Book Title: Avashyakasutram Part_2
Author(s): Bhadrabahuswami, Malaygiri, 
Publisher: Jinshasan Aradhana Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/600044/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ROMAMROS AARAMA 2.MMS LNIPOR ETANCETR IAN POLI RELIAN MSARY COMANCPOURNA namonamaHzrIgurupremasUraye / zrutakevalizrImadbhadrabAhusvAmisUtritaniyuktiyuta zrImanmalayagiryAcAryakRtavivaraNayutaM zrI AvazyakasUtram (dvitIyI vibhAgaH) zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa 7, bIjo bhoIvADo, bhulezvara, muMbaI-400002. prakAzaka . Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / namo nama: zrIjI premasUrye / kammamasaMkhijjaMbhavaM / khavei aNusamayameva Auco // annayaraMbhi vi joge / sajjhAyaMmi viseseNa // jinazAsananA kAI paNu ceAgamAM pravRtti karanAra asaMkhyabhavanA bAMdhelA karmAne khapAve che. paraMtu svAdhyAyamAM pravRtta AtmA vizeSapaNe kA~khapAve che. malladhArI hemacaMdrasUri-puSpamALA ---------- zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa 7, trIjo bhAivADA, bhulezvara, su'bai-ra. www.jainlibrary.org Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6910 _ namo namaH zrI gurupremasUraye / zrutakevali zrImahabhadrabAhusvAmisUtritaniyuktiyuta zrImanmalayagiryAcArya kRtavivaraNayuta zrI AvazyakasUtram (dvitIyo vibhAgaH) - prakAzaka zrI jimazAsana ArAdhanA TrasTa 5, trImo moivADo, bhulezvara, muMbaI-400 002. vikrama saMvat 2046 vIra saMvat 2516 mUlya ru. 100/ For Private & Personal use only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya sAdhu tathA zrAvakane nitya avatha karaNIya cha Avazyaka che. cha AvazyakanA gaNadhararacita sUtra para aneka vivecane racAyelA che. sutakevalI zrI bhadrabAhusvAmIe niyukti racelI che zrI jinabhadugaNI kSamAmaNu bhagavaMte bhASya (sAmAyika adhyayana para) racela che. tenA para pite TIkA racI che maladhAri hemacaMdrasuri mahArAjAe paNa bhASya para TIkA racela che. pUjaya jinadAsagaNie cUrNa racela che. A sivAya pUjaya haribhadrasUri mahArAje tathA pUjya malayagIri mahArAjAe TIkAo racela che. pUjya zrI mANejyazekharasUrie dipikA racI cheA sivAya anya paNa ghaNu sAhitya racAyuM hovAnI saMbhAvanA che. pUjayapAda zrI malayagIri mahArAjanI vRtti prathama sAmAyika adhyayana para saMpUrNa che, tathA bIjA caturvizati stava (legasTa)nI traNa gAthA sudhI saMpUrNa tathA cAthI gAthAnA prathama pada "zuM"nA vivecana sudhInI che. A vRttine pUjaya Agama dvA2ka sAgarAnaMdasUri (sAgarajI) mahArAje saMzodhana karI traNa bhAgamAM prakAzita karAvela che. prathama be bhAga kramazaH saMvata 1984, 1988mAM Agamedaya samitie prakAzita karela che. trIjo bhAga saMvata 1992mAM zrI devacaMda lAlabhAI pustakAdhAra phaDa dvArA prakAzita thayela che. For Private & Personal use only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varSo pUrve prakAzita A traNe bhAge jINuM tathA aprApya thayelA hoI tenuM punaH prakAzana ame karIe chIe, te vakhate pujyapAda sAgarajInA upakArane yAda karavA purvaka vaMdana karIe chIe, tathA sAthe sAthe uparokta banne saMsthAnA mRtabhakitanA kAryanuM paNa khUba anumodana karIe chIe. Avazyaka niyukita dIpikA paNa ame traNa bhAgamAM A sAthe prakAzita karI rahyA chIe, temaja haribhadrIya TIkA paNa prakAzita karavAnuM nakakI karela che. pujyapAda siddhAMtamahodadhi, saMghavAtsalyadadhi, suvizALamunigacchAdhipati sva. AcAryadeva zrImad vijyapremasurizvarajI mahArAjAnuM bhAvasAnidhya, pujyapAda nyAyavizArada, pravacanabhAnu AcAryadeva zrImad vijayabhuvanabhAnusurIzvarajI mahArAjanA zubha AzIrvAda pujya samatAsAgara pravacanAnurAgI paMnyAsajIzrI padmavijayajI gaNivaryazrInI divyakRpA tathA teozrInA ziSyaratna pa.pU. AcArya deva zrImad vijaya hemacaMdrasUri mahArAja sAhebanI preraNA e amArA mukhya baLe che. A sa" pUjayonA prabhAvathI zrutabhakitanA kAryamAM khUba khUba pragati thAya, vizeSa lAbha maLato rahe eja mRtadevatA bhagavatI sarasvatIne punaH punaH prArthanA. zrI jinazAsana ArAdhanA drasTa vatI drasTIo (1) caMdrakumAra bAbubhAI jarIvAlA (3) navinacaMdra bhagavAnadAsa zAha (2) lalitabhAI ratanacaMda koThArI (4) pu'DarIkabhAi aMbAlAla zAha For Private & Personal use only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anupama sahaga zrI bhAbhara nagarabhUSaNa prazAMtamUrti paramapujaya AcArya bhagavaMta zrImad vijayazAMticaMdrasUrIzvarajI ma. sA.nA ziSyaratna gacchAdhipati pa.pu. AcArya bhagavaMta zrImad vijayakanakaprabhasUri ma. sA. na. tathA teozrInA laghubrAtA pa. pu. AcArya bhagavaMta zrImad vijayabhuvanazekharasUri masA. nA sadupadezathI zrI bhAbhara jaina saMgha taraphathI jJAnanIdhimAMthI zrI bhadrabAhu svAmI kRtaniyukita tathA zrI malayagiri ma. kRta TIkA sahIta Avazyaka sUtra bhAga 2 ane 3 nI pratanA prakAzanane lAbha levAmAM Avela che. A anupama sahaganI ame bhAvabharI anumodanA karIe chIe. lI. zrI jinazAsana arAdhanA drasTa zrutasamudvAraka bhANabAI nAnajI gaDA www.ainelibrary.org Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // dvitIyabhAgaH // sAmprata samavasaragamakanyatAM prayazcata pratipipAdaviSurimAM dvAragAthAmAhasamusaraNe kevaiA rUva puccha bAgaraNa soapariNAme / dANaM ca devamalle mallA''NayaNe uvari titthaM // 543 // prathamaM samavasaraNaviSayo vidhirvaktavyaH, ye devA yatprAkArAdi yadvidhaM yathA kurvanti tathA vaktavyamiti bhAvaH, 'kevaiyatti kiyanti sAmAyikAni bhagavati kathayati manuSyAdayaH pratipadyante, kiyato vA bhUbhAgAdapUrve samavasaraNe'dRSTapUrve vA sAdhunA Agantavyam, 'rUba'tti bhagavato rUpaM vyAvarNanIyaM, 'pucchatti kimutkRSTarUpatayA bhagavataH prayojanamiti pRcchA kAryA uttaraM ca vaktavyaM, kiyanto vA haddataM saMzayaM pRcchantIti, 'bAgaraNaM ti vyAkaraNaM bhagavato vaktavyaM yathA yugapa deva saGkhyAtItAnAmapi pRcchatAM vyAkarotIti, 'pucchavAgaraNaM ti eka vA dvAraM, pRcchAyAM vyAkaraNaM tadvaktavyaM, 'moyaparipaNAmotti zrotuzca pariNAmaH zrotRpariNAmaH sa vaktavyo, yathA sarvazrotaNAM bhAgavatI vAk svabhASayA pariNamate, 'dAnaM ceti vRttidAnaM prItidAnaM ca kiyatprayacchanti cakravartyAdayastIrthakarapravRttikathakebhya iti vaktavyaM, 'devamalletti gandhaprakSepAddevAnAM sambandhi mAlyaM devamAlyaM-balyAdi kaH karoti, kiyatparimANaM cetyAdi, 'mallANayaNe'tti mAlyAnayane yo prAvidhirasau vaktavyaH, 'upari tityati upari pauruSyAH, kimuktaM bhavati -pauruSyAmatikrAntAyAM tIrthamiti-prathamagaNa A.sa.51 Jain Educatan international Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RW Avazyake gharo'nyo vA tadabhAve dezanAM karotItyeSa dvAragAdhAsamAsArtha / vistarArya pratidvAraM vakSyAmaH, tatra nanvidaM. samavasaraNaMDAragAthA zrImalaya- yatra bhagavAn kara yatra bhagavAn dharmamAcaSTe tatra niyamato bhavatyuta netyAzaGkApanodamukhena prathamadvAraM vyAcikhyAsuridamAha devakRtya samavasara 1. jattha aputvosaraNaM jatya ya devo mahaDDio ei / vAudayapupphavaddalapAgAratiaMca abhiogA // 544 // yatra kSetre grAme nagare vA apUrvam-abhUtapUrva samavasaraNaM bhavati, yatra vA bhUtapUrvasamavasaraNe kSetre maharddhiko deva eti||30|| Agacchati, tatra kimityAha-cAtaM reNyAdyapanodAya udakaM (udaka) vAIlaM bhAvireNusantApopazAntaye, puSpavRSTinimittaM || vAIlaM puSpavAIlaM tat kSitivibhUSaNAya, vAIlazabda udakapuSpayoH pratyekamabhisambadhyate, tathA prAkAratrikaM ca, sarvametat abhiyogamahantItyAbhiyogyA devAH, kurvantIti vAkyazeSaH, anyatra tvniymH|| evaM tAvat sAmAnyena samavasaraNakaraANavidhirutaH, samprati vizeSeNa pratipAdayati maNi-kaNaga-rayaNacittaM mUmIbhAgaM samaMtao surahiM / AjoaNaMtareNaM kariti devA vicittaM tu||545|| iha yatra samavasaraNaM bhavati tatra yojanaparimANaM kSetramAbhiyogyA devAH sambakavAtaM vikurvitvA tena vizuddharajaH kurvanti, tataH surabhigandhodakavRSTyA nihatarajaH, tata AyojanAntareNa-yojanaparimANaM bhUmibhAga maNayaH-candrakAntAdayaH kanakaM-devakAJcanaM ratAni-indranIlAdIni athavA sthalasamudbhavA maNayo jalasamudbhavAni ratnAni taizcitraM samantataH DIL // 30 // sarvAsu dikSu surarmi-sugandhigandhayuktaM, maNInAM surabhigandhodakasya puSpANAM cAtimanohArigandhayuktatvAt, vicitramapUrva devA AbhiyogyAH kurvanti / SHOROSECRkm For Private & Personal use only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ biTaTThAI surahiM jalathalayaM divakusumanIhAriM / payariMti samaMteNaM dasaddhavannaM kusumavAsaM // 546 // abhiyogyA devAH prakiranti samantataH sarvAsu dikSu vidikSu ca dazArddhavarNa - paJcavarNa kusumavarSa, kiMviziSTamityAha'vRntasthAyi' vRntamadhobhAge patrApyuparItyevaMsthAnazIlaM surabhigandhopetatvAt 'divyakusumanirdhAri' divyaH -pradhAnaH kusumAnAM nirhArI - prabalo gandhaprasaro yasmAt tat divyakusumanirdhAri // maNi-kaNa - rayaNacitte, cauddisiM toraNe viurdditi / sacchattasAlibhaMjiamayaradvayaciMghasaMThANe // 547 // catasRSvapi dikSu maNikanakaratnavicitrANi toraNAni vyantarA devA vikurvanti, kiMviziSTAnItyAha - chatraM-pratItaM, zAlabhaJjikAH - stambhaputrikA makareti - makaramukhopalakSaNaM dhvajAH pratItAH cihnAni -svastikAdIni saMsthAnam - atyadbhuto racanAvizeSaH santi-zobhanAni chatrazAlabhaJjikAmakaradhvaja cihnasaMsthAnAni yeSu tAni tathocyante / tinniya pAyAravare rayaNavicitte tahiM suragaNiMdA / maNikaMcaNakavisIsayavibhUsie te viuvaMti // 548 // tatra samavasaraNe te vakSyamANAH suragaNendrAstrIn prAkAravarAn ratnavicitrAn -maNikAJcanakapizIrSakavibhUSitAn vikurvanti, bhAvArtha uttaragAthAyAM vyAkhyAsyate / sA ceyam abhitara majjha bahiM vimANajoisa bhavaNAhivakayA u / pAyArA tinni bhave rayaNe kaNage ya rayae ya // 549 // abhyantare madhye bahiH vimAnavyotirbhavanAdhipakRtAH prAkArAstrayo bhavanti, ratne kanake rajate ca yathAkramaM rakSamayaH Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyaka zrImalayasamavasaraNe // 30 // 4 kanakamayo rajatamaya ityarthaH / eSa bhAvArtha:--abhyantaraH prAkAro rAnastaM vimAnAdhipatayaH kurvanti, madhyamaH kanake bhavaH kAnakaH taM jyotirvAsinaH kurvanti, bAhyo rAjatastaM bhavanapatayaH kurvanti / maNirayaNamayA'viya kavisIsA savarayaNiyA dArA / savarayaNAmayacciya paDAgajhayatoraNavicittA // 550 // | yathAkramaM maNiratlahemamayAni kapizIrSakANi, tadyathA-prathamaprAkAre paJcavarNamaNimayAni kapizISarkANi, tAni vaimAnikAH kurvanti, dvitIye ratnamayAni tAni jyotiSkA vidadhate, tRtIye hemamayAni tAni bhavanapatayaH kurvanti, tathA sarvaratnamayAni dvArANi, tAni bhuvanapatayaH kurvanti, tathA sarvaratnamayAnyeva mUladalApekSayA patAkAdhvajapradhAnAni toraNAni | vicitrANi-kanakasvastikAdimizcitrarUpANi tAni vyantaradevAH kurvanti // tatto asamaMteNaM kAlAgurukuMdurukkamIseNaM / gaMdheNa maNahareNaM dhUvaghaDIo viucati // 551 // I tataH samantataH-sarvAsu dikSu kRSNAgurukundurukkamizreNa gandhena manohAriNA yukAH, kiM-dhUpaghaTikA vikurvanti 81 vyantarA devaaH|| ukiDisIhanAyaM kalayalasaddeNa sabao savaM / titthayarapAyamUle kariti devA nivayamANA // 552 // tIrthakarapAdamUle nipatanto devA utkRSTisiMhanAdaM kurvanti, utkRSTiH-harSavizeSaprerito dhvanivizeSastatpradhAnaH siMhanAda utkRSTisiMhanAdastaM, tathA kalakalazabdena samantataH-sarvAsu dikSu yuktaM sarvamazeSaM kurvanti // ceiduma pIDhachaMdaya AsaNa chattaM ca cAmarAo ajaM ca'nnaM karaNijjaM kariti taM vaannmNtriaa|| 553 // Jain Educalon International Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UNCAKCSC abhyantaramAkArakha rakhamayakha bahumadhyadezamAge azokavarapAdapo bhavati,saba bhagavatpramANAt dvAdazaguNA, tasyAghastAtsarvaravamayaM pIThaM, takha pIThasyopari caityavRkSasAdho devacchandakaH, tasvAbhyantare siMhAsanaM sapAdapIThaM sphaTikamayaM, tasyopari chatrAticchatraM, cazabdaH samuccaye, cAmare ca ubhayoH pArzvayoH yakSahastagate, cazabdAt dharmacakraM padmapratiSThitaM, yaccAnyadvAtodakAdi karaNIyaM tad nyantarA devAH kurvanti, eSa sarvatIrthakRtAM sarvasamavasaraNanvAyA, asmiMstu bhagavataH samavasaraNe'zokapAdapaM zakrA nAticchatramIzAno vikurvitavAn, cAmare cAmaradhArau balicamarAviti sampradAyaH / Aha-yat yatsamavasaraNaM bhavati tatra sarvatrApi pUrvokta eva niyoga uta netyata Aha sAhAraNa osaraNe evaM jatpiDDimaM tu osaraha / ikucciya taM savaM karei bhayaNA u iyaresi // 554 // sAdhAraNaM-sAmAnyaM yatra sarve devendrA Agacchanti tasmin sAdhAraNasamavasaraNe evam-uktaprakAreNa niyogaH, yatra punarRddhimAn-indrasAmAnikAdiH samavatarati tatra eka eva tatmAkArAdi sarva karoti, 'bhayaNA u iyaresiM'ti yadi iMdrA* indrasAmAvikA ga kecinmaharddhikA nAyAnti tato bhavanavAsyAdaya itare samavasaraNaM kurvanti vA navetyevaM bhajanA itressaaN| sUrudayapacchimAe ogAhaMtIha putvao ei / dohiM paumehiM pAyA maggeNa ya huMti sattanne // 55 // 4. evaM devaniSpAdite samavasaraNe, sUryodaye-prathamAyAM pauruSyAM anyadA pazcimAyAM 'ogAhaMtIe'tti avagAhamAnAyAM AgacchantyAmiti bhAvaH, pUrvadvAreNa 'eti' Agacchati, pravizatItyarthaH, kathamityAha-dvayoH padmayoH-sahasrapatrayordevapa-* Jain Education Internatione For Private & Personal use only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyaka rikalpitayoH pAdau, sthApaya niti vAkmazeSaH, 'maggeNa ya hoMti sattanne mArgataH-pRSThato bhagavataH satAnyAni padmAni | zrImalaya- bhavanti, teSAM ca yat yat pazcimaM tatpAdanyAsaM kurvato bhagavataH puratastiSThatI ti / / samavasaraNe 10 Aya hiNa puvamuho tidisi paDirUvagA u devkyaa| jiTThagaNI anno vA dAhiNapuce adUrammi // 556 // sa evaM bhagavAn pUrvadvAreNa pravizya 'AyAhiNa'tti caityagumapradakSiNAM kRtvA pUrvAbhimukha upavizati, zepAsu tisaSu || dikSu pratirUpakANi tIrthakarAkRtimanti siMhAsanAdiyuktAni devakRtAni bhavanti, zeSadevAdInAmapyasmAkaM kathayatIti | pratipattyartha, bhagavatazca pAdamUlamekena gaNadhareNAvirahitameva bhavati, sa ca jyeSTho'nyo vA, prAyo jyeSTha iti bhAvaH, sa dUca jyeSThagaNI anyo vA dakSiNapUrve digbhAge adUre'pratyAsanne bhagavato bhagavantaM praNamya niSIdatIti kriyAdhyAhAraH, zeSagaNadharA apyevameva bhagavantamabhivandha tIrthasya mArgataH pArzvatazca niSIdanti // bhuvanagururUpasya trailokyagatarUpebhyaH sundaratvAt tridazakRtapratirUpakANAM kiM sAmyamasAmyaM vetyAzaGkAnirAsArthamAha je te devehiM kayA tidisi paDirUvagA jinnvrss|tesipi tappabhAvA tayANurUvaM havai ruvaM / / 557 // yAni tAni devaiH kRtAni jinavarasya tisRSu dikSu pratirUpakANi teSAmapi tatprabhAvAt-tIrthakaraprabhAvAt tadanurUpaM-tIrthakararUpAnurUpaM bhavatirUpamiti // // 30 // titthAtisesasaMjaya devI vemANiyANa smnniio| bhavaNavaivANamaMtarajoisiyANaM ca deviio||558|| tIrtha-(prathamo) gaNadharaH, sa pUrvadvAreNa pravizya tIrthakaraM trikRtvo vanditvA dakSiNapUrve digbhAge niSIdati, evaM zeSagaNa Jain Education Inter For Private & Personal use only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ COCKTAKAACCE dharA api, navaraM te tIrthasya mArgataH pArtheSu ca niSIdanti, tadanantaraM atizeSasaMyatA-atizAyinaH kevalyAdayaH saMyatA evaM niSIdanti, kimuktaM bhavati ?-ye kevalinaste pUrvadvAreNa pravizya bhagavantaM trikRtvaH pradakSiNIkRtya namastIrthAyeti bhaNitvA tIrthasya-prathamagaNadharasya zeSagaNadharANAM ca pRSThato niSIdanti, ye'pyavazeSA atizAyino manaHparyavajJAnino'vadhijJAninazcaturdazapUrvadharAH trayodazapUrvadharA yAvaddazapUrvadharA navapUrvadharAH khelauSadhaya AmoSadhayo jalloSadhyAdayazca te'pi pUrvadvAreNa pravizya trikRtvo bhagavantaM pradakSiNIkRtya vanditvA namastIrthAya prathamagaNadhararUpAya namaH kevalibhya ityuktvA kevalinAM pRSThato yathAkramaM niSIdanti, ye cAvazeSA anatizAyinaH saMyatA te'pi pUrvadvAreNaiva pravizya trikRtvo bhagavantaM pradakSiNIkRtya vanditvA namastIrthAya namaH kevalibhyaH namo'tizAyibhya ityuktvA atizAyinAM pRSThato niSIdanti, caimAnikAnAM devyaH pUrvadvAreNaiva pravizya bhagavantaM trikRtvaH pradakSiNIkRtya vanditvA namastIrthAya namaH kevalimyaH namo'tizAyibhyaH namaH sAdhubhya iti bhaNitvA niratizayisaMyatAnAM pRSThatastiSThanti, natu niSIdanti, zramaNyaH pUrvadvAreNa pravizya tIrthakaraM trikRtvaH pradakSiNIkRtya vanditvA namastIrthAya namaH kevalibhyo namo'tizAyibhyo namaH zeSasAdhubhya ityuktvA vaimAnikadevInAM pRSThatastiSThanti, na tu niSIdanti, bhavanapavAsinyo vyantoM jyotiSkyazca dakSiNadvAreNa pravizya trikRtvastIrthakaraM pradakSiNIkRtya vanditvA dakSiNapazcimAyAM dizi, nairRtakoNe ityarthaH, tiSThanti, na tu niSIdanti, bhavanavAsinInAM pRSThato jyotiSkadevyastAsAM pRSThato vyntryH| etadeva savizeSa pratipipAdayiSuridamAhakevaliNo tiuNa jiNaM titthapaNAmaM ca maggao tassa / maNamAIvinamaMtA vayaMti sahANa sahANaM // 559 // For Private & Personal use only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyake 181 kevalinastriguNaM-triH pradakSiNIkRtya jinaM-tIrthakara tIrthapraNAmaM ca kRtvA tasya tIrthasya-gaNadharasya mArgataH pRSThato, niSI-14 zrImalaya- danti kriyAdhyAhAraH, 'maNamAivI'tyAdi, manaAdayo'pi-manaHparyAyajJAnyavadhijJanicaturdaza pUrvadharA yAvannavapUrvadharasamavasaraNe khelauSadhyAdiniratizayasaMyatavaimAnikadevIzramaNyastathA jyotiSkabhavanapativyantaradevyaH pUrvakrameNa tIrthakarAdIn namantyaH brajanti svasthAnaM svasthAnaM, svaM khaM sthAnamityarthaH, bhAvArthaH praagevoktH| // 30 // bhavaNavaI-joisiyA bodavA bANamaMtarasurA ya / vemANiyA ya maNuA payAhiNaM jaM ca nissAe // 530 // bhavanapatayo jyotiSkA vyantarasurA ete pazcimadvAreNa pravizya bhagavantaM triH pradakSiNIkRtya vanditvA namastIrthAya namaH kevalimbaH namo'tizAyibhyaH namaH zeSasAdhubhya iti bhaNitvA yathopanyAsamuttarapazcime digbhAge niSIdanti, tadyathA-bhavanapatInAM pRSThato jyotiSkAsteSAmapi pRSThato vyantarA iti, tathA vaimAnikA manuSyAzcazabdAt striyazca, asya cazabdasya vyavahita upanyAsaH, kiM, 'payAhiNIti uttaradvAreNa pravizya pradakSiNA kRtvA tIrthaMkarAdInabhivandha uttarapUrve digbhAge yathopanyAsaM nivIdanti, tadyathA-vaimAnikAnAM pRSThato manuSyAsteSAmapi pRSThato manuSyastriyaH, ihaivaM sampadAyaH-devyaH sarvA eva na niSIdanti, devA manuSyA manuSyastriyazca niSIdanti, tathA vivRtaM, 'jaM ca nissAe yaH parivA-2 royaM ca nizrAM kRtvA samAyAtaH sa tatpArca eva tiSThati, nAnyatra // sAmpratamabhihitamevArtha bhASyakAraH pUrvadvArAdiprave-18 zaviziSTaM spaSTataraM pratipAdayati-.. saMjaya vemANitvI saMjai puraNa pavisi vIraM / kAuM payAhiNaM puSadakkhiNe ThaMti disimaae||116 // BARSANKRA NARAYANAKACK For Private & Personal use only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CSCALAMMA joisiyabhavaNavaMtaradevIo dakkhiNeNa pavise / ciTThati dakSiNAvaradisimmi tiguNaM jiNaM kAuM // 11 // avareNa bhavaNavAsIvaMtarajoisasurA ya atigaMtuM / avaruttaradisibhAe ciTThati jiNaM namaMsittA // 198 // samahiMdA kappasurA rAyA naranArio uINeNaM / pavisittA puchuttaradisIi ciTuMti paMjaliyA // 119 // ikkikkAi disAe tigaM tigaM hoi sNnivittuNtu| Aicarime vimissA thIpurisA sesa ptteaN||561 // saMyatA vaimAnikastriyaH saMyatyaH pUrveNa-pUrvadvAreNa pravizya vIraM pradakSiNaM kRtvA pUrvadakSiNe digbhAge tiSThanti / jyotikabhavanabyantaradevyo dakSiNena dvAreNa pravizya triguNaM pradakSiNaM jinaM kRtvA dakSiNAparadigbhAge pUrvakrameNa tiSThanti / apareNa-pazcimadvAreNa bhavanavAsino vyantarA jyotiSkasurAzca atigatya-pravizya jinaM namaskRtyAparocaradigbhAge, vAyavyakoNe ityarthaH, pUrvakrameNa tiSThanti ||smhendraa-mhrddhibhirindrH sahitAH kalpasurA:-kalpopapannadevAH rAjAnaH narAH sAmAnyapuruSA nAryazca udIcyena-uttareNa dvAreNa pravizya bhagavantaM praNamya prAJjalayaH pUrvottaradigbhAge tiSThanti / abhihitArthopasamAha-ekaikasyAM pUrvadakSiNAdikAyAM dizi trikaM trikaM bhavati sanniviSTa, tadyathA-pUrvadakSiNasyAM saMyatavaimAnikadevIzramaNIrUpaM, dakSiNAparasyAM bhavanavAsijyotiSkavyantaradevIrUpaM, aparottarasyAM bhavanapatijyotiSkavyantaradevarUpaM, uttarapUrvasyAM vaimAnikamanuSyamanuSyastrIrUpamiti, Adime ca vike-pUrvadakSiNadiggate carame ca trike-pUrvottaradiggate vimizrA bhavanti, striyaH puruSAzca tiSThantIti bhAvaH, zeSe-trikadvaye pratyekaM bhavati, aparAdakSiNe digbhAge kevalA:khiya eva aparottare ca digbhAge kevalAH puruSA eveti bhaavaarthH| teSAM catvaM sthitAnAM devanarANAmiyaM mayAMdA, For Private & Personal use only Jain Education Interation Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya-3 yavasthA bhArata mahihi paNivayaMti Thiyamavi vayaMti paNamaMtA / navi jaMtaNA na vikahA na paruppara maccharo na bhayaM 562 devAdInAM | ye alparddhayo bhagavataH samavasaraNe pUrvaniSaNNAste AgacchantaM maharddhika praNipatanti, atha maharddhikAHprathamaM samavasaraNe niSasamavamaraNa NNAstataH pazcAt ye alpaddhikAH samAgacchanti te tAn pUrvasthitAn mahaddhikAn praNipatanto vrajanti, tathA teSAMnA'pi tathA- prAkArAsthitAnAM yantraNA-AyattatA nApi vikathA na ca parasparaM matsaro,nApi virodhinAmapi sattvAnAM parasparaM bhayaM ca, bhgvto'nubhaavaat||ettsrv prathamaprAkArAntare vyavasthitam, atha dvitIyaprAkArAntare tRtIyaprAkArAntareca kiM vyavatiSThate ityAhabiiyammi huMti tiriyA taie pAyAramaMtare jANA / pAyArajaDhe tiriyAvi vaMti pattea missA vA // 563 // ra dvitIyaprAkArAntare bhavanti tiryaJcaH, tathA tRtIyaprAkArAntare yAnAni, prAkArajahe-prAkArarahite bahirityarthaH, tirya co'pi bhavanti, apizabdAt manuSyadevA api, te ca pratyekaM kadAcidbhavanti-kadAcittiyazca eva kadAcinmanuSyA eva * kadAciddevA eva, tathA kadAcinmizrA vA, ete ca pratyeka mizrA vA pravizanto nirgacchantazca veditvyaaH||gtN samavasaraNadvAram , adhunA dvitIyadvArapratipAdanArthamAha- . savaM ca desaviraI sammaM ghecchai va hoi kahaNA u / iharA amUDhalakkho na kaheha bhavissai na taM ca // 564 // viratizabda ubhayatrApi sambadhyate, sarva-sarvaviratiM dezaviratiM samyaktvaM vA grahISyati, vAzabdasya vyavahitaH // 3.5 // 4sambandhaH, tataH kathanA kathanaM bhagavataH pravartate, 'ihara'tti itarathA amUDhalakSyA samastajJeyAviparItavedanAH, kiM-na sAkathayati / Aha-yadyevaM samavasaraNakaraNaprayAso vibudhAnAmanaryakaH, kRte'pi niyamato'kathanAdityata Aha-bhaviSyati || For Private & Personal use only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na taca yadbhagavati kathayati anyatamo'pyanyat sAmAyikaM na pratipadyata iti, bhaviSyatkAlanirdezastrikAlopalakSakaH / | atha kiyanti sAmAyikAni manuSyAdayaH pratipadyanta ityetadAha | maNue camannayaraM tirie tinni va dube va paDivajje / jai natthi niyamasuciya suresa saMmattapaDivattI // 565 // manuSye pratipattari caturNAM sAmAyikAnAmanyatarat - anyatarasAmAyikapratipattirbhavati, pAThAntaraM 'maNuo caumannayaraM' tatra manuSyazcaturNAmanyatarat pratipadyate iti vyAkhyeyaM tiryak trINi vA sarvavirativarjAni dve vA samyaktvazrutasAmAyike pratipadyate, yadi nAsti manuSyatirazcAM kazcit pratipattA tato niyamata eva sureSu samyaktvapratipattirbhavati / sa ca bhagavAnitthaM dharmmamAcaSTe titthapaNAmaM kArDa kahei sAhAraNeNa saddeNa / sadhesiM saMnINaM joaNanIhAriNA bhayavaM // 666 / / namastIya pravacanarUpAyetyabhidhAya praNAmaM ca kRtvA kathayati, pratipattimaGgIkRtya sAdhAraNena zabdena - arddhamAga* dhabhASAtmakena, keSAM sAdhAraNenetyAha- sarveSAm - amaranaratirathAM saMjJinAM, kiMviziSTena 1 - yojananihariNA - yojanavyApinA bhagavAn, kimuktaM bhavati ? - bhagavato dhvanirazeSasamavasaraNastha saMjJijijJAsitArthapratipattinibandhanaM bhavati, bhagavataH sAtizayatvAditi / nanu kRtakRtyo bhagavAn tataH kimiti tIrthapraNAmaM karoti 1, ucyatetAi ariyA pahuapUyA va viNayakammaM ca / kayakiJco'vi jaha kahaM kahei namae tahA tithaM // 567 / / tatpUrvikA - pravacca urUpatIrthapUrvikA arhatA- tIrthakaratA, pravazcanaviSayAbhyAsavazatastIrthakaratva prApteH, yazca yata upajA - Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyake yate sa taM praNamatIti bhagavAn tIrtha praNamati, tathA pUjitena pUjA pUjitapUjA sA cAsya kRtA bhavati, pUjitapUjako hisAmAyizrImalaya- lokaH, bhagavAMzca jagatraye'pi pUjyaH, tato yadi bhagavatA pUjitaM bhavati tataH sakale'pi jagati tatpUjitaM bhavatIti praNa- kAni sAsamavasaraNe mati, tathA vinayakarma ca vakSyamANavainayikadharmamUlaM kRtaM bhavati, kimuktaM bhavati ?-vinayamUlo dharmo bhagavatA prajJA- vAgamana dApanIyaH, tad yadi prathamaM svayameva bhagavAn vinayaM prayukta tato lokaH samyagvinayaM prajJApyamAnaM zraddhatte karoti ca, athavA rUpaM ca yathA kRtakRtyo'pi bhagavAn kathAM kathayati tathA tIrthamapi namati, Aha-nanvidamapi dharmakathanaM bhagavataH kRtakRtyasyAyuktameva, na, tasya tIrthakaranAmakarmavipAkaprabhavatvAt , uktaM ca prAk 'taMca kahaM veijaI'ityAdi / Aha-ka kena sAdhunA kiyato vA bhUbhAgAt samavasaraNe khalvAgantabyam ? anAgacchato vA kiM prAyazcittamityata Ahana jattha apurosaraNaM adidvapuvaM ca jeNa samaNeNaM / bArasahi joaNehiM so ei aNAgae lahuA // 568 // 4 yatra tattIrthakarApekSayA apUrvam-abhUtapUrva samavasaraNaM na dRSTapUrva vA yena zramaNena sa dvAdazabhyo yojanebhya AgadIcchati, atha nAgacchati avajJayA tato'nAgate sati 'lahuya'tti caturlaghavaH prAyazcittam // gataM kevaiatti dvAram, adhunA * rUpapRcchAdvAraprakaTanArthamAha sabasurA jai ruvaM aMguTupamANayaM viuvijaa| jiNapAyaMgulu pai na sohae taM jahiMgAlo // 569 // atha kIdRgbhagavato rUpaM 1, ucyate- sarve surA azeSasundararUpanirmApaNazaktyA yadi aGguSThapramANakaM rUpaM vikurvIran / tathApi tajinapAdAnuSThaM prati na zobhate ythaa'jaarH|| sAmprataM prasaGgavo gaNadharAdInAM rUpasampadamabhiSitsurAha ARRIORLGAONKA For Private & Personal use only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNahara AhAra aNuttarA ya jAva vnn-cki-vaasu-blaa| maMDaliyA jA hINA chaTThANagayA bhave sesiin570|| tIrthakararUpAt gaNadharANAM rUpamanantaguNahInaM bhavati, tIrthakarebhyo gaNadharA rUpeNAnantaguNahInA bhavantIti bhAvaH, gaNadharenyo rUpeNa khalu AhArakadehA anantaguNahInAH AhArakadehebhyo rUpeNAnantaguNahInA anuttarA:- anuttaravaimAnikAH, evaM aveyakAcyutAraNaprANatAnatasahasrAramahAzukralAntakabrahmalokamAhendrasanatkumArezAnasaudharmabhavanavAsijyotikavyantaracakravargivAsudevabaladevamahAmANDalikAnAmanantarAnantarApekSayA rUpeNAnantaguNahAniravagantavyA, tathA cAha'jAva vaNacakkivAsubalA maMDaliyA jA hINa'tti yAvad vyantaracakravarjivAsudevabaladevamANDalikAH tAvadanantaguNahInAH, 'chaTThANagayA bhave sesa'tti zeSA-rAjAno janapadalokAzca SaTsthAnagatA bhavanti, anantabhAgahInA vA asoyabhAgahInA vA saveyabhAgahInA vA soyaguNahInA vA asaGkhyeyaguNahInA vA anantaguNahInA vA iti / utkRSTarUpatAyAM bhagavataH 4 pratipAdayituM prakAntAyAmidaM prAsaGgikaM rUpasaundaryanibandhanaM saMhananAdi pratipAdayannAha saMghayaNa rUvaM saMThANa vannagaisattasAraUsAsA / emAiNuttarAI havaMti nAmodayA tassa // 571 // __ saMhananaM-vajrarSabhanArAcaM rUpamuktalakSaNaM saMsthAna-samacaturanaM varNoM-dehacchAyA gatiH gamanaM sattvaM-vIryAntarAyakarma dhayopazamAdijanya AtmapariNAmaH, sAro dvidhA-bAhA Antarazca, bAhyo gurutvaM Antaro jJAnAdi, ucchAsaH pratItaH, 4vata pateSAM padAnAM dvandara evamAdIni vastUni, AdizabdAt rudhiraM gokSIrAbhamityAdiparigrahaH, anucarANi tasya bhagabAra.12 SECRECRUA%CE%AAR ****4- vana For Private & Personal use only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 4 Avazyake zrImalayasamavasaraNe .4 . // 307 // vato nAmodayAt-karmodayAdbhavanti // Aha-anyAsAM prakRtInAM vedanA (4) gotrAdayo nAno vA ye indriyAdavalAzrIjinarsaprazastA udayA bhavanti te kimanuttarA bhagavatazchadmasthakAle kevalikAle vA bhavanti ? kiM vA neti, ucyate- . hananAdi pagaDINaM annAsuvi pasattha udayA aNuttarA huMti / khayauvasamevi a tahA khayammi avikppmaahNsu||572|| ___ 'annAsuvi'tti SaSThyarthe saptamI, anyAsAmapi prakRtInAM apizabdAnnAno'pi prazastA udayA-uccairgotrAdayo bhavanti, kimitarajanasyeva !, netyAha-anuttarAH-ananyasadRzA ityarthaH, 'khaovasame'viya'tti kSayopazame sati ye dAnalAbhAdayaH kAryavizeSA apizabdAdupazame'pi ye kecana te'pyanuttarA bhavantIti kriyAyogaH, tathA karmaNaH kSaye-AtyantikaprakSaye sati kSAyikajJAnAdiguNasamudayamavikalpaM-vyAvarNanAdikalpanAtItaM sarvottamamAkhyAtavantastIrthakaragaNadharAH // Aha-asAtavedanIyAdyAH prakRtayo nAmno vA'prazastAH kathaM tasya duHkhadAna bhavanti !, ucyateassAyamAiAo jAvia asuhA havaMti pyddiio|niNbrslvuv pae na huMti tA asuhayA tassa // 573 // __ asAtAdyA yA apica prakRtayaH azubhA bhavanti tA api 'nimbarasalava' iva lavo-binduH payasi-kSIre, na bhavanti, asukhadAstasya-bhagavataH tiirthkRtH|| uktamAnuSaGgikaM, prakRtaM dvAramadhikRtya procyate-tatra kazcidAha-utkRSTarUpatayA maga-2 vataH kiM prayojanam !, ata Aha 8 // 30 // dhammodaeNa rUvaM kariti svassiNo'vi jai dhammaM / gejjhavao a surUvo pasaMsimo teNa rUvaM tu||574|| dharmasyodayo dharmodayanena rUpaM bhavatIti zrotAro'pi dharme pravarttante, tathA kurvanti rUpasvino'pi-rUpavanto'pi 4% AA -%AGES %ae% % Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadi dharma tataH sa zeSaiH sutarAM karttavya iti zrotabuddhe pravacanam , tathA grAhyavAkyaMzca-AdeyavAkyazca surUpo bhavati, cazabdAt zrotRNAM rUpAdyabhimAnApahArI ca, ata etaiH kAraNairbhagavato rUpaM prazaMsAmaH athavA pRccheti bhagavAna devanara*tirazcAM prabhUtasaMzayinAM kathaM vyAkaraNaM kurvan saMzayavicchittiM karoti !, ucyate-yugapat , kimityAha- . kAleNa asaMkheNavi saMkhAIyANa saMsaINaM tu |maa saMsayavucchittIna haja kamavAgaraNadosA // 575 // yadi ekaikasya paripAvyA ekaikaM saMzayaM paricchindyAt tataH satyAtItAnAM devAnAM saMzayinAmasavenApi kAlena saMzayavicchittinaM syAt , kuta ityAha-krameNa vyAkaraNaM kramavyAkaraNaM sa eva doSaH kramavyAkaraNadoSastasmAt, tato yuga-1 4|pad vyAkaroti // yugapadvyAkaraNe guNamupadarzayatidAsabatthavi a samattaM riddhiviseso akAlaharaNaM ca / sanupacao'vi a arcitaguNabhUio jugavaM // 576 // | sarvatra-sarvasattveSu samatvam-aviSamatvaM yugapatkathanena bhagavato rAgadveSarahitasya prathitaM bhavati, anyathA tulyakAlasaMza4 yinAM yugapajijJAsutayopasthitAnAM kAlabhedakathane rAgetaragocaracittavRttiprasaGgaH, sAmAnyakevalinAM tAsaGga iti cet, haina, teSAmitthaM dezanAkaraNAyogAt , tathA RddhivizeSa evaM bhagavataH prathito bhavati, yat yugapat sarveSAmeva saMzayinAma zeSasaMzayavyavacchittiM karoti, tathA akAlaharaNaM bhavati, bhagavatA yugapatsaMzayApanodAt, krameNa kathane tu kasyacitsaMza4. yino'nivRttasaMzayasyaiva maraNaM syAt, na ca bhagavantamapyavApya saMzayanivRttyAdiphalarahitAH prANino bhavantIti yuktaM, sarvajJapratyayo'pi teSAmevamupajAyate, yathA sarvajJo'yaM igatAzeSasaMcayApanodAt, na khalvasarvajJa ekakAlamazeSasaMzayApano Jain Education Interational Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyake dAyAlamiti, kramavyAkaraNe tu kasyacidanapetasaMzayasya sarvajJapratItyabhAvaH syAt, tathA acintyaguNabhUti:-acintyA zaMkAchedaH guNasampadbhagavataH svAbhAvikI, tato yasmAdete guNA ato yugapat kathayati // gataM pRcchAdvAramadhunA zrotRpariNAmaH paryA-18 zrImalaya bhASApari. locyate, tatra yathA sarvasaMzayinAM sA pAramezvarI vAg azeSasaMzayonmUlanena svabhASayA pariNamate tathA pratipAdayati-* samavasaraNe NAmazca vAsodagarasa va jahA vanAI huMti bhAyaNavisesA / sabesipi sabhAsaM jiNabhAsA pariName evaM // 577 // // 30 // varSodakasya-vRSTayudakasya vAzabdAdanyasya vA yathaikarUpasya sato bhAjanavizeSAt varNAdayo bhavanti, kRSNasurabhimR ttikAyAM svacchaM sugandhi rasavacca bhavati, Upare tu viparItam, evaM sarveSAmapi zrotaNAM svabhASayA jinabhASA pariNamate * tIrthakaravAcaH saubhAgyaguNapratipAdanArthamAhasAhAraNAsavatte taduvaogo u gAhagagirAe / na ya nivijaha soA kiDhivANiyadAsioharaNA // 578 // sAdhAraMNA bhagavato vANI anekaprANiSu svabhASAtvena pariNamanAt, narakAdibhayarakSaNaparatvAt asapanA-asahazI addhipatIyA, sAdhAraNA cAsau asapatnA ca sAdhAraNAsapalA tasyAM sAdhAraNAsapalAyAM satyAM, tasyAmupayogastadupayoga eva bhavati |zrotuH, tuzabdasyAvadhAraNArthatvAt , kasyAM ?-grAhayatIti grAhakA sA cAsau gIzca grAhakagIstasyAM grAhakagiri, upayoge satyapi anyatra nirvedo dRzyate, tata Aha-naca nirvidyate zrotA, kathamarthaH khalvavagantavya ityaah-kiddhivnnigdaasyudaahrnnaat| taccedam- egassa vANiyassa egA kiDI dAsI, kiDhI nAma therI, sA gose kaTThANaM gayA, taNhAchuhAkilaMtA 3. // 30 // damajhaNhe AgayA, atithovANi kaTThANi ANiyANitti piTTitvA mukkhiyatisiyA puNo paTTaviyA, sA ya vaI kaTThabhAraM XXXSAKC 4%ECCANARAS For Private & Personal use only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAMACHAR gahAya ogAhaMtIe porasIe Agacchati, kAlo ya jeDamAso, aha tAe therIe kahabhArAto ega kaI paDiyaM, tato tAe oNamittA taM gahiyaM, taMsamayaM ca joyaNanIhAriNA sareNa bhayavaM titthayarodhammaM kahei, sAtherI taMsaiMsuNaMtI taheva oNayA soumADhattA, uNDaM khuha pivAsaM parissamaM ca na dii, sUratthamaNe titthayaro dhamma kahitA udvito, therI gyaa|evNmsbaauaNpi soAjhavija jai husayayaM jiNo khe|siiunnhkhuppivaasaaprissmbhe'vi avignnNto|| 579 // __ bhagavati kathayati bhagavatsamIpavayaiva san sarvAyuSkamapi zrotA kSapayet yadi hu satatam-anavarataM jinaH kathayet, kiMviziSTaH san ityAha-zItoSNakSutpipAsAparizramabhayAnyavigaNayan // gataM zrotRpariNAmadvAram, samprati dAnadvAraM bhAvyate-tatra bhagavAn yeSu grAmanagarAdiSu viharati tebhyo vArtA ye khalvAnayanti tebhyo yat prayacchanti vRttidAnaM prItidAnaM ca cakravodayastadupadarzayannAha vittI u suvannassA pArasa addhaM ca syshssaaii| tAvaiyaM ciya koDI pIIdANaM tu cakINaM / / 580 // ___ vRttistu-vRttireva niyuktapuruSebhyaH suvarNasya dvAdaza zatasahasrANi arddha ca, arddhatrayodaza suvarNalakSA ityarthaH, cakravasarjinA dIyate, tathA etAvatya eva kovyaH prItidAnaM cakravartinaH, tatra vRtti kAlamAnena paribhASitA niyuktapuruSebhyo dIyate, prItidAnaM yadbhagavadAgamane nivedite paramaharSAnniyuktarebhyo dIyate, tathA vRttiH saMvatsaraniyatA, prItidAnamaniyatamiti // evaM ceva pamANaM navaraM rayayaM tu kesavA diti / maMDaliyANa sahassA vittI pII sayasahassA // 581 // Jain Education temational Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varaca ke zrImalaya samavasaraNe // 309 // etadeva pramANaM vRttiprItidAnayoH kezavAnAM, navaraM rajataM rUpyaM kezavA- vAsudevA dadati, tathA mANDaTikAnAM rAjJAM arddhatrayodaza saGkhyAni sahasrANi rUpyasya vRttidAnaM, prItidAnaM zatasahasrANi - lakSANi arddhatrayodazasaGkhyAni // kimete eva mahApuruSAH prayacchantIti ?, netyAha bhattivihavANurUvaM annevi ya diti inbhamAIA / soUNa jiNAgamaNaM niuttamanioiesuM vA // 582 // imyo - mahAdhanapatiH, AdizabdAnnagaragrAmabhogikAdiparigrahaH, anye'pi ca imyAdayo ( yathA ) bhaktivibhavAdikaM zrutvA jinAgamanaM dadati, kebhya ityAha- niyuktebhyo'niyojitebhyo vA // atha teSAmitthaM prayacchatAM ke guNAH 1, ucyatedevANuvittI bhattI pUA dhirakaraNa sattaaNukaMpA / sAodayadANaguNA pabhAvaNA caiva titthassa // 583 // devAnuvRttiH kRtA bhavati, devA adhyanuvarttitA bhavanti, kathaM 1, yato devA bhagavataH pUjAM kurvanti, pravRttikatha kebhyazca | dAnaM dadati, ataste'pyanuvarttitA bhavanti, tathA bhaktirbhagavataH kRtA bhavati pUjA ca, tathA abhinavazrAvakANAM sthirakaraNaM, tathA vArttAnivedakasya sattvasyAnukampA kRtA bhavati, tathA sAtodayaM - sAtavedanIyaM karmma evamupacIyate, ete vRttiprItidAnaguNA bhavanti tathA prabhAvanA tIrthasyaivaM kRtA bhavatIti // gataM dAnadvAram adhunA mAlyadvAramadhikRtya procyate, tatra bhagavAn prathamAM sampUrNapauruSIM dharmamAcaSTe, atrAntare devamAlyaM pravizati, balirityarthaH, atha kastaM baliM karotItyata AharAyA va rAyamaco tassA'sai pauraMjANavau vAvi / dubbalikhaMDibalicchaDia taMdulANADhayaM kalamA // 584 // rAjA ca - cakravarttimANDalikAdiH rAjAmAtyo vA amAtyo - mantrI, tasya rAjJo'mAtyasya vA asati-abhAve nagarani vRciprIti dArna // 309 // Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ %A4%A4%A4-%% vAsiviziSTalokasamudAyaH pauraM tat karoti grAmAdiSu janapado vA, atra janapadazabdena tannivAsI lokaH parigRhyate / sa baliH kiMviziSTaH kiMparimANo vA kriyate ! ityAha-dubbateM'tyAdi, durvalikayA kaNDitAnAM balIti balikayA chtti-4|| tAnAM tandulAnAM kalamA iti prAkRtazailyA kalamAnAM ADhakaM-catu prasthapramANaM karoti / kiMviziSTAnAmityAha|bhAiyapuNANiANaM akhaMDaphuDiANa phalagasariyANaM / kIrai balI surAviya tattheva chuhaMti gaMdhAI // 585 // bhAjitA-IzvarAdigRheSu vInanArthamarpitAH pratyAnItAstebhyaH punarAnItAH, najitAzca te punarAnItAzca 2 teSAM, kiMviziSTAnAmityAha-akhaNDAH-sampUrNAvayavA asphuTitA:-rAjIrahitAH, akhaNDAzca te asphuTitAzceti vizeSaNasamAsaH, teSAM, 'phalakasaritANa'ti phalikavInitAnAM evaMbhUtAnAmADhakaH kriyate, bali: siddhaH, surA api ca tatraiva-balau prakSipanti gandhAdIn // gataM devamAlyadvAram , adhunA mAlyAnayanadvAramabhidhIyate-tamitthaM niSpannaM baliM rAjAdayatridazasahitA gRhItvA tUryaninAdena digmaNDalamApUrayantaH khalvAgacchanti, pUrvadvAreNa ca pravezayanti, atrAntare bhagavAnapi dharmakathAmupasaMharatItyAha balipavisaNasamakAlaM putvaddAreNa ThAi parikahaNA / tiguNaM purao pADaNa tassaddhaM avaDiyaM devA // 586 // | pUrvadvAreNeti vyavahita upanyAsaH, pUrvadvAreNa balerabhyantarapAkArAmyantare pravezanaM balipravezanaM tatsamakAlaM tiSThate-uparamate dharmakathanA dharmakathA, kimukkaM bhavati-amyantarapAkArAbhyantare yadA baliH pravizati tadA bhagavAn dharmakathA KC******* Jain Education international Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAvazyake lividhi| samavasaraNe // 31 // AAAAAACOM mupasaMhRtya tUSNIko'vatiSThate, tataH sa rAjAdirbalivyaprahasto devaparito bhagavantaM tIrthakaraM trikRtvaH pradakSiNIkRtya taM baliM tatpAdAntike purataH pAtayati, tasyArddhamapatitaM devA gRhNanti // / addhaddhaM ahivaiNo avasesaM hoi pAgayajaNassa / savAmayappasamaNI kuppai na'nno ya chammAse // 587 // 6 zeSasyArddhasyArddhama dhaM tadadhipaterbhavati, rAjJa ityarthaH, avazeSa yaddalerAste tadbhavati kasya ?-prakRtiSu bhavaH prAkRtaH sa cAsau janastasya / sa caivaMrUpasAmarthya: yadyekamapi sikthaM tatsambandhi yasya zirasi prakSipyate tasya pUrvotpanno vyAdhiH khalUpazamaM yAti, apUrvazca SaNmAsAna yAvanna bhavati, tathA cAha-sarvAmayaprazamanaH, sUtre strIliGganirdezaH prAkRtatvAt , kupyati nAnyazca SaNmAsAn yAvat // itthaM balI prakSipte bhagavAn prathamaprAkArAduttaradvAreNa nirgatya dvitIye prAkArAntare pUrvasyAM dizi devacchandake yathAsukhaM samAdhinA vyavatiSThate // samprati 'uvari tittha miti dvAramabhidhIyate-bhagavatyutthite / dvitIyasyAM pauruSyAmAdyagaNadharo'nyo vA gaNadharo dharmamAcaSTe, syAnmatiH-kiM kAraNaM dvitIyasyAmapi pauruSyAM tIrthakara eva dharma na kathayati !, tata AhakheyaviNoo sIsaguNadIvaNA pacao ubhyto'vi|siisaayriykmo'vi agaNaharakahaNe guNA huMti // 588 // | khedavinodaH-parizramavinAzo bhagavatobhavati, tathA ziSyaguNadIpanA-ziSyaguNaprakhyApanAca kRtA bhavati, tathA pratyaya ubhayato'pi zrodaNAmupajAyate, yathA bhagavatA'myadhAyi tathA gaNadhareNApi, yadivA gaNadhare tadanantaraM tadukAnuvAdini pratyayaH zrodaNAM bhavati, yathA. nAnyathAvAdyayamiti, tathA ziSyAcAryakramo'pi darzito bhavati, AcAryA // 31 // www.iainelibrary.org Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KACHAR+ dupazrutya yogyaziSyeNa tadarthAnvAruvAna karttavyamiti, ete gaNadharakathane guNA bhavanti // Aha-sa gaNadharaH kaniSaNNaH 5 kathayati ucyate rAovaNIyasIhAsaNovaviTTho ya pAyapIDhe vaa| jiTTo annayaro vA gaNahAri kahei bIyAe // 589 // rAjJA upanItaM rAjopanItaM tacca tat siMhAsanaM 2 tatra vA upaviSTaH, tadabhAva tIrthakarapAdapIThe vA upaviSTo jyeSThoDanyataro vA gaNaM-sAdhvAdisamudAyalakSaNaM dhArayituM zIlamasyeti gaNadhArI kathayati, dvitIyAyAM pauruSyAm // Aha-sa kathayan kathaM kathayati', ucyatesaMkhAIevi bhave sAhai jaM vA paro u pucchijjaa| na u(ya)NaM aNAisesI viyANaI esa chaumattho // 59 // __ sahayAtItAn , asahyeyAnapItyarthaH, bhavAn 'sAheI' iti dezIvacanametat kathayati, kimuktaM bhavati -asoyeSu bhaveSu yadabhavat bhaviSyati, yadvA vastujAtaM paraH pRcchet tatsarva kathayati, anenAzeSAbhilApyapadArthapratipAdanazaktirAveditA, kiM bahunA', 'na ca' naiva Namiti vAkyAlaGkAre anatizeSI-anatizAyI, avadhyAdyatizayarahita ityarthaH, vijAnAti yathA eSaH-gaNadharaichadmastha iti, azeSapraznottarapradAnasamarthatvAt tasya, evaM tAvat samavasaraNavaktavyatA sAmAnyenokkA, samprati prakRtamabhidhIyate, tatra bhagavataH samavasaraNe niSpanne sati atrAntare devakRtajayajayazabdasammizradivyadundubhizabdAkarNanotphullanayanagaganAvalokanopalabdhasvargavadhUsametasuravRndAnAM yajJapATakasamabhyAgatajanAnAM pritosso'bhvt| aho sviSTaM yadvigrahavantaH khalvAgatA devA iti, tathA cAha rate, tatra bhagavataznottarapradAnasamarthatvA anatizAyI, avadhyAlApyapada nAvalokanopalavasamavasaraNe niSpanema tasya, evaM tAvat samA Jain Education Internatione For Private & Personal use only Do Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyake zrImalayasamavasaraNe // 311 // taM diva devaghosaM soUNaM mAhaNA tarhi tutttthaa| aho ! jannieNa jaTuM devA kira AgayA ihayaM // 591 // taM divyaM devaghoSaM zrutvA manuSyAstatra yajJapATake tuSTAH, aho vismaye, yajJena yAjayati lokAniti yAjJikaH tena iSTaM yato devAH kila AgatA atreti, kilazabdaH saMzaya eva, teSAmanyatra gamanAt, tatra yajJapATake vedArthavida ekAdazApi gaNadharAH RtvijaH samanyAgatAH // tathA cAha ikkArasavi gaNaharA sabai unnayavisAlakulavaMsA / pAvAi majjhimAe samosaDhA jannavADammi // 592 // ekAdazApi gaNadharAH samatrasRtA yajJapATe iti yogaH, kimbhUtA ityAha- sarve - niravazeSAH unnatAH pradhAnajAtitvAt vizAlAH pitAmahapitRpitRvyAdyanekajanasamAkulAH kulAnyeva vaMzA-anvayA yeSAM te tathAvidhAH, pApAyAM madhyamAyAM | samavasRtA - ekIbhUtA yajJapATe || Aha-kimAdyAH kiMnAmAno vA te gaNadharA iti ?, ucyate Jain Education intentiona paDhamittha iMdabhUI bIe puNa hoi aggibhUitti / taie a vAubhUI tao viatte suhamme a // 593 // maMDia moriputte akampie ceva ayalabhASA ya / meajje a pabhAse gaNadharA huMti vIrassa // 594 // prathamo'tra gaNadharamadhye indrabhUtiH dvitIyaH punarbhavati agnibhUtistRtIyo vAyubhUtizcaturtho vyaktaH, paJcamaH sudharmmasvAmI, SaSTho maNDikaputraH saptamo mauryaputraH putrazabdaH pratyekamabhisambadhyate, aSTamo'kampikaH navamo'calabhrAtA dazamo netAryaH ekAdazaH prabhAsaH, ete guNadharA bhavanti vIrasya // jaMkAraNa nikkhamaNaM vucchaM eersi ANupubIe / titthaM ca suhammAo niravaccA gaNaharA sesA // 596 // gaNadharade zanA 11 gaNadharAH // 311 // Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *A - kota yatkAraNaM-yanimittaM niSkramaNaM yattadornityAbhisambandhAt tat eteSAM gaNadharANAmAnupUA-paripAvyA vakSye, tathA tIrtha sudharmAt-paJcamAt gaNadharAt jAtaM, yato nirapatyA:-ziSyarahitAH zeSAH-indrabhUtyAdayo gnndhraaH|| tatra jIvAdisaMzayApanodanimittaM gaNadharaniSkramaNamitikRtvA yo yasya saMzayastadupadarzanArthamAha___ jIve kamme tajjIva bhUa tArisaya bandha mukkhe ya / devA neraiyA vA punne paraloa nivANe // 596 // Adyasya gaNabhRto jIve saMzayaH, kimasti nAstIti, dvitIyasya karmaNi, yathA jJAnAvaraNIyAdilakSaNaM karma kimasti kiM vA nAstIti, tRtIyasya tajjIveti kiM tadeva zarIraM sa eva jIvaH kiM vA'nya iti, na punarjIvasattAyAM tasya saMzayaH, caturthasya bhUteSu saMzayaH, kiM pRthivyAdIni bhUtAni santi kiM vA neti ?, paJcamasya 'tArisaya'tti kiM yo yAdRza iha bhave so'nyasminnapi bhave tAdRza evaM utAnyathApIti saMzayaH, SaSThasya bandhazca mokSazca bandhamokSaM tasmin saMzayoyathA bandhamokSau staH kiM vA neti, Aha-karmasaMzayAdasya ko vizeSaH1, ucyate, sa karmasattAgocaraH, ayaM tu tadastitve satyapi jIvakarmasaMyogavibhAgagocara iti, saptamasya kiM devAH santi kiM vA na santItisaMzayaH, aSTamasya nArakAH saMzayagocaraH, kiM te santi kiM vA na santIti, navanasya puNye saMzayaH, karmaNi satyapi kiM puNyamaiva prakarSaprAptaM prakRSTasukhahetuH tadeva cApacIyamAnamatyantasvalpAvasthaM duHkhasya, uta tadatirikaM pApamasti, AhosvidekamevobhayarUpamuta svatantramubhayamiti, dazamasya paraloke saMzayaH, satyApyAtmani paraloko-bhavAntaralakSaNaH kimasti kiM vA nAstIti, ekAdazasya nirvANe saMzayaH, nirvANaM kimasti kiMvA nati, Aha-bandhamokSasaMzayAdasya ko vizeSaH, ucyate-sa jhubhayago. For Private & Personal use only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyake zrImalaya samavasaraNe // 312 // caraH, ayaM tu kevalavibhAgaviSaya eva, tathA kiM saMsArAbhAvamAtra eka mokSaH kiM vA'nya ityAdi // sAmprataM gaNadharaparivAramAna pradarzanArthamAha paMca paMca sayA adhuTThasayA ya huMti duNha gaNA / duNhaM tu jualayANaM tisao tisao havai gaccho // 597 // vaitarani gaNadharANAM pratyekaM parivAraH paJca zatAni, tathA arddha caturthasya yeSu tAni arddhacaturthAni arddhacaturthAni zatAni mAnaM yayostau arddhacaturthazatau bhavato dvayoH pratyekaM gaNau, iha gaNaH samudAya evocyate, na punarAgamikaH, tathA dvayorgaNadharayugalakayoH pratyekaM trizatastrizato gacchaH, kimuktaM bhavati ? - uparisthitAnAM caturNAM gaNabhRtAM pratyekaM | pratyekaM trizatamAnaH parivAraH // uktamAnuSaGgikaM prakRtamudhyate - te hi devAstaM yajJapATaM parihRtya samavasaraNabhuvi nipatitavantaH, tAMzca tathA dRSTvA loko'pi tatraiva jagAma, bhagavantaM tridazalokena pUjyamAnaM dRSTvA atIva harSa cakre, pravAdazca saJjAtaH - sarvajJo'tra samavasRtastaM devAH pUjayantIti, atrAntare khalvAkarNitasarvajJapravAdo'marSAdhmAta indrabhUtirbhagavantaM prati prasthitaH, tathA cAha soUNa kIramANi mahimaM devehiM jiNavariMdassa / aha eha ahaMmANI amarisio iMdamUhanti // 598 // zrutvA - janaparamparAta AkarNya, pAThAntarato dRSTvA vA, mahimAM pUjAM devaiH kriyamANAM jinavarendrasya bhagavato varddhamAnasvAminaH, athAsmin prastAva eti - Agacchati bhagavatsamIpam, ahameva vidvAniti mAno'syeti ahaMmAnI amarSito'marSo - matsaravizeSaH sa sajJAto'sya so'marSitaH, mayi sati ko'nyaH sarvajJa ityapanayAmyadya sarvajJavAdamityAdi zaMkAviSa yaH parivAramAnaM // 112 // Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satsakaluSitAntarAtmA, ko'sAvityAha-indrabhUtiriti nAnA prathitA, sa bhagavatsamIpaM prApya bhagavantaM ca catusiMzadatizayasamanvitaM devAsuranarezvaraparivRtaM dRSTvA sAzakastadagratastasthau // etadeva savistaraM bhASyakAra Aha muttUNa mamaM logo, kiM vacai esa tassa pAmUle |anno'vi jANaimae Thiammi kattudhiyaM evaM? // 12 // mAM sakalazAstrapAragaM muktvA kimeSa lokastasya pAdamUlaM brajati !, na cAsau madapekSayA kimapi jAnAti, tathAhimayi prativAdini sthite'nyo'pi kimapi jAnAtIti kautastyametat, na caitatsambhavatIti bhaavH|| punarapyAha vacija va mukkhajaNo devA kaha'NeNa vimhayaM nIyA / vaMdaMti saMthuNaMti ajeNaM sababuddhIe // 121 // brajedvA tatpAdamUla mUrkhajano, mUrkhatayA yukAyuktavivekavikalatvAt , devAstu kathamanena vismayaM nItAH', yena vismayanayanena sarvajJabuddhyA taM vandante saMstuvanti ca / avA jArisao ciya so nANI tArisA murA tevi / aNusariso saMjogo gAmanaDANaM va mukkhANaM // 122 // ___ azvA yAdRza eva sa jJAnI te'pi surAstAdRzA eva, mUrkhA ityarthaH, tato'numadRzaM-anurUpaH saMyogastasya jJAninaH eteSAM ca devAnAM, kayorivetyAha-grAmanaTayoriva mUrkhayoH, yathA grAmo mUkhoM naTo'pi ca tathAviSavidyAvikalatvAt dAmUrkha iti parasparaM tayoH saMyogo'nurUpaH, evameSo'pIti / / kAuM hayappayA purato devANa dANakAmaM ca / nAsehaM nIsesaM khaNeNa sabaluvAyaM se| 123 // R+MAA A.yU.53 Jain Educato Internet Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyaka devAvaM dAnavAnAM ca purataH-agre tathAvidhapraznajAdaihatapratApaM kRtvA kSaNena-kSaNamAtreNa 'se' tasya sarvajJavAdaM nimzeSamahaM] | gautamA. zrImalaya- naashyaani| gamana samavasaraNa ia buNaM patto daDaM telukaparivudaM vIraM / cautIsAisayanihiM sa saMkio ciTTio purao // 124 // iti-pUrvoktamuktvA mATho bhagavatsamIpaM, dRSTvA ca bhagavantaM vIraM trailokyaparivRtaM catustriMzadatizayanidhi sa zaGkitaH purato'vasthitaH // atrAntare1 AbhaTTo ya jiNeNaM jAi-jarA-saraNavippanukeNaM / nAmeNa ya gutteNa ya sabanna savadarisiNA // 599 // IN 1 AbhASitaH-saMlapto jinena-bhagavatA mahAvIreNa jAtiH-prasUtirjarA-vayohAnilakSaNA maraNaM-dazavidhaprANaviprayoga rUpaM ebhirvipramuktatena, kathamAbhApita ityAha-nAnA-he indrabhUte ! ityevaMrUpeNa tathA gotreNa ca-yathA he gautamagotra !, |kiMviziSTena jinenetyAha-sarvajJena sarvadarzinA // Aha-yo jarAmaraNavinamuktaH sa sarvajJa eveti gatArthamidaM vizeSaNaM, na. nayavAdaparikalpitajAtvAdivipramuktamuktanirAsArthatvAt, tathAhi-kaizcid guNavipramuktamokSavAdibhiracetanA mukkA iSyante'tastannirAsArthamUce sarvajJena sarvadarzineti // itthaM nAmagotrAbhyAM saMlaptasya tasya cintA abhavat-tathA cAhahe! iMdabhUha ! goama ! sAgayamutte jiNeNa ciMtei / nAmapi me viANai, ahavA ko maM na yaannei||125||2||31|| // he indrabhUte ! gautama ! svAgata miti jinenoke sa cintayati-aho nAmApi me vijAnAti, athavA sarvatra prasiddho'haM | ko mAM na jaanaati|| 5.KACC-ka * ** Jain Education in For Private & Personal use only MIHainelibrary.org. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ %AMAC % jaha vA hiayagayaM me saMsaya mannija ahava chidikhaa| tA hunja vimhao me iya citaMto puNo bhaNio // 12 // | yadi me hadgataM saMzayaM manyeta-jAnIyAt, athavA chindyAt-apanayet, tato me vismayo bhavet-bhaviSyati iti cintayan punarapi bhagavatA bhaNitaH kiM bhaNita ityAha kiM manni asthi jIvo uyAhu nasthitti saMsayo tujjha / veya payANa ya atthaM na yANasI tesimo atyo||30|| 6 he gautama ! kiM manyase-asti jIvaH uta nAstIti, nanvayamanucita eva tava saMzayaH, yato'yaM saMzayaste viruddhavedapada zrutinivandhanaH, teSAM ca vedapadAnAnartha na jAnAsi, yathA na jAnAsi tathA vakSyAmaH, teSAmayamoM-vakSyamANasvarUpaH, anye tu kiMzabdaM paripraznArthe vyAcakSate, tacca na yujyate, bhagavataH sakalasaMzayAtItatvAt , saMzayavataH paripraznArthaH kiMzabdaprayogo, yathA kimitthamanyathA veti, athavA kimasti jIva uta nAsti iti manyase, ayaM tava saMzaya ityevaM vyAkhyeyaM, zeSaM tathaiva, yaduktaM saMzayastava viruddhapadazrutinibandhana iti, tAnyamUni vedapadAni-vijJAnaghana evaitebhyo bhUtebhyaH samutthAya punastAnyevAnu vinazyati na pretya saMjJAstI'tyAdi, tathA 'sa vai ayamAtmA jJAnamaya' ityAdIni ca, eteSAM ca vedapadAnAmayamoM bhavaccetasi viparivartate-vijJAnameva-caitanyameva dhano-nIlAdirUpatvAt vijJAnaghanaH sa eva etebhyaHadhyakSataH paricchidyamAnasvarUpebhyaH pRthivyAdilakSaNebhyo bhUtebhyaH samutthAya-utpadya punastAnyevAnu vinazyati-tAnyeva bhUtAni anusRtya vinazyati, tatraivAvyaktarUpatayA saMlInaM bhavatIti bhAvaH, na pretya saMjJAsti-mRtvA punarjanma pretyetyuhai cyate na tatsaMjJAsti, na paralokasaMjJAstIti bhAvaH, tataH kuto jIvaH / , yuktyupapannazcAyamartha iti te matiH, yato EOGA For Private & Personal use only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyake nAsau pratyakSeNa parigRhyate, atIndriyatvAt , nApyanumAnena, yatastalliGgaliGgisambandhapUrvakaM, na cAtra liGgasya liDinAhI jIvasizrImalaya saha sambandhaH pratyakSagamyo, liGginotIndriyatvAt , nApyanumAnagamyo'navasthAprasaktaH, tadapi hi liGgaliGgisambandhagrahaNasamavasaraNe bApUrvakaM, tatrApi ceyameva vArtA itynvsthaanussnggH| nApyAgamagamyaH, parasparaviruddhArthatayA tepAmAgamAna pramANatvAbhAvAta, tathAhi-kecidevamAhaH-etAvAneva loko'yaM, yaavaanindriygocrH| bhadre! vRkapadaM pazya, bdntybhushrutaaH||1|| // 314 // ityAdi, apare prAhu:-"na rUpaM bhikSavaH pudgalA"ityAdi, pudgale rUpaM niSedhayanti, amUrca AtmetyarthaH, anye punarevaM 'akartA nirguNo bhokA'ityAdi, apare evaM-"sa vai ayamAtmA jJAnamaya'ityAdi, nacaite sarva eva pramANaM, parasparavirodhena, ekArthAbhidhAyiparasparaviruddhavAkyapuruSavAtavat , ato na vidmaH-kimasti nAstItyayaM tavAbhiprAyA, taba vedapadAnAM cArtha na jAnAsi, ghazabdAt yukkiM hadayaM ca, tathAhi vedapadAnAmayamartha:-vijJAnapana eveti jJAnopayo. gadarzanopayogarUpaM vijJAnaM tato'nanyatvAt AtmA vijJAnaghanA, pratipradezamanantavijJAnaparyAyasahAtAtmakatvAdvA vijJAnaghanaH, ekzando'vadhAraNe vijJAnaghanAdananyatvAt vijJAnaghana eva, etebhyo bhUtebhyaH-kSityudakAdibhyaH samutthAyakathaJcidutpadyeti, ghaTavijJAnapariNato hi AtmA ghaTAd bhavati, tadvijJAnakSayopazamasya tatsApekSasvAd, anyathA nirAlambanavayA tasya mithyAtvaprasaktaH, evaM sarvatra bhAvanIyaM, tata ukaM tebhyaH samutthAya kathaJcidutpadyeti, punastAnyeva-bhUtAni // 3140 'anu vinazyati' teSu vivakSiteSu bhUteSu vyavahiteSu apagateSu vA AtmApi tena vijJAnaghanAtmanA uparamate'nyavijJAnAtmanA utpadyate, yadivA sAmAnyacaitanyarUpatayA'vatiSThate iti, na pretya saMjJA'sti-na prAkanI ghaTAdivijJAnasaMjJA'atizate, naghanaH, ekzandovAnanyatvAt AtmA vijJAdapadAnAmayamarthaH Jain Education inte Krjainelibrary.org Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28-36-38432364 sAmpratavijJAnopayogavignitatvAt , athavA evaM vyAkhyA-vijJAnaghana evaitebhyo bhUtebhyaH samutthAya punastAnyevAnu vinazyatItyetana, yataHpretyasaMjJA'sti-paralokasaMjJAsti // yadapyuktaM-nAsau pratyakSeNa parigRhyate iti tadapyasamIcInam, AtmanaH pratyakSasiddhatvAt , tadguNasya jJAnasya svasaMvedanapramANasiddhatvAt , tathAhi-svasaMviditA evAvagrahehApAyAdayaH utpadyante cyavante vA, tatastadguNasya svasaMviditatvAtsiddhamAtmanaH pratyakSatvaM, atha bravIthA bhUtaguNazcaitanyaM, tathA ca vede'pyuktam , 'etebhyo bhUtebhyaH samutthAya'tyAdi, tataH kathaM jJAnasya svasaMviditatve AtmanaHpratyakSatvaM , jJAnasyAtmaguNatvAbhAvAt ,tadayupha, bhUtaguNatve sati pRthivyAH kAThinyasyeva sarvatra sarvadA copalambhaprasaGgAt, na ca sarvatra sarvadA copalabhyate caitanyaM, loSThAdA mRtAvasthAyAM cAnupalambhAt, atha tatrApi caitanyamasti kevalaM zaktirUpeNa tato nopalabhyate, tadasamyaka, vikalpadvayAna tikramAt , sA hi zaktizcaitanyAdvilakSaNA uta caitanyameva!, yadi vilakSaNA tataH kathamucyate zaktirUpeNa caitanyamasti, nahi paTe vidyamAne paTarUpeNa ghaTastiSThatIti vaktuM zakyaM, tathA cAhAnyo'pi-"rUpAntareNa yadi tattadevAstIti mA rttiiH| caitanyAdanyarUpasya, bhAva tadvidyate katham // 1 // atha dvitIyaH pakSastarhi caitanyameva sA, kathamanupalambhaH 1, AvRtatvAdanupalambha iti cet, nanvAvRtirAvaraNaM, taccAvaraNaM kiM bhUtAnAM vivakSitapariNAmAbhAva uta pariNAmAntaraM Ahosvidanyadeva bhUtAtirikta kiJcit !, tatra na tAvadvivakSitapariNAmAbhAvaH, ekAntatuccharUpatayA tasyAvArakatvAyomAt , anyathA tasyApyatuccharUpatayA bhAvarUpatApattiH, bhAvatve ca pRthivyAdInAmanyatamo bhAvo bhavet 'pRdhivyAdInyeva bhUtAni tattva'miti bacanAda, pUthinyAdIni ca bhUtAni caitanyasya vyAkAni nAvArakANIti kathamAvArakatvaM vasyopapacimat , atha pari CRACAKACHRAMMAR - 4 For Private & Personal use only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyake zrImalayasamavasaraNe // 315 // Jain Education inter NAmAntaraM tadayuktaM, pariNAmAntarasyApi bhUtasvabhAvatayA bhUtavat vyaJjakatvasyopapatternAvArakatvasya, athAnyadeva bhUtAtiriktaM kiJcit tadatIvAsamIcInaM, bhUtAtiriktAbhyupagame 'catvAryeva pRthivyAdIni bhUtAni tattva' miti tattvasaGkhyA vyAghAtaprasaGgAt, api ca-idaM caitanyaM pratyekaM vA bhUtAnAM dharmaH samudAyasya vA ?, na tAvatpratyekamanupalambhAt, nahi pratiparamANu saMvedana mupalabhyate, api ca yadi pratiparamANu saMvedanaM bhavettarhi puruSasahasra caitanyavRndamiva parasparaM bhinnasvabhAvamiti naikarUpaM bhavet, atha caikarUpamupalabhyate, ahaM pazyAmi ahaM karomItyevaM sakalazarIrAdhiSThAnAdekarUpatayA'nubhavAt, atha samuH dAyasya dharmastadapyasat, pratyekamabhAvAt, nahi pratyekaM yadasattatsamudAye bhavati, yathA reNuSu tailaM syAdetad-yadvat madyA | GgeSu pratyekaM madazaktiradRSTApi samudAye'pi bhavantI dRzyate tadvaccaitanyamapi bhaviSyati ko doSaH ?, tadasamyak, pratye kamapi madyAGgeSu madazaktyanuyAyimAdhuryAdiguNadarzanAt, tathAhi -- dRzyate mAdhurya mikSura se dhAtakIpuSpeSu ca manAk vikalato| tpAdakatvAdi, na caivaM caitanyaM sAmAnyato'pi bhUteSu pratyekamupalabhyate, tataH kathaM samudAye tadbhavitumarhati 1, mA prApatsarvatra sarvasya bhAvaprasaktyA'tiprasaGgaH, kizva-yadi caitanyaM bhUtadharmmatvena pratipatraM tato'vazyamasyAnurUpo dharmI pratipattavyaH, Anu. | rUpyAbhAve jatukAThinyayoriva parasparaM dharmmadharmibhAvAnupapatteH, na ca caitanyaM bhUtAnurUpo dharmI, vailakSaNyAt, tathAhi-caitanyaM bodhasvarUpamamUrttaM ca bhUtAni ca tadvilakSaNAni, tataH kathaM parasparameSAM dharmadharmibhAvasaMbhavaH 1, na ca caitanyamidaM bhUtAnAM kArya, atyanta vilakSaNatayA kAryakAraNabhAvasyApyayogAt, tathA coktam- "kAThinyAbodharUpANi, bhUtAnyadhyakSasiddhitaH / cetanA ca na tadrUpA, sA kathaM tatphalaM bhavet 1 // 1 // " api ca- yadi bhUtakArya caitanyaM tarhi kiM na sakalamapi jagat jIvasi ddhiH // 115 // w.jainelibrary.org Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prANimayaM bhavati, pariNativizeSasadbhAvAbhAvAditi cet, nanu so'pi pariNativizeSasadbhAvaH sarvatrApi kasmAnna bhavati ? | so'pi hi bhUtamAtranimittaka eva, tataH kathaM tasyApi kvacitkadAcidbhAvaH 1, anyaca -sa kiMrUpaH pariNativizeSa iti vAcyam 1, kaThinatvAdirUpa iti cet, tathAhi -- kASThAdiSu dRzyante ghuNAdijantavo jAyamAnAstato yatra kaThinatvAdivizeSastatprANimayaM na zeSamiti, tadapyasat, vyabhicAradarzanAt, tathAhi - aviziSTe'pi kaThinatvAdivizeSe kacidbhavati, kvacitkaThinatvAdivizeSamantareNApi saMsvedajA nabhasi ca saMmUcchimA jAyante, kizca samAnayonikA api vicitravarNasaMsthAnAH prANino dRzyante, tathA gomayAdyekayonisambhavino'pi kecinnIlatanavo'pare pItakAyA anye vicitravarNAH, saMsthAnamapyeteSAM parasparaM vibhinnaM, tadyadi bhUtamAtranimittaM caitanyaM tata ekayonikAH sarve'pyekavarNasaMsthAnA bhaveyurna ca bhavanti, tasmAdAtmAna eva tattatkarmavazAt tathA tathotpadyante iti // syAdetat-Agacchan gacchat vA AtmA nopalabhyate, kevalaM dehe sati saMvedanagupalabhAmahe, dehAbhAve ca bhasmAvasthAyAM na, tasmAnnAtmA, kintu saMvedanamAtramevaikaM taca dehakArya deha eva ca samAzritaM, kuDye citravat, nahi citraM kuddhyavirahitamavatiSThate, nApi kuDyAntaraM saGkA| mati, AgataM vA kuDyAntarAt, kiMtu kuDya evotpannaM kuDya eva ca vilIyate, evaM saMvedanamapi, tadapyasat, AtmA hi svarUpeNAmUrttaH, Antaramapi zarIramatisUkSmatvAnna cakSurviSayaH, taduktamanyairapi - " antarA bhavadeho'pi, sUkSmatvAnopalabhyate / niSkrAman pravizan vApi, nAbhAvo'nIkSaNAdapi // 1 // " tata AntarazarIrayukto'pyAtmA Agacchan | gacchan vA nopalabhyate, liGgatastUpalabhyate, tathAhi -- kRmerapi jantostatkAlotpannasyApyasti nijazarIraviSayaH prati Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAvazyakAThabandhA, upaghAtakamupalabhya palAyanadarzanAt , yasa madviSayaH prativandhA sa tadvipapaparizIlanAmyAsapUrvakA, tathA darzanAta, jIvasina khalvatyantAparijJAtaguNadoSavastuviSaye kasyApyAgraha upajAyate, tato janmAdau zarIrAgrahaH zarIraparizIlanAbhyAsajasamavasaraNe nitasaMskAranivandhana iti siddhamAtmano janmAntarAdAgamanaM, tathA ca kecit paThanti-"zarIrAmaharUpasya, cetasaH sambhavo yadA / janmAdau dehino dRSTaH, kiM na jnmaantraagtiH||1||" athAgatiH pratyakSato nopalabhyate tataH kv||316|| manumAnAdavasIyate, naiSa doSaH, anumeyaviSaye pratyakSavRtteranabhyupagamAt, parasparaviSayaparihAreNa hi prtykssaanumaanyoH| pravRttiriSyate, tataH kathaM sa eSa doSaH, bhAha ca-"anumeye'sti nAdhyakSamiti kaivAtra dusstttaa| adhyakSasyAnumAnasva, viSayo viSayo nahi // 1 // " bhaya tajjAtIye'pi pratyakSavRttimantareNa kathamanumAnamudayitumutsahate !, na khalu pakhAgni-1 viSayA pratyakSavRttirmahAnase'pi nAsIt tasmAnyatra vividharAdau dhUmAt dhUmadhvajAnumAnaM bhavati, tadapyasamyaku, atrApi tajjAtIye pratyakSavRttibhAvAt, tathAhi-Agraho'nyatra parizIlanAbhyAsapravRttaH pratyakSata evopalandhastatastadupaSTammene-151 hApyanumAnaM pravate, ukaMca-AgrahastAvadamyAsAt, pravRtta upalabhyate / anyatrAdhyakSataH sAkSAttato dehe'numAna kim / / // 1 // " yo'pi citradRSTAntaHprAgupanyastaH so'pyayukto, vaiSamyAt, tathAhi-citramacetanaM gamanasvabhAvarahitaM ca, AtmA ca cetanaH karmavazAt gatyAgatI ca kurute, tataH kathaM dRSTAntadAAntikayoH sAmyam , tato yathA kazcide-15 vadatco vivakSite prAme katipayadinAni gRhArambhaM kRtvA prAmAntare gRhAntaramAsthAyAvatiSThate, tadAtmA'pi vivakSite &bhadhe dehaM parihAya bhavAntare dehaantrmaarclyaavtisstthte| baccottam-taca saMvedanaM dehakArya'miti, sanna, cAbhurAdika saMve AAAAAAACACANCY Jain Education et For Private & Personal use only jainelibrary.org Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nasAdika evArtha vyApriyate, tatsAmanyAya vyApriyate tadA rUpe vijJAnamuttamanojJAna, tato na tatpratiniyatakA danaM dehAzritamapi kathaJcidbhavatu, cakSurAdIndriyadvAreNa tasyotpattisambhavAta, battu mAnasaM tatkathaM, nahi tadehakArya hamupapattimat , yuktyayogAt , tathAhi-tanmAnasaM jJAnaM dehAdutpadyamAnamindriyarUpAdvA samutpadyata anindriyarUpAhA keza nakhAdilakSaNAt, tatra na tAvadAdyaH pakSaH, indriyarUpAt tadutpattAvindriyabuddhivad vartamAnArthagrahaNaprasake, indriyaM hi vArttamAnika evArthe vyApriyate, tatsAmarthyAdupajAyamAnaM mAnasamapi jJAnaM paJcendriyajJAnamiva varcamAnArthagrahaNaparvavasitasattAkameva bhavet, atha yadA camU rUpaviSaye vyApriyate tadA rUpe vijJAnamutpAdayati na zeSakAlaM, tatastapavijJAnaM vartamAnArthaviSayaM, vartamAna evArthe cakSuSo vyApArAt, rUpaviSayavyAvRtyabhAve ca manojJAna, tato na tatprati niyatakAla1viSaya, evaM zeSeSvapi indriyeSu vAcyaM, tataH kathamiva manojJAnasya vartamAnArthagrahaNaprasaktiH, tadasAdhIyo, yata indriyAzritaM taducyate yadindriyavyApAramanusRtyopajAyate indriyANAM ca vyApAraH pratiniyate eva vArtamAnike svasvaviSaye, manojJAnamapi yadIndriyavyApArAzritaM tata aindriyajJAnamiva vArcamAnikArthagrAhakameva bhavet, anyathA DAindriyAzritanava tanna syAt, tathA ca kecityaThanti-"akSavyApAramAzritya, bhavadakSajamiSyate / tadnyApArona tatreti, kadhamakSabhavaM bhavet // 2 // " athAnindriyarUpAditi pakSastadapyayuktaH, tasyAcetanatvAt , navacetanatvAditi ko'rthaH, yadi indriyavijJAnarahitatvAditi, tadipyata eva, yadi nAmendriyavijJAnaM tato na bhavati manovijJAnaM tu kasmAt na bhavati', manovijJAnaM notpAdayatItyacetanatvaM tadA tadeva vicAryamANamiti pratijJArthaMkadezAsiddho hetuA, tadapyamat, acetana tvAditi kimukaM bhavati |-svnimicvijnyaanH sphuracidUpatayA'nupalabdheH, sparzAdayo hi svasvanimittavijJAnaH sphuracipA ain Education International For Private & Personal use only w jainelibrary.org Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyake zrImalayasamavasaraNe diH // 317 // upalamyante, kathaM temyo manojJAnaM bhavatIti pratiyanti sudhiyaH, Aha -"cetayanto na dRzyante, kezazmazruna-1 jIvasikhAdayaH / tatastebhyo manojJAnaM, bhavatItyatisAhasam // 1 // " apiSa-yadi kezanakhAdipratibaddhaM manojJAnaM tatastaducchede mUlata eva na syAt , tadupaghAte copahataM bhavet, naca bhavati, tasmAnAyaM pakSaH kssodkssmH| kizva-manojJAnasya sUkSmArthamettRtvasmRtipATavAdayo vizeSA anvayavyatirekAbhyAmabhyAsapUrvakA dRSTAH, tathAhi-tadeva zAstramIhApohAdiprakAreNa yadi punaH punaH paribhAvyate tataH sUkSmatarArthAvabodha ullasati smRtipATavaM cApUrvamujRmbhate, evaM caikazAstrAbhyAsataH sUkSmArthamettRtvazaktI pATavazaktau copajAtAyAmanyeSvapi zAstrAntareSu anAyAsenaiva sUkSmArthAvabodhaH smRtipATavaM collasati, tadevamabhyAsahetukAH sUkSmArthabhettRtvAdayo manojJAnasya vizeSA dRSTAH, atha ca kasyacididaM janmA|bhyAsavyatirekeNApi dRzyate, tato'vazyaM pAralokikAmyAsahetukA iti pratipattavyaM, kAraNena saha kAryasyAnyathAnupapanna-5 tvaprativandhato'dRSTatatkAraNasyApi tatkAryatvavinizciteH, tataH siddhaH paralokayAyI jIvaH, siddhe ca tasmin paralokayA-1 dhAyini yadi kathaJcidupakArI cAkSuSAdevijJAnasya deho bhavet bhavatu na kazciddoSaH, kSayopazamahetutayA dehasyApi kathaJci-12 dupakAritvAbhyupagamAt, na caitAvatA tannivRttau sarvathA tannivRttiH, nahi vaDherAsAditavizeSo ghaTo vahinivRttI samUlo cchedaM nivarttate, kevalaM vizeSa eva kazcanApi, yathA suvarNadravatA, evamihApi dehanivRttI jJAnavizeSa eva ko'pi tatpra-II // 317 // 1 tibaddho nivartatAM, na punaH samUla jJAnamapi, yadi punardehamAtranimittakameva vijJAnamiSyeta dehanivRttau ca nivRttimattahi 5 dehasya bharamAvasthAyAM mA bhUda, dehe tu tathAbhUte evAvatiSThamAne mRtAvasthAyAM kasmAna bhavati, prANApAnayorapi hetu CACASSES lain Eucalan International For at & Personal Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -14 tvAttadabhAve na bhavatIti cet, na, prANApAnayoJjanahetutvAyogAt, jJAnAdeva ca tayorapi pravRttaH, tathAhi-yadi mandI prANApAnau nisraSTumiSyate tato mandau bhavato, dIrthoM cettarhi dIrghAviti, yadi punardehamAtranivRttau prANApAnau prANApAnanimittaM ca vijJAnaM tarhi netthamicchAvazAt prANApAnapravacanaM bhavet , nahi dehamAtranimittA gauratA zyAmatA vA icchAvazAtpravarttamAnA dRSTA, prANApAnanimittaM ca yadivo vijJAnaM tataHprANApAnanirhAsAtizayasaMbhave jJAnasyApi nirhAsAtizayau syAtAm , avazyaM hi kAraNe parihIyamAne abhivarddhamAne ca kAryasyApi hAnirupacayazca bhavati, yathA mahati mRtpiNDe mahAn ghaTo'lpe cAlpIyAn , anyathA kAraNameva tanna syAt, na ca bhavataHprANApAnanihAsAtizayasaMbhave vijJAnasyApi nirhAsAtizayau, viparyayasyApi bhAvAt , maraNAvasthAyAM prANApAnAtizayasambhave'pi vijJAnasya hAsadarzanAt, syAdetattadAnIM vAtapittAdibhirdoSahasya viguNIkRtatvAt na prANApAnAtizayasaMbhave'pi jJAnasyAtizayasambhavo'ta eva mRtAvasthAyAmapi na caitanyaM, dehasya viguNIkRtatvAt , tadasamIcInatarameva, evaM sati mRtasyApi punarujjIvanaprasake, tathAhimRtasya doSAH samIbhavanti, samIbhavanaM ca doSANAmavasIyate jvarAdivikArAdarzanAt, samatvaM cArogyaM, tathA cAhuvRddhAH-"teSAM samatvamArogyaM, kSayavRddhI viparyaya"iti, ArogyalAbhatve dehasya punarujjIvanaM bhavet , anyathA dehaH kAraNameva cetaso na syAt , tadvikArabhAvAbhAvAnanuvidhAnAt, evaM hi dehakAraNatA vijJAnasya zraddheyA syAt yadi punarujjIvana bhavet, syAdetad-ayuktamidaM punarujjIvanaprasaGgApAdanaM, yato yadyapi doSA dehasya vaiguNyamAdhAya nivRtcAstathApi na tatkRtasya vaiguNyasya nivRttiH, nahi dahanakRto vikAraH kAThe dahananivRttau nivartamAno dRSTaH, tadayuktam, iha hi kaci. Jein Education International Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ E Avazyaka danivartyavikArArambhakaM, yathA vahiH kAThe, zyAmatAmAtramapi vahinA kRtaM kAThe vahinivRttau na nivartate, kiJcit niva- jIvasizrImalaya- sArtyavikArArambhakaM, yathA sa evAgniH suvarNe, tathAhi-agninA kRtA suvarNe dravatA agninivRttI nivartate, tatra vAyvA- dbhiH samavasaraNe 1dayo doSA nivartyavikArArambhakAzcikitsAprayogadarzanAt , yadi punaranivartyavikArArambhakA bhaveyustahiM na tadvikAra-31 nivartanAya cikitsA vidhIyeta, vaiphalyaprasaGgAt, na ca vAcyaM maraNAt prAktanadoSA nivartyavikArArambhakA maraNakAle // 31 // tvanivartyavikArArambhakA iti, ekasya ekatraiva nivAnivartyavikArArambhakatvAyogAt , nokameva tatraiva niva_vikA. rambhakamanivartyavikArArambhakaM ca bhavitumarhati, tathA adarzanAt, nanu dvividho hi vyAdhiH-sAdhyo'mAdhyazca, tatra || sAdhyo nivartyaH, tameva cAdhikRtya cikitsA phalavatI, asAdhyo'nivartanIyaH, na ca sAdhyAsAdhyabhedena vyAdhidaividhyamapratItaM, sakalalokaprasiddhatvAd, vyAdhizca doSavaiSamyakRtaH, tataH kathaM doSANAM nivAnivartyavikArArambhakatvamanupapannamiti, tadapyasat, bhavanmatenAsAdhyabyAdhyanupapatteH, tathAhi-asAdhyatA vyAdheH kacidAyuHkSayAt , tathAhi-tasmibheva vyAdhau samAne'pyauSadhavaidyasamparke kazcindhiyate kazcina, kvacitpunaH pratikUlakarmodayAt , pratikulakarmodayajanito | hi zvitrAdivyAdhirauSadhasahasrairapi kazcidasAdhyo bhavati, etacca dvividhamapi vyAdherasAdhyatvamahatAmeva mate saGgacchate. na bhavato bhUtamAtratattvavedinaH, kvacitpunarasAdhyo cyAdhirdoSa kRtavikAranivarcanasamarthasyauSadhasyAbhAvAt vaidyasya vA, vaidyau-18||18|| paghasamparkobhAve hi vyAdhiHprasapan sakalamapyAyurupakramate, nanu vaidyauSadhasamparkAbhAvAdevAsmAkamapi punarujjIvanaM na bhavi.] pyati, nahi vadasti kizcit auSadhaM yo vA yat punarujjIvayati, tadapyayukta, vaidyauSadhe hi dopavikAranivarcanA mizvete, For Private & Personal use only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na punaratyantAsatazcaitanyasyotpAdanAthai, tathA'nabhyupagamAt doSakRtAzca vikArAmRtAvasthAyAM svayameva nivRttAH, jvarAderadarzanAt, tataH kiM vaidyauSadhAnveSaNeneti tadavastha eva punarujjIvanaprasaGgaH, api ca-kazciddoSANAmupazame'pyakasmAniyate, kazciJcAtidoSaduSTatve'pi jIvati, tadetadbhavanmate kathamupapattimarhati !, tathA ca kecihavate-'doSasyopasame'pyasti, maraNaM kasyacit punaH / jIvanaM doSaduSTatve'pyetanna syAd bhavanmate // 1 // ' arhatAM tu zAsane yAvad AyuHkarma vijRmbhate tAvad doSairatipIDito'pi jIvati, AyuHkarmakSaye ca doSANAmadhAkRtAvapi ghiyate, tanna dehamAtrakAraNaM saMvedanaM, anyacca-dehaH kAraNaM saMvedanasva sahakAribhUtaM vA upAdAnabhUtaM vA!, yadi sahakAribhUtaM tadiSyata eva, dehasyApi kSayopazame hetutayA kathaMcidvijJAnahetutvAmyupagamAt, athopAdAnabhUtaM tadayukta, upAdAnaM hi tat tasya yadvikAreNa yasya vikAro, yathA mRd | ghaTasya, na ca dehavikAreNaiva vikAraH saMvedanasya, dehavikArAbhAve'pi bhayazokAdinA tadvikAradarzanAt, na tad deha upAdAnaM saMvedanasya, tathA ca vadantyupAdAnalakSaNamapare-"avikRtya hi yad vastu, yaH padArtho vikAryate / upAdAnaM na tattasya,yuktaM gogavayAdivat // 1 // " etena yaducyate-mAtApitRcaitanyaM sutacaitanyasyopAdAnamiti, tadapi pratikSiptaM, tatrApi tadvikAre vikAritvaM tadavikAre cAvikAritvamiti niyamAdarzanAt, anyacca-yadyasyopAdAnaM tattasmAdabhedena vyavasthitaM, yathA mRdo ghaTaH, mAtApitRcaitanyaM ca sutacaitanyasyopAdAnaM tataH sutacaitanyaM mAtApitRcaitanyAdabhedena vyavatiSThate, tasmAd / yatkizcidetat , tanna bhUtadharmo bhUtakArya vA caitanyaM, kiM tvAtmano guNa iti, tadguNasya pratyakSasiddhatvAtpratyakSasiddha AtmA, anumAnasiddhazca, taccAnumAnamidaM-rUpAdIndriyANi vidyamAnaprayojakAni karmakaraNatve sati grAhyagrAhakarUpa AKARAAGIC.91-04--1 Jain Educato International Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAvazyake zrImalayasamavasaraNe // 319 // svAt , ye karmAkaraNatve sati grAhyagrAhakarUpe te vidyamAnaprayojake, yathA saMdaMzAyaHpiNDau, karmakaraNarUpANi ca snti| jIvasiddhI grAhyagrAhakarUpANi rUpAdIndriyANi tato vidyamAnaprayojakAnIti, na cendriyANAM svata upalambhakatvaM yena rUpAdigrahaNaM prathamagaNaprati teSAM kartRtvamevopagamyata na karaNatvaM, acetanatvena svata upalambhakRttvAyogAt, tathA cAtra prayogaH-yadacetanaM tanno- dharaH palabdhR yathA ghaTaH, acetanAni ca dravyendriyANi, na cAyamasiddho hetuH, yataH khalu dravyendriyANi nivRttyupakaraNarUpANi, nivRttyupakaraNe ca pudgalamaye, pudgalamayaM ca sarvamacetanaM, pudgalAnAM kAThinyAbodharUpatayA caitanyaM prati dhammatvAyogAt , dharmAnurUpo hi sarvatrApi dharmI, yathA kAThinyaM prati pRthivI, yadi punaranurUpatvAbhAve'pi dharmadhammibhAvo| bhavet tataH kAThinyajalayorapisa bhavet, na ca bhavati, tasmAdacetanAHpadagalA, tathA cokam-"bohasabhAvamamutta visayapariccheyagaM ca ceyannaM / vivarIyasahAvANi ya bhUyANi jagappasiddhANi // 1 // tA dhammidhammabhAvo kahameesiM aNabhuvagame ya / aNurUvattAbhAve kAThinnajalANa kiM na bhave // 2 // (dharmasaM. 50-51) tataH svata upalambhakatvAbhAvAt rUpAdigrahaNaM pratIndriyANaM karaNabhAva eva, na kartabhAva iti sthitam / athavedamanumAna-sabhoktRkamidaM zarIraM bhogyatvAt, sthAlasthitIdanavat, bhogyatA ca zarIrasya jIvena tathA nivasatA bhujyamAnatvAt, dvayorapi ca prayogayoH sAdhyasAdhanapratibandhaH, pratibandhasiddhidRSTAnte pratyakSapramANasiddheti nokaliGkaliGgisambadhAnaharUpadoSAvakAzaH, Agamagamyo'pyeSa // 319 // jIvaH, tathA cAgamaH-"aNidiyaguNaM jIvaM, dunneyaM maMsacakkhaNA / siddhA passaMti sabanna, nANasiddhA ya sAhuNoM ||shaa" (da0a05-34 bhA.) atra jJAnasiddhAHsAdhavo-bhavasthakevalinaH, zeSa sugama,na cAgamAnAM parasparaviruddhArthatayA sarveSAmaSya Jain Education international For Private & Personal use only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ #prAmANyamabhyupeyaM, sarvajJamUlasyAvazyaM pramANatvenAbhyupagamArhatvAda, anyathA samyakpramANApramANavibhAgApariNateH prekSAva-IN tAkSitiprasaGgAt , atha kathametatpratyeyaM yathA'yamAgamaH sarvajJamUla iti !, ucyate, yadukko'rthaH pratyakSeNAnumAnena ca na bAdhyate nApi pUrvAparavyAhataH so'vasIyate sarvajJapraNIto'nyasya tathArUpatvAsambhavAt , tatastasmAdyasiddhaM tatsarva susi ddham , uktaM ca-di?Na ya iTeNa ya jaMmi viroho na jujai kahiMci / so Agamo tato jaM nANaM taM sammanANaMti hai||1|| (dharma0 519) tataH pratyakSAnumAnAgamapramANasiddhatvAdvedapratiSThitatvAcca saumya ! asti jIva iti pratipattanyam , Aiha vedapadonyAsastena vedAnAM pramANatvenAGgIkRtatvAt // chinnammi saMsayammi a jiNeNa jara-maraNavippamukkeNaM / so samaNo pavaio paMcahiM saha khaMDiyasaehiM // 601 // | uktapramANena jinena-bhagavatA varddhamAnasvAminA jarAmaraNAbhyAmuktalakSaNAbhyAM vipramukta iva vipramuktaH tena chinne*nirAkRte saMzaye sa indrabhUtiH paJcabhiH khaNDikazataiH-chAtrazataiH saha zramaNaHpravrajita,pravrajitaHsan sAdhuH saMvRtta ityarthaH // / prathamo gaNadharaH samAptaH taM paiva souM bIo AgacchaI amariseNaM / vaccAmi NamANemI parAjiNittA Na taM samaNaM // 602 // taM-indrabhUti pravajitaM zrutvA dvitIyaH khalvagnibhUtiratrAntare amarSeNa prAgvyAvarNitasvarUpeNa hetubhUtena Agacchati bhaga-1 vatsamIpaM, kenAbhiprAyeNetyAha-brajAmi, Namiti vAkyAlaGkAre AnayAmi, nijabhrAtaramindrabhUtimiti gamyate, parAjitya Namiti pUrvavat taM zramaNamindrajAlikakalpamiti / punarapi kiM cintayannasAvAgata ityAha For Private & Personal use only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Tr Avazyaka zrImalayasamavasaraNe // 32 // chalio chalAiNA so manne mAiMdajAlio vAvi / ko jANai kaha vattaM ittAhe vahamANI se?||127 bhaa0|| karmavAde durjayatribhuvanasyApi madbhAtA indrabhUtiH, kevalamahamidaM manye-chalAdinA chalito'sau tena, sa hi chalajAtinigrahasthA dvitIyo nagrahaNanipuNaH sambhAvyate, athavA mAyendrajAlikaH ko'pi nizcitamasau yena tasyApi jagadgurormabhAturdhamitaM cetaH, gaNadharaH yadivA ko jAnAti tayoH kimapi vAdasthAnaM kathamapi vRttaM !, matsarokSatvAd, ata UrdU mayi tatra gate 'se' tasya chalAdikuzalasya mAyendrajAlakuzalasya vA 'vaTTamANI ti yA kAcit vArtA vartanI vA bhaviSyati, tAM drakSyatyayaM samagro'pi loka iti gamyate // idaM ca tena tatrAgacchatA proktamso pakkhaMtaramagapi jAi jai me tao mi tasseva / sIsattaM huna gao vuttuM patto jiNasagAsaM // 128 bhaa0|| ko jAnAti tAvadindrabhUtistena kathamapi nirjitaH', mama punarekamapi pakSAntaraM-pakSavizeSa sa yadi yAti, kimukt| bhavati ?-madvihitasya sahetUdAharaNasya pakSavizeSasya yadyuttarapradAnena kathamapi pAraM gacchati tato mIti vAkyAlaGkAre tasyaiva zramaNasya ziSyatvena gato'haM bhaveyamiti uktvA prApto jinasya-bhagavato mahAvIrasya sakAzaM-samIpam // tataH kimityAhaAmaho ya jiNeNaM jAijarAmaraNavippamukkeNa / nAmeNa ya gotteNa ya savannUsabadarisINa // 603 // // 32 // he aggimati goyamasAgayamutte jiNeNa ciMtehAnAmapi me biyANaha, ahavA ko maMna yaannaah||129 bhaa0|| jai vA hiyayagayaM me saMsaya manneja ahava chidijAtohoja vimhao me iya ciMteto puNo bhnnito||130bhaa0|| idaM gAthAtrayamapi pUrvavadeva / / - on-CLASAN F Jain Education inte For Private & Personal use only gww.jainelibrary.org Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** * *4% kiM manne atyi kamma? uyAhu natyitti saMsao tujhaM / veyapayANa ya atyaM na yANasI tesimo atyo // 30 // he agnibhUte / gautama! tvametat manyase-cintayasi, yaduta karma-jJAnAvaraNIyAdi kimasti uta nAstIti !, nanvayamanucitastava saMzayaH, yato'yaM saMzayastava viruddhavedapadazrutinibandhanaH, teSAM ca vedapadAnAmartha samyak na jAnAsi, yathA na jAnAsi tathA vakSyAmaH, teSAmayamayoM vakSyamANalakSaNa iti gaathaakssraarthH| tAni ca vedapadAnyamUni-"puruSa evedaM niM sarva yadbhUtaM yacca bhAvyaM utAmRtatvasyezAno yadannenAtirohati yadejati yannejati yad dUre yadu antike yadantarakha sarvasyAsya bAhyata" ityAdi, tathA 'puNyaH puNyene'tyAdi, teSAmayamarthastava cetasi viparivarcate-puruSaH-AtmA, evakAro'vadhAraNe,saca puruSAtiriktasya karmaprakRtIzvarAdervyavacchedArthaH, idaM-sarva pratyakSaM vartamAna cetanAcetanasvarUpaM nimiti vAkyAlaGkAre yadbhatam-atItaM yacca bhAvyaM-bhaviSyat , muktisaMsArAvapi sa eva, puruSa ityarthaH, utAmRtatvasyezAna iti, utazabdo'pizabdArthaH, sa ca samuccaye, amRtatvasya ca-amaraNabhAvasya mokSasya IzAnaH-prabhuH, yadannenAtirohatIti cazabdasya luptasya darzanAd yazcAnnena-AhAreNAtirohati-atizayena vRddhimupaiti, tathA yat ejati-calati pazvAdi, yat nejati-na calati parvatAdi, atra aikAro na bhavatyArpatvAt , yaddUre mervAdi yadu antike uzabdo'vadhAraNe yadantike-samIpe tatsarva puruSa eva, tathA yat antaH-madhye asya-cetanAcetanasya sarvasya yadeva sarvasyAsya bAhyaM tatsarva puruSa eva, tatastadatiriktasya karmaNaH kila sacA duHzraddheyeti / tathA na pratyakSapramANagamyamidaM karma, atIndriyatvAt , nApyanumAnagamyaM, tatra pratyakSApravRttaH, nApyAgamagamyam , AgamAnAM parasparaviruddhArthabhASitayA prAmANyAyogAt, anyacca-amUrta AtmA mUrta ca kammAbhyupama 4 4 *4%- * * Jain Education Internet For Private & Personal use only jainelibrary.org Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -M Avazyake zrImalayasamavasaraNe karmavAde dvitIyo gaNadharaH // 32 // -4Ksteries myate, tataH kathamamUrtasya mUrtena saha saMyogaH, saMyujyamAnatA kila mUrcAnAmeva dharma iti pravAdaH, tathA kathamamUrtasya mUrtena karmaNA'nugrahopaghAtau !, na khalu nabhasazcandanAdinopagraho lakuTAdinA copaghAto bhavati, atha ca zrutiSu karmasattA gIyate "puNyaH puNyena karmaNA, pApaH pApena karmaNA" tato na vidmaH-kimasti karma kiM vA nAstIti tavAbhiprAyaH, tatra vedapadAnAmartha na jAnAsi, cazabdAt yukti bhAvArtha ca, teSAM hi vedapadAnAmayamekavAkyatayA vyavasthito'rtha:-iha trividhAni vedavAkyAni-kAnicid vidhivAdaparANi kAnicidarthavAdapradhAnAni aparANi tvanuvAdaparANi, tatra 'agnihotraM juhuyAsvargakAma' ityAdIni vidhivAdaparANi, arthavAdastu dvidhA-stutyarthavAdo nindArthavAdazca, tatra stutyarthavAdapradhAnAni yathA 'sa sarvavit yasyaiSA mahimA bhuvi Aditye, brahmapure hyeSa vyomni AtmA supratiSThitastamakSaraM vedayate, atha yastu sarvajJaH sa sarvavit sarvamevAviza' ityAdi, nindArthavAdapradhAnAni yathA 'eSa kA prathamo yajJo?, yo'gniSTomaH, yo'nnena aniSTvA anyena yajate sa garttamabhyapata'dityAdi, atra pazumedhAdInAM prathamaM karaNaM nindyate ityayaM nindArthavAdaH, 'dvAdaza mAsAH saMvatsaraH agniruSNo'gnihimasya bheSaja'mityAdIni tvanuvAdapradhAnAni, loke prasiddha syaivArthasya etairanuvAdAt, puruSa evedaM nimityAdInyapi puruSastutiparANi, yadivA jAtyAdimadatyAgAyAdvaitabhAvanApratipAdakAni na karmasattApratiSedhakAni, itthaM caitadaGgIkarttavyaM, na khalvakarmaNa AtmanaH kartRtvopapattiH, ekAntazuddhatayA pravRttinibandhanAbhAvAt, na ca vAcyaM zarIra-16 vAn khalvIzAna Arambha upapattimAn , svazarIrArambhe'pi tasyokadoSAnatikramAt, atha brUSe-anyastatzarIrArambhAya | vyApriyate,saca zarIravAn sattArambhaka iti, tadapyasamyaka, tatrApi vikalpadayapravRtteH, sa hyanyastatzarIrArambhAya vyApriyate AC-AAMARCH // 21 // For Private & Personal use only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa zarIrI azarIrIti bA 1, tatra yathAdyaH pakSastataH sa zarIrI katham 1, anyena taccharIrakaraNAditi cet nanu taMtrApIyameva vArttetyanavasthAnuSaGgaH, athAzarIrIti pakSastadapyayuktam, azarIritayA tasyApyArambhakatvAyogAt, svAdetad - eSa naH siddhAnto yadA kamrmmarahitasyApyAtmanaH zarIra karaNecchopajAyate tadA zarIramArabhate, AtmanaH sakalazaktisamanvitatvAt, ata eva muktAtmano na bhUyaH zarIritvaprasaGgaH, zarIrakaraNecchAyA evAbhAvAt, tadapyazlIla, zuddhasya sato rAgadveSarahitatayA zarIrakaraNecchAyA evApravRtteH, muktAtmavat, tataH karmmasadvitIyaH puruSaH kartteti na sarvANi vedapadAni karmmasattApratiSedhakAni, na tat karma pratyakSapramANagocarAtikrAntaM mayA sAkSAtpratyakSata upalabhyamAnatvAt, nApyanumAnagocarAtItaM bhavato'pyanumAna siddhatvAt taccedamanumAnaM zarIrAntarapUrvakaM bAlazarIramindriyAdimattvAt yuvazarIravat na ca vAcyaM janmAntarAnItazarIrapUrvakatvasyAsmAbhirabhyupagatatvAtsiddhasAdhyatA, janmAntarazarIrasyApAntarAlagatAvabhAvena tatpUrvaka - tvAyogAt, tasmAtkArmmaNazarIrapUrvakaM bAlazarIramiti siddhaM karmma, anyathA pratiniyatadezasthAnagarbhaprAdhirnarapazvAdirU| peNa vaicitryaM vA nopapattimat, niyAmakAbhAvAt uktaM ca - " AtmatvenAviziSTasya, vaicitryaM tasya yadvazAt / narAdirUpaM tacitramadRSTaM karmmasaMjJakam // 1 // " atha svabhAva eva niyAmako vaicitryasya na kamrmeti karmmAsiddhiH, tadapyanupapannaM, vikalpAbhyAmayogAt, sa hi svabhAvo vastuvizeSo vA syAt vastudhamma vA 1, na tAvat vastuvizeSastasyAprAmANikatvAt, nahi sa vastuvizeSaH pratyakSapramANasiddho nApyanumAnasiddho na cApyAgamagamya ityapramANaka eva, anyacca sa vastuvizeSo mUrtto vA amUrtto vA ?, yadi mUrttaH karmmaNo'sya na kazcidbhedo'nyatra saMjJAbhedAt, bhavatA hi vastuvizeSa iti vyavahiyate mayA tu kamrmeti, Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyake adhAmUttoM na tarhi vaicicyaheturdehakAraNaM ca amUrttatvAt gaganavat , atha vastudharmaH svabhAva iti pakSastatrApi vikalpadvayaM, karmavAde zrImalaya- 11 lisa hyAtmAkhyavastudharmo vA syAdvastvantaradharmoM vA!, tatrAtmAkhyavastudharmatve dehAdikAraNatvAnupapattiramUrtattvAt gaganavat, dvitIyo samavasaraNe vastvantaradhammatve'pi vikalpayugalapravezaH, taddhi vastvantaramamUrta vA syAnmUrta vA !, amUrttatve taddharmo'pyamUrta iti pUrva gaNadharaH vat dehAdikAraNatvAyogaH, atha mUrta tarhi sa mUrtavastudharmaH pudgalaparyAya evAnyasya mUrtavastudharmatvAyogAt, karmApi // 322 // ca pudgalaparyAyAnanyarUpamiti krmsiddhiH| anyacca-samAne'pi ca sevAdyArambhe samAne'pi ca svAmicittaparijJAnAdi rUpe tadupAye yaH khalu parasparaM manuSyANAM phalabhedaH sa hetvantaraM vinA na yuktimitriM, kAraNabhedamantareNa kAryabhedAyogAt, tato yadeva tatra kizcanApi hetvantaraM tatkameti pratipattavyam, uktaJca-"tathA tulye'pi cArambhe, sadupAye'pi yo nRNAm / phalabhedaH sa yukto na, yuktyA hetvantaraM vinA // 1 // tasmAdavazyameSTavyamatra hetvantaraM paraiH / tadevAdRSTamityAhuranye shaastrkRtshrmaaH||2||(shaakhvaa.) AgamagamyaM caitat , 'puNyaH puNyena karmaNA, pApaH pApena karmaNe ti zrutivacanaprAmANyAt, atha karmAstIti pratImA, tacca karma pudgalasvarUpaM nAmUrtamiti kathaM pratipattavyam !, ucyate, amU tve sati tataH sakAzAdAtmanAmanugrahopaghAtAsambhavAdAkAzAdivat, na khalvAkAzamAtmanAmanugrahamupapAtaM vA vidhAtu-16) malamamUrtatvAdevaM kApi svAt, etena yadavocan saugatA:-vAsanA karmeti, tadapi pratikSiptam, vAsanAyA amUrcatve // 32 // nokadoSAnatikramAt, uktaMca-"anne u amuttaM ciya (keI amuttameva u) kamma mannati vAsaNAsvaM / taM cana jujAi tanno uvghaayaannugghaabhaavaa||||naagaasN uvaghArya aNuragahaM vAvi kuNai sacANamityAdi" (dharma, 1278) anyacca 45 Jain Education in For Private & Personal use only T w .jainelibrary.org Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bha OM 4% vAsanA nAma vAsakasamparkanibandhanA yathA tilAdau gandhavAsanA mAlatIpuSpAdisamparka hetukA, tato yadi bodhasaMtAne vAsanA rAgAdiheturabhyupagamyate ta_vazya bodhAtiriktaM kiJcidvAsakamabhyupagantavyam, anyathA vAsanAnupapatteH, tathA ca sati siddhaM naH paudgalika karma, uca-"vAsanA'pyanyasambandhaM, vinA naivopapadyate / puSpAdigandhavaikalye, tilAdau neSyate ytH||1|| vodhamAtrAtiriktaM tu, vAsakaM kiJcidiSyatAm / mukhyaM tadeva naH karma, na yuktA vAsanA'nyathA // 2 // (zAstravA.) ye punarapare prAhurAtmazaktirUpaM karmeti ta evaM praSTavyAH-sA zaktirAtmanaH svAbhAvikI utAnyasampakesamudbhavA', tatra yadyAdyaH pakSastadA mokSAbhAvaprasaGgaH, AtmasvarUpasyeva tasyAH zakerapanetumazakyatvAt , anyathAnirupAghikAtmAnupapatteH, AtmAkhyavastudharmasvabhAvoktadoSAnuSaGgastu tadavastha eva, atha dvitIyaH pakSaH, tathA ca sati yasyopAdheH samparkavazAt sA zaktirAtmano nArakAdibhavabhramaNarUpA samudapAdi tadevAsmAkaM paudgalika karmeti na kaacitksstiH| yada| pyuktam 'anyaccAmUrta AtmA mUrta ca karme tyAdi, tadapyasamyaka, amUrtasyApyAkAzasya mUrtena ghaTAdinA saha yadivA dravyasya parAbhiprAyeNAmUrtayA kriyayA saha saMyogabhAvAt , uktaM ca-"muttassAmuttimayA jIveNa kahaM haveja sNbNdho?| soma! ghaDassava nabhasA jaha vA dabassa kiriyAe // 1 // " (vi.1635) tathA amUrtasyApyAtmano mUrtakarmakRtAvanugrahopaghAtAvaviruddho, vijJAnasya brAhayoSadhyAdimadirApAnAdibhiranugrahopaghAtadarzanAt , Aha ca-"mutteNAmuttimato uvaghAyANuggaho kahaM hojaa| jaha vinnANAINaM madirApANosahAIhiM // 1 // " (vi. 1637) evaM bhagavatA'bhihite'gnibhUtiH kiM kRtavAnityAha %* % vinnANAINaM mArApAnAdibhiranumahopana tathA amUrtasyApyA >247045% Jain Education integration Adow.jainelibrary.org Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chinna mayaMmI jAjarAmaraNavippamukkeNa / so samaNo pabahao paMcahiM saha khaMDiyasaehiM / / 605 // vyAkhyA pUrvavat / dvitIyo gaNadharaH samAptaH // zrImalayasamavasaraNe zarIrabhinna. jIvasiddhiH vAyubhUtiH atha tRtIyasya gaNadharasya vAyubhUtervaktavyatAmabhighitsurAha te papaie so taio AgacchaI jiNasagAsaM / vaccAmi Na bandAmi vaMdittA pajuvAsAmi // 606 // tau indrabhUtyagnibhUtI pravrajitau zrutvA tRtIyo-vAyubhUtinAmA dvijopAdhyAyo jinasakAzamAgacchati, sAtizayanijabandhudvayaniSkramaNAkarNanAdapagatAbhimAno bhagavati saJjAtasarvajJapratyayaH sannevamavAdhArayat-vrajAmiNa iti vAkyAlaGkAre tathA vande bhagavantaM vanditvA paryupAse iti // aparaM ca kiM vikalpya samAgato'sAvityAhasIsatteNovagayA saMpai iMdaggibhUiNo jss| tihaaNakayappaNAmo sa mhaabhaago'bhigmnnijo||131 bhaa0|| tadabhigamavaMdaNanamaMsaNAiNA hujja pUapAco'haM / vucchinnasaMsao vA vuttuM patto jinnsgaasN||132 bhaa0|| gAthAdvayamapi sugama, pUtapApo-vizuddhapApo'pagatapApa ityrthH|| tataH kimityAha AbhaTTho ya jiNeNaM jAijarAmaraNavippamukkeNaM / nAmeNa ya gotteNa ya savannusacadarisINa // 607 // ___ asyA vyAkhyA prAgiva // itthaM sagauravamAbhASito'pi bhagavatA sakalatrailokyAtizAyinI tasya rUpAdisamRddhimamisamIkSya kSobhAdasamartho hagataM saMzaya praSTuM vismayAtUSNImAzritaH punarapyuktaH, kimityAha +KCEKACRA V||323 // Jain Education Inte l For Private & Personal use only XMjainelibrary.org Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -% -* -* -* (Ben Wen Zhong Xue 17Tai Ping Yi ***YKong Qia * tajjIvatassarIraMti saMsao navi a pucchase kiMci / veyapayANa ya atthaM na yANasI tesimo attho // 608 // ___ he AyuSman ! vAyubhUte ! tavAyaM saMzayo, yaduta-sa eva jIvastadeva ca zarIramiti, nApi ca pRcchasi kiJcit viditAzeSatattvaM mallakSaNaM kSobhAt., ayaM ca saMzayastava viruddhavedapadazrutinibandhanaH, teSAM ca vedapadAnAmartha na jAnAsi tena saMzayaM kuruSe, teSAM ca tava saMzayanibandhanAnAM vedapadAnAmayamoM-vakSyamANa iti gaathaarthH| tAni cAmUni parasparaviruddhAni vedapadAni-vijJAnaghana evaitebhyo bhUtebhyaH samutthAya punastAnyevAnuvinazyati, na pretya saMjJA'sti' ityAdi, tathA-'satyena labhyastapasA hyeSa brahmacaryeNa nityaM jyotirmayo hi zuddho yaM pazyanti dhIrA yatayaH saMyatAtmAna' ityAdi ca, eteSAM cAyamarthatava buddhau pratibhAsate-na dehAtmano dasaMjJAsti, vijJAnaghanetyAdInAM vyAkhyA pUrvavat, navaraM na pretya saMjJA'sti bhUtasamudayamAtradharmatvAccaitanyasya, tena cAmUni kila zarIrAtiriktAtmocchedaparANi vartante, 'satyena labhyastapasA hyeSa' ityAdIni tu dahAtiriktAtmapratipAdakAni tataHsaMzayaH, yuktA ca bhUtasamudAyamAtradharmAtA cetanAyAH, tasyAH bhUtasamudAyamAtra evopalambhAt gauratAdivat,pratyakSAdipramANagocarAtikrAntazca dehAtirikta AtmA iti,tatra vedapadAnAM cArtha na jAnAsi, cazabdAt yuktihRdaye ca, teSAmayamarthaH-tatra vijJAnaghanetyAdInAM vedapadAnAmaryaH prAgeva vyAkhyAtaH, satyena | labhya ityAdIni tu supratItAni bhUtAtiriktAtmapratipAdakAni, tathAhi-satyena-satyavacanena tapasA-anazanAdirUpeNa / brahmacaryeNa ca sphuTaM nityaM-niyamena jyotirmayo-jJAnamayaH zuddho bhavati, yaM tathAbhUtamAtmAnaM dhIrAH-paramajJAnakalitA yatayo-maharSayaH saMyanAtmAno-dhyAnakaniSaNNAH pazyanti, na ca cetanAyA bhUtasamudAyamAtra evopalanbhAt bhUtadharmAtA, *- % ityAdIladAra yati gAratAdivasAtapAdakA 422 Jain Education Interational For Private & Personal use only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarIrabhinnajIvasiddhiH vAyubhUtiH Avazyaka vilakSaNatayA tasyA mUrtatvAyogAt, etacca prAgeva bhAvitam, na ca tasmin satyevopalambhastaddharmatvAnumAnAyAlaM, vyabhi- zrImalaya- INcAradarzanAt, tathAhi-sparza satyeva rUpAdaya upalabhyante, na ca teSAM taddhammateti, tataH zarIrAtiriktAtmAkhyapadArthasamavasaraNe dharmazcetaneti sthitaM, pratyakSasiddho'pyeSa AtmA,tadguNasyAvagrahAdijJAnasya spaSTasaMvedanapratyakSasiddhatvAt ,anumAnagamyo'pi, taccedaM-dehendriyAtirikta AtmA, tadvigame'pi tadupalabdhArthAnusmaraNAt , paJcavAtAyanopalabdhArthAnusmartRdevadattavat , iha // 324 // smaraNamanubhavapUrvakatayA vyAptaM, vyApyavyApakabhAvazcAnayoH pratyakSeNaiva pratipannaH, tathAhi-yo'rtho'nubhUtaH sa smayate na zeSastathA svasaMvedanapratyakSeNa pratIteH, vipakSe cAtiprasaGgo bAdhakaM pramANaM, ananubhUte hi viSaye yadi smaraNaM bhavet tato'nanubhUtatvAvizeSAt kharaviSANAderapi smaraNaprasaktirityatiprasaGgA, vivakSite dehe vivakSiteSu ca indriyeSu satsUpalabhyo yo'rthaH sa bhavAntare tadvigame'pi jAtismaraNe smaryate, tato'vazyaM tasyArthasyopalambhako dehAtirikta AtmA pratipattavyo, na tanmAtraH, tanmAtratve tadvigame tadupalabdhArthAnusmaraNAyogAt, adhikRtadehendriyamAtreNa tasyAnupalabdhatvAditi, AgamagamyatA tvasya suprasiddhaiva, satyena labhya ityAdivedapramANAbhyupagamAt / evaM bhagavatA vyAkRte sa kiM kRtavAn ? ityAha chinnaMmi saMsayaMmI jAijarAmaraNavippamukkeNa / so samaNo pacahato paMcahiM saha khaMDiyasaehiM // 609 // ___ asyA vyAkhyA pUrvavat / prathamagaNadharAdidaM nAnAtvaM-tasya jIvasattAyAM saMzayaH, asya tu zarIrAtirikta khalvAtmani, na tu tatsattAyAmiti / tRtIyo gaNadharaH samAptaH // patiprasaGgo bAdhakA matipannaH, tathAhiladhArthAnusmartRdevadatta ACAKCHAC+C // 24 // +4 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - samprati caturthasya gaNadharasya vaktavyatAmabhiSitsurAha te pacaie so viatta AgacchaI jinnsgaasN| vaccAmi Na vaMdAmi vaMdittA pjjuvaasaami||11.|| tAn-indrabhUtipramukhAn pravrajitAn zrutvA vyako nAma caturthoM gaNadharo jinasakAzaM-bhagavatsamIpaM Agacchati, kenAdhyavasAyenetyAha-vrajAmi Namiti vAkyAlaGkAre vande bhagavantaM varddhamAnasvAminaM, vanditvA ca paryupAsa iti // evaMbhUtena ca saGkalpena gatvA bhagavantaM praNamya tasAdAntike bhagavatsampadupalabdhyA vismayotphullanayanastasyau / atrAntare AbhaTTho ajiNeNaM jAijarAmaraNavippamukkeNaM / nAmeNa ya gotteNa ya sabanUsabadarisINaM // 11 // asyA api vyAkhyA pUrvavat // AbhASya ca bhagavatA kimukto'yamityAha- . kiM manne paMca bhUA atthi nasthitti saMsao tujhaM / veyapayANa ya atthaM na yANasI tesimo attho // 612 // __kiM paJca bhUtAni-pRthivyAdIni santi kiMvA na santIti manyase, vyAkhyAntaraM pUrvavat / ayaM ca saMzayastava viru vedapadazrutinibandhanaH, tAni cAmUni vedapadAni, 'svamopamaM vai sakalamityeSa brahmavidhiraJjasA vijJeya'ityAdi, tathA 18'dyAvA pRthivI ityAdi, tathA "pRthivI devatA Apo devatA" ityAdi, teSAM ca vedapadAnAmayamarthaH tava pratibhAsate-svapno parma-svapnasadRzaM vai nipAto'vadhAraNe sakalam-azeSaM jagadityeSa brahmavidhiH-paramArthaprakAraH aJjasA-praguNena nyAyena vijJeyo-jJAtavyaH, evamAdIni kila vedapadAni bhUtanihavaparANi, 'dyAvA pRthivI tyAdIni tu sattApratipAdakAni, tataH saMzayaH, tathA evaM te cicavizvamo yathA bhUtAbhAva evaM samIcInasteSAM pramANe nAgrahaNAt, tathAhi-cakSurAvivi5 CRORSCIRCLEcontrociation A.sa. For Private & Personal use only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyaka zrImalaya- samavasaraNe dharaH // 325 // jJAnasyAlambanaM paramANavo vA syuH paramANusamUho vA'vayavI vA, tatra na tApatparamANavasteSAmindriyavijJAne pratibhA-19 bhUtapaMcakasAbhAvAt , na khalu cAkSuSe vijJAne parasparavizakalitAH paramANavaH pratibhAsante, nApi samUhaH, samUho hi nAma dvitrA siddhiH diparamANUnAM saMyogaH, sa cAnupapanna eva, vikalpadvayAnatikamAt, tathAhi-paramANUnAM saMyogo dezato vA syAt / / vyaktagaNasarvAtmanA vA ?, tatra na tAvaddezena, paramANordezAbhAvAd, anyathA paramANutvakSateH, paramo'NuH paramANuriti vyutpatte, atha sarvAtmanA pakSastahiM paramANoH paramANau pravezAdaNumAtraprasaktiH, tathA ca paThanti-"saMjogo'viya tesiM deseNaM sapahA va hojjA hi / deseNa kahamaNuttaM? aNumettaM sabahA bhavaNe // 1 // (dharma.651) atha brUSe-parasparaM pratyAsannatvamAtramevAtra saMyogasamUho, na dezena sarvAtmanA vA, to na kazciddoSaH, tadapyasamyak, pratyekamiva samuditAnAmapi teSAmagrahaNaprasaGgAt, svasvarUpAvasthitAnAM teSAmindriyagamyatvAbhAvAt, na ca parasparapratyAsannatvamabhyupapannaM, tajhyavazyaM paDdigbhedato bhavati, |digbhede ca dezasambhavAdaNutvavyAghAtaH, Aha ca-hANI ya aNuttassA disibhedAto na annahA ghaDai / tesi miho paccAsannayatti pariphaggumeyaMpi ||1||(dhrm0653) athAvayavIti pakSaH so'pyayuktaH, avayavina evAsambhavAt , tasyAvayaveSu / vRttyayogAt , tathAhi-so'vayavI dezena vA pratyekamavayaveSu vartate sarvAtmanA vA ?, tatra na tAvaddezena avayavino dezAbhAvAt , anyathA teSvapi dezeSu dezena varteta, tatrApi sa eva prasaGga ityanavasthA, atha sarvAtmanA tarhi yAvanto'vayavAstAvanto'vayavina hai| ityavayavibahutvaprasaGgaH, atha na jhUmo dezena varttate sarvAtmanA vA, kintu varttate ityeva, tata utkadoSAprasaGgaH, tadapyazlIlam, uttarUpaprakAradvayavyatirekeNAnyasya vRttiprakArasthAsambhavAt , atha samavAyalakSaNena sambandhena vacate iti manyethAstadapyayukta, Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % A4 A % sAsamavAyasyaivAsiddhatvAn , na khalu vastudvayApAntarAlavI tatsambandhanibandhanabhUto jatukalpaH kvacitsamavAyo nAma padArthaH pratyakSAdipramANaviSayo'sti tataH kathaM tamastitvena manyAmahe?, anyacca-so'pi samavAyaHsvasamavAyiSukathaM varcata iti vAcyaM, tadanyasamavAyavalAditi cet, nanu tatrApi sa eva prasaGga ityanavasthAnuSaktiH, atha svaparobhayasambandhasvabhAvaH samavAyo yathA svaparaprakAzadharmA pradIpaH, tenAtmAnaM svasamavAyibhiH saha sambandhayati svasamavAyinazca parasparamiti, tadapyamanorama, vikalpayugalAnatikramAt , tathAhi-tau hi svabhAvau samavAyAdbhinau vA syAt abhinnau vA !, yadyAdyaH pakSastato na samAyasya tAto, sambandhAbhAvAt , vastvantaradharmavat , athAbhinnau tataH samavAya eva tau, tadavyatiriktatvAt tatsvarUpavat , kutaH svabhAva dvayakalpaneti bhUtaviSaya pramANAbhAvaH, evaM vibhrame sphuTIkRte bhagavAnuttaramAha-vedapadAnAmartha na jAnAsi, cazabdAt yukti bhAvArtha ca, tatra tava saMzayanibandhanAnAM vedapadAnAmayamartha:-svanopamaM vai sakalamityAdIni adhyAtmacintAyAM maNikanakAGganAdisaMyogasya aniyatatvAt asthiratvAt vipAkakaTukatvAt AsthAnivRttiparANi, na tu tadatyantAbhAvaprati|pAdakAni, dyAvA pRthivItyAdIni tu bhUtasattApratipAdakAni bhavato'pi pratItAni, tato vedasiddhA siddhA bhUtAnAM sattA, yadapyuktaM-bhUtAbhAva eva samIcInasteSAM pramANenAgrahaNAdityAdi tadapyasamyak, bhUtAnAM pratyakSAdipramANasiddhatvAt , tathAhi-dvividhaM paramANUnAM rUpaM-sAdhAraNamasAdhAraNaM ca, tatra yadasAdhAraNaM rUpaM tena cAkSuSavijJAne na te pratibhAsante, sAdhAraNena tu rUpeNa pratibhAsanta eva, na ca vAcyaM-sAdhAraNaM rUpaM nAstyeva, tadabhAve khalvekaparamANuvyatirekeNAnyeSAmaparamANutvaprasaGgAt , paramANutvenApi tulyarUpatvAbhAvAd, anyathA'smadabhyupagamaprasakeH, atha yadetatparamA 4 %A For Private & Personal use only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUtapaMcakasiddhiH vyaktagaNa Avazyaka PNutvena tulyarUpatvaM tatcadanyavyAvRttimAtraparikalpitasattAkaM, yathA'yamapi paramANuH paramANoccio'yamayaparaparamANozrImalaya dAvRtta iti, natu paramArthika, tadetadayuktaM, svatastulyarUpatvAbhAvena tadanyavyAvRtterapi sAdhAraNAyA asambhavAt, na samavasaraNe khalu yathA ghaTasyAghaTAd vyAvRttistathA paTasyApi, ghaTena saha paTasya tulyarUpatvAbhAvAt , atha sarva svalakSaNaM sakalaM sajA jAtIyavijAtIyavyAvRttisvabhAvaM, tataH samAnarUpatvAbhAve'pi vijAtIyavyAvRttiH samAnA, tadapi na yuktikSama, vijaatii||326|| yebhyo vyAvRttau paramANutvasyeva sajAtIyebhyo vyAvRttAvaparamANutvasya prasaGgAt, nyAyasya samAnatvAd, na ca bhavanmate sajAtIyavyAvRttiryuktA, sAmAnyasyaivAnabhyupagamAt , na ca sajAtIyatvAbhAve'pi vijAtIyavyAvRttatApi vastuna upapadyate, | anekakhabhAvAnabhyupagamAt, na caikena svabhAvena sarvebhyo vyAvRttiH, teSAM sarveSAmapi vyAvRttiviSayANAmekarUpatAprasake, tathAhi-ghaTAd vyAvarttate paTo, ghaTavyAvRttisvabhAvatayaiva vyAvarttate tarhi balAt stambhasya ghaTarUpatAnuSaktiH, anyathA hai tatastatsvabhAvatayA vyAvRttyayogAt, tasmAdavazyaM paramANUnAM dve rUpe pratipattavye tulyamatulyaM ca, tatra tusyarUpeNa cAkSuSe vijJAne samuditAH paramANavaH pratibhAsante iti bhUtAnAM pratyakSaviSayatA / yadapi samUhapakSe'bhihitaM 'paramANUnAM saMyomo dezato vA syAtsarvAtmanA vA' ityAdi, tatra pakSaddhaye'pyadoSaH, paramANUnAM vicitrapariNamanazaktisamanvitatayA kadAcidezataH kadAcitsarvAtmanA sambandhabhAvAt , na ca vAcya dezAbhyupagame paramANoH aparamANutvaprasaGgaH, paramANuhiM sa ucyate yato nAnyadalpataraM, paramo'NuH paramANuriti vyutpatteH, na ca vivakSitAtparamANoranyadalpataramasti tataH paramANutvAvyAghAtaH, tathA ca sati dezakAlAdisAmagrIvizeSasampAditapariNAmavizeSaparikalpitAnAM paramANUnAM paraspara %AMACHARMA // 326 // Jain Education Intel For Private & Personal use only Faujainelibrary.org Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yat pratyAsannatvaM tadeva paramANusamUhaH, eSa eva ca dezataH paramANUnAM sambandhaH, tathA cArSam-" ceva khalu aNUNaM 5 paJcAsannattaNaM miho estha / taM ceva u saMbaMdho visiddhapariNAmasAvekkhaM // 1 // deseNa u saMbaMdho iha dese sati kahama nnusNpi| appatarAbhAvAto na appatarayaM tato atthi // 2 // (dharma. 710-711) atha digbhedato yo bhedaH sa evAmyadalpa-12 taramastIti kathaM na paramANutvavyAghAtaH, tadapi ayuktam , samyak tattvAparijJAnAt, paramo'Nuhi sa ucyate yo dravyato zakyabhedo, na ca vivakSitasya paramANodravyeNa zastrAdinA bheda ApAdayituM zakyate, tathA coktam-"satyeNa sutilakkheNavi chenuM bhettuM va jakira na skaa| taM paramANu siddhA vayaMti AI pamANANaM // 1 // (anu-100*) tato'nyasya pRthagdravyarUpasyAlpatarasyAbhAvAdavyAhataM Sadigbhede'pi paramANutvaM, uktaM ca-"disibhedAtocciya sakkabheyato kaha na appa. taragati / daveNa sakameyaM vivakkhiyaM tA kuto tamiha ||1||(dhrm. 713) yo'pi sarvAtmapakSe doSa uktaH yathA paramANutvamAtraprasaGga iti so'pyayukto, yato na paramANoH paramANurvinAzakaH, sataH sarvathA vinAzAyogAt, tato sIdvAvapi paramANU tathAvidhaparamANuvizeSataH sarvAtmanA sambandhamApadyamAnau sattopacayavizeSAt sthUladhaNukarUpatAmeva prAmuto na paramANutvamAtramityadoSaH, ukkaM ca-"na ya juttaM aNumettaM sattAto sabahAvi saMjoge / bAyaramuttattA NAsabhAvato, uvacayadisesA // 1 // " (dharma.717) avayavipakSokaM dUSaNamanavakAzaM, pRthagdravyAntararUpasyAvayavino'smAbhiranabhyupaga-14 mAt, ya eva hi paramANUnAM tathAvidhadezakAlAdisAmagrIvizeSasApekSANAM vivakSitajaladhAraNAdikriyAsamarthaH samAnaH pariNAmavizeSaH so'vayavI, tataH kuto dezakAtya'vRttivikalpadoSAvakAzaH, zeSaM tu samavAyapakSokamanabhyupagamAt na| - Jain Education Internatione For Private & Personal use only Tww.jainelibrary.org Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -04 yAvazyake bhImalayaumavasaraNe yAhazatAdRzakhaMDana sudharmA gaNadharaH // 327 // |naH kSitimAvahati / evaM bhagavatA'bhihite sa kiM kRtavAnityAha chinnaMmi saMsayaMmI jAijarAmaraNavippamukkeNaM / so samaNo pavaio paMcahiM saha khaMDiyasaehiM // 613 // asyA vyAkhyA puurvvt| caturtho gaNadharaH samAptaH // paJcamagaNadharavaktavyatAmAha te paJcaie souM suhamma AgacchaI jiNasagAsaM / vaccAmi Na vaMdAmI vaMdittA pajjuvAsAmi // 14 // tAn-indrabhUtipramukhAn pravajitAn zrutvA sudharmaH paJcamo gaNadharo jinasakAzaM-bhagavatsamIpamAgacchati, kiMbhUtenAdhyavasAyenetyAha, pazcA? pUrvavat // sa ca bhagavantaM dRSTvA'tIva mumude, atrAntare AbhaTTho ya jiNeNaM jAijarAmaraNavippamukkeNa / nAmeNa ya gotteNa ya saMbannasabadarisINa // 615 // - asyA vyAkhyA pUrvavat / / |kiM manne jAriso iha bhavaMmi so tAriso prbhve'vi| veyapayANa ya atthaM na yANasI tesimo atyo||16|| / kiM manyase yo manuSyAdiyAdRza iha bhave sa parabhave'pi tAdRza eva, nanvayamanucitastava saMzayo, yato'sau viruddhavedapadazrutinibandhanaH, tAni cAmUni padAni-'puruSo vai puruSatvamaznute pazavaH pazutva'mityAdi, tathA zRgAlo vaieSa jAyate yaH sapurISo dahyate ityAdi ca, tatra vedapadAnAM tvamitthamarthamavabujhyase-puruSo mRtaH san puruSatvamaznute-pAmoti,pazavogavAdayaH pazutvameva, amUni vedapadAni kila bhavAntarasAdRzyapratipAdakAni, tathA bhUgAlo vai eSa ityAdIni tu vaisa - // 327 // Jain Education literational For Private & Personal use only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRzyaprApakAni tataH saMzayaH, anyacca-yace'bhiprAyo yathA kAraNAnurUpaM kArya bhavati, na khalu zAlibIjAt godhUmA kuraprasUtiH, tato bhavAntarasAdRzyamevopapattimat, tatra vedapadAnAmartha cazabdAt yukti bhAvArtha ca na jAnAsi, teSAM havedapadAnAmayamaryaH-puruSaH khalviha janmani svabhAvena mAIvAjavAdiguNayukto manuSyanAmagotrakarmaNI baddA mRtaH san puru patvamaznute, na tu niyamataH, evaM pazavo'pi pazubhAvamAyAdiguNayuktAH pazunAmagotre karmaNI bavA mRtAH santaH.pazubvamAsAdayanti, na tu niyogataH, jIvAnAM gativizeSasya karmasApekSatvAt , zeSANi tu vedapadAni sugamAni, na. ca niyamataH kAraNAnurUpaM kArya, vaisadRzyasyApi darzanAt, tathAhi-zRGgAccharo jAyate, tasmAdeva sarSapAnuliptAnu tuNAnIti, golomAvilomabhyAM dUrvA, tato na niyamaH, athavA kAraNAnurUpakAryapakSe'pi bhavAntaravaicitryamasya yuktameva, yato bhavADrabIjaM sAtmakaM karma, tacca tiryagnarAmaranArakAyuSkAdibhedabhinnatvAt citram, ataH kAraNavaiciMtryAta kAryavai-31 citryamiti, vastusthityA tu saumya ! kiJcidiha loke paraloke vA na sarvathA samAnamasamAnaM vA'sti, tathA ceha bhave yuvA nijairapyatItAnAgAlavRddhAdiparyAyaiH sarvathA na samAno'vasthAbhedagrahaNAt, nApi sarvathA'samAnaH sattAdyanugamAt, evaM paraloke'pi manujo devatvamApanno na sarvathA samAnaH, zarIrAntarAdibhAvAt, nApi sarvathA'samAno jIvatvAdyanva. | yAt , itthaM caitadaGgIkarttavyamanyathA dAnadamadayAdInAM vaiyarthyaprasaGgAt / evaM bhagavatA'bhihite sa kiM kRtavAnityAha chinnaMmi saMsayaMmI jAijarAmaraNavippamukkeNa / so samaNo pavaio paMcahiM saha khaMDiyasaehiM // 16 // vyAkhyA pUrvavat // ||pnycmo gaNadharaH samAptaH // *CANAGAR natinarAmaranArakAyuSkA vA na sarvathA samAnAma sarvathA'samAnAnAjIvatvAyanva TKAARA%ACCN Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyaka adhunA SaSThagaNadharavaktavyatAmAha vandhamokSazrImalayate pacaie souM maMDita AgacchaI jiNasagAse / vaccAmi Na vaMdAmI vaMdittA pajuvAsAmi // 618 // yoH maMhisamavasaraNe tAn-indrabhUtipramukhAn prabajitAn zrutvA maNDikaH SaSTho gaNadharo jinasakAzaM-bhagavatsamIpamAgacchati, kiMbhUtenA zaka gaNadharaH dhyavasAyenetyAha-vaccAmiNetyAdi pazcArddha pUrvavat // sa ca bhagavatsamIpaM gatvA bhuvananAthaM praNamya pramuditastadagrata-16 // 328 // stasthau, atrAntare ___ AbhaTTho ya jiNeNaM jAijarAmaraNavippamukkeNaM / nAmeNa ya gotteNa ya savaNNUsabadarisINa // 619 // vyAkhyA pUrvavat // kiM manne baMdhamokkho atthI nasthitti saMsao tujjha / veyapayANa ya asthaM na yANasI tesimo atyo // 620 // kiM manyase bandhamokSau stona vA sta iti, nanvayamanucitaH tava saMzayaH, vyAkhyAntaraM pUrvavat, yato'yaM tava saMzayo viruddhavedapadazrutisamuttho varttate, tAni ca vedapadAnyamUni--"sa eSa viguNo vibhuH na badhyate saMsarati vA na mucyate mocayati vA, na vA eSa bAhyamAbhyaMtaraM vA veda"ityAdIni "na ha vai sazarIrasya priyApriyayorapahatirasti, azarIraM vAcasantaM priyApriye na spRzata" ityAdIni ca, eteSAM ca vedapadAnAmayamarthastava cetasi pratibhAsate-sa eSaH-adhikRto jIvohA // 328 // viguNA-sattvAdiguNarahito vibhuH sarvagataH na badhyate, puNyapApAbhyAM na yujyate ityarthaH, saMsarati vA, netyanuvarcate, lana mucyate-na karmaNA viyujyate, bandhAbhAvAt, nApyanyaM mocayati, kriyArahitatvAt , anenAkartRtvamAvedayati, na CHOCACRORANAGAR *chayat. CAMKARAN For Private & Personal use only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vA eSa bAhyam-AtmavyatiriktaM mahadahakArAdi AbhyantaraM vA-kharUpameva veda-jAnAti, prakRtidharmavAda zAnakha, prakRtezcAcetanatvAditi bandhamokSAnupapattiriti bhAvaH, tadevamamUni kila bandhamokSAbhAvapratipAdakAvi, tathA naha vai, naivetyarthaH, sazarIrasya-bAhyAdhyAtmikAnAdizarIrasantAnayuktasya priyApriyayoH-sukhaduHkhayorapahatiH-vinAzo'sti, saMsAriNaH sukhaduHkhAbhAvo nAstItyarthaH, azarIraM-zarIrarahitaM santaM, vAvazabdo nipAto vAzabdArthaH, azarIrI vA santaM priyA[priye na spRzataH, na sukhaduHkhe anuSajataH kAraNAbhAvAt , amUni kila vAkyAni mokSAbhidhAyakAni, tataH saMzayaH, anyaca-ayaM saumya tavAbhiprAyaH-bandho hi jIvakarmasaMyogalakSaNaH, sa AdimAna Adirahito vA!, tatra yadi prathamo vikalpastato vikalpatrayaprasaGgaH, kiM pUrvamAtmanaH prasUtiH pazcAtkarmaNaH yadivA pUrva karmaNaH pazcAdAtmanaH Ahozcit yugapadubhayasyeti, kizcAtaH, sarvatrApi doSaH, tathAhina tAvadAtmanaH pUrva prasUtinirhetukatvAt , vyomakusumavat , nApi karmaNaH prAkprasUtiH karturabhAvAt , na cAkRtaM karma bhavati, yugapatprasUtirapyayuktA, kAraNAbhAvAt , na ca anAdimatyapyAtmanirI bandho ghaTAmaTATyate, kAraNAbhAvAt , gaganasyeva, itthaM caitadaGgIkartavyamanyathA muktasyApi bandhaprasaGgo vizeSAbhAvAt , tathA ca sati nityamuktatvAt mokSAnuSThAnavaiyarthyamiti, atha dvitIyaH pakSastarhi nAtmakarmaviyogo bhaveda anaaditvaat| AkAzasaMyogavaditi mokSAnupapattiriti, tatra vedapadAnAmayamarthaH sa eSaH-muktAtmA vigatAH chAjhasthikajJAnAdayo guNA yasya sa viguNaH vibhuH-jJAnAtmanA sarvagataH, kevalajJAnasya sakalalokAvabhAsitvAt , tathA na badhyate, mithyAdarzanAdivandhakAraNAbhAvAt , saMsarati vA manuSyAdibhaveSu, netyanuvartate, karmabIjAbhAvAt , nApi mucyate, muktatvAt, na mocayati | ACCRACK+%AM. Jain Education Inte For Private & Personal use only jainelibrary.org Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bandhamokSayoH maMDikagaNadharaH ma Avazyake upadezadAnavikalatvAt , tathA sAMsArikasukhanivRttyarthamAha-navA eSa muktAtmA bAhya-mrakcandanAdijanitaM AbhyantaramzrImalaya-13 AbhimAnikaM veda-anubhavAtmanA vijAnAti, evametAni vedapadAni muktAtmasvarUpapratipAdakAni, zeSANi tu supratI- tAnyeva, tathA jIvo'nAdinidhanaH sattve satyahetukatvAt , karmApi pravAhato'nAdimat , tato jIvakarmaNoranAdimAneva saMyogo, dharmAdharmAstikAyAkAzasaMyogavaditi prathamapakSoktadUSaNAnavakAzaH, yo'pi dvitIyapakSe'bhihito dosso'naa||329|| ditvAtsaMyogasya viyogAbhAva iti, so'pyasamIcInaH, tathAdarzanAt, tathAhi-kAJcanopalayoH saMyogo'nAdisanta tigato'pi kSAramRtpuTapAkAdidravyasaMyogopAyato vighaTamAnako dRSTastathA jIvakarmaNorapi jJAnadarzanacAritropAyato viyoga iti na kazciddoSaH, atha yadyanAdi sarva karma tatastasya jIvakRtatvAnupapattiH, jIvakRtatve'nAditvavirodhAt, tadasamyak, vastugatyanavavodhAt , tathAhi-jIvena tathA tathA mithyAdarzanAdisavyapekSeNa tadA tadopAdIyate karma tena | jIvena kRtamityucyate, tacca tathA pravAhApekSayA cintyamAnamAdivikalamityanAdi, nidarzanaM cAtra kAlo, yathA hi yAvAn atItaH kAlastenAzeSeNa varcamAnatvamanubhUtamatha cAsau pravAhato'nAdirevaM karmANIti, yadapyuktaM 'muktasyApi bandhaprasaGgo vizeSAbhAvAditi, tadapyayuktam , vizeSAbhAvAsiddheH, tathAhi-saMsArijIvaH kaSAyAdiyuktaH, kaSAyAdiyuktazca karmaNo| yogyAn pudgalAnAdatte iti tasya karmabandhopapattiH, muktastu kaSAyAdipariNAmavikalA, zukladhyAnamAhAtmyatasteSAM samU- lamunmUlitatvAt , tato muktyavasthAyAM karmabandhAprasaGgaH, na ca vAcyam-evaM sati tarhi nirantaraM muktigamanato bhavyAnAmucchedaprasaGgaH, anantAnantasaGgyopetatvAta, iha yadanantAnantasaGkhyopetaM tatpatisamayamekadviyAdisatyayA'pagacchadapi XXX // 329 // Khw.iainelibrary.org Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na kadAcana nilepIbhavati, yathA'nAgatakAlaH, tathA ca anantAnantasaGkhyopetA bhavyA ityanucchedaH, atha siddhA apya nantAsteSAmapi pravAhato'nAditvAttataH kathaM teSAM tovatsaGkhyAkAnAM parimitakSetre'vasthAnAvirodhaH, ucyate, amUrtatvAta 4 tathA hyamUrtAnAM pratidravyamanantAnAM kevalajJAnadarzanAnAM sampAto'sti na ca virodha iti, chinnaMmi saMsayammI jAijarAmaraNavippamukkeNa / so samaNo pavaio adbhuTThahiM saha khaNDiyasaehiM // 62 vyAkhyA pUrvavat, navaram arddhacaturthairiti-sADraistribhiH saha khaNDikazatairiti / SaSTho gaNadharaH smaaptH|| SAARCRA%AMACRECTC% te pacaie solaM, moria AgacchaI jiNasagAsaM / vaccAmi Na vaMdAmI vaMdittA pajuvAsAmi // 622 // vyAkhyA pUrvavat, navaramiha maurya Agacchati jinasakAzamiti nAnAtvam / AbhaTTho ya jiNeNaM jAijarAmaraNaviSpamukkeNaM / nAmeNa ya gotteNa ya savansabadarisINa // 23 // asyA api sapAtanikA vyAkhyA pUrvavat / 4 kiM manne asthi devA uAhu nasthitti saMsao tujjhN| veyapayANa ya atthaM na yANasI tesimo atyo||624|| ti kiM santi devA uta na santIti manyase, vyAkhyAntaraM prAgvat, ayaM ca saMzayastava viruddhavedapadazrutiprabhavo varttate, tAni cAmUni vedapadAni-"sa eSa yajJAyudhI yajamAno'JjasA svargalokaM gacchatI"tyAdIni, tathA "apAma somaM amRtA For Private & Personal use only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyaka abhUma agamajyotirvidAma devAn ki nUnamaramAttRNavadarAtiH kimu dhUciramRta martyasya'tyAdIni 'ko jAnAti mAyo-1devasiddhiH zrImalaya-IApamAna gIrvANAn indrayamavaruNakuberAdI nityAdIni ca, eteSAM cAyamarthastava mato pratibhAsate-sa eSa yajJa eva durita- mAryo gaNasamavasaraNedAraNakSamatvAdAyudhaM-praharaNaM yajJAyudhaM tadasyAstIti yajJAyudhI yajamAno'JjasA-praguNena nyAyena svargalokaM gacchatIti, hai| dharaH tathA apAma-pItavantaH soma-latArasaM amRta-amaraNadharmANo abhUma-bhUtAH sma agamantAH jyotiH-svarga avi||330|| dAma devAn-devatvaM prAptAH sma, kiM nUnamasmAdUrdhvaM tRNavatkariSyati, ko'sAvityAha-arAtiH-vyAdhiH, tathA kimu dAma devAnalevA prazne dhUrti:-jarA, amRtavattasya amRtatvaM prAptasya mattyasya puruSasyetyarthaH, amaraNadharmaNo manuSyasya kiM kariSyati jarA-181 vyAdhaya iti bhAvaH, tadevamamUni kila vedapadAni devasattApratipAdakAni, 'ko jAnAti mAyopamAni'tyAdIni devasattApratiSedhakAnoti tava saMzayaH, tathA saumya ! tvamitthaM manyase-nArakAH kila saddiSTAsuraparamAdhArmikAyattatayA karmavazatayA ca paratantratvAt svayaM ca duHkhasantaptatvAt ihAgantumazakA, vayamapi tatrAnena zarIreNa karmavazatayaiva gantumazakkAH, tataH pratyakSakaraNopAyAsambhavAt zrutismRtigrantheSu zrUyamANA AgamaprAmANyataHzraddheyA bhavantu, ye punardevAste svacchandacAriNaH kAmarUpiNaH prakRSTadivyaprabhAvA ihAgamanasAmarthyavantastataH kimitIha nAgacchanti yena na dRzyante iti, tasmAtte na santyasmadAyapratyakSatvAt kharaviSANavaditi, tatra vedapadAnAM cetyAdi pUrvavat, tatra vedapadAnAmayamarthaH-ko // 330 jAnAti mAyopamAn gIrvANAn indrayamavaruNakuberAdInityAdi, tatra paramArthacintAyAM santi devA matpratyakSatvAt manupyavat,bhavato'pyAgamapramANataH siddhA, kevalaM sarvamanityaM mAyopama, devA api hi svakRtabhogaphalakarmaparyante vinazvarAH, 25 Main Education Inte For Private & Personal use only . w.jainelibrary.org Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA.sU. 56 kiM punaH zeSarddhisamudAyA ityanityatvabhAvanApratipAdakamidaM vAkyaM, na tu devasattAniSedhakamiti tathA svacchandacAriNo'pyamI yadiha nAgacchanti tatredaM kAraNaM-nAgacchantIha sadaiva suragaNAH, saGkrAntadivyaprematayA viSayaprasaktatvAt, prakRSTarUpaguNastrIprasaktavicchinnara myadezAntaragata manuSyavat, tathA asamAptakarttavyatvAt, bahukarttavyatAprasAdhanaprayuktavinIta puruSavat, tathA anadhInamanujakAryatvAt nArakavat anabhimatagehAdau niHsaGgayativadveti, azubhatvAn narabhavasya tadagandhAsahiSNutayA nAgacchanti, kaDevaramiva haMsA iti, jinajanmamahimAdiSu punarbhaktivizeSAt bhavAntararAgatazca kvacidAgacchantyeva, tathA caite sAmprataM bhavato'pi pratyakSA eva, zeSakAlamapi sAmAnyatazcandrasUryAdivimAnapratyakSatvAt tadvAsisiddhiriti kRtaM prasaGgena, chinnaM saMsayaMmI jAijarAmaraNavipyamukkeNa / so samaNo pavaio aduTThahiM khaMDiyasa ehiM // 625 // vyAkhyA pUrvavat / // saptamo gaNadharaH samAptaH // te pacaie souM akaMpioM Agacchai jiNasagAsaM / vaccAmi Na vaMdAmI vaMdittA pajjuvAsAmi / / 626 / / vyAkhyA pUrvavat, navaramatrAkampika Agacchati - jinasakAzamiti nAnAtvam / Aho pa jiNeNaM jAijarAmaraNavipyamukkeNaM / nAmeNa ya gotteNa ya sababrUsavadarisINa // 627 // asyAH sapAtanikA vyAkhyA prAgvat / Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvazyake zrImalaya mavasaraNe // 331 // kiM mane neraiyA atthI natthinti saMsao tujhaM / veyapayANa ya atthaM na yANasI tesimo attho // 628 // narAn svayogyAn kAyanti-zabdayanti AkArayantIti narakAsteSu bhavA nArakAH, te nArakAH kiM santi uta na santIti manyase, vyAkhyAntaraM prAgvat, ayaM ca saMzayastava viruddhapadazrutisamudbhavo varttate tAni cAmUni vedapadAni - 'nArako vai eSa jAyate yaH zUdrAnnamaznAti ityAdi, asyAyamarthaH - 'eSaH' brAhmaNo nArako jAyate yaH zUdrAnnamaznAtItyAdIni kila vedavAkyAni nArakasattApratipAdakAni, 'naha vai pretya nArakAH santI'tyAdIni tu nArakAbhAvapratipAdakAni tathA saumya ! tvamitthaM manyase - devA hi candrAdayastAvatpratyakSA eva, anye'pi aupayAcitakAdiphaladarzanato'numAnato'vagamyante, nArakAstva5 bhidhAnavyatiriktArthazUnyAH kathaM pratyetavyA iti tadabhAvaH, tathA cAtra prayogaH- na santi nArakAH sAkSAdanumAnato vA'maiM nupalabdheH, vyomakusumavat, vyatireke devAH, tatra 'vedapadAnAM ce'tyAdi, tatra vedapadAnAmarthaM cazabdAdyutiM bhAvArthe ca na jAnAsi, yatasteSAM vedapadAnAmayamarthaH- ye khalu nirupAdhitapaHsaMyamAdinA upacitapuNyaprAgbhArAste na ha vai-na pretya-paralo ke nArakAH santi-bhavanti jAyante teSAM svargasatkulapratyAyAtiparamparayA keSAJcittadbhave'pi mokSagamanAt, tato nAmUni nArakAbhAvapratipAdakAni vedapadAni, kintu puNyavatAM nArakabhavanapratiSedhakAnItyayuktaH saMzayaH, tathA saumya ! te nArakAH karmmaparatantratvAdihAgantumazaktAH bhavadvidhAnAmapi karmmaparatantratvAdeva tatra gamanazastyabhAvaH, tato na yuSmAdRzAM tadupalabdhiH, kSAyika jJAnasampadupetAnAM tu vItarAgANAM te pratyakSA eva, apAstasamastAvaraNatayA samastavastujJAnopetatvAt, na ca vAcyamazeSapadArthavida eva kSAyikajJA na santIti, yato jJasvabhAva AtmA. kevalaM yathA jJAnAvaraNIyasya karmaNaH akaMpitaH tAraka siddhiH // 331 // Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSayopazamastathA tasya rUpAvirbhAvavizeSo dRzyate, tathA ca kazcidvahu jAnAti kazcidvahutaramiti, nacArya jJAna vizeSaHkhalvAtmanastatsvabhAvatAmantareNopapadyate, tato'vazyamasau jJasvabhAvaH pratipattavyaH, tasya cAzeSAvaraNavilaye samastajJeyaparicchedakatA jJasvabhAvatvAt , tathA cAsminnarthe laukiko dRSTAnto, yathA padmarAgAdirupalavizeSo bhAsvarasvarUpo'pi svagatamalakalaGkAGkitastadA vastvaprakAzayannapi kSAramRtpuTapAkAdyupAyataH svagatamalalepApagame prakAzayati, evamAtmApi jJasvabhAvaH karmamalakalaGkAGkitaH prAgazeSa vastvaprakAzayannapi samyaktvajJAnatapovizeSasaMyogopAyato'petasamastAvaraNaH samastaM vastu prakAzayati, pratibandhakAbhAvAt , na cAprativaddhasvabhAvasyApi tasya sarvatra prakAzanavyApArAbhAvo, jJasvabhAvatvAt, na hi jJo jJeye sati pratibandhazUnyo na pravarttate, atha padmarAgo'pi prakAzakasvabhAvaH, na cAsau pratibandhAbhAve sarva prakAzayati,ta tatastenaiva vyabhicAra iti, tadasamyak, tasya sannikRSTArthaprakAzanasvabhAvatvAd viprakRSTaviSaye dezaviprakarSeNaiva pratibandhamAvAt, na cAtmano'pi dezaviprakarSaH paricchedaprativandhahetuH,tasyAgamagamyeSu sUkSmavyavahitaviprakRSTeSvakhilapadArtheSvadhigatisAmaryyadarzanAt , tathA ca paramANumUlakIlakodakAmaralokacandroparAgAdiparicchedasAmarthyamasyAgamopadezataH kSayopazamavato'pi dRzyate, evaM sAkSAtkAri kSAyikamiti pratipattavyamiti kSAyikajJAnavatAM pratyakSA nArakAH, bhavato'pyanumAnagamyAH, sAtaccedamanumAna-vidyamAnotkRSTaM prakRSTapApaphalaM karmaphalatvAt puNyaphalavat, na ca tiryaDurA evaM prakRSTapApaphalabhujaH, tasyaudArikazarIravatA vedayitumazakyatvAt , anuttarasurajanmanibandhanaprakRSTapuNyaphalavat, tathA AgamapramANagamyAzcaite, For Private & Personal use only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyakeyata evamAgamaH-"satatAnubandhayuktaM duHkhaM narakeSu tIvrapariNAmam / tiryak tRSNAbhayAdhAdi duHkha sukhaM cAlpam // 1 // acalaH zrImalaya- sukhaduHkhe manujAnAM manAzarIrAzraye bahuvikalpe / sukhameva tu devAnAmalpaM duHkhaM tu manasibhavam // 2 // " ityAdi, evam-18| puNyapApasamavasaraNe chinnaMmi saMsayaMmI jAijarAmaraNavippamukkeNaM / so samaNo pacahato tihiM tu saha khaMDiyasaehi // 629 // . siddhiH vyAkhyA pUrvavat, navaramatra nAnAtvaM tribhiH khaNDikazatairiti // // 33 // aSTamo gaNadharaH samAptaH // te pAie souM ayalo AgacchaI jiNasagAsaM / vacchAmi Na vaMdAmI vaMdittA pajuvAsAmi // 630 // vyAkhyA pUrvavat, navaramacalabhrAtA Agacchati jinasakAzamiti vizeSA, . AbhaTThoya jiNeNaM jAijarAmaraNavippamukkeNaM / nAmeNa ya gotteNa ya savansabadarisINa // 631 // -- asyAH sapAtanikA vyAkhyA pUrvavat / | kiM manne puNNapAvaM atthI nasthitti saMsao tujhaM / veyapayANa ya atyaM na yANasI tesimo attho // 632 // (kiM puNyapApe staH kiM vA neti manyase, vyAkhyAntaraM pUrvavat , ayaM ca saMzayastava viruddhavedapadazrutiprabhavo darzanA zA ntaraviruddhazrutiprabhavazca, tAni cAmUni vedapadAni-'puruSa evedaM niM sarva'mityAdi, asya yathA dvitIyagaNadharavaktavyatAyAM vyAkhyA tathA'trApi, tathA saumya acalanAtastvamitthaM manyase-darzanavipratipattizcAtra, tatra keSAMciddarzanaM-puNyame-1 MotoCA%ARC+ %AAGAT kaTa Jain Education in For Private & Personal use only Yog.jainelibrary.org Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + S +3 4% 95 vaikamasti na pApaM, tadeva dhAvAdhaprakarSAvasthaM svargAya kSIyamANaM manuSyatiryagnarakAdibhavaphalAya, tadazeSakSayAca mokSa iti, yathA atyantapathyAhArasevanAdutkRSTamArogyasukhaM bhavati, kizcitpathyAhAraparivarjanAcArogyasukhahAniH,azeSAhAraparikSayAcca sukhAbhAvakalpo'pavargaH, anyeSAM tu pApamevaikaM, na puNyamasti, tadeva cottamAsthAmanuprAptaM nArakabhavAyAlaM, kSIyamANaM tiryagarAmarabhavAyeti, tadatyantakSayAca mokSa iti, yathA atyantApathyAhArasevanAt paramamanArogyaM, tasyaiva kiJcitkiJcidapakarSAdArogyasukhaM, azeSaparityAgAt mRtikalpo mokSa iti, anyeSAM tubhayamapyanyo'nyAnuviddhasvarUpakalpaM sammizrasukhaduHkhAkhyahetuphalabhUtaM, tathAhi-naikAntataH kila saMsAriNaH sukhaM duHkhaM vA'sti, devAnAmapi gheAdiyuktatvAt , nArakANAmapi vA paJcendriyatvAnubhavAt , itthaMbhUtapuNyapApAkhyavastukSayAca mokSa iti, apareSAM tu svatantramubhayaM vivikta-15 sukhaduHkhakAraNaM, tatkSayAca niHzreyasAvAtiriti, tadevaM darzanAnAM parasparaviruddhatvenApramANatvAdasmin viSaye pramANAbhAva iti / tathA 'puNyaH puNyene tyAdinA pratipAditA tatsacA, tataH saMzayaH, tatra vedapadAnAM cArtha, cazabdAta yukti hRdayaM ca, na jAnAsi, yatasteSAmayamarthaH, tatra yathA dvitIyagaNadharavaktavyatAyAM vedapadAnAmarthaH svabhAvapakSani-18 nirAkaraNapravaNo'bhihitastathA'tra vakanyaH, sAmAnyakarmasiddhirapi tathaiva vaktavyA, yacca darzanAnAmaprAmANyaM paraspara viruddhatvena manyase tadasAmpratam, ekasya pramANatvAt, tathAhi-pATaliputrAdivividhasvarUpAbhidhAyakAH samyaksvarUpAbhidhAyakayuktAH parasparaviruddhavacaso'pi na sarva evApramANatAM bhajante, tatra yatpramANaM tat apramANanirAsadvAreNa pradarzayiSyAmaH, tatra na tAvatpuNyamevApacIyamAnaM duHkhakAraNaM, tasya sukhahetutveneSTatvAt , svalpasyApi svalpasukha AX% % % % %E-EXAKA +% For Private & Personal use only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyake zrImalayasamavasaraNe // 333 // 29-2 sAdhakatvAt , tathA cANIyaso hemapiNDAdaNurapi sauvarNa evaM ghaMTo bhavati, na mArtiko rAjato veti, na ca acala: puNyAbhAvo duHkhahetustasya nirupAkhyatayA hetutvAyogAt, na ca sukhAbhAva evaM svasattAviko duHkhaM, tasyAnubhUyamAna- puNyapApatvAt, tataH svAnurUpakAraNapUrvikA duHkhAnubhUtiH anubhUtitvAt sukhAnubhUtivaditi kevalapuNyavAdanirAsaH, kevalapApa-18 siddhiH pakSe'pi idamevopapattijAlaM viparItaM vaktavyaM, nApi sarvathA'nyo'nyAnuviddhasvarUpamubhayAtmakamekaM niraMzavastvantaramabhyupagantuM yuktaM, sammizrasukhaduHkhAkhyakAryaprasaGgAt , atha ca parasparaparihAreNa vivikta sukhaduHkhe anubhUyete, tathA svasaMvedana-18 pramANasiddhatvAt , anyacca-kevalasukhAnubhavaH zrUyate'nuttarasurANAM, kevaladuHkhAnubhavo nArakANAM, na ca sarvathA sammi|zrekarUpAtkAraNAdevaM viviktaH kAryabhedo yuktaH, tasmAdanyadeva nimittaM sukhAtizayasyAnyadeva ca duHkhAtizayasya, na ca | sarvathaikarUpatya sukhAtizayanibandhanAMzavRddhirduHkhAtizayakAraNAMzahAnyA sukhAtizayaprabhavAya duHkhAtizayanibandhanAMzavRddhiH sukhAtizayakAraNAMzahAnyA duHkhAtizayaprabhavAya kalpayituM nyAyyA, bhedaprasaGgAt, tathA ca yadddhAvapi yasya vRddhirna bhavati tattato. bhinnaM pratItameveti sarvathaikarUpatA puNyapApayorna saGgatA, karmasAmAnyApekSayA tvaviruddhA'pi, tathAhi-sAtasamyaktvahAsyaratipuruSavedazubhAyurnAmagotrANi puNyamanyat pApaM, sarva ca tat karmeti, tasmAdvivikke puNya- // 333 // pApe iti pratipattavyam , sarvasyApi ca saMsAriNa etadubhayamapyasti, kevalaM kiJcit kasyacidupazAntaM kiJcitkSayopazama-18 mupagataM kiJcit kSINaM kizcidudIrNa tataH sukhaduHkhavaicitryaM jantUnAmiti / For Private & Personal use only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CALCHAKRA chinnami saMsayaMmI jAijarAmaraNavippamukkeNa / so samaNo pavaio tIhiM u saha khaMDiyasaehiM // 633 // vyAkhyA pUrvavat // navamo gaNadharaH samAptaH // | te pacahae souM meyajo AgacchaI jiNasagAsaM / vaccAmi Na vaMdAmI vaMdittA pajuvAsAmi // 634 // pUrvavat, navaraM metArya AgacchatIti nAnAtvam / - AbhaTTho ya jiNeNaM jAijarAmaraNavippamukkeNaM / nAmeNa ya gotteNa ya savannUsahadarisINa // 635 / / asyAH sapAtanikA bAkhyA pUrvavat / tAki manne paralogo atthI natyitti saMsao tujhaM / veyapayANa ya atthaM na yANasI tesimo attho // 636 // ki paraloko-bhavAntaragatilakSaNo'sti kiMvA nAstIti manyase, vyAkhyAntaraM pUrvavat / ayaM ca saMzayastava viruddhavedapadazrutinivandhanaH, tAni ca vedapadAnyamUni-vijJAnaghana evetabhyo bhUtebhya' ityAdIni, tathA 'sa vai ayamAtmA jJAnamaya' ityAdIni ca prathamagaNadharavaktavyatAyAmida bhAvanIyAni, tathA saumya ! tvamitthaM manyase-bhUtasamudAyadharmazcaitanyamiti kuto bhavAntaralakSaNaparalokasambhavo, bhUtasamudAyavinAze caitanyasyApi vinAzAt , anyacca-bhavedAtmA tathApi sa nityo'nityo vA ?, tatra nityapakSe'pracyutAnutpanna sthiraikasvabhAvatayA vibhutayA ca paralokAbhAvaH, anityapakSe'pi niranvayavinazvarasvabhAvatayA kAraNakSaNasya sarvathA vinAze uttarakAlamiha loke'pi kSaNAntarAprabhava iti Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyake zrImalayasamavasaraNe * // 334 // PROGRESSANSAR kutaH paralokasambhavaH, tatra vedAnAM cAthai, cazabdAdyutiM hRdayaM ca teSAM ca vedapadAnAmayamarthaH-tatra vijJAnaghanatvAdInAM metAH pUrvavadvAcyaH, na ca bhUtasamudAyazcaitanyaM, sannikRSTadehopalabdhAvapi caitanyavizeSAnupalambhAt, iha yasminnupalabdhe'pi | paralokayadavayaM nopalabhyate tat tato bhinnaM, yathA ghaTAt paTaH, nopalabhyate ca dehopalabdhAvapi caitanyavizeSa iti, itazca siddhiH dehAdanyaccaitanyaM calanAdiceSTAnimittatvAt , iha yat yasya calanAdiceSTAnimittaM tattato bhinnaM dRSTaM, yathA marut pAdapAt, calanAdiceSTAnimittaM ca caitanyaM dehasyeti na dehasya dharmazcaitanyaM, kintvAtmanaH, tasya cAnAdimatkarmasantatisamAliGgitatvAdutpAdavyayadhrauvyayuktatvAcca karmapariNAmApekSA manuSyAdiparyAyanivRttyA devAdiparyAyAntaraprAptirastyavi-15 rudreti paralokasiddhiH, yadapi ca nityAnityaikAntapakSokaM dUSaNaM tadapi jAtyantarAtmakanityAnityazabalarUpapakSAbhyupagamena tiraskRtatvAnna no daukata iti // chinnaMmi saMsayaMmI jAijarAmaraNavippamukkeNa / so samaNo pabahato tihiM u saha khaMDiyasaehiM // 637 // vyAkhyA pUrvavat / dazamo gaNadharaH smaaptH|| te papaie souM pabhAsa AgacchaI jiNasagAse / vacAmi Na dAmI baMdittA pakhavAsAmi // 638 / / // 3350 vyAkhyA pUrvavat, navaraM prabhAsa AgacchatIti nAnAtvaM / AbhaTTho ya jiNeNaM jAijarAmaramavippamukeNa / nAmeNa ya gotteNa ya sabasabarisINa // 639 // ****** Jain Education inte For Private & Personal use only O mjainelibrary.org Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ basvAsapAtanikA vyAkhyA pUrvavat / kiM manne nidhANaM atthI nasthitti saMsabo tujjha / veyapayANa ya atyaM na yANasI tesimo atyo // 640 // kiM nirvANamasti kiMvA nAstIti manyase, vyAkhyAntaraM pUrvavat, ayaM ca saMzavastava viruddhavedapadazrutinivandhanaH, tAni ca vedapadAnyamUni-'jarAmarya vA etatsarva yadagnihotraMtathA 'saiSA guhA duravagAhA' tathA 'debrahmaNI paramaparaM ca, tatra paraM satyaM jJAnamanantaraM brahmeti, teSAM cAyamarthastava cetasi varttate-yadetadagnihotraM tat jarAmaryameva-yAvajIvaM kartavya-16 miti, agnihotrakriyA ca bhUtavaghahetutvAt sabalarUpA, sA ca svargaphalaiva syAt, nApavargaphalA, yAvajIvamiti cokte| kAlAntaraM nAsti yatrApavargahetubhUtakriyAntarArambhaH syAt , tasmAtsAdhanAbhAvAt mokSAbhAvaH, tadevamamUni kila vedapadAni mokSAmAvapratipAdakAni, zeSANi tu tadastitvasUcakAni, yato guhA'tra muktirUpA, sA ca saMsArAbhinandinA duravagAhA-duSpravezA, tathA paraM brahma satyaM-mokSaH, anantaraM tu jJAnamiti, amUni mokSAstitvapratipAdakAnIti tava saMzayaH, tathA saumya tvamitthaM manyase-saMsArabhavo mokSaH, saMsArazca rAgAdinivandhanaH, rAgAdInAM cAtyantikaH kSayo'nupapannaH, tathAhi-rAgAdayo jantoranAdimanto, yaccAnAdimat na tadvinAzamAvizati, tathA pramANena pratIteH, tacca pramANamidaM-yad anAdimat na tadvinAzamAvizati, yathA''kAzam, anAdimantazca rAgAdaya Atmano vyatirikA vA bhaveyuravyatiriktA 4AvA, vyatireke sarveSAM vItarAgatvaprasaGgaH, rAgAdibhyo vyatiriktatvAt, vivakSitapuruSavat, athAvyatiriktAstatastatprakSaye Atmano'pi kSayaprasaGgaH, tadavyatirikatvAt, tatsvarUpavat, tathA ca kutastasya vastuto mokSa !, tasyaivAbhAvAditi, tatra Jain Education in mjainelibrary.org Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAvazyake zrImalayamivasaraNe . | 3 35 // vedapadAnAM cArya cazabdAt yukti hRdayaM ca na jAnAsi, yatasteSAmayamarthaH 'jarAbhayaM ve 'ti vAzabdo'pyarthe, tatazca yadetadagnihotraM tat yAvajjIvaM - sarvamapi kAlaM karttavyam, vAzabdAt mumukSubhirmokSahetubhUtamapyanuSThAnaM vidheyamiti nApavargaprApaNakriyArambhakAlAstitA niSiddhA, tathA yadyapi rAgAdayo dopA jantoranAdimantastathApi kasyacitstrIzarIrAdiSu yathAvasthita vastutattvAvagamena teSAM pratipakSabhAvanAtaH pratikSaNamapacayo dRzyate, tataH sambhAvyate viziSTakAlAdisAmagrIsadbhAve bhAvanAprakarSavizeSabhAvato nirmUlamapi kSayaH, atha yadi pratipakSabhAvanAtaH pratikSaNamapacayo dRSTastathApi teSAmAtyantiko'pi kSayaH sambhavatIti kathamavasIyate ?, ucyate, anyatra tathA pratibandhagrahaNAt, yathA zItasparzasampAdyA romaharSAdayaH zItapratipakSasya vahnermandatAyAM mandA upalabdhAH utkarSe ca niranvayavinAzadharmmANaH, tato'nyatrApi bAdhakasya mandatAyAM bAdhyasya mandatAdarzanAdvAdhakotkarSe bAdhyasyAvazyaM niranvayavinAzo veditavyaH, anyathA bAdhakamandatAyAM mandatA na syAt, athAsti jJAnasya jJAnAvaraNIyaM bAdhakaM, jJAnAvaraNIyakarmmamandatAyAM ca jJAnasyApi manAk mandatA, atha ca prabalajJAnAvaraNIya karmodayotkarSe'pi na jJAnasya niranvayo vinAzaH, evaM pratipakSabhAvanotkarSe'pi na rAgAdInAmatyantocchedo bhaviSyati, tadayukta, dvividhaM hi bAdhyaM - sahabhUsvabhAvaM tadanyathAbhUtaM ca tatra yat sahabhUsvabhAvabhUtaM tanna kadAcanApi niranvayaM vinAzamupayAti, jJAnaM cAtmanaH sahabhUsvabhAvam, AtmA ca pariNAminityaH, tato'tyantaprakarSavatyapi jJAnAvaraNIyakamrmmodaye jJAnasya na niranvayo vinAzaH, rAgAdayastu lobhAdikarmmavipAkodaya sampAdita sattAkAstataH karmaNo nirmUlamapagame te'pi nirmUlamapagacchanti, nanvAsatAM karmasampAdyA rAgAdayaH, tathApi karmmanivRttoM te nivarttante iti nAvazyaM niyamo, nahi EXP prabhAsaH nirvANa siddhiH // 335 // Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S ARKARISM dahananivRttau satkRtA kASThe aGgAratA nivartate, tadasat, yata iha kiJcit kacit nivartyavikAramApAdayati, yathA agniH suvarNe dravatAM, tathAhi-agninivRttI tatkRtA suvarNe dravatA nivarttate, kizcit punaH kvacit anivartyavikArArambhakaM, yathA sa evAgniH kAThe, na khalu zyAmatAmAtramapi kASThadahananivRtcau nivarcate, karma cAtmani anivartyavikArArambhaka bhavettahi yadapi tadapi karmaNA kRtaM na karmanivRttI nivata, bayA aminA zyAmatAmAtramapi kASThe kRtamagninivRttI, tatazca yadekadA karmaNA''pAditaM manuSyatvamamaratvaM kRmikITatvaM zirovedanAdi ca tatsarvakAlaM tavaivAvatiSTheta, na caitata dRzyate,tasmAnnivartyavikArArambhakaM karma, tataH karmanivRttau rAgAdInAmapi nivRttiH, yadapi ca prAMgupanyasta pramANaM 'yadanAdimat na tadvinAzamAvizati yathA''kAza miti, tadapyapramANaM, hetoranaikAntikatvAt , prAgabhAvena vyabhicArAt, tathAhi-prAgabhAvo'nAdimAnapi vinAzamAvizati, anyathA kAryAnutpatteH, bhAvanAdhikArI ca samyagdarzanAdiratnatrayasampatsamanvito veditavyaH, itarasya tadanurUpAnuSThAnapravRttyabhAvena tasyA mithyAtvarUpatvAt , Aha ca pravacanam-"nANI tavaMmi nirao cArittI bhAvaNAe jogo"tti, sA ca bhAvanA rAgAdidoSanidAnasvarUpaviSayaphalagocarA yathAgamamavasAtavyA, "jaM kucchiyANujogo payaivisuddhassa ceva jIvassa / eesimo niyANa buhANa na ya suMdaraM eyaM // 1 // rUvaMpi saMkileso'bhissaMgApIimAiliMgAu / paramasuhapaJcaNIo eyapi asohaNaM ceva // 2 // visao ya bhaMguro khalu guNarahio taha ya taha'tahArUyo / saMpattiniSphalo kevalaM tu mUlaM aNatthANaM // 3 // jammajarAmaraNAI vicittarUvo phalaM tu sNsaaro| buhajaNanibeyakaro esovi tahAvido ceva ||4||(dhrm. 1169-70-1-2) apica-sUtrAnusAreNa jJAnAdiSu yo| CCCAKACTRESAMAC 2) apica vAcato phArahio taha For Private & Personal use only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyake narantaryeNAbhyAsastadrUpA bhAvanA veditavyA, tasyA api rAgAdipratipakSatvAt, nahi tattvavRttyA samyagjJAnAvabhyAsavyA- prabhAsaH zrImalaya- pRtamanaskasya strIzarIrarAmaNIkAdiviSayaH cetaHpravRttimAtanoti, tathAnupalambhAt , yadapyuktaM 'kiJca-rAgAdaya Atmano / nirvANasamavasaraNe vyatirikA vA bhaveyuravyatirikkA vA' ityAdi, tadapyayuktaM, bhedAbhedapakSasya jAtyantarasyAbhyupagamAt, kevalabhedAbhedapakSeta siddhiH dAdharmadhammibhAvAnupapatteH, tathAhi-dharmAdharmiNorekAntena bhede'bhyupagamyamAne dharmiNo niHsvabhAvatApattiH, svabhAva syApi dharmavAt , tasya ca tato'nyatvAt , svaH bhAvaH svabhAvaH svasyaiva cAtmIyA sattA, natu tadarthAntaraM dharmarUpaM, 8 tato na niHsvabhAvatApattiriti cet na, itthaM svarUpasattAbhyupagame tadaparasattAsAmAnyayogakalpanAvaiyarthyagrasaGgAt , apica jJeyatvAdibhirdhammarananuvedhAt tasya sarvathA'navagamaprasaGgo, 'na hyajJeyasvabhAvaM jJAtuM zakyate' iti nyAyAt , tathA ca tadabhAvaprasaGgaH, kadAcidapyavagamAbhAvAt, tathApi tatsattvAbhyupagame'tiprasaGgaH, anyasyApi yasya kasyacit anavagatasya SaSThabhUtAdebhAvApatteH, evaM ca dharmyabhAve dharmANAmapi jJeyatvaprameyatvAdInAM nirAzrayatvAdabhAvApatiH, nahi dharmAdhArarahitAH kApi dharmAH sambhavantIti, anyacca-parasparamapi teSAM dharmANAmekAntena bhedAbhyupagame sattvAdyabhyupagame'pi sattvAdyananuvedhAt kathaM bhAvAbhyupagamaH!, tadanyasattvAdidharmAbhyupagame ca dhammitvaprasaktiranavasthAvattA ca, tannaikAntabhedapakSe dharmidharmabhAvo. // 336 / papattiH, nApyekAntAbhedapakSe, yatastasminnabhyupagamyamAne dharmamAtraM vA syAt dharmimAtraM vA, anyathaikAntabhedAyogAt, anyatarAbhAve cAnyatarasyAbhAvaH, parasparanAntarIyakatvAt , dharmAnantarIyako hi dhI dharminAntarIyakAca dharmAH, tataH kayamekasyAbhAve'parakhAvasthAnamiti, kalpito dharmapammimAvastato na dUSaNamiti cet, tarhi vastvabhAvaprasaGgaH, nahi SAGARNAGARNAKARAN Jain Education in For Private & Personal use only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmAdhammisvabhAvarahitaM kiJcidvastvasti, dharmAdhammibhAvazca kalpita iti tadabhAvaprasaGga, dharmA evaM kalpitA na dhammI tatkathamabhAvaprasaGga iti cenna, dharmANAM kalpanAmAtratvAbhyupagamena paramArthato'sattvAbhyupagamAd, tadabhAve dhammiNo'pyabhAvApatteH, atha tadevaikaM svalakSaNaM sakalasajAtIyavyAvRttyekasvabhAva dhammi vijAtIyavyAvRttinibandhanAzca yA vyAvRttayo bhinnA iva kalpitAstA dharmAH, tatona kazciddoSaH, tadapyayuktam , evaM kalpanAyAM vastuno'nekAntAtmakatAprasaktaH, anyathA sakalasajAtIyavijAtIyavyAvRttyayogAt , nahi yenaiva svabhAvena ghaTAd vyAvarttate paTastenaiva stambhAdapi, stambhasya paTarUpatA-6 prasake, tathAhi-ghaTAd vyAvate paTo ghaTavyAvRttisvabhAvatayA, stambhAdapi cet ghaTavyAvRttisvabhAvatayaiva vyAvarttate tarhi balAt stambhasya ghaTasvarUpatAprasaktiH, anyathA tatastatsvabhAvatayA tavyAvRttyayogAt , tasmAt yato vyAvarttate yat tattavyAvRttinimittabhUtAH svabhAvA avazyamabhyupagantavyAH, te ca naikAntena dharmiNo bhinnAstadabhAvaprasaGgAt , tathA ca tadavastha eva pUrvoko doSaH, tasmAdbhinnAbhinnA, bhedAbhedo'pi dharmadhammiNoH kathamiti cet, ucyate, iha yadyapi tAdAtmyena dharmiNA dharmAH sarve lolIbhAvena vyAzAstathA'pyayaM dharmI ete dhammA iti parasparaM bhedo'pyasti, anyathA tadbhAvAnupapattiH, tathA ca sati pratItibAdhA, mitho bhede'pi ca viziSTAnyo'nyAnuvedhena sarvadharmANAM dharmiNA vyAptatvAt abhedo'pyasti, anyathA tasya dharmA iti sambandhAnupapattiH, tatazca na sarveSAM vItarAgatvaprasaGgaH, kevalabhedasyAnabhyupagamAt, nApi doSakSaye tadAtmano'pi kSayaH, kevaLAbhedasyAnabhyupagamAditi na kAcit ksstiH|| 4CACROCOCOCALMAN-M-1-M. mA.sa. Jain Education nation For Private & Personal use only m ajainelibrary.org Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNagharANAM grAmAdi vizyaka chinnaMmi saMsayaMmI jAijarAmaraNavippamukaNaM / so samaNo paJcaito ti u saha khaMDiyasaehi // 641 // nImalaya- vyAkhyA pUrvavat / ekAdazo gaNadharaH smaasH| mavasaraNe uktA gaNadharasaMzayApanayanavaktavyatA, sAmpratameteSAmeva vaktavyatAzeSapratipAdanArtha dvAragAthAmAhakhitte kAle jamme guttmgaarchumtdhpriaae| kevalia Au Agama parinivANe tave ceva / / 142 // atra ekArAntAH zabdAH prAkRtatvAt prathamAdvitIyAntA draSTavyAH, tato'yamarthaH--gaNadharAnadhikRtya kSetraM-janapadagrAmanagarAdi vaktavyaM, janmabhUmirvAcyetyarthaH, tathA kAlo nakSatracandrayogopalakSito vAcyaH, tathA janma vaktavyaM,, janma ca mAtApitrAyattamityato mAtApitarau vAcyau, tathA gotraM yat yasya tadvAcyam, 'agArachaumatthapariyAeM' iti paryAyazabdaH pratyekamabhisambadhyate, agAraparyAyaH-gRhasthaparyAyo vAcyaH, tathA chadmasthaparyAyazceti, tathA kevaliparyAyo vAcyaH, sarvAyuSka haivAcyaM, tathA Agamo vAcyaH kasya ka Agama AsIditi, tathA parinirvANaM vAcyaM-kasya bhagavati sati parinirvANa mAsIt?, kasya vA bhAvati parinirvRte iti, tathA tapo vaktavyaM yathA ki kenApavarga gacchatA tapa Acaritamiti, cazabdAt saMhananAdi ca vaktavyamiti, gAthAsamudAyArthaH // idAnImavayavArthaH pratipAdyate, tatra AdyadvArAvayavArthA- bhidhitsayA prAha magahA gubbaramAme jAyA tinneva goyamasaguttA / kullAgasannivese jAu viyatto muhammo a // 14 // // 337 // jainelibrary.org Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ # morIasaMnivese do bhAyara maMDi-moriA jaayaa|aylo a kosalAe mihilAe apiojAo // 14 // tuMgIasaMnivese meajjo vacchabhUmie jaao| bhagavapi ya pabhAso rAyagihe gaNaharo jaao|| 645 // magadheSu janapadeSu gobaragrAme jAtAtraya evAdyA gaNadharAH, kathambhUtA ete trayo'pItyAha-gautamasagotrAH saha gotraM yeSAM te sagotrAH gautamena gotreNa sagotrA gautamasagotrAH, gautamAbhidhagotrayuktA ityarthaH, tathA kollAkasanniveze jAto'vyaktaH sudharmazca, mauryasanniveze dvau dhAtarau maNDikamauyauM jAtI, acalazca kozalAyAM mithilAyAmakampiko jAta iti, tuGgike sanniveze vatsabhUmau kauzAmbIviSaye ityarthaH, metAryoM jAtaH, bhagavAnapi ca prabhAso rAjagRhe gaNadharo jAtaH // samprati kAladvArAvayavArthaH pratipAdyaH, kAlazca nakSatracandrayogopalakSita iti yat yasya gaNabhRtAM nakSatraM tadabhidhitsurAha jeTThA kattiya sAI savaNo hatthuttarA mahAo |rohinni uttarasADhA migasira taha assiNI pusso||46|| / indrabhUterjanmanakSatra jyeSThA agnibhUteH kRttikAH vAyubhUteH svAtiya'tasya zravaNaH sudharmasya hasta uttaro yAsa tA hastottarA uttarAphAlgunya ityarthaH, maNDikasya maghAH, mauryasya rohiNI, akampikasya uttarASADhA, acalabhAtuH mRgaziraH, metAryasya azvinI, prabhAsasya pussyH|| adhunA janmadvAraM pratipAdyaM, janma ca mAtApitrAyattamiti gaNabhRtAM mAtApitarAveva pratipAdayati| vasubhUI dhaNamitto dhammila dhaNadeva morie ceva / deve basU a datte pale apiaro gaNaharANaM // 647 // Jain Education Intematon Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvazyakeA AdyAnAM trayANAM gaNabhRtAM pitA vasubhUtiH, vyaktasya dhanamitraH, sudharmasya dhammillaH, maNDikasya dhanadevaH, maurya gaNadharANa zrImalaya-16mauryaH, akampikasya devaH, acalabhrAturvasuH, metAryasya dattaH, prabhAsasya balaH, evaM pitaro gaNadharANAM bhavanti // pitrAdi samavasaraNe puhavI a vAruNI bhahilA ya vijayadevA tahA jayaMtI ya / naMdA ya varuNadevA aIbhaddA ya maayro||648||| // 338 // __AdyAnAM trayANAM gaNabhRtAM mAtA pRthivI, vyaktasya vAruNI, sudharmasya bhadrilA, maNDikamauryaputrANAM vijayadevA pitRbhedena, dhanadeve paJcatvamupAgate maNDikaputrasahitA mauryeNa dhRtA, tato mauryo jAtaH, avirodhazca tasmin deze ityadUSaNaM, jayantI mAtA akampikasya, nandA acalabhrAtuH, varuNadevA metAryasya atibhadrA prabhAsasya // sampratita gotradvArAbhidhAnArthamAhatini ya goyamaguttA bhAraddA aggivesa vAsiTThA / kAsava goama hAria koDinnadugaM ca guttaaiN||649|| traya AdyA gaNabhRto gautamagotrAH, bhAradvAjo vyaktaH, agnivezyAyanaH sudharmaH, vAsiSTho maNDikaH, kAzyapo mauryikA, gautamo'kampikA, hArito'calabhrAtA, kauNDinyau metAryaH prabhAsazca // adhunA agAraparyAyadvArapratipAdanArthamAhapannA chAyAlIsA bAyAlA hoi panna pannA ya / tevanna paMcasaTThI aDayAlIsA ya chAyAlA // 650 // // 338 chattIsA solasagaM agAravAso bhave gaNaharANaM / chaumatthaM pariyAgaM ahakarma kittaissAmi // 651 // / indrabhUveragAraparyAyaH paJcAzadvarSANi, agnibhUteH padatvAriMzad, vAyubhUteAcatvAriMzat, vyaktasya paJcAzat , sudharmaNaH COCRACANCHAR AAMANAKALAGAKAR Jain Education For Private & Personal use only Srijainelibrary.org Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education in paJcAzat, maNDikasya paJcaSaSTiH, mauryasya tripaJcAzat, akampitasyASTAcatvAriMzat, acalabhrAtuH SaTcatvAriMzat, metAryasya SaTtriMzat, prabhAsasya SoDaza / ata UrdhvaM chadmasthaparyAyaM yathAkramaM kIrttayiSyAmi // pratijJAtamevAha tIsA bArasa dasagaM bArasa bAyAla caudasadugaM ca / navagaM bArasa dasa aTThagaM ca chaumatthapariAo / / 652 / / indrabhUtezchadmasthaparyAyastriMzadvarSANi, agnibhUterdvAdaza vAyubhUtervarSadazakaM vyaktasya dvAdaza sudharmmaNo dvAcatvAriMzat maNDikasya caturddaza mauryasyApi caturdaza akampitasya varSanavakaM acala bhrAturdvAdaza varSANi metAryasya daza prabhAsasya varSA - |STakameSAmeva yathAkramaM chadmasthaparyAyaH // kevaliparyAyaparijJAnopAyamAha - chaumatthappariyAgaM agAravAsaM ca vukkasittANaM / savAuassa sesaM jiNapariyAgaM viyANAhi // 653 // bArasa solasa aTThAra seva aTThAraseva aTTheva / solasa solasa igavIsa caudasa sole a sole a // 654 // chadmasthaparyAyamagAravAsaM ca vyavakalayya yat sarvAyuSkasya zeSaM tat jinaparyAyaM vijAnIhi sa cAyaM jinaparyAyaH, indrabhUteH kevaliparyAyo dvAdaza varSANi, agnibhUteH SoDaza, vAyubhUteraSTAdaza, vyaktasyASTAdaza, sudharmaNo'STau maNDikasya poDaza, mauryaputrasya SoDaza, akampitasya ekaviMzatiH, acalabhrAtuzcaturdaza, metAryasya SoDaza, prabhAsasya SoDaza // samprati sarvAyuSkamAha bANauI cahattara sattari tatto bhave asII ya / evaM ca sayaM tatto tesII paMcanauI A / / 655 / / aTThantariM ca vAsA tatto vAvantariM ca vAsAI / bAvaTThI cattA khala sarvagaNaharAuaM eaM // 656 // jainelibrary.org Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharANAmAyurAdi Avazyake indrabhUteH sarvAyurdvinavatirvANi, agnibhUtezcatuHsaptatiH, vAyubhUteH saptatiH, vyaktasya azItiH, sudharmasya ekaM varSazata, zrImalaya- maNDikasya paJcanavatirvarSANi, mauryaputrasya tryazItiH, akampikasyASTasaptatiH, acalabhrAturdAsaptatiH, metAryasya dvASaSTiH, samavasaraNe, prabhAsasya catvAriMzat , evaM krameNa gaNadharANAM sarvAyuSkamiti // AgamadvArapratipAdanArthamAha save ya mAhaNA jacA, sacce ajjhAvayA viU / sacce duvAlasaMgIA, sabe caudasapuviNo // 657 // // 339 // - sarve brAhmaNA jAtyAH-prazastajAtikulotpannAH, tathA sarve'dhyApakA-upAdhyAyA vidantIti vido-vidvAMsaH, catu IzavidyAsthAnapAragamanAt , tAni caturdaza vidyAsthAnAnyamUni-"aGgAni vedAzcatvAro, mImAMsA nyaayvistrH| dharmazAstraM purANaM ca, vidyA hyetAzcaturdaza // 1 // " tatrAGgAni SaT, tadyathA-zikSA kalpo vyAkaraNaM niruktaM chando jyotiSa ceti, eSa gRhasthAgama uktaH, lokottarAgamapratipAdanArthamAha-sarve dvAdazAGginaH, tatra svalpenApi dvAdazAGgAdhyayanena dvAdazAGgino'bhidhIyante tataH sampUrNadvAdazAGgajJApanArthamAha-sarve caturdazapUrviNaH // parinirvANadvAramAha| pariniyA gaNaharA jIvaMte nAyae nava jaNA u / iMdabhUI suhammo a rAyagihe nibue vIre // 658 // jIvati jJAtake-jJAtakulotpanne vIre bhagavati nava janAH-indrabhUtisudharmasvAmivarjAH parinirvRtAH, indrabhUtiH sudharmazca svAmini vIre nivRte parinirvRtaH, tatrApi prathamamindrabhUtiH pazcAtsudharmasvAmI, yazca yazca kAlaM karoti sa sa sudharmasvAmino gaNaM dadAti, teSAM tathAvidhasantAnapravRttihetubhUtAcAryAsambhavAt, sudharmasvAmI tu kAlaM kurvan nijaziSyAya jambUsvAmine gaNaM samarpitavAn // adhunA tapodvAramAha // 33 // Jain Education For Private & Personal use only mmmjainelibrary.org Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAsaM pAovagayA sa'pi ya sabaladdhisaMpannA / bajarisahasaMghayaNA samacaraMsA ya saMThANe // 659 // sarva eva gaNadharA mAsaM yAvat pAdapopagamanagatAH, dvAragAthopanyastraM cazabdArthamAhe-sarve'pi sarvalabdhisampannA:AmoMSadhyAdyazeSalabdhisampannAH, tathA vajrarSabhasaMhananAH samacaturasrAzca saMsthAne saMsthAnaviSaye // uktaH sAmAyikAsUtrapraNetRNAM tIrthakaragaNadharANAM nirgamaH, samprati kSetradvAraM prAptAvasaraM, paramanantarameva dravyanirgamasya pratipAditatvAt kAlasya ca dravyaparyAyatvenAntaraGgatvAd antaraGgabahiraGgayozcAntaraGga eva vidhirbalavAniti nyAyasAmarthyAt kSetradvAramucyate, dvAragAthAyAM tu kSetrasyAlpavaktavyatvAt prathamamupanyAsaH kRtaH, tatra kAlo nAmAghekAdazamedabhinnaH tatra nAmasthApane sujJAne iti te anAhatya dravyAdikAlapratipAdanArthamAha dave addha ahAua uvakkame desa kAlakAle ya |th ya pamANaM vanne bhAve pagayaMta bhAveNaM // 160 // tatra dravya iti vartanAdilakSaNo dravyakAlo vAcyaH, 'addhA' iti candrasUryAdikriyAviziSTo'rddhatRtIyadvIpasamudrAntavartI samayAdilakSaNo addhAkAlo vAcyaH, tathA AyuSkakAlo devAdyAyuSkalakSaNo vAcyaH, tathA upakramakAlaH abhipretArthasAmIpyAnayanalakSaNaH sAmAcArIyathAyuSkabhedabhinno vAcyaH, tathA dezakAlo vAcyaH, dezaH prastAvo'vasaro vibhAgaH paryAya ityanAntaraM tasya kAlo dezakAlaH, abhISTavastvavAsyavasarakAla iti bhAvaH, tathA kAlakAlo vAcyaH, tatra kalanaM kAlaH, dvitIyaH kAlazabdomaraNavAcI, kAlasya kAlaH kAlakAlo,maraNakriyAkalanamityarthaH, caH samuccaye, tathA pramANakAlaH-addhAkAThavizepo divasAdilakSaNo vAcvaH, tathA varNakAlo vAcyaH, varNazcAsau kAlazceti varNakAlaH, tathA MAGASCATAMAX********** Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyakAlA Avazyaka hai bhAve' iti audayikAdibhAvakAlaH, sAdisaparyavasAnAdibhedabhinno vAcyaH, prakRtaM tu bhAvakAlenAdhikAraH, eSa gAthA- zrImalaya- samAsArthaH / / sAmpratamavayavArtho'bhidhIyate, tatra AdyadvArAvayavArthamabhidhitsurAhasamavasaraNe | ceyaNamaceyaNassa ya dabassa ThiI u jA cauvigappA / so hoi davakAlo ahavA davitutaM ceva // 661 // cetanasya-devAderacetanasya-pudgalAdeH dravyasya yA sthAna sthitiH caturvikalpA-sAdisaparyavasAnAdibhedena caturbhedA // 340 // sa bhavati dravyasya kAlo dravyakAlaH, athavA dravyaM tu tadeva-dravyameva kAlo drvykaalH||cetnaacetndrvysy caturvi dhasthitipradarzanArthamAhagai siddhA bhaviA yA abhaviSa puggala aNAgayaddhA ya / tIyaddha tini kAyA jIvAjIvaDiI cauhA // 16 // __ 'gaI'tti devAdigatimadhikRtya jIvAH sAdisaparyavasAnAH, 'siddha'tti siddhAH pratyekaM siddhatvena sAdyaparyavasAnAH, 'bhaviyA yA iti bhavyAzca bhavyatvamadhikRtya kecana anAdisaparyavasAnAH, 'abhaviya'tti abhavyAH khalvabhavyatayA:nAdyaparyavasAnAH, evaM jIvasthitizcaturbhaGgikA, 'puggala'tti pUraNagalanadharmANaH pudgalA-dvipradezAdayaH skandhAH, te ca pudgagalatvena sAdisaparyavasAnAH, tathA 'aNAgayaddhA ya' iti anAgatAddhA-anAgatakAlaH, sa ca vartamAnasamayAditayA sAdiH anantatvAdaparyavasAnaH, tathA 'tIyaddhati atItaH kAlo'nantatvAdanAdiH sAmpratasamayavivakSAyAM saparyavasAna iti, tathA tini kAya'tti trayaH kAyA:-dharmAstikAyAdharmAstikAyAkAzAstikAyAH khalvanAdyaparyavasAnAH, eSA| ajIvacaturbhaGgikA, evaM jIvAjInasthitizcaturdheti // sAmpratamaddhAkAladvArAvayavArthapratipAdanArthamAha ARMANADA%AKSAT TAGRASCARSANKRAMk // 340n Jain Education Jaiainelibrary.org Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSaNA AvalikA, dvighATakadavasaH, ahorAtra aSTaprahasavatsaraM, asaGkhyeya -CROCOCCALCorte samayA''valia muhuttA divasa ahoratta pakkha maasoy|sNvcchr juga paliyA sAgara osappi priahaa||663|| paramanikRSTaH kAlaH samayo'bhidhIyate, sa ca pravacanapratipAditapaTTasATikApATanadRSTAntAdavaseyaH, jaghanyayuktAsaMkhyAtakasamayasamudAyalakSaNA AvalikA, dvighaTiko muharttaH, catuSpaharAtmako divasaH, yadivA yAvadAkAzakhaNDamAdityena svaprabhAbhiyAptaM tAvadAkAzaparibhramaNacchinnaH kAlo divasaH, ahorAtraHaSTapraharAtmakaH, rAtriMdivamityarthaH, pakSaH paJcadazAhorAtrAtmakaH, mAsastadviguNaH, caH samuccaye, saMvatsaro-dvAdazamAsAtmako, yugaM paJcasaMvatsaraM, asaGkhyeyayugAtmakaM 'paliya'tti padaikadeze padasamudAyopacArAt palyopamaM, 'sAgara'tti palyopamadazakoTIkoTyAtmakaM sAgaropamam, utsarpiNI-sAgaropamadazakoTIkovyAtmikA utsarpiNI, utsarpiNIgrahaNenAvasappiNyapi sUcitA, sApi sAgaropamadazakoTikoTyAtmikA, anantotsapiNyAtmakaH parAvartaH, sa ca dravyAdibhedabhinnaH paJcasahaTIkAto veditvyH||smprti yathAyuSkakAladvAramucyatetatrAddhAkAla evAyuHkarmAnubhavaviziSTaH sarvajIvAnAM vartanAdimayo yathAyuSkakAlo'bhidhIyate, tathA cAhaneraiya-tiriya-maNussa-devANa ahAuaMtu jaM jeNa / nibattiamannabhave pAlaMti ahAukAlo so||664|| nArakatiryaGmanuSyadevAnAM yathAyuSkameva yat yena nirvartitaM-raudradhyAnAdinA kRtamanyabhave-anyasmin janmani tat yadA vipAkatasta evAnupAlayanti sa ythaayusskkaalH|| sAmpratamupakramadvAramAha duvihovakkamakAlo sAmAyArI ahAuaMceva / sAmAyArI tivihA ohe dasahA payavibhAge / / 665 // . dvividhazvAsAvupakramakAlazca dvividhopammakAlaH, tadeva dvaividhyamupadarzayati-'sAmAyArI ahAuyaM ceva'tti padaikadeze abhinnaH nAdiyA amana Jain Education For Private & Personal use only R ainelibrary.org Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAvazyake zrImalayasamavasaraNe // 41 // padasamudAyopacArAt sAmAcAryupakramakAlo yathAyupkopakramakAlazceti draSTavyaM, tatra samAcaraNaM smaacaarH-shissttaacritH| addhAkAkriyAkalApaH, samAcAra eva sAmAcArya, bheSajAditvAt svArthe vyaNa, strIvivakSAyAM DI, DanyAm 'a' ityakAralopaH,6lA yathA'taddhitavyaJjanA'diti yakAralopaH, upakramaNam-uparitanazrutAdiha tasyAH sAmAcAryA AnayanamupakramaH, sAmAcAryA yuSkoupakramaH sAmAcAryupakramaH sa cAsau kAlazca sAmAcAryupakramakAlaH, tathA yathAyuSkasyopakramaNaM-dIrghakAlabhogyasva svalpa- pakramaH tarakAlena kSapaNaM yathA''yupkopakramaH sa cAsau kAlazca yathAyuSkopakramakAlaH, tatra sAmAcArI trividhA-oghe dazavidhA padavibhAge ca, tatra oghaH-sAmAnyaM oghasAmAcArI-sAmAnyataH saGkepAbhidhAnarUpA, sA ca opaniyuktiH, dazadhAsAmAcArI-icchAkArAdilakSaNA, padavibhAgasAmAcArI chedasUtrANi, tatra oghasAmAcArI navamAt pUrvAttRtIyAdvastuna / AcArAbhidhAnAt, tatrApi viMzatitamAt prAbhRtAt, tatrApyoghaprAbhRtAt niyUMDhA, etaduktaM bhavati-sAmpratakAlapravraji-18 tAnAM tAvacchataparijJAnazaktivikalAnAmAyuSkAdihAsamapekSya pratyAsannIkRteti, dazavidhasAmAcArI punaH SaDiMzatitamAduttarAdhyayanAt svalpatarakAlapravrajitaparijJAnArtha niyUMDhA, padavibhAgasAmAcAryapi chedasUtralakSaNA navamapUrvAdeva niyUTeti // sAmpratamoghaniyuktirvaktavyA, sA ca mahattvAt pRthaggranthAntararUpA kRtA // samprati dazavidhasAmAcArIprati-18 pAdanArthamAha // 34 // icchA micchA tahakkAre AvassiA ya nisiihiaa| ApucchA ya paDipucchaNA chaMdaNA ya nimNtnnaa|| 666 // uvasaMpayA va kAle sAmAyArI bhave dasavihA u / eesiM tu payANaM patteya parUvaNaM vucchaM / 667 / / - Jain Education international Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chr eSaNamicchA karaNaM kAraH, tatra kArazabdaH pratyekamabhisambadhyate, icchayA-balAbhiyogamantareNa karaNamicchAkAraH,tathA ca-icchAkAreNa mamedaM kurviti, tathA mithyA vitathamanRtamiti paryAyAH, mithyAkaraNaM mithyAkAraH, mithyAkriyetyarthaH tathA ca saMyamayogavitathAcaraNe viditajinavacanasArAH sAdhavastakriyAyA vaitathyapradarzanAya mithyAkAraM kurvate, mithyA-18 | kriyeyamiti, tathAkaraNaM tathAkAraH, sa ca sUtrapraznagocaro yathA bhavadbhirukkaM tathedamityevaMsvarUpaH, avazyaMparyAyo'vazyazabdoakArAnto'pyasti, tato'vazyasya-avazyakarttavyasya kriyA AvazyakI 'yopAntyagurUpAntyamAduniti vuJ AvazyakI, caH samuccaye, tathA niSedhena nivRttA naSedhikI, ApRcchanamApRcchA vihArabhUmigamanAdiSu prayojaneSu guroH kAryA, ca: pUrvavit, tathA pratipRcchA, sA ca prAgniyukenApi karaNakAle kAryA, niSiddhena vA prayojanataH kartukAmeneti, tathA chandanAprAggRhItenAzanAdinA AmantraNA kAryA, tathA nimantraNA-agRhItenaivAzanAdinA ahaM bhavadarthamazanAdyAnayAmItyevaMbhUtA, upasampacca vidhinA deyA, evaM kAle-kAlaviSayA sAmAcArI bhavedazavidhA / evaM tAvatsamAsata ukkA, sammati prapaJcataH pratipadamabhidhitsuridamAha-eteSAM padAnAM turvizeSaNe viSayapradarzanena pratyekaM pRthak pRthak prarUpaNAM vakSye iti gaathaadvysmaasaarthH| tatrecchAkAro yepvartheSu kriyate tatpradarzanArthamAhajaha abhatthina paraM kAraNajAe karija se koii| tatdhavi icchAkArona kappai balAbhiogo u|| 668 // 'yadi ityabhyupagame, anyathA sAdhUnAmakAraNe abhyarthanaiva na kalpate, tatazca yadi abhyarthayet paraM-anyaM sAdhuM grAmAdau kAraNajAte samutpanne sati, tatastenAbhyarthayamAnena icchAkAraH prayokacyA, thadivA anabhyarthito'pi ko'pyanyaH sAdhuH %%CAKACICC iKAR**4-%A5% For Private & Personal use only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAcA Avazyake zrImalayasamavasaraNe WAA%* // 342 // se' tasya kartukAmasya kasyacitsAdhoH kAraNajAtaM kuryAt tatrApi tenAnabhyarthitena sAdhunA tasya cikIrSitaM kartukAmena icchAkAraHprayoktavyaH, iha viralAH kecidanabhyarthitA eva parakAryakAra iti ko'pIti grahaNaM, atha kasmAdicchAkAraprayogaH kriyate ?, ucyate, balAbhiyogo na kalpate iti sUcanArthaH, uktaM yato-na kalpate balAbhiyogaH sAdhUnAM, tata icchAkAraprayogaH karttavyaH, tuzabdaH kvacit balAbhiyogo'pi kalpate iti sUcanArthaH // uktagAthAvayavArthapratipAdanArthamAhaabbhuvagayammi najai anbhattheuM na vadRi paro u(o)| aNigUhiabalavirieNa sAhuNA tAva hoacaM // 669 // yadi abhyarthayet paramityetasmin yadizabdapradarzite'bhyupagame sati jJAyate, kimityAha-abhyarthayituM na vartate-na yujyate paraH, kimityata Aha-na nigUhate balavIrya yastena, valaM zArIraM vIryam-AntaraH zaktivizeSaH, tAvacchandaHprastutArthapradarzaka eva, anigRhitabalavIryeNa tAvatsAdhunA bhavitavyaM, pAThAntaraM vA "aNigRhiyavalavirieNa jeNa sAhUNa hoyaI" asyAyamarthaH-yena kAraNena anigRhitabalavIryeNa sAdhunA bhavitavyamiti yuktiH tato'bhyarthayituM na yujyate para iti // Aha-itthaM ta_bhyarthanAviSayecchAkAropanyAso'narthakaH, ucyate jai hunja tassa analo kajassa viyANai na vA vANaM / gelannAihivi hujjA vAvaDo karaNehiM so||670|| yadi bhavettasya-prastutasya kAryasyAnala:-asamarthaH, yadivA na vijAnAti tatkArya kattuM, vANamiti nipAtaH pUraNArthaH, glAnAdibhirvA bhavet vyApRtaH kAraNairasau tadA sAtadvitIyapado'bhyarthanAgocaramicchAkAraM ratnAdhikaM vihAyAnyeSAM karoti // tathAcAha ACACACAAAAAAA ****** // 342 // * Jain Education inte For Private & Personal use only T ainelibrary.org Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SCREENA GACANCC- rAiNiyaM vajittA icchAkAraM karei sesANaM / eaMmajjhaM kajaM tunbheha kareha icchAe // 671 // ratnAni dvividhAni-dravyaratnAni bhAvaratAni ca, tatra marakatavajendranIlavaiDUryAdIni dravyaratnAni, sukhamadhikRtya teSAmanaikAntikatvAdanAtyantikatvAcca, bhAvaratAni samyagdarzanajJAnacAritrANi, sukhanibandhanatAmaGgIkRtya teSAmekA. ntikatvAt AtyantikatvAcca, bhAvaratnairadhiko ratnAdhikastaM ratnAdhikaM varjayitvA icchAkAraM karoti zeSANAM, kathamityAha-etat me kArya-vastrasIvanikAdi yUyaM kuruta icchayA, na blaabhiyogeneti| tatra yaduktam-'jai anbhattheja paraM kAraNajAte' iti, tatra prathamagAthayA yadItyasya bhAvArtha upadarzitaH, dvitIyagAthayA kAraNajAtAni kathitAni, anayA tu pUrvArdhanAbhyarthanAviSayo darzitaH uttarArddhana tvabhyarthanAyAH svarUpam / / samprati 'kareja vA se koI' ityasya gAthAvayavasyAvayavArthaH pratipAdanIyaH, tatrAnyakaraNasambhavakAraNapratipAdanAyAha ahavAvi viNAsaMtaM anbhatyaMtaM ca anna daTTaNaM / anno koi bhaNijjA taM sAhuM nijrhio|| 672 // | athaveti 'jai anbhattheja paraM kAraNajAe' ityapekSayA prakArAntaratAdyotanArtha, vinAzayantaM cikIrSitaM kAryam , apizabdAt so'nyasmin gurutare kArya samarthastato yadi sa tatra vyApto bhavati tarhi tato gurutaraM prayojanaM sIdatIti | paribhAbyAvinAzayantamapi, yadivA svayamasamarthatayA'bhilaSitakAryakAraNAya sAdhumanyamabhyarthayantaM dRSTvA nirjarArthI ko'pyanyaH sAdhustaM sAdhu bhaNet / kiM bhaNedityAha ahayaM tunbhaM ekajaM tu karemi icchakAreNaM / tatthavi so icchaM se karei majAyamUlIaM // 673 // 4-24-04-1.MA - .. For Private & Personal use only F ainelibrary.org Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyaka zrImalayamivasaraNe icchAkAra sAmAcAra // 343 // ahamityAtmanirdeze, yuSmAkametatkartumabhISTaM kArya karomIcchAkAreNa-yuSmAkamicchAkriyayA, na balAdityarthaH, tamapi sa kArApakaH sAdhuH 'icchanti icchAkAraM 'se' tasya svayamicchAkAreNa kartumabhyudyatasya karoti, nanvasau tenecchAkAreNa yAcitaH kimartha icchAkAraM karotItyata Aha-'maryAdAmUlIyaM' maryAdA-sAdhUnAM vyavasthA tasyAM mUlaM maryAdAmUlaM tatra bhavo maryAdAmUlIyaH icchAkArastaM, 'nimittakAraNahetuSu sarvAsAM vibhaktInAM prAyo darzana miti hetau dvitIyA, tato'yamarthaH-maryAdAmUlabhUta icchAkAraH, tathAhi-sAdhUnAmiyaM maryAdA-na kiJcidicchAvyatirekeNa kazcitkArayitavyaH // tadevaM vyAkhyAto'dhikRto gAthAvayavaH, samprati 'tatthavi icchAkAroM' ityatra yo'pizabdastasya viSayaM pradarzayati ahavA sayaM karaMtaM kiMcI annassa vAvi daTTaNaM / tassavi karei icchaM majjhapi imaM karehatti // 674 // athavA svakam-AtmIyaM pAtralepanAdi kizcitkurvantamanyasya vA kiJcit kurvantaM dRSTA tathApi, AstAM prAguktasyetyapizabdArthaH, ApannaprayojanaH san icchAkAraM kuryAt , kathamityAha-mamApIdaM-pAtralepanAdi icchAkAreNa kuruteti // idAnImabhyarthitasAdhuviSayaM vidhi pradarzayati tatthavi so icche se karei dIvei kAraNaM vAvi / iharA aNuggahatthaM kAya sAhaNo kiccaM // 675 // kA tatrApi-evamabhyarthake'pi sAdhAvabhyarthitaH sAdhuricchAkAraM karoti, icchAmyahaM tava karomi, anena gurvAdisatkaM kAryA ntaraM kartavyaM tarhi dIpayati kArapAM vApi, itarathA-gurvAdikAryakarttavyAbhAve satyanugrahArthamavazyaM sAdhoH kRtyaM karttavyamiti // apizabdAkSivecchakAraviSayavizeSapradarzanAryavAha-. *-MEMAGE // 34 // Jain Education Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahavA nANAINaM aTThAe jai karija kiccANaM / veAvaccaM koI tatthavi tesiM bhave. icchA // 676 // athavA jJAnAdInAm , AdizabdAddarzanacAritraparigrahaH, arthAt yadi kuryAt kRtyAnAm-AcAryAdInAM vaiyAvRttyaM kazcitsAdhuH, pAThAntaraM vA 'kiJcI'ti kiJcid-vizrAmaNAdIti, atrApi teSAM kRtyAdInAM sAdhu vaiyAvRttye niyojatAM 'bhave icchatti bhavedicchAkAraH, icchAkArapurassaraM yojanIya ityrthH|| kimityata Aha-yasmAt kAmatyata Aha yasmAt . ANA balAbhiogo niggaMthANaM na kappae kaauN| icchA pajiavA sehe rAyANie ya tahA // 677 // | ___ AjJApanamAjJA-bhavatedaM kAryamevetyevaMrUpA, tathA vivakSitaM kAryamAjJApitasyApyakurvato balAtkAreNa niyojanaM balAbhiyogaH, etau dvAvapi nigranthAnAM-sAdhUnAM na kalpate kartu, kintu 'icchatti icchAkAraH prayoktavyaH prayojane utpanne sati, zaikSake tathA ratnAdhike ca-AtmAdhike ca AlApAdipraSTukAmena, 'AdyantagrahaNAnmadhyasyApi grahaNa miti nyAyAdanyeSu ca // eSa tAvadutsarga uktaH, apavAdatastvAjJAvalAbhiyogAvapi durvinIte prayoktavyau, tena ca sahotsargataH saMvAsa eva na kalpate, bahusvajanAdikAraNapratibaddhatayA tvaparityAjye ayaM vidhiH-prathamamicchAkAreNa yojyate, akurvannAjJayA, punarbalAbhiyogeneti, Aha ca*I jaha jaccabAhalANaM AsANaM jaNavaesu jAyANaM / sayameva khaliNagahaNaM ahavAvi yalAbhiogeNaM // 678 // purisajjAevitahA viNIaviNayamminasthi abhiogosesammi a(u)abhiogojaNavayajAe jahA Ase679 yathA jAtyavAhIkAnAmazvAnAM janapadeSu-magadhAdiSu jAtAnAM ca, cazabdalopo'tra draSTavyaH, khayameva khalInagrahaNa OMSGA %AOCALCIENCE Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyake zrImalayasamavasaraNe icchAkArasAmAcArI // 34 // SARKARISARAN bhavati athavA'pi balAbhiyogena, khalInaM-kavika, kimukkaM bhavati-yathA jAtyabAhIkAnAmazvAnAM svayameva khalInagrahaNaM bhavati, janapadajAtAnAM ca balAbhiyogena, evaM puruSajAte'pi-jAtazabdaH prakAravacanaH puruSaprakAre'pi, kathambhUte I ityAha-'viNIyaviNayaMmitti vividham-anekaprakAraM nItaH-prApito vinayo yena sa vinItavinayastasmin nAstyabhiyogaH, svayameva vinaye pravarttanAt , khalInagrahaNe jAtyabAhIkAzvavat , 'sesammi u abhiogo'tti zeSe-vinayarahite abhiyogo-balAbhiyogaH pravartate, janapadajAte yathA azve / eSa gAthAdvayasamudAyArthaH, avayavArthaH kathAnakAdava. |seyaH, taccedam-bAhalavisae ego AsakisAro, so damijiukAmo veyAliyavelAe ahivAsiUNa pabhAe aggheUNa | vAhiyAlIe nIo, khaliNaM se DhoiyaM, sayameva teNa gahiyaM, viNIyatti, tato rAyA sayamevArUDho, so ya hiyaicchiyaM bUDho, raNNA oyariUNa AhAralayaNAdiNA samma paDiyario, paidiyahaM ca suddhattaNato evaM vahati, na tassa balAbhiyogo pavattai / avaro puNa magahAdijaNavayajAo Aso, so damijiukAmo viyAlavelAe ahivAsito, mAyaraM pucchati'kimayaMti',tIe bhaNitaM-kalle vAhijihisi, te sayameva khaliNaM gahAya vahato nariMdaM tosejAsi, teNa tahA kayaM,raNNAvi AhArAigo sabose uvayAro kato, mAUe siTuM, tIe bhaNiyaM-putta! niyaguNaphalaM te eyaM, kallaM puNa mA khaliNaM paDicchihisi mA vA vahasi, teNa taheva karya, raNNAvi khoreNa piTTitvA balA kaviyaM dAUNa vAhio, puNo javasaM se niruddhaM, teNa mAUe kahiyaM, sA bhaNai-putta / dubahiyaphalamiNaM, to divobhayamaggo jo te ruccai taM karehisi / esa diTuMto, ayamuvaNato-jo sayaM na kare veyAvaccAdi tatva balAbhiyogo payaTTAvijjai jaNavayajAe jahA Ase iti / tasmAt balAbhi // 344 // Jain Education led na For Private & Personal use only He w .jainelibrary.org Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte yogamantareNaiva mokSArthinA svayameva pratyutecchAkAraM dattvA janambavitenaiva vaiyAvRttvaM kArya // graha- tathApi anabhyatila svayamicchAkArakaraNaM na yuktamityAzAha antyamA maruo vAnaraja caiva hoi didvato / gurukaraNe sayameva u vANiago dunni diTThatA // 680 // abhyarthanAyAM maruko dRSTAntaH, punaH ziSyacodanAyAM vAnarakacaiva bhavati dRSTAntaH, gurukaraNe svayameva tu dvau vaNijau dRSTAntaH, eSa mAdhAsamAsArthI, vyAsArthaH kathAnakemyo'vasAtatyaH, tAni cAmUni - egassa sAhussa laddhI atthi, so na karei vayAcaM bAlahANaM, AvarieSa coio bhaNai ko maM anmatthei ?, AyarieNa bhaNito- tumaM abbhatthaNaM maggaMto cukihisi jahA so marumo, emo maruo nApamayamaco katiyapuSNimAe nariMdajaNavaesa dANaM dAumanbhuTThiesu na tattha kabai, majjAe bhaNito- jAhi, so imaM nAva suddANaM parimgAI karemi, triiyaM gharaM tesiM gacchAmi, jassa Asattamassa kulassa karja so mama AttA deU, evaM so jAvajjIvAe dariho jAto, evaM tumaMpi abbhatthaNaM maggamANo cukki - hisi nijarAe, eesiM bAlavRdvANaM aSNe atdhi karelA, tujha esa laddhI evaM caiva jAhiI, tato so evaM bhaNito bhaNar3aevaM suMdaraM jAmaha vA apparamA kIsa na kareha hai, bAyariyA mamaMti- sariyo tumaM tassa vAnaraspa, jahA ego vAnaro rukkhe accha, vAsAmusIyakAhiM abhihuijmANo muSarASTra saukhiyAe maNio-vAnaragA puriso si tumaM niratdhayaM vahasi daMDAI | jo pAyasmA sihare na karemi kuDiM paDalaM vA // 1 // kei pupa evaM bhayaMti- 'vAseNa jhaDijvaMtaM dahUNaM vAkaraM bharabhara | sudharA nAma sabiyA bhai tayaM vidue saMtI // 1 // DiNime taNAI ANekaNaM ca ruktvasiharaMmi / * Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyake zrImalayaumavasaraNe // 345 // vasahIkayA nivAyA tattha vasAmI niruvasaggA // 2 // tattha yamAmi ramAmi ya vAsAratte ya naviya ullAmi / aMdolayAmi, icchAkAra vAnara ! vasaMtamAsaM vilaMvemi // 3 // hatthA tava mANusage jArisa tArisa hiyammi viNNANaM / jIviya ca'mmohaphalaM tuvi sAmAcAra sahasi dhAravAtahiM // 4 // (chiMdeUNa taNAI) icchasi vasahiM na appaNo kaauN| vAnara ! tume asuhie amhevi dhiI na viNdaamo||5|| iti, evaM so tIe bhaNito tuhikko acchai, tAhe sA docaMpi tathaMpi bhaNai, so ruTo taM rukkhaM duruhiumAraddho, sA naTThA, teNa tIse gharagaM sUrya sUrya vikkhittaM, aNNe evaM bhaNaMti-jaha paDhamaM taha viiyaM taha taiyaM taha caratyayaM bhaNiyaM / paMcamayaM rosavio saMdiTTho vAnaro pAvo // 1 // kuddho saMdaTThoTTho laMkAdAhe ya jaha sa hnnumNto| roseNa dhamadhato uphiDito bhaMgi mAlaM // 2 // AkaMpiyaMmi to pAyarvami phiriDitti niggayA sugharA / aNNaMmi| |dumaMmi ThiyA jhaDijae sIyavAeNaM // 3 // iyarovi ya taM niDuM ghettUNaM pAyavassa sihraato| sUrya ekekaM chiMdiUNa to ujjhaI kuvio||4|| bhUmigayaMmi ya to neDDayaMmi aha bhaNai vAnaro paavo|sughre avahiyahiyae suNa tAva jahA ahiriyAsi // 5 // nava'si mamaM mayahariyA na va'si mamaM sohiyA va niddhA vA / sughare ! acchasu vigharA jA vadRsi | logtttiisu||6|| nivbhagge ! iyANiM suhaM accha, evaM tumaMpi mama ceva uvarieNa jAto, kiM ca-mama annapi nijarAdAraM atthi teNa ahaM vaDutariyAe nijarAe lAbhAto cukAmi jahA~ so vANiyago, do vANiyagA vavaharaMti-ego paDhama // 345 // pAuse mollaM dAveyavaM hohiitti sayameva AsADhapunnimAe gharaM pacchai laggato, biieNa rUvayaM dAUNa chAyAviyaM, sayaM vavaharati, teNa taddivasaM biuNo lAbho laddho, iyaro cukko, evaM ceva jai ahaM appaNA yAvaccaM karemi to aciMtateNa A-MACAMAC % Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CCCCCCCCACANCHOTE - * suttatthA nassaMti, tehi ya nahehiM gacchasAravaNAbhAveNa gacchassa apaDiyappaNe bahutaraM me nAsai iti, tathA cAha-suttatthesu aciMtaNa Adese buDa sehagagilANe / bAle khamae vAI iDDImAI aNiDDIyA // 1 // eehiM kAraNehiM tumbabhUto u hoi aayrio| veyAvaccakareNaM kAya tassa sesehiM // 2 // jeNa kulaM AyattaM taM purisaM AyareNa rkkhejaa| nahi tuMbaMmi 4 viNaDhe arayA sAhArayA hoti // 3 // Adeze-prAghUrNake vRddhe zaikSake glAne tathA bAle-laghuvayasi kSapake ca, yadvA AcAryaH svayaM vaiyAvRttyaM karoti tarhi sUtrArthayoracintanaM bhavati, tathA vAdini Agate Rddhimati ca nagarazreSThyAdau, AdizabdAt rAjAdiparigrahaH, AcArye veyAvRttyAya pAnakAdigate pravacanalAghavaM bhavati, yathA-anarddhikA ete, anIzvarapravrajitA ete ityarthaH, tata etaiH kAraNairAcAryaH zeSasAdhUnAmarakaprAyANAM tumbabhUto bhavati tato vaiyAvRttye-vaiyAvRtyaviSaye yatkaraNaM-karaNIyaM tat tasyAzeSaiH karttavyaM, na punaH sa svaviSaye paraviSaye vA vaiyAvRttye pravarttamAna upekSaNIyaH / etadevAha jeNa kulaM AyattaM taM purisaM AyareNa rakkheha / nahu tuMvammi viNaDhe aragA sAhAragA hunti // 133 // 4 yena puruSeNa kulamAyattaM taM puruSamAdareNa rakSet, yato 'nahu' naiva tumve vinaSTe arakAH sAdhArakAH-sAdhArA bhavanti // Aha-icchAkAraNAhaM tava mama ca prathamAlikAdikamAnayAmItyAdyabhidhAya yadA labdhyabhAvAnna sampAdayati tadA nirjarA-1 lAbhavikalastasyecchAkAraH, tataH kiM tenetyAzayAha veyAvacce anmuDhiassa saddhAha kAukAmassa / lAbho ceva tavassissa hoi addINamaNasassa // 681 // Jain Education temational For Private & Personal use only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraH AvazyakatA vaiyAvRttya-saMyamavyApAra amyutthitakha tathA addhayA-prAsanena manasA ihaparalokAzaMsAvipramukena kartukAmasya 'lAbho icchAkAraH zrImalaya- ceva tvassissa ci prakaraNAnirjarAyA lAbha va tapasvino bhavati alanthyAdau, adInaM mano'syAsAvadInamanAstasyAdI-1 mithyAsamavasaraNe namanasaH samprati mithyAkAraviSayapratipAdanArSamAha | saMjamajoge amuhiassa jaMkiMci vitahamAyarikha micchA eti viANiUNa micchatti kAyavaM // 38 // 1346 // kA saMyamayogaH-samitiguSTirUpaH tasmin viSaye'myutthitasya mano yatkiJcidvitayam-anyathA Acaritam-AsevitaM, bhUtamiti vAkya zeSaH, mithyA-viSarItametaditi vijJAya,kiM, micchatti kAyava miti mithyeti karttavyaM, tadviSaye mithyA-14 duSkRtaM dAtavyamityarthaH // saMyamayogaviSayAyAM ca pravRttI vitadhAsevana mithyAduSkRtaM doSApanayanAyAlaM, natUpetyakaraNa-18 viSayAyAM nApyasakRtkaraNamocarAyAM, tathA cAmumevAtsama pratipAdayavAha jai apaDikkamiavaM akssa kAUna pAkyaM kammaM taMva na kAyacaM to hoi pae pddikNto|| 683 // yadi ca pratikrantavyaM-nivarcitabdha, mithyAduSkRtaM dAtavyamityarthaH, avazyaM-niyamena kRtvA pApakaM karma, tatastadeva dra pApakaM karma na karttavyaM, to bhavati pade-utsarmapadaviSaye pratikrAntaH, athavA pade pratikrAnta iti kimuktaM bhavati - sutarAM pratikrAnta iti / sampati kyAbhUtakhedaM micyAduSkRtaM mudacaM bhavati tathAbhUtamabhiSirasurAha // 3460 jaM dubaIti micchA muno kAra apuurNto|tividenn paDikato tassa khalu dukkaDaM micchA // 684 // badidi anirdiSTava mizaH kAraNamiti yomara, tava satkArabadastu duSTaM kRtaM duSkRtamityevaM vijJAya 'micche'ti Jain Education tend For Private & Personal use only NEWw.jainelibrary.org Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XAAKAAMKARA ta bhavati, nAnyasyeti // sAmprata phaladAtRtvamadhikRtya mithyA, nataH tasmAd-duSkRtakAraNAtaTA sUcanAtsUtramitikRtvA mithyAduSkRtaM (dattaM tat ) kAraNamapUrayan-akurvan anAcaraniti bhAvaH, yo vartata iti vAkyazeSaH, tatra svayaM kAyenApyakurvan pUrayannabhidhIyate tata Aha-'tiviheNa paDikkato tassa khalu dukkaDa micchaa|| 'trividhena' manovAkAyalakSaNena yogena kRtakAritAnumatibhedayuktena pratikrAnto-nivRttaH tasmAd-duSkRtakAraNAt tasyaiva khaluzabdo'vadhAraNe duSkRta-prAgukaM duSkRtaM phaladAtRtvamadhikRtya mithyA, bhavatIti kriyAdhyAhAraH, athavA tasyaiva mithyAduSkRtaM bhavati, nAnyasyeti // sAmprataM yasya mithyAduSkRtaM dattamapi na samyagbhavati tatpratipAdanArthamAha jaM dukkaDaMti micchA taM ceva nisevae puNo pAvaM / pacakkhamusAbAI mAyAniaDIpasaMgo a|| 685 // yat pAparUpaM kiJcidanuSThAnaM duSkRtamiti vijJAya 'micchatti mithyAduSkRtadAnaviSayIkRtaM, yastadeva niSevate punaH| pApaM sa pratyakSamRSAvAdI, katham !, duSkRtametadityabhidhAya punarAsevanAt , tathA tasya mAyAnikRtiprasaGgazca, sa hi duSTAntarAtmA nizcayatazcetasA anivRtta eva gurvAdiraJjanArtha mithyAduSkRtaM prayacchati, kutaH, punarAsevanAt, tatra mAyaiva nikRtiH tasyAH prasaGgo maayaanikRtiprsnggH|| kaH punarasya mithyAduSkRtapadasyArtha ityAha| "mitti miumaddavatte'cha'tti adosANa chAyaNe hoi| mi'tti amerAi Thio''tti duguMchAmi appaannN||28|| 'ka'tti kama pAvaM 'Da'tti a Devemi taM uvasameNaM / eso micchAdukkaDapayakkharatyo samAseNaM // 687 // / mItyayaM varNo mRdumArdave varcate, tatra mRdutvaM-kAyanamratA [mRdu] mAIvaMca-bhAvanavatA mRdumAIve te asya sta iti mRdu-11 kamAIvaH, abhrAdibhya itimatvarthIyo'pratyayastadbhAvastattvaM tasmin , tathA cha ityayaM varNo doSANAm-asaMyamayogalakSaNAnA - Jain Education For Private & Personal use only F ww.jainelibrary.org Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C AvazyavemAcchAdane-sthagane bhavati, mittyayaM varNo maryAdAyAM-cAritrarUpAyAM sthito'hamityasyArthasyAbhidhAyakaH, durityayaM varNo mithyAzrImalaya-18 jugupsa-nindAmi duSkRtakAriNamAtmAnamityasminnarthe vartate, ka ityayaM varNaH kRtaM mayA pApamityevamabhyupagamArthe varttate, 13 kAraHtathAsamavasaraNe Da ityayaM varNo Devemi-laMghayAmi atikrAmAmi tat-kRtaM pApaM, kenetyAha-upazamenetyasminnarthe, epaH-anantarokAra kArazca prAkRtazailyA mithyAduSkRtapadasyArthaH, 'samAsena' saGkepeNa // Aha-kathaM pratyekamakSarANAmuktArthatA !, pdvaakyyorevaarth|| 347 // darzanAt , ucyate, iha yathA vAkyaikadezatvAt padasyArtho'sti tathA padaikadezatvAdvarNasyApItyadoSaH, anyathA paMdasyApyartha zUnyatvaprasaGgo'kSareSvardhAbhAvAt , prayogazca-yat yatra pratyekaM na vidyate tatsamudAye'pi na bhavati, yathA sikatAsu tailaM, ipyate ca varNasamudAyAtmakasya padasyArthastasmAdanyathAnupapattervarNAnAmapyarthaH pratipattavya ityalaM prasaGgena / sAmprataM tathAdUkAro yasya dIyate tatpratipAdanArthamAha kappAkappe pariniTiassa ThANesu paMcasu Thiassa / saMjamatavaddhagassa u avigappeNaM tahakAro // 188 // kalpo vidhirAcAra iti paryAyAH, kalpaviparItastvakalpaH, jinasthavirakalpAdi vA kalpaH carakAdidIkSA punarakalpaH, kalpazcAkalpazceti samAhAro dvandvaH kalpAkalpaM tasmin kalpAkalpe pari-samantAt niSThitaH pariniSThito-jJAnaniSThAM prAptaH tasya, tathA tiSThantyeteSu satsu zAzvate sthAne prANina iti sthAnAni-mahAvratAnyabhidhIyante, teSu sthAneSu paJcasu // 347 // sthitasya, mahAvratayuktasyetyarthaH, saMyamatapobhyAmAtyaH-saMpannaH saMyamatapaAnyaH, anenottaraguNayuktatAmAha, tasya kimidatyAha-'avikalpena' nizcayena tathAkAraH, kartavya iti kriyaadhyaahaarH|| samprati tathAkAraviSayapratipAdanArthamAha A MERICANCER Jain Education inte For Private & Personal use only Mw.jainelibrary.org Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAyaNapaDisuNaNAe uvaese suttaatthakahaNAe / avitahameaMti tahA paDisuNaNAe athkaaro|| 689 // vAcanA-sUtradAnalakSaNA tasyAH pratizravaNA tasyAM vAcanApratizravaNAyAM tathAkArI kAryaH, etaduktaM bhavati-gurau vAcanAM prayacchati sati sUtraM gRhNatA tathAkAraH prayoktavyaH, tathA sAmAnyenopadeze cakravAlasAmAcArIpratibaddhe guroranyasya vA sambandhini tathAkAraH kAryaH, tathA sUtrArthakathanAyAM, vyAkhyAne ityarthaH, kiM-tathAkAraH kAryaH, tathAkAra iti ko'rtha | ityAha-avitathametat yad brUtha yUyamiti, na kevalamamISvevArtheSu tathAkAraH prayoktavyaH, kintu 'tahA paDisuNaNAe' iti pratipRcchottarakAlamAcArye kathayati sati pratizravaNAyAM ca tathAkAraH kAryaH, cazabdalopo'tra drssttvyH|| sAmprataM svasthAne svasthAne icchAkArAdiprayoktuH phalaM pratipAdayati-- jassa ya icchAkAro micchAkAro apariciA dovi / taio a tahakAro na dullahA suggaI tassa // 690 // yasyecchAkAro mithyAkArazca dvAvapi paricitau tRtIyastu tathAkAraH tasya sugatirna durlabhA // sAmpratanAvazyakInaipedhikIdvAradvayAvayavArthamabhidhitsuH pAtanikAgAthAmAha AvassayaM ca ninto jaMca ainto nisIhiaM kuNai / eaMicchaMnAuM gaNivara ! tujhaMtie niuNaM // 391 // ___ AvazyakI pUrvoktazabdArthA tAM AvazyakIM 'niMto' nirgacchan yAM ca 'aiMto' Agacchan , pravizan ityarthaH, naiSedhikI karoti, etat-AvazyakInapaidhikIrUpaM dvayamapi svarUpAdibhedabhinnaM icchAmi jJAtuM he gaNivara ! yuSmadantike nipuNaM-sUkSma etajjJAtumicchAmIti kriyAvizeSaNaM // evaM ziSyeNoke satyAhAcArya: For Private & Personal use only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 AvazyakIniSadhikyo Avazyaka AvassaiM ca nito jaM ca aiMto nisIhiaM kuNai / vaJjaNameaMtu duhA atyo puNa hoi so ceva // 692 // zrImalaya- AvazyakI nirgacchan yAM ca pravizannaipedhikI karoti etad vyaJjanaM-zabdarUpaM dvidhA, kimuktaM bhavati ?-AvazyakIti samavasaraNe niSedhikIti ceti dvayaM zabdata eva bhinnam , arthaH punarbhavatyAvazyakInaSedhikyoH sa eva-eka eva, yasmAdavazyakarttavya yogakriyA AvazyakI niSiddhAtmanazcAticArebhyaH kriyA naiSedhikI, na hyasAvapyavazyakarttavyaM vyApAramulavaya vartate, // 348 // Aha-yadyevaM bhedopanyAsaH kimarthaH ?, ucyate, gamanasthitikriyAbhedAt // Aha-'AvazyakI nirgacchannityuktaM tatra saadhoH| | kimavasthAnaM zreya utATanamiti !, ucyate, avasthAnaM ?, kathaM ?, yata Aha| egaggassa pasaMtassa na huMti iriAdao guNA huMti / gaMtavamavassaM kAraNammi AvassiA hoi // 693 // | ekamagram-AlambanaM yasyetyasAvekAgrastasya, sa cAprazastAlambano'pi bhavati tata Aha-prazAntasya' krodharahitasya satastiSThataH, kiM na bhavanti IryAdayaH, IraNamIryA gamanamityarthaH, iha IryAkArya karma ryAzabdena gRhyate, kAraNe kAryopacArAt, IryA AdiryeSAmAtmasaMyamavirAdhanAdInAM doSANAM te diyo na bhavanti, tathA guNAzca-svAdhyAyadhyAnAdayo bhavanti, prAptaM tarhi saMyatasya agamanameva zreya ityapavAdamAha-na cAvasthAne khalUktaguNasambhavAnna gantavyameva, kintu gantavyamavazyaM-niyogataH kAraNe guruglAnAdisambandhini, yatastatrAgacchato doSAH, tataH kAraNe gacchata AvazyakI bhavati ||aah-kaarnnen gacchataH kiM sarvasyaivAvazyakI bhavati uta neti?,ucyate, neti, kasya tarhi , taducyateAvassiA u AvassaehiM sakvehiM juttajogissa / maNavayaNakAyaguttidiyassa AvassiyA hoi // 694 // 04-04- 0 348 // -04- 4 Jain Education Inte For Pate & Personal use only law.jainelibrary.org Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A.sU. 59 Jain Education inte Mation AvazyakI Avazyaka:- pratikramaNAdibhiH sarveSukkayogino bhavati, zeSakAlamapi niraticArasya kriyAsvasyeti bhAvArthaH, tasya ca guruniyogAdinA pravRttikAle'pi 'maNa' ityAdi manovAkkAyendriyaiH guptatva, kim ? - AvazyakI bhavati, sUtre indriyazabdasya gAthAbhaGgabhayAd vyavahita upanyAsaH kAyAt pRthagindriyagrahaNaM prAdhAnyakhyApanArtham asti cAyaM nyAyaH 'sAmAnyagrahaNe satyapi prAdhAnyakhyApanArthe medenopanyAso' bathA brAhmaNA AyAtA vaziSTho'pyAyAta iti // raktA AvazyakI, sAmprataM naiSedhika pratipAdayannAha-- sijjaM ThANaM ca jahiM ceei tarhi nisIhiA hoha / jamhA tatva miliDo tenaM tu nisIhi hoi // 695 // zerate asyAmiti zayyA - zayanasthAnaM tAM zayyAM 'sthAnaM ce' ti sthAnam - UrdhvasthAnaM, kAyotsarga ityarthaH, yatra cetayate 'citI saMjJAne ' anubhavarUpatayA vijAnAti, vedayate ityarthaH, athavA cetayate-karoti dhAtUnAmanekArthatvAt, zayanakriyAM ca kurvatA nizcayataH zayyA kRtA bhavati, tatazca yatra svapitItyarthaH, cazabdo vIrAsanAdyanuktasamuccayArthaH, athavA tuzabdArthe draSTavyaH, sa ca vizeSaNArthaH, kiM vizinaSTIti cet, ucyate, kRtapratikramaNAdyazeSAvazyakaH san anujJAto guruNA zayyAM sthAnaM ca cetayate tatra - evaMvidhasthitikriyA viziSTe sthAne naiSedhikI bhavati, nAnyatra, kimityata Aha-yasmAttaMtra niSiddho'sau tena kAraNena naiSedhikI bhavati, niSedhAtmakatvAt tasyA iti, pAThAntaraM vA sejjaM ThANaM ca jayA cete taiyA nisIhiyA hoi| tamhA tayA niseho nisehamaiyA ya sA jeNa // / 696 // iyamuktArthatvAt sugamaiva, anena grandhena mUlagAthAvA 'Avazyaka nirgacchan vAM va Agacchan naiSedhikIM karoti vyaJja 4-561-6 w.jainelibrary.org Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyake zrImalayasamavasaraNe // 349 // nametat dvidhA' ityetAvat ( gatirUpAvazyakI ) sthitirUpanaiSedhikIpratipAdanavyaJjanabhedanibandhanamadhikRtya vyAkhyAtam // AvazyasAmpratamamumevArthamupasaJjihIrgharAha bhASyakAra: kIne. AvassiyaM ca nito jaM ca aiMto nisIhiyaM kuNai / sejAnisIhiyAe nisIhiyA abhimuho hoi // 134 // dhikyA ___ AvazyakI nirgacchan yAM ca Agacchan naipedhikIM karoti tadetat vyAkhyAtamiti zeSaH, upalakSaNametat tataH sh| tRtIyapAdena 'vyaJjanametat dvidhe'tyaneneti draSTavyaM, sAmpratam 'arthaH punarbhavati sa eve' ti gAthAvayavArthaH pratipAdyate, tatra ityameka evArthoM bhavati, yasmAnnaiSedhikyapi nAvazyakarttavyavyApAragocaratAmatItya vartate, yataH pravizan saMyamayogAnupAta nAya zeSaparijJAnArthaM cetthamAha / 'senjAnisIhiyAe nisIhiyAabhimuho hoI' iti zayyaiva naSedhikI zayyAnaSedhiko tasyAM / hai zayyAnaSedhikyAM viSayabhUtAyAM, kiM?, zarIramapi naiSedhikItyutyate ityata Aha-zarIranaiSedhikyA karaNabhUtayA AgamanaM pratyabhimukhaH, tataH saMvRtagAtraiH sAdhubhirbhavitavyamiti saMjJAM karoti, tato'vazyakarttavyavyApArarUpatvAt naipedhikyapyAvazyakItyeka evArthaH // (bhA0 120 hA0) etadeva suvyakaM bhAvayatijo hoi nisiddhappA nisIhiA tassa bhaavohoi| anisiddhassa nisIhiA kevalamittaM havai sddo||13|| // 349 // yo bhavati 'niSiddhAtmA' niSiddho mUlaguNocaraguNAticArebhya AtmA yeneti samAsaH, naiSedhikI 'tasya niSiddhAtmano * 'bhAvataH' paramArthato bhavati, na niSiddho'niSiddhaH-uktabhya evAticArebhyastasyAniSiddhasyAnupayuktamAgacchato naiSedhikI, Jain Education temational Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kim -'kevalamattaM havai saho kevalaM zabdamAtrameva bhavati, na bhAvata iti gAthArthaH (bhA0121hA.)yadi nAmaivaM tata ekArthatAyAH kimAyAtamiti, ucyate, niSiddhAtmano naiSeSikI bhavatIti uktaM, saca__ Avassayammi juttoniamanisiddhatti hoi naayvo| ahavAvi nisiddhappA niyamA Avassae jutto||136|| Avazyake-mUlaguNottaraguNAnuSThAnarUpe yukto 'niyamanisiddhatti hoi nAyavoM' iti niyamena niSiddha ityevaM bhavati 4 jJAtavyaH, Avazyakyapi cAvazyakayuktasyaivetyata ekArthatA, athaveti prakArAntaradarzanArthaH, apizabdasya vyavahitaH samvandhaH, | niSiddhAtmA'pi niyamAdAvazyake yukto'to'pyekArthateti, pAThAntaraM 'ahavAvi nisiddhappA siddhANaM aMtiyaM jAI' iti, asyAyamarthaH-tadevaM tAvat kriyAyA abhedena ekArthatA uktA, iha tu kAryAbhedenaikArthatocyate-athaveti prakArAntare, niSiddhAtmApi siddhAnAmantika-samIpaM yAti-cchati,apizabdAdAvazyakayukto'pi,ataH kAryAbhedAdekArthatA(bhA0122hA0) sAmpratamApRcchAdidvAracatuSTayamekagAthayaiva pratipAdayannAha___ ApucchaNA ya kajje puvanisiddheNa hoi paDipucchA / puccagahieNa chaMdaNa nimaMtaNA hoagahieNaM // 697 // 4] ApRcchanamApRcchA, sAtu kartumabhISTe kArye pravarttamAnena guroH kAryA-ahamidaM karomIti / dvAraM / tathA pUrvaniSiddhena satA yathA bhavatedaM na kAryamiti, utpanne'tha prayojane ka kAmena 'hoi paDipuccha' tti bhavati pratipRcchA karttavyA, pAThAntaraM 'puvaniutteNa hoi paDipucchA pUrvaniyuktena satA yathA bhavatedaM kAryamiti, tat karnukAmena guroH pratipRcchA bhavati karttavyAahaM tatkaromi, tatra hi kadAcidasau kAryAntaramAdizati samAptaM vA tena prayojanamiti / dvAraM / tathA pUrvagRhItenAza-1 Jain Education Intematon Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyake zrImalayasamavasaraNe // 35 // ACCESS nAdinA chandanA zeSasAdhubhyaH karttavyA, yathedaM mayA azanAdyAnItaM yadi kasyacidupayujyate tato'sAvicchAkAreNa grahaNaM / ApRcchAkarotviti dvaarN| tathA nimantraNA bhavatyagRhItenAzanAdinA, yathA'haM bhavate'zanAdyAnayAmIti // idAnImupasampadvArA-14 dyAHsAmAvayavArthaH pratipAdyate, sA copasampad dvidhA bhavati-gRhasthopasampat sAdhUpasaMpaca, tavAstAM gRhasthopasampat, sAdhUpa-14 cAyaH |saMpat pocyate, sA ca trividhA-jJAnAdimedAt , tathA cAha uvasaMpayA ya tivihA nANe taha daMsaNe caritte a| dasaNanANe tivihA duvihA ya caritaahAe / 698 // upasampattiH vidhA, tadyathA-'jJAne' jJAnaviSayA, evaM darzanaviSayA cAritraviSayA ca, tatra darzanajJAnayoH sambandhinI trividhA, dvividhA ca cAritrArthAyeti / tatra yaduktam 'darzanajJAnayostrividheti tatpratipAdanArthamAha vattaNA saMghaNA ceva, gahaNaM sutttthtdubhe| veyAvace khamaNe, kAle aavbhaaiv||699|| varcanA sandhanA caiva grahaNamityetat tritayaM 'suttatthatadubhae'tti sUtrArthobhayaviSayamavagantavyamitvetadarSamuSasampacate, tatra varcanA prAggRhItasyaiva sUtrAderasthirasya guNanamiti, sandhanA tasyaiva pradezAntare vismRtasya melanA yojanA ghaTanetyeko'rthaH, grahaNaM punastasyaiva tatprathamatayA AdAnaM, etatritayaM sUtrArthobhayaviSayaM draSTavyam, evaM jJAne nava medAma, darzane'pi darzanapramAvanIyazAstra viSayA eta eva medA draSTavyAH, atra sandiSTaH sandiSTasvaivopasaMpavate ityAdicaturbhalikA, stra prathamo bhaGgaH zuddha, zeSAstvazuddhAH, dvividhA cAritrArthe ti yaduvaM tadupadarzayannAha-veyAvaJcekhavaNe kAle AvakahAivaiti cAritropa- // 35 // sampat vaiyAvRttyaviSayA apaNaviSayA ca, irSa kAmato bAkkayikA ca bhavati, pazabdAditvarA ca, pavadukaM bhavati-cAri-21 Jain Education For Private & Personal use only ww.jainelibrary.org Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % %%% % % CCCCAUSACXAM-PM-MAK vArthamAcAryAya kadhit vaiyAvRttyakaratvaM pratipadyate, sacakAlata itvaro yAvatkathikazca, kSapako'pi upasampadyate dvidhAitvaro yAvatkathikazceti gAthAsalepArya: sAmpratamayamevArthoM vizeSataH pratipAdyate, tatrApi sandiSTena sandiSTasopasampa hAtoti maulo'yaM guNA, etatprabhavatvAdupasampada ityato'mumevArthamabhidhitsurAhaPI saMdihro saMdihassa ceva saMpaJjaI u emAI / ghaubhaMgo itthaM puNa paDhamo bhaGko havai suddho // 700 // sandiSTo-guruNA'bhihitaH sandiSTasyaivAcAryasya, yathA amukasya sampadyasva, upasampadaM prayacchatetyarthaH, evamAdizcaturbhaGgI, tadyathA-saMdiSTaH sandiSTasya, eSa bhaGga utka eva, sandiSTo'sandiSTasya anyasyAcAryasyeti dvitIyaH, asandiSTaH saMdiSTasya, na tAvadidAnI gantavyaM gantavyaM tvamukasyeti tRtIyaH, asandiSTo'sandiSTasya, na tAvadidAnI na cAmukasyeti, atra punaH prathamo bhaGgo bhavati zuddhaH, punaHzabdasya vizeSaNArthatvAt dvitIyapadenAvyavacchicinimittamanye'pi drssttvyaaH| samprati varcanAdisvarUpapratipAdanArthamAha adhirassa puvagahiassa battaNA jaM ihaM thirIkaraNaM / tasseva paesaMtaranaTThassa'NusaMghaNA ghaDaNA // 701 // | gahaNaM tappahamatayA mutte atthe tadubhae ceva / atthagahaNammi pAyaM esa vihI hoi nAyabo // 702 // pUrvagRhItasya sUtrAderasthirasya yat sthirIkaraNaM sA vartanA, tasyaiva sUtrAdeH pradezAntaranaSTasya yA ghaTanA mIlanaM sA'nu sandhavA, tatprathamatayA ca sUtre-paSThI ahamyorartha pratyabhedAt sUtrasya, evamarthasya tadubhayasya-sUtrArthobhayasva badAdAnamiti+ %25% E0 4-% Jain Education t For Private & Personal use only fw.jainelibrary.org Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyake zrImalaya samavasaraNe // 351 // zeSaH yagrahaNaM / 'atthaggahaNaMmI' tyAdi, ardhagrahaNe prAyo- vAhulyena eSa vakSyamANalakSaNo vidhirbhavati jJAtavyaH, prAyograhaNaM sUtragrahaNe'pi kaJcidbhavatyeva pramArjanAdiriti jJApanArthe / sAmpratamadhikRta vidhipradarzanAya dvAragAthAmAha majaNa nisijja akkhA kiikammussaggu vaMdaNaM jiTThe / bhAsaM tu hoi jiTTho na u pariAeNa to vaMde // 703 // prathamato yatra sthAne vyAkhyAnaM karttavyaM tasya pramArjanaM kArya, tato nisijja akkho iti prAkRtatvAt paSThayarthe prathamA, | akSANAmupalakSaNametat gurUNAM caM celam, akRtasamavasaraNena guruNA vyAkhyA na karttavyetyutsargajJApanArtha akSANAmupAdAnaM, tathA kRtikarmma dAtavyaM, tadanantaraM vandanaM jyeSThe, jyeSThazcAtra bhASamANo draSTavyo, na tu paryAyeNeti dvAragAthAsamAsArthaH / avayavArthe tu svata evAha ThANaM pamajikaNaM dunni nisijjA ya huMti kAyadvA / ikkA guruNo bhaNiyA bihUA puNa hoi akkhANaM // 704 // yatra vyAkhyA karttavyA tat sthAnaM pramArNya dve niSadye bhavataH karttavye, ekA gurorbhaNitA karttavyA, dvitIyA punarbhavatya| kSANAM samavasaraNasya // samprati kRtikarmmadvAraM vyAcikhyAsurAha - do caiva mattagAI khele taha kAiyAe bIyaM tu / jAvaiyA ya suNaMtI sadheviya te u vaMdaMti // 705 // dve eva mAtra samAdhisthAnarUpe khalu guruyogye vyAkhyAnamaNDalyAM praguNIkarttavye, tadyathA-ekaM khelasya - zleSmaNo dvitIyaM tathA kAyikyAH, anyathA arddhakRta vyAkhyAnotthAnAnutthAnAbhyAM palimandhAtmavirAdhAnAdidoSaprasaGgaH, nanu kRtakAyikyAdivyApAreNaiva guruNA prAyo vyAkhyA prArabhyate, tato vyAkhyAprabandhe va kAyikyA avakAzo yenocyate upasaMpatsAmAcArI // 351 // Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AC C 'kAiyAe vIyaM tu' iti ?, ucyate, yadi nAma rogavazataH punaH punaH kAyikI samAgacchati tathApi tadavasthenApi guruNA ziSyANAmanugrahAya sUtra vyAkhyeyamiti jJApanArthametaduktaM, tathA cAyamevArtha uktaH paJcavastuke "do ceva mattagAI khele taha kAiyAe vIyaM tu / evaMviho'vi suttaM vakkhANijatti bhAvatyo // 1 // " (1003) kRtikarmadvAre etadabhidhAnaM vidhivizeSakhyApanArthamityaduSTa, yAvantazca zRNvanti tAvantaste sarve'pi dvAdazAvarttavandanena vandante / adhunA kAyotsargadvAraM * 4 vyAcikhyAsurAha save kAussaggaM kareMti sacce puNo'vi vaMdati / nAsanni nAidUre guruvayaNapaDicchagA huMti // 706 // sarve zrotAraH 'zreyAMsi bahuvighnAnI tikRtvA tadvighAtAyAnuyogaprArambhe kAyotsarga kurvanti, taM cotsArya sarve punarapi / vandante, tato nAsanne nApyatidUre vyavasthitAH santo guruvacanapratIcchakA bhavanti, zRNvantItyarthaH / samprati zravaNavi-13 hai dhipratipAdanArthamAha nidA-vigahAparivajiehiM guttehiM paMjaliuDehiM / bhattibahumANapuvaM uvauttehiM suNeavaM // 707 // __ amikakhaMtehiM subhAsiAI vayaNAI atthsaaraaii| vimhiamuhehiM harisAgaehiM harisaM jaNaMtehiM // 708 // nidrAvikathAparivarjiteH, parivarjitanidrAvikathairityarthaH, guptaiH-manovAkAyaguptaH 'paMjaliuDehiM' iti niSThAntasya prAkRtatvAtparanipAta iti kRtaprAJjalibhiHbhakti-yathocitA bAhyA pratipattiH bahumAnam-AntaraHprItivizeSastatpUrvam, upayuktaiHzravaNaikaniSThastato gurumukhAdvinirgatAni vacanAni subhASitAni-zabdArthadoparahitAni arthasArANi-vipulArthasamanvitAni CA%%* ORRONMENT Jain Education literational For Private & Personal use only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyake hAyabhikAGkSadirapUrvArthazravaNato harSAgataH, AgataharSarityarthaH, harSotkarSavazAdeva vismitamukhaH tathA anyeSAM saMvegakaraNAdinA vyAkhyAnazrImalaya- harSa janayadbhiH zrotavyam / evaM ca taiH zRNvadbhirguroratIva paritoSaprakAreNa prakRSTena ApAdhate, tataH kimityAha vidhiH samavasaraNe / guruparitosagaeNaM gurubhattIe taheva viNaeNaM / icchiyasuttatthANaM khippaM pAraM samuvayaMti // 709 // | guruparitoSagatena-paritoSaprakAreNa, prakRSTena guruparitoSaNetyarthaH, so'pi kthmityaah-gurubhkyaa-aantrpriitivishess||352|| rUpayA tathaiva vinayena ca-dezakAlAdyapekSayA yathocitapratipattikaraNalakSaNena, kimityAha-samyak sadbhAvaprarUpaNayA Ipsi-10 tasUtrArthayoH kSipraM-zIghraM pAraM samupayAti // vakkhANasamattIe jogaM kAUNa kAiAINaM / vaMdati tao jiTuM anne puvaMciya bhaNaMti // 710 // vyAkhyAnasamAptau zrotAraH kAyikyAdInAM yoga-vyApAraM kRtvA tato jyeSTham-anubhASakaM, cintApakamityarthaH, vandante dvAdazAvarttavandanakena, anye AcAryoH punarevamabhidadhati-kila pUrvameva vyAkhyAnAraMbhakAle guruvandanAnantaraM jyeSThaM vandante iti / dvAragAthApazcArddhamAkSepadvAreNa prapaJcato vyAcikhyAsurAhacoei jao (jaihu) jiTTho kahaMci sutttthdhaarnnaaviglo| vakkhANaladdhihINo niratyayaM vaMdaNaM tammi // 12 // codayati yadi hu-nizcitaM jyeSThaH kathaJcit kathamapi 'sUtrArthadhAraNAvikala: guruvyAkhyAtArthasUtrArthAvadhAraNAza // 52 // kirahitaH, sUtrArthadhAraNazakimAnapi yadi vyAkhyAnalabdhihInastatastasmin nirarthakaM vandanakaM, tatphalaskha pratyuccAraNa: avaSayAbhAvAditi ein Education Inter For Private & Personal use only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aha vayapariyAehi lahuo'vi hu bhAsao iha jiho|raaynniyvNdnne puNa tassavi AsAyaNA bhaMte ! // 12 // atha manyethA-vayAparyAyAbhyAM laghurapi bhASaka eveha jyeSThaH parigRhyate, nanu tarhi bhadanta ! ratnAdhikavandane punastasyApyAzAtanA prAmoti, tathAhi-na yujyata eva cirakAlapravrajitAn laghoH vandanaM dApayitumiti gAthArthaH / itthaM parAbhiprAyamAzayAha jaivi vayamAiehi lahuo sutttydhaarnnaapdduo| vakkhANaladdhimaM jo suciya iha dhippae jiho / 713 // PI yadyapi vayaAdibhyAM-vayAparyAyAbhyAM laghustathApi yaHsUtrArthadhAraNApaTuH vyAkhyAnalabdhimAMzca, cazabdalopo'tra draSTavyaH, sa eveha-anubhASakaprastAve jyeSThaH parigRhyate // AzAtanAdoSaparihArArthamAhaAsAyaNAvi nevaM paDucca jiNavayaNabhAsi jamhA / vaMdaNayaM rAyaNie teNa guNeNaM tu so ceva // 714 // jinavacanabhASaNaM pratItya evam-ukkena prakAreNAzAtanA'pi tasya nopajAyate,yasmAdvandanakaratnAdhike,arhadvacanavyAkhyAnalakSaNena tena guNena so'pyanubhASako ratnAdhika eva / samprati prasaGgatovandanaviSaya eva nizcayavyavahAranayamatapradarzanAyAhana vao ittha pamANaM na ya pariAo'pi nicchynennN| vavahArao u jubai ubhayanayamayaM puNa pamANaM // 715 // na vaya-avasthAvizeSalakSaNaM atra-vandanakavidhau pramANaM, na ca paryAyo'pi-pravrajyApratipattilakSaNo nizcayanayamatenanizcayanayAbhiprAyeNa, jyeSThavandanAdivyavahAralopAtiprasaGganivRttyarthamAha-vyavahAratastu yujyate, kimatra pramANamitisaMdehApanodArthamAha-ubhayanayamataM punA-dvAvapi pramANamiti bhaavH| prakRtamevArtha samarthayamAna Aha so'pyanubhASakoNAzAtanA'pi tasyoparataNa guNeNaM tu sorena %AMRA For Private & Personal use only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyake nicchayao dunneyaM ko bhAve kammi vaTae samaNo ? / vavahArao a kIrai jo putvaThio carittammi // 716 // | bhASamANAprImalaya. nizcayato dujJeyaM-kaH kasmin prazaste'prazaste vA bhAve varttate zramaNa iti, bhAvazceha jyeSThaH, tato'natizayino vandana- jyeSThasya samavasaraNa karaNAbhAva eva prApta ityato vidhimabhidhitsurAha-vyavahAratastu kriyate vandanaM 'yaH pUrvasthitazcAritre' yaH prathamaM pravrajitaH vandanaM san anupalabdhAticAra iti // Aha-samyaktadbhAvAparijJAne sati kimityevaM kriyate ?, ucyate, vyavahAraprAmANyAt, // 35 // tasyApi ca balavattvAt , tathA cAha bhASyakAra: |vavahAro'vi hu balavaM jaM chaumatthaMpi vaMdaI arihA / jA hoi aNAbhinno jANato dhammayaM eyaM // 137 // + vyavahAro'pi balavAn yat-yasmAt chadmasthamapi pUrvaratnAdhikaM gurvAdi arhannapi-kevalyapi vandate, apizabdaH atrApi saMvadhyate, kiM sadA?, netyAha-jA hoi aNAbhinno' ti yAvad bhavatyanabhijJAtaH yathA'yaM kevalIti, kimiti vandate ityApraha-jAnan dharmAtAmetAM, vyavahAranayavalAtizayalakSaNAmiti // (bhA0123 haa0)||aah-ydyevN sutarAM vayAparyAyahInasya tadadhikAn vandApayitumayuktaM AzAtanAprasaGgAt, ucyateittha u jiNavayaNAo, suttaasaaynnbhuttdosaao| bhAsaMtajigassa u kAyacaM hoi kiikammaM // 717 // // 35 // atra tu-vyAkhyAprastAvavandanAdhikAre jinavacanAt-tIrthakaroktatvAt , tathA avandyamAne sUtrAzAtanAdoSabahutvAt bhASamANajyeSThasya, turevakArArthaH, sa caivaM yojyaH-pratyuccAraNasamarthasyaiva, kim?-karttavyaM bhavati, kRtikarma-vandanakamiti 258-9%85% Jain Educator international Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaathaarthH|| evaM tAvat jJAnopasampadvidhiH uktaH, darzanopasaMpadvidhirapyanenaivokko draSTavyaH, tulyayogakSematvAt , tathAhi-darzanaprabhAvakazAstraparijJAnArthameva darzanopasampaditi // samprati cAritropasampadvidhimabhidhitsurAhaduvihA ya carittammi veyAvacce taheva khamaNe ya / niagacchA anammi u sIaNadosAiNA hoi||718|| dvividhA cAritre-cAritraviSaya upasampata, tadyathA-vaiyAvRttyaviSayA kSapaNavidhiviSayA ca, kimatropasampadA kArya? svagaccha eva tat kasmAnna kriyate ?, ucyate, nijagacchAdanyasmin gamanaM sIdanadoSAdinA bhavati, aadishbdaadnybhaavaadiprigrhH|| ittariAi vibhAsA veyAvacce taheva khamaNe a| avigiTTavigihammI gaNiNA gacchassa pucchAe // 719 // iha cAritrArthamAcAryasya kazcid vaiyAvRttyakaratvaM pratipadyate, sa ca kAlata itvaro yAvatkathikazca bhavati, AcAryasyApi vayAvRttyakaro'sti vA na vA, tatrAyaM vidhiH-yadi nAsti tato'sAviSyata eva, athAsti sa dvividhaH-itvaro vA syAdyAvatkathiko vA, Agantuko'pyevaM dvibheda eva, tatra yadi dvAvapi yAvatkAthiko tato yo labdhimAn sa kAryate, itarastUpAdhyAyAdibhyo dIyate, atha dvAvapi labdhiyuktau tato vAstavya eva kAryate, itarastUpAdhyAyAdibhyo dIyate iti, atha necchati tato vAstavya eva prItipurassaraM tebhyo dIyate, Agantukastu kAryate iti, atha prAktano'pyupAdhyAyAdibhyo necchati tata Agantuko visayaMta eva, atha vAstavyo yAvatkathika itarastvitara ityatrApyevameva bhedAH yAvadAgantuko visRjyate, nAnAtvaM tu vAstavya upAdhyAyAdibhyo'nicchannapi prItyA vizrAmyate, yadi sarvathA necchati tato visRjyate 8 PROGROGREC%ACTOR For Private & Personal use only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyake zrImalayasamavasaraNe cAritropha saMpat // 354 // SARA CASASSASALAMAT AgantukaH, atha vAstavyaH khalvitvara: Agantukastu yAvatkathikastato vAstavyo'vadhikAlaM yAvadupAdhyAyAdibhyo dIyate, zeSaM pUrvavat, atha dvAvapItvarau tatrApyeka upAdhyAyAdibhyo dIyate, anyastu kAryate, zeSaM pUrvavat , anyatamo vA'vadhi- kAlaM yAvat dhriyate ityevaM yathAvidhi vibhASA kAryA, upAdhyAyAdibhya ityatrAdizabdAt sthaviraglAnazaikSakAdiparigrahaH / uktA vaiyAvRttyopasampat, samprati kSapaNopasampat pratipAdyate-'avigiTTe'tyAdi, kazcit kSapaNArthamupasampadyate, sa kSapako dvividhA-itvaro yAvatkathikazca, yAvatkathika uttarakAle anazanakartA, itvarastu dvidhA-vikRSTakSapakaH avikRSTakSapakazca, tatrASTamAdikSapako vikRSTakSapakaH, caturthaSaSThakSapakastvavikRSTakSapakaH, tatrAyaM vidhi:-avikRSTakSapakaH khalvAcAryeNa pRcchayate-he AyuSman ! pAraNake tvaM kIdRzo bhavasi ?, yadyasAvAha-lAnopamaH, tato'sAvabhidhAtavyaH-alaM tava kSapaNena, svAdhyAyavaiyAvRttyakaraNe yataM kuru, itaro'pi pRSTaH san evameva prajJApyate, anye tu vyAcakSate-vikRSTakSapakaH pAraNakakAle glAnakalpatAmanubhavannapi iSyata eva, yastu mAsAdikSapako yAvatkadhiko vA sa iSyate eva, tatrApyAcAryeNa gacchaH praSTavyo, yathA'yaM kSapaka upasampadyate iti, anApRcchca gacchaM saMyacchataH sAmAcArIvirAdhanA, yataste sandiSTA api upadhipratyupekSaNAdi tasya na kurvanti, atha pRSTA bruvate-yathA'smAkamekaH kSapako'styeva, tasya kSapaNaparisamAptAvasya kariSyAmaH, tato'sau dhiyate, atha necchanti tatastyajyate, atha gacchastamapyanuvartate, tato'sAviSyata eva, tasya ca vidhinA pratIcchitasya uddhanAdi kArya, yadA punaH pramAdato'nAbhogato vA na kurvanti ziSyAstadA AcAryeNa codanIyAH, ityalaM prasalena // sampati cAritropasampadvidhivizeSapratipAdanArthamAha CACACAKACACAKC // 354 // Jain Educa For Private & Personal use only miww.jainelibrary.org Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jvasaMpanno jaM kAraNaM tu taM kAraNaM apuurNto| ahavA samANiammi sAraNayA vA visaggo vA // 720 // yatkAraNaM-yannimittamupasampannaH, tuzabdAdanyatsAmAcAryantargataM kimapi gRhyate, tatkAraNaM-vaiyAvRttyAdi apUrayan-akurvan , yadA varttate ityadhyAhAraH, tadA kimityAha-'sAraNayA vA visaggo vA' iti tadA tasya sAraNA-codanA kriyate, avinItasya punarvisargoM vA-parityAgaH kriyate, tathA na anApUrayanneva yadA vartate tadA sAraNA vA visargoM vA, kintu 'ahavA samANiyammi' nti athavA samAptiM nIte-parisamAptiM nIte'bhyupagataprayojane smAraNA vA kriyate, yathA-parisamApta, tadyadi Urdhvamapi icchati tato bhavyaM, atha necchati gacchati tasya vAna sAmmatyaM tato visargoM veti, ukkA sNytopsmpt| samprati gRhasthopasampaducyate, tatreyaM sAdhUnAM sAmAcArI-sarvatraivAdhvAdiSu vRkSAdyadho'pyanujJApya sthAtavyaM, yata Aha ittiriaMpi na kappai avidinnaM khalu prugghaaiisu| ciTThittu nisIittuM taiavayarakkhaNaTThAe // 721 // itvaramapi-svalpamapi, kAlamiti gamyate, na kalpate avidattaM khalu parAvagrahAdiSu, AdizandaH parAvagrahAnekabhedaprakhyApakaH, kiM na kalpate ityAha-sthAtuM-kAryotsarga karta, nipetum-upaveSTuM, kimityata Aha-taiyavayarakkhaNaTThAe' adattAdAnaviratyAkhyatRtIyavratarakSaNArtha, tasmAt bhikSATanAdAvapi vyAghAtasambhave kvacitsthAtukAmenAnujJApya svAminaM vidhinA sthAtavyam, aTavyAdiSvapi viznamitukAmena pUrvasthitamanujJApya sthAtavyaM, tadabhAve devatAM yasyAH so'vagraha iti // ukkA dazavidhA sAmAcArI // sAmpratamupasaMharannAha evaM sAmAyArI kahiA dasahA samAsao esA / saMjamatavaDagANaM niggaMdhANaM maharisINaM // 722 // ACANCop - 4% A.sU.604 Jain Educalante For Private & Personal use only Swjainelibrary.org Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kakxx Avazyake evameSA sAmAcArI dazadhA - dazavidhA samAsataH - saGkSepeNa kathitA, kebhya ityAha-saMyamatapomyAmADhyAH- samRddhAH saMyazrImalaya- matapaADhyAstebhyo nirgranthebhyo maharSibhyaH / sAmAcAryAsevakAnAM phalamupadarzayati-samavasaraNe // 355 // eaM sAmAyAriM juMjaMtA caraNakaraNamAuttA / sAhU khavaMti kammaM aNegabhavasaMciamaNaMtaM // 723 // etAm - anantaroditasvarUpAM dazadhA sAmAcArIM yathAvidhi yuJjAnAH, tathA caraNakaraNAyuktAH - caraNaM - pratAdi, uktaM ca - " vaya 5 samaNadhanma 10 saMjama 17 veyAvaccaM 10 ca vaMbhaguttIto 9 / nANAitiyaM 3 tava 12 kohaniggahA 4 ceva caraNaM tu | // 1 // " karaNaM piNDavizuddhyAdi, taduktaM - "piMDavisohI 4 samiI 5 bhAvaNa 11 paDimA 12 ya indiyaniroho 5 / paDilehaNa 25 guttIo 3 abhiggahA 4 caiva karaNaM tu // 1 // " tayoH caraNakaraNayorAyuktAH- samyag A-samantAt upayuktAH sAdhavaH kSapayanti karma aneka bhavasaJcitamanantamiti // idAnIM padavibhAgasAmAcAryAH prastAvaH, sA ca kalpavyavahArarUpA bahuvistarA, tataH svasthAnAdavaseyA, ityuktaH sAmAcAryupakramakAlaH // sAmprataM yathAyuSkopakrama kAlaH pratipAdyaH, sa ca saptadhA, tathA cAha ajjhavasANa nimitte AhAre veaNA parAghAe / phAMse ANApAjU sattavihaM jijjhae AuM // 724 // adhyavasAnaM rAgasnehabhayabhedAt tridhA, tasminnadhyavasAne sati, tathA daNDAdike nimitte sati, AhAre pracure sati, vedanAyAM nayanAdisambandhinyAM satyAM, tathA parAghAto garttapAtAdisamutthastasmin sati, sparze bhujaGgamAdisambandhini, 'ANApANu tti padaikadeze padasamudAyopacArAt prANApAnayornirodhe, kimityata Aha-evaM saptavidhaM saptaprakAraM bhidyate AyuH, eSa | gAthAsamudAyArthaH / avayavArthastUdAharaNebhyo'vaseyaH, tAni cAmUni - rAgAdhyavasAye'pi bhidyate AyuryathA- egassa gAvIo upasaMpatsA mAcArI sAmAcArI phalaM // 355 // Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ c%ext Like4%ACHAN hariyAto, tAhe kuDhiyA pacchato laggA, tehiM niyattiyAo, tattha ego taruNo atisayadivarUvadhArI tisio gArma paviTTho, tassa taruNIe nINiyamudagaM, so pavIto, sA tassa aNurattA, hokAraMtassavi naThAi, so uhitvA gato, sAvitaM paloyaMtI taheva uyattei, jAhe addisso jAtotAhe tahaTiyA ceva rAgasaMmohiyamaNA mayA, evaM rAgajjhavasANe bhijai AuMti / tathA snehAdhyavasAye sati bhidyate AyuryathA-egassa vANiyagassa taruNI mahelA, tANi paropparamatIvamaNurattANi, tAhe so vANijeNa gato, paDiniyatto, egAe vasahIe niyaTThANaM na pAvai, tAhe vayaMsagA se bhaNaMti-pecchAmo kiM saccaM aNurAto na vatti?, tao egeNa gaMtUNa bhaNiyA-so matotti, tIe bhaNiyaM-kiM saccaM ?, saccaM saccaMti, tato tivAre pucchittA mayA, iyarassa kahiyaM, so tahacceva mato, evaM snehAdhyavasAne sati bhidyate AyuHAha-rAgasnehayoH kaH prativizeSaH 1, ucyate, rUpAdyAkSepajanitaH prItivizeSo rAgaH, sAmAnyasattvamatyAdigocaraH snehaH / bhayAdhyavasAne bhidyate AyuryathA-somilasya, teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM bAramaI nAma nagarI hotthA, pAiNapaDiNAyatA udINadAhiNavicchinnA navajoyaNapihulA vArasajoyaNAyAmA dhaNavatimainimmiyA cAmIkarapAgArA nANAmaNipaMcavaNNakavisIsagasobhiyA paccakkhadevalogabhUtA, tIse bahiyA uttarapuracchime disIbhAge revate nAma pavate, tassa NaM pavatassa adUrasAmaMte naMdaNavaNe nAmaM ujANe, tassa 1 *NaM majjhabhAge surappie nAmaM jakkhAyayaNe, tattha NaM nayarIe kaNhe nAmaM vAsudeve rAyA, se NaM samuddavijayapAmokkhANaM dasaNhaMTU dasArANaM baladevapAmokkhANaM paMcaNDaM mahAvIrANaM solasaNhaM rAIsahassANaM pajunnapAmokkhANaM aDuTThANaM kumArakoDINaM saMbapAmokkhANaM saTThIe duiMtasAhassINaM vIraseNapAmokkhANaM ekavIsAe vIrasAhassINaM mahAseNapAmokkhANaM chappannAe -CrACCE-OLLECIA www.iainelibrary.org Jain Education Interational Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CA-C 04-04 - Avazyaka valavagasAhassINaM ruppiNIpAmokkhANaM battIsAe mahilAsAhassINaM aNaMgaseNApAmokkhANaM aNegagaNigAsAhassINaM AyurupazrImalayaannesiM ca bahUNaM isaratalavarajAvasatthavAhappabhiINaM veyaDDagirisAgaraperaMtassa dAhiNaDDabharahassa bAravatIe nagarIe AhevaccaM krame bhaye samavasaraNepAlemANe viharai, teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM arihA ariTanemI samossarito, bhayavato arihanemissa antevAsI, somilaH chanbhAyaro aNagArA codasapucI cauNNANovagayA egaMtassarisagA nIluppalappagAsA sirivacchaMkiyavacchA bttiislkkh||356|| NadharA pavajadivasAdArabha chaTuMchaTheNaM anikkhitteNaM tavokammeNaM viharaMti,te paDhamAe porisIe sajjhAettA vItIyAe jhANaM|| jhAittA taiyAe porisIe tihiM saMghADagehiM bAravatIe aDaMti, tattha ege saMghADage uccaNIyamajjhimAI kulAI aDamANe| vasudevasta devaIe gharamaNupaviTe, sA ya taM pAsittA hatuTThA bhaddAsaNAto udvittA pAuyA omuyai, omuittA aMjalimaraliyaggahatthA sattaTTapae gaMtUNa caMdai namasai, vaMdittA namaMsittA sayaM moyagAIhiM paDilAbhei, tato puNo baMdara, tayaNaMtaraM docce saMghADae paviTTho, so'vi taheva pahilAbhito, evaM taccovi, navaraM tacca saMghADaM paDilAbhittA evaM cayAsI-kiNNaM bhaMte 1 kiNhassa vAsudevassa imIse vAravaIe nayarIe devalogabhUtAe niggaMdhA aDamANA bhattaM pANaM alahaMte jeNa taaii| * ceva kulAI bhattapANAe bhujora aNupavisaMti ?, tatthaNaM devajase nAmaM aNagAre evaM vayAsI-no khalu devANupie! evaM eyaM. kiMtu amhe chanbhAyaro sarisagA tihiM saMghADagehiM aDamANA tumhaM gehamaNupaviTThA, taM no cevaNaM te amhe aNNe amhetti // 356 // bhaNiUNa gayA, taeNaM tIse ime eyArUve abhatthie samuppajjitthA-evaM khalu ahaM polAsapure nagare aimutteNaM kumArasamaNeNaM bAlapaNe vAgariyA-tumha aha putte payAhisi sarise nalakubarasamANe, no cevaNaM bhArahe vAse kevai kAlAto aNNA mahilA eyA- II 44--04- *-29 A R Jain Education med For Private & Personal use only O ww.jainelibrary.org Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ risIya hohitti, taNNa micchA, ivaM paJcaksameva dIsai annAovi eyAto, taM macchAmiNaM sAmi pucchAmitti sAmiaMtikamuvagayA, sAmiNA tIse anbhatyivaM kahi jAva eamaDhe!, haMtA asthi, tato sAmI vAgarai, teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM bhaddilapure nagare nAgassa gAhAvaissa sulasA bhAriyA nemittikeNa niMdavAgariyA, taezaMsA bAuppabhiI ceva hrinnegmesi| devaM bhattibahumANeNaM ArAhiyA, tumaMpi sAvi samameva dArae pasavaha, tato so devo tIe aNukaMpaNahAe tIse mayagaputte, geNhittA tava aMtiyaM sAharai, jeviya NaM te tava puttA tevi ya tIe sAharai, te ceva NaM te puttA, no sulasAe, tato sAmi vaMdati, vaMditvA jattha aNagArA tatva uvAgacchai, uvAgacchittA baMdai, AgatapaNDayA papphullaloyaNA usaviyaromakUvA chappiya aNagAre niddhAe dihie suciraM nirikkhai, puNo vaMdati, tato sAmi vaMdittA sagihamAgayA tAevaM ciMtei-ahaM saca puce payAtA, no ceva NaM mae egassavi bAlattaNaM samaNubhUtaM, dhaNNAo NaM tAo aMbagAo jAo niyakucchisaMbhUyAI ghaNaduddhaluddhAI mamaNajaMpirAI bAlAI kamalakomalovamehiM hatthehiM gihiUNa ucchaMge nivesittA ghaNaM pAyaMti, ahaM adhaNNA evaM jAva ciMtei tAva kaNho pAyavaMdago samAgato taM jhiyAyaMtaM pAsai,pAyavaDaNaM karei, karettA evaM vayAsI-aNNayA NaM tujhe mamaM pAsittA haTThA Asi, ajja kiMnu jhiyAha 1, tAhe sA sabaM parikahei, tato kaNho bhaNai-ammo mA jhiyAha, ahaMNaM vahA pattissaM jahA mamaM sahoyarage bhavai, tato evaM samAsAsittA posahasAlAe gaMtUNa aTThamaM pagiNhittA hariNegamesiM devaM ArAhei, so'vi ahamabhace pariNamamANe paJcakkhIbhUya tava devalogaccae shoyrge| bhavissaitti bottaNa paDigato, kaNhovi bIyadivase taM sarva devaIe parikahitvA sabhavaNaM gato,annayA sA devaI gayaM sumiNe havA Asi, anAgato taM ziyAyataM pAsaipAyage nivesittA / Jain Education inte For Private & Personal use only w.jainelibrary.org Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyaka pAsittA paDibuddhA,taeNaM navaNhaM mAsANaM aTThamANa rAiMdiyANamatikame jAsuyaNarattabaMdhujIcagasamappamaM savanayaNakaMtaM sukumA- bhayopakrame zrImalaya- pAlagayatAluyasamANaM surUvaM dAragaM payAvA, tato vArasame divase jamhANaM ime dArage gayatAluyasamANe sumiNe ya gato divo somila: samavasaraNe ta hou eyassa nAmadhenaM mayasukumAlotti, so sabajAyavappio suhaMsuheNaM parivaddhai / tIse ya bAravaIe somilo nAma hai| mAhaNo dhaNakaNagasamiddho, tassa somasiri nAma mAhaNI, tIse somA nAma dAriyA, rUveNa jovaNeNa lAvaNNaNa ukkiTThasa-IN // 357 // rIrA, annayA kayAI vibhUsiyA bahUhiM dAsaceDIhiM parikkhittA sayAto gihAto paDinikkhanittA rAyamaggaMsi kaNagatidUsageNa kIlamANA ciTThati, tathA ya arahA arihanemI samosahe, parisA niggayA, kaNho'vi imIse kahAe laddhaDe samANe |sabhAe suhammAe komuI bheriM tADAvettA sabaddhIe gayasukumAleNa saddhiM vijayagaMdhahatthikhaMdhavaragae bAramaIe nagarIe majjhaM-12 majjheNaM niggacchai, taM somadAriyaM pAsai, pAsittA koDaM bitie pucchati-kassesA! kiM nAmeNa?, tato NaM ko9viyapurisA| sAhati-deva! somilassa mANassa dAriyA somAnAmaMti, tato NaM kaNhe te koDuMbiyapurise evaM vayAsI-gacchaha NaM tubbhe somilaM jAittA somaM kannaM aMteuraMsi pakkhivaha, esA gavasukumAlassa paDhamapattI bhavirasai, te tahA kareMti, jAva sA kaNNaMteure pakkhittA, kaNho'vi sahasaMbavaNe sAmi pajjuvAsittA bhavaNamAgato, gayasukumAlo'vi sAmisagAse dhamma soccA paDibuddho evaM vayAsI-bhaya ! ammApiyaro ApucchittA pavaissAmi, bhagavayA bhaNiyaM-ahAsuhaM mA paDibaMdha hai| // 357 // karehatti, tato sAmi vaMdittA sagihamAgato, tae Na se sukumAle ammApiUNaM pAyavaDaNaM karecA evaM kyaasii-ammtaataa| mae sAmissa maMtie dhammo nisanto, sa abhiruie, to icchAmi paM pabaiti, tato vaMsA devaI taM aNiTuM pharusaM giraM For Private & Personal use only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AGARMAkkk kit socA maNomANasieNaM dukkheNa abhibhUvA kuTTimatalaMsi ghasatti sanehi nivADiyA,taeNaM auraparijajeNaM AsAsiyA / samANI dINavimaNA kaluNaM royamANI mayasukumAlaM evaM vayAsI-tuma siNaM jAyA! amhaM ege puce ravaNabhUte, taM no khalu hai amhe icchAmo tummaM saNamavi viyoga sahittara, taM acchAhi jAyA!, muMjAhi viule mANussae kAmabhoge jAva vayaM / jiyAmo, tato pacchA amhesu kAlagaesu pariNayavae vaDhiyakulavaMsataMtukaje niravekkhe pavahisi, evaM gayasukumAlamaNe-* gappagArAhiM bahUhiM paNNavaNAhiM paNNaveti, no ceva NaM saMcAie parirDa, tae NaM se kaNhe imIme kahAe ladve samANe jeNeva | gayasukumAlo teNeva uvAgacchai uvAgacchittA gayasukumAlaM AliMgai, AliMgittA ucchaMge nivesei, tato evaM vayAsI-tumaMda mama sahoyare kaNIyase bhAyA taM mA iyANiM paJcavAhi, ahaM gaM tuma bAravatIe nayarIe mahayA rAyAbhiseNaM abhisiMcAmi, taeNaM se gayasukumAle evaM kaNheNa vutte samANe no ADhAi no pariyANAti, evaM doccapi taccaMpi, tato NaM ammApiyaro akA-1 magAI ceva evaM bhaNaMti-taM icchAmo te jAyA! egadivasamavi rajasiriM pAsittA, tae NaM se gayasukumAle kaNhaM ammApiyage ya aNuyatamANe nusiNIe ciTThai, tae NaM se kaNhe koDaMbiyapurise saddAvitA mahayA vibhUtIe rAyAbhiseyaM karei, viiyadivase mahAvibhUIe nikkhamaNamahimaM karei, tae se mayasukumAle sAmissa pAse pavaie, tae NaM se jaMceva divasa pavaie tasseva divasassa avarohakAlasamae jeNeva arahA ariTTanemisAmI teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA tikkhutto vaMdai 2 evaM vayAsI-icchAmiNa bhaMte ! tumbhehiM abbhaNuNNAe mahAkAlaMsi susANaMsi egarAiyaM mahApaDima uvasaMpajjittANaM viharittae, ahAsuhaM devANuppiyA, tae NaM se havatuDhe sAmi vaMditA taMmi masANe dhaMDilaM paDilehitA IsIpambhAragaeNaM -CHACHECK For Private & Personal use only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyake kAraNa dovi pAe sAhaTTa egarAiyaM mahApaDima uvasaMpajjittANaM viharai / somile va mAhaNe samIghayassa aTThAe bAravatINa bhayopako zrImalayacahiyA puvaniggae Asi, taM gaheUNa paDiniyattamANe saMjhAkAlasamayaMsi paviralamaNUsaMsi gayasukumAlaM tahApaDimaDiyaM somilaH samavasaraNe pAsai, pAsittA Asuruco evaM ciMtei-esa bho gayasukumAle apatthiyapatthie jeNa mama dhUyaM somaM vAlaM paDipunnaM akaya-1 vemaNassaM vippajahitA pavaie, taM seyaM khalu mama eyassa veranijAyaNaM karettae, evaM cintitA disAo avaloiUNa sarasaM // 358 // mattiyaM geNhei, geNhivA tassa matyae maTTiyApAliM baMdhai, jalaMtiyAo va ciyagAo phullakiMsuyasamANe svAdiraMgAre kavalleNaM giNhitA tassa matthae pakkhivai, tato bhIto khippAmeva avakkamittA sgihmaagto| taeNaM tassa gayasukumAlassa sarIragaMmi hai veyaNA durahiyAsA pAdunbhUyA, taM somilassa uvariM maNasAvi appadurasamANe samma ahiyAsaMtaeNaM tassa subheNaM ajjhava-1 sANeNaM cauNhaM ghAikammANaM khaeNa aNaMte kevalavaranANadaMsaNe uppaNNe, tato pacchA siddhe, ahAsaMnihiehiM vANamaMtarehi 4 divasurabhigaMdhodayavAse bur3he dasaddhavanne ya kusumappagare nivAtite / bIyadivase kaNhe bAravaIe majjhamajheNa sAmi vaMdato hai | nigacchamANo aMtarA jarAparikaliya junnamegaM purisaM mahaimahAliyAto iTTagarAsIto egamegaM iTTagaM gahAya ratthApahAto aMto gihaMsi aNupavisamANaM pAsai, tato NaM kaNhe tassa'NukaMpaNavAe hathikhaMdhavaragate ceva ega iTTagaM gahAya gihaMsira aNuSpavesei, tato aNegehiM purisasahassehiM igarAsI khippAmeva aNuppavisito, tato kaNhe samosaraNe gaMtUNa sAmI vaMdA, vaMdicA avasese aNagAre caMdai, tato gavasukumAlaM apAsiMto sAmi vaMdiUNa pucchai-kahiNaM bhaMte ! mama sahoyarae bhAyA| PAjeNa vaMdAmi, tato sAmI vAsI-kaNhA ! gavasukumAleSaM aNagAreNaM appaNo ar3he sAhie, kaI, sAmI bhaNai-1 aNuSpavesei, tato jagAra baMdara, tato gavA navamukumAleNaM A // 35 // Jain Education inte! For Private & Personal use only -ulaw.jainelibrary.org Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Intern kaNhA ! gayasukumAle mamaM ApucchiUNa mahAkAle susANe paDimaM Thite, taM ege purise pAsittANaM Asurute sarasaM maTTiyaM gevhittA pAliM baMdhai, jAva siddhe, evaM khalu kaNhA ! gayasukumAleNaM appaNo aTThe sAhie, tato kaNDo bhaNai-kesa NaM bhaMte ! se purise apatthiyapatthie jeNa mama sahoyare aNagAre evaM kae ?, sAmI Aha-mA NaM kaNhA ! tassa padosamAvajjAhi, evaM khalu kaNhA ! teNaM tassa sAhijje padine, kahaM NaM bhaMte 1, sAmI Aha- kaNhA ! tuma mama baMdae AgacchamANe aMtarA jarAparikalitaM caiva jAva sajjovi iTTagarAsI khippAmeva gimi aNupavesito, jahA gaM tumaM tassa sAhijjaM dinnaM evAmetra gayasukumAlassavi aNegabhavasahassasaMciyaM kammaM udIramANeNaM bahukammanijjarAe sAhejjaM diNNaM, se NaM bhaMte! purise bhae kahaM jANiyace ?, sAmI bhaNai tassa NaM kaNhA ! tumaM nagariM aNupavisamANaM pAsittA bhaeNa sIsaM phuTTIhii taM jANijjAsi esa sotti, soya tahAkAlaM kAUNa appaiTThANe narae uvavajjihitti, tae NaM se kaNhe sAmiM vaMdittA jeNeva sae gehe teNeva pahArityA gamaNayAe, somilovi ya NaM pabhAe ciMtei evaM khalu kaNhe arahato vaMdage niggae, taM niyamato arihayA siddhameyaM bhavissaitti bhIte sayAto gihAto paDinikkhamati 2 vAravatIe ito tato padhAvamANe kaNhassa purato paDidisiM habamA - gate, tae NaM tassa bhayasaMtasaMtassa sIsaM taDatti sayasikkaraM phuTaM tate NaM kaNhe taM tahAkAlagayaM pAsiUNa Amurutte koDuMviyapurise evaM vayAsI - eeNaM bho appatthiyapatthieNa mama sahoyare aNagAre akAle caiva jIviyAto vavarovie, taM bAravatIe eyaM ghosittA pANehiM evaM aMchaviaMchiyaM kAravettA taM ThANaM pANieNaM akkhAveha, te taheva kareMti, tato kaNhe tassa sakSassaharaNaM karei, pucadAre ya nivise kareti, samuhavijayAINaM aMtie gaMtUNa sabaM parikaheiti, tae NaM taM dasArakulaM Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyake zrImalayasamavasaraNe // 359 // AUlIbhUtaM mahayA mahayA saddeNaM pAruNNaM, kAlaMtareNa appasogaM jAyaM, evaM bhayAdhyavasAne sati bhidyate AyuH, yaduktam'nimitte sati bhidyate Ayu' riti tatra nimittamanekaprakAraM taddarzayati daMDakasasattharajjU aggI udagapaDaNaM visaM vAlA / sIunhaM arai bhayaM khuhA pivAmA ya vAhI a || 725 // muttapurIsanirohe jiSNAjiSNaM ca bhoaNaM bahuso / ghaMsaNagholaNapIlaNa Aussa uvakkamA ee // 726 // daNDakazazastrarajjavaH agnirudakapatanaM viSaM vyAlAH zItoSNaM aratibhayaM kSutpipAsA ca vyAdhizca mUtrapurIpanirodhaH jIrNAjIrNe ca bhojane bahuzaH gharpaNagholanapIDanAni AyuSa upakramahetutvAt upakramA ete, kAraNe kAryopacArAt, yathA tandulAn varSati parjanya iti / kathaM daNDAdaya upakramahetava iti cet, daNDena (kazena ca) gADhamabhighAte, zastreNa-khagAdinA, rajvA galAdau bandhe, agninA paridAhe, udake sarva srotasAmantaH pUraNena, viSe bhakSite, vyAlAH - sarpAH tairdazane, zItenoSNena ca * saMsparzataH, aratyA bhayena cAntarmanasi pIDAsamutpattau, kSudhA dhAtubhakSaNena, pipAsayA hRdayagalatAluzoSeNa, mUtrapurISanirodhe zarIrakSobhataH, jIrNAjIrNa nAma arddhajIrNa tasmin sati anekazo bhojane rasopacayataH, gharSaNaM candanasyeva gholanaM aGguSThakAGguli gRhIta cAlyamAnayUkAyA iva tasmin pIDanamikSvAderiva tasminnapi sati, bhidyate Ayurityete sarve'pyupakramahetavaH * // dvAraM // tathA AhAre satyasati vA bhidyate AyuryathA- ego marugo aTThArasa vAre bhuMjiUNa sUleNa mato, anno puNa chuhAe | matotti // dvAraM // vedanAyAM satyAM bhidyate AyuryathA zironayana vedanAdibhirane ke mRtAH // dvAram // tathA paropaghAte sati bhidyate AyuryathA dustaTItaH patitasya / tathA sparze sati bhidyate AyuryathA tayAviseNaM sappeNaM chittassa, jahA vA vaMbhadattassa itthi Jain Education Intende AyurupaR me daNDAdyA nimittAni // 359 // i ww.jainelibrary.org Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rayaNaM, tammi mae se putteNa bhaNiyaM-mae saddhiM bhoge bhuMjAhi, tIe bhaNiyaM na tarasi majjhaM pharisaM visahittae, so na pattiyai, tAhe Aso ANAvito, so tIe muhAto Arambha kaDiM jAva hattheNaM chinno, so galiUNa sukkakkhaeNa mato, tahAvi appattiyaMto lohamao puriso tIe avaguMDito, so'vi vilIno // dvAraM // prANApAnanirodhe satyAyurbhidyate, yathA chagalANaM jannavADAisu mArijjaMtANaM // evaM saptavidhaM bhidyate AyuH, na caitatsarveSAmeva, kintu sopakramAyuSAM tatra 'devA neraiyA vA asaMkhavAsAjyA ya tirimaNuyA / uttimapurisA ya tahA caramasarIrA ya niruvakamA || 1 || sesA saMsAratthA bhaiyA sovakkamA va iyare vA / sovakkama niruvakkamabheyo bhaNito samAseNa // 2 // ' Aha-adhyavasAyAdInAM nimittatvAt paribhogAdbhedenopanyAso na yuktaH, na, AntaravicitropAdhibhedena nimittabhedAnAmevopanyAsato'doSaH, Aha- yadyevamupakramyate AyuH tataH kRtanAzaH, yena ca karmmaNA tadupakramyate tasyAkRtasyaivAbhyAgama iti, atrocyate-iha yathA varSazatopabhogAya kalpitaM dhAnyaM bhasmakavyAdhipIDitasyAlpena kAlenApi bhuJjAnasya na kRtanAzo nApyakRtAbhyAgamastadvadatrApIti / tathA cAha bhASyakAraH"kammovakkA mijjai apattakAlaMpi jai tato pattA / akayAgamakayanAsA mokkhANAsAsayA dosA // 1 // (vi.2047) naya dIhakAliyassavi nAso tassANubhUto khiSpaM / bahukAlAhArassa va duyamaggiyarogiNo bhogA ||2||(2048) sarvvaM ca padesatayA bhujadda kammamaNubhAvato bhaiyaM / teNAvassANubhave ke kayanAsAdayo tassa 1 // 3 // (2049) kiMcidrakAle'vi phalaM pAijjai paJcae ya kAleNa / taha kammaM pAijjai kAleNa ya paccae annaM // 4 // ( 2050 ) | jahavA dIhA rajjU bajjhai kAleNa puMjiyA khipp| vitato paDao sussai piMDIbhUto u kAleNaM // 5 // (2061) ityAdi, ' Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyake tato ythoktdossaanuppttiH| iti dvAragAthAvayavArthaH, vyAkhyAta upakramakAlaH, samprati dezakAladvAramabhidhAtavyaM, tatra prazastAprazrImalaya- dezakAlo nAma prastAvaH, sa ca dvidhA-prazasto'prazastazca, tatra prazastasvarUpapratipAdanArthamAha | zastadezasamavasaraNe 6 niddhamagaM ca gAma mahilAthUbhaM ca sunnayaM dhuuN| nIca kAgA oliMti jAyA bhikkhassa haraharA // 727 // hA kAlo ta odanAdipAkaparisamAptau ni maM grAmaM mahilAstUpazca, kUpataTamityarthaH, mahilAbhiHzUnyaM dRSTA, tathA nIcaizca kAkA o. ti-avalIyante-gRhANi prati paripatanti, etacca dRSTvA, pAThAntaraM nIyaM ca kAge olete dRSTletyanuvartate, vidyate yathA bhaikSasya haraharA-atIva bhikSAprastAva ityarthaH / aprazastadezakAlasvarUpamabhidhitsurAhata nimmacchimaha pAyaDo nihI khajagAvaNo sunno| jAyaMgaNe pasuttA pautthavaiA ya mattA y|| 728 // nirmakSikam-apagatamakSikaM madhu tathA prakaTaH-AkAzIbhUto nidhiH khAdyakApaNaH-kalUrikApaNa iti bhAvArthaH, ato | madhvAdInAM grahaNaprastAvaH, tathA jAyA cAGgaNe prasuptA proSitapatikA ca mattA ca, tasyA api grahaNaM prati prastAva eva, Asavena, |madanAkulIbhUtatvAt / samprati kAlakAlA pratipAdyaH, kAlo-maraNaM tasya kAlaH kAlakAlaH, tathA cAha-"kAlotti mayaM maraNaM jaheha maraNaM gatotti kaalgto| tamhA sa kAlakAlo jo jassa mao maraNakAlo // 1 // (vi. 2066)" amumevArtha | pratipAdayannAha kAleNa ko kAlo amha sajjhAyadesakAlammi / to teNa hato kAlo akAli kAlaM karateNa // 729 // kAlena zunA kRtaH kAla:-kRtaM maraNaM asmAkaM svAdhyAyadezakAle-svAdhyAyaprastAve, tatastena zunA hato-bhagnaH kAlaH Jain Education Inter For Private & Personal use only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CI svAdhyAyakaraNakAlaH, akAle-aprastAve maraNaM kurvateti, tadanena kAlazabdasya maraNavAcitvamupadarzitaM // samprati pramANakAlaH pratipAdyaH, tatrAddhAkAlavizeSa eva manuSyalokAntarvatI viziSTavyavahAraheturaharnizArUpaH pramANakAlaH, tathA cAha bhASyakRt-"adbhAkAlaviseso patthayamANaM va mANuse khette / so saMvavahAratthaM pamANakAlo ahorattaM // 1 // (2068)"atra 'patthayamANaM vatti yathA sAmAnyena mAnAvayavabhUtaM prasthakarUpaM mAnaM saMvyavahArAya kalpyate tathA'harnizArUpaH pramANakAlo'ddhAkAlasyaiva vizeSaH san pRthak saMvyavahArAya prarUpyate iti / amumeva pramANakAlaM bhedata Ahaduviho pamANakAlo divasapamANaM ca hoi rAI acauporisio divaso rAI cauporisI ceva // 730 // pramIyate'nena jIvAdInAmAyuprabhRtiriti pramANaM tadeva kAlaH pramANakAlaH,sa dvividhaH, divasapramANaM bhavati rAtrizca-divasapramANakAlo rAtrizca, catuSpauruSIko divaso rAtrizca catuSpauruSI, pauruSIpramANaM cAniyataM, divasanizAhAnivRddhibhAvAt , tatra yadA sarvajaghanyo dvAdazamuhattoM divasastadA sarvotkRSTA'STAdazamuhUrttA rAtriH, tadA ca divasasya pauruSI muhuurtttrymaanaa| rAtrezca aIpaJcamamuhUrtapramitA, yadA tu sarvotkRSTo'STAdazamuhUrto divasastadA sarvajaghanyA dvAdazamuhUrtA rAtriH, tadA ca pauruSI divasasthA paJcamamuhUrtamAnA rAtrezca muhUrttatrayamAnA, evaM divasasya rAtrervA pauruSyatrayo muhUrtA jaghanyaM mAnA ardrapaJcamA utkRSTa, ukkaM ca-"porisimANamaniyayaM divsnisaavuddhihaannibhaavaato|hiinnN tinni muhuttassaddhapaJcamA mANamukkosaM // 1 // (vi.2070)" sarvajaghanyazca divasaH sarvotkRSTA ca rAtrirdakSiNAyanacaramadivase, sarvotkRSTo divasaH sarvaja-4 panyA ca rAtrirucarAyane, prathamadivasAdArabhya praticaramavAsarazeSeSu tu divaseSu dakSiNAyane prathamadivasAdArabhya pratidivasaM : mA. 614 CRORESTOCTOXACTIONS-4. CAM-9-4-- Jain Education inte STMpw.jainelibrary.org Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ya % + Avazyake zrImalayasamavasaraNe ||36shaa divasapauruSyA dvAviMzazatatamena muhUrtabhAgena vRddhiH, rAtripauruSyA hAniH, kathametadavaseyamiti cet, ucyate, iha pramANakAla divasaporupyA rAtripauruSyA vRddhau hAnau vA sakalenAyanena sAr3he muddoM dRSTaH, ayanaparimANaM ca tryazItyadhikaM dinazataM, pAruSImAnaM tato'tra trairAzikakarmAvatAraH-yadi tryazItyadhikena dinazatena pauruSyA.vRddhau hAnau sAddhoM muhUrtoM labdhaH tataH pratidivasaM kiM labhAmahe ?, rAzitrayasthApanA 183-zA-1, atrAntyena rAzinA vyazItyadhikena dinazatena pauruSyA vRddhau madhyarAze-16 guNanaM, jAtastAvAneva, 'ekena guNitaM tadeva bhavatIti nyAyAt, tata Ayena rAzinA bhAgaharaNaM, bhAgahArazca na pUryate, tatastRtIyAMzena chedyacchedakarAzyorapavartanA, jAta upari ekako'dhastAt dvAviMzaM zataM 122, Agatamekaikasmin dine pauruSyA vRddhau hAnau vA muhUrtasya dvAviMzazatatamo bhAgo labhyata iti, ukkaM ca-"vuddhI bAvIsuttarasayabhAgo paidiNaM muhattassa / evaM hANIvi mayA ayaNassa vibhAgato neyA // 1 // (vi.2071)" / idAnIM varNakAlasvarUpapratipAdanArthamAha| paMcaNhaM vaNNANaM jo khalu vanneNa kAlao vnnnno| so hoi yaNNakAlo vaNijjaha jo va jaMkAlaM // 731 // - paJcAnA zuklAdInAM varNAnAM yaH khalu varNena-chAyayA kAlako varNaH khaluzabdasyAvadhAraNArthatvAt kAlaka eva varNaH, anena gaurAdernAmakRSNasya vyavacchedaH, sa bhavati varNakAlaH, varNazcAsau kAlazca varNakAlaH, vaNijai jo vajaMkAla'miti, // 36 // varNanaM varNaH prarUpaNamityarthaH, tatazca varNyate-prarUpyate yo vA kazcitpadArthoM yatkAlaM sa varNakAlaH, varNapradhAnaH kAlo varNakAlaH / idAnIM bhAvakAlaH pratipAdyaH, bhAvAnAmaudayikAdInAM sthitiH bhAvakAlaH, tathA cAha sAI sapajjavasio caubhaMgavibhAgabhAvaNA itthaM / udaIAIANaM taM jANasu.bhAvakAlaM tu||732|| For Private & Personal use only _ Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ #. sAdiH saparyavasAna ityevaM caturbhaGgavibhaGgabhAvanA'tra kAryA, keSAmityAha-audayikAdInAM bhAvAnAM, tatazca yo'sau 1 vibhAgabhAvanAviSayastaM jAnIhi bhAvakAlam , iyamakSaragamanikA, bhAvArthastvayaM-audayiko bhAvaH sAdiHsaparyavasAnaH sAdibharaparyavasAnaH anAdiH saparyavasAnaH anAdiraparyavasAnaH, evamaupazamikAdiSvapi caturbhaGgikA draSTavyA, iyaM punaratra vibhAga bhAvanA-audayikacaturbhanikAyAM dvitIyo bhaGgo na ghaTate, zeSAstu ghaTante, teSAmayaM viSayaH-nArakAdInAM nArakAdibhavaH 1 khalvaudayiko bhAvaH sAdisaparyavasAnaH, mithyAtvAdayo bhavyAnAmaudayiko'nAdisaparyavasAnaH, sa evAbhanyAnAM caramabhaGge hai| ityukta audayikaH, aupazamikacaturbhaGgikAyAmAdya eva bhaGgo ghaTate, taddyAdayastu zUnyAH, prathamabhaGgastvevam-aupazamikasamyaktvAdiraupazamiko bhAvaH sAdiH saparyavasAna ityukta aupazamikA, kSAyikacaturbhaGgikAyAM tu tRtIyacaturthoM bhaGgo na ghaTete, prathamadvitIyau tu ghaTete, tathAhi-kSAyika cAritraM dAnAdilabdhipaJcakaM ca kSAyiko bhAvaH sAdiH saparyavasAnaH, siddhasya cAritryacAritryAdivikalpAtItatvAt , kSAyikajJAnadarzane tu sAdiaparyavasAnaH, anye tu dvitIyabhaGga eva sarvamidaM pratipAdayanti, utkaH kSAyikA, kSAyopazamikacaturbhanikAyAM dvitIyabhaGgAbhAvaH, zeSabhaGgAnAmayaM viSayaH-catvAri jJAnAni drAkSAyopazamiko bhAvaH sAdiH saparyavasAnaH, matyajJAnazrutAjJAne bhavyAnAmanAdiH saparyavasAnaH, ete evAbhavyAnAmanAdira paryavasAnaH, uktaH kSAyopazAmikA, pAraNAmikacaturbhanikAyAmapi dvitIyabhaGgAbhAvaH, zeSabhaGgakAnAmayaM gocaraH-vyaNukAdipAriNAmiko bhAvaH sAdisaparyavasAnaH, bhavyatvaM bhanyAnAmanAdisaparyavasAnaH, jIvatvaM punaranAdiraparyavasAnaH, uktaH pAriNAmikaH, utArthasaGgrahagAthA jo nAragAi bhAvo taha micchattAdo'vi bhavANaM / te cevAbhavANaM odaie biiyavajjo'yaM KICHECCrock KHES Jain Education Interational Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAvazyake zrImalaya- samavasaraNe // 32 // A%AKARMA // 1 // sammattacaricAI sAIsaMtoya ovasamio ya / dANAiladdhipaNagaM caraNaM ciya khAiyo bhAvo // 2 // sammattanANada- bhAvAnAM saNasiddhattAI tu saaio'nnNto|naannN kevalavajaM sAIsaMga khaovasamo // 3 // maiannANAIyA bhavAbhavANa taiyacaramo'yaM / sthitiH 4 sabo poggaladhammo paDhamo pariNAmio hoi // 4 // bhavattaM puNa taio jIvAbhavAi caramabhaMgo u / bhAvANamayaM kAlo bhAvakA(vi.2077-81) iti|| lAdhika etthaM puNa ahigAro pamANakAleNa hoi nAyabo / khettammi kami kAlammi bhAsiyaM jiNavariMdeNa? // 733 // atra punaH-anekavidhakAlaprarUpaNAyAmadhikAraH-prayojanaM pramANakAlena bhavati jJAtavyaH, Aha-'dave addha ahAuya' ityAdidvAragAthAyAmidamuktam 'pagayaM tu bhAveNaM'ti, samprati punarevamuktam-'atra punaradhikAraH pramANakAlena bhavati jJAtavya ityuktaM', tataH kathaM na pUrvAparavirodhaH?, ucyate, kSAyikabhAvakAle vartamAnena bhagavatA sAmAyikamadhyayanaM bhASitamiti cetasi paribhAvya prAgidamuktaM-'pagayaM tu bhAveNa miti, tathA pUrvAhnakAlalakSaNe pramANakAle ca bhagavatA bhASitaM sAmAyikamiti tadvivakSAyAmatroktaM pramANakAlenAdhikAra iti, tata ubhayasanahaparaM pUrvamidaM ca vAkyamityadoSaH athavA pramANakAlo'pyaddhAkAlaparyAyatvAt bhAvakAla evetyvirodhH|| tadevaM 'uddese niise ya niggameM' ityupodghAtaniyuktipati|baddhadvAragAthAdvayasya vyAkhyAtaM kAladvAram , adhunA yatra kSetre bhASitaM sAmAyikaM tadajAnan pramANakAlasya caanekruuptvaa-8||36|| cadvizeSamajAnAno gAthApazcArddhamAha codakA-'khettammi' ityAdi, kasmin vA kAle pramANakAle pUrvAhe parAhe vaa| evaM codakapraznAnantaramuttaramAha For Private & Personal use only Jain Education Interational Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara bAsAhamuddhaikArasIi puvvaNhadesakAlammi / mahaseNavaNujANe aNaMtara paraMpara sesaM // 734 // / vaizAkhe mAsi zuddhe-zuklapakSe ekAdazyAM pUrvAhadezakAle, prathamapauruSyAmityarthaH, kAlasyAntaraGgatvakhyApanAryamevaM praznavyatyayena nirdezaH, mahAsenavanodyAne kSetre'nantaranirgamaH sAmAyikasya, 'paraMpara sesaM'ti zeSa-guNazilakAdyudyAnAdi kSetrajAtamadhikRtya paramparaM nirgamanaM sAmAyikasya, ukkaM ca bhASyakRtA-"khette mahaseNavaNovalakkhiyaM jattha niggayaM purva / sAmAiyamannesu u paraMparaviNiggamo tassa // 1 // " gataM mUladvAragAthAdvayapratibaddhaM kSetradvAram , iha ca kSetrakAlapuruSadvArANAM | nirgamAGgataiva prAk, tatazca nirgamadvAravyAcikhyAsayA "nAma ThavaNAdavie khette kAle taheva bhAve ya / esou niggamassA nikkhevo chaviho hoi // 1 // " ti yeyaM gAthopanyastA tasyAM kSetrakAlanirgamAvuktau, atha bhAvanirgamapratipAdanArthamAhakhaiyammi vahamANassa niggayaM bhagavao jirNidassa / bhAve khaovasamiammi vahamANehiM taM ghiaN||135|| dhAyike bhAve vartamAnasya bhagavato jinendrasya-zrImanmahAvIrasya sakAzAd vinirgataM sAmAyika, bhAvazabda ubhayatrApi sambadhyate, bhAve kSAyopazamike vartamAnastatsAmayikamanyacca zrutaM gRhItaM, gaNadharAdibhiriti gamyate, tatra bhagavatA gautamasvAminA niSadhAtrayeNa caturdaza pUrvANi gRhItAni, praNipatya pRcchA niSadyocyate, bhagavAn varddhamAnasvAmyuktavAn-'uppanneivA vigamei vA dhuvei vA utpanna iti-utpattisvabhAvaH vigama iti-vinAzadharmA iti bhAvaH,dhruva iti-sthitidhA, etA eka timro gaNabhRtAM niSadyAH, tathAhi-etAsAmeva sakAzAt utpAdavyayadhrauvyayukaM saditi gaNabhRtAM pratItirupajAyate, anyathA sattAyA anupapatteriti, vataste pUrvabhavabhAvitamatayo dvAdazAGgamuparacayanti, tato bhayavaM aNuNNaM maNasI kareMti, Jain Education Intel For Private & Personal use only tejainelibrary.org Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyake zrImalaya- samavasaraNe ma: puruSadvAraM ca // 363 // tAhe sakko divaM vairAmayaM thAlaM divacuNNANaM bhareUNa sAmimuvAgacchai, tAhe sAmI sIhAsaNAto udvittA paDipunnaM muTThi kesarANaM geNhai, tAhe goyamasAmippamuhA ekkArasavi gaNaharA IsioNayA parivADIe ThAyaMti, tAhe devA AtojagIya-18 sadaM niraMbhaMti, tAhe sAmI purva goyamasAmirasa titthaM dabehiM guNehiM pajjavehi ya aNujANAmitti bhaNai, cuNNANiya sIse chaiha, tato devAvi cuNNavAsaM pupphavAsaM uvari vAsaMti, gaNaM ca suhammasAmissa dhure ThAvittA aNujANai, evaM sAmAiyassa atyo bhayavato niggato, suttaM gaNaharehiMto niggayamityalaM vistareNa // samprati puruSadvArapratipAdanArthamAha- .. davAbhilAvaciMdhe vee dhammasthabhoga bhAve a / bhAvapuriso u jIvo bhAve pagayaM tu bhAveNaM // 136 // iha nAmasthApanApuruSoM supratItatvAnnoktau, 'davatti' dravyapuruSaH, sa dvidhA-Agamato noAgamatazca, tatrAgamataH puruSa-11 padArthajJastatra cAnupayuktaH, 'anupayogo dravya miti vacanAt, noAgamato jJazarIrabhavyazarIrapuruSo supratIto, jJazarIrabhavyazarIravyatiriktastridhA, tadyathA-ekabhaviko baddhAyuSko'bhimukhanAmagotrazca, tatra ekena bhavena puruSo bhAvI sa ekabhavikaH, eSa pUrvasmin bhave abaddhapuruSAyurapi prathamadivasAdArabhya procyate, vaddhAyuSko nAma pUrvabhava eva vartamAno nibaddhapuruSAyuSkaHabhimukhanAmagotro'ntarmuhUttamAtravyavadhAnenodayamadhikRtya puruSAyurnAmagotraH, athavA jJazarIrabhavyazarIravyatirikto dravyapuruSo dvidhA-mUlaguNanirmita uttaraguNanirmitazca, tatra mUlaguNanirmitaH puruSaprAyogyANi dravyANi, uttaraguNanirmitastu tAnyeva tadAkAravantIti,tathA'bhilapyate tenetyabhilApaH-zabdastatrAbhilApapuruSaH puMlliGgAbhidhAnamAtraM ghaTaH paTa iti, cinhecinhaviSayaH puruSaH-apuruSo'pi puruSacinhopalakSito, yathA napuMsakaM imazrucinhamityAdi, tathA triSvapi liGgeSu strIpuMnapuM // 36 // Jain Education For Private & Personal use only Siww.jainelibrary.org Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ------ sakeSu vartamAnaH prANI tRNajvAlopamavedAnubhavakAle vedapuruSaH khyAdirapyucyate, tathA dharmArjanavyApAraparaH sAdhurdharmapuruSaH, |arthArjanavyApAraparastvarthapuruSaH mammaNavaNigvat, bhogapuruSaH samprAptasamastaviSayasukhabhogopabhogasamarthazcakravartivat, 'bhAve yatti bhAvapuruSaH, cazabdo vAmAdyanuktabhedasamuccayArthaH, bhAvapurisou jIvo bhAve'tti pU:-zarIraM puri zete iti || niruktavazAt bhAvapuruSo jIvaH, "bhAve'tti bhAvadvAre nirUpyamANe, bhAvacintAyAmiti bhAvaH, athavA bhAve iti bhAvanirgamaprarUpaNAyAmadhikRtAyAM, kiM-pagayaM tu bhAveNaM'ti prakRtam-upayogastu bhAvena padaikadeze padasamudAyopacArAta bhAvapuruSeNa zuddhena jIvena, tIrthakareNetyarthaH, tuzabdAvedapuruSeNa ca gaNadhareNa, yato'rthatastIrthakarAdvinirgataM sUtrato gaNadharebhya iti, evamanye'pi yathAsambhavaM puruSA aayojyaaH||gtN puruSadvAram / sAmprataM kAraNadvAraM vyAcikhyAsurAha nikkhevu kAraNammI caudhiho duviha hoi davammi / taddavamannadave ahavAvi nimittnemittii|| 737 // | karoti-nivartayati kAryamiti kAraNaM tasmin kAraNe-kAraNaviSayo nikSepo-nyAsaH caturvidhaH-caturbhedaH, tadyathA-nAmakAraNaM sthApanAkAraNaM dravyakAraNaM bhAvakAraNaM ca, tatra nAmasthApane sujJAne, dravyakAraNaM jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM dvidhA, tathA ca dvividho bhavati dravye, nikSepa iti varttate, kimuktaM bhavati?-jJazarIrabhavyazarIravyatiriktadravyakAraNaviSayo nikSepo dvidheti, tadeva dvaividhyaM darzayati-taddavamannadave' iti tadravyakAraNamanyadravyakAraNaM ca, tasyaiva paTAdeH dravyaM-tantvAdi tadeva kAraNaM tavyakAraNaM, vemAdyanyadravyakAraNaM, athavA anyathA vyatiriktakAraNadvaividhyaM-'nimittanaimittaM' nimittakAraNaM naimitti-| kAraNaM cetyarthaH, apizabdAdanyathApi kAraNanAnAtA tAM vakSyAmi, tatra paTasya nimittaM tantavasta eva kAraNaM nimitta -- -%ARLS For Private & Personal use only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyaka zrImalayasamavasaraNe // 36 // SANKARACUUka kAraNaM, tadvyatirekeNa paTAnutpatteH, yathA tantubhirvinA na bhavati paTastathA tadgatAtAnAdiceSTAvyatirekeNApi na kAraNadvAre bhavati, tasyAzca ceSTAyA vemAdi kAraNaM, tato nimittasyedaM naimittaM tadeva kAraNaM naimittakAraNamiti / dvividhaSasamavAiasamavAI chaviha kattA ya karaNa kammaM ca / tatto a saMpayANA'payANa taha sannihANe a|| 738 // DidhakArasam-ekIbhAve'vazabdaH-apRthaktve ayU gatau iN gatauvA, tatazca ekIbhAvenApRthaggamanaM samavAyaH-saMzleSaH, sa yeSAM vi NAni dyate te samavAyinaH-tantavo, yasmAtteSu paTaH samavaitIti, samavAyinazca te kAraNaM ca samavAyikAraNaM, tantusaMyogAstu kAraNarUpadravyAntaradharmatvena paTAkhyakAryadravyAntarasya dUravartitvAdasamavAyinaH ta eva kAraNaM asamavAyikAraNaM, Aha-tavyAdiprakAratraye'pi yathokaprakAreNArthasyAbheda eva tataH kiM bhedenopanyAsaH ?, naiSa doSaH, saMjJAbhedena tantrAntarAbhyupagamapradarzanaphalatvAdasya, athavA SaDvidhaM kAraNaM, anusvAralopo'tra draSTavyaH, karotIti kAraNamiti vyutpatteH, svena vyApAreNa yat kAryeSUpayujyate tat kAraNaM, tacca SaDvidhaM-paTprakAra, kathamityAha-kartA ca kAraNaM, tasya kAryeNa svAtanyeNopayogAt, tamantareNa vivakSitakAryAnupapatteH, abhISTakAraNaM ca tat, tatazca ghaTotpattau kulAlA kAraNamiti, tathA karaNaM-mRtpiNDadaNDasUtrAdikaM ghaTasya kAraNaM, sAdhakatamatvAt , tathA kriyate, nivartyate yat tatkarma-kriyAphalamityarthaH, ukaM ca-"nirvaya' / vA vikArya vA, prApyaM vA yakriyAphalam / tad dRSTAdRSTasaMskAra, karma krnurydiipsitm||1||" tadapi ca kAraNaM, Aha-tatka-5 // 36 // yametadalabdhAtmalAbhaMtadAkAraNamiti, ucyate, kAryanirvarttanakriyAviSayatayA tasyopacArAt kAraNatA, mukhyavRttyA cAso kAryaguNamapekSya karmakAraNaM, tathA sampradAnaM tasya karmaNA'bhipretatvAt , tamantareNa tasyAbhAvAt , tathA apAdAnaM kAraNaM, Jain Education Inter For Private & Personal use only Mw.jainelibrary.org Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivakSitapadArthApAye'pi tasya dhruvatvena kAryakArakatvAt , 'do avalaNDane dAna-khaNDanaM apahatya maryAdayA dAna-khaNDanaM 8 viyojanaM mRtpiNDAdeyattadapAdAnaM, tathAhi-mRtpiNDasyApAye'pi bhUdhuveti tasyA apAdAnatA, sA caghaTesya kAraNaM, tAmantakAreNa tasyAnutpAdAt, tathA sannidhAnaM ca kAraNaM, tasyAdhAratayA kAryopakArakatvAt , sannidhIyate yatra kArya tatsannidhAnaM adhikaraNaM, tacca ghaTasya cakra, tasyApi bhUH, tasyA apyAkAzaM, AkAzasya tvadhikaraNaM nAsti, svarUpapratiSThatvAt, ghaTasya cedaM kAraNam, etadabhAve ghttaanutptteH| uktaM drajyakAraNamidAnI bhAvakAraNapratipAdanArthamAhaduvihaM ca hoi bhAve apasatya pasatthagaM ca apasatyaM / saMsArassegavihaM duvihaM tivihaM ca nAyacaM // 739 // bhavatIti bhAvaH, sa ca audAyikAdibhAvaH, bhAva eva kAraNaM saMsArApavargayoriti bhAvakAraNaM, tacca dvividhaM ca-dviprakAraM ca bhavati, bhAve vicAryamANe, kAraNamiti prakramAdgamyate, bhAvaviSayaM vA kAraNaM bhAvakAraNamityarthaH, aprazastaM-azobhanaM prazastaM ca-zobhanaM, tatrAprazastaM saMsArasya sambandhi, tacca ekavidham-ekabhedaM dvividha-dvibhedamevaM trividhaM ca jJAtavyaM, cazabdazcaturvidhAdyanukkakAraNabhedasamuccayArthaH / yaduktaM saMsArasyaikavidhamityAdi tadupadarzanAyAha___ assaMjamo ya eko aNNANaM aviraI ya duvihaM tu / annANaM micchattaM aviraI ceva tivihaM tu // 740 // asaMyamaH-aviratilakSaNaH, sa hyeka eva saMsArakAraNam , ajJAnAdInAM tadupaSTambhakatvenApradhAnatvAt, tathA ajJAnaM aviratizceti dvividhaM saMsArakAraNaM, tatrAjJAnaM karmAcchAditajIvasya viparIto'vabodhaH aviratiH-sAvadhayogAnivRttiH, tathA Jain Education Inter For Private & Personal use only X w.jainelibrary.org Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavasaraNe Avazyake mithyAtvamajJAnamaviratizceti trividhaM saMsArakAraNaM, tatra mithyAtvaM tattvArthAzraddhAnaM, zeSaM gatArtham , evaM kaSAyAdisamparkA- bhAvakAraNe pramilAdanye'pi bhedAH prtipaadyitvyaaH| uktamaprazastaM bhAvakAraNam , adhunA prazastamucyate bhavamokSahoi pasatthaM mukkhassa kAraNaM ega duviha tivihaM vA / taM ceva ya vivarIaM ahigAru pasatthaeNittha // 741 // kAraNAni __ bhavati prazastaM bhAvakAraNaM mokSasya kAraNaM, tacca ekamiti-ekabhedaM dvividhaM trividhaM vA, idaM punastadeva saMsArakAraNama-* 1365 // ? saMyamAdi viparItaM draSTavyam , ekavidhaM saMyamaH, dvividhaM jJAnasaMyamau, trividhaM samyagdarzanajJAnacAritrANi, adhikAraH-prayo jana prazastana bhAvakAraNena, atra-sAmAyikavyAkhyAne, mokSAGgatvAdasya, tathAhi-sAmAyikAdhyayanaM kSAyopazamikazca prazasto bhAvo mokSakAraNamato'dhikAraH prazastena bhAvakAraNeneti // itthaM kAraNadvAre adhikAra pradarya punaH kAraNadvArasaantameva vaktavyatAzeSamAzaGkAdvAreNAbhidhitsurAhatitthayaro kiM kAraNa bhAsai sAmAiaMtu ajjhayaNaM / titthayaranAmaguttaM kammaM me veiavaMti // 742 // tIrtha pUrvoktaM tatkaraNazIlastIrthakaraH, sa kiM kAraNaM-kiM nimittaM bhASate sAmAyikamadhyayanaM, tuzabdAdanyAdhyayanaparigrahaH, tasya kRtakRtyatvAditi hRdayaM, ucyate, tIrthakaranAmagotraM-tIrthakaranAmasaMjJa, gotrazabdaH saMjJAyAM, karma baddhaM mayA veditavyamityanena kAraNena bhASate / // 365 // taM ca kahaM veijjai ? agidAe dhammadesaNAI hiM / bajjhai taM tu bhagavao taiabhavosakaittANaM // 743 // niyamA maNuyagaIe itthI puriseyaroba muhleso| AseviyabahulehiM vIsAe annayarehiM // 744 // Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- - -- gAthAdvayasyApi vyAkhyA prAgvat, itthaM tIrthakarasya sAmAyikabhASaNakAraNamabhidhAyAdhanA gaNabhRtAmAzAdvAreNa tacchvaNakAraNaM pratipAdayannAha goamamAI sAmAiyaM tu kiM kAraNaM nisAmeti ? / nANassa taM tu suMdaramaMgulabhAvANa uvaladdhI // 745 // | gautamAdayo gaNadharAH 'kiM kAraNaM' kiM nimittaM-kiM prayojanaM sAmAyika nizamayanti-zRNvanti !, ucyate-'nANassa'tti prAkRtatvAccaturthyarthe SaSThI, tatazca jJAnAya-jJAnArtha, tAdarthe caturthI, teSAM hi bhagavadanavinirgatasAmAyikazabdAn zrutvA tadarthaviSayaM jJAnamutpadyate, tato jJAnArtha zRNvanti, tattu jJAnaM sundaramaGgulabhAvAnAM-zubhetarapadArthAnAM 'uvaladdhIti upabdhaye-upalabdhinimittaM, sA ca sundaramaGgulabhAvopalabdhiH pravRttinivRttyoH kAraNam // Aha ca hoi pavittinivittI saMjamatava pAvakammaaggahaNaM / kammavivego a tahA kAraNamasarIrayA ceva // 746 // * zubhetarabhAvaparijJAnAdbhavataH pravRttinivRttI, zubheSu pravRttirbhavati itareSu nivRttiriti bhAvaH, te ca pravRttinivRttI saMya matapasoH kAraNaM, pravRttistapasaH kAraNaM nivRttiH saMyamasyeti hRdayaM, tatra nivRttikAraNakatve'pi saMyamasya prAgupAdAnena pUrvakarmAgamanirodhe'sya kAraNaprAdhAnyakhyApanArtha, tatpUrvakaM ca vastutaH saphalaM tapa iti jJApanArtha ca, saMyamatapaHkAraNabhUta*pravRttinivRttyostu prayojanopanyAsaH saMyame satyapi tapasi pravRttiH kAyeMtyamunAMzena tapasaH prAdhAnyakhyApanArthaH, ityalaM prahAsanena, tayozca saMyamatapasoH kAraNaM-nimittaM prayojanaM yathAsakhyaM pAvakammaaggahaNaM'ti pApakarmAgrahaNaM tathA karmavivekazca, - --- Jain Education temational For Private & Personal use only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyake zrImalayasamavasaraNe // 366 // Jain Education Intel tathA cotaM paramamunibhiH - " saMjame aNaNyaphale tave vodANaphale" aNaNhavaH - anAzravaH, vodANaM- karmmanirjarA, karmavivekasya ca prayojanamazarIrataiva ca // sAmprataM vivakSitamarthamuktAnuvAdena pratipAdayannAha - kammavivego asarIrayAi asarIrayA'NavAhAe / hoaNavAhanimittaM aveaNu agAulo niruo // 747 // niruattAe apalo ayalattAe a sAsao hoi / sAsayabhAvamuvagao avAvAhaM suhaM lahai || 748 // karmmavivekaH-karmmapRthagbhAvaH azarIratAyAH kAraNam, azarIratA 'aNAtrAhAe' iti anAvAdhAyAH kAraNaM bhavati, 'anAbAdhAnimittaM' anAbAdhAkArya, nimittazabdaH kAryavAcakaH, loke ca vaktAro bhavanti-anena nimittena-anena kAraNena mayedamArabdhaM, anena kAryeNetyarthaH, tatazca bhavatyanAbAdhAkAryamavedanaH - vedanArahito, jIva iti gamyate sa cAvedanatvAdanAkula:- avihvalaH, anAkulatvAcca nIrug bhavati, tataH sa jIvo nIruktayA acalo bhavati, acalatayA ca zAzvato bhavati, zAzvatabhAvamupagato'vyAbAdhaM sukhaM labhate, ityaM pAramparyeNa avyAvAdhasukhArtha sAmAyika zravaNamiti gautamAdayaH zRNvanti // gataM kAraNadvAram, adhunA pratyayadvAramAha paccayanikkhevo khalu dahaMmI tattamAsagAIo / bhAvaMmi ohimAI tiviho pagayaM tu bhAveNaM // 749 // pratyAyayatIti pratyayaH - antarbhUtaNyarthAdatpratyayaH pratyayastasya nikSepo-nyAsaH pratyayanikSepaH, khaluzabdo'nantarocakAraNanikSepasAmyapradarzanArthaH, tatazca nAmAdicaturvidhaH pratyayanikSepaH, tatra nAmasthApane sugame, 'dravye' dravyaviSayo jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaH pratyayaH tacabhASakAdiH, AdizabdAt ghaTAdiparigrahaH, dravyaM ca tat pratyAyyapratItihetutvAd sAmAyika bhASaNa zravaNa kAraNAni // 366 // Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAyaba dravyapratyayaH, takSamApakAdireva, dravyAt pratyayo dravyapratyayaH, samAnakAdijanyaH pratyAyyapuruSasya pratyavaH 'bhAvamitibhAve vicAryamANe avadhyAdivividho bhAvapratyayaH, takhavAhAlijakAraNAnakSatvAda,nAvikSandAtmanaHparyApakevalaparimahA, matizrute tu bAhyaliGgakAraNApekSitvAnna vivakSite, 'pagayaM tu bhAvati sAmAyikamajohatya prakRtamupayogastu 'bhAvena' bhAvapratyayena / tathA cAha| kevalanANitti ahaM arihA sAmAiyaM parikahei / tesipi pacao khalu sacvannU to nisaamNti||750|| / kevalajJAnI ahamiti svapratyayAdahana pratyakSata evaM sAmAyikArthamupalabhya sAmAyika parikathayati, teSAmapi-zrotaNAM gaNadharAdInAM hRdgatAzeSasaMzayaparicchityA pratyayaH-arabodhaH sarvajJa eSa bhagavAnityevaMbhUto bhavati, tena yat kaizciducyate'sarvajJo'sAviti hyetattakAle'pi bubhutsubhiH / tajjJAnajJeyavijJAnarahitairgamyate katha ||1||'mityaadi, tadapAstamavaseyam / anyathA caturvedAdivyavahArasyApi vilopaprasaktaH, vijRmbhitaM caitadviSaye pUrvasUribhiH pravacanasiyAdiSu, tataH saJjAtapratyayA nizAmayantIti / gataM pratyayadvAram, idAnI lakSaNadvArapratipAdanArthamAhanAma ThavaNA davie sarise sAmana lakkhaNAgAre / gairAgai nANatte nimitta uppAya vigame a||51|| lakSyate'neneti lakSaNaM, tacca padArthAnAM prativiziSTa svarUpa, taba dvAdazaprakAra, tatra nAmalakSaNaM-lakSaNamitIyaM varNAnupUvI, athavA yasya kasyacit jIvAderlakSaNamiti nAma kriyate tadastu nAnA hetubhUtena lakSaNaM, athavA 'nAmanAmavatomarabhedopacArAt' nAma ca tallakSaNaMca nAmalakSaNaM, sthApanAlakSaNaM ThakArAdivarNAnAmAkAravizeSaH, athavA lakSaNAnAM svasti bA.sU.62 Jain Education ainelibrary.org Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zyaka mala- 20 vRttI upodghAte // 367 // kazacakradhvajAdInAM yo maGgalapaTTAdAvakSatAdibhiyA'sastat sthApanAlakSaNaM, zarIrabhavya zarIravyatiriktaM yat yasya pratyayarakSadravyasyAnyato vyavacchedakaM svarUpaM yathA gatyAdi dharmAstikAyAdInAM, idameva ca kizcinmAtravizeSAt sAdRzyasAmAnyAdi-13 NadvAre lakSaNabhedaM nirUpyate, tatra 'sarisa'tti sAdRzyaM lakSaNaM, yathA'smin deze ghaTA UrdhvagrIvA adhastAtparimaNDalA vipulaku-17 kSayastathA'nyeSvapi dezeSvityAdi, 'sAmannalakkhaNaM'ti sAmAnyalakSaNaM yathA siddhaH siddhAnAM sadravyajIvamuktatvAdidharmaH samAna iti, 'AgAre'tti Akriyate-abhipretaM jJAyate anenetyAkAro-bAhyaceSTArUpaH sa evAntarAkRtagamakatvAlakSaNamAkAralakSaNam , antarAkRtagamakatA cAkArasya suprasiddhA, uktaM ca-"AkArairiGgitairgatyA, ceSTayA bhApaNena ca / netrakrivikArezca, lakSyate'ntargataM mnH||1||" iti, 'gairAgaitti gatyAgatilakSaNaM, tatra dvayordvayoH padayorvizeSaNavizeSyatayA'nukUlagamanaM gatiH, yathA-'jIveNaM bhaMte ! deve? deve bhaMte! jIve?' ityatra vAkye jIvo bhadanta ! deva iti jIvamanUdya devatvaM pRccyate, atra jIvapadAddevapade AnukUlyena yathAsthityA gatiH, pratyAvRttyA-prAtikUlyena gamanamAgatiH, yathA devo 8 jIva ityatra devamanUdya jIvatvaM pRcchayate iti, iha pratyAvRttyA devapadAjIvapade AgatiH, gatizcAgatizca gatyAgatI tAbhyAM te vA lakSaNaM gatyAgatilakSaNaM, uktaM ca-"aparopparaM payANaM visesaNavisesaNijjayA jattha / gaccAIe doNhaM gairAgailakkhaNaM taM tu // 1 // (vi.2156) taccaturdA, tadyathA-pUrvapadavyAhatamuttarapadavyAhataM ubhayapadavyAhataM ubhayapadAvyAhataM gha, // 367 // tatra pUrvapadaM vyAhataM-vyabhicAri yatra taMt pUrvapadavyAhataM, pUrvapadavyabhicArItyarthaH, evamanyeSvapi yathAyogaM samAsaH, tatra pUrvapadavyAhataM yathA-'jIve bhaMte ! deve !, deve jIve?,-goyamA! jIve siya deve siya no deve, deve puNa niyamA jIve" iti, atra RECXIGARCARE Jain Education Interior Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvo deva iti vizeSaNavizeSyabhUtapadadaye jIva iti pUrvapadaM devatvaM vyabhicaratyapi, jIvasya devasyAdevasya ca nArakAde- darzanAt , devo jIva iti pratyAvRttau devo jIvatvaM na vyabhicarati, devasyAvazyaM jIvatvAt , tataH pUrvapadavyAhatametat , uttarapadavyAhataM yathA-'jIvai bhaMte ! jIve ?, jIve jIvei ?, goyamA! jIvai tAva niyamA jIve, jIve puNa siya jIvai siya no jIvaI' iha jIva iti dazavidhaprANadhArI bhaNyate, sa niyamAt jIvaH, ajIve dazavidhaprANAsambhavAt , jIvaH punaH syAt jIva iti syAnna jIva iti, siddhAnAM dazavidhaprANadhAraNAsambhavAt , tata iha uttarapadaM byAhataM, vyabhicArAt, hai| pUrvapadaM tvavyAhataM, jIvanasya jIvamantareNAbhAvAditi, ubhayapadavyAhataM yathA-'bhavasiddhie NaM bhaMte ! neraie? neraie bhavasiddhie !, goyamA | neraie siya bhavasiddhie siya abhavasiddhievi,bhavasiddhie siya neraie siya aneraie' atra pUrvapadavI bhavyo nairayikatvaM byabhicarati, anairayikasya devAderapi bhavyatvabhAvAt , evamuttarapadavI nairayiko bhavyatvaM vyabhicarati, abhabyasyApi narayikatvabhAvAt , ata idamubhayapadavyAhataM, ubhayapadAvyAhataM yathA-'jIve bhaMte ! jIve , jIve jIve ?, goyamA ! jIve niyamA jIve, jIve'vi niyamA jIve' iha ekasya jIvazabdasyopayogo vAcyaH, aparasya jIvadravyaM, tata upayogo niyamAt jIvo, jIvo'pi niyamAdupayoga ityubhayapadAvyAhatametat, loke'pi catuvidhamidaM gatyAgatilakSaNaM prasiddhaM, tadyathA-pUrvapadavyAhataM yathA rUpI ghaTa iti, rUpI hi ghaTo bhavatyaghaTazca paTAdiriti pUrvapadavyAhatiH, ghaTastu rUpyevetyuttarapadavyAghAtaH, uttarapadAvyAhataM yathA cUto duma iti, iha cUto duma eveti pUrvapadAvyAghAtaH, dumazca cUto'pi syAdacUto'pyazvatthAdirityuttarapadavyAhatiH, ubhayapadavyAhataM yathA nIlotpalaM, nIlaM dhutpalaM RECORRECICCARROREGAME www.iainelibrary.org Jain Education Interational Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI Ava zyaka mala ya0 vRttau upodghAte // 26 // marakatAdi ca bhavati, utpalamapi nIlamanIlaM ca zuklAdirUpamiti, ubhayapadAvyAhataM yathA jIvaH sacetanaH, jIvo niyamAt sacetanaH, cetanA'pi jIvasyaivetyubhayapadAvyabhicAraH, uktaJca - "rUvI ghaDotti cUto dumotti nIluppalaM ca loyammi / jIvo saceyaNotti ya bhaMgacaukkaM phuDaM siddhaM // 1 // ( vi. 2160 )" tathA 'NANatti'tti, nAnAbhAvo - nAnAvizeSaH sA lakSaNaM nAnAtAlakSaNaM, sA ca nAnAtA caturdhA, dravyakSetra kAlabhAvabhedAt, tatra dravyato nAnAtA dvidhA- tadravyanAnAtA anyadravyanAnAtA ca taddravyanAnAtA yathA paramANUnAM parasparato bhinnatA, anyadravyanAnAtA yathA paramANo NukAdibhyo bhinnatA, kSetrato'pi nAnAtA dvidhA - tatkSetranAnAtA atatkSetranAnAtA ca tatkSetranAnAtA yathA ekapradezAvagADhAnAM parasparabhinnatA, atatkSetranAnAtA yathA ekapradezAvagADhasya dvidezAvagADhAdibhyo bhinnatA, evamekAdisamayasthityekAdiguNayuktAnAM tadatannAnAtA vAcyA, iyaM ca lakSaNaM, padArthasvarUpAvasthApakatvAt, 'nimittaM' iti lakSyate zubhAzubhamaneneti lakSaNaM nimittameva lakSaNaM nimittalakSaNaM tadaSTaprakAram uktaM ca- "bhomaM sumiNaMtalikkhaM divaM aMga sara lakkhaNaM taha ya / vaMjaNamaTThavihaM khalu nimittameyaM muNeyavaM // 1 // " svarUpamasya granthAntarAdavaseyam, ekaikamapyatItAnAgatavarttamAna svarUpakAlatrayaviSayaM, uktaM ca- "lakkhijaI subhAsubhamaNeNa to lakkhaNaM nimittaMti / bhomAi tadaTThavihaM tikAlavisayaM jiNAbhihiyaM // 1 // " 'uppAya'ti yato nAnutpannaM lakSyate vastu tata utpAdo'pi lakSaNaM, 'vigamo yatti vigamazca - vinAzazca vastulakSaNaM, tamantareNotpAdAbhAvAt, na hi vyaktatayA avinaSTamaGgulidravyamRjutayotpadyate iti bhAvanA ! vIriya bhAve a tahA lakkhaNameaM samAsabha bhaNiyaM / ahavAci bhAvalakkhaNa cauvihaM sadahaNamAI // 752 // lakSaNadvAraM // 168 // Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ |vIriya'ti vIrya-laM, tacca jIvasya lakSaNaM, tathAhi-tena jIvo lakSyate, athavA sAmarthya yat yasya vastunazcetanasyA cetanasya vA tavIrya, tacca vicitrarUpaM, tadeva lakSaNaM padArthasvarUpAvacchedahetutvAt vIryalakSaNam , Aha ca bhASyakAra:viriyaMti palaM jIvassa lakkhaNaM jaM ca jassa sAmatthaM / dabassa cittarUvaM jaha viriya mahosahAINaM // 1 // | tathA bhAvAnAmaudayikAdInAM lakSaNaM bhAvalakSaNaM,yathA udayalakSaNa audayikaH,upazamalakSaNastvaupazamikaH, anutpattilakSaNaH kSAyikA,mizralakSaNaHkSAyopazamikA,pariNAmalakSaNaH pAriNAmikaH,saMyogalakSaNaHsAnnipAtika iti, athavA bhAvAzca te lakSaNaM cAtmana iti bhAvalakSaNaM, tatra sAmAyikasya jIvaguNarUpasya kSayopazamopazamakSayasvabhAvatvAdvA lakSaNatA, upasaMhAramAhalakSaNametat trayodazabhedaM samAsataH-saGkepeNa bhaNitam, athavApi bhAvasya sAmAyikasya lakSaNaM, anusvAralopojtra draSTavyaH, caturvidhaM zraddhAnAdi // etadeva pratididarzayiSurAhasaddahaNa jANaNA khalu viraI mIsA ya lakkhaNaM kahai / te'vi nisAmaMti tahA caulakkhaNasaMjuaMceva // 753 // iha sAmAyika caturvidhaM bhavati, tadyathA-samyaktvasAmAyikaM zrutasAmAyikaM cAritrasAmAyikaM cAritrAcAritrasAmAyika maca,asya yathAyogaMlakSaNaM, 'saddahaNa'ti zraddhAnaM,lakSaNamiti yogaH, samyaktvasAmAyikasya, 'jANaNa'tti jJAnaM jJA saMvittiri tyarthaH sA ca lakSaNaM zrutasAmAyikasya, khaluzabdonizcayataH parasparasApekSatvavizeSaNArthaH, tathA 'viraha'iti viramaNaM viratiHsarvasAvadyayogavinivRttiH, sA ca cAritrasAmAyikasya lakSaNaM, 'mIsA ye' iti mizrA-viratyaviratiH, sA ca cAritrAcAritrasAmAyikasya lakSaNaM, kathayatItyanena svamanISikApohamAha, bhagavAn jina evaM kathayati, tasya ca kathayataste'pi gaNadharAdayo / tha n-MARRECRUAR - Jain Education Intern For Private & Personal use only k ainelibrary.org Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAva- nizAmayanti tathA' tenaiva prakAreNa caturlakSaNasaMyuktameva / ukaM lakSaNadvAram , dhunA nayadvAraM pratipipAdayidhuridamAha- nayadvAra zyaka mala-4 negama saMgaha vavahArujjasue ceva hoi boddhadhe / sadde asamabhirUDhe evaMmUe amUlanayA // 754 // ya. vRttI hai anekadharmakaM vastvavadhAraNapUrvakamekena nityatvAdyanyatamena dharmeNa prAtipAdyasya buddhiM nIyate-prApyate yenAbhiprAyavize-6 upodghAte bhASeNa sa jJAturabhiprAyavizeSo nayaH, Aha ca-"egeNa vatthuNo'NegadhammuNo jamavadhAraNeNa (ittenn)| nayaNaM dhammeNa nao hoi taosattahA so yaa||" ayamatra tAtparyArthaH-iha yo nayo nayAntarasApekSatayAsyAtpadalAJchitaM vastu pratipadyate sa prmaa||369|| rthataH paripUrNa vastu gRhNAtIti pramANa evAntarbhavati, yastu nayavAdAntaranirapekSatayA svAbhipretenaiva dharmeNAvadhAraNapUrvaka vastu paricchettumabhipreti sa nayA, vastvekadezaparigrAhakatvAt , ata evoktamanyatra-"sadhe nayA micchAvAiNo," yata eva ca nayavAdo mithyAvAdastata eva ca jinapravacanatattvavedino mithyAvAditvaparijihIrSayA sarvamapi syAtkArapurassaraM bhASante, na tu jAtucidapi syAtkAravirahitaM, yadyapi ca lokavyavahArapathamavatIrNA na sarvatra sarvadA sAkSAt syAtpadaM prayuJjate tathApi tatrAprayukto'pi sAmarthyAt syAcchabdo draSTavyaH, prayojakasya kuzalatvAt , uktaM ca-"aprayukto'pi sarvatra, syAtkAro'rthAt pratIyate / vidhau niSedhe'nyatrApi, kuzalazcet pryojkH||1||" atra anyatrApIti-anuvAdAtidezAdivAkyeSu, nanu yadi 1 evaM ca syAtkArapurogaM sAvadhAraNaM pramANavAkyaM, syAtkArarahitaM sAvadhAraNaM tu nayavAkyaM, tathA ca nydurnyvaakyyoraiky-3||369|| mAzayeta, paramAzaGkitAsaddharmavyavacchedaparaM nayavAkyaM saMbhavadanabhimatadharmavyavacchedaparaM hi durnayavAkyaM, sthite caivaM bhutavAkyAnAmekadeza| viziSTavastuprakAzakatvena nabavAkyarUpatvaM, paripUrNavastuprakAzakasvaiva ca pUrvAparavacanasApekSavastuprakAzakatvena sAhyadazrutarUpapramANatvaM CUCUMAONLOR-CRACHC-4- Jain Education Intematon Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ICIA -1- sarvatra syAtpadaprayogAnusaraNaM tarhi mUlata evApAgamadavadhAraNavidhi, paraspara virodhAta, tathAhi-avadhAraNamanyaniSepaparaM |sthAdvAdastvanyasaMgrahaNazIla iti, tadayukta, samyak tattvAparijJAnAt, syAtpadaprayogo hi vivakSitavastvanuyAyidharmAntara-II santahaNazIlaH,avadhAraNavidhistu tattadAzaGkitAnyayogavyavacchedAdiphalaH, tathAhi-jJAnadarzanavIryamukhopetaH kiM jIvo bhavati | kiMvA netyAzaGkAyAM prayujyate-sthAjIva eva, atra jIvazabdena prANadhAraNanibandhanaMjIvazabdavAcyatvamabhidhIyate, evakAreNa yadAzaGkitaM pareNa jIvazabdavAcyatvaM tasya niSedhaH, syAspadaprayogAttu ye jJAnadarzanasukhAdirUpA asAdhAraNA ye cAmUrtadatvAsaGkhyAtapradezasUkSmatvalakSaNA dharmA dharmAdharmagaganAstikAyapudgalaiHsAdhAraNAH ye'pi ca sattvaprameyatvamitvaguNitvA dayaHsarvapadArthaiH sAdhAraNAste sarve'pi pratIyante,yadA tu jJAnadarcanAdilakSaNojIvaH kiMvA'nyalakSaNa ityAzaGkA tadaivamavadhAraNavidhiH-syAt jJAnAdilakSaNa eva jIvaH, atra jIvazabdena jIvazabdavAcyatAmAtra pratIyate, jJAnAdilakSaNa evetyanyalakSaNabyudAsaH, syAtpadaprayogAttu sAdhAraNAsAdhAraNadharmaparigrahaH, yadA tu jagati jIvo'sti kiM vA netyasambhavAzaGkA tadaivamavadhAraNaM-sthAdastyeva jIvaH, atrApi jIvazabdenajIvazabdavAcyatA'dhigatiH, syAtpadaprayogAt sAdhAraNAsAdhAraNadharmapari. grahaH, astyavetyavadhAraNAdabhAvAzaGkAvyavacchedaH, evamanyatrApi sAkSAt gamyamAnatayA vA syAtpadaprayogapuraHsaraM yathAyogamavadhAraNavidhiH samyakpravacanArtha jAnAnena prayoktavyaH, avadhAraNAbhAve tu jIvAdivastutattvavyavasthAvilopaprasaGgaH, tathAhi-yadyanyavyavacchedena jJAnadarzanopayogalakSaNo jIva eveti nAvadhAryate tahiM ajIvo'pi tallakSaNaH syAditi jIvAjIvavyavasthAvilopaH, tathA yadi jJAnadarzanopayogalakSaNa eva jIva ityayogavyavacchedo nAbhyupagamyeta tato'nyatkima MC-%A4%AMACROCE - % %* * % Jain Education Internations For Private & Personal use only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAvazyaka malaya. vRttI upodghAte sa. // 370 // pyajIvAnugatamajIvasAdhAraNaM vA tathAlakSaNamAzajhota, tathA ca jIvetaravibhAgaparijJAnAbhAvaH, tato yathA samyagvAdi- pramANana tvamicchatA sarvatra syAtpadaprayogaH sAkSAt gamyo vA'nuzriyate tathA yathAyogamavadhAraNavidhirapi, anyathA yathAvasthitava- vicAra stutattvapratipattyanupapatteH,na cAvadhAraNavidhiH siddhAnte nAnumata iti vaktavyaM, tatra tatra pradeze'nekazo'vadhAraNavidhidarzanAt, tathAhi-"kimiyaM bhaMte ! kAlotti pavuccai 1, goyamA ! jIvA ceva ajIvA ceva"tti, sthAnAGge'pyuktam-"jadatthiM ca NaM loetaM sarva duppaDoyAraM, taMjahA-jIvA ceva ajIvA ceva" tathA "jaha ceva u mokkhaphalA, ANA ArAhiyA jiNidANamityAdi, yA tvavadhAraNI bhASA pravacane niSidhyate sA kacit tathArUpavastutattvanirNayAbhAvAt kacidekAntapratipAdikA vA, na tu samyagayathAvasthitavastutattvanirNaye syAtpadaprayogAvasthAyAmiti / digambarI tviyaM pramANanayaparibhASA-sampUrNa-4 vastukathanaM pramANavAkyaM, yathA syAjjIvaH syAddharmAstikAya ityAdi, vastvekadezakathanaM nayavAdaH, tatra yo nAma nayo nayAntarasApekSaH sa naya iti vA sunaya iti vocyate, yastu nayAntaranirapekSaH sa durnayo nayAbhAsa iti, tathA cAhAkalaGka:"medAbhedAtmake jJeye, bhedAbhedAbhisandhayaH / yato'pekSAnapekSAbhyAM, lakSyante nydurnyaaH||1||" asyAH kArikAyA lezato vyAkhyA-bhedo-vizeSo'bhedaH-sAmAnyaM tadAtmake, sAmAnyavizeSAtmake ityarthaH, jJeye-pramANaparicchedye vastuni ye medAmedAbhisandhayaH-sAmAnyavizeSaviSayAH puruSAbhiprAyAH apekSAnapekSAbhyAM lakSyante te yathAsaGkhyaM nayadurnayA jJAtavyAH, kimu . // kaM bhavati ?-vizeSasAkAGka: sAmAnyagrAhako vA'bhiprAyaH sAmAnyasApekSo vizeSagrAhako vA nayaH, itaretarAkAnarahitastu durnayaH, nayacintAyAmapi te digambarAH svAtpadaprayogamicchanti, tathA cAkalaGkaeva prAha-"nayo'pi tathaiva samya 4 +% % %AX Jain Education in For Private & Personal use only Hos.jainelibrary.org Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % % % % RA%ARCRA%AAM+ gekAntaviSayaH syAdi" ti, atra TIkAkAreNa vyAkhyA kRtA-nayo'pi-nayapratipAdakamapi vAkyaM, na kevalaM pramANavAkyamityapizabdArthaH, tathaiva-syAtpadaprayogaprakAreNaiva samyagekAntaviSayaH syAt, yathA syAdastyeva jIva iti, syAtsadaprayogAbhAve tu mithyakAntagocaratayA durnaya eva syAditi, tadetadayukta, pramANanayavibhAgAbhAvaprasaktaH, tathAhi-sthAjIva eveti kila pramANavAkyaM, syAdastyeva jIva iti nayavAkyaM, etacca dvayamapi laghIyastrayyalaGkAre sAkSAdakalanodAhRtaM, atra cobhayatrApyavizeSaH, tathAhi-syAjjIva evetyatra jIvazabdena prANadhAraNanibandhanA jIvazabdavAcyatApratipattiH, astItyanenodbhUtAkArazabdaprayogAdajIvazabdavAcyatAniSedhaH, syAcchabdaprayogato'sAdhAraNasAdhAraNadharmAkSepaH, syAdastyeva jIva ityatra jIvazabdena jIvazabdavAcyatApratipattirastItyanenodbhUtavivakSitAstitvAvagatiH evakAraprayogAttu yadAzaGkitaM sakale'pi jagati jIvasya nAstitvaM tadvyavacchedaH, syAtpadaprayogAd sAdhAraNAsAdhAraNapratipattirityubhayatrApyavizeSa eva, tathA ca siddhavyAkhyAtA nyAyAvatAravivRtau syAdastyeva jIva iti pramANavAkyamupanyastavAn , tathA ca tadgato granthaH "yadA tu pramANabyApAramavikalaM parAmRzya pratipAdayitumabhiprayanti tadA aGgIkRtaguNapradhAnabhAvA'zeSadharmasUcakakatha* citparyAyasyAcchandavibhUSitayA sAvadhAraNayA ca vAcAsyAdastyeva jIva ityAdikayA (vadetta) to'yaM syAcchabdasaMsUcitAbhyantarIbhUtAnantadharmakasya sAkSAdupanyastajIvazabdakriyAbhyAM pradhAnIkRtAtmabhAvasyAvadhAraNavyavacchinnatadasambhavasya vastunaH sandarzakatvAt sakalAdeza ityucyate, pramANapratipannasampUrNArthakathanamiti yAvadi"tyAdi, tasmAdasmadukaiva pramANanayavyavasthA samIcInA, yathA yo nAma nayo nayAntarasApekSaH paramArthataH syAtpadaprayogamabhilaSan sampUrNa vastu gahAtIti pramA -% ***404 * Jain Education in For Private & Personal use only jainelibrary.org | Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAva- NAntarbhAvI, nayAntaranirapekSastu nayo nayaH, sa ca niyamAnmithyAdRSTireva sampUrNavastugrAhakatvAbhAvAditi, te ca nayA zyaka mala-mUlabhedApekSayA saSTha, tathA cAha-naigamaH saGgrahaH vyavahAraH RjusUtrazcaiva bhavati boddhavyaH zabdazca samabhirUDhaH evaMbhUtazceti ya0 vRttau mUlanayA iti gAthAsamudAyArthoM nigadasiddhaH // avayavArtha tu pratinayaM nayAbhidhAnaniruktidvAreNa pratipAdayati upodghAte // 371 // gehiM mANehiM miNaittI Negamassa neruttI / sesANaM tu nayANaM lakkhaNamiNamo suNaha vocchaM // 755 // na ekaM naikaM, nAyaM naJ, kintu na iti 'an svare' iti na bhavati, prabhUtAnItyarthaH, tato naikaiH - prabhUtasaGkhyAkairmAnaiH - | mahAsAmAnyAvAntara sAmAnyavizeSAdiviSayaiH pramANairmimIte - paricchinatti vastujAtamiti naigamaH, pRSodarAdaya itISTarUpaniSpattiH, tathA cAha - 'iti' iyaM naigamasya niruktiH - nirvacanaM, upalakSaNametat tena anyathA'pi naigama zabdavyutpattiH paribhAvanIyA, tadyathA - nizcito gamo nigamaH- parasparaviviktasAmAnyAdivastugrahaNaM sa eva prajJAderAkRtigaNatayA svArthikANpratyaya vidhAnAt naigamaH, yadivA nigamyante paricchidyate iti nigamAsteSu bhavo yo'bhiprAyo niyataparicchedarUpaH sa naigamaH, athavA gamAH- panthAno naike gamA yasya sa naigamaH, pRSodarAditvAt kakArasya lopaH, bahuvidhavastvabhyupagamapara ityarthaH tathAhi - eSa sattAlakSaNaM mahAsAmAnyam, avAntarasAmAnyAni ca dravyatvaguNatva karmmatvAdIni, tathA antyAn vizeSAn sakalAsAdhAraNarUpAn avAntaravizeSAMzca pararUpavyAvarttanakSamAn sAmAnyAdatyantavinirluThitasvarUpAn pratipadyate, yato'sAvevamAha-saMvinniSThAH kila padArthavyavasthitayaH, tatra sarveSvapi padArtheSu dravyAdirUpeSu satsadityavizeSeNa pratyaya upajAdhate, vacanaM ca, na caite tathArUpe pratyayavacane dravyAdimAtra nibandhane, dravyAdInAmasarvavyApakatvAt, tathAhi yadi dravya naigamasvarUpaM // 371 // Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S HEACHECHAIRECORE mAtranibandhanaH saditi pratyayastahiM sa guNAdiSu na bhavet, tatra dravyatvAbhAvAt, guNamAtranivandhanatve dravyAdiSu na ta syAt , tatra guNatvAbhAvAt, evaM sarvatrApi bhAvanIyam, tato'sti dravyAdibhyo vyatirikta mahAsattAkhyaM nAma sAmAnyaM yadazAdavizeSeNa sarvatra saMditi pratyaya iti, tathA navasu dravyeSu dravyaM dravyamityanugatAkArapratyayadarzanAt dravyatvaM nAmAvAntarasAmAnyaM pratipattavyam , evaM guNatvakarmatvagoravAzvatvAdInyapi, amUni cAvAntarasAmAnyAni sAmAnyavizeSA ityucyante, yata etAni svasvAdhAravizeSeSu anugatAkArapratyayavacanahetutvAt sAmAnyAni vijA tIyebhyo vyAvarttamAnatvAcca vizeSA iti sAmAnyavizeSAH, tathA tulyajAtiguNakriyAdhArANAM nityadravyANAM paramAhaiNvAkAzadigAdInAmatyantavyAvRttibuddhihetubhUtA vizeSAH,te ca yoginAmeva pratyakSA asmadAdInAMtvanumeyAH, tathAhi-tulya jAtiguNakriyAdhArAH paramANavo vyAvarttakadharmasambandhino vyAvRttipratyayaviSayatvAt muktAphalAbhAsyantargatacihnamukkA-12 phalavat , ye cAvAntaravizeSA ghaTapaTAdInAmitaretaravyAvartanakSamAste AbAlagopAlAGganAdijanAnAmapi pratyakSAH, ete ca mahAsAmAnyAvAntarasAmAnyAntavizeSAvAntaravizeSAH parasparavizakalitasvarUpAH, tathaiva pratibhAsamAnatvAt , tathAhi-na sAmAnyagrAhiNi vijJAne vizeSAvabhAsonApi vizeSagrAhiNi sAmAnyAvabhAsaH tataH parasparaviniluNThitasvarUpAH, tathA cAtra prayogaH yadyathA'vabhAsate tattathA'bhyupagantavyaM, yathA nIlaM nIlatayA, avabhAsante ca parasparavisakalitasvarUpAH sAmAnyavizeSA iti naigamaH, nanveSa yadi sAmAnyavizeSAbhyupagamaparastahiM yatsAmAnyaM tadravyaM ye tu vizeSAste paryAyA iti paramA-| sArthato dravyAstikaparyAyAstikanayamatAvalambitvAt samyagdRSTireva, pratipannajinamatatvAt , tathAvidhasamyagjainasAdhuvat, ALASALA-CA For Private & Personal use only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .x.x. zrIAvazyaka malaya. vRttI upodghAte 44444 svarUpa // 372 // 45.2 tataH kathaM mithyAdRSTiH, tadetadayukta, pratipannajinamatatvAsiddheH, parasparavisa kalitasAmAnyavizebhyupagamAt, tathAhi-eSa parasparamekAntato vibhinnAveva sAmAnyavizeSAvicchati, guNaguNinAmavayavyavayavinAM kriyAkArakANAM cAtyantabheda,na puna-- janasAdhuriva sarvatrApi bhedAbhedau, ato mithyAdRSTiH, kaNAdenApi hi sakalamapyAtmIyaM zAstraM dvAbhyAmapi dravyAstikaparyAyAstikanayAbhyAM samarthitaM tathApi tanmithyA, svaviSayapradhAnatayA parasparamanapekSayoH sAmAnyavizeSayorabhyupagamAt, uktaM ca-"jaM sAmannavisese paropparaM vatthuto ya so bhinne / mannai accaMtamato micchAdiTThI kaNAdova // 1 // dohivi naehiM nIyaM satyamulUgeNa tahavi micchattaM / jaM savisayapahANataNeNa annonnaniravekkhaM // 2 // " (vizeSA.2194-5) atha yadi sAmA-18 nyavizeSAdikaM parasparamekAntavibhinnamicchati tathApi kathamaso mithyAdRSTiH 1, ucyate, tadabhyupagamasya vicAryamANa syAghaTamAnatvAt , tathAhi-yadi paramaparaM vA dravyAdiSvanugatAkArapratyayadarzanAdupagamyate tarhi vizeSvapi sAmAnyaM prApnoti, tatrApi vizeSo vizeSa ityanugatAkArapratyayadarzanAt, na ca tatra tadabhyupagamyate, dravyaguNakammasveva tadupagamAta, anyacca-gotvAzvatvaghaTatvapaTatvAdiSvapi sAmAnyeSu sAmAnya sAmAnyamityanugatAkArapratyayo'nubhUyate tatastatrApi sAmA. nyAbhyupagamaH, na ca sAmAnyeSvapi sAmAnyamasti, 'niHsAmAnyAni sAmAnyAnIti vacanAt, yadapi ca tena vizeSalakSaNamakAri 'yena buddhirvacanaM vA padArthAntarebhyo viziSyate sa vizeSa' iti tatparAparabhedabhitreSu sAmAnyeSvapi lakSyate, tathAhi-mahAsAmAnyamapi sattAkhyaM gotvAdibhyo buddhivacane vizeSayati, gotvAdInyapi ca sAmAnyAni sattAkhyamahAsAmAnyAzvatvAdyavAntarasAmAnyebhyaH, ataH sAmAnyeSvapi vizeSatvaprasaGgaH, tathA cAtra prayogaH-vidhAdAdhyAsitAne sAmAnyAni - OMSHESoti Jain Education Inter For Private & Personal use only Kaw.jainelibrary.org Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSAH padArthAntarebhyo buddhivacanavizeSakatvAt , antyavizeSavat, kiJca-'tripadArthasatkarI satteti vacanAt dravyaguNakarmasu sattAsamavAyAt sattvAbhyupagamaH, sa cAsamIcInaH vikalpadvayAnatikramAt , tathAhi-sattAsamavAyAtsattvaM dravyAdeH |kiM svarUpeNa sato'sataH, na tAvatsataH, sattve tadyogakalpanAvaiyarthyaprasaGgAt , yadi hi svarUpato dravyAdIni santi vartante tataH kiM teSAM sattAsamavAyayogaparikalpanena?, vaiyar2yAMdanavasthAprasaGgAca, tathAhi-yadi svarUpataH satsvapi sattAsamavAyayogaparikalpanA tataH sattAyAmapi sattAsamavAyayogaH parikalpanIyaH, sattvAvizeSAt, tatrApIyameva vArtetyanavasthA, athAsata iti pakSaH so'pyazlIlaH, asataH kharaviSANasyeva sattAsamavAyayogAsambhavAt , uktaM ca-"sattAjogAdasato saova sattaM haveja dabassa? / asato na khapupphassa va sato va kiM sattayA kajaM // 1 // " (vizeSA. 2198) evaM dravyatvaguNatvakarmatvAdayo'pi pratiSedhyAH, tatrApyukadoSAnatikramAt, tathAhi-dravyatvasAmAnyayogo dravyasya kiM svarUpato dravyasya sataH syAdadravyasya vA ?, prathamapakSe dravyatvasAmAnyayogaparikalpanAvaiyarthyamanavasthAprasaGgazca, dvitIyapakSe guNakamAdiSvapi. dravyatvasAmAnyayogaprasaktiH, svato dravyatvAbhAvAvizeSAt, evaM guNakarmatvayogapratiSedho'pi guNakarmasu pribhaavniiyH| apica-gotvAdikaM sAmAnyaM sarvagatamasarvagataM vA ?, sarvagataM cettarhi pratyayasAGkaryaprasaGgaH, tathAhigotvAdIni sAmAnyAni sarvagatAni, tato yathA gotvaM goSu gotvAt gaugoriti pratyayastathA'zvo'zva ityapi syAt, azvatvasAmAnyasyApi tatra vidyamAnatvAt, yathA cAzveSu azvatvasAmAnyAdazvo'zva iti pratyayastathA gaugaurityapi syAt, gotvasAmAnyasyApi tatra vidyamAnatvAt , na caitadasti, tasmAnAyaM pakSaH zreyAn, athAsarvagatamiti pakSo, nanu tatsAmA A. 63 lain d an inte Brjainelibrary.org Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naigama zrIAva-13 nyamakriyamanavayavaM cAbhyupagamyate, tato nospitsupadArthadezamabhigantumalamiti kathaM tattatra vartate !, anyacca-sAmAnyazyaka mala- yutAsu vyaktiSu vRttiH sAmAnyasya kiM sarvAtmanA pratyekaM uta ekadezena', yadi sarvAtmanA tarhi yAvatyo vyaktayastAvanti svarUpaMya0 vRtto sAmAnyAni prasakkAni, vyaktayazcAnantA iti, athaikadezeneti pakSaH, so'pyapezalaH, ekaM nityaM niravayavamakriyamityabhyupa-11 upodghAte gamakSatiprasaGgAt , ekadezavRttyabhyupagame sAvayavatvopagamAt , kiJca-teSvapi dezeSu kathaM vartata iti cintyaM, kiM pratyeka sarvAtmanA uta ekadezena !, prathamapakSe pUrvavatsAmAnyAnantyaprasaktiH, dvitIyapakSe bhUyodezaparikalpanA, tatrApi teSu vRttI // 373 // dezAntaraparikalpanamityanavasthA, evaM guNeSu guNino'vayaveSvavayavinaH kriyAsu kArakasya mitho bhedAbhyupagame sarvathA te vRttyanupapattiH paribhAvanIyA / tadevamekAntataH sAmAnya vizeSAdInAM bhedAbhyupagame sarvamAlUnavizIrNamiti tadabhyupa. gamaparo naigamanayo mithyAdRSTiH, tato jinavacanAnusAreNaiva sAmAnyavizeSAdikamabhyugantavyaM, tathA ca sati na kazci-14 hoSaH, tathAhi-yo vastUnAM samAnapariNAmaH sa sAmAnyaM, saca sAmAnyapariNAmo'samAnapariNAmAvinAbhAvI, anyathA ekatvApattitaH sAmAnyatvasyaivAyogAt , sa cAsamAnapariNAmo vizeSaH, uktaMca-"vastuna eva samAnaH pariNAmo yaH sa | eva sAmAnyam / asamAnaratu vizeSo vastvekamubhayarUpaM tu // 1 // " tataH sAmAnyavizeSau pararaparaM bhedAbhedAtmakAviti na // 373 // pUrvoktavRttyasambhavAdidoSAvakAzA, avayavAnAM ca yaH ko'pi viziSTaH so'vayavI, guNAzca sahavartinaH kramavartino vA dravyasya paryAyavizeSAH, kriyA'pi ca kArakasya pariNAmavizeSaH, tataH sarvatrApi parasparaM medAbhedAtmakaM tAdAtmyamiti 1-1-1-MEMirstNCONS-MS Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * OCISCEOCROCRECORRO na vRttyasambhavadoSAnuSaGgaH, 'sesANa'mityAdi, zeSANAmapi nayAnAM saGgrahAdInAM lakSaNamidaM vakSyamANaM, tacca zRNuta, yata idAnImeva vakSye-abhidhAsye ||prtijnyaatmev nirvAhayati saMgahiyapiMDiyatthaM saMgahavayaNaM samAsato ti| ___ Abhimukhyena gRhItaH-upAttaH saGgRhItaH piNDitaH-ekajAtimApannaH artho-viSayo'sya tatsanahItapiNDitArtha saGghahasya vacanaM saGgrahavacanaM samAsataH-saGgrepeNa truvate tIrthakaragaNadharAH, kimuktaM bhavati ?-sAmAnyapratipAdanaparaH saGgrahanayaH, zabdavyutpattizcaivaM-saGgrahAti-azeSavizeSatirodhAnadvAreNa sAmAnyarUpatayA samastaM jagadAdatte iti saGgrahaH, tathAhiayamevaM manyate-sAmAnyamevaika tAttvika, na vizeSAH, te hi bhAvalakSaNasAmAnyAt vyatiriktA vA bhaveyuravyatiriktA vA ?, gatyantarAbhAvAt , prathamapakSAbhyupagame na santyeva vizeSAH, bhAvAt vyatiriktatvAt gaganakusumavat, atha dvitIyaH *pakSastahi vizepA api bhAvamAtrameva, tathAhi-bhAvamAtraM vizeSAstadavyatiriktatvAd, iha yat yasmAdavyatiriktaM tatta deva, yathA bhAvasya svarUpaM, avyatirekiNazca bhAvAdvizeSA iti / kiMca-vizeSAgraho vizeSeNa tyAjyo vizeSavyavasthA pakapramANAbhAvAt , tathAhi-bhedarUpA vizeSAH, na ca te kaJcityamANabhedamavagAhaMte, pratyakSaM hi bhAvasampAditasattAkamatastahai meva sAkSAtkartumalaM, nAbhAMvam , abhAvasya sakalazaktiviSTabdharUpatayA tadutpAdane vyApArAbhAvAt , anutpAdakasya ca sAkSA karaNe sarvasAkSAtkaraNaprasaGgaH, tathA ca sati vizepAbhAvAt sarvo draSTA sarvadarzI syAt , aniSTaM caitat, tasmAdbhAvagrAhaka| meva pratyakSameSTavyaM, sa ca bhAvaH sarvatrAviziSTastathaiva ca tena grAhya iti na pratyakSAdvizeSAvagatiH, nApyanumAnAdiH, pratya-[8] Jain Education temational For Private & Personal use only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhAva zyaka mala ya0 vRttau upodghAte // 374 // Jain Education Int kSapUrvakatvAccheSapramANavargasya, tataH sAmAnyameva paramArthasat na vizeSA iti saGgrahaH, eSa ca sAmAnyamAtrAbhyupagamaparatvAnmithyAdRSTiH supratIta eva / vaccai viNicchyatthaM vavahAro saGghadavesu / / 756 / / vrajati - gacchati niH- Adhikyena cayanaM cayaH, adhikazcayo nizcayaH - sAmAnyaH vigato nizcayo vinizcayaH - sAmA nyAbhAvaH tadarthe - tannimittaM, sAmAnyAbhAvAyeti bhAvArthaH, vyavahAro nayaH kva ? - 'sarvadravyeSu' sarvadravyaviSaye, vyutpatticaivaM vyavaharaNaM vyavahAraH, yadivA vizeSato'vahiyate - nirAkriyate sAmAnyamaneneti vyavahAraH, vizeSapratipAdanaparo vyavahAranaya ityarthaH, sa hyevaM vicArayati - sadityukto hi ghaTapaTAdyanyatamo vizeSa eva ko'pyanirddiSTasvarUpaH pratIyate, na saGgrahanayasaMmataM sAmAnyaM, tasyArthakriyAsAmarthyavikalatayA sakalalokavyavahArapathAtItatvAt, tato vizeSa evAsti na sAmAnyaM itazca na sAmAnyam, upalabdhilakSaNaprAptasya tasyAnupalabdheH iha yadupalabdhilakSaNaprAptaM sannopalabhyate tadasaditi vyavaharttavyaM yathA kvacit kevalabhUtalapradeze ghaTaH, na copalabhyate upalabdhilakSaNaprAptaM sat saGgrahanayasammataM sAmAnyamiti svabhAvAnupalabdhiH, apica - sAmAnyaM vizeSebhyo vyatiriktaM vA syAdavyatiriktaM vA ?, yadyAdyaH pakSastarhi sAmAnyasyA| bhAva eva, vizeSavyatiriktasya sAmAnyasyAsambhavAt, nahi mukulitArddhamukulitAdivizeSavikalaM kimapi gaganakusumamastIti paribhAvanIyametat, athAvyatiriktaM tato vizeSA eva, na sAmAnyaM, tadavyatiriktatvAt, tatsvarUpavat uktaM ca"annamaNannaM ca mayaM sAmaNNaM ? jai visesato'NannaM / tammattamaNNamahavA natthi tayaM nibisesaMti // 1 // " ( vi0 2216) saMgrahavyavahArau // 374 // wjainelibrary.org Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A AUCRACAAAAAACK yadapi cotaM-'pratyakSaM bhAvasampAditasattAkamatastameva sAkSAtkartuma'mityAdi, tadapi bAlizajalpitaM, pratyakSaM hi nAma tena sampAdisattAkamucyate yadutpannaM sat pratyakSaM sAkSAtkaroti, kurute ca pratyakSaM sAkSAt ghaTapaTAdirUpaM vizeSaM, na sana* hanayasammataM sAmAnyaM, na vizeSo ghaTapaTAdirUpo'bhAvo, bhAvAtmakatvAt, tato nArthakriyAzaktivikala ityadoSaH, tato vizeSa eva pratyakSAdipramANaprasiddho na sAmAnyamiti sAmAnyAgraha eva tyAjyo, na vizeSAprahaH, kiMca-yadevArthakriyAkAri tadeva paramArthasat, na ca sAmAnya dohadAhAdikriyAsUpayujyate, kintu vizeSA eva gavAdayaH, tatasta eva tAttvikA na sAmAnyamiti / eSa vyavahAranayo lokasaMvyavahAraparaH tato yadeva loko'mimanyate tadevaiSo'pi, na zeSa santamapi, lokazca bhramarAdau tattvavRttyA pazcavarNAdyupete'pi kRSNavarNAditvameva pratipannastasya spaSTatayopalabhyamAnatvAt , tata eSo'pi tadanuyAyitayA tadevecchati, na zeSAn sato'pi zuklAdIn varNAn , ukaM ca-"bahutarautti tayaM ciya gameti saMtevi sesae muyaI" ( vi. 2221 ) iti zeSakAn-zuklAdivarNAn sato'pi muJcati-na pratipadyate iti / ukto vyavahAranayaH, sAmpratamRjusUtranayamAha pacuppaNNaggAhI ujjusuo nayavihI munneyyo| sAmpratamutpannaM pratyutpannamucyate, vartamAnamityarthaH, yadivA prati prati utpanna pratyutpanna, bhinnanyaktisvAmikamityarthaH, tad 4/gRhAtItyevaMzIlaH pratyutpannagrAhI RjusUtro nayavidhi tavyaH, tatra Rju-praguNam-akuTilamatotAnAgataparakIyavakrapari-18 tyAgAt vartamAnakSaNavivarti svakIyaM ca sUtrayati-niSTaMkitaM darzayatIti RjusUtraH, yadivA Rjuzruta iti zabdasaMskAraH, %aa% AA% Jain Education inte jainelibrary.org Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zrIAva- tatra Rju pUrvoktavaRviparyayAdabhimukhaM zrutaM tu-jJAnaM, abhimukhaM jJAnamasyeti RjuzrutaH, zeSajJAnAnabhyupagamAt, tathAhi- RjusUtrazyaka mala- epa manyate yadatItamanAgataM vA tat yathAkrama vinaSTatvAdalabdhAtmalAbhatvAcca nArthakriyAsamartha, nApi pramANagocaraH, zabdI ya. vRttI athavA kriyAsamartha pratyakSAdipramANapathamavatINaM vastu, na zeSam, anyathA kharaviSANAderapi vastutvaprasakeH, tato'rthakriupodayAyAsAmarthya vikalatvAt pramANapathAtItatvAcca nAtItamanAgataM vA vastu, yadapi ca parakIyaM vastu tadapi paramArthato'sat, niSprayojanatvAt , "na vigayamaNAgayaM vA bhAvo'Nuvaladdhito khapuppha va / na ya nippaoyaNAo parakIyaM prdhnnmitii||375|| // 1 // " (vi. 2225 ) ti, eSa ca RjusUtro vArttamAnikaM vastu pratipadyamAno liGgavacanabhinnamapyeka pratipadyate, tatrai kamapi triliGga yathA taTastaTI taTaM, tathaikamapi ekavacana dvicanabahuvacanavAcyaM, yathA gururguravaH godau grAmaH Apo jalaM15 dArAH kalatramityAdi, nikSepacintAyAM nAmasthApanAdravyabhAvarUpAzcaturo'pyasau nikSepAnabhimanyate, uktaM ca-"tamhA niyayaM saMpaikAlINaM liMgavayaNabhinnapi / nAmAdibheyavihiyaM paDivajai vatthumujjusuto // 1 // " (di. 2226) ukt| RjusUtraH, samprati zabdanayamAha- .. - icchai visesiyayaraM paJcappaNNo nao sddo||751|| icchati-pratipadyate vizeSitataraM-nAmasthApanAdravyaviraheNa samAnaliGgavacanaparyAyadhvanivAcyatvena ca pratyutpannaM // 375 // vartamAnaM nayaH zabdaH, zabdyate-pratipAdyate vastvaneneti zabdaH-zabdasya vAcyo'rthaH sa eva yena nayena tattvato gamyate na zeSaHsa naya upacArAt zabda ityucyate, asya ca dvitIyaM nAma sAmprata iti, sAmpratavastvAzrayaNAt sAmprataH, tathAhi-eSo'pi For Private & Personal use only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RjusUtranaya iva sAmpratameva vastvabhyupagacchati, nApyatItamanAgataM vA, nApi vartamAnamapi parakIyam , apica-nikSehai| pacintAyAM bhAvanikSepameva kevalameSa manyate, na nAmAdIn nikSepAn , tathA ca nAmAdinikSepanirAkaraNArtha pramANamAha nAmasthApanAdravyarUpA ghaTA na ghaTAH, ghaTakAryakAritvAbhAvAt , yat yat ghaTakAryakAri na bhavati tat na ghaTo, yathA paTaH, tathA cAmI ghaTA ghaTakAryakAriNo na bhavanti tasmAnna ghaTA iti nAmAdighaTAnAM ghaTatvAbhAvaH, itazca ghaTatvAbhAvaH, talliGgAdarzanAt , na khalu nAmAdighaTeSu ghaTaliGgaM pRthuvunodarAdyAkArarUpaM jaladhAraNarUpaM vA kimapyupalabhAmahe, anupalabhamAnAzca teSu kadhaM ghaTavyapadezapravRttimicchAmaH?, apica-nAmAdIn ghaTAn ghaTatvena vyapadizata RjusUtrasya pratyakSavirodhaH, aghaTasvarUpatayA paTAdInAmiva teSAM pratyakSata upalabhyamAnatvAt , uktaM ca-"nAmAdayo na kuMbhA takajAkaraNatopaDAiva / pacca kkhavirohAto talliMgAbhAvato yAyi // 1 // " (vi. 2229) anyacca-epa liGgavacanabhedAdvastuno bhedaH pratipadyate, yathA'nya hai| taeva taTIzabdavAcyo'rthaH anya eva taTazabdasya pulliGgasya, tathA'nya eva gururityekavacanavAcyo'rthaH anya eva gurava iti vahuvacanavAcyaH, tato na bahuvacanavAcyo'rtha ekavacanena vaktuM zakyate, nApyekavacanavAcyo vahuvacanena, tathA na pulliGgo'rtho napuMsakaliGgena vaktuM zakyo nApi strIliGgena vaktuM zakyaH, nApi napuMsakaliGgaH puMlliGgena strIliGgena vA, nApi strIliGgaH pulliGgena napuMsakaliGgena vA, arthAnanuyAyitayA teSAmardhato bhinnatvAt , tathA cAtra prayogaH-ye parasparamarthato'nanuyAyinaste bhinnArthA iti vyavaharttavyAH, yathA ghaTapaTAdizabdAH, parasparamarthato'nanuyAyinazca liGgavacanabhedabhinnAH zabdA iti, ye vindrazakrapurandarAdayaH zabdAH suraadhipaadilkssnnmekmbhinnlinggvcnmdhikRtyaabhinnlinggyaa| ra-mas-M- MAKAL Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % zrIAva-18canAsteSAmabhinno'rya ityekAryatA,uktaMca-"dhaNibheyAto bhothIpuMliMgAbhihANavaccANaM / paDakuMbhANa va jutto teNAbhinnatyazyaka mala- mihaMtaM // 1 // " (vi.2234) atra'dhaNibheyAu'tti dhvanibhedAt ananuyAyyarthatayA, arthataHzabdarUpasyAbhedAt ,'teNAmina- bhilDau yaH vRttau tyamihaM taMti tena-tasmAtkAraNAt tat liGgaM vacanaM vA abhinnArthamiSTaM, yAdRzamarthe liGge tAdRzameva tadvAcakasya zabda-18 upodghAte syeSTaM nAnyAdRzam , ata eva cAbhinnavacanAH paryAyazabdA ekArdhAsteSAmarthabhedAbhAvAt , tathA ca zabdanayamataM sarvamapi saGga NhatApravyapAdibhASyakRtA-"tobhAvocciya vatthu visesiyamabhinnaliMgavayaNaM ca / bahupajjAyapi mayaM sadatyavaseNa sahassAzA" // 376 // (vi.2235) asyA gAthAyA lezato vyAkhyA-tata ityupasaMhAre, tataHzabdanayasya zabdArthavazena-zabdagatAnvarthazabdArthasa-18 drAmAzrayeNa bhAva eva vastu mataM,na nAmAdikaM,tadapi ca bhAvarUpaM vastu vizeSitaM-svaparyAyavizeSitaM paraparyAyavizeSitaM ca mataM, tathA abhinnaliGgavacanaM bahuparyAyamapi matamiti // uktaH zabdanayaH, samprati samabhirUDhamAha - vatthUo saMkamaNaM hoha avatthU naye samabhirUDe / / vastuno-ghaTAkhyAdikasya saGkamaNam-anyatra kuTAkhyAdau gamanaM, kiM', bhavati avastu, asadityarthaH, naye paryAlo-1 dhyamAne, kasminnaye ityAha-'samabhirUDhe' sam-ekIbhAvena abhirohati-vyusattinimittamAskandati zabdapravRttau yaH sa samabhirUDhaH tasmin , eSa hi paryAyazabdAnAmapi pravibhakkamevArthamabhimanyate, yathA ghaTanAt ghaTaH, viziSTA kAcanApi // 376 // lAyA ceSTA yuvatimastakAcArohAdilakSaNA sa paramArthato ghaTazabdavAcyA tadvatyarthe punarghaTazabdaH pravarttate upacArAt, evaM 'kuTa kauTilye' kuTanAt kuraH, atra pRthubunodarakambugrIvAdyAkArakauTilyaM kuTazandavAcvaM, tathA 'ubha uMbha pUraNe canaM bahupayoyamAnatyUo saMkamaNahayAdau gamanaM, ki-yusattinimittamA TA, viziSTA kAcArAta, kara naye smbhiruudde| ****% ne, kasminnaye ityAha maNam anyatra kuTAsyAdau w.jainelibrary.org Jain Education inte Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education inte kuH pRthivI tasyAM sthitasya uMbhanAt - pUraNAt kumbhaH, atra yat pRthivyAM sthitasya pUraNaM tat kumbhazabdavAcyam, evaM sarveSAmapi paryAyazabdAnAM nAnAtvaM pratipadyate, vadati ca-na zabdAntarAbhidheyaM vastu dravyaM payoyo vA tadanyazabdavAcyavastuzabdarUpatAM saGkrAmati, na khalu paTazabdavAcyo'rtho jAtucidapi ghaTazabdavAcyavasturUpatAmA skandati, tathA'nupalambhAt, Askandane vA vastusAGkaryApattiH, tathA ca sati sakalalokaprasiddha pratiniya ta viSayapravRttinivRttyAdivyavahArocchedaprasaGgaH, uktaM ca - " dabaM pajjAo vA vatyuM vayaNaMtarAbhidheyaM jaM / na ya taM tadannabhAvaM saMkamae saMkaro mA bhU // 1 // " ( 2237 ) tato ghaTAdizabdavAcyAnAmarthAnAM kuTAdizabdavAcyArtharUpatA'nAskandanAt na kuTAdayaH zabdA ghaTAdyarthavAcakA iti vibhinArthAH paryAyazabdAH pramANayati ca - iha ye ye pravibhaktavyutpattinimittakAH zabdAste te bhinnArthAH, yathA ghaTapaTazakaTAdizabdAH, bhinnavyutpattinimittakAzca paryAyazabdA iti, yatpunaravicAritapratItibalAdekArthAbhidhAyakatvaM paryAyazabdAnAmabhidhIyate tadasamIcInamatiprasaGgAt, tathAhi - yadi yuktiriktA'pi pratItiH zaraNIkriyate tarhi mandamandaprakAzadavIyasi deze sanniviSTamUrttayo vibhinnA api nimbakadambAzvatthakapitthAdaya ekatarvAkAratvamAvibhrANAH pratItipathamanuyantItyekatayaiva te'bhyupagantavyAH, na caitadasti, viviktatatsvarUpagrAhitatpratyanIkapratyayopanipAta bAdhitatvena pUrvapratIteviMvitAnAmeva teSAmabhyupagamAt, evamatrApi bhAvanIyam, anyacca - zabdanaya ! yadi tvayA parasparamarthato bhinnatvAlliGgavacanabhinnAnAM zabdAnAM bhinnArthatA vyavahiyate tataH paryAyazabdAnAmapi kiM na bhinnArthatAvyavahAraH kriyate 1 teSAmapi parasparamarthato bhitvAt, Aha ca bhASyakRt - " ghaNibheyAto bheo'Numao jai liMgavayaNabhinnANaM / ghaDapaDavaJcANaMpi ainelibrary.org Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAva zyaka mala ya0 vRttau upodghAte // 377 // va ghaDakuDavANa kimaNiTTho 1 // 1 // ( vi. 2240 ) tasmAnnaikArthavAcinaH paryAyadhvanaya iti / uktaH samabhirUDhaH, | idAnImevaMbhUtamAha vaMjaNa atthatadubhae evaMbhUo visesei // 758 // vyajyate anena vyanaktIti vyaJjanaM-zabdaH arthastu tadgocaraH tacca tat ubhayaM ca tadubhayaM - zabdArthalakSaNamevaMbhUto nayo vizeSayati / idamatra hRdayam - zabdamarthena vizeSayati arthaM ca zabdena, tathA cAha bhASyakRt - " vaMjaNamatyeNa'tthaM * ca vaMjaNeNobhayaM visesei / jaha ghaDasaddaM ceTThAvayA tahA taMpi teNeva // 1 // " ( vi. 2252 ) asyA gAthAyA lezato vyAkhyA* vyaJjanaM zabdamarthena vizeSayati, arthavazAt naiyatye vyavasthApayatItyarthaH, yathA sa eva tattvatto ghaTazabdo yazceSTAvantamarthaM pratiniyataM vyavasthApayatIti bhAvaH, yathA vA ghaTazabdavAcyatvena prasiddhA ceSTA sA ghaTanAt ghaTa iti vyutpattyarthaparibhAvanAbalAd yoSidAdi mastakArUDhasya ghaTasya jalAharaNAdikriyArUpA draSTavyA, na tu sthAnabharaNakriyArUpA, evamubhayaM - zabde - nArthamarthena zabdaM vizeSayati, atraiva codAharaNamAha - 'jaha ghaDasadda mityAdi, yathA ghaTazabdaM ceSTAvatA'rthena niyamayati, sa eva tattvato ghaTazabdo yazceSTAvantamarthaM pratipAdayati, tathA tamapyarthaM tenaiva - zabdena niyamayati, yathAghaTazabdavAcyA ceSTA ghaTanAt ghaTa iti vyutpattibalena yoSidAdimastakAdirUDhasya ghaTasya jalAharaNakriyArUpA draSTavyeti / evaM caiSa vyutpattinimittArthAstitvabhUSitameva tAttvikaM zabdamabhilaSan ya evaM paJcendriyatrividhabalAdirUpAne dazavidhAn prANAn dhArayati sa eva nArakAdirUpaH sAMsArikaH prANI jIvazabdavAcyo, na siddhaH, tatroktasvarUpaprANadhAraNalakSaNa 140 samabhiru daivaMbhUtau // 377 // Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KARNEGORKAR vyutpattinimittAsambhavAt , siddhastvAtmAdizabdavAcyaH, atati-sAtatyena gacchati tAMstAn jJAnadarzanasukhAdiparyAyA-14 nityAdyAtmAdizabdavyutpattinimittasambhavAt , uktaM ca-"evaM jIvaM jIvo saMsArI pANadhAraNANugao / siddho puNa-12 Tra rajjIvo jIvaNapariNAmarahiotti // 1 // " (vi. 2256) evambhUtazabdavyutpattizcaivam-evaMzabdaH prakAravacanaH, evaM yathA vyutpAditastaM prakAraM bhUta-prAptaH evaMbhUtaH-zabdastatsamarthanapradhAno nayo'pyevaMbhUtaH upacArAt, evaMbhUtazabdasamarthanA hai cAsya prAgevopadarzitA, yathA yasminnarthe zabdo vyutpAdyate sa vyutpattinimittamartho yadaiva svarUpato varttate tadaiva taM zabda pravarttamAnamabhipreti, na zeSakAlaM, yathodakAdyAharaNavelAyAM yoSidAdimastakArUDho viziSTaceSTAvAn ghaTo ghaTazabdavAcyo, mana zeSo, ghaTazabdapravRttinimittazUnyatvAt , paTAdivat , tathA ghaTazabdo'pi tattvataH sa eva draSTavyo yazceSTAvantamartha pratipA-IN dayati, na zeSaH, zeSasya svAbhidheyArthazUnyatvAditi ||amiissaaN ca naigamAdinayAnAmanuyogadvAreSu prasthakadRSTAntena vasatidRSTAntena ca mAvanA kRtA, sA copayoginIti vineyajanAnugrahAya lezato vakSyate, tatreyaM prasthakadRSTAntabhAvanA-ko'pi puruSaH parazumAdAya vanaM prati pracalitaH, taM parazusahAyaM gacchantamavalokya anyaH pRcchati-ka bhavAn gacchati !, sa naigamanayAbhiprAyeNa pAha-prasthakasyAnayanAya gacchAmi, tadabhiprAyeNa hi yat prasthakanimittaM kASThaM tadapi kAraNe kAryopacArAt prasthaka iti vyavahiyate, tathA lokavyavahAradarzanAd, evamuttaratrApi yathAyogamupacArabhAvanA bhAvanIyA,tataH ko'pitaM puruSa vRkSaM chindAnamupalabhya pRSTavAna-kiM bhavAn chinatti,sa prAha-prasthaka chinadmi, mArge cAgacchan kenApi pRSTo yathA-kimidaM tvayA skandhe samAropitamiti !, sa pAha-prasthaka, evaM vAsyA vA kASThaM takSan utkiran zlakSNIkurvan pRSTaH sammevameva 51 *SHCRACACANCERCOSINGH For Private & Personal use only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAva navadvAre ya0 vRttI upodghAte // 378 // vadati yathA prasthaka takSNomi prasthakamutkirAmi prasthakaM zkSNIkaromi, evaM tAvad draSTavyaM yAvannAmAGkitaH prasthako bhavati, tadevaM naigamanayAbhiprAyeNa yo nAmAGkitaH prasthako yAvacca yadapi prasthakanimittaM kASThaM tat sarva prasthakaH, tatra 2 prasthakanAmAGkitaM prasthakaM vadan vizuddho naigama ucyate, zeSastvavizuddhaH, evameva vyavahAro'pi draSTavyaH, tasyApi lokasaMvyavahAra-18 dRSTAntaH paratayA naigamavadvaicitryAt, saGghahanayavAdI punarAha-yo dhAnyaparimANAya dhAnyabhRtaH prasthako vartate sa eva prasthakazabdavAcyo mAnavizeSo,na zeSaH, dhAnyaparimANavyApArarahitatvAt ,prasthakazabdo hi parimANavizeSakaraNavyApRtakASThamayavastuvizeSavAcI, tato yadaiva dhAnyaparimANakaraNAya vyApriyate tadaiva prasthakazabdavAcyo, na zeSAvasthAyAmiti, upacArasvatAttvika iti na vastuvicAraNAyAM tadavasarA, eSa ca saGgrahanayaHsAmAnyagrAhI, tato ye kecana jagati dhAnyaparimANakaraNAya vyApriyante prasthakAste sarve'pi prasthakatvAdeka eva prasthaka iti pratipannaH, RjusUtrastu atItasya vinaSTatvAdanAgatasya cAlabdhAmalAbhatvAt parakIyasya cAvastutvAt ya evAtmIyo vartamAnakAle dhAnyaparimANAya vyApriyeta sa eva prasthako, nAtIto DU nAnAgataH parakIyo veti manyate, tathA yattena prasthakena parimitaM dhAnyaM tadapi prasthaka ityAha, prasthako'yamiti loke vyavahAranayadarzanAt , trayANAM tu zabdanayAnAM matamidaM-yaH prasthakazabdavAcyArthaparijJAnavAn sa tattvataHprasthako nAma na kASTha-15 ta // 378 // mayaH, kA'tra teSAM yuktiriti cet prasthakAdikaM hi nAma mAnaM,mAnaM ca pramANaM,pramANaM ca tadabhidhIyate yena vastu paricchidyate, TU pramIyate-paricchidyate vastvaneneti pramANamiti vyutpatteH, paricchedazca jJAnadharmaH, jJAnaM ca jIvAdananyat, tataH sa kathaM paricchedo jIvaM muktvA'nyatrAcetane mUrce kASThamaye prasthake varceta !, pramANayanti ca-vivAdAspadIbhUtaM kASThamayaM prasthakAdi AAMRAPARICATIOLOGY JainEducation Inter For Private & Personal use only window.jainelibrary.org Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na pramANaM, kintu yadeva prasthakAdijJAnaM tadeva pramANaM, tenaivAdhikRtavastuparicchedAda, tathA cAtra prayogaH-prasthakajJAnaM pramANaM vastuparicchedakatvAt , yad yadvastuparicchedakaM tattat pramANaM, yathA kevalajJAnaM, vastuparicchedakaM ca prasthakajJAnamiti, utkaJca-"nANaM pamANamidaM nANasahAvo sa jIvato Na'nno / kiha patthayAibhAvaM vaeja muttAievaM so?||1|| na hi patthAi pamANaM ghaDova bhuviceyaNAe virhaato| kevalamiva tannANaM pamANamiTTha priccheyaa||2||" atha manyeta-kASThaghaTitaprasthA. dayo'pi yathokaparicchedahetutvAt pramANamiti vyavahiyante, tadayuktaM, paricchedahetutvAyogAt, taddhi tasya heturiti vaktuM zakyaM yagAve'vazyaM bhavati yadabhAve ca yanna bhavati, athavA pratiniyatakAryakAraNavyavasthA'nupapatteH, na ca kASThaghaTitaprasthakAdibhAve'vazyaM paricchedabuddhibhAvaH, nAlikeradvIpAyAtasya prasthakAdidarzane'pi tadukhyasambhavAt , nApi prasthakApAyabhAve taduddhyabhAvaH, kasyApi kalanazaktisampannasyAtizayajJAnino vA prasthakAdyabhAve'pi dhAnyarAzeravalokanamAtreNa prasthakaparimANo'yaM rAziH kuDavaparimANo vetyAdivuddhidarzanAt, tato'nvayavyatirekAsambhavAna kASThaghaTitaH prasthakAdiH paricchedahetuH, yadyapica kathaJcitkSayopazamahetutayA kadAcanApi nimittamAtraM bhavati tathApi naitAvatA tatkAraNatvavyapadezaH, atiprasaGgAt, kiJca-paricchedakAraNaM, tathApi yadi tatkAraNatayA(kathaMcit prasthAdi)(tat) pramANamiti vyapadezabhAjanaM tataHprameyamapi pramANaM prAmoti, tasyApi pramANarUpajJAnakAraNatvAt , tathA yAni nimittakAraNAni AkAzakAladigAdIni yAni ca dadhibhakSaNAdIni paramparakAraNAni tAni sarvANyapi pramANAni prAmuvanti, tatkAraNatvAvizeSAt, tataH sarva pramANaM prasavamiti kimidAnI pramANa kimapramANamiti pramANApramANavyavasthAvilopaprasaGgaH, ukkaM ca-"patthAdao'vi CON mA.sU.65 Jain Education Inte Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ takkAraNaMti mANaM maI, na saMtesuM / jamasaMtesuvi buddhI kAsai saMtesuci na buddhI // 1 // takAraNaM tu vA jai pamANamiTTha tao pameyaMpi / sarvvaM pamANamevaM kimapyamANaM pamANaM vA 1 // 2 // " (vi. 2245 - 6 ) tataH prasthakaparijJAnameva trayANAmapi zabdanayAnAM pramANaM, na prasthaka iti, eSa prasthakadRSTAntaH / samprati vasatidRSTAntabhAvanA kriyate ko'pi devadattAdiko bharukacchAdau vasan kenApi papracche-ka ! bhavAn vasati ?, naigamanayAbhiprAyeNAha - loke vasAmi caturddazarajvAtmakalokAdanarthAntaratvAdbha ruka cchAdernivAsa kSetrasyeti bhAvaH, dRzyate caivaMvidho loke'pi vyavahArastato na kazciddoSaH, bhUyo'pi pracchaka Aha-nanu lokastrividho bhavati, Urddhaloko'dholokastiryaglokazca tatra kva bhavAn vasati ?, sa prAha - tiryaglo ke, tiryagloko'pi jambUdvIpAdisvayambhUramaNaparyavasAno'nekadvIpasamudrarUpastatra ca bhavAn vasati 1, sa prAha - jambUdvIpe, jambUdvIpe'pi bharatairAvata haimavata hiraNyavata harivarparamyakadeva kurUttara kurupUrva videhApara videharUpANi daza kSetrANi, tatra dazasu kSetreSu madhye kva bhavAn vasati ?, sa brUte bharatakSetre, bhara44 takSetramapi dvidhA - dakSiNabharatamuttarabharataM ca tatra va bhavAn varttate ?, sa prAha - dakSiNabharate, dakSiNabharate'pyanekagrAmAkaranagarakheTakarvaTAdirUpAH sannivezAH, tataH kva bhavAn vasati 1, sa Aha- devadattasya gRhe, tatrApyane kAnyapavarakAdIni sthAnAni, tatra kva bhavAn vasati ?, sa Aha- garbhagRhe, tatrApi saMstArake vasAmi, tadevaM naigamanayAbhiprAyeNa lokAdArabhya yAvatsaMstArakastatra sarvatrApi vasAmItyabhiprAyaH, evameva vyavahArasyApi tasya lokasaMvyavahAraparatvAt, saGgrahanayamatena tu yatraiva saMstAra keM'vatiSThate tatraiva vasAmIti pratyayo nAnyatra, anyatra vasanakriyAyA abhAvAt, yazca zrIAva zyaka mala ya0 vRttau + upodghAte // 379 // nayavicAre prasthakavasatidRSTAntau // 379 // Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMstArake vasanakriyopetaH sa sarvo'pyeka eva, ekabuddhigrAhyatvAt, RjusUtranayamatena tu yeSvAkAzapradezeSvavagADhasteSveva vasati, na saMstArake, saMstArakAnugatAkAzapradezAnAM tadaNubhireva vyAptatvAt evaM RjusUtreNoke trividho'pi zabdanayaH prAha- nanu vasanaM nAma varttanamucyate, tathA ca devadatto gRhe vasatIti, kimuktaM bhavati ? - devadatto gRhe varttate tacca varttanaM sarvasyApi vastunaH svasvarUpa eva, nAnyatra, tathA pratyakSata upalabhyamAnatvAt, tathAhi yat ghaTagataM svarUpaM tat ghaTa eva varttate, nAnyatra bhUtale paTAdau veti prasiddhametat tat devadattAdilakSaNaM vastu svasvarUpamapahAya kathamanyatra vilakSaNasvarUpa vastuni AkAzalakSaNe varttitumutsahate ?, tathA cAtra prayogaH - yadvastusat tatsarvamAtmasvarUpe varttate, yathA cetanA jIve, vastusacca devadattAdikamiti tadapi svasvarUpa eva varttate, nAnyatreti, athavA'yaM vyatirekamukhena prayogaHvivAdAspadIbhUto devadatto nAkAzapradezeSvavatiSThate, tato vilakSaNatvAt, yat yato vilakSaNaM na tattatra varttate, yathA chAyA Atape, vilakSaNAzcAcetanatvena devadattAdAkAzapradezA iti nAsau (tatra) varttate, uktaM ca- "AgAse vasaittiya bhaNie bhaNNai kiha'nnamannami / mocUNAyasabhAvaM vasijja vatyuM vihammaMmi 1 // 1 // vatyuM vasai sahAve sattAo ceyaNA va jIbaMmi / na vilakkhaNattaNAo bhinne chAyA''tace caiva // 2 // " (vi. 2241 - 2 ) eSa vasatidRSTAntaH / samprati pradezadRSTAntabhAvanA, tatra prakRSTo dezaH pradeza : sa eva dRSTAntaH pradezadRSTAntaH, sa cAyam -- naigamo vadatiSaNNAM jagati pradezAH, tadyathA-dharmAstikAya pradezo'dharmAstikAyapradeza AkAzAstikAyapradezo jIvapradezaH skandhapradezaH skandhagataikadezapradezazca sarvatra ca SaSThItatpuruSaH samAsaH, yathA dharmAstikAyasya pradezo dharmAstikAyapradezaH, evaM Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pradeza zrIAvazyaka malaya. vRttI upodghAte // 38 // sarvatrApi, sa ca dharmAstikAyapradezAdiH sAmAnyavivakSayA eko vizeSavivakSayA tvaneka iti, evaM vadantaM naigama saGgraho sapanta nAma sadhahAnayavicAre vadati-yad grUpe-paNNAM pradeza ityAdi, tanna bhavati, yasmAt yaH skandhagataikadezapradezaH sa tasyaiva skandhasya pradezaH, dezaskandhAvyatiriktatvAt , tathA ca loke'pi vaktAro-dAsena me kharaH krIto dAso'pi me kharo'pi me, evaM ya, dRSTAntaH skandhasya sambandhino dezasya pradezaH sa tasyaiva skandhasya, tato maivaM vAdIH yaduta-SaNNAM pradeza ityAdi, kintvevaM vadaH yathA-paJcAnAM pradezaH, dharmAstikAyapradezaH adharmAstikAyapradezaH AkAzAstikAyapradezo jIvapradezaH skandhapradeza iti, atra ca dharmAstikAyAdyanugataH dharmAstikAyapradezaH sa sarvo'pyeka eva draSTavyaH, sAmAnyavivakSaNAt, eSa ca saGgraho'vizuddhaHpratipattavyaH, aparasAmAnyAbhyupagamAt, evamabhidadhAnaM saGgrahaM prati vyavahAro'bhidhatte-yadvadati bhavAn -paJcAnAM pradeza ityAdi, tadanupapannaM, kathamiti cet, ucyate, zabdArthAghaTanAt , tathAhi-yadi yathA paJcAnAM goSThikAnAM kiJcisAdhAraNaM hiraNyAdi varttate tathA yadi pazcAnAM dharmAstikAyAdInAM sAdhAraNaH pradezo bhavet tata evaM vacanapravRttirupapadyate-paJcAnAM pradeza iti, nAnyathA, na caitadasti, tasmAdevaM vaktavyaM-paJcavidhaH pradezaH, tadyathA-dharmAstikAyapradezo yAvat skandhapradeza iti, evamukta vyavahAreNa RjusUtro vadati-yadbhApate bhavAn-paJcavidhaH pradeza ityAdi, tadasamyak, tatrApi zabdArthe vicAryamANe'tiprasaGgadoSApatteH, tathAhi-paJcavidhaH pradeza ityukte zabdArthaparyAlocanAyAM yo // 38 // yaH pradezaH sa sa paJcavidha iti prAptam, evaM ca satyekaikaH pradezaH paJcavidha iti paJcaviMzatividhaH pradezaH prasakA, na caitadasti, tasmAdevamatra vakavyaM-bhAjyaH pradezaH, tadyathA-syAddharmAstikAyapradezaH syAdadharmAstikAbapradezaH syAdAkAzA MOIRALAAGAR Jain Education Inte For Private & Personal use only hjainelibrary.org Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ACROSAROKAKULKAROO stikAyapradezaH syAjjIvapradezaH syAt skandhapradezaH, evamAcakSANamRjusUtraM zabdanayaH pratyAcaSTe-yadadasi-bhAjyaH pradeza ityAdi, tanna bhavati, katham ?, ucyate-yadi bhAjyaH pradeza iti saMmataM tataH syAtpadalAJchane pratiniyatadharmAstikAyAdhanugatapradezasvarUpAvadhAraNAsambhavAt dharmAstikAyapradezo'pi syAdadharmAsti kAyapradezaH adharmAstikAyapradezo'pi syAddharmAstikAyapradeza ityAdi, tata evaM vaktavyaM-dharmAstikAyaH pradezaH pradezo dharmAstikAyaH adharmAstikAyaH prdeshH| pradezo'dharmAstikAya ityAdi, evaM hi vadataH zabdanayasyAyamabhiprAyaH-ya eva dharmAstikAyAdirUpo dezI sa eva deshH| pradezo vA, tasya tadavyatiriktatvAt, na khalu dezino bhinno dezaH pradezo vA bhavitumarhati, bhede sati tasyAsau dezaH pradezo veti sambandhAnupapatteH, nahi ghaTaH paTasyeti sacetasA vaktuM zakyaM, sambandhazcettarhi sambandhasyAnyathAnupapadyamAnadatvAddezaH pradezo vA dezinaH sakAzAdabhinnaHpratipattavyaH, tathA ca sati ya eva dezI sa eva dezaH pradezazceti siddhaM sAmAnA|dhikaraNyaM, etadeva ca sAmAnAdhikaraNyaM samabhirUDho'pimanyate, evaMbhUtastu prAha-na vastuno dezaH pradezovA, yuktyayogAt, tathAhi-dezaHpradezovAdezino bhinno vA'bhinnovA ?, gatyantarAbhAvAt , yadi bhedastasyeti sambandhAnupapattiH, athAbhedastato dAdezaH pradezovA dezyeva, tadavyatiriktatvAt , tatsvarUpavat, tathA ca sati yo dezapradezazabdau tau paramArthato dharmAstikAyAdi dezapratipAdako, tato yathA paryAyazabdatvAdekakAlamekasmin vastuni ghaTakuTazabdau noccAryete, ekenApi zabdena tadarthasya pratipAdane dvitIyazabdaprayogasya nararthakyAt, evamihApi dharmAstikAyAdirUpe vastuni dharmAstikAyAdizabdo dezapradezAdizabdazca naikakAlaM uccAraNamahataH, dvayorapyekArthatAyAmekena tadarthasyAbhidhAnato'parazabdaprayogasya vaiyarthyAt, tathA ca Jain Education For Private & Personal use only Mainelibrary.org Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C CA zrIAva- sati dharmAstikAyapradezo'dharmAstikAyapradeza ityAdi vacanajAtaM sarvamanupapannaM, dezapradezazabdayoH paramArthato dharmAstikAyA nayavicAre zyaka mala- dirUpadezivAcakatayA paunruktydossaanussnggaat| yo'pi ca nozabda ekadezavacanaHso'pyetanmatena sarvadhA'nupapannaH, tatrApyu pradezadRSTAya. vRttI zaktadoSAnatikramAt , tathAhi-nozabdaH sampUrNa vastvabhidadhyAt vastvekadezaM vA?, yadi sampUrNa tatastasya prayogo nirarthako,ntiH tozapAnadharmAstikAyAdipadenaiva tasyAbhidhAnAt , atha vastvekadezamiti pakSaH so'pyasamIcIno, vastuno dezAbhAvAt , nahi vastuno bdAzca bhinno deza upapadyate, tasyeti sambandhAbhAvAt, abhede tu dezyeva na deza ityupapAditametat , ukkaM ca-"nosaddo sammattaM ||38shaa desaM va vaeja? jai samattaM to| tassa payoge Nattho aha deso to naso vatthu // 1 // " (vi.2259) atra 'na so vatthu'ti 4Ana sa dezo vastu, bhedapakSe abhedapakSe vA tasyAsambhavAditi, ye'pi ca nIlotpalAdayaH zabdA lokaprasiddhAste'pyetanmatena vicAryamANAH sarvathA'nupapannAH, tathAhi-tanmatena sarva vastu pratyekamakhaNDarUpaM, na tasya guNAH paryAyA vA dezAH pradezA vA sarvathA kathaJcidvA vastvantararUpA vartante, tato nIlazabdenApi tadeva vastvakhaNDamabhidhIyate, utpalazabdenApi tadeveti, nIlotpalazabdayoranyatarazabdena tadarthasyAbhidhAnAt dvitIyazabdaprayogo vyartha ityayuktA nIlotpalAdayaH zabdAH, kRtA / tApradezadRSTAntabhAvanApi / tadevamuktA nayAH, eteSAM ca nayAnAmAdyAzcatvAro nayA arthanayAH, mukhyavRttyA jIvAdyarthasamAzrayaNAt , zeSAstu tryHG||38|| zabdAdayo nayAH zabdanayAH, zabdata evArthabhedopagamAt, ukta ca-"catvAro'rthanayA hyete, jIvAdyarthavinizcayAt / trayaH zabdanayAH satyapadavidyAM smaashritaaH||1||" atra 'satyapadavidyAM samAzritA' iti satyAni-aviparItAni, zabdA Jain Education Interational For Private & Personal use only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nuzAsanopadarzitayathoktalakSaNopetAni iti bhAvaH, tAni ca tAni padAni ca satyapadAni teSAM vidyA-parijJAnaM kAlakArakAdibhedato'vagamastAM samAzritAH, tadazAdarthabhedamabhyupagatavanta ityarthaH / samprati eteSAmeva nayAnAM prabhedasaikhyApradarzanArthamAhaekeko a sayaviho satta nayasayA havaMti evaM tu / anno'vi a Aeso paMca sayA hu~ti u nayANaM // 79 // nayA-mUlabhedApekSayA yathoktarUpA naigamAdayaH sapta, ekaikazca prabhedataH zatavidhaH-zatabhedaH, tataH sarvaprabhedagaNanayA sapta nayazatAni bhavanti, apizabdAt SaT catvAri dve vA zate, tatra SaTzatAnyevam-gamaHsAmAnyagrAhI saGghahe praviSTo, vizepagrAhI vyavahAre, ukkaM ca-"jo sAmannaggAhI sa negamo saMgahaM gato ahavA / iyaro vavahAramito jo teNa.samANanideso // 1 // " (vi. 39) tat SaDeva mUlanayAH, ekaikazca prabhedataH zatabheda iti SaT zatAni, aparAdezaH sahavyavahArarju-18 sUtrazabdA iti catvAra eva mUlanayA, ekaikazca zatavidha iti catvAri zatAni, zatadvayaM tu naigamAdInAmRjusUtraparyantAnAM dravyAstikatvAt zabdAdInAM tu.paryAyAstikatvAt tayozca pratyeka zatabhedatvAt, athavA yAvanto vacanapathAstAvanto nayA ityasaGkhyAtAH prtipttvyaaH| __ eehiM dihivAe parUvaNA suttaatthakahaNA ya / iha puNa aNabhuvagamo ahigAro tIhiM osannaM // 160 // 5 etaiH-naigamAdibhirnayaH saprabhededRSTivAde sarvavastUnAM prarUpaNA, kriyate iti vAkyazeSaH, sUtrArthakathanA ca, Aha-vastUnAM sUtrArthAnatilahanAt samuccayo'narthaka iti, na, tatsUtropanibaddhasyaiva sUtrArthatvena vivakSaNAt, tavyatirekeNApicara SSHOGHICIOCCHIROPRICHTE For Private & Personal use only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhava zyaka mala ya0 vRttau upodghAte // 382 // Jain Education intern vastusambhavAt iha punaH kAlika zrute'nabhyupagamaH, nAvazyaM nayairvyAkhyA kAryeti bhAvaH, yadi ca zrotrapekSayA nayavicAraH karttavyaH tadA tribhirAdyaiH - naigamasaGgrahavyahAra rUpairutsannaM - prAyeNAtrAdhikAraH, kimiti tribhirevAdyanayairihAdhikAro, na zeSaiH, ucyate, prAyastribhirevAdyanayairlokavyavahAra parisamApteH, atha yadi kAlikazrute nayAnAmanabhyupagamaH tatastribhirAdyaiH kimarthaM zrotrapakSayA'pyadhikAraH 1, ucyate, parikarmmaNArthe, kAlikazrute hi tribhirAdyairnayaiH parikarmmitaH san dRSTivAdayogyo bhavati, nAnyatheti, uktaM ca - "pAyaM saMvavahAro vavahAraMtehi tihiM u jaM loe / teNa parikammaNatthaM kAliyamutte tadadhigAro // 1 // (vi. 2276 ) nanu parikarmmaNA'pi nayaistatra bhavati yatra nayAnAmavakAzaH, kAlikazrute cAnabhyupagamAnnayAnAmanatrakAza iti kathaM tatrAdyaistribhiH parikarmmaNA bhavati ?, tata Aha natha naehi viNaM sutaM attho va jiNamae kiMci / Asajja u soAraM nae nayavisArao bUyA // 161 // jinamate - sarvajJamate na kiJcidapi sUtramartho vA nayairvihInamasti tataH kAlikazrute'pi nayAnAmavakAza iti parikarmaNArthaM nayaparigrahaH, azeSanayapratiSedhastvAcAryavineyAnAM viziSTabuddhyabhAvApekSaH, vimalamatizrotAraM punarAsAdya nayavizA radaH sUriH samastAnapi nayAn brUyAt, yadi punaH trinayayogyo'pi na bhavati tataH parikarmaNArthe dvau nayau vadet, tayorapyazaktAvekaM nayaM, mandatamaprajJe tu sUtrArthamAtram, uktaM ca - " bhAseja vitthareNavi nayamayapariNAmaNAsamatthammi / nayabhedAH // 382 // jainelibrary.org Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SACHCHORAGARAAGRAM tadasatte parikammaNameganaeNapi vA kujjA // 1 // " (vi. 2278) ityAdi, uktaM nayadvAram, idAnIM samavatAradvAra vaktavyaM, tatra va teSAM nayAnAmanavatAraH kva vA samavatAra iti pratipAdanArthamAha mUDhanaiaMsuaMkAliaM tu na nayA samoaraMti ihaM / apuhatti samoAro natthi puhatte smoaaro||12|| | mUDhA-avibhAgasthA nayA yasmin tat mUDhanayaM tadeva mUDhanayika, prAkRtatvAt svArthe ikapratyayaH, athavA mUDhAzca te nayAzca mUDhanayAste asmin vidyante iti mUDhanayika, 'ato'nekasvarA'ditIkapratyayaH, kintadityAha-zrutaM, kAleprathamacaramapauruSIlakSaNe kAlagrahaNapUrvakaM paThyate iti kAlikaM, 'varSAkAlebhya'iti bhAvArthe ikaNpratyayaH, tatra na nayAH samaH vataranti, na pratipadaM bhaNyante iti bhAvaH, kadA punaramIpAM tarhi samavatAro'bhUt ? kadA ca nAvatAra ityAha-'apuhutte samoyAroM'ityAdi, apRthaktvaM caraNakaraNAnuyogagaNitAnuyogadharmakathAnuyogadravyAnuyogAnAmekabhAvaH, kimukkaM bhavati?yadaite catvAro'pi caraNakaraNAnuyogaprabhRtayo'nuyogAH pratisUtramupanyasyante eSo'pRthagbhAvaH, tatra nayAnAM samavatArovistareNa virodhAvirodhasambhavavizeSAdinA prarUpaNaM, 'nathi puhutte samoyAro'iti pRthaktvaM-caraNakaraNadharmasaGkhyAdravyAnu yogAnAM graMthapravibhAgena vartanaM, kimuktaM bhavati ?-yadaikaikasyaivAnuyogasya granthavibhAgena pravarttanam etat pRthaktvamiti, hAtasmin nAsti nayAnAM samavatAraH, bhavedvA puruSavizeSApekSaH, iyamatra bhAvanA-yAvadapRthaktvamAsIt tAvannayAnAmabhUt bhASyakArANAM zrIharibhadrasUrINAM cAbhiprAyeNa nayavizArada evAdhunA trIn nayAna brUyAt , prakaraNAnugatazca sa evArthaH, mUDhanayikatvAbhAvaprasaGgo'nyathA, tadApi sarveSAM sampUrNa nayAvatArasyaiva yogyateti na niyamaH Jain Education.interdNE For Private & Personal use only ainelibrary.org Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAva- samavatAraH, pRthaktve tu jAte samavatArAbhAva iti, uktaM ca-"apuhuttamegabhAvo sutte sutte savittharaM jattha / bhannaMta'NuogA anuyogapRzyaka mala- caraNadhammasaMkhANadavANaM // 1 // tattheva nayANaMpihu paivatthu vitthareNa sabesi / desaMti samoyAraM guravo bhayaNA puhuttaMmi thattayA ya. vRttI // 2 // egocciya desijjai jattha'Nujogo na sesayA tinni / saMtAvi taM puhuttaM tattha nayA purisamAsaja // 3 // " (vi.13 pRthaktve upodghAte |2281-3) Aha-kiyantaM kAlamapRthaktvamAsIt ? kuto vA samArabhya pRthaktvaM jAtamityata Aha- . jAvaMta ajavairA apuhuttaM kAliANuogassa / teNAreNa puhuttaM kAliasui dihivAe a||163|| / // 383 // yAvadAryavajA-AryavajrasvAmino guravo mahAmatayastAvat kAlikAnuyogasya-kAlika zrutavyAkhyAnasyApRthaktvaM-prati-14 sUtraM caraNakaraNAnuyogAdInAmavibhAgena vartanamAsIt , tadA sAdhUnAM tIkSNaprajJatvAt, kAlikagrahaNaM prAdhAnyakhyApanArtha-16 sAm, anyathA sarvAnuyogasyApRthaktvamAsIt , tata Arabhya, AryarakSitebhyaH samArabhyetyarthaH, kAlikazrute dRSTivAde cAnuyo-12 gAnAM pRthaktvaM-granthavibhAgana vibhAgo'bhavaditi // atha ka ete AryavajrA iti stavadvAreNa teSAmutpattimabhidhitsurAha tuMbavaNasaMnivesAu niggayaM piusagAsamallINaM / chammAsi chasu jayaM mAUi samanniaM vaMde // 764 // tumbavanasanivezAt nirgataM pitRsakAzamAlInaM SaNmAsikaM SaTu jIvanikAyeSu yataM-prayatnavantaM mAtrA ca samanvitaM vande / hai|ess gAthAsamudAyArthaH, avayavArthastu kathAnakAdavaseyaH,-vairasAmI puvabhave sakkassa devaraNNo vesamaNassa saamaannio||||383|| Asi, ito ya bhayavaM vaddhamANasAmI piTThapAe nayarIe subhUmibhAge ujANe samosaDhI, tattha ya sAlo rAyA mahAsAlo 6 juvarAyA, tesiM bhagiNI jasamaI, tIse bhattA piro, putto ya se gAgalI nAma kumAro, tato sAlo bhayavato samIve For Private & Personal use only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhammaM soUNa bhaNai-jaM navaraM mahAsAlaM rajje ahisiJcemi, tao tujjhaM pAyamUle papayAmi, teNa gaMtUNa bhaNito mahAsAlo-rAyA bhavasu, ahaM payAmi, so bhaNai- ahaMpi pacayAmi, jahA tujjhe ihaM pamANa tahA pacaiyassavi, tAhe gAgalI kaMpillapurAo ANeuM rajje ahisitto, tassa mAyA jasamaI kaMpillapure nayare dinniyA pir3harassa rAyaputtassa, teNa tato saddAvio, so puNa tesiM do sIviyAo kArei, jAva te pavaiyA, sAvi tesiM bhagiNI samaNovAsiyA jAyA, tevi samaNA saMtA ekkArasa aMgAI ahijiA, annayA bhayavaM rAyagihe samosaDho, tato niggato caMpa pahAvito, tAhe sAlamahAsAlA sAmiM ApucchaMti-amhe piTThacaMpaM vaccAmo, jai nAma koi tesiM pabaejjA sammattaM vA labhejA, sAmI jANai-jahA tANi saMbujjhihiMti, tAhe tesiM sAmiNA goyamasAmI biijao dinno, sAmI caMpaM gato, goyamasAmIvi piTThacaMpaM gao, tattha samosaraNaM, gAgalI piTharo jasavaI ya niggayANi, bhagavaM dhammaM kahei, tANi dhammaM soUNa paramasaMviggANi jAyANi, gAgalI niyaputtaM rajje ahisiMciUNa mAyApiisahito pabaio, goyamasAmI tANi ghettUNa caMpaM vaccai, tesiM sAlamahAsAlANa paMdhaM vacaMtANaM hariso jAto, jahA saMsArAo eyANi uttAriyANi, evaM tesiM patramANeNa subheNaM ajjhavasANeNaM kevalanANaM samuppaNNaM, iyaresiMpi ciMtA jAyA, jahA amhe eehiM rajje ThaviyANi, puNaravi dhamme ThaviUNaM saMsArAto moiyANi, evaM ciMteMtANaM subheNaM ajjhavasANeNaM tinhavi kevalanANamuppaNNaM, evameyANi uppannanANANi gayANi, sAmiM payAhiNaM kareUNa titthaM namiUNa kevaliparisaM dhAviyANi, goyamasAmIvi bhayavaM vaMdiUNa tikUkhutto Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAva- zyaka malaya. vRttI upodghAte // 384 // SANSKRRORAC%E pAesu paDio, uDhio bhaNai- kahiM vaccaha !, eha titdhagaraM vaMdaha, tAhe sAmI bhaNai-goyamA ! mA kevalI AsAehi, vanasvAtAhe AuTTo khAmei, saMvegaM ca gato, tattha goyamasAmissa saMkA jAyA, mA'haM na sijjhejAmitti / | micaritaM | ito ya aNAgae goyamasAmimmi sAmiNA purva vAgariyaM, jahA-jo dharaNigoyaro aTThAvayaM vilaggai ceiyANi ya* vaMdai so teNeva bhavaggahaNeNaM sijjhai, taM ca devA aNNamaNNassa kahiMti, tao goyamasAmI taM devavayaNaM suNiya punamAbhogiUNa ciMtei-aTThAvayaM vaccAmi, tassa hiyayAkUyaM jANiUNa tAvasA saMvujjhissaMti eyassavi dhIrayA bhavissaitti bhaNai-vacca goyama ! aTTAvayaM ceiyavaMdao, tAhe bhagavaM goyamo hahatuTTho sAmi vaMdittA gao ahAvayaM, tattha ya aTThAvae jaNavAyaM soUNa tinni tAvasA patteyaM paMcasayaparivArA aTThAvayaM vilaggAmIti tattha kilissaMti, taMjahAkoDinno dino sevAlo, koDinno saparivAro cautthaM cautthaM kAUNa pacchA mUlakaMdANi AhArei sacittANi, so paDhama mehalaM vilaggo, dinno cha8 chaTuM kAUNa parisaDiyapaMDupattANi AhArei, so biiyaM mehalaM bilaggo, sevAlo aGkamamamaM kAUNa jo sevAlo sayamacittIbhUo tamAhArei, so taiyaM mehalaM vilaggo, evaM te tAva kilissaMti, io ya bhagavaM goyamasAmI orAlasarIro huyavahataDitaruNaravikiraNateoei,te taM ejaMtaM pAsiUNa bhaNaMti-esa kira ettha thullao samaNo vilaggihii jaM amhe mahAtavassI sukkA bhukkhA na tarAmo vilaggiuM,bhayavaMca goyamo jaMghAcAraNaladdhIe lUyApuDagaMpi nissAe uhUM uppayai, taM uppayaMtaM te paloyaMti, esa Agato esa aIsaNaM gatotti, evaM te tinnivi vimhiyA pasaMsaMti, acchaMti ya paloeMtA Jain Educaton inte ainelibrary.org Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jai oyarai to eyassa vayaM sIsA / sAmIvi ceiyAI vaMdittA uttarapuracchime disIbhAge puDhavisilApaTTae asogavarapAyavassa ahe tarayaNi vAsAe uvgto| | ito ya sakassa logavAlo vesamaNo aTThAvae ceiyavaMdao Agato, ceiyANi vaMditA goyamasAmi vaMdai, tao se bhagavaM dhammakahA'vasare aNagAraguNe parikahei, jahA bhayavaMto sAhavo aMtAhArA paMtAhArA evamAi, vesamaNo ciMteierise sAhuguNe vannei, appaNo ya se imA sukumArasarIrayA jA devANavi natthi, tao bhayavaM tassAkUyaM nAUNa puMDarIyaM nAma ajjhayaNaM paravei, jahA pukkhalAvaivijae puMDarigiNI nagarI, naliNagumma ujANaM, tattha NaM mahApaumo nAma parAyA, paumAvaI devI, tANaM do puttA-puMDarIe kaMDarIe ya, puMDarIe juvarAyA / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM naliNagumme 8 ujANe therA samosaDhA, mahApaumo niggato, dhammo suto, paramasaMviggo jAto, tato puMDarIyaM raje Thavei, kaMDarIyaM juva raje, tato puMDarIyarAyamApucchitA mahAvibhUIe pavaie, coisa puvAI ahijai, vicittaM tavokammaM karei, evaM bahUiM vAsAI sAmaNNapariyAgaM paripAliUNa mAsiyAe saMlehaNAe siddhe / aNNayA te therA puvANupubIe viharamANA puMDaragi-1 pANIe nayarIe samosaDhA, puMDarIe rAyA kaMDarIeNa juvaraNNA saddhiM samAgao, puMDarIo sAvagadhamma paDivanno, kaMDarIe / juvarAyA dhammaM socA saMsArabhIo jAto, tato gihamAgae puMDarIyaM rAyamApucchai-tubbhehiM anbhaNunAo pavayAmitti, tao puMDarIe rAyA bahahiM visayANulomAhiM visayapaDikUlAhi ya saMjamauveyakarAhi ya paNNavaNAhiM kaMDarIyaM pannavei, jahA nAyadhammakahAsu jAva no saMcAei paNNaviTha, tAhe akAmage ceva nikkhamaNamahimaM karei, keDarIo'vi pacahato saMto sAmA A.sa.65 Jain Education Inter For Private & Personal use only H w.jainelibrary.org Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 zrIAva iyamAiyAI ekkArasa aMgAI ahijai, bahuhiM cautyachaTThaTTamamAiehiM tavokammehi viharai / annayA tassa kaMDarIyassala zrIvanavR. zyaka mala- aMtapaMtAhArehiM dAharogo jAto, te ya therA bhagavaMto viharamANA puNovi puMDaragiNIe nayarIe naliNavaNe samosaDhA, puMDa-10 te puNDarIya. vRttI rIe rAyA Agae, dhamma soccA jeNeva kaMDarIe aNagAre teNeva uvAgacchai, kaMDarIyaM vaMdai namasai, kaMDarIyassa sarIraM 4 kakaNDarIupodghAte| saruyaM savAbAhaM pAsai, tato there bhagavaMte vaMdiUNa evaM vayAsI-ahannaM bhaMte ! kaMDarIyassa aNagArassa ahApavattehiM tigiccha-18| gehiM phAsuesaNijjehiM osahabhesajabhattapANehiM tigicchaM karemi, tujhe mama jANasAlAsu samosaraha, tatoNate therApuMDarIyassa // 385|| raNNo evamaTuM paDisuNeti, jANasAlAsu viharaMti, puMDarIe kaMDarIyassa tegicchaM kariMti, tate NaM taM maNunnaM AhAramAhAreMtassa samANassa se rogAyaMke khippAmeva uvasaMte hahe jAe, tahAvi maNuNNaMsi asaNe pANekhAime sAime mucchieNo saMcAei bahiyA abbhujayavihAreNaM viharittae, tae NaM se puMDarIe imIse kahAe laddhaDhe samANe jeNeva kaMDarIe teNeva uvAgacchai, | uvAgacchittA kaMDarIyaM tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei, karettA evaM vayAsI-dhanno'si NaM tumaM devANuppiyA! sapuNNo|si NaM tumaM rajaM rahUM aMteuraM caittA pavaie, ahannaM adhaNNe akayapuNNe aNegajAijarAmaraNasogasArIramANasapakAmadukkhaveyaNAvasaNasayovavAbhibhUe raje raTe aMteure ya mucchie no saMcAemi pavaiuM, tae NaM se kaMDarIe puMDarIeNaM evaM vutte samANe tusiNIe ciTThae, tae NaM se puMDarIe doccapi taJcaMpi vAraM evaM paNNavei, tao akAmage ceva lajjAe puMDarIyaM rAyamA- // 385 // pucchittA therehiM saddhiM viharai, therehiM kiMcikAlaM uggaMuggeNaM vihAreNaM viharamANe samaNattaNaniviNNe samaNaguNamukkajogI therANaM 4 aMtiyAo niggaMtUNa puMDarIgiNIenayarIe puMDarIyassa raNNo bhavaNe asogavarapAyavassa hehA puDhavisilApaTTae uvAgacchai, a4%AA% ActorsCARERAKASAX Jain Education t o For Private & Personal use only Pom.jainelibrary.org Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAAAAAMKARAN tittha ohayamaNasaMkappe acchai |te Na puMDarIyassa dhAtI tattha Agacchai,sAtaM tahA pAsiUNa puMDarIyassa sAhai, sevi yaha NamaMteuraparivArasaMparibuDe tattha Agacchai 2 tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karettA eyaM vayAsI-dhannosi NaM tumaM devANu ppiyA! iccAi taM ceva jAva taccaMpi bhaNio, tusiNIe ciTThai, tao puMDarIo bhaNai-aTTho bhaMte ! bhogehiM !, so bhaNai-12 dAtA! aho, tate NaM ko9viyapurise saddAvittA pAvapaMkeNeva rAyAbhiseeNa abhisitto, puMDarIo sayameva paMcamuTThiyaM loyaM 4 karettA cAujjAmaM dhamma paDivaja kaMDarIyarasa AyArabhaMDaM sabasubhasamudayaMpiva geNhai, giNhittA imaM ghoramabhiggahaM paDi vajai-kappai me therANaM aMtie cAujjAmaM dhamma paDivajittA pacchA AhArittae, tao therAbhimuhe nigge| kaMDarIovi darasaloluyAe paNIyaM pANabhoyaNaM AhArei, taM ca tassa no sammaM pariNayaM, ujalA veyaNA pAubbhUyA, tao se raje rahe| aMteure ya gADhamucchie akAmae kAlaM kiccA sattamapuDhavIe tettIsasAgarovamaThiio neraio jaao| puMDarIevi ya NaM hAthere pappa tesiM aMtie doccaMpi cAujjAmaM dhamma paDivajjai, tao chahakkhamaNapAraNage aMte paMte sIyale pANabhoSaNe AhA|rie, teNa ya kAlAikkaMtasIyalalukkhaarasaviraseNa apariNaeNa veyaNA durahiyAsA jAyA, taoNaM so adhAraNijamidaM sarIragaMtikaTTha karayalapariggahiyaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTTha evaM vayAsI-namotthu NaM arahaMtANaM bhagavaMtANaM jAva saMpattANaM, namotthu NaM thairANaM bhayavaMtANaM mama dhammAyariyANaM dhammovaesagANaM, puvipi ya NaM mae therANaM aMtie save pANAivAte paccakkhAte jAva sadhe pariggahe paccakkhAte, iyANipi ya NaM tesiM ceva bhayavaMtANaM aMtie sabaM akaraNijaM joga paJcakkhAmi, jaMpi ya imaM sarIragaM eyaMpi caramehiM UsAsanIsAsehiM vosirAmi, evaM AloiyapaDikate samAhipace kAlaM kiccA sabaha KHAKAKARREARSONGS For Private & Personal use only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAva 31 siddhe tettIsasAgarovamAU devo jAo, tao caitA mahAvidehe sijjhihii / taM mA tuma dubalattaM baliyattaM vA geNhAhi, zyaka mala hijahA kaMDarIo teNaM dobbaleNaM adRduhaTTo kAlagao sattamIe uvavanno, puMDarIo puNa paDipuNNagalakabolo sabaDhasiddhe uva-dUta tApasaya. vRttA savaNNo, evaM devANuppiyA ! valio dubalo vA akAraNaM, ettha jhANaniggaho kAyabo, jhANe niggaho paramaM pamANaM, to dIkSA upodghAte vesamANo aho bhagavayA mama hiyayAkUyaM nAyaMti AuTTo saMvegamAvaNNo vaMdittA paDigao, tattheva vesamaNassa ego|| sAmANio devo, teNa taM puMDarIyajjhayaNaM ogahiyaM paMca sayANi, sammattaM ca paDivanno, keI bhaNaMti-so jaMbhago / tAhe // 386 // bhayavaM biiyadivase ceiyANi vaMdittA paccoruhai, te ya tAvasA bhaNaMti-tunbhe amhaM AyariyA, amhe tumbhaM sIsA, sAmI bhaNai-tumha ya amha ya logagurU AyariyA, te bhaNaMti-tujjhavi anno Ayario?, tAhe sAmI bhayavao guNasaMthavaM3 karei, te padhAviyA, devayAe liMgANi uvaNIyANi, tAhe te bhagavayA saddhiM vaccaMti, bhikkhavelA ya jAyA, bhayavaM bhaNaibhAkiM ANijau pAraNagaMti !, te bhaNati-pAyaso, bhayavaM ca sabaladdhisaMpanno paDiggahaM ghayamahusaMjuttassa bharittA Agao, tAhe bhaNiyA-parivADIe ThAha, te ThiyA, bhayavaM ca akkhINamahANasio, te udbhaTThiyA, pacchA appaNA jimio, tao te 31 ta suduyaramAuTTA, tesiM ca sevAlabhakkhANaM paMcaNhavi sayANaM jemaMtANaM goyamasAmiNo taM laddhiM pAsiUNa kevalanANamuppaNNaM, hai dinnassa puNa saparivArassa bhagavao chattAicchattaM pecchaMtassa, koDiNNassa saparivArassa sAmi daTTaNa kevalanANaM samuppaNNaM, bhayarva goyamasAmI purao pakaDamANo sAmi payAhiNIkarei, tevi kevaliparisaM padhAviyA, goyamasAmI bhaNai-eha sAmi // 386 // vaMdaha, sAmI bhaNai-goyama ! mA kevalI AsAehi, goyamasAmI AuTTo micchAmidukkaDaM karei, tao goyamasAmissa For Private & Personal use only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CAMERASACRICKERAY suTTayaraM addhiI jAyA, tAhe sAmI goyama bhaNai-kiM devANaM vayaNaM gejjhaM uyAhu jiNavarANaM, goyamo bhaNai-jiNavarANaM, kIsa addhiI karesi!, tAhe sAmI cattAri kaDe panavei, taMjahA-suMbakaDe vidalakaDe cammakaDe kaMbalakaDe, evaM 6 sIsAvi suMbakaDasamANA jAva kaMbalakaDasamANA, tumaM ca mama goyamA kaMbalakaDasamANo, kiMca-cirasaMsiddho si me goyamA !, paNNattIAlAvagA bhANiyabA, jAva avisesAmaNANattA bhavissAmo, tAhe goyamanissAe dumapattaM NAma ajjha-10 TrAyaNaM pannavei / devo'vi vesamaNo tato caittA avantijaNavae tuMbavaNasannivese dhaNagirI nAma inbhaputto, so ya saddho pava- iukAmo, tassa mAyApiyaro vAraMti, pacchA so jattha jattha varijai tattha tattha tANi vippariNAmei jahA'haM pavaiukAkAmo, io ya dhaNavAlassa inbhassa duhiyA sunaMdA nAma, sA bhaNai-mamaM deha, sA tassa dinnA, tIse ya bhAyA ajasa-12 mio purva pavaio sIhagirisagAse, tIse ya sunaMdAe kucchisi so devo uvavanno, tAhe bhaNai dhaNagirI-esa te gambho viijao hohiitti sIhagirisagAse padhaio, imo'vi navaNhaM mAsANaM dArago jAto, tattha mahilAhiM AgayAhi bhaNNai jai se piyA na pacaito hoto tA laDheM hotaM, so sannI jANai-jahA mama piyA pavaito, tassevaM aNuciMtemANassa jAi. hasaraNaM samuppaNNaM, tAhe ratiM divA ya rovai, jeNa sA nivijai, tato suhaM pavaissaMti, evaM chammAsA vaccaMti / aNNAyA| AyariyA samosaDhA, tAhe ajasamio dhaNagirI ya AyariyamApucchaMti, jahA sannAyagANi pecchAmotti saMdisAveMti, sauNeNa ya vAhiyaM, AyariehiM bhaNiyaM-mahaMto lAbho, jaM aja sacittaM vA acittaM vA labhaha taM sarva laeha, te gayA, upasamgiumAraddhA, aNNAhiM mahilAhiM bhaNNai-eyaM se dAragaM NINehi,to kahiM nehimti !, pacchA tAe bhaNiyaM-mae eva- Jain Education integration For Private & Personal use only S aw.jainelibrary.org Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAva-iyaM kAlaM saMgovito, ettAhe tumaM saMgovehi, tato teNa bhaNiyaM-mA te pacchAtAco bhavissai, tAhe sakkhIkAUNa gahitozrIvajravRtta zyaka mala chammAsito, tAhe teNa colapaTTeNa pattAvaMdhio, na rovai, jANai sannI, tAhe tesu uvassayaM Agaesu AyariehiM bhANaM yaH vRttI bhAriyati hattho pasArito, dinno, hattho bhUmi patto, bhaNaMti- ajo! najai varaMti, jAva mukkaM, pecchaMti devakumArovamaM / upodghAte dAragaM, bhaNaMti ya-sArakkhaha dAragaM eyaM, pavayaNassa AhAroesotti, tattha se vairo ceva nAmaM kayaM, tAhe saMjaINa dinno, tAhiM sejjAyarakule, sejAyaragANi jAhe appaNagANaM ceDarUvANaM pIhagaM vANhANaM vA maMDaNagaMvA kareMti tAhe savaM tassa kareMti, // 387 // 16 jAhe uccArAI Ayarai tAhe AgAraM daMsei kuveivA, evaM saMvaDai, phAsuyapaDoyAro tersi iTTho, sAivi vAhiM viharaMti, tAhe tAsA sunaMdA pamaggiyA, tAto nikkhevagotti na deMti, sA AgayA thaNaM dei, evaM tivariso jAto / aNNayA sAhU vihaparaMtA AgayA, tattha rAule vavahAro jAto, so dhaNagirI bhaNai-mama eyAi dinnaM, to nagaraM sunaMdAe pakkhiyaM, tAe nahUNi khellagANi gahiyANi, ranno pAse vavahAre cchedo, tattha pubahutto rAyA dAhiNatoM saMgho sayaNapariyaNo vAmapAse narahaiM vaissa, tattha rAyA bhaNai-mama ke appagA? ke pare 1, jato ceDo jAi tassa bhavatu, tehiM paDissuyaM, ko paDhamaM vAha rau, purisottamo dhammotti puriso vAharau, tAhe nagarajaNo Aha-eesiM paricio, mAyA sadAvau, aviya-mAyA |dukkarakAriyA, puNo ya pelavasattA, tamhA esA ceva vAharau, tAhe AsahatthirahausamehiM maNikaNagarayaNacittehiM bAlabhA- // 387 // |valobhAvagehiM bhaNai-ehi vayarasAmI !, tAhe paloeMto acchai, ciMtei ya-jai saMgha avamannAmi to dIhasaMsArio bhavissAmi, aviya-esAvi pavaissati, evaM tiNNi vAre saddAvito Na ei, tAhe se piyA bhaNai-jai si kayavavasAto REAKla Jain Education Intens For Private & Personal use only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhammajjhayabhUsiyaM imaM vir!| geNha lahuM rayaharaNaM kammarayapamajaNaM dhIra ! // 1 // tAhe teNa turiyaM gaMtUNa gahiyaM, logeNa dU'jayai dhammo'tti ukkiTisIhanAdo kato, tAhe sA mAyA ciMtei-mama paI bhAyA putto ya pabaito, ahaMpi kiM acchAmi?, evaM sAvi pviyaa| 4|jo gujjhagehiM pAlo nimaMtio bhoyaNeNa vaasNte| necchaha viNIyaviNao taM vaharisiM namasAmi // 765 // / yo bAlaH san guhyakairdevairvapati sati, parjanya iti gamyate, bhojanena nimantrito, necchati vinItavinayo, vartamAnanirdezastrikAlaviSayaM sUtramiti pradarzanArthaH, pAThAntaraM vA 'necchaMsu viNayajutto' iti, 'taM vairarisiM namasAmi' taM, vajraRrSi namasyAmi, eSa gAthAsamudAyArthaH, avayaSArthaH kathAnakAdavaseyaH, taccedam-so jAhe thaNaM na piyai tAhe pavAvito, sAhuNINa ceva pAse acchai, teNa tAsiM pAse ekkArasa aMgANi kaNNAheDeNa gahiyANi, payANusArI so bhayavaM, tAhe aTTha-| varisao saMjaipaDissayAo nikAlio, AyariyasagAse acchai, AyariyA ya ujeNiM gayA, tattha ahodhAraM vAsaM paDai, tayA se puvasaMgaiyA jaMbhagA teNaMteNaM voleMtA taM pecchaMti, tAhe parikkhAnimittamoiNNA, vANiyagarUveNa baladdettA deuvakkhaDaMti, siddhe nimaMtaMti, tAhe paTTito jAva kaNagaphusiyamasthi tAhe paDiniyattai, tAhe saMThAi, puNo saddAveMti, matato vairo gaMtUNa bhikkhAe niNiyAe uvautto-davato pUsaphalAi khettato ujeNI kAlao pAuso bhAvato dharaNichivaNa8nayaNanimesAirahiyA pahahA tuTThA ya, tAhe devatti kAUNa necchai, devA tuTThA bhaNaMti-tumaM dAmAgayA, pacchA veu-15 viyavijja deMti, KARACHARACCRECTRICK For Private & Personal use only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAvaiyaka mala- ya. vRttI upodghAte Tra 2885 kA ujeNIe jo jaMbhagehiM ANakkhiUNa thuamhio| akkhINamahANasi sIhagiripasaMsiyaM vaMde // 766 // zrIvajravRtta ujjayinyAM yo jRmbhakairdevavizeSaH 'ANakkhiUNa'tti parIkSya 'stutamahitaH' stuto vAstavena mahito vidyAdAnena, akSINamahAnasikaM sIhagiriprazaMsitaM vaMde iti gaathaakssraarthH|| bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH, taccedam puNaravi annayA jehramAse saNNAbhUmi gayaM ghayapuNNehiM nimaMtati, tatthavi davAiuvaogo, nicchiyaM, tattha se nahagAmiNI vijA diNNA, evaM so viharai / tANi ya payANusArigahiyANi ekkArasa aMgANi saMjayANaM mUle thiratarANi jAyANi, tatthavi jo ajjhAi uvarillaM puvagayaM taMpi sarva giNhai, evaM teNa bahuyaM gahiyaM, jAhe vuccai-paDhAhi, tAhe so eMtagapi kuTuMto acchai aNNaM suNaMto, annayA AyariyA majjhaNhe sAhUsu bhikkhaM niggaesu saNNAbhUmi gayA, vairasAmIvi paDissayavAlo acchai, so tesiM sAhUNaM veMTiyAto maMDalIe raittA majjhe appaNA ThAuM vAyaNaM dei, tAhe parivADIe * ekkArasavi aMgANi vAei pubagayaM ca, tAva AyariyA AgayA ciMtaMti-lahuM sAhU AgayA, suNai sadaM meghogharasiyaM, bahiyA suNaMtA acchaMti, nAyaM jahA vairotti, pacchA osariUNa puNo sahapaDiyaM nisIhiyaM kareMti, mA se saMkA bhavi. ssai, tAhe teNa turiyaM veMTiyAo saTThANe ThaviyAto, niggaMtUNa daMDayaM geNhai pAe ya pamajai, tAhe AyariyA ciMtetimA evaM sAhU paribhavissaMti to jANAvemi, tAhe rattiM AyariyA sAhU ApucchaMti-jahA amugaM gAma vaccAmo, tattha // 38 // do tinni vA divase acchissAmo, tattha jogapaDivanagA bhaNaMti-amhaM ko vANArio, AyariyA bhaNaMti-vairotti, tehiM viNIehiM tahaci paDisuyaM, bAyariyA gayA, sAhavo'vi paDilehitA kAlaniveyaNAdi vairassa kareMti, tato sarvami RSHSEARC Jain Education & w.jainelibrary.org Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAROORKERSA karaNijje kae pacchA se nisajjA raiyA, so'vi bhayavaM niviDo, te'vi jahA Ayariyassa tahA viNayaM pauMjaMti, tAhe so tersi karakarassa sabesi aNuparivADIe AlAvage dei, je'vi maMdamehAvI te'vi sigdhaM paTThaviumAraddhA, tato te vimhiyA, jovi ei AlAvago pubadvito taMpi viNNAsaNatthaM pucchaMti, so'vi sarva Aikkhai, te'vi tuTThA bhaNaMti-jai AyariyA kaivayANi diyahANi acchejA to esa suyakkhaMdho lahuM samappejjA, jaM AyariyasagAse cireNa parivADIe geNhaMti taM imo ekAe porisIe sArei, so va tesiM bahumato jAto, AyariyAvi jANAviutti kAuM AgayA, avasesaM varaM ajjhAvijautti, pucchaMti ya AyariyA sAhuNo-sario sajjhAo?, te bhaNaMti-sario, esa ceva amhANa vANAyario bhavatu, AyariyA bhaNaMti-hohii, mA tumbhe eyaM paribhavissahatti tujhaM jANAvaNanimittamahaM gato, na puNa esa kappo, jato eeNa suyaM kaNNAheDaeNa gahiyaM, ato eyassa ussArakappo kareyabo, to sigghamussAreMti, viiyaporisIe atthaM kaheti, tadubhayakappajoggattikAUNa, je ya atthA Ayariyassavi saMkiyA te'vi teNa ugghADiyA, jAvaiyaM diTTivAyaM jANaMti tattio gahio, te viharaMtA dasapuraM gayA, ujeNIe bhaddaguttA nAma AyariyA dherakappaThiyA, tesiM diTTivAo asthi, saMghADao se dinno, tAhe aigato bhaddaguttANaM pAse, bhaddaguttA ya therA suviNayaM pAsaMti pAbhAiyaM, tato / pabhAte sAhUNa sAheti, jahA mama paDiggaho khIrabharito, so AgaMtaNa sIhapoyaeNa pIto lehio ya, tassa kiM phalaM hojA!, te aNNamaNNANi ayANaMtA vAgareMti, gurU bhaNati-na jANaha tujhe, mama paDicchao ehii, so savaM sucaM atyaMvaghecchihii, bhayapi bAhiriyAe vuttho, pabhAe Agato, diTTho, suyapuvo esa. so vairo, tuDehiM uvagUhio, Jain Education Interational For Private & Personal use only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAva- tAhe tassa sagAse dasa puSANi paDhiyANi, to aNuNNAnimittaM jahiM ceva uiTTho tahiM ceva aNujANiyavotti dasapuramAgayA, zrIvajravRttaM zyaka mala- tattha aNuNNA AraddhA, navari devehi aNuNNA uvaDhaviyA, divANi puSpANi cuNNANi se uvaNIyANi / amumevArtha Tra ya. vRtto cetasyAropya grandhakRdAhaupodghAta 31 jassa aNunnAe vAyagattaNe dasapurammi nayarammi / devehiM kayA mahimA payANusAriM namasAmi // 767 // yasya samanujJAta vAcakatve-AcAryatve dazapure nagare devarz2ambhakaiH kRtA mahimA-pUjAtaM vajrarSi padAnusAriNaM nmsyaami| // 389 // aNNayA sIhagirI vairassa gaNaM dAUNa bhattaM paJcakkhAiya devalogaM gato, vairasAmIvi paMcahiM aNagArasaehiM saMparivuDo viharai, jattha 2 vaccai tattha 2 orAlakittivannasaddAparibhamaMti-aho bhayavaM bhaviyajaNavivohaNaM kareMto vihrh| ito yapATaliputte nayare dhaNo seTThI, tassa dhUyA atIva rUvavatI, tassa ya jANasAlAe sAhuNIo ThiyAto, tAto puNa vairassa guNasaMthavaM kareMti, sahAveNa ya kAmiyakAmato loo, sidvidhUyA ciMtei-jai so mama patI hojjA tA'haM bhoge bhuMjissaM, iyarahA alaM bhogehiM, varagA eMti, sA pasehAvei, tAhe sAhiti pavaiyAo-na pariNei, sA bhaNai-jaha na pariNei ahaMpi pavaja geNhissa, bhayavaMpi viharato pADaliputtamAgato, tattha rAyA saparijaNo ammogaiyAe niggato, te pabaha kAyagA phaDDagehiM eMti, tattha bahave jorAliyasarIrA, rAyA pucchai-imo bhayavaM vairasAmI, te bhaNaMti-na bhavai imo, // 389 // kiMtu tassa sIso, jAva apacchima vaMda, tattha paviralasAhusahio diho, AyariyANa paDirUvo, rAyA pAesu paDito, tAhe ujANe ThiyA, dhammo kahito, khIrAsavaladdhI bhaya, rAbA iyahiyato kato, aMteure sAhati, vAo bhaNaMti-amhevi | CARRORECALCS Jain Education Internationa Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaccAmo, sabaM aMteDaraM niggayaM, sA ya seTThidhUyA logassa pAse suNittA kiha pilijAmitti ciMteMtI acchai, biiyadi| vase piyA vinavito - tassa dehi, aha navi appANaM vitrAemi, tAhe savAlaMkAravibhUsiyA aNegAhiM ghaNakoDIhiM saha nINiyA, dhammo kahito, bhayavaM ca khIrAmavaladdhio, logo bhaNai-aho sussaro bhayavaM, sabaguNasaMpanno, navaraM svaviNo, jai ruvaM hotaM savaguNasaMpayA hotA, bhayavaM tasiM maNogayaM nAuM tattha saya sahassapattaM paramaM viudhara, tassa uvAraM niviTTho, rUvaM viubai atIva somaM, jArisaM paraM devANaM, logo AuTTo bhaNar3a evaM eyarasa sAbhAviyaM rUvaM, mA patthaNijjo hohAmittivirUveNa acchati sAtisautti, rAyAvi bhaNai-aho bhayavato eyamavi atthi, tAhe aNagAraguNe vanei, pabhU asaMkhejjadIvasamudde viubittA AiNNavippaiNNe karettae, tAhe teNa rUveNa dhammaM kahei, tato seTThiNA nimaMtitA, bhayavaMpi visae niMdai, bhaNai - jai mamaM icchai to pavayau / amumevArtha hRdi vyavasthApya Aha jo kannAi ghaNeNa ya nimaMtio juvaNammi gihavaiNA / nayarammi kusumanAme taM vairarisiM nama'sAmi // 768 || yaH kanyayA dhanena ca yauvane nimantrito gRhapatinA- dhanena, kva ?, nagare kusumanAmni, pATaliputre ityarthaH, taM vajrA | namasyAmi // teNa ya bhagavatA payANusArittaNao pamhuTTA mahApariNNAto ajjhayaNAto AgAsagAmiNI vinA uddhariyA, tIe gayaNagamaNaladdhisaMpanno bhayavaMti / uktamartha manasyAdhAyAha jeriyA vijA AgAsagamA mahAparinnAo / vaMdAmi ajjavaharaM apacchimo jo suadharANaM // 769 // yenoddhRtA vidyA 'AgAsagama'tti gamanaM gamaH, AkAzena gamo yasyAM sA AkAzagamA, mahAparijJAto-mahAparijJAnAmakA Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvanavRttaM K zrIAva- dhyayanAta, tamAryavajra-ArAt sAheyadhamryebhyo yAtaH-prAptaH sarvairupAdeyaguNairityAryaH, sa cAsau vajrazceti AryavanaH zyaka mala- vaMde,apazcimoyaHzrutadharANAM-dazapUrvavidAm / sAmpratamanyebhyo'dhikRtayAyAniSedhakhyApanAya pradAnanirAcikIrSustadanu ya. vRttau dastAvadidamAhaupodghAte bhaNai ya AhiMDijA jaMbuddIvaM imAi vijAe / gaMtuM ca mANusanagaM vijAe esa me viso|| 770 // bhaNai a dhAreavA, nahudAyacA imA mae vijA / appiDiyA u maNuA hohiMti ao paraM anne // 771 // // 39 // __bhaNati ca, varcamAnanirdezaprayojanaM prAgvat, AhiMDet , pAThAntaraM vA 'AbhaNiMsu ya hiMDijA' iti, vabhANa hiMDet paryaTet jambUdvIpamanayA, tathA gatvA ca mAnuSanagaM-mAnuSottaraparvataM, tiSTheyamiti vAkyazeSaH, vidyAyA eSa me viSayo-1 gocrH| bhaNati ceti pUrvavat, dhArayitavyA pravacanopakArAya, na punardAtavyA iyaM mayA vidyA, huzabdaH punaHzabdArthaH, | kimityata Aha-alparddhaya eva, tuzabda evakArArthaH, bhaviSyantyataH prmnye-bhvissytkaalbhaavinH| so bhayavaM evaMguNavijAjuco viharaMto pubadesAto uttarAvahaM gato, tattha dubhikkhaM jAyaM, paMthAvi vocchinnA, tAhe saMgho uvAgato-bhayavaM nityArehi, tAhe paDavijAe saMgho caDito, tattha sejjAyaro cArIe gao ei, te ya uppaie pAsai, ciMtei ya jahAkoi viNAso uvadvito tato saMgho jAi, tAhe so AsaeNa sihi chiMdittA bhaNai-ahaMpi bhayavaM tumha sAhammio, tato so'vi vilaito imaM suttamaNusaraMteNaM-'sAhammiyavacchallami ujuyA ujjuyA ya sajjhAe / caraNakaraNami va tahA titthassa pabhAvaNAe y||1|| iccAdi, tato pacchA bhayavaM uppaito, patto puriyaM nayariM,tattha subhikkhaM,tattha ya sAvagA bahuyA,tattha uttinnA, USUSNESAX Jain Education Inter For Private & Personal use only W w .jainelibrary.org Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAyA tattha taccaNNiyasaDDo, tattha amhaccayANa saDDANaM taccaNNiovAsagANa ya mahAviroho, savattha te uvAsagA parAijati, tAhe tehiM rAyA pajjosavaNAe puphANi vArAvito, saDDA addannA jAyA natthi puSpANitti, tAhe sabAlabuDDA vairasAmi uvaTThiyA, tubbhe jANaha jai tumbhehiM saMtehiM pavayaNamohAvijai, evaM bahuppagAraM bhaNito bhayavaM uppaito, mAhesiriMgato, tattha huyAsaNaM nAma vANamaMtaraM, tattha kuMbho pupphANa udvei, tattha bhayavato piumitto taDito, so saMbhaMto bhaNaikimAgamaNapaoyaNaM?,bhagavayA bhaNiyaM-pupphehiM paoyaNaM, so bhaNai-aNuggaho, bhayavayA bhaNito-tAva tujhe gaheha jAva emi, pacchA culahimavaMte sirisagAsaM gato, sirIe ceiyaaccaNiyanimittaM paramaM chittagaM, tAhe vaMdittA sirIe nimaMtio, taM gahAya huyAsaNagharaM ei, tattha aNeNaM vimANaM viuviyaM, tattha kuMbhaM puSphANa choNa jaMbhagagaNaparivuDo diveNaM gIyargadhavaninAdeNa AgAseNa Agato, tassa paumassa veTe vairasAmI Thito, tato te taccaNNiyA bhaNaMti-amhaM evaM pADiheraM, agdhaM gahAya niggayA, taM vihAraM volittA arahaMtagharaM gayA, tattha devehiM mahimA kayA, logassa atIva bahumANo jAto, rAyAvi.AuTTo samaNovAsato jAo / uktamevArtha hRdi nivezyAha mAhesarIu sesA puri nIA huAsaNagihAo / gayaNayalamahavaittA vaireNa mahANubhAgeNa // 772 // mAhezvaryA nagaryAH 'zeSA' puSpasamudayalakSaNA purikAM nagarI nItA hutAzanagRhAt-hutAzananAmakavyantaradevasamanvitodyAnAt , kathaM -gaganatalamativyatIvya-atIvollaGya vajreNa mahAnubhAgena, bhAgaH acintyA shktiH| evaM so vihrNto| bhaya sirimAlaM gto| evaM so nayavisArado, evaM tAva apuhuttamAsI, estha gAhA mA.sU.66 Jain Education inte For Private & Personal use only jainelibrary.org Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvanasvAmina AryarakSitasya ca vRttraM zrIAva apahatte aNuogo cattAri duvAra bhAsaI ego| puhatANuogakaraNe te attha tao u vucchinnA // 773 // hayaka mala apRthaktve sati eko'nuyogazcatvAri dvArANi-caraNakaraNadharmakAladravyANi bhApate, vartamAnanirdezaphalaM prAgvat , 10 vattauhapRthaktvAnuyogakaraNe punaste'rthAH-caraNAdayastata eva-pRthaktvAnuyogakaraNAt vyvcchinnaaH|| samprati yena pRthaktvaM kRtaM upodghAtextamabhidhAtukAma Aha deviMdavaMdiehiM mahANubhAvehi~ rakkhiaajehiM / jugamAsajja vihatto aNuogo tA kao cauhA // 774 // // 39 // devendravanditairmahAnubhAgairAryarakSitairduvaMlikApuSpamitraM prAjJamapyatigupilatayA'nuyogasya vismRtasUtrArthamavalokya yugamA. sAdya pravacanahitAya vibhakkA-pRthak pRthag vyavasthApito'nuyogaH, tataH kRtazcaturDA-caturyu sthAneSu niyuktazcaraNakaraNA nuyogaadiriti|| 4 // teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM dasapuraM nAma nayara, tattha somadevo mAhaNo aDDo, tarasa ruddasomA bhAriyA samaNovAsiyA, datIse putto rakkhato, tassa aNumaggajAto phggurkkhito| acchaMtu tAva ajaravikhayA, dasapuraM nagaraM kahamuppannaM, teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM caMpA nayarI, tattha kumAranaMdI suvaNNagAro itthilolo parivasai, so jattha suruvaM dAriyaM pAsai suNei vA tatya paMca suvaNNasayANi dAUNa pariNei, evaM teNa paMca sayANi piDiyANi, tAhe so IsAluo egavakhaMbha pAsAyaM karettA tAhiM samaM lalai, sassa mitto nAgilo nAma samaNovAsao, annayA ya paMcaselagadIvavatthabAto vANamaMtarIto suravainiyogeNa naMdIsaravaradIvaM jatAe patthiyA, tA tANaM vijumAlI nAma paMcaselAhivaI bhacA so cuto, tato pt|| 391 // - Jain Education international - wwwjainelibrary.org Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ciMti-kaMci buggAhemo jo amhaM bhattA bhaveja, evaM ciMtittA patthiyAto, vizvayaMtIo caMpAmajhaNa gacchaMti, tAhiM tahA gacchaMtIhiM caMpAe kumAranaMdI paMcamahilAsayaparivAro uvalalaMto dihro, tato ciMtiya-esa itthilolo, evaM duggAhemo, tAhe tAhiM ujANagayassa tassa appA daMsito, tAto so bhaNai-kAo tumme , tAo bhaNaMti-devayAto, so mucchio tAo patthei, tato bhaNaMti-jai te amhAhiM kajaM tA paMcaselagaM dIvaM ejAhitti bhaNiUNa uppaiyA, gayA ya, so ya tAsu mucchito rAyakule suvaNaM dAUNa paDahagaM nINei-kumAranaMdi jopaMcaselagaM nei tassa ghaNakorDi dei, thereNa paDaho vArio, vahaNaM kAriyaM, patthayaNassa bhariyaM, thero taM davaM puttANa dAUNa kumAranaMdiNA saha jANavate patthito, jAhe dUraM samuhamatigato tAhe thero bhaNai-kiMci pecchasi ?, so bhaNai-kiMci kAlagaM, teNa bhaNiyaM-esa vaDo samuddakUle pabayapAde jAto, eyassa hetuNa evaM vahaNaM jAhii, to tuma amUDho vaDe vilaggejAsi, tAhe paMcaselAto bhAruMDa pakkhI ehiMti, tesiM jugalassa tinni pAyA, tato tesu suttesu majjhille pAe laggo hojAhi paDeNa appANaM baMghiraM, to taM 4|paMcaselayaM dIvaM nehiMti, aha taM varDa na laggasi to eyaM vAhaNaM valayAmuhaM pavisihii, tattha viNassihisi, evaM so131 vilaggo, nIto pakkhIhiM, tAhe tAhiM vaMtarIhiM bhamaMtIhiM dicho, riddhI ya se dAiyA, so pagRhito, tato tAhi bhaNitona eeNa sarIreNa amhe mujjAmo, kiMcijalaNappavesAi karehi, jaha paMcaselage uvAjAsitti, so bhaNai-kiha ettAhe jAmi?, tAhiM karayala puDe (geNhettA)sae ujjANe chaDito, tAhe logo AgaMtUNa pucchai, so bhaNai-dihaM suyamaNubhUyaM, jaM31 sAvitvaM paMcaselae dIveM' iti, tato iMgiNiM niviNNo sAhara, sahoya se mitto, teNa vArito, jahA pavajjAe suMdaratarA bhogA, Jain Education international Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIArazyaka mala ya0 vRttI devAdhi upodghAte devamUrtiH // 392 // yArijaMto'vi iMgiNimaraNeNa mato paMcasailAhivaI jAto, sahassa niveo jahA esa annANI bhogANa karja kilissaitti, kumAranaamhe jANaMtA kIsa acchAmotti pavaito, kAlaM kAUNa anue uvavanno,ohiNA taM pecchai / annayA naMdIsaravarajatAe handIvRttaM palAyaMtassa par3ahato galae olaio, tA vAyaMto naMdIsaraM gato, saDo Agato taM pecchai, mo tassa teyaM asahamANo palAyai, so teyaM sAharittA bhaNai-bho ! mamaM jANasi !, so bhagai-ko sakkAie iMde na yANai ?, tAhe taM sAvagarUvaM daMsei31 jANAvito ya, tAhe saMvegamAvaNNo bhaNai-saMdisaha iyANiM kiM karemi ?, bhaNai-baddhamANasAmissa paDimaM kareha, tato da |te sammattavIyaM hohii, tAhe mahAhimavaMtAto gosIsacaMdaNarukkhaM chettUNa tattha paDimaM nivatteUNa kaTThasaMpuDe chubhittA sa rahasA samAgato samudde, pavahaNaM pAsai uppAieNa chammAse bhamaMtaM, tAhe taM uppAiyaM teNa uvasAmiyaM, sA ya khoDI | dinA, bhaNiyA ya-devAhidevarasa paDimA kAyabA, vIyabhae uttAriyA, udAyaNo rAyA tAvasabhatto, tassa pabhAvaI devI |samaNovAsiyA, udAyaNassa vANiehiM (kahiyaM-) devAhidevassa paDimA kareyavA iti, tAhe iMdAINaM kIrai, parasU na vahai, pabhAvatIe suyaM, sA bhaNai-baddhamANasAmI devAhidevo tassa kIrau, vAhio parasU, vihaDiyaM kaTThasaMpuDaM, diTThA puvanimmiyA bhayavato vaddhamANasAmissa paDimA, aMteure ceiye pabhAvatI NhAyA tisaMjhaM accei, annayA devI naccai, rAyA vINaM vAei, so devIe sIsaM na pecchai, addhiI se jAyA, vINAvAyaNaM hatyAo bhaTuM, devI ruvA, bhaNai-kiM duTu // 392 // nacciyaM !, nibaMdhe siha, sA bhaNai-kiM mama 1, suciraM sAvayattaNamaNupAliyaM, annayA ceDiM hAyA bhaNatipotAI ANehi, tAe rattagANi ANIyANi, rudvA adAeNa AhayA, ceiyagharaM pavisaMtIe rattagANi devitti, aayaa| Jain Education liter For Private & Personal use only jainelibrary.org Vil Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ceDI mayA, tAhe ciMtei-khaMDiyaM mae vayaM, kiM jIvieNati, rAyANaM ApucchA-bhattaM paJcakkhAmiti, nibaMdherAyA| 4] bhaNai-jai paraM bohesi, paDissuyaM, bhattapaJcakkhANeNa mayA, devalogaM gayA, jiNapaDimaM devadacA dAsaceDI khujA sussasii, devo udAyaNaM saMbohei, so ya tAvasabhatto, tAhe devo tAvasarUvaM karei, amayaphalANi gahAya Agato, raNNA AsA iyANi, bhaNito-kahiM eyANi phaLANi', bhaNai-nagarassa adUrasAmante, tahiM teNa samaM gato, tehiM pAraddho, nAsaMto 4AvaNasaMDe sAhavo pecchai, vehiM dhammo kahito, saMbuddho, attANaM darisei, ApucchittA yato jAva atyANIe ceva attANaM pecchAi, evaM saDDo jaato| io ya gaMdhArato sAvago sabAto jammabhUmIto baMdittA veyaDhe kaNagapaDimAto suNittA uvavAseNa Thito, jai vA mato: dihAu vA, devayAe daMsiyAto, tuhA ya sabakAmiyANa guliyANa sayaM dei, tato nito suNei-vIyabhae jiNapaDimA yosIsacaMdaNamaI, taM vaMdao ei, caMdai, tattha rogI jAto, devadattAe paDiyario, tuDeNa se tAto guliyAto dinnAto. so padaito / annayA tAe ciMtiya-mama kaNagasariso vanno bhavautti, tato jaccakaNagavannA jAyA, puNo ciMtei-bhoge bhuMjAmi, esa rAyA tApa mama piyA anne ya gohA, tAhe pajjoyaM roei, taM maNami kAuM guliyaM khAi, tassavi devayAe kahiyaM-erisI rUvavaitti, teNa suvanaguliyAe dUto pesio, sA bhaNai-pecchAmi tAva tumaM, so nalagiriNA rattiM Agato, diTTo, tIe abhiruio, sA bhaNai--jai paDima nesi to jAmi, tAhe paDimA annA nasthiti raviM vasiUNa paDayo, a biyapadimanvaM kAUNa Agato, tatya ThANe uvittA jIvasAmi muvaNNaguliyaM ca mahAra ujjeNiM ECREAKERAKCKCARAN Jain Education w.jainelibrary.org Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ K4 zrIAva-18 paDigato, tattha nalagiriNA muttapurIsANi mukkANi, teNa gaMdheNa save hatthI umAsA jAyA, taM ca disaM gaMdho ei, jAva udAyanazyaka mala- paloyai tAva nalagirissa parSa diha, kiMnimittamAgatotti ?, jAva ceDI na dIsai, ceDI nIyA nAma paDima paloeha, bodhaH triyaH vRttInavaraM acchaitti nivediyaM, acaNavelAe rAyA Agato, pecchai paDimAe puSpANi milANANi, tato nivannaMteNa nAyaM- puSkaraM praupodayAta paDirUvagatti, hariyA paDimA, tato geNa pajjoyassa dUto pasito-na mama ceDIe kajaM, paDimaM visajehi, so na dei,3|yotajayaH tAhe padhAvito jeTTamAse dasahiM rAIhiM samaM, uttaraMtANa ya marumi tisAe khaMdhAvAro mariumADhato, rano niveditaM, ta // 39 // tato'NeNa pabhAvatI ciMtiyA, AgayA, tIe tiNi pukkharANi kayANi-aggimassa majjhimassa pacchimassa, tAhe| Asattho, Agato ujjeNiM, bhaNio ya pajoo-kiM logeNa mArieNaM, tujhaM majjha ya jujhaM bhavatu, assehiM rahehiM pAehiM vA jeNa ruccai, pajjoo bhaNai-raheNa jujjhAmo, tAhe nalagiriNA paDikappieNAgato, rAyA raheNa, tato raNNA bhaNito-asaJcasaMdho'si, tahAvi te aja natthi mokkho, tato NeNa raho maMDalIe dino, hatthI vegeNa patthito, rannA raheNa dinno (jio), tAhe jaM jaM pAyaM ukkhivai tattha tattha rAyA sare chubhati, jAva hatthI paDito, oyaraMto baddho, niDAle ya se aMko kao-uddAyaNarAjadAsIpatiriti, pacchA niyagaM nagaraM padhAvito, paDimA necchaitti mukkA, aMtarA vAseNa obaddho Thito, tAhe ukkhaMdabhaeNa dasavi rAyANo dhUlIe pAgAre karittA ThiyA, jaMca rAyA jemeti taM ca pjo-10||39|| yassavi dijai, navaraM pajjosavaNAe sUeNa pucchito-kiM aja jemesi ?, tAhe so ciMtei-mArijjAmi, bhaNai-kiM aja pucchijjAsi 1, sUo bhaNai-rAyA aja pajosavaNati uvavAsito, tato soiumAraddho-mama mAyApiyA saMjayANi, na c O w Jain Education Inter .jainelibrary.org Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ K ALAKAR yANiyaM mayA jahAM aja pajjosavaNatti, ahaMpi sAvabo ukvAsaM karemi, raNNo kahiya, rAyA bhaNai-jANAmi jahA so dhutto, kiM puNa', mamaM eyaMmi baddhellae pajjosavaNaM ceva na sujjhai, tAhe mukko khAmito, paTToya se sovaNNo baddho, mA tANi akkharANi dIsihaMtu, so ya se visao dinno, tappamiI paTTabaddhagA rAyANo jAyA, puvaM mauDabaddhA AsI / vace vAsAratte rAyA gato, tattha jo vaNiyavaggo Agato so tahiM ceva Thito, tAhe taM dasapuraM jAyaM, evaM dasapuramuppaNNaM, tatya uppaNA ajrkkhiyaa| so ya rakkhito jaM piyA se jANai taM tattheva ahijito, pacchA na tIrai ghare paDhiuMti gato pADaliputtaM,cattAri vede saMgovaMge adhIto, sammattapArAyaNo sAkhApArago jAto, kiM bahuNA !, coddasavi vijAThANANi gahiyANi, tAhe Agato dasapuraM, te ya rAyakulasevagA najati rAyakule, teNa saMvidiyaM raNo kayaM jahA emi, tAhe UsiyapaDAgaM nagaraM kayaM, rAyA sayameva ammogaiyAe niggato, diho, sakkAritoya, aggAhAro ya se dino, evaM so nagareNa sadheNa abhinaMdito appaNo gharaM patto, tatthavi bAhiraMtariyA parisA ADhAi, taMpi vaMdaNakalasAisobhiyaM, tattha bAhiriyAe uvaTThANasAlAe Thito, logassa agyaM paDicchai, tAhe vayaMsayA mittA ya sabeNa pecchayA AgayA, didvaparicieNa nagarajaNeNa aggheNa ya pUito, gharaM ca se dupayacauppayahiraNNAdiNA bhariyaM, tAhe ciMtei-ammaM na pecchAmi, tAhe gharamatigato, mAyaraM abhivAei, tAe bhannai-sAgayaM puttatti, puNaravi majjhatthA caiva acchai, so bhaNai-kiM na ammo! tujjha tuTThI 1, jeNa mae enteNaM nagaraM vimhiyaM codasaNhaM vijAThANANaM Aga kae, sA bhaNai-kahaM putta ! mama tuTThI bhavi-1 ssai !, jeNa tumaM bahUNaM sattANaM vahakaraNamahijiumAgato, jeNa saMsAro vahijai teNa kahaM tUsAmi !, kiM tuma diThivAyaM 8 For Private & Personal use only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAva- paDhiumArato, pacchA so ciMtei-keriso kittito vA so hohii', jAmi paDhAmi jema mAUNa tuTThI bhavai, ki payuSaNA zyaka mala mama loyeNa tosieNaM?, tAhe bhaNai-kahiM so diThivAto !, sA bhaNai-sAhUNaM divivAdo,tAhe se nAmassa akkharatyaM ciMti- AryarakSiyA vRttI | umAraddho-dRSTInAM vAdaH dRSTivAdaH, tAva ciMtei-nAmapi ceva suMdaraM, jai koi ajhAvei ajhAmi, mAyAvi tosiyA tasyAdhyasapodayAte bhavai, tAhe bhaNai-kahiM te diDivAyajANaMtagA ?, sA bhaNai-amhaM ucchughare tosaliputtA nAna AyariyA, so bhaNai-dra yanAdi kalaM ajjhAmi, mA tumme ussuggA hoha, tAhe so rattiM diDhivAyanAmatthaM ciMteMtona ceva sutto, bIyadivase aippabhAe // 394 // ceva paTTito, tassa ya piumitto avaraggAme baMbhaNo parivasaI, teNa hijo na dihato, ajja pecchAmitti ucchulaTThIto gahAya ei, nava paDipunnAto egaM ca khaMDaM, imo ya nIi, so ya patto, ko tuma !, ajarakkhito'haM, tAhe so tuho akgRhai, sAgaya !, ahaM tujhe dahumAgato, tAhe so bhaNai-ahaM sarIraciMtAe nijAmi, eyAto ucchulaTThIto ammAe hai hatthe samappejAhi, bhaNejAsu ya-divo mae ajarakkhito, ahameva paDhamaM diTTho, sA tuTThA ciMtei-mama putteNa sohaNaM maMgalaM dihaM, nava puvA ghettavA khaMDaM ca, iyaro'vi taM ceva ciMtei-mae nava aMgANi anjhayaNANi vA ghettabANi, dasamaM na savaM, |tAhe gato ucchugharaM, tattha ciMtei-kiha evameva aimi goho jahA ayANato, jo eesiM sAvago bhavissai teNa samaM| pavisAmi, egapAse acchai palINo; tattha ya DhaDDaro nAma sAvaoDhaharasaro, so sarIraciMtaM kAUNa sAhUNa paDissayaM vaJcai // 394 // hatAhe teNa dUrahieNa tinni nisIhiyAto kayAo, evaM ca iriyAdI haDDarasareNa karei, so puNa mehAvI te avadhArei, sovi || teNeva kameNa ubhayato, sadekhi sAhUNaM vaMdaNaM kayaM, kona vaMdira sAyago, tAhe AyariehiM nAyaM-esa naksaho, pacchA hai Jain Education Inter For Private & Personal use only View.jainelibrary.org Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pucchaMti-kaco dhammAgamo, teNa bhaNiyaM-eyassa sAvagassa mUlAto, sAihiM kahiyaM-jahA esa sejAyarIe putto jo kalaM hathikhaMgheNa amiNIto, kihatti !, tAhe sarva sAhai, ahaM diThivAyaM ajjhAiuM tujhaM pAsamAgato, AyariehiM bhaNiyaM-amhaM dikkhAnbhuvagameNa ajjhAijai, bhaNai-pavayAmi, so'vi parivADIe ajjhAijai, evaM hou, parivADIe ajjhAmi, kiMtu mae ettha na jAi pavaiDaM, annatya vaccAmo, esa rAyA mamANuratto anno ya logo, pacchA mama balAvi nejA, tamhA annattha vaccAmo, tAhe taM gahAya annattha gatA, esA paDhamA sehanippheDiyA, evaM teNa acireNa kAleNa AyArAINi ekArasa aMgANi ahinjiyANi, (jAvaio) diDhivAtotosaliputtANaM AyariyANaM so'vi aNeNa gahito, tatya ajavairA suvaMti jugappahANA, tesiM divivAdo bahUo atthi, tAhe so tattha vaccai ujjeNImajjheNaM, tattha bhaddaguttANaM therANamaMtiyamuvagato, tehiMvi aNuvUhito-dhaNNo kayattho'si, ahaM saMlihiyasarIro, natthi mamaM nijAvato, tumaM nijAvago hohi, teNa tahatti paDissuyaM, tAhe acchai, tehiM kAlaM karatehiM bhaNNai-mA vairasAmiNA samaM acchejjAsi, vIsuM paDissae Thito paDhijAsi, jo tehiM samaM egabhavi rattiM vasai so teNa aNumarai, teNa paDissuyaM, kAlagate gato vairasAmisagAsaM, bAhiM Thito, te'vi suviNayaM pecchaMti, tesiM puNa thevaM siDhe jAya, tehivi taheva pariNAmiyaM, Agato, pucchito-katto ?, tosaliputvANaM pAsAto, te bhaNaMti-tujhe ajarakkhitA, Ama, sAhu sAgayaM, kahiM Thito si?, vAhi, tAhe AyariyA bhaNaMti bAhiM ThiyANa kiM jAi ajjhAiuM ?, tumaM kiM na jANasi', tAhe so bhaNai-khamAsamaNehiM ahaM bhaddaguttadherehiM dAbhaNito-zahi ThagaejAsi, te svauttama jANaMti-suMdaraM, na nikAraNaM AyariyA bhamaMti, acchaha, tAhe ajjhAi phvatto, NCER Jain Education inte library.org Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4573 NAGARIKAAGAR AhaDapiMDa paidivasaM ANei; pacchA taM sabesi pavaiyANaM dei, bhaNai ya-evaM bArasa varise bhotta, mikkhA ya natthi, jai jANaha ussaraMti saMjamaguNA to bhuMjaha, aha jANaha navi to bhattaM paccakkhAmo, tAhe bhaNaMti-kiM eriseNa vijApiDeNa bhutteNa ?, bhattaM paJcakkhAmotti, evaM nicchiyavavasAyA jAyA, AyariehiM puvAmeva nAUNa sisso vairaseNo nAma pesaNeNa paThavito, bhaNito ya-jAhe tumaM sayasahassaniSphannaM bhikkhaM labhihisi tAhe jANejjAsi-jahA naheM dubhikkhaMti, tato vairasAmI samaNagaNaparivArito ega paJcayaM vilaggiumAraddho, tattha bhattaM paJcakkhAmotti, ego ya tattha khuDago, sosAihiM vuccai-tumaM vacca, so necchai, tAhe so egaMmi gAme tehiM vimohito, pacchA giri vilaggA, khuDDago tANa gaya*maggeNa gaMtUNa mA tesiM asamAhI houtti tasseva hehA silAyale pAovagato, tato so uNheNa navaNIyamiva viraao| acirakAleNeva kAlagato, devehiM mahimA kayA, tAhe AyariyA bhaNaMti-khuDDaeNa aTTho sAhito, tatya te sAhuNo duguNANIyasaDDAsaMvegA jAyA, jai tAva bAleNa hotaeNa evaM kayaM to amhe kIsa na suMdaraM karemo ?, tatya ya devayA paDiNIyA, te sAhuNo sAviyArUveNa bhattapANeNa nimaMtei-aja me pAraNayaM kareha, tAhe AyariehiM NAyaM-jahA aciyattoggahotti, tattha ya anbhAse anno girI, taM gayA, tattha ya devayAe kAussaggo kato, sA AgaMtUNa bhaNai-aho mama aNugaho, acchai, tattha samAhIe kAlagayA, tato iMdeNa raheNa baMdiyA, payAhiNIkareMteNa taruvarAdINi dAsillANi kayANi, teNa tassa rahAvatto nAma jAyaM, tammi ya bhayavaMte addhanArAyaM dasa puvA ya vocchinnaa| so vairaseNo jo pesito pesaNeNa so bhamaMto sopArayaM patto, tattha ya sAviyA ahigayajIvAjIvAiyA IsarI, sA 15 www.iainelibrary.org Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai zrIAva. tato acireNa kAleNa nava puvANi ahinjiyANi, dasama ghettumADhataM, tAhai ajjavairA bhaNaMti-javiyAI tA kareha AryarakSi. zyaka mala- eyameyassa parikammaM, tANi pagADhaM gaNite suhumANi, tANivi javiyANi teNa cauvIsa gahiyANi, evaM tAva so ajjhaai| tadIkSAdi to ito ya se ammApiyaraM sogeNa gahitaM, ujjoyaM karissAmitti aMdhakArataraM jAyaM, tAhe tANi appA,ti, tahavina ei, upodghAta tato Daharato se bhAyA phaggurakkhito, so paTTavito, jai eha savANi pavayaMti, tAhe bhaNati-jai tANi pavayaMti to tuma ceva paDhamaM padayAhi, so pavaito, ajjhAi, so ya ajarakkhito javiesu atIva gholito, tAhe pucchai-bhayavaM! ds||395|| massa puvassa kiM gayaM ? kiM sesaM ?, tattha biMdusamuddasarisavamaMdaraehiM diThataM kareMti, biMdumettaM gayaM, samuddo acchai, tAhe so visAyamAvanno-katto mama sattI eyassa pAraM gaMtu, tato Apugchai-bhayaMvaM ahaM ca vaccAmi, esa me bhAyA tatto Agato, te bhaNaMti-ajjhAhi tAva, eso niccameva Apucchai, tattha ajavairA uvauttA-kiM mamAto ceva evaM vocchijaMtagaM!, tAhe'NeNa nAyaM jahA mama thovaM AuM, na esa puNo ehii, ato mamAhito vocchijihii eyaM dasamaM puvaM, tato teNa visajito, paTTito dasapuraM pati / ito ya vairasAmI dakSiNAvahe viharai, tesi siMbhAhiyaM jAyaM, tato NehiM sAhU bhaNiyA-mama suMThiM ANeha, tehiM ANIyA, sA teNa kanne ThaiyA, jemiUNa khAdissAmi, taM ca pamhuhUM, tAhe viyAle AvassayaM kareMtassa muhapottiyAe cAliyaM, 395 // paDiyaM, tesiM uvaogo jAto-aho samatto jAto, pamattassa ya natthi saMjamo, taM seyaM khalu me bhattaM paccakkhAittae, dievaM saMpehei, dubhikkhaM ca bArasavarisiyaM jAyaM, chinnA sabatosamantA paMthA, nirAhAraM jAyaM, tAhe vairasAmI vijAera For Private & Personal use only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAva zyaka mala ya0 vRttI upodghAte // 396 // Jain Education Intern ciMtei - kiha jIvAmo 1, na pADiekamatthi, tAhe tammi divase sayasahasseNa bhattaM niSphAiyaM, ciMtei ya- amhehiM saGghakAlamettha ujjayaM jIviyaM, mA iyANiM ettha cetra dehavaliyAe vittiM kappemo, dehavalikA nAma bhikSAvRttiH, natthi ya pADikkato, ettha | saya sahassa niSpanne bisaM choTUNa jememo to sanamokkArANi kAlaM karemo, taM ca sajjiyaM, na tAva viseNa saMjoijjai, so ya sAhU hiMDiMto tattha saMpatto, tAhe sA haTTatuTThA saMpaDilAi teNa paramanneNaM, taM cetra paramaGkaM sAhei, so sAhU bhaNai - mA bhattaM paJcAkkhAha, ahaM vairasAmiNA bhaNito - jayA tumaM sayasahassanipphaNNaM bhikUkhaM labhi hisi (tayA para subhikkhaM) tato poeNa subhikvaM bhavirasai, tAhe pavaissaha, evaM sA vAriyA, ito ya taddivasaM caiva pavahaNehiM taMdulA AgayA, jAto pADikkato, so sAhU tattheva Thito, subhikkhaM jAyaM, tANi sAvayANi tassaMtie pavaiyANi, tato vairasAmissa pauppayaM jAyaM, vaMso ya pavaDDhito / itoya ajarakkhiehiM dasapuraM gaMtUNa savo sayaNavaggo pacAvito mAyAbhagiNImAI, jo so tassa khaMto sovi tesiM aNurAgeNa tehiM ceva samaM acchai, na uNa liMga geNhai lajAe, kiha samaNato pavaissaM 1, ettha mama dhUyAto suhAo nattuio ya, kiha tAsiM purato naggato acchissaM 1, AyariyA ya taM bahuso bhaNaMti - pavayasu, so bhaNai - jai samaM juvalaeNaM kuMDiyAe chattaeNa uvAhaNAhiM jaMnovaieNa to pacayAmi, AmaMti paDissuyaM, pacAito, so karaNasajjhAyamaNuya caMtehiM geNhAviyaco, tAhe te bhajaMti -acchaha kaDippaTTaeNaM, so'vi thero bhaNai -chattaeNa viNA na tarAmi, tAhe bhaNati -acchau chattayaMpi, karageNa viNA dukkhaM uccArapAsavaNaM vosirijaM, baMbhasuttagaMpi, avasesaM sabaM pariharai, annayA ceiyavaMdagA gayA, AyariehiM puvaM ceDarUvANi gAhiyANi, bhaNaha-save vaMdAmo evaM chattailaM mottuM, evaM puNa caraNa vajrasvA misvargaH i ndracandrAdidIkSA // 396 // Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AM. sU. 67 Jain Education Intern bhaNito so ciMtei - ee mama puttagA nattugA ya vaMdijjaMti, ahaM kIsa na vaMdijAmi ?, tato so bhaNai - ahaM kiM appana - ito 1, tANi bhaNati -kato pabaiyANa chattayANi bhavaMti ?, tAhe so ciMtai eyANivi mamaM paDicoyaMti to chaDDemi, tAhe putaM bhaNai-alAhi putta ! chattaeNa, tato te bhaNati - alAhi, jAhe unhaM hoi tAhe kappo uvariM kIraja iti, puNo bhaNati - mottUrNa karagillaM, tAhe puttreNa bhaNito-mattaeNa caiva saMnAbhUmiM gacchaha, evaM jaMnovaiyaMpi moyAveMti, AyariyA bhaNati ko amhe na yANai jaha baMbhaNA iti, evaM teNa tANi sabANi mukkANi, pacchA tANi puNo bhaNati - sabe vaMdAmo mottaNaM kaDipaiillaM, tAhe so bhaNai ruTTho-saha ajjayapajaehiM mA vaMdaha, aNge vaMdihiMti mamaM, na muyai kaDipaTTagaM / tattha ya sAhU bhattaM paccakkhAyato, tAhe tassa kaDipaTTayavosiraNaDayAe varNeti - eyaM mayagaM jo vahar3a tassa mahalaM phalaM bhavati, tattha paDhamaM padmaiyA sanniyallayA - tumbhe bhaNejAha- amhe eyaM vahAmo, evaM te uTThiyA, AyariyasayaNavaggo bhaNai - amhe vahAmo, tato te bhaMDatA AyariyasagAsaM pattA, AyariehiM bhaNiyA-amhaM sayaNavarago kiM mA nijjaraM pAvau ?, tumhe ceva bhaNaha - amhe vahAmo, tAhe so thero bhaNai - kiM ettha puttA ! bahuyA nijarA ?, AyariyA bhaNaMti - AmaMti, tato so bhai-ahaM vahAmi, AyariyA bhaNati - ettha uvasaggA uppajjaMti, beDaruvANi naggati, jai tarasi ahiyAseuM to vahAhi, aha nAhiyAsesi to amhaM na suMdaraM bhavai, ( so bhaNai - ) ahiyAsissaM, evaM so thiro kao, jAhe so ukkhitto tAhe tassa maggato pavaiyAto viyAto, tAhe khuDDagA bhaNaMti-muya kaDipaTTayaM, tAhe so maDyaM mottumAraddho, anne hiM bhaNito - mA mockhasi, gurUNaM na suMdara hAhira, tattha se aNNeNa kaDipaTTato purato kAUNa doreNa baddho, tAhe so jainelibrary.org Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAvazyaka malaya0 vRttI upodghAte // 397 // MEXICLE lajito taM vahada, maggato mama suNhAI pecchaMti, evaM teNa uvasaggo udvitottikAUNa cUI, pacchA Agato taheva, taahe| AryarakSiAyariyA bhaNaMti-kiM khaMtA! imaM ?, so bhaNai-uvasaggo uhito, AyariyA bhaNaMti-ANeha sADayaM, tAhe bhaNai-kiMtha tavRtta vRddhasADaeNaM, di8 jaM daTTacaM, colapaTTago ceva havau, evaM tA so colapaTTayaM geNhAvio, pacchA bhikkhaM na hiMDai, AyariyA yAdi ciMtaMti-esa bhikkhaM na hiMDai, ko jANai kayAi kiMcI bhavai ?, tattha ekkallao kiM kAhiha, avi eso nijaraMda pAveyaco, to tahA kIrau jahA esa bhikkhaM hiMDai, egaM AyaveyAvaccaM pacchA paraveyAvaJcaMpi kAhii, evaM ciMtittA tatto'NeNa sabe sAhuNo appasAgAriyaM bhaNiyA-ahaM vaccAmi, tujhe ekallayA samuddisejjAha purato khaMtassa, tehiM paDi-17 ssuyaM, tato khaMtassa purato AyariyA bhaNaMti-tubameM khaMtassa samma vaDejaha, ahaM vaccAmi gAma, evaM gayA aayriyaa,d| te'vi sAhuNo bhikkhaM hiMDiUNa sabe ekkallayA samuddisaMti, so ciMtei-mamesa dAhii, imo dAhii, eko'vi tassa na dei, aNNo dAhii esa varAo kiM labhai 1, evaM tassa na keNai kiMci dinnaM, tAhe Asurutto na kiMci Alavati, ciMteieu kallaM tAva mama putto to pekkhaha ee jaM pAvemi, tAhe viiyadivase AgayA AyariyA, tAhe te bhaNaMti-khaMtA! kiha te sAhahiM baTTiyaM , tAhe so bhaNai-puttA! jai tumaM na hoto to ekaMpi divasaM na jIvato, eevi je aNNe mama puttA nanugA ya te'vi na kiMci deMti, tAhe te AyarieNa samakkhaM aMbADiyA, te'vi abbhuvagayA, tAhe AyariyA // 397 // bhaNati-ANeha bhAyaNANi, jaha appaNo khaMtassa pAraNayaM ANemi, tAhe so khaMto bhaNai-kiM iha mama putto hiMDihii?, logappaNAse na kayAi hiMDiyapubo, bhaNai-ahaM ceve hiMDAmi, tAhe so appaNA khaMto niggato, so ya puNa laddhisaM IDE Jain Education Inter Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNNo purAvi gihatyattaNe, so ya ahiMDato na yANai katto dAraM vA adAraM vA, tAhe so egaM gharaM avadAreNa atigato, tattha aNNadivasaM pagayaM vattelayaM, tattha gharasAmiNA bhaNito-kato avadAreNa pavaiyato atigato?, gharassa dAraM kiM nthi| jeNa avadAreNa atIsi ?, tAhe teNaM tatthuppaNNaM ceva bhaNiyaM-sirIe eMtIe kayaraMdAraM avadAraM vA!, jato atIti tto| 8| suMdarA, gihasAmiNA bhaNiyaM-deha se bhikkhaM, tattha laDDugA battIsaM laddhA, te ghettUNa Agato, AloiyamaNeNaM, pacchA AyahariyA bhaNaMti-tujhaM battIsaM sIsA hoti paraMpareNa AvaliyAThAvagA, tato AyariehiM bhaNito-khaMtA! [jA hoha tumbhe purva rAulAto kiMci lahaha savisesaM tAhe kassa deha ?, so bhaNai-vaMbhaNANaM, evaM ceva amha sAhuNo pUyaNijjA, eesiM paDhamalAbho dijau, evaM houtti sabe sAhUNaM dinnA, tAhe puNo apaNo aTThAe oiNNo, pacchA aNeNa paramannaM ghayamahusaMjuttaM ANItaM, to sayaM samuddiTTho, evaM so appaNA ceva hiMDaMto laddhisaMpanno bahUNaM bAladubalANaM AhAro jAto, evaM AyariehiM sannAyagA pavAvitA // tattha ya gacche tinni pUsamittA-ego dubaliapUsamitto ego ghayapussamitto ego vatthapUsamitto, jo dubbalito so saJjhAeNa jharai, ghayapUsamitto ghayamuppAei, tassimA laddhI-davato 4, davato ghayamuppAeyavaM, ta khettao jahA ujeNIe, kAlato jihAsADhamAsesu, bhAvato egA ghijAiNI guviNI, tIse bhattUrNa divase thovathovaM piMDateNa chahiM mAsehiM vArao ghayassa uppAito, varaM se viyAiyAe uvajunjihii,sA ya kalle vA pare vA viyAhiti, eyami avasare teNa jAiyaM, aNNaM natthi, taMpi sA hatuhA dijA, parimANato jattiyaM gacchassa uvajujjai, so ya nito pucchaikassa kittieNa ghaeNa kajja !, jattiyaM bhaNei tattiyaM ANei, vatthapUsamittassa emeva laddhI vatthesu uppAiyavesu, davato ASTROCHURCCCESCANCODE For Private & Personal use only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAva-1vatthaM, khettato vaidese nagare mahurAe vA, kAlato vAsAsu sIyakAle vA, bhAvato jahA kAi raMDA tIe dukoNa chuhAe maraM- Aryaha yamalatIe kattiUNa ekkA puttI vuNAviyA kallaM niyaMsehAmitti, etyaMtare sA pUsamitteNa jAiyA, haTTatuTThA dejA, parimANato tavace dara ya0 vRttI laddhI sabassa gacchassa uppAei / jo dubaliyapUsamitto teNa navavi puvA ahijiyA, so tANiM divA ya rattIe jharai, upodghAte evaM so jharaNAe dubbalo jAto, jai so na jharejA tAhe tassa sarca ceva pamhusejjA, tassa puNa dasapure ceva niyallayA, | mitrAdhi tANi puNa rattavaDovAsagANi AyariyANa pAsamalliyaMti, tato tANi bhaNaMti-amhaM bhikkhuNo jhANaparA, tujhaM jhANaM kAraH // 39 // natthi, AyariyA bhaNati-amhaM ceva jhANaM, esa tujhaM jo niyallato dubaliyapUsamitto so jhANeNaM ceva dubbalo, tANi* bhaNati-esa gihatyattaNe niddhAhArehiM balito Asi, iyANi natthi niddhAhAro teNa duvvalo, AyariyA bhaNaMti-esa neheNa viNA na kayAi jemei, tANi bhaNaMti-kato tujhaM neho ?, AyariyA bhaNaMti-ghayapUsamitto ANei, tANi na patiyaMti, tAhe bhaNiyANi-esa tujhaM ghare kiM AhArei ?, to tANi bhaNaMti-niddhapesalAI, tato tesiM saMbohiM nAuM tANa ghare visajito, ettAhe deha, taheva dAuM pavattANi, sovi jharai, taMpi najai chAre chubhai, tANi gADhataraM deMti, tato. nivinANi, tAhe bhaNito-ettAhe mA jharaha, aMtaM paMtaM ca AhAreha, tAhe so puNovi purANasarIro jAto, tAhe tANa uvagayaM, dhammo kahito,sAvagANi jAyANi / tattha ya gacche cattAri jaNA pahANA, so ceva dubaliyapUsamitto viMjho // 3 | phaggurakkhito goDAmAhilotti, jo so vijho so atIva mehAvI, suttatthatadubhayANaM gahaNadhAraNAsamattho, so puNa hAmuttamaMDalIe visUraha jAba parivADIe AlAvagassa ei tAva palibhajai, so Ayarie bhaNai-ahaM sucamaMDalIe visU Jain Education Inter For Private & Personal use only P .jainelibrary.org Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RECENSURESCOREGAON rAmi, jato cireNa parivADIe AlAvago ei, to mama vANAyariyaM deha, tato AyariehiM dubaliyapUsamitto tassa vANAyariyato dino, tato so kaivi divase vAyaNaM dAUNa Ayariyassa uvadvito bhaNai-mama vAyaNaM detassa nAsai, jaM ca sannAyagaghare nANuppehiyaM taM ca saMkiyaM jAyaM, tato mama ajjharaMtassa navamaM purva nassihii, tAhe AyariyA ciMteMtijai tAva eyassa paramamehAvissa evaM ajjharaMtassa nAsai annassa ciranahuMceva, te uvaogaM gayA, tato tehiM gahaNadhAraNA-10 dubalattaM NAUNa suhagahaNadhAraNAnimittaM cattAri aNuogaddArA kayA, tathA coktaM bhASyakRtA-"nAUNa rakkhiyajo maimehAdhAraNAsamaggaMpi / kiccheNaM dharamANaM supaNNavaM pUsamittaMpi // 1 // aisayakaovaogo maimehAdhAraNAiparihINe / nAUNamessapurise khettaM kAlANurUvaM ca // 2 // sANuggaho'Nuoge, vIsu kAsI ya suyavibhAgeNa / suhagahaNAinimitta nae ya suniguuhiyvibhaage||3|| savisayamasaddahaMtA nayANa tammattayaM ca geNhatA / mannatA ya virohaM aparINAmAtipariNAmA // 4 // gaccheja mA hu micchaM pariNAmA ya suhumAdibahubhee / hojA'satte ghettuM na kAlie to nyvibhaago||5|| (vizeSA. 2289-93) atra 'nae ya sunigahiyavibhAge' iti na kevalamanuyogAn pRthagakArSIt , tathA nayAMzca-naigamAdAdIn sukhagrahaNAdinimittamakArSIditi sambadhyate, kathaMbhUtAnityAha-suSTu nigRhito-vyAkhyAnirodhena channIkRto vibhAgo-vyaktatApAdanarUpo yeSAM te tathA tAn / atha kasmAnnayAn sunigRhitavibhAgAnakAdityata Aha-'savi sae'tyAdi, iha ziSyAstrividhAH, tadyathA-apariNAmA atipariNAmAH pariNAmAzca, tatra ye mandamatayo'gItArthA apadAriNatajinavacanarahasyAste apariNAmAH, ativyAzApavAdadRSTayo'tipariNAmAH, samyakapariNatajinavacanA madhyasthavR. nAuNamessapurise kheta kArachaNa dharamANaM supaNNavaM prasAmiA kayA, tathA coktaM bhASyatA Jain Education Intem ainelibrary.org Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAva zyaka mala ya0 vRttau 4 upodghAte // 399 // ttayaH pariNAmAH, tatra ye'pariNAmAste nayAnAM yaH svaH svaH - AtmIya AtmIyo viSayo jJAnameva zreyaH kriyA vA zreyasItyAdikastama zraddadhAnAH ye tvatipariNAmAste'pi yadevaikena nayena kriyAdikaM vastvabhihitaM tadeva tanmAtraM pramANatayA gRhNantaH tathA ekAntavastupratipAdakanayAnAM parasparavirodhaM ca manvAnA mA mithyAtvaM gacchantu ye'pyuktasvarUpAH pariNAmAste yadyapi na mithyAtvamiyati tathApi vistareNa nayairvyAkhyAyamAnairye sUkSmAH sUkSmatarAzca tadbhedAstAn grahItumazaktA bhaveyurityAryarakSitaiH kAlike ityupalakSaNaM utkAlike va nayavibhAgo - nayagatavistaravyAkhyArUpo na kRta iti // yaduktam 'anuyogastataH kRtazcatuddhe 'ti tatrAnuyogacAturvidhyamupadarzayati mUlabhASyakRt -- kAliyaaM ca isi bhAsiAI taio a sUrapannattI / so a diTTivAo cautthao hoi aNuogo // 124 // (mR. bhA. ) jaM ca mahAkappasuaM jANi a sesANi cheasuntANi / caraNa-karaNANuoganti kAliatthe uvagayANi // 777 // kAlika zrutam - ekAdazAGgarUpaM caraNakaraNAnuyogarUpamiti gamyate, tathA RSibhASitAni - uttarAdhyayanAdIni, dharmakathAnuyoga iti vAkyazeSaH, tRtIyo'nuyogaH- kAlAnuyogaH, sa ca sUryaprajJaptiH, upalakSaNametat candraprajJasyAdirapi tathA | sarvazva dRSTivAdazcaturtho bhavatyanuyogaH, RSibhASitAni dharmmakathAnuyoga ityuktaM, tatazca mahAkalpazrutAdInAmapi RSibhASitatvAt dRSTivAdAduddhRtya taisteSAM pratipAditatvAt dharmmakathAnuyogatvaprasaGga ityata Aha-yacca mahAkalpazrutaM yAni ca zeSANi chedasUtrANi - kalpAdIni tAni sarvANyapi varaNakaraNAnuyoga iti mantavyAni / iyANiM jahA deviMdavaMdiyA ajjarakkhiyA anuyoganayavibhA gaH // 399 // w.jainelibrary.org Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tahA bhannai-te viharaMtA mahuraM gayA, tattha bhUyaguhAvANamaMtaraghare ThibA / ito yasako devarAyA mahAvidehe sImaMdharasAmi Apucchai nigoyajIve, jAhe nigoyajIvAbhagavayA vAgariyA tAhe bhaNai-atthi puNabharahe vAse koi nigoe evaM vAgarejA, bhayavayA bhaNiyaM-atthi ajarakkhiyA, tato so mAhaNarUveNa Agato, taM ca therarUvaM kareUNa pavaiesu niggaemu atigato, tAhe so vaMdicA pucchai-bhayavaM! majjha sarIre mahallo imo vAhI, ahaM ca bhattaM paJcakkhAejA, tA jANAha mama kettiyaM AuM hoja !, javiehiM kira bhaNiyA AuseDhI, tattha uvauttA AyariyA, jAva pecchai AuM varisasayamahiyaM do tinni, tAhe ciMtei-bhAraho esa maNUso na bhavati, vijAharo vANamaMtaro vA, jAba do sAgarovamAI ThiI, tAhe bhumayAo hatthehi ukkhivittA bhaNai-sako bhavAn, bAdaMti bhaNiUNa pAesu paDito, sabaM sAhai, jahA mhaavidehe| sImaMdharasAmI pucchito tehiM kahiyaM, tato ihamAgato, taM icchAmi sorDa nigoyajIve, tAhe kahiyA, bhaNai haTatuTTho-dra saNAhaM bharahaMti, iyANiM vaccAmi, AyariyA bhaNaMti-acchaha muhuttagaM jAva saMjayA eMti, ettAhe dukkahA, saMjayA te thirA hai | bhavaMti, jahA ettAhevi deviMdA eMti, tAhe so bhaNai-jai te mamaM pecchaMti teNa ceva appasattattaNa niyANaM kAhiMti, teNa| vaccAmi, to ciMdhaM kAraM vaJca, tAhe divA gaMdhAdI parikiSNA, uvassayassa annatohuttaM bAraM kayaM, tato gao, tAhe AgayA saMjayA, te pucchaMti-kahiM eyassa dAraM, AyariehiMvAhitA-ito eha, siTuM ca jahA sakko Agato, te bhaNatiaho amhahiM na diTTo, kIsa muhuttamettaM na dharito, taM ceva sAhai, jahA appasattA maNuyA niyANaM kAhiMti, pADiheraM kAuNAigato, evaM deviNdvNdiyaa| te kayAi viharaMtA dasapuraM gayA, bahurAe akiriyAvAdI hito, jahA nathi mAyA Ast -- Jain Education Interational For Private & Personal use only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAva-18|natthi piyA evamAdiNAhiyavAdI, tattha saMghasamavAto kato, tattha vAdI natthi, tAhe saMgheNa saMghADao ajjarakkhiyasagAsaM 18 AyarakSizyaka mala haipesito, tAhe jugappahANe te gaMtUNa tesiM sAhiti, te ya mahallA, tAhe tehiM goTThAmAhilo payaTTito, tassa vAyaladdhI adhi, tavatte i. ya0 vRttau teNa gaMtUNa so vAdI niggahito, pacchA sAvagehiM goTThAmAhilo dharito, tattheva vAsArattaM Thio, ito ya AyariyA nAma upodghAte ciMteMti-ko gaNaharo bhavejA, tAhe dubbaliyApUsamitto samikkhito, jo puNa se sayaNavaggo tesiM godvAmAhilo goSThAmAhiphaggurakkhito vA abhimato, tato AyariyA sabesaddAvaittA diTuMtaM kareMti, jahA tinni kuDA-nipphAvakuDo telakuDo ghaya dUlaninhavaH // 40 // kuDo ya, te puNa tinnivi hehAhuttA nipphAvA savevi niMti, tellamavi nIi tattha puNa avayavA laggati, ghayaghaDe pahuM cevI laggai, evAmeva ajo| dubbaliyApUsamittaM prati suttatthatadubhaesu nipphAvakuDasamANo ahaM jAto, phaggurakkhiyaM prati | tellakuDasamANo, goTThAmAhilaM pati ghayakuDasamANo, ato mama sutteNa attheNa ya uvaveto dubbaliyapUsamitto tujhaM Ayarito bhavatu, tehiM paDicchiyaM, iyaro'vi bhaNito-jahA'haM vaTTito phaggurakkhiyassa goTThAmAhilassa ya tahA tume vahiyavaM,.tANivi bhaNiyANi-jahA tujhe mama vaTTiyANi tahA eyassavi baTTejaha, aviya-ahaM kara vA akae vA na rUsAmi, esa puNa na khamehiI, ato sutarAmeva eyassa vaTTejaha, evaM dovi vagge appAhittA bhattaM paJcakkhAiuM devaloga gayA, godAmAhileNa suyaM jahA AyariyA kAlagayA, tAhe Agato pucchai-ko gaNaharo Thavito, (saMgheNa kahiyaM- // 40 // dubbaliyApussamitto) kuDagadidvaito ya suto, tAhe vIsuM paDissae ThAiUNa pacchA Agato, tAhe tehiM sabehiM anbhudvito, bhaNito ya-ihaM ceva ThAhi, tAhe necchai, tato so bAhiM Thito anne buggAhei, te na sakei buggaahe| ito a AyariyA in Educnannte For Private & Personal use only Trainelibrary.org Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BECASSASSICALENCS atthaporisiM kareMti, so na suNai, bhaNai ya-tujhe nipphAvakuDagA, tAhe tesu uDhiesu vijjho aNubhAsai, taM suNei, aTThame kammapavAyapuve kammaM vannijjai, jahA kammaM bajjhai, jIvassa ya kahaM baMdho!, ettha vicAre so abhiniveseNa annahA mannaMto parUvaMto ya niNhato jaato|| anena prastAvena ka ete ninhavA ityAzaGkApanodAya tAn pratipipAdayiSurAha-* bahuraya paesa avatta samuccha duga tiga abaddhiA cev|sttee niNhagA khalu titthammi uM vddhmaannss||778|| | ekena samayena kriyA'dhyAsitarUpeNa vastuno'nutpatteH prabhUtasamayaizcotpattebahuSu samayeSu vastUtpattimadhikRtya ratAH-sakA bahuratAH, dIrghakAladravyaprasUtiprarUpiNa ityarthaH, 'paesa'tti pUrvapadalopAt jIvapradezAH pradezAH, yathA mahAvIro vIra iti, eka eva caramapradezo jIva ityabhyupagamAt jIvaH pradezo yeSAM te jIvapradezA ninhavAH, caramapradezajIvaprarUpiNa iti hRdayam , 'avatta'tti uttarapadalopAdavyaktamatAH avyaktA, yathA bhImaseno bhIma iti, vyakta-sphuTaM na vyaktamavyaktam - laskuTa, avyakaM mataM yeSAM te avyaktamatAH, saMyatAdhavagame sandigdhabuddhaya iti bhAvaH, 'samuccheya'tti utsattyanantaraM sAmastyena uta-prAvalyena prakarSeNetyarthaH chedo-vinAzaH samucchedastamadhIyate vidanti vA 'tadvettI'tyaNi sAmucchedAH, kSaNaavibhAvakA itiyAvat , 'duga'tti uttarapadalopAdekasamaye dve kriye samudite dvikriyaM tadadhIyate tadvedino vA dvaikriyAH, na kriyAdvayAnubhavaprarUpiNa ityarthaH, 'tiga'tti trairAzikAH, jIvAjIvanojIvabhedAt trayo rAzayaH samAhRtAstrisazi tatprayojanaM yeSAM te trairAzikA:-rAzitrayavyAkhyAyakA iti bhAvanA, 'abaddhigA ceva'tti spRSTaM jIvena karma na skandhavandhavat baddhamabaddhaM, abaddhameSAmastIti abaddhikAH, 'ato'nekasvarA ditIkapratyayaH, spRSTakarmavipAkaprarUpakA Jain Education Y jainelibrary.org Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAva ityarthaH, sahate-antaroditAH, upalakSaNametat tebopadhAnApalApino'pi, niNhayA khalu ti tIrthakarabhASitamarthamaminive- minTavAnA. zyaka malA zAt ninhavate-prapaJcato'palapantIti ninhavAH, ete ca miyyAdRSTayaH sUtrokArthApalapanAt, uktaM ca-"sUtroktasyaika- mAcAryA ya. vRttI syApyarocanAdakSarasya bhavati nrH| mithyAdRSTiH sUrya hi naHpramANaM jinAbhihitam // 1 // " khalviti vizeSaNe, kiM* upodghAte vizinaSTi ?-ete sAkSAdupAtA upalakSaNasUcitAzca deza visaMvAdino dravyaliGgenAmedino ninhavAH, voTikAstu vakSya mANAH sarvavisaMvAdino dravyaliGgato'pi bhinnA ninhavA iti, tIrthe varddhamAnasya, pAThAntaraM 'etesi niggamaNaM vocchAmi // 40 // ahANupubIe' iti // sAmprataM yebhya ete sapta samutpannAstAna pratipAdayannAha bahuraya jamAlipabhadhA jIvapaesA ya tiisguttaao| azvattA''sADhAo sAmuccheA''samittAo // 779 // gaMgAo dokiriyA chalugA terAsiANa uppttii| therA ya guTThamAhila puTTamabaddhaM parUviti // 780 // vahuratA jamAliprabhavAH, jamAlerAcAryAt prabhavo yeSAM te tathAvidhAH, jIvapradezAH punastiSyaguptAdutpannAH, avyaktA ASADhAt, sAmucchedA azvamitrAt, gaGgAt dvaikriyAH, SaDulUkAt trairAzikAnAmutpattiH, sthavirAzca goSThAmAhilAH spRSTamabaddhaM, kammati gamyate, prarUpayanti, pAThAntaraM-puTThamavaddhaM parUviMsu' kimuktaM bhavati-abadrikA goSThAmAhilAta, saMjAtA iti // sAmpatamete ninhavA yeSu sthAneSUtpannAstAni pratipAdayannAha // 40 // sAvatthI usamapuraM seavimA mihila ullugAtIraM / purimaMtaraMji dasapura rahavIrapuraM ca nyraaii| 781 // jamAlipramavAnAM nihavAnAM utpattisthAnaM zrAvastI, tiSyaguptapramavAnAmRSabhapuraM, bhavyaktamatAnAM zvetakkiA, sAsucche For Private & Personal use only Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S AMRATARUN dAnAM mithilA, kriyANAmullukAtIraM, trairAzikAnAM puramantaraJjikA, moThAmAhilasya izapuraM, sarvApalApinA boTikAnAM bhArathavIrapuraM, vakSyamANAnAmapi voTikAnAmutpattisthAnAmiSAnaM lApavArtha, etAni yathAkrama ninhavAnAmutpacisthAnAnihAnagarANi // atha bhagavataH samupajAtakevalasya parinirvRtasya ca kA kiyatA kAlena ninhavo jAta iti pratipAdayavAhacaudasa solasa vAsA caudasa vIsuttarA yaduNNi sayA / aTThAcIsA ya duve paMcava sayA ya coAlA // 782 // paMcasayA ghulasIA chacceva sayA navuttarA huMti / nAyuppattIi dube uppannA nichue sesA // 183 // bhagavato parddhamAnasvAmino jJAnotpatterArabhya yAvaJcaturdaza varSANi atikrAntAni tAvadatrAntare bahuratAH samutpedire,31 evaM pratipadamakSaragamanikA kAryA, bhAvArdhasvayam-jJAnotpatterevArabhya poDazavarSAtyaye jIvapradezAH, samutpannA, bhagavati nivRte canuzottaravazatAtikame avyaktamatAH, viMzatyuttara dvivarSazatAtikrame sAmucchedAH, aSTAviMzatyuttaradvivarSa zatAtyaye kriyAH, catuzcatvAriMzadadhikapaJcavarSazatAtyaye trairAzikAH, caturazItyadhikapaJcavarSazatAtyaye abaddhikAH, para hAcaiva zatAni navottarANi voTikAnAM, nANuppattII tyAdi, Adhau dvau ninhavI jamAlitiSyaguptAbhidhau yathAkramaM jJAno patterArabhya caturdazaSoDazavarSAtikrame jAto, zeSAstvavyakkAdayo nivRte bhagavati yathoktakAlAtikrame iti / adhunaa| sUcitamevArtha mUlabhASyakRt yathAkramaM spaSTayannAhacaudasa vAsANi tayA jiNeNa uppADiyassa nANassA to bahurayANa TThiI sAvatthIe samuppanA ||12||bhuu.maa.) 8- 06-1 For Private & Personal use only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAvazyaka malaya. vRttI upodghAte // 402 // MARACHANA jinena bhagavatA mahAvIreNotpATitasya jJAnasya yadA caturdaza varSANi gatAni tadA bahuratAnAM dRSTiH zrAvastyAM nagaryA | jamAlenisamutpannA // yathotpannA tathopadarzayat satrahagAthAmAha nhavatvaM |jiTThA sudaMsaNa jamAli'Nuja sAvatthi tiMdugujjANe |pNc sayA ya sahassaM DhaMkaNa jamA li muttuunn||126||(muu.bhaa.)| | kuMDapuraM nagaraM, tattha sAmissa jeTThA bhagiNI sudaMsaNA NAma, tIse putto jamAlI, so sAmissa mUle pabaito paMcahiM| saehiM sama, tassa sAmiNo ghUyA aNojaMgI nAma piyadaMsaNA, sAvi tamaNu pavaiyA sahassaparivArA, jahA pannattIe tahA |bhANiyavaM, ekArasa aMgA ahinjiyA jamAliNA, so sAmi ApucchiUNa paMcasayaparivAro sAvAyaM gato, tattha tiNduge| ujjANe koDhage ceie samosaDho, tattha se aMtatehiM rogo jAto, na taraha nisanno acchiuM, to samaNe bhaNiyAitosenAsaMdhArayaM kareha, te kAumAraddhA, atrAntare jamAlirdAhajvarAbhibhUtastAn vineyAn papraccha-saMstRtaM na vA ?, te uktavantaH-saMstRtamiti, sa cotthito jigamiSurarddhasaMstRtaM dRSTvA kruddhaH kriyamANaM kRtamityAdi siddhAntavacanaM karmodayato vitathamiti ciMtayAmAsa, kriyamANaM kRtametadbhagavadvacanaM vitathaM, pratyakSaviruddhatvAt , azrAvaNaH zabda iti vacanavat, tathAhi-arddhasaMstRtaH saMstAro'saMstRta eva dRzyate, tataH kriyamANatvena pratyakSasiddhena kRtatvadharmo'panIyate iti pratyakSa-* viruddhatA, tato yadbhagavAnAcaSTe-kriyamANaM kRtamityAdi tadanRtaM, kintu kRtameva kRtamiti, uktaM ca bhASyakRtA-"sakkhaM | // 402 // ciya satthAro na kajamANo katotti me jamhA / " (vi. 2308) anyacca-yadi kriyamANaM kRtamityabhyupagamastataH kRtasyApi karaNakriyA prapannA, tathA ca satyanumAnavirodhAdyanekadoSaprasaktiH, tathAhina kRtaM kriyamANamagre'pi bhAvAt / Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cirantanaghaTavat, atha kRtasyApi karaNakriyA tarhi kRtatvAvizeSAdAkAlamaparisamAptiH, Aha ca-"jasseha kajamANaM kayaMti teNeha vijamANassa / karaNakiriyA pavanA, tathA ca bhudosaavttii||1|| kayamiha na kanjamANaM, sabbhAvAto ciraMtaNaghaDoba / ahavA kayaMpi kIrai, kIrau nicaM na ya samattI // 2 // " (vizeSA. 2309-10) apica-kRtamiti karaNakriyayotIrNamucyate, tato yadi kRtaM tataH kriyamANatvAyogaH, karaNakriyottIrNatayA karaNakriyAyA vaikalyAd, anyacca-kRtamiti vadatA kapratyayasyAtIte kAle nirvatitamiti pratipannam , atha ca kriyamANaM pUrvamabhUtaM sampati bhavadupala-13 bhyate tataH pratyayasyAyogaH, itazcAyogo-ghaTAdInAM kartumArabdhAnAM drAdhIyasA kAlena pariniSpannatayopalabdheH kriyAprathamasamaya eva karaNakriyottIrNatvAyogAt , tathAhi-nAraMbhakriyAprathamasamaya eva ghaTAdayaH pariniSpannAH samupalabhyante, nApi zivakAdyaddhAyAM, kintu vivakSite kriyAcaramasamaye iti, tathA coktam-"kiriyAvephalaMciya pubamabhUyaM ca dIsae hotN|| didIsai dIhoyajao kiriyaakaaloghddaaiinnN||1||naarNbhecciy dIsaina sivAdaddhAe dIsai tdNte| to nahi kiriyAkAle karja *juttaM tdntmi||2||"(vishessaa. 2311-2) evaM svamataM yuktibhirupasthApyaivameva prarUpaNAM cakAra, sa cetthaM prarUpayana svagacchajasthavirairidamuktaH-he AcArya ! kriyamANaM kRtamityAdi bhagavadacanamavitathameva, pratyakSaviruddhatvAyogAt, tathAhi-kriyapramANaM nAma kriyAviSTamucyate, tadyadi kriyamANaM na kRtamityabhyupagamastarhi kriyAvaiphalyaprasaktiH, kAryotpAdanArtha hi kriyA, prathamakSaNabhAvinyA ca kriyayA kArya notpAdita kriyamANasya kRtatvAnabhyupagamAt , tadyadi prathame kriyAkSaNe kArya notpannaM tata uttareSvapi kriyAkSaNeSu tasyotpattirmA bhUta, ko hitAsAmuttarAsAM kriyANAmAtmani rUpavizeSo yena prathamayA JainEducation Intem For Private & Personal use only Phulainelibrary.org Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jamAlimatakhaNDanaM zyaka malaya. vRttI upodghAte // 40 // notpAditaM tAbhirutpAdyate ?, tasaH sarvadara kAryotsattvayogata kiyAvaiphalyagrasaktiH, atha ca dRkSa kAryasyotpattiH vivakSita kriyAcaramasamaye ghaTAderdazanAt , tataH prathamasamaye'pi kizcidutpannamiti pratipattavyaM, yaccotpannaM tannottarakriyAbhirUpAdyate, hA niSpannasyotpAdyatvAyogAd, anyathA sarvAsAmapyuttarakriyANAM tatraiva kSaya iti kAryAyogaH, tato yat yasmin samaye kArya kartumArabdhaM tattasmin samaye pariniSThAmiyattIti na kriyamANaM kRtamityAdibhagavadvacanaM pratyakSaviruddhaM, yadapyuktam 'anyacca yadi kriyamANaM kRtamityabhyupagama ityAdi' tadapyasamyak, kRtasya sataH karaNakriyAnabhyupagamAt, na khalu vayaM karaNakriyottIrNa santaM kriyamANatvenAbhyupagacchAmaH, kintu yat yasmin samaye karjumArabhyate tattasminneva samaye tadyogyakriyAyogataH pariniSpattimupaitItyetadvadAmaH, tathA ca kuto'numAnaviruddhatvAdidoSAsaGgaH 1, etena yadapyuktam-'api ca kRtamiti (kRtamityAdi'tatra ) karaNakriyottIrNasya sataH kriyamANatvAnabhyupagamAt , anyathA tubhayamapyaviruddhaM, pUrvasamaye asataH kartumArabhyamANatvAt kriyamANatvaM, tasminneva ca samaye pariniSThAmabhyupagatamataH kRtatvamiti, yaccoktam-'anyacca kRtamiti vadatetyAdi', tadapyasamIcIna, kRtaM hi nAma karaNakriyottIrNa, yacca yasmin samaye kriyamANaM tattasminneva samaye karaNakriyAyA uttIrNa, bhUyaH karaNakriyAnapekSaNAt, na ca cirakAlanirvarttitameva kRtamucyate, bhUtamAtretapratyayavidhAnAt, sA ca bhUtamAtratA kriyamANe'pi karaNakriyottIrNatvenAviziSTeti na tapratyayAsambhavaH, yadapyavAdIt 'itazcAyogo-ghaTAdInAM kartumArabdhAnAmityAdi' tadapi nibiDajaDimAvabodhakaM, yataH-pratisamayamanyadanyadvilakSaNaM kArya tattatsAmagrIvazAdupajAyate, tathAadhyakSato darzanAta, yaca yasmin samaye karnumArabhyate tatcasimeva samaye niSThAmupagacchati, yazca dIrghaH kriyAkAlo dRzyate sa prati ADIO // 403 // For Private & Personal use only tv.jainelibrary.org Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayabhAvinA parasparavilakSaNAnAM baDUnAM kAryANAM, na tvekasva, tena baducyate-'yadi kriyamANaM kRtaM tarhi ghaTaHprathamasamaya eva kriyamANaH kRta iti paripUrNa upalabhyeta, na copalabhyate, tasmAnaitatsAramiti tadapAkRtamavasevaM, prathamasamaye ghaTasya karaNAnArambhAt, gharamasamaye hi ghaTaH kartumArabdhA, sa ca tasmin samaye upalabhyate eva, prathamasamaye tu mRtpiNDAdika kartumArabdham , anyArambhe ca kathamanyadupalabhyate !, na khalu ghaTaH paTArambhe samupalabhyo bhavati, uktaM.ca-"paisamaumpanANaM paropparavilakSaNANa subahUNaM / dIho kiriyAkAlo jai dIsai kiMtha kuMbhassa? // 1 // annAraMbhe annaM kiha dIsai jaha ghaDo paDAraMbhe? / sivagAdao na kuMbho kiha dIsai so tadaddhAe // 2 // " ( vizeSA.2315-6) lokastu mRtpiNDAdInyapi kAryANi ghaTakAryAnuyAyInIti ghaTatvenAdhyavasyati, bhavAnapi ca sthUlamatitayA vyavahArapatitaH san tathaivAnekaprabhUtakAryakriyAphalamatidrAdhIyAMsaM kAlaM ghaTe lagayati, Aha-"paisamayakajakoDIniravekkho ghaDamayAbhilAso'si / paisamayakajjakAlaM thUlamai ghaDaMmi lAesi // 1 // " (vizeSA, 2318) bhagavadvacanaM ca nizcayamatAnugataM, tadeva ca pramANIkurvadbhiH sAdhubhirapi yat yatra nabhodeze yasmin samaye AstarItumArabdhaM tattatra tasmin samaye samA|stIrNameveti tattvamapekSya yuSmAn pratyavAdi-AstIrNaH saMstAraka iti, tato na kazciddoSaH / evaM so jAhe na paDivajai | tAhe asaddatA tassa vayaNaM gayA sAmisagAsaM, aNNe teNeva samaM ThiyA, piyadaMsaNAvi tattheva DhaMko nAma kumbhakAro samaNovAsato tassa ghare ThiyA, sA vaMdiumAgayA, taMpi taheva pannavei, sA tassANurAgeNa micchattaM paDiyannA ajANaM patikahei, taM ca daMkaM bhaNai, so ciMtei-esA vipaDivacA nAhaccaeNaM, tAhe so bhaNai-ahaM na yANAmi evaM visesa Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ |takhaNDana zrIAvazyaka malaya. vRttau upodghAte // 40 // tara, annayA kayAiM tIse sajjhAyaporisiM kareMtIe DhaMkeNa bhAyaNANi ubacaMteNa tatohatto iMgAlo chuDho, tato tIse saMghADIe egadeso dahro, sA bhaNai-sAvaya! kiM te saMghADI daDDA ?, tAhe so savittharaM paNNavei, sA saMbuddhA, tahatti paDisuNai, icchAmi samma paDicoyaNA, tAhe sA gaMtUNa jamAliM pannavei bahuvihaM, so jAhe na paDivajai tAhe sA sahassaparivArA sesasAhuNo asAmisagAsaM gayA, iyaro'vi egAgI caMpaM nagaroM gato, tattha sAmissa adUrasAmaMte ThiccA sAmi bhaNai-devANuppiyANaM bahave aMtevAsI samaNA chaumatthAvakkameNa vaktA, no khalu ahaM tahA chaumatthAvakkameNamavakte, ahaNNaM uppannanANadaMsaNadhare arahA jiNe kevalI bhavittA kevaliavakkameNa avakate, tae NaM bhayavaM goyame jamAliM evaM vayAsIno khalu jamAlI! kevalissa nANe vA daMsaNe vA selathaMbhAdiNA Avarijai, jai NaM tumaM jamAlI! uppannanANadaMsaNadhare tANaM imAiM do vAgaraNAI vAgarehi-sAsae loe? asAsae loe, sAsae jIe ? asAsara jIe, tae NaM se jamAlI bhayavayA goyameNaM evaM vutte samANe khubhie no kiMci paDivayaNaM dAuM saMcAei, tusiNIe ciTThai, tato bhayavaM mahAvIre jamAlI evaM vayAsI-atthi NaM jamAlI! mama bahave aMtevAsI chaumatthA je pabhU eyaM vAgaraNaM vAgarittae jahA ahaM, no puNa eyappagAraM bhAsaM bhAsittae, sAsae loe jamAlI, jaM na kayAi nAsIna kayAi na bhavai na kayAi na bhavissai, kiMtu bhuvi bhavai ya bhavissai ya, asAsae loe, jaNNaM ussappiNI bhavitA osappiNI bhavai otamiNI bhavitA ussappiNI bhavai, sAsae jIe jamAlI, jannaM na kayAi nAsI jAva na bhavissai ya, asAsae jIe, je neraie bhavitA tirikkhajoNIe bhavai tirikkhajoNIe bhavittA maNusse bhavati, maNusse bhavittA deve, so ya jamAlI sAmissa evamAikkhamANassa eya // 404 // Jain Education For Private & Personal use only K aw.jainelibrary.org Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CREKARSAARCARAK maTuM no saddahai, asaddahate sAmissa aMtiyAto avakkamai, avakkamittA bahUhiM asambhAvubhAvaNAhiM micchattAbhiniveseNa appANaM paraM ca buggAhemANe bahUI vAsAI sAmanapariyAgaM pAuNittA bahUhiM chahaDhamAIhiM appANaM bhAvitA addhamAsiyAe saMlehaNAe attANaM jhosittA tassa ThANassa aNAloiyapaDikkate kAlaM kiccA laMtae kappe terasasAgarovamahiIe kibisaesu devesu uvvnno|| akSarANi tvevaM nIyate-jyeSThA-mahatI sudarzanAbhidhAnA bhagavato bhaginI tasyAH putro nAma jamAliH, tasya anavadyAGgI nAma bhagavato duhitA gRhiNI, anye tu vyAcakSate-jyeSThA sudarzanA anavadyAGgIti jamAligRhiNInAmAni, zrAvastyAM nagaryA tiMdukodyAne, jamAlenihavasya dRSTirutpanneti vAkyazeSaH, tatra paJca zatAni sAdhUnAM sahasraM cAryikANAm , eteSAM ca madhye yaH svayaM na pratibuddhaH sa jamAliM muktvA zeSaH sarvo'pi DhaDDena pratibodhitaH / gataH prathamo nivH| sAmprataM dvitIyaM pratipAdayatisolasa vAsANitayA jiNeNa uppaaddiassnaannss| jIvapaesiadiTThI usabhapurammI smuppnnaa||127||(m.bhaa.) jinena bhagavatA mahAvIreNotpAditasya jJAnasya-kevalajJAnasya yadA SoDaza varSANi atikrAntAni tadA jIvapradezikadRSTiH RSabhapure samutpannA / kathamutpannA !, rAyagiha nagaraM, tattha guNasilayaM ceiyaM, taMmi vasU nAma bhayavaMto AyariyA coddasapuvI samosar3hA, tassa sIso tIsagutto nAma, so AyappavAyapube imaM AlAvagamajjhAi-'ege bhaMte ! jIvappaese jIvetti vattavaM siyA', no iNadve samadve, evaM do jIvappaesA tinni saMkhejA asaMkhejA vA jAva egapaesUNe'viya NaM no jIvetti vacavaM siyA, jamhA kasiNe paDipunne logAgAsapaesatullapaese jovetti vattavaM siyA' ityAdi, evamahinaMto Ww.jainelibrary.org Jain Education inte Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAva zyaka mala ya0 vRttau upodghAte mithyAtvodayato vipratipannaH san idamabhihitavAn -- yadyekAdayo jIvapradezAH khalvekapradezahInA api na jIvavyapadezaM labhante, kintu caramapradezayuktAH, tataH sa evaikaH pradezo jIvaH, jIvavyapadezasya tadbhAvabhAvitvAt sa evaM pratipAdayan guruNA'bhihito-naitadevaM, jIvAbhAvaprasaGgAt, tathAhi - bhavadabhimato'ntyo'pi pradezo na jIvaH, anyapradezatulyaparimANatvAt prathamAdipradezo vA jIvaH, zeSapradezatulya parimANatvAt antyapradezavat, na ca pUraNa itikRtvA tasya jIvatvaM * yujyate, ekaikasya pUraNatvAvizeSAt, ekamapi vinA tasyAsampUrNatvAt uktaM ca - "guruNA'bhihito jai teM paDhamapaeso // 405 // 4 na sammato jiivo| to tappariNAmocciya jIvo kahamaMtimo eso 1 // 1 // ahava sa jIvo kaha nAimotti 1 ko vA visesaheU te 1 / aha pUraNoti buddhI ekekA pUraNe tassa // 2 // " ( vizeSA. 2337-8 ) apica- kRtsnaH - paripUrNo jIva ityuktaM, tatra yadi pratipradezaM jIvatvaM na syAt tataH kathamantimapradezaprakSepe'pi samudAye jIvatvaM bhavet 1, pratyekamabhAvAt, reNuSu tailaghat, Aha ca - "jaM sabahA na vIsuM sabesuvi taM na reNutellaM va / sesesu asabbhUto jIvo kahamaMtimaparase // 1 // " ( vizeSA. 2340 ) atha kimatra yuktibhiH !, AgamaH pramANam, Agame ca zeSAH sarve'pi pradezA jIvatvena niSiddhAH, na tvantimapradezaH, tasmAt sa eva jIva iti, tadapyayuktaM, antyasyApi pradezasyaikatvena 'ege bhaMte ! jIvappaese jIvetti vattavaM siyA' ityAdinA niSiddhatvAt, kiMca-yadi tavAgamaH pramANaM tata Agame 'jamhA kasiNe paDipune logAgAsampaesa tullappae se jIve jIvetti vattavaM siyA' ityanena sarvapradezA jIvatvenAbhihitAH, samudAyasya samudAyibhyo vyatiriktasyAbhAvAt, uktaM ca- 'Ai suryami nisiMddhA sesA na u aMtimpaeso // 1 // naNu egotti nisiddho Jain Education Interoral antyaprade rAjIvamatanirAsaH // 405 // ww.jainelibrary.org Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CASA%ASTICA%E4%8+ so'vi sue jai surya pamANaM te / sutte sabapaesA bhaNiyA jIvo ma crimo||3||"ti, (vizeSA. 2342-3) atha yadi pratipradezaM jIvatvaM tarhi kathamekAdipradezAnAmAgame jIvatvaniSedhaH kRtaH !, ucyate, paripUrNasamudAyasya sata ekajIvatvakhyApanArtham, anyathA pratipradezaM jIvatvapratipAdane pratijIvaM jIvabAhulyAzaGkAprasake, evamabhidhIyamAne'pi yadA na pratipadyate 'tAhe se kAussaggo kato, evaM so bahUhiM asambhAvubbhAvaNAhiM micchattAbhiniveseNa ya appANaM paraM ca duggAhemANo gato AmalakappaM nayariM, tattha aMbasAlavaNe Thito, tattha mittasirInAma samaNovAsato, tappamuhA ya. banne, ve| niggayA AgayA sAhuNotti, pacchA so paSNavei, mitcasirI jANai jahA ee NiNhagA, tahAvi mAihANeNaM paidiNaM 4 gaMtUNa dhamma muNei, aNNayA tassa ghare saMkhaDI jAyA, tAhe teNa nimaMtiyA-tumhehiM sayameva mama gharamAgaMtavaM, te gayA, tAhe tassa niviTThassa vipulA khajagavihI nINiyA, tato ekekAto khaMDakhaMDaM dei, evaM kUrassa kusaNassa vatthassa, ve jANaMti-esa pacchA dAhii, pacchA pAesu paDito, saNaM ca bhaNai-eha vadaha sAhU paDilAbhiyA, aho ahaM dhanno sa.. punno je tubbhe mama gharaM sayamevAgayA, tAhe te bhaNaMti-kiM dharisiyAmo amhe !, so bhaNai-tujhe mae sasiddhAMteNa paDilAbhiyA, jai nacari vaddhamANasAmissa taNaeNa siddhateNa (to) paDilAbhemi, tatthe so saMyuddho bhaNai-icchAmi ajjo|| samma paDicoyaNA, tAhe pacchA sAvaraNa vihiNA paDilAbhitA, micchAdukaI kayaM, evaM te save saMbohiyA jhAloiyapa| DikaMtA viharati / amumevArthamupasaMjihIrSurAha rAyagihe guNasilae vasu dhaudasapuci tiismuttaao|shraamlkppaa nayarI mittasirI kUrapiuDAi ||128||(maa.) MUSCLASSOCCC For Private & Personal use only Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAva zyaka malaya0 vRttau podghAte // 406 // asyAH prapaJcArtha ukta eva, akSaragamanikA tvevam-RSabhapuramiti vA rAjagRhamiti vA ekArthaM, tatra rAjagRhe nagare guNazilake udyAne vasurnAma caturdazapUrvI AcAryaH samavasRtaH, tasya ziSyAt tipyaguptAdeSA dRSTirutpanneti vAkyazeSaH, sa ca | tiSyagupta AmalakalpA nAma yA nagarI tAM gataH, tatra mitrazrIH zrAvakaH, tena kUrapiuDAdinA dezIvacanametat kUrasi - kyAdinA pratilAbhanena pratibodhitaH // gato dvitIyo ninhavaH, samprati tRtIyapratipAdanArthamAha usa do vAsasayA taiyA siddhiM gayassa vIrassa / avattagANa diTThI se adhiAe samuppannA // 129 // (bhA.) siddhiM gatasya vIrasya yadA dve varSazate caturdazAdhike samatikrAnte tadA avyaktakAnAM dRSTiH zvetAmbikAyAM nagaryA samutpannA // seyaviyAe polAse ujjANe ajjAsADhA nAmAyariyA samosaDhA, tesiM bahave AgADhajogapaDivannagA ajjhAyaMti, sa evAyarito tesiM vANAyario, aNNo tattha natthi, te ya AyariyA rattiM hiyayasUleNa mayA sohamme kappe naliNigumme vimANe devattAe uvavaNNA, ohiM paraMjaMti, jAva pecchaMti sarIragaM, te ya sAhU AgADhajogapaDivaNNagA, te na jANaMti jahA AyariyA kAlagayA, tAhe taM caiva sarIragaM devo aNupaviTTho, pacchA uThavei-verattiyaM kareha, evaM teNa tesiM divappabhAveNa lahuM ceva samANiyaM, pacchA niphanne sute bhaNai-khamaha bhaMte ! jaM tumbhe mae asaMjaeNa vaMdAviyA, ahaM amugadivase kAlagato, evaM so khAmettA paDigato, tevi taM sarIragaM chaDDeUNa ciMteMti- ecciraM kAlaM asaMjato vaMdito, tato te adyattagabhAvaM bhAveti ko jANai kiM sAhU devo vA 1, to na vaMdijjanti, annahA asaMjayanamaNaM hojjA, musAvAto vA, jahA esa amugotti, evamavyaktabhAvaM pratipadyamAnAste sthavirairucire - nanu yadi parasmin sarvatra bhavatAM sandehastarhi avyaktamatakhaNDanaM // 406 // Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yenokaM devo'hamiti tatrApi kiM na sandehaH ?, sa kiM devo vA adevo veti, atha sa svayamevAcakathat ahaM devastathA 8 devarUpaM sAkSAt tasyopalabdhamato na tatra sandeho, yadyevaM tarhi ye svayaM vadanti vayaM sAdhavaH sAdhusamAcAraM ca paripUrNamaraktadviSTamanasaH kurvANAH sAkSAdupalabhyante teSu kA sandeho ? yena yUyaM parasparaM na vandadhve, apica-sAdhuvacanameva satyatayA pratipattuM yukaM, na devavacanaM, devo hi krIDAdyarthamanyathApi bhASamANaH sambhavati, na sAdhavaH, teSAmaraktadviSTatayA dAviparItArthakathanapravRtterasambhavAt, anyacca-yadi pratyakSeSvapi yatiSu bhavatAM sandehaH tarhi parokSeSu jIvAdiSu sUkSmavyava-16 hitaviprakRSTeSu sutarAmasau bhaviSyati, tataH samyaktvasyApyabhAvaH, atha manyethA jinavacanAnna tatra sandehastarhi tadeva jina vacanaM zramaNaparijJAne'pi samAnaM, tathA ca bhagavadvacanam-"AlaeNa vihAreNaM, ThANA caMkamaNeNa ya / sako suvihio tanAuM, bhAsAveNaieNa ya // 1 // " ( Ava. 1160 ni.) tasmAdvandanIyA eva yatayaH, kiJca-yathA jinapratimAM jinaguNa rahitAmapi jAnanto bhavantaH pariNAmavizudyartha vandante tathA kiM na zramaNamapi 1, ukkaM caM-"jaha vA jiNiMdapaDimaM jiNaguNarahiyaMpi jANamANAvi / pariNAmavisuddhatthaM vaMdaha taha kiM na sAhuMpi? // 1 // " (vi. 2365) atha zramaNAnAmasaMyatarUpadhAriNAM vandane tadgatapApAnumatiprasaGgo'tastadvandanapratiSedhaH, pratimAyAM tuktadoSAbhAvAd vandanamiti, tadayukta, pratimAyAmapi tathAvidhabhogA'rthivyantarAdyadhiSThitAyAM vandane tadgatapApAnumatiprasaGgasya durnivAratvAt , atha | bhavatu pratimA vyantarAdhiSThitA tathApi tAM jinavujhyA vizuddhacitto namasyan na doSabhAga bhavati, pariNAmasya vizuddhatvAt , pariNAma eva ca nizcayataH pramANam, yata uktam-"paramarahassamisINaM samattamaNipiDagajhariyasArANaM / pariNAmiyaM SANSCARRIORSCRCONCACANCEBOOK ___ Jain Education inten w.jainelibrary.org Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAva-4ApamANaM nicchayamavalaMcamANANaM ||1||"(ogh. 769) yadyevaM tarhi yatirUpamapi yatibuddhyA namasyato vizuddhacicaspa avyakamazyaka mala-JIna kazcihoSaH, pariNAmavizuddhastatrApi sadbhAvAt, Aha ca bhASyakRt-"assaMjayajaisve pAvANumaI maI, na paDimAe / tatakhaNDana yA vRttAnaNu devANugayAe paDimAivi hoja so doso // 1 // aha paDimAe~ na doso jiNabuddhIeN namato visuddhassa / to ai-1 upodghAtaruvaM namato jaibuddhIe kahaM doso // 2 // " (vi. 1367-8) athaivaM vadatAM bhavatAmatiprasaGgaH, prakaTamasaMyatarUpAnapi3 dipArzvasthAdIn namasyato vizuddhacittasya doSAbhAvaprasaktaH, tadasamyak, tadandanasya bhagavanniSiddhatayA dopahetutvAt , te // 407 // kAhi prakaTamasaMyamaceSTayA ceSTamAnAH pravacanaviDambinaH, pravacanaviDambinAM ca namanaM liGgadhAriNo viDambakasyeva pravacana hAlAghavAdisampAdakatayA doSahetuH, ato bhagavatA niSiddham , ukaMca-"jaha velaMbagaliMga jANaMtassa namato havai doso| hai| nilaMdhasaMpi nAjaNa baMdamANe dhuvaM doso // 1 // " ( A. 1149 ni.) ityAdi, ye tu samyak saMyamaceSTayA ceSTante te PIpravacanonnatikAriNo'pareSAM saMyamaviSayabahumAnotpAdakAH, ata eva santAnena tIrthapravRttihetavazceti, teSu bhavatAM vyava hArato namaskaraNamanujJAtamanekaguNasadbhAvAt, anyathA tIrthocchedaprasaktaH, tathAhi-dvau jinazAsane nayau-nizcayanayo| vyavahAranayazca, tatra mizcayanayataH sarva dujJeyaM, sAmbhogikA api hi sAdhavastattvataH kuzIlA vA akuzIlA kA cAritrika No'cAritriNo veti na jJAtuM zakyate, tatastaiH saha saMvAso'pi na bhavatAmucito, ehiNo'pi vandamAnAH kiM te tadAnI|PIngen bhASayataya uta gRhasthA eveti durlakSyamatasteSu yathoktarUpA''zIrapi na dAtuM zakyA, vratArthamupasthito'pi kiM bhavyaH / kiMvA'bhanyo yadiyA ki corobA pAradAriko veti ko veda, tataH sthitA dIkSApi ziSyANAmiti, tadevaM nizcayana-18 KRISASURBSECSROCESS Main Education Inter For Private & Personal use only Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ %AEKASA yenaiva kevasena varSamAnyupagame sakatambavahArocchedaprasaGgA, vyavahAratastu yasa sUcIkA yatiguNA:yatirivArastvavatiH, gRhasthocitanepathyAdiparikalito gRhI zeSastvagRhI, prazamasaMvegAdiguNAnvito bhava itarastvamavyA, parokSe'pi grahaNoSitasAmadhyAmapi ca paradravyAnapahArato'cauraH, parastrIsambhASaNAdiSikalo'pAramArikA, zeSastu caura pAradArikazceti jJAtuM zakyate, sato vyavahArapratistIrthAnucchedazca, tasmAjinavacanaM pramANIkurvadbhiravazya dvAvapi nayau pratipakSamyau, tatpratipattau ca pUrvapranajitAnAM vandanamiti, kaMca-"ja jiNamayaM pavajaha sA mA vavahAranicchae muyaha / vavahAraparicAe titthuccheo jso'vssN||1|| nipachayato dunevaM ko bhAve kammi vaTTae smnno||vvhaarto ya jujaha jo puSaThito carittammi // 2 // " (vizeSA. 2382-3) ityAdi, evaM bhaNamANAvi jAhe na paDivajati tAhe ugghADiyA, tato te viharatA rAyagihaM gayA, tattha moriyavaMsappasUto balabhaddo nAma samaNovAsato, teNa AgamiyA jahA ihamAgapati, vAhe TeNa gohA ANattA-vaha guNasilae je pavaiyagA te ihamANeha, tehiM ANiyA, raNNA bhaNiyA-sigdhaM kaDagamaNa mAreha, tato tehiM purisehiM hatthI kaDagAva ANIyA, tAhe te sAhuNo pabhaNiyA-amhe jANAmo, jahA tumaM sAvato, |to mamhaM (kaI) mArAyesi!, rAyA maNai-tumbha ghorA zu pAriyA Nu abhimarANu kojANAhate bhaNaMti-amhe sAhuNo, harAyA bhaNai-phiha sumbhe samaNA pAcArigA thA, ahaMpi samaNovAsato vAna vA?, lAhe te saMdhuddhA, chajiyA paDivanA, nissaMriyA jAyA, sAhe bhaMvADibA barehiM mauehiba, pachA saMyohaNahAra turtha mae isa eyArUvaM jayaMti muna khAbiyA va amumedhAryamupasaMhAra GES For Private & Personal use only Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAva- zyaka mala- ya. vRttau || upodghAte // 408 // SANSACRECE seyavi polAsADhe joge taddivasahiayasUle ya / sohammi naliNigumme rAyagihe muriabalabhadde // 130 // (mA.)disAmucche zvetAmbhyAM nagaryA polAse udyAne ASADhAkhya AcAryaH, yoge utpATite sati taddivasa eva hRdayazUle, samutpanne mRta danirAsa: iti vAkyazeSaH, sa ca saudharmakalpe nalinIgulme vimAne samutpadyAvadhinA pUrvavRttAntamavagamya vineyAnAM yogAn / sAritavAniti vAkyazeSaH / suralokagate tasmin avyaktamatAH santastadvineyA viharaMto rAjagRhe nagare mauryavaMzodbhavo balabhadro nAma rAjA, tena sambodhitA iti vaakyshessH|| uktastRtIyo nihnavaH, samprati caturthamabhidhitsurAhavIsA do vAsasayA taiyA siddhiM gayassa vIrassa / sAmucchehaadiTThI mihilapurIe samuppannA // 131 // (bhA.)/ | siddhiM gatasya vIrasya bhagavato yadA viMzatyuttare dve varSazate gate tadA sAmucchedikadRSTimithilAyAM puryA smutpnnaa| | kathamutpannA', ucyate-mihilAe nayarIe lacchighare ceie mahAgirI AyariyA, tersi sIso koDinno, tassa sIso Asa| mitto, so aNuppavAe pube neuNiyaM vatthu paDhai, tattha chinnacheyanayavattavayAe AlAvago jahA-save paDupaNNasamaya-18 neraiyA vocchijissaMti, evaM jAva vemANiyA, evaM biiyAdisamaesu vatta, etthaM tassa vitigicchA jAyA jahA sabe |paDuppaNNasamayasaMjAyA vocchijissaMti, evaM ca kutaH sukRtaduSkRtAnAM karmaNAmanubhavanam , utpAdAnantarameva sarvasya | vinAzasadbhAvAt , tathA cokaM tanmatena-"evaM ca kato kammANuveyaNaM sukayadukAmati / uppAyANaMtarato sabassaviNA-18 // 408 // sasabhAvA // 1 // " sa evamAdi prarUpayan gurubhirabhihito-vatsa ! idamekasya kSaNakSayavAdina RjusUtranayasya mataM, na sarvanayAnAM, jinamataM tu sarvanayasApekSam, ato mithyAtvaM mA bAjIt, na khalu svaparaparyAyAnantadhAtmakasya vastunaH| CACCACRORECACAD Jain Education Inter For Private & Personal use only .jainelibrary.org Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka ta kAlaparyAyamAtravinAze sarvathA vinAza upapattikSamaH, sataH sarvathA vinAzAyogAt, 'nAsato vidyate bhAvo, nAbhAvo vidyate sata' iti vacanAt, atha kimatra kurmaH ? sUtre sAkSAdevamabhihitatvAt , tadayukta, sUtre dravyArthatayA zAzvatasyApi pratipAdanAta , tathA ca sUtram-"neraiyA NaM bhaMte ! kiM sAsayA ? asAsayA ?, goyamA ! siya sAsayA, siya asAsayA, se keNadveNaM bhaMte / evaM vuccai ?, goyamA ! dabaTThayAe sAsayA pajavaTThayAe asAsayA" ityAdi, apica-save paDuppaNNasamayA neraiyA vocchijissaMtI'tyAdAvapi sUtre na sarvathA vinAzo'bhihitaH, prathamasamayAdivizeSaNopAdAnAt , tathAhiprathamasamayaviziSTA nArakA vyavacchetsyanti,na sarvathA, mUladravyAvinAzataH, evaM dvitIyAdisamayavizeSaNopAdAne'pi bhAvanIyamiti, uktaM ca bhASyakRtA-"eganayamaeNamidaM (Na) suttaM vaccAhi mA hu micchattaM / niravekkho sesANavi nayANa hiyayaM viyArehi // 1 // na ya sabahAviNAso addhApajjAyamettanAsammi / saparapajjAyANaMtadhammiNo vatthuNo jutto // 2 // vi. 2393 ) aha suttAutti maI naNu sutte sAsayaMpi niddiDha / vatthu dabahAe asAsayaM pajayahAe // 3 // (vi.2394) ta (e) sthavi na sabanAso samayAivisesaNaM jato vihiyaM / iharA na sabanAse samayAivisesaNaM juttaM // 4 // (vi.2395)" tataH kathaM sukRtaduSkRtAnAM krmnnaamnubhvnaabhaavH| evaM jAhe paNNavitoviNecchai tAhe ugyADito, tato so samucchedaM vAgareMto kaMpilapuraM gato, tattha khaMDarakkhA nAma samaNovAsagA, te ya suMkavAlA, tehiM AgamiyellagA, tato tehiM gaheUNa mAreumAraddhA, tAhe te bhayabhIyA bhaNaMti-amhehiM suyaM jahA tunbhe sAvagA, tahAvi ee sADU mAreha, te bhaNaMti mA.sU.19 Jain Education Internas For Private & Personal use only huvjainelibrary.org Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAva- je pavaiyagA te vocchinnA purva ceva, (tumha) siddhaMto esa, ato tumbhe aNNe ke'vi caurA, te bhaNaMti-mA mAreha, evaM tehiM 8 sAmucchezyaka mala- saMbohiyA paDivannA sammattaM // amumevArthamupasaJjighRkSurAha dikaH ya0 vRttI || mihilAe lacchighare mahagiri koDinna Asamitte aneuNiyaNuppavAe rAyagihe khaMDarakkhA ya ||13shaa(bhaa.) upodghAte | mithilAyAM nagaryA lakSmIgRhe caitye mahAgiraya AcAryAsteSAM ziSyaH kauNDinyaH, tasyApi ziSyo'zvamitraH, so'nupra-18 vAdAbhighAne pUrve naipuNikaM vastu paThan chinnacchedanakanayavaktavyatAyAmAlApakAnadhIyAno mithyAtvamagamat, sa ca samucchedaM // 409 // prarUpayan kAmpilyapuraM rAjagRhAparanAmakaM gataH, tatra khaNDarakSakAbhidhAnAH zramaNopAsakAstaiH prtibodhitH|| uktazcaturthoM nihavaH, samprati paJcamaM nihavamabhidhitsurAhaaTThAvIsA do vAsasayA taiyA siddhiM gayassa viirss| dokiriyANaM diTThI ullugatIre samuppannA ||13shaa(bhaa.) yadA bhagavato ve varSazate aSTAviMzatyuttare gate tadA dvikriyANAM dRSTirullukAtIre samutpannA // yathotpannA tathA pradaryateullukA nAma nadI, tIe tIre egammi kheDaTThANaM, bIyammi ullugAtIraM nagaraM, tattha mahAgirINaM AyariyANaM sIso dhaNagutto nAma Ayarito; tassavi sIso gaMgo nAma, so Ayario, so tIse nadIe puvime taDe, AyariyA se avarime taDe, // 409 // tato so sarayakAle AyariyavaMdato uccalito, so ya khallIDo, tassa khallI uNheNa Dajjhai, hehA ya sIyaleNa pANieNa| sIyaM, tato so ciMtei-jahA sutte bhaNiya-egeNa samaeNa egA kiriyA veijjai, sIyA vA usiNA vA, ahaM ca do kiriyAto veemi, ato do kiriyAto egeNa samaeNa veijjati, tAhe AyariyANa sAhai, pramANayati ca-bhavato dvAvapi yuga-18 For Private & Personal use only Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GAAAAAAAAAA% padupayogI anubhavasiddhatvAt , mama pAdazirogatazItoSNakriyAsaMvadanavat, AcAryA prAhuH kathaM yUyamevaM prApayata, na khalvekena samayena dvAvupayogI, kevalaM samayasya manasazcAtisUkSmatvAt sannapi kAlabhedo nopalakSyate, tathAhi-zIghrasaJcaraNazILaM manaH, tato yenendriyadezena yasmin kAle tanmanaH sambadhyate tadA tasminnindriyadeze tanmAtrajJAnaheturupayujyate, dUrabhinnadezavyavasthitAni ca pAdazirAMsi, tataH kathamupalabhate bhavAn yugapat dUrabhinnadeze pAdazirogatazItoSNavedanAnubhavarUpe dve kriye, uktaMca-"suhumA''sucaraM cittaM iMdiyadeseNa jeNa jaM kAlaM / saMbajjhai taM tammattanANaheuttiNo teNa[8 1 // uvalabhae kiriyAto jugavaM do duurbhinndesaato| paaysirogysiiunnhveynnaannubhvruuvaato||2||jumm / (vi.2429-30) dU itazca naikakAlamupayogadvayaM, yato'yamupayogamayo jIvastato yenendriyadezena karaNabhUtena yasmin kAle upayogavAna bhavati tadA sarvAtmanA tathAsvAbhAvyAt tanmAtropayogavAneva jAyate, nA?payukto, yathendriyopayoge vartamAno mANa-1 vakaH sarvAtmanA tadupayogamAtraH, tatastadupayogamAtropayuktazaktitvAt kathaM tatkAlamevArthAntaropayogaM gantumarhati !, tathA coktam-"uvatogamato jIvo uvajujjai jeNa jaMmi jaM kAlaM / so tammettuvayogo hoi jaheMdovayogammi // 1 // so taduvayogamettovauttasattitti tassamaM ceva / atyaMtarovayogaM jAu kahaM keNa varDaseNa? // 2 // " (vizeSA. 2431.2) tato yaduktamanubhavasiddhattvAditi sAdhanaM tadasiddhaM pratipattavyaM, dRSTAnto'pi ca sAdhyasAdhanavikalaH, kevalamatisUkSmAtI-IN |ndriyapudgalaskandhaniSpAditatvAt sUkSmaM manaH zIghraM saJcaraNazIlaM ca, kAlo'pi ca samayAvalikAdiratisUkSmaH, tata uttarAdhara-1 vyavasthApitotpalapatrazatavedha iva yadivAlAtacaka iva santamapi kAlabhedaM bhavAnnopalakSayate, Aha ca-"samayAisuhu CRECORROCRACCACC-ACNAGAR - For Private & Personal use only Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmucce zrIAva- zyaka malaya. vRttI upodghAte // 410 // mayAto manasi jugavaM ca bhinnakAlaMpi / uppalasayavehaMpiva jaha va tamalAyacakaM ca // 1 // (vize. 2433 ) evaM paNNavi-12 jamANo'vi jAhe na paDivajai tAhe ugghADito, so hiMDaMto rAyagihaM gato, mahAtavotIrappabhaM nAma pAsavaNaM, tattha dikaH maNinAgo nAma nAgo, tassa ceie ThAi, so'vi tattha parisAmagjhe kahei jahA egeNa samaeNaM do kiriyAto veijjati, tato maNinAgeNa tIse parisAe majhe bhaNiyaM-are duTThaseha ! kIsa eyamapaNNavaNaM paNNavesi ?, ettha ceva ThANe ThieNa bhayavayA vaddhamANasAmiNA vAgariyaM jahA egeNaM samaeNaM ega kiriyaM jIvo veei, tuma kiM si laDhayaro jAto, tA chaDehi eyaM vAyaM, mA te doseNa sehAmi, evaM vIhAvito uvahito bhaNai-micchAmi dukkaDaMti, uktaM ca-"maNinAgeNAraddho bhayovavattipaDivohito vottuM / icchAmo gurumUlaM gantUNa tato paDikaMto // 1 // " (vi.2450) enamevArtha saJjighRkSurAhanaikheDajaNavaulluga mahagiri dhaNagutta ajagaMge y| kiriyA dorAyagihe mahAtavotIra maNinAgo ||134||(bhaa.) | ullukA nAma nadI, tadupalakSito janapado'pyullukA, ullukAyAzca nadyA ekagin tIre dhUlIprAkArAvRtanagararUpaM kheTa, dvitIye ullukAtIraM nAma nagaraM, tatra mahAgiriziSyo dhanagupto nAma, tasyApi ziSya AryagaGgaH, sa zirasA khalvATaH, sa mArgazirasi mAse nadImuttaran pAdazirogatazItoSNavedanAnubhavato yugapat dve kriye anubhUyete iti pratipannavAna , rAja. gRhe gataH, tatra mahAtapastIraprabha nAma prazravaNaM, tatra maNinAgo nAma nAgaH, sa taM pratibodhitavAniti vAkyazeSaH / uktaH // 410 // paJcamo ninhavaH, sampati SaSThamupadarzayannAhapaMca sayA coyAlA taiA siddhiM gayassa vIrassa / purimaMtaraMjiAe terAsiyadiTTi uppannA // 135 // (bhA.) ACCAM Jain Education Inter For Private & Personal use only Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CARRANK" yadA siddhiM gatasya vIrasya bhegavato paJca varSazatAni catuzcatvAriMzadadhikAni gatAni tadA puri aMtaraJjikAyAM, makAro'lAkSaNikaH, trairAzikAnAM dRssttirutpnnaa|| kathamiti cet , ucyate-aMtaraMjiyA nAma purI, tattha bhUyaguhaM nAma ceiyaM, tattha siriguttA nAma AyariyA ThiyA, tattha balasirI nAma rAyA, tesiM puNa siriguttANaM nAma therANa bhAyaNijo rohagutto nAma sIso, so puNa annagAme Thiyallato, pacchA AyariyaM vaMdao ei, tattha ya ego parivAyago poTTaM lohapaTTeNa baMdhicA * jaMvUsAlaM ca gahAya hiMDai, pucchito bhaNai mANeNa-poTTa phuTTai, tA lohapaTTeNa baddhaM, jaMvUsAlA jahA ettha jaMbuddIve nasthi mama paDivAdI, tAhe teNa ya paDahago nINAvito, jahA suNNA parappavAyA, tassa ya poTTasAlo nAmaM kayaM, so paDahago rohagutteNa vArito, ahaM vAyaM demitti, tato so paDisehitA gato AyariyasagAsaM, Aloei-evaM mae paDahago vaarito| amumevArthamupasaMharannAhapurimaMtaraMji bhUaguha balasiri sirigutta rohagutte aparivAya puTTasAle ghosaNa paDisehaNA vAe ||136||(bhaa.) ma purI antaraJjikA, tasyA bahirbhUtaguhaM nAma caityaM, tatra zrIguptanAmAcAryaH sthitaH, tasyAM ca puri balazrInAmarAjA, tasya | cAcAryasya bhAgineyo rohagupto nAma ziSyaH, so'nyagrAme sthitaH, tasyAM ca nagaryA poTTazAlo nAma parivrAjakaH, sa vAde-18| vAdaviSaye paTahena ghoSaNAM kAritavAn , tena ca rohaguptenAnyasmAd grAmAdAgacchatA padahakaH pratiSedhitaH, Agatena cAcAyebhyo niveditam , AcAryAH prAhuH-virUpaM kRtaM, sa vidyAbhirbalIyAn, tato vAde parAjito'pi vidyAbhirupatiSThate, tAzca vidyAkhasyemAH sakSa CARRACKACCAMERIKA Jain Education in For Private & Personal use only w.jainelibrary.org Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAzikAH zrIAva- viccha sappe mRsaga migI varAhI ya kAgi poyAI / eAhiM vijAhiM so u parivAyago kuslo||137|| (bhA. zyaka mala- 'vRzciketi vRzcikapradhAnA vidyA gRhyate, 'sappatti sarpapradhAnA, 'mUsage'tti mUSikapradhAnA, tathA mRgI nAma vidyA, yA ya. vRttI mRgIrUpeNopaghAtakAriNI, evaM varAhI ca, 'kAgipoyAI' iti kAkavidyA potAkIvidyA ca, potAkI zakunikA, etAbhiupodghAte vidyAbhiH, saptamyarthe tRtIyA prAkRtatvAt , etAsu vidyAsu parivrAjakaH kuzalaH, tataH sa rohagupto'vAdIt-kimidAnI * zakyaM vApi naMSTum !, AcAryo'vocat-gRhANa vatsemAH paThitasiddhAH sapta pratipakSavidyAH, tA evopdrshyti||41|| moriya nauli birAlI vagghI sIhIya ulugiovaaii| eAovijAo giNha privvaaymhnniio||138||(bhaa.) hA vRzcikavidyApratipakSabhUtA mAyUrI, sarpavidyApratipakSabhUtA vidyA nAkulI, mUpikavidyApratipakSabhUtA biDAlI-biDAlapra dhAnA, mRgIpratipakSabhUtA vyAghrI, vArAhIpratipakSabhUtA siMhI, kAkIpratipakSabhUtA ulUkI, ovAI iti potAkIpratipakSabhUtA ulAvakI-ulAvakapradhAnA, etA vidyAstvaM gRhANa parivrAjakamathanIH, rayaharaNaM ca se abhimaMtiUNa dinnaM, jai annaMpi urdui to rayaharaNaM bhamADejAsi, to ajeo hohisi, iMdeNAvi na sakkihisi jerDa, tAhe tAto vijjAto gahAya gato sabhaM, bhaNiyaM ca'NeNa-esa kiM jANai !, eyassa ceva puvapakkho houtti, parivAyagociMtei-ete niuNA, to eyANa ceva siddhataM geNhAmi, iti vicintyAbhyadhAt-iha jIvAzcAjIvAzceti dvAveva rAzI, tathaivopalabhyamAnatvAt zubhAzubharAzidvayavadityAdi, tato rohagupto'cintayatmatpakSa evAnena gRhItastata etadbuddhiparibhavotpAdanArtha trIna rAzIn vyavasthApayAmIti cetasi paribhAvya tatpakSamadUduSat, asiddho'yaM heturanyathopalambhAt, jIvA ajIvA nojIvAzceti rAzitrayadarzanAt, 15-2511592-% // 41 // Jain Education For Private & Personal use only NAww.jainelibrary.org Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatra jIvA nArakatiryagAdayaH, ajIvA ghaTAdayaH, nojIvA gRhakokilApucchAdayaH, tato jIvAjIvanojIvarUpAstrayo rAzayastathaivopalabhyamAnatvAt, adhamamadhyamottamarAzitrayavat evamanekAbhiryutibhiH sa niSpraznavyAkaraNaH kRtaH / tAhe so parivAyago ruTTho vicchue muyai, tato so tesiM paDivakkhe more pakkhivai, tAhe tehiM vicchuesa harasu pacchA so sappe muyai, iyaro tesiM paDighAyaNatthaM naule, tAhe uMdare, iyaro tesiM majjAre, pacchA so mige, iyaro tesiM vagghe, tAhe varAhe, iyaro tersi sIhe, tato kAge, tesiM paDivakkhe ulUge, tato poyAgiM muyai, iyaro tAsiM oyAI, evaM jAhe na tarai tAhe gaddahI mukkA, sA teNa rayaharaNeNa AhatA, sA pariSAyagarasa uvariM cherittA gayA, tAhe so parivAyago hIlijaMto nicchUDho, tato- so paridhAyagaM parAjiNiUNa gato AyariyasagAsaM, Aloei jahA evaM so parivAyago jito, AyariyA bhaNaMti-kIsa te uvadvieNa na bhaNiyaM-natthi tinni rAsIto ?, mae eyarasa buddhiparibhavaNatthaM paNNaviyAto, iyANipi gaMtuM bhaNihi, so necchai, mA me ohAvaNA hojjA, puNo puNo bhaNito bhaNai-yadi nAma trayo rAzayaH prarUpitAstataH ko'tra doSo 1, jIvadezarUpasya no jIvasyAgame'pi pratipAdanAt, tathAhi - dezaniSedhaparo nozabdastatra tatra pradeze zrute prasiddhaH, tato gRhako kilApucchAdi jIvAjIvebhyo vilakSaNaM jIvadravyadezarUpaM nojIvazabdavAcyaM bhavati, gRhako kilApucchAdikaM hi na jIvattvena vyapadeSTuM zakyaM, tatkAyaikadezatvena tadvilakSaNatvAt nApyajIva iti pratipAdyaM, sphuraNAdibhistebhyo'pi vilakSaNatvAt, atha ca jIvadravyadezarUpaM tato nojIva iti, anyacca sarvanaya samUhAtmakaM jinamataM, nayAzca naigamAdayaH sapta tatra samabhirUDho nayo jIvapradezaM nojIvazabdavAcyamicchannAgame'pyabhihitaH, tathA cAnuyogadvAreSu pramANadvArAntargataM nayapramANaM vicArayatA Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAzikAH zrIAva- prokta-"samabhirUDho saddanayaM bhaNai-jai kammadhAraeNa bhaNasi to evaM bhaNa-jIve ya se paese nojIve"tti, tataH pradeza- zyaka mala-hAlakSaNo jIvaikadezo nojIvaH zrute'pyukta iti na kazciddoSaH, evaM SaDulUkenokta AcAryaH pratividhatte-yadi nAma tava zrutaMda yA vRttI pramANaM tato yadevAbhihitaM zrute tadevAGgIkarttavyaM, na zeSa, zrute ca tatra tatra pradeze dvAveva jIvAjIvalakSaNau rAzI pratipAdyate,* upodghAte na tRtIyaM nojIvalakSaNaM rAzyantaram , tathA ca sthAnAGge sUtram-'duve rAsI pannattA, taMjahA-jIvA ceva ajIvA cetra, anuyogadvAreSu-kaivihA NaM bhaMte ! davA paNNattA, goyamA! duvihA paNNattA, taMjahA-jIvadayA ya ajIvadavA ya / // 412 // uttarAdhyayanapu-'jIvA ceva ajIvA ya, esa loe viyAhie' ityAdi, yadapyuktaM-'dezaniSedhaparo nozabda ityAdi', tada pyasamIkSitAbhidhAnaM, prAyeNa vivakSitadravyaikadeze dravyAtpRthagbhUte nozabdaH pravartate, sarvatra tathAprayogadarzanAt, na ca pucchAdikaM gRhakokilAdibhyo bhinnaM, tatsambaddhatvAt, tathApi hi chinne'pi gRhakokilApucchAdau tadantarAle sambaddhA eva / jIvapradezAH santi, tathA sUtre'bhidhAnAt , tathA ca vyAkhyAprajJaptisUtram-aha bhaMte ! kummo kummAvaliyA gohA gohAcaliyA goNe goNAvaliyA maNusse maNussAvaliyA mahise mahisAvaliyA eesi NaM duhA vA tihA vA saMkhejahA vA chinnANaM je aMtarA tevi NaM tehiM jIvapaesehiM phuDA, haMtA phuDA, purise NaM bhaMte ! te(siM) aMtare hattheNa vA pAeNa vA kaTThaNa vA kiliMceNa vA AmusamANe vA saMphusamANe vA AlihamANe vA vilihamANe vA aNNareNa vA tikkheNa satyajAeNaM AcchidamANe vA vicchidamANe vA agaNikAeNaM samoDahemANe vA tesiM jIvapaesANaM kiMci AvAhaM vA vivAhaM vA 8 hai uppAei chaviccheyaM vA karei !, to iNaTe samaDhe, no khalu tattha satthaM kamai" iti, atha yadyantarAle'pi jIvapradezAH // 412 // Jain Education letted For Private & Personal use only Tww.jainelibrary.org Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Intera sambaddhAH santi tataste taijasakArmmaNazarIrAnugatA varttante iti kimiti cakSuSAM na gRhyante 1, ucyate, svato jIva pradezAnAmamUrttatvAt kArmaNataijasapudgalAnAM cAtisUkSmatvAt, uktaM ca - "gihakoilAipucche chinne'vi tadaMtarAlasaMbaMdho / sutte'bhihito muhumAmuttattaNato tadaggahaNaM // 1 // (vi. 2464) nanu mA bhUccakSuSA grahaNaM, kevalaM yathA dehe pucchAdau ca sphuraNAdibhirliMGgaijIpradezAnAmupalambhanaM tathA'ntarAle'pi kasmAnna bhavati ?, ucyate, dehe dehaikadeze vA sthitAnAM teSAM tathopalabhyamAnasvabhAcatvAt vastusvabhAva eSa na paryanuyogamarhati tathAhi pradIparazmayo mUrttA api sthUlA api ca bhUkaTakuDyavaraNDakAndhakArAdisthUlamUrttavastugatA evaM grahaNamAyAnti, na kevaleSvAkAzapradezeSu, tathA svabhAvatvAd, evamatrApi bhAvanIyam uktaM ca- "gejjhA muttagayAto nAgAse jaha padIvarassIto / taha jIvalakkhaNAI dehe na tadaMtarAlaMmi // 1 // (vi. 2465) kevalamatizayinA dRSTatvAt te santIti pratipattavyAH, tato'pAntarAle'pi pradezAnAM sadbhAvataH sambaddhatvAt pucchAdikaM gRhakokilAdijIvebhyona bhinnamiti jIva eva na tu nojIva iti, yadapyuktaM 'tatra samabhirUDho nayo jIvapradezaM nojIvazabdavAcyamicchan Agame'pyabhihita' ityAdi, tanna samyak, yataH samabhirUDho'pi nayo nojIvamiti bruvANo na jIvAdanyaM pradezamabhimanyate 'jIve ya se parase' iti karmmadhArayasamAsAGgIkaraNAt uktaM ca- "nojIvaMti na jIvAdannaM dekhamiha samabhirUDhoti / iccha bei samAsaM jeNa samANAhigaraNaM so // 1 // (vi. 2476) tataH pRthagbhUtasya dezasya tenApyaparikalpanAnna tRtIyarAzisambhavaH, athavA bhavatu tasya bhinnadezaparikalpanA tathApi na tanmataM pramANam, ekanayAtmakatayA mithyArUpatvAt, pramANaM tu sarvanayamatAvarodhi samyagrUpatvAt, pramANabhUtaM ceha vastu vicAryate, tato dvAveva rAzI pratipadyatAmiti, uktaM ca- "icchau ba jainelibrary.org Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAzikA zyaka mala AGAGAMANA zrIAva- samabhiruDho desaM nojIvameganaigaM tu / micchaM taM saMmattaM sabanayamayAvaroheNa // 1 // taM jai sabanayamayaM jiNamayamicchasi pavaja do rAsI / payavippaDivattIevi micchattaM kiM na raasiisu||2||" (vi. 2479-80) apica-bhavatu bhavadabhiprA.13 ya. vRttI yeNa jIvadezasya bhedaparikalpanA nojIvazabdavAcyatA ca, tathA'pyevamajIvadezo'pi noajIvazabdavAcyaH prasajati, ta upodghAte 16 nyAyasyobhayatra samAnatvAt , tatazcatvAro rAzayaH prasaktAH-jIyA nojIvA ajIvA noajIvA iti, na trayo rAzayaH, Aha ca-"evaMpi rAsato te na tinni cattAri saMpasajaMti / jIvA tahA ajIvA nojIvA noajIvA y||1||" (vi.2473)| // 4 // tata evamapi bhavataH pratijJAvyAghAtaH, tasmAjjinavacanamevAzrayaNIyaM, na svamatyA kinycitpriklpyitvympaarsNsaarprsktH| evaM paNNavijamANo'vi na jAhe paDivajai tAhe AyariehiM ciMtiyaM-jahA esa paNaTTho bahulogaM nAsihii, to NaM rAyasabhAe gaMtUNa bahulogapaJcakkhaM nigiNhAmi, jeNa gajjhavako na havai, evaM ciMtiUNa AyariyA rAyasabhaM gayA, valasiri-18 rAyANaM bhaNaMti-teNa mama sIseNa avasiddhateNa bhaNito, amhaM duve ceva rAzI, iyANiM so vippaDivaNNo to tujhe amhaM | vAyaM suNeha, rAiNA paDissuyaM, tato tesiM rAyasabhAe rAyapurato AvaDiyaM, jahegadivasaM evaM uThAya chammAsA gayA, tAhe| rAyA bhaNai-mama raja avasIyai, tato AyariehiM bhaNiyaM-icchAe mae ecciraM kAlaM dharito, ettAhe pAsaha, kallaM|4 divase Agae nigiNhAmi, tato pabhAe bhaNai-kuttiyAvaNe parikkhijjau, tattha sabadadyANi atthi, tattha gayA, tato hai bhaNiyaM-ANeha jIve ajIve nojIve ya, tAhe devayAe jIvA ajIvA ya dinnA, nojIvA natthitti bhaNiyaM, ajIvaM vA puNo deha, evamAdicoyAlasaeNa pucchANa nigghito| amumevArthamupasaMharannAha SHANKAR // 41 // GAR Jain Education in Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * sirigutteNavi chalugo chammAsa vikaDDiUNa vaayjio|aahrnn kuttiAvaNa coyAlasaraNa pucchaann||139||(bhaa.) 21 zrIguptAcAryeNa SaTapadArthaprarUpaNAt ulUkagotratvAcca SaDulUko-rohaguptaH, ukkaM ca-"nAmeNa rohagutto gotteNAlappae isa voluugo| davAichappayatthovaesaNA so chalUgatti // // " (vi.2508) pUrva SaNmAsAn vikRSya-ativAhya vAde jito-ni gRhItaH, kathamityAha-'AharaNakuttiyAvaNe'tyAdi, svargamartyapAtAlabhUmInAM trikaM kutrikaM, tAtsyyAcavyapadeza iti bhuva natraye'pi yadvastu jAtaM tat kutrikamityucyate, tasya paNAyAnimittamApaNo-haTTaH kutrikApaNaH, yadivA ko-pRthivyAM hAtrikasya-jIvadhAtumUlAtmakasya samastalokabhAvino vastujAtasyApaNaH kutrikApaNaH, asmiMzca kutrikApaNe vaNijaH kasyApi mantrAdhArAdhitaH siddho vyantaraH suraH krAyakajanasamIhitaM samastamapi vastu kuto'pyAnIya sampAdayati, tanmUlyadravyaM tu yaNig gRhNAti, anye tvabhidadhati-NigvivarjitAH surAdhiSThitA eva te ApaNAH santi, mUlyadravyamapi sa eva vyantarasuraH svIkaroti, ete ca kutrikApaNAH pratiniyateSveva nagareSu bhavanti, na sarvatra, ee ca kutrikApaNo dRSTAnta iti vAdiprativAdipratijJAtArthanirNayasamartha ityAharaNaM, AharaNaM ca sa kutrikApaNaH tasmin yat vakSyamANabhUjalajvalanAdiviSayANAM pRcchAnAM catuzcatvAriMzaM zataM tena, tatra catuzcatvAriMzaM zatamidaM-tena rohaguptena SaT padArthAH prakalpitAH, tadyathA-dravyaguNakarmasAmAnya vizepasamavAyAH, ukkaM ca-"davaguNakammasAmannavisesA chaDao ya smvaao| ee mUlapayatthA chalugeNa pakappiyA paDhamaM // 1 // tatra dravyaM navabhedaM, tadyathA-pRthivI jalaM tejaH pavanaM AkAzaM kAlo dik AtmA manazca, ukaM ca-"bhUjalajalaNAnilanahakAladisA''yA maNo ya dvaaii| bhannati naveyAiM sacarasa guNA ime anne // 1 // " (vize.2490) CREASURESCALEGA For Private & Personal use only Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAzikAH zrIAva-14 guNAH saptadaza, tadyathA-rUpaM raso gandhaH sparzaH saGkhyA parimANaM pRthaktvaM saMyogo vibhAgaH paratvAparatve buddhiH sukhaM duHkhaM zyaka mala- icchA dveSaH prayalaca, karma paJcavidham-tadyathA-utkSepaNamavakSepaNamAkuJcanaM prasAraNaM gamanamiti, uktaM ca-"rUvarasagaMdhaphA-14 ya. vRttI sA saMkhA parimANamaha puhuttaM ca / saMjogavibhAgaparAparatavuddhI suhaM dukkhaM // 1 // icchA dosa payattA etto kammaM tayaM ca paMcaupodghAte vihaM / ukkhevaNamakkhevaNapasAraNA''kuMcaNA gamaNaM // 2 // " (vi. 2491.2) sAmAnyaM trividhaM, tadyathA-sattA 1 sAmAnyaM 2] |sAmAnyavizepazca 3, tatra dravyaguNakarmalakSaNeSu padArtheSu saduddhihetuH sattA, sAmAnyaM dravyatvaguNatvAdi, sAmAnyavizeSaH pRdhi-14 14 // vItvaM jalatvaM kRSNatvaM nIlatvamityAdyavAntarasAmAnyarUpaH, anye tvitthaM sAmAnyasya traividhyamupavarNayanti-avikalpaM mahAsAmAnyaM 1 tripadArthasadbuddhihetubhUtA sattA ra sAmAnyavizeSo dravyatvAdi 3, mahAsAmAnyasattayovizeSaNavyatyaya ityanye, dravyaguNakarmarUpapadArthatrayasadbuddhihetuH (mahA) sAmAnyaM, avikalpA satteti, antyA vizeSAH, ayutasiddhAnAmAdhArAdhe yabhUtAnAmihetipratyayaheturyaH sambandhaH sa samavAyaH, amISAM ca navAnAM dravyANAM saptadazAnAM guNAnAM paJcAnAM karmaNAM tAtrayANAM sAmAnyAnAM vizeSasamavAyayozcaikatra mIlane SaTtriMzadbhavanti, ekaikaviSayAzca catvAro vikalpAH, pRthivI apRthivI na nopRthivI noapRthivI ca, evamabAdiSvapi pratyekaM bhAvanIyaM, tataH patriMzaccaturbhirguNitAzcatuzcatvAriMzaM zataM bhavati, tataH pRthivIM dehItyukta mRttikAM dadAti, apRthivIM dehItyukte mRttikAvyatirikta toyAdi, nopRthivIM dehItyukta na kizcid dadAti toyAdikaM vA prayacchati,na pRthvyA rAzyantaraM,noapRthivItyuktAvapina kiJciddadAti, yadivA tAmeva mRttikAM dadAti, evaM sarvatra pRcchA, uttaprakAreNa dAnaM ca,na ca punaH kApi tRtIyasya rAzyantarasya pradAnamiti, Aha ca bhASyakAra:-"jIvama // 414 // Jain Education Inte For Private & Personal use only Audw.jainelibrary.org Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RECRACKC jIvaM dAnojIvaM jAi to puNarajIvaM / dei carimaMmi jIvaM na uNojIvaM na jIvadalaM // 1 // " ityAdi (vi. 2504) evaM sa paDulUkaH kutrikApaNe guruNA rAjasamakSaM nirjitaH, tato guruH zrIguptanAmA narapateH sakalalokAca paramAM pUjAmavApa, paDulUko'pi ca gurupatyanIkatvAt janaprayuktadhikkAropahato rAjJA rAjasabhAto niSkAsitaH / tataH kimityAhadavAe parAjio so nivvisao kArio nariMdeNaM / ghosAviaMca nayare jayai jiNo vaddhamANutti ||140||(bhaa.) sa rohagupto guruNA vAde parAjitaH san narendreNa nirviSayaH kAritaH, tathA paTahakapradApanena samaste'pi nagare ghoSita yathA jayati jinaH zrImAn varddhamAna iti, tasya ca rohaguptasya vAde nirjitasya bhAgineyenApi satA'nena mahatI mama pratya-10 nIkatA kRteti saJjAtaprabalakopena guruNA zirasi khelamallakaH sphoTitaH, tato'bhinivezAttena bhasmakharaNTitavapuSaiva | svamatyA dravyAdayaH padArthAH parikalpitAH, tAMzca parikalpya vaizeSikamataM prarUpayAmAsa, taccAnyaistacchiSyAdibhiH paramA sphAtimupanItam, Aha ca bhASyakRta-"teNAbhinivesAto samaivigappiyapayatthamAdAya / vaisesiyaM paNIyaM phAI kayamannamannehiM ||1||"(vi. 2507) gataH SaSTho ninhavaH, samprati saptamaM pratipipAdayiSurAhadApaMcasayA culasIA tahaA siddhiM gayassa vIrassa / abbaddhigANa diTTI dasapuranayare samuppanA // 141 // (bhA ___yadA siddhiM gatasya bhagavato vIrasya pazca varSazatAni caturazItAni samatikrAntAni tadA dazapuranagare abaddhikaninhavadRSTiH samutpannA / kathamutpannA !, ucyate-iha AryarakSitavakavyatAyAM kathAnakaM prAyaH kathitameva yAvat godhamAhilA CACAKACAMAKAMAL Jain Education Inte For Private & Personal use only 16 w .jainelibrary.org Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAva- tyAcArake viyanAnnikarmabandhacintAyAM karmodayAdabhiniviSTo vipratipannaH tatra kathAnakAnasabhA nyaka mala- kAnuvAdaparAM saGgrahagAthAmAha- . laH saptamo ya0 vRttI dasapuranagarucchraghare ajarakkhiapUsamittatiagaM ca / guTThAmAhila navaaTThamesu pucchA ya vijhassa // 142 // (bhA.) upodghAte / dasapuranagarucchughare-svakIye ikSugRhe AryarakSitastosaliputrANAmAcAryANAmantike pravrajyAM pratipannaH, tasya cAcAryapado-11 paviSTasya puSpamitratrikamabhUt, tadyathA-durbalikApuSpamitraH mRtapuSpamitro vastrapuSpamitrazca , etat prAgeva bhAvitaM, vindhyasya // 415 // durbalikApuSpamitrAcAryaproktaM vyAkhyAnamanubhASamANasya pArthe goSThAmAhilasya zRNvato navame'STame ca pUrve pRcchA'bhavat, esso'kssraarthH| bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH, tatrAyaM prakRtAbhisambandhaH-viMjho aNubhAsamANo godvAmAhilassa aTTame kammappa vAyapuve kammaM parUvei, yathA kiJcitkarma baddhaM bhavati, kizcit baddhaspRSTaM, kiMcit baddhaspRSTanikAcitaM ca, tatra yata jIvaTU pradezaH saha sambandhamAtrameva samApannaM tadvaddhaM, yathA-akaSAyasya IryApathapratyayaM karma, tacca kAlAntarasthitimanavApyaiva hai *jIvapradezebhyo vighaTate, zuSkakuDyApatitacUrNamuSTivat, baddhaspRSTaM nAma yat prathamato barddha-jIvena saha saMyogamAtramApa namityarthaH pariNAmavizeSataH spRSTam-AtmapradezairAtmIkRtamiti bhAvaH, tacca kAlAntareNa vighaTate, ArdralepakuDye sasnehacUrNavat, baddhaspRSTanikAcita nAma tadeva baddhaspRSTaM gADhatarAdhyavasAyena baddhatvAdapavarcanAdikaraNAyogyatAM nItaM, tacca kAlAntare'pi vipAkato'nubhavanamantareNa prAyo nApagacchati, gADhatarabaddhatvAt , ayaM ca trividho'pi bandhaH sUcIkalApaM // 415 // "" dRSTAntIkRtya samyageva bhAvanIyaH, guNAveSTitasUcIkalApopamaM baddhaM, lohapabaddhasUcIsaMghAtasadRzaM baddhaspRSTaM, agnitataSanenA-18 +++MATKARISAX For Private & Personal use only Saw.jainelibrary.org Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CAKACKANGANA ''hatasUcIkalApasanimaM baddhaspRSTanikAcitamiti, evaM zrutvA goSThAmAhilA pAha-namvevaM mokSAbhAvaH prasajyate, tathAhi-nA jIvAtkarma viyogamahati, anyo'nyAvibhAgabaddhatvAt svapradezavat, tasmAdevamiSyatAm puTTho jahA abaddho kaMcuiNaM kaMcuo samannei / evaM puTThamabaddhaM jIvaM kammaM samanneha // 143 // (m. bhA.) __ yathA spRSTaH-sparzamAtreNa saMyukto'baddhaH-zIranIranyAyena na lolIbhUtaH kazrukinaM puruSaM kazcakaH samanveti-samanugacchati, evaM spRSTamabaddhaM karma jIvaM samanveti / prayogazca-jIvaH karmaNA spRSTo, na baddhaH, viyujyamAnatvAt , kacakeneva tadvadvat, evaM gohAmAhileNa bhaNie viMjheNa bhaNiyaM-amhaM evaM ceva guruNA vakkhANiyaM, goTThAmAhileNa bhaNiyaM-na yANai so kiM vakkhANei?, tAhe so saMkio samANo pucchiuM gato, mA mae annahA gahiyaM bhavejA, tAhe pucchiyA AyariyA, te bhaNaMtijahA mae bhaNiyaM tahA tumaevi adhigayaM, tato vijheNa mAhilavuttato kahito, tato gurU bhaNaMti-mAhilabhaNitI micchA, kathaM, yaduktaM 'jIvAtkarma na viyujyate' ityAdi, atra pratyakSavirodhinI pratijJA, yasmAdAyuHkarmaviyogAtmakaM maraNamadhyakSasiddhameva, heturapyanaikAntikaH, anyo'nyAvibhAgabaddhAnAmapi kSIrodakAdInAmupAyato vibhAgadarzanAt , dRSTAnto'pi na sAdhanadharmAnugataH, svapradezasya yutatvAsiddhestAdrUpyeNAnAdirUpya(rUpa)tvAt , bhinnaM ca jIvAtkamrmeti, tathA yaduktaM-'jIvaH| karmaNA spRSTo na punarbaddha' ityAdi, atrApi kiM pratipradezaM spRSTonabhaseva tvaGmAtreNa kajhukeneva vAra, tatra yadi pratipradezamiti pakSastahi dRSTAntadAntikayorasAmyaM, kaJcukena pratipradezamasparzAt, atha tvaGmAtre spRSTa ityabhyupagamaH tato nApA. ntarAlagatyanuyAyi karma, paryantamAtravartitvAt , bAhyAGgamalavat , evaM sarvo'pi prANI bhavApAntarAlagatisaMbhave mokSabhAk REGNREGARHGRAT For Private & Personal use only Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAva zyaka mala. ya0 vRttau upodghAte // 416 // Jain Education Interna bhavet karmAnugamarahitatvAt muktavat, tathA antarvedanA'bhAvaprasaGgaH, tannimittakarmmasaGgasya tatrAbhAvAt, yathA siddhasya, naca bhinnadezaM vedanAnimittamiti vaktuM zakyaM, zarIrAntaragatenAtiprasaGgAt, atha svakRtatvamatrAtiprasaGganivAraNAyAlaM, tadasamyak, antarvartipradezAnAM karmmayogarahitAnAM kartRtvAyogAt, nApyantarvedanaiva nAstIti vAcyaM, bahirnirvadanasyApyantabahuzaH pratiprANi vedanAyAH svasaMvedana pramANasiddhatvAt, uktaM ca- "dehaMto jA viyaNA kammAbhAvaMmi kiMnimittA sA ? | nikAraNAvi jai to siddho'vi na veyaNArahito // 1 // jai bajjhanimittA sA tadabhAve sA na hoja to aMto / diTThAya sA subahuso bAhiM niveyaNassAvi // 2 // jaivA vibhinnadesaMpi veyaNaM kuNai kammamevaM to| kahamannasarIragayaM na veyaNaM kuNai annassa 1 // 3 // " (vi. 2525- 6-7 ) tasmAdantarapi karmAstIti pratipattavyamantarvedanAsambhavAd, anyacca-mithyAtvAdipratyayaM karmma " mithyAtvAviratikaSAyapramAdayogAH karmmabandhahetava" iti vacanAt, mithyAtvAdayazca pratipradezaM santi, tataH karmApi pratipradezamastItyabhyupagantavyam, Aha ca - " aMtovi atthi kammaM viyaNAsanbhAvato tayAeva / micchattAIpacayasanbhAvAto ya sabatthA // 1 // " ( vi. 2350 ) evaM givhiUNa so viMjheNa bhaNito- evaM AyariyA bhaNaMti, tAhe so tuNDiko Thito ciMtei - samappeu, to khoDehAmi // annayA navame puve paJcakkhANaM sAhUNa vannijjai, jahA pANAivAyaM | paccakkhAmi jAvajjIvAe ityAdi, goTThAmAhilo bhaNai-nevaM sohaNaM, kiM tarhi ?, pacakkhANaM seyaM aparimANeNa hoi kAyahaM / jesiM tu parImANaM taM dudvaM AsasA hoi // 144 // (mU. bhA. ) pratyAkhyAnaM sarvamapi aparimANena - parimANAbhAvena, kAlAvadhiM vinaiveti bhAvArthaH, kriyamANaM zreyaH, tasmAttadeva bhavati goSThAmAhilaH saptamo nihnavaH // 4160 w.jainelibrary.org Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ECRACka sAdhUnAM karttavyaM, yeSAM tu matena yAvajjIvAdikaM parimANaM pratyAkhyAnasya teSAmevatpratyAkhyAnaM duSTam-azobhanaM, yatastatra 'AsasA hoItti anusvAralopAdAzaMsA bhavati, AzaMsA ca duSTapariNAmaH, tatastadUSitaM na zobhanamiti, uktaM ca-"AsaMsA jA patte sevissAmitti dUsiyaM tIe / jeNa suryamivi bhaNiyaM pariNAmAto asaddhaM tu // 1 // rAgeNa va doseNa va pariNAmeNaM da na dUsiyaM jaMtu / taM khalu paccakkhANaM bhAvavisuddhaM muNeyavaM // 2 // " (vi.2520-1) AzaMsAdoSaduSTatAyAM cAyaM prayogaHyAvajIvakRtAvadhipratyAkhyAnamAzaMsAdoSaduSTaM parimANaparicchinnAvadhitvAt , zvaH sUryodayAtparataH pArayiSyAmItyupavAsapra-18 tyAkhyAnavat , tasmAdaparimANameva pratyAkhyAnaM zreyaH AzaMsArahitatvAt tIritAdivizuddhopavAsAdivaditi // evaM paNNavito vijheNa bhaNito-na hoi eyaM jaM tume bhaNiyaM, etyaMtare jaM tassa avasesaM navamapuvassa taM sammattaM, tato so abhini veseNa dubbaliyApUsamittasagAsaM ceva gaMtUNa bhaNai-annahA AyariehiM bhaNiyaM, annahA tumaM paNNavesi, upanyastazcAnena tatputArataH svapakSaH, tatrAcAryaH prAha-nanu yaduktaM bhavatA yAvajjIvakRtAvadhipratyAkhyAnamAzaMsAdoSaduSTamityAdi', tadayuktaM, yataH-16 kRtapratyAkhyAnAnAM sAdhUnAM na mRtA vayaM seviSyAma ityevaMrUpA AzaMsA, kintu mRtAnAM devabhave mA bhUd vratabhaMga iti kAlAvadhikaraNam , aparimANapakSe tu bhUyAMso doSAH, tathAhi-aparimANamiti ko'rthaH, kiM yAvacchaktirutAnAgatAddhA AhosvidaparicchedaH, tatra yadi yAvacchakristi, evaM sati zaktimitikAlAvadhyabhyupagamAt asmanmatAnuvAda eva, dA AzaMsAdoSo'pi ca kAlpanikastulyaH, anyacca-yathA'smatpakSe mRtasya na vratabhaGgadoSo yAvajjIvamityavadheH paripUrNatvAt 6 tathA ( tvanmate) jIvato'pi bhogAn bhuJjAnasya na syAt, etAvatyeva mama zaktiriti pratyAkhyAnasya pUrNatvAt , tathaiva Jain Education I N R wjainelibrary.org Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI Avakamala ya0 vRttau upo // 417 // nihnavaH OM " cAmyupagame prataviSayaM na kimapi bhayamiti pratyAkhyAnaM kRtvA punarbhogAsevanaM punaryathAzakti pratyAkhyAnamityanavasthA pratyA- goSThAmA hikhyAnasya, yadapi cAgame tatra tatra pradeze prasiddhavratAnAmA( pratiSiddhAnAmA)caraNe prAyazcittamekatratabhaGge sarvavratabhaGga ityAdi, 4 laH saptamo tadapi pralayamagamat, etAvatyeva mama zaktirnAdhiketi pratipattito'tIcArAdInAmanavakAzAt, Aha ca bhASyakRt"jahana vayabhaMgadoso mayassa taha jIvao'vi sevAe / vayabhaMganinbhayAto paccakkhANA'NavatthA ya // 1 // ettiyamettI sattitti nAiyAro na yAvi pacchittaM / na ya savabaya niyamo egeNavi saMjayattatti // 2 // " (vi. 2536-7) atha anAgatAddhA aparimANamiti pakSaH so'pyasamIcIno, bhavAntare'vazyaMtratabhaGgasambhavAd, apica - siddho'pi sakalAmanAgatAddhAM yAvat saMbaradhara iti saMyataH prApnoti, yAvajjIvamityavadhikaraNAbhAvAt tathA ca sati yaducyate- 'siddhe nosaMjaye noasaMjaye nosaMjayA saMjae' iti tadanavakAzam, Aha ca - " ahavA sacANAgayakAlaggahaNaM mayaM aparimANaM / teNApunnapanno mayo'vi bhaggavato nAma // 1 // siddho'vi saMjayocciya savANAgayaddhasaMvaradharotti / " ityAdi (vi. 2538-9) parimitakAlAnAmapi ca namaskArapauruSye kAsanAdipratyAkhyAnAnAM sUtrAbhihitAnAmapyucchedaprasaGgaH, aparimANatvena tasyAbhyupagatau teSAmasambhavAt, aparicchedapakSe'pi kAlAniyamAt vratabhaGgAdayo doSAstadavasthA eva tata etaddoSaparihArAya zrute yAvajjIvamiti nirdiSTaM / evaM AyariehiM paNNavito'vi jAhe na paDivajjai tAhe je aNNagacchilayA therA bahussuyA ya te pucchiyA, tevi ettiyaM ceva bhaNaMti, so bhaNai + tujjhe kiM jANaha 1, titthayarehiM ettiyaM cetra bhaNiyaM jahA'haM bhaNAmi, te bhati-tumaM na jANasi, mA titthayare AsAeha, jAhe na ThAi tAhe saMghasamavAto kato, tato saghasaMgheNa devayAe kAussaggo kato, // 417 // Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RRRR Ko++%**** 4AjA bhaddiyA sA AgayA,bhaNai-saMdisaha, tAhe sA bhaNiyA-caJca tityagaraM puccha, kiMjaM gohAmAhilo bhaNaitaM saJcaM! kiMvA dAja dubbaliyapUsamittapamuho saMgho bhaNai taMti?, tato sA bhaNai-mama aNuggahaM deha, kAussaggaM gamaNApaDiyAyanimittaM, tato ThiyA kAussaggaM, tAhe sA bhayavaMtaM titthayaraM pucchiUNa AgayA, bhaNai-jahA saMgho sammAvAdI, iyaro micchAvAdI, 4] niNhato esa sattamo, tAhe so bhaNai-esA appaDiA varAi, kA eyAe sattI gaMtUNavi!,to'vina saddahai, tAhe pUsamittA tassa samIvaM gacchaMti, bhaNaMti ya-ajo! paDivaja mA ugyADijihisi, necchai, tAhe teNa saMgheNa bajjho kato bArasaviheNaM saMbhogeNa-uvAhi 1 suya 2bhattapANe 3, aMjalI paggahe iya 4|daaynnaa 5 ya nikAe 6 ya, anbhuTANetti 7 Avare // 1 // kiikammassa 8ya karaNe, veyAvaccakaraNe 9 iya / samosaraNe 10 saMnisejjA 11 kahAe ya nimaMtaNA 12 // 2 // ityevaMlakSaNena, tato so aNAloiyaapaDikato kAlagato / gataH sakSamo ninhvH|| tadevamuktA dezavisaMvAdino ninhvaaH|| sAmpratamanenaiva prastAvena prabhUtavisaMvAdino boTikA bhaNyante, tatra kadaite saJjAtA iti pratipAdayannAha chavAsasayAI navuttarAI taiA siddhiM gayassa vIrassa / to boDiANa diTThI rahavIrapure samuppannA ||145||(bhaa.) 1 yadA siddhiM gatasya bhagavato vIrasya SaT varSazatAni nabottarANyatikrAntAni tadA rathavIrapure boTikAnAM dRSTiH smutpnnaa| kathamutpannati cet , ucyate-rathavIrapuraM nagaraM, tattha dIvagamujANaM, taMmi ajakaNhA nAma AyariyA samosaDhA, tattha ego 4. sAhassiyamallo sivabhUi nAma sa rAyANamuvagato-tumaM olaggAmi, rAyA bhaNai-parikkhAmi, aNNayA rAiNA bhaNito-bacca dAcAmuMDAghare susANe kaNhacauddasIe baliM deha, surA pasUo ya diNNo, aNNe ya purisA bhaNiyA-evamevaM eyaM bIhAvejA, so %%A A%CAR RECENGALOCHARAC For Private & Personal use only Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ boTikA: dhIAva- 13 gaMtUNa cAmuDAe baliM dAUNa chuhiNA (o) mitti tattheva susANe taM pasuyaM mAreUNa paulittA khAito, te gohA sivAvAsiehiM zyaka mala samaMtA bheravaM ravaM kareMti, tassa romunbheo'vi na jAyai, tAhe uhito gato, tehiM siDhe, vittI diNNA, aNNayA ya. vRttI so rAyA daMDe ANavei-vaccaha mahuraM geNhaha, te sabavaleNaM niggayA, sivabhUtI ya, adUrasAmaMte gaMtUNa ciMtiyaM-amhehiM na upodghAte pucchiya-kayaraM madhuraM vaccAmo, rAyA ya aviNNavaNijjo, evaM te goMgapaMtA acchaMti, sivabhUtI ya tersi smvaae| Agato bhaNai-kiM bho acchaha !, tehiM sirTa, so'vi bhaNai-dovi samaM ceva geNhAmo, te bhaNaMti-na sakkA. dalassa do, // 418 // bhAge kAuM, parivADIe ekkakkAe gahaNe bahu kAlo laggai, so bhaNai-jA dujayA taM mama samappeha, paMDumahurA samappiyA, tAhe so paDhati-zUre tyAgini viduSi ca vasati janaH sa ca janAdguNIbhavati / guNavati dhanaM dhanAcchrIH zrImatyAjJA tato hai rAjyam // 1 // evaM ca paDhittA pahAvito paMDumahuraM, teNa tattha duggo bhiNNo, paccaMtANi tAviumAraddhANi jAva nagarasesaM hai jAyaM, pacchA nagaramorohiyaM ca, tato NeNa raNNo niveiyaM, tuDeNa bhaNiyaM-bhaNa kiM demi, so ciMti bhaNai-jaM mae gahiyaM taM suggahIyaM houtti, ahaM jahicchito bhamissAmi, rAiNA bhaNiyaM-evaM hou, soya bAhiM hiMDato aDaratte ghare Agacchati vA na vA, tassa bhajjA tAva na jemei suvaI vA jAva samAgato bhavai, sA nibinnaa| annayA mAyaraM se| PvaDhei-tujjha putto divase divase aDDaratte ei, ahaM jaggAmi chuhAiyA acchAmi, tAhe tAe bhaNNai-mA dAraM dejAhi, ahaM| anja jaggAmi, sA pasuttA, iyarA jaggai, aDarate Agato bAraM maggai, mAyAe aMbADito-jattha eyAe velAe ugghAhai DiyANi bArANi tattha vacca, so niggato, bhaviyacayAe eteNa maggaMteNa sAdupaDissao ugghADao divo, tattha paviTTho, BROTHERSTATURES 41 Jain Education Inter For Private & Personal use only X ww.jainelibrary.org Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ROGRAA%CLEC+C vaMdittA bhaNai-mama pavAveha, te necchaMti, teNa sayaM loo kao, tAhe se liMgaM diNNaM, te vihariyA, puNo AgayA, raNNA AgamiyaM jahA so sivabhUtI paJcaito ihamAgato, tato sahAvita vaMdittA kaMbalarayaNaM se dinaM, AyariehiM bhaNiyaM-kiM | eeNa mahallamolleNa jaINaM, taM kiM gahiyaMti', tassa aNApucchAe phAliyaM, sAhuNo nisajAto kayAto, tAhe so kasAito, aNNayA jiNakappiyA vaNijati jahA-jiNakappiyA ya duvihA pANIpAyA paDiggadharA ya / pAuraNamapAraraNA ekekA te bhave duvihA // 1 // dugatigacaukapaNagaM nava dasa ekkArasaM va baarsgaa| ee aTTha viggappA jiNakappe hoti uvahissa // 2 // (prava. ) kesiMci duviho uvahI-rayaharaNaM muhapottI ya, annesiM tiviho-do te ceva taito * jAego kappo, caubihe do kappA, paMcavihe tinni, navavihe rayaharaNaM muhapottiyA tahA-pattaM pattAbaMdho pAyaDhavaNaM ca pAyakesa| riyaa| paDalAi rayattANaM ca gocchato paaynijogo||1||(ogh. 679) dasavihe ego kappo vaDio, egArasavihe | do kappA, bArasavihe tiNNi, etyaMtare sivabhUiNA pucchiyaM-kimiyANiM ettio uvahI dharijai! jeNa jiNakappo na kIrai, guruNA bhaNiyaM-na tIrai iyANiM, vocchinno, so bhaNai-kiM vocchijjai ?, ahaM karemi, paralogasthiNA naNu so ceva kAyabo, kiM uvahipariggaheNa ', pariggahasambhAve kasAyamucchAbhayAiyA bahavo dosA, tathAhi-vastrAdyupakaraNa|dhAraNe yadi kathamapi ca vastrAdikaM na bhavati tadA zrAvakebhyastadyAcanIyam , yAtrA ca pravacanalAghavakarIti mahAn / doSaH, tathA teSu vastreSu paribhujyamAneSu zarIrasvedamalasamparkataH SaTpadikAH sammUcchati, lasAM ca zarIrasaGgharSataH prANavipattiriti prANAtipAtavratabhaGgaprasaGgaH, i tyasaGgaH, vastrANi hi varSAkAlAdaka avazyaM prakSAlanIyAni, prakSAlane Jain Education Inter CC F ww.jainelibrary.org Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zrIAva ca vAtakAyakITikAdisattvavyAghAtaH, tathA jaghanyato'pi vastraM rUpakapakSakAdimUlyaM, tatastatpadAne dAturmahatI pIDA, boTikAH zyaka mala hImAdhukarI ca vRttirAgame pratipAditA, tatastadvRttiyuSmaJceSTitayoH parasparavirodhaH, anyacca-vastrAdikaM undhamapi pracchAda'ya. vRttI napaTikAdikaraNAya saMdhAnIyaM, mUSakabhakSitAdikaM ca sIvanIyaM, tataH sandhAnAdikaraNe sUtrArthakSaraNavyAghAtaH, apica-11 upodghAte zobhanataravastraparidhAne tathAvidhajanApekSayA taccharIrasya mahatI zobhopajAyate, Atmani cotkarSaH, tato vibhUSApratyayani-181 viDatarakarmabandhAnuSaGgaH, uktaM ca-"vibhUsAvattiyaM bhikkhU, kammaM baMdhai cikkaNaM / saMsArasAgare ghore, jeNaM paDai hai 1419 // duttare // 1 // " ( daza. 274 ) tathA durbalavastralAbhe punaridaM kuto lapsye iti mahatI mUrchA samupajAyate, sA ca mUI bhavasaritpatinimajjanakAraNaM, sarvatazca zaGkA prAdurbhavati, mamedaM grahISyati, zaGkApi ca saGkiSTAdhyavasAyarUpatvAnnara-18 kaprapAtakAriNI, caurAdyAzaGkAta eva grAmanagarAdipratibaddhatayA vihArakramAbhAvaH, ekatra vAse ca prativandho laghutetyA|dyAgamAbhihitAnekadoSAnuSaGgaH, vihArakrame ca sarvo'pyupadhiH sAdhunA svayaM voDhavya iti tadvahane bhAravahanaM, tathA ca sati mahAn zarIrasya klezastadbhAve ca sUtrArthaparimanthaH, anyacca-yadi kathamapi vihArakrame svopAzraye vA tiSThato vastrAdi taskarairapahiyate pramAdato vA nAzo bhavati tato'dhikaraNaprasaGgaH, hA! gataM me vastramityAtmani zokazca, kiJca-vastrAnujJAne tatsApekSatA bhavati, tadapekSAyAM ca vratAbhAva iti, dAturdAnAdakAryasiddhirapAtre dAnAt, AcelakyaparISahazca sUtreDa|bhihitaH, so'pi na soDho bhavet, pratikruSTaM ca parigrahanivRtti pratipAdayatA bhagavatA vastrAdikagrahaNaM, tatastagrahaNe dabhagavadAjJAvilopaH, tallayau ca dIkSAnararthakyaM, tathA gRhasthA api vastrANi paridadhati yatayo'pi, tato gRhasthayatInAma 4%ALOKHARACT KAMACROSAROGREGAROORIES hAtudAnApAdayatAtiya // 419 // Main Education Intematos For Private & Personal use only imvw.jainelibrary.org Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSatAprasaGgaprasaktiriti gRhiliGgatvAdvastraM parityaktavyaM, kica-sarvatra zrute zramaNA nirgranthAH byAvayete, vastraM ca granthastatastatparibhoge nirgranthatvavyAghAta iti zramaNavyapadezasyApyabhAvaprasaGgaH, ukaM ca-"jAyaNasaMmucchaNamo dhuvaNe pANANa hoi vaavttii| dAyArassavi pIDA saMdhaNamAIsu plimNtho||1||raaddhaa mucchA ya bhayaM avihAro ceva bhAravahaNaM ca / tenAhaDAhigaraNaM sogo ya pamAyanadve'vi ||2||saavekkhyaae dANAdakajasiddhI parIsahAsahaNaM / gurupaDikuTuM gihaliMga gaMthamo vasthadosA u||3||" (dharmasaMgrahaNyAM 10179) tata etaddoSaduSTatvAnna sAdhUnAM vastragrahaNamucitamiti, atra sthavirAH18 prAhu-yadi yAvAdoSAt vastraparityAgastata AhAro'pi parityaktavyastasyApi yAcAmantareNAsambhavAt, 'sabaM se jAiyaM | hoi, natthi kiMci ajAiya' miti(utta076 )vacanAt , Aha ca-"vatthamiha jAyaNAto jai muccai haMtameva moyvo| AhAro'vi hu jaiNA ajAito so jaM na hoi // 1 // " iti (dharma. 1025) atha manyethA dharmakAyopaSTambhaheturayamAhAra iti yAvAdoSe'pi sa pratigRhyate, gurulAghavaparyAlocanaparaM hi pAramezvaraM pravacanamiti, yadyevaM tarhi vastramapi dharmakAyaparipAlanAt mahadupakAri, tathAhi-mahati himAnIkaNAnuSakke prapatati zIte yadi tRNagrahaNAgnisevanAdi samAcarati tatastejAkAyAdijaMtuvinAzaprasaGgaH, anyAdyanAsevane tu dharmakAyasya vipattiH, sA cArSe tathAvidhapuSTakAraNamantareNa pratiSiddhA, yadyapi ca na dharmakAyasya vipattistathApi dharmadhyAnaM zItaparigatasya niyamato'pyapagacchati, athottamasaMhananopetasya dharmadhyAnasyApi nAgamo, puSTAvaSTambhatvAt , yadyevaM tata uttamasaMhananavantaM muktvA zeSANAM na pravrajyocitA, prAguktadoSaprasaGgAt, mathaca mandasaMhananAnAmapi bhagavatA tadanuprahAya pravrajyA'nujJAtA duppasahantaM caraNamityAdivacanAt, RRIAGGAGAR Jain Education Interational For Private & Personal use only Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAva zyaka mala yaH vRttI upodghAte // 420 // Jain Education Inter tato'nyAdyArambhaparihAreNa dharmmadhyAnopaSTambhahetutayA ca paramopakAri vastramiti layanamiva tadupAdeyam uktaM ca- "aha dhammakAya paripAlaNeNa uvagArago u AhAro / vatthaMpi hu evaM ciya uvagAragamo muNeyavaM // 1 // taNagahaNa aggitraNakAya vahavajjaNeNa uvagAro / tadabhAve ya viNAso aNAriso dhammakAyassa // 2 // jaivi na Nassati ciya se deho jhANaM tu niyamato calati / sIyAdiparigayasseha tamhA layaNaM va taM gejjhaM // 3 // aha uttamasaMghayaNe suhajhANassavi na hoi nAsoti / motuM tayaM na juttA u sesesuM haMta pavannA // 4 // ( dharma. 1026-9 ) yadapyuktaM 'zarIrasvedamalasamparkataH SaTpadikAH sammUrcchantItyAdi, tadapyaparibhAvitAbhidhAnaM prAyo vidhisevanAyAM sammUrcchanAyA abhAvAt, athAsti sambhavamAtramiti tatparityAgaH, hanta / tarhi dehe AhAre'pi ca sammUrcchanAsambhavo'stIti tAvapi parityaktavyau, atha tau dharmmasAdhanaM tAvantareNa dharmmasya karttumazakyatvAt tataH sammUrcchanAdoSa sambhave'pi na tau parityajyete, tadetadvastre'pi samAnaM, tasyApyuktayuktito dharmasAdhanatvAt, Aha - " saMmucchaNA na jAyai pAyaM vihisevaNAe vatthammi / saMbhavamitteNaM puNa dehAIsuMpi sA diTThA // 1 // tamhA niggaMdheNaM evaM dosaM vivajjamANeNaM / deho AhAro ciya vajjeyavo payatteNa // 2 // aha dhammasAhaNaM so vatthaMpi taheva hoi daTThabaM / bhaNitovavattitocciya jaiNo taM kAya ThiiheU // 3 // " (dharma. 1031-2-4 ) yadapyabhASata 'vastraprakSAlane vAtakAya kITikAdisattvanyAghAta' iti tadabhyasamyak, pUrvamAgamoktaprakAreNa vastrANAM parizo dhanaM, tato'pi aprAsukapAnIyaparihAreNa yatanayA prakSAlanaM, prakSAlane ca nirantaramupayoga ityevaM jinabhaNitavidhinA prakSAlane prANavipatterasambhavAt Aha ca - " jiNabhaNiyavihIe naya dhuvaNe pANANa hoi bAvacI / paDilehaNA dargApi ya boTikA: // 420 // wjainelibrary.org Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phAsuuvayogamo ya vihI // 1 // " (dharmaH 1035) atha yathoktavidhinA'pi prakSAlayato dRzyate kadAcitpANavipattistato doSa iti, tadapyayutam , Agamokkametaditi zrutabahumAnato'zaThabhAvaM yatanayA prakSAlane prANivipattAvapi doSAsambhavAt , saMsakakukSikapurIpotsargavat , tathAhi-saMsaktakukSikasya sAdhoryatanayA chAyAe.' ityAdyAgamotayA purISamazaThabhAvaM vyutsRjato gudakRmivyApattAvapi na doSabhAktvaM bhavati, prAyazcittAviSayatvAt , evamihApi bhAvanIyam, ukta-ca-"jo puNa vihIeN doso sNsttgghnniyosirnntullo| asaDhassa so'vi bhaNito pAyacchittassa'visao u||1||" (dharma. 1038) atha purIpotsargo'zakyapratIkArastato yathoktayatanayA tatra pravarttamAnasya bhavatu doSAbhAvaH, iha tu kiM nAmAzakyaM vastrAbhAve iti|, ucyate, saMyamaH, tathAhi-na zaknuvanti sAdhavaH samprati mandasattvAH zItAdikAleSu saMyamaM nirAbAdhaM paripAlayitum , ArtaraudradhyAnapravRttisambhavAt , apareSAM hInatarasattvAnAmazakyaM vastrAbhAve iti, agnyAdyArambhapravRttibhAvAca, kila 31"kAlacauka ukkosaeNa jahani tiyaM tu boddhaSa'mityAdivacanataH samastAmapi rAtri jAgradbhiH sAdhubhizcatvAraH kAlA grahItavyAH, nirantaraM kAlikamutkAlikaM vA zrutaM paThanIyaM parAvartanIyazca, etatsarvamapi kattuM zakyate zItakAle kalpaprAvaraNena, nAnyathA nAma, tathA mahAvAtotkSiptA sacittA pRthivI mahItyaparanAmaprasiddhA yA ca mahikA dhUmikAparaparyAyA yA ca pAnIyavRSTirvarSAkAlAdiSu yazcAvazyAyo lokapratIto yacca rajaH sacittamISadAtAmra caitrAdimAseSu yacca pradIpAditejaHsparzanAma tadRgatAnAM sattvAnAM kalpaiH prAvaraNe parirakSA bhavati, ukaMca-"kiM saMjamovayAraM karei vatthAi jai maI suNasu / sIya. sANaM tANaM jalaNataNagayANa sacANaM ||1||ddiyi cAtakAlaM samajhAyamjhANasAhaNamisINaM / mahimahiyAvAsosArayArakkhA SAMACROSAROKAROKACANCACAS mA.sU. Jain Education Inter For Private & Personal use only M ainelibrary.org Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAva- |nimittaM vA // 2 // " ityAdi. (di.2575-6)tato na zakyaH paripAlayituM vastraM vinA saMyama iti, yatanayA tatprakSAlane se JP boTikazyaka mala- mANavipattAvapi doSAbhAvaH, atha bahavo yathoktaM vidhimulaka yAnyathA pravarttamAnA dRzyante, tataH kathaM dossaabhaavH| nanveSa nirAsaH 4. vRttI prANinAM doSo, na pravacanasya, pravacanaM tu yathArthanirUpakatayA nirdoSameva, Aha ca-"ulaMpitraNa eyaM keI aha annahA kare-18| upodghAte ntitti / eso khu pANidoso na esa doso pavayaNassa // 1 // " yadapyavocat 'jaghanyato'pi vastraM rUpakapaJcakAdimulyA 4/mityAdi tadapyasamIkSitAbhidhAnaM, yato yat parijIrNamalpamUlyaM vastraM tat yatInAM bhagavagiranujJAtaM, tato dAturapi tthaa||421|| dibhUtaM vastraM dadato na kAcana pIDA, athAlpadhanasya bhavati, nanu sA bhojanamAtradAne'pi tulyA, atha bhojane tAdRzaM yatI-18 nAmagrAhya, vastramapyalpadhaneSvagrAhyamiti samAnaH panthA, uktaM ca-"parijunnamappamulaM tamaNunnAyaM jato jiNidehiM / dAyArassavi pIDA na hoi to taMmi dentassa // 1 // appassa hoi aha sA bhoyaNamette'vi tulanevedaM / taM tArise na gejhaM vatthammivi eva ko doso|||2||" (dharma. 1041-2) tathA yathAkRtavastralAbhe sandhAnAdayo'pi doSA nopajAyante, tataH kathaM tu parimanthadoSo'pi?, nimittAbhAvAt , yadi punaryathAkRtavastralAbho na bhavati tata itareSAmapi grahaNe sandhAnAdA. vapi ca na parimanthadoSo, bhojane iva, tathAhi-caryArthI praviSTo'pi yadi kathamapyalAbho bhavati tataH prabhUtAnyanyAnyapi // 42 // hai gRhANi hiMDate, na tatra sUtrArthavyAghAtarUpaH parimanthadoSaH, atha bhojanaM dharmasAdhanamiti tatra doSAbhAvo, nanu vastramapi dharmasAdhanameva yathoktaM prAgiti samAnaM, tathA coktam-"AhAgaDassa gahaNe saMdhaNamAI na hoMti dosA u tadabhAvAdani6 mitto kahaM tu palimaMthadoso u||1|| tassAlAme iyarassa gahabhAvo'vi bhoynnsmaanno| taM dhammasAhaNaM ceva vatthaMpi CHECURESCENCE Jain Education Intel For Private & Personal use only Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taheva naNu bhaNiyaM // 2 // " (dharma. 1043-4) yadapi coktam-'zobhanataravastraparidhAne tathAvidhajanApekSayA taccharIrasya mahatI zobhopajAyate' ityAdi tadapyanavakAzaM, parijIrNamalpamUlyaM vidhinA pariyAcitaM vastraM priyamANasya bhikSaNazIlasya bhUSAyA asambhavAt , atha kasyApyavivekatastanmAtrAdapi sA bhavati, nanu picchikAkuNDikAdimAtradhAraNe'pyavivekataH sA bhavantI durnivAreti samAnam , Aha ca-"evaMvihaM ca evaM vihiNA parijAiyaM dhareMtassa / bhikkhaNasIlassa tahA rADhAe haMta ko aggho(ho)||1|| aha avivegAu taI tammattAovi hoi kesiMci / taTTigapicchigakuMDigadehesu taI kahaM na bhave // " (dharma. 1045-6) yo'pi ca prAk durlabhavastralAme kutaH punaridaM lapsye ityAdinA mUrchAdoSa udbhAvitaH tAsa dehAhArAdiSvapi samAnaH, tatrApi mUrchAsambhavAt , atha dehAhArAdiSu mokSasAdhanabuddhyopAdIyamAneSu na mUrchA sambha-18 vati, tadetad dharmasAdhanatvaM vastrAdiSvapi samAnamiti na tatrApi mUrchAyA avakAzaH, uktaM ca-"aha dehAhArAisu na mokkhasAhaNamaIi te mucchaa| kA mokkhasAhaNesuM mucchA vatthAiesuM te ! ||1||"(vi.2563) apica-yadi sthUle'pi vastrAdau sulabhe vAdye ca yadi bhavAn mUchoM vidadhAti tataH zarIre akeye durlabhatare sutarAM mUchI kariSyati, zarIrasyAntaraNatayA prabalamU hetutvAt , tathAhi-dRzyante tiryaJcaH zabarAdayazca vastrAdigrantharahitA api dehAhArAdimAtraviSayamUrchayA narakopagAminaH, tato yathA paramayatInAM dehAdiSu na mUrchA tathA vastreSvapIti na kiJcit , tathA ca zrUyante kecana munaya 5) upasargAdiSu dehanyastavastramAlyAnulepanAbharaNadhAriNo'pi kevalajJAnamutpAdayantaH, tathA coktam-"aha kuNasi thullavasthAiesu muccha dhuvaM sriire'vi| akejadullabhatare kAhisi mucchaM viseseNaM ||1||vtthaaigNthrhiyaa dehaahaaraaimecmucchaae| CAMERASACS For Private & Personal use only Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAva- tiriyasavarAdayo naNu havaMti nirayovagA bahuso // 2 // apariggahAvi parasaMtiesu mucchAkasAyadosehiM / aviNiggahiya-1 boTikazyaka malakAppANo kammamalamaNaMtamajaMti // 3 // dehatthavatthamalANulevaNAbharaNadhAriNo keI / uvasaggAisu muNayo nissaMgA kevalamu-18 sampAisu muNayA nissagA kavalamunirAsaH ya. vRttI veti // 4 // (vi. 2564-7)" yadapi ca 'sarvatazca zaGkA prAdurbhavatI'tyAdinA vastrasya bhayahetutvamuktaM tadapi jJAnAdiSu / upodayAtesamAnaM, tathAhi-jJAnAdiSvapi viSaye tadupaghAtakebhyo bhayamupajAyate, dehe'pi zvApadAdibhyaH, tato vastrAderiva teSAmapi 2 parityAgaH kAya, atha te mokSasAdhanamiti bhayahetavo na parityajyante, nanu mokSasAdhanatvaM vastrAderapi prAguktanItyA samA-14 // 422 // dAnamiti tasyApyaparityAgaH, Aha ca-"jai bhayaheU vatthaM to nANAINa taduvaghAehiM / bhayamii tesiM cAgo dehassavi sAva yaaiihiN||1|| aha mokkhasAhaNamaIe na ya bhayahetuttaNevi paricAgo / vatthaMpi mokkhasAhaNamaIe suddhaM kahaM caago| ||2||"(vi. 2568-9) apica-tAdRze parijIrNe'lpamUlye vAsasi na kuto'pyAzaGketi na bhayahetutA, etenAvihAro'pyapAkRtaH, kuto'pyAzaGkAyA asambhavAt , tathAbhUteSu ca teSvalpapramANeSu parimitasaGkhyAkeSu bhAravahanamapi na saGgacchate, atyaspatvAt , atha bhavati tAvanmAtrairapi pIDA, nanu sA niyatavihArakramakaraNataH kiM nopajAyate 1, sA upakAriNIti cet upakAro'trApi darzita eveti yatkiJcidetat , Aha ca-"jaidehassa'ha pIDA niyayavihArAu sAna kiM hoii|uvgaarigaa| taI aha etthavi bhaNito u uvgaaro||1||" (dharma. 1049) yadapi taskarairapahAre adhikaraNaprasaGgApAdanaM kRtaM tadapyasamI-| taa||422|| cInaM, tathAbhUtasya vAsasastaskaraiHprayojanAbhAvAt apahArAkaraNataH, athAlpasattvaH ko'pi tadapyapaharati, tadetat picchikAdiSyapi samAnaM, atha picchikAdiSu vyutsaSTeSvasmAkaM doSAbhAvaH, vaneSvapyevaM doSAbhAvaH kiM nAma na bhavati?,atha paralo -KAKKARACHCHAKARE CLASS Jain Educaton inte Harjainelibrary.org Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SXSXSSTUSOSAS* kasAdhanAGgaM picchikAdi tenoktadoSasambhave'pi tad grAhya, nanu tatparalokasAdhanAGgatvaM vastreSvapi tulyaM, yathoktaM prAk, ukta pAca-"na haranti tahAbhUyaM vatthaM teNA payoyaNA'bhAvA / khuddaharaNaM ca picchigakuMDigamAIsuvi samANaM // 1 // vosiriesu| na doso picchigamAIsu aha u vatthevi / tulaM ciya vosiraNaM sAhaNabhAvo ya paraloe // 2 // (dharma.1050-1) tathA apramattasya sato vastraM prAyeNa na nazyati, naSTe'pi ca kathamapi tasmin tyakakalatrAdigranthasya zoko nopajAyate, viditabhavasvarUpatvAt , Aha ca-"apamattassa na nAsai naTe'vi na jAyaI tahiM sogo / muNiyabhavasaruvassa cattakalattAdigaMdhassa // 1 // " (dharma. 1052) tato yaduktaM 'hA gataM me vastramityAtmani zokazcetyAdi, tanna, vastreSvapekSAyA asambhavAt, yo hi jinavacanabhAvitAntaHkaraNaH svajanavarga kupyasaGghAtaM suvarNasaJcayaM viSayAnapi ca manoramAn parityajati tasya | kathaM nAmApekSA parijIrNAlpamUlyavastramAtre', atha yasmAlajate syAdibhyastena tad gRhAtIti tatrApekSA, nanu luJcitazirahaskasya bhikSArdha pratigRhamaTane lajjA na bhavati nAgyamAtre lajjA bhaviSyatItyatisAhasa, yadyevaM tataH kasmAnna parityajati ?, ucyate, upakAranirIkSaNAt yathA''hAraM, upakArakAritA ca saMyamayogahetutayA pUrvamabhihitaiva, uktaM ca-"jo cayai sayaNavaggaM hiraNNajAyaM maNorame visae / jiNavayaNanIikusalo tassa avekkhA kahaM vatthe ? // 1 // " lajai jamitthiyAisu4 | teNaM taM giNhaitti saavekkho| luciyasirassa bhikkhaM hiMDaMtasseha kA ljaa?||2|| tA kiM na taM caei? u uvagAranirikkhaNA jahA''hAraM / bhaNito ya tato purvi saMjamajogANa heutti // 3 // " (dharma. 1054.6) yadapi pariSahAsahanamu. dAvitaM tadapyasamIcInaM, yato yAni parijIrNAnyalpamUlyAni ca vastrANi tAni paramArthenAvastrANi, viziSTavastrakAryA O*** Jain Education Inter For Private & Personal use only w.jainelibrary.org Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAva-kAkaraNAt, tathA ca parihitaparijIrNaparidhAnA kAcit yuvatiH kolika pratyevamAcaSTe-tvara kolika! nagnA'haM vartta iti, boTikazyaka mala- tataH saMyamayogasphAtinimittaM tathArUpANi vastrANi dhArayato yateH sadA mamatvarahitasya kathaM na parISahasahanam / , Aha* nirAsaH ya. vRttIca-"saMyamayoganimittaM parijunnAdINi dhaaryNtss| kaha na parisahasaNaM jaiNo sai nimmamattassa! // // " (vi. 1060) upodayAta atha sUtre 'nagiNassa vAvi muMDasse tyAdinA sAkSAnnagnatvamabhihitaM, parijIrNAlamUlyavastraparidhAne tu na tadanupacaritaM bhavati, upacarite ca nagnatve parISahasahanamapyupacaritameva prAmoti, na copacArAdarthasiddhiH, nahi mANavako dahanopacArA-IN // 423 // 18 dAdhIyate pAke iti pratItametat , tadapyazobhanaM, samyak jinavacanAparijJAnAt, na khalu kSutparISahasahanamapyupacaritameva prApnoti, pipAsAparISahasahanaM ca, sarvathA vA'zanapAnapratiSedhata upapadyate, kintvaneSaNIyaparityAgAd, anyathA bhagavatAmapyahatAmajitaparISahatvaprasaktiH, teSAmapyeSaNIyAnnapAnopAdAnAt ,tato yathaiSaNIyAnapAnaparibhogataH kSutpipAsAparISahasaha-1 namevaM parijIrNAlpamUlyavastraparidhAne'pyacelaparISahasahateti, uktaM ca-"jai celabhogamettAdajitAcelayaparIsaho teNaM / ajiyadigiMchAiparIsaho'vi bhttaaibhogaato||1|| evaM tuha na jiyaparIsahA jiNiMdAdi sabahA''vaNaM / ahavA jo bhattAdisu sa vihI celevi kiM naho? ||2||jh bhattAdi visuddhaM, rAgaddosarahio nisevNto| vijiyadigiMchAiparIsaho muNI sapaDiyAro'vi // 3 // taha celaM parisuddhaM rAgahosarahio suyvihiie| hoi jiyAcelaparIsaho muNI sevamA // 423 // No'vi // 4 // " (vi. 2594-17) syAdetat-yadi parijIrNAlpavastuparibhoge'pyacelakaparISahaH soDho'bhyupagamyate tataH kANakuNTAdiyuvatirapi na paramArthato yuvatiH, paripUrNayuvatilakSaNAyogAt, tatastatparibhoge'pi svIparISahaH soDho bhavet , Notekxxx CAMERIKARANASALAAG For Private & Personal use only Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % A MERARAMMARCH nyAyasyobhayatrApi tulyatvAt , na, sUtrAntareNa strIparibhogasya sarvasyApi pratiSedhanAtU, tacca sUtrAntaramidam,-"navi kiMcipaDisiddhaM na'NunAyaM vAvi jiNavariMdehiM / motuM mehuNabhAvaM na viNA so rAgadosehiM // 1 // " (dharma. 1064) tato nAtiprasaGgadoSaH, uktaM ca-"siya pAvaI aNiTaM evaM itthiipriishpsNgaa| no suttaravAhAnivAraNAdiha pasaM|gassa // 1 // " (dharma. 1063) na ca bhagavatA pratikruSTaM vastram, upadhipramANasya kalpAdhyayanAdiSu sAkSAdabhidhAnAt, na ca yatayo gRhasthA iva vastrANi paribhuJjate, kintu lokarUDhaprakArAdanyaprakAreNa, kacchAbandhAbhAvAt kUparAbhyAmanabhAva eva colapaTTakadharaNAt mastakopari prAvaraNAdyabhAvAcca, tato na gRhiliGgam , atha gRhasthairapi paribhogAt gRhiliGga, yadyevaM tataH karacaraNAdayo'pi gRhiliGgaM, teSAmapi gRhastheSu bhAvAt , tatasteSAmapi parityAgaH karttavyaH, atha karacaraNA-13 diparityAge dehAbhAvastadabhAve ca paralokAsAdhanamiti tadaparityAgaH, nanu vastrasyApyabhAve tRNagrahaNAdiprasaktaH paralokasAdhanAbhAvaH samAna eveti yatkiJcidetat ,Aha ca-"gihiliMgapi na etaM egateNaM tadannahAdharaNe / hoti ya kahiMci niyamA karacaraNAIvi gihiliMgaM // 1 // tesi pariccAgAto dehAbhAve kahaM nu paralogo? / naNu vatthassavi cAe tnnghai| haNAIhiM tullamiNaM // 2 // " (dharma. 1068-6) athAsmAkaM yuSmAkaM cAhanto guravaH, bhagavantazcAhanto'celAstato'celatva mevAsmAkaM yuktyupapannaM, na vastraparidhAraNaM, ziSyANAM guruliGgapratipatterarcitatvAt , uktaMca-"jArisayaM guruliMga sIseNavi tAriseNa hoyacaM / nahu hoi buddhasIso seyavaDo naggakhamaNo vA // 1 // " (dharma. 1109) nanu yadi bhagavanto guravaH pramANaM tarhi tadupadezaH kartavyaH, bhagavadupadezazcAyaM-nirupamadhRtisaMhananAdyatizayopetenAcelena bhavitavyaM, na niratizayena, %ECRECRACRORECARICALC For Private & Personal use only Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kA zrIAva- atizayavikalazca bhavAn , tato mA bhUstvaM niratizayaH sannacelaH, upadezAddhi gurUNAM kAryasiddhirna veSacaritamA-17voTikazyaka mala trAnuSThAnAt , na khalu rogI vaidyasya veSaM caritaM vA'nukurvannarogIbhavati, kintupadezAt , Aha ca bhASyakRt- nirAsaH ya. vRttI "arahaMtA jamacelA teNAcelattaNaM jai mayaM te| to tabayaNAtocciya niratisao hohi mA'celo // 1 // rogI upodghAte jahovaesaM karei vejassa hoyarogI ya / na u vesaM cariyaM vA karei na ya pauNai kareMto // 2 // taha jiNave jAesaM kuNa mANo'vei kammarogAto / nau tannevatthadharo tesiM AesamakareMto // 3 // " (vi. 2585-7) athopadiSTo bhagavadbhiH, // 424 // jinakalpastataH so'smAbhirAzrIyate, nanu yadi jinopadezAttasyAzrayaNaM tata etadapi jinopadezAt pratipattavyaM-ye uttamadhR tisaMhananAH pUrvavidaH sAtizayA gacche kRtaparikarmANaste jinakalpaM pratipadyante, na zeSAH, uktaM ca-"uttamadhiisaMghayaNA hai| puvavido'tisayiNo sayA kAlaM / jiNakappiyAdikappaM kayaparikammA pavati // 1 // " (vi.2591) tathA vyavacchinnaH samprati jinakalpa ityetadapi, tathA coktam-"maNaparamohipulAe AhAraga khavaga ubasame kappe / saMjamatiyakevalasijhaNA yA jaMbummi vocchinnA // 1 // " (vi. 2593) tataH kathaM bhavato jinakalpAzrayaNam ?, atha yathA tadupadezaH kriyte| datathA tadgataveSacaritAnukAro'pi, tatredaM praSTavyaM-tadgataveSacaritAnukArye kiM sarvathA uta dezataH, tatra yadyAdyaH pakSaH so'sambhavI, tIrthakRtAmeva tIrthakaraguNopetatA, na prAkRtaguNayuktAnAM yuSmAdRzAM, tIrthakaraguNAzceme-nirupamadhRtisaMhananA // 424 // matizrutAvadhimanaHparyAyajJAninaH sattvasampannA acchidrapANipAtrA devadAnavairapyakSobhyAH satatamapramAdino jitaparIpahAH, dAtataste vastrapAtrAdyupakaraNarahitA api na yathoktaM doSamAmuvantIti na kurvate vastrAdigrahaNaM, kevalamasmAbhiH svstro| RAMMARRIER Jain Education in For Private & Personal use only wjainelibrary.org Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RECORRECRACK dharmaH prarUpayitavya iti abhiniSkramaNakAle zakreNa samarpitamekaM devadUSyaM pratigRhNanti, uktaM ca-"niruvamadhiisaMghayaNA caunANA'tisayasattasaMpaNNA / acchiddapANipattA jiNA jiyaparIsahA sance // 1 // tamhA jahuttadose pAyaMti na vatthapattara|hiyAvi / tadasAhaNaMti tesiM to taggahaNaM na kuvaMti // 2 // tahavi gahiegavatthA savatthatitthovaesaNathaMti / abhi-* nikkhamaMti sadhe tammi cue'celayA hoMti // 3 // " (vi. 2581-3) tataH kathaM taiH saha sarvasAmyaM pratipattuM zakyam , anyacca-sarvasAmyapratipattau tIrthakarairiva na paropadezo'pekSaNIyaH, nApi chadmasthaiH sadbhiH parebhya upadeSTavyaM, na ca ziSyavargoM dIkSaNIya ityApannastIrthavyavaccheda iti naiSa pakSaH, Aha ca-"na parovaesavasayA na ya chaumatthA parovaesapi / deti naya | sIsavagaM dikkhaMti jiNA jahA save // 1 // taha sesehi vi savaM, kajjaM jai tehiM sabasAhammaM / evaM ca kato titthaM? na8 cedacelotti ko gAho ? ||2||"(vi.2586-7) dezapakSastvasmAbhirabhyupagata eva, veSAnukArasya locakaraNamAtreNa caritAnukArasyaiSaNIyAhAraparibhogAniyatavAsAdinA (ca) kriyamANatvAt , yadapyuktam-'vastraM ca grantha' ityAdi, tadapi na sundaraM, saMyamopakAritayA vastre dharmopakaraNatvena granthatvAyogAt, tathAhi-yaddharmopakaraNaM na sa granthaH, dharmopakaraNaM ca vastramiti vyApakaviruddhavyAptopalabdhiH, graMthatvaM hi bandhuhetutvena vyAptaM, praznAti jIvaM karmamaleneti grantha iti vyutpatte, *karmabandhahetutApratipakSabhUtena ca karmAmalApagamahetutvena vyAptaM dharmopakaraNatvaM, tathAhi-dharmaH samyagdarzanajJAnacAritrarUpaH, sa upakriyate-upaSTabhyate sphIti nIyate itiyAvad aneneti dharmopakaraNaM, yacca samyagdarzanAdikaM dharmamupaSTabhrAti tat paraM-18 parayA karmamalApagamahetuH, samyagdarzanAdiprabhAvataH sakalakarmApagamalakSaNasya mokSasyAbhyupagamAt, vastramapi ca zubhadhyA-16 CAKACACAMACHAR Jain Education liten For Private & Personal use only Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAva-18 nahetutayA prANirakSakatayA ca dharmopaSTambhakam, ato vastre yat granthatvasya vyApakaM karmabandhahetutvaM tasya viruddhaM yatkarma- boTikazyaka mala- malApagamanibandhanatvaM tena vyAptasya dharmopakaraNatvasyopalabdheH granthatvapratiSedhaH, atha vastraparigrahAbhyupagame sAdhUnAM para- nirAsaH ya. vRttI sparaM zubhetaravastravizeSadarzanato mAtsaryAdirupajAyate, taskarAdInAM ca tadviSayo lobhAdiH, ataH kapAyahetutvAt granthaH, upodayAta prayogazca-yat kaSAyahetustat grantho yathA svApateyaM, kaSAyahetuzca vastramiti, tadasamIcInaM, hetorasiddhatvAt, tathAhi-na |bhAvitajinavacanAnAM sAdhUnAM zubhetaravastravizeSadarzane'pi mAtsaryAdiH, itareSAM ca tatsambhava AhAre'pi samaH, tskraadii||425|| nAmapi ca parijIrNAlpamUlyavastraviSaye na lobhAdi, kSudrasattvAnAM tu tatsambhave picchikAdiSvapi samAnaM, tasmAt tattvato na kaSAyahetutA, anaikAntiko'pi cAyaM hetuH, bhagavataH saGgamakagozAlAdIn prati dharmaparANAM jinamatasya ca 31 pratyanIkAn prati kaSAyahetutve'pi granthatvAyogAt, uktaM ca-"atthi ya kiM kiMci jae jassa va kassa va kasAyavIyaM jN| vatthu na hoja ? evaM dhammovi tume na ghettavo // 1 // jeNa kasAyanimittaM jiNo'vi gosAlasaMgamAINaM / dhammo dhammaparAvi 4Aya paDiNIyANaM va jiNamayaM ca // 2 // " ( vi. 2559-60) tasmAdyatkiJcidetat, evaM sthavirestasya kathanaM kRtaM // amume-13 vArthamupasaJjighRkSurAharahavIrapuraM nagaraM dIvagamujANamajakaNhe ya / sivabhUissuvahimmI pucchA therANa kahaNA y||146|| (mU. bhA.) // 425 // | rathavIrapure nagare dIpakaM nAma udyAna, tatrAryakRSNo nAmAcAryaH samavasRtaH, tatra zivabhUterjinakalpikaprarUpaNAvasare * upadhau pRcchA, sthavirANAM ca-AryakRSNAnAM kathaneti gAthAsaMkSepArthaH, bhAvArthaH praagevokH| sa ca zivabhUtistathA sthaviraiH -MARCHURESCAMARCLOSAUGACAS For Private & Personal use only __ Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApyamAno'pi mithyAtvodayAt kuliGgabhAvo jinamatamazraddhadhAnazcIvarANi parityajyopAzrayAdvinirgataH, tasyottarA bhaginI, sA udyAne sthitaM vanditumAgatA, taM ca tathAbhUtaM dRSTvA tayApi cIvarANi tadanurAgeNa parityaktAni, tato dvAvapi to bhikSArtha praviSTau, gaNikayA ca tadavasthA dRSTA, sA'cintayat-nUnamevaM strINAM bIbhatsaM rUpaM dRSTA loko'smAkaM virakto bhaviSyatIti, tatastayA sA paripUrNa paridhApitA, sA naicchaditi muktavatI, tato balAdapi tasyA urasi kaTipradeze caika vastraM sandadhe, tadapi tyajantI bhrAtrA kathamapi dRSTvA bhaNitA-tiSThatvetattava devatayA dattam, Aha ca bhASyakRt-"tassa bhagiNI samujhiyavasthA taha ceva tadaNurAgeNa / saMpatthiyA niyatyA to gaNiyAe puNo muyai ||1||tiie puNovi baddhorasegavasthA tayaMpi chddetii| acchau te teNaM ciya samaNuNNAyA dharesI ya // 2 // " (vi. 2607-8) tena zivabhUtinA do ziSyo pranAjito-kauNDinyaH koTTavIrazca, tataH paramparAsparzaH samutpannaH, uktaMca-"koDinnakoTTavIre pavAvesI ya donni so sIse / tatto paraMparAphAsato va sesA samuppannA // 1 // " (vi.2609) evaM boTikA utpannAH, amumevArtha mUlabhAdhyakAraH saJjihIrgharAhaUhAe pannattaM yoDia sivabhUiuttarAhiM imaM / micchAdasaNamiNamo rahavIrapure samuppannaM // 147 // (ma. bhA.) __UhayA-svatarkabuddhyA prajJapta-praNItaM boTika zivabhUtyuttarAbhyAm 'iNamotti etacca mithyAdarzanaM kSetrato rathavIrapure smutpnnm| boDiasivabhUIo boDialiMgassa hoi uppattI / koDinnakuTTavIrA paraMparAphAsamuppannA // 148 ||(m.bhaa.) ECICIALOGANESAGE For Private & Personal use only Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAva- boTikazivabhUteH sakAzAt boTikaliGgasya-boTikadRSTarbhavatyutpattiH, vartamAnanirdezaprayojanaM prAgvat, pAThAntaraM yA nivavadayaka mala- boDiyaliMgassa Asi uppattI', tataH kauNDinyazca koTTavIrazca kauNDinyakoTTavIraM samAhAro dvandvastataH paramparAsparzam- kavyatoya0 vRttI:AcAryaziSyasambandhalakSaNamadhikRtyotpannA-saJjAtA, voTikadRSTiriti vaakyshessH| samprati nivavaktavyatAM nigamayannAha-181 pasaMhAraH upodghAte evaM ee kahiA osappiNie u niNhatA satta / vIravarassa pavayaNe sesANaM pavayaNe natthi // 784 // evam-uktena prakAreNa ete anantaroktAH kathitAH-pratipAditA asyAmavasapiNyAM ninhavAH sapta, aSTamastu voTikaH tush||426|| bdasamuccito, vIravarasya bhagavataH pravacane-tIrthe, zeSANAM tu tIrthakRtAM pravacane nasthitti prAkRtatvAnnAsIran ninhavAH // muttUNamesimika sesANaM jAvajIviyA ditttthii| ikikassa ya itto do do dosA muNeabA // 785 // muktvA eSAmekaM goSThAmAhilaM ninhavAnAM zeSANAM-jamAliprabhRtInAM pratyAkhyAnamaGgIkRtya yAvajIvikA dRSTirAsIt , na te pratyAkhyAnaM goSThAmAhila ivAparimANamicchuriti bhAvanA, Aha-prakaraNAdevedamavasIyate kimarthamasyopanyAsaH 1, ucyate, pratidivasopayogena pratyAkhyAnasyAtIvopayogitvAt , mA bhUt kazcittathaiva pratipadyate, tataH prajJApyate-ninhavAnAmapi pratyAkhyAnaviSaye iyameva dRSTiriti, 'etto'tti prAkRtatvAdamISAM madhye ekaikasya ninhavasya dvau dvau dopau jJAtavyo, muktvaikamiti varttate, tathAhi-bahuratA jIvapradezikAn pratyUcuH-bhavanto dvAbhyAM kAraNAbhyAM mithyAdRSTayaH, tatraikamidaM 4 // 426 // yadbhaNaya ekaH pradezo jIva iti, dvitIyaM kriyamANaM kRtamiti, jIvapradezikA api bahuratAn pratyavAdiSuH-yUyamapi kAraNadvayena mithyAdRSTayaH, eka tAvadidaM yadvadatha kriyamANamakRtaM (dvitIyaM ca caramapradezaM) jIva iti pratipadyadhve, AIRAGALANKAR lain Educalan inte For at & Personal Use Only jainelibrary.org Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evaM zeSANAmapi parasparaM bhAvanIyaM, goSThAmAhilamadhikRtya punarekaikasya trayo doSAH, tathAhi-bahuratAn prati goSThAmA. |hilo'bravIt-kAraNatrayAd bhavanto mithyAdRSTayaH, tatra-ekamidaM yatkRtaM kRtamiti (yUyaM) vadateti, dvitIyaM spRSTaM baddhaM karma, tRtIyamaparimANaM pratyAkhyAnamiti, bahuratA api taM pratyavocana, bhavAnapi kAraNatrayAnmithyAdRSTiH-eka tAvadidaM yat kriyamANaM kRtamiti vadati, dvitIyaM spRSTamavaddhaM karma, tRtIyaM saparimANaM pratyAkhyAnamiti, evaM sarvAn prati yojanIyam .. anye tvAhuH-ekaikasya dvau dvau doSAvevaM veditavyo, ekaM tAvatsvayaM vipratipannA dvitIyaM parAnapi vyugrAhayantIti || nanvetA dRSTayaH saMsArAya AhosvidapavargAyetyAzaGkAnivRttyarthamAha| satteyA diTThIo jAijarAmaraNaganbhavasahINaM / mUlaM saMsArassa u havaMti niggaMtharUveNaM // 786 // sadhApyetA dRSTayo, boTikAstu mithyAdRSTaya eveti na tadvicAraH, 'jAtijarAmaraNagarbhavasatInA'miti jAtigrahaNaM nArakAdiprakRtigrahe caritArthamiti garbhavasatigrahaNamaduSTaM, mUlaM-kAraNaM, bhavatIti yogaH, mA bhUtsakRdbhAvinInAM jAtijarAmaraNagarbhavasatInAM mUlamiti pratyayastata Aha-saMsArassa u' iti saMsaraNaM saMsAra:-tiryagnaranArakAmarabhavAnubhUtirUpaH pradIrghaH tasyeva, tuzabdasyAvadhAraNArthatvAt, kena rUpeNetyAha-nirgrantharUpeNa // athaite ninhavAH kiM sAdhava uta tIrthAntarIyA AhoM svinmithyAdRSTayaH 1, ucyate, na sAdhavo, yataH sAdhUnAmekasyApyarthAya yatkRtamazanAdi taccheSANAM na kalpate, naivaM 4 ninhavAnAM, tathA cAha pavayaNanIdaANaM jaM tesiM kAriaM jahiM jattha / bhajaM pariharaNAe mUle maha uttaraguNe a // 787 // A.sa.72 Jain Education Inter jainelibrary.org Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivArtha kRtasya vibhAgaH zrIAva-11 niyatti dezIvacanamakizcitkarArthe, tataH pravacane pAramezvare yathokkakriyAkalApaM pratyakiJcitkarANAM,athavA niya'tti | zyaka mala- ASatvAt ninhutaM, tatra pravacanaM ninhutam-apalapitaM yaiste pravacananinhutAH, sukhAdidarzanAt niSThAMtasya pAkSikaH paranipAtaH, va. vRttI teSAM yad azanAdi teSAmupabhogo(gAya) yat kAritaM yasmin kAle yatra kSetre tadbhAjya-vikalpanIyaM pariharaNe, kadAcitpariupodghAte hiyate kadAcinneti, yadi loko na jAnAti yathaite ninhavAH sAdhubhyo bhinnAstadA parihiyate, atha jAnAti tadA napari hAraH, athavA pariharaNA nAma paribhogaH, tathA coktam-"dhAraNayA uvabhogo pariharaNA (hoi) tassa paribhogoM tataH kdaa||427|| cit paribhujyate kadAcinneti, ninhavatve parijJAte bhujyate, zeSakAlaM neti, kathaMbhUtaM tat azanAdi tannimittaM kAritamityata Aha-'mUle mUlaguNaviSayaM AdhAkAdi, tathottaraguNaviSayaM ca-krItakRtAdi, tato naite sAdhavo, nApi gRhasthA nApyanyatIrthyAH, yatastadarthAya kRtamekAntena kalpameva bhavati, yatra tu bhajanA tato'vyakA iti // Aha-yadboTikAnAM kAritaM mUle-mUlaguNaviSayamuttaraguNe-uttaraguNaviSayaM tatsarvamapi, tatra kA vArtA !, ucyate| micchAdiTTIANaM jaM tersi kAriaM jayA jattha / sabaMpi tayaM suddhaM mUle taha uttaraguNe a|| 788 // | teSAM mithyAdRSTInAM boTikAnAmupabhogAya yatkAritamazanAdi, gRhasthaiH kAritaM, 'mUle mUlaguNaviSayamuttaraguNe-uttaraguNaviSayaM tatsarvamapi zuddha, kalpanIyamiti bhaavH|| uktaM samavatAradvAram , adhunA'numatadvAravyAkhyAvasaraH, tatra yat yasya nayasya sAmAyika mokSamArgatvenAnumataM tadupadarzayannAha tavasaMjamo aNumao niggaMthaM pavayaNaM ca vvhaaro| sahu-jusuANaM puNa nidhANaM saMjamo ceva // 789 // // 427 // RESS Jain Education Interational For Private & Personal use only Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tApayatyaSTaprakAraM kamrmeti tapaH, tapaterauNAdiko'sUpratyayaH, anazanonodaratAdi tatpradhAnaH saMyamatapaHsaMyamaH, asAvanamata:-abhISTo mokSAMgatayA, tathA nirgranthAnAmidaM nainyaM, AhetamityarthaH, kiM', pravacana-zrutaM, iha tapograhaNena dvAdazaprakAramapi tapaH parigRhyate, saMyamo nAma pApoparamaH, sa ca saptadazaprakAraH, etena ca cAritrasAmAyikaM parigRhItaM, nainthaM pravacana-zrutaM, cazabdaH samyaktvAdisAmAyikasamuccayArthaH, vivahAro'tti evaM vyavahAro vyavasthitaH,vyavahAragrahaNAt tadadhovartinI negamasaMgrahAvapi gRhItI, tata etaduktaM bhavati-naigamasaGgrahavyavahArAstrividhamapi sAmAyikaM mokSamArgatayA'numanyante | iti / Aha ca bhASyakRt-kassa nayassANumayaM kiM sAmaiyamiha mokkhamaggotti / bhaNNai negamasaMgaha-yavahArANaM tu sabAI zatavasaMjamA caritaM niggaMthaM pavayaNaMti suyanANaM / taggahaNe sammattaM taggahaNAto ya nAyavaM // 2 // (vize. 2622-3) Aha-yadi negamAdayastrividhamapi sAmAyika mokSamArgatayA'numanyante kimiti tarhi te mithyAdRSTayaH', ucyate, vyastAnA| meva teSAM teH mokSamArgatayA'numAnanAt, na sApekSANAmeveti, zabdaRjusUtrayoH punaH kAraNe kAryopacArAt nirvANamArgoM nirvANaM saMyama evetyanumataM, iha RjusUtramulajhayAdau zabdanayopanyAso'zeSoparitananayaparigrahArthaH, tata etaduktaM bhavatiRjusUtrAdayaH sarve cAritramevaikaM mokSamArgamanumanyante, na jJAnadarzane, tadbhAve'pi mokSAsambhavAt , tathAhi-na sarvajJAnasarvadarzanalAme'pi tatkAlamevApavargaprAptiH, kintu sarvasaMvaralAbhe, tataH sa evaiko mokSamArga iti, ukkaM ca-"ujjusuyAimayaM puNa nivANapaho carittamevegaM / na u nANadasaNAI bhAvevi na tesi jaM mokkho ||1||jN sabanANadasaNalaMbhevi na takSaNaM ciya vimokkho| mokkho ya sabasaMvaralAbhe maggo sa evaato||2||" (vize. 2625-6) evaM bruvANAn RjusUtraprabhRtIn Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayAnu matiH zrIAva- prati naigamAdayo bruvate-nanu jJAnadarzanAbhyAmapi cinA na prakarSaprAptaH sarvasaMvaralAbha upajAyate, tatsahitasyaiva tadbhAvAbhyuzyaka mala- pagamAt, tataH kathaM na tritayaM mokSamArga? iti, RjusUtrAdayaH prAhuH, tadasamyak, vastutattvAparijJAnAt, tathAhi-yadi ya. vRttInAma na jJAnadarzanAbhyAM vinA yathoktasaMvaralAbhastataste tasya kAraNaM bhavatAm , natu mokSasya sarvasaMvarasAdhyasya, kathaM ?, upodayAte tadbhAve bhAva evetyanvayAnugamAbhAvAt , iha yat yasyAnvayaM vyatirekaM vA nAnuvidhatte na tasya tatkAraNaM, yathA kuzalanyastaM | vIjamakarasya, na bhavati ca mokSaH sarvajJAnasarvadarzanasambhave'pi tatkAlameveti, atha satoreva sarvajJAnasarvadarzanayoH srv||428|| saMvaralAbho, na tadabhAve, tena te api mokSakAraNasya sarvasaMvarasya kAraNatvAnmokSakAraNamiti, tadayuktaM, paramparayApi | kAraNatvAbhyupagame sakalasyApi bhuvanasya mokSakAraNatvAsaH, bhavanodaravartinAM sarveSAmapi vastUnAM jJeyazraddheyapravRttinivRttiviSayatayA jJAnadarzanacAritropayogitvAt, tathA ca sati jJAnAditrike eva ko bhavatAmAgrahaH?, tato yathA na samastaM bhuvanaM mokSa(kAraNaM tada)kAraNatvAdevaM jJAnadarzane apIti sthitam / tathA cAha bhASyakRt-Aha naNu nANadaMsaNa-| sarahiyassa na sabasaMvaro dittttho| tassahiyasseva tao tamhA tiyayaMpi mokkhapaho ||1||(vi.2627)||ji tehiM viNA nasthiti saMvaro teNa tAI tasseva / juttaM kAraNamiha na u saMvarasajjhassa mokkhassa ||2||(vi.2628)|| aha kAraNovagAritti kAraNaM teNa kAraNaM sarva / bhuvaNaM nANAINaM jaiNo neyAibhAvaNaM ||3||(vi.2629)|ah paccAsannataraM neyrmihovgaargaariNpi| to sabasaMvaramayaM cArittaMceva mokkhpho||4||(vi.2630)| tadevaM yat yasya nayasya sAmAyikaM mokSamArgatvenAnumataM tadabhihitaM, bhagavatastu matena trINyapi jJAnAdIni sAmAdhikAni parasparasApekSANi mokSamArgaH, ekasyApyabhAve mokSasyAsaMbhavAt , 'tasmAtsarvasya // 428 // Jain Educaron inte Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAryasya, sAmagrI janikA mate 'ti vacanAt uktamanumatadvAraM, tadbhaNane ca vyAkhyAtA 'uddese niddese ya' ityAdikA upodghA taniryuktigatA prathamadvAragAthA // samprati dvitIyadvAragAthAprathamAvayavaH kimiti dvAraM vyAkhyAyate - tatra sAmAyikaM nAma kiM jIvaH ? utAjIvaH ? athobhayam ? AhosvidanubhayaM 1, jIvatve'pi kiM dravyamuta guNa ? ityAzaGkApanodArthamAha AyA khalu sAmaiaM paJcakkhAyaMtao havai AyA / taM khalu paJcakkhANaM AvAe saGghadavANaM // 790 // AtmA-jIvaH, khaluzabdo'vadhAraNe, Atmaiva-jIva eva sAmAyikam, etena prAgupanyastazeSAjIvAdivikalpavyudAsaH, sa ca na sAmAnyena, kintu pratyAcakSANaH - pratyAkhyAnaM kurvan pratyAkhyAna pariNAme varttamAna iti bhAvaH, 'havai AyA' iti sa eva ca pratyAcakSANaH paramArthato bhavatyAtmA, zraddhAnajJAnasAvadya vinivRttirUpasvabhAvAvasthitatvAt zeSaH saMsArI punarAtmaiva na bhavati, pracuraghAtikarmmaparamANubhistasya svAbhAvikaguNatiraskaraNAt, ata eva yathoktAtmapratipattyarthaM / dvitIyAtmagrahaNaM, 'taM khalu paccakkhANaM' ti khaluzabdaH sAmAyikasya jIvapariNatirUpatvajJApanArthaH, tat khalu pratyAkhyAnaM / jIvapariNatirUpaM viSayamadhikRtya sarvadravyANAmApAte - Abhimukhyena sannipatane, niSpadyate iti vAkyazeSaH, sarvadravyANAM zraddheyatayA (jJeyatayA ) yathAyogaM pravRttinivRttiviSayatayA ca tadviSayatvAt nanu kiM sAmAyikamiti svarUpaprazne prakrAnte viSayanirUpaNamasyAnyAyyam, aprastutatvAt, bAhyazAstravat, ucyate, aprastutatvAdityasiddhaM tathAhi - sAmAyika viSayanirUpaNaM prastutaM sAmAyikAGgatvAt, yat yatsAmAyikA tatprarUpaNaM prastutaM yathA sAmAyikasvAtmaprarUpaNamityalaM vista|reNa // tatra yaduktam 'AtmA khalu sAmAyika' miti tatra yathAbhUto'sau sAmAyikaM tathAbhUtamabhidhitsurAha-- d Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAvazyaka malaya0 vRtto upodghAte // 429 // AKA EGAONKARIXE+%96%ONG sAvajajogavirao, tigutto chasu sNjo| uvautto jayamANo, AyA sAmAi hoi / / 149 // (mU. bhA.)/ nayaiH sA___ avayaM-mithyAtvakaSAyanokaSAyalakSaNaM, saha avadyaM yasya yena vA sa sAvadhaH sa cAsau yogazca sAvadyayogaH tasmAd mAyikam virato-nivRttaH sarvasAvadyayogavirataH, tathA trimiH-manovAkkAyairguptaH, tathA pasu jIvanikAyeSu saMyataH-prayatnavAna , atha avazyakarttavyeSu yogeSu satatamupayukto, yatamAnaH, yatanaM-tepAmAsevanaM, itthaMbhUta AtmA sAmAyikamiti, iyaM mUlaTIkAnusAreNa vyAkhyA // sAmpratamiyameva gAthA kathaM kAlikasUtre'pi pratisUtra pUrvamavaterunayA iti sakautukavineyajanAnugrahAya pUrvasUrikRtavyAkhyAnusAreNa nayAsyAyate, saGgrahanayaH prAha-AtmA sAmAyika-sAmAyikazabdavAcyo, na tadatiriktaM guNAntaraM, guNAnAM dravyAt pRthagbhUtAnAmasambhavAd, apRthagbhUtAnAM dravye evAntarbhAvAt, evaM bruvANaM saGgrahaM prati vyavahAro'jocat-na zakyametat pratipatnumatiprasaGgadopAt, tathAhi-yadyAtmA sAmAyikaM tato yo ya AtmA sa sAmAyikamiti prasaktaM, tata evaM prarUpaya 'jayamANo AyA sAmAiyaM hoI' iti, yatamAno nAma prayatnaparaH, tathAbhUta AtmA sAmAyika, na zeSa iti, evaM vyavahAreNoke sati jujusUtranaya uvAca-yadi nAma yatamAna. AtmA sAmAyikaM tata evaM tAmaliSabhRtayo'pi svacchaMdasA yatamAnAH sAmAyikaM prasaktAH, teSAmapi svasamayAgatayatanAmAtrasambhavAt, na caitadiSTaM, teSAM mithyAdRSTitvAt , tata evamavabudhava-upayukto yatamAna AtmA sAmAyikamiti, upayukto nAma jJeyapratyAkhyeyajJA // 429 // napratyAkhyAnapariNAmaH, evaM sati tAmaliprabhRtInAM vyavacchedaH, teSAM samyagjJAnasamyakpratyAkhyAnAsambhavAt , evamRjusU-18 zreNoke zabdanayo'bhANItyApayukto yatamAna AtmA sAmAyikam , evaM tIviratasamyagdRSTayo dezaviratAzca sAmAyika Jan Education in FO wjainelibrary.org Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prANavanti, teSAmapi yathAyoga jJeyajJAnapratyAkhyeyapratyAkhyAnasambhavAt , tata evamAcakSva-paTsu saMyata upayukto yatamAna AtmA sAmAyikamiti, paTasu-pRthivIkAyikAdiSu samyak-sUtrokkanItyA yataH-sahaddalaparitApanAdimyo virataH saMyataH | evaM cAviratasamyagdRSTidezaviratavyavacchedaH, teSAM trividhaMtrividhena Sar3ajIvanikAyaparitApanAdimyo viratyabhAvAta, evamukta samabhirUdaH prAha-yadi SaTsu jIvanikAyeMSu saMyata upayukto yatamAna AtmA sAmAyikaM tataH pramattasaMyatAnAmapi sAmAyikatvaprasaMgaH, teSAmapi pasu saMyatatvAt , tata evamavagaccha-triguptaH SaTsu saMyata upayukto yatamAna AtmA sAmAyikamiti, trigupto nAma manovAkAyaguptaH, kimuktaM bhavati-akuzalamanovAkAyapravRttinirodhI kuzalamanovAkAyo-| dIpakaH, ekagrahaNe tajjAtIyagrahaNamiti nyAyAt paJcasu IyabhApaiSaNA''dAnabhANDamAtranikSepaNoccAraprazravaNAdipariSThApanarUpAmu samitiSu samita ityapi gRhyate, tataH pramattasaMyatAnAM vyavacchedaH, teSAM nidrAvikathAdipramAdopetAnAM yathokarUpaguptisamityabhAvAt , evaM samabhirUDhenAbhihite evaMbhUto vadati-yadi nAma yathoktasvarUpa AtmA sAmAyikaM tato'pramattasaMyatAdayo'pi sAmAyikaM bhaveyuH, teSAmapi yathoktavizeSaNaviziSTatvabhAvAt , tata evaM pratipadyasva-sAvadyayogaviratatriguptaH SaTsu saMyataH upayukto yatamAna AtmA sAmAyikamiti, sAvadyayogavirato nAma avayaM-karmabandhaH, sahAvA yasya yena vAsa sAvadyaH, yogo vyApAraH sAmayaM vIryamityekArtha, "jogo viriyaM thAmo ucchAha parakkamo tahA ceTThA hai| sattI sAmatthaM ciya jogassa havaMti pajAyA // 1 // " iti vacanAt , sAvadyazcAsau yogazca sAvadyayogastasmAt virata:pratinivRttaH sAvadyayogavirato, parijJayA pratyAkhyAnaparijJayA ca parijJAtasamastasAvadyayogaH, kimukkaM bhavati-niruddha Inin Educati onal Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAvazyaka malaya. vRttI upodghAte ARRICA // 430 // sUkSmavAdaramanovAkkAyavyApAro vigatakriyAnivartidhyAnamadhirUDhaH zailezI pratipanno nAmAtmA sAmAyikamiti, evaM cA-131 nayaiH sApramattasaMyatAdInAM vyavacchedaH, teSAM manovAkkAyavyApAravattayA sAvadyayogaparikalitatvAt , 'nadhi hu sakkiriyANaM abaMdhagaM mAyikama kiMci iha aNadvANa'miti vacanAt, naigamasya tvanekagamatvAt samastaitadvizeSaNaviziSTo vA dvitrictuHpnycvishessnnvishisstto| vA sAmAyikamiti // anye tvevamabhidadhati-saGgraho vakti-AtmA sAmAyika-sAmAyikazabdavAcyaH, bhAvanA prAgiva, evamukta vyavahArastaM prati bhASate-yadi nAmAtmA sAmAyikamityetAvanmAtramabhyupagamyate tataH sAvadhavyApAravahulAnAmapi sAmAyikatvaprasaGgaH, tato mA vAdIrevaM, kintvevaM vada-sAvadyayogavirata AtmA sAmAyikamiti, evaM ca sAvadhavyApAraniSaNNAnAM sAmAyikatvabyudAsaH, RjusUtraH punaH saMyamameva sAmAyikaM manyate, na samyaktvasAmAyikaM zrutasAmAyika vA, viratyabhAve tayorniSphalatvAta, 'jJAnasya phalaM virati'riti vacanAt, viratibhAve ca tayoH tatraivAntarbhAvAt , tata uktaprakAreNa vadantaM vyavahAraM prati sa prAha-viratirnAma parijJAnamAtre'pi tadAsacyabhAvato loke vyavahiyate, tathAhi-kecitprabala cAritrAvaraNIyakarmodayasametAH kadAcittIrthakarAdisamIpe dharmazravaNavelAyAM narakAdiduHkhAkarNanatastadbhItA viSayAn narakAdikuga-18 tiprapAtahetunavabuddha tebhyo virajyante-hA ghig! vayameteSvevaMrUpeSvapi prasakA iti, lokAnAmapi ca tathArUpaceSTAdidanata evaM pratyaya upajAyate-yadete viraktA iti, paraM te na tAn viSayAn tyaktuM zaknuvanti, prabalacAritrAvaraNIyako // 430 // dayAt, tataH sAvadyayogavirata AtmA sAmAyikamityetAvanmAtroko teSAmapi samyaktvasAmAyikavatAM ca vyavahArataH sAvadyayogaviratAnAM sAmAyikasvaM prAmoti, tasmAdevamabhidhAnIyaM-sAvadyayogaviratatrigupta AtmA sAmAyikamiti, trigupta AKADCALCACAACKAGCANCRACHAR Jain Education inte O w.jainelibrary.org Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inter ityasya vyAkhyAnaM prAgvat, trigupta ityupalakSaNaM, tena paJcasamita ityapi draSTavyaM zabdanayaH punardezaviratisAmAyikamapi necchati, tata evamabhidadhAnamRjusUtraM prati sa brUte-yadi nAma sAvadyayogaviratastriguptaH sAmAyikamityucyate tato dezaviratA api sAmAyikaM prApnuvanti teSAmapi sAmAyikaM kurvatAM sAvadyayogaviratatvAt yathAyogaM paJcasamititriguptibhAvAcca, tatasteSAM sAmAyikatvapratiSedhArthamevamabhidadhyAH - sAvadyayogaviratastriguptaH SaTsu saMyataH AtmA sAmAyikamiti, SaTsu saMyato nAma trividhaMtrividhena SaTsu jIvanikAyeSu saGghaTTanaparitApanAdibhyo virataH, tata eva dezaviratAnAM sAmAyikamapi kurvatAM sAmAyikatvanyudAsaH, trividhaMtrividhena viratyabhAvAd, dvividhaMtrividheneti sAmAyikasUtroccAraNAt, | samabhirUDhaH punaH pramattasaMyatAnAmapi sUkSmasamparAyaparyantAnAM sAmAyikatvaM necchati, tata uktaprakAreNa bruvantaM zabdanayaM prati sa prAha-yadi nAma sAvadyayogaviratastriguptaH SaTsu saMyata AtmA sAmAyikamiti brUSe, tataH pramattasaMyatAdInAmapi sAmAyikatvaprasaGgaH teSAmapi yathoktavizeSaNAviziSTatvAt, tasmAdevaM vada - sAvadyayogaviratastriguptaH SaTsu saMyata upayukta AtmA sAmAyikamiti, upayukto nAma kapAyodayalezenApyakalaGkitaH san samabhAvavyApRtaH, te ca upazAntamohAdaya eva na pramattasaMyatAdayaH, tatasteSAM vyudAsaH, evaMbhUtaH punaH samudghAtAdigataM sayogikevalina mayogikevalinaM vA sAmAyikamicchati, na zeSaM yataH sAmAyikasya phalaM mokSaH, tato yaiva samyak samabhAve vyavasthitasya samastakarmmavimokSArthamAyojikAkaraNasamudghAtAdikA vigatakriyA'nivarttidhyAnapratipattirUpA vA kriyA saiva sAmAyikazabdasya pravRttinimicam, atastatpratipattyarthe vizeSaNAntaramA :-sAvadyayogaviratastriguptaH SaTsu saMyata upayukto yatamAna AtmA sAmAyika w.jainelibrary.org Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zyaka mala sAmAyikAlya. viSayaH zrIAva- miti, evaM copazAntamohAdInAM sAmAyikatvapratikSepaH, teSAM yathoktalakSaNakriyArUpAyA yatanAyA asambhavAt, naiga- massvanekagamatvAdeva prAgvat sAmAyikamicchan bhaavniiyH|| samprati yaduktaM-'taM khalu paJcakkhANaM AvAe sabadavANaM ti, ya. vRtto tatra sAkSAnmahAvratarUpaM cAritrasAmAyikamadhikRtya sarvadravyaviSayatAmupadarzayatiupodghAte 4 paDhamammi sabajIvA bIe carime a sabadabAI sesA mahatvayA khalu tadikkadeseNa davANaM // 791 // tatra sAkSAnmahAvrate viSayadvAreNa cintyamAne (prathame-prANAtipAtaviramaNarUpe Aye mahAvrate) srvjiivaa:-trssthaavrsuukssme||43|| |tarabhedA viSayatvena draSTavyAH, tasya tadanupAlanarUpatvAt , dvitIye mRSAvAdavinivRttirUpe carame ca-parigrahavinivRttilakSaNe dAsarvadravyANi viSayatvenAvagantavyAni, kathamiti cet, nAsti paJcAstikAyAtmako loka iti hi mRSAvAdaH sarvadravyaviSayaH, tannivRttirUpaM ca dvitIyaM mahAvrataM, tathA parigraho'pi mUrchAdvAreNa samastadravyagocaraH, tannivRttirUpaM ca paJcamaM mahAvratam , ato dve apyazeSadravyaviSaye, 'sesA' ityAdi, khaluzabdo'vadhAraNe, tasya ca vyavahitaH sambandhaH, zeSANi mahAvratAni dravyANAM viSaye tadekadezaneva,bhavantIti kriyAdhyAhAraH,teSAM dravyANAmekadezastenaiva hetubhUtena bhavanti, natu samastadravyaviSayANi,kathaM ?, tRtIyasya grahaNadhAraNIyadravyAdattAdAnaviratirUpatvAt caturthasya 'rUvesuvA rUvasahagaesu vA dabesu' ityAdivacanato rUparUpasahabhagatadravyasambandhyabrahmaviratirUpatvAt SaSThasya ca rAtribhojanaviramaNarUpatvAditi, evaM tAvaccAritrasAmAyika nivRttidvAreNa sarva dravyaviSayaM, zrutasAmAyikamapi zrutajJAnAtmakatvAt sarSadravyaviSayameva, samyaktvasAmAyikamapi sarvadravyANAM saguNaparyAyANAM viSaye zraddhAnaM, tadrUpatvAt sarvaviSayamityalaM prasaGgena, prakRtaM prastumaHtatra sAmAyikamajIvAdivyudAsena jIva evetyukaM, jIvazca CHUGARCANABASALSACH // 43 // Jain Education Inter For Private & Personal use only di Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyaguNasamudAyAtmaka iti dravyaguNayoH sAmAyikamiti draSTavyam, atra nayaizcintA, bataH kecinnayA dravyaM sAmAyika miti pratipannAH, apare guNa iti, sakalanayAnAM ca AdhArabhUtau dvaunayo, tadyathA-dravyArthikaH paryAyArthikazca, tatra naigamahAsaGghahavyavahArA dravyAthikanayAH, uparitanA RjusUtraprabhRtayazcatvAraH paryAyArthikanayAH, Aha pacUrNikRt-"AitigaM nayANaM| *dabaDio, uvarillA cattAri pajjavadvito" iti, tatra dravyArthikaH paryAyAdhiko vA yat sAmAyikamicchati tadupadarzayannAha| jIvo guNapaDivanno nayassa dabaTTiyassa sAmaiyaM / soceva pajjavaTThiyanayassa jIvassa esa gunno||792|| ___ jIvaH-AtmA guNaiH-samyaktvAdibhiH pratipannaH-Azrito guNapratipannaH dravyamevArthoM yasya na paryAyAH sa dravyArthikaH, athavA 'daghaTTiya' iti dravyasthita iti saMskAraH, dravye vastutattvabuddhyA sthitona tu paryAye iti dravyasthitaH, yadivA dravyAstika iti saMskAraH, tatra astIti matirasyetyAstikaH, 'daiSTikAstikanAstikA' iti nipAtanAdikaNa ityAstiko, natu | paryAye iti dravyAstikaH, kimuktaM bhavati :-dravyameva tAttvikamasti na paryAyA iti yaH pratipannaHsa dravyAstika iti, tasya dravyArthikasya dravyasthitasya dravyAstikasya vA nayasya matena sAmAyikaM, iyamatra bhAvanA-guNAH khalvaupacArikatvAdasanta eva, paramArthato dravyavyatirekeNa teSAmanupalambhAt, atha yadi rUpAdayo na santi kathaM tarhi lokasya dravye tatpratipattiH, dAcitre nimnonnatabhedapratipattivat, guNapratipanna ityatrApi guNasya vizeSaNIbhAvena jIvasyaiva tAttvikatvaM, yathA pAvaka ityatra puruSasya pacanakriyAyAH, tato'sya dravyArthikanayasya nyambhUtaguNagrAmo jIva evaM sAmAyika, na paryAya iti| paryAyAdhikasya pAyasthitasya paryAyAstikasya vA punarnayasya sa eva sAmAyikAdirguNaH paramArthato, natu jIvadravyaM, guNAtirekeNa Jain Educatan internete For Private & Personal use only Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAvazyaka malaya. vRttI upodghAte // 432 // GARCANESANCHAR | tasyAnupalabhbhAta, tathAhi-nAsti guNAtiriko jIvaH, pramANenAnupalabdheH, rUpAdyarthAntarabhUtaghaTavat, yadapyuktaM prAka| sAmAyi'AtmA khalu sAmAyika miti tadapi yadetat jJAnAditrikarUpaM sAmAyikaM sa eva jIvasya guNa itikRtvA upacArato- dravyapabhihitaM, yathA zuklaH paraH pItA haridrA kRSNo bhramara iti, tattvatastu sa eva guNaH sAmAyikamiti // samprati paryAyArthika yoyaeva svaM pakSaM samarthayamAna Aha vicAraH uppajjati vayaMti ya pariNAmati a guNA na davAI / dadhappabhavA ya guNA, na guNappabhavAiM davAiM // 793 // utpadyante-utpattimAsAdayanti vyayante-vinAzamupagacchanti, cazabdaH samuccaye, tathA pariNamanti-saGkhyAtItAni tAratamyAni anubhavanti pratikSaNam , anyathA'nyathA prAyastaratamabhAvAt , cazabda evakArArthaH, sa cAvadhAraNe, tasya caivaMda prayogo-guNa eva, na dravyANi, teSAmAkAlamekarUpatvenAvasthAnAbhyupagamAt, uktaM ca-"jIve davaTThayAe sAsae pajjavaDhayAe asAsae" iti, tatasta eva guNAstattvataH santi, utpAdavyayapariNAmopetatvAt , patragatanIlatAraktatAdivat , tadatiri-13 kastu guNI nAstyeva, utpAdavyayapariNAmarahitatvAt, gaganendIvaravat, uktaM ca-"uppAyavigamapariNAmato guNA pattanIlayAiva / saMti na u davamiha tabirahAto khapuSaMva // 1 // " (vize. 2649) kiMca-davappabhavA va guNA' dravyAtprabhavaH-utpAdo yeSAM te dravyaprabhavAH, cazabdo yuktyantarasamuccaye, guNA na bhavanti, kintu parasparapratyayabhAvaprabhavAH, 'na guNa-18 // 432 // ppabhavAiM davAI' iti atrApi neti sambadhyate, nApi guNaprabhavAni dravyANi, teSAM nityatvenAbhyupagamAt, tato na dravyANAM kAraNatvaM nApi kAryatvamiti tadabhAvaH, sato niyamena kAraNarUpatayA kAryarUpatayA vA sambhavAt , tathA ca nAsti parA Jain Education Inter For Private & Personal use only Ruw.jainelibrary.org Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA. sU. 73 Jain Education Inte bhimataM dravyaM, kAraNakAryarUpavikalatvAt, kharaviSANavat, astitvaM hi nAmArthakriyAkAritvaM, 'yadevArthakriyAkAri tadeva paramArthasa' diti vacanAt, sarvA arthakriyAkAritA kAraNakAryarUpatvena vyAptA, dravyasya kAraNakAryarUpavikalasyArthakriyAyA adarzanAt kiM hi tadasti vastu yadakAraNarUpamakAryarUpaM vA sat arthakriyAM kuryAt ?, tataH kAraNakAryarUpatvaM vyAvattaMmAnaM svavyApyamapyastitvaM nivarttayatIti vyApakAnupalabdhireSA, tasmAd guNa eva samabhAvalakSaNaH sAmAyikamiti / evaM paryAyArthikena svamate pratipAdite dravyArthika Aha jaM je je bhAve pariNamai paoga-vIsasA davaM / taM taha jANei jiNo apajjave jANaNA natthi // 794 // yat yat AtmamRdAdikaM vastu yAn yAn bhAvAn- paryAyAn vijJAnaghaTAdIn pariNamati tadAtvena pratipadyate prayogato vivasAto vA, tatra prayogazcetanAvato vyApAraH, visvasA svabhAvaH, tatsarvamutprekSitaparyAyaM dravyameva, utphaNaviphaNatvakuMDalikA diparyAyasamanvitasarpyadravyavat, tathAhi - na tatra kecana utphaNatAdayaH sarpadravyAtiriktAH paryAyAH santi, pramAnAnupalabdheH, gaganakusumasya mukulitArddhamukulitatvAdiparyAyavat tasmAttadeva dravyaM, tatra (cca) paramArthasaditi / kicatat dravyaM tathaiva - anvayaparyAyopasarjanaM jAnAti paricchinatti jino - bhagavAn kevalI, kasmAt paryAyopasarjanaM jAnAti, natu paryAyarahitamityata Aha-'apajave jANaNA natthitti' aparyAye - paryAyarahite yato jANaNA-parijJA kevalyAdInAmapi nAsti, tataste utprekSAmAtreNa vyavahriyante, natu paramArthataH santi, tato dravyameva tAttvikamiti jIva eva sAmAyikamiti | gAthArthaH / athavA 'dappabhavA ya guNA' ityAdi dravyArthikanayamatena vyAkhyAyate, utpadyante vyayante pariNamanti ca yasmAt * Bww.jainelibrary.org Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAva-1 guNA eva, na dravyANi, tasmAtta eva tAttvikA iti paryAyAdhikenoke dravyAdhikaH prAha-dravyANyeva ca paramArthataH santi, sAmAyike zyaka mala- na guNAH, yato dravyaprabhavA guNAH, na guNaprabhavAni dravyANi, kimuktaM bhavati ?-dravyatvenotpAdavigamapariNAmaprakAresteSAM kimiti ya0 vRttI teSAM guNAnAmutpAdo bhavati, teSAM paropAdAnatvAt , natu guNeSuktaprakAreNa dravyANAM, teSAmaparopAdAnatvAt , tasmAt tAnyeva tA dvAraM upodghAte dravyANyantavizeSaNIbhUtaguNAni tAttvikAni, na guNA ityAtmaiva sAmAyikam, evaM paryAyAdhikena dravyArthikena ca svamate udbhAvite parasparaviruddhamatAkarNanato vyAkulIcittaH san ziSyaH praznayati-bhagavan ! kimatra tattvamiti !, // 433 // tata AcAryaH svasiddhAntamupadarzayati-jaM jaM je je bhAve' gAthA, yat yat dravyamAtmamRdAdikaM yAn yAn bhAvAnparyAyAn vijJAnaghaTAdIn pariNamati-tAdAtmyena pratipadyate prayogato vivasAto vA 'taM taheti-agRhItavIpso'pi prAgvIpsopanyAsAdayaM zabdo vIpsAM gamayati, tat tat tathA tathA pariNamantaM jAnAti jino-bhagavAn kevalI, yasmAdaparyAye-paryAyarahite 'jANaNA' kevalajJAnenApi parijJA nAsti, tasmAt dravyaparyAyAtmakaM vastu tAttvika, kevalinA tathAs-| vagatatvAd, ataH sAmAyikabhAvapariNata AtmA sAmAyikamiti sthitaM / vyAkhyAtaM kimiti dvAraM, adhunA katividhamiti dvAraM vyAcikhyAsurAha-- sAmAiyaM ca tivihaM samatta suMaM tahA caritaM ca / duvihaM ceva caritaM agAramaNagAriceva // 795 // 4 // 433 // ___sAmAyika prAgnirUpitazabdArtha, caH pUraNe, trividha-tribheda, tadyathA-samyaktvam, atrAnusvAralopa ApatvAt, zrutaM cAritraM, samyaktvasAmAyika zrutasAmAyika cAritrasAmAyikamityarthaH, cazabdaH svagatAnekabhedapradarzanArthaH, tatra For Private & Personal use only Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CXXX samyaktvasAmAyikaM vividhaM, tadyathA-nisargasamyaktvasAmAyikamadhigamasamyaktvasAmAyikaM ca, tatra nisargaH svabhAvaH, tena samyaktvasAmAyika nisargasamyaktvasAmAyikaM, yadupadezamantareNApi jIvasya tathAsvabhAvata evopajAyate tanisargasamyaktvasAmAyikamiti bhAvaH, paropadezato jIvAdipadArthAdhigamapurassaramupajAyate tadadhigamasamyaktvasAmAyika, athavA dazavidham' ekaikasya aupazamikasAsvAdanakSAyopazamikavedakakSAyikabhedAt , tatra aupazamikamupazamazreNI prathamasamyaktvalAbhe vA antarakaraNavyavasthitasya, sAsvAdanamaupazamikasamyaktvAddhAyAM vyavasthitasya mithyAtvaM gantumanaso mithyAtvamanAvasya, kSAyopazamikaM samyaktvapudgalAn vedayamAnasya, vedakaM darzanatrika kSapayatazcaramagrAsasamyaktvANuvedanasvabhAvaM, kSAyika darzanatrikakSayaniSpannaM zuddhAtmasvabhAvarucirUpaM, athavA trividha-kSAyikamaupazamikaM kSAyikaM ca, sAsvAdanasyaupazamike vedakasya ca kSAyopazamike antarbhAvavivakSaNAt, yadivA trividhamevaM-kArakaM rocakaM dIpakaM ca, tatra yasmin samyaktve sati sadanuSThAnaM zraddhatte samyak karoti (ca, karoti) sadanuSThAnamiti kAraka, yattu sadanuSThAnaM rocayatyeva kevalaM na punaH kAravati tat rocakaM, yat svayaM tattvazraddhAna (hIna) eva mithyAdRSTiH parasya dharmakathAdibhistattvazraddhAnaM dIpayati-utpAdayati tasya pariNAmavizeSaH kAraNe kAryopacArAt samyaktvaM dIpakamucyate, uktaM ca-"sayamiha micchaddiTThI dhammakahAIhiM dIvai parassa / sammattamiNaM dIvaga kaarnnkjjovyaaraato||1||" zrutasAmAyikaM trividhaM, tadyathA-sUtramartha-10 stadubhayaM ca, akSarAnakSarAdibhedAdanekavidhaM vA, cAritrasAmAyikaM trividha-kSAvikamaupazamikaM bAyopazamikaM ca, tatra kSINamohAdeH kSAyikam , upazAntamohasyaupazamika, pramattasaMyatAdInAM kSAyopazamikaM, athavA paJcavirva-sAmAyikaM chedopa Jain Education Interational For Private & Personal use only Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ h zrIAva- sthApyaM parihAravizuddhika sUkSmasamparAyaM yathAkhyAtaM ca, athavA gRhItAzeSavikalpaM dvividharma-agArasAmAyikamanagAra- sAmAyika zyaka mala ca, tathA cAha-duvihaM ceva caritaM agAramaNagAriyaM ceva // 796 // sAmAyika dvividhameva-dvibhedameva mUlabhedenahAtividhayA vRttIcAritraM-cAritrasAmAyikam , agAH-vRkSAstaiH kRtatvAd A samantAt rAjate iti agAraM-gRhaM, 'kvaciditi (Da) nitidvAra upodghAte pratyayaH, tadasyAstIti 'anAdibhya' iti matvarthIyo'kArapratyayaH, agAro-gRhI tasmin bhatramAgArikam , adhyAtmAdibhya itIkaN pratyayaH, idaM cAnekabhedaM, dezaviratezcitrarUpatvAt , anagAra:-sAdhuH, na vidyate vasvAmibhAvenAgAramasyeti // 434 // vyutpattaH, tasmin bhavamAnagArikaM caiva, pUrvavadikaNpratyayaH, Aha-samyaktvasAmAyikazrutasAmAyike vihAya cAritra sAmAyikasya sAkSAdbhedAbhidhAnaM kimartham , ucyate, tasmin sati tayorniyamena bhAva iti khyApanArtha, yadvA caramatvAdasya yathA bheda uktaH tathA zeSayorapi vAcya iti jJApanArtha / sAmprataM mUlabhASyakAraH zrutasAmAyikamadhyayanarUpatvAt byAcikhyAsustasya bhedAnAhahai| ajjhayaNapi ya tivihaM sutte atthe (ya) tadubhae cev| sesesuvi ajjhayaNesu hoi eseva nijuttii||150|| (bhASya) adhyayanamapi ca trividhaM-sUtraviSayamarthaviSayaM tadubhayaviSayaM ca, apizabdAt samyaktvasAmAyikamapyaupazamikAdibhe- 43 // dAt trividhamiti // prakrAntopodghAtaniyuktarazeSAdhyayanavyApitAM darzayati- zeSeSvapi caturvizatistavAdiSvanyepvadhya4.yaneSu bhavatyeSeva-uddezanirdezAdikA nirutiparyavasAnA niyuktiH / Aha-azeSadvAraparisamAptAvatidezo nyAyyaH, kimartha RAGAOKS Jain Education Inters M w.jainelibrary.org Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BOORNAKANGAROKARAN hai apAntarAle'bhihitaH ?, ucyate, madhyagrahaNe AdyantayorgrahaNaM bhavatIti nyAyapradarzanArtha, gataM katividhamiti dvAram , idAnIM kasyeti dvArAvasaraH, tatra yasya tadbhavati tadabhidhitsurAhajassa sAmANio appA, saMjame niyame tave / tassa sAmAiyaM hoi, ii kevlibhaasiaN||796|| yasya sAdhorAtmA-jIvaH, 'sAmANio'tti samAnItaH-sakArasya sUtre dIrghaH prAkRtatvAt , samyak sannihitIkRtaH, svavIryollAsavizeSeNeti gamyate, va samAnIta ityAha-saMyame-mUlaguNeSu niyama-uttaraguNeSu tapasi-dvAdazaprakAre'naza6 nAdilakSaNe, tasyaivaMbhUtasyApramAdinaH sAmAyika bhavati, itizabdaH parisamAptyarthaH, eteSu triSu saMyamAdiSu ( samAhitasya ) sampUrNa sAmAyika bhavatIti kevalibhiH-sarvajJairbhASitam // jo samo savabhUesuM, tasesu thAvaresu ya / tassa sAmAi hoi, ii kevalibhAsi // 797 // yaH samo-madhyasthaH AtmA, ta(sva)miva paraM pazyatIti bhAvaH, sarvabhUteSu-sarveSu prANiSu, tadyathA-traseSu-dvIndriyAdiSu sthAvareSu-pRthivyAdiSu tasya sAmAyikaM bhavati, iti-etAvat kevalibhirbhASitaM // samprati phaladarzanadvAreNAsya karaNavidhAnaM pratipAdayannAha sAvajajogapparivajaNahA, sAmAiaM kevaliaM pasatthaM / gihatthadhammA paramaMti nacA, kujA buho AyahiaM paratthA / / 798 // sAvadhayogaparivarjanArtha sAmAyika kevalikamiti-pUrNa prazastaM-pavitram , AtmanaH pavitrIkaraNAt , tathA gRhasthadharmAt Jain Education Inte For Private & Personal use only A w.jainelibrary.org Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAva- parama-pradhAnaM jyeSThamityetat jJAtvA kuryAt budho-vidvAn Atmahitam-AtmopakArakam , etadeva paripUrNa sAmAyika, kima- sAmAyike zyaka mala- pArthamityAha-parArtha' paro-mokSaH, tasyApyaparasya parasyAbhAvAt , tadartha, na tu suralokAdyavAptyartha, anena nidAnaparihAramAha, kasyeti ya. vRttI paripUrNasAmAyikakaraNazaktyabhAve gRhastho'pi gRhasthasAmAyikaM 'karemi bhaMte ! sAmAiyaM sAvaja jogaM pacakkhAmi jAva- dvAra upodghAte niyama pajuvAsAmi duvihaM tiviheNe'tyevaM kuryAt , Aha-tasya sarva trividhaM trividhena pratyAcakSANasya ko doSaH?, ucyate, pravRttakArambhAnumatyanivRttyA kAraNasambhava eva, tathApi tatkaraNe bhaGgadoSaH, tathA caah||435|| | sabaMti bhANiUNaM viraI khalu jassa saviA natthi / so sabavirahavAI cukkA desaM ca savvaM ca // 799 // __'sarca'ti upalakSaNametat , tata evaM draSTavyaM-sarva sAvA yoga pratyAkhyAmi trividhaM trividhenetyevaM bhANiUNa-abhidhAya viratiH-nivRttiH, khalu sarvakA-sarvA nAsti, pravRttakArambhAnumatisadbhAvAt , sa sarvavirativAdI 'cukkA' iti bhrazyati 'desaM ca savaM veti prAkRtatvAt paJcamyarthe dvitIyA, dezavirateH sarvaviratezca, dezavirateranabhyupagamAt, sarvaviraterakaraNAt, dAnanvAgame gRhasthasyApi pratyAkhyAnaM trividhaM trividhenokaM, tathA ca vyAkhyAprajJaptau sUtraM-'samaNovAsagassaNabhaMte ! puvAmeva thUle pANAivAe paccakkhAe bhavati,seNaM pacchA paccAikkhamANe kiM kIrai?, goyamA! tIyaM paDikkamai jAva egaviheNa vA paDikkamaI' iti, tataH kathaM gRhasthasya sAvadhayogAnumatipratyAkhyAnapratiSedhaH, ucyate, yadidaM sUtre gRhasthasyApi trividhaM vividhenA // 435 // pratyAkhyAnaM tat sthUlaprANAtipAtamRSAMvAdAdiviSayaM draSTavyaM, yathA ko'pi siMhasarabhagajAdInAM vadhaM kanyAdiviSayamalIka trividhaM trividhena pratyAkhyAtIti, na punaHsAmAnyena sAvadyayogavinayaM, pravRttakArambhAnumateravazyaMbhAvAt, tato na kazci CALCURROCAL www.ainelibrary.org Jain Education Interational Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvirodhaH, uktaM ca-"nanu tivihaMtiviheNaM paccakkhANaM suryami gihinno'vi|tN thUlavahAdINaM na sabasAvajajogANaM // 1 // " (vi. 2686) apica-yatkizcidaprayojanaM kAkamAMsAdikaM yadapi cAprApyaM manuSyakSetrAhiIntidantacitrakacarmAdika tadvizeSitaM vastvadhikRtya yadi trividhaM trividhenApi pratyAcaSTe tathApi na kazciddoSaH, yathA svayaMbhUramaNasamudrAdimatsyA MmayA na hantavyAH trividhaM trividheneti pratyAcakSANasya, yadidA yo vrataM pratipattukAmaH putrasantatyAdinimittaM vilamba kurva|nnekAdazIpratimA pratipadyate tatsamAtyanantaraM cAvazyameva vrataM grahISyati sa trividhaM trividhenApi sarvasAvadyayogapratyAkhyAnaM kurvANo na doSabhAg bhavati, ye punaH pUrvArabdhAnujjhitasAvadyakarmasantAnaH san sAmAyikaM karoti sa trividhaM trividhena pratyAkhyAnaM kartuM na zaknoti, tadanumatipariNatenivartayitumazakyatvAt , Aha ca bhASyakRt-"jai kiMcidappaoyaNamappappaM vA visesi vatthu / paccakkheja na doso sayaMbhuramaNAimacchava ||1||jo vA nikkhamiumaNo paDimaM puttAisaMtatinimittaM / paDivajeja tao vA kareja tivihaMpi tiviheNaM // 2 // jo puNa puvaarddhaannujjhiysaavjjkmmsNtaanno| tadaNumaipariNatiM so na tarai sahasA niyatteu // 3 // " miti (vize. 2687-9) yadyapi ca gRhasthasya sAmAyika kurvato na trividhaM trividhena pratyAkhyAnaM tathApi tad gRhasthena paralokArthinA gRhasthasAmAyikamavazyaM karttavyaM, tasyApi |viziSTaphalasAdhakatvAt , tathA cAha niyuktikRt sAmAiammi ukae samaNo iva sAvao havai jamhA / eeNa kAraNeNaM bahuso sAmAiaMkujjA // 801 // sAmAyike, tuzabda evakArArthaH, "tuH syAdbhede'vadhAraNe" iti vacanAt , sAmAyike eva kRte sati yasmAt zrAvakaH MARRERANCE yA cAha niyuktivai jmhaa| sAmAyike eva Jain Education Intematon Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAvazyaka malaya. vRttI upodghAte // 436 // KARNE zramaNa iva bhavati, prAyo'zubhayogarahitatayA zramaNa iva vahutarakarmanirjarako bhavatIti bhAvaH, anena kAraNena bahuzaH-18sAmAyika anekavAraM sAmAyikaM kuryAt iti gAthArthaH // kiMca kakimiti jIvo pamAyabahulo bahusoviya bahuvihesu atthesuN| eeNa kAraNaNaM bahuso sAmAiyaM kujA // 802 // dvAre jIvaH pramAdabahula: bahuzaH-anekadhApi ca bahuvidheSu arthepu-zabdAdiSu, pramAdavAMzca ekAntenAzubhavandhaka eva, ata:anena kAraNena tatparijihIrSayA bahuzaH sAmAyikaM kuryAt, madhyastho bhUyAditi gAthArthaH / sAmAyikaM ca madhyasthasya / / sAmAyikavato lakSaNamAha jo navi vahada rAge navi dose duNha majjhayArammi / so hoi u majjhattho sesA save amajjhatthA // 8.3 // yo nApi vartate rAge, nApi dveSa, kintu dvayorapi-rAgadveSayoH madhyakAre-madhye, kArazabdasya prAkRtalakSaNavazataH svArthe utpannatvAt , apAntarAle ityarthaH, sa bhavati madhyasthaH, madhye tiSThatIti madhyasthaH-rAgadveSApAntarAlavI, zeSAH sarve ama-18 | dhysthaaH|| gataM kasyeti dvAram , adhunA ka kiM sAmAyikamiti prarUpayitukAmo dvAragAthAtrayamAha khitta disA kAla gahabhaviasani UsAsa dihi aahaare| paJcatta sutta jamma ThiI veasannA kasAyA53 804 nANe joguvaoge sarIra saMThANa saMghayaNa mANe / lesA pariNAme veaNA samugdhAya kamme ya // 805 // // 433 // nidhihnnmub| AsavakaraNe tahA alaMkAre / sayaNAsaNaThANatthe caMkammate a kiM kahi // 806 // AsAM samudAyArthaH kSetradikAlagatibhavyasaMjJiucchAsadRSTiAhArakAnaGgIkRtyAlocanIyam , ka kiM sAmAyikamiti Jain Education Inte For Private & Personal use only R w.jainelibrary.org Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogaH, tathA paryApta suptajanmasthitivedasaMjJAkaSAyAyuSi ca, tathA jJAna yogopayogI zarIrasaMsthAnasaMhananamAnAni lezyAH pariNAma vedanAM samudghAtakarma ca, kriyAyojanA pUrvavat, tathA nirveSTanodattane AzravaM karaNAni tathA alaGkArAn tathA zayanAsanasthAnacakamatazcAzritya parvAlocanIyam, ka ki sAmAyikamiti / avayavArtha tu pratidvAraM svayameva vakSyati-tatro lokAdikSetramaGgIkRtya samyaktvAdisAmAyikA dInAM lAbhAdibhAvamabhiSitsurAha| samma-suANaM laMbho uhuMca aho ya tiriyaloe ya / viraI maNussaloe dirayAviraI atiriema // 807 // samyaktvazrutasAmAyikayorlAbha:-prAptiH, 'uhuMce'ti Urdhvaloke ca 'ahe yatti adholoke ca tiryagloke ca, iyamatra bhAvanA-urvaloke merusuralokAdiSu ye samyaktvaM pratipadyante teSAM zrutAjJAnamapi tadaiva samyakzrutarUpatayA pariNamate iti dvayorapi sAmAyikayostatra lAbhasambhavaH, evamadholoke'pi mahAvidehagatAdholaukikagrAmeSu narakeSu ca nisargato'dhigamAdvA samyaktvaM pratipadyamAnAnAM dvayalAbho bhAvanIyaH, evaM tiryagloke'pi, 'viraI maNussaloge'tti atra viratizabdena sarvaviratisAmAyikaM gRhyate, tacca lAbhApekSayA manuSyaloke eva, nAnyatra, manuSyA evAsya pratipacAraH, na zeSA jantava iti bhAvanA, kSetraniyamaM tu viziSTazrutavido nAbhihitavantaH, sambhAvayAmaH tatastriSvapi lokeSu, merAvapi kathAsu pravrajyApratipatizravaNAt, 'virayAviraI ya tiriema'tti viratAviratizca dezaviratisAmAyikalakSaNA lAbhavicAre'pi-1* zabdasya gamyamAnatvAt tiryakSvapi bhavati manuSyeSu ca / pubapaDivannato puNa tImuvi logesu niyamato tiNDaM / caraNassa dosu niyamA bhayaNijjA uDalogammi // 808 // X w Jain Education .jainelibrary.org Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAva- trayANAM-samyaktvasAmAyikadezaviratisarvaviratisAmAyikAnAM pUrvapratipannakAH punarniyamena triSvapi lokeSu vidyante, digdvAraM kAmadApaNDakavanAdiSvapi dezaviratAnAM tirazcAM sambhavAt, caraNasya-viratisAmAyikasya dvayoH-adholokatiryaglokayoH ya. vRttI niyamAt-niyamena pUrvapratipannAH, bhajanIyAH punarU loke, kadAcid bhavanti kadAcinneti bhAvaH, gataM kSetradvAram / upodghAte adhunA digdvAramabhighitsurdisvarUpapratipAdanArthamAha-. nAma ThavaNA davie khittadisA tAvakhitta pnnve| 1437 // sattamiA bhAva disA sA hoaTThArasavihA u (parUvaNA tassa kaaydyaa)||809|| nAmadikU sthApanAdik dravyadik kSetradik tApakSetradik prajJApakadik saptamI bhAvadika, tasya nAmasthApanA (di) diksapta* kasya prarUpaNA karttavyA, pAThAntaraM 'sattamiyA bhAvadisA sA hoiTThArasavihA u' saptamI bhAvadika sA bhavatyaSTAdazavidhaiveti / tatra nAmasthApane kSuNNe, dravyadivasvarUpaprakaTanArthamAha-terasapaesiyaM khalu tAvaiesuM bhave paesesuM / jaM davaM ogAI jahannagaM taM dasadisAgaM // 1 // (vize. 2698 AcA. ni. 41) dravyameva ca dazadigutthApanahetutvAdika dravyadika, tacca dvidhA-jaghanyata utkarSatazca, tatra trayodazapradezikaM-trayodazapradezavat, tAvatsu-trayodazasu pradezeSu yadravyamavagADhaM bhavati tat jagha-* nyato dazadikprabhavaM, taccaivam-ekaikaH pradezo vidikSu, ete catvAraH,madhye tveka ityete paJca, tathA catasRSu dikSvAyatAvasthitau svatA | // 437 // dvau dvAviti, sthApanA-'ekeko vidisAsuM, majjhe ya, disAsu AyayA do do' iti, utkarSatastvanantapradezAtmaka, sAtadapi ca kSetramadhikRsya jaghanyatastrayodazapradezAvagAham, ekaikasminnAkAzapradeze byaNukAdInAmanantANukaparva SAMACHAR SAGE Jan Education inte arjainelibrary.org Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ntAnAM skandhAnAmavagAhe'pi adhikRtatrayodazapradezAvagADhaskandhatvapariNAmamApannAnAmavagAhanAsambhavAt, utkarSatastvasairUyAtapradezAvagADhamiti / samprati kSetradikUpratipAdanArtha rucakavaktavyatAmAha ahapaesorubhago tiriaMlogassa mjjhyaarmmi| esa pabhavo disANaM eseva bhave annudisaannN||1||(aacaa.42) tiryaglokasya madhyakAre-madhye'STapradezaka:-aSTanabhaHpradezAtmako rucakA, tathAhi-tiryaglokasya madhyabhAge AyAmaviSkambhAbhyAM rajupramANau sarvapratarANAM kSullako dvau nabhampradezapratarau, tayozca merumadhyapradeze madhyaM, tatra ca madhye uparitanapratarasya% ye catvAro nabha-pradezA ye cAdhastanasya catvArasteSAmaSTAnAmapi gostanAkArarUpatayA vyavasthitAnAmAkAzapradezAnAM samaye rucaka iti paribhASeti, eSa rucako dizAM-kSetradizAMpUrvAdInAMprabhava:-utpattikAraNam, eSa eva ca bhavati prabhavo'nudizAkSetravidizAmAgneyyAdInAmiti // sampratyasmAcca rucakAdizo vidizazca yathA bhavanti tathA pratipAdayannAhadupaesAi duruttara egapaesA aNuttarA cev| cauro cauroya disA caurAi aNuttarA dunni||(aacaa. ni.43) da sagaDuddhisaMThiAo mahAdisAo havaMti cattAri / muttAvalI acauro do ceva ya hu~ti ruagnibhaa|| (AcA. ni. 44) tasmAt yathoktarUpAt rucakAt bahizcatasRSvapi dikSu pratyekamAdau dvau dvau nabha pradezau bhavataH, tadaaMtazcatvArazcatvAraH, teSAmapi purataH SaT Sad , tato'pyagrato'STAvaSTAvityevaM dvAbhyAM pradezAbhyAmAramya dhuttaravRddhiHpratyekaM catasRSvapi dikSu paribhAvanIyA, tathA cAha-dupaesAi duruttara' atra 'cauroM' iti sambandhaH, catasraH pUrvAdikA mahAdizo dvipradezAdayo RAASE For Private & Personal use only Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ X zrIAva- mUle, pratyeka yathottaraM dvidvipradezavRddhayaH, ata evaitAH saMsthAnataH cintyamAnAH zakaToddhisaMsthAnA pratipattavyAH, digdvAraM zyaka mala- 'egapaesA aNuttarA ceva' atra 'cauro ya' iti dvitIyapadena sambandhaH, catasraH-AgneyyAdikA dizo, vidizAmapi ya. vRttau diktvAvyabhicArAt ubhayatrApi sAmAnyena disA ityuktaM, ekapradezAH pUrvAdimahAdizAM catasRNAM caturvantarAlakoNeSu .upodghAte ekaikanabhampadezaniSpannA anuttarA-yathottaraM vRddhirahitAH, ata evaitAH saMsthAnataH paribhAvyamAnA muktAvalIsaMsthitAH, 'caurAdi aNuttarA donni' iti dve UcAdhodizau caturAdike anuttare, tathAhi-Urva caturo nabhaHpradezAnAdau kRtvA // 438 // yathottaraM vRddhirahitatvAt catuSpadezikaiva rucakanibhA caturasradaNDAkArA ekA digbhavati, adho'pyevaMprakArA dvitIyeti // sampatyetA eva saMsthAnato nirUpayati-catasraH pUrvAdikA mahAdizo bhavanti zakaToddhisaMsthitAH, pradezayAdArabhya yathottaraM pradezadvikavRddhibhAvAt , tathA catasraH-AgneyyAdikA vidizo mukkAvalya iva muktAvalyaH, muktAvalIsaMsthAnasaM-12 sthitA ityarthaH, ekaikanabhaH pradezaniSpannatvAt, tathA dve UvAdhodizau bhavato rucakanibhe, catuSpradezaniSpannatvAt, atra sthApanA // AsAM ca dazAnAmapi dizAM nAmAni pratipAdayannAha-iMdaggeI jammA ya neraI vAruNI avAyavA / somA IsANAvia vimalA ya tamA ya boddhavA // (AcA. ni. 43) yA rucakAt vijayadvArAnusAreNa vinirgatA dika sA aindrI nAmA, pUrvetyarthaH, asyA anantaraM vAmapA AgneyI, tasyA api tathaivAnantaraM yAmyA, tato nairRtI, tadanantaraM vAruNI, tito vAyavyA, tataH somA, uttarA ityarthaH, tadanantaramIzAnI, etA aSTAvapi tiryagdizAH, tatrApi pUrvA yAmyA vAruNI, someti mahAdizA, rucakAdUlavinirgatA vimalA, adhaHprayAyinI tAmasI, tathA caitadeva vyAkhyAnamAha-iMdA ya vijaya RMANCHCRACANCCOM Jain Education liten For Private & Personal use only G w.jainelibrary.org Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ COCCALCCCCCCCCCA-90% hArANusAraosesayA pyaahinno| aTTha ya tiriyadisAo uhUM vimalA tamA vaa'ho||1||aindrii dik vijayadvArAnusArataH pratipattavyA, yatra vijayadvAraM sAaindrIti bhAvArthaH, zeSAH sapta aizAnIparyantAstasyAH pradakSiNAta:-prAdakSiNyena boddhavyAH, tAzca tathaiva prAgbhAvitAH, etAzcASTAvapi rucakAt (tiryaka) pravyUDhatvAt tiryagdiza iti vyavahiyante, rucakAdU pravRttA vimalA, rucakasyAdhaH pravRttA tamA iti / uktA kSetradika, samprati tApakSetradikU vaktavyA, tatra tapanaM tApaH sUryakiraNasparzAjanitaHprakAzAtmakaH paritApaH tadupalakSita kSetraM tApakSetraM tadeva dik, athavA tApayatIti tApaH-savitA tadanusAreNa kSetrAtmikA diktApakSetradikU, sA ca sUryAyattatvAdaniyatA, tathA cAha-jesiM jatto sUro udei tesiM taI havai puvA / tAvakkhittadisAo payAhiNaM sesayAosi ||||(aacaa.ni.41) yeSAM-bharatAdikSetranivAsinAM manuSyANAM yato-yasyAM dizi sUrya udeti-udgacchati sA teSAM pUrvA bhavati, pUrveti vyavahiyate, tAsAM caivamaniyatAnAM pUrvadizAM pradakSiNaM-prAdakSiNyena zeSA apiAgneyyAdikAstApakSetradizaH pratipattavyAH, evaM ca sati sarveSAmapi bharatairAvatapUrvavidehAparavidehavAstavyAnAM manuSyANAM | meruruttarato lavaNasamudro dakSiNataH, ukkA tApakSetradika, sAmprataM prajJApakadiga vAcyA, tatra prajJApayati-sUtrArtha prarUpayati ziSyebhya iti prajJApako-vyAkhyAtA tadAzrayeNa dik prajJApakadika, tatsvarUpanirUpaNArthamAha-pannavao jayabhimuho sA puvA sesiA pyaahinno| tasseva'NugantabA aggeAI disA niymaa||1|| prajJApako yasyA dizo'bhimukhastiSThati sA pUrvA, zeSAstvAgneyyAdikA dizo niyamAt tasyaiva prajJApakasya prdkssinnaatH-praadkssinnyenaanugntvyaaH| ukkA prajJApakadika, samprati bhAvadigu vaktavyA, sA cASTAdazavidhA, dizyate ayamamukAsaMsArIti yayA sA dik bhAvaH-pRthivItvAdilakSaNaH paryAyaH sa mA.sU.74 Jain Education in For Private & Personal use only ( ww.jainelibrary.org Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAvaiyaka mala // 439 // eva dik bhAvadik sA ca yathA bhavatyaSTAdazavidhA tathA pratipAdayati- puDhavi-dala- jaLaNa - vAyA mUla-saMgha -ma- pora bIAya / bi-ti-cara- paMciMdiya tiriya nArayA devasaMghAyA // 1 // saMmucchimakammAkammabhUmiga narA tahaMtaraddIvA / bhAvadiyaH vRttI- OM sA dissai jaM saMsArI niyayame AhiM // 2 // ( AcA. ni. ) pRthivI - mRttikA, jalam - ApaH, jvalano - vaizvAnaraH, vAtaH pavanaH, upodghAte * 'mRlakhaMdhaggaporabIyA ya' iti bIjazabdasya pratyekamabhisambandhAt mUlabIjAH skandhabIjA agrabIjAH parvabIjA iti draSTavyaM, tatra mUlaM bIjaM yeSAM te mUlavIjA:- utpalakandAdayaH, skandho bIjaM yeSAM te skandhabIjAH - zalakyAdayaH, anaM bIjaM yeSAM te agrabIjA:- koraNTakAdayaH, parva bIjaM yeSAM te parvabIjA: - ikSvAdayaH, dvIndriyA- kRmyAdayaH, trIndriyAH- kITikAdayaH, caturi ndriyA-bhramarAdayaH, pazcendriyAH - tiryaJcaH siMhasarabhagomahiSyajAdayaH, nArakA - ratnaprabhApRthivInArakAdayaH, devasaGghAtAbhavanapatyAdayaH, narAzcaturvidhAH, tadyathA - sammUcchimAH karmmabhUmakA akarmmabhUmakAstathA AntaradvIpAH, tatra sammUcchimA- vAntAdisamudbhavAH, karmmabhUmakAH - paJcadazakarmmabhUmijAtAH, akarmmabhUmakAH - triMzadakarmabhUmijAtAH (antaradvIpakAH ) paTUpazcAzatyantaradvIpeSu jAtAH, evametA aSTAdazabhedA bhAvataH - pRthivyAdiparyAyato dizo bhAvadizaH, kasmAt diktvametAsAmata Aha-yata: - yasmAt saMsArI niyatam - avazyaMbhAvena etAbhirdizyate - apadizyate tata etA dizaH // iha nAmasthApanAdravya digbhiranadhikAra eva, zeSAsu yathAsambhavaM sAmAyikasya pratipadyamAnakaH pUrvapratipanno vA vAcyaH, tathA cAha cUrNikRt - " etthaM puNa cauhiM disAhiM ahigAro - khecadisatAvakhettapannavagaM bhAvadisAhiM, nAmAdI tini parUvaNAnimittaM"ti // tatra kSetradizo'dhikRtya tAvadAha Jain Education le sAmAyike ka kimi tidvAre digdvAraM // 439 // ww.jainelibrary.org Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puvAiAsu mahAdisAsu paDivajamANao hoi / puSapaDivanao puNa annayarIe disAe u||10|| pUrvAdikAsu kSetrato mahAdikSu vivakSite kAle sarveSAmapi sAmAyikAnAM pratipadyamAnako bhavati, na na bhavati, tatsambhavastvasti, na punarbhavatyeva, kadAcittasya tAsvabhavanAt, pUrvapratipannaH punazcaturNAmapi sAmAyikAnAmanyatarasyAM dizi bhavatyeva, puna zabdasyaivakArArghatvAt, na punarna bhavati, etadapi sAmAnyenoka, vizeSatastvevamavaMgantavyam-trayANAM samyaktvasAmAyikazrutasAmAyikadezaviratisAmAyikAnAM catasRSvapi pUrvAdikAsu mahAdikSu niyamena pUrvapratipannako'sti, sarvaviratisAmAyikasya tu pUrvAparadizorniyamena, dakSiNottarayostu bhajanayA,ekAntaduSpamAdikAle bharatairAvateSu sarvaviraterucchedAta, vidikSu punazcatasRSvapi tathA UrdhvAdhodigadvaye ca caturNAmapi sAmAyikAnAM na pUrvapratipanno nApi pratipadyamAnakA, tAkhekaprAdezikatvena catuSprAdezikatvena ca jIvAvagAhanAnAmasambhavAt , sparzanAmAtraM bhavedapi punaH, tathA cAha bhASyakAra:"chinnAvaliruagAgiidisAsu sAmAiyaM na jaM tAsu / suddhAsu nAvagAhai jIvo tAo puNa phusijjaa||||" (vi. 270) tApakSetraprajJApakadizAvadhikRtyAha-aTThasu cauNha niyamA puvapavanno udosuduNheva / duNha u puvapavanno siananno tAvapannavae // 2 // tApakSetraviSaye prajJApakaviSaye ca punaraSTasu pUrvAdikAsu dikSu caturNAmapi samAyikAnAM niyamAt pUrvapratipanno'sti, prati padyamAnastu bhAjya:-kadAcidbhavati kadAcinneti, tathA dayo:-UrdhvAdhorUpayodizoHdayoH-samyaktvasAmAyikazrutasAmAdiAyikayorevaM pUrvapratipanno niyamAdasti, pratipadyamAnakastubhAjya ityarthaH, 'doNha u' ityAdi, dvayoH punaH dezaviratisAmAyi-1 kasarvaviratisAmAyikayorUrvAdhodizoH syAt-bhajanayA pUrvapratipannaH, kadAcidbhavati kadAcinneti, anyaH punaH pratipadya CADAKAMGESCAMERASAX For Private & Personal use only Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAva mAnakaH sarvathA neti / bhAvadizamadhikRtyAha-ubhayAbhAvo puDhavAiesu vigalesu hunja u pvnno| paMciMdiyatiriesuM niyamA sAmAyike tiNhaM sia pavaje // 1 // nAragadevAkammagaaMtaradIvesu duNha bhynnaao| kammaganaresu causuM mucchesu ya ubhayapaDiseho // 2 // 8 kimiya. vRttI pRthivyAdiSu-pRthivyaptejovAyumUlavIjaskandhavIjAgravIjaparvabIjeSu ubhayAbhAvaH caturNAmapi sAmAyikAnAM, na pUrvapratipanno hai| masAmAyikAnA, na pUrvaprAtapannAgAtidvAre ni pratipadyamAnakaH, vikaleSu-dvitricaturindriyeSu pUrvapratipanno bhavet , 'vyAkhyAnato vizeSapratipattiriti samyaktvasAupodghAte hai mAyikazrutasAmAyikayoH kadAcitpUrvapratipanno bhavet , sAsvAdanasamyaktvavatAM teSu madhye utpAdasambhavAt , pratipadyamAna | digdvAraM // 44 // kastu nopapadyate, upadezazravaNAdisAmagyayogAt , dezaviratisarva viratisAmAyikayoH punarna pratipanno nApi pratipadyamAnakaH, paJcendriyatiryakSu sarvavirativarjAnAM trayANAmapi sAmAyikAnAM pUrvapratipanno niyamAdasti, nApi pratipadyamAnakaH, tathA bhava-12 svAbhAvyAt, nArake deveSvakarmabhUmijAntaradvIpajamanuSyeSu ca dvayoH samyaktvazrutasAmAyikayoH pUrvapratipanno niyamAdasti, yaH punaH prapadyate sa pratipadyamAnakaH, sa bhajanayA-syAt kadAcidvivakSite kAle kadAcinnetibhAvaH, itarayostu-dezaviratisarvaviratisAmAyikayona pratipadyamAnakastathAsvAbhAvyAt , karmajanareSu-karmabhUmijamanuSyeSu caturNAmapi sAmAyikAnAM pUrvapratipanno'styeva, pratipadyamAnakastu bhAjyaH, sammUcchimeSu tu manuSyeSu caturNAmapi sAmAyikAnAM viSaye ubhayapratiSedho-4 pUrvapratipadyamAno nApi pratipadyamAnaka iti bhAvaH / gataM digdvAram , idAnIM kAladvAramabhidhitsurAha Haon sammattassa suassa ya paDipattI chavihammi kAlammi / viraI virayAviraI paDivajA dosutisu vaavi||811|| * iha kAlaH trividhaH, tadyathA-utsarpiNIkAlaH avasarpiNIkAlaH ubhayAbhAvato'vasthitazca, tatra bharatairAvateSu pratyeka COMMONSORDSCAM Jain Education inte For Private & Personal use only Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viMzatisAgaropamamAnasya kAlacakrasya dvau mUlabhedau-utsappiNIca avasarpiNIca, ekaikA SaDvibhAgA, tatrAvasarpiNyAM suSama-1 suSamAkhyaHpravAhatazcatuHsAgaropamakoTIkoTIpramANaH prathamaH kAlavibhAgaH, dvitIyaH suSamAkhyastrisAgaropamakoTIkoTImAnaH, dilA tRtIyaH suSamaduSSamAkhyaH sAgaropamadvayakoTIkoTImAnaH, caturtho duSSamasuSamAkhyo dvAcatvAriMzadvarSasahasranyUnasAgaropamako TIkoTImAnaH, paJcamo duSSamAkhya ekaviMzativarSasahasramAnaH, SaSTho duSSamaduSSamAkhyaH, so'pyekaviMzativarSasahasramAnaH, aya-1 meva cotkrameNotsarpiNyAmapi yathottarasakhyaH kAlakramo veditavyaH, avsthitshcturvidhstdythaa-sussmsussmaasukhprtibhaagH| suSamAsukhapratibhAgaH suSamaduSpamAsukhapratibhAgaH duSpamasuSamAsukhapratibhAgazca, tatra prathamo devakurUttarakuruSu, dvitIyo | harivarSaramyaMkayoH, tRtIyo haimavatahairaNyavatayoH, caturtho mahAvideheSu, tatrotsapiNyAmavasarpiNyAM ca pratyekaM paDidhe'pi kAlavibhAge samyaktvasya zrutasya ca dvayorapyanayoH pratipattiH sambhavati, pratipadyamAnakaH sambhavatIti bhAvaH, sa ca pratipadyamAnakaH suSamasuSamAdiSu dezanyUnapUrvakovyAyuHzeSa eva pratipadyate, nAdhikAyuHzeSaH, uktaM ca cUrNo-"susamasusamAdisu pucakoDidesUNAusesA paDivajaMti"tti, pUrvapratipannakAstvetayoIyorapi sAmAyikayorvidyante eva, tathA viratisamagracAritralakSaNAM viratAviratiM-dezacAritrAtmikAM pratipadyate kazcid dvayoH kAlayostriSu vA kAlavibhAgeSu, iyamatra bhAvanA-utsarpiNyAMdvayoH duSSamasuSamAyAM suSamaduSSamAyAM ca, avasarpiNyAM triSu, tadyathA-suSamaduSSamAyAM duSSamasuSamAyAM duSamAyAM ca, vivakSite kAle sarvaviratisAmAyikasya dezaviratisAmAyikasya ca pratipadyamAnakaH kadAcidbhavati kadAcinna, pUrvapratipannastu vidyata eva, 'dosutisu vAvI'tyatrApizabdaH sambhAvane, sa caitat sambhAvayati-saMharaNaM pratItya pUrvapatipa Jain Education Inter For Private & Personal use only jainelibrary.org Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhAva- nakaH sarvakAleSu sambhavati, pratibhAgakAleSu triSu samyaktvazrutayoH pratipadyamAnako bhajanayA, pUrvapratipannastu niyamAdasti, zyaka mala-caturthe tu duSSamamuSamAsukhapratibhAge caturvidhasyApi sAmAyikasya pratipadyamAnakaH sambhavati, pUrvapratipannastu vidyata eva, bAhyadvIya0 vRttau pasamudreSvapi kAlarahiteSu samyaktva zrutadeza viratisAmAyikAnAM pratipadyamAnako bhajanayA, pUrvapratipannastu niyamAdasti, sarvaviupodghAte ratisAmAyikasyApi nandIzvarAdau vidyAcAraNAdigamane pUrvapratipannakaH smbhaavniiyH| gataM kAladvAram, idAnIM gatidvAramAha // 441 // 46 suvigaIsu niyamA sammattasuassa hoi eDivantI / maNuesu hoi viraI virayAviraI a tirie // 812 // catasRSvapi gatiSu nArakatiryaGnarAmararUpAsu samyaktva zrutasAmAyikayorniyamAt pratipattirbhavati, na punarna bhavati, evaM niSedhaparaM niyama grahaNaM, na tu sadaiva tatpratipattiriti pratipatyartha, kadAcidantarasyApi tatpratipatterihaiva vakSyamANatvAt, apizabdaH pRthivyAdiSu gatyantargateSu na bhavatyapIti sambhAvayati, pUrvapratipannastu sadaiva labhyate, tathA manuSyeSu pratipatti5 maGgIkRtya bhavati viratiH - samagracAritrAtmikA, kimuktaM bhavati ? - manuSyagatau sarvaviratisAmAyikasya pratipadyamAnako bhajanayA sambhavatIti, pUrvapratipannAstu sadA saMtyeva, viratAviratizca- dezacAritrAtmikA tiryakSu pratipattimaGgIkRtya bhavatIti varttate, atrApIyaM bhASanA-tiryaggatAvapi dezaviratisAmAyikasya pratipadyamAnako bhajanayA, pUrvapratipannastu niyamAdasti / samprati bhavyadvAraM saMjJidvAraM ca pratipipAdayiSurAha - Jain Education Inte bhavasiddhio u jIvo paMDitajjai so cauNhamannayaraM / paDiseho puNa assannimIsae sanni paDivaje // 813 // bhavaiH siddhiryasyAsau bhavasiddhiko bhavyaH, sa caturNAmapi samyaktva sAmAyikAdInAmanyatarat ekaM dve trINi sarvANi vA sAmAyike ka kimi tidvAre kAladvAraM // 441 // Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ k%A4% A A pratipadyate, vyavahAranayApekSayetyamucyate, natu nizrayatA, kevalasya samyaktvasAmAyikasya zrutasAmAdhikasya vA pratipatterasambhavAt , tayoH parasparamanugatatvAt , tata evaM pratipattavyam-kadAcitsamyaktvazrutasAmAyike pratipadyate kadAciddezaviratiM kadAcitsarvaviratimiti, iyamatra bhAvanA-bhavyAzcaturNAmapi sAmAyikAnAM yathAyoga pratipadyamAnakA bhajanayA, pUrvapratipanAstu caturNAmapi sadaiva, evaM saMyapi catuNAM sAmAyikAnAM kadAcitpratipadyate, tathA cAha-sanni paDibaje iti apizabdasya gamyamAnatvAt saMzyapi caturNA sAmAyikAnAmanyatarat vivakSite kAle pratipadyate, bhAvanA prAgiva, pUrvapratipannakAstu saMjJinazcaturNAmapi sAmAyikAnAM yathAyoga sadaiva labhyante, 'paDiseho puNa assannimIsae' iti (pratiSedhaH punaH) pUrvapratipannAn pratipadyamAnakAMzcAzritya asaMjJimizrake-siddhe, yato'sau na saMjJI nApyasaMjJI na bhavyo nApyabhavyaH ato mizrA, upalakSaNametat , abhavye ca caturNAmapi sAmAyikAnAM pratiSedhaH, punaHzabdo vizeSaNArthaH, sa caitadvizinaSTi-asaMjJI sAsvAdanasamyaktvamAzritya janmakAle samyaktvazrutasAmAyikayoH pUrvapatipanno bhavet , bhavasthakevalI mizraH samyaktvacAritrasAmAyikayoH siddho mizraH samyaktvasAmAyikasya pUrvapratipano niyamAdastIti // sAmpratamucchAsadvAraM dRSTidvAraM ca pratipAdayannAha- . UsAsaganIsAsaga mIsaya paDiseha daviha pddivnno| diTThIi do nayA khalu vavahAro nicchaoceva // 814 // ucchusitItyucchAsakaH, niHzvasitIti niHzvAsakA, AnaprANaparyAptipariniSpanna ityarthaH, sa caturNAmapi sAmAyikAnAM pratipadyamAnakaH sambhavati, kadAcidbhavati kadAcinneti bhAvaH, pUrvapratipannakastu niyamAdastyeveti vAkyazeSaH, "mIse paDi-18 CRORCA+ NSAGAR Jain Education Internationa For Private & Personal use only Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAva-18 seha' iti mizaH khalvAnApAnaparyAptyA aparyApto bhaNyate, tatra caturNAmapi sAmAyikAnAM pratipattimaGgIkRtya pratiSedhaH,18 kimi zyaka mala na mizrazcatuNAmapi sAmAyikAnAM pratipadyamAnakaH sambhavatIti bhAvaH, 'duviha paDivannotti sa eva mizro dvividhasya sA- sA ya. vRttI mAyikasya, samyaktvasAmAyikasya zrutasAmAyikasya cetyarthaH, pratipanna:-pUrvapratipanno devAdirjanmakAle bhavati, athavA pavAtibhavyara upodghAte mizraH-siddhaH, tatra caturNAmapi sAmAyikAnAM pratipadyamAnasya pratiSedhaH, samyaktvarahitAnAM tu trayANAM sAmAyikAnAM pUrva-18 pratipannasya ca, 'duviha paDivanna'tti atra mizraH zailezIgato'yogikevalI gRhyate, tasya zarIravyApArarahitatayA ucchAsa | ziraccha niHzvAsavikalatvAtsa dvividhasya sAmAyikasya-samyaktvacAritrasAmAyikarUpasya puurvprtipnnoveditvyH| dRSTau vicAryamANAyAM sadRSTyAhA // 442 // dvau nayau khalu vicArako vyavahAranayo nizcayanayazca, evakAro'vadhAraNe, etAveva dvau, na zeSAviti, tatrAdyo yathA mati-18 rakaparyApta jJAnavicAre ajJAnI jJAnaM pratipadyate ityabhyupagatavAn tathehApi sAmAyikarahitaH sAmAyika pratipadyate, nizcayanayastu dvArANi kriyAkAlaniSThAkAlayorabhedAt yathA jJAnI jJAnaM pratipadyate iti pratipannavAn tathA sAmAyikavAn sAmAyika pratipadyate ityapi / ukte ucchAsadRSTidvAre, sAmpratamAhArakadvAraM paryAptadvAraM ca pratipipAdayiSurAha"AhArao u jIvo paDivajaha so cauNhamannayaraM / emeva ya pajjatto sammattasue siyA iaro|| 815 // __ AhArayatItyAhArakaH, sa caturNA sAmAyikAnAM prAgvadanyatarat pratipadyate, pUrvapratipannastu sarveSAmapi niyamAdastyeva, // 442 // pada paryAptIH parisamAptavAn paryAptaH, so'pyevameva pratipattavyaH, kimuktaM bhavati?-caturNA sAmAyikAnAmanyatarat sAmAyika pratipadyamAnaH sambhavati, pUrvapratippannastu caturNAmapi niyamAt vidyate iti, 'samattasue siyA iyaroM'iti itaraH-anA karanA CMCPM Jain Education inte For Private & Personal use only R wjainelibrary.org Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hArako'paryAptakazca, tatrAnAhArako'pAntarAlagatau samyaktvazrute aGgIkRtyaH syAt-kadAcidvivakSitakAle bhavet kadAcinna dApUrvapratipannaH, pratipadyamAnastu niyamAnna sambhavatIti vAkyazeSaH, kevalI tu samudghAtAvasthAyAM zailezyavasthAyAM vA'nAhA-6 rakaH samyaktvasAmAyikasarvaviratisAmAyikayoH pUrvapratipannaH kadAcit syAt, pratipadyamAnakastu naiva, siddhastu samyaktvasAmAyikasya pratipanno niyamAdasti, pratipadyamAnako naiva, itareSAM tu trayANAmapi sAmAyikAnAmubhayathApi tasya | pratiSedhaH, aparyApto'pi samyaktvazrutasAmAyike aGgIkRtya syAt sambhavet pUrvapratipannaH, pratipadyamAnakastu niyamAnAsti, dezaviratisarvaviratisAmAyikayoH punarubhayathApi tasya prtissedhH|| samprati suptajanmarUpadvAradvayavyAcikhyAsayedamAhanidAi bhAvao'via jAgaramANo cunnhmnnyrN| aMDaya-poa-jarAjya tiatiacauro bhave kmso||816|| iha supto dvidhA-dravyasuto bhAvamuptazca, evaM jAgradapi, tatra dravyasupto nidrayA, bhAvasutastu mithyAdRSTirajJAnI, tathA dravyajAgaro nidrArahitaH, bhAvajAgaraH samyagdRSTiH, tatra nidrayA bhAvato'pi ca jAgrat caturNA sAmAyikAnAM prAgvadanyatarat | pratipaMdyamAnaH sambhavatIti bhAvaH, pUrvapratipannastu niyamAdastyeveti bhAvaH, apizabdo vizeSaNe, sa caitadvizinaSTi-bhAvajAgaraH samyaktvasAmAyika zrutasAmAyikayorvyavahAranayamatena tu pratipadyamAnako'pi dezaviratisarvaviratisAmAyikayoH punarbhayadvayamatenApi pUrvapratipanno niyamAdasti, pratipadyamAnakastu bhAjyA, nidrAsuptastu caturNAmapi sAmAyikAnAM pUrvagra|tipano niyamAdasti, na tu pratipadyamAnako, nidrAprabhAvatastathArUpacittazuvAdisAmagryasambhavAt , bhAvasuptastUbhayavikalaH, vasya mithyAdRSTitvAt, yadi nizcayanayamana samyagdRSTiH samyaktvaM pratipadyate vyavahAranayamatena tu mithyAdRSTirato vyava Jain Education Inter For Private & Personal use only Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAva- hAranayamatAzrayaNe bhAvasuptaH sAmAyikAdInAM pratipattA sambhavatIti pratipattavyaM / janma trividham-aNDajapotajajarAyuja- kAka kimidayakamala-nAbhedAt , tatra yathAsaGkhyaM 'tiga tiga cauro bhave kamasotti' aNDajA-haMsAdayaste sarvavirativarjAnAM trayANAM sAmAyi- tidvAre . va kAnAM vivakSitakAle pratipadyamAnakA bhAjyAH, pUrvapratipannAstu niyamataH santi, sarvaviratisAmAyikasya tUbhayavikalAstirya- suptajanmaupodghAtagyonikatvAt , potajA-hastyAdayaste'pyevameva, jarAyujA manuSyA api, tataste caturNAmapi sAmAyikAnAM vivakSite kAle sthitidvA pratipadyamAnakA bhajanIyAH, pUrvapratipannAstvavazyaMbhAvinaH, upalakSaNametat , tena aupapAtikAH samyaktvazrutasAmAyikayoH rANi // 443 // pratipadyamAnakAH sambhaveyuH, pUrvapratipannakA niyamataH, dezaviratisarvaviratisAmAyikayostubhayavikalAH tathA bhavasvA 4 bhAvyAt / samprati sthitidvaarmaah| ukkosagaDhiIe paDivajaMte anatthi paDivanne / ajahannamaNukose paDivaLate apaDivane // 817 // AyurvarjAnAM saptAnAM jJAnAvaraNIyAdikarmaprakRtInAmutkRSTAyAM triMzatsAgaropamakoTIkovyAdimAnAyAM sthitau vartamAno jIvazcaturNAmapi sAmAyikAnAM 'paDivajaMte ya natthi paDivanne' iti pratipadyamAnakaH pratipannazca nAsti, tasyAtisaGkiSTatve. nobhayavikalasvabhAvatvAt , cazabdasya vyavahitaH sambandhaH, AyuSastUtkRSTAyAM trayastriMzatsAgaropamalakSaNAyAM sthitau vartamAno'nuttaraHsuraHprathamasya sAmAyikadvayasya pUrvapratipanna eva, saptamapRthivInArakastu pUrvapratipannaH pratipadyamAnakazca, dezavirati- // 44 // sarvaviratisAmAyikayostubhayavikalAH tathA bhavasvAbhAvyAt , ajaghanyotkRSTasthitirevAjaghanyotkRSTaH, sthitizabdalopAt, aSTAnAmapi karmaNAM madhyamAyAM sthitau vartamAna ityarthaH, sa'paDivajaMteya paDivanne' iti, atrApi cazabdasya vyavahitaH samba MAGARCAN 989-989 banne iti, ApatkRSTaH, sthitiyAdezavirati Jain Education Interational For Private & Personal use only Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ndhaH, caturNAmapi sAmAyikAnAM pratipadyamAnakaH sambhavati, pratipannazca niyamAdasti, jJAnAvaraNadarzanAvaraNAntarAyamohanIya hai| jaghanyasthitikastu dezaviratirahitasya sAmAyikatrayasya pUrvapratipanno labhyate, na tu pratipadyamAnako, dezaviratisAmAyikasya hatubhayavikalaH, ghAtikarmacatuSTayajaghanyasthitau vartamAnaH kSapakaH sUkSmasamparAyAdirbhavati, na zeSaH, tataH sa yathoktasvarUpa eva, vedanIyAyurnAmagotrajaghanyasthitikaH punaH samyaktvasAmAyikasarvaviratisAmAyikayoH pUrvapratipanno'sti, natu pratipadyamAnakaH, zrutasAmAyikadezaviratisAmAyikayostu na pUrvapratipanno nApi pratipadyamAnakA, vedanIyAdijaghanyasthitiko hi caramasamaye vartamAno'yogikevalI, tataH sa uktasvarUpa eva bhavatIti, saMsArApekSayA tvAyuHkarmajaghanyasthiticintAyAM | kSullakabhavo'vApyate, tatra ca vartamAno jIvo nigodAdizcaturNAmapi sAmAyikAnAM na pUrvapratipanno nApi pratipadyamAnakaH, tasya tathArUpapariNAmAsambhavAt // samprati vedadvAraM saMjJAdvAraM kaSAyadvAraM ca vyAcikhyAsurAha cauro'vi tivihavee caumuvi sannAsu hoi pddivttii| hiTThA jahA kasAesu vanni tahaya ihayaMpi // 818 // catvAryapi sAmAyikAni trividhavede-strIpuMnapuMsakalakSaNe pUrvapratipannAni niyamataHsaMprati pratipadyamAnAni ca sambhavantIti vAkyazeSaH, kimuktaM bhavati ?-trividhe'pi vede caturNAmapi sAmAyikAnAM vivakSitakAle pUrvapratipannA niyamena vidyante, prati-15 padyamAnakAstu bhAjyA iti, avedakaH samyaktvasarvaviratisAmAyikayoH pUrvapratipanno niyamena labhyate, sayogikevalinAM sadaiva bhAvAt , zrutasAmAyikasya tu kadAcillabhyate kadAcinna, kSINavedakSapakasambhave'vApyate, na zeSakAlamiti bhAvaH, pratipadyamAnakastu trayANAmapi na sambhavati, dezaviratisAmAyikasya tubhayavikaladvAraM / tathA catasRSvapi saMjJAsu-AhA ACAMER Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zrIAva-darabhayamaithunaparigraharUpAsu caturvidhasyApi sAmAyikasya pratipattirbhavati, pratipadyamAnakaH sambhavatIti bhAvaH, pUrvapratipannastu zyaka mala-niyamAdastyeva |dvaarN / tathA adho yathA paDhamillugANa udae niyamA saMjoyaNA kasAyANa'mityAdinA kaSAyeSu varNitaM tathetidvAre veya. vRttau hApi varNanIyam , saGkepArthastvayam-sAmAnyena kaSAyavAna caturNAmapi sAmAyikAnAM pUrvapratipanno niyamAdasti, pratipadya- nAkaupodghAte hI mAnastu bhAjyaH, akaSAyI tu chadmasthavItarAgo dezavirativarjasAmAyikatrayasya pUrvapratipannaH kadAcillabhyate kadAcinna, | upazAntamohAdInAmantarasyApi bhAvAt , pratipadyamAnakastu naiva, dezaviratisAmAyikasya tUbhayavikalA, syogikevlyaadi||444|| rakaSAyI samyaktvasarvaviratisAmAyikayoH pUrvapratipanno niyamato'sti, pratipadyamAnako naiva, zrutadezaviratisAmAyikayoru pAyAyuddhanadvArANi SHASRASAILERS | saMkhenAU vastrayam / idAnImAyurjJAnarUpadvAradvayamasta, pratipadyamAnako naiva, zrutadezasyogikevalyAdi saMkhebAU cauro bhayaNA sammasuasaMkhavAsANaM / oheNa vibhAgeNa ya nANI paDivajaI cauro // 819 // saGkhyeyAyurmanuSyazcatvAri sAmAyikAni pratipadyamAnaH sambhavati, pratipannastu niyamAdastyeveti vAkyazeSaH, 'bhayaNA sammasuyasaMkhavAsANa'miti asaGkhyavarSANAm-asaGkhyeyavarSANAmasaGkhyeyavarSAyuSAM samyaktvazrutasAmAyikayoH, asahyeyavarSAyuH pratipadyamAnakaH kadAcillabhyate kadAcinneti, pUrvapratipannastu niyamena vidyate, deshvirtisrvvirtisaamaayikyostuubhyviklH|dvaarm / 'oheNe'tyAdi, oghena-sAmAnyena nizcayanayamadhikRtya jJAnI catvAryapi sAmAyihai kAni pratipadyate,vyavahAranayamatena tvajJAnI samyaktvazrutasAmAyike dezaviratisarvaviratisAmAyike tu jJAnI, pUrvapratipannastu haiM jJAnI caturNAmapi sAmAyikAnAM niyamAdasti, vibhAgena yadA jJAnI cintyate tadA matizrutajJAnI yugapat samyaktvazruta // 444 // Jain Education Inter For Private & Personal use only buww.jainelibrary.org Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAyike pratipadyate, dezaviratisaviratisAmAyikayostu pratipadyamAnako bhajanayA, pUrvapratipannakazcaturNAmapi, avadhijJAnI samyaktvazrutasAmAyikayoH pUrvapratipannAstAvanniyamAdasti, kadAcit yugapatpratipadyamAnako'pi labhyate, yadA devAdimithyAhaSTiHbhavatIti (mithyAdRSTiHsan samyagdRSTirbhavati tadA samyaktvazrutasAmAyikAbhyAM yugapadavadhijJAnaM labhate) dezaviratisAmAyikasya tu pratipadyamAnako na ghaTate, dezaviratihiM manuSyasya tirazco vA, sarvadezaviratyAdiguNata evAvadhijJAnaM, pratipannastu dvayorapi niyamAdasti, manaHparyAyajJAnI dezaviratirahitasAmAyikatrayasya pUrvapratipanna eva, na tu pratipadyamAnakaH, yugapaddhA saha tena cAritraM pratipadyate tIrthakRt , uktaM ca-"paDivannammi caritte, caunANI jAva chumtthaa"| bhavasthakevalI samya ktvacAritrayoH pUrvapratipanno, na pratipadyamAnakaH, zrutadezaviratisAmAyikayorubhayavikalaH, siddhakevalI samyaktvasAmAyi13|kasya pUrvapratipanno, na pratipadyamAnakaH, itarasAmAyikatrayasya punarna pratipanno( dyamAno), nApi pUrvapratipannaH / sAmprataM * yogopayogazarIradvArANi pratipAdayannAha cauro'vi tiviha joe uvaogadgammi caura pddivje| orAlie caukkaM sammasuaviuvie bhayaNA / / 820 // catvAryapi sAmAyikAni sAmAnyatastrividhe yoge-manovAkAyalakSaNe pratipattimAzritya vivakSite kAle sambhavanti, prAkpratipannatAMtvadhikRtya vidyante eva, vizeSacintAyAmaudArikakAyayogavati yogatraye catvAryapi sAmAyikAni pUrvapatipannAni niyamataH santi pratipadyamAnAni tu bhAjyAni, vaikriyakAyayogavati samyaktvazrute pUrvapratipanne niyamataH,pratipadyamAnake bhAjye, dezaviratisarvaviratisAnAyiketupratipa mAne na staH, pUrvapratipanetu syAtAmapi, yathA ambaDazrAvakaviSNukumAraprabhRtInAm / mA.sU.75 ROCHUCACANCTROLOG ACCheckCARKHANE Jain Education Internal Konlinelibrary.org Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAva- AhArakakAyayogavati dezaviratirahitAni trINi sAmAyikAni pUrvapratipannAni niyamataH santi, pratipadyamAnAni naiva, dezavi-6 kimiirAka mala- ratisAmAyikaM tu nobhayayathApi, taijasakArmaNakAyayoge kevale'pAntarAlagatAvAdyasAmAyikadvayaM prAkpratipannatAmadhikRtya hai| tidvAre 4. dRttI bhAjyaM, pratipadyamAnaM tu nAsti, kevalisamudghAte punaH samyaktvacAritrasAmAyike prAkpratipanne niyamato vidyate, pratipadyamAne yogoupodghAtAtuna staH, dezaviratisAmAyikaM tUbhayavikalaM, manoyoge kevale na kiJcit , tasyaivAbhAvAt , evaM vAgyoge'pi, kAyayoge'pi payogI * kevale na kiJcit , 'ubhayAbhAvo puDhavAiesu' iti vacanAt , kAyavAgyogadvaye tu samyaktvazrute prAkpratipannatAmadhikRtya // 445 // bhavetAM, dvIndriyAdiSu janmakAle sAsvAdanasamyaktvasambhavAt , pratipadyamAne tu na staH, dezaviratisarvaviratisAmAyike ubhayavikale / dvAram / 'uvayogadugaMmi cauro paDivaje' iti sAkArAnAkArarUpe upayogadvaye pratyekaM catvAryapi sAmAyikAni pratipadyamAnAni sambhavanti, prAkpratipannAni niyamataH, Aha-'sabAto laddhIo sAgArovayogovautcassa bhavaMtItyAgamavacanAdanAkAropayoge sAmAyikalabdhivirodhaH, naiSa doSaH, tasyAgamavacanasya pravarddhamAnapariNAmajIvaviSayatvAt, avasthitopazamikapariNAmApekSayA cAnAkAropayoge'pi sAmAyikalabdhipratipAdanamaviruddhaM, tathAhi-aMtarakaraNe catasro'pi *sAmAyikalabdhayo varNyante, tasmiMzcAntarakaraNe aupazamikaH pariNAmo'vasthito, vRddhihAnyasambhavAt , mithyAtvodayAmA vAddhi na pariNAmasya hAniH, samyaktvapudgalodayAbhAvAcca na vRddhiH, tataH so'vasthitapariNAmaH san sambhavatyanAkAropa- 445 // yoge'pi labhamAnaH sAmAyikacatuSTayamiti, Aha ca bhASyakRt-sabAto laddhIto jai sAgArovayogabhAvammi / iha kaha*muvayogaduge labbhai sAmAiyacaukkaM // 2731-3089 vishe0|| so kira niyamo parivahamANapariNAmayaM par3a ihaMtu / jo'va MAMERICA Jain Education inte For Private & Personal use only Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TTiyapariNAmo lameja sa labheja bIe'vi ||2732||.upyoge'naakaarruupe iti shessH| pAyaM pavaddhamANo labhae sAgAragahaNayA teNa / iyaro u jaicchAe uvasamasammAilAbhaMmi // 2733 // jamicchassANudao'na hAyae teNa tassa prinnaamo| jaM puNa sayamuvasaMtaM na vaddhae teNa pariNAmo // 2734 // (vizeSA0) iti dvAram / 'orAlie'ityAdi, audArike zarIre sAmAyikacatuSkaM pUrvapratipannaM niyamatolabhyate, pratipadyamAnakaMtu bhAjyaM, samyaktvazrutayokriyazarIre bhajanA, pratipattimaGgIkRtya devAdiH kadAcitte pratipadyate, kadAcinneti, pUrvapratipannakastu niyamAdasti, dezaviratisarvaviratisAmAyikayoH punaH pUrvapratipannaH kadAciccAraNazramaNAdeH sambhavAt , pratipadyamAnakastu naiva, vaikriyapravRttI pramAdabhAvAt , zeSazarIravicAro yogadvArAnusArato bhaavniiyH|| samprati saMsthAnAdidvAratrayapratipAdanArthamAha| saccesuci saMThANemu lahai emeva sabasaMghayaNe / ukkosajahannaM vajiUNa mANaM labhe maNuo // 821 // . | saMsthAnaM samacaturasrAdi SoDhA teSu sarveSvapi saMsthAneSu labhate-pratipadyate catvAryapi sAmAyikAni, caturNAmapi sAmA-IN yikAnAM pratipattA sambhavatIti prAkpratipanno niyamAdasti, 'evameva savasaMghayaNe' evameva sarvasaMhananaviSayo vicAro veditavyaH, SaTsvapi vajrarSabhanArAcAdiSu saMhananeSu caturNAmapi sAmAyikAnAM pratipattA vivakSite kAle bhAjyaH, pUrvapratipannastu niyamAdasti / 'ukosajahannaM vajiUNa mANaM labhemaNuoM' iti mIyate iti mAna-zarIrasyAvagAhanA tat jagha nyam-aGgulAsayayabhAgalakSaNam utkRSTa-vigavyUtapramANaM varjayitvA madhyame zarIramAne vartamAno manujo labhate-pratipadyadamAnaH sambhavati, catvAri,sAmAyikA nIti prakramAdgamyate, pUrvapratipannastu niyamAdasti, jaghanyAvagAhanAyAM punarvarttamAno / ECAC For Private & Personal use only Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAva zyaka malaca0 vRttau upodghAte // 446 // Jain Education Inte garbhajamanuSyaH samyaktvazrutayoH pUrvapratipannaH sambhavati natu pratipadyamAnakaH, utkRSTAvagAhanastu vigavyUtapramANaH sanyaktvazrutayoH pUrvapratipannaH niyamAdasti, pratipadyamAnastu bhAjyaH, dezavirati sarvaviviratisAmAyikayostu dvAvapi jaghanyotkRSTAvagAhanAvubhayavikalau, nArakadevA api jaghanyAvagAhanAH samyaktvazrutayoH pUrvapratipannAH sambhavanti, natu pratipadyamAnakAH, madhyamAvagAhanA utkRSTAvagAhanAzca pUrvapratipannA niyamataH pratipadyamAnakAH sambhavAspadaM tiryakpaJcendriyAH | jaghanyAvagAhanAH samyaktva zrutayoH sambhavinaH, pratipadyamAnakAstu naiva, madhyamAvagAhanA utkRSTAvagAhanAzca yathAsatyaM trayANAM sarvavirativarNAnAM dvayoH samyaktvazrutasAmAyikayoH pratipadyamAnakAH sambhavinaH, pUrvapratipannA niyogataH / gataM dvAratrayam, adhunA lezyAdvArapratipAdanArthamAha sammattasuaM saGghAsu lahai suddhAsu tIsu a carittaM / puchapaDivannao puNa annayarIe u lesAe // 822 // (samyaktvaM ca zrutaM cetyekavadbhAvaH samyaktvazrutasAmAyike kRSNAdikAsu zuklAntAsu SaTsu lezyAsu labhate pratipadyamAnaH sambhavatIti bhAvaH, cAritraM punarddezaviratilakSaNaM sarvaviratilakSaNaM vA zuddhAsu tejaHprabhRtiSveva cazabdasyAvadhAraNArthatvAt, labhate iti varttate, evaM pratipadyamAnakamadhikRtya lezyAdvAraM nirUpitam, adhunA prAkpratipannamadhikRtyAha - 'puJcapaDivannato' ityAdi, pUrvapratipannakaH punaranyatarasyAM lezyAyAM kRSNAdyabhidhAnAyAM bhavati, Aha-matizrutajJAnalAbhacintAyAM | zuddhAsu tisRSu tejaHprabhRtiSu pratipadyamAnaka uktaH, tataH kathamidAnIM sarvAsvabhidhIyamAnaH samyaktva zrutasAmAyikayoH pratipattA na virudhyate ? iti uktaM ca- "naSu maisuyAilAbho'bhihito suddhAsu tIsu lesAsu / suddhAsu asuddhAsu ya kahamiha sammattasu kadvAre saMsthAnAdi // 446 // Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yalAbho // 1 // " (2141 vize.) atrocyate-prAk lezyAdravyasAcivyajanitAtmapariNAmarUpAM bhAvalezyAmadhikRtya |* matizrutajJAnalAbha uktaH, tataH sa tejaHprabhRtiSveva lezyAsu ghaTate, iha svavasthitakRSNAdidravyarUpAM dravyalezyAmadhikRtya samyaktvazrutayoH pratipadyamAnaka uktaH, tataH sa kRSNAdiSvapi lezyAsu ghaTate, kRSNAdidravyarUpadravyalezyAyAmavasthi-TU tAyAmapi tejolezyAdidravyasamparkataH pratibhAgAdimAtrabhAvena tejolezyAdipariNAmasambhavato virodhAbhAvAt. tathAhisaptamapRthivInarayikAderAbhavamavasthitAsvapi kRSNAdidravyalezyAsu tejolezyAdidravyasamparkataH svasvAkArabhAvamAtramupajAyate, uktaM ca prajJApanAyAm-'se NUNaM kaNhalesAnIlalesaMpappa notArUvattAe no tAvannattAe notArasattAe no tAphAsattAe bhujjo bhujo pariNamai ?, haMtA goyamA! kiNhalesA nIlalesaM pappa jAva no pariNamai, se keNadveNaM bhaMte ! evaM vuccai kiNhalesA nIlalesaM pappa jAva no pariNamai, goyamA! AgArabhAvamAyAe vA se siyA palibhAgamAyAe vA se siyA, kaNhalesA NaM sA, no khalu nIlalesA, tattha gayA ussakai, se eeNaDeNaM goyamA! evaM vuccai kiNhalesA nIlalesaM pappa jAva no pariNamaI" atra AkAra eva bhAva AkArabhAvaH, AkArabhAva evAkArabhAvamAtrA, mAtrAzabdaH khalvAkArabhAvavyatiriktapratibimbAdidharmAntarapratiSedhavAcakaH, tena AkArabhAvamAtrayA'sau syAnnIlalezyA, natu tatsvarUpApattitaH, tathA pratirUpo |bhAgaH pratibhAgaH, pratibimbamityarthaH, pratibhAga eva pratibhAgamAtrA, atra mAtrAzabdo vAstavapariNAmapratiSedhavAcakaH, tayA pratibhAgamAtrayA'sau nIlalezyA syAt natu tatsvarUpataH, sphaTika ivopadhAnavazAdupadhAnarUpa iti dRSTAntaH, tataH svarUpeNa kRSNalezyevAso, na nIlalezyA, kiMha, vatra gatA utpati, tatra matA-tatrasthA tatsvarUpasthA ityarthaH, nIlalezyAdika Jain Education Interra For Private & Personal use only H Dainelibrary.org Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kadvAre ti zrIAra- lezyAntaraM prApya utsarpati-AkArabhAvaM prativimvabhAvaM vA nIlalezyAdisambandhinamAsAdayadi, 'evaM nIlalesA kAulesaM| D zyaka mala- pappa jAva nIlalesA NaM sA, no khalu kAulesA tattha gayA ussakai vA osakkA vA tatra gatA utsarpatIti, kimuktaM bhavati :- leNyA, yA vRttI svarUpasyaiva satI AkArabhAvaM pratibhAgaM ca kApotalezyAsambandhinamAsAdayatIti, avasarpati ceti nIlalezyaiva satI ca pariNAmaH upodghAta kRSNalezyAM prApya tadAkArabhAvamAtramAsAdayati, 'evaM kAulesA teulesaM pappa teulesA pamhalesaM pappa pamhalesA sukkalesaM pappa bhAvArthaH sarvatrApi prAgvat, evaM kiNhalesA nIlalesaM pappa kiNhalesA kAulesaM pappa evaM jAva sukkalesaM pappa evamekekI| // 447 // sabAhiM cArijaI' iti, kRSNAdidravyalezyAnAM ca tejolezyAdidravyasamparkatastadAkArabhAvAdimAtropapattau tejolezyAdi pariNAmahetutopajAyate, tejolezyAdipariNAme ca samyaktvAdilAbha iti saptamapRthivInairayikAderapi samyaktvAdilAbho dabhAvarUpAM lezyAmadhikRtya tejaHprabhRtiSveva lezyAsu dravyalezyAmadhikRtya kRSNAdikAsvapi, tataH prAk matizrutajJAnalAbho / bhAvalezyAmadhikRtya tejolezyAdiSu iha tu samyaktvAdilAbho dravyalezyAmapekSya kRSNAdiSvapyabhidhIyamAnona viruddha iti // 4 samprati pariNAmadvArapradarzanArthamAhatA bahuMte pariNAma paDivajai so cauNhamannayaraM / emeva vahiammivi hAyaMti na kiMci paDivaje // 823 // pariNAmaH-adhyavasAyavizeSaH tasmin zubhazubhatararUpatayA varddhamAnapariNAme pratipadyate, savarddhamAnapariNAmo jIvazcaturNA // 447 // 4 samyaktvAdisAmAyikAnAmanyataratU sAmAyika evameva' pUrvokanyAyenAntarakaraNAvasthite'pi zubhe pariNAme caturNAmanyatarata: sAmAyika pratipadyate, 'hAyante na kiMci paDivajje' iti hAyamAne-paribhraMzamupagacchati zubhe pariNAme na kiJcitpati For Private & Personal use only Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padyate sAmAyika, saGkiSTAdhyavasAyatvAt, prAkpratipannastu triSvapi pariNAmeSu caturNAmapi sAmAyikAnAM bhavatIti / samprati vedanAdvAraM samudghAtakriyAdvAraM ca pratipipAdayiSurAha- duvihAra veaNAe paDivajaha so cauNhamannayaraM / asamohaovi emeva puipaDivannae bhayaNA // / 824 // dvividhAyAmapi sAtAsAtarUpAyAM vedanAyAM satyAM pratipadyate sa jIvazcaturNAmapi sAmAyikAnAmanyatarat sAmAyikaM, prAkpratipannastu niyamAdasti, 'asamohato'vi evameva tti asamavahato'pi vedanAdisamudghAtarahito'pi evameva - pUrvokanyAyena veditavyaH, so'pi catuNAM sAmAyikAnAmanyatarat sAmAyikaM pratipadyamAnaH saMbhavati, prAkpratipannastu niyamAdvidyata ityarthaH, samavahatastu kevali samudghAtAdinA saptavidhasamudghAtena na kiJcitpratipadyate, kintu 'puchapaDivannae bhayaNA' iti pUrvapratipanna ke samavahate vicArayitumArabdhe bhajanA - samarthanA kAryA, yathA samavahaMtA sAmAyikadvayasya trayasya vA prAkpratipanno labhyate, tatra kevalisamudghAte samyaktvacAritrasamAyikadvayasya pUrvapratipannakaH, zeSasamudghAteSu punaH samyaktvazrutasAmAyikadvayasya yadivA samyaktvazrutadezaviratisAmAyikatrayasya athavA samyak zrutasarvaviratisAmAyikatryasyeti, samudghAtazca saSTavidho, yato'nyatroktaM - "keva likasAyamaraNe veyaNA viDavito ya AhAre / sattaviha samugdhAto paNNatto vIyarAgehiM // 1 // " gataM dvAradvayam / adhunA nirveSTanadvArapratipAdanArthamAha veNa ya bhAveNa ya niveDito cauNhamannaparaM / naraesa aNuiTTe duga tiga cauro siubaTTe / / 825 / narveSTanaM dvidhA dravyato bhAvatazca tatra dravyataH karmmapradezavisaMghAtarUpaM, bhAvataH krodhAdihAnilakSaNaM, tatra sarvamapi kam Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAva- nirveSTayan catvAryapi sAmAyikAni labhate, vizeSatastadAvaraNaM, tatra jJAnAvaraNaM niveSTayan zrutasAmAyikamAmoti, mohanIyaM kadvAre zyaka mala- tunivaSTayan / tu nirveSTayana zeSatrayamiti, bhAvatastu krodhAdhyavasAyAn nirveSTayan caturNAmanyatarat pratipadyate, pUrvapratipannastvastyeva, vedanAdi ya. vRttI | saMveSTayaMstvanantAnuvandhyAdInna kiJcitpratidyate, zeSakarma tvaGgIkRtyobhayathApi // gataM nirveSTanadvAramudvartanAdvAramadhunA-naraspotyAta dAemu aNubaTTe' ityAdi, narakeSvadhikaraNabhUteSu anudvartayan , tatrastha evetyarthaH, pAThAntaram-'narayAo aNabuTTe' iti tatra narakAdanudvartayan , tatraiva sthitaH sanniti bhAvaH, dugaMti AdyasAmAyikadvayaM pratipadyate, tadevAdhikRtya puurvprtipnno'||448|| hA pyasti, tataH uddhRttastu kadAcit tiryastpannaH sarvavirativarja sAmAyikatrikaM pratipadyate, manuSyeSUtpannazcatuSTayamapi // tiriesu aNuvaDhe tigaM caukaM siA ya ubaDhe / maNuesu aNubahe cauro ti dugaM tu ubaTTe // 826 // devesu aNuvaDhe dugaM caukkaM siA ya ubaDhe / ubamANao puNa savo'vi na kiMci paDivaje // 827 // tiryakSu garbhavyutkrAntikeSu saMjJiSu anudvattaH san trikam-AdyaM sAmAyikatrayamadhikRtya pratipattA lamyate, pUrvapratipannastu | niyamAdasti, 'caukkaM siyA u ubaTTe' iti uddhRtto-manuSyAdiSvAyAtaH san syAt-kadAciccatuSka, svAgrahaNAdidamapi draSTavyaM-syAtrikaM syAda, dvikamadhikRtyobhayathApi bhavatIti, 'maNuemu aNuva cauro' iti manuSyeSvanudvattaH san catvAri 6 pratipadyamAnaH sambhavati, upalakSaNametat trINi dvikaM vA, prAkpratipannastu vikalpatraye'pi niyamAdasti, 'ti dugaMtu ubaTTe' // 448 hai iti manuSyebhya uddhRttastiryagnarAmareSvAyAtastrINi dvikaM vA'dhikRtyobhayathApi bhavati, kimuktaM bhavati ?-devanArakeSUtpanna PAdyaM sAmAyikadvayamadhikRtya pratipadyamAnaH pUrvapratipanno vA labhyate, tiryakSu punarUtpannaH sarvavirativarjasAmAyikatrayama-16 NAGACASSAGARCISES Jain Education inte For Private & Personal use only Oldw.jainelibrary.org Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 4aa dhikRtyobhayathApi bhavatIti, deveSvanuttaH san prathamaM sAmAyikadvayamAzritya pratipadyamAnakaH sambhavati, pUrvapratipannastu niyamAdasti, 'caukaM siyA u uvahe' iti devebhya uddhRttaH san catuSkamAzrityobhayathApi labhyate, syaatshbdgrhnnaat| trikaM dvikaM ca, iyamatra bhAvanA-devebhya udvattaH san tiryakSvAyAtaH prathamaM sAmAyikatrikaM dvikaM vA pratipadyamAnaH prAkpratipannazca labhyate,manuSyeSvAyAtaHsAmAyikacatuSTayamapIti,udvartamAnakaH punarapAntarAlagatau sarvo'pyamarAdiHna kiJcityatipadyate, prAkpratipannastvAdyayoH sAmAyikayorlabhyate // AzravakaraNadvAramAha-- nIsavamANo jIvo paDivAi so cauNhamannayaraM / puvapaDivannao puNa sia Asavao va nIsavao // 828 // yat samyaktvAdisAmAyikaM pratipadyate tadAvArakaM karma mithyAtvamohanIyAdikaM nizrAvayan-nijarayan zeSakamAnubabhannapi jIvaH pratipadyate caturNAmanyatarat, kimuktaM bhavati?-catvAryapi yathAyogamevaM pratipadyate, pUrvapratipannakaH punaH syAdAzravako vA-bandhakaH niHzrAvako vA-nirjarakaH, vAzabdasya vyavahitaH sambandhaH, Aha-nirveSTanadvArAdasya kaH prativizeSaH?, ucyate, nirveSTanaM nAma karmapradezavisaGkagatarUpaM, tato'nena kriyAkAlo gRhItaH, niHzravaNaM tu nijarA, tato'nena niSThAkAlo gRhIta iti bhedaH, athavA prAk saMveSTanavaktavyatA'rthato'bhihitA, iha tu sAkSAditi // sAmpratamalaGkArazayanAsanacamaNadvArakadambakaM vyAcikhyAsurAha ummukkamaNummukke ummuccaMte ya kesaalaMkAre / paDivajeja'nayaraM sayaNAIsupi emeva / / 829 // unmukke-parityake anunmukte-aparityakte, anusvAro'lAkSaNikaH, unmuMzca kezAlaGkAra-kezopalakSitaH kaTakaka - - - Jain Education Inter For Private & Personal use only How.jainelibrary.org Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvazyaka malaya. vRttI upodghAta yUrahArakaGkaNavatrAdyalaMkAraH kezAlaGkAraH, taM pratipadyetAnyataraJcaturNA sAmAyikAnAM, prAmatipannazca labhyate, atra bhara- tacakravAdaya udAharaNaM, evaM 'zayanAdiSvapi zayanAsanacaGkramaNarUpeSu caturtA dvAreSu yojanA kAryA, unmuktazayano'nu- nmuktazayana unmuMzca caturNAmanyatarat sAmAyika pratipadyate, prAkmatipannazca sambhavati, evamAsanAdiSvapi yojanA kaaryaa| tadevamukta vistarataH, kati dvAram // kadvAre AzravAdi // 449 // - 4th AstroGAR%%CE%AK iti zrImanmalayagiryAcAryavihitAyA AvazyakavRtteH dvitiiybhaagH|| STREACHERRIERESE // 449 // L avjainelibrary.org Jain Education Inte Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Private & Personal use only Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pyrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrllllllllllllllllllllll OLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLCCCCCCCCCLECCCCCESEAN m l l l l l iti zrImanmalayagiryAcAryavihitAyA AvazyakavRtterdvitIyabhAgaH smaaptH|| TITD RECELLELETELLITTLEELLEEEEEEEEEEEEEEEEDS For Private & Personal use only Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / namo namaH zrIgurupremasUraye / kammamasaMkhijjabhavaM / khavei aNusamayameva Autto // annayaraMmi vi jAge / sajjhAyaMmi viseseNa // jinazAsananA keIpaNa rogamAM pravRtti karanAra asaMkhyabhavanA bAMdhelA kamene khapAve che. paraMtu svAdhyAyamAM pravRtta AtmA vizeSapaNe kamakhapAve che. - malladhArI hemacaMdrasUri-puSpamALA zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa ( 7, trIjo bhAivADe, bhulezvara, muMbaI-2. For Private & Personal use only Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________