtine pravAha samayanA khaDaka sAthe athaDAIne alaga alaga vahyo, kAye, enuM pANI sayuM, gaMdhAyuM, khAbociyAmAM aTavAIne saMkecAI gayuM te pachI kaI dhArA AgaLa vahI? kayo pravAha AgaLa dhape ? himmatapUrvaka spaSTa rIte kahevuM joIe ke-"mahAvIranI nivRtti-pravRtti-mUlaka saMskRti bacI. mahAvIranI saMskRti AtmakalyANaparaka tathA janakalyANaparaka haLImaLI gayelI "saMsakRti" che. mahAvIranI saMskRti kema cAlI Ave che? anya saMskRtie dharmanA vajane AdhAra grahaNa karIne paNa nathI bacI, te pachI mahAvIranI saMskRti zI Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRti ane yathArthavAda 165 rIte bacIne jIvita rahI gaI tenuM mULabhUta kAraNa zuM che? tene maryAdita ane zAbdika uttara e che ke mahAvIranI saMskRti yathArthavAdI saMskRti hatI ane eTalA mATe ja te jIvita rahI gaI. mahAvIra parama yathArthavAdI hatA. e ja kAraNa che ke A paraMparAmAM thayelA stutikAra AcAryoe paNa pitAnI stutiomAM ThekaThekANe tene yathArthavAdanI kasoTI para kharA utaranArA guNa ane zraddhApuruSa rUpe cItaravAmAM AvyA che. jaina dharmanA marmajJa AcArya sarasvatInA kRpApAtra zrI hemacandrajIe "cacoTacavijA"nA bIjA lokamAM zramaNa-ziromaNi zAsanApati bhagavAna mahAvIranI stuti karatAM karatAM tenA "yathArthavAdamUlaka guNa"nI ja stuti karI che : ayaM janA nAtha tava stavAya, guNAntarebhyaH spRhayAnureva / vigAhatAM kintu yathArthavAdamekaM parIkSA-vidhi-durvigdhaH / / he prabhe, ApanA anyAnya guNe pratye paNa zraddhAzIla chuM. teonuM stavana paNa karavA icchuM chuM paraMtu ahIM te ekamAtra "yathArthavAda nAmanA guNanI ja stuti karIza. padezika pada ane yathArthavAda bhagavAna mahAvIre pitAnA bhikSuo mATe adhyAtma amRtanI pAvana gaMgA vahevarAvI. tyAM paNa temanA yathArthavAdI daSTikaNanuM spaSTa darzana thAya che. cArane cera kahe, kANane kANe kahe, AMdhaLAne AMdhaLe kahe, baherAne bahere kahevo, dAsane dAsa kahe che ke satya che, paraMtu Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane saMskRti temAM paNa yathArthavAdI dhamane nibhAva e temanI dRSTie anivArya hatuM. tethI temaNe potAnA bhikSuone dharmopadeza dIdheH "tamArA satyAtmaka Adarza kathanathI paNa koInuM hRdaya pIDAthI grasita na thavuM joIe. nahi to tame yathArthavAdI dharmano sparza paNa nahi karI zako." jaina dharma yathArthavAdI dharma che. mahAvIranA pUrvavartI 23 tIrthakaronA yugamAM A yathArthavAdI dharma traNa yAma, cAra yAma ane nirgastha dharmanA nAmathI paNa oLakhAvA lAgyo. bhagavAna RSabhadevathI pArzvanAtha sudhInA 23 tIrthakaroe tene yuganI sImAothI pAchaLa na rahevA dIdhA. bhagavAna mahAvIre jana-mAnasanuM sUkSama nirIkSaNa karyuM te teoe pArzvanAthanAM cAra yAmamAM aparigrahane samAveza karI dIdhe. yuganI samasyAonuM samAdhAna ApanAra dharma yugIna dharma kahevAya che. jaina dharma yugIna dharma che. tethI pratyeka yuganI samasyAone potAnA virATa prakAzamAM sameTI lIdhI. yuganI samasyA prakAzavatI banI. tethI jaina dharma zAzvata kALathI abAdharUpe cAlI rahyo che. yAmenuM a9pa0 bahutva paNa tenA paganI eDI na banI zakayuM. jaina-dharmanA niyaMtA nahi, citanakAra apekSita rahyo jaina dharma potAnA vizuddha rUpe saMskRti-pradhAna dharma che. tene e marmonI peThe siddhAnta-pradhAna na kahevuM joIe. je loka vyavahArathI udAsIna rahIne kevaLa siddhAntonI dArzanika mImAMsAnI bhUlabhUlAmaNImAM bhaTakatA rahe che ane sAdhAraNa buddhimAna mANasane mATe eka gUDha samasyA Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRti ane yathA vAda 167 anIne rahI jAya che. jethI jaina dharma mukhyatve karIne na teA siddhAntaparaka che ke na vyaktiparaka che, camatkAraparaka che ke na kAlapaka che. khIjA dharmonI sthiti evI nathI. te adhikatara zAstraparaka che. udAharaNa tarIke ApaNe kahI zakIe chIe ke vaidika dharmanA mULa AdhAra veda che, te ja pramANe khristI dharmanA mULa AdhAra khAIkhala, islAma dharmanA mULa AdhAra kurAne zarIpha ane pArasI dharmanA mULa AdhAra jinda avastA che. jaina dharma keAI eka zAstra athavA Agama sudhI sImita nathI. vyaktiparakanA abhiprAya e che ke anya dharma mATe bhAge vANIthI Adeza athavA teA upadezanA rUpe pragaTa thayA che. dAkhalA tarIke bauddhadharmanA prAdurbhAva mahAtmA yuddhathI, IsAI dharmanA IsAmasIhuthI, islAmanA hajarata mahammada sAhekhathI ane pArasI dharmane jarathrustathI prAdurbhAva thayA che. jaina dharmanI A sthiti nathI. tema te keI eka vyakti-vizeSanI vANIthI pragaTa thayeleA Adeza ke upadeza nathI. camatkAraparakanuM kahevAnuM tAtpa e che ke aneka dharma peAtAnA anuyAyIone camatkAronA cakramAM phasAvI rAkhe che. te siddha puruSAnI camatkAra yukta mehamAyAnuM jaMgala kaika evuM phelAyuM che ke sAdhAraNa buddhine mANasa temAM aTavAI athaDAine tyAM ja phasAIne aTakI jAya che ane jAdu-ToNA tathA maMtra-jaMtra AdimAM ja dhamanI itizrI mAnI bese che. jaina dharmamAM AvA Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 dharma ane saMskRti DhoMga-dhaturAne jarA paNa sthAna nathI. te eka mAtra lekavyavahAra upara nirbhara che. vaidika dharmanI pariNati jyAre brAhmaNa dharmanA rUpe thaI tyAre te e karmakAMDe upara nirbhara thaI gaye ke jenuM rUpa aMtamAM camatkAraparaka banI gayuM. puroSaNa, viSaNuM tathA lekeSaNa vagere badhAnI pUrti mATe yajJaparaka karmakAMDane sahAre-AdhAra apAvA lAgyA. brAhmaNanA vividha prakAranA yajJAnuSThAnamAM e devI zaktionI kalpanA karavAmAM AvI ke jene kAraNe tene mAnavInI sarva AkAMkSAonI pUtinuM sAdhana mAtra mAnI lIdhI. jena dharmamAM kyAMya paNa karmakAMDanuM jarA paNa sthAna nathI. - kAlaparako abhiprAya e che ke moTA bhAganA dharmonI utpatti kAlavizeSa tathA paristhitivizeSamAMthI thaI. tethI tenuM mahatva paNa kAlavizeSa tathA paristhiti vizeSa sudhI maryAdita rahI gayuM che. te kAlAtIta nathI ane trikALanI AvazyakatAnI samAnarUpe pUrti karavAnI tenAmAM kSamatA paNa nathI. tene ekAlika kahI zakAya che. te trikAlathira tathA trikAlAbAdhita dharma nathI, upasaMhAra ane saMdeza - jaina dharmanA mULabhUta tanI vyAkhyA e rUpe avazya karavI joIe ke te vartamAna yuganI rASTrIya ane AMtarASTrIyane sarvasammata ukela rajU karI zake. je dharma pitAnAM maulika tattvo dvArA vartamAna yuganI A Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRti ane yathArthavAda mAMga athavA AvazyakatAnI pUrti karavAnuM sAmarthya kheAI bese che tenuM astitva jokhamamAM paDI jAya che. anya aneka dharmonuM astitva e ja kAraNe khatarAmAM paDI jaIne ItihAsamAM teo nAmazeSa thaI gayA che. itihAsane A eka paDakAra che athavA cetavaNI che. jaina dharma, bauddha dharma tathA brAhmaNa dharmanI jema patanamukhI na heIne sadeva utkAntimUlaka rahyo che ane tenuM astitva yuga-yugAntaranI vinAzakArI paristhitiomAM paNa TakI rahyuM che te kAraNe tene ItihAsanA A paDakAra athavA cetavaNI para samaya AvatAM dhyAna ApavuM joIe. spaSTa zabdomAM ema kahevuM vadhAre cezya thaze ke jyAre samAjamAM dharmathI nirAza thaIne dharmanirapekSa bhAvanA prabaLa thaI rahI che tyAre jaina dharmanA anuyAyIoe e siddha karI devuM joIe ke temane dharmavikAse mukhI che ane te kAraNe te hamezAM parivartanazIla rahyo che. dareka yuganI mAMga ane AvazyakatAnI pUrti teNe karI che ane Aja paNa tenAmAM rASTradharma banavAnI kSamatA vidyamAna che. A mahAvIranA yathArthavAdI daSTikeNuparaka dharmAdhAra para rahetAM vicAreluM mArAM ciMtana ane saMdeza che. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 jaina saskRtimAM nArInuM mahattva bhAratIya saMskRti ane samAjanA vikAsamAM nArIne mahattvapUrNa phALeA rahyo che. te samAja ane saskRtinI preraNA che, cetanA che ane buddhi che. te durgA, lakSmI ane sarasvatI che. te naranI khANa che, nRsiMhanI jananI che ane zaktinI pratIka che. paNa atyaMta duHkha ane paritApanI vAta che ke pASANayugathI mAMDIne vartamAna sphuTanika cuga sudhI nArIne aneka svArthI vyaktie dvArA bichAvelA kAMTAbharyAM mArga upara thaine cAlavuM paDayuM che. vastrAbhUSaNanI jema nArI paNa eka bhAgavalAsanI nirjIva cIja ja mAnavAmAM AvatI hatI tenAmAM kAI svataMtra vicArazakti che, tene mana che athavA tene keAI icchAzakti hoI zake che e vAta keAInA paNa khyAlamAM AvatI na hatI. nArI kevaLa puruSanA bhAganuM sAdhana mAtra che e jaDa mAnyatA leAkeAnA magajamAM sajjaDa rIte esI gaI hatI. tenA svataMtra vyaktitvanA vikAsanI jhAMkhI paNa koIne nahAtI thatI. A bhAgavilAsanA sAdhanarUpa gaNavAmAM AvatI nArInI dazA e hatI ke kSatriyanareza Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina saskRtimAM nArInuM mahattva 171 ratha bharIbharIne dAsIe, purAhitAne dakSiNAmAM detA hatA. bhAratIya narezeAnA mahele dezI ane videzI nArIothI bharelA rahetA hatA. ane mugala-mahelAnI sakhyAne tA kAIne patto ja lAgatA na hatA. bhAratanI mahAra paNa nArInI e ja hAlata hatI. cInI samrATa paNa peAtAnA taraphathI pAlakhIe bharIbharIne kumArIe hUNa saradArAne tathA tibeTI kAlAonA saradArAne tathA uhugara kaeNmIlAnA nAyakAne bheTamAM ApatA hatA. cInI samrATane peAtAno pratyeka nArInuM mukha jevuM azakaya anI jatuM hatuM. rUpavatInA sa parka mAM ja te AvatA hatA. bAkInI rANIone haMmezAM zAhI mahelanI eka upekSita iMTanI jema janamabhara DUsakAM bharIbharIne paDyAM rahevuM paDatuM hatuM. e pachInA itihAsakALamAM nArIne stara ethIce nIce UtaryA. jugArI leAkeA nArIne jugAranA dAvamAM mUkavAnI vastu tarIke dAvamAM mUkavA lAgyA. nArInA jarAka jeTalA aparAdha badala tene kaThera daMDa devAmAM AvatA hatA. anya puruSane khAlI jovA mAtrathI ja leAkeA nArIne gharanI bahAra kADhI mUkavAnI neTisa evI rIte ApatA hatA ke jevI rIte lilAma vagerenI vastuo mATenI jAherAta teA karatA hAya che. nakakI karelA samaye parityaktA nArIne gharanA mAraNethI dhakkA mArIne nirAdhAra avasthAmAM kADhI mUkavAmAM AvatI hatI. ane tenI pAchaLa dhaDAma daIne khAraNAM baMdha karI devAmAM AvatAM hatAM. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 dharma ane saMskRti strIonI A dayanIya dazA hatI. puruSa seMkaDe hajAre strIone potAnI bhegasAmagrI banAvI zakato hato. tyAre strI eka puruSa sivAya bIjA puruSanI sAme najara paNa mAMDI zakatI na hatI. ane bhUlathI te parapuruSane kadAca joI le te daMDanI adhikAriNI banI jatI hatI. satIprathA e nArI viDambanAnI carama-chellI sImA hatI. pati maryA bAda strIne baLajabarIthI puruSanI sAthe tene jIvatI bALI mUkavAmAM AvatI hatI. AjanI jAgRta nArInA dilamAM e prazna UThe che ke strInA maryA pachI puruSa paNa kaI rIte jIvato rahI zakatuM hatuM ? tene paNa satIprathAne niyama kema lAgu paDatuM na hatuM ? strIonI evI viSama hAlata cAlI AvatI hatI sArA sArA sAtvika kavionA mukhamAMthI paNa evA evA ugAre nIkaLe che ke je strI-samAjanI pratye ghaNuM abhivyakata kare che. eka kavinA zabdo che - nAgaNa so nArI jANa matalaba ke strIne nAgaNI samaje. paraMtu kharuM jotA strI nAgaNa nathI, nAgaNe te puruSanI vAsanA che. kavi tulasIdAsajI paNa kahI gayA che :'zUdra gaMvAra Dhola pazu nArI ye saba tAr3anake adhikArI' A pramANe strI ane puruSanA AtmAmAM ane AtmAnI zaktimAM kaMI paNa taphAvata na hovA chatAM paNa strIo hamezAM apamAnita thatI AvI che. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jene saMskRtimAM nArInuM mahatva 173 vaidika paraMparAmAM nArIne AtmavikAsa mATe avakAza ja na maLyo; tema ja temane sAmAjika adhikAra maLyA ke na dhArmika adhikAra maLyA. vaidika dharmaguruoe uSaNa paNa karI ke - ' strIrA veDhamItA" strI ane zudrane veda bhaNavAne adhikAra nathI. strIone koIpaNa dharmagrantha vAMcavAno adhikAra na hate. dharma zravaNa karavAne paNa adhikAra na hatuM. ane dhArmika kriyAkAMDa paNa strIo karI zakatI na hatI. strIo ane zUdro baMnene samAna gaNavAmAM AvatA hatA. bauddha paraMparAmAM paNa nArIne mukta sthAna nahetuM maLyuM. mahAtamA buddha anicchAthI potAnA priya ziSya AnaMdanA bahu ja AgrahathI nArIne saMghamAM dIkSita karI ane kahyuM, "AnaMda, saMgha vastutaH hajAro varSo sudhI jIvita raheta, paraMtu temAM nArIne praveza thavAthI tenuM AyuSya kSINa thaI jaze. ane have te pAMcase varSothI vadhAre nahi cAlI zake." A pramANe bauddha paraMparAmAM paNa nArI upekSita ja rahI. jaina dharmamAM nArIne AdikALathI ja mahattvapUrNa sthAna maLyuM che. jaina dharma nArInA vikAsanA badhA ja mArgo kholI nAkhyA. ane gulAmarUpe banelI nArInAM badhAM baMdhana kApI nAkhI tene gaurava ApyuM. puruSonA manane AnaMda ApanArI, tenA dilane bahelAvanArI Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 dharma ane saMskRti cIja banelI nArIne mukti ApI. bheTa ApavAnI cIja banelI nArIne AtmavikAsanI UjaLI taka ApI. bhogasAdhana banelI nArIne bhavyatA ApI. jaDatAnI pratimUrti banelI nArIne citanya ApyuM. bhagavAna mahAvIre tIrthanI sthApanA karI. te tIrthanAM cAra aMga banAvyAM. sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA, A tIrthamAM jeTaluM mahattva sAdhune che teTaluM mahattva sAdhvIne paNa che ane jeTaluM mahava zrAvakane ApyuM che teTaluM zrAvikAne paNa ApyuM che. vizvanA tamAma dharmonI apekSA sAdhvI banIne Atmazuddhi, AtmakalyANa tathA AtmasAkSAtkAra karavAne samAna adhikAra ApIne jaina dharme strIonI pratiSThA vadhArI. A pramANe strI-puruSanI samAnatA A tIrthana AThaza banI. bhagavAna mahAvIranA A saMghamAM puruSanI jemaja yugayugathI tiraskAra pAmelI nArIne paNa puruSa samAna darajajo maLe. temaNe gulAmarUpe vecAyelI caMdanAne pitAnA saMghamAM laIne pravartinInuM sthAna ApyuM. ane zramaNI saMghanuM netRtva e mahAsatI caMdanAne eNpyuM. A rIte jaina dharmamAM strI-samAjane dharmane saMpUrNa adhikAra ApavAmAM AvyuM che. puruSa ane nArI vacce jarA paNa bhedabhAva jaina zAstramAM jovAmAM AvatuM nathI. AjakAlanI nArI vyavasthA jevI rIte strIne gavarnara, pradhAna maMtrI, ane eDavarDa tathA jenuM sthAna Ape che tevI ja rIte jaina dharmo avatArI puruSamAM potAnA tIrthakaromAM paNa nArIne Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 175 jaina saMskRtimAM nArInuM mahatva sthAna ApyuM che. jenonA covIsa tIrthakaromAM 18mA tIrthakara che, bhagavatI mallikumArI. je dharme strIne tIrthakara paNa banAvI dIdhI te strIne bIje karyo adhikAra nahi Ape ? : strInI samAnatA ane pradhAnatAnAM udAharaNathI jenAgAma bharelAM che. A kAlacakramAM sauthI pahelAM mokSamAM janArI eka nArI ja hatI. ane te hatI prathama tIrthakara bhagavAna RSabhadevanI mAtA marudevI. bhagavAna RSabhadevane bharata ane bAhubali sarakhA se putra hovA chatAM temaNe sauthI prathama akSarajJAna pitAnI kanyA brAhmI suMdarIne ja ApyuM. brAhmInA nAmathI ja lipinuM nAma paNa brAhmI lipi paDI gayuM che. A rIte jainadharmo nArIne tenuM ucita ane AgaLa paDatuM sthAna ApyuM che, pradhAnatA ApI che. bAhubaline mAnarUpI arAvata hAthI uparathI utAranArI brAhyI suMdarI ja che. rahanemIne cAritramAMthI vicalita thatAM rAjamatIe ja bacAvyA hatA. rAja matIe temane kahyuM hatuM, "tame cAritryamAMthI calAyamAna thAya tenA karatAM tamAruM mRtyu ja zreyaskara che. tenAM tejasvI vacane sAMbhaLIne aMkuza vaDe hAthI jema vaza thaI jAya che, tevI ja rIte rahane mI cAritramAM sthira thaI gayA. rANuM kamalAvatI ikSukAra rAjAne je zabdo kahe che te zabda paNa nArInI tejasvitAne siddha kare che. te kahe che ke, bIjAnA tyAjya karelA dhanane levuM e to bIjAe UlaTI karelA khorAkane khAvA jevuM che. ane bIjAnuM vamana kareluM anna khAvuM e te Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 dharma ane saMskRti kAgaDA ane kUtarAnuM kAma che. eka divasa te tame A maneArama lAgatA kAmalegeAne cheDIne jarUra mRtyu pAmaze ja, e vakhate eka dharma sivAya tamane bIjI koI cIja zaraNabhUta nahi thAya. tethI dhamanuM AcaraNa karaze. A prakAre jainadhame nArIne bahuja agrasthAna ApyuM che. nArInI aMdhakArapUrNa sAmAjika yAtrAmAM jainadharme tene mATe dIpastambhanuM kAma karyuM' che. strI puruSanI ardhAMginI kahevAya che te puruSanu adhu' aMga che, te tene puruSanI samAna ja adhikAra maLavA joie. strI ane puruSa e ane jIvanarathanAM cakra che. rathanAM ane cakra eka sarakhAM ja hovAM joie. jo e cakra nAnAMmATAM haze te jIvanaratha sArI rIte cAlI zakaze nahiM. tethI puruSa jeTaluM ja nArIne mahattva ApavAnI jarUra che. zrI zakita che. te abaLA nathI paNa samaLA che. strIone jyAre jyAre peAtAnI zaktinA vikAsanI taka sAMpaDI che, meAkeA maLyA che, tyAre tyAre te sarva prakAre tejasvinI dekhAI ja che. vIratAnI dRSTithI strIoe raNasagrAma paNa khelyA che. rAjyazAsana paNa kuzaLatApUrvaka calAvyuM che. zikSaNu, vijJAna, vIratA, vidvattA ane rAjyazAsana vagere kSetrAmAM strIAe peAtAnI viziSTatA dekhADI che. sahanazIlatA, tyAga, tapazcaryAM, prema, karuNA, sahAnubhUti, sevA, zraddhA ane samarpaNumAM puruSa kadI paNa strInI kharAkharI karI zakatA nathI. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina saMskRtimAM nArInuM mahattva 177 'jananI janmabhUmizca svargAdapi garIyasI' mAtA ane jamabhUmi svarga karatAM paNa mahAna che. jyAM strIonuM apamAna thAya che, tyAM naraka pedA thaI jAya che. je kuTuMbamAM vahu dIkarI duHkha pAme che te kuTuMba nAza pAme che. ApaNA zarIramAM mahattvapUrNa sthAna nADInuM rahyuM che. nADI jyAM sudhI barAbara rIte cAlatI rahe che, tyAM sudhI mANasanuM svAthya sAruM rahe che. paraMtu jyAre nADImAM garabaDa UbhI thAya che tyAre svAthya paNa bagaDI jAya che ane kyAreka kyAreka nADInA dhabakArA vadhAre paDatA thaI jAya che, vadhI jAya che ane jiMdagI paNa jokhamamAM AvI paDe che. A pramANe nADInI svasthatA asvasthatA para ja zarIranI svasthatA ane asvasthatAno AdhAra rahe Avyo che. je sthAna zarIramAM nADInuM che, e ja sthAna samAjamAM nArInuM che. nArI saMskArI haze, te samAja paNa saMskArI banaze. nArI azikSita, asaMskArI ane aNasamaju haze te samAja paNa e ja banaze. nArInI svasthatA upara ja samasta samAjanA svAdhyano AdhAra rahelo che. e vAta te sau koI jANe che ke jyAre lokone dhana joIe tyAre teo lakamInI pUjA kare che, kuberanI nahi. vidyAnA abhilASI loke vidyA mATe sarasvatInI dha-12 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane saMskRti pUjA kare che, vidyAguru bRhaspatinI nahi. zaktinA upAsake devI durgAnI pUjA kare che, anya kaI zaktizALI devanI nahi. A pramANe dhana, vidyA ane baLa mATe devIonI pUjA karavAmAM Ave che. koI devanI pUjA karavAmAM AvatI nathI. temAM paNa strI pUjAnI vizeSatA ja jovAmAM Ave che. devonAM nAma paNa joIe te temAM paNa strIone prathama sthAna maLeluM che. jemake gaurIzaMkara, rAdhAkRSNa, sItArAma, lakSamInArAyaNa. pazuo mAM paNa gAya pUjAya che, baLada nahi. A rIte sarvatra nArInuM sanmAna ja najare paDatuM hoya che. mAnava samAjamAM paNa evuM ja strI-sanmAna he vuM joIe. - pati mATe caritra, saMtAna mATe mamatA, samAja mATe zIla, vizva mATe dayA tathA jIvamAtra mATe karuNApradAna zaktinuM nAma ja nArI che. nArInI unnatimAM samAjanI unnati che. nArInA jayamAM samAjane jAya che. nArInA kalyANamAM samAjanuM kalyANa che. jaya ho nArIne ! Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 dharma ane saMskRtinA svara dharmanA mULa srota tIrthaMkarA hoya che. mULa srotamAM pANI niLa ane vizuddha hAya che; paNa jema jema te AgaLa vadhe che tema tema vizuddhatAmAM nyUnatA Ave che. tIrthaMkarayugamAM pazu dharma vizuddha haiAya che. tItha karanA abhAvamAM eTalI vizuddhi nathI rahI zakatI. tethI bIjA tItha karAnI AvazyakatA hoya che. tee pharIne tene vizuddha kare che. dhanuM nivAsasthAna AtmA che, nadInALAM, maMdira ke masjida nahIM ghInuM mULa gAya-bhesa vagerenu dUdha che. AkaDAnuM dUdha nahI. navAMgI TIkAkAra AcArya abhayadevajIe dharmanI paribhASA karI cheH 'je drutimAM paDanArA jIvAne dhAraNa kare che ane teone sugatimAM paheAMcADe che te dhama che. dharma AtmAtthAnanA mAga che. ane pApa patanane mArga che. 1 durgatau prapatatau jIvAn dhArayati sugatau ca tAn sthApayatIti dharmaH / - sthAnAGgasUtra a - 1 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane saMskRti AcAya zIlAMke dhama nI vyAkhyA karI che. je svaga ane apava ne mAgI bhUta che te dhama che.2 svaga bhautika sukhanI parAkASThA che ane meAkSa AdhyAtmika sukhanI. bIjA zabdomAM temaNe kahyuM : " jenA svabhAva sa'sArasamudramAM DUbanArAM prANIone uddhAra karavAnA che te dhama che. '7 pApa sauMsArasamudramAM DUbADe che ane dharma tene pAra kare che. "samyag darzana, samyag jJAna, samyagU-cAritrAtmaka je AtmAnA vizuddha pariNAma-vizeSa che te dharmAM che." AkInA bIjA adhama . 4 180 AcAya kundakunde dharmanI vyAkhyA karI che: "vastunA svabhAva dha che."paAcAya zayyabhave kahyuM: "dharma magala che ane te ahiMsA saMyama ane taparUpa che."ka gaNadhara sudharmAe jammUsvAmInI jijJAsAnuM samAdhAna karatAM kahyuM: "kSamA, mAva, Ajava, saMteSa, lAghava, satya, saMyama, tyAga, brahmacarya tapa A dhama che.'7 2 svargApavargamArgabhUte dharme - AcArAGga 1, a. 3. u. 1 3 saMsAroddharaNasvabhAve dharme - sUtrakRtAGga zru. 1, a - 9 4 samyagdarzanAdikarmakSayakAraNe AtmapariNAme dharme sUtratAla, zruta 2, - 5 vatthu sahAvo dhammo 6 dhammo maMgala mukkaTTha ahiMsA saMjamo tavo 7 sthAnAGgasUtra adhyAya - 10 (5) tattvArthasUtra sU. 6 . 1 oNna nA. ?. . z Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane saMskRtinA svara che ke H 181 eka bIjA AcAye dharmanI vyAkhyA karatAM kahyuM dAna, zIla, tapa ane bhAva dhama che.8 64 eka anya dharmAcArye kahyuM : "jyAre viSayeAmAMthI virAga kaSAyAnA tyAga, guNemAM anurAga ane kriyAomAM apavAda thAya tyAre dhama thAya che."9 ethI viparIta pariNati adhama che. zukadeva parivrAjakane AcAya thAvasyAputre dharmanu mULa khatAvatAM kahyuM: " dharmanuM mULa vinaya che. vinayamAM gRhasthanAM khAra tratAnA ane zramaNeAnAM pAMca vratAnA samAveza thaI jAya che.'10 nyAyadarzananA vyAkhyAkAra gautame dharmAMnA svarUpanu pratipAdana karatAM kahyuM "jenAthI abhyudaya ane niHzreyasanI siddhi thAya te dharma che. 11 maharSi vyAse dharmanuM svarUpa pragaTa karatAM kahyuM che ke : " je peAtAne anukULa che te dharma che ane je pratikULa che te adhama che AtmAnukULa AcaraNa karavuM e dharma che, 8 so dhammo caumeo uvaiTTho sayala jiNavare hiM pANaM zIlaM ca tavo bhAvo via tassime bheyA // 9 jattha ya visaya virAgo, kasAya cAo guNesu aNueo kiriyAsu appamAo, so dhammo siva suhovAo // 10 viSaya mUlo dhammo - jJAtadharmakathA 11 yato'bhyudayaniHzreyasaH siddhiH sa dharmaH / Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 ane pratikULa AcaraNa karavuM te adhama che'12 zramaNa bhagavAna mahAvIre kahyuM : "AjJAmAM dharma che, anAjJAmAM adhama che.17 dhama ane saskRti TUkAmAM sArAMza e che ke je AtmAtthAnanA prazasta patha che te dhama che. te dhama bahAra nathI paNa aMdara che. eka bhikhArI hatA. te bhIkha mAMgIne peAtAnuM peTa bharatA hatA. tUTelI jIrNazIrNa grU'paDImAM virATa dhanarAzi dATele paDyo hatA paNa tene enuM jJAnabhAna na hatuM. tethI te duHkhI hatA. enuM jJAna thatAM ja te tene prApta karIne sukhI thaI gayA. / AtmA paNa bhikhArInI peThe ja bahAra zeAdhakheALa calAvI rahyo che, prayAsa karI rahyo che paNa dharmarUpIamulya nidhi ApaNI aMdara ja paDyo che, tenuM ApaNane bhAna nathI. dharma jIvananu amRta che. dharma jIvananA saMskAra che. te AtmAne pavitra kare che. vizvanA mULa rahasyane jANavAnI bhavya bhAvanA jAgRta kare che. te AtmAne svabhAva che. tenA sadbhAvathI mAsa zreSTha mane che ane asaddabhAvathI azraSTha ane che. 12 zrUyatAM dharmasarvasvaM zrutvA caivAvadhAryatAm / AtmanaH pratikUlAni pareSAM na samAcaret // - mahAbhArata 13 ANAe mAmagaM dhammaM - AcArAMgasUtra Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane saMskRtinA svara 183 saMskRti : saMskRti saMskArone samUha che. san pUrvaka jJa dhAtuthI saMskAra ane saMskRti zabda niSpanna thayA che. saMskAra "gha" pratyayAnta che, ane saMskRti vijJAna pratyayAnta che saMskAra puliga zabda che ane saMskRti strIliMga zabda che. baMnenA arthamAM paNa mahAna aMtara che. saMskAra jIvamAM paNa maLI Ave che ne ajIvamAM paNa maLe che. je ajIvamAM saMskAra che, teno pariSkAra je jIva dvArA thato hoya che te tene jaina dArzanikee praga ja saMskAra kahyo che ane je svayaM pitAnI meLe ja pariSkAra thAya che te tene vizrasA pariNati kahe che. jIva prayogathI kaDavI vastune susvAdu banAvI de che. asuMdarane suMdara banAvI de che. jemake rAsAyaNika prayogathI tAMbAnuM senuM banAvI zakAya che pArasamaNinA saMsparzathI leDhAnuM senAnA rUpamAM rUpAntara karI zakAya che. viSane paNa amRtanA rUpamAM parivartana karI zakAya che. A badhA saMskAro prAgaja che, eTale ke prayAgamAMthI janmelA che. ane pote ja dabaDatAM ghasAtAM mahAdeva banI javuM te vizrA che. pariSkAra, saMzodhana, parivardhana, ane guNAdhAna rUpa tenA cAra prasa hoya che. pariSkAra-sajAtIyamAM eka navIna vizeSatA utpanna karI devI te pariSkAra che. je prajJA beraDInA jhADa para ghasa Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 dharma ane saMskRti lagAvI devAthI vRkSamAM AmUla parivartana AvI jAya che. saMzodhana : kaI paNa vastumAM maLI gayelA vijAtIya dravyane bahAra kADhIne pheMkI devuM te saMzAdhana che. jemake senAmAMthI mATIne aMza. - parivardhana: aneka vastuonA saMgathI eka navI zakti utpanna karavI tenuM nAma parivardhana che. guNAdhAna : cirakALa sudhI jenA saMskAra TakI rahe te guNAdhAna che. jemake meMdI raMga lAMbA samaya sudhI TakI zake che. chevAthI paNa jaladI ja nathI. vaizeSika darzanakAre saMskAranA traNa bheda batAvyA che: vega, bhAvanA ane sthitisthApakatA. vega saMskAra pRthvI, jala, teja, ane vAyumAM maLI Ave che. bhAvanA saMskAra AtmAmAM jovAmAM athavA anubhavavAmAM Ave che ane sthitisthApakatA kevaLa pRthvImAM jovAmAM Ave che. - jena dArzanike e bhAvanA saMskArane dhAraNAnI aMtargata AvelA mAnyA che. dhAraNA paNa avismRti, smRti, ane vAsanAnA rUpe traNa prakAranI che. sArAMza eTale ja che ke saMskAra Atarika adazya zaktivizeSa kahevAya che, ane vizvamAM je kaMI sarvottama ane sarvazreSTha vAto je jANavAmAM ane kahevAmAM AvI che tenAthI pitAnI jAtane paricita karavI tenuM nAma saMskRti saMskRtinI je ke hajI sudhI koI nizcita Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane saMskRtinA svara 185 paribhASA nathI banI zakI. tenI keAI cAkkasa vyAkhyA nathI thaI zakI tApaNu eTaluM te jarUra kahI zakAya tema che ke saMskRti jIvananirmANanI eka kalA che. sa'skAra jo khIja che, te saskRti aMkura che. sa`skAra vyaSTigata hAya che ane saMskRti samaSTigata. dharma ane saMskRti vacce paNa anyAnyAzraya sa adha che. dharmArahita saMskRti saskRti nahi paNa vikRti che. Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 bhAratIya saMskRtimAM dharmanuM svarUpa bhAratavarSamAM dharma : ghaNuM ja prAcIna kALathI bhAratanI khyAti eka dharmapradhAna dezarUpe rahI che. ahIMnI saMskRti ane sabhyatAnuM pAlana-poSaNa ane vikAsa dharmanA mUlyavAna siddhAMtonA AdhAra para ja thaye che. RSimunio tathA tattvajJAnIoe tapovanamAM rahIne tyAgamUlaka jIvana vyatIta karatAM karatAM je anubhUtio prApta karI tenuM vyakitakaraNa paNa moTe bhAge dharmanA mAdhyamathI ja thayuM che. dharmane saMbaMdha bhale Atmastha hoya paNa te eka sAmAjika vastu che. samAja ItihAsa-baddha saMsthA che. je svayaM potA thakI ja eka vijJAna che. tethI samAjanA aMtarAmAnuM yAcita piSaNa je dharma dvArA thatuM hoya te bahAranI AvazyakatAonI pUti vijJAna dvArA thAya che tethI dharma ane vijJAnane samIkSAtmaka daSTithI bhinna bhinna mAnavA e buddhimattAnuM lakSaNa nathI. dharma jIvananuM eka evuM mahatvapUrNa aMga che ke jyAM mAnavI thoDI kSaNene mATe potAnI jAtane sAMsArika yaMtraNAothI mukta thayela joI Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya saMskRtimAM dhanuM svarUpa 187 AdhyAtmika AnaMdanA anubhava kare che. te laukika jIvanamAM rahIne paNa dharma dvArA Antarika cittavRttimAM lIna rahevAne kAraNe leAkeAttara athavA anicanIya sukhanA medha kare che. vyakti, samAja ane rASTranI sukhazAnti tema samRddhi dharmanA samudrita vikAsa para avalaMbe che. aMtajagatanI sAthe saMbadha rahevA chatAM tenu' vAstavika svarUpa vyAvahArika che, ane te bAhya kriyAe dvArA ja jANI zakAya che. tene AcAranI sattA ApavAmAM Ave che.. acArapara'parAne kAraNe ja tene itihAsa-saMbaMdha mAnavA paDe che. kAraNa ke saMsAramAM cAhe kAIpaNa vastu game teTalI Antarika hoya chatAM vyavahAra dvArA ja anubhUta thavAne kAraNe te AcAra-mUlaka hoya che. ane sAmayika pravAha anusAra tene AtmA aparivartInazIla rahevA chatAM AcArAmAM samaya pramANe pheraphAra karavA paDe che, athavA te peAtAnI meLe ja pheraphAra thaI jAya che. dharmAMnA AcaraNamUlaka vikAsane dRSTi samakSa rAkhavA chatAM kahevuM paDe che ke samaya samaya para eka ja dharma bAhya sthitimAM ghaNA badhA pheraphAra eTalA mATe karyA ke tene jIvita rahevuM hatuM. sAmAjika paristhitinA AdhAre mATA bhAge vikasatAM jatAM ane AgaLa vadhatAM jatAM tattvAmAM pheraphAra thavA svAbhAvika che. pheraphAra athavA parivartana ja tenI sajIvanI zakita che jyAre ApaNe RtunA pheraphAra mujaba kapaDAmAM parivartana karIne mULa rUpamAM ApaNA zarIranuM rakSaNa karI zakIe chIe, te vyApaka rUpamAM badalAI Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 dharma ane saMskRti gayelI paristhitiomAM paNa bAhya vyavahArathI parivartana karI ApaNuM mULa vastunI rakSA jarU2 karI zakIe. - A parivartana kevaLa jIvanazakita ja pradAna kare che ema nathI, paraMtu vicAramAM paNa krAti utpanna kare che. dharmanI paribhASA : atyadhika Amika vastune paribhASAmAM-vyAkhyAmAM bAMdhavI ghaNI muzkela hoya che, kAraNa ke adhika carcAspada vastune jyAre jIvana sAthe saMbaMdha kSINa thavA lAge che, tyAre mANasa tene vyAkhyA dvArA sthAyitva rUpa ApavAno prayatna kare che. dharmanI lagabhaga e ja sthiti che. kAraNa ke dharmanI carcA zabdo dvArA te bahu ja thatI hoya che paNa jIvananI sAthe UMDo saMbaMdha bahu ja alpa rahetuM hoya che. A jAtanA vANIvilAsano vyApaka prabhAva tyAM sudhI phelAyeluM che ke abhaNa athavA dharmanA saMbaMdhamAM atyaMta jJAna rAkhanAra manuSya paNa brahma, mekSa tathA anekAntavAdanI carcA karatAM thAkatA nathI.....pramANikapaNe je jovAmAM Ave to dharma kevaLa vANI sudhI ja maryAdita rahenAra tatva nathI, paraMtu tenA siddhAMta dainika jIvanamAM otaprota rahevA joIe. dharmanA marma sudhI bahu ja ochA mANase pahoMcI zake che. bAkI jenAmAM pahoMcavAnI zakti che, je pahoMcI zake che teonI vANI mATe bhAge mauna rahe che. bhAratamAM sAce ja dharmanI bahulatA che. tenI vyAkhyA karanArA vyAkhyAkAra paNa aneka che. koI darzana dvArA Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya saskRtimAM dharmanuM svarUpa 189 dharma samajAvavAnI keziza kare che, teA keAI kevaLa AcAra dvArA ja tenI vyAkhyA karavAmAM prayatnazIla che. tethI dharmane bhArata varSamAM pracura vyAkhyAe ane paribhASAe maLatI heAya che. jainadarzananA udbhaTa vidvAna prajJAcakSu paMDita sukhalAlajI saMghavIe peAtAnA 'darzana ane ciMtana' nAmanA graMthamAM lADa mAlenA mata anusAra ema batAvyuM che ke " dharmanI lagabhaga daseka hajAra vyAkhyAo thaI cUkI che tA paNa temAM badhA dharmonA samAveza thayA nathI. chevaTe bauddha jaina Adi dharma e vyAkhyAonI bahAra rahI jAya che." vyAkhyAkAra mAtra sapradAya athavA peAtAnA ma sudhI ja sImita rahe che. koipaNa prakAranA vyAmAha athavA pUrvagrahathI prabhAvita vyakti pAsethI vyApaka sajanagamya vyAkhyAnI AzA rAkhI zakAtI nathI. che: pa : 2 " dharma zabdanI vyupatti A pramANe karavAmAM AvI dhAraLAt dharmaH '' je dhAraNa karI zakAya te ja dharma che. dharma zabda dh dhAtumAMthI nIkaLele che. jemAM maya pratyaya joDavAthI dharma zabda bane che. jenuM tAtpa che, dhAraNa karavAvALA. paraMtu te zuM dhAraNa kare che ? e eka prazna che. jyAM sudhI dhAraNa karavAnA prazna che tyAM sudhI samasta dharma ane sa pradAya tenI sAthe sahamata che. paNa je dhAraNa karavAmAM Ave che--matabheda tyAM ja che. kAraNa ke dareka dharma ane saMpradAyanA sabhyA Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 dharma ane saMskRti pitAne anukULa tane ja dhAraNa kare che ane te ja AgaLa jatAM tenI daSTie dharma banI jAya che. - jaina darzana bahu ja vyApaka ane vyakti svAtaMtryamUlaka darzananA rUpamAM ghaNA prAcIna kALathI pratiSThita raheluM che. prANImAtrano sarvodaya e ja A darzananuM kAmya che, lakSya che, dayeya che. te mAnava mAnava vacce UMcApaNuM ane nIcApaNAnI kalpanAnuM vidhI che. te prANImAtranA vikAsane mAga prazasta kare che. te eTalI kAntikArI gheSaNa kare che ke potAnA utthAna-patanamAM keIne sAdhakabAdhaka nathI mAnatuM. te potAnI zraddhA mATe, vizvAsa mATe, Izvara suddhAMnI parAdhInatA te lagIreya svIkAratuM nathI temAM zraddhA rAkhatuM utthAna-patananI javAbadArI vyaktinA puruSArtha para avalaMbita mAne che. varadAna athavA abhizApa jevI kaI vastu jaina darzanamAM ujharIne AgaLa vadhI zakI nathI. avatAravAdane paNa te asvIkAra kare che. te manuSyane eTaluM vikasita prANI mAne che ke tene paramAtmA banavA sudhInA adhikAra maLelA che. paramAtmA ane mAnavImAM kevaLa eTalo ja pharaka che ke paramAtmAe prakAzanuM pUrNatva prApta karyuM che jyAre mAnava potAnI aMdara rahelA prakAzane AvaraNa dvArA DhAMkele rAkhavAne kAraNe ja te mAnava banyuM che. je mANasa Iche te te viziSTa AdhyAtmika puruSArtha dvArA anAvRta banIne-AvaraNane dUra karIne paramAtmapada prApta karI zake che. jyAM tyAgamUlaka jIvanayApana karanArA manISIo Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya saMskRtimAM dharmAMnu svarUpa 191 dvArA dharma jevA pavitra tattvanI vyAkhyA karavAmAM AvI hAya tyAM kudaratI rIte ja sajanAne upacegI vyApaka dRSTikANu rahe te svAbhAvika che. AcAya kundakunde dharmanI bahu ja suMdara saMkSipta ane sAragarbhita vyAkhyA karatAM kahyuM che ke vatyu sahAvA dhammA " vastune svabhAva ja dharma kahevAya che. dareka padArtha athavA vastune peAtAne nija svabhAva hAya che ane te svabhAva ja tene mULa dharma che. dAkhalA taddIke ThaMDApaNuM-zItaLatA e jaLanA mULa dharma che. agninA dharma uSNatva che. AdhyAtmika dRSTithI AtmabhAvamAM rahevu' e AtmAnA mULa dharyuM che. paLAnA vikArAmAM ramaNa karavu e adharma che. arthAt sAMsArika vRttiomAM lIna rahIne kevaLa vilAsa ane vaibhavane ja jIvananu' atima lakSya mAnIne jIvana gujAravuM e tAttvika dRSTithI adharma ja che, parigraha mAtranuM pASaNa dharmanI kreDiTamAM AvatuM nathI, kAraNa ke tenAthI hiMsAvRttine prAtsAhana maLe che. << paravatI jainAcArye e samaya samayanI paristhiti pramANe dharmanI prazasta vyAkhyAo tathA tene jIvananA dainikakramamAM kevI rIte AcAramAM mUkI zakAya, samAja tathA nIti sAthe tene ze! saMbadha che Adi aneka viSayAnu' sAragarbhita vivecana karIne dharmane adhika leAkabhAgya anAvavAnA anukaraNIya prayAsa karyo che. paravatI AcAryAnI vyAkhyAe maulika rUpe upayukta sUcita siddhAMtanu ja anugamana kare che. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 dharma ane saMskRti dharmanI utpatti-dharmane prAdurbhAva: dharma samAjanuM eka ati Avazyaka aMga rahyuM che. tenI utpattine AdikALa etihAsika daSTithI ajJAta che. samAja vijJAnanI dRSTie jyArathI mAnavanuM astitva che tyArathI dharmanA astitvane svIkAra kare ja paDaze. saMsAranA keIpaNa khUNAmAM zikSita athavA azikSita mAnavane svabhAvataH kaI paNa varga e nahi hoya jene pitAne kaI dharma na hoya. dharmahIna samAjanA jIvanamAM samatulA nathI rahI zakatI. pachI te vicAramUlaka hoya ke AcAramUlaka. jo ke A sthAna dharmanI atihAsika samIkSAnuM nathI, tema kramika vikAsanA pratyeka caraNa para gaMbhIra vicAra karavAnuM paNa A sthAna nathI. ahIM te kevaLa prAsaMgika saMketa karIne ja saMtoSa mAnave paDaze. kAraNa ke dharma eka zraddhAgrAhya tatva che. tethI jyAre tenA para etihAsika daSTithI vicAra karavAmAM Ave che tyAre zraddhA upara jarUra ceTa pahoMce che. navI vicAradhArA jyAre samAjamAM Ave che tyAre purAtana rUDhivAdI ane vicAraparaMparAnuyAyI tene pAkhaMDa ane nAstika samajavA mAMDe che ane temAM ja tenI gaNanA kare che. zraddhAnuM tAtparya kevaLa eTaluM ja che ke "vizeSa prakAranA vicAranA satyamAM aTUTa vizvAsa ja vartamAnamAM zraddhAne artha rahI gayo che." temAM jJAnane upaga bahu ocho karavAmAM Avyo che ane je kaMI cAlI Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya saskRtimAM dharmanuM svarUpa 193 AvyuM che tenu ja AMkha mIcIne samarthana karavAmAM AvyuM che. pachI te paraMparA unnata heAya ke anunnata. sAmAnya bhASAmAM zraddhAne tarka athavA buddhivAdanI harIpha mAnavAmAM AvI che, tenu kAraNa manevijJAna (sAyAlAjI) viSayanu ajJAna che. zraddhA ane vicAramAM kudaratI rIte ja virAdha hAya che. jUnA zraddhAnvita vicAra, navA vicArAnA prakAzamAM athavA tenI zeAdhamAM tapAsamAM hAlavADAlavA lAge che, navA vicAra tathA mUlyeAmAM pAkhaMDa athavA nAstikatA dekhAya che. dharmanI samIkSA athavA AdikALa gaveSaNA viSaya vicArIne paNa te pAkhaMDamAM ja samAveza kare che. pramANikapaNe jovAmAM Ave tA sAmAjika krAntinu` mAju' tyAre ja doDI zake che ane tene navajAgRtinA dvAre tyAre ja Ubhu` rAkhI zakAya tema che ke jyAre pAkhaMDa kahevaDAvanArA vicAra janma le che. tethI kadAca zraddhAjIvIne dharmanA AdikALa para vyakta vicAra paNa agrAhya lAgatA hoya te temAM Azcarya pAmavA jevuM zuM che ? A yuga ja buddhijIvI yuga che. prakhara khauddhikatAnI AMca AgaLa jUnI purANI rUDhie ane vicAra pIgaLavA lAge che. tyAre tA dananI zeSa thaI. jenuM kAryAM ja dharmonI samIkSA karavAnu hatuM evA tattvajJAnanA aviSkAra thayA. jaina ane bauddha dharmanA ghaNAkharA vicAra A ja vicArakrAntinu phaLa che, pariNAma che. Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane saMskRti pratyeka dharmane anuyAyI pitA thakI AcaravAmAM AvatI praNAlI athavA rUDhine ja dharmanuM mULa rUpa batAve che ane apekSita jJAnanI apUrNatAne kAraNe bIjAnA siddhAMtane bhUlabharelA athavA beTA che ema batAve che. A kaI kaMI aitihAsika samIkSA na kahevAya. tene te sAMpradAyika vyAmoha ja kahI zakAya. keIpaNa dharma asatya upara TakI nathI zakate. saccAIthI lagabhaga badhAja vIMTaLAyelA che. jene pitAnI sAdhanAmAM jeTalaeN aMze saphaLatA prApta thaI te ja anubhavane temaNe vyakata karyo che. AvA mAnavakRta prayatnone satyanI carama sImA mAnavI e zuM cogya gaNAze ke ? AMtara rASTrIya dRSTithI dharmodaya ane tenI samIkSA para vicAra karIe to eTalI vAta svIkAravI paDaze ke dharma-samIkSAne udaya bhAratavarSamAM ja tha. dharmotpatti viSayaka jaina mAnyatA anusAra ema kahI zakAya tema che ke mAnava samAjamAM sukha ane zAMti kAyama rAkhavA mATe bhagavAna RSabhadeve dharmane sUtrapAta karyo. tenI mukhya bAju AdhyAtmika hatI. ahika bAju paNa sarvathA anuprekSaNIya rahI na hatI. mAnavI samaSTigata prANI hovAne kAraNe tenA pratyeka vyavahArane prabhAva samAja para paDe che, ane sAmAjika sukhasamRddhinA vikAsa vinA bhautika vikAsa paNa azakya che. RSabhadeva eTalA dIrghadazI hatA ke temaNe AtmakalyANanI sAthe vizvavyavasthA para paNa pUrNa rIte dhyAna ApyuM. temanA dvArA pravartita dharma bAda Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya saMskRtimAM dharmanuM svarUpa 195 paraMparAnuM samarthana badhA ja tIrthakaro tathA temanA anugAmIoe karyuM. tyArabAda amuka amuka samaye dharmanI utpatti ane sthitinA saMbaMdhamAM aneka vyAkhyAo ghaDAtI gaI. vyAsa, kaNAda tathA gautama temaja aDhAramI sadI pachI pAzimAtya vidvAna dvArA paNa dharmanI anekavidha bhautika tathA AdhyAtmika vyAkhyAo thatI rahI. paurvAtya vidvajajoe kahelI vyAkhyA AdhyAtmika tatvanuM anugamana kare che. pazcimanuM dRSTibiMdu bhautika rahyuM che ane teo anaitihAsika vyAkhyAtA hatA. bhAratane cArvAka saMpradAya paNa bhautika vyAkhyAtA hato. pazcimanA paMDitemAMthI phAyara, bAna, hegala, kAnTa, ramAkara, jemsa ane jenA hadhUma vagerene dharmotpatti viSaya saMbaMdhI je maMta ApyAM che te bhautikavAda para AdhArita che. teonuM mAnavuM ema che ke dharmanI prApti mAnavIne alaukika divya vibhUtithI maLelI nathI. mAnave pitAnI svAbhAvika bhAvanA tathA AkAMkSA dvArA tenuM nirmANa karyuM, jemAM bauddhika yoga vizeSa hatuM. teo ema paNa mAne che ke dharmanA alaukika ane divya svarUpanuM vastusthitinA viparyAsamAMthI nirmANa thayuM che. bheLA mananuM A kAvyamaya gAMDapaNa che. satya niyamanA ajJAnamAMthI utpanna thayele A bhrama che vagere. Ama chatAM te eTalI vAtane to svIkAra kare che ke dharme mAnava jIvanane udAtta batAvavAne prayatna te jarUra karyo che. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 dharma ane saMskRti dhamanI AvazyakatA bhAratIya saMskRti ane dharmanA Antarika rahasyathI aparicita AjanA atizikSita athavA bhautika jIvanamAM ekAnta AsthAvAna vyakita buddhivAdanA AdhAra para A tarka rajU kare che ke je dharmathI bhAratamAM bhArata mATe raktapAta thaye, sAMpradAyika bhAvanAone Azraya maLyo, mAnavamAM jAtikhaLa ane karmakAMDane laIne vaiSamya vikAsa pAmyuM evA dhanI AjanA yugamAM jarUra ja zI che ? A atireka bharI vicArasaraNImAM tathya keTaluM che te atAvavAnI jarUra bhAgye ja gaNAya, chatAM paNa eTalu kahyA sivAya rahI zakAtuM nathI ke je dhama vAstavikatAne sAthe rAkhIne ja AgaLa cAle che te dharmamAM te laya kara vaiSamyamAM paNa sAmyanI sthApanA thaI jAya che. vikAra ane vAsanAne jyAM kSaya thaI jatA hAya tyAM pachI visavAdane mATe avakAza ja nathI rahetA. kharI vAta tA e che ke dharmane nAme Apattie tyAre ja UbhI thAya che ke jyAre A Atmika ane parama nirmaLa vastunI sAthe sAthe peAta`tAnA saMpradAyane oDI devAmAM Ave che ane tyAre ja asahiSNu vRttinA prAtsAhanamAMthI ja dharma apayazanA bhAgI ane che. Antarika dharma ekatvane ja pratipAlaka che, bhedane nahi. vyavahAramAM AcaravAmAM AvatA niyamamAM bhale jIddApaNuM hoya, maulika tathya tA trikAlAbAdhita che. dharmAMnA mane AtmasAta na karavAne kAraNe ja samAjamAM Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vuM atyaMta thavA mATe Aje bhAratIya saMskRtimAM dharmanuM svarUpa 197 azAMti phelAya che. huM pUrNa vizvAsa ane zraddhAnI sAthe kahevA mAguM chuM ke AjanA bauddhika yugamAM vAstavika jIvananuM saMtulana jALavI rAkhavA mATe paramArtha vRtti ane dharmanuM devuM atyaMta Avazyaka che. anaitikatA dvArA Aje te rASTrIya cAritryane divase divase hRAsa thaI rahyo che, tenuM eka mAtra kAraNa dhArmika zikSaNano abhAva ja che. bALakanA manamAM prAthamika zikSaNanI sAthe sAthe dharma ane nItinA saMskAra je reDavAmAM Ave te rASTrIya cAritryanuM dharAtala nIce paDatuM jAya evA bhayane kaI kAraNa na rahe. ahIM eTaluM spaSTa karI devuM jarUrI che ke dharmanA nAme sAmpradAyika vRttine piSaNa na maLe. AvI vRtti ja rASTrIya vikAsanA mArgamAM sauthI moTI bAdhA che. sAMpradAyika bhAvanAe ja dharmane badanAma karyo che. dharma samatvane amara saMdeza Ape che. sArAMza e che dharma badhI ja paristhitimAM atyaMta Avazyaka che. zarata phakta eTalI ja ke tenA para sAMpradAyikatAnuM AvaraNa na hoya. vI Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabhyatA, saMskRti ane dharma sabhyatA, saMskRti ne dharma A traNa zabda che. sabhyatA mAtra zarIra sudhI ja sImita" che. te zarIrane zRMgArita karavAmAM ja mAne che. zarIrane mATe jarUrI evAM prasAdhanane ekatra kare che. paNa te mithyA che. kAraNa ke tene AdhAra paNa mithyA che. jyAre vRkSa ja jamInadosta thaI jAya tyAre chAyA te kyAMthI ja Take ? zarIra ja vRkSa che ne sabhyatA tenI chAyA. saMskRti sabhyatAnA aMtathI zarU thAya che. jyAM sabhyatAnI maMjila pUrI thAya che tyAM ja saMskRti AgaLa vadhIne mananuM dvAra khole che. te zarIrane nahIM paNa manane UjaLuM kare che. sAcA arthamAM joIe to mana ne saMskRti judAM nathI. saMskRti saMskArano pravAha che, mana te saMskAranuM kendra che. huM manane joI rahyo chuM, temAM vicArAnA taraMge Ave che. vilIna thaI jAya che. paNa sAgara te vilIna thatuM nathI. vicAra taraMga che te mana Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 199 sabhyatA, saMskRti ane dharma akSayake che. temAM lAkho kare ja nahi balake ananya saMskAre bharelA che. te saMskArono ja khajAne che. mananAM be svarUpe che. eka jAgRta ne bIjuM suSupta; eka cetana ane bIju jaDa. acetana mana saMskAranuM kendra che. rUpakanI bhASAmAM kahuM te mana rekarDa che. jemAM kaMIye dekhAtuM nathI. paNa jemAM bhareluM badhuM ja che. seya lAgatAM ja rekarDa cAlavA lAge che. basa AvI ja vAta ApaNA mananI che. jemAM kaMI dekhAtuM nathI. paNa emAM ja badhuM bhareluM che. kaI prasaMga ke ghaTanAnI seya lAgatAM ja te paNa belavA lAge che. badhI ja smRtio sajIva banI jAya che. ApaNe saMskAramAM ja jIvIe chIe ane saMskAromAM ja vizvanA pleTaphorma uparathI vidAya laIe chIe. bAdhyasvarUpe ApaNe badhu ja cheDI daIe chIe, paNa vAstavamAM saMskArarUpamAM te badhuM ja haMmezAM ApaNuM aMdara rahe che. jainadarzana tene bhAvakarma kahe che. tathAgata tene vAsanA kahe che. zabda game te ApIe paNa vAstavamAM te saMskAra ja che. ApaNe je kaMI chIe te saMskAronuM ja phaLa che. ApaNe keTaluMka sAthe lAvIe chIe, keTaluMka grahaNa karIe chIe ane teone jorathI pakaDI rAkhIe chIe. kaI tene rASTriyatAnA nAmathI pakaDe che, kaI jAtiyatAnA nAmathI. amuka prakAranuM bhajana, bhASA ane vyavahAra ApaNuM saMskArene anukULa hoya che, te tene dharmanA rUpamAM svIkArI laIe chIe. Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 dharma ane saMskRti dharma saMskAra nathI. kAraNa ke dharma saMskAranuM visarjana che. saMskAra bahArathI Ave che. je bahArathI Ave che te pitAnA nathI thaI zakatA. te ApaNuM svarUpa para paDadAnuM ja kAma kare che. dharma AtmAnuM svarUpa che. AcArya kundakunda kahyuM che : vadhu sadAvo ghammo kahyuM che. svarUpane pAmavA mATe virUpane choDavuM paDaze. vAstavamAM cheDavAnuM nathI, paNa chUTI jAya che. jyAre ApaNe pitA tarapha AvIe chIe te je para che te chUTI jAya che. mAtra thoDuM ja upara caDhavAnuM che. e, samudranuM khAruM biMdu, sUryanA kiraNenA sahArAthI prakAzamAM saheja ja upara AvI jA, tuM ciramAdhuryanuM dAna pAmI jaIza. tuM te madhura ja che, khArAza te bahAranI che te upara UThatAM ja cAlI gaI. kAraNa ke je pitAnuM nathI te upara AvI ja nathI zakatuM. khArAza choDavAnI che, ane madhuratA meLavavI che. vAstavamAM cheDavAnuM nathI, paNa meLavavAnuM ja che. kAraNa ke je choDavAnuM che te bahAranuM che, kacare che. ApaNe paNa UMcA AvIe. vibhAvadazAthI badhuM ja nIce rahI jaze ane ApaNe jIvananI madhuratA meLavIzuM. te badhAM ja para che ne parAyA kadIye pitAnA nathI thaI zakatA. ApaNA jIvananuM mAdhurya ApaNI pAse ja che. tene cheDavAnuM nathI. vAstavamAM je choDavAmAM Ave che te kacaro ja hoya che. AcArya rajanIdAnA zabdomAM kahuM te cheDavuM te paththara che ane meLavavuM hIre che. aMdhakAra choDIne prakAza meLave che. mRtane cheDIne amRtane meLavavuM che. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabhyatA, saMskRti ane dharma 201 sAdhanAnA paMtha para dRDha kadama AgaLa vadhAratI vakhate ApaNI dRSTi AtmalakSI hA. ane jyAre A dRSTi haze teA sahaja rIte ja pratIti thaze ke AtmAnA vaibhava hAsya veratA svAgata karI rahyo che. tame tene mATe UchaLI UThaze. tamane lAgaze ke tame anaMta AnadanA sAgaramAM che. pachI tamane yAda paNa nahIM Ave ke meM kaI cheDayuM che. te nAnuM bheLuM vAcharaDu' jyAre peAtAnI snehala mAnA amRta bharelA AMcaLa tarapha sare che tyAre zuM tene lAge che ke je doraDu tene khAMdhI rAkhatuM hatuM teneA teNe tyAga karyAM che ? te mAtra jue che mAnI pyArabharI AMkhA ane amRta bharelA staneA tarapha. asa, te svane asIma AnaMda ane anaMta vaibhava te ja huM chuM. ane tene meLavavA te ja dharma che. AjanA yuganI sahuthI meATI koI samasyA hoya te! A ja ke mAnava 'sva'ne bhUlI gayA che ne 'para'mAM joDAI gayA che, asatye tene bahAranI bAju doDAvyeA che. te doDamAM teNe kuTu ane nirmANa karyuM. samAjanA vADA banAvyA, rASTravAdanA kiTTA taiyAra karyA, tenI rakSA mATe aNuzAsro taiyAra karyA che, jeNe tene vikSiptatAnI tarapha laI jaIne vinAzanAM dvAra pAse khaDA karI dIdheA che. mAnavanI sauthI maiTI AvazyakatA che. antamukhI dRSTi, je tene potAnI meLe ja samajAvI de che ke rUpa ne dhananAM Ana'druthI paNa eka mahAna Anada che. ane te Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 dharma ane saMskRti tArI pAse che. tuM jene zodhI zodhIne herAna thaI gaye che te te tArI aMdara ja beThelo che. tene zedhavAnI jarUra nathI. AMkha ughADe ne meLavI le, paNa te bahAranI nahIM, AMtarika hovI joIe. mAnavatAnA rAha para svajAgRtine cetanAne nAnakaDo dIpaka prajavalita karavAmAM Ave te mAnavatAnI mahAnatama sevA thaze. Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 bolavuM : eka kaLA belavuM e eka kaLA che. saMsAranI anya kaLAethI A kaLa sarvazreSTha che. pazu ane paMkhIone paNa jIbha te heya che, teo bele paNa che paraMtu belavAnI kaLA teone nathI AvaDatI. te potAnA vicAra vANI dvArA abhivyakta karI zakatAM nathI. tethI ja te bhAratavarSanA e mahAna AcAryoe vANune sarasvatI kahI che. vANuM sarasvatInuM rUpa che; saMsAranI mahAna zakti che. mANasanuM mahattva zArIrika sauMdaryathI nahi, paraMtu vANInA sauMdaryathI che. zArIrika sauMdarya prakRtinuM ApeluM hoya che. ApaNe ApaNuM kALA rUpane sAbu ghasaghasIne athavA te ---pAvaDara lagAvIne paNa badalI zakatAM nathI. bhAratIya ciMtana kahe che ke rUpa kALuM bhale hoya, paNa vANuM kALI na hovI joIe. zrIkRSNanuM rUpa kALuM hatuM, paNa vANI sAkara jevI madhura hatI. vANunA e jAdune kAraNe ja te kevaLa gepIenA ja nahi paraMtu vrajavAsIonA hRdayahAra banI gayA hatA. duryodhananuM rUpa suMdara hatuM, paraMtu vANInA sauMdaryanA abhAve te kRSNanI peThe janatA janArdanane Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 dharma ane saMskRti Adara nahi meLavI zakyo. vIra arjuna kurukSetranA medAnamAM te pahoMcI gaye, paNa tenA paga tharatharavA lAgyA, kAMpavA lAgyA, hoTha sukAvA lAgyA, mAthuM cakkara cakkara bhamavA lAgyuM. AkhuM zarIra parasevAthI rebajheba thaI gayuM, te dhanuSyane eka bAju mUkIne kahevA lAgyo ke have mArAthI yuddha nahi thaI zake. tenuM kSatriyatve jhAMkhuM paDI gayuM. tyAre zrIkRSNanI madhura vANIe tenA atarmAnasamAM kartavyanI jyota jagAvI. ane tyAre ja arjuna pote bolI UDyoH "have mAre moha nAza pAmyA che. mArI smRti darpaNanI jema svaccha thaI che." A hato zrIkRSNanI vANIne camakAra. jeNe arjunanA jIvananakazAne badalI dIdhe. madhura vaktA sisane keNuM bhUlI jaI zake tema che? jenI amRtarasanI bharelI vANIe ITalInA mahAna yuddhane rekI dIdhuM hatuM ane hajAro nayanamAMthI avikala rUpe vahetI azrudhArAne eka kSaNamAM aTakAvI thaMbhAvI dIdhI hatI. vANI mAnavano zRMgAra che. jIvanane svaccha ane cakacakita rAkhavAnuM amUlya AbhUSaNa che. teTalA mATe mANase pitAnA nakAmA zabda jyAM tyAM nahIM veDaphI nAkhavA joIe. nirarthaka bolavA karatAM cUpa rahevuM te nirbaLatA nathI paraMtu bahu ja moTI khUbI che. keI vidvAne kahyuM che ke " jyAM kAgaDA kAkA karI rahyA hoya tyAM koyalanuM pUjana keNa rAMbhaLe che ? jyAM dujana vAdavivAdamAM lIna heya tyAM sajajane mauna rAkhavuM e ja zreyaskara che." bIjA eka vidvAne kahyuM che ke, Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ elavu : eka kaLA 205 * vAdaLAnA ghaTATopa thatAM kAyala cUpa rahI te sAruM ja karyuM. kAraNa jyAM deDakA DrAu DrAuM karI rahyA hoya tyAM mauna rAkhavuM e ja zAbhAspada che." kudarate mANasane e kAna ApyA che ane jIbha eka ja ApI che. tethI e ja ucita che ke jeTaluM sAMbhaLIe tethI aradhuM elIe. paNa ApaNA keTalAye mahAnubhAvA jIbhane nahi paNa dAMtAne paNa khelavAnuM yaMtra mAne che. teonA siddhAnta che ke kAna e che paNa dAMta khatrIza che, ethI e sAMbhaLe te khatrIza kahe. paraMtu tenA siddhAnta anucita che. ziSye gurune pUchyuM " gurujI mAre kema eTalavu' ? " huM mAsanto ? '' AcAryazrIe praznanA javAba ApatAM jijJAsAnuM samAdhAna karatAM kahyuM ke vivekathI khela" U~ca mAsanto ! " khelatAM pahelAM UMDANathI vicAra karA ke huM zuM khelI rahyo chuM. jo tamArI vANIthI kAinA hRdayane dhakko pahoMce tA evI vANI upara breka lagAvajo. breka lagAvavAnI kriyAne ja jaina darzananI bhASAmAM vacanagupti kahI che. vacanaptinA artha che mauna-sAdhanA ane azubha vANIne cheADI, zubha vANIneA prayAga karavA tene bhASA-samiti kahI che. bhASA-samiti manuSyane khelavAnI kaLA zIkhave che. te viveka puraHsara melavA mATe utprerita kare che ane vANIne satya, ziva ane suMdara anAve che. AnuM nAma ja kaLA che. Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jana saMskRti sArI rIti-nItine saMskRti kahe che. saMskRti zabdane artha ghaNe vizALa che. temAM evAM samasta dhArmika, sAmAjika, rASTrIya ane vaiyaktika kartavyone samAveza thAya che je bhadra puruSo dvArA anumAdita che ane jenAthI vyakti ne samAjanuM hita thAya che. saMskRti eka prakAranuM maMjana che, jenA dvArA samAja agara vyakti potAnA de dUra karIne nirdoSa bane che. sAcuM pUche te kaI vyakti keTalI ucca koTinI che athavA te nIcI koTinI che, te praznano uttara tenI saMskRtinA UMcA ke nIcA stara para AdhAra rAkhe che. A ja kaseTI keIpaNa samAjane mATe lAgu paDe che. bhArata deza eka vizALa deza che ane A kAraNathI temAM anekavidha saMskRtienuM astitva joI zakAya che. dezanI bhaugolika vizALatAnI sAthe ahIM vividha dharmapaMthe che, judIjudI jAtio che. AthI A kAraNathI paNa bhinnabhinna prakAranI saMskRtio pracalita che. zAstra, Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jene saMskRti 207 zAstronI bhASA, parva--tahevAro, tenI sAthe saMbaMdha rAkhanArA vividha prakAranAM vidhi-vidhAna, rIta-rivAja ja saMskRtinuM rUpa-dhAraNa kare che. ApaNe ahIMyAM mukhya saMskRtinA viSayamAM ja vicAra karavAnuM che. tIrthakaro dvArA jainadharmane upadeza ApavAmAM AvyuM. bhAratamAM tene pracAra ne prasAra thaye che. jenasamAja bhAratamAM ja astitva dharAve che. tethI bhAratanI saMskRtine je sAmAnya dhAre che tenI asara jaina samAja para thavI svAbhAvika che. chatAM ce tenI pitAnI ghaNI viziSTatAo paNa che. jenAcAryone Adeza che ke je laukika niyama, vidhAna agara rItarivAjathI samyakatvamAM muzkelI na AvatI hoya ane vratomAM doSa na lAgatuM hoya tenuM anusaraNa ke pAlana karavAmAM jenone keI hAni nathI jemake - yatra smyktvhaani| yatra no natadUSaNam / sarva eva hi jainAnAM pramANaM laukiko vidhiH / / jainone mATe te badhI laukika vidhio, je jIvanamAM vividha prasaMgee AcaravAmAM Ave che. pramANabhUta ja che. paraMtu tene amala karatAM pahelAM te vAtanI te cokkasa khAtarI karI levI joIe. ke ethI ApaNuM samyakatva ane cAritrya dharmamAM kaI muzakelI UbhI thatI nathIne ? je vidhavidhAna samyakatvane deSita karanAruM hoya, ane je kAraNathI aMgIkAra karelAM vratabhaMga thatuM hoya, tenuM AcaraNa karavuM ucita nathI. paraMtu jenAM AcaraNathI AvI Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane saMskRti kaI vAta na thAya ene mAnya karavAmAM keI hAni nathI. jyAre eka saMskRtinA loke bIjI vibhinna saMsakRtivALAonI sAthe saMparkamAM Ave che, tyAre be saMskRtienuM gharSaNa tathA samanvaya paNa thAya che, tenAM mizraNathI baMnemAM thoDuM parivartana paNa Ave che. ne prAcIna saMskRtiene navuM svarUpa prApta thAya che. Ama saMskRtinI dhArA te akhaMDa svarUpe pravAhita ja rahe che. paraMtu tenuM sthaLa ne samaya anusAra navuM navuM svarUpa astitvamAM AvatuM ja rahe che. kAlAnusAra saMskRtinuM vibhinna svarUpamAM parivartana thatuM ja rahe che ane Aja paNa thaI rahyuM che. ane hakIkata e che ke te parivartanazIlatAmAM ja saMskRtinI sajIvatA samAyelI che. parivartana vagara koI vastu amara nathI banatI ane saMskRti paNa A niyamamAM apavAda rUpa nathI. saMskRtimAM parivartana thatuM rahevuM anivArya ja che. paNa te parivartana hitakArI ne sukhAkArI rahevuM joIe. tenAthI vyaktinA utthAnane mArga taiyAra joIe ane sAthe sAthe samAja tathA dezanuM paNa kalyANa thavuM joIe. A ja saMskRtine uddeza che. je vidhi-vidhAnathI athavA AcArasamUhathI mAnavatA ane mAnavajAtinuM kalyANa na thAya tene "saMskRtinuM gaurava pradAna na karI zakAya. saMskRti te te mela kApanArI e cIja che ke jenA prayogathI samAja ne vyaktinA jIvanamAM ujajavalatA Ave che. Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 jaina saMskRti saMskRtinI satata vahetI ghArAomAM keTalAMka evAM paNa mULabhUta ta che je sthaLa, samaya ane paristhitithI para hoya che. tene jIvanane zAzvata Adarza kahI zakAya. te mULabhUta to haMmezAM vidyamAna rahe che ane tenA AdhAra para vibhinna parivartana thayA kare che. jaina saMskRtinAM te mULabhUta to kyAM che ? saMkSepamAM kahIe to AcAranA kSetramAM, ahiMsA ane vicAranA kSetramAM anekAntavAda ja AvAM tarave che, jenA AdhAra para ja samagra jaina saMskRtinI ramya ne vizALa imArata UbhelI che. jenonA samagra dhArmika AcAramAM ahiMsA otaprota thayelI che. ane samagra dArzanika vicAro para anekAntanI chAyA daSTigocara thAya che. DuM vistArapUrvaka kahIe te kahevAya ke ApaNI dharmasaMskRtinAM be caDhe che nizcaya ane vyavahAra. A baMnenA sahArAthI saMskRtinI gADI AgaLa cAle che. A saMskRtinuM lakSyabiMdu che ke vibhAvadazAne choDIne svabhAva dazAnI sanmukha javuM ane aMte zuddha AtmasvarUpane prApta karavuM. keTalAka lokonuM kahevuM che ke jainasaMskRti nivRttinuM ja vidhAna kare che. paraMtu jeNe jaina sAhityanA taLiye jaIne avalokana karyuM che te A mantavya sAthe saMmata thaI zakaze nahi. jainadharma eka vyavahAru dharma che. te kore AdarzavAda ja nathI. haraddaranA bhUtakALathI jIvanazuddhine dha-14 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 dharma ane saMskRti mATe tenuM AcaraNa thatuM AvyuM che. ane Aje paNa lAkha tenAM anuyAyIo che. zuM ekAMta nivRttimaya kaI dharma vyavahAramAM lAvI zakAya che? je dharmamAM niSedha ja niSedha che ne vidheya saheja paNa nathI. paNa jIvanazuddhinI dRSTie te jaina dharma ja badhAthI yegyadharma che. sAcI vAta e che ke sadAcAranAM be svarUpa chenivRtti ane pravRtti. akuzaLa karmathI nivRtta thavAmAM temaja kuzaLa kAryamAM pravRtta thavAmAM ja sadAcAranI samagratA che. A baMne bAju vagara sadAcAranuM svarUpa sthira thaI zakatuM nathI. AthI jaina saMskRtimAM pravRtti ne nivRttine A suMdara svarUpane samanvaya karavAmAM AvyuM che ke temAM ke pArasparika virodha na rahe. eTaluM ja nahi, paNa baMne jIvananAM eka ja parama lakSyanAM sahAyaka banI jAya che. A ApaNe potAnI kalpanA nathI, paNa jainAcAryo kahe cheH asuhA do viNiktI suhe pavittIya jANacArittaM / arthAt azubhamAMthI nivRtti ane pravRtti karavI te ja samyapha cAritrya che. Ama jaina saMskRti pravRtti-nivRttinA sarakhApaNane sthApita karatAM karatAM jyAM hiMsA, asatya vagere pApakarmomAMthI nivRtta karavA mATe baLa de che. tyAM dayA, dAna, kSamA, saMteSa, sevA, svAdhyAya, dhyAna tathA anekAntamaya dRSTikoNa vagerenAM AcaraNanI paNa himAyata kare che. Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jene saMskRti 211 * jaina saMskRtimAM jJAna ane cAritrya A baMnene sarakho Adara karavAmAM AvyuM che ane batAvavAmAM AvyuM che ke A baMnenA samanavayamAM ja jIvanI mukti che. jJAna vagara karma AMdhaLuM che ane karmanA abhAvathI jJAna pAMgaLuM che. jaina saMskRtinI eka bahu ja moTI vizeSatA che ke-guNa, pUjA, jAti ke liMgane kAraNe te keIne UMcA ke nIcA nathI mAnatI. bhAratamAM eka prabhAvazALI saMpradAya e che ke jenI saMskRti guNa-pUjA para nahIM, jAti-pUjA para TakelI che. paNa jaina saMskRti atyaMta daDhatApUrNa zabdomAM tene virodha kare che. te virodha karatI AvI che ane virodha karavAmAM saphaLatA paNa prApta karatI AvI che. A guNamAM te tenAM potAnA A mizanamAM pUrNa saphaLatA maLI che. vAstavamAM jAtigata ucatA-nIcatAne svIkAra karavo te guNone tiraskAra karavA jevuM che. jyAre eka vyakti ajJAna ne durAcArI hevA chatAM paNa amuka jAtimAM utpanna thavAne kAraNe pUjya mAnavAmAM Ave ane bIje jJAnavAna tathA sadAcArI hovA chatAM ye nIcI kahevAtI jAtimAM janmavAne kAraNe ja tiraskRta daSTithI jevAmAM Ave che te saddaguNonuM apamAna nahIM te zuM che ? jyAre saguNanuM apamAna thAya che tyAre loko guNonI pratye upekSAbhAva dhAraNa kare che. ane tene prApta karavAne tathA vadhAravAno prayatna nathI karatA. pariNAma e Ave che ke jIvana nirguNa banatuM jAya che. jaina saMskRtine Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra dharma ane sa MskRti te pasaM nathI. tenA ulleASa che ke mAnava mAnavanI vacce keAI bheda nathI. mAnavajAti eka ja che. adhAne samAna svarUpe peAtAne vikAsa karavAnA hakka che. agara mAnavamAnava vacce jo uccatA ke nIcatAnI kalpanA karI zakAya te te sadguNAnA vikAsanA AdhAra para thai zake. janma pramANe uccatA yA nIcatAnI kalpanA karavI te tA chaLa che. jaina saMskRti jyAre mAnavajAtinI akha`Da ekarUpatAnA svIkAra kare che tyAre nArIvarganA paNa samAveza thAya che. tyAM. nArIvargane paNa adhA ja adhikArA pradAna karavAmAM AvyA che, je puruSavaga ne maLelA che. adhikAranA upayeAga peAtAnI yAgyatA ane paristhiti anusAra karI zakAya. te vAta judI che. pachI mAga te madhAne mATe samAna rUpathI khullA karavA ja joIe jaina saskRtinA mahAna sa`skAraka bhagavAna mahAvIra hatA. teNe saskRtinA nAmathI bhegA thayelA kUDA kacarAne sApha karyAM ane mAnavajAtine evI STi pradAna karI kete peAtAnI vivekabuddhi para ja satya-asatyanA niNaeNya karI zake. temanA samayamAM pracalita hAnikartA vidhi-vidhAnAnAM mULa ukheDIne temaNe jIvanane navuM svarUpa ApyuM, nave mApadaMDa ApcA ne jIvananIti nirdhArita karavAnI navI paddhati prakaTa karI. jaina sa`skRti vyakti ane samAjanA jIvanane pavitra nila ane divya manAvavAnA rAjamArga che. Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane yuvaka varga AjanA pravacanane viSaya che dharma ane Ajano yuvaka, thoDIvAra ApaNe dharmane vicAra karIzuM ? yuvake gabharAI jAya nahi huM dharma para besIne temanuM khAvAnuM ane pIvAnuM baMdha karavA nathI Icchato. bajAramAMthI kerI lAvyA chIe te chAla ane geTalA pheMkI devA paDaze. dADama lAvyA hoIe te tenA dANA lAvIe te tame jarUra khAI zake che. paNa tenA uparathI chAla te pheMkI devI ja paDaze ne ? paNa nAnI nAnI mIThI drAkSamAMthI te kaMI ja pheMkI devAnuM che ja nahi. dharma paNa drAkSa che. jemAMthI badhuM ja levAnuM che, khAvAnuM che pheMkavAnuM ke cheDI devAnuM kazuM ja nathI. aradhA ratalanuM nAnakaDuM tuMbaDuM paNa maNanI kAyAne nadIne sAme kAMThe tArIne laI jAya che. aDhI akSarane A nAnakaDe dharma zabda paNa AtmAne DUbavAmAMthI bacAvI le che. bhagavAna mahAvIra svAmIe kahyuM che kepcchaavite payAyA, khippaM gacchanti amara bhavaNAi / jesi piyo tavo saMjamo a khaMtIya baMbhaceraM ca // Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 dharma ane saMskRti sAdhanAnA patha para brahmacarya jene priya dharma pratye zraddhA azubha gatiemAM jIvananI saMdhyAmAM pazu je agrasara thayA che; tapa, sayama ane che; jemanA. jIvananA aNuaNumAM jAgrata che te naraka ane tiya canI bhaTakatA nathI. paraMtu svanA divya bhavanane meLave che. e prakAranA samAja che. pahele! samAja samasta vaijJAnika sAdhanAthI yukta che, bharapUra che. jyAM pAMca pAMca miniTamAM relagADIe dADe che, saDakA upara meTarA doDe che. peAlIsa hAtha batAvIne nizAnI kare teTalIvAramAM eka miniTamAM tA meATAnI meATI hAra lAgI jAya che, vyApAra mATe eseiAmAM Teliphone lAgelA hoya che, reDiyAmAMthI saMgItanA madhura svarA nira'tara guMjyA ja karatA hAya che. bIjI mAjI eka samAja evA paNa che ke je grAmya saMskRtimAM UcharatA hAya che, jIvatA hAya che. jyAM nathI Trena, nathI Teliphena ke nathI tAranAM deraDAM, reDiyAnuM te jemaNe nAma paNa nahi sAMbhaLyuM hoya. AvA e judA judA prakAranA samAjonA judA judA nakazAo tamArI sAme che. tame kayAM rahevAnuM pasaMda karaze! ? tame jIbhathI bhale na kaheA paNa tamAruM dila te jarUra khele che ke ame vaijJAnika sAdhanAthI bharapUra evA samAjamAM rahevA mAgIe chIe. e vastune ja ame vadhAre pasaMda karIzuM. paraMtu je pahelAvALA samAjamAM te svArtha, dhRNA, IrSyA ane dveSanuM sAmrAjya che. cAre bAju badhA ja khIjAeAne pADI daIne kacaDI Ine peAtAnI svArthanI rATalI pakavavA icche che. Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmI ane yuvaka vaga 235 rAje rAja jyAM lUMTa ane khUna thatAM hAya, chatAM paNa tame tyAM rahevAnuM pasaMda karazeA ? nA, evA samAjamAM tame eka divasa paNa rahevAnuM pasaMda nahi kareA. mIjA samAjamAM bhale reDiyenu' saMgIta na heAya, paraMtu AtmAnuM te che ja, prema ane AtmIyatAne sevAnA pravAha vahe che, te grAmya saMskRtivALA samAjamAM rahevAnuM tame pasaMda karaze yuropiyana saMskRti e prathama zreNIne samAja che. jyAM vijJAna unnatinI chellI Toca sudhI paheAMcI gayuM che ane tyAM aNumemmanI doDa lAgI rahI che. bhAratamAM bIjA prakAranA samAja che, jyAM bhautika nahi, paraMtu AdhyAtmika vijJAnane vikAsa thayA che. dharma kalAneA pracAra ane prasAra thayA che. kAraNa ke samasta kalAe dhakalAnA abhAvamAM niSThANu che. "savA dhammAniLA.'' < rAmanA gharamAM dharmAMkalA jIvita hatI. eTalA mATe tenA gharamAM levAnI nahi, paNa devAnI laDAI hatI. rAma kahetA hatA ke ayeAdhyAnA rAjamugaTa huM nahi lau, jyAre bharata kahetA hatA ke huM nahi lau. tamArA gharamAM laDAI levAnI che ke devAnI ? dharma hRdayamAM pesI gayelI dAnavIya vRttine bahAra hAMkI kADhe che. ane temAM mAnavatAnI puNya-pratiSThA kare che. bIjA zabdomAM kahuM te dha dAnavane mAnava banAve che, ane mAnavane deva ! have ApaNe vicAravAnuM te e che ke dharmanuM asalI rUpa zuM che ? kevuM che ? AjasudhI dharmanI seMkaDA vyAkhyA karI devAmAM AvI che. sekaDA vyAkhyAo thaI Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 dharma ane saMskRti cUkI che. tenI pAchaLa hajArA........ mAhya ADaMbara che Aja dhama eka ageAcara jagala banI gayela che. jyAM tenuM asala rUpa zeAdhI kADhavuM muzkela banI gayuM che. eka vezyA kahe che ke rUpa vecI rUpiyA kamAvA te mArA dharma che. sainika, lazkarI sipAhI zatrune mAravAmAM peAtAne dharma samaje che. jallAda aparAdhIne phAMsInA takhtA upara caDhAvavAmAM potAnA dhama samaje che. eka musalamAna kurAnanI zaraNamAM kAfAnI katala karavAmAM dharma mAne che. satI patinI pAchaLa maLI maravAmAM dharma mAne che tA vidhavA patinA nAma para eka varasa sudhI khUNe pALavAmAM-khUNAmAM besIne AMsu vahAvI raDavAmAM peAtAnA dharma mAne che. pAdarI svanA nAme huMDI lakhI devAmAM dharma mAne che. brAhmaNu dUdhapAka ane pUrIne bhega dharAvI savA rUpiyAnI dakSiNA levAmAM dharma mAne che. eka mata peAtAnA mastaka para sADA agiyAra na Mbaranu` tilaka lagADI bhaktinuM pATiyuM laTakAvavAmAM dharma mAne che paraMtu A badhA dharma nathI, dharmanI mazkarI che, upahAsa mAtra che. je kriyAomAM dharmanA AtmA khelate nathI te niSprANa kriyAo che. temAMthI dharmanA AtmA vidAya thaI gaye hoya che muDadAla zarIra, nirjIva zarIra paDayuM che. muDadu peAte saDe che ane svastha manuSyane paNa muDadu' khanAvI de che. * jIvita dharma tA e che ke jemanI nADIomAM ahiMsA, dayA ane premanI dhArA vahetI rahe che. pavitra Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane yuvaka vaga 217 jIvana jIvavAnI kalAnuM nAma ja dharma che. je vicAra ane AcAra AtmAnI cAritryazaktine vikAsa kare che, jIvanamAM vicAra ane sadAcAranI mazAla saLagAve che, te ja dharma che. jemanA jIvanamAM vicAranA dharmanI ta jhagamagATa karI rahI che, jhaLahaLI rahI che temanA jIvanamAM duHkhe ane vipattie eTalAM ja dUra jAya che, jeTalAM siMhathI dUra haraNe. jemanA gharamAM dharmane prakAza hoya tene tyAM bimArI aho jamAvIne besI rahI zakatI nathI. temanA gharamAM mRtyu kadI kavakhate kaTANe nahi AvI zake. atyAra sudhI huM dharma para be chuM. sArI peThe lAMbuM belI go chuM. have ApaNe jarA yuvaka varganI sAthe vAta karavAnI che. dharmatattva jIvanane prakAza-stambha che. dharma AtmAnuM pitAnuM nija rUpa che. bhAratanA badhA ja saMte e RSi ane maharSioe dharmano prakAza Ape che. pachI e ja mATImAMthI pedA thayelA bhAratIya yuvaka dharmathI kema pAchaLa haTato jAya che ? Aja upAzrayeAmAM, maMdiromAM prauDha ane vRddha varga ja vadhAre saMkhyAmAM najara sAme dekhAya che. paraMtu kALA vALavALA yuvake bahu ochA dekhAya che. pitA AvIne kahe che: "mahArAja chokarAne jyAre ema kahIe chIe ke tuM A pAsarAmAM jA. mahArAjanAM darzana karI Ava mAMgalika sAMbhaLI Ava. sAmAyika kara. to te ene rucatuM nathI. A badhuM karavAne badale te gaMjIpe ramavA bese che. A be vakhata pattAM phUTaze paNa dharmasthAnake nahi jAya." Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane saMskRti Ama kema thAya che? Aje A samasyA upara ApaNe gheADA vicAra karavAnA che. adhyayanamAM, sinemAmAM, philmIsitArAne jovAmAM zUTiMgamAM pikanika pArTIomAM, hATalA ane kalakheAmAM yuvaka haMmezAM AgaLa rahe che, te dharmanA kSetramAM pAchaLa kema che ? zuM e leAkAnA pAchaLa paDI javAmAM tamArI prauDhajanA ane vRddhajanAnI tA keAI bhUla chupAyelI paDI nathIne ? jarA eka miniTa peAtAnI tarapha paNa dRSTi karIne joI le. yuvakavane sudhAravA jatA pahelAM tamane peAtAne sudharavuM joize. kAraNa ke bALakAmAM mAtApitAnA ja sa'skAre| Ave che ! mATe bhAge mAtAe bALakamAM evA saskAra reDe che ke jethI bhaviSyamAM te saMta sa skRtinI pAse ja na jAya. 18 mArA peAtAne anubhava che. ekavAra geAcarI levA mATe huM eka ghera gayA. bALaka risAine teAphAna mastI karI rahyo hatA. mA tene lADa pyArathI phesalAvI rahI hatI. tene ramakaDAM ApIne rIjhavavAnA prayatna karatI hatI. paNa tenA A badhA prayatna niSphaLa gayA hatA. mane AvelA joine te kheAlI UThI: "munnA raDe mA. hi te jo mA'rAja AvyA che, te hamaNAM ja tane pakaDIne laI jaze." teA zuM ame bALakAne pakaDIne upADI janArA khAvA chIe? eka bAjuthI tA A mAtAe tiqhutA' nA pATha melI vaMdanA kare che, ane bIjI tarapha khALakanA kemaLa hRdayamAM jherIlA sa'skAra reDe che. jyAre te bALaka meTu* thAya che tyAre tenA manamAM paDelA saMskAra paNa Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 219 dharma ane yuvaka vage pAMgarIne moTA thAya che. bALaka vicAre che ke A keI pakaDavAvALA che, temanI pAse kadI nahi javuM joIe. pachI mA kaheze jA vyAkhyAna sAMbhaLI Ava, te te gaMjIpe ramavA jarUra besaze. ane mAtAe pachI amArI AgaLa phariyAda karaze. paraMtu mAtAo ! A saMskAra te tame ja temanAmAM reDyA che ! yuvakavargamAM Aja paNa dharmanA zuddha rUpamAM vizvAsa che, zraddhA che. ahiMsA, dayA, kSamA vagere guNone kaI paNa yuvaka kharAba kaheze nahi. hA, rUDha kriyAkAMDa upara amuka prakAranAM vizeSa vidhi-vidhAno upara temanA manamAM zraddhA ochI che. tenI pAchaLa paNa eka hetu che. Ajane ApaNo bujharga varga, vRddha ane prauDha varga upAzrayamAM dharmanI mATI meTI ne UMcI UMcI vAta kare che "mahArAja saMsAra asAra che. badhe juThTho pathAre pAtharyo che. eka na pese paNa sAthe Avaze nahi vagere" teo dharmanI vAte karavAmAM garuDanI peThe UMce UDe che. ema lAge che ke AjanA yuvaka jabukumAra ane zAlIbhadra jANe e ja che. paraMtu jevA dukAne pahoMcyA, rUpAne khaNakhaNATa thavA lAgyo ke vairAgyane badhe raMga keNa jANe kayAM UDI jAya che. - pudgalene juThTho phelAva mAnavAvALA eka navuM pese choDavA paNa taiyAra hetA nathI. tene artha e thaye che ke dharma kevaLa upAzrayamAM che. bajAranI havAne jhapATe lAgatAM ja te chUmaMtara thaI jAya che. Ajane buddhivAdI Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 dharma ane saMskRti yuvaka A badhuM pitAnI AMkhathI jete hoya che ke upAzrayamAM raMga bIje che ane bajAramAM raMga bI. tamArA jIvananuM A bahurUpIpaNuM yuvakanA manamAM dharma para zraddhA kevI rIte jAmavA deze? daDha thavA deze ? bIjI bAju eka buTTI DozI sAmAyika kare che. paNa aDatAlIsa miniTanI masabhAvanI sAdhanAmAM tenuM mana nathI eTatuM. tenI AMkho cAre tarapha pharI vaLatI hoya che. vahuM zuM karI rahI haze ? chokare zuM karI rahyo haze ? sAmAyika pUrI thatAM ja tene pahelo ghA vahu para thAya che. A Ama kema karyuM ne tema karyuM? bAjumAM ja Ubhele yuvaka jue che. tenA manamAM thAya che ke mAjIe eka kalAka sudhI sAmAyika dvArA dharma sAdhanA karI ke phariyAdonuM rajisTara taiyAra karyuM. A ja kAraNa che ke Ajano yuvaka rUDha dhArmika kriyAothI zA mATe haTI rahyo che, dUra jaI rahyo che. bIjI bAju AjanA zikSaNamAM paNa kaMIka evAM tave che ke je yuvakane dhArmikatAthI dUra dhakele che. AjanA zikSaNamAM bhAratIya saMskRtinI chAyA nathI. te chAyA che yuropanI. temAM pAzcAtya saMskRti balI rahI che. bhAratIya saMskRtimAM keLavaNu athavA zikSaNano prAraMbha traNa vAkyothI thAya che. "mAtRvo mavA pitRdevo bhava! "kAvAva mavA Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhama ane yuvaka vaga 221 AcArya ziSyanA mAnasamAM saMskAranAM bIja repatA hatAH tArI mAtA tAre mATe deva svarUpa che. tArA pitA tArA mATe deva svarUpa che. tArA guru tArA mATe deva svarUpa che. A bIja che. je pallavita thavAthI mAtA, pitA ane AcAryanI pratye bALakanA manamAM zraddhA ane vinayanI jota jagAve che. paraMtu pAzcAtya zikSaNano AraMbha thAya che. (DI. e. jI) DaoNga ane (sI. e. TI) keTathI-eTale ke kUtarA ane bilADAthI zarU thanArA zikSaNamAM meTAe pratye mAna, Adara, vaDIle ane gurujanene Adara, ane dharma pratye zraddhAne abhAva thaze ja, bIjI bAju A zikSaNa manuSyane kevaLa peTa sudhI ja maryAdita banAvI de che. vadhAremAM vadhAre paise ekaThA kare ane pitAnA vaibhavavilAsanI vRddhi karavI e ja ekamAtra jIvanane uddeza banI gayo che. zikSaNanuM dhyeya paNa e ja banI gayuM che. vidyAthIM vicAre che : e ja zikSaNa uttama che ke je sArAmAM sArI nokarI apAve. pisAnuM AkarSaNa jJAnanA UMDANamAM UtaratAM aTakAve che. tethI Ajane zikSita vaga ceDA paisA bhale ekaThA karI zakta hoya, paraMtu jJAnane prakAza tenI pAse nathI. vidyArthInA magajamAM paisA pratye ATaluM badhuM AkarSaNa pedA karanArA paNa tame lAke ja che. Aja Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 dharma ane saMskRti samAjamAM saMpattizALInuM pisAdAra zrImatenuM mAna che. paisA manuSyanuM upajIvana che. paNa te jIvana nathI banI zakatuM. te sAdhana bhale hoya paNa sAdhya nathI banI zakatuM. paisA hAthamAM rahe che tyAM sudhI te pApa nathI paNa paisA jyAre hRdayamAM dhUsI jAya che tyAre te pApa bane che. hAthamAM rahele pise samAja ane rASTrane mATe upayogI paNa thaI zake che, paraMtu dilamAM ghUsI gayelo paiso duHkhathI TaLavaLatAM mANasa mATe bhUlathI paNa kAmamAM AvatuM nathI, AvI zakatuM nathI. paraMtu Aja Apa sau paisAvALAne jeTalAM AdaramAna Ape che teTalAM AdaramAna eka tyAgI, tapasvI ke vidvAnane nathI ApatA. te pachI samAjamAM tyAgI ane sevAzIla yuvaka pedA thAya evI AzA zI rIte rAkhI zakAya ? bIjI bAju zrImaMtanAM duSkRtye pisAthI DhaMkAI jAya che. paisAthI pApa DhaMkAya che dhovAtAM nathI. eka dhanika gRhastha eka patnI hovA chatAM bIjuM lagna karyuM. tenA jIvanathI janatAmAM dhaNu phelAI rahI hatI. teNe kaI saMsthAnA uddaghATanamAM dasa hajAra rUpiyAnI thelI bheTa karI ane te samAraMbhane pramukha banI beThe ane te ja samAcake zeTha sAhebane samAjanA prANa tarIke oLakhAvatAM tenI prazaMsAmAM doDha kalAka vItAvI dIdhuM. ane dainika patromAM phoTA sAthe meTAM meTAM mathALAM bAMdhIne tene paricaya chApI nAkhavAmAM Avye. te samAjane lokapriya netA banI gaye. paraMtu tenI prathama patnI je Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane yuvaka varga 223 khUNAmAM beThI beThI pisapAsa AMsue raDI rahI hatI tenAM AMsu keNu lUchaze? paraMtu A paisAnI kahANu yuvake upara bahu ja kharAba asara paDe che. tenuM jIvana dhyeya ekamAtra paisA ja banI jAya che, pachI dharmanA paga tyAMthI UkhaDI jAya te temAM AzcaryanI vAta zI haze ? khera, yuvakavarganuM dharma pratye AkarSaNa karavuM hoya to pitAnA dhArmika jIvananuM bahurUpIpaNuM dUra kare, zikSaNamAM parivartana kare ane paisAnuM prabhutva paNa ochuM kare tyAre tame joze ke dharmanA kAryakSetramAM yuvakavarga ApaNuthI paNa AgaLa che. Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 bhAratIya-sa'skRtinA divya saMdeza bhAratavarSane jagadguru padanAM sarvAMnnata gaurava zikhara upara birAjamAna karanArI tenI viziSTa sAMskRti che. dareka dezanI mahattAnuM mUlyAMkana tenI saskRti dvArA karavAmAM Ave che. bhAratIya saMskRtinI parama-pAvana saritA yugeAthI pravAhita thatI sArIye mAnavajAtane harIbharI anAvIne navajIvana pradAna karatI AvI rahI che. unnata, vikasita tathA susaMskRta AcAravicAranA samUhane sauMskRti kahe che. sa`skRta vyAkaraNanA anusAra 'sam'pUrNAMka 'kuM' dhAtuthI bhUSaNa amAM 'sur'nA Agama karavAthI ' ktinuM ' pratyaya lagADavAthI 'saMskRti' zabdanI utpatti thAya che. tenA atha che-AbhUSaNa jevI samyak kRtienA samUha, saMskRtineA saMbaMdha mAnavakRtio che. kAraNa ke mAnavajAti kamarcAni hAvAthI samyapha-asamyakRtine tathA AcAra-vicArAnAM nirNaya karavAmAM sarva rIte rIte svataMtra che. te asamyak vRttienA tyAga ane samyak vRttione svIkAra karavAmAM pUrNa samartha che. pazujagatanI kaI saMskRti udbhavI zakatI nathI. Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya saMskRtinA divya saMdeza 225 kAraNa ke te sat-asatathI vivekabuddhithI sathA zUnya che. pazujAti prakRtinI svAbhAvika laherAmAM jIce jAya che. prakRtinA pravAhathI pratikULa zArIrika, mAnasika duHkhAnA pratikAra karIne abhiSTa lakSya prAptinI kSamatA temAM nathI. AvI mAnava saskRti ja mAnavasamAjamAM AcAravicArAne pariSkRta tathA parimAna karIne tene "satyam zivam muntram ''nA divya saMskArAthI ala'kRta kare che. pratyeka dezanI saMskRtinA jhagamagatA caMdra, sUrya ane tArAe mahApuruSa hoya che. saMskRtinA sarjanakartA ane prANu mAnavaratna ja che. yuga-yugamAM je mahApuruSa avatarita thAya che te peAtAnI apUrva vijJAnazaktithI navya, bhavya ne dvivya saMskRtinuM nirmANa kare che. tenA pratyeka AcAravicAra tathA vyavahAramAM saMskRtinI suMdara jhalaka hoya che. jevI rIte eka catura citrakAra vividha raMga ane pIchIthI eka danIya citranu nirmANa kare che ane kalAkAra vaNughaDAyelA paththaramAMthI nayanaramya mUrtinuM sarjana kare che, tevI ja rIte mahApuruSa paNa peAtAne tathA mAnavasamAjane jIvana jIvavAnI kaLA zIkhave che. glesTana, piTa, milTana, sukarAta vagere vidvAnA vagara surApa tathA bIjA dezeAnI saMskRtinuM zuM astitva raheze ? ane rAma, kRSNa, buddha, bhagavAna mahAvIra tathA mahAtmA gAMdhI vagaranAM bhArata ane bhAratIya saMskRtimAM zuM khAkI raheze ? zuM te AMkaDA vagaranAM zUnya ane prANa vagaranA dha-15 Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 dharma ane saMskRti deha jevI nahIM banI jAya ? are saMskRtinI mahAna ne amara dolata te mAnava ja che. yugayugamAM utpanna thanArA mahApuruSonI jIvananidhiothI saMcita banIne saMskRtinI tijorI vadhAre samRddha bane che. A camakatA-damakatA mahApuruSonA divya vicAronA prakAzapuMjamAM ajJAna tathA hiMsA vagere duSkRtyanAM gADha aMdhakArathI vyApelI mAnavajAtinuM mArgadarzana thAya che. bhAratIya saMskRti sarvotkRSTa saMskRti che. tenAmAM vizvasaMskRti banavAnI ajoDa kSamatA che. jo ke maulika daSTithI sArI ce mAnava saMskRti eka che ane tene eka ja uddeza cheH mAnava samAjanuM kalyANa, udaya ane utkarSa. pratyeka mANasanA jIvanane zikSaNa tathA zIla dvArA vikasita karIne suMdara saMskArothI abhibhUta karIne sabhya banAvavuM paraMtu judAjudA sthaLa ne kALanAM mAnavIonA vicAra ane dRSTikoNanI bhinnatAthI aneka saMsakRtio banI che. ane A vicArabhedathI te saMskRtiomAM divasa-rAta ane AkAza-pAtALanuM aMtara thaI gayuM che. jevI rIte pUrvanI saMskRti, pazcimanI saMskRti, jaina saMskRti, bauddha saMskRti, vaidika saMskRti, IsAI saMskRti, islAma saMskRti vagere. Aje anekAneka saMskRtio vizvanA cogAnamAM vidyamAna che. temanAmAM AcAra-vicArane kAraNe ghaNe bhedabhAva thaI gayo che. - bhAratIya saMskRti eka virATa mahAsAgara che jenA vizALa antaramAM vibhinna saMsakRtionI saritAe AvIne abhinna svarUpathI maLI gaI che. A eka evuM Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya saMskRtine divya saMdeza 227 saMgamasthAna tathA pAvana tIrthadhAma che ke ahIMyAM badhI ja saMskRtionuM sanmAna samAna che. bhAratIya saMskRtinI eka mahAna vizeSatA che ke te pitAnI viziSTatAne tyAga na karIne paNa anya saMskRtione tathA tenI sArI bAjuone AtmasAta karI le che. je A udAratA tathA vizeSatA anya badhI ja saMskRtiomAM hatA te A mAnavasaMsAra svarga banI zakata. vasudhaiva kuTuccha" A bhAratIya saMskRtinI AMtara vINane madhura jhaMkAra che. bhAratIya saMskRti vizvazAntine mULa AdhAra che. ahIMnI saMskRti "sarvodaya'nA mahAna lakSyane pUrNa kare che. "sarve mavaDu muvinaH sarve santu nirAmacAra" A bhAratIya saMskRtine mULa maMtra che. pAzcAtya ne pautya saMskRtimAM pUrva-pazcimanuM attara che. pAzcAtya saMskRti bhautikatApradhAna che, to parvAtya saMskRti adhyAtmapradhAna che. pAzcAtya saMskRti bhegapradhAna che te parvAtya saMskRti tyAgapradhAna che. pAzcAtya saMskRtinuM lakSma zarIrasukha che, te paurvAtya saMskRtinuM lakSya Atmasukha che. parvAtya saMskRti anusAra mAnavajIvananA mukhya cAra puruSArtho cheH dharma, artha, kAma ne mokSa. kAma ane artha zarIrasukhane mATe sAdhya sAdhana che ane dharma ane mekSa Atmasukhane mATe sAdhyasAdhana che. kAma sAdhya che te artha tenuM sAdhana che. ane mokSa sAdhya che te dharma tenuM sAdhana che. rvAitya saMskRti kAma ane arthane gauNa tathA dharma Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 dharma ane saMskRti ane mokSane jIvananuM pramukha lakSya mAne che ane pAzcAtya saMskRti zarIrasukhane pramukha lakSya mAne che. tethI kAma ane arthane temAM mukhya sthAna che. tathA dharma ane mokSane mAtra manaraMjana mATenuM gauNasthAna che. bhAratIya saMskRtine prANa dharma ane adhyAtma che. je Alaukika ne pAralaukika sukhazAtinA vidhAtA che. dharmarahita saMskRti kadI mAnavasamAjanI unnati ane surakSA karI zakatI nathI. Aje mAnava pAzcAtya saMskRtinI lebhAmaNI jhAkajhamALathI akaLAI gaye che. bhautika vijJAne dharatI para svaga sajI dIdhuM che. Aje zArIrika sukhanAM aneka sAdhane vikharAyelAM paDayAM che. devavimAnanI kalpanA sAkAra karanAra gaganacuMbI divya mahAlo; kAnamAM amRtavarSa karatA reDiye tathA vAdyanI svargIya saMgItanI laharIo; zarIrane sparza sukha ApanAra rezama, makhamala, nAyalona vagere aneka prakAranAM vastrAlaMkAra, tathA cikitsAnAM nItanavAM sAdhananI utpatti thaI ja rahI che. paraMtu ATalAM sAdhana hovA chatAM paNa mAnava-samAja saMpUrNa sukhI ke surakSita nathI. Ane artha e che ke jIvanamAM mAtra zarIra ne idrinAM sukhasAdhana pUratAM nathI. sTImarathI vizALa sAgaranI khAIo pAra karIne ane vAyuyAnathI anaMta nIla AkAzanI asamatAne cheDe lAvIne caMdraka upara vasavAnA svapnAM saphaLa karavAthI ja mAnava kRtakRtya ne pUrNa saphaLa nahIM thaI zake. Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya saMskRtinA divya sadeza 229 Aje mAnavasamAja mATe prakRtijanya ane zArIrika duHkha jeTalAM vadhAre bhayakara ane vinAzaka nathI, paNa tenAthIye vadhAre du:kheA ne vinAza vadhAranAra mAnavanA AMtarika vikAra che. atyAre vizvamAM akhila mAnavajAtinA mAthA para hiMsA, bhegavAda ane parigrahavAdanA sarvagrAhI daitye ghumarAI rahyA che je vizvayuddhanI bhUmikA nirmANa karI rahyA che. A zuM khUba duHkhanI ane zaramanI vAta nathI ke cadraleAka para UDanArA mAnava peAtAnA pagataLe jalatI hiMsAnI mahAjvALAne zAMta nathI karI zakata.. bhale bhautika vijJAna AkhAye vizvane jaDaprakRti para vijayamALa laherAvIne AkAza-pAtALane eka kare. paNa te eka nAnakaDA mAnavavikAra para vijaya nathI meLavI zakatA. jyAM sudhI mAnava peAtAnA jevAM mAnavaDAhyAM para vijaya karIne mAnava-maitrI dvArA vizvazAMtinA pATha nathI bhaNAvI zakatA tyAM sudhI bhautika vijJAna dvArA thayeleA tenA mahAvijaya paNa parAjayamAM parivartana pAme che. ane A mAnavatA tathA mAnavajAtanI kaparI hAra che ane che ja. vijJAna tathA mAnava saMskRtinI bhayaMkara asaphaLatA mAnavanAM mAnasika vikAra, hiMsA, dveSa vagereneA nAza karavA mATe vizvane pharI ekavAra adhyAtmapradhAna bhAratIya saMskRtinu zaraNa levuM paDaze tyAre akhila vizvanA dareka mAnavanuM ane tenI bhinna saMskRtionuM rakSaNa thaze. Adhunika jagatamAM bhautika vijJAnanI zeAdheA karatAM ye AdhyAtma vijJAnanuM mahattva vadhAre Avazyaka che. vinAza paMthe AgaLa Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 dharma ane saMskRti cAlatI mAnavajAtinA uddhAra karanArI amRtamayI sa'jIvanI bhAratIya saMskRti ja che. bhAratIya saskRtiomAM adhyAtma vidyA ja saMpUrNa naisargika sukhAnA srota che. A vidyAnA abhAvathI saMpUrNa bhautika vidyA ane zArIrika sukhasAdhana vyartha che, aMdhakAramaya che. ethI bhAratanA mahAna mahaSi ee vizvane divyasaMdeza ApyA, "tamane mA kyAtinamaya nRtyeAmAM amRtaM gamaya / " je sukhasAdhanAnI mAhinI mAyAmAM aTavAIne mAnava mAnavanA prANa haranArA zatru khanI jAya che, te mAyA arthAt parigrahanAM viSayukta vRkSanAM mULe para bhAratIya adhyAtmavAdIoe prahAra karyAM ane tenA tyAgane upadeza ApyA. sapUrNa vizvanA atula vaibhavane prApta karIne pachI cakravatI samrATane jeTaluM sukha prApta na thaI zake teTaluM sukha eka tyAgI mahine thAya che je sapUNa bAhya sukhasAdhanene ThAkare mArIne prakRtinAM svAbhAvika sAdhanA para nirbhIra rahe che. vizvanA saMpUrNa bAhya bhautika vaibhavathI paNa AdhyAtmika vaibhavanuM mUlya ghaNu vadhAre che. tethI ja eka cakravatI samrATa paNa tyAgI mahiSa nAM caraNAmAM name che ane tevI ja rIte akRtrima ane anaMta sukhaprAptinI kAmanA kare che. bhAratIya saMskRti anusAra mAnave peAtAnAM zarIranirvAha mATenAM sAdhanA atyaMta maryAdita rAkhavAM joI e. 1 taNa saMthAraNirasasanno, muNivaro bhaTTarAya mohassa jaM pAvaI muttisuhaM taMkato cakkavaTTI bi // Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya saMskRtine divya saMdeza 231 ane je vadhAre hoya te tene dAnasvarUpe saupaga karavo joIe. Ama bhAratIya saMskRtimAM nisargika rUpathI sAmyavAdane svara jhaMkAra karI rahyo che. bIjA deza bhale te Arthika, rAjanaitika tathA vaijJAnika daSTie saMpanna hoya paNa bhAratavarSane sAMskRtika arthAta AdhyAtmika vaibhava mAtra bhAratavarSanI ja nahIM paraMtu AkhAye vizvanI ne mAnavamAtranI bahumUlya saMpatti che. vizvamAM je vakhate vijJAnanI jema ja AdhyAmika vijJAnane Adara thavA lAgaze te ja vakhate mAnava samAjanI samasta duHkha ane kalezenI narakavALAe zAMta thaI jaze. jayAre AdhyAtmika vijJAna vikAsanAM sarvottama zikhara upara pahoMcaze te rAjyanIti paNa dharmapradhAna banaze ane samasta vizva eka rASTra jevuM banaze. tathA badhA deze eka ja rASTranA bhinna bhinna prAMtanI jema eka ja rASTranAM abhinna aMge thaze ane tenAM rahevAsIo samasta mAnavasamAja eka ja rASTranAM nAgarika banaze. eka ja satyane premanA saMbaMdhathI sArI mAnavajAta ane badhA dharmo tathA mAnava saMskRti paNa eka ja thaze. A ja mAnavasaMsAranI pUrNa saphaLatA che. ekavAra sArIye mAnavasRSTi je ahiMsAnI sukhada chAyAmAM besIne bhAratIya saMskRtinI adhyAtmarUpa amRtarasadhArAnuM pAna karaze te te abhaya ne amara banI jaze. te samaye eka ja dharmamaya zAsanataMtra eka ja sarvazreSTha mahAtmAnI jema dharmajJa-zAsaka ane eka ja dezanI prajAnA jevAM baMdhutva bhAvathI samasta mAnavajAta raheze to pachI Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 dharma ane saskRti " kAi parAyuM nathI, samasta saMsAra ja mAruM ghara che"nI kalpanA sAkAra thavAthI parAyA ne zatru nahI rahevAthI jhaghaDA ne saMghaSa kahyAM keAnI sAthe thaze ? "saMyukta rASTrasaMgha"nI jagyAe eka ja rASTrasaMgha raheze. ekavAra mAnavajagatanA rAjanaitika bhAgyavidhAtAo ane saMpUrNa mAnavajAtine 'atyAra'nI prathama zreNI uttINu karavI paDaze arthAt jIvana ane jagatane udaya karavA mATe te divya saMskRtinu nIcenu sUtra zIkhavuM paDaze. jema " mitrime-kSatra mUtyu vaira-majJa na LarU " arthAt khadhA tArA mitro che, mane kAi para vera ke dveSa nathI ane mArA koi zatru nathI. bhAratIya saMskRtinI AvI prakAzamAna divyasUtra vidyA che jene vAstavika vidyA kahI zakAya che. A vidyA vinA saMpUrNa vidyA avidyA che. ane saMpUrNa jJAna, vijJAna tathA bhautika jagatanA camatkAra AnA vagara vyartha che. asaphaLa che. bhale mAnava bhautika vidyA arthAt jaDa avidyArthI AkAzamAM haraNaphALa bhare chatAM paNa mAnava samAja vAstavika utkaSane-sukhane prApta nahI karI zake. tethI bhAratIya saMskRti ja vizvamAM sukhazAnti nArI amRta jevI mahAna auSadhi che. jyAre A saMskRtinA sUrya` AkhAye vizvamAM prakAzamAna thaze tyAre jIvana ane jagatane saMpUrNa duHkhamaya adhakAra nAza pAmaze. Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 mAnava saMskRtinA Adya nirmAtA mahApuruSane deza : bhAratavarSa mahApuruSane deza che. duniyAne keIpaNa deza athavA rASTra bhAratavarSanI tulanA karI zake tema nathI. A avatAranI janmabhUmi che, vIrenI karmabhUmi che ane vicArakenI pracArabhUmi che. ahIM aneka nararatna, samAjaratna ane rASTraratna pedA thayAM che, jeoe mAnavamananI sUkI dharatI para snehanI sarasa saritA vahAvI. janajIvanamAM abhinava jAgRtine saMcAra karyo. janamanamAM saMyama ane tapanI jyoti jagADI. pitAnA pavitra caritra dvArA ane tapaHpUta vANI dvArA kartavya mArgamAM mUkavA mATe amara preraNA ApI. yuga puruSa : gaganamaMDalamAM vicaratI vIjaLInA taraMgane pakaDIne jevI rIte betArane tAra (vAyaralesa) e vidyuta taraMgane Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 dharma ane saMskRti bhASita rUpa Ape che, avyakta vicAra dhArAone vyakta kare che, tevI ja rIte samAjamAM athavA rASTramAM je vicAradhArAo cAle che, jene pratyeka vicAraka anubhava te kare che paraMtu anubhUtinI tIvratAnA abhAvamAM te tene abhivyakta karI zakatuM nathI. yuga puruSanI anubhUti tIvra hoya che ane abhivyakti paNa tIvra hoya che te janatAjanArdananI vicAradhArAone betAra tAranI (vAyaralesanI) mAphaka mukharita kare che. tenI vimala vANImAM yuganI vANune jhaMkAra hoya che. ane enA karmanuM karma kriyAzIla hoya che ane enA te ciMtanamAM yuganuM ciMtana camakatuM hoya che. yugapuruSa pitAnA yuganuM saphaLa pratinidhitva kare che. janajananA mananuM adhikAra sahita netRtva kare che, ane te yuganI janatAne sAcuM dizA-darzana. mArga-darzana Ape che. bhUlA paDelA bhaTakatA jIvanamArganA pravAsIone pathapradarzana kare che tethI te samAjarUpI zarIranuM mukha paNa che ane mastiSka paNa che. bhagavAna zrI RSabhadeva evA ja yugapuruSa hatA, jemaNe potAnA yuganI bheLI-bhALI sIdhI sAdI janatAne satya, ziva ane suMdarane pATha paDhAvyo. jana jIvanane na vicAra, navI vANI ane navuM karma ApyuM. bhegamArgathI haTAvIne karmamAga, pravRttimArga ane vegamArga tarapha vALyA. ajJAnarUpI aMdhakAramAMthI haTAvI jJAnane vimala prakAzapradIpa prajavalita karyo. mAnava saMskRtinuM Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnava saskRtinA Adya nirmAtA 235 navanirmANu karyu. eTalA mATe ananta atItanI dhULa paNu temanA jIvananI camaka ane damakane DhAMkI na zakI. bhAratIya saMskRtinA Adya nirmAtA mahAmAnava bhagavAna zrI RSabhadevane kANu nathI jANatuM ? keNu nathI eLakhatuM ? te vartamAna avasarpiNI kAlacakramAM sarvaprathama samrATa, sarva prathama parivAra ane sarva prathama kevalI ane sarva prathama tIrthaMkara thayA che.temanA pitAnu nAma nAbhi hatuM, ane mAtAnuM nAma marudevI hatuM. janmanI pUrva bhagavAna zrI RSabhadeva evA yugamAM avanItala upara avataryAM, jyAre Aryovata kAI mahApuruSanI pratIkSAmAM vyagra banI rahyo hatA. niSkriya bhaugeAlika kALa samApta thaIne sakriya kayuganA AraMbha thavAnI taiyArImAM 1 (ka) etthaNaM usa he NAmaM arahA kosaliepaDhama rAyA, paDhama jiNe, paDhama kevalI paDhama titthayare paDhama dhammavara cakavaTTI samuppajjitthA | jambudvIpa usame havA paDhamarAyA ha vA paDhama trikkhAcare ha vA paDhamajiNe ha vA paDhamatittha kare havA (F) -kalpasUtra puNya sa. 194 pR. 57 2 nAbhissa kulagarassa marudevIha bhAriyAha kalpasUtra puNya sU 191 pR. 56 (kha) triSaSTi parva 1, sa 2, zleA. 647 thI 653 Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra36 dharma ane saMskRti hato. pratipaLa, pratikSaNa manuSyanI jarUriyAta te kALI mAtAnI jIbhanI jema vadhI rahI hatI, paNa kalpavRkSenI zakti kSINa thavAthI jarUriyAtonI pUrti barAbara thaI zakatI na hatI. sAdhananA abhAvathI saMgharSa thavA lAgyo. vAdavivAda, lUMTaphATa, ane jhUMTAjhUMTa cAre bAju thavA lAgyAM. saMgrahabuddhi pedA thavA lAgI. neha, saralatA, saumyatA, sauhArda vagere saddaguNomAM paristhitinI vivazatAthI parivartana AvavA lAgyuM. aparAdhI mane bhAvanAnAM bIja aMkurita thavA lAgyAM. zAsana vyavasthA vikhyAta rAjanaitika vicAraka Tomasa pene lakhyuM che ke "mAnavI potAnI bUrI pravRttio upara svayaM niyaMtraNa na rAkhI zakyo eTale zAsanane janma thaye. zAsananuM kArya che ke te manuSyanI bUrI pravRttio para niyaMtraNa rAkhe. sArI pravRtti phUlanI latA che, phalanuM vRkSa che. jene bUrI pravRttinI jhADIe gherI le che, ane tethI tene vadhavA detI nathI. te tenA vikAsane rUMdhe che. zAsananuM kAma A jhADIone kApI nAkhavAnuM che. " A saMdarbhanA prakAzamAM ApaNe jene saMskRtinI daSTie joIe te paNa zAsana vyavasthAnuM mULa aparAdha ane avyavasthA ja che. aparAdha ane avyavasthA para niyaMtraNa mUkavAnA hetuthI ja sAmUhika jIvana jIvavA mATe mAnava vivaza thayA. A sAmUhika vyavasthA ja "kuLa" kahevANI. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 237 mAnava saMskRtinA Adya nirmAtA kuLane mukhI, saradAra je prakRSTa pratibhAsaMpanna rahe te kulakara kahevAvA lAge. ne e kuLanI suvyavasthA karato. kulakarAnI saMkhyA kulakaranI saMkhyAnA saMbaMdhamAM judA judA mata che. sthAnAMka, Avazyaka cUrNi Avazyaka niryukti tathA triSaSTizalAkA puruSamAM sAta kulakarenAM nAma maLI Ave che. paumacariyara mahApurANa ane siddhAsaMgrahamAM caudanAM tathA jambudvIpa prajJaptimAM paMdaranAM nAma maLe che. saMbhava che ke vAcanA bhedathI A pramANe banyuM hoya. kulakarene AdipurANamAM manu paNa kahyA che. vaidika 1 paDhamettha vimalabAhaNa cakkhuma jasamaM cautthabhabhicaMde tatto ya paseNaie, marudeva ceva nAbhIya, Ava. ni. kula-vRtti-gA-1para pR. 154 2 paDama cariyaM ude. 3 zlo pU0-55 / (2) sumati (2) pratizruti (3) sImaMra (ka) para (1) kSezaMkara (6) kSemaMdara (7) vivAra (8) cakSuSmAna (9) yazasvI (10) amicandra (11) candrAbha (22) kanita (23) mapheva (14 nAma) 3 tIse samAai pacchimetibhAe paliova maddha bhAgAvasese etthaNaM hame paNNarasa kulagarA samuppajjitthA taM jahAsumai, paDissuI, sImaMkare, sImaMdhare khemakare, vimalavAhaNe cakkhumaM, jasamaM, abhicande, caMdAbhe, paseNai, marudeve NAbhI usabhetti / jabUdIpa prajJaptipatra 132 Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 dharma ane saMskRti sAhityamAM kulakaranI jagAe "manu" zabda ja upagamAM levA che. manusmRtimAM sthAnAMganI jema manune ullekha che te bIjI jagAe cauda manune paNa ullekha che. 1 TUMkAmAM cauda athavA paMdara kulakarene sAtamAM samAvI zakAya che. cauda athavA paMdara kulakarano jyAM ullekha che temAM prathama cha sAva navA che ane agiyAramAM kulakara candrAbhane paNa ullekha nathI. bAkInA sAta te tenA te ja che. daNanIti aparAdhI manevRtti jyAre vyavasthAnuM atikramaNa karavA lAgI tyAre aparAdhane nirodha karavA mATe kulakare e sarva prathama daDanIti cAlu karI. 2 svAgU (2) vASi , (3) ttama, (4) tAmara (6) rivara (6) rAkSuSa (vaivasvata), -manusmRti a. 1, . 62-63 2 (1) svAyambhuva (2) svArociSa (3) ottami (4) tApasa (5) jaivata (6) jAnnura (7) vaivasvata (8) sAva (3) rAsAvaLei (20) draznAvaLei (22) dharmarAvaLa (12) rudrasAvarNi (13) raucyadevasAvarNi (14) indrasAvarNi -mora-mera-viliyama-saMskRta iMgliza DikazanarI pR. 784 3 daNDaH aparAdhinAmanuzAsanaM tatra tasya vA sa eva vA nati no izvanItiH | sthAnAMga 5. 399-1 Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnava saMskRtinA Adya nirmAtA 239 hAkAra nIti sAta kulakaranI daSTithI prathama kulakara vimalavAhananA samayamAM hAkAranItinuM pracalana thayuM. e yugane mAnavI AjanA yuganA mAnavInI peThe amaryAdita ane uzRMkhala na hato. te svabhAvathI ja saMkocazIla ane lajajAzIla hato. aparAdha karanAra aparAdhIne phakta eTaluM ja kahevAmAM AvatuM hatuM ke "are ! A te zuM karyuM?" A zabda-pratADanA e yugano sauthI moTo daMDa hatA. aparAdhI eTalAthI ja pANI pANI thaI jate prastuta nIti dvitIya kulakara "cakSumAna'nA samaya sudhI cAlI. mAkAra nIti jyAre "hAkAra" nIti niSphaLa javA lAgI tyAre mAkAra" nItine prayoga zarU thayo.trIjA ane cothA kulakara "yazasvI " ane "abhicandra"nA samaya sudhI laghu aparAdha mATe "hAkAranIti pracalita thaI. "mA kare. na kare." e niSedhAjJA mahAna daMDa gaNavA lAgyo. 1 ha ityadhikSepArthastasya karaNaM hakAraH -sthAnAMga sUtra-vRtti 5. 39 2 teNaM maNuA hakkAreNaM daMDeNaM hayAsamANA lajjiA, vilajiA veTTA bhIA tusiNIA viNaoNayA ciTThati - jammu kAlAdhikAra amalakha. pR 76 3 mA ityasya nivedhArthasya karaNaM abhidhAnaM mAkAraH -sthAnAMga vRtti 5. 39 al Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 dharma ane saMskRti dhikkAra nIti mAkAra nIti paNa asaphaLa thavAthI dhikkAra"nItine prAdurbhAva thayA. ane A nIti pAMcamA " prasenajita ' tathA chaThThA ' marudeva ' tathA sAtamA kulakara " nAbhi " sudhI cAlatI rahI. A rIte kheda, niSedha, tiraskAra mRtyuda'DathI paNa adhika prabhAvazALI siddha thayAM. kAraNa ke mANasa svabhAvathI ja saraLa mAnasathI ja keAmaLa svaya'zAsita ane maryAdApriya hatA. janma ane nAma antima kulakara nAbhinA samayamAM yaugAlika sa'kRti (sabhyatA) kSINa thavA lAgI ane mAnavIya sabhyatA smita veravA lAgI e sadhikALamAM agavAna zrI RSabhadeva marudeva mAtAnI kukhamAM AvyA. mAtAe cauda svapnA nihALyAM temAM sarva prathama RSama hatA. ane janma pachI <6 1 dhigadhikSepArtha eva tasya karaNaM uccAraNaMdhikkAraH / 2 teNaM maNuA pagai uvasaMtA, pagai payaNu kohamANa - mAyA lohA miu maddava sampaNNA allINA bhaddagA viNIA, apicchA asaMNihisaMcayA viDamaMtara parivasaNA jahicchaa kAma kAmiNo -jammadIpa prajJapti vakSaskAra sU. 14 3 jaM NaM syaNi usabheNaM arahA kosalie marudevAe devIe kucchiMsi ganbhatAe vakkaMte taMNaM syaNi sA marudevA devi taMsi tAriyagaMsi sayaNijjaMsi taM ceva NavaraM paDhamaM usa muhe atitaM pAsati sesAugayaM kalpasUtra puNya su. 192 pRSTha pa Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnava saMskRtinA Adya nirmAtA 241 bALakanI chAtI upara paNa vRSabhanuM cihna hatuM. temanuM nAma vRSabhanAtha-RSabhadeva rAkhavAmAM AvyuM. citra vada AThamane divase bhagavAnane janma thayo. A suvarNa divasa bhAratIya saMskRtinA ItihAsamAM sonerI akSarothI aMkita karavAmAM Avyo che. bhagavAna zrI RSabhadeva jaina saMskRtinI daSTithI prathama tIrthakara che. zrImad bhAgavatanI daSTie te viSaNunA avatAra che. bhagavAna zrI viSNu mahArAjA nAbhinuM priya karavA tenA aMtaHpuranI mahArANI marudevInA garbhamAM AvyA. temaNe A pavitra zarIrane avatAra vAtarazanA zramaNa RSionA 1 tatra bhagavato nAmanibandhanaM caturvizatistave vakSyati UrUsu usabhalaMchaNamusabhaM sumiNami teNa usabhajiNo Ava-mi-malavRtti pR. 192, 1 2 cetta bahulaTumIe jAto usabho asADhanakkhatte Ava. na. mala. vRtti gA. 184, pR. 163 (kha) usame arahA kolalie jese gimhANaM paDhame mAse paDhame pakkhe cittabahule tassaNaM cita bahulassa aTThamIpakkheNaM navaNhaM mAsANaM vahupaDipuNNANaM aTThamANa ya rAiMdiyANaM jAva AsADhA hiM nakkhetteNaM jogamuvAgaeNaM AroggA AroggaM payAyA / ka9pasUtra sU. 193, pR. pada, puNya. dha-16 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 dharma ane saMskRti dharmane pragaTa karavAnI IcchAthI grahaNa karyo. zivapurANamAM lakhyA mujaba bhagavAna zrI RSabhadeva zivanA aThThAvIsa yogAvatAramAM che. temaNe RSabhadevanA rUpe avatAra karyo. prabhAsa purANamAM paNa e ja ullekha che. * DaoNkaTara rAjakumAra jene "pRpamadeva tathA ziva nazvarathI prAya mAnyatA" zIrSaka lekhamAM veda upaniSada bhAgavata 1 ....prasAdito nAbheH priyacikIrSayA tadavarodhAyane marudevyAM dharmAn darzayitukAmo vAtArazanAnAM zramaNAnAM RSINAm UrdhvamanthinAM zuklayA tanuvAvatAraH / / -zrImad bhAgavata paMcama sakaMdha 2 zivapurANa 7, 2, 9 3 itthaM prabhAva RSabho'vatAraH zaMkarasya me| satAM gatirdInabandhurnavatamaH kathitasva / / RSabhasya caritraM hi paramaM pAvanaM mahat / svayaM yazasyamAyuSyaM zrotavyaM ca prayatnataH / / -zivapurANa 4-47-48 4 kailAse vimale ramye vRSabho'yaM jinezvaraH / / cakAra svAvatAraM ca sarvajJaH sarvagaH zivaH // -prabhAsa purANa 49 ya muni zrI hajArImala smRti grantha pR. 609 Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnava saMskRtinA Adya nirmAtA 243 prabhUti graMthonAM se karatAMye vadhAre pramANe daIne e bAbata siddha karavAne prayAsa karyo che ke kaSabhadeva ane ziva eka ja che, judA judA nathI. zramaNa ane brAhmaNa e baMne paraMparAnA te Adi puruSa che. vaMza-utpatti - jyAre RSabhadeva eka varSathI paNa ceDA nAnI uMmaranA hatA, te vakhate te pitAnA kheLAmAM besIne kIDA karI rahyA hatA. kendra hAthamAM IcchuM eTale ke zeraDI laIne AvyA. RSabhadeve levA mATe hAtha laMbAvyo. ethI ikSu+Aku (bhakSaNArthe) IkvAkuvaMzanA nAmathI te jAte tha . vivAhaparamparA yaugalika-paramparAmAM bhAI ane bahena ja pati ane patnInA rUpamAM pheravAI jatAM hatAM. sunandAnA bhAInuM akALa mRtyu thaI javAthI RSabhadeve sunandA tathA sahajAta sumaMgalAnI sAthe pANigrahaNa karI navI vyavasthAne 1 desUNagaM ca varisaM sakkAgamaNaM ca vaMsaThavaNA ya / -Ava. ni. gA. 185 malavRtti pR. 1921 2 sakko vaMsavaNe ikkhu agUteNa huMti ikkhAgA / -Ava. ni. gA. 186 mala. pR. 1922 3 paDhamo akAlamaJca tahiM tAlaphaleNa dArako u hato / kannA ya kulagare hi ya siDhe gahiyA usabhapattI / / -Ava ni. gA. 190 ma. vR. 193 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 dharma ane saMskRti sUtrapAta karyo. sumaMgalAe bharata ane brAhmIne tathA sunandAe bAhubalI ane sundarIne janma Apyo. tyArabAda sumaMgalAne kramazaH aThThANu bIjA putre thayA. sava prathama rAjA : zrI RSabhadevanA pitA "nAbhi " chelA kulakara hatA. jyAre tenA netRtvamAM ja dhikkAranItinuM ullaMghana thavA lAgyuM, prAcIna maryAdAo vicchinna thavA lAgI, tyAre te avyavasthAmAMthI yaugalika gabharAIne zrI RSabhadeva pAse gayA ane temane samasta paristhitithI mAhitagAra karAvyA.' RSabhadeve "kahyuM-jee maryAdAonuM atikramaNa kare che temane 1 bhoga-samatthaM nAu varakammaM tassa kAsi deviMdo / doNDaM varamahilANaM bahukammaM kAsi devIto // -Ava. ni. gA. 191, pR. 193 (kha) triSaSThi 1-2-881 2 devI sumaMgallAe bharaho baMbhIya mihaNagaM jAya / devIe sunaMdAe bAhubalI suMdarI ceva // -Avazyaka mUlabhASya (kha) chappuvvasayasahassA pudhviMjAyassa jiNavariMdassa / . to bharahabaMbhi suMdari bAhubalI ceva jAyAI / -Ava. ni. gA. 192, ma. 9. 194-1 3 auNApannaM juyale puttANa sumaMgalA puNo pasave / A. ni. gA. 193, ma. vR. 194-1 4 nItINa aikkamaNe nibeyaNaM usabhasAmissa . ... Ava.ni gA. 193 ma. vR. 5. 194 Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnava saMskRtinA Adya nirmAtA 245 daMDa maLa joIe ane te vyavasthA rAjA ja karI zake che. kAraNa ke zaktinA badhA strota tenAmAM ja kendrita hoya che." samayane oLakhanArA nAbhie yaugalikonI vinamra prArthanA sAMbhaLIne RSabhadevane rAjyAbhiSeka karI temane rAjA ghoSita karavAmAM AvyA. RSabhadeva rAjA banyA ane bAkInI janatA prA. A rIte pahelethI cAlI AvelI. kulakara" vyavasthAne anna AvyuM ane eka navA ja adhyAyano prAraMbha thaze. rAjyAbhiSekanA samaye yugala-samUha kamalapatromAM pANuM lAvIne RSabhadevanA pAda-pakvonuM prakSAlana karavA lAgyA. temanA vinIta svabhAvane dhyAnamAM rAkhIne nagarInuM nAma vinItA rAkhyuM. tenuM bIjuM nAma ayodhyA paNa che e prAntanuM nAma vinIta bhUmi ane "IkRpAga bhUmi rAkhyuM. cheDA samaya pachI prastuta prAMta madhyapradezanA nAmathI prakhyAta thaye.' 1 rAyA karei daMDa siTe te veti amhavi sa hou / magaha ya kulagaraM so ya bei usabhA ya bhe rAyA Ava. ni. gA. 194 ma. vR. 194 2 bhisINIyattehiyare udayaM ghettuM chuhanti pAesu sAhu viNIyA purisA, viNIyanayarI aha nividvA / -Ava. ni. gA. 19, ma vR. 15-1 3 Avazyaka sUtra malavRtti 5. 157-3 4 (ka) Avazyaka sUtra ma. vR. 5. 163 (kha) Ava. ni. hAribhadrIya TIkA 5, 120-2 5 Ava. nikti hAri. TIkA gA. 151 5, 109-2 Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 241 dharma ane saMskRti daMDa ane vyavasthAne vikAsa mAnavajAtine vinAzanA khADAmAM paDatI bacAvavA mATe ane rAjyanI suvyavasthAnA hetuthI ArakSakadaLanI sthApanA karI jenA adhikArI "ugra kahevAyA. maMtrI-maMDaLa banAvyuM jenA adhikArI bhega' nAmathI prasiddha thayA. samrATanA najIkanA jane je parAmarza pradAtA hatA, je salAha ApatA hatA te "rAjanya'nA nAmathI vikhyAta thayA ane bIjA rAjakarmacArI "kSatriya" nAmathI oLakhAvA lAgyA. rAjyazaktinA saMrakSaNa mATe cAra prakAranI senA tathA senApationuM nirmANa karavAmAM AvyuM. sAma, dAma daMDa ane bheda nItinuM pracalana karyuM. cAra prakAranI daMDa-vyavasthA nirmita karI: 1 paribhASa, 2 maDalakhadha, 3 cAraka, 4 chavi cheda. paribhASa : aparAdhI vyaktine thoDA samaya mATe AkrozapUrNa zabdomAM najaraaMdIne daMDa de. 1 ugmA bhogA rAyaNNa khattiyA sNgrh| bhave cauhA / Arakkha guruvayaMsA sesA je khattiyA te u / / Ava. ni. gA. 198 ma. vR. 5. 15-1 (kha) triSaNI 1/2/74-76 2 triSaSThI 1/2/9/25-9-32 rU sthAnAMgavRtti 7-3-557 Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnava saMskRtinA Adya nirmAtA maDala baMdha : sImita kSetramAM rahevAno daMDa devo. cAraka : bandIgRhamAM baMdha rAkhavAno daMDa de. eTale kedamAM pUravAne daMDa de. chaviracheda : kara eTale ke hAtha vagere aMgenuM chedana karavAne daMDa de. A cAre nItionuM kyAre calaNa zarU thayuM te bAbatamAM vidvAnonA judAjudA mata che. keTalAka jANakAra vidvAnI mAnyatA che ke prathama be nItio RSabhanA samayamAM cAlI. ane be bharatanA samayamAM. AcArya abhayadevanA maMtavya pramANe A cAre nItio bhAratanA samayamAM cAlI. AcArya bhadrabAhu ane AcArya malayagirinA abhimata pramANe badha (beDIne pravega) ane ghAta (DaMDAne prAga) RSabhanAthanA samayamAM zarU thaI gayeA hatA.3 1 AdyadvayamRSabhakAle anye tu bharatakAle ityanye / -sthAnAMgavRtti 7-3-557 2 paribhASaNAu paDhamA maMDala baMdhAmmi hoi bIyAtu / cAraga chavichedAvibhara hasta cauvihA nII -sthAnAMgavRtti 7-3-557 3 nigaDAijamo bandho, ghAto daMDAditAlaNayA -Ava. ni. gA. 217 Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 dharma ane saMskRti ane mRtyudaMDano AraMbha bharatanA samayamAM thaye.1 khAdya samasyA kanda, mUla, patra, puSpa ane phaLa A RSabhadevanA pUrvajonepUrvaja-mAnavIone AhAra hatuM. paraMtu janasaMkhyAmAM vadhAro thavAthI kadamUla pUratA pramANamAM na maLI zakavAthI anna vagereno upayoga zarU karavAmAM AvyuM. paNa pakAvavAnAM sAdhana na hovAthI kAcuM ane dupAcya hevAthI muzkelIthI pacatuM. AthI RSabhadeve hAthathI khAvAnI salAha ApI. jyAre te paNa dupAcya muzkelIthI pace -bandho. nigaDAdibhiryamaH-saMyamanaM, ghAto daNDAdibhistADanA, ete'pi arthazAstrabandhaghAtAstatkAle yathAyogaM pravRttAH / Ava. ni. mala. vRtti. 5. 199-2 1 mAraNayA jIvavahA jantA nAgAiyoNa puuyaato| -Ava. ni. gA. 218 -mAraNaM jIvavadho-jIvasya jIvitAd vyayaropaNam tacca bharatezvarakAle samutpannam / -Ava. ni. 218 ni. mala. vRtti 5. 19-2 2 AsIya kaMdahArA mUlAhArA ya patrahArA ya / pupphaphalAiNoDa vi ya jaiyA kira kulagareusabhA / / * -A. ni. gA. 203 3 AmaM'pAhAretA ajIramANaMbhi te jiNamuveti / hatthehi ghaMsiUNaM AhAre hatti te bhaNiyA // -A. ni. gA. 205 Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnava saMskRtinA Adya nirmAtA 249 evuM thaI gayuM te pANImAM bhIMjavIne ane muThThI athavA vALamAM rAkhIne garama karIne khAvAnI salAha ApI. jyAre tenAthI paNa ajIrNane vyAdhi samApta na thayo tyAre lAkaDIone ghasIne agnine pedA karyo ane pAtranuM nirmANa karI tathA pAkavidyA eTale ke rAMdhavAnI kaLA zIkhavIne khAdya samasyAnuM-khAvAnA praznanuM nirAkaraNa karyuM. kadAca eTalA mATe ja atharvavede RSabhasUktamAM bhagavAna RSabhane anya vizeSaNonI sAthe "jJAtavera (agni)nA rUpe stuti karI che."3 kaLAnuM adhyayana jabUdvIpa prajJaptinI vRtti anusAra samrATa jhaSabhadeve pitAnA peSTha putra bharatane tera kaLAo zIkhavI ane nAnA putra bAhubalIne prANInA lakSaNanuM jJAna 1 AsIya pANigha si timmiya taMdulapavAlapuDabhAI / hatthayala puDAhArA jaiyA kilaM kulagaro usabhA // ghase uNaM timmaNa ghasaNatimmaNapavAla puDabhoi / ghasaNatimmapavAle hatthauDe kAnasee ya -Ava. ni. gA. 206-207 2 pakkhevaDahaNamosahi kahaNaM niggamaNa htthisiismmi| payaNAraMbhapavittI tAhe kAsIya te maNuyA // -Ava ni. gA. 209 rU atharvaveda 9-4-3 Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 dharma ane saMskRti karAvyuM. priya putrI brAhmIne aDhAra viSacenuM adhyayana karAvyuM. ane sundarIne gaNita vidyAnuM parijJAna karAvyuM. vyavahAra sAdhanane mATe mAna (mApa), unmAna (telA, mAsA vagere vajana), avamAna (gaja, phUTa, iMca) tathA pratimAna (adheLa, navaTAMka, zera, maNa vagere) zIkhavyuM. maNi vagere oLakhavAnI kalA paNa batAvI." A pramANe samrATa jhaSabhadeve prajAnA hitane mATe, tenA aspRdayane mATe, puruSanI behera kaLAo, strIonI 1 kalpasUtra subAdhikA. TIkA sArA. na. pR. 496, (kha) bharahassa rubakamma, narAilakSaNamahoimaM blinnaa|| -A. ni. gA. 213 2 lehaM livIvIhANaM jiNeNaM baMbhIe dAhiNakareNaM -A. ni. gA. 212 (kha) vizeSAvazyaka bhASyavRtti 132 (ga) tripachI 1 (gha) kalpasUtra su. sArA. na. pR. 496 3 gaNiyaM saMkhANaM suMdarIe vAmeNa uvai8 -Ava. ni. gA. 212 (kha) vizeSA. bhASyavRtti 132 4 mANummANavabhANaMpamANagaNimAi vatthuNaM -Ava. ni. gA. 213 5 maNiyAi dArAisu potA taha sAgaraMmi vahaNAI / vavahArA lehavaNaM kaJjaparicchayaNatthaM vA // -Ava. ni. gA. 214 Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 mAnava saMskRtinA Adya nirmAtA cosaTha kaLAo ane se ziSyanuM parijJAna karAvyuM.1 asi, maSi ane kRSi (surakSA, vyApAra ane utpAdana)nI vyavasthA karI. kalAonuM nirmANa karyuM. pravRttione vikAsa karI jIvanane sarasa, ziSTa ane vyavahAra cogya banAvyuM. chevaTamAM potAno uttarAdhikArI bharatane banAvI ane bIjA navANuM kumArane-putrane juduM juduM rAjya ApIne pite sAdhanAnA patha para AgaLa vadhavA mATe taiyAra thaI gayA. che . vAramava samALe jevA jaLacacquiro sauNaruyapajjavasANAo bAhattari kalAoM cAvaDhi mahilAguNe sippasayaM ca kammANaM tinni vi payAhiyAe utedisai / kalpasUtra. sU 195 pR pa7 puNya. (kha) jambudvIpa prajJapti sU. 36 pR. 77 amolaka RSi. 2 kalAdyupAyena prAptasukhavRttikasya cauryAdivyasanAsaktirapi na syAt karmANi ca kRSivANijyAdIni jaghanyamadhyamotkRSTabhedabhinnAni trINyetAni prajAyA hitakarANi nirvAhAbhyudayahetutvAt / -jabUdvIpa prajJapti TIkA vakSasakara (kha) pahuNA u desiyAI savvakalAsippakammAiM -Ava. ni. gA. 229 rU vasittA purasarca paNa nira -kulapasUtra, sU. 15 pR. 57 puNya. (kha) uvadisittA puttasaya rajjasae abhisaMcaI -jakhU. sa. 36 pR. 77 ame lakha. Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para dharma ane saMskRti bharata uparathI bhArata varSa ahI e vAta yAda rAkhavI jarUrI che ke pratApapUrNa, pratibhAsa...panna bharata eka abhijAta putra hatA. pitAdvArA maLelI rAjyazrIne teNe ghaNI vadhAre vistRta karI ane pote cha khaMDanA adhipati cakravatI samrATa banyA.1 kevaLa leAkeAnA tana para ja nahi paNa mana para paNa zAsana karyu. tenI puNya smRtimAM ja prakRta dezanuM nAma bhAratavarSa paDyuM. vasudeva hiMDI,2 jammUDhIpa bhAgavata,4 5 vAyupurANu zrImad 1 jammUddIpa prApti bharatAdhikAra 2 tattha bharaho bharahavAsa cUDAmaNI / tasseva nAmeNa ihaM bhArahavAsaM ti pavvucati -vasudeva hir3I pra. kha mR. 186 3 bharatanAmnazcakriNo devAcca bhAratanAma pravRttaM bharatavarSAcca tayornAma -jammudvIpa pragati vRtti 4 yeSAM khalu mahAyogI jyeSThaH zreSThaguNa AsIdyenedaM varSa bhAratamiti vyapadizanti / 6 bharatAd bhAratavarSa bharatAt sumatistvabhUt / prApti, agnipurANa, -zrImad bhAgavata purANu skandha 5 a 4-9 5 himAnvayaM dakSiNaM varSa bharatAya nyavedayat / tasmAd bhArataM varSa tasya nAmnA mahAtmanaH // -vAyupurANu adhyA. 33. zyA. para 3 -agni. adhyAya 10, zrleA. 12 Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnava saMskRtinA Adya nirmAtA 253 nAradapurANa, viSaNupurANa, garuDapurANa, brahmAMDapurANa, mArkaDeyapurANa, vArAhapurANa, kandapurANa, 1 AsIt purA munizreSThA bharato nAma bhUpatiH / ArSa bho yasya nAmedaM bhArataM khaNDamucyate // -nAradapurANa adhyAya 48 ka. 5 2 RSabhAd bharato jajJe jyeSThaH putrasutAgrajaH / tatazca bhArataM varSa metaleokeSu gIyate / / ___-viSapurA maza 2, adhyAya 1 vA. 33 3 adhyAya 1 sa. 13 4 seo'bhiSicyarSabhaH putraM mahAprAtrAjyamAsthitaH / himAhvayaM dakSiNaM varSa tasya nAmnA vidurbudhAH // -prahA. 25. 14, 2a. 61 5 agnindhrasUnA bhestu RSabheo'bhUta suto dvijaH RSabhAdbharato jajJe vIraH putrazatAt varaH / so'bhiSicyarSabhaH putraM mahAprAvAjyamAsthitaH / tapastepe mahAbhAgaH pulahAzramasaMzayaH // himAhavayaM dakSiNaM varSa bharatAya pitA dadau / tasmAttu bhArataM varSa tasya nAmnA mahAtmanaH / -bhADeya purANa 83-38-40 6 hemAdrerdakSiNaM varSa mahad bhArataM nAma zazAsa -vArA purA adhyAya 74, 7 tasya nAmnA vidaM varSa bhArataM ceti kIrtyate -2552 / 5 23. 37 2.. 57 Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 dharma ane saMskRti liMgapurANa, zivapurANa, vizvakeSa, prabhUti-vagere grAnAM uddharaNenA prakAzamAM paNa eTaluM te taddana spaSTa che ke RSabhaputra bharata cakravatInA nAmathI ja prastuta dezanuM nAma bhAratavarSa paDayuM. pAzcAtya vidvAna zrI je. svIvensane paNa e ja abhimata che ane prasiddha ItihAsakAra zrI gaMgAprasAda ema. e. tathA zrI rAmadhArIsiMha dinakaranuM paNa e ja maMtavya che. 2 tasmAttu bhArataM varSa tasya nAmnA vidurbudhAH -liMgapurANa a. 47 . 24 3 tatrApi bharate jyeSThe khaNDe'smin spRhalIyake / tannAmA caiva vikhyAtaM khaNDaM ca bhArataM tadA // -zivapurANa adhyA. para 4 "nAbhike putra RSabha aura unake putra bharata the / bharatane dharmAnusAra jisa varSa kA zAsana kiyA unake nAmAnusAra vahI mAratavarSa chAyA. . " -hindI vizvakoSa 4 Brahmanical Puranas Prove Rishabha to be the father of that Bharat, from whom India took to name Bharatvarsha. -Kalpasutra Introd-P. XVI 6 RSiyoMne hamAre dezakA nAma prAcIna cakravartI samrATa bharatake nAma para bhAratavarSa rakhA thA / -prAcIna bhArata pR. 74 Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 255 mAnava saMskRtinA Adya nirmAtA je vidvAno duSyatanA putra bharata uparathI bhAratavarSanuM nAma saMsthApita karavA Icche che. paNa prabaLa pramANenA abhAve temanI vAta kaI rIte mAnya karI zakAya ? temaNe sAMpradAyika abhiniveSa choDIne A satya-tatrya svIkArI levuM joIe ke RSabhaputra bharatanA nAmathI ja bhAratavarSa prasiddha thaye. dAna abhiniSkramaNanI pahelAM traSabhadeve prabhAtanI puNya paLAmAM eka varSa sudhI eka karoDa ATha lAkha suvarNa- mudrAe pratidina dAnamAM ApI. A pramANe eka varSamAM traNa araba aThayAzI karoDa ane eMzI lAkha suvarNa mudrAonuM dAna karyuM. dAna ApIne jana jananA aMtarmAnasamAM bhavya bhAvanA pedA karI. 1 bharata RSabhadevake hI putra the jinake nAma para hamAre dezakA nAma bhArata paDA" -saMskRtike cAra adhyAya pR. 129 2 egA hiraNNakoDI aTheva aNUNagA sayasahassA / sUrodayamAIyaM dijjaI jA pAyarA hAsAo // -A. niyuM. gA. 239 3 tiNNeva ya kADisayA aTThAsII ahoMti kaaddiio| asiyaM ca sayasahassA evaM saMvacchare diNNaM // -Ava. ni. gA. 242 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 dharma ane saMskRti mahAbhiniSkamaNuM bhAratIya itihAsamAM cirA vada aSTamIne divasa haMmezAM samaraNIya raheze ke je divase samrATa RSabhe rAjyavaibhavane Thekara mArIne, bhegavilAsane tilAMjali ApIne paramAtmatattavane jAgrata karavA mATe "saghaM sAva i gvA"i badhI ja pApa pravRttione parityAga karuM chuM evI bhavya bhAvanA sAthe vinItA nagaramAMthI nIkaLIne siddhArtha udyAnamAM azokavRkSanI nIce SaSTama bhaktane tapathI yukta thaIne sarva prathama parivAr banyA. bhagavAnanA premathI prerita thaIne ugravaMza, bhegavaMza, rAjanyavaMza ane kSatriyavaMzanA cAra hajAra sAdhake e paNa sAthe sAthe ja 1 je se. gimhANaM paDhame pakkhe ceta bahule tassaNaM cetta- . bahulassa aTThamIpakkheNaM / -kalpasUtra sU. 195 pR. 57 (kha) cettabahulaThumIe cauhiM sahassehiM so u avaraNhe / sIyA sudaMsaNAe siddhatthavaNAmmi chaTeNaM / / -Ava. ni. gA. 336 2 jAva viNIyaM rAyahANiM majjha majjheNaM nimAcchai nirattA jeNeva siddhatthavaNe ujjANe jeNeva asogavarapAyane teNeva uvAgacchai, teNetA aseogaravara pAyavassa ahe jAva sayameva caDamuTTiyaM lAyaM kareire rattA chaTTeNa bhatteNaM appANaeNaM.... -kalpasUtra sU. 1lpa pR. 57 (kha) jambudvIpa prajJapti. sU. 36 pR. 80-81 ame. Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 217 1 mAnava sa'skRtinA Adya nirmAtA saMyama grahaNa karyAM. jo ke e cAra hajAra sAdhakene bhagavAnanuM anukaraNa karI svaya' luMcana Adi kriyAo karI.ra bhagavAna zramaNa anyA pachI akhaMDa maunavratI banIne ekAnta zAnta sthAnamAM dhyAnastha banIne rahevA lAgyA. dhAra abhigrahene grahaNa karI anAsakta manI bhikSA arthe 1 ugANaM bhogANaM rAyannANaM ca khatiyANaM ca / hiM sahassesabhA sesA u saharasa parivArA // -Ava. ni. gA. 247 (kha) umgANaM bhogANaM rAinnANaM ca khattiyANaM ca cauhiM sahassehiM saddhiM egaM devadusamAdAya muMDe bhavitta | AgArAo aNagAriyaM pabbaie -kalpasUtra s. 195 pR. 57 (ga) uggANaM bhogANaM rAyaNNANa ca khattiyANa ca / cahiM sahassehiM UsahA sesA u sahassa parivArA | -samavAyAMga 15 sammeai ddhi 1 80-81, ame (5) kALa mogALa' rAnnAna candu -jambudvIpa sU. 36, pR. 2 caure sAhasIo lAyaM kAuNa uppaNA ceva / jaM esa jahA kAhI taM taha amhe vi kAhAmA || -Ava. ni. gA. 337 3 mahApurANu 18-2 ( kha ) Natthi tassa bhagavantassa katthai paDibaMghe / ja, prajJapti vakSaskAra sU. 39 6-17 Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 dharma ane saMskRti gAma pachI gAma ema vicaraNa karatA karatA parabhikSA tathA tenI vidhithI janatA jarnAdana ajANyA hovAthI bhikSA maLatI na hatI. te cAra hajAra zramaNo lAMbA kALa sudhI emanI rAha joI rahyA ke bhagavAna mauna cheDIne amArI sudha-budha leze. amArA sukhane sagavaDane vicAra karaze. amArI saMbhALa leze paNa bhagavAna Atmastha hatA. te kaMI belyA nahi. te zramaNe bhUkhatarasathI trAsI jaIne samrATa bhAratanA bhayathI pharIne gRhastha na banatAM vakaladhArI tApasa vagere thaI gayA. bhagavAnanA pautra 1 usabhA varavasabhagaI ghettaNa abhiggahaM prmdhaar| vaasddhcttdehe| viharai gAmANugAmaM tu // -Ava ni. gA. 338 2 navi tAva jaNI jANai kA bhikkhA kehisA ba bhikkhayarA ? -Ava. ni. gA. 339 3 bharatalajjayA gRhagamanamayuktam AhAramantareNa cAsituM na phAcare ! Ava. ni. malagirivRtti pR. 216 4 te bhikkhamalabhamANA vaNamajhe tAvasA jaataa| -Ava. ni. gA. 339 (kha) kecid valkakinA, bhUtvA, phalAnyAdan papuH payaH / paridhAya pare jIrNa kaupInaM cakrurIpsitam / apare bhasmanodguNThya, svAn dehAn jaTineA bhavan / eka daNDadharA kecit keciccAsaMtridaNDitaH // prANairAstidetyAdi veSairvavRtire viram | Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnava saskRtinA Adya nirmAtA 1 marIcithI ceAgazAstra ane sAMkhyazAsratu pravartana thayuM. bhagavAna RSabhadeva amlAna cittathI, avyathita manathI bhikSA mATe nagara tathA grAmAmAM paribhramaNa karavA lAgyA. rabhAvanAzIla mAnavIe bhavAnane joIne bhaktibhAvanAthI vileAra banIne, peAtAnI rUpavatI kanyAone, sArAM sArAM vastrone, amUlya AbhUSaNeAne grahaNa karavA mATe prArthanA karatA, paNa kAIpaNu bhikSAne mATe vAta na karatA ! bhagavAna e vastuo grahaNa karyA vinA ja pAche pagale pAchA phI jatA. te te e samajI zakayA nahi ke bhagavAnane kaI vastunI jarUra che. tethI tee mUMjhavaNamAM paDI jatA. vanyaiH kazipubhiH svaccheH jalaiH kandAdibhizca te / bharatAd bibhyatAM teSAM dezatyAgaH svateAbhavat / tataste vanamAzritya, tasthustatra kRtoTajAH tadAsaMstApasAH pUrva, parivrAjazca kecana pASaNDinAM te prathame babhUvumahadUSitAH / / -mahApurANu 18-25-29 1. marIcizca gurerArnaptA, parivrADbhUyamAsthitaH tadupaimabhUdayogazAstra tantraM ca kApilam / yenAyaM mohito lokaH samyagjJAnaparAGmukhaH / 2 bhayabhavadINamaNase saMvaccharamaNasio viharamANo / kannAhi nimaMtijjai vatthAbharaNAsaNehiM ca // (5) triSaNI 1-3 259 -mahApurANu 18-61-62 -Ava. ni. mA. 341 Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane sa MskRti A rIte eka varSa pUruM thayuM gurujanapadIya gajapuranA adhipati mAhubalInA putra seAmaprabha rAjAnA putra zreyAMse svama joyuM ke sumeru parvata zyAma varNanA thaI gayA che. tenA upara me'. amRtakalazathI abhiSeka karIne pharI camakAvyeA.'1 subuddhi nagara zreSThIe svasa joyuM ke * sUryanAM hajAra kirA peAtAnA sthAnethI calAyamAna thaI rahyA hatAM tyAM ja zreyAMse e kiraNAne e razmiyAne e sUryamAM ja phrIne saMsthApita karyA.'2 rAjA sAmaprabhe svagna joyuM ke ' eka mahAna puruSa zatrue sAthe yuddha karI rahyo che. zreyAMse tene madada karI. jenAthI zatrunu' khaLa nAza pAmyuM.' B 1 kurujaNavae gayapura nAma nagara, tattha bAhubaliputto sAmappa bhorAyA, tassa putto sejjaseA juvarAyA, so sumiNe maMdaMra pavtrayaM sAmavaNNayaM pAsai, tateo aNeNa abhaya kalasena abhisitto atyahiyaM seobhitumADhato / Ava. niyuM. mala. vRtti 5. 217 (kha) triSaSThi 1-3 2 nagaraseTThI subuddhi nAma, seA sumiNe pAsai - surarasa rassi - sahassaM DhANAto calitaM navari sejjaMseNa hukkhuttaM, tato so sUro ahiya yarateyasaMpanno jAteA / Ava. sU. malaya vRtti 5. 217-218 260 (kha) triSaSThi 1/3 3 rAiNA ekkA purisA mahatyamANA mahayA riubaleNa jujjhaM diTTho, sejjaseNa sAhajjaM diNNaM, tateo teNa tabbalaM bhaggati / -Ava. sU. mala. vRtti 5. 218-1 (kha) triSaNI 1/3 Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnava saMskRtinA Adya nirmAtA 21 savAra paDatAM ja badhA svaptanA saMbadhamAM ciMtana manana karavA lAgyA. ciMtananA sAra e nIkaLyo ke avazya zreyAMsane viziSTa lAbha thaze. bhagavAna e ja divase vicaraNa karatA karatA gajapura padhAryA cirakALa khAda bhagavAnanAM darzana karI nagarajanA khUba ja AnaMda pAmyA. zreyAMsane paNa khUba ja prasannatA thaI. bhagavAna paNa paribhramaNa karatA karatA zreyAMsane ghera padhAryA. bhagavAnanAM darzana ane ciMtananI pahelAM ja pUrvabhavanI smRti ekadama utbuddha eTale ke pedA thaI. svaxnuM kharuM tathya jANavAmAM AvyuM. teNe premathI bharapUra hAthathI tAjA AvelA zeraDInA rasanA kalaza graheNu karI bhagavAnanA karakamaLAmAM rasa vaheArAvyeA. bhagavAne paNa vizuddha AhAra jANIne e rasa grahaNa karyA.4 A rIte bhagavAna zrI RSabhadevane eka savatsara pachI bhikSA prApta 1.... kumArassa mahaMto ko'vilAbho bhavissa iti / -Ava sU. ma. vR. 5. 218/1 saMvaccharakhamasi adamALA, 2 bhagavaMpi aNAulA seyaMsabhavaNa maigatA / -Ava. sU. ma. 3. 218 3 jAissaraNaM jAyauM / 4 gayapura sejjasa khAyarasadANa vasuhAra pIDha gurupUyA / -Ava. sU. ma. . 218 -A. niyukti gA. 345 Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 dharma ane saMskRti thaI. ane sarvaprathama zeraDInA rasanuM pAna karavAnA kAraNe te kAzyapa nAmathI paNa oLakhAvA lAgyA. 2 (kha) ussabhassa u pAraNae ikkhurasA Asi lognnaahss|. -Ava. ni. 1. 344 (ga) ussabhassa paDhabhikkhA khAyaraso Asi loganAharasa / __ -samavAyAMga eesiM NaM cauvvIsAe titthagarANa cauvvIsaM paDhamabhikhkhAdAyAro hotthA tajahA sijjaMsa / / --samavAyAMga 1 saMvacchareNa bhikhkhA laddhA usabheNa loga nAheNa / sesehiM bIyadibase, laddhAo paDhama bhikkhAo / -mA. ni. . 342 (kha) saMvacchereNa bhikkhA laddhA, usabheNa loyaNAheNa / -samavAyAMga 2 kAsaM-ucchU, tassa vikArA-kAsyaH rasaH seo jassa pANaM so kAsavo usabha svAmI / -dazavaikAlika-agastasiMha cUrNi (kha) kA nAma ikkhubhaNNai, jamhA taM ikkhu pibaMti tena kAzyapA abhidhIyate / -zani -nahasa yUrthi pR. 132 (ga) varSIyAn vRSabho jyAyAn pururAdhaH prajApatiH / aikSvAkuH (kaH) kAzyapo brahmA gautamA nAbhijeo'gujaH / -dhanaMjayanAmamAlA 114 pR. 57 Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnava saMskRtinA Adya nirmAtA 263 harivaMza purANe zreyAMsanA sthAne "zyAma' nAma ApyuM che ? prastuta avasarpiNI pakSamAM sarvaprathama vaizAkha suda trIjane divase zreyAMse bhagavAnane IkSarasanuM-zeraDInA rasanuM dAna ApyuM tethI te trIja* akSaya tRtIyAnA parvarUpe prasiddha thaI. dAna vaDe tithi paNa akSaya banI gaI. eka hajAra varSa sudhI zrI RSabhadeva zarIrathI mamava rahita thaIne, vAsanAone tyAga karIne, AtmaArAdhanA, saMyamasAdhanA ane manomanthana karatA rahyA. 3 jyAre 1 harivaMzapurANa 2 vaizAkhamAse rAjendra, zuklapakSe tRtIyakA / akSayA sA tithiH proktA, kRttikArohiNIyutA / / (kha) triSaSThi 1-3 3 usabhe NaM arahA kosalie egaM vAsasaharasa niccaM vAsa dukAye ciyattadehe jIva appANaM bhAvemANassa ekaM vaasshssNvirUi ! -kalpasUtra, sU. 196 pR. 58 puNya. (stra) seNaM bhagavaM vAsAvAsajja hemaMta gimhAsu gAme egarAie nagare paMcarAIe, vavagaya hAsa soga arairaha bhayaparittAse, Nimmabhe NirahaMkAre lahubhUe aMgathe vAsI tatthaNaM aduDhe caMdaNANu leveNaM aratte leTumikaMcarNabhi amabhe, ihalAe paralAe apaDibaddhe,.jIvia maraNe nikhakakhe saMsAra pAragAmI kammasaMghaNigdhAyaNaTAe abbhuTTie viharai ttassaNaM bhagavaMtassa eeNaM vihAreNa viharamANassa egevAsa sahasse viikkate // -jambudvIpa sU. 40-41, pR. 84 ame. Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 dharma ane saMskRti bhagavAna aSTamatapanI sAdhanA karatAM karatAM purimatAla nagaranI bahAra zakaTamukha udyAnamAM vaDanA jhADa nIce dhyAnamudrAmAM beThA hatA, tyAre phAgaNa vada agiyArazane divasa hatA. pUrvAnanA samaya hateA. Atmamathana carama sImA sudhI pahoMcyuM, AtmA uparathI ghanaghAtI karmInuM AvaraNa khasyuM. bhagavAna kevalajJAna ane kevaladananA dhartA khanI gayA. ? bhagavAnane kaivalajJAnanI upalabdha vaTavRkSanI eTale ke vaDanA jhADanI nIce thaI hatI tethI tene Aja paNa AdaranI dRSTithI jovAmAM Ave che. 1 taoNaMjese hemaMtANaM cautthe mAse sattame pakrave phagguNabahule tarasaNa phagguNa bahulassa ekkArasI pakkheNaM puvvaNhakAla samayaMsi purimatAlassa nayarassa bahiyA sagaDamuhaMsi ujjANaMsi naggohavarApAyavassa ahe aTTameNaM bhattaNaM apANaevaM AsADhAhiM nakkhatteNaM jeAgamuvAgaNaM jhANaMtariyAe vaddhamANassa anaMte jAva jANamANe vAsamANe viharai / -485sUtra sU. 176 hai. paDha pueya. titthayarANaM paDhame usabhasirI bihario niruvasagaM / aTThAvao ngv| aggA bhUmI jiNavarassa chaDamatthapariAo vAsasahassaM tao purimatAle / 'nimmohassa ya hiTThA utpannaM kevalaM nANaM phabhguNa bahule ikArasIha aha ameNa bhatte / utpannabhi anaMte mahavvayA paMca pannavae - bhAva. ni. mA. 338 thI 340 Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnava saMskRtinA Adya nirmAtA prathama dharmacakravatI jina anyA pachI bhagavAna pote te kRtakRtya thaI cUkayA hatA. teo icchatA tA ekAMta zAMta sthAnamAM peAtAnuM jIvana vyatIta karatA, paNa te mahApuruSa hatA. tethI samasta prANIonI rakSArUpa dayA karavA mATe temaNe pravacana karyAM.1 phAgaNa vada agiyArazane divase saprathama temanuM AdhyAtmika pravacana thayuM.? je sAMbhaLIne samrATa bhAratanA pAMcase putra ane seA prapautrAe tathA brAhmI Adie pravrajyA grahaNa karI. bharata vageree zrAvaka vrata grahaNa karyuM". ( ga ) pharaguNa bahulekkArasi uttarasADhAhiM nAgamussabhassa | -Ava. ni. gA. 263 3 (gha) triSaSThi 1/3 (Da) jammUDhIpa prapti pR. 85 ame 1 savva jagga jIva rakkhaNa dayaTTayAe pAvayaNaM bhagavayA suktahiyaM -praznavyAkaraNa sa'kharadvAra 65 2 phagguNa bahuleikAramsIha aha aha ameNa bhatteNa / upapannami anaMte mahavvayA paMca pannavae || -Ava. ni. mA. 340 3 saha marudevI niggao kahaNaM pavvajja usabhaseNassa / baMbhI marIDadiktA suMdari oroha suadikkhA // paMca ya puttasayAI bharahas ya satta nattu asayAI / sayarAhaM pavvaiA tammi kumArA samAsaraNe // -A. ni. gA. 344-345 Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 dharma ane saMskRta ane sundarIe paNa tema karyuM. A pramANe zramaNa, zramaNa, zrAvaka, zrAvikArUpa caturvidha tIrthanI sthApanA karIne te sarvaprathama tIrthakara banyA. zramadharmane mATe pAMca mahAvrata ahiMsA satya, acaurya, brahmacarya tathA aparigrahane upadeza Apyo. ane gRhastha dharma mATe dvAdaza vratanuM nirUpaNa karyuM. bhagavAnanA prathama gaNadhara bharatanA putra RSabhasena thayA. temaNe ja sarvaprathama bhagavAne AtmavidyAnuM parijJAna karAvyuM. vidika paraMparAnI dRSTie paNa AtamavidyA kSatriya paraMparAnI adhInatAmAM rahI che. purANenI daSTithI paNa kSatriyanA pUrvaja bhagavAna zrI RSabhadeva ja 1 bharahA sAvago jAo suMdarI pavvayaMtI bharaheNa itthIrayaNaM bhavissaitti niruddhA sAviyA jAyA esa cauvviho sabhAsaMpe ! Ava. sU. malaya vRtti 5. 229 2 ahiMsa saccaM ca ateNagaM ca tato ya baMbhaM ca apariggahaM ca / paDivajjiyA paMca mahavvayAI carijja dhammaM jiNadesiyaM viU / / -uttarAdhyayana 21-22 3 ussabhassaNaM arahao kAsaliyassa usabhaseNa pAbhokkhAo caurAsIiM samaNasAhassIo ukkAsiyA samaNasaMpayA hotthaa| -kalpasUtra sU. 197, pR. 58, puNya (kha) jambudvIpa prajJapti Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnava saMskRtinA Adya nirmAtA che. zrImada bhAgavatakAranA maMtavya anusAra bhagavAna RSabhadeva ja mekSamArganA pravartaka avatAra che. jenA paraMparAmAM je RSabhasenane jayeSTha gaNadhara kahyA che, saMbhava che ke vaidika paraMparAmAM temane ja mAnasaputra ane eka arthavavana kahyA che. ane temane ja bhagavAne samasta vidyAomAM mukhya brahmavidyA ApIne lekamAM pitAnA uttarAdhikArI banAvyA che. 1 RSabhaM pArthiva-zreSThaM sarva-kSatrasya pUrvajam / tradRSamAr maratA vAra: putra-tAma || -brahmAMDa purANa, pUrvArdha chanuSapAda a. 14, zleka 60 (kha) nAbhistvajanayatputraM marudevyAM mahAdyutiH / RSabhaM pArthiva-zreSThaM sarva-kSatrasya pUrvajam // -vAyu mahApurANuNa, pUrvArdha a. 32, loka 50 2 tamAhurvAsudevAMzaM mokSadharmavivakSayA / avatIrNa sutazataM tasyAsId brahmapAragAm // -zrImad bhAgavata 11-2-16 3 brahmA devAnAM prathamaH sambabhUva vizvasya kartA bhuvanasya goptA / sa brahmavidyA sarva vidyA pratiSThAmatharvAya jeSThaputrAya prAha / muDakopaniSada 1-1 (kha) svartitanayAya gAtaM vidarda" -Rveda 1-69-4 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane saMskRti bhagavAnanA pAvaka pravacanathI prerita thaine ceArAsI hajAra zramaNa anyA.1 traNa lAkha zramaNIe manI. traNa lAkha pAMca hajAra zrAvakA anyA. ane pAMca lAkha 268 1 Ava. ni. gA. 218 mala. vRtti 5. 209 (kha) usabhaseNapAmAkkhAo - vaurAsIiM ukkosiyA samaNasaMpayA hotthA / -kalpasUtra sU. 197 pR. 58 (ga) jammudvIpa (gha) triSaSThi, u. 1-6 u. Ava. ni. 2...baMbhIsuMdaripAmAkkhANaM ajjiyANaM tini ukkosiyA aliyAsaMpayA hotthA sayasAhassIo kalpasUtra sU. 197, pR. 58 (kha) Avazyaka mala. vRtti, 5. 208 gA. 282 (ga) triSaSThi 1-6 (gha) jammUDhIpa prajJapti, pR. 87, ame 3 usasbhasaNaM sejjaMsapAmAkkhANaM samaNAvAsagANaM tinnisayasAhamsIo paMca sahassA ukkosiyA samaNAvAsayaNaMpayA dezasthA / samaNasAhassIo (kha) jaMbudrIpa prajJapti ameA. pR. 87 kalpasUtra su. 197 pR. 58 Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnava saMskRtinA Adya nirmAtA 268 cepana hajAra zrAvikAo banI. jenadaSTithI bhagavAnanA see se putrae tathA brAhmI, sundarI baMne putrIoe zramaNatva svIkArIne kevalajJAna prApta karyuM. zrImad bhAgavatanA mata pramANe se putremAMthI nava putra vAtarazana zramaNa banyA. ane teo AtmavidyAvizArada hatA. bhagavAna zrI RSabhadeva sarvajJa thayA pachI jIvananI saMdhyA sudhI AryAvartamAM pagapALA pharIpharIne AtmavidyAnI akhaMDa jyota jagAvatA rahyA. dezanArUpI jaLa vaDe jagatanA duHkharUpI agnine bujhAvatA rahyA, tenuM zamana karatA rahyA. janajanana aMtarmAnasamAM tyAganiSThA tathA saMyamapratiSThA utpanna karatA rahyA. trIjA ArAnA traNa varSa ane sADA ATha mahinA bAkI rahyA tyAre bhagavAna dasa hajAra zramaNanI sAthe 1 usabharasa paM. subhaddApAmakkhiANaM samajAvAsiyANaM paMca saya sAhassIo-caupannaM ya sahassA ukkAsiyA samaNAvAsiyANa saMpAyA hotthaa| ka9pasUtra su. 197 pR. 58 2 Ava. ni. gA. 348-349 ma. pa. 231-232 3 navAbhavan mahAbhAgA munayo hyarthazaMsinaH / zramaNavAtarazanA otma-vidyA vizAradAH // -zrImad bhAgavata 11-2-20 4 varSati siMcati dezanAjalena, duHkhAgninA dagdhaM jagaditi / Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 dharma ane saMskRti aSTApada parvata para caDhyA. cauda bhaktothI AtmAne tApita karatA karatA abhijita nakSatranA yugamAM paryaka AsanamAM sthita thaIne, zukala dhyAna dvArA vedanIya karma, AyuSyakarma nAmakarma ane gotrakamane naSTa karIne sadA sarvadAne mATe akSara, ajara, amarapadane prApta karyuM. jene jina paribhASAmAM nirvANa kahyuM che te pada temaNe meLavyuM. bhagavAna zrI RSabhadevanI nirvANatithi jambudvIpa 1 caurAsII puvvasayasahassAiM savvAuya, pAlaittA, ravINe veyaNijjAuyanAmagotte imIse osIppiNIe susamadUsamAe sAmAebahuvi ikkaMtAe tihiM vAsehiM addhanavamehi ya mAsehi sesehiMuppiM aTThAvayaselAsiharaMsi dasahi aNagAra sahassehiM saddhiMyohasameNa bhatteNa appANahaNa abhiiNA nakhatteNaM. jogamuvAgaeNaM puvvaNhakAlasamayaMsi saMmayaMsi saMpaliyaM kanisanne kAlagae viikkaMte jAva satvadukkhappahINe / / -85sUtra sU. 118 pR. 18 (kha) nivvANamaMta kiriyA sA cauddasameNapaDhamanAhassa sesANa mAsienaM vIrsaNidasya chadreNa ___-mA. ni. . 328 aTThAvaya-caMpu-jjetaM-pAvA-sammeyaselasIharesu / usabha vasupujja nebhI vIro sesA ya siddhi gayA / -mA. ni. .. 328 darohiM sahassehusabhe sesA u sahassaparivuDA siddha / -mA. ni... 333 Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnava saMskRtinA Adya nirmAtA 27 prajJapti, kalapasUtra triSaSTizalAkA puruSacaritra pramANe mahA vada teraza che, ane tileyapaNuttI tathA mahApurANa anusAra caudaza che. vinuM maMtavya che ke te divase zramaNae ziva gati prApta thayelA evA bhagavAnanI saMskRtimAM divasamAM (ga) dasahiM aNagAra sahasse hiM saddhiM saparivuDe aTThAvaya selasiMharAsi caudasameNaM bhatteNaM appANahaNaM saMpaliaMkA sanne nisaNNe puvvaNha kAla samayaMsi abhIINaM NakrakteNaM jogamuvAgaeNaM susamadussamAe egUNa gavaiNa pakkhehi sesehiM kAlagae vIikkaMte jAva savva hukkhappahINe // __-04mUDhIya prazasti pR. sU. 48 pR. 81 1 je se hamatANaM tacyemAse paMcamepakkhe mAhabahule tassaNaM mAhabahulasa tersiipkkhennN| - . sU. 48 pR. 81 2 je se hemaMtANaM tacye mAse paMcme pakkhe mAhabahule tassaNaM mAhabahulassa terasIpakkheNaM / -465. sU. 186 pR. 58 triSaSThi. . 1 sa. 6 3 mAghassa kihi coddasi puvvaNhe Niyava jammaNakkhate / ___ aTThAvaryAmma usahA ajuIheNa samaM gaojomi tilAyapaNatI 4 .... .... .... ....ghaNatuhiNakaNADela mAhamAsi sUramgamikasaNacauddasIhi Nivvui titthaMkari purasisIhi / / -mahApurANa-37/3. Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 dharma ane saMskRti dhajAgaraNa karyuM". upavAsa rAkhyuM ane rAta AkhI AthI te rAtrI zivarAtrInA nAme prasiddha thaI. ziva,' "mAkSa," "nirvANa' A badhA paryAyavAcI zabdo che. 6 IzAna saMhitAmAM lakhyuM che ke mahA vada caudazanI mahArAtrie keTi sUrya prabhuApama bhagavAna Adideve zivagati prApta karI tethI ziva e liMgamAMthI pragaTa thayA. je nirvANu pahelAM Adideva kahevAmAM AvatA hatA te have zivapadane prApta karavAthI ziva" kahevAvA lAgyA. uttara prAntamAM zivarAtrI pa* phAgaNu vada caudazane divase te dakSiNamAM mahA vada caudazane divase ujavavAmAM Ave che, A bhedanu' maulika kAraNa uttara prAMtamAM mAsane prAraMbha kRSNapakSa-dIthI thAya che. ane e ja rIte tene mAnavAmAM Ave che ane dakSiNa prAMtamAM mAsanA prAraMbha zukala pakSathI eTale ke zuThThIthI thAya che. A dRSTie dakSiNa prAntIya mahA vada caudaza uttara prAntamAM phAgaNa vada caudaza thaI jAya che. kAlamAghavIya nAgarakhaMDamAM prastuta mAsavaiSamyanA samanvaya karatAM karatAM spaSTa lakhyuM che ke dAkSiNAtya mAnavanA mahA mAsane chevaTane bhAga athavA atima pakSanI ane uttaraprAMtIya mAnavanA phAgaNunA 1 mAdye kRSNacaturdazyAmAdidevo mahAnizi / zivaliMgatayeodbhUtaH koTisUryasamaprabhaH || tatkAlavyApinI grAhyA zivarAtrivrate tithiH || -IzAnasa hitA Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnava saMskRtinA Adya nirmAtA prathama mAsanI vada caudazane zivarAtrI AvI che. bhagavAna zrI RSabhadevanu mahattva kevaLa pramANa paraparAmAM ja nathI, paraMtu brAhmaNu paraMparAmAM paNa rahyuM che. tyAM temane ArAdhya deva mAnIne temanAM muktakaMThe guNAnuvAda karavAmAM Avye che. RgvedamAM temane pUrvajJAnanA pratipAdaka ane duHkhAnA nAza karavAvALA khatAvatAM kahyuM che ke " jevI rIte jaLathI bharelA megha varSAnA mukhya srota che, je pRthvInI tarasane chIpAvI de che tevI ja rIte pUrvI jJAnanA pratipAdaka vRSabha (RSabha) mahAna che, temanu zAsana vara dA. temanA zAsanamAM RSipara parAthI prApta pUrvanuM jJAna AtmAnA zatruo phedhAdikanuM nAza karanAruM ho. ane (saMsArI ane mukta) AtmAe pAtAnA ja AtmaguNNAthI jhagamagatA rahe che, caLakatA rahe che tethI teo rAjA che. te pUrNa jJAnanA AgAra che ane te te Atmapatana thavA nathI detA."ra 1 mAghamAsasya zeSe yA prathame phAlgunasya ya / kRSNA caturdazI sA tu zivarAtriH prakIrtitA // 273 kahevAmAM -kAlamAdhavIya nAgarakhaMDa 2 asUtapUrvA vRSabho jyAyanimA araya zurughaH santi pUrvIH / divA na pAtA vidathasya dhIbhiH kSatraM rAjAnA pradivA dadhArthe // -Rgveda para-38 dha-15 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane saMskRti vidika RSi bhaktibhAvanAthI vibhera banIne te mahAprabhunI stuti karatAM karatAM kahe che, "he AtmadraSTA prabhu ! parama sukha meLavavA mATe huM tAre zaraNe AvavA IcchuM chuM. kAraNa ke tAro upadeza ane tArI vANuM zaktizALI che. tene huM avadhAraNa karuM chuM, tene huM jhIluM chuM. he prabho ! badhA manuSya ane demAM tame ja pahelA pUrvayAvA (pUrvagata jJAnanA pratipAdaka) che. AtmA ja paramAtmA chera e jaina darzanane mULa siddhAta che. A siddhAntanuM RvedanA zabdomAM bhagavAna zrI kaSabhadeve A rUpamAM pratipAdana karyuM. mana, vacana, kAyA traNe rogathI baddha (saMyata) vRSabhe gheSaNa karI ke mahAdeva paramAtmA maryomAM nivAsa kare che. 1 maravasya te tIvaSasya prajUtimiyatriM vAcamRtAya bhUSan / indra kSitImAmAsa mAnuSINAM vizAM devI nAmutapUrvayAyA // - veda 2-34-ra" 2 appA so paramappA (kha) maggaNa-guNa ThANehi ya caudasahiM taha asuddhaNayA / viNNeyA saMsArI savve suddhA hu suddhanayA / / -dravyasaMgraha 1, 13 (7) sAmud....Ara paramAra rAjAti . -niyamasAra, tAtparyavRtti gA. 96 3 tridhA baddho vRSabhA roravItI mahAdevA mA Aviveza" // -kada 4-58-3 Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnava saMskRtinA Adya nirmAtA 275 teoe svayaM kaThera tapazcaryArUpa sAdhanA karIne te Adarza leAkeAnI najara samakSa rAkhyA. teTalA mATe ja RgvedanA medhAvI maharSie lakhyuM ke " RSabha svayaM Adi puruSa hatA. jemaNe sauthI pahelAM ma dazAmAM devatvanI prApti karI hatI. 1 athava vedane RSi mAnavAne RSabhadevanu' AhvAna karavAnI preraNA Ape che: " pApeAthI mukta pUjanIya devatAomAM vRSabha athavA sarva zreSTha, ahiMsaka AtmasAkaiAmAM sarva prathama tathA bhavasAgaranI nAvane huM hRdayathI AhvAna karuM chuM. huM sahucara khadhue ! tame AtmIya zraddhA dvArA tenA Atmakhala ane tejane dhAraNa kare.ae kAraNa ke te premanA rAjA che. temaNe evA saMghanI sthApanA karI che ke jemAM pazu paNa mAnavanI samAna mAnavAmAM Ave che ane teone kAIpaNa mArI zakatuM nathI.3 1 tanmartyasya devatvaM sajAtamapraH / -Rgveda-31-17 2 aho mucaM vRSabhaM yadiyAnaM virAjantaM prathamamadhvarANAm / apAM napAtamazcinAM huve dhiya indriyeNa tamindriyaM dattabheAjaH || -athavaveda 19-42-4 3 nAsya pazUn samAnAn hinasti / -athavaveda Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane saMskRti zrImad bhAgavata anusAra RSabhAvatArane janma rajoguNu janane kevaLa jJAnanI kevalyanI zikSA devA mATe ja thaye hato. A rIte ApaNe joIe chIe ke bhAgavata, kUrmapurANa, mArkaMDeyapurANa Adi vaidika granthamAM emanA jIvananI mahattvapUrNa gAthAo aMkita thayelI che. bauddha grantha "Arya maMjuzrI mUlakAyamAM bhAratanA Adi samrATemAM nAbhiputra RSabha ane RSabha putra bharatanI gaNanA karI che. temaNe himAlayamAMthIrasiddhi prApta karI. te vRttonA pAlanamAM daDha hatA te ja nigraMtha tIrthakara RSabha jainonA Atmadeva hatA. 2 ayamavatAro rajasopaplutakaivalyopazikSaNArtham // -zrImad bhAgavata, paMcama ska, adhyAya 6 1 jainadaSTithI siddhi-sthaLa aSTApada che. himAlaya nathI-lekhaka 2 prajApateH suto nAbhi tasyApi Agamucyati / nAbhineo RSabhaputro vai siddhakarmadRDhavataH // tasyApi maNicaro yakSaH siddho haimavate girau / RSabhasya bharataH putraH so'pi maMjatAna tadAjapeta / / nigraMtha tIrthakara RSabha nigraMtha rUpI -Arya maMjuzrI mUlaka9pa le. 390-391-392 Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 277 mAnava saMskRtinA Adya nirmAtA - bhArata uparAMta bAhya dezamAM paNa zrI bhagavAna RbhaSadevanuM virATa vyaktitva vividha rUpe camakayuM che. prathama temaNe kRSikalAnuM parijJAna karAvyuM tethI te "kRSi devatA" che. Adhunika vidvAna tene " egrIkalcara eja " mAne che. dezanA rUpI varSA karavAthI te varSonA "devatA" kahevAyA che. kevaLa jJAnI hovAthI sUryadeva rUpe te mAnya che. A rIte bhagavAna RSabhadevanuM jIvana vyaktitva ane kRtitva vizvanA keTi keTi mAnane mATe kalyANarUpa, maMgaLarUpa ane varadAnarU5 rahyuM che. te zramaNa saMskRtinA Adi puruSa che. bhAratIya saMskRtinA ja nahi, mAnava saMskRtinA Adya nirmAtA che. temanA himAlaya jevA virATa jIvana para najara daSTipAta karatAM karatAM mAnavanuM zira UMcuM thaI jAya che ane ane aMtarabhAva zraddhAthI namI jAya che. 1 Isa epha ahiMsA -bha. 2Sabha vizeSAMka le. DA. sAMkaliyA 2 A. bhikSusmRti graMtha-dvitIya khaMDa pR. 4 Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI sAhityanAM lokapriya prakAzano 0 0 jhAMsInI rANuM vRMdAvanalAla varmA bhA. 1-2 14-00 A dharA, A mAnavI lalitakumAra zAstrI 8-00 hRdayapiyAsI 5-00 amRta ane Asava che che 10-00 tUTe taMbUrAne tAra 10-50 raMga, rekhA ane rUpa 5-00 IzitA 6-50 IndradhanuSanA TukaDA harIza nAyaka 7-00 madhurajanI kAjaLarekhA 4-00 bAvana pate 7-50 eka bakarAnI AtmakathA 3-20 cAMdane DAgha viSNukumAra mahetA 7-50 azravana 7-50 virATa prazna, zeSa uttara balavaMta dave aMtara khAlI AMkhaDI chalakAya acacarI caMdrakAnta amIna 10-50 uSAnA raMga nAnubhAI DI. nAyaka 10 mahArAja cakrapAlita zrI nautamakAnta "sAhityavilAsI' -00 avaLe khUNethI cinubhAI paTavA 7-00 gorakha ane machindra 5-50 kAcI mATInuM keDiyuM pralAda brahmabhaTTa jIvananI dharI 1-2 gajendra lAlazaMkara paMDayA 1 6-00 sauMdarya ane lAlasA dineza trivedI 9-00 namitA yAdavendra zarmA "candra' khammA anadAtA che , 5-00 10- 50 0 0 8 0 0 0 8 0 0 0 2 0 0 0 o 0 7- o 0 0 0 Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 279 bhAgyadIvaDe 5-00 8-0 0 0 0 6-75 5-0 0 -50 0. 0 vinubhAI paTela lakamInA lebhe dharatI lAla gulAla harilAla upAdhyAya keI tana bhUkhyAM kaI dhana bhUkhyAM AMdhI ane tUphAna : Do. sumaMta mahetA aMgArA jAge jhaMkAra sitAranA kanaiyAlAla joSI auzinarI devadAsI mRNAlinI sArAbhAI haiyAnAM dAna ratilAla sAM. nAyaka premaprabhAva tA. pa. aDAlajA saurASTranI premakathAo daMbhI duniyA o 0 4-00 o 0 o 0 o 6-25 cha-pa0 kIrti 4-0 0 llibiililililililiiii priyasaMginI ApaNuM AsapAsa sonacaMpo khevAyelI duniyA 5-00 4-25 3-00 0 0 nAnA anitA caTTopAdhyAya viSNukumAra paMDayA ma. bA. brahmabhaTTa rAhula sAMkRtyAyana emila jhAlA rAjendra zarmA dhruvakumAra kacchI Do. bipIna jhaverI azvinakumAra vyAsa cunIlAla maDiyA 4-00 4-00 2-25 3-25 kAyara vidhinA lekha- kalpanA lInA zaraNAInA sUra- rUpa arUpa navuM lehI sAIkala cAra pannAlAla paTela lUIjI vAlinI 4-25 7-0 0 3-50 Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 0 0 6 9-50 A che amArAM atihAsika kathA-prakAzano kAThiyAvADanI daMtakathAo 3-50 premaprabhAva kIrti daMbhI duniyA rA"gajarAja dhanazaMkara tripAThI 5-25 mahAkavionI prasAdI khaMDa-1-2 vividha lekhake laDAkhanA laDavaiyA harIza nAyaka 3-00 bhAratanA vijJAnika dhIrajalAla gajajara 1-50 joyuM meM yuropa sau. maMjulA vaDagAmA jaya caudheya rAhula sAMkRtyAyana pa-pa0 khudIrAma bejha dinubhAI joSI 2-50 ja ghI khAna azoka harSa 1-00 0 0 0 0 0. 0. @ dharmagraMtho rAmAyaNa dinubhAI joSI 6-25 mahAbhArata 10-25 zrImad bhAgavata 8-25 bhaktisAgara bhA. 1-2 saM. abharAma bhagata 4-25 zAradA bhajanasiMdhu vIranI vAte 1 thI 4 . tA. pa. aDAlajA 25-00 vIrAMganAnI vAto 1-2 1 5-00 khAMDAnA khela 1750 narabaMkA 6-00 vIra jagadeva 4-00 zrI lakSmI pustaka bhaMDAra 64/1 gAMdhI mArga, amadAvAda-1 0 ke Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - A che amArAM prakAzanA 1 amRta ane Asava lalitakumAra zAstrI 10=00 1 A dharA, A mAnavI 8-00 3 hRdayapiyAsI 6-00 4 tU tabUrAne tAra 10-50 5 IzitA 6-00 6 raMga, rekhA ane rU5 5-00 7 premanagara vikumAra mahetA 7-00 8 amravana 7-5e 9 dharatI lAla gulAla harilAla upAdhyAya 9-00 10 keAI tanabhUkhyAM koI dhanabhUkhyAM ke, dA. 6-75 11 aMtara khAlI AMkhaDI chalakAya balavaMta dave. 7-00 12 namitA yAdavendra zarmA "candra' 13 lakSmInA lAbha vinubhAI paTela 1-60 14 jAge jhaMkAra sitAranA kanaiyAlAla jozI 15 auzinarI 16 AMdhI ane tUphAna che. sumaMta mahetA 5-00 17 aMgArA 3-50 18 jIvananI dharI 1-2 gajendra lAlazaMkara paMDayA 19 bahekayuM yauvana, bahekI rAta harIza nAyaka 10-00 20 madhurajanI 6-00 21 bAvana patta 7-50 22 kAjaLarekhA 4-00 23 eka bakarAnI AtmakathA 3-90 24 haiyAnAM dAna ratilAla nAyaka 25 kAcI mATInuM keDiyuM prahalAda brahmabhaTTa 9-00 26 devadAsI mRNAlinI sArAbhAI : prAptisthAna : lakSmI pustaka bhaMDAra : gAMdhImArga : amadAvAda-1 7-00 1 6-00 5-0 0 www jainelibrary.org