Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ aham zrInagarSigaNiviracitadIpikAvRttivibhUSita ' paJcamagaNadharazrIsudharmasvAmisandRbdha zrIsthAnAGgasUtram / dvitIyo vibhAga: saMzodhana-sampAdanaprerakAH pa.pU.prAcInazrutoddhAraka-vairAgyadezanAdakSa-AcAryadeva zrImadvijaya-hemacandrasUrIzvarAH dAnazrutasama baalaayaam| saptatiA tamaMpadAma prakAzakaH zrIjinazAsana ArAdhanA TrasTa
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Namotthu NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa zrInagarSigaNiviracitadIpikAvRttivibhUSitaM paJcamagaNadharazrIsudharmasvAmisandRbdhaM zrIsthAnAGgasUtram / dvitIyo vibhAgaH saMzodhana-sampAdanaprerakAH pa.pU.prAcInazrutoddhAraka-vairAgyadezanAdakSa-AcAryadeva zrImadvijaya-hemacandrasUrIzvarAH samatAsAgarapaMnyAsazrIpadmavijayapuNyasmRtI tasamuddhArapadya yAm / - aSTasaptAha titamaM padAna prakAzaka: zrIjinazAsana ArAdhanA TrasTa mumbaI
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ vi.saM.2070 vIra saM.2540 prakAzakaH zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa bI.sI.jarIvAlA, du-6, badrikezvara sosAyaTI, marInaDrAIva I roDa, mumbaI-2 -- aho sukRtam zrI bAbu amIcaMda pannAlAla AdezvarajI . Tempala ceriTebala TrasTa vAlakezvara, mumbaI HOSH EMANTRA zrutasahayAtrI :- munizrIharSapremavijayajI ma.sA. kI preraNA se (1) hIrAbena gAMgajIbhAi jAgANI haste - nItA manoja jAgANI varSA azoka jAgANI (2) bhAvinIbena jayaMtabhAi jAgANI haste - bhakti dhavala jAgANI ___mApara (kaccha), hAla - khAra, mumbaI lll etadgranthasvAmitvaM shriijainshvetaambrmuurtipuujksngghsyaiv|
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhAMtamahodadhi pa.pU. AcAryazrIpremasUrIjImahArAjA nyAyavizArada pa.pU. AcAryazrI bhuvanAnumahArAjA samatAkhAgara pa. zrIgaNivayaM ... kRpAvarSA Xin siddhAntamahodadhi-saccAritracUDAmaNi- suvizAlagacchasarjaka- AcAryadeva zrImadvijaya-premasUrIzvarAH nyAyavizArada-vardhamAnataponidhi-gacchAdhipati AcAryadevazrImadvijaya-bhuvanabhAnusUrIzvarAH samatAsAgara-saMyamasamarpaNAdiguNagaNArNava- pa.pU.paMnyAsapravara zrI padmavijayagaNivarAH ... Xin AjJAprasAda: siddhAntadivAkara-gItArthagacchAdhipati AcAryadevazrImadvijaya-jayaghoSasUrIzvarAH ... preraNApIyUSam ... vairAgyadezanAdakSa-prAcInazrutoddhAraka AcAryadevazrImadvijaya- hemacandrasUrIzvarAH vardhamAnataponidhi-AcAryadeva zrImadvijaya-kalyANabodhisUrIzvarAH
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 se kiM ThANaM ? atizayijJAnavatAmabhAve durlabhadevadarzane'pi ca sampratakAle siddhAnto'yamadyApi hyastitvaM bibharti, yadadhyayanena madhyasthAnAM manISiNAM svayamevAvirbhavati bhgvdvcnshrddhaanm| na hi karAmalakavadvizvavizvAvalokanamantareNedRgekAdidazasaGkhyAparyantavastUnAM spaSTataraM varNanaM kartuM zakyate kenacidagdirziNeti prAjJAH svayameva pratItiM krissynti| aho'smAkaM saubhAgyaM yadIdRgvidhaM grantharatnamadyApyavApyata ityayaM ko'pi nirvdhyaanndhetuH| __ atigabhIrasyAsya granthasyArthaH sugamo bhavatviti puNyAbhilASeNa zAsanadevatAvijJaptyA ca caandrkuliinaacaaryvryshriiabhydevsuurivrairetdvRttirvircitaa| tAmevAlambya saMGkSiptarucisattvAnugrahArthaM pUjanIyagaNipravarazrInagarSiNA dIpikAbhidhAnA vRttirgrthitaa| yA matpreraNayA matpraziSyasya praziSyeNa tapasvimunipravarazrIdharmapremavijayAbhidhAnena zramapurassaraM saMzodhitA sampAditA c| bhavatvetadadhyayanena tatparizramasya zatadhA sAphalyamityAkAGkSApurassaraM viramatyeSa - zrIprema-bhuvanabhAnu-padmavineyaH A. hemacandrasUriH
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ karma sAhitya vizArada siddhAMta mahodadhi pa.pU. AcArya bhagavaMta zrImad vijaya premasUrIzvarajI mahArAjA
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSa mArganA sAcA sArathI sUripremanA AjJAMkita paTTAlaMkAra pa.pU. AcAryadeva zrImad vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjA
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIyam aMdhayAre duruttAre ghore saMsAra sAgare / eso ceva mahAdIvo loyAloyAvaloyaNo // jinAgamo nAma mahAdvIpaH, yo vyasanazatasahasraparipUritasaMsArasAgara aashvaashetuH| eSa eva ca mahApradIpo'pi, yo mohAndhakAragahane bhavAraNye bhrAmyatAM tattadupadravasandohaviSayIbhavatAM jantUnAM rakSArthaM prkaashhetuH| aidaMyugIne'pi samaye bhagavadvacanavisarAtmakamAgamasamUhamavApya kRtArthaprAyAH khalu siddhaantaadhyetaarH| api caitad rUpeNa sAkSAd bhagavataiva kRto'trAvatAra ityuktau na ko'pi doSaH, yad hAribhadraM vacaH asmin hRdayasthe sati hRdayasthastattvato munIndra iti| hRdayasthite ca tasmin niyamAt sarvArthasaMsiddhiH - iti (ssoddshke)| ____na hyato'pi paraH ko'pi siddhiheturiti sImAtIta etatprakAzane'smAkaM sNlaadH| puNyAvare'smin prastutagranthamUlakAra-paJcamagaNadhara-zrutakevali-sarvalabdhinidhAna-zrIsudharmasvAminAM mUlaTIkAkAra-cAndrakulInAcAryavaryazrIabhayadevasUrivarANAm, prastutaTIkAkAra-paramapUjanIyagaNipravarazrInagarSipAdAnAM, saMzodhaka-sakalavAcakaziromaNimahopAdhyAyazrIvimalaharSagaNivarANAM, prastutaprakAzanasaMzodhaka-sampAdakAnAM ca pUjanIyamunipravarazrIdharmapremavajiyAnAM kRtajJatayA vidadhAmaH sNsmRtim| prastutasampAdane paramapUjanIyamunipravarazrImitrAnandavijayapAdaiH (pAzcAtyaparyAye sUrivaraiH) sampAditA dIpikAvRttiH, bahuzrutamunipravarazrIjambUvijayapAdaiH sampAditA zrImadabhayadevasUrIyavRttizcopayuktAH, atastattatpUjyAnAmapi bhAvasAraM saMsmRtiM viddhaamH| - zrIjinazAsanaArAdhanATrasTa
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthAnAGgasUtrasya viSayAnukramaH pRSThAGkAH 415-502 415-444 415-418 418-422 422-431 431-433 433-436 436-440 440-444 444-473 sUtrAGkAH viSayaH 389-474 paJcamamadhyayanaM 'paJcasthAnakam' (traya uddezakAH) 389-411 prathama uddezakaH 389-391 paJca mahAvratAni, aNuvratAni, varNAdayaH, sadgati-durgatikAraNAni 392-394 pratimAH, sthAvarakAyAH, tadadhipatayaH, avadhidarzanakSobhakAraNAni 395-398 zarIrANi, jinAnAzritya vastutattvasya durAkhyeyatvAdi, prazastAprazastAni sthAnAni, mahAnirjarAkAraNAni, visaMbhogikAdikAraNAni 399-400 gaNavigrahA-'vigrahakAraNAni, niSadyAH, ArjavasthAnAni 401-405 jyotiSkAH, devAH, paricAraNAH, camara-balyoragramahiSyaH, indrANAM sAMgrAmikANyanIkAni tadadhipatayazca, deva-devIsthitiH 406-409 pratighAtAH, AjIvAH, rAjacihnAni, parISahasahanakAraNAni 410-411 hetavo'hetavazca, kevalinaH paJcAnuttarAH, tIrthakRtAM nakSatrANi 412-440 dvitIya uddezakaH 412-415 nadyuttAre prathamaprAvRDAdau vihArakaraNe ca kAraNAni anudghAtikAH, zramaNasya rAjAntaHpurapraveze kAraNAni 416 puruSeNa sahAsaMvAse'pi sriyA garbhadhAraNe kAraNAni, evaM puruSeNa saha saMvAse'pi striyA garbhadhAraNe kAraNAni 417 nirgrantha-nirgranthInAmekatra sthAnAdAvapi kAraNavazAnirdoSatvam 418-419 Amravasya saMvarasya ca dvArANi, daNDAH, kriyAH, parijJAH 420-423 paJcavidho vyavahAraH, paJca jAgarAH suptAzca, karmAdAna-vamanahetavaH 424-426 dattayaH, upaghAtaH, vizodhiH, durlabha-sulabhabodhitvakAraNAni 427-430 pratisaMlInAH, apratisaMlInAH, saMvarAsaMvarau, saMyamAsaMyamau 431-433 tRNavanaspatikAyikAH, AcAraH, AcAraprakalpaH, AropaNAH 434 jambUdvIpAdau vidyamAnAH paJca paJca padArthAH 435-436 RSabhasvAmyAdeH paJcadhanuHzatoccatvam, suptavibodhakAraNAni 437-438 nirgranthIgrahaNakAraNAni, AcAryopAdhyAyayoratizayAH 439-440 AcAryopAdhyAyayorgaNApakramaNakAraNAni, Rddhimanto manuSyAH 441-474 tRtIya uddezakaH 441-445 astikAyAH, gatayaH, indriyArthAH, muNDAH, bAdarAH, nirgranthAH 444-448 448-450 451-452 452-455 455-458 458-461 461-463 463-465 465-467 467-468 468-471 472-473 473-502 473-480
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayAnukramaH pRSThAGkAH 481-485 485-486 486-488 488-489 489-495 495-499 499-501 501-502 sUtrAGkAH viSayaH 446-449 vastrANi, rajoharaNAni, nizrAsthAnAni, nidhayaH, zaucAni 450-451 chadmasthAjJeyAH kevalijJeyAH padArthAH, mahAtimahAntaH padArthAH 452-455 puruSajAtAH, vanIpakAH Acelakyasya paJcabhiH kAraNaiH prazastatvam 456-458 utkalAH, samitayaH, jIvAH, paJcagatyAgatikAH, sarvajIvAH 459-463 yonisthitiH-saMvatsara-niryANamArga-chedanA-''nantaryA-'nantakAni 464-466 jJAnAni jJAnAvaraNIyakarmANi svAdhyAyaH pratyAkhyAnaM pratikramaNam 467-469 sUtravAcana-zikSaNakAraNAni, vimAnAni, zarIrANi, jambUdvIpanadyaH 470-474 tIrthakarAH, sabhAH, paJcatArANi nakSatrANi, karmacayAdikAraNAni paJcapradezikaskandhAdayaH 475-540 SaSThamadhyayanaM SaTsthAnakam' 475 -477 gaNadhAraNAdhupayogIni SaT sthAnAni 478-479 SaT chadmastho na jAnAti, jinastu jAnAti, jIvazaktyabhAvaH 480-484 SaD jIvanikAyAH, tArakAkAragrahAH, jIvAnAmanekadhA SaDvidhatvam 485-489 SaNNAmasulabhatvam, indriyArtha-saMvarAdayaH SaT SaT padArthAH 490-497 SaDvidhA manuSyAdayaH 498-499 SaDvidhA lokasthityAdayaH 500-501 SaD AhAragrahaNAgrahaNahetavaH, unmAdahetavazca 502-509 pramAda-pramAdapratilekhanA-lezyAH, indrAgramahiSyAdi 510-513 avagrahehApAyadhAraNAH, bAhyAbhyantaratapaH, vivAdaH, prANAH 514-517 gocaracaryA, mahAniraya-vimAnaprastaTAdi / 518-521 abhicandraH, bharatacakrI, pArthAditIrthakRtAM vaktavyatA, saMyamAsaMyamau 522-524 jambUdvIpAdisambaddhAH padArthAH, RtavaH, avamarAtrAtirAtrau 525-530 arthAvagrahAH, avadhijJAnAni, avacanAni, kalpaprastArAdi 531-535 bhagavato mahAvIrasya vaktavyatA, vimAnAdi, virahamAnam 536-538 AyurbandhaH, bhAvAH, pratikramaNAni, SaTtArANi 539-540 nakSatrANi, karmacayAdi, SaTpradezikaskandhAdi 541-593 saptamamadhyayanaM 'saptasthAnakam' 541-543 sapta gaNApakramaNakAraNAni, vibhaGgajJAnAni, yonisaMgrahAH 544-546 sapta gaNe saMgrahA-'saMgrahasthAnAni, piNDaiSaNAdayaH, pRthivyAdayaH 503-544 503-505 505-506 506-507 507-510 510-513 513-515 515-516 516-520 520-524 524-527 527-528 528-530 530-537 537-540 540-544 544 545-594 545-552 552-557
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayAnukramaH viSayaH pRSThAGkAH 557-558 558-560 560-570 570-571 sUtrAGkAH 547-550 bAdaravAyukAyika-saMsthAna-bhayasthAna-chadmasthatvakevalitvajJAnopAyAH 551-552 sapta mUlagotrANi, nayAzca 553-554 vistareNa svaramaNDalam, saptavidhaH kAyaklezaH 555 jambUdvIpAdisambaddhA varSa-varSadhara-nadyaH 556 jambUdvIpe bharatakSetre'tItAnAgatavartamAnakAlInakulakarAdi 557-559 daNDanIti-cakravartiratna-duHSamA-suSamAjJAnopAyAH 560-564 jIvAH, brahmadattavaktavyatA, mallijinena saha dIkSAgrAhiNaH 565-567 darzanAni, karmaprakRtayaH, chadmasthena ajJeyA jinena jJeyAH padArthAH 568-570 bhagavato mahAvIrasyoccatvam, vikathAH, AcAryopAdhyAyAtizayA: 571-573 saMyamAsaMyamau, ArambhAdayaH, dhAnyayonyAdisthitiH, 574-579 lokapAlAgramahiSyaH, deva-devIsthiti-laukAntikasaMkhyAdi 580-583 nandIzvaraM yAvad dvIpa-samudrAH, zreNyaH, indrAnIkAdi, kakSAH 584-587 sapta vacanavikalpAH, vinayabhedAH, samudghAtAH, nihnavAH 588-589 sAtA-'sAtAnubhAvAH, saptatAraM nakSatram, pUrvAdidvArANi nakSatrANi 590-593 kUTAH, jAtikulakoTayaH, karmacayAdi, saptapradezikaskandhAdi 594-660 aSTamamadhyayanam 'aSTasthAnakam' 594-597 ekAkivihArapratimAdhikAriNaH, yonisaMgrahAdayaH,anAlocanA -''locanakAraNa-phalAdi, 598-599 saMvarA-'saMvara-sparzAH 600-603 lokasthitiH, gaNisampad, nidhipratiSThAnAdi, samitayaH 604-607 AlocanAdhikAriNaH, prAyazcittAni, madasthAnAni, akriyAvAdinaH 608-610 mahAnimittAni, vacanavibhaktiH, chadmasthenAjJeyAH jinena jJeyA bhAvAH 611-614 aSTavidha AyurvedaH, indrAdyagramahiSyaH, mahAgrahAH, vanaspatayaH 615-618 saMyamAsaMyamau, sUkSmAH, bharatacakrivaMze siddhAH, prabhupArzvagaNadharAH 619-621 darzanAni, addhaupamikAH, arhato'riSTanemeryugAntakRdbhumiH 622-623 bhagavatA mahAvIreNa pravrAjitA rAjAnaH, AhAra: 624-625 aSTau kRSNarAjayaH, tadantargatA aSTavidhA laukAntikadevAH 571-574 574-576 576-577 577-579 579-580 580-581 581-584 584-591 591-593 593-594 595-639 595-604 604-605 605-607 607-611 611-614 614-616 616-617 617-618 618-619 619-622
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayAnukramaH sUtrAGkAH pRSThAGkAH 621-622 622-623 623-625 625-629 629-633 633-634 634-636 636-637 637-638 viSayaH 626-628 dharmAstikAyAdimadhyapradezAH, arhatA mahApadmana pravrAjiSyamANA rAjAnaH, kRSNAgramahiSyaH 629-632 vIryapravAdavastUni, gatayaH, dvIpa-samudraviSkambhaH 633-636 kAkaNiratnam, mAgadhayojanamAnam, jambUvRkSAdimAnam 637-642 jambUdvIpAdisthitaparvatAdinAma-mAnAdi 643-645 kUTa-dikkumArInAmAni, kalpa-kalpendra-vimAnAni, pratimAH 646-648 jIvAH, saMyamaH, pRthivyaH, ISatprAgbhArAmAna-nAmAni 649-651 parAkramasthAnAni, vimAnamAnam, arhadariSTanemivAdisampat 652 kevalisamudghAtasamayAH 653-656 bhagavato mahAvIrasya anuttaraupapAtikaziSyAH, vAnamantaradevAH, teSAM caityavRkSAH, sUryavimAnasthAnam, pramardayogIni nakSatrANi 657-660 dvIpa-samudradvAramAnam, karmabandhasthitiH, jAtikulakoTyaH, karmacayAdi, aSTapradezikakarmabandhAdi 661-703 navamamadhyayanaM 'navasthAnakam' 661-662 visaMbhogikakAraNAni, AcArAGgaprathamazrutaskandhAdhyayanAni 663-664 brahmacaryasya guptayaH, aguptayaH, abhinandana-sumatyorantaram 665-668 nava padArthAH, jIvAH, jIvAvagAhanAdi, rogotpattikAraNAni, darzanAvaraNIyakarmabhedAH 669-672 abhijidAdinakSatravicAraH, tArAsthAnam, ____ matsyAH , baladeva-vAsudevapitrAdivaktavyatA 673-675 mahAnidhiviSkambhAdi, vikRtayaH, zarIre srotAMsi 676-679 nava puNyAni, pApAyatanAni, pApazrutaprasaGgAH , naipuNikavastUni 680-681 bhagavato mahAvIrasya nava gaNAH, navakoTiparizuddhA bhikSA 682-686 agramahiSyAdi, devanikAyAdi, vimAnaprastaTAdi, AyuSpariNAmaH 687-689 pratimA, prAyazcittAni, jambUdvIpe kUTAni 690-691 arhataH pArzvanAthasyoccatvam, bhagavanmahAvIratIrthe tIrthakaranAmakarmArjakA: 692 AgAminyAmutsarpiNyAM mokSagAmino nava jIvAH 693-694 zreNikanRpasya AgAmitIrthakarabhavavarNanam, nakSatrANi 695-698 vimAna-vimalavAhanoccatvam, RSabhadevakRtaM tIrthapravartanam, dvIpAyAmaviSkambhau 638-639 640-680 640-641 641-643 643-646 646-648 648-652 652-654 654 655-656 656-660 660-662 662-664 664-677 677-678
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 viSayAnukramaH pRSThAGkAH 678-679 679-680 681-762 681-684 684-686 sUtrAGkAH viSayaH 699-700 zukrasya vIthayaH, nokaSAyakarma 701-703 jAtikulakoTyaH, karmacayAdi, navapradezikaskandhAdi 704-783 dazamamadhyayanaM 'dazasthAnakam' 704-707 lokasthitiH, zabdAH, indriyArthAH, pudgalacalanakAraNAni 708-710 krodhotpattikAraNAni, saMyamAsaMyamau, ahamantitvakAraNAni 711-713 samAdhi-asamAdhi-pravrajyA-zramaNadharma-vaiyAvRtyAnAM dazavidhatvam, jIvAjIvapariNAmAH 714-716 asvAdhyAyikAni, saMyamAsaMyamau, sUkSmAH / 717-727 jambUdvIpAdisthAH padArthAH, dravyAnuyogaH, utpAtaparvatAH 728-730 zarIrAvagAhanA, sambhavAbhinandanArhatorantaram, anantakAni 731-732 utpAdapUrvavastUni, pratiSevaNA, AlocanAyA doSA adhikAriNazca 733-735 prAyazcittAni, mithyAtvAni, candraprabhajinAdInAmAyuruccatvaM ca 736-739 bhavanavAsinaH, sukhAni, upaghAta-vizuddhayaH, saMklezAsaMklezAH 740-743 balam, satyam, mRSA, satyAmRSA, dRSTivAdanAmAni, zastrANi 744-747 dAna-vizeSa-zuddhavAganuyoga-dAna-gati-muNDa-saMkhyAnAni 748-749 dazadhA pratyAkhyAnAni, sAmAcArI 750 bhagavato mahAvIrasya chadmasthAntimarAtrau svapnAH 751-754 samyagdarzanAni, saMjJAH, vedanAH, chadmasthAjJeyAH jinajJeyAH padArthAH 755 karmavipAka-upAsakadazAdayo daza dazA 756-758 kAlaH, nairayikAvAsa-sthityAdi, AgamiSyadbhadratAkAraNAni 759-763 AzaMsAprayogAH, grAmadharmAdayo dharmAH, sthavirAH, putrAH, kevalino'nuttarANi 764-768 kurAvarNanam, duHSamA-suSamAjJAnopAyaH, daza kalpavRkSAH, atItAnAgatotsarpiNIkulakarAH, vakSaskArAH 769-771 indrAdhiSThitakalpAH, indrAH, pAriyAnikAni, pratimAdivasAH, jIvAH 772-775 bAlyAdayo dazAH, vanaspatayaH, zreNiviSkambhaH, vimAnoccatvam / 776-778 bhasmasAdbhavane kAraNAni, AzcaryANi, pRthvIkANDabAhalyam 779-781 dvIpasamudrAyudvedhaH, maNDalacAraH, jJAnavRddhikarANi nakSatrANi 782-783 jAtikulakoTyaH, karmacayAdi, dazapradezikaskandhAdi 686-690 690-693 693-702 702-703 703-706 706-708 708-711 711-715 715-723 723-726 726-730 730-733 733-743 743-745 745-748 748-750 750-751 752-754 754-758 758-760 760-762
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 415 atha paJcamamadhyayanaM paJcasthAnakam / [prathama uddezakaH / ] [sU0 389] paMca mahavvatA pannattA, taMjahA-savvAto pANAtivAtAto veramaNaM jAva savvAto pariggahAto veramaNaM / paMcANuvvatA pannattA, taMjahAthUlAto pANAtivAtAto veramaNaM, thUlAto musAvAyAto veramaNaM, thUlAto adinAdANAto veramaNaM, sadArasaMtose, icchAparimANe / [TI0] vyAkhyAtaM caturthamadhyayanam, sAmprataM saGkhyAkramasambaddhameva paJcasthAnakAkhyaM paJcamamadhyayanaM vyAkhyAyate, asya cAyaM vizeSAbhisambandha:-ihAnantarAdhyayane jIvAjIvataddhakhyiA : padArthAzcatu:sthAnakAvatAraNenAbhihitA:, iha tu ta eva paJcasthAnakAvatAraNenAbhidhIyante ityanenAbhisambandhenAyAtasyAsyoddezakatrayavatazcaturanuyogadvAravato'dhyayanasya prathamoddezako vyAkhyAyate, asya ca pUrvoddezakena saha sambandho'dhikRtAdhyayanavad draSTavyaH, tasya cedamAdisUtram- paMca mahavvayetyAdi / ___ asya ca pUrvasUtreNa sahAyaM sambandha:- pUrvasUtre ajIvAnAM pariNAmavizeSa uktaH, iha tu sa eva jIvAnAmucyata ityevaMsambandhasyAsya vyAkhyA saMhitAdikrameNa, sa ca kSuNNa eva, navaraM paJceti saGkhyAntaravyavacchedaH, tena na catvAri, prathama-pazcimatIrthayo: paJcAnAmeva bhAvAt, mahAnti bRhanti tAni ca tAni vratAni ca niyamA mahAvratAni, prajJaptAni tathAvidhaziSyApekSayA prarUpitAni mahAvIreNA''dyatIrthakareNa ca na zeSairiti, etat kila sudharmasvAmI jambUsvAminaM prati pratipAdayAmAsa / tadyathA- sarvasmAt niravazeSAt trasa-sthAvara-sUkSma-bAdarabhedabhinnAt kRta-kAritA'numatibhedAccetyarthaH / prANAnAm indriyocchvAsAyurAdInAmatipAta: prANinaH sakAzAdvibhraMza: prANAtipAta:, prANiprANaviyojanamityarthaH, tasmAd viramaNaM samyagjJAna-zraddhAnapUrvakaM nivarttanamiti / tathA sarvasmAt sadbhAvapratiSedhA 1-'sadbhAvodbhAvana 2-arthAntarokti 3-garhA4bhedAt kRtAdibhedAcca, mRSA alIkaM vadanaM vAdo mRSAvAdaH, tasmAd viramaNaM virtiriti| tathA sarvasmAt kRtAdibhedAt athavA dravyata: sacetanA-'cetanadravyaviSayAt kSetrato grAma-nagarA-'raNyAdisambhavAt kAlato'tItAde rAtryAdiprabhavAdvA bhAvato rAga-dveSa
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 416 mohasamutthAt adattaM svAminA avitIrNaM tasyA''dAnaM grahaNamadattAdAnam, tasmAd viramaNamiti / tathA sarvasmAt kRta-kAritA-'numatibhedAt athavA dravyato divyamAnuSa-tairazcabhedAt rUpa-rUpasahagatabhedAdvA, tatra rUpANi nirjIvAni pratimArUpANyucyante rUpasahagatAni tu sajIvAni, bhUSaNavikalAni vA rUpANi bhUSaNasahitAni rUpasahagatAnIti, kSetratastrilokasambhavAt kAlato'tItAde rAtryAdisamutthAdvA bhAvato rAga-dveSaprabhavAt, mithunaM strIpuMsadvandvam, tasya karma maithunam, tasmAd viramaNamiti / tathA sarvasmAt kRtAderathavA dravyata: sarvadravyaviSayAt kSetrato lokasambhavAt kAlato'tItAde rAtryAdibhavAdvA bhAvato rAga-dveSaviSayAt, parigRhyate AdIyate parigrahaNaM vA parigrahaH, tasmAd viramaNamiti / vrataprastAvAt paJcANuvvaetti, sugamaM cedam, kintu aNUni laghUni vratAni aNuvratAni, laghutvaM ca mahAvratApekSayA alpaviSayatvAdineti pratItameveti, uktaM ca savvagayaM sammattaM sue caritte Na pajjavA savve / desaviraiM paDuccA doNha vi paDisehaNaM kujjA // [vizeSAva0 2751] iti / tAnyanuvratAni sthUlA dvIndriyAdayaH sattvAH, sthUlatvaM caiSAM sakalalaukikAnAM jIvatvaprasiddheH, sthUlaviSayatvAt sthUlaH, tasmAt prANAtipAtAt / tathA sthUla: paristhUlavastuviSayo'tiduSTavivakSAsamudbhavaH, tasmAt mRSAvAdAt, tathA paristhUravastuviSayaM cauryAropaNahetutvena prasiddhamatidRSTAdhyavasAyapUrvakaM sthUlam, tasmAdadattAdAnAt, tathA svadArasantoSa AtmIyakalatrAdanyatrecchAnivRttiriti, upalakSaNAt paradAravarjanamapi grAhyam, tathA icchAyAH dhanAdiviSayasyAbhilASasya parimANaM niyamanamicchAparimANaM dezataH parigrahaviratirityarthaH / __ [sU0 390] paMca vaNNA pannattA, taMjahA-kiNhA, nIlA, lohitA, hAliddA, sukkilA 1 // paMca rasA pannattA, taMjahA-tittA jAva madhurA 2 / paMca kAmaguNA pannattA, taMjahA-saddA, rUvA, gaMdhA, rasA, phAsA 3 / paMcahiM ThANehiM jIvA sajaMti, taMjahA-saddehiM jAva phAsehiM 4, evaM rajaMti
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 417 paJcamamadhyayanaM paJcasthAnakam / prathama uddezakaH / 5, mucchaMti 6, gijjhaMti 7, ajjhovavajaMti 8 / ___paMcahiM ThANehiM jIvA viNighAyamAvajaMti, taMjahA-saddehiM jAva phAsehiM paMca ThANA apariNNAtA jIvANaM ahitAte asubhAte akhamAte aNissesAte aNANugAmitattAte bhavaMti, taMjahA-saddA jAva phAsA 10 / paMca ThANA suparinnAtA jIvANaM hitAte subhAte jAva ANugAmitattAe bhavaMti, taMjahA-saddA jAva phAsA 11 / paMca ThANA apariNNAtA jIvANaM duggatigamaNAe bhavaMti, taMjahA-saddA jAva phAsA 12 / paMca ThANA suparinnAtA jIvANaM sugatigamaNAe bhavaMti, taMjahA-sadA jAva phAsA 13 / [sU0 391] paMcahiM ThANehiM jIvA doggatiM gacchaMti, taMjahA-pANAtivAteNaM jAva pariggaheNaM / paMcahiM ThANehiM jIvA soggatiM gacchaMti, taMjahA-pANAtivAtaveramaNeNaM jAva pariggahaveramaNeNaM / [TI0] icchAparimANaM cendriyArthagocaraM zreya itIndriyArthavaktavyatArthaM paMca vannetyAditrayodazasUtrImAha, paMcavannetyAdi prakaTArthA, navaraM paJca varNAH 1, paJcaiva rasAH, tadanyeSAM sAMyogikatvenAvivakSitatvAditi 2, kAmaguNa tti kAmasya madanasya abhilASamAtrasya vA sampAdakA guNA dhAH pudgalAnAm, kAmyanta iti kAmAH te ca te guNAzceti vA kAmaguNA iti 3, paMcahiM ThANehiM ti paJcasu paJcabhirvA sthAneSu rAgAdyAzrayeSu tairvA saha sajyante saGga sambandhaM kurvantIti 4, evamiti paJcasveva sthAneSu rajyante saGgakAraNaM rAgaM yAntIti 5, mUrcchanti taddoSAnavalokanena mohamacetanatvamiva yAnti saMrakSaNAnubandhavanto vA bhavantIti 6, gRdhyanti prAptasyAsantoSeNAprAptasyAparAparasyAkAGkSAvanto bhavantIti 7, adhyupapadyante tadekacittA bhavanti tadarjanAya vA''dhikyenopapadyante upapannA ghaTamAnA bhavantIti 8, vinighAtaM maraNaM mRgAdivat saMsAraM
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 418 vA''padyante prApnuvantIti, Aha ca saktaH zabde hariNaH sparza nAgo rase ca vAricaraH / kRpaNapataGgo rUpe bhujago gandhe nanu vinaSTaH // paJcasu raktAH paJca vinaSTA yatrAgRhItaparamArthAH / ekaH paJcasu saktaH prayAti bhasmAntatAM mUDhaH // [ ] iti / aparinnAya tti jJaparijJayA svarUpato'parijJAtAni anavagatAni pratyAkhyAnaparijJayA vA'pratyAkhyAtAni ahitAya apAyAya, azubhAya apuNyabandhAya asukhAya vA, akSamAya anucitatvAya asamarthatvAya vA, aniHzreyasAya akalyANAyA'mokSAya vA, yadupakAri sat kAlAntaramanuyAti tadanugAmikaM tatpratiSedho'nanugAmikaM tadbhAvastattvaM tasmai ananugAmikatvAya bhavanti 10, dvitIyaM viparyayasUtram 11, uttarasUtradvayena tu etadevA'hita-hitAdi vyaJjitamiti, durgatigamanAya nArakAdibhavaprAptaye sugatigamanAya siddhyAdiprAptaye iti 12-13 / durgati-sugatyoH kAraNAntarapratipAdanasUtre sugame iti| [sU0 392] paMca paDimAto pannattAo, taMjahA-bhaddA, subhaddA, mahAbhaddA, savvatobhaddA, bhaduttarapaDimA / / [TI0] iha saMvara-tapasI mokSahetU, tatrAnantaramAzravanirodhalakSaNaH saMvara ukto'dhunA tapobhedAtmikAH pratimA Aha-paMcetyAdi vyaktam, navaraM bhadrA 1 mahAbhadrA 2 sarvatobhadrA 3 dvi 1 catu 2 dazabhi 3 dinaiH krameNa bhavantItyuktaM prAg, subhadrA tvadRSTatvAnna likhitA, sarvatobhadrA tu prakArAntareNApyucyate, dvidheyaM kSudrikA mahatI ca, tatrAdyA caturthAdinA dvAdazAvasAnena paJcasaptatidinapramANena tapasA bhavati, asyAzca sthApanopAyagAthA egAI paMcaMte ThaviuM majjhaM tu AimaNupaMtiM / uciyakameNa ya sese jANa lahuM savvaobhadaM // [ ] ti pAraNakadinAni tu paJcaviMzatiriti, sthApanA | 1 2 3 4 5 / 3 4 5 1 2 / / 51 2 3 4 / 2 3 4 51 / 4 5 123 / mahatI tu caturthAdinA SoDazAvasAnena SaNNavatyadhikadinazatamAnena bhavati, asyA api sthApanopAyagAthA
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamamadhyayanaM paJcasthAnakam / prathama uddezakaH / 419 egAI sattaMte ThaviuM majjhaM ca AdimaNupaMtiM / uciyakameNa ya sese jANa mahaM savvaobhadaM // [ ] ti, pAraNakadinAnyekonapaJcAzaditi 1 / sthApanA | 1 2 3 4 5 6 7 / 4 5 6 7 1 2 3 / | 71 2 3 4 5 6 / 3 4 5 6 7 12 / 6712 3 4 5 / 2 3 4 5 6 71 / 56712 3 4 / bhadrottarapratimA dvidhA kSullikA mahatI ca, tatra AdyA dvAdazAdinA viMzAntena paJcasaptatyadhikadinazatapramANena tapasA bhavati, asyAH sthApanopAyagAthApaMcAI ya navaMte ThaviuM mamaM tu AdimaNupaMtiM / uciyakameNa ya sese jANaha bhaddottaraM khu9 // [ pAraNakadinAni paJcaviMzatiriti 2, sthApanA |5 95 6 78 6 7 8 95 89567 mahatI tu dvAdazAdinA caturviMzatitamAntena dvinavatyadhikadinazatatrayamAnena tapasA bhavati, tatra ca gAthA paMcAdigArasaMte ThaviuM majjhaM tu AimaNupaMtiM / / uciyakameNa ya sese mahaI bhaddottaraM jANa // [ ] iti, pAraNakadinAnyekonapaJcAzaditi 3 / sthApanA | 5 6 7 8 9 10 11 8 9 10 11 5 6 7 11 5 6 7 8 9 10 7 8 9 10 11 5 6 10 11 5 6 7 8 9 9 10 11 5 6 7 8 [sU0 393] paMca thAvarakAyA pannattA, taMjahA-iMde thAvarakAe, baMbhe thAvarakAe, sippe thAvarakAe, sammutI thAvarakAe, pAjAvacce thAvarakAe /
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 420 paMca thAvarakAyAdhipatI pannattA, taMjahA-iMde thAvarakAtAdhipatI jAva pAtAvacce thAvarakAtAdhipatI / [TI0] uktaH karmaNAM nirjaraNahetustapovizeSaH, adhunA teSAmevAnupAdAnahetoH saMyamasya viSayabhUtAnekendriyajIvAnAha- paMcetyAdi, sthAvaranAmakarmodayAt sthAvarAH pRthivyAdayaH, teSAM kAyA rAzayaH, sthAvaro vA kAyaH zarIraM yeSAM te sthAvarakAyAH, indrasambandhitvAdindraH sthAvarakAyaH pRthivIkAyaH, evaM brahma-zilpa-sammatiprAjApatyA api apkAyAditvena vAcyA iti / etannAyakAnAha- paMcetyAdi, sthAvarakAyAnAM pRthivyAdInAmiti sambhAvyate adhipatayo nAyakA dizAmivendrA'gnyAdayo nakSatrANAmivA'zvi-yama-dahanAdayo dakSiNetaralokArddhayoriva zakrezAnAviti sthAvarakAyAdhipataya iti / - [sU0 394] paMcahiM ThANehiM ohidaMsaNe samuppajiukAme vi tappaDhamatAte khabhAtejA, taMjahA-appabhUtaM vA puDhaviM pAsittA tappaDhamatAte khabhAtejA, kuMthurAsibhUtaM vA puDhaviM pAsittA tappaDhamatAte khabhAtejA, mahatimahAlataM vA mahoragasarIraM pAsittA tappaDhamatAte khabhAtejA, devaM vA mahiDDiyaM jAva mahesakkhaM pAsittA tappaDhamatAte khabhAtejA, puresu vA porANAI mahatimahAlayAI mahAnihANAiM pahINasAmitAiM pahINasetukAI pahINagottAgArAI ucchannasAmiyAI ucchannaseuyAiM ucchannagottAgArAiM jAiM imAiM gAmA-''gara-Nagara-kheDa-kabbaDamaDaMba-doNamuha-paTTaNA-''sama-saMvAha-sannivesesu siMghADaga-tiga-caukkacaccara-caumuha-mahApaha-pahesu NagaraNiddhamaNesu susANa-sunnAgAra-giri-kaMdarasaMti-selovaTThANa-bhavaNagihesu saMnikkhittAI ciTuMti tAI vA pAsittA tappaDhamatAte khabhAtejA / iccetehiM paMcahiM ThANehiM ohidaMsaNe samuppajiukAme tappaDhamatAte khabhAtejA / paMcahiM ThANehiM kevalavaranANadaMsaNe samuppajiukAme tappaDhamatAte no khabhAtejA, taMjahA-appabhUtaM vA puDhaviM pAsittA tappaDhamatAte No khabhAtejA, sesaM taheva jAva bhavaNagihesu saMnikkhittAI ciTuMti tAI vA pAsittA
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 421 paJcamamadhyayanaM paJcasthAnakam / prathama uddezakaH / tappaDhamatAte No khabhAtejA / iccetehiM paMcahiM ThANehiM jAva no khbhaatejaa| [TI0] ete cAvadhimanta ityavadhisvarUpamAha-paMcahItyAdi vyaktam, navaram avadhinA darzanam avalokanamarthAnAmutpattukAmaM bhavitukAmaM tatprathamatAyAm avadhidarzanotpAdaprathamasamaye khabhAejja tti skabhnIyAt kSubhyet, calatItyarthaH, avadhidarzane vA samutpattukAme sati, avadhimAniti gamyate, kSubhyed alpabhUtAM stokasattvAM pRthivIM dRSTvA, vAzabdo vikalpArthaH, anekasattvavyAkulA bhUriti sambhAvanAvAn akasmAdalpasattvabhUdarzanAt 'AH ! kimetadevam' ityevaM kSubhyedeva akSINamohanIyatvAditi bhAvaH 1, tathA'tyantapracuratvAt kunthUnAM kunthurAzibhUtAM kunthurAzitvaprAptAM pRthivIM dRSTvA atyantavismaya-dayAbhyAmiti 2, tathA mahatimahAlayaM ti mahAtimahat mahoragazarIraM mahA'hitanuM bAhyadvIpavarti yojanasahasrapramANaM dRSTvA vismayAd bhayAdvA 3, tathA devaM maharddhikaM mahAdyutikaM mahAnubhAgaM mahAbalaM mahAsaukhyaM dRSTvA vismayAditi 4, tathA pureSu va tti nagarAyekadezabhUtAni, 'prAkArAvRtAni purANI'ti prasiddham, teSu purANAni cirantanAni, orAlAI kvacit pAThaH tatra manoharANItyarthaH, mahaimahAlayAI ti vistIrNatvena mahAnidhAnAnIti mahAmUlyaratnAdimattvena, prahINAH svAmino yeSAM tAni tathA, tathA prahINAH sektAraH secakAsteSvevoparyupari dhanaprakSepakAH putrAdayo yeSAM tAni tathA, athavA prahINAH setavaH tadabhijJAnabhUtAH pAlayastanmArgA vA'ticirantanatayA pratijAgarakAbhAvena ca yeSAM tAni prahINasetukAni, kiM bahunA ?, nidhAyakAnAM yAni gotrAgArANi kulagRhANi tAnyapi prahINAni yeSAm / athavA teSAmeva gotrANi nAmAnyAkArAzca AkRtayaste prahINA yeSAM tAni [prahINagotrAgArANi prahINagotrAkArANi vA,] evamucchannasvAmikAdInyapi, navaramiha prahINAH kiJcitsattAvantaH ucchannA nirnaSTasattAkAH, yAnImAni anantaroktavizeSaNAni, tathA grAmAdiSu yAni, tatra karAdigamyo grAmaH, Agatya kurvanti yatra sa Akaro lohAdyutpattibhUmiriti, nAsmin karo'stIti nakaram, dhUlIprAkAropetaM kheTam, kunagaraM karbaTam, sarvato'rddhayojanAt pareNa sthitagrAma maDambam, yasya jala-sthalapathAvubhAvapi tad droNamukham, yatra jalapatha-sthalapathayoranyatareNa paryAhArapravezastat pattanam,
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 422 tIrthasthAnamAzramaH, yatra parvatanitambAdidurge paracakrabhayena rakSArthaM dhAnyAdIni vahanti sa saMvAhaH, yatra prabhUtAnAM bhANDAnAM pravezaH sa saMnivezaH, tathA zRGgATakaM trikoNaM rathyAntaraM sthApanA 7, trikaM yatra rathyAnAM trayaM milati _ / , catuSkaM yatra rathyAcatuSTayam +, catvaraM rathyASTakamadhyam =II, caturmukhaM devakulAdi, mahApatho rAjamArgaH, patho rathyAmAtram, evaMbhUteSu vA sthAneSu, nagaranirddhamaneSu tatkSAleSu, tathA agArazabdasambandhAt smazAnAgAraM pitRvanagRham, zUnyAgAraM pratItam, tathA gRhazabdasambandhAt girigRhaM parvatopari gRham, kandaragRhaM giriguhA girikandaraM vA, zAntigRhaM yatra rAjJAM zAntikarma homAdi kriyate, zailagRhaM parvatamutkIrya yat kRtam, upasthAnagRham AsthAnamaNDapo'thavA zailopasthAnagRhaM pASANamaNDapaH, bhavanagRhaM yatra kuTumbino vAstavyA bhavantIti, teSu sannikSiptAni nyastAni dRSTvA kSubhyed adRSTapUrvatayA vismayAllobhAvati, icceehItyAdi nigamanamiti / kevalajJAnadarzanaM tu na skabhnIyAt kevalI vA, yAthAtmyena vastudarzanAt kSINamohanIyatvena bhaya-vismaya-lobhAdyabhAvena atigambhIratvAcceti, ata AhapaMcahItyAdi sugmmiti| sU0 395] NeraiyANaM sarIragA paMcavaNNA paMcarasA pannattA, taMjahA-kiNhA jAva sukkilA, tittA jAva madhurA / evaM niraMtaraM jAva vemANiyANaM / paMca sarIragA pannattA, taMjahA-orAlite, veuvvite, AhArate, teyate, kmmte| orAlitasarIre paMcavanne paMcarase pannatte, taMjahA-kiNhe jAva sukkile, titte jAva mahure, evaM jAva kammagasarIre / savve vi NaM bAdaraboMdidharA kalevarA paMcavaNNA, paMcarasA, dugaMdhA, atttthphaasaa| [TI0] tathA nArakAdizarIrANi bIbhatsAnyudArANi ca dRSTvA'pi na kevaladarzanaM skabhnAtIti zarIraprarUpaNAya neraiyANamityAdisUtraprapaJcaH, gatArthazcAyam, navaraM paJcavarNatvaM nArakAdivaimAnikAntAnAM zarIriNAM zarIrANAM nizcayanayAt, vyavahAratastu ekavarNaprAcuryAt kRSNAdipratiniyatavarNataiveti / jAva sukkila tti kiNhA nIlA lohita hAliddA sukilA ya, jAva mahura tti tittA kaDuyA kasAyA aMbilA mahurA ya, jAva vemANiyANaM
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamamadhyayanaM paJcasthAnakam / prathama uddezakaH / 423 ti caturviMzatidaNDakasUcA / sarIra tti utpattisamayAdArabhya pratikSaNameva zIryata iti zarIram, orAliya tti udAraM pradhAnam, udAramevaudArikam, pradhAnatA cAsya tIrthakarAdizarIrApekSayA, na hi tato'nyat pradhAnataramasti, prAkRtatvena ca orAliyaM ti, athavA urAlaM nAma vistarAlaM vizAlaM sAtirekayojanasahasrapramANatvAdasya anyasya cAvasthitasyaivamasambhavAt, uktaM ca joyaNasahassamahiyaM ohe egidie tarugaNesu / / macchajuyale sahassaM uragesu ya gabbhajAesu // [bRhatsaM0 307] iti vaikriyasya lakSapramANatve'pyanavasthitatvAt, tadeva audArikaM / veubviya tti vividhA viziSTA vA kriyA vikriyA, tasyAM bhavaM vaikriyam / AhArae tti tathAvidhakAryotpattau caturdazapUrvavidA yogabalenA''hriyata ityAhArakam, ukta cakajammi samuppanne suyakevaliNA visiTThaladdhIe / jaM etthaM Aharijai bhaNaMti AhAragaM taM tu // [ ] kAryANi cAmUnipANidayariddhisaMdarisaNatthamatthovagahaNaheuM vA / saMsayavoccheyatthaM gamaNaM jiNapAyamUlammi // [ kAryasamAptau punarmucyate yAcitopakaraNavaditi / teyae tti tejaso bhAvastaijasam, uSmAdiliGgasiddham, uktaM ca savvassa umhasiddhaM rasAdiAhArapAgajaNagaM ca / teyagaladdhinimittaM ca teyagaM hoi nAyavvaM // [ ] ti kammae tti karmaNo vikAra: kArmaNam, sakalazarIrakAraNamiti, uktaM cakammavigAro kammaNamaTThavihavicittakammanipphannaM / savvesiM sarIrANaM kAraNabhUyaM muNeyavvaM // [ ] ti / audArikAdikramazca yathottaraM sUkSmatvAt pradezabAhulyAcceti / tathA sarvANyapi bAdarabondidharANi paryAptakatvena sthUrAkAradhArINi kalevarANi zarIrANi manuSyAdInAM paJcAdivarNAdInyavayavabhedeneti, akSigolakAdiSu tathaivopalabdheH / dogaMdha tti surabhidurabhibhedAt, aTThaphAsa tti kaThina-mRdu-zItoSNa-guru-laghu-snigdha-rUkSabhedAditi,
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 424 abAdarabondidharANi tu na niyatavarNAdivyapadezyAni, aparyAptatvenAvayavavibhAgAbhAvAditi / - [sU0 396] paMcahiM ThANehiM purima-pacchimagANaM jiNANaM duggamaM bhavati, taMjahA-duAikkhaM, duvibhajaM, dupassaM, dutitikkhaM, duraNucaraM / paMcahiM ThANehiM majjhimagANaM jiNANaM sugamaM bhavati, taMjahA-suAtikkhaM, suvibhajaM, supassaM, sutitikkhaM, suraNucaraM / __paMca ThANAI samaNeNaM bhagavatA mahAvIreNaM samaNANaM NiggaMthANaM NiccaM vanitAI, NiccaM kittitAiM, NiccaM butitAiM, NiccaM pasatthAI, niccamabbhaNunnAtAI bhavaMti, taMjahA-khaMttI, muttI, ajjave, maddave, lAghave / __paMca ThANAI samaNeNaM bhagavatA mahAvIreNaM jAva abbhaNunnAyAiM bhavaMti, taMjahA-sacce, saMjame, tave, citAte, baMbhaceravAse / ___paMca ThANAI samaNeNaM bhagavatA mahAvIreNaM jAva abbhaNunnAtAI bhavaMti, taMjahA-ukkhittacarate, nikkhittacarate, aMtacarate, paMtacarate, lUhacarate / paMca ThANAiM jAva abbhaNuNNAtAI bhavaMti, taMjahA-annAtacarate, annailAyacarae, moNacarate, saMsaTThakappite, tajAtasaMsaTThakappite / paMca ThANAI jAva abbhaNunnAtAI bhavaMti, taMjahA-uvanihite, suddhesaNite, saMkhAdattite, diTThalAbhite, puTThalAbhite / / paMca ThANAiM jAva abbhaNuNNAtAI bhavaMti, taMjahA-AyaMbilite, nivvitie, purimaDDite, parimitapiMDavAtite, bhinnapiMDavAtite / __paMca ThANAI jAva abbhaNunnAyAI bhavaMti, taMjahA-arasAhAre, virasAhAre, aMtAhAre, paMtAhAre, lUhAhAre / paMca ThANAI jAva bhavaMti, taMjahA-arasajIvI, virasajIvI, aMtajIvI, paMtajIvI, lUhajIvI / paMca ThANAiM jAva bhavaMti, taMjahA-ThANAtite, ukkuDuAsaNite, paDimaTThAtI, vIrAsaNie, Nesajjite /
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamamadhyayanaM paJcasthAnakam / prathama uddezakaH / 425 paMca ThANAiM jAva bhavaMti, taMjahA-daMDAyatite, lagaMDasAtI, AtAvate, avAuDate, akaMDyate / [TI0] anantaraM zarIrANi prarUpitAnIti zarIrivizeSagatAn dharmavizeSAn paMcahiM ThANehItyAdinA''rjavasUtrAntena granthena darzayati, sugamazcAyam, navaraM paJcasu sthAnakeSu AkhyAnAdikriyAvizeSalakSaNeSu purimA bharatairAvateSu caturviMzaterAdimAste ca pazcimakAzca caramA: purima-pazcimakAsteSAM jinAnAm arhatAM duggamaM ti duHkhena gamyata iti durgamam, bhAvasAdhano'yaM kRcchravRttirityarthaH, tad bhavati vineyAnAmRjujaDatvena vakrajaDatvena ca, tAni cemAni tadyathetyAdi, iha cAkhyAnaM vibhajanaM darzanaM titikSaNamanucaraNaM cetyevaM vaktavye'pi yeSu sthAneSu kRcchravRttirbhavati tAni tadyogAt kRcchravRttInyevocyante iti kRcchravRttidyotakaduHzabdavizeSitAni karmasAdhanazabdAbhidheyAnyAkhyAnAdIni vicitratvAcchabdapravRtterAha / duAikkhamityAdi, tatra durAkhyeyaM kRcchrAkhyeyaM vastutattvam, vineyAnAM mahAvacanATopaprabodhyatvena bhagavatAmAyAsotpatterityevamAkhyAne kRcchravRttiruktA, evaM vibhajanAdiSvapi bhAvanIyA, tathA AkhyAte'pi tatra durvibhajaM kaSTavibhajanIyam, RjujaDatvAdereva tad bhavatIti duHzakaM ziSyANAM vastutattvasya vibhAgenAvasthApanamityarthaH, durvibhavamityatra pAThAntare durvibhAvyaM duHzakA vibhAvanA kartuM tasyetyarthaH, tathA duppassaM ti duHkhena darzyate iti durdarzam upapattibhirduHzakaM ziSyANAM pratItAvAropayituM [tattvamiti bhAvaH, dutitikkhaM ti duHkhena titikSyate sahyate iti dustitikSaM parISahAdi, du:zakaM parISahAdikamutpannaM titikSayitum,] ziSyaM tat prati kSamAM kArayitumiti bhAva iti, duraNucaraM ti duHkhenAnucaryate anuSThIyata iti duranucaramantarbhUtakAritArthatvena du:zakamanuSThApayitumityarthaH, athavA teSAM tIrthe durAkhyeyaM duvibhajamAcAryAdInAM vastutattvaM ziSyAn prati, AtmanApi durdRzaM dustitikSaM duranucaramityevaM kAritArthaM vimucya vyAkhyeyam, teSAmapi Rju-jaDAditvAditi / madhyamAnAM tu sugamam akRcchravRttiH, tadvineyAnAmRjuprajJatvenAlpaprayatnenaiva bodhanIyatvAd vihitAnuSThAne sukhapravartanIyatvAcceti, zeSaM pUrvavat, navaramakRcchrArthaviziSTatA AkhyAnAdInAM vAcyA, tathA suranucaraM ti rephaH prAkRtatvAditi /
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 426 niccaM tti nityaM sadA varNitAni phalata:, kIrttitAni saMzabditAni nAmata:, buiyAiM ti vyaktavAcoktAni svarUpataH, prazastAni prazaMsitAni zlASitAni zaMsu stutau [pA0 dhA0 728] iti vacanAt, abhyanujJAtAni karttavyatayA anumatAni bhavantIti, ayaM ca sUtrotkSepa: pratisUtraM vaiyAvRtyasUtraM yAvad dRzya iti, tatra kSAntyAdaya: krodhalobha-mAyA-mAnanigrahA: tathA lAghavamupakaraNato gauravatrayatyAgatazceti, tathA'nyAni saccetyAdi trisUtrI sadbhayo hitaM satyam analIkam, taccaturvidham, yato'vAci avisaMvAdanayoga: kAyamanovAgajihmatA caiva / satyaM caturvidhaM tacca jinavaramate'sti nAnyatra // [prazama0 174] iti / tathA saMyamanaM saMyamo hiMsAdinivRttiH, sa ca saptadazavidha:, taduktampuDhavi-daga-agaNi-mAruya-vaNapphai-biticaupaNiMdi-ajIve / pehopehapamajaNapariTThavaNamaNovaIkAe // [dazavai0 ni0 46], tathA tapyate'neneti tapaH, yato'bhyadhAyirasa-rudhira-mAMsa-medo-'sthi-maja-zukrANyanena tapyante / karmANi vA'zubhAnItyatastapo nAma nairuktam // [ tacca dvAdazadhA, yathA''haaNasaNamUNoyariyA vittIsaMkhevaNaM rsccaao| kAyakileso saMlINayA ya bajjho tavo hoi // pAyacchittaM viNao veyAvaccaM taheva sajjhAo / jhANaM ussaggo vi ya anbhiMtarao tavo hoi // [dazavai0 ni0 47-48] iti / ciyAe tti tyajanaM tyAgaH, saMvignaikasambhogikAnAM bhaktAdidAnamityarthaH, gAthe cAtrato kayapaccakkhANo AyariyagilANabAlavuDDANaM / dejA'saNAi saMte lAbhe kayavIriyAyAro // saMviggaannasaMbhoiyANa desija saDDhagakulANi / ataraMto vA saMbhoiyANa dese jahasamAhI // [paJcava0 537-538, paJcA0 5 / 40-41] iti brahmacarye maithunaviramaNe tena vA vAso brahmacaryavAsa ityeSa pUrvoktaiH saha dazavidha: zramaNadharma iti, anyatra tvayamevamukta:
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 427 paJcamamadhyayanaM paJcasthAnakam / prathama uddezakaH / khaMtI ya maddava'jjava muttI tavasaMjame ya boddhavve / saccaM soyaM AkiMcaNaM ca baMbhaM ca jaidhammo // [paJcAzaka0 11 / 19 Ava0 saM0 ] iti| itazca sAdhudharmabhedasya bAhyatapovizeSasya vRttisakSepAbhidhAnasya bhedA: ukkhittacarae ityAdinA abhidhIyante, tatra utkSiptaM svaprayojanAya pAkabhAjanAduddhRtaM tadarthamabhigrahavizeSAccarati tadgaveSaNAya gacchatItyutkSiptacarakaH, evaM sarvatra, navaraM nikSiptam anuddhRtam, ante bhavamAntaM bhuktAvazeSa vallAdi, prakRSTamAntaM prAntaM tadeva paryuSitam, rUkSaM ni:snehamiti, iha ca bhAvapratyayapradhAnatvena utkSiptacarakatvamityAdi draSTavyamevamuttaratrApi bhAvapradhAnatA dRzyA, iha cAdyau bhAvAbhigrahAvitare dravyAbhigrahAH, yato'bhANi ukkhittamAicaragA bhAvajuyA khalu abhiggahA hoti / gAyaMto ya ruyaMto jaM dei nisaNNamAI vA // [paJcava0 303] tathAlevaDamalevaDaM vA asugaM davvaM va aja ghecchAmi / asugeNa u davveNaM aha davvAbhiggaho nAmaM // [paJcava0 298] ti / evamanyatrApi vizeSa Uhya iti| ajJAta: anupadarzitasvAjanyarddhimatpravrajitAdibhAva: san carati bhikSArthamaTatItyajJAtacarakaH, tathA annailAyacarae tti annaglAnako doSAnnabhugiti bhagavatITIpanake uktaH, evaMvidha: san, athavA annaM vinA glAyakaH, samutpannavedanAdikAraNa evetyarthaH, anyasmai vA glAyakAya bhojanArthaM caratIti annaglAnakacarako'nnaglAyakacarako'nyaglAyakacarako vA, kvacit pAThaH annavela tti, tatrA'nyasyAM bhojanakAlApekSayA''dyavasAnarUpAyAM velAyAM samaye caratItyAdi dRzyam, ayaM ca kAlAbhigraha iti / tathA maunaM maunavrataM tena carati maunacarakaH, tathA saMsRSTena kharaNTitenetyartho hasta-bhAjanAdinA dIyamAnaM kalpikaM kalpavat kalpanIyamucitamabhigrahavizeSAdbhaktAdi yasya sa saMsRSTakalpikaH, tathA tajAtena deyadravyaprakAreNa yat saMsRSTaM hastAdi tena dIyamAnaM kalpikaM yasyeti vigraha iti / tathA sUtrapaJcakaM [catuSkaM] kaNThyaM, navaraM uvanihitetyAdi upanidhIyata ityupanidhiH pratyAsannaM yadyathAkathaJcidAnItam, tena carati, tadgrahaNAyetyarthaH ityaupanidhikaH, upanihitameva vA yasya grahaNaviSayatayA'sti sa prajJAderAkRtigaNatvena matvarthIyANpratyaye aupanihita iti, tathA
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 428 zuddhA anaticArA eSaNA zaGkitAdidoSa-varjanarUpA saMsaTThamasaMsaTTe[ ]tyAdisaptaprakArA anyatarA vA, tayA caratItyuttara-padavRddhyA zuddhaiSaNikaH, saGkhyApradhAnA: parimitA eva dattaya: sakRdraktAdikSepalakSaNA grAhyA: yasya sa saGkhyAdattikaH, dattilakSaNazloko'tradattI u jattie vAre khivaI hoMti tattiyA / avocchinnaNivAyAo dattI hoi davetarA // [ ] iti / tathA dRSTasyaiva bhaktAderlAbhastena caratIti tathaiva dRSTalAbhikaH, pRSTasyaiva 'sAdho ! dIyate te' ? ityevaM yo lAbhastena caratIti prAgvat pRSTalAbhikaH, AcAmlaM samayaprasiddham, tena caratItyAcAmlikaH, nirgato ghRtAdivikRtibhyo ya: sa nirvvikRtikaH, purimArddha pUrvAhnalakSaNaM pratyAkhyAnavizeSo'sti yasya sa tathA, parimito dravyAdiparimANata: piNDapAto bhaktAdilAbho yasyAsti sa parimitapiNDapAtikaH, bhinnasyaiva sphoTitasyaiva piNDasya saktukAdisambandhina: pAto lAbho yasyAsti sa bhinnapiNDapAtikaH / grahaNAnantaramabhyavaharaNaM bhavatItyata etaducyate- arasaM hiGgvAdibhirasaMskRtamAhArayatItyaraso vA''hAro yasyAsAvarasAhAraH, evaM sarvatra, navaraM virasaM vigatarasaM purANadhAnyaudanAdi, rUkSaM tailAdivarjitamiti, tathA arasena jIvituM zIlamAjanmApi yasya sa tathA, evamanyatrApi / sUtradvyaM sugamam, navaraM ThANAie tti sthAnaM kAyotsargaH, tamatidadAti prakaroti atigacchati veti sthAnAtidaH sthAnAtigo veti / utkuTukAsanaM pIThAdau putAlaganenopavezanarUpamabhigrahato yasyAsti sa utkuttukaasnikH| tathA pratimayA ekarAtrikyAdikayA kAyotsargavizeSeNaiva tiSThatItyevaMzIlo yaH sa pratimAsthAyI / vIrAsanaM bhUnyastapAdasya siMhAsane upaviSTasya tadapanayane yA kAyAvasthA tadrUpam, duSkaraM ca taditi, ata eva vIrasya sAhasikasyAsanamiti vIrAsanamuktam, tadasyAstIti vIrAsanikaH /
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 429 paJcamamadhyayanaM paJcasthAnakam / prathama uddezakaH / tathA niSadyA upavezanavizeSaH, sA ca paJcadhA, tatra yasyAM samaM pAdau putau ca spRzataH sA samapAdaputA 1, yasyAM tu goriva upavezanaM sA goniSadhikA 2, yatra putAbhyAmupaviSTaH san ekaM pAdamutpATyA''ste sA hastisuNDikA 3, paryaGkA'rdhaparyaGkA ca prasiddhA 4-5, niSadyayA carati naiSadhika iti / ___ daNDasyevAyatiH dIrghatvaM pAdaprasAraNena yasya sa daNDAyatikaH / tathA lagaNDaM kila duHsaMsthitaM kASTham, tadvad mastaka-pArNikAnAM bhuvi laganena pRSThasya cAlaganenetyarthaH, yaH zete tathAvidhAbhigrahAt sa lagaNDazAyI / tathA AtApayati AtApanAM zItA-''tapAdisahanarUpAM karotIti AtApakaH / tathA na vidyate prAvRtaM prAvaraNamasyeti aprAvRtakaH / tathA na kaNDUyata iti akaNDUyakaH / ___ iha ca yadyapi sthAnAtigatvAdInAmA-tApanAyAmanta vastathApi pradhAnetaravivakSayA na punaruktatvaM mantavyamiti / / [sU0 397] paMcahiM ThANehiM samaNe niggaMthe mahAnijare mahApajjavasamANe bhavati, taMjahA-agilAte AyariyaveyAvaccaM karemANe 1, evaM uvajjhAyaveyAvaccaM karemANe 2, theraveyAvaccaM [karemANe] 3, tavassiveyAvaccaM [karemANe] 4, gilANaveyAvaccaM karemANe 5 / __paMcahiM ThANehiM samaNe niggaMthe mahAnijare mahApajjavasANe bhavati, taMjahAagilAte sehaveyAvaccaM karemANe 1, agilAte kulaveyAvaccaM karemANe] 2, agilAte gaNave[yAvaccaM karemANe] 3, agilAte saMghave yAvaccaM karemANe] 4, agilAte sAhammiyaveyAvaccaM karemANe 5 / [TI0] tathA mahAnirjaro bRhatkarmakSayakArI, mahAnirjaratvAcca mahad AtyantikaM punarudbhavAbhAvAt paryavasAnam anto yasya sa tathA / agilAe tti aglAnyA akhinnatayA bahumAnenetyarthaH / AcAryaH paJcaprakAraH, tadyathA-pravrAjanAcAryo digAcArya: sUtrasya uddezanAcArya: sUtrasya samuddezanAcAryo vAcanAcAryazceti, tasya vaiyAvRtyaM vyAvRtasya zubhavyApAravato bhAva:
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 430 karma vA vaiyAvRtyaM bhaktAdibhirdharmopagrahakArivastubhirupagrahakaraNamAcAryavaiyAvRtyam, tat kurvANo vidadhaditi, evamuttarapadeSvapi / navaramupAdhyAya: sUtradAtA / sthaviraH sthirIkaraNAt / tapasvI mAsakSapakAdiH / glAna: azakto vyAdhyAdibhiriti / tathA seha tti zikSako'bhinavapravrajitaH / sAdharmikaH samAnadharmA liGgata: pravacanatazceti / kulaM cAndrAdikaM sAdhusamudAyavizeSarUpaM pratItam / gaNa: kulasamudAya: / saGgho gaNasamudAya ityevaM sUtradvayena dazavidhaM vaiyAvRtyamAbhyantaratapobhedabhUtaM pratipAditamiti / uktaM ca Ayariya-uvajjhAe thera-tavassI-gilANa-sehANaM / sAhammiya-kula-gaNa-saMghasaMgayaM tamiha kAyavvaM // [ ] ti / [sU0 398] paMcahiM ThANehiM samaNe NiggaMthe sAhammitaM saMbhotitaM visaMbhotitaM karemANe NAtikkamati, taMjahA-sakiritaTThANaM paDisevettA bhavati 1. paDisevettA No Aloteti 2, AlotettA No paTThaveti 3, paTThavettA No Nivvisati 4, jAiM imAI therANaM ThitipakappAiM bhavaMti tAI atiyaMciya atiyaMciya paDiseveti, se haMda'haM paDisevAmi kiM maM therA karissaMti 5 / ___ paMcahiM ThANehiM samaNe niggaMthe sAhammitaM pAraMcitaM karemANe NAtikkamati, taMjahA-kule vasati, kulassa bhedAte abbhuDhettA bhavati 1, gaNe vasati, gaNassa bhedAte abbhuTettA bhavati 2, hiMsappehI 3, chiddappehI 4, abhikkhaNaM abhikkhaNaM pasiNAtataNAiM pauMjittA bhavati 5 / TI0] saMbhoiyaM tti sambhogikam ekabhojanamaNDalIkAdikaM visambhogikaM maNDalIbAhyaM kurvannAtikrAmati AjJAmiti gamyate, ucitatvAditi / sakriyaM prastAvAdazubhakarmabandhayuktaM sthAnam adhikRtyavizeSalakSaNaM pratiSevitA bhavatItyekam, pratiSevya gurave nAlocayati na nivedayatIti dvitIyam, Alocya gurUpadiSTaprAyazcittaM na prasthApayati kartuM nArabhata iti tRtIyam, prasthApya na nirvizati na samastaM pravezayatyatIti caturtham, yAnImAni suprasiddhatayA pratyakSANi sthavirANAM sthavirakalpikAnAM sthitau samAcAre prakalpyAni prakalpanIyAni yogyAni vizuddhapiNDa
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamamadhyayanaM paJcasthAnakam / prathama uddezakaH / 431 zayyAdIni sthitiprakalpyAni, athavA sthitizca mAsakalpAdikA prakalpyAni ca piNDAdIni sthitiprakalpyAni tAni aiyaMciya aiyaMciya tti atyacya atyacya, atikramyAtikramyetyarthaH, pratiSevate tadanyAnIti gamyate, atha saGghATakAdiH sAdhurevaM paryAlocayati-yathA naitat pratiSevitumucitaM guruno bAhyau kariSyati, tatretara Aha- se iti tadakalpyajAtaM haMdeti komalAmantraNaM vacanaM hamityakAraprazleSAdahaM pratiSevAmi kiM mama sthavirA: gurava: kariSyanti ?, na kiJcittai ruSTairapi me kartuM zakyate iti balopadarzanaM paJcamamiti / ___ pAraMciyaM ti dazamaprAyazcittabhedavantamapahRtaliGgAdikamityarthaH, [kurvannAtikrAmati sAmAyikamiti gamyate / kule cAndrAdike vasati, gacchavAsItyarthaH,] tasyaiva kulasya bhedAyA'nyonyamadhikaraNotpAdanenA'bhyutthAtA bhavati yatata ityarthaH ityekam, evaM gaNasyApIti dvitIyam, tathA hiMsAM vadhaM sAdhvAdeH prekSate gaveSayatIti hiMsAprekSIti tRtIyam, hiMsArthamevApabhrAjanArthaM vA chidrANi pramattatAH prekSata iti chidraprekSIti caturtham, abhIkSNamabhIkSNaM puna: punarityarthaH praznA aGguSTha-kuDyapraznAdaya: sAvadyAnuSThAnapRcchA vA ta evAyatanAnyasaMyamasya praznAyatanAni prayoktA bhavati, prayukta ityarthaH iti paJcamam / [sU0 399] AyariyauvajjhAyassa NaM gaNaMsi paMca vuggahaTThANA pannattA, taMjahA-AyariyauvajjhAe NaM gaNaMsi ANaM vA dhAraNaM vA no sammaM pauMjettA bhavati 1, AyariyauvajjhAe NaM gaNaMsi adhArAtiNiyAte kitikammaM veNatitaM no sammaM pauMjettA bhavati 2, AyariyauvajjhAte gaNaMsi je sutapajjavajAte dhAreti te kAle kAle No sammamaNuppavAtettA bhavati 3, AyariyauvajjhAe gaNaMsi gilANa-sehaveyAvaccaM no sammamanbhuDhettA bhavati 4, AyariyauvajjhAte gaNaMsi aNApucchitacArI yAvi havai, no ApucchiyacArI 5 / AyariyauvajjhAyassa NaM gaNaMsi paMcAvuggahaTThANA pannattA, taMjahAAyariyauvajjhAe gaNaMsi ANaM vA dhAraNaM vA sammaM pauMjittA bhavati 1, evamadhArAtiNitAte [kitikammaM veNatitaM sammaM pauMjittA bhavati 2,]
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 432 AyariyauvajjhAe gaNaMsi je sutapajavajAte dhAreti te kAle kAle samma aNupavAittA bhavai 3, evaM gilANa-sehavetAvaccaM sammaM [abbhuTTittA bhavati] 4, AyariyauvajjhAte gaNaMsi ApucchiyacArI yAvi bhavati, No aNApucchiyacArI 5 / [TI0] tathA AcAryopAdhyAyasyeti samAhAradvandvaH karmadhArayo vA, tatazcAcAryasyopAdhyAyasya ca AcAryopAdhyAyasya vA gaNaMsi tti gaNe vigrahasthAnAni kalahAzrayA:, AcAryopAdhyAyo dvayaM vA gaNe gaNaviSaye AjJAM 'sAdho ! bhavatedaM vidheyam' ityevaMrUpAmAdiSTim, dhAraNAM 'na vidheyamidam' ityevaMrUpAM no naiva samyag aucityena prayoktA bhavatIti sAdhavaH parasparaM kalahAyante ityevaM sarvatreti prathamam / tathA sa eva AhArAiNiyAe tti ratnAni dvidhA- dravyato bhAvatazca, tatra dravyataH karketanAdIni bhAvato jJAnAdIni, tatra ratnaiH jJAnAdibhirvyavaharatIti rAtnika: bRhatparyAyaH, yo yo rAtniko yathArAtnikam, tadbhAvastattA, tayA yathArAnikatayA yathAjyeSThaM kRtikarma vandanakaM vinaya eva vainayikaM tacca na samyak prayoktA, antarbhUtakAritArthatvAdvA prayojayitA bhavatIti dvitIyam / tathA sa eva yAni zrutasya paryavajAtAni sUtrArthaprakArAn dhArayati dhAraNAviSayIkaroti tAni kAle kAle yathAvasaraM na samyaganupravAcayitA bhavati na pAThayatItyarthaH iti tRtIyam, kAle anupravAcayitetyuktaM tatra gAthA: kAlakkameNa pattaM saMvaccharamAiNA u jaM jammi / taM tammi ceva dhIro vAejjA so ya kAlo'yaM // tivarisapariyAgassa u AyArapakappanAmamajjhayaNaM / cauvarisassa ya sammaM sUyagaDaM nAma aMgaM ti // dasa-kappa-vvavahArA saMvaccharapaNagadikkhiyasseva / ThANaM samavAo vi ya aMge te aTThavAsassa // dasavAsassa vivAho ekkArasavAsayassa ya ime u / khuDDiyavimANamAI ajjhayaNA paMca nAyavvA // bArasavAsassa tahA aruNuvavAyAi paMca ajjhayaNA / terasavAsassa tahA uTThANasuyAiyA cauro //
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamamadhyayanaM paJcasthAnakam / prathama uddezakaH / 433 coddasavAsassa tahA AsIvisabhAvaNaM jiNA biMti / pannarasavAsagassa ya diTThIvisabhAvaNaM taha ya // solasavAsAIsu ya ekuttaravaDiesu jahasaMkhaM / cAraNabhAvaNa mahasumiNabhAvaNA teyaganisaggA // egUNavIsagassa u diTThIvAo duvAlasamamaMgaM / saMpuNNavIsavariso aNuvAI savvasuttassa // [paJcava0 581-588] tti / tathA sa eva glAna-zaikSavaiyAvRtyaM prati na samyak svayamabhyutthAtA abhyupagantA bhavatIti caturtham / tathA sa eva gaNam anApRcchaya carati kSetrAntarasaGkramAdi karotItyevaMzIlo'nApRcchyacArI, kimuktaM bhavati ? no ApRcchyacArIti paJcamaM vigrahasthAnam / etadeva vyatirekeNAha-avigrahasUtraM gatArtham / [sU0 400] paMca nisijAo pannattAo, taMjahA- ukkuDutI, godohitA, samapAyaputA, palitaMkA, addhapalitaMkA / paMca ajavaTThANA pannattA, taMjahA- sAdhuajavaM, sAdhumaddavaM, sAdhulAghavaM, sAdhukhaMtI, sAdhumottI / [TI0] niSadyAsUtre niSadanAni niSadyAH upavezanaprakArAH, tatrAsanAlagnaputa: pAdAbhyAmavasthita utkuTukaH, tasya yA sA utkuTukA, tathA gordohanaM godohikA, tadvadyA'sau godohikA, tathA samau samatayA bhUlagnau pAdau ca putau ca yasyAM sA samapAdaputA, tathA paryaGkA jinapratimAnAmiva yA padmAsanamiti rUDhA, tathA arddhaparyaGkA uuraavekpaadniveshnlkssnneti| ___ Rjo: rAga-dveSavakratvavarjitasya sAmAyikavata: karma bhAvo vA ArjavaM saMvara ityarthaH, tasya sthAnAni bhedA ArjavasthAnAni, sAdhu samyagdarzanapUrvakatvena zobhanamArjavaM mAyAnigrahaH, tata: karmadhArayaH, sAdhorvA yaterArjavaM sAdhvArjavam, evaM zeSANyapi / [sU0 401] paMcavihA jotisiyA pannattA, taMjahA-caMdA, sUrA, gahA, nakkhattA, tArAo / paMcavihA devA pannattA, taMjahA-bhavitadavvadevA, NaradevA, dhammadevA,
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 434 devAtidevA, bhAvadevA / [sU0 402] paMcavihA paritAraNA pannattA, taMjahA-kAyaparitAraNA, phAsaparitAraNA, rUvaparitAraNA, saddaparitAraNA, maNaparitAraNA / [sU0 403] camarassa asuriMdassa asurakumAraranno paMca aggamahisIo pannattAo, taMjahA-kAlI, rAtI, rataNI, vijU, mehA / balissa NaM vatirotaNiMdassa vatirotaNaranno paMca aggamahisIo pannattAo, taMjahA-suMbhA, NisuMbhA, raMbhA, NiraMbhA, madaNA / [sU0 404] camarassa NamasuriMdassa asurakumAraraNNo paMca saMgAmitA aNitA paMca saMgAmitA aNitAdhivatI pannattA, taMjahA-pAyattANite, pIDhANite, kuMjarANite, mahisANite, rahANIte / dume pAyattANitAdhivatI, sodAme AsarAyA pIDhANiyAdhivatI, vekuMthU hatthirAyA kuMjarANitAdhipatI, lohitakkhe mahisANitAdhipatI, kinnare radhANitAdhipatI / balissa NaM vatirotaNiMdassa vatirotaNaranno paMca saMgAmitANitA paMca saMgAmitANitAdhipatI pannattA, taMjahA-pAyattANite jAva radhANite / mahaddume pAyattANitAdhivatI, mahAsotAme AsarAtA pIDhANitAdhipatI, mAlaMkAre hatthirAyA kuMjarANitAdhipatI, mahAlohiyakkhe mahisANitAdhipatI, kiMpurise radhANitAdhipatI / dharaNassa NaM NAgakumAriMdassa NAgakumAraranno paMca saMgAmitA aNitA paMca saMgAmitANiyAdhipatI pannattA, taMjahA-pAyattANite jAva radhANite / bhaddaseNe pAyattANitAdhipatI, jasodhare AsarAyA pIDhANitAdhipatI, sudaMsaNe hatthirAyA kuMjarANitAdhipatI, nIlakaMThe mahisANiyAdhipatI, ANaMde rahANitAhivaI / ___ bhUyANaMdassa NaM nAgakumAriMdassa nAgakumAraranno paMca saMgAmiyA aNIyA paMca saMgAmiyANiyAhivaI pannattA, taMjahA-pAyattANIe jAva rahANIe, dakkhe pAyattANiyAhivaI, suggIve AsarAyA pIDhANiyAhivaI, suvikkame hatthirAyA kuMjarANitAhivaI, seyakaMThe mahisANiyAhivaI, naMduttare rahANiyAhivaI /
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamamadhyayanaM paJcasthAnakam / prathama uddezakaH / 435 veNudevassa NaM suvanniMdassa suvannakumAraranno paMca saMgAmitA aNitA paMca saMgAmitANitAdhipatI pannattA, taMjahA-pAyattANite, evaM jadhA dharaNassa tadhA veNudevassa vi / veNudAlissa jadhA bhUtANaMdassa / jadhA dharaNassa tahA savvesiM dAhiNillANaM jAva ghosassa / jadhA bhUtANaMdassa tadhA savvesiM uttarillANaM jAva mahAghosassa / ___ sakkassa NaM deviMdassa devaranno paMca saMgAmitA aNitA paMca saMgAmitANitAdhipatI pannattA, taMjahA-pAyattANie, pIDhANie, kuMjarANie, usabhANie, rahANie / hariNegamesI pAyattANitAdhipatI, vAU AsarAtA pIDhANitAdhivaI, erAvaNe hatthirAtA kuMjarANitAdhipatI, dAmaDDI usabhANitAdhipatI, mADhare radhANitAdhipatI / IsANassa NaM deviMdassa devaraNNo paMca saMgAmitA aNitA jAva pAyattANite, pIDhANite, kuMjarANite, usabhANite, radhANite / lahuparakkame pAyattANitAdhipatI, mahAvAU AsarAtA pIDhANitAdhipatI, pupphadaMte hatthirAyA kuMjarANitAdhipatI, mahAdAmaDDI usabhANitAdhipatI, mahAmADhare radhANitAdhipatI / jadhA sakkassa tadhA savvesiM dAhiNillANaM jAva AraNassa / jadhA IsANassa tadhA savvesiM uttarillANaM jAva accutassa / [sU0 405] sakkassa NaM deviMdassa devaranno abbhaMtaraparisAte devANaM paMca paliovamAiM ThitI pannattA / IsANassa NaM deviMdassa devaranno anbhaMtaraparisAte devINaM paMca paliovamAI ThitI pannattA / [TI0] ArjavayuktAzca mRtvA prAyo devA bhavantIti paMcavihA joisiyetyAdinA IsANassa Nametadantena granthena devAdhikAramAha, sugamazcAyam, navaraM jyotIMSi vimAnavizeSAH, teSu bhavA jyotiSkA iti, tathA dIvyanti krIDAdidharmabhAjo bhavanti dIvyante vA stUyante ye te devAH, bhavyA bhAvidevaparyAyayogyA ata eva dravyabhUtA: te ca te devAzceti bhavyadravyadevA: vaimAnikAdidevatvenAnantarabhave ye utpatsyanta ityarthaH,
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 436 narANAM devA naradevAzcakravarttina ityarthaH, dharmapradhAnA devA dharmadevA: cAritravantaH, devAnAM madhye atizayavanto devA: devAtidevA: arhanta:, bhAvadevA devAyuSkAdyanubhavanto vaimAnikAdaya: 4 ityarthaH / __paritAraNa tti vedodayapratIkAraH, tatra strIpuMsayo: kAyena paricAraNA maithunapravRtti: kAyaparicAraNA IzAnakalpaM yAvad, evamanyatrApi samAsa:, navaraM sparzena tadupari dvayoH, rUpeNa dvayoH, zabdena dvayoH, manasA caturpu, graiveyakAdiSu paricAraNaiva nAstIti / sAGgrAmikANi saGgrAmaprayojanAni, etacca gandharva-nATyAnIkayorvyavacchedArthaM vizeSaNamiti, anIkAdhipatayaH sainyamadhye pradhAnA: padAtyAdaya:, evaM padAtInAM pattInAM samUhaH pAdAtam, tadevAnIkaM pAdAtAnIkam, pIThAnIkam azvasainyam, pAdAtAnIkAdhipati: padAtirevottamaH, azvarAja: pradhAno'zvaH, evamanye'pi, dAhiNillANaM ti sanatkumAra-brahma-zukrA-''natA-''raNAnAm, uttarillANaM ti mAhendralAntaka-sahasrAra-prANatA-'cyutAnAmiti, iha ca dAkSiNAtyA: saudharmAdayo viSamasaGkhyA iti viSamasaGkhyatvaM zabdasya pravRttinimittIkRtya brahmaloka-zukrau dAkSiNAtyAvuktau, samasaGkhyatvaM tu pravRttinimittIkRtya lAntaka-sahasrArAvauttarAviti, tathA devendrastavAbhidhAnaprakIrNakazruta iva dvAdazAnAmindrANAM vivakSaNAdAraNasyetyAdhuktamiti sambhAvyate, anyathA caturpu dvAvevendrAvata AraNasyetyAdyanupapannaM syAditi / [sU0 406] paMcavihA paDihA pannattA, taMjahA-gatipaDihA, ThitipaDihA, baMdhaNapaDihA, bhogapaDihA, bala-vIrita-purisayAra-parakkamapaDihA / ihAnantaraM devAnAM vaktavyatoktA, duSTAdhyavasAyasya ca prANinastadgati-sthityAdipratighAto bhavatIti tannirUpaNAyAha- paMcavihA paDihetyAdi sugamam, navaraM paDiha tti prAkRtatvAt uppA ityAdivat, pratighAta: pratihananamityarthaH, tatra gate: devagatyAdeH prakaraNAcchubhAyAH pratighAtaH, tatprAptiyogyatve sati vikarmakaraNAdaprAptirgatipratighAta:, pravrajyAdiparipAlanata: prAptavyazubhadevagate rakaprAptau kaNDarIkasyeveti, tathA sthite: zubhadevagatiprAyogyakarmaNAM tathaiva pratighAta: sthitipratighAta:, bhavati cAdhyavasAya-vizeSAt sthite: pratighAtaH, yadAha-dIhakAlaThiyAo hrassakAlaThiyAo pakarei [bhagavatI0 1 / 1 / 11]
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 437 paJcamamadhyayanaM paJcasthAnakam / prathama uddezakaH / iti / tathA bandhanaM nAmakarmaNa uttaraprakRtirUpamaudArikAdibhedataH paJcavidham, tasya prakramAt prazastasya prAgvat pratighAto bandhanapratighAtaH, bandhanagrahaNasyopalakSaNatvAt tatsahacaraprazastazarIra-tadaGgopAGga-saMhanana-saMsthAnAnAmapi pratighAto vyAkhyeya:, tathA prazastagati-sthiti-bandhanAdipratighAtAd bhogAnAM prazastagatyAdyavinAbhUtAnAM pratighAto bhogapratighAtaH, bhavati hi kAraNAbhAve kAryAbhAva iti, tathA prazastagatyAderabhAvAdeva bala-vIrya-puruSakAra-parAkramapratighAto bhavatIti pratItam, tatra balaM zArIram, vIryaM jIvaprabhavam, puruSakAraH abhimAnavizeSaH, parAkramaH sa eva niSpAditasvaviSayaH, athavA puruSakAraH puruSakarttavyam, parAkramo bala-vIryayorvyApAraNamiti / [sU0 407] paMcavidhe AjIve pannatte, taMjahA-jAtiAjIve, kulAjIve, kammAjIve, sippAjIve, liMgAjIve / / [TI0] devagatyAdipratighAtazca cAritrAticArakAriNo bhavatItyuttaraguNAnAzritya tadvizeSamAha- paMcavihetyAdi, jAtiM brAhmaNAdikAmAjIvati upajIvati tajjAtIyamAtmAnaM sUcAdinopadarzya tato bhaktAdikaM gRhNAtIti jAtyAjIvakaH, evaM sarvatra, navaraM kulam ugrAdikaM gurukulaM vA, karma kRSyAdyanAcAryakaM vA, zilpaM tUrNanAdi sAcAryakaM vA, liGgaM sAdhuliGgaM tadAjIvati, jJAnAdizUnyastena jIvikAM kalpayatItyarthaH, liGgasthAne'nyatra gaNo'dhIyate / [sU0 408] paMca rAtakakudhA pannattA, taMjahA-khaggaM, chattaM, upphesiM, pAhaNAo, vAlavIyaNiM / [TI0] anantaraM sAdhUnAM rajoharaNAdikaM liGgamuktam, adhunA khaDgAdirUpaM rAjJAM tadevAha- paMca rAyakakuhetyAdi vyaktam, navaraM rAjJAM nRpatInAM kakudAni cihnAni rAjakakudAni, upphesi tti ziroveSTanam, zekharaka ityarthaH, pAhaNAu tti upAnahau, vAlavyajanI cAmaramityarthaH, zrUyate ca avaNei paMca kakuhANi jANi rAyANa ciMdhabhUyANi / chattaM khaggovAhaNa mauDaM taha cAmarAo ya // [ ] iti / [sU0 409] paMcahiM ThANehiM chaumatthe udine parissahovasagge sammaM sahejA
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 438 khamejA titikkhejA adhiyAsejjA, taMjahA-udinnakamme khalu ayaM purise ummattagabhUte, teNa me esa purise akkosati vA, avahasati vA, NicchoDeti vA, Nibbhaccheti vA, baMdhati vA, raMbhati vA, chavicchetaM vA kareti, pamAraM vA neti, uddavei vA, vatthaM paDiggahaM kaMbalaM pAyapuMchaNamacchiMdati vA, vicchiMdati vA, bhiMdati vA, avaharati vA 1, jakkhAtiDhe khalu ayaM purise, teNa me esa purise akkosati vA taheva jAva avaharati vA 2, mamaM ca NaM tabbhavaveyaNije kamme utinne bhavati, teNa me esa purise akkosati vA jAva avaharati vA 3, mamaM ca NaM sammamasahamANassa akhamamANassa atitikkhamANassa aNadhitAsemANassa kiM manne kajati ?, egaMtaso me pAve kamme kajati 4, mamaM ca NaM sammaM sahamANassa jAva ahiyAsemANassa kiM manne kajati? egaMtaso me NijarA kajati 5 / iccetehiM paMcahiM ThANehiM chaumatthe udinne parissahovasagge sammaM sahejA jAva ahiyAsejjA / paMcahiM ThANehiM kevalI udinne parissahovasagge sammaM sahejA jAva adhiyAsejA, taMjahA-khittacitte khalu ayaM purise, teNa me esa purise akkosati vA taheva jAva avaharati vA 1, dittacitte khalu ayaM purise, teNa me esa purise jAva avaharati vA 2, jakkhAtiTTe khalu ayaM purise, teNa me esa purise jAva avaharati vA 3, mamaM ca NaM tabbhavaveyaNijje kamme udinne bhavati, teNa me esa purise jAva avaharati vA 4, mamaM ca NaM samma sahamANaM khamamANaM titikkhemANaM adhiyAsemANaM pAsettA bahave anne chaumatthA samaNA NiggaMthA udinne udinne parissahovasagge evaM sammaM sahissaMti jAva ahiyAsissaMti 5 / iccetehiM paMcahiM ThANehiM kevalI udinne parissahovasagge sammaM sahejA jAva ahiyAsejA / [TI0] anantaroditakakudayogyazcekSvAkvAdipravrajita: sarAgo'pi san sattvAdhikatvAdyAni vastUnyAlambya parISahAdInapagaNayati tAnyAha- paMcahItyAdi sphuTam, kintu chAdyate yena tacchadma jJAnAvaraNAdi ghAtikarmacatuSTayam, tatra tiSThatIti chadmasthaH,
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 439 paJcamamadhyayanaM paJcasthAnakam / prathama uddezakaH / sakaSAya ityarthaH, udIrNAn uditAn parISahopasargAn abhihitasvarUpAn samyak kaSAyodayanirodhAdinA saheta bhayAbhAvenAvicalanAd bhaTaM bhaTavat, kSameta kSAntyA, titikSeta adInatayA, adhyAsIta parISahAdAvevAdhikyenAsIta na calediti / udIrNam uditaM prabalaM vA karma mithyAtvamohanIyAdi yasya sa udIrNakA khalukyAlaGkAre ayaM pratyakSaH puruSaH, unmattako madirAdinA viplutacitta:, sa iva unmattakabhUtaH, bhUtazabdasyopamAnArthatvAt, unmattaka eva vA unmattakabhUtaH, [bhUtazabdasya prakRtyarthatvAt,] teNa tti udIrNakA yato'yamunmattakabhUta: puruSa: tena kAraNena me iti mAm eSa: ayamAkrozati zapati apahasati upahAsaM karoti apagharSati vA apagharSaNaM karoti, nizchoTayati sambandhyantarasambaddhaM hastAdau gRhItvA balAt kSipati, nirbhartsayati durvacanaiH, badhnAti rajjvAdinA, ruNaddhi kArAgArapravezAdinA, chave: zarIrAvayavasya hastAdeH chedaM karoti, maraNaprArambha: pramAro mUrchAvizeSo mAraNasthAnaM vA taM nayati prApayatIti, apadrAvayati mArayati, uddavei tti upadravayati upadravaM karotIti, patadgrahaM pAtraM kambalaM pratItaM pAdaproJchanaM rajoharaNam Acchinatti balAduddAlayati, vicchinatti vicchinnaM karoti, dare vyavasthApayatItyarthaH, bhinatti pAtraM sphoTayati, apaharati corayati, vAzabdA: sarve vikalpArthA ityekaM parISahAdisahanAlambanasthAnam, idaM cAkrozAdikam iha prAya Akroza-vadhAbhidhAnaparISahadvayarUpaM mantavyam, upasargavivakSAyAM tu mAnuSyakaprAdveSikAdyupasargarUpamiti 1, tathA yakSAviSTo devAdhiSThito'yaM tenAkrozatItyAdi dvitIyam 2, tathA ayaM hi parISahopasargakArI mithyAtvAdikarmavazavartI mamaM ca NaM ti mama punastenaiva mAnuSyakeNa bhavena janmanA vedyate anubhUyate yattattadbhavavedanIyaM karma udIrNaM bhavati asti tenaiSa mAmAkrozatItyAdi tRtIyam 3, tathA eSa bAliza: pApAbhItatvAt karotu nAmAkrozanAdi, mama punarasahamAnasya kiM manne tti manye iti nipAto vitarkArtha: kajjai tti sampadyate, iha vinizcayamAha- egaMtaso tti ekAntena sarvathA pApaM karma asAtAdi kriyate saMpadyata iti caturtham 4, tathA ayaM tAvat pApaM badhnAti mama cedaM sahato nirjarA kriyata iti paJcamam 5 / icceyehItyAdi nigamanamiti / zeSa sugmm|
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 440 chadmasthaviparyaya: kevalIti tatsUtram sugamaM kintu, tatra ca kSiptacittaH putrazokAdinA naSTacitta:, dRptacitta: putrajanmAdinA darpavaccitta unmatta eveti / mAM ca sahamAnaM dRSTvA anye'pi sakSyanti, uttamAnusAritvAt prAya itareSAm, yadAha jo uttamehiM maggo pahao so dukkaro na sesANaM / ... Ayariyammi jayaMte tayaNuyarA keNa sIejA ? // [ ] iti / icceyehItyAdyatrApi nigamanam, zeSaM sugamamiti / [sU0 410] paMca heU pannattA, taMjahA-heuM na jANati, heuM Na pAsati, heuM Na bujjhati, heuM NAbhigacchati, heDaM annANamaraNaM marati 1 / paMca heU pannattA, taMjahA-heuNA Na jANati jAva heuNA annANamaraNaM marati 2 / paMca heU pannattA, taMjahA-heuM jANati jAva heuM chaumatthamaraNaM marati 3 // paMca heU pannattA, taMjahA-heuNA jANati jAva heuNA chaumatthamaraNaM marati 4 / paMca aheU pannattA, taMjahA-aheuM Na yANati jAva aheuM chaumatthamaraNaM marati 5 / ___paMca aheU pannattA, taMjahA-aheuNA na jANati jAva aheuNA chaumatthamaraNaM marati 6 / paMca aheU pannattA, taMjahA-aheuM jANati jAva aheuM kevalimaraNaM marati ___paMca aheU pannattA, taMjahA- aheuNA jANati jAva aheuNA kevalimaraNaM marati 8 / kevalissa NaM paMca aNuttarA pannattA, taMjahA- aNuttare nANe, aNuttare daMsaNe, aNuttare caritte, aNuttare tave, aNuttare vIrite 9 // [TI0] chadmastha-kevalinoranantaraM svarUpamuktamidAnImapi tayoreva tadAha- paMca heU ityAdi sUtranavakam, tatra bhagavatIpaJcamazatasaptamoddezakacUrNyanusAreNa kimapi likhyate, paJca hetavaH, iha ya: chadmasthatayA'numAnavyavahArI anumAnAGgatayA hetuM liGgaM dhUmAdikaM
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamamadhyayanaM paJcasthAnakam / prathama uddezakaH / 441 jAnAti sa heturevocyate 1, evaM ya: pazyati 2 zraddhatte 3 prApnoti ceti 4, tadevaM hetucatuSTayaM mithyAdRSTimAzritya kutsAdvAreNAha- hetuM na jAnAti na samyag vizeSato gRhNAti, naJaH kutsArthatvAdasamyagavaitItyarthaH, evaM na pazyati sAmAnyata:, na budhyate na zraddhatte, bodhe: zraddhAnaparyAyatvAt, tathA na samabhigacchati bhavanistaraNakAraNatayA na prApnoti, evaM cAyaM caturvidho heturbhavatIti, tathA hetum adhyavasAnAdimaraNahetujanyatvenopacArAd ajJAnamaraNaM mithyAdRSTitvenA'jJAtahetutadgamyabhAvasya maraNaM tamriyate karoti, yazcaivaMvidha: so'pi hetureveti paJcamo heturiti 1 / __tathA paMca hetavaH, tatra yo hetunA dhUmAdinA'numeyamarthaM jAnAti sa hetureva, evaM yaH pazyatItyAdi / tadevaM kutsAdvAreNa mithyAdRSTimAzritya hetucatuSTayamAha- hetunA na jAnAtyanumeyam, naJaH kutsArthatvAdevAsamyagavagacchatItyarthaH, evaM na pazyatItyAdi, tathA hetunA maraNakAraNena yo'jJAnamaraNaM mriyate sa hetureveti paJcamo heturiti 2 / tathA paJca hetavo yo hi samyagdRSTitayA hetuM samyag jAnAti sa heturevetyevamanye'pi, navaraM hetuM hetumat chadmasthamaraNaM samyagdRSTitvAnnAjJAnamaraNamanumAtRtvAcca na kevalimaraNamiti, evaM tRtIyAntasUtramapi / iha sUtradvaye'pi hetava: svarUpata uktA: 3-4 / __tathA paJcAhetavaH, ya: pratyakSajJAnAditayA anumAnAnapekSa: sa dhUmAdikaM hetuM nAyaM heturmamAnumAnotthApaka ityevaM jAnAtItyato'hetubhUtaM taM jAnanaheturevAsAvucyate, evaM darzanabodhA-'bhisamAgamApekSayA'pi / tadevamahetucatuSTayaM chadmasthamAzritya dezaniSedhata Ahaahetumiti, dhUmAdikaM hetumahetubhAvena na jAnAti na sarvathA'vagacchati, kathaJcidevAvagacchatItyarthaH, nabo dezaniSedhArthatvAt, jJAtuzcAvadhyAdikevalitvenAnu-mAnAvyavahartRtvAdityeko'yamaheturdezapratiSedhata uktaH, evamahetuM kRtvA dhUmAdikaM na pazyatIti dvitIyaH, na budhyate na zraddhatte iti tRtIyaH, nAbhisamAgacchatIti caturthaH, tathA ahetum adhyavasAnAdihetunirapekSaM nirupakramatayA chadmasthamaraNam ananumAnavyavahartRtve'pyakevalitvAt tasya, ayaM ca svarUpata eva paJcamo'heturukta: 5 / / ___ tathA paJca ahetavaH, yo'hetunA hetvabhAvena avadhyAdikevalitvAt jAnAtyasAvaheturevetyevaM pazyatItyAdayo'pi, evaM ca chadmasthamAzritya padacatuSTayenAhetucatuSTayaM
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 442 dezapratiSedhata Aha, tathA ahetunA upakramAbhAvena chadmasthamaraNaM mriyata iti paJcamo'hetuH svarUpata evokt:6| ___ tathA paJca ahetavaH, ahetuM na hetubhAvena vikalpitaM dhUmAdikaM jAnAti kevalitayA yo'numAnAvyavahAritvAt so'hetureva, evaM ya: pazyatItyAdi, tathA ahetuM nirhetukamanupakramatvAt kevalimaraNamanumAnAvyavahAritvAnmiyate yAtyasAvahetu: paJcamaH, ete paJcApIha svarUpata uktA: 7 / evaM tRtIyAntasUtramapyanusatavyamiti 8 / gamanikAmAtrametat, tattvaM tu bahuzrutA vidantIti / tathA na santyuttarANi pradhAnAni yebhyastAnyanuttarANi, yathAsvaM sarvathA''varaNakSayAt, tatrA''dye jJAna-darzanAvaraNakSayAd, anantare mohakSayAt, tapasazcAritrabhedatvAt, tapazca kevalinAmanuttaraM zailezyavasthAyAM zukladhyAnabhedasvarUpam, dhyAnasyAbhyantaratapobhedatvAt, vIryaM tu vIryAntarAyakSayAditi 9 / [sU0 411] paumappabhe NamarahA paMcacitte hotthA, taMjahA- cittAhiM cute caittA gabbhaM vaktaMte, cittAhiM jAte, cittAhiM muMDe bhavittA agArAo aNagAritaM pavvaie, cittAhiM aNaMte aNuttare NivvAghAte NirAvaraNe kasiNe paDipunne kevalavaranANadaMsaNe samuppanne, cittAhiM pariNivvute / pupphadaMte NaM arahA paMcamUle hotthA, mUleNaM cute caittA gambhaM vakvaMte, evaM ceva / evameteNaM abhilAveNaM imAto gAhAto aNugaMtavvAtopaumappabhassa cittA 1, mUlo puNa hoi pupphadaMtassa 2 // puvvA ya AsADhA sItalassa 3, uttara vimalassa bhaddavatA 4 // 34 // revatita aNaMtajiNo 5, pUso dhammassa 6, saMtiNo bharaNI 7 / kuMthussa kattiyAo 8, arassa taha revatIto ya 9 // 35 // muNisuvvatassa savaNo 10, AsiNi NamiNo ya 11, nemiNo cittA 12 // pAsassa visAhAo 13, paMca ya hatthuttare vIro 14 // 36 // samaNe bhagavaM mahAvIre paMcahatthuttare hotthA, taMjahA- hatthuttarAhiM cute caittA
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 443 paJcamamadhyayanaM paJcasthAnakam / prathama uddezakaH / ganbhaM vaktaMte, hatthuttarAhiM gabbhAto ganbhaM sAharite, hatthuttarAhiM jAte, hatthuttarAhiM muMDe bhavittA jAva pavvaie, hatthuttarAhiM aNaMte aNuttare jAva kevalavaranANadaMsaNe samuppanne / [TI0] kevalyadhikArAt tIrthakarasUtrANi caturdaza, sarvANi kaNThyAni, navaraM padmaprabhaH RSabhAdiSu SaSThaH, paJcasu cyavanAdidineSu citrA nakSatravizeSo yasya sa paJcacitraH, citrAbhiriti rUDhyA bahuvacanam, cyuta: avatIrNaH uparimoparima-graiveyakAdekatriMzatsAgaropamasthitikAt, cyutvA ca gabbhaM ti ga| kukSau vyutkrAnta: utpanna: kauzAmbyAM dharAbhidhAnamahArAjabhAryAyA: susImAnAmikAyA: mAghamAsabahulaSaSThyAm, jAto garbhanirgamena kArtikabahuladvAdazyAm, tathA muNDo bhUtvA keza-kaSAyAdyapekSayA agArAnniSkramyA'nagAritAM zramaNatAM pravrajito gataH, anagAratayA vA pravrajitaH kArttikazuddhatrayodazyAm, tathA'nantaM paryAyAnantatvAt anuttaraM sarvajJAnottamatvAt nirvyAghAtamapratipAtitvAt nirAvaraNaM sarvathA svAvaraNakSayAt kaTa-kuDyAdyAvaraNAbhAvAdvA kRtsnaM sakalapadArthaviSayatvAt paripUrNa svAvayavApekSayA akhaNDaM paurNamAsIcandrabimbavat, kimityAha kevalaM jJAnAntarAsahAyatvAt saMzuddhatvAdvA ata eva varaM pradhAnaM kevalavaraM jJAnaM ca vizeSAvabhAsaM darzanaM ca sAmAnyAvabhAsaM jJAnadarzanaM tacca tattacceti kevalavarajJAnadarzanaM samutpannaM jAtaM caitrazuddhapaJcadazyAm, tathA parinirvRto nirvANaM gataH mArgazIrSabahulaikAdazyAmAdezAntareNa phAlgunabahulacaturthyAmiti / evaM ceva tti padmaprabhasUtramiva puSpadantasUtramapyadhyetavyam, evam anantaroktasvarUpeNa etena anantaratvAt pratyakSeNAbhilApena sUtrapAThenemAstisraH sUtrasaGgrahaNigAthA anugantavyAH anusatavyA: zeSasUtrAbhilApaniSpAdanArtham / paumappabhassetyAdi, tatra padmaprabhasya citrAnakSatraM cyavanAdiSu paJcasu sthAnakeSu bhavatItyAdi gAthAkSarArtho vaktavya:, sUtrAbhilApastvAdyasUtradvayasya sAkSAddarzita eva, itareSAM tvevam- 'sIyale NaM arahA paMcapuvvAsADhe hotthA, taMjahA- puvvAsADhAhiM cue caittA gambhaM vakkaMte, puvvAsADhAhiM jAe' ityAdi, evaM sarvANyapi iti, vyAkhyA tvevam- puSpadanto navamatIrthakara: AnatakalpAdekonaviMzatisAgaropamasthitikAt ityAdi vRttau| evaM gAthAtrayoktAnAM
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 444 zeSANAmapi sUtrANAM prathamAnuyogapadAnusAreNopayujya vyAkhyA kAryA, navaraM caturdazasUtre abhilApavizeSo'stIti tadarzanArthamAha- samaNe ityAdi, sugmm| // iti paJcasthAnakasya prathamoddezakaH samApta: // [atha dvitIya uddezakaH] [sU0 412] no kappai niggaMthANa vA nigaMthINa vA imAto uddiTThAo gaNitAo vitaMjitAto paMca mahaNNavAto mahANadIo aMto mAsassa dukkhutto vA tikkhutto vA uttarittae vA saMtarittae vA, taMjahA- gaMgA, jauNA, saraU, erAvatI, mahI / paMcahiM ThANehiM kappati, taMjahA- bhayaMsi vA 1, dubbhikkhaMsi vA 2, pavvaheja va NaM koti 3, daoghaMsi vA ejamANaMsi mahatA vA 4, aNAritehiM 5 / [sU0 413] No kappati NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA paDhamapAusaMsi gAmANugAmaM dUijjittae / paMcahiM ThANehiM kappati, taMjahA- bhayaMsi vA, dubbhikkhaMsi vA, jAva mahatA vA aNAritehiM 5 / / ___ vAsAvAsaM pajjosavitANaM No kappati NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA gAmANugAmaM dUtijittate / paMcahiM ThANehiM kappati, taMjahA- NANaTThatAte, daMsaNaTTatAte, carittaTTatAte, AyariyauvajjhAe vA se vIsuMbhejA, AyariyauvajjhAyANa vA bahitA veyAvaccaM karaNatAte / [sU0 414] paMca aNugghAtitA pannattA, taMjahA- hatthAkammaM karemANe, mehuNaM paDisevamANe, rAtIbhoyaNaM bhuMjamANe, sAgAritapiMDaM bhuMjamANe, rAyapiMDaM bhuNjmaanne| [sU0 415] paMcahiM ThANehiM samaNe niggaMthe rAyaMteuramaNupavisamANe nAikkamati, taMjahA- nagare sitA savvato samaMtA gutte guttaduvAre, bahave samaNamAhaNA No saMcAeMti bhattAte vA pANAte vA nikkhamittate vA pavisittate vA, tesiM vinavaNaTTatAte rAtaMteuramaNupavisejjA 1, pADihAritaM vA pIDha
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 445 paJcamamadhyayanaM paJcasthAnakam / dvitIya uddezakaH / phalaga-sejA-saMthAragaM paccappiNamANe rAyaMteuramaNupavisejjA 2, hatassa vA gayassa vA duTThassa AgacchamANassa bhIte rAyaMteuramaNupavisejjA 3, paro va NaM sahasA vA balasA vA bAhAte gahAya rAyaMteuramaNupavisejjA 4, bahitA va NaM ArAmagataM vA ujANagataM vA rAyaMteurajaNo savvato samaMtA saMparikkhivittA NaM nivesejjaa| iccetehiM paMcahiM ThANehiM samaNe niggaMthe jAva NAtikkamati / ___ [TI0] ukta: prathamoddezakaH, sAmprataM dvitIya Arabhyate, asya cAyamabhisambandha:anantaroddezake vividhA jIvavaktavyatoktA, ihApi saivocyata ityevamabhisambandhasyAsyedamAdisUtram- no kappaItyAdi / asya ca pUrvasUtreNa sahAyamabhisambandha:- pUrvasUtre kevalinirgranthagataM vastUktamiha tu chadmasthanirgranthagataM taducyata ityevamasyArAdgarbhasUtrAd anyeSAM ca sambaddhAnAM no kappaItyAdInAM vyAkhyA sukaraiva, navaraM no kappai tti na kalpante na yujyante, ekavacanasya bahuvacanArthatvAt vatthagandhamalaGkAra [dazavai0 2|2]mityaadaaviveti, nirgatA granthAditi nirgranthAH sAdhavasteSAm, tathA nirgranthInAM sAdhvInAm, iha prAyastulyAnuSThAnatvamubhayeSAmapItidarzanArthI vAzabdau, imA iti vakSyamANanAmata: pratyakSAsannAH, uddiSTAH sAmAnyato'bhihitA yathA mahAnadya iti, gaNitA: yathA paJceti, vyaJjitA vyaktIkRtA: yathA gaMgetyAdi, vizeSaNopAdAnAdvA yathA mahArNavA iti, tatra mahArNava iva yA bahUdakatvAt mahArNavagAminyo vA yAstA vA mahArNavA mahAnadyo gurunimnagA: anta: madhye mAsasya dvikRtvo vA dvau vArau trikRtvo vA trIn vArAn uttarItuM laGghayituM bAhu-jaGghAdinA santarItuM sAGgatyena nAvAdinetyarthaH lavayitumeva, sakRdvottarItum, anekaza: santarItumiti, akalpyatA cAtma-saMyamopaghAta-sambhavena zabalacAritrabhAvAd / apavAdamAha-paMcetyAdi, bhaye rAja-pratyanIkAdeH sakAzAdupadhyAdyapahAraviSaye sati 1, durbhikSe vA bhikSA'bhAve sati 2, pavvaheja tti pravyathate bAdhate antarbhUtakAritArthatvAd vA pravAhayet kazcit pratyanIka: tatraiva gaGgAdau prakSipedityartha: 3, daoghaMsi tti udakaughe vA gaGgAdInAmunmArgagAmitvenA''gacchati sati tena plAvyamAnAnAmityarthaH, mahatA vA
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 446 ATopeneti zeSa: 4, aNAriesu tti vibhaktivyatyayAdanAyai: mlecchAdibhirjIvitacAritrApahAribhirabhibhUtAnAmiti zeSa:, etAni puSTAlambanAnIti tattaraNe'pi na doSa iti, uktaM ca sAlaMbaNo paDato vi appayaM daggame vi dhArei / iya sAlaMbaNasevI dhArei jaI asaDhabhAvaM // [AlaMbaNahINo puNa nivaDai khalio ahe duruttAre / iya nikkAraNasevI paDai bhavohe agAhammi // [Ava0 ni0 1186-87] iti / ] tathA paDhamapAusaMsi tti iha ASADha-zrAvaNau prAvRT, ASADhastu prathamaprAvRT, RtUnAM vA prathameti prathamaprAvRT, athavA caturmAsapramANo varSAkAla: prAvRDiti vivkssitH| tatastatra prAvRSi kimata Aha- ekasmAd grAmAdavadhibhUtAduttaragrAmANAmanatikramo grAmAnugrAmaM tena, grAmaparamparayetyarthaH, tatra dUijittae tti drotuM vihartumityutsargaH, apavAdamAha- paMcetyAdi tathaiva, navaramiha pravyatheta grAmAccAlayenniSkAzayet kazcit, udakaughe vA Agacchati tato nshyediti| pajjosaviyANaM ti parIti sAmastyenoSitAnAM paryuSaNAkalpena niyamavadvastumArabdhAnAmityarthaH, paryuSaNAkalpazca nyUnodaratAkaraNaM vikRtinavakaparityAga: pITha-phalakAdisaMstArakAdAnamuccArAdimAtrakasaMgrahaNaM locakaraNaM zaikSApravrAjanaM prAggRhItAnAM bhasmaDagalakAdInAM parityajanamitareSAM grahaNaM dviguNavarSApagrahopakaraNadharaNamabhinavopakaraNAgrahaNamityAdi, zeSaM tthaiv| paMcahimityAdi jJAnamevArtho yasya sa jJAnArthaH, tadbhAvastattA, tayA jJAnArthatayA jJAnArthitvena, tatrApUrvaH zrutaskandho'nyasyAcAryAderasti sa ca bhaktaM pratyAkhyAtukAmastato yadyasau tatsakAzAnna gRhyate tato'sau vyavacchidyate atastadgrahaNArthaM grAmAnugrAmaM drotuM kalpate, evaM darzanArthatayA darzanaprabhAvakazAstrArthitvena, cAritrArthatayA tu tasya kSetrasyAneSaNA-stryAdidoSaduSTatayA tadrakSaNArtham, tathA AyariyauvajjhAye va tti samAhAradvandvatvAdAcAryopAdhyAyaM vA se tasya bhikSo: vIsuMbheja tti viSvaka zarIrAt pRthag bhavet jAyeta, niyetetyarthaH, tatastatra gacche anyasyAcAryAderabhAvAd gaNAntarAzrayaNArtham, tathA AcAryopAdhyAyAnAM vA bahistAd varSAkSetrasya vartamAnAnAM
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 447 paJcamamadhyayanaM paJcasthAnakam / dvitIya uddezakaH / vaiyAvRtyakaraNatAyai preSitasyAcAryAdinA drotuM kalpata iti, uktaM caasive omoyarie rAyaduDhe bhae va gelanne / nANAitigassaTThA 3 vIsuMbhaNa 4 pesaNeNaM 5 ca // [nizIthabhA0 3129, bRhatkalpa0 2741] iti| aNughAiya tti na vidyate udghAto laghUkaraNalakSaNo yasya tapovizeSasya tadanudghAtaM yathAzrutadAnamityarthaH, tadyeSAM pratiSevAvizeSato'sti te'nudghAtikA: / hastakarma samayaprasiddham, tat kurvANaH / maithunam abrahma atikramAdinA sevamAnaH / tathA bhujyata iti bhojanam, rAtrau bhojanaM rAtribhojanam, tacca dravyato'zanAdi, kSetrata: samayakSetre, kAlato divA gRhItaM divA bhuktaM divA gRhItaM rAtrau bhuktaM rAtrau gRhItaM divA bhuktaM rAtrau gRhItaM rAtrau bhuktamityevaM caturbhaGgarUpam, bhAvato rAga-dveSAbhyAm, tad bhuJjAno'znannityarthaH, atra doSA:- saMtime suhumA pANA [dazavai0 6 / 24-26] ityAdi / tathA agAraM gRham, saha tena varttata iti sAgAra:, sa eva sAgArikaH zayyAtaraH, tasya piNDaH AhAropadhirUpaH, anyastvasau na bhavati, uktaM ca___ taNa-chAra-Dagala- ityAdi / iti sAgArikapiNDaH, taM bhuJjAnaH / tathA rAjJa: piNDo rAjapiNDaH, taM bhuJjAnaH, rAjA ceha cakravartyAdiryata Ahajo muddhA abhisitto paMcahiM sahio ya bhuMjae rajaM / tassa u piMDo vajjo tabvivarIyammi bhayaNA u // [nizIthabhA0 2497] / paMcahimityAdi nAikkamai tti AjJAmAcAraM veti / nagaraM syAt bhavet sarvataH sarvAsu dikSu samantAd vidikSu, guptaM prAkAraveSTitatvAt guptadvAraM dvArANAM sthagitatvAt, zrAmyanti tapasyantIti zramaNA: mA vadhIriti pravRttiryeSAM te mAhanA: uttaraguNamUlaguNavanta: saMyatA ityarthaH, athavA zramaNA: zAkyAdaya: mAhanA brAhmaNA no saMcAeMti na zaknuvanti, bhaktAya pAnAya vA niSkramituM vA nirgantuM nagarAt tabahirbhikSAkuleSu bhikSitvA tathaiva praveSTuM veti, tatasteSAM zramaNAdInAM prayojane vijJApanAya rAjJo'ntaHpurasthasya pramANabhUtarAjyA vA rAjAnta:puramanupravizet, iha ca zAkyAdInAM prayojane yad rAjJo vijJApanaM tadapavAdApavAdarUpam, asaMyatAviratatvAtteSAm,
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 448 etacca kiJcidAtyantikaM saGghAdiprayojanamavalambamAnAnAM bhavatIti samavaseyamityekam / tathA kRtaprayojanaiH pratihriyate pratinIyate yattat pratihAraprayojanatvAt prAtihArikam, pIThaM paTTAdikaM phalakam avaSTambhaphalakaM zayyA sarvAGgINA phalakAdirUpA saMstArako laghutaro pITha-phalaka-zayyAsaMstArakaM paccappiNamANe tti ArSatvAt pratyarpayituM tat pravizet yasmAd yadAnItaM tattatraiva nikSeptavyamiti kRtveti dvitiiym| hayAderduSTAdAgacchato bhIta iti tRtIyam / para: Atmavyatirikta: sahasa tti akasmAt balasa tti balena haThAt sakArastvAgamiko bAhau gRhItveti caturtham / bahiyA va tti nagarAderbahirArAmagataM vA udyAnagataM vA nirgrantham, tatra ArAmo vividhapuSpajAtyupazobhita udyAnaM tu campakavanAdyupazobhitamiti, saMparikkhivitta tti saMparikSipya parivArya sannivizeta krIDAdyarthaM gata AvAsaM kuryAditi paJcamamiti / icceehItyAdinA nigamanam, iha ca pIThAdInAmarpaNasya grahaNavyatirekeNAsambhavAt tadgrahaNamapyanenaiva sagRhItaM draSTavyamiti / / [sU0 416] paMcahiM ThANehimitthI puriseNa saddhiM asaMvasamANI vi ganbhaM dharejA, taMjahA- itthI duvviyaDA dunnisaNNA sukkapoggale adhiTThijjA, sukkapoggalasaMsiTTe va se vatthe aMto joNIte aNupavisejjA, saI va se sukkapoggale aNupavesejjA, paro va se sukkapoggale aNupavesejjA, sIodagaviyaDeNa vA se AyamamANIte sukkapoggalA annupvisejaa| iccetehiM paMcahiM ThANehiM jAva dharejjA 1 / paMcahiM ThANehimitthI puriseNa saddhiM saMvasamANI vi gabhaM no dharejA, taMjahA- appattajovvaNA 1, atikkaMtajovvaNA 2, jAtivaMjhA 3, gelannapuTThA 4, domaNaMsitA 5 / iccetehiM paMcahiM ThANehiM jAva no dharejA 2 / ___ paMcahiM ThANehimitthI puriseNa saddhiM saMvasamANI vi ganbhaM no dharejjA, taMjahA- niccouyA, aNouyA, vAvannasoyA, vAviddhasoyA, annNgpddisevinnii| iccetehiM paMcahiM ThANehimitthI puriseNa saddhiM saMvasamANI vi ganbhaM No dharejA paMcahiM ThANehiM itthI purisehiM saddhiM saMvasamANI vi ganbhaM no dharejA,
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamamadhyayanaM paJcasthAnakam / dvitIya uddezakaH / / 449 taMjahA- uummi No NigAmapaDiseviNI tAvi bhavati, samAgatA vA se sukkapoggalA paDividdhaMsaMti, udinne vA se pittasoNite, purA vA devakammuNA, puttaphale vA no nimviTThe bhavati / iccetehiM jAva no dharejjA 4 / __ [TI0] anantaramanta:purasUtratvAt strIgatamuktamadhunA'pi tadgatameva kriyAvizeSamAhapaMcahItyAdi sUtracatuSTayaM kaNThyam, navaraM duvviyaDa tti vivRtA anAvRtA sA cottarIyApekSayA'pi syAdato du:zabdena vizeSyate- duSTha vivRtA durvivRtA, paridhAnavarjitetyarthaH, athavA vivRtorukA durvvivRtA, yA durvivRtA satI duniSaNNA duSTha virUpatayopaviSTA guhyapradezena kathaJcit puruSanisRSTazukrapudgalavadbhUmipaTTAdika-mAsanamAkramya niviSTA syAt, sA durvivRtaduniSaNNeti zukrapudgalAn kathaJcit puruSa-nisRSTAnAsanasthAnadhitiSThet yonyAkarSaNena saMgRhNIyAt tathA zukrapudgalasaMsRSTaM se tasyAH striyA vastramanta: madhye yonAvanupravizet, iha ca vastramityupalakSaNam, tathAvidhamanyadapi kezimAtu: kezavat kaNDUyanArthaM raktanirodhArthaM vA tayA prayuktaM sadanupravized anAbhogena vA tathAvidhaM vastraM parihitaM sad yonimanupravizet, tathA svayamiti putrArthinItvAcchIlarakSakatvAcca se ti sA zukrapudgalAn yonAvanupravezayet, tathA paro vetti zvazrUprabhRtika: putrArthameva se tasyA yonAviti gamyate, tathA viyaDaM ti samayabhASayA jalaM taccAnekadhetyata ucyate zItodakalakSaNaM yadvikaTaM palvalAdigatamityarthaH tena vA se tasyA AcamatyA: pUrvapatitA udakamadhyavartinaH zukrapudgalA: anuprvisheyuriti| icce ehItyAdi nigamanamiti / aprAptayauvanA prAya A varSadvAdazakAdArttavAbhAvAt, tathA'tikrAntayauvanA varSANAM paJcapaJcAzata: paJcAzato vA parata ArttavAbhAvAdeva, yato'vAci mAsi mAsi raja: strINAmajasraM sravati tryaham / vatsarAd dvAdazAdUrdhvaM yAti paJcAzata: kSayam // pUrNaSoDazavarSA strI, pUrNaviMzena saMgatA / zuddhe garbhAzaye 1 mArge 2, rakte 3 zukre 4 'nile 5 hRdi 6 // vIryavantaM sutaM sUte, tato nyUnAbdayoH punaH / rogyalpAyuradhanyo vA, garbho bhavati naiva vA // [ ] iti / zuddhe nirdoSe garbhAzayAdiSaTka ityarthaH / tathA jAte: janmata Arabhya vandhyA nirbIjA
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 450 jAtivandhyA, tathA glAnyena glAnatvena spRSTA glAnyaspRSTA rogArditA, tathA daurmanasyaM zokAdyasti yasyA sA daurmanasyikA tadvA saJjAtamasyA iti daurmnsyiteti| icceehItyAdi nigamanam / nityaM sadA na tryahameva RtU raktapravRttilakSaNo yasyA: sA nityartukA, tathA na vidyate RturuktarUpa: zAstraprasiddho vA yasyAH sA anRtukA, tathAhiRtustu dvAdaza nizAH, pUrvAstisro'tra ninditAH / ekAdazI ca yugmAsu syAt putro'nyAsu kanyakA // padmaM saGkocamAyAti, dine'tIte yathA tathA / RtAvatIte yoni: sA, zukraM naiva pratIcchati // mAsenopacitaM raktaM dhamanIbhyAmRtau puna: / ISatkRSNaM vigandhaM ca, vAyuryonimukhAnnuded // [ ] iti / tathA vyApannaM vinaSTaM rogata: zroto garbhAzayacchidralakSaNaM yasyA: sA vyApannazrotA:, tathA vyAdigdhaM vyAviddhaM vA vAtAdivyAptaM vidyamAnamapyupahatazaktikaM zrotaH uktarUpaM yasyA: sA vyAdigdhazrotA vyAviddhazrotA vA, tathA maithune pradhAnamaGgaM mehanaM bhagazca, tatpratiSedho'naGgam, tenAnaGgenAhAryaliGgAdinA anaGge vA mukhAdau pratiSevA'sti yasyA anaGga vA kAmamaparAparapuruSasamparkato'tizayena pratiSevata ityevaMzIlA'naGgapratiSeviNI, tathAvidhavezyAvaditi, Rtau RtukAle no naiva nikAmam atyarthaM bIjapAtaM yAvat puruSaM pratiSevata ityevaMzIlA nikAmapratiSeviNI, vA'pIti uttaravikalpApekSayA samuccaye, samAgatA vA se tasyAste pratividhvaMsante yonidoSAdupahatazaktayo bhavanti, mehanavizrotasA vA yonerbahi: patanto vidhvaMsante iti, udIrNaM ca utkaTaM tasyAH pittapradhAnaM zoNitaM syAt taccAbIjamiti, purA vA pUrva vA garbhAvasarAt devakarmaNA devakriyayA devatAnubhAvena zaktyupaghAta: syAditi zeSa:, athavA devazca kArmaNaM ca tathAvidhadravyasaMyogo devakArmaNaM tasmAditi, putralakSaNaM phalaM putraphalaM putro vA phalaM yasya karmaNastat putraphalaM tadvA no nirviSTaM bhavati, alabdham anupAttaM syAdityarthaH, thevaM bahunivvesaM [oghani0 530] ityAdau nirvezazabdasya lAbhArthasya darzanAt, athavA putra: phalaM yasya tat putraphalaM dAnaM tajjanmAntare'nirviSTam adattaM bhavati, nirviSTasya
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamamadhyayanaM paJcasthAnakam / dvitIya uddezakaH / 451 dattArthatvAt, yathA nAninviTTha labbhai [piNDani0 370, nizIthabhA0 4504] tti / / [sU0 417] paMcahiM ThANehiM niggaMthA ya niggaMthIo ya egatao ThANaM vA sejaM vA nisIhiyaM vA cetemANA NAtikamaMti, taMjahA- atthegaiyA niggaMthA ya niggaMthIo ya egaM mahaM agAmitaM chinnAvAyaM dIhamaddhamaDavimaNupaviThThA, tatthegayato ThANaM vA sejaM vA nisIhiyaM vA cetemANA NAtikkamaMti 1, atthegatiyA NiggaMthA ya NiggaMthIo ya gAmaMsi vA NagaraMsi vA jAva rAyahANiMsi vA vAsaM uvagatA, egatitA yattha uvassayaM labhaMti, egatitA No labhaMti, tatthegatato ThANaM vA jAva nAtikkamaMti 2, atthegatitA niggaMthA ya niggaMthIo ya nAgakumArAvAsaMsi vA suvaNNakumArAvAsaMsi vA vAsaM uvagatA tatthegAyao] jAva NAtikkamati 3, AmosagA dIsaMti, te icchaMti niggaMthIo cIvarapaDitAte paDigAhettate, tatthegatao ThANaM vA jAva NAtikkamaMti 4, juvANA dIsaMti, te icchaMti niggaMthIo mehuNapaDitAte paDigAhittate, tatthegatato ThANaM vA jAva NAtikkamaMti 5 / iccetehiM paMcahiM ThANehiM jAva naatikkmNti| ___ paMcahiM ThANehiM samaNe niggaMthe acelae saceliyAhiM nigaMthIhiM saddhiM saMvasamANe nAikkamati, taMjahA- khittacitte samaNe NiggaMthe niggaMthehimavijamANehiM acelae saceliyAhiM niggaMthIhiM saddhiM saMvasamANe NAtikkamati 1, evameteNaM gamaeNaM dittacitte jakkhAtiDhe ummAyapatte niggaMthIpavvAviyate samaNe NiggaMthe NiggaMthehiM avijamANehiM acelae saceliyAhiM NiggaMthIhiM saddhiM saMvasamANe NAtikkamati / [TI0] stryadhikArAdeva sAdhvIvaktavyatApratibaddhaM sUtradvayamidamAha- paMcahItyAdi, sugamam, navaram egayao tti ekatra ThANaM ti kAyotsargAm] upavezanaM vA sejaM ti zayanaM nisIhiyaM ti svAdhyAyasthAnaM cetayanta: kurvanto nAtikrAmanti na laGghayanti, AjJAmiti gamyate / atthi tti santi bhavanti egaiya tti eke kecana ekAm advitIyAM mahatIM vipulAmagrAmikAmakAmikAM vA anabhilaSaNIyAM chinnA ApAtA: sArthagokulAdInAM yasyAM sA tathA tAm, dIrgho'dhvA mArgo yasyAM sA tathA tAmaTavIM
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 452 kAntAramanupraviSTA durbhikSAdikAraNavazAt tatra aTavyAm egayau tti ekata: ekatretyarthaH sthAnAdi kurvanta: AgamoktasAmAcAryA nAtikrAmanti 1 / tathA rAjadhAnI yatra rAjA abhiSicyate, vAsamupagatA: nivAsaM prAptA ityarthaH, egaiyA yattha tti ekakA ekatarA nirgranthA nirgranthikA vA, ca: punararthaH, atra grAmAdau, upAzrayaM gRhapatigRhAdikamiti 2, tathA atthe tti atha gRhapatigRhAdikamupAzrayamalabdhvA egaiyA eke nAgakumArAvAsAdau vAsamupagatA: athavA atthe tti iha sambadhyate asti santi bhavanti nivAsamupagatA iti, tasya ca nAgakumArAvAsAderatizUnyatvAdathavA bahujanAzrayatvAdanAyakatvAcca nirgranthikArakSArthamekata eva sthAnAdi kurvANA nAtikrAmantIti 3, tathA AmuSNantItyAmoSakA: caurA dRzyante, te ca icchanti nirgranthikA: cIvaravaDiyAe tti cIvarapratijJayA 'vastrANi grahISyAmaH' ityabhiprAyeNa pratigrahItuM yatreti gamyate, tatra nirgranthAstadrakSaNArthamekata: sthAnAdikamiti 4, tathA maithunapratijJayA maithunArthamiti 5 / idamapavAdasUtram, utsargazcApavAdasahito bhASyagAthAbhiravaseyastAzca vRttau| acela: kSiptacittatvAdinA, kSiptacitta: zokena, tatpratijAgarakA: sAdhavo na vidyante tato nirgranthikA: putrAdikamiva taM saGgopAyantIti na tato'pyasAvAjJAmatikrAmati 1, dRptacitto harSAtirekAt 2, yakSAviSTo devAdhiSThita: 3, unmAdaprApto vAtAdikSobhAt 4, nirgranthikayA kAraNavazAt putrAdiH pratAjita:, sa ca bAlatvAdacelo mahAnapi vA tathAvidhavRddhatvAdineti 5 / prathamapazcimatIrthavartitvAdacela ev| madhyamatIrthasAdhUnAmeva[vaM]ghoSaNAdanyatra sceltvaabhyupgmy[maa]diti| sAdhvyastu sadaiva vastrApahArAbhAve sacelA ev| atra cotsargApavAdau bhASyAbhihitAveva / [sU0 418] paMca AsavadArA pannattA, taMjahA- micchattaM, aviratI, pamAdo, kasAyA, jogA / paMca saMvaradArA pannattA, taMjahA- sammattaM, viratI, apamAdo, aksaatittmjogittN| paMca daMDA pannattA, taMjahA- aTThAdaMDe, aNaTThAdaMDe, hiMsAdaMDe, akasmAdaMDe, diTThIvippariyAsitAdaMDe / [TI0] dharmaM nAtikrAmatItyuktaM tadatikramazcAzravarUpa iti tadvArANi tasyaiva ca
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 453 paJcamamadhyayanaM paJcasthAnakam / dvitIya uddezakaH / pratipakSatvAt saMvaradvArANi punarAzravavizeSAMzca daNDa-kriyAlakSaNAnA parijJAsUtrAdAhapaMca AsavadAra tti sugamam, navaram AzravaNaM jIvataDAge karmajalasya saGgalanamAzravaH, karmabandhanamityarthaH, tasya dvArANIva dvArANi upAyA AzravadvArANIti / tathA saMvaraNaM jIvataDAge karmajalasya nirodhaH saMvarastasya dvArANi upAyAH saMvaradvArANi mithyAtvAdInAmAzravANAM krameNa viparyayA: samyaktva-viratyapramAdA-'kaSAyitvA'yogitvalakSaNA: prathamAdhyayanavadvAcyA iti / daNDyate AtmA'nyo vA prANI yena sa daNDaH, tatra trasAnAM sthAvarANAM vA AtmanaH parasya vopakArAya hiMsA'rthadaNDaH, viparyayAdanarthadaNDaH, hiMsitavAn hinasti hisiSyatyayamityabhisandherya: sarpa-vairikAdivadha: sa hiMsAdaNDa iti, akasmAiMDa tti magadhadeze gopAlabAlAbalAdiprasiddho'kasmAditi zabda: sa iha prAkRte'pi tathaiva prayukta iti tatrAnyavadhArthaM prahAre mukte'nyasya vadho'kasmAddaNDa iti, yo mitrasyApyamitro'yamiti buddhyA vadhaH sa dRSTiviparyAsadaNDa iti / [sU0 419] micchadiTThiyANaM NeraiyANaM paMca kiritAo pannattAo, taMjahAAraMbhitA 1, pAriggahitA 2, mAtAvattitA 3, apaccakkhANakiriyA 4, micchAdasaNavattitA 5 / evaM savvesiM niraMtaraM jAva micchadiTThitANaM vemANitANaM, navaraM vigaliMditA micchadiTTi Na bhaNNaMti, sesaM taheva / paMca kiriyAto pannattAo, taMjahA- kAtitA, adhikaraNitA, pAtositA, pAritAvaNitA, pANAtivAtakiriyA / raiyANaM paMca evaM ceva niraMtaraM jAva vemANiyANaM 1 / paMca kiritAo pannattAo, taMjahA- AraMbhitA jAva micchaadsnnvttitaa| NeraiyANaM paMca kiritA[o evaM ceva] niraMtaraM jAva vemANiyANaM 2 / paMca kiriyAto pannattAo, taMjahA- diTTitA, puTThitA, pADoccitA, sAmaMtovaNivAiyA, sAhatthitA / evaM NeraiyANaM jAva vemANiyANaM 3 / paMca kiriyAto pannattAo, taMjahA- NesatthiyA, ANavaNiyA, veyAraNiyA, aNAbhogavattiyA, aNavakaMkhavattiyA / evaM jAva vemANiyANaM 4 / /
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 454 paMca kiriyAo pannattAo, taMjahA- pejavattiyA, dosavattiyA, paogakiriyA, samudANakiriyA, iriyAvahiyA / evaM maNussANa vi, sesANaM natthi 5 / [TI0] ete hi daNDAstrayodazAnAM kriyAsthAnAnAM madhye'dhItA iti prasaGgata: zeSANyaSTau kriyAsthAnAnyabhidhIyante, micchAdiTThi tti sugamAni, navaraM aSTaukriyAsthAnAnyetAni vakSyamANAni, tathAhi- tatra mRSAkriyA janma[Atma]-jJAtyAdyarthaM yadalIkabhASaNam 1, tathA adattAdAnakriyA AtmAdyarthamadattagrahaNam 2, tathA adhyAtmakriyA yat kenApi kathaJcanApyaparibhUtasya daurmanasyakaraNam 3, tathA mAnakriyA yajjAtyAdimadamattasya pareSAM hIlanAdikaraNam 4, tathA amitrakriyA yat mAtA-pitR-svajanAdInAmalpe'pyaparAdhe tIvradaNDasya dahanA-'Gkana-tADanAdikasya karaNam 5, tathA mAyAkriyA yacchaThatayA manovAkkAyapravartanam 6, tathA lobhakriyA yallobhAbhibhUtasya sAvadyArambha-parigraheSu mahatsu pravartanam 7, tathairyApathikakriyA yadupazAntamohAderekavidhakarmabandhanamiti 8, atra gAthAaTThA 1 NaTThA 2 hiMsA 3 'kamhA 4 diTThI ya 5 mosa 6 'dinne ya 7 / ajjhattha 8 mANa 9 mitte 10 mAyA 11 lobhe 12 riyAvahiyA 13 // [Ava0 saM0 ] iti, vigaliMdiyetyAdi eka-dvi-tri-caturindriyeSu mithyAdRSTivizeSaNaM na vAcyam, teSAM sadaiva samyaktvAbhAvena vyavacchedyAbhAvAt, sAsAdanasya caalptvenaavivkssittvaaditi| kAyikI kAyaceSTA 1, AdhikaraNikI khaDgAdinirvartanI 2, prAdveSikI matsarajanyA 3, pAritApanikI du:khotpAdanarUpA 4, prANAtipAta: pratIta: 5 / diTThiyA azvAdicitrakarmAdidarzanArthaM gamanarUpA 1, puTTiyA jIvAdIn rAgAdinA pRcchata: spRzato vA 2, pADucciyA jIvAdIn pratItya yA 3, sAmaMtovaNivAiyA azvAdi-rathAdikaM loke zlAghayati hRSyato azvAdipateriti 4, sAhatthiyA svahastagRhItajIvAdinA jIvaM mArayata: 5 / / nesatthiyA yantrAdinA jIvAjIvAn nisRjata: 1, ANavaNiyA jIvAjIvAnAnAyayata: 2, viyAraNiyA tAneva vidArayata: 3, aNAbhogavattiyA anAbhogena pAtrAdyAdadato
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 455 paJcamamadhyayanaM paJcasthAnakam / dvitIya uddezakaH / nikSipato vA 4, aNavakaMkhavattiyA iha-paralokApAyAnapekSasyeti 5 / pejavattiyA rAgapratyayA 1, dosavattiyA dveSapratyayA 2, prayogakriyA kAyAdivyApArA: 3, samudAnakriyA kamrmopAdAnam 4, IriyAvahiyA yogapratyayo bandha: 5 / evaM maNussANa vi, sesANaM natthi 5 / idaM ca premAdikriyApaJcakaM sAmAnyapade, caturviMzatidaNDake tu manuSyapada eva sambhavati, IryApathakriyAyA upazAntamohAditrayasyaiva bhAvAdityAha evamityAdi / ihaikendriyAdInAmavizeSeNa kriyoktA, sA ca pUrvabhavApekSayA sarvApi sambhavatIti bhAvanIyam, dvisthAnake dvitvena kriyAprakaraNamuktamiha tu paJcakatvena nArakAdicaturviMzatidaNDakAzrayeNa ceti vizeSa:, kriyANAM ca vistaravyAkhyAnaM dvisthAnakaprathamoddezakAd vAcyamiti / [sU0 420] paMcavidhA parinnA pannattA, taMjahA- uvahiparinnA, uvassayaparinnA, kasAyaparinnA, jogaparinnA, bhattapANaparinnA / [TI0] anantaraM karmaNo bandhanibandhanabhUtAH kriyA uktAH, adhunA tasyaiva nirjaropAyabhUtAM parijJAmAha-paMcavihetyAdi sugamam, navaraM parijJAnaM parijJA vastusvarUpasya jJAnaM tatpUrvakaM pratyAkhyAnaM ca, iyaM ca dravyato bhAvatazca, tatra dravyato'nupayuktasya bhAvatastUpayuktasyeti, Aha ca- bhAvaparinnA jANaNa paccakkhANaM ca bhAveNaM [AcArAGgani0 37] ti, tatropadhI rajoharaNAdiH, tasyAtiriktasyAzuddhasya sarvasya vA parijJA upadhiparijJA, evaM zeSapadAnyapi, navaramupAzrIyate sevyate saMyamAtmapAlanAyetyupAzrayaH / [sU0 421] paMcavidhe vavahAre pannatte, taMjahA- Agame, sute, ANA, dhAraNA, jiite| jahA se tattha Agame sitA AgameNaM vavahAraM paTThavejjA 1, No se tattha Agame siyA, jahA se tattha sute sitA suteNaM vavahAraM paTThavejA 2, No se tattha sute sitA evaM jAva jadhA se tattha jIte sitA jIteNaM vavahAraM paTTavejA 5, iccetehiM paMcahiM vavahAraM paTThavejA, taMjahA- AgameNaM jAva jiitennN| jadhA jadhA se tattha Agame jAva jIte tahA tahA vavahAraM pttttvejaa| se kimAhu bhaMte ? AgamabaliyA samaNA niggaMthA / iccetaM paMcavidhaM vavahAraM jatA jatA jahiM jahiM tatA tatA tahiM tahiM aNissitovassitaM samma
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 456 vavaharamANe samaNe NiggaMthe ANAte ArAdhate bhavati / [TI0] parijJA ca vyavahAravatAM bhavatIti vyavahAraM prarUpayannAha- paMcetyAdi, vyavaharaNaM vyavahAraH, vyavahAro mumukSupravRtti-nivRttirUpaH, iha tu tannibandhanatvAt jJAnavizeSo'pi vyavahAraH, tatra Agamyante paricchidyante arthA anenetyAgama: kevala-mana:paryAyA'vadhi-pUrvacaturdazaka-dazaka-navakarUpa: 1, tathA zeSaM zrutam AcAraprakalpAdi zrutam, navAdipUrvANAM zrutatve'pyatIndriyArthajJAnahetutvena sAtizayatvAdAgamavyapadeza: kevalavaditi 2, yadagItArthasya purato gUDhArthapadairdezAntarasthagItArthanivedanAyAticArAlocanamitarasyApi tathaiva zuddhidAnaM sA''jJA 3, gItArthasaMvignena dravyAdyapekSayA yatrAparAdhe yathA yA vizuddhiH kRtA tAmavadhArya yadanyastatraiva tathaiva tAmeva prayuGkte sA dhAraNA, vaiyAvRtyakarAdervA gacchopagrahakAriNo'zeSAnucitasyocitaprAyazcittapadAnAM pradarzitAnAM dharaNaM dhAraNeti 4, tathA dravya-kSetra-kAla-bhAva-puruSapratiSevAnuvRttyA saMhanana-dhRtyAdiparihANimapekSya yat prAyazcittadAnaM yo vA yatra gacche sUtrAtirikta: kAraNata: prAyazcittavyavahAraH pravartito bahubhiranyaizcAnuvarttitastajItamiti, atra gAthA:- ityAdi vRttau| [jItam Acaritam, idaM cAsya lakSaNamasaDheNa samAinnaM jaM katthai keNaI asAvajaM / na nivAriyamannehiM bahumaNumayameyamAyariyaM // [bRhatkalpa0 4499] iti / ] AgamAdInAM vyApAraNe utsargA-'pavAdAvAha- yatheti yatprakAra: kevalAdInAmanyatamaH se tasya vyavahartuH sa vA uktalakSaNaH, tatra teSu paJcasu vyavahAreSu madhye tasmin vA prAyazcittadAnAdivyavahArakAle vyavaharttavye vA vastuni viSaye Agama: kevalAdiH syAd bhavet, tAdRzeneti zeSa:, Agamena vyavahAraM prAyazcittadAnAdikaM prasthApayet pravarttayet, na zeSaiH, Agame'pi SaDvidhe kevalenAvandhyabodhatvAt tasya, etadabhAve ca mana:paryAyeNa, evaM pradhAnatarAbhAve itareNeti, atha no naiva se tasya sa vA tatra vyavaharttavyAdAvAgamaH syAt yathA yatprakAraM tatra zrutaM syAt tAdRzena zrutena vyavahAraM prasthApayediti / icceehiM ityAdi nigamanaM sAmAnyeneti, yathA yathA'sau tatrAgamAdi syAttathA tathA vyavahAraM prasthApayediti tu vizeSanigamanam iti / etairvyavahartuH praznadvAreNa phalamAha
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamamadhyayanaM paJcasthAnakam / dvitIya uddezakaH / 457 se kimityAdi, atha kiM he bhadanta ! bhaTTAraka ! AhuH pratipAdayanti, ke ? AgamabalikA uktajJAnavizeSabalavanta: zramaNA nirgranthAH kevaliprabhRtayaH, icceyaM ti ityetadvakSyamANam, athavA kiM tadityAha- ityetam, iti uktarUpam etaM pratyakSam, kam, paJcavidhaM vyavahAraM prAyazcittadAnAdirUpaM sammaM vavaharamANe tti sambadhyate vyavaharan pravarttayannityarthaH katham? sammaM ti samyak, tadeva kathamityAha- yadA yadA yasmin yasminnavasare yatra yatra prayojane kSetre vA, yo ya: ucitastamiti zeSa: tadA tadA kAle tasmiMstasmin prayojanAdau, kathaMbhUtamityAha- anizritaiH sarvAzaMsArahitairupAzrita: aGgIkRto'nizritopAzritastam, athavA nizritazca ziSyatvAdi pratipanna: upAzritazca sa eva vaiyAvRtyakaratvAdinA pratyAsannatarastau, upAzritaM ca ziSya-pratIcchakakulAdyapekSA, te na sto yatra tattatheti kriyAvizeSaNam, sarvathA pakSapAtavarjitatvena yathAvadityarthaH, iha pUjyavyAkhyA rAgo u hoi nissA uvassio dosasaMjutto // [ahavaNa AhArAI dAhI majjhaM tu esa nissA u / sIso paDicchao vA hoi uvassA kulAIyA // [ ] iti,] AjJAyA jinopadezasyArAdhako bhavatIti hanta Ahureveti guruvacanaM gamyamiti / [sU0 422] saMjatamaNussANaM suttANaM paMca jAgarA pannattA, taMjahA- saddA jAva phAsA 1 // saMjatamaNussANaM jAgarANaM paMca suttA pannattA, taMjahA- saddA jAva phaasaa| asaMjayamaNussANaM suttANaM vA jAgarANaM vA paMca jAgarA pannattA, taMjahAsaddA jAva phAsA / [TI0] zramaNaprastAvAt tadvyatikarameva sUtradvayenAha- saMjayetyAdi vyaktam, navaraM saMyatamanuSyANAM sAdhUnAM suptAnAM nidrAvatAM jAgratIti jAgarA: asuptA jAgarA iva jAgarA:, iyamatra bhAvanA- zabdAdayo hi suptAnAM saMyatAnAM jAgradvahnivadapratihatazaktayo bhavanti, karmabandhAbhAvakAraNasyApramAdasya tadAnIM teSAmabhAvAt, karmabandhakAraNaM bhavantItyarthaH / dvitIyasUtrabhAvanA tu jAgarANAM zabdAdaya: suptA iva suptA: bhasmacchannAgnivat
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 458 pratihatazaktayo bhavanti, karmabandhakAraNasya pramAdasya tadAnIM teSAmabhAvAt, karmabandhakAraNaM na bhavantItyarthaH / saMyataviparItA hyasaMyatA iti tAnadhikRtyAhaasaMjayetyAdi vyaktam, navaramasaMyatAnAM pramAditayA avasthAdvaye'pi karmabandhakAraNatayA apratihatazaktitvAcchabdAdayo jAgarA iva jAgarA bhavantIti bhAvanA / [sU0 423] paMcahiM ThANehiM jIvA rataM AdiyaMti, taMjahA- pANAtivAteNaM jAva pariggaheNaM 1 // ___ paMcahiM ThANehiM jIvA rataM vamaMti, taMjahA- pANAtivAtaveramaNeNaM jAva pariggahaveramaNeNaM / ___ [TI0] saMyatAsaMyatAdhikArAt tadvyatikarAbhidhAyi sUtradvayaM sugamam, navaraM jIva tti asaMyatajIvA: rayaM ti jIvasvarUpoparaJjanAdraja iva raja: karma AiyaMti tti Adadati gRhNanti badhnantItyarthaH, jIva tti saMyatajIvA: vamaMti tti tyajanti kSapayantItyarthaH / [sU0 424] paMcamAsiyaM NaM bhikkhupaDimaM paDivannassa aNagArassa kappaMti paMca dattIo bhoyaNassa paDigAhettate, paMca pANagassa / [sU0 425] paMcavidhe uvaghAte pannatte, taMjahA- uggamovaghAte, uppAyaNovaghAte, esaNovaghAte, parikammovaghAte, pariharaNovaghAte / paMcavidhA visodhI pannattA, taMjahA- uggamavisodhI, uppAyaNavisodhI, esaNAvisodhI, parikammaNavisodhI, pariharaNAvisodhI / [TI0] saMyatAdhikArAdevAparaM sUtradvayaM paMcamAsietyAdi vyaktam, navaram upaghAta: azuddhatA, udgamopaghAta: udgamadoSairAdhAkarmAdibhiH SoDazaprakArairbhakta-pAno-pakaraNA''layAnAmazuddhatA, evaM sarvatra, navaram utpAdanayA utpAdanAdoSaiH SoDazabhi: dhAtryAdibhiH, eSaNayA taddoSairdazabhiH zaGkitAdibhiriti, parikarma vastrapAtrAde: chedana-sIvanAdi, tena tasyopaghAta: akalpyatA, tatra vastrasya parikarmopaghAtA yathAtiNha pari phAliyANaM vatthaM jo phAliyaM tu saMsIve / paMcaNhaM egataraM UrNikAdyanyatarat so pAvai aannmaaiinni|| [nizIthabhA0 787] / tathA pAtrasya
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamamadhyayanaM paJcasthAnakam / dvitIya uddezakaH / 459 avalakkhaNegabaMdhe dugatigaairegabaMdhaNaM vA vi / jo pAyaM pariyadRi paribhuGkte paraM divaDDAo mAsAo // [nizIthabhA0 750] sa AjJAdInApnotIti / tathA vasate:dUmiya dhUmiya vAsiya ujjoiya balikaDA avattA ya / sittA saMmaTThA vi ya visohikoDiM gayA vasahI // [nizIthabhA0 2048] iti dUmitA dhavalitA, balikRtA kUrAdinA, avyaktA chagaNAdinA liptA, saMmRSTA smmaarjitetyrthH| tathA pariharaNA AsevA tayopadhyAderakalpyatA, tatropadheryathA ekAkinA hiNDakasAdhunA yadAsevitamupakaraNaM tadupahataM bhavatIti samayavyavasthA, jaggaNa appaDibajjhaNa jai vi cireNaM na uvahamme [ ] iti vacanAd, asya cAyamartha:- ekAkI gacchabhraSTo yadi jAgarti dugdhAdiSu ca na pratibadhyate tadA yadyapyasau gacche cireNAgacchati tathApyupadhirnopahanyate anyathA tUpahanyata iti / vasaterapi mAsa-caturmAsayorupari kAlAtikrAnteti tathA mAsadvayaM caturmAsadvayaM cAvarjayitvA punastatraiva vasatAmupasthAneti ca tadoSAbhidhAnAt / tathA bhaktasyApi pAriSThApanikAkAraM pratyakalpyatA, taduktamvihigahiyaM vihibhuttaM airegaM bhattapANa bhottavvaM / vihigahie vihibhutte ettha ya cauro bhave bhaMgA // [oghani0 592] ahavA vi ya vihigahiyaM vihibhuttaM taM gurUha'NunnAyaM / sesA nANunnAyA gahaNe dine va nijuhaNA // [ ] iti / udgamAdibhireva bhaktAdInAM kalpyatA: vizuddhaya iti / [sU0 426] paMcahiM ThANehiM jIvA dullabhabodhiyattAe kammaM pagareMti, taMjahAarahaMtANaM avannaM vadamANe, arahaMtapannattassa dhammassa avannaM vadamANe, AyariyauvajjhAyANaM avannaM vadamANe, cAuvaNNassa saMghassa avannaM vayamANe, vivakkatavabaMbhacerANaM devANaM avannaM vadamANe 1 // paMcahiM ThANehiM jIvA sulabhabodhiyattAe kammaM pagareMti, taMjahA- arahaMtANaM vannaM vadamANe jAva vivakkatavabaMbhacerANaM devANaM vannaM vadamANe 2 // [TI0] upaghAta-vizuddhivRttayazca jIvA nirddharma-dhArmikatvAbhyAM bodheralAbha
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 460 lAbhasthAneSu varttanta iti tatpratipAdanAya sUtradvayam- paMcahItyAdi sugamam, navaraM durlabhA bodhi: jinadharmo yasya sa tathA, tadbhAvastattA, tayA durlabhabodhikatayA tasyai vA karma mohanIyAdi prakurvanti badhnanti, arhatAmavarNam azlAghAM vadan, yathA natthI arahaMtattI jANaM vA kIsa bhuMjae bhoe ? / ... pAhar3iyaM tuvajIvai samavasaraNAdirUpAm emAi jiNANa u avanno // ityaadi| tathA arhatprajJaptasya dharmasya zruta-cAritrarUpasya prAkRtabhASAnibaddhametat, tathA kiM cAritreNa ? dAnameva zreya ityAdikamavarNaM vadan, uttaraM cAtra prAkRtabhASAtvaM zrutasya na duSTaM bAlAdInAM sukhAdhyeyatvenopakAritvAt, tathA cAritrameva zreyo nirvANasyAnantarahetutvAditi / AcAryopAdhyAyAnAmavarNaM vadan yathA bAlo'yamityAdi, [na ca bAlatvAdirdoSo buddhyAdibhirvRddhatvAditi / tathA catvAro varNAH prakArAH zramaNAdayo yasmin sa tathA, sa eva svArthikANvidhAnAccAturvarNastasya saGghasyAvarNaM vadan, yathA ko'yaM saGgho ya: samavAyabalena pazusaGgha ivAmArgamapi mArgIkarotIti, na caitat sAdhu, jJAnAdiguNasamudAyAtmakatvAt tasya, tena ca mArgasyaiva mArgIkaraNAditi, tathA vipakvaM supariniSThitaM prakarSaparyantamupagatamityarthaH, tapazca brahmacaryaM ca bhavAntare yeSAM vipakvaM vA udayAgataM tapobrahmacaryaM taddhetukaM devAyuSkAdi karma yeSAM te tathA, teSAmavarNaM vadan na santyeva devA: kadAcanApyanupalabhyamAnatvAt kiM vA tairviTairiva kAmAsaktamanobhiravirataizcetyAdikam ?, ihottaram- santi devA: tatkRtAnugrahopaghAtAdidarzanAt, ityaadi| tathA arhatAM varNavAdo yathAjiyarAgadosamohA savvannU tiyasanAhakayapUyA / accaMtasaccavayaNA sivagaigamaNA jayaMti jiNA // [ ] iti / arhatpraNItadharmAvarNo yathAvatthupayAsaNasUro aisayarayaNANa sAyaro jayai / savvajayajIvabaMdhurabaMdhU duviho vi jiNadhammo // [ ] AcAryavarNavAdo yathAtesi namo tesi namo bhAveNa puNo vi tesi ceva namo / aNuvakayaparahiyarayA je nANaM deMti bhavvANaM // [paJcava0 1600]
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamamadhyayanaM paJcasthAnakam / dvitIya uddezakaH / 461 caturvarNazramaNasaGghavarNo yathAeyammi pUiyammI natthi tayaM jaM na pUiyaM hoi / bhuvaNe vi pUyaNijjo na guNI saMghAo jaM anno // [ devavarNavAdo yathAdevANa aho sIlaM visayavisamohiyA vi jiNabhavaNe / accharasAhiM pi samaM hAsAI jeNa na kareMti // [ ] iti / [sU0 427] paMca paDisaMlINA pannattA, taMjahA- sotiMdiyapaDisaMlINe jAva phAsiMdiyapaDisaMlINe / paMca appaDisaMlINA pannattA, taMjahA- sotiMdiyaappaDisaMlINe jAva phAsiMdiyaappaDisaMlINe / / paMcavidhe saMvare pannatte, taMjahA- sotiMdiyasaMvare jAva phAsiMdiyasaMvare / paMcavidhe asaMvare pannatte, taMjahA- sotiMdiyaasaMvare jAva phaasiNdiyasNvre| [TI0] saMyatAsaMyatavyatikarameva paMca paDisaMlINetyAdinA AropaNAsUtraparyantena granthenAha, gatArthazcAyam, navaraM zrotrendriyAdikramo yathAprAdhAnyAt, prAdhAnyaM ca kSayopazamabahutvakRtam / tathA pratisaMlInetarasUtrayoH puruSo dharmI uktaH, saMvaretarasUtrayostu dharma eveti / [sU0 428] paMcavidhe saMjame pannatte, taMjahA- sAmAtitasaMjame, chedovaTThAvaNiyasaMjame, parihAravisuddhitasaMjame, suhumasaMparAyasaMjame, ahakkhAyasaMjame / [TI0] tathA saMyamanaM saMyama: pApoparama ityarthaH / tatra samo rAgAdirahitaH, tasya ayo gamanaM pravRttirityartha: samAyaH, samAya eva samAye bhavaM samAyena nirvRttaM samAyasya vikAroM'zo vA samAyo vA prayojanamasyeti sAmAyikam / / tacca dvidhA- itvarakAlikaM yAvajjIvikaM ca, tatretvarakAlikaM sarveSu prathamapazcimatIrthakaratIrtheSvanAropitavratasya, yAvajjIvikaM tu madhyama-videhatIrthakaratIrtheSu bhavati, teSUpasthApanA'bhAvAditi, sAmAyikaM ca tat saMyamazcetyevaM sarvatra vAkyaM kAryamiti / tathA chedazca pUrvaparyAyasyopasthApanaM ca vrateSu yatra tacchedopasthApanam, tadeva
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 462 chedopasthApanikam, athavA pUrvaparyAyacchedenopasthApyate Aropyate yanmahAvratalakSaNaM cAritraM tacchedopasthApanIyam, tadapi dvidhA- anaticAraM sAticAraM ca, tatrAnaticAraM yaditvarasAmAyikasya zikSakasyAropyate pArzvanAthasAdhorvA paJcayAmadharmapratipattau, sAticAraM tu yanmUlaprAyazcittaprAptasyeti / / __tathA pariharaNaM parihAra: tapovizeSa:, tena vizuddhaM parihAro vA vizeSeNa zuddho yasmiMstat parihAravizuddham, tadeva parihAravizuddhikam, tacca dvidhA- nirvizamAnakaM nirviSTakAyikaM ca, tatra nirvizamAnakAnAM tadAsevakAnAM yattannirvizamAnakam, yattu nirviSTakAyikAnAmAsevitavivakSitacAritrakAyAnAM tanirviSTakAyikamiti / iha ca navako gaNo bhavati, tatra catvAraH parihArikA apare tu tadvaiyAvRtyakarAzcatvAra evAnuparihArikA:, ekastu kalpasthito vAcanAcAryo gurubhUta ityarthaH, eteSAM ca nirvizamAnakAnAmayaM parihAra:- grISme jaghanyAdIni caturtha-SaSThA-'STamAdIni, zizire SaSThA-'STama-dazamAni, varSAsvaSTama-dazama-dvAdazAni, pAraNake cAyAmam, itareSAM sarveSAmAyAmameva, evamete catvAraH SaNmAsAn, punaranye catvAraH SaDeva, punarvAcanAcArya: SaDiti sarva evAyamaSTAdazamAsika: kalpa iti / tathA sUkSmA: lobhakiTTikArUpAH samparAyAH kaSAyA yatra tat sUkSmasamparAyam, tadapi dvidhA- vizuddhyamAnakaM saklizyamAnakaM ca, tatrAdyaM kSapakopazamazreNidvayaM samArohata:, saklizyamAnakaM tUpazamazreNita: pracyavamAnasyeti / ___ athazabdo yathArthaH, yathaivA'kaSAyatayetyarthaH, AkhyAtam abhihitam athAkhyAtam, tadeva saMyamo'thAkhyAtasaMyamaH, ayaM ca chadmasthasyopazAntamohasya kSINamohasya ca syAt kevalina: sayogasyAyogasya ca syAditi / - [sU0 429] egidiyA NaM jIvA asamArabhamANassa paMcavidhe saMjame kajati, taMjahA- puDhavikAtitasaMjame jAva vaNassatikAtitasaMjame / egiMdiyA NaM jIvA samArabhamANassa paMcavihe asaMjame kajati, taMjahA- puDhavikAtitaasaMjame jAva vaNassatikAtitaasaMjame / TI0] egidiyA NaM jIva tti ekendriyAn NamityalaGkAre jIvAn asamArabhANasya
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 463 paJcamamadhyayanaM paJcasthAnakam / dvitIya uddezakaH / saMghaTTAdInAmaviSayIkurvata: saptadazaprakArasya saMyamasya madhye paJcavidha: saMyamo vyuparamo'nAzravaH kriyate bhavati, tadyathA-pRthivIkAyikeSu viSaye saMyamaH saGghaTTAdhuparama: pRthivIkAyikasaMyamaH, evamanyAnyapi padAni, asaMyamasUtraM saMyamasUtravad viparyayeNa vyAkhyeyamiti / [sU0 430] paMciMdiyA NaM jIvA asamArabhamANassa paMcavidhe saMjame kajati, taMjahA- sotiMditasaMjame jAva phAsiMditasaMjame / ___paMciMdiyA NaM jIvA samArabhamANassa paMcavidhe asaMjame kajati, taMjahAsotiMdiyaasaMjame jAva phAsiMdiyaasaMjame / savvapANa-bhUya-jIva-sattA NaM asamArabhamANassa paMcavidhe saMjame kajati, taMjahA- egeMditasaMjame jAva paMceMditasaMjame / savvapANa-bhUta-jIva-sattA NaM samArabhamANassa paMcavidhe asaMjame kajati, taMjahA- egeMditaasaMjame jAva paMceditaasaMjame / [TI0] paMceMdiyA NamityAdi, iha saptadazaprakArasaMyamabhedasya paJcendriyasaMyamalakSaNasyendriyabhedena bhedavivakSaNAt paJcavidhatvam, tatra paJcendriyAnArambhe zrotrendriyasya vyAghAtaparivarjanaM zrotrendriyasaMyamaH, evaM cakSurindriyasaMyamAdayo'pi vAcyAH / asaMyamasUtrametadviparyAsena boddhavyamiti / savvapANetyAdi, pUrvamekendriya-paJcendriyajIvAzrayeNa saMyamA-'saMyamAvuktAviha tu sarvajIvAzrayeNAta eva sarvagrahaNaM kRtamiti, prANAdInAM cAyaM vizeSa: prANA dvitricatuH proktA bhUtAstu tarava: smRtAH / jIvA: paJcendriyA jJeyA: zeSA: sattvA itIritA: // [ ] iti / iha saptadazaprakArasaMyamasyAdyA nava bhedA: sagRhItA:, ekendriyasaMyamagrahaNena pRthivyAdisaMyamapaJcakasya gRhItatvAditi, etadvyatyayenAsaMyamasUtram / / [sU0 431] paMcavidhA taNavaNassatikAtitA pannattA, taMjahA- aggabIyA, mUlabIyA, porabIyA, khaMdhabIyA, bIyaruhA / [TI0] taNavaNassai tti tRNavanaspatayo bAdarA vanaspatayo'grabIjAdaya: krameNa
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 464 koraNTakA utpalakandA vaMzAH zallakyo vaTA evamAdayaH, vyAkhyAtaM caitat prAgiti / [sU0 432] paMcavidhe AyAre pannatte, taMjahA - NANAyAre, daMsaNAyAre, carittAyAre, tavAyAre, vIriyAyAre / [TI0] AcaraNamAcAro jJAnAdiviSayA''sevetyarthaH, jJAnAcAra: kAlAdiraSTadhA, darzanaM samyaktvam, tadAcAro ni:zaGkitAdiraSTadhaiva, cAritrAcAra: samiti-guptibhedo'STadhA, tapaAcAro'nazanAdibhedo dvAdazadhA, vIryAcAro vIryAgopanameteSveveti / [sU0 433] paMcavidhe AyArapakappe pannatte, taMjahA - mAsite ugghAtite, mAsie aNugghAtie, cAummAsie ugghAie, cAummAsie aNugghAtite, ArovaNA / ArovaNA paMcavihA pannattA, taMjahA- paTThaviyA, ThaviyA, kasiNA, akasiNA, hADahaDA / [TI0] AcArasya prathamAGgasya padavibhAgasAmAcArIlakSaNaprakRSTakalpAbhidhAyakatvAt prakalpa AcAraprakalpa: nizIthAdhyayanam, sa ca paJcavidhaH paJcavidhaprAyazcittAbhidhAyakatvAt, tathAhi- tatra keSuciduddezakeSu laghumAsaprAyazcittApattirucyate 1, keSucicca gurumAsApattiH 2, evaM laghucaturmAsa 3 gurucaturmAsA 4ssropaNAzceti 5 / tatra mAsena niSpannaM mAsikaM tapaH, tacca udghAto bhAgapAto yatrAsti tadudghAtikaM ladhvityarthaH, yata uktam adveNa chinnase puvvaddheNaM tu saMjuyaM kAuM / dejjAhi lahuyANaM gurudANaM tattiyaM ceva // [ ] tti / etadbhAvanA mAsikatapo'dhikRtyopadarzyate - mAsasyArddhachinnasya zeSaM dinAnAM paJcadazakaM tat mAsApekSayA ca pUrvasya paJcaviMzakasyArddhena sArdhadvAdazakena saMyutaM kRtaM sArddhA saptaviMzatirbhavatIti / AropaNA tu caDAvaNa tti bhaNiyaM hoi, yo hi yathApratiSevitamAlocayati tasya pratiSevAniSpannameva mAsalaghu-mAsaguruprabhRtikaM dIyate, yastu na tathA tasya tattAvaddIyate eva mAyAniSpannaM cAnyadAropyate ityAropaNeti / ArovaNa tti AropaNoktasvarUpA,
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamamadhyayanaM paJcasthAnakam / dvitIya uddezakaH / 465 tatra paTTaviya tti bahuSvAropiteSu yanmAsagurvAdiprAyazcittaM prasthApayati voDhumArabhate tadapekSayA'sau prasthApitetyuktA 1, Thaviya tti yat prAyazcittamApannastattasya sthApitaM kRtam, na vAhayitumArabdhamityarthaH, AcAryAdivaiyAvRtyakaraNArtham, taddhi vahanna zaknoti vaiyAvRtyaM kartum, vaiyAvRtyasamAptau tu tat kariSyatIti sthApitocyata iti 2, kRtsnA punaryatra jhoSo na kriyate, jhoSastvayam- iha tIrthe SaNmAsAntameva tapastata: SaNNAM mAsAnAmupari yAn mAsAnApanno'parAdhI teSAM kSapaNam anAropaNaM prasthe catu:setikA'tiriktadhAnyasyeva jhATanamityarthaH, jhoSAbhAvena sA paripUrNeti kRtsnetyucyata iti bhAva: 3, akRtsnA tu yasyAM SaNmAsAdhikaM jhoSyate, tasyA hi tadatiriktajhATanenAparipUrNatvAditi 4, hADahaDa tti yat laghu-gurumAsAdikamApannastat sadya eva yasyAM dIyate sA hADahaDokteti 5 / etatsvarUpaM ca vizeSato nizIthaviMzatitamoddezakAdavagantavyamiti / [sU0 434] jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa puratthimeNaM sIyAte mahAnadIte uttareNaM paMca vakkhArapavvatA pannattA, taMjahA- mAlavaMte, cittakUDe, pamhakUDe, NaliNakUDe, egasele 1 // jaMbumaMdarapurasthimeNaM sItAte mahANadIte dAhiNeNaM paMca vakkhArapavvatA pannattA, taMjahA- tikUDe, vesamaNakUDe, aMjaNe, mAtaMjaNe, somaNase 2 / ___ jaMbumaMdarapaccatthimeNaM sIotAte mahANadIte dAhiNeNaM paMca vakkhArapavvatA pannattA, taMjahA- vijuppabhe, aMkAvatI, pamhAvatI, AsIvise, suhAvahe 3 / jaMbumaMdarapaccatthimeNaM sItotAte mahAnadIte uttareNaM paMca vakkhArapavvatA pannattA, taMjahA- caMdapavvate, sUrapavvate, NAgapavvate, devapavvate, gaMdhamAdaNe 4 / ___ jaMbumaMdaradAhiNeNaM devakurAe kurAe paMca mahadahA pannattA, taMjahA- nisahadahe, devakurudahe, sUradahe, sulasadahe, vijuppabhadahe 5 / jaMbumaMdarauttareNaM uttarakurAte kurAe paMca mahaddahA pannattA, taMjahA- nIlavaMtadahe uttarakurudahe, caMdadahe, erAvaNadahe, mAlavaMtadahe 6 / / savve vi NaM vakkhArapavvayA sIyA-sIoyAo mahANadIo maMdaraM vA pavvataM teNaM paMca joyaNasatAI uTuMuccatteNaM paMca gAuyasatAiM uvveheNaM 7 /
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 466 dhAyaisaMDadIvapurathimaddhe NaM maMdarassa pavvatassa puratthimeNaM sItAte mahANatIte uttareNaM paMca vakkhArapavvatA pannattA, taMjahA- mAlavaMte evaM jadhA jaMbuddIve tadhA jAva pukkharavaradIvaDDapaccatthimaddhe vakkhArA dahA ya vakkhArapavvayANaM uccattaM bhANitavvaM / samayakhette NaM paMca bharahAI paMca eravatAiM, evaM jadhA cauTThANe bitIyauddese tathA ettha vi bhANiyavvaM jAva paMca maMdarA paMca maMdaracUlitAo, NavaraM usuyArA Natthi / [TI0] ayaM ca saMyatAsaMyatagatavastuvizeSANAM vyatikaro manuSyakSetra eva bhavatIti manuSyakSetravarttino vastuvizeSAn jaMbuddIvetyAdinA usuyArA natthi tti paryavasAnena granthenAha, kaNThyazcAyam, navaraM mAlavato gajadantakAt pradakSiNayA sUtracatuSTayoktA viMzati-vakSaskAragirayo'vagantavyA iti, iha ca devakuruSu niSadhavarSadharaparvatAduttareNASTau yojanAnAM zatAni catustriMzadadhikAni yojanasya caturazca saptabhAgAnatikramya zItodAyA mahAnadyA: pUrvAparakUlayorvicitrakUTa-citrakUTAbhidhAnau yojanasahasrocchitau mUle sahasrAyAmaviSkambhAvupari paJcayojanazatAyAma-viSkambhau prAsAdamaNDitau svasamAnanAmadevanivAsabhUtau parvatau staH, tatastAbhyAmuttarato'nantaroditAntaraH zItodAmahAnadImadhyabhAgavartI dakSiNottarato yojanasahanamAyata: pUrvAparata: paJca yojanazatAni vistIrNa: vedikAvanakhaNDadvayaparikSipto dazayojanAvagAho nAnAmaNimayena dazayojananAlenAddhayojanabAhalyena yojanaviSkambhenArddhayojanavistIrNayA krozocchritayA karNikayA yuktena niSadhAbhidhAnadevanivAsabhUtabhavanabhAsitamadhyena tadarddhapramANASTottarazatasaGkhyapadyaistadanyeSAM ca sAmAnikAdidevanivAsabhUtAnAM padmAnAmanekalakSaiH samantAt parivRtena mahApadmana virAjamAnamadhyabhAgo niSadho mahAhUdaH, evamanye'pi niSadhasamAnavaktavyatA: svasamAnAbhidhAnadevanivAsA uktAntarA: samavaseyAH, navaraM nIlavanmahAhrado vicitrakUTacitrakUTaparvatasamavaktavyatAbhyAM yamakAbhidhAnAbhyAM svasamAnanAmadevAvAsAbhyAM parvatAbhyAmanantaraM draSTavyastato dakSiNata: zeSAzcatvAra iti, ete ca sarve'pi pratyeka dazabhirdazabhiH kAJcanakAbhidhAnaiH yojanazatocchri taiyojanazatamUlaviSkambhaiH
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamamadhyayanaM paJcasthAnakam / dvitIya uddezakaH / 467 paJcAzadyojanamAnamastakavistAraiH svasamAnanAmadevAdhivAsaiH pratyekaM dazayojanAntaraiH pUrvAparavyavasthitaiH giribhirupetA:, eteSAM ca vicitrakUTAdiparvatahradanivAsidevAnAmasaGkhyeyatamajambUdvIpe dvAdazayojanasahasrapramANAstannAmikA nagaryo bhavantIti, savve vi NamityAdi, sarve'pi jambUdvIpAdisambandhina:, teNaM ti zItAzItode mahAnadyau prati te lakSaNIkRtya, nadIdizItyarthaH, mandaraM vA meruM vA parvataM prati, taddizItyarthaH, tatra mAlavat-saumanasa-vidyutprabha-gandhamAdanA gajadantAkAraparvatA meruM prati yathoktasvarUpAH, zeSAstu vakSAraparvatA mahAnadyau pratIti, iyaM cAnantaroditA saptasUtrI dhAtakIkhaNDasya puSkarArddhasya ca pUrvAparArddhayoddezyetyata evoktam- evaM jahA jaMbU ityAdi / samaya: kAlastadviziSTaM kSetraM samayakSetraM manuSyakSetraM tasyaivAdityagatisamabhivyaGgyaRtvayanAdikAlayuktatvAt, jAva paMca maMdara tti iha yAvatkaraNAt paJca haimavatAni paJca hairaNyavatAnItyAdi paJca zabdApAtina ityAdi copayujya sarvaM catu:sthAnakadvitIyoddezakAnusAreNa vAcyam, navaram usuyAra tti catu:sthAnake catvAra iSukAraparvatA uktA:, iha tu te na vAcyA:, paJcasthAnakatvAdasyeti / [sU0 435] usabhe NaM arahA kosalie paMca dhaNusatAiM uTuMuccatteNaM hotthA 1 / bharahe NaM rAyA cAuraMtacakkavaTTI paMca dhaNusayAI uTuMuccatteNaM hotthA 2 // bAhubalI NamaNagAre evaM ceva 3, baMbhI NamajA evaM ceva 4, evaM suMdarI vi 5 / [TI0] anantaraM manuSyakSetre vastUnyuktAnIti tadadhikArAd bharatakSetravarttamAnAvasarpiNIbhUSaNabhUtamRSabhajinavastu tatsambandhAdanyAni ca paJcasthAnake'vatArayan sUtrapaJcakamAha- usabhe NamityAdi kaNThyam, navaraM kosalie tti kozaladezotpannatvAt kauzalikaH, bharatAdayazca RSabhApatyAni / [sU0 436] paMcahiM ThANehiM sutte vibujjhejA, taMjahA- saddeNaM, phAseNaM, bhoyaNapariNAmeNaM, NihakkhaeNaM, suviNadaMsaNeNaM / [TI0] buddhAzcaite, buddhazca bhAvato mohakSayAd dravyato nidrAkSayAditi dravyabodhaM kAraNata upadarzayannAha- paMcahItyAdi kaNThyam, navaramiha nidrAkSayo'nantarakAraNaM
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 468 zabdAdayastu tatkAraNatvena kAraNatayoktA:, bhojanapariNAmo bubhukSA / [sU0 437] paMcahiM ThANehiM samaNe NiggaMthe giNhamANe vA avalaMbamANe vA NAtikkamati, taMjahA- niggaMthiM ca NaM annayare pasujAtie vA pakkhijAtie vA ohAtejjA, tattha NiggaMthe NiggaMthiM geNhamANe vA avalaMbamANe vA nAtikkamati 1, NiggaMthe NiggaMthiM dugaMsi vA visamaMsi vA pakkhalamANiM vA pavaDamANiM vA giNhamANe vA avalaMbamANe vA NAtikkamati 2, NiggaMthe NiggaMthiM setaMsi vA paNagaMsi vA paMkasi vA udagaMsi vA ukkasamANiM vA uvujjhamANiM vA geNhamANe vA avalaMbamANe vA NAtikkamati 3, niggaMthe niggaMthiM nAvaM AruhamANe vA oruhamANe vA NAtikkamati 4, khettaittaM dittaittaM jakkhAiTTha ummAyapattaM uvasaggapattaM sAhigaraNaM sapAyacchittaM bhattapANapaDiyAtikkhiyaM aTThajAyaM vA niggaMthe niggaMthiM geNhamANe vA avalaMbamANe vA NAtikkamati 5 / [TI0] anantaraM dravyaprabuddha: kAraNata uktaH, atha bhAvaprabuddhamanuSThAnata AjJAnatikramiNaM darzayitumAha- paMcahItyAdi sugamam, navaraM giNhamANe tti bAhvAdAvaGge gRhNan, avalambamAnaH patantIM bAhvAdau gRhItvA dhArayan, athavA savvaMgiyaM tu gahaNaM kareNa avalaMbaNaM tu desammi [bRhatkalpa0 6192] tti nAtikrAmati svAcAramAjJAM vA gItArthasthaviro nirgranthikA'bhAve na yathAkathaJcit, pazujAtIyo dRptagavAdiH, pakSijAtIyo gRdhrAdiH, ohAeja tti upahanyAt, tatreti upahanane gRhNannAtikrAmati kAraNikatvAt, niSkAraNatve tu doSA:, yadAha micchattaM uDDAho virAhaNA phAsabhAvasaMbaMdho / paDigamaNAI dosA bhuttAbhutte ya nAyavvA // [bRhatkalpa0 6170] ityekam / tathA duHkhena gamyata iti durga:, sa ca tridhA- vRkSadurga: zvApadadugrgo mlecchAdimanuSyadurgaH, tatra vA mArge / tathA viSame vA gartapASANAdyAkule parvate vA praskhalantI vA gatyA prapatantI vA bhuvi, gRhNannAtikrAmatIti dvitIyam / tathA paGka: panako vA sajalo yatra nimajjyate sa sekastatra vA, paGkaH kardamastatra vA, panake vA
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamamadhyayanaM paJcasthAnakam / dvitIya uddezakaH / 469 AgantukapratanudravarUpe kama eva olyAM vA, apakasantIM paGka-panakayo: parihrasantIm apohyamAnAM vA seke udake vA nIyamAnAM gRhNannAtikrAmatIti, tRtiiym| ___ tathA nAvam AruhamANe tti Arohayan oruhamANe tti avarohayannuttArayannityartho nAtikrAmatIti caturtham / tathA kSiptaM naSTaM rAga-bhayA-'pamAnaizcittaM yasyAH sA kSiptacittA, tAM vA, tathA dRptaM sanmAnAt darpavaccittaM yasyAH sA dRptacittA, tAM vA, yakSeNa devena AviSTA adhiSThitA yakSAviSTA, tAM vA, atroktampuvvabhavaverieNaM ahavA rAgeNa rAgiyA saMtI / eehiM jakkhaiTTA bRhatkalpa0 6258] tti| unmAdam unmattatAM prAptA unmAdaprAptA, tAM vA, atrApyuktamummAo khalu duviho jakkhAeso ya mohaNijo ya / jakkhAeso vutto moheNa imaM tu vocchAmi // rUvaMgaM daRsNaM ummAo ahava pittamucchAe / [bRhatkalpa0 6263-64] tti / upasargam upadravaM prAptA upasargaprAptA, tAM vA, [sahAdhikaraNena sAdhikaraNA yuddhArthamupasthitA, tAM vA, saha prAyazcittena saprAyazcittA, tAM vA,] tathA bhaktapAne AbhavaM pratyAkhyAte yayA sA bhaktapAnapratyAkhyAtA, tAM vA, gAthA aTuM vA heDaM vA samaNINaM virahie kahiMtassa / mucchAe vivaDiyAe kappai gahaNaM parinnAe // [bRhatkalpa0 6282] iti / [tathA artha: kAryamutpravrAjanata: svakIyapariNetrAderjAto yayA sA'rthajAtA paticaurAdinA saMyamAccAlyamAnetyarthastAM vA,] tti paJcamamiti // [sU0 438] AyariyauvajjhAyassa NaM gaNaMsi paMca atisesA pannattA, taMjahA- AyariyauvajjhAe aMto uvassagassa pAe nigijjhiya nigijjhiya papphoDemANe vA pamajjemANe vA NAtikkamati 1, AyariyauvajjhAe aMto uvassagassa uccArapAsavaNaM vigiMcamANe vA visohamANe vA NAtikkamati 2, AyariyauvajjhAe pabhU icchA veyAvaDiyaM karejA icchA No karejA 3, AyariyauvajjhAe aMto uvassagassa egarAyaM vA durAtaM vA vasamANe NAikkamai 4, AyariyauvajjhAe bAhiM uvassagassa egarAtaM vA durAtaM vA vasamANe
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 470 NAtikkamati 5 / [TI0] anantaraM yeSu sthAneSu varttamAno nirgrantho dharmaM nAtikrAmati tAnyuktAni, adhunA tadvizeSa AcAryo yeSvatizayeSu varttamAnastaM nAtikrAmati tAnAha - AyarietyAdi, AcAryazcAsAvupAdhyAyazcetyAcAryopAdhyAyaH, sa hi keSAJcidarthadAyakatvAdAcAryo'nyeSAM sUtradAyakatvAdupAdhyAya iti tasya, AcAryopAdhyAyayorvA, na zeSasAdhUnAm, gaNe sAdhusamudAye varttamAnasya varttamAnayorvA gaNaviSaye vA zeSasAdhusamudAyApekSayetyarthaH paJcAtizeSAH atizayAH prajJaptAH, tadyathA - AcAryopAdhyAyo'ntaH madhye upAzrayasya vasate: pAdau nigRhya nigRhya pAdadhUleruddhUyamAnAyA nigrahaM vacanena kArayitvA yathA'nye dhUlyA na bhriyante tathetyarthaH, prasphoTayan vA AbhigrahikenAnyena vA sAdhunA svakIyarajoharaNena UrNikapAdaproJchanena vA prasphoTanaM kArayan, jhATayannityarthaH, pramArjayan vA zanairlUSayan nAtikrAmatIti, iha ca bhAvArtha itthamAsthitaH - AcArya: kulAdikAryeNa nirgataH pratyAgata utsargeNa tAvadvasaterbahireva pAdau prasphoTayati, atha tatra sAgArika bhavettadA vasaterantaH prasphoTayet, prasphoTanaM ca pramArjanavizeSastacca cakSurvyApAralakSaNapratyupekSaNapUrvakamitIha sapta bhaGgAH, tatra na pratyupekSate na pramArSTi cetyekaH, na pratyupekSate pramArSTati dvitIya:, pratyupekSate na pramAti tRtIya:, pratyupekSate pramArSTi ceti caturthaH, yattatpratyupekSyate pramArNyate ca tadduSpratyupekSitaM duSpramArjitaM vA duSpratyupekSitaM supramArjitaM vA 5 supratyupekSitaM duSpramArjitaM vA 6 supratyupekSitaM supramArjitaM vA 7 karoti, iha ca saptamaH zuddhaH zeSeSvasamAcArIti, yadi tu sAgArikazcalastataH saptatAlamAtraM saptapadAvakramaNamAtraM vA kAlaM bahireva sthitvA tasmin gate pAdau prasphoTayet, zeSaM vRttau / zeSasAdhavastu ciramapi bahistiSThanti, na ca doSAH syuH, jitazramatvAd, Aha cadasavihaveyAvacce saggAma bahiM ca niccavAyAmo // sIuNhasahA bhikkhU Na ya hANI vAyaNAIyA / [ vyavahArabhA0 2539-40] ityeko'tizayaH / tathA'ntaH madhye upAzrayasya uccAraM purISaM prazravaNaM mUtraM viJcan sarvaM pariSThApayan vizodhayan pAdAdilagnasya niravayavatvaM kurvan zaucabhAvena veti, athavA sakRdvivecanaM bahuzo vizodhanam, nAtikrAmati /
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 471 paJcamamadhyayanaM paJcasthAnakam / dvitIya uddezakaH / iha ca bhAvArtha evam- AcAryo notsargato vicArabhUmiM gacchati doSasambhavAt, tathAhi- zrutavAnayamityAdiguNata: pUrvaM vIthiSu vaNijo bahumAnAdabhyutthAnAdi kRtavantastato vicArabhUmau sakRd dvirvA''cAryasya gamane AlasyAttanna kurvanti parAGmukhAzca bhavanti, etaccetare dRSTvA zaGkante yadutAyamidAnIM patito vaNijAnAmabhyutthAnAdhakaraNAdityevaM mithyAtvagamanAdayo doSAH / tathA matsaribhya: sakAzAnmaraNa-bandhanA-'pabhrAjanAdayo'nye'pi vyavahArabhASyAdavagantavyA iti dvitIyo'tizayaH / / tathA prabhuH samarthaH, icchA abhilASo vaiyAvRtyakaraNe yadi bhavettadA vaiyAvRtyaM bhaktapAnagaveSaNa-grahaNata: sAdhubhyo dAnalakSaNaM kuryAt, athecchA abhilASastadakaraNe tanna kuryAditi, bhAvArthastvayam- AcAryasya bhikSAbhramaNaM na kalpate, yato'vAci uppannanANA jaha no aDaMti, cottIsabuddhAisayA jiNiMdA / evaM gaNI aTTaguNovaveo, satthA va no hiMDai iDimaM tu // [vyavahArabhA0 2571] doSAstvamIbhAreNa vedaNA vA hiMDate uccanIyasAso vA / [bRhatkalpa0 2574] AiyaNachaDDaNAI pracurapAnakAderApAnAdau chAdayo gelane porisIbhaMgo // [vyavahArabhA0 2576] iti, evamAdayo'neke doSA vyavahArabhASyoktA: samavaseyA: / ete ca sAmAnyasAdhorapi prAya: samAnAstathApi gacchasya tIrthasya vA mahopakAritvena rakSaNIyatvenAcAryasyAyamatizaya uktaH, uktaM ca jeNa kulaM AyattaM taM purisaM AyareNa rakkhijjA / na hu tuMbammi viNaDhe arayA sAhArayA hoMti // [ ] tti tRtIyaH / tathA antarupAzrayasya ekA cAsau rAtrizcetyekarAtraM tadvA dvayo rAtryo: samAhAro dvirAtraM tadvA, vidyAdisAdhanArthamekAkI ekAnte vasannAtikrAmati, tatra tasya vakSyamANadoSAsambhavAd, anyasya tu tadbhAvAditi caturthaH evaM paJcamo'pi bhAvArthazcAyamanayo:antarupAzrayasya vakSArake viSvagvasati bahirvopAzrayasya zUnyagRhAdiSu vasati yadi tadA asAmAcArI, doSAzcaite puMvedopayogena, janarahite hastakarmAdikaraNena saMyame bhedo bhavati, maryAdA mayA laGghiteti nirvedena vaihAyasAdimaraNaM ca pratipadyata iti, atra vRttau jnyeyaa|
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 472 [sU0 439] paMcahiM ThANehiM AyariyauvajjhAyassa gaNAvakkamaNe pannatte, taMjahA- AyariyauvajjhAe gaNaMsi ANaM vA dhAraNaM vA no sammaM pauMjittA bhavati 1, AyariyauvajjhAe gaNaMsi adhArAyaNiyAte kitikammaM veNaiyaM No sammaM pauMjittA bhavati 2, AyariyauvajjhAe gaNaMsi je suyapajjavajAte dhAreti te kAle kAle no sammamaNupavAdettA bhavati 3, AyariyauvajjhAe gaNaMsi sagaNitAte vA paragaNiyAte vA niggaMthIte bahillese bhavati 4, mitte NAtigaNe vA se gaNAto avakkamejA tesiM saMgahovaggahaTThayAte gaNAvakkamaNe pannatte 5 / [TI0] AcAryasya gaNe atizayA uktAH, adhunA tasyaivAtizayaviparyayabhUtAni gaNAnnirgamanakAraNAnyAha- paMcahItyAdi sugamam, navaram AcAryopAdhyAyasya AcAryopAdhyAyayorvA gaNAd gacchAt apakramaNaM nirgamo gaNApakramaNam / AcAryopAdhyAyogaNe gacchaviSaye AjJAM vA yogeSu pravartanalakSaNAM dhAraNAM vA'vidheyeSu nivartanalakSaNAm, nonaiva samyag yathaucityaM prayoktA tayoH pravartanazIlobhavati, idamuktaM bhavati- durvinItatvAd gaNasya te prayoktumazaknuvan gaNAdapakrAmati kAlakAcAryavadityekam / tathA gaNaviSaye yathAratnAdhikatayA yathAjyeSThaM kRtikarma tathA vainayikaM vinayaM no naiva samyak prayoktA bhavati, AcAryasampadA sAbhimAnatvAt, yataH AcAryeNApi pratikramaNa-kSAmaNAdiSUcitAnAmucitavinayaH karttavya eveti dvitIyam / tathA asau yAni zrutaparyavajAtAni yAn zrutaparyAyaprakArAnuddezakA-'dhyayanAdIn dhArayati hRdyavismaraNatastAni kAle kAle yathAvasaraM no samyaganupravAcayitA teSAM pAThayitA bhavati, gaNe tti iha sambadhyate, tena gaNe gaNaviSaye gaNamityarthaH, tasyAvinItatvAt tasya vA sukhalampaTatvAnmandaprajJatvAdveti gaNAdapakrAmatIti tRtiiym| tathA asau gaNe vartamAnaH sagaNiyAe tti svagaNasambandhinyAM paragaNiyAe tti paragaNasatkAyAM nirgranthyAM tathAvidhAzubhakarmavazavartitayA sakalakalyANAzrayasaMyamasaudhamadhyAd bahirlezyA antaHkaraNaM yasyAsau bahirlezyaH Asakto bhavatItyarthaH, evaM gaNAdapakrAmatIti, na cedamadhikaguNatvena asyAsambhAvyam, yataH paThyate
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 473 paJcamamadhyayanaM paJcasthAnakam / tRtIya uddezakaH / kammAI nUNa ghaNacikkaNAiM garuyAI vajasArAiM / nANaDDayaM pi purisaM paMthAo uppahaM neti // [ ] iti caturtham / tathA mitra-jJAtigaNo vA suhRt-svajanavargo vA se tasyAcAryAdeH kuto'pi kAraNAd gaNAdapakrAmedatasteSAM suhRt-svajanAnAM saGgrahAdyarthaM gaNAdapakramaNaM prajJaptam, tatra saGgrahasteSAM svIkAraH, upagraho vastrAdibhirupaSTambha iti paJcamam / [sU0 440] paMcavihA iDDImaMtA maNussA pannattA, taMjahA- arahaMtA, cakkavaTTI, baladevA, vAsudevA, bhAviyappANo aNagArA / // paMcaTThANassa biio // [TI0] anantaramAcAryasya gaNApakramaNamuktam, sa ca RddhimanmanuSyavizeSa ityadhikArAd RddhimanmanuSyavizeSa ityadhikArAd RddhimanmanuSyavizeSAnAha-paMcavihetyAdi kaNThyam, navaram RddhiH AmarpoSadhyAdikA sampat, tadyathA- AmarSoMSadhirvi DoSadhiH khelauSadhirjallauSadhillo malaH sarvauSadhiH AsIviSatvaM zApA-'nugrahasAmarthyamityarthaH, AkAzagAmitvamakSINamahAnasikatvaM vaikriyakaraNamAhArakatvaM tejonisarjanaM pulAkatvaM kSIrAzravatvaM madhvAzravatvaM sarpirAzravatvaM koSThabuddhitA bIjabuddhitA padAnusAritA sambhinnazrotRtvaM yugapatsarvazabdazrAvitetyarthaH, pUrvadharatA avadhijJAnaM manaHparyAyajJAnaM kevalajJAnam arhattA gaNadharatA cakravarttitA baladevatA vAsudevatA cetyevamAdikA / __tadevaMrUpA pracurA prazastA atizAyinI vA Rddhirvidyate yeSAM te RddhimantaH, bhAvitaH sadvAsanayA vAsitaH AtmA yaiste bhAvitAtmAno'nagArA iti, eteSAM ca RddhimattvamAmarSoSadhyAdibhirarhadAdInAM tu caturNAM yathAsambhavamAmarSoSadhyAdinA'rhattvAdinA ceti / // iti paJcasthAnakasya dvitIyoddezakaH samAptaH / / [atha tRtIya uddezakaH] [sU0 441] paMca atthikAyA pannattA, taMjahA- dhammatthikAe, adhammatthikAe, AgAsatthikAe, jIvatthikAe, poggalatthikAe / dhammatthikAe avanne agaMdhe arase aphAse arUvI ajIve sAsate avaTThite
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 474 logadavve / se samAsao paMcavidhe pannatte, taMjahA- davvao, khettao, kAlao, bhAvao, gunno| davvao NaM dhammatthikAe egaM davvaM / khettato logpmaannmette| kAlao Na kayAti NAsI, na kayAi na bhavati, Na kayAi Na bhavissai, bhuviM ca bhavati ya bhavissati ya, dhuve Nitite sAsate akkhae avvate avaTThite nnicce| bhAvato avanne agaMdhe arase aphAse / guNato gamaNaguNe / adhammatthikAe avanne evaM ceva, NavaraM guNato ThANaguNe / AgAsatthikAe avanne evaM ceva, NavaraM khettao logAlogapamANamette, guNato avagAhaNAguNe, sesaM taM ceva / jIvatthikAe NaM avanne evaM ceva, NavaraM davvao NaM jIvatthikAe aNaMtAI davvAiM, arUvI jIve sAsate, guNato uvaogaguNe, sesaM taM ceva / poggalatthikAe paMcavanne paMcarase duggaMdhe aTThaphAse rUvI ajIve sAsate avaTThite jAva davvao NaM poggalatthikAe aNaMtAI davvAiM, khettao logapamANamette, kAlato Na kayAi NAsi jAva Nicce, bhAvato vannamaMte gaMdhamaMte rasamaMte phAsamaMte, guNato gahaNaguNe / [TI0] ukto dvitIyoddezakaH, sAmprataM tRtIya Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH anantaroddezake jIvadharmAH prAyaH prarUpitAH, iha tvajIva-jIvadharmA ucyante, ityevaMsambandhasyAsyedamAdisUtram- paMcetyAdi, asya cAyamabhisambandhaH-anantarasUtre jIvAstikAyavizeSA Rddhimanta uktAH iha tvasaGkhyeyAnantapradezalakSaNaRddhimantaH samastAstikAyA ucyanta ityevaMsambandhasyAsya vyAkhyA prathamAdhyayanavadanusatavyA, navaraM dharmAstikAyAdayaH kimarthamitthamevopanyasyanta iti, ucyate, dharmAstikAyAdipadasya mAGgalikatvAt prathamaM dharmAstikAyopanyAsaH punardharmAstikAyapratipakSatvAdadharmAstikAyasya punastadAdhAratvAdAkAzAstikAyasya punastadAdheyatvAjjIvAstikAyasya punastadupagrAhakatvAt pudgalAstikAyasyeti, dharmAstikAyAdInAM krameNa svarUpamAha- dhammatthikAetyAdi varNa-gandha-rasa-sparzapratiSedhAd arUvi tti rUpaM mUrtirvarNAdimattvam, tadasyAstIti rUpI, na rUpI arUpI amUrta ityarthaH, tathA ajIva: acetanaH, zAzvataH
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamamadhyayanaM paJcasthAnakam / tRtIya uddezakaH / 475 pratikSaNaM sattA''liGgitatvAdavasthitaH anena rUpeNa nityatvAditi, lokasyAMzabhUtaM dravyaM lokadravyam, yata uktampaMcatthikAyamaiyaM logamaNAinihaNaM / [dhyAnaza0 53] iti / athaitatsvarUpasyoktasya prapaJcanAyAnuktasya cAbhidhAnAyAha-sa samAsataH saGkapataH paJcavidhaH, vistarastvanyathApi syAt, kathamityAha- dravyato dravyatAmadhikRtya, kSetrataH kSetramAzritya, evaM kAlato bhAvatazca, guNata: kAryataH kAryamAzrityetyarthaH / tatra dravyato'sAvekaM dravyaM tathAvidhaikapariNAmAdekasaGkhyAyA eveha bhAvAt, kSetrato lokasya pramANaM lokapramANam asaGkhyeyAH pradezAH, tat parimANamasyeti lokapramANamAtraH, kAlato na kadAcinnAsIdityAdi kAlatrayanirdezaH, etadeva sukhArthaM vyatirekeNAhaabhUcca bhavati ca bhaviSyati ceti, evaM trikAlabhAvitvAd dhruvaH, mA bhUdekasargApekSayaiva dhruvatvamiti sarvadaivaM bhAvAniyataH, mA bhUdanekasargApekSayaiva niyatatvamiti pralayAbhAvAt zAzvataH, evaM sadA bhAvenA'kSayaH, paryAyApagame'pyanantaparyAyatayA'vyayaH, evamubhayarUpatayA avasthitaH, anena prakAreNaughato nitya iti puujyvyaakhyaa| tathA guNataH gamanaM gatistad guNo gatipariNAmapariNatAnAM jIvapudgalAnAM sahakArikAraNabhAvataH kAryaM matsyAnAM jalasyeva yasyAsau gamanaguNo gamane vA guNaH upakAro jIvAdInAM yasmAdasau gamanaguNa iti / evaM ceva tti yathA dharmAstikAyo'dhIta evamadharmAstikAyo'pIti, navaraM kevalametAvAn vizeSo yaduta- ThANaguNe tti sthAna sthitirguNa: kAryaM yasya sa sthAnaguNaH, sa hi sthitipariNatAnAM jIvAdInAmapekSAkAraNatayA sthAnaM kAryaM karoti, sthAne vA sthitau guNaH upakAro yasmAt sa tthaa| logAlogetyAdi lokAlokayostadvyaktyoryat pramANam anantAH pradezAstadeva parimANamasyeti lokAlokapramANamAtraH, avagAhanA jIvAdInAmAzrayo guNaH kAryaM yasya tasyAM vA guNaH upakAro yasmAt so'vagAhanAguNaH / aNaMtAI davvAiM ti anantA jIvAsteSAM ca pratyekaM dravyatvAditi / arUvI jIve tti jIvAstikAyo'mUrtastathA cetanAvAniti / upayogaH sAkArAnAkArabhedaM caitanyaM guNo dharmo yasya sa tthaa| zeSaM tadeva yadadhAstikAyAdInAmiti, lokapramANo jIvAstikAyaH pudgalAstikAyazca, tayostatraiva bhAvAditi / gahaNaguNe tti grahaNam
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 476 audArikazarIrAditayA grAhyatA indriyagrAhyatA vA varNAdimattvAt parasparasambandhalakSaNaM vA tad guNo dharmo yasya sa tathA / [sU0 442] paMca gatIto pannattAo, taMjahA- nirayagatI, tiriyagatI, maNuyagatI, devagatI, siddhigatI / [TI0] anantaramastikAyA uktA iti tadvizeSasya jIvAstikAyasya sambandhivastUnyAha adhyayanaparisamAptiM yAvaditi mahAsambandhaH / tatra paMcetyAdi gatisUtraM kaNThyam, navaraM gamanaM gatiH 1 gamyata iti vA gatiH kSetravizeSaH 2 gamyate vA anayA karmapudgalasaMhatyeti gatiH nAmakarmottaraprakRtirUpA 3 tatkRtA vA jIvAvastheti 4, tatra niraye narake gatiH 4-1 nirayazcAsau gatizceti vA 2 nirayaprApikA vA gatiH 3 nirayagatiH, evaM tiryakSu 4-1 tirazcAM 2 tiryaktvaprasAdhikA vA gatiH 3 tiryaggatiH, evaM manuSya-devagatI, siddhau gatiH siddhizcAsau gatizceti vA siddhigatiH, gatiriha nAmaprakRtirnAstIti / [sU0443] paMca iMdiyatthA pannattA, taMjahA- sotiMdiyatthe jAva phaasiNdiytthe| paMca muMDA pannattA, taMjahA- sotiMdiyamuMDe jAva phAsiMdiyamuMDe 2 // ahavA paMca muMDA pannattA, taMjahA- kohamuMDe, mANamuMDe, mAyAmuMDe, lobhamuMDe, siramuMDe 3 // [TI0] anantaraM siddhigatiruktA, sA cendriyArthAn kaSAyAdIMzcAzritya muNDitatve sati bhavatItIndriyArthAnindriya-kaSAyAdimuNDAMzcAbhidhitsuH sUtratrayamAha- paMcetyAdi sugamam, navaram indanAdindro jIva: sarvaviSayopalabdhibhogalakSaNaparamaizvaryayogAt, tasya liGgaM tena dRSTaM sRSTaM juSTaM dattamiti vA indriyaM zrotrAdi, taccaturvidhaM nAmAdibhedAt, tatra nAma-sthApane sujJAne, nirvRttyupakaraNe dravyendriyam, labdhyupayogau bhAvendriyam, tatra nirvRttirAkAra:, sA ca bAhyA'bhyantarA ca, tatra bAhyA anekaprakArA, abhyantarA puna: krameNa zrotrAdInAM kadambapuSpa 1 dhAnyamasUrA 2 'timuktakapuSpacandrikA 3 kSurapa 4 nAnAprakAra 5 saMsthAnA, upakaraNendriyaM viSayagrahaNe samartham, chedyacchedane khaDgasyeva dhArA, yasminnupahate nirvRttisadbhAve'pi viSayaM na gRhNAtIti, labdhIndriyaM yastadAvaraNakSayopazamaH, upayogendriyaM
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamamadhyayanaM paJcasthAnakama / tRtIya uddezakaH / 477 ya: svaviSaye vyApAra ityAdi / ___ arthyante abhilaSyante kriyArthibhiraryante vA adhigamyanta ityarthAH, indriyANAmA indriyArthAH tadviSayA: zabdAdayaH, zrUyate'neneti zrotram, tacca tadindriyaM ca zrotrendriyam, tasyArtho grAhyaH zrotrendriyArthaH zabdaH, evaM krameNa rUpa-gandha-rasa-sparzAzcakSurAdyA iti / muNDanaM muNDa: apanayanam, sa ca dvedhA- dravyato bhAvatazca, tatra dravyata: zirasa: kezApanayanam, bhAvatastu cetasa indriyArthagatapremA-'premNo: kaSAyANAM vA'panayanamiti muNDalakSaNadharmayogAt puruSo muNDa ucyate, tatra zrotrendriye muNDaH zrotrendriyeNa vA muNDa:, pAdena khaJja ityAdivat zrotrendriyamuNDaH, zabde rAgAdimuNDanAcchrotrendriyArthamuNDa iti bhAva ityevaM sarvatra, tathA krodhe muNDa: krodhamuNDastacchedanAdevamanyatrApi, tathA zirasi zirasA vA muNDa: ziromuNDa iti / / [sU0 444] [1] aheloge NaM paMca bAdarA pannattA, taMjahA- puDhavikAiyA, Au[kAiyA], vA[kAiyA], vaNassatikAiyA, orAlA tasA pANA 1 / uDDaloge NaM paMca bAdarA ete ceva / tiriyaloge NaM paMca bAdarA pannattA, taMjahA- egidiyA jAva pNciNdiyaa| [2] paMcavidhA bAdarateukAiyA pannattA, taMjahA- iMgAle, jAlA, mummure, accI, alAte 1 // paMcavidhA bAdaravAukAiyA pannattA, taMjahA- pAINavAte, paDINavAte, dAhiNavAte, udINavAte, vidisaMvAte 2 / paMcavidhA acittA vAukAiyA pannattA, taMjahA- aMkate, dhaMte, pIlite, sarIrANugate, sammucchime 3 // [TI0] idaM ca muNDitatvaM bAdarajIvavizeSANAM bhavatIti lokatrayApekSayA bAdarajIvakAyAn prarUpayan sUtratrayamAha- ahetyAdi sugamam, navaramadhaUrdhvalokayostaijasA bAdarA na santIti paJcaite uktA:, anyathA SaT syuriti, adholokagrAmeSu ye bAdarAstaijasAste alpatayA na vivakSitA:, ye cordhvakapATadvaye te utpttukaamtvenotpttisthaanaasthittvaaditi|
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 478 ___orAlatasa tti trasatvaM tejovAyuSvapi prasiddham, atastadvyavacchedena dvIndriyAdipratipattyarthamorAlagrahaNam, orAlA: sthUlA ekendriyApekSayeti, ekamindriyaM karaNaM sparzanalakSaNamekendriyajAtinAmakarmodayAttadAvaraNakSayopazamAcca yeSAM te ekendriyA: pRthivyAdaya:, evaM dvIndriyAdayo'pi, navaramindriyavizeSo jAtivizeSazca vAcya iti / __ekendriyA ityuktamiti tAn paJcasthAnakAnupAtino vizeSata: sUtratrayeNAhapaMcevihetyAdi, aGgAraH pratIta:, jvAlA agnizikhA chinnamUlA, saivAcchinnamUlA'rciH, murmuro bhasmamizrAgnikaNarUpa:, alAtam ulmukamiti / prAcInavAta: pUrvavAta:, pratIcIna: pazcima:, dakSiNa: pratItaH, udIcIna: uttaraH, tadanyastu vidigvAta iti| AkrAnte pAdAdinA bhUtalAdau yo bhavati sa AkrAntaH, yastu dhmAte dRtyAdau sa dhmAtaH, jalArdravastre niSpIDyamAne pIDitaH, udgArocchvAsAdiH zarIrAnugataH, vyajanAdijanya: sammUrchimaH / ete ca pUrvamacetanAstataH sacetanA api bhavantIti / [sU0 445] paMca niyaMThA pannattA, taMjahA- pulAte, bause, kusIle, NiyaMThe, siNAte / ___ pulAte paMcavihe pannatte, taMjahA- NANapulAte, daMsaNapulAte, carittapulAte, liMgapulAte, ahAsuhumapulAte nAmaM paMcame 2 / bause paMcavidhe pannatte, taMjahA- Abhogabause, aNAbhogabause, saMvuDabause, asaMvuDabause, ahAsuhamabause nAmaM paMcame 3 / kusIle paMcavidhe pannatte, taMjahA- NANakusIle, daMsaNakusIle, carittakusIle, liMgakusIle, ahAsuhumakusIle nAmaM paMcame 4 / niyaMThe paMcavihe pannatte, taMjahA- paDhamasamayaniyaMThe, apaDhamasamayaniyaMThe, carimasamayaniyaMThe, acarimasamayaniyaMThe, ahAsuhumaniyaMThe nAmaM paMcame 5 / siNAte paMcavidhe pannatte, taMjahA- acchavI, asabale, akammaMse, saMsuddhaNANadaMsaNadhare arahA jiNe kevalI, aparissAvI 6 // [TI0] pUrvaM paJcendriyA uktAH iti paJcendriyavizeSAnAha, athavA anantaraM sacetanAcetanA vAyava uktA:, tAMzca rakSanti nirgranthA eveti tAnAha- paMca niyaMThetyAdi sUtraSaTkaM
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamamadhyayanaM paJcasthAnakam / tRtIya uddezakaH / 479 sugamam, navaraM granthAdAntarAnmithyAtvAderbAhyAcca dharmopakaraNavarjAddhanAdernirgatA nirgranthA:, pulAkaH tandulakaNazUnyA palaJjiH, tadvad ya: tapa:zrutahetukAyA: saGghAdiprayojane cakravartyAderapi cUrNanasamarthAyA: labdherupajIvanena jJAnAdyaticArAsevanena vA saMyamasArarahita: sa pulAkaH, atroktam- jinapraNItAdAgamAt sadaivApratipAtino jJAnAnusAreNa kriyAnuSThAyino labdhimupajIvanto nirgranthapulAkA bhavantI [tattvArthabhA0 siddha0 9|48]ti, bakuza: zabala:, karbura ityarthaH, zarIropakaraNavibhUSAnuvartitayA zuddhyazuddhivyatikIrNacaraNa iti, ayamapi dvividhaH, yadAha- mohanIyakSayaM prati prasthitA: zarIropakaraNavibhUSAnuvartina: [tattvArthabhA0 siddha0 9 / 48] tatra zarIre anAguptavyatikaraNa kara-caraNa-vadanaprakSAlanamakSi-karNanAsikAdyavayavebhyo'pi dUSikAmalAdyapanayanaM dantapavanalakSaNaM kezasaMskAraM ca dehavibhUSArthamAcaranta: zarIrabakuzA:, upakaraNabakuzAstu akAla eva prakSAlitacolapaTTakAntarakalpAdicokSavAsa:priyA: pAtra-daNDakAdyapi tailamAtrayojjvalIkRtya vibhUSArthamanuvartamAnA bibhrati, ubhaye'pi ca RddhiyazaskAmA:- tatra RddhiM prabhUtavastra-pAtrAdikAM khyAtiM ca guNavanto viziSTA: sAdhava ityAdipravAdarUpAM kAmayante, sAtagauravamAzritA: nAtIvAhorAtrAbhyantarAnuSTheyAsu kriyAsvabhyudyatA:, aviviktaparivArA:- nAsaMyamAt pRthagbhUta: ghRSTajaGghaH tailAdikRtazarIramRja: katarikAkalpitakezazca parivAro yeSAmiti bhAva:, bahucchedazabalayuktA: sarva-dezacchedAhA'ticArajanitazabalatvena yuktA nirgranthabakuzA iti / tathA kutsitaM uttaraguNapratiSevayA sajvalanakaSAyodayena vA dUSitatvAt zIlam aSTAdazazIlAGgasahasrabhedaM yasya sa kuzIla iti, eSo'pi dvividha eva, atrApyuktamdvividhA: kuzIlA: pratisevanakuzIlA: kaSAyakuzIlAzca [tattvArthabhA0 siddha0 9 / 48], tatra ye nairgranthyaM prati prasthitA: aniyatendriyA: kathaJcit kiJcidevottaraguNeSu piNDavizuddhisamiti-bhAvanA-tapa:-pratimA-'bhigrahAdiSu virAdhayanta: sarvajJAjJollaGghanamAcaranti te pratisevanAkuzIlA:, yeSAM tu saMyatAnAmapi satAM kathaJcitsavalanakaSAyA udIryante te kaSAyakuzIlA:, nirgato granthAnmohanIyAkhyAt nirgranthaH kSINakaSAya upazAntamoho vA, kSAlitasakalaghAtikarmamalapaTalatvAt snAta iva snAta:, sa eva snAtakaH, sayogo'yogo vA kevalIti /
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 480 __ adhunaita eva bhedata ucyante, tatra pulAka ityAsevApulAkaH paJcavidhaH, labdhipulAkasyaikavidhatvAt, tatra skhalita-militAdibhiraticArairjJAnamAzrityAtmAnam asAraM kurvan jJAnapulAkaH, evaM kudRSTisaMstavAdibhirdarzanapulAkaH, mUlottaraguNapratisevanAtazcaraNapulAkaH, yathoktaliGgAdhikagrahaNAt niSkAraNe'nyaliGgakaraNAdvA liGgapulAkaH, kiJcitpramAdAnmanasA'kalpyagrahaNAdvA yathAsUkSmapulAko nAma paJcama iti / bakuzo dvividho'pi paJcavidhaH, tatra zarIropakaraNabhUSayo: saJcintyakArI AbhogabakuzaH, sahasAkArI anAbhogabakuza:, pracchannakArI saMvRtabakuzaH, prakaTakArI asaMvRtabakuzaH, mUlottaraguNAzritaM vA saMvRtAsaMvRtatvam, kiJcitpramAdI akSimalAdyapanayan vA yathAsUkSmabakuzo nAma paJcama iti / kuzIlo dvividho'pi paJcavidhaH, tatra jJAna-darzana-cAritra-liGgAnyupajIvan pratiSevaNato jJAnAdikuzIlaH, liGgasthAne kvacittapo dRzyate, tathA ayaM tapazcaratItyevamanumodyamAno harSa gacchan yathAsUkSmakuzIla: pratiSevaNayaiveti, kaSAyakuzIlo'pyevam, navaraM krodhAdinA vidyAdijJAnaM prayuJjAno jJAnakuzIla:, darzanagranthaM prayuJjAno darzanata:, zApaM dadat cAritrataH, kaSAyairliGgAntaraM kurvan liGgataH, manasA kaSAyAn kurvan yathAsUkSma: / cUrNikAravyAkhyA tvevam- samyagArAdhanaviparItA pratigatA vA sevanA pratisevanA, sA paJcasu jJAnAdiSu yeSAM te pratisevanAkuzIlA:, kaSAyakuzIlAstu paJcasu jJAnAdiSu yeSAM kaSAyairvirAdhanA kriyata iti / __ antarmuharttapramANAyA nirgranthAddhAyA: prathame samaye vartamAna ekaH, zeSeSu dvitIya:, antime tRtIyaH, zeSeSu caturthaH, sarveSu paJcama iti vivakSayA bheda eSAmiti / chavi: zarIram, tadabhAvAt kAyayoganirodhe sati acchavirbhavati avyathako vA 1, niraticAratvAdazabala: 2, kSapitakarmatvAdakamrmAMza iti tRtIya: 3, jJAnAntareNAsampRktatvAt saMzuddhajJAnadarzanadharaH, pUjArhatvAdarhan, nAsya raho rahasyamastItyarahA vA, jitakaSAyatvAjinaH, kevalaM paripUrNa jJAnAditrayamasyAstIti kevalIti caturtha: 4, niSkriyatvAt sakalayoganirodhe aparizrAvIti paJcama: 5, kvacit punararhan jina iti paJcamaH / atra bhASyagAthA:
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 481 paJcamamadhyayanaM paJcasthAnakam / tRtIya uddezakaH / hoi pulAo duviho ityAdi vRttau| [sU0 446] kappati NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA paMca vatthAI dhArittate vA pariharittate vA, taMjahA- jaMgite, bhaMgite, sANate, pottite, tirIDapaTTate NAmaM paMcamae / kappati niggaMthANa vA niggaMthINa vA paMca rayaharaNAI dhArittate vA pariharittate vA, taMjahA- uNNie, uTTite, sANate, paccApicciyae, muMjApicciyae nAmaM paMcame / [TI0] nirgranthAnAmevopadhivizeSapratipAdanAya sUtradvayamAha- kappaMtItyAdi kaNThyam, navaraM kalpante yujyante, dhArayituM parigrahe, parihartumAsevitumiti, athavA dhAraNayA uvabhogo pariharaNA hoi paribhogobRhatkalpa0 2367, 2372]tti / jaMgie tti jaGgamA: trasAstadavayavaniSpannaM jAGgamikaM kambalAdi, bhaMgie tti bhaMgA atasI, tanmayaM bhAGgikam, sANae tti sanasUtramayaM sAnakam, pottie tti potameva potakaM kArpAsikam, tiriDavahe tti vRkSatvaGmayamiti, iha gAthA: jaMgamajAyaM jaMgiya taM puNa vigaliMdiyaM ca paMciMdI / ekkakkaM pi ya itto hoi vibhAgeNa NegavihaM // paTTa suvanne malaye aMsuya cINaMsue ya vigaliMdI / unnoTTiya miyalome kutave kiTTIya paMceMdI // [bRhatkalpa0 3661-62] paTTaH pratIta:, suvarNaM suvarNavarNasUtraM kRmikANAm, malayaM malayaviSaya eva, aMzukaM zlakSNapaTTaH, cInAMzukaM kozikAra: cInaviSaye vA yadbhavati zlakSNAt paTTAditi, mRgaromajaM zazalomajaM mUSakalomajaM vA, kutapa: chAgalam, kittttijmetessaamevaavyvnisspnnmiti| ayasI vaMsImAI ya bhaMgiyaM sANayaM tu saNavakke / pottaM kappAsamayaM tirIDarukkhA tiriDapaTTo // [bRhatkalpa0 3663] iha paJcavidhe vastre prarUpite'pyutsargata: kArpAsikau% eva grAhye, yato'vAcikappAsiyA u donnI ityAdi [bRhatkalpa0 3664] iti, rayaharaNe tti rajo hriyate apanIyate yena tadrajoharaNam, uktaM ca
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 482 harai rayaM jIvANaM bajhaM abbhaMtaraM ca jaM teNaM / rayaharaNaM ti pavuccai kAraNakajovayArAo // [ ] iti, tatra unniyaM ti avilomamayam, uTTiyaM ti uSTralomamayam, sAnakaM sanasUtramayam, paccApicciyae tti balvaja: tRNavizeSa: tasya picciyaM ti kuTTitatvak tanmayam, muJja: zarapaNIti, iha gAthA: pAuMchaNayaM duvihaM osaggiyamAvavAiyaM ceva / ekkakkaM pi ya duvihaM nivvAghAyaM ca vAghAyaM // [nizIthabhA0 819 ] autsargikaM rajoharaNaM paTTaniSadyAdvayayuktamApavAdikamanAvRtadaNDam, nirvyAghAtamaurNikadazikam, vyAghAtavat tvitaraditijaM taM nivvAghAyaM taM egaM unniyaM ti nAyavvaM / autsargikaM ca, ussaggiyavAghAyaM uTTiyasaNapaccamuMjaM ca // nivvAghAyavavAI dArugadaMDuNNiyAhiM dasiyAhiM / avavAiya vAghAyaM uTTIsaNavaccamuMjamayaM // [nizIthabhA0 823-24 ] ti / [sU0 447] dhammaM NaM caramANassa paMca NissAThANA pannattA, taMjahAchakkAyA, gaNo, rAyA, gAhAvatI, sarIraM / [TI0] zramaNAnAM yathA vastra-rajoharaNe dharmopagrAhake, tathA'parANyapi kAyAdInIti tAnyevAha- dhammamityAdi, dharmaM zruta-cAritrarUpam, NamityalaGkAre, carata: sevamAnasya, paJca nizrAsthAnAni AlambanasthAnAni, upagrahahetava ityarthaH, SaT kAyAH pRthivyAdaya:, teSAM ca saMyamopakAritA''gamaprasiddhA, tathAhi- pRthivIkAyamAzrityoktam ThANa-nisIya-tuyaTTaNa-uccArAINa gahaNa nikkheve / / ghaTTaga-Dagalaga-levo emAi paoyaNaM bahuhA // [oghani0 342] apkAyamAzrityapariseya-piyaNa-hatthAidhoyaNe cIradhoyaNe ceva / AyamaNa-bhANadhuvaNe emAi paoyaNaM bahuhA // [oghani0 347 ] tejaskAyaM pratioyaNa vaMjaNa pANaga AyAmusiNodagaM ca kummAsA / / Dagalaga-sarakkha-sUI-pippalamAI ya uvaogo // [oghani0 359] vAyukAyamabhidaieNa vatthiNA vA paoyaNaM hoja vAuNA muNiNo / gelannammi vi hojjA sacittamIse pariharejA // [oghani0 362] vanaspatiM prati
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 483 paJcamamadhyayanaM paJcasthAnakam / tRtIya uddezakaH / saMthAra-pAya-daMDaga-khomiyakappA ya pITha-phalagAI / osaha-bhesajANi ya emAi paoyaNaM tarusu // [oghani0 364] trasakAye paJcendriyatirazca AzrityoktamcammaTThi-daMta-naha-roma-siMga-amilAichagaNa-gomutte / khIra-dahimAiyANaM paMceMdiyatiriyaparibhogo // [oghani0 368] evaM vikalendriya-manuSya-devAnAmapyupagrahakAritA vAcyA / tathA gaNo gaccha:, tasya copagrAhitA- ekkassa kao dhammo [upa0mAlA0 156-161] ityAdigAthApUgAdavaseyA, tathA guruparivAro gaccho tattha vasaMtANa nijarA viulA / viNayAu tahA sAraNamAIhiM na dosapaDivattI // [paJcavastu0 696] ityaadi| tathA rAjA narapatiH, tasya dharmasahAyakatvaM duSTebhya: sAdhurakSaNAd, uktaM ca laukikai:kSudralokAkule loke, dharmaM kuryuH kathaM hi te / kSAntA dAntA ahantArazcedrAjA tAnna rakSati // [ ] tathA gRhapatiH zayyAdAtA, so'pi nizrAsthAnam, sthAnadAnena saMyamopakAritvAt, taduktam dhRtistena dattA matistena dattA gatistena dattA sukhaM tena dattam / guNazrIsamAliGgitebhyo varebhyo munibhyo mudA yena datto nivAsaH // [ ] tathAjo dei uvassayaM jaivarANa tavaniyamajogajuttANaM / teNaM dinnA vatthannapANasayaNAsaNavigappA // [ ] iti, tathA zarIraM kAya:, asya ca dharmopagrAhitA sphuTaiva, yato'vAcizarIraM dharmasaMyuktaM rakSaNIyaM prayatnataH / zarIrAcchravate dharma: parvatAt salilaM yathA // [ ] iti / [sU0 448] paMca NihI pannattA, taMjahA- puttaNihI, mittaNihI, sippaNihI, dhaNaNihI, dhannaNihI / [TI0] zramaNasya nizrAsthAnAnyuktAni, atha laukikaM nidhilakSaNaM nizrAsthAnaM paJcadhA pratipAyadannAha- paMca nihItyAdi sugamam, navaraM nitarAM dhIyate sthApyate yasmin sa nidhi:viziSTaratna-suvarNAdidravyabhAjanam, tatra nidhiriva nidhi: putrazcAsau nidhizca
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 484 putranidhiH, dravyopArjakatvena pitrornirvAhahetutvAdata eva svabhAvena ca tayorAnandasukhakaratvAcca, atroktaM parai: janmAntaraphalaM puNyaM tapodAnasamudbhavam / santatiH zuddhavaMzyA hi paratreha ca zarmmaNe // [ ] iti / tathA mitraM suhRt, tacca tannidhizceti mitranidhirartha- kAmasAdhakatvenAnandahetutvAt, taduktam kutastasyAstu rAjyazrIH kutastasya mRgekSaNAH / yasya zUraM vinItaM ca nAsti mitraM vicakSaNam ? // [ zilpaM citrAdivijJAnam, tadeva nidhiH zilpanidhiH, etacca vidyopalakSaNam, tena vidyA nidhiriva puruSArthasAdhanatvAd, atroktam- vidyayA rAjapUjyaH syAdvidyayA kAminIpriyaH / ] iti, vidyA hi sarvalokasya vazIkaraNakArmmaNam // [ tathA dhananidhiH kozaH, dhAnyanidhiH koSThAgAramiti / [sU0 449] paMcavidhe sote pannatte, taMjahA - puDhavisote, Ausote, teusote, maMtasote, baMbhasote / [TI0] anantaraM nidhiruktaH, sa ca dravyataH putrAdirbhAvatastu kuzalAnuSThAnarUpaM brahma, tat punaH zaucatayA bibhaNiSuH prasaGgena zeSANyapi zaucAnyAha -- paMcavihetyAdi vyaktam, navaraM zucerbhAvaH zaucam, zuddhirityarthaH, tacca dvidhA - dravyato bhAvatazca, tatrAdyaM catuSTayaM dravyazaucam, paJcamaM tu bhAvazaucam, tatra pRthivyA mRttikayA zaucaM jugupsitamalagandhayorapanayanaM zarIrAdibhyo gharSaNopalepanAdineti pRthivIzaucam, iha ca pRthivIzaucAbhidhAne'pi yat paraistallakSaNamabhidhIyate, yadu ekA liGge gude tisrastathaikatra kare daza / ubhayoH sapta vijJeyA mRdaH zuddhau manISibhiH // etacchaucaM gRhasthAnAM dviguNaM brahmacAriNAm / triguNaM vAnaprasthAnAM yatInAM ca caturguNam // [ ] iti, tadiha nAbhimatam, gandhAdyupaghAtamAtrasya zaucatvena vivakSitatvAt, tasyaiva ca
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamamadhyayanaM paJcasthAnakam / tRtIya uddezakaH / 485 yuktiyuktatvAt iti 1, tathA adbhiH zaucamapzaucaM prakSAlanamityarthaH 2, tejasA'gninA tadvikAreNa vA bhasmanA zaucaM tejaHzaucam 3, evaM mantrazaucaM zucividyayA 4, brahma brahmacaryAdi kuzalAnuSThAnam, tadeva zaucaM brahmazaucam 5, anena ca satyAdizaucaM caturvidhamapi saGgrahItam, taccedam satyaM zaucaM tapaH zaucaM zaucamindriyanigrahaH / sarvabhUtadayA zaucaM jalazaucaM ca paJcamam // [ ] iti / / [sU0 450] paMca ThANAI chaumatthe savvabhAveNaM Na jANati Na pAsati, taMjahA- dhammatthikAtaM, adhammatthikAtaM, AgAsatthikAyaM, jIvaM asarIrapaDibaddhaM, paramANupoggalaM / etANi ceva uppannanANadaMsaNadhare arahA jiNe kevalI savvabhAveNaM jANati pAsati dhammatthikAtaM jAva paramANupoggalaM / [TI0] anantaraM brahmazaucamuktam, tacca jIvazuddhirUpam, jIvaM ca chadmastho na jAnAti kevalI tu jAnAtIti sambandhAcchadmastha-kevalinorajJeya-jJeyavastupratipAdanAya sUtradvayamAhachaumatthetyAdi sugamam, navaraM chadmastha ihAvadhyAdyatizayavikalo gRhyate, anyathA amUrttatvena dharmAstikAyAdIn ajAnannapi paramANuM jAnAtyevAsau mUrtatvAttasya / atha sarvabhAvenetyuktaM tatazca taM kathaJcijAnannapyanantaparyAyatayA na jAnAtIti, evaM tarhi saGkhyAniyamo vyartha: syAt, ghaTAdInAM subahUnAmarthAnAmakevalinA sarvaparyAyatayA jJAtumazakyatvAditi, savvabhAveNaM ti ca sAkSAtkAreNa, zrutajJAnena tvasAkSAtkAreNa jAnAtyeva, jIvamazarIrapratibaddhaM dehamuktam, paramANuzcAsau pudgalazceti vigrahaH, vyaNukAdInAmupalakSaNamidam / [sU0 451] adheloge NaM paMca aNuttarA mahatimAlatA mahANirayA pannattA, taMjahA- kAle, mahAkAle, rorute, mahArorute, appatiTThANe / uDDhaloge NaM paMca aNuttarA mahatimahAlatA mahAvimANA pannattA, taMjahAvijaye, vejayaMte, jayaMte, aparAjite, savvaTThasiddhe / [TI0] yathaitAnyatIndriyANi jina: paJca jAnAti tathA'nyadapyatIndriyaM jAnAtItya
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 486 dholokordhvalokavartyatIndriyaM paJcasthAnakAvatAri darzayan sUtradvayamAha- aho ityAdi vyaktam, navaram aholoe tti saptamapRthivyAm, anuttarA: sarvotkRSTa-vedanAditvAttata: paraM narakAdyabhAvAdvA, mahattvaM ca caturNAM kSetrato'pyasaGkhyAtayojanatvAda-pratiSThAnasya tu yojanalakSapramANatve'pyAyuSo'timahattvAnmahattvamiti, evmuurdhvloke'pi| [sU0 452] paMca purisajAtA pannattA, taMjahA- hirisatte, hirimaNasatte, calasatte, thirasatte, udataNasatte / / [TI0] kAlAdiSu vijayAdiSu ca sattvAdhikapuruSA eva gacchantIti tatpratipAdanAyAhapaMca purisetyAdi, hirisatti tti hriyA lajjayA sattvaM parISaheSu sAdho: saGgrAmAdAvitarasya vA avaSTambho'vicalatvaM yasyAsau hrIsattvaH, tathA hriyA'pi manasyeva sattvaM yasya na dehe zItAdiSu kampAdivikArabhAvAt sa hrImanaHsattvaH, calaM bhaGgaraM sattvaM yasya sa tathA, etadviparyayAt sthirasattva:, udayanam udayagAmi pravarddhamAnaM sattvaM yasya sa tthaa| __[sU0 453] paMca macchA pannattA taMjahA- aNusotacArI, paDisotacArI, aMtacArI, majjhacArI, savvacArI / evAmeva paMca bhikkhAgA pannattA, taMjahAaNusotacArI jAva savvacArI / [TI0] anantaraM sattvapuruSa uktaH, sa ca bhikSureveti tatsvarUpapratipAdanAya dRssttaantdaanontiksuutre paMca macchetyAdike Aha, tatra matsya: prAgvat, bhikSAkastu anuzrotazcArivadanuzrotazcArI pratizrayAdArabhya bhikSAcArI, sa ca prathama:, pratizrotazcArIva pratizrotazcArI dUrAdArabhya pratizrayAbhimukhacArItyarthaH, sa ca dvitIyaH, antacArI pArzvacArIti tRtIyaH, zeSau prtiitau| [sU0 454] paMca vaNImagA pannattA, taMjahA- atidhivaNImate, kiviNavaNImate, mAhaNavaNImate, sANavaNImate samaNavaNImate / [TI0] bhikSAkAdhikArAttadvizeSaM paJcadhA''ha- paMcetyAdi vyaktam, kintu pareSAmAtmaduHsthatvadarzanenAnukUlabhASaNato yallabhyate dravyaM sA vanI pratItA, tAM pibati AsvAdayati pAtIti veti vanIpa:, sa eva vanIpako yAcakaH, iha tu yo yasyAtithyAderbhakto bhavati taM tatprazaMsanena yo dAnAbhimukhaM karoti sa vanIpaka iti,
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamamadhyayanaM paJcasthAnakam / tRtIya uddezakaH / 487 tatra bhojanakAlopasthAyI prAghUrNako'tithiH, taddAnaprazaMsanena tadbhaktAt yo lipsate so'tithimAzritya vanIpako'tithivanIpakaH, tasya dAnaM mahAphalamiti zeSa:, evamanye'pi, navaraM kRpaNA: raGkAdayo duHsthA:, udAharaNamkiviNesu dummaNesu ya abndhvaayNkijuNgiyNgesu| pUyAhije loe dANapaDAgaM harai deMto // [nizIthabhA0 4424] [AyaMki tti rogI, juMgiyaMgo vyaGgitaH, pUjAhArye pUjitapUjake] / mAhanA brAhmaNAH, tatrodAharaNam loyANuggahakArisu bhUmIdevesu bahuphalaM dANaM / avi nAma baMbhabaMdhusu kiM puNa chakkammanirayANaM // [nizIthabhA0 4423] baMbhabaMdhusu tti janmamAtreNa brahmabAndhaveSu, nirguNeSvapItyarthaH, yajanAdIni SaT krmaanniiti| zvavanIpako yathA avi nAma hoja sulabho goNAINaM taNAi AhAro / chicchikkArahayANaM nahu sulabho hoja suNatANaM // [nizIthabhA0 4426] zramaNA: paJcadhA- nirgranthA: zAkyAstApasA gairikA AjIvikAzceti, tatra zAkyavanIpako yathAbhuMjaMti cittakammaTThiyA va kAruNiyadANaruiNo ya / avi kAmagaddabhesu vi na nassae kiM puNa jatIsu ? // [nizIthabhA0 4421] iti, evamanye'pi tApasavanIpakAdayo draSTavyA iti / [sU0 455] paMcahiM ThANehiM acelae pasatthe bhavati, taMjahA- appA paDilehA, lAghavite pasatthe, rUve vesAsite, tave aNunAte, viule iMdiyaniggahe / [TI0] yo'yaM vanIpakaH uktaH sa sAdhuvizeSaH, sAdhuzcAcelo bhavatItyacelatvasya prazaMsAsthAnAnyAha- paMcahItyAdi pratItam, navaraM na vidyante celAni vAsAMsi yasyAsAvacelakaH, sa ca jinakalpikavizeSastadabhAvAdeva, tathA jinakalpikavizeSa: sthavirakalpikazcAlpA-'lpamUlya-sapramANa-jIrNa-malinavasanatvAditi, prazasta: prazaMsitaH, tIrthakarAdibhiriti gamyate, alpA pratyupekSA'celakasya syAditi gamyam, pratyupekSaNIyatathAvidhopadherabhAvAd, evaM ca na svAdhyAyAdiparimantha iti, tathA lagho vo
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 488 lAghavam, tadeva lAghavikaM dravyataH, bhAvato'pi rAgaviSayAbhAvAt, prazastam anindyaM syAt, tathA rUpaM nepathyaM vaizvAsikaM vizvAsaprayojanamalipsutAsUcakatvAt syAditi, tathA tapa: upakaraNasaMlInatArUpamanujJAtaM jinAnumataM syAt, tathA vipulo mahAnindriyanigrahaH syAd, upakaraNaM vinA sprshnprtikuulshiit-vaataa-''tpaadishnaaditi| [sU0 456] paMca ukkalA pannattA, taMjahA- daMDukkale, rajjukkale, teNukkale desukkale, savvukkale / [TI0] indriyanigrahazca sattvenotkaTaireva kartuM zakya ityutkaTabhedAnAha- paMcetyAdi sugamam, navaram ukkala tti utkaTA utkalA vA, tatra daNDaH AjJA aparAdhidaNDanaM vA sainyaM vA utkaTaH prakRSTo yasya tena votkaTo ya: sa daNDotkaTaH, daNDena votkalati vRddhiM yAti ya sa daNDotkala:, ityevaM sarvatra, navaraM rAjyaM prabhutA, stenA: caurA:, dezo maNDalam, sarvam etatsamudaya iti / [sU0 457] paMca samitIto pannattAo, taMjahA- iriyAsamitI, bhAsAsamitI, jAva pAriTThAvaNiyAsamitI / [TI0] asaMyato daNDAdibhirutkaTo bhavati, saMyatastu samitibhiriti samitI: prAhapaMcetyAdi sugamam, navaraM sam ekIbhAveneti: pravRtti: samiti: zobhanaikAgrapariNAmasya ceSTetyarthaH, IraNamIryA gamanamityarthaH, tatra samitirIryAsamiti:, uktaM ca- IryAsamitirnAma ratha-zakaTa-yAna-vAhanAkrAnteSu mArgeSu sUryarazmipratApiteSu prAsukavivikteSu yugamAtradRSTinA bhUtvA gamanAgamanaM kattaya'm [Ava0 hAri0 iti / tathA bhASaNaM bhASA, tasyAM samitirbhASAsamiti:, tathA eSaNameSaNA gaveSaNa-grahaNa-grAsaiSaNAbhedA zaGkAdilakSaNA vA tasyAM samitireSaNAsamitiH, uktaM ca- eSaNAsamiti ma gocaragatena muninA samyagupayuktena navakoTIparizuddhaM grAhyam [ ] iti, tathA AdAnabhANDamAtranikSepaNAsamiti: bhANDamAtre AdAnanikSepaviSayA sundaraceSTetyarthaH, iha cApratyupekSitApramArjitAdyA: sapta bhaGgAH pUrvoktA bhavantIti, tathA uccAra-prazravaNa-khela-siMghAna-jallAnAM pAriSThApanikA tyAgastatra samitiryA sA tatheti, tatroccAraH purISam, prazravaNaM mUtram, khela: zleSmA, jallo mala:, siMghAno nAsikodbhava: zleSmA, atrApi ta eva sapta bhaGgA iti /
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamamadhyayanaM paJcasthAnakam / tRtIya uddezakaH / 489 [sU0 458] paMcavidhA saMsArasamAvanagA jIvA pannattA, taMjahA- egiditA jAva paMceMditA 1 / egiMdiyA paMcagaiyA paMcAgatitA pannattA, taMjahA- egidie egiditesu uvavajamANe egiditehiMto vA jAva paMceMdiehiMto vA uvavajjejjA, se ceva NaM se egidite egiditattaM vippajahamANe egiditattAte vA jAva paMceMditattAte vA gacchejjA 2 / beiMdiyA paMcagatitA paMcAgaiyA evaM ceva 3 // evaM jAva paMceMdiyA / paMceMdiyA paMcagatitA paMcAgatitA pannattA, taMjahA- paMceMdiyA jAva gacchejjA 4-5-6 / paMcavidhA savvajIvA pannattA, taMjahA- kodhakasAyI jAva lobhakasAyI akasAyI 7 / ahavA paMcavidhA savvajIvA pannattA, taMjahA- neraiyA jAva devA, siddhA 8 // [TI0] samitiprarUpaNaM ca jIvarakSArthamiti jIvasvarUpapratipAdanAya sUtrASTakamAhapaMcevihetyAdi sphuTArtham, navaraM saMsArasamApannA bhavavartina: / viprajahat prityjn| sarvajIvA: saMsAri-siddhA: / akaSAyiNa: upazAntamohAdayaH / / [sU0 459] aha bhaMte ! kala-masUra-tila-mugga-mAsa-NipphAva-kulatthaAlisaMdaga-satINa-palimaMthagANaM etesi NaM dhannANaM koTThAuttANaM jadhA sAlINaM jAva kevatitaM kAlaM joNI saMciTThati ? goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM paMca saMvaccharAI, teNa paraM joNI pamilAyati jAva teNa paraM joNIvocchede paNNatte / -- [TI0] jIvAdhikArAdvanaspatijIvAnAzritya paJcasthAnakamAha- ahetyAdi, tristhAnakavad vyAkhyeyam, navaraM kalA vaTTacaNagA, masUrA caNaiyAo, tila-mugga-mAsA pratItA:, nipphAvA vallA:, kulatthA cavalagasarisA cippiDayA bhavanti, AlisaMdayA cavalayA, satINA tuvarI, palimaMthA kAlacaNagA iti /
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 490 [sU0 460] paMca saMvaccharA pannattA, taMjahA- NakkhattasaMvacchare, jugasaMvacchare, pamANasaMvacchare, lakkhaNasaMvacchare, saNiMcarasaMvacchare / jugasaMvacchare paMcavihe pannatte, taMjahA- caMde, caMde, abhivahite, caMde, abhivaDDite ceva / pamANasaMvacchare paMcavidhe pannatte, taMjahA- nakkhatte, caMde, uU, Adicce, abhivaDDite / lakkhaNasaMvacchare paMcavihe pannatte, taMjahAsamagaM nakkhattA jogaM joyaMti samagaM uda pariNamaMti / NaccuNha NAtisIto bahUdato hoti nakkhatte // 37 // sasi sagalapuNNamAsI jotetI visamacAriNakkhatte / kaDuto bahUdato vA tamAhu saMvaccharaM caMdaM // 38 // visamaM pavAliNo pariNamaMti aNudUsu deti pupphaphalaM / vAsaM Na samma vAsati tamAhu saMvaccharaM kammaM // 39 // puDhavidagANaM tu rasaM pupphaphalANaM tu deti Adicco / appeNa vi vAseNaM sammaM nipphajjae sAsaM // 40 // AdiccateyatavitA khaNa-lava-divasA uU pariNamaMti / pUreti ya thalatAI tamAhu abhivahitaM jANe // 41 // [TI0] anantaraM saMvatsarapramANena yonivyatikrama ukta:, adhunA sa eva saMvatsarazcintyate iti, paMca saMvaccharetyAdisUtracatuSTayam, tatra nakkhattasaMvacchare tti, iha candrasya nakSatramaNDalabhogakAlo nakSatramAsa:, sa ca saptaviMzati: dinAni ekaviMzatiH saptaSaSTibhAgA divasasyeti 27 21 / evaMvidhadvAdazamAso nakSatrasaMvatsara: 1, sa cAyam- trINi zatAnyahnAM saptaviMzatyuttarANi ekapaJcAzacca saptaSaSTibhAgA iti 327 7 / paJcasaMvatsarAtmakaM yugaM tadekadezabhUto vakSyamANalakSaNazcandrAdiryugasaMvatsara: 2, pramANaM parimANaM divasAdInAM tenopalakSito vakSyamANa eva nakSatrasaMvatsarAdiH pramANasaMvatsaraH 3, sa eva lakSaNAnAM vakSyamANasvarUpANAM pradhAnatayA lakSaNasaMvatsara: 4, yAvatA kAlena
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 491 paJcamamadhyayanaM paJcasthAnakam / tRtIya uddezakaH / zanaizcaro nakSatramekamathavA dvAdazApi rAzIna bhuGkte sa zanaizcarasaMvatsara iti, yatazcandraprajJaptisUtram- saniccharasaMvacchare aTThAvIsavihe pannatte abhII savaNe jAva uttarAsADhA, jaM vA sanicchare mahaggahe tIsAe saMvaccharehiM savvaM nakkhattamaMDalaM samANei [candra0 10 / 20 / 58] tti / yugasaMvatsaraH paJcavidhaH, tadyathA- caMde tti ekonatriMzaddinAni dvAtriMzacca dviSaSTibhAgA divasasyetyevaMpramANa: 29 13 , kRSNapratipadArabdha: paurNamAsIniSThitazcandramAsaH, tena mAsena dvAdazamAsaparimANazcandrasaMvatsara:,tasya ca pramANamidam- trINi zatAnyahnAM catuHpaJcAzaduttarANi dvAdaza ca dviSaSTibhAgA: 354 62, evaM dvitIya-caturthAvapi candrasaMvatsarau, abhivaDDie tti ekatriMzaddinAni ekaviMzatyuttarazataM caturviMzatyuttarazatabhAgAnAmabhivarddhitamAsa: 31121, evaMvidhena mAsena dvAdazamAsapramANo'bhivarddhitasaMvatsaraH, sa ca pramANena trINi zatAnyahrAM tryazItyadhikAni catuzcatvAriMzacca dviSaSTibhAgA: 38333 / ityevaM paJcamo'pi, ebhizcAndrAdibhiH paJcabhiH saMvatsarairekaM yugaM bhavati, teSAM ca paJcAnAM saMvatsarANAM madhye abhivarddhitAkhye saMvatsare adhikamAsaka: patatIti / __ pramANasaMvatsaraH paJcavidhaH, tatra nakSatra iti nakSatrasaMvatsaraH, sa ca uktalakSaNa:, kevalaM tatra nakSatramaNDalasya candrabhogamAtra vivakSitamiha tu dina-dinabhAgAdipramANamiti, tathA candrAbhivarddhitAvapyuktalakSaNAveva kintu tatra yugAvayavatAmAtramiha tu pramANamiti vizeSa:, uU iti RtusaMvatsaraH, triMzadahorAtrapramANairdvAdazabhiH RtumAsai: sAvanamAsakarma-mAsaparyAyairniSpanna: SaSTyadhikAhorAtrazatatrayamAna iti 360, Aicce tti AdityasaMvatsaraH, sa ca triMzaddinAnyarddhaM ceti, evaMvidhamAsadvAdazakaniSpanna: SaTSaSTyadhikAhorAtrazatatrayamAna iti 366 / ayamevAnantarokto nakSatrAdisaMvatsaro lakSaNapradhAnatayA lakSaNasaMvatsara iti / tatra nakSatramAha- samagaM gAhA, samakaM samatayA nakSatrANi kRttikAdIni yogaM kArttikapaurNamAsyAditithyA saha sambandhaM yojayanti kurvanti, idamuktaM bhavati- yAni nakSatrANi yAsu tithiSUtsargato bhavanti, yathA kArtikyAM kRttikA:, tAni tAsveva yatra bhavanti, yathoktam
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 492 jeTho vaccai mUleNa sAvaNo dhaNivAhiM / addAsu ya maggasiro sesA nakkhattanAmiyA mAsA // [ ] iti tathA yatra samatayaiva Rtava: pariNamanti, na viSamatayA, kArttikyA anantaraM hemantartuH pauSyA anantaraM zizirarddharityevamavatarantIti bhAvaH, yazca na naiva atIva uSNaM dharmo yatra so'tyuSNaH, na naivA'tizIta: atihima:, bahUdakaM yatra sa bahUdakaH, sa ca bhavati lakSaNato nakSatra iti, nakSatracAralakSaNalakSitatvAnnakSatrasaMvatsara iti, asyAM ca gAthAyAM paJcamASTamAvaMzakau paJcakalAvitIyaM vicitreti chaMdovidbhipadizyate, pabahulA vicittatti gAthAlakSaNAt patti paMcakalo gaNa iti / sasi gAhA sasi tti vibhaktilopAt zazinA candreNa sakalapaurNamAsI samastarAkAM yaH saMvatsara iti gamyate athavA yatra zazI sakalAM paurNamAsI yojayati AtmanA sambandhayati / tathA viSamacArINi yathAsvatithiSvavartIni nakSatrANi yatra sa viSamacArinakSatraH, tathA kaTuko'tizItoSNasadbhAvAt bahUdakazca, dIrghatvaM prAkRtatvAt, tamevaMvidhamAhurlakSaNato bruvate tadvidaH saMvatsaraM candraM candracAralakSaNalakSitatvAditi / visamaM gAhA, viSamaM vaiSamyeNa pravAlaM pallavAGkuraH, tadvidyate yeSAM te pravAlino vRkSA iti gamyate, pariNamanti pravAlavattAlakSaNayA avasthayA jAyante, athavA pravAlino vRkSA: pariNamanti aGkurodredAdyavasthA yAnti, tathA anRtuSu asvakAlaM dadati prayacchanti puSpaphalam, yathA caitrAdiSu kusumAdidAyino'pi svarUpeNa cUtA: mAghAdiSu puSpAdi yacchantIti, tathA varSaM vRSTiM megho na samyag varSati yatreti gamyate, tamAhurlakSaNata: saMvatsaraM kArmaNam, yasya RtusaMvatsara: sAvanasaMvatsarazceti paryAyau / puDhavi gAhA, yatra tviti gamyate, tathA ca yatra tu saMvatsare pRthivyudakayo rasaM mAdhurya-snigdhatAlakSaNaM puSpaphalAnAM ca dadAtyAditya: tathAsvabhAvatvAt, tathAvidhodakAbhAve'pIti bhAvaH, ata evAlpenApi varSeNa samyaka yathAbhimataM niSpadyate sasyaM zAlyAdidhAnyaM sa lakSaNata AdityasaMvatsara ucyata iti zeSa iti / Aicca gAhA, AdityatejasA taptA: pRthivyAditApe'pyupacArAt kSaNAdayastaptA iti mantavyam, tatra kSaNo muhUrta:, lava: ekonapaJcAzaducchvAsapramANaH, divasa: ahorAtra:,
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamamadhyayanaM paJcasthAnakam / tRtIya uddezakaH / 493 RtuH mAsadvayapramANaH, pariNamanti atikrAmanti yatreti gamyate, yazca pUrayati vAyUtkhAtareNubhi: sthalAni bhUmipradezavizeSAn tamAhurAcAryA lakSaNata: saMvatsaramabhivarddhitaM jANe tti tvamapi ziSya ! taM tathaiva jAnIhIti / saMvatsaravyAkhyAnamidaM tattvArthaTIkAdyanusAreNa prAyo likhitmiti| [sU0 461] paMcavidhe jIvassa NijjANamagge pannatte, taMjahA-pAtehiM, UrUhiM, ureNaM, sireNaM, savvaMgehiM / pAehiM NijjAyamANe nirayaMgAmI bhavati, UrUhiM NijAyamANe tiriyagAmI bhavati, ureNaM nijAyamANe maNuyagAmI bhavati, sireNaM NijAyamANe devagAmI bhavati, savvaMgehiM nijAyamANe siddhigatipajjavasANe paNNatte / [TI0] anantaraM saMvatsara uktaH, sa ca kAla:, kAlAtyaye ca zarIriNAM zarIrAnnirgamo bhavatItyatastanmArga nirUpayannAha- paMcavihetyAdi vyaktam, kintu niryANaM maraNakAle zarIriNa: zarIrAnnirgamaH, tasya mArgo niryANamArgaH pAdAdikaH, tatra pAehiM ti pAdAbhyAM mArgabhUtAbhyAM karaNatA''pannAbhyAM jIva: zarIrAnniryAtIti zeSa:, evam uurubhyaamityaadaavpi| ___ atha krameNAsya niryANamArgasya phalamAha-pAdAbhyAM zarIrAnniryAn jIvo nirayaMgAmi tti prAkRtatvAdanusvAra iti, nirayagAmI bhavati, evamanyatrApi, navaraM sarvANi ca tAnyaGgAni ca sarvAGgAni tairniryAn, siddhigati: paryavasAnaM saMsaraNaparyanto yasya sa siddhigatiparyavasAna: prajJapta iti / [sU0 462] paMcavidhe chedaNe pannatte, taMjahA- uppAchedaNe, viyaccheyaNe, baMdhaNaccheyaNe, paesacchedaNe, dodhAracchedaNe / paMcavidhe ANaMtarite pannatte, taMjahA- uppAyaNaMtarite, viyANaMtarite, patesANaMtarite, samayANaMtarite, sAmaNNANaMtarite / [TI0] niryANaM cAyuSkacchedane bhavatIti chedanaM prarUpayannAha-paMcavihetyAdi kaNThyam, kevalam uppa tti utpAdo devatvAdiparyAyAntarasya, tena chedo jIvAdidravyasya vibhAga utpAdacchedanam, tathA viya tti vyayo vigamo mAnuSatvAdiparyAyasya, tena chedanaM jIvAdereveti vyayacchedanam, tathA bandhanasya jIvApekSayA karmaNa: skandhApekSayA tu
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 494 sambandhasya chedanaM vinazanaM bandhanacchedanamiti, tathA tasyaiva pradezato nirvibhAgAvayavato buddhyA chedanaM vibhajanaM pradezacchedanam, tathA jIvAdereva dravyasya dvidhA karaNaM dvidhAkAra:, sa eva chedanaM dvidhAkAracchedanam, upalakSaNaM caitat tridhAkArAdInAm, anena ca dezata: chedanamuktam, athavotpAdasya utpatteH chedanaM viraho yathA narakagatau dvAdaza muhUrtA:, vyayacchedanam udvarttanAviraha:, so'pyevam, bandhanaviraho yathopazAntamohasya saptavidhakarmabandhanApekSayA, pradezacchedanaM pradezaviraho yathA visaMyojitAnAmanantAnubandhyAdikarmapradezAnAm, tathA dve dhAre yasya tad dvidhAraM tacca tacchedanaM ca dvidhAracchedanamupalakSaNatvAdasyaikadhArAdyapi dRzyam, tacca kSura-khaDga-cakrAdi, etacca chedanazabdasAmAnyAdihopAttamiti, pradezacchedanasthAne kvacit paMthaccheyaNe tti paThyate, tatra pathicchedanaM mArgacchedanaM mArgAtikramaNamityarthaH / chedanasya ca viparyaya Anantaryamiti tadAha- paMcavihetyAdi, AnantaryaM sAtatyamacchedanamaviraha ityarthaH, tatrotpAdasya yathA nirayagatau jIvAnAmutkarSata: asaGkhyeyA: samayA:, evaM vyayasyApi, pradezAnAM samayAnAM ca tat pratItameva, avivakSitotpAda-vyayAdivizeSaNamAnantaryamAnaM sAmAnyAnantaryam, zrAmaNyasya vA AkarSaviraheNAnantaryaM zrAmaNyAnantaryamiti bahujIvApekSayA vA zrAmaNyapratipattyAnantaryam, taccASTau samayA iti / [sU0 463] paMcavidhe aNaMtate pannatte, taMjahA- NAmANaMtate, ThavaNANaMtate, davvANaMtate, gaNaNANaMtate, padesANaMtate 1 / ahavA paMcavihe aNaMtate pannatte, taMjahA- egatoNaMtate, duhatoNaMtate, desavitthArANaMtate, savvavitthArANaMtate, sAsayANaMtate 2 // [TI0] anantarasUtre samayapradezAnAmAnantaryamuktam, te cAnantA ityanantakameva prarUpayannAha- paMcavihetyAdi sUtradvayaM pratItArtham, navaraM nAmnA anantakaM nAmAnantakam anantakamiti yasya nAma, yathA samayabhASayA vastramiti, sthApanaiva sthApanayA vA anantakaM sthApanAnantakam anantakamiti kalpanayA'kSAdinyAsaH, jJazarIrAdivyatiriktaM dravyANAmaNvAdInAM gaNanIyAnAmanantakaM dravyAnantakam, gaNanA saGkhyAnam,
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamamadhyayanaM paJcasthAnakam / tRtIya uddezakaH / tallakSaNamanantakamavivakSitANvAdisaGkhyeyaviSayasaGkhyAvizeSo gaNanAnantakam, pradezAnAM saGkhyeyAnAmanantakaM pradezAnantakamiti / athaveti ekata: ekenAMzenAyAmalakSaNenA'nantakamekato'nantakam ekazreNIkaM kSetram, dvidhA AyAma-vistArAbhyAmanantakaM dvidhAnantakaM pratarakSetram, kSetrasya yo rucakApekSayA pUrvAdyanyataradiglakSaNo dezastasya vistAro viSkambhastasya pradezApekSayA anantakaM dezavistArAnantakam, sarvAkAzasya tu caturtham, zAzvataM ca tadanantakaM ca zAzvatAnantakam anAdyaparyavasitaM yajjIvAdidravyamanantasamayasthitikatvAditi / 495 [sU0 464] paMcavihe NANe pannatte, taMjahA- AbhiNibohiyaNANe suyanANe ohiNANe, maNapajjavaNANe, kevalaNANe / paMcavihe NANAvaraNije kamme pannatte, taMjahA - AbhiNibohiyaNANAvaraNije jAva kevalanANAvaraNijje / [TI0] evaMbhUtArthaparicchedo jJAnAdbhavatIti jJAnasvarUpanirUpaNAyAha -- paMcavihetyAdi, paJceti paJcasaGkhyA vidhA : bhedA yasya tat paJcavidham, jJAtirjJAnamiti bhAvasAdhanaH, saMvidityarthaH, jJAyate vA'nenAsmAdveti jJAnaM tadAvaraNasya kSayaH kSayopazamo vA, jJAyate vA'sminniti jJAnam AtmA tadAvaraNakSaya-kSayopazamapariNAmayuktaH, jAnAtIti vA jJAnaM tadeva, svaviSayagrahaNarUpatvAditi, prajJaptaM prarUpitamarthatastIrthakaraiH sUtrato gaNadharaiH, uktaM ca- atthaM bhAsai arUhA [Ava0ni092] iti / tadyathA-- arthAbhimukho'viparyayarUpatvAnniyato'saMzayarUpatvAd bodha: saMvedanamabhinibodhaH, sa eva svArthikapratyayopAdAnAdAbhinibodhikam, abhinibodhe vA bhavaM tena vA nirvRttaM tanmayaM tatprayojanaM vetyAbhinibodhikam, avagrahAdirUpaM matijJAnameva, tasya svasaMviditarUpatvAt, bhedopacArAdityarthaH, Abhinibodhikam ca tajjJAnaM cetyAbhinibodhikajJAnamiti / tathA zrUyata iti zrutaM zabda eva, bhAvazrutakAraNatvAt kAraNe kAryopacArAditi bhAvArtha:, zrUyate vA anenAsmAdasmin veti zrutam, tadAvaraNakarmmakSayopazama ityarthaH, Atmaiva vA zrutopayogapariNAmAnanyatvAcchRNotIti zrutam, zrutaM ca tajjJAnaM ca zrutajJAnam / tathA avadhIyate'nenAsmAdasmin vetyavadhiH, avadhIyata ityadho'dho vistRtaM
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 496 paricchidyate maryAdayA vetyarthaH, sa cAvadhijJAnAvaraNakSayopazama eva, tadupayogahetutvAditi, avadhizcAsau jJAnaM cetyavadhijJAnam / tathA pari: sarvatobhAve, avanam avaH, ayanam vA aya:, Ayo vA gamanaM vedanamiti paryAyAH, pari avaH ayaH Ayo vA paryavaH paryayaH paryAyo vA, manasi manaso vA paryavaH paryayaH paryAyo vA mana:paryavo mana:paryayo manaH paryAyo vA, sarvatastatpariccheda ityarthaH, sa eva jJAnaM manaH paryavajJAnaM mana:paryayajJAnaM manaH paryAyajJAnaM vA / kevalam asahAyaM matyAdijJAnanirapekSatvAt zuddhaM vA AvaraNamalakalaGkarahitatvAt sakalaM vA tatprathamatayaivAzeSatadAvaraNAbhAvataH sampUrNotpatteH asAdhAraNaM vA ananyasadRzatvAt anantaM vA jJeyAnantatvAt yathAvasthitAzeSabhUtabhavadbhAvibhAvasvabhAvAvabhAsIti bhAvanA, tacca tat jJAnaM ceti kevalajJAnam, uktaM ca- kevalamegaM suddhaM sagalamasAhAraNaM anaMtaM ca / pAyaM ca nANasaddo nANasamANAhigaraNo'yaM // [vizeSAva0 84] / prAya iti mana:paryAyajJAne tatpuruSasyApi darzitatvAt / iha ca svAmi-kAla-kAraNaviSaya-parokSatvasAdharmyAt tadbhAve ca zeSajJAnasadbhAvAdAdAveva matijJAna - zrutajJAnayorupanyAsa iti, tathAhi-- ya eva matijJAnasya svAmI sa eva zrutajJAnasya, jatthamati tattha suyanANaM [nandIsU0 15] iti vacanAt tathA yAvAn matijJAnasya sthitikAla - stAvAnevetarasya, pravAhApekSayA atItAdiH sarva eva, apratipatitaikajIvApekSayA tu SaTSaSTisAgaropamANyadhikAnIti, tathA yathA matijJAnaM kSayopazamahetukaM tathA zrutajJAnamapi, yathA ca matijJAnamoghataH sarvadravyAdiviSayamevaM zrutajJAnamapi, yathA ca matijJAnaM parokSaM evaM zrutajJAnamapi, tathA matijJAnazrutajJAnabhAve cAvadhyAdibhAvAditi, matipUrvakatvAt zrutasya viziSTamatyaMzarUpatvAdvA zrutasyAdau materupanyAsa iti, uktaM ca maivvaM jeNa suyaM teNAIe maI visiTTho vA / maibheo ceva suyaM to maisamaNaMtaraM bhaNiyaM // [vizeSAva0 86 ] ti / tathA kAla-viparyaya-svAmi-lAbhasAdharmyAd matijJAnazrutajJAnAnantaramavadhijJAnasyopanyAsa:, tathAhi-- yAvAneva matijJAna - zrutajJAnayoH sthitikAlaH pravAhApekSA
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamamadhyayanaM paJcasthAnakam / tRtIya uddezakaH / / 497 apratipatitaikasattvAdhArApekSayA ca tAvAnevAvadhijJAnasyApi, tathA yathaiva matijJAnazrutajJAnayorviparyayajJAne bhavata: evamidamapi mithyAdRSTervibhaGgajJAnaM bhavatIti, tathA ya eva tayoH svAmI sa evAsyApi bhavatIti, tathA vibhaGgajJAninastridazAdeH samyagdarzanAvAptau yugapadeva jJAnatrayalAbhasambhava iti / ___ tathA chadmastha-viSaya-bhAvA-'dhyakSatvasAdhAdavadhijJAnAnantaraM mana:paryavajJAnasyopanyAsaH, tathAhi- yathA'vadhijJAnaM chadmasthasya bhavati evaM mana:paryAyajJAnamapi, tathA yathA'vadhijJAnaM rUpidravyaviSayamevametadapi, tathA yathA'vadhijJAnaM kSAyopazamike bhAve tathedamapi, tathA yathA'vadhijJAnaM pratyakSaM tathedamapIti / tathA mana:paryAyajJAnAnantaraM kevalajJAnopanyAsa: tasya sakalajJAnottamatvAt, tathA apramattayatisvAmisAdharmyAt, tathAhi- yathA mana:paryAyajJAnamuttamayatereva bhavati evamidamapi, tathA avasAnalAbhAt, yo hi sarvajJAnAni samAsAdayati sa khalvanta evedamApnotIti, tathA viparyayAbhAvasAdharmyAt, tathAhi- yathA mana:paryAyajJAnaM saviparyayaM na bhavatyevaM kevalamapIti / uktasvarUpasya jJAnasya yadAvArakaM karma tatsvarUpAbhidhAnAya sUtraM paMcetyAdi sugamam / [sU0 465] paMcavidhe sajjhAe pannatte, taMjahA-vAyaNA, pucchaNA, pariyaTTaNA, aNuppehA, dhammakahA / ___ [TI0] uktaM jJAnAvaraNamiti tatkSapaNopAyavizeSasya svAdhyAyasya bhedAnAhapaMcavihetyAdi sugamam, navaraM zobhanam A maryAdayA adhyayanaM zrutasyAdhikamanusaraNaM svAdhyAyaH, tatra vakti ziSyastaM prati guroH prayojakabhAvo vAcanA pAThanamityarthaH, gRhItavAcanenApi saMzayAdyutpattau puna: praSTavyamiti pUrvAdhItasya sUtrAdeH zaGkitAdau prazna: pracchaneti, pracchanAvizodhitasya sUtrasya mA bhUdvismaraNamiti parivartanA, sUtrasya guNanamityarthaH, sUtravadarthe'pi sambhavati vismaraNamata: so'pi paribhAvanIya ityanuprekSaNamanuprekSA, cintaniketyarthaH, evamabhyastazrutena dharmakathA vidheyeti dharmasya zrutarUpasya kathA vyAkhyA dharmakatheti /
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 498 [sU0 466] paMcavidhe paccakkhANe pannatte, taMjahA-saddahaNasuddhe, viNayasuddhe, aNubhAsaNAsuddhe, aNupAlaNAsuddhe, bhAvasuddhe / paMcavidhe paDikkamaNe pannatte, taMjahA-AsavadArapaDikkamaNe, micchattapaDikkamaNe, kasAyapaDikkamaNe, jogapaDikkamaNe, bhAvapaDikkamaNe / [TI0] dharmakathAmanthanirmathitamithyAbhAvAzca bhavyA: zuddhaM pratyAkhyAnaM prapadyanta iti tadAha- paMcavihetyAdi, prati pratiSedhata AkhyAnaM maryAdayA kathanaM [pratijJAnaM] pratyAkhyAnam, tatra zraddhAnena tathetipratyayalakSaNena zuddhaM niravadyaM zraddhAnazuddham, zraddhAnAbhAve hi tadazuddhaM bhavati, evaM sarvatra, iha niyuktigAthA paccakkhANaM savvaNNudesiyaM jaM jahiM jayA kAle / taM jo saddahai naro taM jANasu saddahaNasuddhaM // [Ava0 bhA0 246] vinayazuddhaM yathAkiikammassa visohiM pauMjae jo ahINamairittaM / maNavayaNakAyagutto taM jANasu viNayao suddhaM // [Ava0 bhA0 248] anubhASaNAzuddhaM yathAaNubhAsai guruvayaNaM akkharapayavaMjaNehiM parisuddhaM / paMjaliuDo abhimuho taM jANa'NubhAsaNAsuddhaM // [Ava0 bhA0 249] navaraM gururbhaNati- vosirai tti, ziSyastu vosirAmi tti / anupAlanAzuddhaM yathAkaMtAre dubbhikkhe AyaMke vA mahayA mahatItyarthaH samuppaNNe / jaM pAliyaM na bhaggaM taM jANa'NupAlaNAsuddhaM // [Ava0 bhA0 250], bhAvazuddhaM yathArAgeNa va doseNa va pariNAmeNa va ihalokAdyAzaMsAlakSaNena na dUsiyaM jaM tu / taM khalu paccakkhANaM bhAvavizuddhaM muNeyavvaM // [Ava0 bhA0 251] ti / anyadapi SaSThaM jJAnazuddhamiti niryuktAvuktam, yadAhapaccakkhANaM jANai kappe jaM jammi hoi kAyavvaM / mUlaguNauttaraguNe taM jANasu jANaNAsuddhaM // [Ava0 bhA0 247] ti / iha tu paJcasthAnakAnurodhAnnedamuktam, zraddhAnazuddhena vA sagRhItatvAt, jJAnavizeSatvAt zraddhAnasyeti / pratyAkhyAne ca kRte kadAcidaticAra: sambhavati, tatra ca pratikramaNaM karttavyamiti
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamamadhyayanaM paJcasthAnakam / tRtIya uddezakaH / 499 pratikramaNaM nirUpayannAha- paMcavihetyAdi, pratIpaM kramaNaM pratikramaNam, etaduktaM bhavatizubhayogebhyo'zubhayogAn krAntasya zubheSveva gamanamiti, uktaM ca svasthAnAdyat paraM sthAnam pramAdasya vazAgata: / tatraiva kramaNaM bhUya: pratikramaNamucyate // idaM ca viSayabhedAt paJcadheti, tatra AzravadvArANi prANAtipAtAdIni, tebhya: pratikramaNaM nivarttanaM punarakaraNamityarthaH AzravadvArapratikramaNam, asaMyamapratikramaNamiti hRdayam, mithyAtvapratikramaNaM yadAbhogA-'nAbhoga-sahasAkArairmithyAtvagamanaM tannivRtti:, evaM kaSAyapratikramaNam, yogapratikramaNaM tu yat mano-vacana-kAyavyApArANAmazobhanAnAM vyAvarttanamiti, AzravadvArAdipratikramaNamevAvivakSitavizeSaM bhAvapratikramaNamiti, Aha camicchattAi na gacchai na ya gacchAvei naannujaannaai| jaM maNavaikAehiM taM bhaNiyaM bhAvapaDikamaNaM // [ ] ti / [sU0 467] paMcahiM ThANehiM suttaM vAejA, taMjahA-saMgahaTThayAte, uvaggahaTThatAte, NijaraTThayAte, sute vA me pajjavajAte bhavissati, sutassa vA avvocchittiNayaTThayAte / paMcahiM ThANehiM suttaM sikkhejA, taMjahA-NANaTThatAte, daMsaNaTThatAte, carittaTThatAte, vuggahavimotaNaTThayAte, ahatthe vA bhAve jANissAmIti ktttt| [TI0] bhAvapratikramaNaM ca zrutabhAvitamatereva bhavatIti zrutaM vAcanIyaM zikSaNIyaM cetyetaddhetUpadarzanArthaM dve sUtre paMcahItyAdi sugame, navaraM suttaM zrutaM sUtramAtraM vA vAcayet pAThayet, tatra saGgrahaH ziSyANAM zrutopAdAnam, sa evArthaH prayojanam, tasmai saGgrahArthAya, saGgraha evArtho yasya sa saGgrahArthaH, tadbhAvastattA, tayA saGgrahArthatayA, zrutasaGgraho bhavatveSAmiti prayojaneneti bhAvaH, athavaita eva mayA evaM sagRhItA bhavanti ziSyIkRtA bhavantIti saGgrahArthatayA, tatsaGgrahAyeti bhAvaH, evamupagrahArthAyopagrahArthatayA vA, evaM hyete bhakta-pAna-vastrAdyutpAdanasamarthatayopaSTambhitA bhavantviti bhAvaH, nirjarArthAya nirjaraNamevaM me karmaNAM bhavatviti, zrutaM vA grantho me mama vAcayata iti gamyate
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 500 paryavajAtaM jAtavizeSaM sphuTatayA bhaviSyatIti, avyavacchittyA nayanaM zrutasya kAlAntaraprApaNam avyavacchittinayaH, sa evArthastasmai iti / jJAnaM tattvAnAM paricchedo darzanaM teSAmeva zraddhAnaM cAritraM sadanuSThAnaM vyudgraho mithyAbhinivezastasya tasmAdvA pareSAM vimocanaM vyudgrahavimocanaM tadarthAya tadarthatayA vA, ahatthe tti yathAsthAn yathAvasthitAn yathArthAn vA yathAprayojanAn bhAvAn jIvAdIn yathArthAn vA yathAdravyAn bhAvAn paryAyAn jJAsyAmIti kRtvA iti heto: zikSata iti / [sU0 468] sohammIsANesu NaM kappesu vimANA paMcavaNNA pannattA, taMjahA-kiNhA jAva sukkilA 1 / sohammIsANesu NaM kappesu vimANA paMca joyaNasayAI urdauccatteNaM pnnttaar| baMbhaloga-laMtatesu NaM kappesu devANaM bhavadhAraNijasarIragA ukkoseNaM paMca rayaNIo uDuMuccatteNaM pannattA 3 // neraiyA NaM paMcavanne paMcarase poggale baMdhesu vA baMdhaMti vA baMdhissaMti vA, taMjahA-kiNhe jAva sukkile, titte jAva madhure / evaM jAva vemANitA 1-24 / [sU0 469] jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa dAhiNeNaM gaMgaM mahAnadiM paMca mahAnadIo samappeMti, taMjahA-jauNA, saraU, AdI, kosI, mahI 1 / ___ jaMbUmaMdarassa dAhiNeNaM siMdhuM mahANadiM paMca mahAnadIo samappeMti, taMjahAsatad, vitatthA, vibhAsA, erAvatI, caMdabhAgA / jaMbUmaMdarassa uttareNaM rattaM mahAnaiM paMca mahAnadIo samappeMti, taMjahAkiNhA, mahAkiNhA, nIlA, mahAnIlA, mahAtIrA 3 / jaMbUmaMdarassa uttareNaM rattAvatiM mahAnadiM paMca mahAnaIo samappeMti, taMjahAiMdA, iMdaseNA, suseNA, vAriseNA, mahAbhogA 4 / / [TI0] yathAvasthitAzca bhAvA Urdhvaloke saudharmAdaya iti tadviSayaM sUtratrayam, tathA'dholokAdau loke nArakAdayazcaturviMzatiriti tadgatAM caturviMzatisUtrI tathA tiryagloke jambUdvIpAdaya iti tadgatavastuviSayaM ca sUtracatuSTayamAha / sarvANyetAni sugamAni, navaraM
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamamadhyayanaM paJcasthAnakam / tRtIya uddezakaH / baMdhiMsu tti zarIrAditayeti / dakSiNeneti bharate samappeMti tti samApnuvanti, uttareNeti airavata iti / 501 [sU0 470] paMca titthagarA kumAravAsamajjhAvasittA muMDe jAva pavvatitA, taMjahA- vAsupujje, mallI, ariTThanemI, pAse, vIre / [sU0 471] camaracaMcAte NaM rAjadhANIte paMca sabhAto pannattAo, taMjahAsabhA sudhammA, uvavAtasabhA, abhiseyasabhA, alaMkAritasabhA, vvsaatsbhaa1| egamege NaM iMdaTThANe paMca sabhAo pannattAo, taMjahA - sabhA suhammA jAva vavasAtasabhA 2 / [sU0 472] paMca NakkhattA paMcatArA pannattA, taMjahA dhaNiTThA, rohiNI, puNavvasU, hattho, visAhA / [sU0 473] jIvA NaM paMcaTThANaNivvattite poggale pAvakammattAte ciNiMsu vA ciNaMti vA ciNissaMti vA, taMjahA - egiMditanivvattite jAva paMceMditanivvattite, evaM ciNa uvaciNa baMdha udIra veda tadha NijjarA ceva // [sU0 474] paMcapatesitA khaMdhA aNaMtA paNNattA / paMcapatesogADhA poggalA aNaMtA paNNattA jAva paMcaguNalukkhA poggalA aNaMtA paNNattA / // paMcaTThANaM samattaM // [TI0] pUrvatarasUtre bharatavaktavyatokteti tatprastAvAttadutpannatIrthakarasUtraM sugamam, navaraM kumArANAmarAjabhAvena vAsaH kumAravAsa:, tam ajjhAvasitta tti adhyuSyeti / tathA bharatAdikSetraprastAvAt kSetrabhUtacamaracaJcAdivaktavyatAbhidhAyi sUtradvayam / camaracaJcA ratnaprabhApRthivyAM camarasyAsurakumArarAjasyeti / sudharmmA sabhA yasyAM zayyA, upapAtasabhA yasyAmutpadyate, abhiSekasabhA yasyAM rAjyAbhiSekeNAbhiSicyate, alaGkArikA yasyAmalaGkriyate, vyavasAyasabhA yatra pustakavAcanato vyavasAyaM tattvanizcayaM karoti,
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 502 etAzca yathAkramamuttarapUrvasyAM draSTavyA iti / devanivAsAdhikArAnnakSatrasUtram / nakSatrAdidevarUpatA ca sattvAnAM karmmapudgalacayAderiti cayAdisUtraSaTkam / pudgalAzca vividhapariNAmA iti pudgalasUtrANIti, vyAkhyA ca prAgvadadhyayanasamAptiM yAvat sukarA ceti / // iti paJcasthAnakasya tRtIya uddezakaH // iti zrImattapAgacchAdhirAjabhaTTArakapurandarasUrIzvara zrIvijayasenasUrirAjye zrImattapAgacchazrRMgArahArasUrIzvara zrIvijayadevasUriyauvarAjye paNDita zrIkuzalavardhanagaNiziSyanagarSigaNinA svavAcanaparopakArakRte kRtoddhArarUpayAM zrIsakalavAcakaziromaNimahopAdhyAyazrIvimalaharSagaNibhiH saMzodhitAyAM sukhAvabodhAyAM zrIsthAnAGgadIpikAyAM paJcasthAnakAkhyaM paJcamamamadhyayanaM smaaptm|
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 503 atha SaSThamadhyayanaM SaTsthAnakam / [sU0 475] chahiM ThANehiM saMpanne aNagAre arihati gaNaM dhArettae, taMjahAsaDDhi purisajAte 1, sacce purisajjAte 2, mehAvI purisajAte 3, bahussute purisajjAte 4, sattimaM 5, appAdhikaraNe 6 / [TI0] OM namaH vyAkhyAtaM paJcamamadhyayanamadhunA saGkhyAkramasambaddhameva SaTsthAnakAkhyaM SaSThamArabhyate, asya cAyaM vizeSasambandha:- ihAnantarAdhyayane jIvAdiparyAyaprarUpaNA kRtA ihApi saiva kriyate ityevaMsambandhasyAsya caturanuyogadvArasyedamAdisUtram- chahiM ThANehItyAdi / asya cAyamabhisambandha:, pUrvasUtre 'paJcaguNarUkSAH pudgalA anantA: prajJaptAH' [sU0 474] ityuktam, prajJApakAzcaiteSAmarthato'rhanta: sUtrato gaNadharA:, gaNadharAzca yairguNairyuktasyAnagArasya gaNadharaNArhatvaM bhavati tadyuktA eveti teSAM guNAnAmupadarzanAyedamuktamityevaMsambandhasyAsya vyAkhyA / saMhitAdicarcastu pratIta eva, navaraM SaDbhiH sthAna: guNavizeSaiH sampanno yukto'nagAro bhikSuH arhati yogyo bhavati gaNaM gacchaM dhArayituM maryAdAyAmiti gamyate, pAlayituM vetyarthaH, saDhi tti zraddhAvat, azraddhAvato hi svayamevAmaryAdAvartitayA pareSAM maryAdAsthApanAyAmasamarthatvAd gaNadharaNAnahatvam, evaM sarvatra bhAvanA kAryA, puruSajAtaM puruSaprakAra:, iha ca SaDbhi: sthAnairityuktvApi yaduktaM zrAddhaM puruSajAtamiti taddharma-dharmavatorabhedAda, anyathA zrAddhatvaM satyatvamityAdi vaktavyaM syAditi 1, tathA satyaM sadbhyo jIvebhyo hitatayA pratijJAtazUratayA vA, evaMbhUto hi puruSo gaNapAlaka Adeyazca syAditi 2, tathA medhAvi maryAdayA dhAvatItyevaMzIlamiti niruktivazAt, evaMbhUto hi gaNasya maryAdApravartako bhavati, athavA medhA zrutagrahaNazaktistadvat, evaMbhUto hi zrutamanyato jhagiti gRhItvA ziSyAdhyApane samartho bhavatIti 3, tathA bahu prabhUtaM zrutaM sUtrArtharUpaM yasya tattathA, anyathA hi gaNAnupakArI syAt, uktaM ca sIsANa kuNai kaha so tahAviho haMdi nANamAINaM /
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 504 ahiyAhiyasaMpattiM saMsAruccheyaNiM paramaM ? // [ ] tathA kaha so jayau agIo kaha vA kuNau agIyanissAe / kaha vA kareu gacchaM sabAlavuDDAulaM so u // [ upadezamAlA 408 ] iti 4 / tathA zaktimat zarIra-mantra-tantra - parivArAdisAmarthyayuktam, taddhi vividhAsvApatsu gaNasyAtmanazca nistArakaM bhavatIti 5, tathA appAhigaraNe tti alpam avidyamAnamadhikaraNaM svapakSa- parapakSaviSayo vigraho yasya tattathA, taddhyanuvarttakatayA gaNasyAhAnikArakaM bhavatIti 6 / granthAntare tvevaM gaNinaH svarUpamuktam suttatthe nimmAo [paJcava0 1315] ityAdi / [sU0 476] chahiM ThANehiM niggaMthe niggaMthiM giNhamANe vA avalaMbamANe vA nAikkamai, taMjahA - khittacittaM dittacittaM, jakkhAtiTTha, ummAtapattaM, uvasaggapattaM, sAhikaraNaM / [TI0] anantaraM gaNadharaguNA uktAH, gaNadharakRtamaryAdayA ca varttamAno nirgrantho nAjJAmatikrAmatItyetat sUtradvayenAha - tatra prathamaM paJcasthAnake vyAkhyAtameva tathApi kiJciducyate, gRhNan grIvAdAvavalambayan hasta-vastrAJcalAdau gRhItvA nAtikrAmatyAjJAmiti gamyate, kSiptacittAM zokena, dRptacittAM harSeNa, yakSAviSTAM devatAdhiSThitAm, unmAdaprAptAM vAtAdinA, upasargaprAptAM tiryaGmanuSyAdinA nIyamAnAm, sAdhikaraNAM kalahayantIm / [sU0 477] chahiM ThANehiM niggaMthA niggaMthIo ya sAhammitaM kAlagataM samAyaramANA NAikkamaMti, taMjahA - aMtohiMto vA bAhiM NINemANA 1, bAhiMhiMto vA nibbAhiM NINemANA 2, uvehamANA vA 3, uvAsamANA vA 4, aNunnavemANA vA 5, tusiNIte vA saMpavvayamANA 6 / [ TI0 ] SaDbhiH sthAnaiH vakSyamANairnirgranthAH sAdhavo nirgranthyazca sAdhvyastathAvidhanirgranthAbhAve mizrAH santaH sAdharmikaM samAnadharmmayuktaM sAdhumityarthaH samAyaramANeti samAdriyamANAH sAdharmikaM pratyAdaraM kurvANAH samAcaranto vA utpATanAdivyavahAraviSayIkurvanto nAtikrAmantyAjJAM strIbhiH saha vihAra - svAdhyAyA
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThamadhyayanaM SaTsthAnakam / sasthAnAdi na kAryamityAdirUpAm, puSTAlambanatvAditi / aMtohiMto va tti gRhAdermadhyAd bahirnayanto vAzabdA vikalpArthAH 1, bAhiMhiMto va tti gRhAderbahistAt nirbahiH atyantabahirbahistAttarAM nayantaH 2, upekSamANA iti, upekSA dvividhA - vyApAropekSA avyApAropekSA ca, tatra vyApAropekSayA tamupekSamANAH, tadviSayAyAM chedana - bandhanAdikAyAM samayaprasiddhakriyAyAM vyApriyamANA ityarthaH, avyApAropekSayA ca mRtakasvajanAdibhistaM satkriyamANamupekSamANAH tatrodAsInA ityarthaH 3, tathA uvAsamANa tti pAThAntareNa bhayamANa tti vA rAtrijAgaraNe tadupAsanAM vidadhAnAH, uvasAmemANa tti pAThAntare taM kSudravyantarAdhiSThitaM samayaprasiddhavidhinopazamayanta iti 4, tathA aNunnavemA i tatsvajanAdIMstatpariSThApanAyAnujJApayantaH 5, tusiNIe tti tUSNIMbhAvena saMpravrajantastatpariSThApanArthamAgamAnujJAtatvAt sarvamidamAjJAtikramAya na bhavatIti 6 / [sU0 478 ] chaTThANAiM chaumatthe savvabhAveNaM Na jANati Na pAsati, taMjahA-dhammatthikAyamadhammatthikAyaM, AyAsaM, jIvamasarIrapaDibaddhaM, paramANupoggalaM, sadaM / tANi ceva uppannanANadaMsaNadhare arahA jiNe jAva savvabhAveNaM jANati pAsati dhammatthikAyaM jAva saddaM / [TI0] chAdmasthikazcAyaM vyavahAraH prAya ukta iti chadmasthaprastAvAdidamAha - chahItyAdi / iha chadmastho viziSTAvadhyAdivikalo na tvakevalI, yato yadyapi dharmAdharmAkAzAnyazarIraM jIvaM ca paramAvadhirna jAnAti tathApi paramANu - zabdau jAnAtyeva, rUpitvAt tayo:, rUpiviSayatvAccAvadheriti etacca sUtraM saviparyayaM prAgvyAkhyAtaprAyameveti / [sU0 479] chahiM ThANehiM savvajIvANaM Natthi iDDI ti vA jutI ti vA jAva parakkame ti vA, taMjahA- jIvaM vA ajIvaM karaNayAe 1, ajIvaM vA jIvaM karaNayAe 2, egasamaeNaM vA do bhAsAto bhAsittae 3, sayaM kaDaM vA kammaM vedemi vA mA vA veemi 4, paramANupoggalaM vA chiMdittae vA bhiMdittae vA agaNikAeNa vA samodahittae 5, bahitA vA logaMtA gamaNatAe 6 / 505
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 506 [TI0] chadmasthasya dharmAstikAyAdiSu jJAnazaktirnAstItyuktamadhunA sarvajIvAnAM yeSu yathA zaktirnAsti tAni tathA''ha- chahItyAdi, SaTsu sthAneSu sarvajIvAnAM saMsArimuktarUpANAM nAsti, RddhiH vibhUti:, itIti evaMprakArA yayA jIvAdirajIvAdiH kriyate, vA vikalpe, evaM dyuti: prabhA mAhAtmyamityarthaH, yAvatkaraNAt 'jase i vA bale i vA vIrie i vA purisakkAraparakkame iva' tti, idaM ca vyAkhyAtamanekaza iti na vyAkhyAyate / tadyathA-jIvaM vetyAdi, jIvasyAjIvasya karaNatAyAm, jIvamajIvaM kartumityarthaH 1, ajIvasya vA jIvasya karaNatAyAm 2, egasamayeNa va tti yugapadvA dve bhASe satyAsatyAdike bhASitumiti 3, svayaMkRtaM vA karma vedayAmi vA mA vA vedayAmItyatrecchAvaze vedane'vedane vA nAsti balamiti prakrama:, ayamabhiprAyaHna hIcchAvazata: prANinAM karmaNaH kSapaNA-'kSapaNe sto bAhubalina iva, api tvanAbhoganivarttite te bhavata: anyatra kevalisamudghAtAditi 4, paramANupudgalaM vA chettuM vA khaDgAdinA dvidhAkRtya, bhettuM vA sUcyAdinA viddhvA, chedAdau paramANutvahAne:, agnikAyena vA samavadagdhumiti, sUkSmatvenAdAhyatvAttasyeti 5, bahistAdvA lokAntAdgamanatAyAm 6, alokasyApi lokatA''patteriti / [sU0 480] chajjIvanikAyA pannattA, taMjahA-puDhavikAiyA jAva tasakAiyA / [TI0] jIvamajIvaM kartumityuktamato jIvapadArthasyaiva bahudhA prarUpaNAya chajjIvanikAyetyAdi sUtraprapaJcamAha, sugamazcAyam, navaraM jIvAnAM nikAyA rAzayo jIvanikAyA:, iha ca jIvanikAyAnabhidhAya yat pRthivIkAyikAdizabdainikAyavanta uktA: tatteSAmabhedopadarzanArtham, na hyekAntena samudAyAt samudAyino vyatiricyante, vyatirekeNApratIyamAnatvAditi / [sU0 481] cha tAraggahA pannattA, taMjahA-sukke, buhe, bahassati, aMgArae saNicchare, ketU / [TI0] tArakAkArA grahAstArakagrahAH, loke hi nava grahA: prasiddhAH, tatra ca candrA''ditya-rAhUNAmatArakAkAratvAdanye SaT tathoktA iti, suMke tti zukraH, bahassai tti
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThamadhyayanaM SaTsthAnakam / bRhaspatiH, aMgArako maGgalaH, sanicchare tti zanaizcara iti / [sU0 482] chavvihA saMsArasamAvannagA jIvA pannattA, taMjahA-puDhavikAiyA jAva tasakAiyA / puDhavikAiyA chagaiyA chaAgatiyA pannattA, taMjahA - puDhavikAyie puDhavikAiesa uvavajjamANe puDhavikAiehiMto vA Au0 jAva tasakAiehiMto vA uvavajjejjA, se ceva NaM se puDhavikAie puDhavikAiyattaM vippajahamANe puDhavikAiyattAe vA jAva tasakAiyattAe vA gacchejjA / AukAiyA chagatiyA chaAgatiyA evaM ceva jAva tasakAyiyA / 507 [TI0] saMsArasamApannakajIvasUtre pRthvIkAyikAdayo jIvatayoktAH, pUrvasUtre tu nikAyatveneti vizeSAnna punaruktateti / [sU0 483] chavvihA savvajIvA pannattA, taMjahA - AbhiNibodhiyaNANI jAva kevalaNANI, annANI / ahavA chavvidhA savvajIvA pannattA, taMjahA - egiMdiyA jAva paMciMdiyA, aNidiyA / ahavA chavvihA savvajIvA pannattA, taMjahA - orAliyasarIrI, veuvviyasarIrI, AhAragasarIrI, teagasarIrI, kammagasarIrI, asarIrI / [TI0] jJAnisUtre ajJAninastrividhA mithyAtvopahatajJAnAH / indriyasUtre'nindriyAH aparyAptAH kevalinaH siddhAzceti / zarIrisUtre yadyapyantaragatau kArmaNazarIrisambhavastadvyatiriktasya taijasazarIriNo'sambhavastathApyekatarAvivakSayA bhedo vyAkhyAtavyaH, tathA azarIrI siddha iti / [sU0 484] chavvihA taNavaNassatikAiyA pannattA, taMjahA - aggabIyA, mUlabIyA, porabIyA, khaMdhabIyA, bIyaruhA, saMmucchimA / [TI0] tRNavanaspatikAyikA bAdarA ityarthaH, mUlabIjA utpalakandAdayaH ityAdi vyAkhyAtameva, navaraM sammUrcchimA : dagdhabhUmau bIjAsattve'pi tRNAdaya utpadyante / [sU0 485] cha TThANAraM savvajIvANaM No sulabhAI bhavaMti, taMjahA
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 508 mANussae bhave 1, Arie khete jammaM 2, sukule paccAyAtI 3, kevalipannattassa dhammassa savaNatA 4, sutassa vA saddahaNatA 5, saddahitassa vA pattitassa vA roitassa vA sammaM kAeNaM phAsaNatA 6 / [TI0] yathA adhikRtAdhyayanAvatAraM prarUpitA jIvA:, atha teSAmeva ye paryAyavizeSA durlabhAstAMstathaivAha- chaTThANAI ityAdi, SaT sthAnAni SaT vastUni sarvajIvAnAM no naiva sulabhAni suprApANi bhavanti, kRcchralabhyAnItyarthaH, na punaralabhyAni, keSAJcijjIvAnAM tallAbhopalambhAditi, tadyathA- mAnuSyako manuSyasambandhI bhavo janma, sa no sulabha iti prakrama: [Aha ca nanu punaridamatidurlabhamagAdhasaMsArajaladhivibhraSTam / mAnuSyaM khadyotakataDillatAvilasitapratimam // [ ] iti / ] evamArye kSetre arddhaSaDviMzatijanapadarUpe janma utpatti:, ihApyuktamsatyapi ca mAnuSatve durlabhataramAryabhUmisambhavanam / yasmin dharmAcaraNapravaNatvaM prApnuyAt prANI // [ ] iti / tathA sukule ikSvAkvAdike pratyAyAti: janma no sulabhamiti, atrAbhihitamAryakSetrotpattau satyAmapi satkulaM na sulabhaM syAt / / saccaraNaguNamaNInAM pAtraM prANI bhavati yatra // [ ] iti / tathA kevaliprajJaptasya dharmasya zravaNatA durlabhA, yato'vAcisulabhA suraloyasirI rayaNAyaramehalA mahI sulahA / nivvuisuhajaNiyaruI jiNavayaNasuI jae dulahA // [ ] iti / [zrutasya vA zraddhAnatA durlabhA, uktaM caAhacca savaNaM laddhaM saddhA paramadullahA / / soccA neAuyaM maggaM bahave paribhassai // [uttarA0 3 / 9] tti / ] tathA zraddhitasya vA sAmAnyena, pratItasya vopapattibhirathavA prItikasya svaviSaye utpAditaprIte:, rocitasya vA cikIrSitasya, samyag yathAvat kAyena zarIreNa na manorathamAtreNAviratavat sparzanatA sparzanamiti, yadAha dhammaM pi hu saddahaMtayA dullahayA kAeNa phAsayA /
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThamadhyayanaM SaTsthAnakam / 509 iha kAmaguNesu mucchiyA samayaM goyama ! mA pamAyae // [uttarA0 10 / 20] iti / / manuSyabhavAdInAM ca durlabhatvaM pramAdAdiprasaktaprANinAmeva na sarveSAmiti, yato manuSyabhavamAzrityAbhihitam eyaM puNa evaM khalu annANa-pamAyadosao neyaM / jaM dIhA kAyaThiI bhaNiyA egiMdiyAINaM // esA ya asaidosAsevaNao dhammavajacittANaM / tA dhamme jaiyavvaM sammaM sai vIrapurisehiM // [upa0 pada0 16,18] ti / [sU0 486] cha iMdiyatthA pannattA, taMjahA-sotiMdiyatthe jAva phAsiMdiyatthe, noiMdiyatthe / [sU0 487] chavvidhe saMvare pannatte, taMjahA-sotiMdiyasaMvare jAva phAsiMdiyasaMvare, NoiMdiyasaMvare / ___ chavvihe asaMvare pannatte, taMjahA-sotiMdiyaasaMvare jAva phAsiMdiyaasaMvare, NoiMdiyaasaMvare / [sU0 488] chavvihe sAte pannatte, taMjahA-sotiMdiyasAte jAva noiNdiysaate| chavvihe asAte pannatte, taMjahA-sotiMdiyaasAte jAva noiMdiyaasAte / [sU0 489] chavihe pAyacchitte pannatte, taMjahA-AloyaNArihe, paDikkamaNArihe, tadubhayArihe, vivegArihe, viusaggArihe, tavArihe / [TI0] mAnuSatvAdIni ca sulabhAni durlabhAni ca bhavantIndriyArthAnAM saMvare asaMvare ca sati, tayozca sato: sAtAsAte stastatkSayazca prAyazcittAd bhavatItIndriyArthAnindriyasaMvarAsaMvarau sAtAsAte prAyazcittaM ca prarUpayan sUtraSaTkamAha, sugamaM cedam, navaraM cha iMdiyattha tti manasa AntarakaraNatvena karaNatvAt karaNasya cendriyatvAt tantrAntararUDhyA vA manasa indriyatvAt tadviSayasyendriyArthatvena SaDindriyArthA ityuktam, tatra zrotrendriyAdInAmA viSayA: zabdAdaya:, noiMdiyattha tti audArikAditvArthaparicchedakatvalakSaNadharmadvayopetamindriyaM tasyaudArikAditvadharmalakSaNadezaniSedhAt noindriyaM mana: sAdRzyArthatvAdvA nozabdasyArthaparicchedakatvenendriyANAM sadRzamiti
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 510 tatsahacaramiti vA noindriyaM manastasyArtho viSayo jIvAdi: noindriyArtha iti / zrotrendriyadvAreNa manojJazabdazravaNato yat sAtaM sukhaM tacchoDendriyasAtamevaM zeSANyapi, tathA yadiSTacintanatastannoindriyasAtamiti / __ AlocanAha~ yad gurunivedanayA zuddhyati, pratikramaNArhaM yad mithyAduSkRtena, tadubhayAha~ yadAlocanA-mithyAduSkRtAbhyAm, vivekAha~ yat pariSThApite AdhAkarmAdau zuddhyati, vyutsargArha yat kAyaceSTAnirodhata:, tapo'haM yannirvikRtikAdinA tpseti| [sU0 490] chavvihA maNussA pannattA, taMjahA-jaMbUdIvagA, dhAyaisaMDadIvapurathimaddhagA, dhAyaisaMDadIvapaccatthimaddhagA, pukkharavaradIvaTTha- puratthimaddhagA, pukkharavaradIvaDapaccatthimaddhagA, aMtaradIvagA / ahavA chavvihA maNussA pannattA, taMjahA-samucchimamaNussA 3-kammabhUmagA 1, akammabhUmagA 2, aMtaradIvagA 3 / ganbhavakvaMtiyamaNussA 3-kammabhUmagA 1, akammabhUmagA 2, aMtaradIvagA 3 / [sU0 491] chavvihA iDDImaMtA maNussA pannattA, taMjahA-arahaMtA cakkavaTTI baladevA vAsudevA cAraNA vijjAdharA / chavvihA aNiDDImaMtA maNussA pannattA, taMjahA-hemavatagA herannavatagA harivassagA rammagavassagA kuruvAsiNo aMtaradIvagA / [sU0 492] chavvidhA osappiNI pannattA, taMjahA-susamasusamA jAva dussamadussamA / chavvihA usappiNI pannattA, taMjahA-dussamadussamA jAva susamasusamA / [sU0 493] jaMbuddIve dIve bharaheravatesu vAsesu tItAte ussappiNIte susamasusamAte samAte maNuyA cha dhaNusahassAiM uDamuccatteNaM hotthA, chacca addhapaliovamAiM paramAuM pAlayitthA 1, jaMbUdIve dIve bharaheravatesu vAsesu imIse osappiNIe susamasusamAe samAe evaM ceva 2, jaMbUdIve dIve] bharaheravate[su vAsesu] AgamessAe ussappiNIe susamasusamAe samAe evaM ceva jAva chacca addhapaliovamAiM paramAuM pAlayissaMti 3, jaMbuddIve dIve
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThamadhyayanaM SaTsthAnakam / 511 devakuruuttarakurAsu maNuyA chaddhaNusahassAiM uhuMuccatteNaM pannattA, chacca addhapaliovamAiM paramAuM pAlayaMti 4 / evaM dhAyaisaMDadIvapuratthimaddhe vi cattAri AlAvagA jAva pukkharavaradIvaDDhapaccatthimaddhe cattAri AlAvagA / [sU0 494] chavvihe saMghayaNe pannatte, taMjahA - vayirosabhaNArAyasaMghayaNe usabhaNArAyasaMghayaNe nArAyasaMghayaNe addhaNArAyasaMghayaNe khIliyAsaMghayaNe sevaTTasaMghayaNe / [sU0 495] chavvihe saMThANe pannatte, taMjahA - samacauraMse NaggohaparimaMDale sAtI khujje vAmaNe huMDe / [sU0 496] chaTThANA aNattavao ahitAte asubhAte akhamAte anIsesAe aNANugAmitattAte bhavaMti, taMjahA- paritAe, pariyAle, sute, tave, lAbhe, pUyAsakkAre / chaTThANA attavato hitAte jAva ANugAmitattAte bhavaMti, taMjahA - pariyAe pariyAle jAva pUtAsakkAre / [sU0 497] chavvihA jAtiAriyA maNussA pannattA, taMjahAaMbaTThA ya kalaMdA vedehA veMdigA diyA / hAritA cuMcuNA ceva chappetA ibbhajAtio // 42 // chavvidhA kulAritA maNussA pannattA, taMjahA - uggA, bhogA, rAinnA, ikkhAgA, NAtA, koravvA / [TI0] prAyazcittasya ca manuSyA eva voDhAra iti manuSyAdhikAravat chavvihA maNussA ityAdisUtrAdArabhya A lokasthitisUtrAt prakaraNamAha, gatArthaM caitat prakaraNam, navaram ahavA chavvihetyatra sammUrccha najamanuSyAstrividhAH karmmabhUmijAdibhedena, tathA garbhavyutkrAntikAstridhA tathaiveti SoDhA / cAraNa ti jaGghAcAraNA vidyAcAraNAzca, vidyAdharA vaitADhyAdivAsinaH / chaddhaNusahassAiM ti trIn krozAnityarthaH chacca addhapaliovamAnaM ti palyopamAnItyarthaH / "
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 512 ___ saMhananam asthisaJcayaH, vakSyamANopamAnopameya: zaktivizeSa ityanye, tatra vajraM kIlikA, RSabhaH pariveSTanapaTTaH, nArAca: ubhayato markaTabandhaH, yatra dvayorasthnorubhayato markaTabandhena baddhayoH paTTAkRtinA tRtIyenAsthnA pariveSTitayorupari tadasthitrayabhedi kIlikAkAraM vajranAmakamasthi bhavati tadvaRSabhanArAcaM prathamam, yatra tu kIlikA nAsti tad RSabhanArAcaM dvitIyam, yatra tUbhayomarkaTabandha eva tannArAcaM tRtIyam, yatra tvekato markaTabandho dvitIyapArzve kIlikA tadarddhanArAcaM caturtham, kIlikAviddhAsthidvayasaJcitaM kIlikAkhyaM paJcamam, asthidvayaparyantasparzanalakSaNAM sevAmArtaM sevAmAgatamiti sevArtaM SaSTham, zaktivizeSapakSe tvevaMvidhadArvAderiva dRDhatvaM saMhananamiti / saMsthAnaM zarIrAkRtiravayavaracanAtmikA, tatra samA: zarIralakSaNoktapramANAvisaMvAdinyazcatasro'zrayo yasya tat samacaturazram, azristviha caturdigvibhAgopalakSitA: zarIrAvayavAstatazca sarve'pyavayavAH zarIralakSaNoktapramANAvyabhicAriNo yasya na tu nyUnAdhikapramANAstattulyaM samacaturazram, tathA nyagrodhavat parimaNDalaM nyagrodhaparimaNDalam, yathA nyagrodha upari sampUrNAvayava: adhastanabhAge punarna tathA tathedamapi nAbherupari vistarabahulaM zarIralakSaNoktapramANabhAg adhastu hInAdhikapramANamiti, tathA sAdIti AdirihotsedhAkhyo nAbheradhastano dehabhAgo gRhyate, tenA''dinA zarIralakSaNoktapramANabhAjA saha varttate yattata sAdi, sarvameva hi zarIramaviziSTenA''dinA saha varttata iti vizeSaNAnyathAnupapatteriha viziSTatA labhyate, ata: sAdi utsedhabahulaM paripUrNotsedhamityarthaH, khuje tti adhastanakAyamaDaham, ihAdhastanakAyazabdena pAdapANizirogrIvamucyate, tad yatra zarIralakSaNoktapramANavyabhicAri yat punaH zeSaM tadyathoktapramANaM tat kubjamiti, vAmaNe tti maDahakoSTham, yatra hi pANipAdazirogrIvaM yathoktapramANopetaM yat puna: zeSa koSThaM tanmaDahaM nyUnAdhikapramANaM tadvAmanam, huMDe tti sarvatrAsaMsthitam, yasya hi prAyeNaiko'pyavayava: zarIralakSaNoktapramANena na saMvadati tat sarvatrAsaMsthitaM huMDamiti / ___ aNattavao tti akaSAyo hyAtmA AtmA bhavati svasvarUpAvasthitatvAt, tadvAnna bhavati ya: so'nAtmavAn sakaSAya ityarthaH, tasya ahitAya apathyAya azubhAya pApAya asukhAya vA duHkhAya akSamAya asaGgatatvAya akSAntyai vA aniHzreyasAya
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThamadhyayanaM SaTsthAnakam / akalyANAya ananugAmikatvAya azubhAnubandhAya bhavanti, mAnakAraNatayaihikAmuSmikApAyajanakatvAditi, paryAyo janmakAla: pravrajyAkAlo vA, sa ca mahAneva mAnakAraNaM bhavatIti mahAniti vizeSaNaM draSTavyam, athavA gRhasthApekSayA alpo'pi pravrajyAparyAyo mAnahetureveti, tatra janmaparyAyo mahAnahitAya, yathA bAhabalina:, evamanye'pi yathAsambhavaM vAcyA:, navaraM pariyAle tti parivAra: ziSyAdiH, zrutaM pUrvagatAdi, uktaM cajaha jaha bahussuo saMmao ya sIsagaNasaMparivuDo ya / aviNicchio ya samae taha taha siddhatapaDiNIo // [sammati0 3 / 66] iti / tapa: anazanAdi, lAbho'nnAdInAm, pUjA stavAdirUpA, tatpUrvaka: satkAro vastrAbhyarcanam, pUjAyAM vA Adara: pUjAsatkAra iti / jAti: mAtRka: pakSaH, tayA AryAH apApA nirdoSA jAtyAryA: vizuddhamAtRkA ityarthaH, aMbaDhetyAdyanuSTuppratikRtiH, SaDapyetA ibhyajAtaya iti, ibhamarhantItIbhyA:, yadravyastUpAntarita ucchritakadalikAdaNDo hastI na dRzyate te ibhyA iti zruti:, teSAM jAtaya ibhyajAtayastA etA iti / kulaM paitRka: pakSa:, ugrA AdirAjenArakSakatvena ye vyavasthApitAstadvaMzyAzca, ye tu gurutvena te bhogAstadvaMzyAzca, ye tu vayasyatayA''caritAste rAjanyAstadvaMzyAzca, ikSvAkava: prathamaprajApativaMzajA:, jJAtA: kuravazca mahAvIra-zAntijinapUrvajAH, athavaite lokarUDhito jJeyAH / [sU0 498] chavvidhA logaTThitI pannattA, taMjahA-AgAsapatiTTite vAte, vAtapatiTThie udadhI, udadhipatiTTitA puDhavI, puDhavipaiTThiyA tasA thAvarA pANA, ajIvA jIvapaiTThiyA, jIvA kammapatiTThiyA / [TI0] iyaM ca jAtikulAryAdikA lokasthitiriti lokasthitipratyAsatyA tAmevAhachavvihetyAdi, idaM pUrvameva vyAkhyAtam, navaramajIvA audArikAdipudgalAste jIveSu pratiSThitAH AzritA:, idaM cAnavadhAraNaM boddhavyam, jIvaviraheNApi bahutarANAmajIvAnAmavasthAnAt, pRthivIvirahato'pi trasa-sthAvaravaditi, tathA jIvA: karmasu
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 514 jJAnAvaraNAdiSu pratiSThitAH, prAyastadvirahitAnAM teSAmabhAvAditi / [sU0 499] chaddisAo pannattAo, taMjahA-pAtINA paDINA dAhiNA udINA uDDA adhA / chahiM disAhiM jIvANaM gatI pavattati, taMjahA-pAyINAe jAva adhAe 1 / evamAgatI 2, vakkaMtI 3, AhAre 4, vuDDI 5, nivuDDI 6, viguvvaNA 7, gatiparitAte 8, samugdhAte 9, kAlasaMjoge 10, daMsaNAbhigame 11, NANAbhigame 12, jIvAbhigame 13, ajIvAbhigame 14 / evaM paMceMdiyatirikkhajoNiyANa vi maNussANa vi / [TI0] anantaraM karmapratiSThitA jIvA uktAH, teSAM ca dikSveva gatyAdayo bhavantIti dizastAsu gatyAdIMzca prarUpayannAha- chahisAo ityAdi sUtrakadambakam, idaM ca tristhAnaka eva vyAkhyAtam, tathApi kiJciducyate- prAcInA pUrvA, pratIcInA pazcimA, dakSiNA pratItA, udIcInA uttarA, Urdhvamadhazceti pratIte, vidizo na dizo vidiktvAdeveti SaDevoktAH, athavA Abhireva jIvAnAM vakSyamANA gatiprabhRtaya: padArthA: prAya: pravarttante, SaTsthAnakAnurodhena vA vidizo na vivakSitA iti SaDeva diza uktA iti / ___ SaDbhirdigbhirjIvAnAM gati: utpattisthAnagamanaM pravarttate, anuzreNigamanAtteSAmityevametAni caturdaza sUtrANi neyAni, navaraM gatirAgatizca prajJApakasthAnApekSiNyau prasiddha eva, vyutkrAnti: utpattisthAnaprAptasyotpAdaH, sA'pi Rjugatau SaTsveva dikSu, tathA AhAraH pratIta:, so'pi SaTsveva dikSu, etadvyavasthitapradezAvagADhapudgalAnAmeva jIvena sparzanAt spRSTAnAmeva cAharaNAditi, evaM SaTdiktA yathAsambhavaM vRddhyAdiSvapyUhyeti, tathA vRddhiH zarIrasya, nivRddhiH hAnistasyaiva, vikurvaNA vaikriyakaraNam, gatiparyAyo gamanamAnaM na paralokagamanarUpa: tasya gatyAgatigrahaNena gRhItatvAditi, samudghAto vedanAdika: saptavidha:, kAlasaMyoga: samayakSetramadhye AdityAdiprakAzasambandhalakSaNa:, darzanaM sAmAnyagrAhI bodha:, tacceha guNapratyayAvadhyAdipratyakSarUpam, tenAbhigamo vastunaH paricchedastatprAptirvA darzanAbhigamaH, evaM jJAnAbhigamo'pi, jIvAbhigamaH sattvAdhigamo guNapratyayAvadhyAdipratyakSataH, ajIvAbhigama: pudgalAstikAyAdyadhigama:, so'pi tathaiveti,
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThamadhyayanaM SaTsthAnakam / 515 evamiti yathA 'chahiM disAhiM jIvANaM gaI pavattaI' tyAdisUtrANyuktAni evaM caturviMzatidaNDakacintAyAM 'paMceMdiyatirikkhajoNiyANaM chahiM disAhiM gaI'tyAdInyapi vAcyAni, tathA manuSyasUtrANyapi, zeSeSu nArakAdipadeSu SaTsu dikSu gatyAdInAM sAmastyenAsambhavAt, tathAhi-nArakAdInAM dvAviMzaterjIvavizeSANAM nAraka-deveSutpAdAbhAvAdUrdhvAdhodizorvivakSayA gatyAgatyorabhAvaH, tathA darzana-jJAna-jIvA-'jIvAbhigamA guNapratyayAvadhilakSaNapratyakSarUpA na santyeva teSAm, bhavapratyayAvadhipakSe tu nArakajyotiSkAstiryagavadhayo bhavanapativyantarA UrdhvAvadhayo vaimAnikAstvadho'vadhaya: zeSA niravadhaya eveti bhAvanA, 'vivakSApradhAnAni ca prAyo'nyatrApi sUtrANI'ti / [sU0 500] chahiM ThANehiM samaNe niggaMthe AhAramAhAremANe NAtikkamati, taMjahA veyaNa-veyAvacce iriyaTThAe ya saMjamaTThAe / taha pANavattiyAe chaTuM puNa dhammaciMtAe // 43 // chahiM ThANehiM samaNe niggaMthe AhAraM vocchiMdamANe NAtikkamati, taMjahAAtaMke uvasagge titikkhaNe baMbhaceraguttIe / pANidayAtavaheuM sarIravoccheyaNaTThAe // 44 // [TI0] anantarasUtre manuSyANAmajIvAdhigama ukta iti manuSyapratyAsattyA saMyatamanuSyANAmAhAragrahaNA-'grahaNakAraNAni sUtradvayenAha- chahItyAdi kaNThyam, navaramAhAram azanAdikamAhArayan abhyavaharannAtikrAmatyAjJAm, puSTakAraNatvAd, anyathA tvatikrAmatyeva, rAgAdibhAvAt, tadyathA- veyaNetyAdigAthA, vedanA ca kSudvedanA vaiyAvRtyaM ca AcAryAdikRtyakaraNaM vedanAvaiyAvRtyaM tatra viSaye bhuJjIta, vedanopazamArthaM vaiyAvRtyakaraNArthaM ceti bhAvaH, IryA gamanaM tasyA vizuddhiryugamAtranihitadRSTitvamIryAvizuddhistasyai idamIryAvizuddhyartham, iha ca vizuddhizabdalopAdIryArthamityuktam, bubhukSito hIryAzuddhAvazakta: syAditi tadarthamiti, ca: samuccaye, saMyama: prekSotprekSApramArjanAdilakSaNa:, tadartham, tatheti kAraNAntarasamuccaye, prANA: ucchvAsAdayo balaM vA prANasteSAM tasya vA vRtti: pAlanaM tadarthaM prANasaMdhAraNArthamityarthaH, SaSThaM puna: kAraNaM
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmacintAyai guNanAnuprekSArthamityarthaH / ityetAni SaT kAraNAnIti / vocchiMdamANe tti parityajan, AtaGke jvarAdAvupasarge rAja-svajanAdijanite pratikUlA-'nukUlasvabhAve titikSaNe adhisahane, kasyAH ? brahmacaryagupteH maithunavratasaMrakSaNasya, AhAratyAgino hi brahmacaryaM surakSitaM syAditi, prANidayA ca saMpAtimatrasAdisaMrakSaNaM tapaH caturthAdi SaNmAsAntaM prANidayAtapastacca taddhetuzca prANidayAtapohetustasmAt prANidayAtapohetordayAdinimittamityarthaH, tathA zarIravyavacchedArthaM dehatyAgAya AhAraM vyavacchindannAtikrAmatyAjJAmiti prakrama: / [sU0 501] chahiM ThANehiM AtA ummAyaM pAuNejA, taMjahAarahaMtANamavaNNaM vadamANe 1, arahaMtapannattassa dhammassa avannaM vadamANe 2, AyariyauvajjhAyANamavannaM vadamANe 3, cAuvaNNassa saMghassa avanaM vadamANe 4, jakkhAveseNa ceva 5, mohaNijassa ceva kammassa udaeNaM 6 / [TI0] anantaraM zramaNasyAhArAgrahaNakAraNAnyabhihitAnIti zramaNAderjIvasyAnucitakAriNa unmAdasthAnAnyAha- chahItyAdi, idaM ca sUtraM paJcasthAnaka eva vyAkhyAtaprAyam, navaraM SaDbhi: sthAnairAtmA jIva: unmAdam unmattatAM prApnuyAt, unmAdazca mahAmithyAtvalakSaNastIrthakarAdInAmavarNaM avarNavAdato bhavatyeva tIrthakarAdyavarNavadanakupitapravacanadevatAto vA asau graharUpo bhavediti, [pAThAntareNa ummAyapamAyaM ti unmAdaH sagrahatvaM sa eva pramAdaH pramattatvam AbhogazUnyatonmAdapramAdaH,] athavonmAdazca pramAdazca ahitapravRtti-hitApravRttI, unmAdapramAdaM prApnuyAditi, avannaM ti avarNam azlAghAmavajJAM vA vadan vrajan vA kurvannityarthaH, dhammassa tti zrutasya cAritrasya vA, AcAryopAdhyAyAnAM ca, caturvarNasya zramaNAdibhedena catuSprakArasya, yakSAvezena caiva nimittAntarakupitadevAdhiSThitatvena, mohanIyasya mithyAtva-vedazokAderudayeneti / [sU0 502] chavvidhe pamAte pannatte, taMjahA-majjapamAte NiddapamAte visayapamAte kasAyapamAte jUtapamAte paDilehaNApamAe / [TI0] unmAdasahacara: pramAda iti tamAha- chavvihetyAdi, SaDvidhaH SaTprakAra:
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThamadhyayanaM SaTsthAnakam / 517 pramadanaM pramAdaH pramattatA sadupayogAbhAva ityarthaH, prajJaptaH, tadyathA- madyaM surAdi, tadeva pramAdakAraNatvAt pramAdo madyapramAdaH, yata AhacittabhrAntirjAyate madyapAnAccitte bhrAnte pApacaryAmupaiti / pApaM kRtvA durgatiM yAnti mUDhAstasmAnmadyaM naiva deyaM na peyam // [ ] iti / evaM sarvatra, navaraM nidrA pratItA / viSayAH zabdAdayaH, teSAM caivaM pramAdatAviSayavyAkulacitto hitamahitaM vA na vetti janturayam / tasmAdanucitacArI carati ciraM duHkhakAntAre // [ ] kaSAyA: krodhAdayaH, teSAmapyevaM pramAdatAcittaratnamasakliSTamAntaraM dhanamucyate / yasya tanmuSitaM doSaistasya ziSTA vipattayaH // [hAri0 aSTaka0 24 / 7] iti / dyUtaM pratItam, tadapi pramAda eva, yata:dyUtAsaktasya saccittaM dhanaM kAmAH suceSTitam / nazyantyeva paraM zIrSa nAmApi ca vinazyati // [ ] iti / tathA pratyupekSaNaM pratyupekSaNA, sA ca dravya-kSetra-kAla-bhAvabhedAccaturdhA, tatra dravyapratyupekSaNA vastra-pAtrAdyupakaraNAnAmazana-pAnAdyAhArANAM ca cakSurnirIkSaNarUpA, kSetrapratyupekSaNA kAyotsarga-niSadana-zayanasthAnasya sthaNDilAnAM mArgasya vihArakSetrasya ca nirUpaNA, kAlapratyupekSaNA ucitAnuSThAnakaraNArthaM kAlavizeSasya paryAlocanA, bhAvapratyupekSaNA dharmajAgarikAdirUpA / tatra pratyupekSaNAyAM pramAdaH zaithilyamAjJAtikramo vA pratyupekSaNApramAdaH, anena ca pramArjanA-bhikSAcaryAdiSu icchAkAra-mithyAkArAdiSu ca dazavidhasAmAcArIrUpavyApAreSu yaH pramAdo'sAvupalakSita:, tasyApi sAmAcArIgatatvena sssstthprmaadlkssnnaavybhicaaritvaaditi| [sU0 503] chavvidhA pamAyapaDilehA pannattA, taMjahA ArabhaDA, saMmaddA, vajetavvA ya mosalI tatitA / papphoDaNA cautthI, vakkhittA, vetiyA chaTThA // 45 //
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 518 chavvidhA appamAyapaDilehA pannattA, taMjahAaNaccAvitaM, avalitaM, aNANubaMdhiM, amosaliM ceva / chappurimA nava khoDA, pANIpANavisohaNI // 46 // [TI0] anantaraM pratyupekSApramAda uktaH, atha tAmeva tadviziSTAmAha- chavvihetyAdi, SaDvidhA SaDbhedA pramAdena uktalakSaNena pratyupekSA pramAdapratyupekSA prajJaptA, tadyathAArabhaDA gAhA, ArabhaTA vitathakaraNarUpA, athavA tvaritaM sarvamArabhamANasya, athavA arddhapratyupekSita evaikatra yadanyAnyavastragrahaNaM sA ArabhaTA, sA ca varjanIyA doSatvAditi sarvatra sambandhanIyamiti, sammardA yatra vastrasya madhyapradeze saMvalitA: koNA bhavanti, yatra vA pratyupekSaNIyopadhiveNTikAyAmevopavizya pratyupekSate sA samma ti, mosalI pratyupekSyamANavastrabhAgena tiryagUrdhvamadho vA ghaTTanArUpA, taiya tti tRtIyA pramAdapratyupekSaNeti, kvacid aTThANaTThavaNA ya tti dRzyate, tatra gurvavagrahAdike asthAne pratyupekSitopadhe: sthApanaM nikSepo'sthAnasthApanA, prasphoTanA prakarSeNa dhUnanaM reNuguNDitasyeva vastrasyeti, iyaM ca caturthI, vikkhitta tti vastraM pratyupekSya tato'nyatra yamanikAdau prakSipati yad athavA vastrAJcalAdInAM yadUrdhvakSepaNaM sA vikSiptocyate 5, veiya tti vedikA paJcaprakArA, tatra UrdhvavedikA, yatra jAnunorupari hastau kRtvA pratyupekSate 1, adhovedikA jAnunoradho hastau nivezya 2, evaM tiryagvedikA jAnuno: pArzvato hastau nItvA 3, dvidhAvedikA bAhvorantare dve api jAnunI kRtvA 4, ekatovedikA ekaM jAnu bAhvorantare kRtveti 5, SaSThI pramAdapratyupekSaNeti prakramaH / uktaviparItAM pratyupekSaNAmevAha- chavvihetyAdi, SaDvidhA apramAdena pramAdaviparyayeNa pratyupekSaNA, apramAdapratyupekSaNA prajJaptA, tadyathA- aNaccA0 gAhA, vastramAtmA vA na nartitaM na nRtyadiva kRtaM yatra tadanartitaM pratyupekSaNam, vastraM narttayatyAtmAnaM vetyevamiha catvAro bhaGgA: 1, tathA vastraM zarIraM vA na valitaM kRtaM yatra tadavalitamihApi tathaiva caturbhaGgI 2, tathA na vidyate'nubandha: sAtatyaM prasphoTakAdInAM yatra tadananubandhi, in samAsAnto'tra dRzya:, nAnubandhi ananubandhIti vA 3, tathA na vidyate mosalI uktalakSaNA tatra tadamosali 4, chappurimA nava khoDa tti tatra vastre prasArite sati
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThamadhyayanaM SaTsthAnakam / 519 cakSuSA nirUpya tadarvAgbhAgaM parAvartya nirUpya ca trayaH purimAH kartavyAH prasphoTakA ityarthaH, tathA tat parAvartya cakSuSA nirUpya ca punarapare traya: purimA evamete SaT, tathA nava khoTakA te ca trayastraya: pramArjanAnAM trayeNa trayeNAntaritA: kAryA iti, padadvayenApi paJcamI apramAdapratyupekSaNoktA, purimakhoTakAnAM sadRzatvAditi / tathA pANerhastasyopari prANAnAM prANinAM kunthvAdInAmityarthaH, visohaNi tti vizodhanA pramArjanA pratyupekSyamANavastreNaiva kAryA navaiva vArA:, uktanyAyena khoTakAntariteti SaSThI apramAdapratyupekSaNeti / [sU0 504] cha lesAo pannattAo taMjahA-kaNhalesA jAva sukklesaa| paMceMdiyatirikkhajoNiyANaM cha lesAo pannattAo, taMjahA-kaNhalesA jAva sukkalesA, evaM maNussa-devANa vi / [sU0 505] sakkassa NaM deviMdassa devaraNo somassa mahAraNNo cha aggamahisIto pannattAo / sakkassa NaM deviMdassa devaraNNo jamassa mahAranno cha aggamahisIo pannattAo / [sU0 506] IsANassa NaM deviMdassa majjhimaparisAe devANaM cha paliovamAiM ThitI pannattA / [sU0 507] cha disAkumArimahattaritAto pannattAo, taMjahA-rUtA, rUtaMsA, surUvA, rUyAvatI, rUyakaMtA, rUtappabhA / cha vijukumArimahattaritAto pannattAo, taMjahA-alA, makkA, saterA, sotAmaNI, iMdA, ghaNavijuyA / [sU0 508] dharaNassa NaM nAgakumAriMdassa nAgakumAraraNNo cha aggamahisIo pannattAo, taMjahA-alA, makkA, saterA, sotAmaNI, iMdA, ghaNavijuyA / bhUtANaMdassa NaM nAgakumAriMdassa nAgakumAraraNNo cha aggamahisIo pannattAo, taMjahA-rUtA, rUtaMsA, surUtA, rUtAvatI, rUtakaMtA, ruutppbhaa| jadhA dharaNassa tadhA savvesiM dAhiNillANaM jAva ghosassa / jadhA bhUtANaMdassa tadhA savvesiM uttarillANaM jAva mahAghosassa / [sU0 509] dharaNassa NaM nAgakumAriMdassa nAgakumAraranno cha sAmANiya
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 520 sAhassIo paNNattAto, evaM bhUtANaMdassa vi jAva mahAghosassa / [TI0] iyaM ca pramAdApramAdapratyupekSA lezyAvizeSato bhavatIti lezyAsUtram, sugamam, lezyAdhikArAdeva paJcendriyatiryagmanuSyadevalezyAsUtrANi, devapratyAsattyA sakketyAdikAnyagramahiSyAdisUtrANi cAvagrahamatisUtrAdarvAgvartIni, kaNThyAni ca, navaraM devAnAM jAtyapekSayA avasthitarUpA: SaT lezyA avagantavyA iti / - [sU0 510] chavvihA uggahamatI pannattA, taMjahA-khippamogiNhati, bahumogiNhati, bahuvidhamogiNhati, dhuvamogiNhati, aNissiyamogiNhati, asaMdiddhamogiNhati / / chavvihA IhAmatI pannattA, taMjahA-khippamIhati, bahumIhati jAva asaMdiddhamIhati / chavvidhA avAyamatI pannattA, taMjahA-khippamaveti jAva asaMdiddhaM aveti| chavvidhA dhAraNA patnattA, taMjahA-bahuM dhareti, bahuvidhaM dhareti, porANaM dhareti, duddharaM dhareti, aNissitaM dhareti, asaMdiddhaM dhareti / [TI0] anantaraM devavaktavyatoktA, devAzca bhavapratyayAdeva viziSTamatimanto bhavantIti matibhedAn sUtracatuSTayenAha- chavvihA uggahetyAdi, mati: Abhinibodhikam, sA caturvidhA, avagrahehApAya-dhAraNAbhedAt, tatrAvagrahaH prathamaM sAmAnyArthagrahaNam, tadrUpA matiravagrahamati:, iyaM ca dvividhA vyaJjanAvagrahamatirAvagrahamatizca, tatrArthAvagrahamatirdvidhAnizcayato vyavahAratazca, tatra vyaJjanAvagrahottarakAlamekasAmayikI prathamA, dvitIyA tvantarmuhUrtapramANA avAyarUpA api sA IhApAyayoruttarayoH kAraNatvAdavagrahamatirityupacariteti, yata Aha sAmannamettagahaNaM necchaio samayamoggaho paDhamo / tatto'NaMtaramIhiyavatthuvisesassa jo'vAo // so puNa IhAvAyAvekkhAu'vaggaho tti uvyrio| esa visesAvekkhaM sAmannaM geNhae jeNa // [vizeSAva0 282-283] ityaadi| tatra vyavahArAvagrahamatimAzritya prAya: SaDvidhatvaM vyAkhyeyamiti, tadyathAkSipramavagRhNAti tUlyAdisparza kSayopazamapaTutvAdacireNaiva vetti matistadviziSTa: puruSo
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 521 SaSThamadhyayanaM SaTsthAnakam / veti, bahu ti zayyAyAM hyupavizan pumAMstatrasthayoSit- puSpa-candana-vastrAdisparzaM bahuM bhinnajAtIyaM santamekaikaM bhedenAvabudhyate- ayaM yoSitsparza ityAdi, bahuvihaM ti baDhyo vidhA bhedA yasya sa bahuvidhastaM yoSidAdisparzamekaikaM zIta-snigdha-mRdukaThinAdirUpamavagRhNAtIti, dhuvaM ti dhruvamatyantaM sarvadaivetyarthaH, yadA yadA asya tena sparzena yoSidAdinA yogo bhavati tadA tadA tamavacchinattItyarthaH, etaduktaM bhavatisatIndriye sati copayoge yadA'sau viSaya: spRSTo bhavati tadA tamavagRhNAtyeveti, aNissiyaM ti nizrito liGgapramito'bhidhIyate, yathA yUthikAkusumAnAmatyantaM zItamRdu-snigdhAdirUpa: prAk sparzo'nubhUta: tenAnumAnena liGgena taM viSayamaparicchindat yadA jJAnaM pravarttate tadA anizritamaliGgamavagRhNAtItyabhidhIyate, asaMdiddhaM ti asaMdigdhaM nizcitaM sakalasaMzayAdidoSarahitamiti, yathA tameva yoSidAdisparzamavagRhNat yoSita evAyaM candanasyaivAyamityevamavagRhNAtIti / evamIhA-'pAya-dhAraNAmatInAM SaDvidhatvam, navaraM dhAraNAyAM kSipra-dhruvapade parityajya purANa-durddharapadAbhyAM saha SaDvidhatvamuktam, tatra ca purANaM bahukAlInaM durddharaM gahanaM citrAdIti, kSipra-bahu-bahuvidhAdipadaSaTkaviparyayeNApi SaDvidhA avagrahAdimatirbhavatIti matibhedAnAmaSTAviMzateAdazabhirguNanAt trINi zatAni SaTatriMzadadhikAni bhavanti, abhANi ca bhASyakAreNa jaM bahu 1 bahuviha 2 khippA 3 'Nissiya 4 nicchiya 5 dhuve 6 yara 12 vibhinnA / puNaroggahAdao to taM chattIsattisayabhedaM // [vizeSAva0 307 ] ityaadi| [sU0 511] chavvidhe bAhirate tave pannatte, taMjahA-aNasaNaM, omodaritA, bhikkhAtaritA, rasapariccAte, kAyakileso, paDisaMlINatA / chavvidhe anbhaMtarate tave pannatte, taMjahA-pAyacchittaM, viNao, veyAvaccaM, sajjhAo, jhANaM, viusaggo / [TI0] anantaraM matiruktA, tadvizeSavantazca tapasyantIti tapo'bhidhAnAya sUtradvayamchavvihetyAdi gatArthametat, tathApi kiJciducyate, bAhirae tave tti bAhyamityAsevyamAnasya laukikairapi tapastayA jJAyamAnatvAt prAyo bahi: zarIrasya tApakatvAdvA tapati dunoti zarIrakarmANi yattattapa iti, tatrA'nazanam abhojanamAhAratyAga ityarthaH, tad dvidhA
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 522 itvaraM yAvatkathikaM ca, tatretvaraM caturthAdi SaNmAsAntamidaM tIrthamAzrityeti, yAvatkathikaM tvAjanmabhAvi tridhA- pAdapopagamaneGgitamaraNa-bhaktaparijJAbhedAt, etacca prAgvyAkhyAtamiti 1, omoyariya tti avamam UnamudaraM jaTharam avamodaraM tasya karaNamavamodariketi, sA ca dravyata upakaraNa-bhakta-pAnaviSayA pratItA, bhAvatastu krodhAdityAga iti 2, tathA bhikSArthaM caryA caraNamaTanaM bhikSAcaryA, saiva tapo nirjarAGgatvAdanazanavad, athavA sAmAnyopAdAne'pi viziSTA vicitrAbhigrahayuktatvena vRttisaGkeparUpA sA grAhyA, yata ihaiva vakSyati- chavvihA goyaracariya [sU0 514] tti, na ceyaM tato'tyantabhinneti, bhikSAcaryAyAM cAbhigrahA dravyAdiviSayatayA caturvidhAH, tatra dravyato'lepakAryAdyeva dravyaM grahISye, kSetrata: paragrAma-gRhapaJcakAdilabdham, kAlata: pUrvAhlAdau, bhAvato gAnAdipravRttAllabdhamiti 3, rasA: kSIrAdayaH, tatparityAgo rasaparityAga: 4, kAyaklezaH zarIraklezanam, sa ca vIrAsanAdiranekadhA 5, pratisaMlInatA guptatA, sA cendriyakaSAya-yogaviSayA viviktazayanAsanatA veti 6 / __ anbhiMtarae tti laukikairanabhilakSyatvAt tantrAntarIyaizca paramArthato'nAsevyamAnatvAnmokSaprAptyantaraGgatvAccAbhyantaramiti, prAyazcittam uktanirvacanamAlocanAdi dazavidhamiti 1, vinIyate karma yena sa vinaya:, uktaM ca jamhA viNayai kammaM aTThavihaM caaurNtmokkhaae| tamhA u vayaMti viU viNayaM ti vilINasaMsArA // [Ava0 ni0 1231] iti / sa ca jJAnAdibhedAt saptadhA vakSyate 2 / tathA vyAvRtabhAvo vaiyAvRtyaM dharmasAdhanArthamannAdidAnamityartha: 3, uktaM caveyAvaccaM vAvaDabhAvo iha dhammasAhaNaNimittaM / annAiyANa vihiNA saMpAyaNamesa bhAvattho // [ ] iti / tacca dazadhAAyariya uvajjhAe theratavassIgilANasehANaM / sAhammiyakulagaNasaMghasaMgayaM tamiha kAyavvaM // [ ] ti / suSThu A maryAdayA adhyAya: adhyayanaM svAdhyAya:, sa ca paJcadhA- vAcanA pracchanA parivartanA anuprekSA dharmakathA ceti 4, dhyAtirdhyAnam ekAgracintAnirodhaH, taccaturkI
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThamadhyayanaM SaTsthAnakam / prAg vyAkhyAtam, tatra dharma - zukle eva tapasI nirjarArthatvAt, netare bandhahetutvAditi 5, vyutsargaH parityAgaH, sa ca dvidhA - dravyato bhAvatazca, tatra dravyato gaNazarIropadhyAhAraviSayaH, bhAvatastu krodhAdiviSaya iti 6 / ete ca tapaH sUtre dazakAlikAdvizeSato'vaseye iti / 523 [sU0 512] chavvihe vivAde pannatte, taMjahA - osakkatittA, ussakvaittA, aNulomaittA, paDilomatittA, bhaittA, bhelatittA / [TI0] anantaroditArtheSu vivadate kazciditi vivAdasvarUpamAha- chavvihetyAdi, SaDvidhaH SaDbhedo vipratipannayoH kvacidarthe vAdo jalpo vivAdaH prajJaptaH, tadyathAosakvaitta tti avaSvaSkya apasRtyA'vasaralAbhAya kAlaharaNaM kRtvA yo vidhIyate sa tathocyate, evaM sarvatra, kvacicca osakvAvaitta tti pAThastatra pratipanthinaM kenApi vyAjenApasarpya apasRtaM kRtvA punaravasaramavApya vivadate, ussakvaitta tti utSvaSkya utsRtya labdhAvasaratayotsukIbhUya, ussakkAvaitta tti pAThAntare paramutsukIkRtya labdhAvasaro jayArthI vivadate, tathA aNulomaitta tti vivAdAdhyakSAn sAmanItyA'nulomAn kRtvA, pratipanthinameva vA pUrvaM tatpakSAbhyupagamenA'nulomaM kRtvA paDilomaittA pratilomAn kRtvA adhyakSAn pratipanthinaM vA, sarvathA sAmarthye satIti, tathA bhaitta tti adhyakSa bhaktvA saMsevya, tathA bhelaitta tti svapakSapAtibhirmizrAn kAraNikAn kRtveti bhAvaH, kvacid bheyaitta tti pAThaH, tatra bhedayitvA kenApyupAyena pratipanthinaM prati kAraNikAn dveSiNo vidhAya svapakSagrAhiNo veti bhAvaH / [sU0 513] chavvihA khaDDA pANA pannattA, taMjahA - beMditA, teMditA, cauriMditA, saMmucchimapaMceMditatirikkhajoNitA, teukAtitA, vAukAtitA / [TI0] vivAdaM ca kRtvA tato'pratikrAntAH kecit kSudrasattveSUtpadyanta iti tAnnirUpayannAha- chavvihetyAdi sugamam, paramiha kSudrA: adhamAH, adhamatvaM ca vikalendriya-tejovAyUnAmanantarabhave siddhigamanAbhAvAd, yata uktam bhUdagapaMkappabhavA cauro hariyA u chacca sijjhejjA vigalA labhejja viraiM na hu kiMci labheja suhumatasA || [bRhatsaM0 297]
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 524 sUkSmatrasA: tejovAyava iti tathA eteSu devAnutpattezca, yata uktampuDhavI-Au-vaNassai-gabbhe pajattasaMkhajIvIsu / saggaccuyANa vAso sesA paDisehiyA ThANA // [bRhatsaM0 180] iti / sammUrcchimapaJcendriyatirazcAM cAdhamatvaM teSu devAnutpatteH, tathA paJcendriyatve'pyamanaskatayA vivekAbhAvena nirguNatvAditi / [sU0 514] chavvihA goyaracariyA pannattA, taMjahA-peDA, addhapeDA, gomuttiyA, pataMgavIhiyA, saMbukkavaTTA, gaMtuMpaccAgatA / [TI0] anantaraM sattvavizeSA uktAH sattvAnAM cAnapAyata: sAdhunA bhikSAcaryA kAryeti, sA ca SoDheti darzayannAha- chavvihetyAdi, goyaracariya tti go: balIvaIsya caraNaM cara: gocarastadvadyA caryA caraNaM sA gocaracaryA, idamuktaM bhavati- yathA goruccanIcatRNeSvavizeSatazcaraNaM pravarttate tathA yat sAdhoraraktadviSTasyocca-nIca-madhyamakuleSu dharmasAdhanadehaparipAlanAya bhikSArthaM caraNaM sA gocaracaryeti, iyaM caikasvarUpA'pyabhigrahavizeSAt SoDhA, tatra prathamA peTA vaMzadalamayaM vastrAdisthAnaM janapratItam, sA ca caturasrA bhavati , tatazca sAdhurabhigrahavizeSAdyasyAM caryAyAM grAmAdikSetraM peTAvaccaturasraM vibhajan viharati sA peTetyucyate, evamarddhapeTA'pi etadanusAreNa vAcyA, gomUtraNaM gomUtrikA tadvadyA sA tathA, iyaM hi parasparAbhimukhagRhapaGktyorekasyAM gatvA punaritarasyAM punastasyAmevetyevaM krameNa bhAvanIyA, pataGgaH zalabhastasya vIthikA mArga: tadvadyA sA tathA, pataGgagatirhi aniyatakramA bhavati evaM yA'nAzritakramA sA tathA, saMbukkavaTTa tti saMbukkaH zaGkhastadvacchaGkhabhramivadityartho yA vRttA sA saMbukkavRtteti, iyaM ca dvedhA, tatra yasyAM kSetrabahirbhAgAcchaGkhavRttatvagatyA'Tan kSetramadhyabhAgamAyAti sA'bhyantarasaMbukkA, yasyAM tu madhyabhAgAd bahiryAti sA bahi:sambukketi / gaMtuMpaccAgaya tti upAzrayAnnirgata: sannekasyAM gRhapaGktau bhikSamANa: kSetraparyantaM gatvA pratyAgacchan punardvitIyAyAM gRhapaGktau yasyAM bhikSate sA gatvApratyAgatA, gatvA pratyAgataM yasyAmiti ca vigraha iti / [sU0 515] jaMbUdIve dIve maMdarassa pavvatassa dAhiNeNamimIse rataNappabhAte puDhavIe cha avakvaMtamahAniratA pannattA, taMjahA-lole, lolue, uddaDDe, niddaDDe,
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThamadhyayanaM SaTsthAnakam / 525 jarate, pajjarate / cautthIe NaM paMkappabhAte puDhavIte cha avakkaMtamahAniratA pannattA, taMjahAAre, vAre, mAre, rore, rorute, khADakhaDe / [TI0] anantaraM sAdhucaryokteti caryAprastAvAdasAdhucaryAphalabhoktRsthAnavizeSAbhidhAnAya sUtradvayaM jaMbUdIvetyAdi sugamam, navaram avakkaMta tti apakrAntA: sarvazubhabhAvebhyo'pagatA bhraSTAstadanyebhyo'tinikRSTA ityarthaH, apakAntA vA akamanIyA:, sarve'pyevameva narakAH, vizeSatazcaite iti darzanArthaM vizeSaNamiti sambhAvyate, te ca te mahAnarakAzceti vigrahaH eteSAM caivaM prarUpaNA terikArasa nava satta paMca tinneva hoMti ekko ya / patthaDasaMkhA esA sattasu vi kameNa puDhavIsu // [bRhatsaM0 253] evamekonapaJcAzat prastaTAH, eteSu krameNaitAvanta eva sImantakAdayo vRttAkArA narakendrakAH, tatra sImantakasya pUrvAdidikSu ekonapaJcAzatpramANA narakAvalI vidikSu cASTacatvAriMzatpramANeti pratiprastaTamubhayatraikaikahAnyA saptamyAM dikSvekaika eva vidikSu na santyeveti / tata: pUrvAdiSu catasRSu dikSu sImantakApekSayA tRtIyAdayaH pratyekamAvalikAsu vilayAdayo narakA bhavantIti, evaM caite lolAdaya: SaDapyAvalikAgatAnAM madhye adhItA vimAnanarakendrakAkhye granthe, yatastatroktam- lole taha lolue ceva [vimAna0 30] iti, etau cAvalikAyA: paryantimau, tathA uddaDhe ceva niddaDDe[vimAna0 27]tti etau sImantakaprabhAviMzatitamaikaviMzAviti, tathA jarae taha ceva pajarae [vimAna0 29] tti paJcatriMzattama-SaTtriMzattamau, kevalaM lolo lolupa ityevaM zuddhapadaiH sarvanarakANAM pUrvAvalikAyAmevAbhilApa:, uttaradigAdyAvalikAsu punarebhireva savizeSairnAmabhirnarakA abhilapyante, tadyathA- uttarAyAM lolamadhyo lolupamadhya ityAdi, evaM pazcimAyAM lolaavto dakSiNAyAM lolAvaziSTa ityaadi| __iha tu dakSiNAnAmeSAM vivakSitatvena lolAvaziSTa ityAdivaktavye'pi sAmAnyAbhidhAnameva nirvizeSaM vivakSitamiti smbhaavyte| cautthIe tti paGkaprabhAyAm apakrAntA apakAntA
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 526 vetyAdi tathaiva, iha ca sapta prastaTA: saptaiva narakendrakA:, yathoktam Are mAre nAre tatthe tamae ya hoi boddhavve / khADakhaDe ya khaDakhaDe iMdayanirayA cautthIe // [vimAna0 10] iti / tadevam ArA mArA khaDakhaDA narakendrakA:, anye tu vAra-rora-rorukAkhyAstrayaH prakIrNakA:, athavA indrakA eva nAmAntarairuktA iti sambhAvyata iti / / [sU0 516] baMbhaloge NaM kappe cha vimANapatthaDA pannattA, taMjahA-arate, virate, NIrate, nimmale, vitimire, visuddhe / [TI0] anantaramasAdhucaryAphalabhoktRsthAnAnyuktAnItazca sAdhucaryAphalabhoktRsthAnavizeSAnAha- baMbhetyAdi, baMbhaloe tti paJcamadevaloke, tatra SaDeva vimAnaprastaTA: prajJaptA:, Aha ca terasa 1-2 bArasa 3-4 cha 5 paMca ceva 6 cattAri 7-8-9-10-11-12 causu kppesu| gevejesu tiya tiya 3-3-3- ego ya aNuttaresu 1 bhave // [vimAna0 129] tti, sarve'pi 62, tadyathA- arajA ityAdi sugamameveti / [sU0 517] caMdassa NaM jotisiMdassa jotisaranno cha NakkhattA puvvaMbhAgA samakhettA tIsatimuhuttA pannattA, taMjahA-puvvA bhaddavayA, kattitA, mahA, puvvA phagguNI, mUlo, puvvA AsADhA 1 // caMdassa NaM jotisiMdassa jotisaraNNo cha NakkhattA NattaMbhAgA avaDDakhettA pannarasamuhuttA pannattA, taMjahA-satabhisatA, bharaNI, addA, assesA, sAtI, jeTThA 2 / caMdassa NaM jotisiMdassa jotisaranno cha NakkhattA ubhayaMbhAgA divaDDakhettA paNayAlIsamuhuttA pannattA, taMjahA-rohiNI, puNavvasU, uttarA phagguNI, visAhA, uttarA AsADhA, uttarA bhaddavayA 3 / TI0] anantaraM vimAnavaktavyatokteti tatprastAvAnnakSatravimAnavaktavyatAM sUtratrayeNAha1. prathama-dvitIyayordevalokayoH 13, tRtIya-caturthayoH 12, paJcame 6, SaSThe 5, saptame 4, aSTame 4, navama-dazamayoH 4, ekAdaza-dvAdazayoH 4, navasu graiveyakeSu 9, anuttareSu 1 ityevaM 13+12+6+5+4+4+4+4+9+1 = sarve'pi 62 //
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 527 SaSThamadhyayanaM SaTsthAnakam / caMdassetyAdi vyaktam, navaraM puvvaMbhAga tti pUrvamiti pUrvabhAgenAgreNetyarthaH, bhajyante aprAptenaiva candreNa sevyante yujyante iti yAvaditi pUrvabhAgAni, anusvArazca prAkRtatvAditi, candrasyAgrayogIni, candra etAnyaprApto bhuGkta iti lokazrIproktA bhAvaneti, uktaM ca puvvA tinniya mUlo maha kittiya aggimA jogA [ ] iti / samaM sthUlanyAyamAzritya triMzanmuhUrttabhogyaM kSetram AkAzadezalakSaNaM yeSAM tAni samakSetrANi, ata evAha--- triMzanmuhUrttAni triMzataM muhUrtAMzcandrabhogo yeSAM tAni tthaa| NattaMbhAga tti naktaMbhAgAni candrasya samayogInItyarthaH, uktaM ca- addA'sesA sAI sabhamabhiI jeTTha samajogA [ 1 kevalaM bharaNIsthAne lokazrIsUtre abhijidukteti matavizeSo dRzyata iti, apArddhaM samakSetrApekSayA arddhameva kSetraM yeSAM tAni tathA / arddhakSetratvamevAha- paJcadazamuhUrttAnIti / ubhayaMbhAga tti candreNobhayataH ubhayabhAgAbhyAM pUrvataH pazcAccetyarthaH, bhajyante bhujyante yAni tAnyubhayabhAgAni, candrasya pUrvataH pRSThatazca bhogamupagacchantItyarthaH iti bhAvanA lokazrIbhaNiteti, uktaM ca- uttara tinnivisAha puNavvasU rohiNI ubhayajogA / / [ 1 | iti / dvitIyamapArddhaM yatra tat dvyapAIM sArddhamityarthaH, kSetraM yeSAM tAni tathA, yataH paJcacatvAriMzanmuhUrttAnIti / anyAni daza pazcimayogAni / pUrvabhAgAdinakSatrANAM guNo'yam uktakrameNa nakSatrairyujyamAnastu candramAH / subhikSakRdviparItaM yujyamAno'nyathA bhavet / / [ ] iti / [sU0 518 ] abhicaMde NaM kulakare cha dhaNusayAI uDDauccatteNaM hotthA / [sU0 519] bharahe NaM rAyA cAuraMtacakkavaTTI cha puvvasatasahassAiM mahArAyA thA / [sU0 520] pAsassa NaM arahato purisAdANIyassa chassatA vAdINaM sadevamaNuyAsurAte parisAte aparAjitANaM saMpayA hotthA / vAsupujjeNaM arahA chahiM purisasatehiM saddhiM muMDe jAva pavvate / caMdappabhe NaM arahA chammAsA chaumatthe hotthA /
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 528 [TI0] anantaraM candravyatikara ukta iti kiJcicchabdasAmyAttadvarNasAmyAvA abhicandrakulakarasUtram, tadvaMzajanmasambandhAd bharatasUtraM pArzvanAthasUtraM ca, jinasAdhAd vAsupUjyasUtraM candraprabhasUtraM cAha- abhicaMdetyAdi, sugamAni caitAni, navaram abhicandro'muSyAmavasarpiNyAM caturtha: kulakaraH / cAuraMta tti catvAro'ntA: samudratrayahimavallakSaNA yasyAM sA caturantA pRthvI, tasyA ayaM svAmIti cAturanta:, sa cAsau cakravartI ceti cAturantacakravartI / SaT pUrvazatasahasrANi tallakSANi, pUrvaM tu caturazItivarSalakSANAM tdgunneti| AdANIyassa tti AdIyate upAdIyate ityAdAnIyaH upAdeya ityarthaH, puruSANAM madhye AdAnIyaH puruSazcAsAvAdAnIyazceti vA puruSAdAnIyastasya / candraprabhasya SaNmAsAniha chadmasthaparyAyo dRzyate, Avazyake tu padmaprabhasyAsau paThyate, candraprabhasya tu trIniti matAntaramidamiti / __ [sU0 521] teiMdiyA NaM jIvA asamArabhamANassa chavvidhe saMjame kajati, taMjahA-ghANAmAto sokkhAto avavarovettA bhavati, ghANAmateNaM dukkheNaM asaMjogettA bhavati, jibbhAmAto sokkhAto avavarovettA bhavati evaM ceva, evaM phAsAmAto vi / teiMdiyA NaM jIvA samArabhamANassa chavvihe asaMjame kajati, taMjahAghANAmAto sokkhAto vavarovettA bhavati, ghANAmaeNaM dukkheNaM saMjogettA bhavati, jAva phAsAmateNaM dakkheNaM saMjogettA bhavati / [TI0] chadmasthazcendriyopayogavAn bhavatItIndriyapratyAsatyA trIndriyAzritaM saMyamamasaMyama ca pratipAdayan sUtradvayamAha- teiMdiyetyAdi kaNThyam, navaram asamArabhamANassa tti avyApAdayata:, ghANAmAu tti ghrANamayAt saukhyAt gandhopAdAnarUpAt avyaparopayitA abhraMzakaH, ghrANamayena gandhopalambhAbhAvarUpeNa duHkhenAsaMyojayitA bhavati, iha cAvyaparopaNamasaMyojanaM ca saMyamo'nAzravarUpatvAditaradasaMyama iti / [sU0 522] jaMbUdIve dIve cha akammabhUmIo pannattAo, taMjahA-hemavate, heraNNavate, harivasse, rammagavasse, devakurA, uttarakurA 1 / jaMbUdIve dIve chavvAsA pannattA, taMjahA-bharahe, eravate, hemavate, herannavae,
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThamadhyayanaM SaTsthAnakam / 529 harivasse, rammagavasse 2 / _ jaMbUdIve dIve cha vAsaharapavvatA pannattA, taMjahA-cullahimavaMte, mahAhimavaMte, nisaDhe, nIlavaMte, ruppI, siharI 3 / jaMbumaMdaradAhiNeNaM cha kUDA pannattA, taMjahA-cullahimavaMtakUDe, vesamaNakUDe, mahAhimavaMtakUDe, verulitakUDe, nisaDhakUDe, ruyagakUDe 4 / jaMbumaMdarauttareNaM cha kUDA pannattA, taMjahA-nelavaMtakUDe, uvadaMsaNakUDe, ruppikUDe, maNikaMcaNakUDe, siharikUDe, tigichikUDe 5 / ___ jaMbuddIve dIve cha mahadahA pannattA, taMjahA-paumaddahe, mahApaumaddahe, tigiMcchiddahe, kesariddahe, mahApoMDarIyaddahe, puMDarIyaddahe 6 / tattha NaM cha devatAo mahiDDiyAo jAva paliovamaTTitItAto parivasaMti, taMjahA-siri, hiri, dhiti, kitti, buddhi, lacchI 7 / jaMbumaMdaradAhiNeNaM cha mahAnadIo pannattAo, taMjahA-gaMgA, siMdhU, rohitA, rohitaMsA, harI, harikaMtA 8 / / jaMbumaMdarauttareNaM cha mahAnadIto pannattAo, taMjahA-narakaMtA, nArikaMtA, suvannakUlA, ruppakUlA, rattA, rattavatI 9 / jaMbumaMdarapurasthimeNaM sItAte mahAnadIte ubhayakUle cha aMtaranadIo pannattAo, taMjahA-gAhAvatI, dahavatI, paMkavatI, tattajalA, mattajalA, ummattajalA 10 / jaMbumaMdarapaccatthimeNaM sItodAte mahAnadIte ubhayakUle cha aMtaranadIo pannattAo, taMjahA-khIrodA, sIhasotA, aMtovAhiNI, ummimAliNI, pheNamAliNI, gaMbhIramAliNI 11 / dhAyaisaMDadIvapuratthimaddhe NaM cha akammabhUmIo pannattAo, taMjahA-hemavate, evaM jahA jaMbuddIve jAva aMtaraNadIto 22 jAva pukkharavaradIvaDapaccatthimaddhe bhANitavvaM 55 / [TI0] iyaM ca saMyamAsaMyamaprarUpaNA manuSyakSetra eveti manuSyakSetragataSaTsthAnakAvatArivastuprarUpaNAprakaraNaM jaMbUdIvetyAdikaM paJcapaJcAzatsUtrapramANamAha, subodhaM
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 530 caitat, navaraM kUTasUtre himavadAdiSu varSadharapaLateSu dvisthAnakoktakrameNa dve dve kUTe samavaseye iti / [sU0523] cha uU pannattA, taMjahA-varisAratte, sarae, hemaMte, zizire] sisire, vasaMte, gimhe1|| [sU0 524] cha omarattA pannattA, taMjahA-tatite pavve, sattame pavve, ekkArasame pavve, pannarasame pavve, egUNavIsatime pavve, tevIsaime pavve 2 // cha airattA pannattA, taMjahA-cautthe pavve, aTThame pavve, duvAlasame pavve, solasame pavve, vIsaime pavve, cauvIsaime pavve 3 // [TI0] anantaropavarNitarUpe ca kSetre kAlo bhavatIti kAlavizeSanirUpaNAya cha uU ityAdi sUtratrayam, sugamaM cedam, navaram uU tti dvimAsapramANakAlavizeSa Rtu:, tatrASADha-zrAvaNalakSaNA prAvRT, evaM zeSA: krameNa, laukikavyavahArastu zrAvaNAdyA: varSA-zaraddhemanta-zizira-vasanta-grISmAkhyA Rtava iti / omaratta tti avamA hInA rAtriravamarAtro dinakSaya: / pavva tti amAvAsyA paurNamAsI vA, tadupalakSita: pakSo'pi parva, tatra laukikagrISmattau yattRtIyaM parva ASADhakRSNapakSastatra, saptamaM paddha bhAdrapadakRSNapakSastatra, evamekAntaritamAsAnAM kRSNapakSA: sarvatra pANIti, uktaM ca AsADhabahulapakkhe bhaddavae kattie a pose ya / phagguNa-vaisAhesu ya boddhavvA omarattAu // [ ] airatta tti atirAtraH adhikadinaM dinavRddhiriti yAvat, caturthaM parva ASADhazuklapakSaH, evamihaikAntaritamAsAnAM zuklapakSA: sarvatra pANIti / [sU0 525] AbhiNibodhiyaNANassa NaM chavvihe atthoggahe pannatte, taMjahAsoiMdiyatthoggahe jAva noiMdiyatthoggahe / [sU0 526] chavvihe ohiNANe pannatte, taMjahA-ANugAmite, aNANugAmite, vaDhamANate, hAyamANate, paDivAtI, apaDivAtI / [TI0] ayaM cAtirAtrAdiko'rtho jJAnenAvasIyata ityadhikRtAdhyayanAvatAriNo jJAnasyAbhidhAnAya sUtradvayamAha- AbhItyAdi, sugamam, navaram arthasya sAmAnyasya
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 531 SaSThamadhyayanaM SaTsthAnakam / zrotrendriyAdibhiH prathamamavikalpaM zabdo'yamityAdivikalparUpaM cottaravizeSApekSayA sAmAnyasyAvagrahaNamarthAvagrahaH, sa ca naizcayika ekasAmayiko vyAvahArikastvAntarmohUrtikaH, arthavizeSitatvAd vyaJjanAvagrahavyudAsa:, sa hi caturdhA / ANugAmie tti anugamanazIlamanugAmi tadevA''nugAmikaM dezAntaragatamapi jJAninaM yadanugacchati locanavaditi, yattu taddezasthasyaiva bhavati taddezanibandhanakSayopazamajatvAt sthAnasthadIpavad dezAntaragatasya tvapaiti tadanAnugAmikamiti / yattu kSetrato'GgulAsaGkhyeyabhAgaviSayaM kAlata AvalikAsaGkhyeyabhAgaviSayaM dravyatastejobhASAdravyAntarAlavarttidravyaviSayaM bhAvatastadgatasaGkhyeyaparyAyaviSayaM ca jaghanyata: samutpadya punarvRddhi viSayavistaraNAtmikAM gacchadutkarSeNA'loke loka-pramANAnyasaGkhyeyAni khaNDAnyasaGkhyeyA utsarpiNyavasarpiNI: sarvarUpidravyANi pratidravyamasaGkhyeyaparyAyAMzca viSayIkaroti tadvardhamAnamiti / ___ tathA yajaghanyenAGgulAsaGkhyeyabhAgaviSayamutkarSeNa sarvalokaviSayamutpadya punaH saGklezavazAt krameNa hAni viSayasaGkocAtmikAM yAti yAvadamulAsaGkhyeyabhAgaM taddhIyamAnamiti / tathA pratipatanazIlaM pratipAti utkarSeNa lokaviSayaM bhUtvA pratipatati, tathA tadviparItamapratipAti, yenAlokasya pradezo'pi dRSTastadapratipAtyeveti / - [sU0 527] no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA imAI cha avataNAI vadittate, taMjahA-aliyavayaNe, hIliyavayaNe, khiMsitavayaNe, pharusavayaNe, gAratthiyavayaNe, viusavitaM vA puNo udIrittate / [TI0] evaMvidhajJAnavatAM ca yAni vacanAni vaktuM na kalpante tAnyAha-no kappatItyAdi kaNThyam, navaram avayaNAI ti naJa: kutsArthatvAt kutsitAni vacanAni avacanAni, tatrA'lIkaM pracalAyase kiM divA' ityAdiprazne na pracalAyAmi' ityAdi, hIlitaM sAsUyaM 'gaNin ! vAcaka ! jyeSThArya' ityAdi, khiMsitaM janma-karmAdyudghaTTanataH, paruSaM duSTazaikSetyAdi, gAraM ti agAraM gehaM tavRttayo agArasthitA: gRhiNa: teSAM yattadagArasthitavacanaM 'putra ! mAmaka ! bhAgineya !' ityAdi, uktaM ca
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 532 arire mAhaNaputtA avvo bappo tti bhAya mAmoti / bhaTTI sAmiya gomiya / / [bRhatkalpa0 6116] tti | vyavazamitaM vA upazamitaM vA punarudIrayituM na kalpata iti prakramo'vacanatvAdasyeti, anena vyavazamitasya punarudIraNavacanaM nAma SaSThamavacanamuktam / [sU0 528] cha kappassa patthArA pannattA, taMjahA - pANAtivAtassa vAyaM vayamANe, musAvAyassa vAdaM vadamANe, adinnAdANassa vAyaM vayamANe, avirativAyaM vayamANe, apurisavAyaM vayamANe, dAsAvAyaM vayamANe, iccete cha kappassa patthAre pattharettA sammamaparipUremANe taTThANapatte / [TI0] avacaneSu prAyazcittaprastAro bhavatIti tAnAha - cha kappetyAdi, kalpaH sAdhvAcArastasya sambandhinastadvizuddhyarthatvAt prastArA : prAyazcittasya racanAvizeSAH, tatra prANAtipAtasya vAdaM vArtAM vAcaM vA vadati sAdhau prAyazcittaprastAro bhavatItyekaH, yathA anyajanavinAzitadardure nyastapAdaM bhikSumupalabhya kSullaka Aha- sAdho ! darduro bhavatA mAritaH, bhikSurAha-- naivam, kSullaka Aha- dvitIyamapi vrataM te nAsti, tata: kSullako bhikSAcaryAto nivRtyAcAryasamIpamAgacchatItyekaM prAyazcittasthAnam, tataH sAdhayati yathA-- tena darduro mArita iti prAyazcittAntaram, tato'bhyAkhyAtasAdhurAcAryeNoktaH yathA darduro bhavatA mArita: ?, asAvAha - naivam, iha kSullakasya prAyazcittAntaram, punaH kSullaka Aha- punarapyapalapasIti, bhikSurAha-- gRhasthAH pRcchyantAm, vRSabhA gatvA pRcchantIti prAyazcittAntaramityevaM yo'bhyAkhyAti tasya mRSAvAdadoSa eva, yastu satyamAritaM ni tasya doSadvayamiti 1, atroktam omo coijjaMto dupahiyAIsu saMpasArei paryAlocayati / ahamavi NaM coissaM na ya labhae tArisaM chiddaM // an ghAie daduramma daTTu calaNaM kayaM omo / vahio hA esa tume na vatti bIyaM pi te Natthi / / [bRhatkalpa0 6135-36 ] ityAdi, tathA mRSAvAdasya satkaM vAdaM vikalpanaM vArtAM vA vadati sAdhau prAyazcittaprastAro bhavatIti, tathAhi-- kvacit saMkhaDyAmakAlatvAt pratiSiddhau sAdhU anyatra gatau, tato
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThamadhyayanaM SaTsthAnakam / 533 muhUrtAntare ratnAdhikenoktam- vrajAma: saMkhaDyAmidAnIM bhojanakAlo yatastatreti, laghurbhaNati- pratiSiddho'haM na punavrajAmi, tato'sau nivRtyAcAryAyedamAlocayati yathAayaM dIna-karuNavacanairyAcate, pratiSiddho'pi ca pravizati eSaNAM prerayatItyAdi, tato ratnAdhikamAcAryo bhaNati- sAdho ! bhavAnevaM karoti ?, sa Aha- naivamityAdi, pUrvavat prastAra: 2, ihApyuktammosammi saMkhaDIe moyagagahaNaM adattadANammi / ArovaNapatthAro taM ceva imaM tu nANattaM // dINa-kaluNehiM jAyai paDisiddho visai esaNaM haNai / jaMpai muhappiyANi ya joga-tigicchA-nimittAI // [bRhatkalpa0 6142-43] ityaadi| evamadattAdAnasya vAdaM vadati, atra bhAvanA- ekatra gehe bhikSA labdhA, sA avamena gRhItA, yAvadasau bhAjanaM saMmArTi tAvadratnAdhikena saMkhaDyAM modakA labdhAstAnavamo dRSTvA nivRtyAcAryasyAlocayati- yathA'nenAdattA modakA gRhItA ityAdi, prastAraH prAgvaditi 3 / ___ evamavirati: abrahma, tadvAdaM vArtAM vA, athavA na vidyate viratiryasyAH sA aviratikA strI, tadvAdaM tadvArtI vA tadAsevAbhaNanarUpAM vadati, tathAhi- avamo bhAvayati-eSa ratnAdhikatayA mAM skhalitAdiSu prerayati, tato roSAdabhyAkhyAti jeTTajeNa akajaM sajaM ajAghare kayaM aja / uvajIvio ya bhaMte ! mae vi saMsaTThakappo'ttha // [bRhatkalpa0 6150] ahamapi tadbhuktAM bhuktavAnityarthaH, prastArabhAvanA prAgvat 4 / tathA apuruSo napuMsako'yamityevaM vAdaM vAcaM vArtI vA vadatIti, iha samAsa: pratIta eva, bhAvanA'tra-AcAryaM pratyAha- ayaM sAdhurnapuMsakam, AcArya Aha- kathaM jAnAsi?, sa Aha- etannijakairahamukta:- kiM bhavatAM kalpate pravrAjayituM napuMsakamiti ? mamApi kiJcittalliGgadarzanAcchaGkA astIti, prastAra: prAgvat, atrApyuktam taio tti kahaM jANasi ? diTThA NIyA se tehi me vuttaM / vaTTai taio tubbhaM pavvAveuM mama vi saMkA //
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 534 dIsai ya pADirUvaM Thiya-caMkamiya-sarIra-bhAsAdI / bahuso apurisavayaNe vitthArArovaNaM kujA // [bRhatkalpa0 6153-54] iti / tathA dAsavAdaM vadati, bhAvanA- kazcidAha- dAso'yam, AcArya Aha- katham?, dehAkArAH kathayanti dAsatvamasyeti, prastAra: prAgvaditi, [atrApyuktam kharau tti kahaM jANasi ? dehAgArA kahiMti se haMdi chikkovaNa zIghrakopa: ubbhaMDo NIyAsI dAruNasahAvo // deheNa vI virUvo khujjo vaDabho ya bAhirappAo / phuDamevaM AgArA kahaMti jaha esa kharao tti // [bRhatkalpa0 6157-58] ] AcArya Ahakei surUva virUvA khujA maDahA ya bAhirappAyA / na hu te paribhaviyavvA vayaNaM va aNAriyaM vottuM // [bRhatkalpa0 6159] ityAdi 6 / itirevaMprakArAn etAnanantaroditAn SaT kalpasya sAdhvAcArasya prastArAn prAyazcittaracanAvizeSAn mAsaguhyadi-pArAJcikAvasAnAn prastArya abhyupagamata: Atmani prastutAn vidhAya prastArayitA vA abhyAkhyAnadAyakasAdhuH samyagapratipUrayan abhyAkhyeyArthasyAsadbhUtatayA abhyAkhyAnasamarthanaM kartumazaknuvan pratyaGgiraM kurvan san tasyaiva prANAtipAtAdikattureva sthAna prApto gata: tatsthAnaprApta: syAt prANAtipAtAdikArIva daNDanIya: syAditi bhAvaH, yatra prAyazcittapade vivadamAno'vatiSThate na padAntaramArabhate tatpadaM prApaNIya iti bhAvaH, zeSaM sugmmiti| [sU0 529] cha kappassa palimaMthU patnattA, taMjahA-kokutite saMjamassa palimaMtha, moharite saccavayaNassa palimaMtha, cakkhulolute iritAvahitAte palimaMthU, titiNite esaNAgotarassa palimaMthU, icchAlobhite muttimaggassa palimaMthU, bhijANidANakaraNe mokkhamaggassa palimaMthU / savvattha bhagavatA aNitANatA pasatthA / [sU0 530] chavvidhA kappaTTitI pannattA, taMjahA-sAmAtitakappaTTitI, chedovaTThAvaNitakappaTTitI, nivvisamANakappaTThitI, NivviTThakappadvitI, jiNakappaTThitI, therakappaTTitI /
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThamadhyayanaM SaTsthAnakam / 535 [TI0] kalpAdhikAre sUtradvayam- cha kappetyAdi, SaT kalpasya kalpoktasAdhvAcArasya parimathnantIti parimanthavaH, uNAditvAt, pAThAntareNa parimanthA vAcyA:, ghAtakA ityarthaH, iha ca mantho dvidhA- dravyato bhAvatazca, yata Ahadavvammi maMthao khalu teNAmaMthijae jahA dahiyaM / dahitullo khalu kappo maMthijai kukkuyAIhiM // [bRhatkalpa0 6316] ti / tatra kukkuie tti kuca avasyandana [ ] iti vacanAt kutsitam apratyupekSitatvAdinA kucitam avasyanditaM yasya sa kukucitaH, sa eva kaukucitaH, kukucA vA avasyandanaM prayojanamasyeti kaukucikaH, sa ca tridhAsthAna-zarIra-bhASAbhiH / ___ tatra sthAnato yo yantrakavat nartikAvadvA bhrAmyatIti, zarIrato ya: karAdibhiH pASANAdIn kSipati, uktaM ca karagophaNadhaNupAyAiehi ucchuhai ptthraaiie| bhamuhAdADhiyathaNapuyavikaMpaNaM NaTTavAittaM // [bRhatkalpa0 6323] ti, bhASAto ya: seNTita-mukhavAditrAdi karoti, tathA ca jalpati yathA pare hasantIti / ayaM ca trividho'pi saMyamasya pRthivyAdirakSaNAde: kAyaguptiparyantasya yathAsambhavaM parimanthurbhavatyeveti 1, moharie tti mukham atibhASaNAtizAyanavadastIti mukharaH, sa eva maukhariko bahubhASI, sa ca satyavacanasya mRSAvAdavirate: parimanthuH, maukharye sati mRSAvAdasambhavAditi 2, cakkhulola tti cakSuSA lola: caJcalaH cakSurvA lolaM caJcalaM yasya sa tathA, stUpAdInAlokayan vrajati ya ityarthaH, idaM ca dharmakathAdInAmupalakSaNam, Aha ca AloyaMto vaccai thUbhAINi kahei vA dhammaM / / pariyaTTaNANupehaNa Na peha paMthaM aNuvautto // [bRhatkalpa0 6330] iti, iriyAvahiya tti IryA gamanaM tasyAH panthA mArga IryApathastatra bhavA yA samitirIryAsamitilakSaNA sA IryApathikI, tasyA: parimanthuriti 3 / titiNie tti titiNiko'lAbhe sati khedAd yatkiJcanAbhidhAyI, sa ca
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 536 khedapradhAnatvAdeSaNA udgamAdidoSavimuktabhakta-pAnAdigaveSaNa-grahaNalakSaNA tatpradhAno yo gocaro goriva madhyasthatayA bhikSArthaM caraNaM sa eSaNAgocarastasya parimanthuH, sakhedo hi aneSaNIyamapi gRhNAtIti bhAva: 4 / icchAlobhie tti icchA abhilASa: sa cAsau lobhazca icchAlobhaH, mahAlobha ityarthaH, zuklazuklo'tizuklo yathA, sa yasyAsti sa icchAlobhiko maheccho'dhikopadhirityarthaH, uktaM ca- icchAlobho u uvahimairegAbRhatkalpa0 633tti, sa muktimArgasyeti muktiH niSparigrahatvamalobhatvamityarthaH, saiva mArga iva mArgo nirvRtipurasyeti 5, bhija tti lobhastena yannidAnakaraNaM cakravartIndrAdiRddhiprArthanaM tanmokSamArgasya samyagdarzanAdirUpasya parimanthuH, ArttadhyAnarUpatvAt, bhidhyAgrahaNAd yat punaralobhasya bhavanirveda-mArgAnusAritAdiprArthanaM tanna mokSamArgasya parimanthuriti darzitamiti, nanu tIrthakaratvAdiprArthanaM na rAjyAdiprArthanavaduSTamatastadviSayaM nidAnaM mokSasyAparimanthuriti, naivam, yata Aha-savvatthetyAdi, sarvatra tIrthakaratva-caramadehatvAdiviSaye'pi AstAM rAjyAdau bhagavatA jinena anidAnatA aprArthanameva pasattha tti prazaMsitA zlAghiteti, tathA ca ihaparaloganimittaM avi titthagarattacaramadehattaM / savvatthesu bhagavayA aNiyANattaM pasatthaM tu // [bRhatkalpa0 6334] evameva hi sAmAyikazuddhi: syAditi, uktaM capaDisiddhesu vi dose vihiesu ya Isi rAgabhAve vi / sAmAiyaM asuddhaM suddhaM samayAe doNhaM pi // [yogazataka 17 ] tti / ayaM cAntimaparimanthayorvizeSa:AhArovahidehesu icchAlobho u sajjaI / niyANakArI saMgaM tu kurute uddhadehikaM // [ ] pAralaukikamityarthaH // kappaTTiI ityAdi, kalpasya kalpAdyuktasAdhvAcArasya sAmAyikacchedopasthApanIyAde: sthiti: maryAdA kalpasthitiH / tatra sAmAyikakalpasthiti:sijAyarapiMDe yA 1 cAujjAme ya 2 purisajiDhe ya 3 / kIkammassa ya karaNe 4 cattAri avaTThiyA kappA // [bRhatkalpa0 6361]
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 537 SaSThamadhyayanaM SaTsthAnakam / sAmAyikasAdhUnAmavazyaMbhAvina ityarthaH / Acelakku 1 desiya 2 sapaDikkamaNe 3 ya rAyapiMDe 4 ya / mAsaM 5 pajjosavaNA 6 chappeta'NavaTThiyA kappA // [bRhatkalpa0 6362] nAvazyaMbhAvina ityarthaH / chedopasthApanIyakalpasthiti:- etAni ca tRtIyAdhyayanavajJayAni / nivvisamANakappaTThiI niviTThakappaTTii tti parihAravizuddhikalpaM vahamAnA nirvizamAnakAH, yairasau vyUDhaste nirviSTAsteSAM yA sthiti: maryAdA sA tathA, tatra, parihAriya chammAse taha aNuparihAriyA vi chammAse / kappaTThio chammAse ete aTThArasA mAsa // [bRhatkalpa0 6474] tti / tathA jinakalpasthiti:gacchammi u nimmAyA dhIrA jAhe ya gahiyaparamatthA / aggaha joggaabhiggahe uviMti jiNakappiyacarittaM // [bRhatkalpa0 6483] ti evamAdikA, aggaha jogga abhiggahetti kAsAJcit piNDaiSaNAnAmagrahe yogyAnAM cAbhigrahe anayaiva grAhyamityevaMrUpe gRhItaparamArthA ityarthaH / sthavirakalpasthiti:[saMjamakaraNujoyA udyogA: nipphAyaga nANa-dasaNa-caritte / dIhAu vuDDavAse vasahIdosehi ya vimukkA // [bRhatkalpa0 6485] ityAdikA / [sU0 531] samaNe bhagavaM mahAvIre chaTTeNaM bhatteNaM apANaeNaM muMDe jAva pavvaie / samaNassa NaM bhagavao mahAvIrassa chaTTeNaM bhatteNaM apANaeNaM aNaMte aNuttare jAva samuppanne / samaNe bhagavaM mahAvIre chaTTeNaM bhatteNaM apANaeNaM siddhe jAva svvdukkhpphiinne3| [sU0 532] saNaMkumAra-mAhiMdesu NaM kappesu vimANA cha joyaNasayAI uDuMuccatteNaM pannattA 1 /
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 538 saNaMkumAra-mAhiMdesu NaM kappesu devANaM bhavadhAraNijagA sarIragA ukkoseNaM cha rataNIo uTuMuccatteNaM pannattA 2 / [TI0] iyaM ca kalpasthitirmahAvIreNa deziteti sambandhAnmahAvIravaktavyatAsUtratrayam, tathA aneneyamaparApi kalpasthitirdarziteti kalpasUtradvayamupanyastam, sugamaM caitat paJcakamapi, navaraM SaSThena bhaktena upavAsadvayalakSaNenA'pAnakena pAnIyapAnaparihAravatA yAvatkaraNAt [nivvAghAe nirAvaraNe kasiNe paDipuNNe kevalavaranANadasaNe'tti dRzyam, siddhe jAva tti karaNAt] 'buddhe mutte [aMtakaDe parinivvuDe'tti] dRzyam / / [sU0 533] chavvihe bhoyaNapariNAme pannatte, taMjahA-maNuNNe, rasite, pINaNije, biMhaNije, dIvaNije, dappaNije / chavvihe visapariNAme pannatte, taMjahA-Dakke, bhutte, nivatite, maMsANusArI, soNitANusArI, aTThimiMjANusArI / [TI0] uktarUpeSu ca devazarIreSvAhArapariNAmo'stItyAhArapariNAmanirUpaNAyAhachavihe bhoyaNetyAdi, bhojanasyeti AhAravizeSasya pariNAma: paryAya: svabhAvo dharma iti yAvata, tatra maNunne tti manojJamabhilaSaNIyaM bhojanamityekastatpariNAma:. pariNAmavatA sahAbhedopacArAt, tathA rasikaM mAdhuryAdyupetam, tathA prINanIyaM rasAdidhAtusamatAkAri, bRMhaNIyaM dhAtUpacayakAri, dIpanIyam agnibalajanakam, darpaNIyaM balakaram, utsAhavRddhikaramityanya iti / __pariNAmAdhikArAdAyAtaM viSapariNAmasUtramapyevama, navaraM Dakke tti daSTasya prANino daMSTrAviSAdinA yat pIDAkAri tad daSTaM jaGgamaviSam, yacca bhuktaM sat pIDayati tad bhuktamityucyate, tacca sthAvaram, yat punarnipatitam upari patitaM sat pIDayati tannipatitaM tvagviSaM dRSTiviSaM ceti trividhaM svarUpataH, tathA kiJcinmAMsAnusAri mAMsAntadhAtuvyApakaM kiJcicchoNitAnusAri tathaiva kiJciccA'sthimiJjAnusAri tathaiveti trividhaM kAryataH, evaM ca sati SaDvidhaM tat, tatastatpariNAmo'pi Solaiveti / / [sU0 534] chavvihe paTTe pannatte, taMjahA-saMsayapaTTe, vuggahapaTTe, aNujogI, aNulome, tahaNANe, atahaNANe /
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThamadhyayanaM SaTsthAnakam / 539 [TI0] evaMbhUtArthAnAM ca nirNayo niratizayasyA''ptapraznato bhavatIti praznavibhAgamAhachavvihetyAdi, pracchanaM praznaH, tatra saMzayapraznaH kvacidarthe saMzaye sati yo vidhIyate yathA jai tavasA vodANaM saMjamao'NAsavo tti te kaha Nu / devattaM jaMti jaI ? gururAha sarAgasaMjamao // [ ] vyudgraheNa mithyAbhinivezena vipratipattyetyarthaH, parapakSadUSaNArthaM ya: kriyate prazna: sa vyudgrahapraznaH, yathA sAmannAu viseso anno'Nanno va hoja jai anno / so natthi khapuppha piva'Nanno sAmannameva tayaM // [vizeSAva0 34] ti / __anuyogIti anuyogo vyAkhyAnaM prarUpaNeti yAvat sa yatrAsti tadarthaM ya: kriyata iti bhAvaH, yathA- cauhiM samaehiM logo ityAdiprarUpaNAya kaihiM samaehItyAdi granthakAra eva praznayati, anulomo anulomanArtham anukUlakaraNAya parasya yo vidhIyate, yathA kSemaM bhavatAmityAdi, tahanANe tti yathA pracchanIyArthe praSTavyasya jJAnaM tathaiva pracchakasyApi jJAnaM yatra prazne sa tathAjJAnaH, jAnatprazna ityarthaH, sa ca gautamAdeH yathA kevaikAleNaM bhaMte ! camaracaMcA rAyahANI virahiyA uvavAeNa [ ] mityAdiriti, etadviparItastvatathAjJAno'jAnatprazna ityarthaH, kvacit chavvihe aDhe iti pAThastatra saMzayAdibhirartho vizeSaNIya iti / [sU0 535] camaracaMcA NaM rAyahANI ukkoseNaM chammAsA virahitA uvvaatennN| egamege NaM iMdaTThANe ukkoseNaM chammAse virahite uvavAteNaM / adhesattamA NaM puDhavI ukkoseNaM chammAsA virahitA uvavAteNaM / siddhigatI NaM ukkoseNaM chammAsA virahitA uvavAteNaM / [TI0] ihAnantarasUtre tathAjJAnaprazno darzitastatra cottaravastunA bhAvyamiti tad darzayaticamaracaMcetyAdi, camarasya dAkSiNAtyasyAsuranikAyanAyakasya caJcA caJcAkhyA nagarI camaracaJcA, yA hi jambUdvIpamandarasya parvatasya dakSiNena tiryagasaGkhyeyAn dvIpasamudrAna vyativrajyAruNavaradvIpasya bAhyAd vedikAntAdaruNodaM samudraM dvicatvAriMzadyojanasahasrANyavagAhya camarasyAsurarAjasya tigiMcchikUTo nAmA ya utpAtaparvato'sti
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 540 saptadazaikaviMzatyuttarANi yojanazatAnyuccastasya dakSiNena SaD yojanakoTIzatAni sAdhikAnyaruNode samudre tiryag vyativrajyAdho ratnaprabhAyA: pRthivyAH catvAriMzataM yojanasahasrANyavagAhya vyavasthitA jambUdvIpapramANA ca, sA camaracaJcA rAjadhAnI utkRSTena SaNmAsAn virahitA viyuktA upapAtena, ihotpadyamAnadevAnAM SaNmAsAn yAvadviraho bhavatIti bhAvaH / __virahAdhikArAdidaM sUtratrayam- egetyAdi, ekaikamindrasthAnaM camarAdisambandhyAzrayo bhavana-nagara-vimAnarUpastadutkarSeNa SaNmAsAn yAvadvirahitamupapAtenendrApekSayeti / adhaHsaptamItyatra saptamI hi ratnaprabhApi kathaJcidbhavatIti tadvyavacchedArthamadhograhaNaM atastamastametyarthaH, sA SaNmAsAn virahitopapAtena, yadAha cauvIsaI muhuttA 1 satta ahoratta 2 taha ya pannarasa 3 / mAso ya 4 do ya 5 cauro 6 chammAsA virahakAlo u 7 // [bRhatsaM0 281] iti / siddhigatAvupapAto gamanamAtramucyate na janma, taddhetUnAM siddhasyAbhAvAditi, ihoktamegasamao jahannaM ukkoseNaM havaMti chammAsA / viraho siddhigaIe uvvadRNavajjiyA niyamA // [bRhatsaM0 345] iti / zeSaM sugmmiti| [sU0 536] chavvidhe AuyabaMdhe pannatte, taMjahA-jAtiNAmanidhattAute, gatiNAmaNidhattAute, ThitinAmanidhattAute, ogAhaNANAmanidhattAute, padesaNAmanidhattAute, aNubhAvaNAmanihattAute / neratiyANaM chavvihe AuyabaMdhe pannatte, taMjahA-jAtiNAmanihattAute jAva aNubhAvanAmaNihattAue / evaM jAva vemANiyANaM / neraiyA NiyamaM chammAsAvasesAutA parabhaviyAuyaM pagareti / evaM asurakumArA vi jAva thaNiyakumArA / asaMkhejavAsAuyasannipaMceMdiyatirikkhajoNiyA NiyamaM chammAsAvasesAuyA parabhaviyAuyaM pagareMti / asaMkhejavAsAuyA sannimaNussA niyamaM jAva pgreNti| vANamaMtarA jotisitA vemANitA jadhA NeratitA / [TI0] anantaramupapAtasya viraha ukta:, upapAtazcAyurbandhe sati bhavatItyAyurbandhasUtraprapaJca
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThamadhyayanaM SaTsthAnakam / 541 chavvihetyAdikamAha, sugamazcAyam, navaram AyuSo bandha: AyurbandhaH, tatra jAti: ekendriyajAtyAdi: paJcadhA, saiva nAma nAmna: karmaNa uttaraprakRtivizeSo jIvapariNAmo vA tena saha nidhattaM niSiktaM yadAyustajAtinAmanidhattAyuH, niSekazca karmapudgalAnAM pratisamayAnubhavanaracaneti, uktaM ca mottUNa sagamabAhaM paDhamAe ThiIe bahutaraM davvaM / sese visesahINaM jAvukkassaMti savvAsiM // [karmapra0 ] iti, 00 000 sthApanA ceyam- .. tathA gati: narakAdikA caturddhA, zeSaM tathaiveti gatinAmanidhattAyuriti, tathA sthitiriti yat sthAtavyaM kenacidvivakSitena bhAvena jIvenAyu:karmaNA vA saiva nAma: pariNAmo dharmaH sthitinAmastena viziSTaM nidhattaM yadAyu:dalikarUpaM tat sthitinAmanidhattAyuH, tathA avagAhate yasyAM jIva: sA avagAhanA zarIramaudArikAdi tasyA nAma audArikAdizarIranAmakarmetyavagAhanAnAma tena saha yannidhattamAyustadavagAhanAnAma-nidhattAyuriti, tathA pradezAnAm Ayu:karmadravyANAM nAma: tathAvidhA pariNati: pradezanAma pradezarUpaM vA nAmakarmavizeSa ityarthaH pradezanAma, tena saha yannidhattamAyustat pradezanAmanidhattAyuriti, tathA anubhAga: AyurdravyANAmeva vipAkastallakSaNa eva nAma: pariNAmo'nubhAganAmaH, anubhAgarUpaM vA nAmakarmAnubhAganAma, tena saha nidhattaM yadAyustadanubhAganAmanidhattAyuriti / __atha kimarthaM jAtyAdinAmakarmaNA''yurvizeSyate ?, ucyate, AyuSkasya prAdhAnyopadarzanArtham, yasmAnnArakAdyAyurudaye sati jAtyAdinAmakarmaNAmudayo bhavati, nArakAdibhavopagrAhakaM cAyureva, yasmAduktaM prajJaptyAm- neraie NaM bhaMte neraiesu uvavajjai? aneraie neraiesu uvavajai ?, goyamA ! neraie neraiesu uvavajai [bhagavatI0 4 / 9 / 1], etaduktaM bhavati- nArakAyu:saMvedanaprathamasamaya eva nAraka ityucyate, tatsahacAriNAM ca paJcendriyajAtyAdinAmakarmaNAmapyudaya iti, iha cAyurbandhasya SaDvidhatve upakSipte yadAyuSaH SaDvidhatvamuktaM tad AyuSo bandhAvyatirekAd baddhasyaiva cAyurvyapadezaviSayatvAditi /
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 542 niyamaM ti avazyaMbhAvAdityarthaH, chammAsAvasesAuya tti SaNmAsA avazeSA avaziSTA yasya tattathA tadAyurveSAM te SaNmAsAvazeSAyuSkAH, parabhavo vidyate yasmiMstat parabhavikaM tacca tadAyuzceti parabhavikAyuH prakurvanti badhnanti, asaGkhyeyAni varSANyAyuryeSAM te tathA te ca te saMjJinazca samanaskA: paJcendriyatiryagyonikAzcetyasaGkhyeyavarSAyuSkasaMjJipaJcendriyatiryagyonikAH, iha ca saMjJigrahaNamasaGkhyeyavarSAyuSkA: saMjJina eva bhavantIti niyamadarzanArtham, na tvasaGkhyeyavarSAyuSAmasaMjJinAM vyavacchedArtham, tessaambhaavaadeveti| evamasaGkhyeyavarSAyuSkasaMjJipaJcendriyamanuSyA'pi vaacyaa| zeSaM vRttau| [sU0 537] chavvidhe bhAve pannatte, taMjahA-odatite, uvasamite, khatite, khatovasamite, pAriNAmite, sannivAie / [TI0] anantaramAyu:karmabandha uktaH, Ayu: punaraudayikabhAvaheturityaudayikabhAvaM bhAvasAdhAccheSabhAvAMzca pratipAdayannAha- chavvihe bhAve ityAdi, bhavanaM bhAva: paryAya ityarthaH, tatraudayiko dvividhaH- udaya udayaniSpannazca, tatrodayo'STAnAM karmaprakRtInAmudaya: zAntAvasthAparityAgenodIraNAvalikAmatikramyodayAvalikAyAmAtmIyAtmIyarUpeNa vipAka ityarthaH, atra caivaM vyutpatti:- udaya evaudayikaH, udayaniSpannastu karmodayajanito jIvasya mAnuSatvAdi: paryAyaH, tatra ca udayena nirvRttastatra vA bhava ityaudayikaH ityevaM vyutpattiriti, tathA aupazamiko'pi dvividha:- upazama upazamaniSpannazca, tatropazamo mohanIyakarmaNo'nantAnubandhyAdibhedabhinnasyopazamazreNipratipannasya mohanIyabhedAn anantAnubandhyAdInupazamayataH udayAbhAva ityarthaH, upazama evaupazamikaH, upazamaniSpannastu upazAntakrodha ityAdirudayAbhAvaphalarUpa AtmapariNAma iti bhAvanA, tatra ca vyutpatti:upazamena nivRtta aupazamika iti, tathA kSAyiko dvividha:- kSaya: kSayaniSpannazca, tatra kSayo'STAnAM karmaprakRtInAM jJAnAvaraNAdibhedAnAM kSayaH kAbhAva evetyarthaH, tatra kSaya eva kSAyikaH, kSayaniSpannastu tatphalarUpo vicitra AtmapariNAmaH kevalajJAna-darzanacAritrAdiH, tatra kSayeNa nirvRttaH kSAyika iti vyutpattiH, tathA kSAyopazamiko dvividha:-kSayopazamaH kSayopazamaniSpannazca, tatra kSayopazamazcaturNAM ghAtikarmaNAM kevalajJAnapratibandhakAnAM jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-mohanIyA-'ntarAyANAm, kSayopazama iha udIrNasya
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThamadhyayanaM SaTsthAnakam / 543 kSayo'nudIrNasya ca vipAkamadhikRtyopazama iti gRhyate, Aha- aupazamiko'pyevaMbhUta eva, naivam, tatropazAntasya pradezAnubhavato'pyavedanAd asmiMzca vedanAditi, ayaM ca kSayopazama: kriyArUpa eveti, kSayopazama eva kSAyopazamikaH, kSayopazamaniSpannastvAbhinibodhikajJAnAdilabdhipariNAma Atmana eva, kSayopazamena nivRtta: kSAyopazamika: iti ca vyutpattiriti / tathA pariNamanaM pariNAma: aparityaktapUrvAvasthasyaiva tadbhAvagamanamityarthaH, sa eva pAriNAmika ityucyate, sa ca sAdyanAdibhedena dvividhaH, tatra sAdi: jIrNaghRtAdInAm, tadbhAvasya sAditvAditi, anAdipAriNAmikastu dharmAstikAyAdInAm, tadbhAvasya teSAmanAditvAditi / tathA sannipAto melakastena nirvRtta: sAnnipAtikaH, ayaM caiSAM paJcAnAmaudayikAdibhAvAnAM vyAdisaMyogata: sambhavAsambhavAnapekSayA SaDviMzatibhaGgarUpa:, tatra dvikasaMyoge daza, trikasaMyoge'pi dazaiva, catuSkasaMyoge paJca, paJcakasaMyoge tveka evetyAdi vistaro vRttau| [sU0 538] chavvihe paDikkamaNe pannatte, taMjahA-uccArapaDikkamaNe, pAsavaNapaDikkamaNe, ittirite, Avakahite, jaMkiMcimicchA, somaNaMtite / [TI0] anantaraM bhAvA uktAsteSu cAprazasteSu yad vRttaM yacca prazasteSu na vRttaM viparItazraddhAna-prarUpaNe vA ye kRte tatra pratikramitavyaM bhavatIti pratikramaNamAha- chavvihe paDikkamaNe ityAdi, pratikramaNaM dvitIyaprAyazcittabhedalakSaNaM mithyAduSkRtakaraNamiti bhAvaH, tatroccArotsargaM vidhAya yadIryApathikIpratikramaNaM taduccArapratikramaNam, evaM prazravaNaviSayamapIti, ittariyaM ti itvaraM svalpakAlikaM daivasika-rAtrikAdi, AvakahiyaMti yAvatkathikaM yAvajjIvikaM mahAvrata-bhaktaparijJAdirUpam, pratikramaNatvaM cAsya vinivRtti-lakSaNAnvarthayogAditi, jaMkiMcimiccha tti khela-siMghAnAvidhinisargA''bhogA-'nAbhogasahasAkArAdyasaMyamasvarUpaM yatkiJcinmithyA asamyaka tadviSayaM mithyedamityevaM-pratipattipUrvakaM mithyAduSkRtakaraNaM yatkiJcinmithyApratikramaNamiti, tathA somaNaMtie tti svApanAntikaM svapanasya suptikriyAyA ante avasAne bhavaM svApanAntikam, suptotthitA hi IryAM pratikrAmanti sAdhava iti, athavA svapno nidrAvazavikalpastasyA'nto vibhAga: svapnAntastatra bhavaM svApnAntikam, svapnavizeSa
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 544 hi pratikramaNaM kurvanti sAdhavaH, yadAha gamaNAgamaNa vihAre sutte vA sumiNadaMsaNe rAo / nAvAnaisaMtAre iriyAvahiyApaDikkamaNaM // [Ava0 ni0 1547] yata:- AulamAulAe sovaNavattiyAe [Ava0 sU0] ityAdi pratikramaNasUtram, tathA svapnakRtaprANAtipAtAdiSvanvarthagatyA prtiipkrmnnruupkaaryotsrglkssnnprtikrmnnmevmuktm| sU0 539] kattitANakkhatte chatAre paNNatte / asilesANakkhatte chatAre pannatte / [sU0 540] jIvA NaM chaTThANanivvattite poggale pAvakammattAte ciNiMsu vA 3, taMjahA-puDhavikAiyanivvattite jAva tasakAiyaNivvattite / evaMciNa uvaciNa baMdha udIra veya tadha nijarA ceva / chappatesiyA NaM khaMdhA aNaMtA paNNattA / chappadesogADhA poggalA aNaMtA paNNattA / chassamayaTTitItA poggalA aNaMtA paNNattA / chagguNakAlagA poggalA jAva chagguNalukkhA poggalA aNaMtA paNNattA / // chaTThANaM cha?majjhayaNaM samattaM // anantaraM pratikramaNamuktam, taccAvazyakamapyucyate, AvazyakaM ca nakSatrodayAdyavasare kurvantIti nakSatrasUtraM zeSasUtrANi cA adhyayanaparisamApteH pUrvAdhyayanavadavaseyAnIti / iti zrImattapAgacchAdhirAjabhaTTArakapurandarasUrIzvarazrIvijayasenasUrirAjye zrImattapAgacchazrRMgArahArasUrIzvarazrIvijayadevasUriyauvarAjye paNDitazrIkuzalavardhanagaNiziSyanagarSigaNinA svavAcanaparopakArakRte kRtoddhArarUpayAM zrIsakalavAcakaziromaNimahopAdhyAyazrIvimalaharSagaNibhiH saMzodhitAyAM sukhAvabodhAyAM zrIsthAnAGgadIpikAyAM SaTsthAnakAkhyaM SaSThamamamadhyayanaM smaaptm|
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 545 atha saptamamadhyayanaM saptasthAnakam / [sU0 541] sattavidhe gaNAvakkamaNe pannatte, taMjahA-savvadhammA roemi 1, egatitA roemi, egaiyA No roemi 2, savvadhammA vitigicchAmi 3, egatitA vitigicchAmi, egatitA no vitigicchAmi 4, savvadhammA juhuNAmi 5, egatitA juhuNAmi, egaiyA No juhuNAmi 6, icchAmi NaM bhaMte ! egallavihArapaDimaM uvasaMpajittA NaM viharittate 7 / [TI0] vyAkhyAtaM SaSThamadhyayanamadhunA saptamamArabhyate, asya cAyamabhisambandha:ihAnantarAdhyayane SaTsaGkhyopetA: padArthAH prarUpitA:, iha tu ta eva saptasaGkhyopetA: prarUpyanta ityevaMsambandhasyAsya caturanuyogadvArasyedamAdisUtram- sattavihetyAdi / asya ca pUrvasUtreNa sahAyamabhisambandhaH- anantarasUtre pudgalA: paryAyata uktAH, iha tu pudgalavizeSANAmeva kSayopazamato yo'nuSThAnavizeSo jIvasya bhavati tasya saptavidhatvamucyate ityevaMsambandhasyAsya vyAkhyA, saMhitAdistu tatkrama: pratIta eva, navaraM saptavidhaM saptaprakAraM prayojanabhedena bhedAt gaNAd gacchAdapakramaNaM nirgamo gaNApakramaNaM prajJaptaM tIrthakarAdibhiH, tadyathA- sarvAn dharmAn nirjarAhetUn zrutabhedAn sUtrArthobhayaviSayAn apUrvagrahaNa-vismRtasandhAna-pUrvAdhItaparAvartanarUpAn cAritrabhedAMzca kSapaNa-vaiyAvRtyarUpAn rocayAmi ruciviSayIkaromi cikIrSAmi, te cAmutra paragaNe sampadyante neha svagaNe, bahuzrutAdi-sAmagryabhAvAd, 'atastadarthaM svagaNAdapakrAmAmi bhadanta !' ityevaM gurupRcchAdvAreNaikaM gaNApakramaNamuktam 1, atha 'sarvadharmAn rocayAmI'tyukte kathaM pRcchArtho'vagamyate iti?, ucyate, 'icchAmi NaM bhaMte ! ekallavihArapaDima'mityAdipRcchAvacana-sAdharmyAditi, rucestu karaNecchArthatA pattiyAmi roemI'tyatra vyAkhyAtaiveti, kvacittu 'savvadhammaM jANAmi, evaM pi ege avakkame' ityevaM pAThaH, tatra 'jJAnI ahamiti kiM gaNena' iti madAdapakrAmati 1, tathA egaiya tti ekakAn kAMzcana zrutadharmAMzcAritradharmAn vA rocayAmi cikIrSAmi ekakAMzca zrutadharmAMzcAritradharmAn vA no rocayAmina cikIrSAmItyatazcikIrSitadharmANAM svagaNe karaNasAmagryabhAvAdapakrAmAmi bhadanta iti dvitIyam 2, tathA sarvadharmAn uktalakSaNAn vicikitsAmi
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 546 saMzayaviSayIkaromItyataH saMzayApanodArthaM gaNAdapakrAmAmIti tRtIyam 3, evamekakAn vicikitsAmi, ekakAn no vicikitsAmIti caturtham 4, tathA juhuNAmit juhomi anyebhyo dadAmi, na ca svagaNe pAtramastyato'pakrAmAmIti paJcamam 5, evaM SaSThamapi 6, tathA icchAmi NaM bhadanta ! dharmAcArya ! ekAkino gacchanirgatatvAjjinakalpakAditayA yo vihAro vicaraNaM tasya yA pratimA pratipattiH pratijJA sA ekAkivihArapratimA tAmupasampadya aGgIkRtya viharttumiti saptamamiti 7 / uktaM ca nATTha daMsaNaTThA caraNaTThA evamAi saMkamaNaM / saMbhogaTThA va puNo AyariyaTThA va NAyavvaM // [ nizItha0 5458 ] iti / tatra jJAnArtham suttassa va atthassa va ubhayassa va kAraNA u saMkamaNaM / vIsajjiyassa gamaNaM bhIo ya niyattae koi // [ nizItha0 5459 ] iti / darzanaprabhAvakazAstrArthaM darzanArtham / cAritrArthaM yathA caritaTTha desi duvihA, deze dvividhA doSA ityarthaH, esaNadosA ya itthidosA ya / tato gaNApakramaNaM bhavati, gacchammi ya sIyaMte AyasamutthehiM dosehiM // [ nizItha0 5539] iti / sambhogArthaM nAma yatropasampannastato'pi visambhogakAraNe sadanalakSaNe satyapakrAmatIti, AcAryArthaM nAmA''cAryasya mahAkalpazrutAdi zrutaM nAstyatastadadhyApanAya ziSyasya gaNAntarasaGkramo bhavatIti, iha ca svaguruM pRSTvaiva visarjitenApakramitavyamiti sarvatra pRcchArtho vyAkhyeyaH, uktakAraNavazAt pakSAdikAlAt parato'visarjito'pi gacchediti, niSkAraNaM gaNApakramaNaM tvavidheyam, yataH AyariyAINa bhayA cchittabhayA na sevar3a akiccaM / veyAvaccajjhayaNesu sajjae taduvaogeNaM // [ nizItha0 5455] sUtrArthopayogenetyarthaH, tathAego itthIgammo teNAdibhayA ya alliyayagAre gRhasthAn / kohAdI va udinne parinivvAvaMti se anne | [nizItha0 5456 ] tti / [sU0 542] sattavidhe vibhaMgaNANe pannatte, taMjahA - egadisiM logAbhigame,
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamamadhyayanaM saptasthAnakam / 547 paMcadisiM logAbhigame, kiriyAvaraNe jIve, mudagge jIve, amudagge jIve, rUvI jIve, savvamiNaM jIvA / ___tattha khalu ime paDhame vibhaMgaNANe- jayA NaM tahArUvassa samaNassa vA mAhaNassa vA vibhaMgaNANe samuppajati, se NaM teNaM vibhaMgaNANeNaM samuppanneNaM pAsati pAtINaM vA paDiNaM vA dAhiNaM vA udINaM vA urlDa vA jAva sohamme kappe, tassa NamevaM bhavati-atthi NaM mama atisese NANadaMsaNe samuppanneegadisiM logAbhigame, saMtegatitA samaNA vA mAhaNA vA evamAhaMsu- paMcadisiM logAbhigame, je te evamAhaMsu micchaM te evamAhaMsu, paDhame vibhaMgaNANe / __ ahAvare docce vibhaMgaNANe-jatA NaM tadhArUvassa samaNassa vA mAhaNassa vA vibhaMgaNANe samuppajati, se NaM teNaM vibhaMgaNANeNaM samuppanneNaM pAsati pAtINaM vA paDiNaM vA dAhiNaM vA udINaM vA uDhe jAva sohamme kappe, tassa NamevaM bhavati-atthi NaM mama atisese NANadaMsaNe samuppanne- paMcadisiM logAbhigame, saMtegatitA samaNA vA mAhaNA vA evamAhaMsu- egadisiM logAbhigame, je te evamAhaMsu micchaM te evamAhaMsu, docce vibhaMgaNANe / adhAvare tacce vibhaMgaNANe-jayA NaM tadhArUvassa samaNassa vA mAhaNassa vA vibhaMgaNANe samuppajati, se NaM teNaM vibhaMgaNANeNaM samuppanneNaM pAsati pANe ativAtemANe musaM vatamANe adinamAditamANe mehuNaM paDisevamANe pariggahaM parigeNhamANe rAtibhoyaNaM bhuMjamANe vA, pAvaM ca NaM kammaM kIramANaM No pAsati, tassa NamevaM bhavati-atthi NaM mama atisese NANadaMsaNe samuppanne- kiritAvaraNe jIve, saMtegatitA samaNA vA mAhaNA vA evamAhaMsuno kiritAvaraNe jIve, je te evamAhaMsu micchaM te evamAhaMsu, tacce vibhNgnnaanne| ___ adhAvare cautthe vibhaMgaNANe-jayA NaM tadhArUvassa samaNassa vA mAhaNassa vA jAva samuppajati, se NaM teNaM vibhaMgaNANeNaM samuppanneNaM devAmeva pAsati, bAhirabhaMtarae poggale paritAditittA puDhegattaM NANattaM phusitA phurittA phuDittA vikuvvittANaM ciTThittate, tassa NamevaM bhavati-atthi NaM mama atisese
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 548 NANadaMsaNe samuppanne- mudagge jIve, saMtegatitA samaNA vA mAhaNA vA evamAhaMsu-amudagge jIve, je te evamAhaMsu micchaM te evamAhaMsu, cautthe vibhaMganANe / ahAvare paMcame vibhaMgaNANe-jayA NaM tadhArUvassa samaNassa jAva samuppajati, se NaM teNaM vibhaMgaNANeNaM samuppanneNaM devAmeva pAsati, bAhirabbhaMtarae poggale aparitAditittA puDhegattaM NANattaM jAva vikugvittANaM ciTThittate, tassa NamevaM bhavati-atthi jAva samuppanne- amudagge jIve, saMtegatitA samaNA vA mAhaNA vA evamAhaMsu-mudagge jIve, je te evamAhaMsu micchaM te evamAhaMsu, paMcame vibhaMgaNANe / ahAvare chaThe vibhaMgaNANe-jayA NaM tadhArUvassa samaNassa vA mAhaNassa vA jAva samuppajati, se NaM teNaM vibhaMgaNANeNaM samuppanneNaM devAmeva pAsati, bAhirabbhaMtarate poggale paritAditittA vA apariyAditittA vA puDhegattaM NANattaM phusittA jAva vikuvvittANaM ciTThittate, tassa NamevaM bhavati-atthi NaM mama atisese NANadaMsaNe samuppanne- rUvI jIve, saMtegatitA samaNA vA mAhaNA vA evamAhaMsu-arUvI jIve, je te evamAhaMsu micchaM te evamAhaMsu, chaThe vibhaMgaNANe / __ ahAvare sattame vibhaMgaNANe-jayA NaM tahArUvassa samaNassa vA mAhaNassa vA vibhaMgaNANe samuppajati, se NaM teNaM vibhaMgaNANeNaM samuppanneNaM pAsati suhumeNaM vAyukAteNaM phuDaM poggalakAyaM etaMtaM vetaMtaM calaMtaM khubbhaMtaM phaMdaMtaM ghaTuMtaM udIreMtaM taM taM bhAvaM pariNamaMtaM, tassa NamevaM bhavati-atthi NaM mama atisese NANadaMsaNe samuppanne- savvamiNaM jIvA, saMtegatitA samaNA vA mAhaNA vA evamAhaMsu-jIvA ceva ajIvA ceva, je te evamAhaMsu micchaM te evamAhaMsu, tassa Namime cattAri jIvanikAyA No sammamuvagatA bhavaMti, taMjahApuDhavikAiyA jAva vAukAiyA, iccetehiM cauhiM jIvanikAehiM micchAdaMDaM pavattei, sattame vibhaMgaNANe /
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamamadhyayanaM saptasthAnakam / 549 [TI0] evaM zraddhAnasthairyAdyarthamanyathA vA gaNAdapakrAntasya kasyApi vibhaGgajJAnaM syAditi tasya bhedAnAha- sattavihetyAdi, saptavidhaM saptaprakAra viruddho vitatho vA ayathA vastubhaGgo vastuvikalpo yasmiMstadvibhaGgaM tacca tajjJAnaM ca sAkAratvAditi vibhaGgajJAnaM mithyAtvasahitAvadhirityarthaH, egadisiM ti ekasyAM dizi, ekayA dizA pUrvAdikayetyarthaH, lokAbhigamo lokAvabodha ityekaM vibhaGgajJAnam, vibhaGgatA cAsya zeSadikSu lokasyAnabhigamena tatpratiSedhanAditi 1 / tathA paJcasu dikSu lokAbhigamo naikasyAM dizIti, ihApi vibhaGgatA ekadizi lokaniSedhAditi 2 / kriyAmAtrasyaiva prANAtipAtAderjIvaiH kriyamANasya darzanAttaddhetukarmaNazcAdarzanAt kriyaivAvaraNaM karma yasya sa kriyAvaraNa:, ko'sau? jIva ityavaSTambhaparaM yadvibhaGgaM tattRtIyam, vibhaGgatA cAsya karmaNo'darzanenAnabhyupagamAdevamuttaratrApi vibhaGgatA'vaseyeti 3 / muyagge tti bAhyAbhyantarapudgalaracitazarIro jIva ityavaSTambhavat, bhavanapatyAdidevAnAM bAhyAbhyantarapudgalaparyAdAnato vaikriyakaraNadarzanAditi caturtham 4 / amudagge jIve tti devAnAM bAhyAbhyantarapudgalAdAnaviraheNa vaikriyavatAM darzanAd abAhyAbhyantarapudgalaracitAvayavazarIro jIva ityavasAyavat paJcamam 5 / tathA rUvI jIve tti devAnAM vaikriyazarIravatAM darzanAdrUpyeva jIva ityevamavaSTambhavat SaSThamiti 6 / tathA savvamiNaM jIva tti vAyunA calata: pudgalakAyasya darzanAt sarvamevedaM vastu jIvA eva, calanadharmopetatvAdityevaM nizcayavat saptamamiti saGgrahavacanametat 7 / tatthetyAdi tvetasyaiva vivaraNavacanamuttAnArthameva, navaraM tattha tti teSu saptasu madhye jayA NaM ti yasmin kAle se NaM ti iha tadeti gamyate sa vibhaMgI pAsai tti upalakSaNatvAjjAnAtIti ca, anyathA jJAnatvaM vibhaGgasya na syAditi, pAINaM vetyAdau vA vikalpArthaH, uDDhaM jAva sohammo kappo ityanena saudharmAt parataH kila prAyo bAlatapasvino na pazyantIti darzitam, tathA'vadhimato'pyadholoko duradhigamo vibhaGgajJAninastu sutarAmityadhodigdarzanamiha nAbhihitam, duradhigamyatA cAdholokasya tristhAnake'bhihiteti, evaM bhavai tti evaMvidho vikalpo bhavati, yaduta- asti me atizeSaM zeSANyatikrAntaM sAtizayamityartho jJAnaM ca darzanaM ca jJAnena vA darzanaM
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 550 jJAnadarzanam, tatazcaikadizo darzanena tatraiva lokasyopalambhAdAha- ekadizi lokAbhigama iti, ekadigmAtra eva lokastathopalambhAditi bhAvaH, santi vidyante ekake zramaNA vA brAhmaNA vA, te caivamAhuH- anyAsvapi paJcasu dikSu lokAbhigamo bhavati, tAsvapi tasya vidyamAnatvAt, ye te evamAhuH yaduta- paJcasvapi dikSu lokAbhigamo mithyA te evamAhuriti prathamaM vibhaGgajJAnamiti 1 / athAparaM dvitIyam, tatra pAINaM vetyAdau vAzabdazcakArArtho draSTavyaH, vikalpArthatve tu paJcAnAM dizAM pazyattA na gamyate, ekasyA eva ca gamyate, tathA ca prathama-dvitIyayorvibhaGgayo/do na syAditi, kvacid vAzabdA na dRzyanta eveti 2 / prANAnatipAtayamAnAnityAdiSu jIvAniti gamyate, no kiriyAvaraNe tti api tu karmAvaraNa iti 3 / devAmeva tti devAneva bhavanavAsyAdIneva bAhirabbhaMtare tti bAhyAn zarIrAvagAhakSetrAd abhyantarAn avagAhakSetrasthAn pudgalAn vaikriyavargaNArUpAn paryAdAya pari samantAt vaikriyasamudghAtenA''dAya gRhItvA, puDhegattaM ti pRthakkAla-dezabhedena kadAcit kvacidityarthaH, ekatvam ekarUpatvaM nAnAtvaM nAnArUpatvaM vikRtya uttaravaikriyatayA citRRttae tti sthAtum AsituM pravRttAniti vAkyazeSa iti sambandhaH, kathaM vikRtyetyAha- phusittA tAneva pudgalAn spRSTvA, tathA''tmanA sphuritvA vIryamullAsya pudgalAn vA sphorayitvA, tathA sphuTitvA prakAzIbhUya, pudgalAn vA sphoTayitvA, kimuktaM bhavati ? vikuLa vaikriyaM kRtvA na tvaudArikatayeti, tasyeti vibhaGgajJAnino bAhyAbhyantarapudgalaparyAdAnapravRttadevAn pazyata evaM bhavati iti vikalpo jAyate, mudagge tti bAhyAbhyantarapudgalaracitazarIro jIva iti 4 / athAparaM paJcamam, tatra bAhyAbhyantarAn pudgalAn aparyAdAyetyatra niSedhasya vaikriyasamudghAtApekSitvAdutpattikSetrasthAMstUtpattikAle gRhItvA bhavadhAraNIyazarIrasyaikatvamekadevApekSayA kaNThAdyavayavApekSayA vA nAnAtvaM tvanekadevApekSayA hastAGgulyAdyavayavApekSayA vA vikuLa sthAtuM pravRttAnityAdi, zeSaM prAgvat, bAhyapudgalaparyAdAnaM hi vinottaravaikriyaikatvanAnAtve kila na bhavata iti bhavadhAraNIyamihAdhikRtam, tadevamabAhyAbhyantarapudgalaracitazarIradevadarzanAttasyaivaM vikalpo bhavati- amudagge tti abAhyAbhyantarapudgalaracitAvayavazarIro jIva iti 5 / rUviM jIve tti pudgalAnAM paryAdAne'paryAdAne ca vaikriyarUpasyaikAnekarUpasya
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamamadhyayanaM saptasthAnakam / deveSu darzanAdrUpavAneva jIva ityadhyavasAyo jAyate, tasya arUpasya kadAcanApyadarzanAditi 6 / suhumetyAdi sUkSmeNa mandena, na tu sUkSmanAmakarmodayavarttinA, tasya vastucalanAsamarthatvAt, phuDaM ti spRSTaM pudgalakAyaM pudgalarAzim eyaMtaM ti ejamAnaM kampamAnaM vyejamAnaM vizeSeNa kampamAnaM calantaM svasthAnAdanyatra gacchantaM kSubhyantam adho nimajjantaM spandantam ISaccalantaM ghaTTayantaM vastvantaraM spRzantamudIrayantaM prerayantaM taM tamanAkhyeyamanekavidhaM bhAvaM paryAyaM pariNamantaM gacchantam / savvamiNaM ti sarvamidaM calat pudgalajAtaM jIvAH spandanalakSaNajIvadharmmopetatvAt yacca caladapi zramaNAdayo jIvAzcAjIvAzceti prAhu: tanmithyeti tadadhyavasAya iti, tassa NaM ti tasya vibhaGgajJAnavataH ime tti vakSyamANAH, na samyagupagatA: acalanAvasthAyAM jIvatvena na bodhaviSayIbhUtAH, tadyathA- pRthivyaptejovAyavaH, calana- dohadAdidharmmavatAM trasAnAmeva dohadAditrasadharmmavatAM vanaspatInAmeva ca jIvatayA prajJAnAt, pRthivyAdInAM tu vAyucalanena svatazcalanena ca trasatvenaiva prajJAnAt sthAvarajIvatayA tu teSAmanabhyupagamAcceti / icceehiM ti ii hetoreteSu caturSu jIvanikAyeSu mithyAtvapUrvo daNDo hiMsA mithyAdaNDastaM pravarttayati, tadrUpAnabhijJaH saMstAn hinasti nihnute ceti bhAva iti saptamaM vibhaGgajJAnamiti 7 / 551 [sU0 543] sattavidhe joNisaMgahe pannatte, taMjahA- aMDajA, potajA, jarAujA, rasajA, saMsedagA, saMmucchimA, ubbhigA / aMDagA sattagatitA sattAgatitA pannattA, taMjahA - aMDage aMDagesu uvavajjamANe aMDatehiMto vA potajehiMto vA jAva ubbhiehiMto vA uvavajjejjA, se ceva NaM se aMDate aMDagattaM vippajahamANe aMDagattAte vA potagattAte vA jAva ubbhiyattAte vA gacchejjA / potagA sattagatitA sattAgatitA, evaM ceva sattaNha vi gatirAgatI bhANiyavvA jAva ubhayati / [TI0] mithyAdaNDaM pravarttayatItyuktam, daNDazca jIveSu bhavatIti yonisaGgrahato jIvAnAha-- sattavihetti, yonibhiH utpattisthAnavizeSairjIvAnAM saGgrahaH yonisaGgrahaH, sa ca saptadhA, yonibhedAt saptadhA jIvabhedA ityarthaH, aNDajAH pakSi- matsya - sarpAdayaH,
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 552 potaM vastraM tadvajjAtA: potAdiva vA bohitthAjAtA:, ajarAyuveSTitA ityarthaH, potajAH hasti-valgulIprabhRtayaH, jarAyau garbhaveSTane jAtA:, tadveSTitA ityarthaH, jarAyujAH manuSyA gavAdayazca, rase tImana-kAJjikAdau jAtA rasajA:, saMsvedAjjAtA: saMsvedajA: yUkAdaya:, sammUrchana nirvRttAH sammUrchimA: kRmyAdayaH, udbhido bhUmibhedAjAtA udbhijAH khnyjnkaady:| athANDajAdInAmeva gatyAgatipratipAdayan aMDajetyAdi sUtrasaptakam, tatra mRtAnAM sapta gatayo'NDajAdiyonilakSaNA yeSAM te saptagatayaH, saptabhya evANDajAdiyonibhya Agati: utpattiryeSAM te saptAgatayaH / evaM ceva tti yathA'NDajAnAM saptavidhe gatyAgatI bhaNite tathA potajAdibhiH saha saptAnAmapyaNDajAdijIvabhedAnAM gatirAgatizca bhaNitavyA jAva ubbhiya tti saptamasUtraM yAvaditi, zeSaM sugamam / / _[sU0 544] AyariyauvajjhAyassa NaM gaNaMsi satta saMgahaTThANA pannattA, taMjahA-AyariyauvajjhAe gaNaMsi ANaM vA dhAraNaM vA sammaM pauMjittA bhavati 1, evaM jadhA paMcaTThANe jAva AyariyauvajjhAe gaNaMsi ApucchiyacAri yAvi bhavati no aNApucchiyacAri yAvi bhavati 5, AyariyauvajjhAe gaNaMsi aNuppannAiM uvakaraNAI sammaM uppAittA bhavati 6, AyariyauvajjhAe gaNaMsi puvvuppannAiM uvakaraNAiM sammaM sArakkhittA saMgovittA bhavati, No asamma sArakkhittA saMgovittA bhavati 7 / __ AyariyauvajjhAyassa NaM gaNaMsi satta asaMgahaTThANA pannattA, taMjahAAyariyauvajjhAe gaNaMsi ANaM vA dhAraNaM vA no sammaM pauMjittA bhavati 1, evaM jAva uvagaraNANaM no sammaM sArakkhettA saMgovettA bhavati 7 / [TI0] pUrvaM yonisaGgraha ukta iti saGgrahaprastAvAt saGgrahasUtram- AyariyetyAdi, AcAryopAdhyAyasyeti samAhAradvandvaH karmadhArayo vA gaNe gacche saGgraho jJAnAdInAM ziSyANAM vA tasya sthAnAni hetavaH saGgrahasthAnAni, AcAryopAdhyAyo gaNe AjJAM vA vidhiviSayamAdezaM dhAraNAM vA niSedhaviSayamAdezameva samyak prayoktA bhavati, evaM hi jJAnAdisaGgraha: ziSyasaGgraho vA syAd, anyathA tabhraMza eveti
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamamadhyayanaM saptasthAnakam / pratItam, yata: jahi natthi sAraNA vAraNA ya paDicoyaNA ya gcchmmi| so u agaccho gaccho mottavvo saMjamatthIhiM // [bRhatkalpa0 4464] ti / __ evaM jahA paMcaThANe tti, taccedam- 'AyariyauvajjhAe NaM gaNaMsi ahArAiNiyAe kitikammaM pauMjittA bhavai 2, AyariyauvajjhAe NaM gaNaMsi je suyapajjavajAte dhArei te kAle kAle samma aNuppavAittA bhavai 3, AyariuvajjhAe NaM gaNaMsi gilANasehaveyAvaccaM sammaM abbhuTTittA bhavai 4, AyariyauvajjhAe NaM gaNaMsi ApucchiyacArI yAvi bhavai, no aNApucchiyacArI 5,' sthAnadvayaM tvihaiveti, vyAkhyA sukaraiva, navaramApracchanaM gacchasya, yata uktamsIse jai AmaMte paDicchagA teNa bAhiraM bhAvaM / aha iyare to sIsA te vi samattammi gacchaMti // taruNA bAhirabhAvaM na ya paDilehovahI Na kIkammaM / mUlagapattasarisagA paribhUyA vaccimo therA // [bRhatkalpa0 1457-58] iti / tathA aNuppannAI ti anutpannAni alabdhAni upakaraNAni vastra-pAtrAdIni samyag eSaNAvizuddhyA utpAdayitA sampAdanazIlo bhavati / saMrakSayitA upAyena caurAdibhyaH, saGagopayitA alpasAgArikakaraNena malinatArakSaNena veti / evaM saGgrahasthAnaviparyayabhUtamasaGgrahasUtramapi bhAvanIyamiti / [sU0 545] satta piMDesaNAo pannattAo 1 / satta pANesaNAto paNNattAo 2 / satta uggahapaDimAto pannattAo 3 // satta sattikkayA paNNattA 4 / satta mahajjhayaNA paNNattA 5 / sattasattamiyA NaM bhikkhupaDimA ekUNapaNNattAte rAtidiehimegeNa ya chaNNauteNaM bhikkhAsateNaM ahAsuttaM jAva ArAhiyA vi bhavati 6 / [TI0] anantaramAjJAM na prayoktA bhavatItyuktamAjJA ca piNDaiSaNAdiviSayeti piNDaiSaNAdisUtraSaTkam- satta piMDesaNAu tti, piNDaH samayabhASayA bhaktaM tasyaiSaNA grahaNaprakArAH piNDaiSaNA:, tAzcaitA:
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 554 saMsaTTha 1 masaMsaTThA 2 uddhaDa 3 taha appaleviyA ceva 4 / uggahiyA 5 paggahiyA 6 ujjhiyadhammA ya 7 sattamiyA // [ ] atrAsaMsRSTA hasta-mAtrAbhyAM cintanIyA 'asaMsaTTe hatthe asaMsaTTe matte', akharaDiya tti vuttaM bhavai, evaM gRhNata: prathamA bhavati, [gAthAyAM sukhamukhoccAraNArtho'nyathA paatthH|] tathA saMsRSTA tAbhyAmeva kharaMTitAbhyAmeva dvitIyA / uddhRtA nAma sthAlyAdau svayogena bhojanajAtamuddhRtam, tato asaMsaDhe hatthe asaMsaDhe matte saMsaTTe vA matte saMsaDhe hatthe, evaM gRhNataH tRtiiyaa| alpalepA nAma alpazabdo'bhAvavAcakaH, nirlepa pRthukAdi gRhNatazcaturthI / avagRhItA nAma bhojanakAle zarAvAdiSUpahatameva bhojanajAtaM yat tato gRhNata: pnycmii| pragRhItA nAma bhojanavelAyAM dAtumabhyudyatena karAdinA pragRhItaM yadbhojanajAtaM bhoktuM vA svahastAdinA tad gRhNata iti SaSThI / ujjhitadhA nAma yat parityAgArha bhojanajAtamanye ca dvipadAdayo nAvakAGkSanti tadarddhatyaktaM vA gRhNata iti hRdayaM saptamIti / pAnaiSaNA etA eva, navaraM caturthyAM nAnAtvam, tatra hyAyAma-sauvIrakAdi nirlepaM vijJeyamiti / uggahapaDima tti avagRhyata ityavagraho vasatiH, tatpratimA: abhigrahA avagrahapratimAH, tatra pUrvameva vicintyaivaMbhUtaH pratizrayo mayA grAhyo nAnyathAbhUta iti tameva yAcitvA gRhNata: prathamA / tathA yasya bhikSorevaMbhUto'bhigraho bhavati, tadyathAahaM ca khalveSAM sAdhUnAM kRte avagrahaM grahISyAmi, anyeSAM cAvagrahe gRhIte sati vatsyAmIti tasya dvitIyA / prathamA sAmAnyena, iyaM tu gacchAntargatAnAM sambhogikAnAmasambhogikAnAM codyuktavihAriNAm, yataste'nyonyArthaM yAcanta iti / tRtIyA tviyamanyArthamavagrahaM yAciSye anyAvagRhItAyAM tu na sthAsyAmIti, eSA tvahAlandikAnAm, yataste sUtrAvazeSamAcAryAdabhikAGkSanta: AcAryArthaM tAM yAcanta iti / caturthI punarahamanyeSAM kRte avagrahaM na yAciSye anyAvagRhIte tu vatsyAmIti, iyaM tu gaccha eva abhyudyatavihAriNAM jinakalpAdyarthaM parikarma kurvatAm / paJcamI tu ahamAtmakRte avagrahamavagrahISyAmi na cApareSAM dvi-tri-catuH-paJcAnAmiti, iyaM tu jinakalpikasyeti / SaSThI punaryadIyamavagrahaM grahISyAmi tadIyameva cet kaTAdisaMstArakaM grahISyAmi, itarathotkuTuko vA niSaNNa upaviSTo vA rajanIM gamiSyAmItyeSA'pi jinakalpikAderiti / saptamI eSaiva pUrvoktA,
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamamadhyayana saptasthAnakam / 555 navaraM yathA''stRtameva zilAdikaM grahISyAmi netaraditi / ayaM ca sUtratrayArthaH kvacit sUtrapustaka eva dRzyata iti / satta sattikkaya tti anuddezakatayaikasaratvena ekakA: adhyayanavizeSA AcArAGgasya dvitIyazrutaskandhe dvitIyacUDArUpAH, te ca samudAyata: sapteti kRtvA saptaikakA abhidhIyante, teSAmeko'pi saptaikaka iti vyapadizyate, tathaivanAmatvAt, evaM ca te sapteti, tatra prathama: sthAnasaptaikakaH, dvitIyo naiSedhikIsaptaikakaH, tRtIya uccAra-prazravaNavidhisaptaikakaH, caturtha: zabdasaptaikakaH, paJcamo rUpasaptaikakaH, SaSTha: parakriyAsaptaikakaH, saptamo'nyonyakriyAsaptaikaka iti / satta mahajjhayaNa tti sUtrakRtAGgasya dvitIyazrutaskandhe mahAnti prathamazrutaskandhAdhyayanebhya: sakAzAd granthato bRhanti adhyayanAni mahAdhyayanAni, tAni ca puNDarIkam 1, kriyAsthAnam 2, AhAraparijJA 3, pratyAkhyAnakriyA 4, anAcArazrutam 5, ArdrakakumArIyam 6, nAlandIyam 7 ceti / ___ sattasattamiya tti sapta saptamAni dinAni yasyAM sA saptasaptamikA, sA hi saptabhirdinasaptakairyathottaraM varddhamAnadattibhirbhavati, tatra prathame saptake pratidinamekA bhaktasya pAnakasya caikA dattiryAvat saptame sapta dattayaH, bhikSupratimA sAdhvabhigrahavizeSa:, sA caikonapaJcAzatA rAtrindivaiH ahorAtrairbhavati, yata: sapta saptakAnyekonapaJcAzadeva syAditi, tathA ekena ca SaNNavatyadhikena bhikSAzatena, yata: prathame saptake saptaiva, dvitIyAdiSu tadviguNAdyA: yAvat saptame ekonapaJcAzaditi, sarvAH saGkalitA: zataM SaNNavatyadhikaM bhavati, bhaktabhikSAzcaitA:, pAnakabhikSA apyetAvatyo na ceha gaNitA iti, etatsvarUpamevaM niryuktyAde yN| ____ ahAsuttaM ti yathAsUtraM sUtrAnatikrameNa, yAvatkaraNAt ahAatthaM yathArthaM niryuktyAdivyAkhyAnAnatikrameNetyarthaH, ahAtaccaM yathAtattvaM saptasaptamiketyabhidhAnArthAnatikrameNa, anvarthasatyApanenetyarthaH, ahAmaggaM mArgaH kSAyopazamiko bhAvastadanatikrameNa, audayikabhAvAgamanenetyarthaH, ahAkappaM yathAkalpaM kalpanIyAnatikrameNa pratimAsamAcArAnatikrameNa vA, sammaM kAeNaM kAyapravRttyA na manomAtreNetyarthaH,
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 556 phAsiyA spRSTA pratipattikAle vidhinA prAptA, pAliya tti puna: punarupayogapratijAgaraNena rakSitA, sohiya tti zobhitA tatsamAptau gurvAdipradAna-zeSabhojanAsevanena [zodhitA vA aticAravarjanena tadAlocanena vA], tIriya tti tIraM pAraM nItA, pUrNe'pi kAlAvadhau kiJcitkAlAvasthAnena, kiTTiya tti kIrttitA pAraNakadine 'ayamayaM cAbhigrahavizeSa: kRta AsId asyAM pratimAyAM sa cArAdhita evAdhunA mutkalo'ham' iti gurusamakSaM kIrtanAditi, ArAhiya tti ebhireva prakAraiH sampUrNairniSThAM nItA bhavatIti, pratyAkhyAnApekSayA anyatra vyAkhyAnameSAmevam [sU0 546] adheloge NaM satta puDhavIo pannattAo, satta ghaNodadhIto pannattA, satta ghaNavAtA paNNattA, satta taNuvAtA paNNattA, satta uvAsaMtarA pnnttaa| etesu NaM sattasu uvAsaMtaresu satta taNuvAyA patihitA / etesu NaM sattasu taNuvAtesu satta ghaNavAtA patiTTitA / eesu NaM sattasu ghaNavAtesu satta ghaNodadhI ptitttthitaa| etesu NaM sattasu ghaNodadhIsu piMDalagapihulasaMThANasaMThitAo satta puDhavIo panattAo, taMjahA-paDhamA jAva sattamA / etAsi NaM sattaNhaM puDhavINaM satta NAmadhejA pannattA, taMjahA-ghammA, vaMsA, selA, aMjaNA, riTThA, maghA, mAghavatI / etAsi NaM sattaNhaM puDhavINaM satta gottA pannattA, taMjahA-rataNappabhA, sakkarappabhA, vAluyappabhA, paMkappabhA, dhUmappabhA, tamA, tamatamA / _[TI0] saptasaptamikAdipratimAzca pRthivyAmeva vidhIyanta iti pRthivIpratipAdanAyAhaaheloetyAdi sugamam, navaraM adholokagrahaNAdUrdhvaloke'pi pRthivIsattA'vagamyate, tatra caikA ISatprAgbhArAkhyA pRthivyastIti, iha ca yadyapi prathamapRthivyA uparitanAni nava yojanazatAni tigloke bhavanti tathApi dezonA'pi pRthivIti kRtvA na doSAyeti, etAzca krameNa bAhalyato yojanalakSamazItyAdisahasrAdhikaM bhavanti, uktaM capaDhamA asIisahassA 1 battIsA 2 aTThavIsa 3 vIsA ya 4 / aTThAra 5 sola 6 aTTa ya 7 sahassa lakkhovariM kujjA // [bRhatsaM0 241] iti /
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamamadhyayanaM saptasthAnakam / 557 adholokAdhikArAttadgatavastusUtrANyA bAdarasUtrAt, sugamAni caitAni, navaraM ghanodadhInAM bAhalyaM viMzatiryojanasahasrANi ghana-tanuvAtA-''kAzAntarANAmasaGkhyAtAni tAni, Aha casavve vIsasahassA bAhalleNaM ghanodadhI neyA / sesANaM tu asaMkhA aho aho jAva sattamiyA // [bRhatsaM0 242] iti / tathA chatramatikramya chatraM chatrAticchatram, tasya saMsthAnam AkAra: 'adhastanaM chatraM mahaduparitanaM laghu' iti, tena saMsthitAH chatrAticchatrasaMsthAnasaMsthitAH, idamuktaM bhavatisaptamI saptarajjuvistRtA SaSThyAdayastvekaikarajjuhInA iti, nAmadheja tti nAmAnyeva nAmadheyAni, gotta tti gotrANi tAnyapi nAmAnyeva, kevalamanvarthayuktAni gotrANi itarANi tvitarANi, anvarthazca sukhonneyH| [sU0 547] sattavihA bAdaravAukAiyA pannattA, taMjahA-pAtINavAte, paDINavAte, dAhiNavAte, udINavAte, uDDevAte, ahevAte, vidisivAte / [TI0] saptAvakAzAntarANi prAk prarUpitAni, teSu ca bAdarA vAyavaH santIti tatprarUpaNAyAha- sattavihA bAyaretyAdi, sUkSmANAM na bhedo'sti tato bAdaragrahaNam, bhedazca digvidigbhedAt pratIta eveti / [sU0 548] satta saMThANA pannattA, taMjahA-dIhe, rahasse, vaTTe, taMse, cauraMse, pihule, parimaMDale / [sU0 549] satta bhayaTThANA pannattA, taMjahA-ihalogabhate, paralogabhate AdANabhate, akamhAbhate, veyaNAbhate, maraNabhate, asilogabhate / [TI0] vAyavo hyadRzyAstathApi saMsthAnavanto bhayavantazceti saMsthAna-bhayasUtre sugame, saMsthAnAni ca pratItAni, tadvizeSA: pratara-ghanAdayo'nyato jJeyA: / satta bhayaTThANetyAdi, bhayaM mohanIyaprakRtisamuttha AtmapariNAmaH, tasya sthAnAni AzrayA bhayasthAnAni, tatra manuSyAdikasya sajAtIyAdanyasmAnmanuSyAdereva sakAzAdyad bhayaM tadihalokabhayam, ihAdhikRtabhItimato jAtau loka ihalokastato bhayamiti vyutpattiH, tathA vijAtIyAt tiryag-devAdeH sakAzAnmanuSyAdInAM yad bhayaM tat paralokabhayam, AdIyata ityAdAnaM
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 558 dhanaM tadarthaM caurAdibhyo yad bhayaM tadAdAnabhayam, akasmAdeva bAhyanimittAnapekSaM gRhAdiSveva sthitasya rAtryAdau bhayamakasmAdbhayam, vedanA pIDA, tadbhayaM vedanAbhayam, maraNabhayaM pratItam, azlokabhayam akIrtibhayam, evaM hi kriyamANe mahadayazo bhavatIti tadbhayAnna pravarttata iti / [sU0 550] sattahiM ThANehiM chaumatthaM jANejA, taMjahA-pANe ativAtettA bhavati, musaM vadittA bhavati, adinnamAtittA bhavati, sadda-pharisa-rasa-rUvagaMdhe AsAdettA bhavati, pUtAsakkAramaNuvhettA bhavati, imaM sAvajaM ti paNNavettA paDisevettA bhavati, No jadhAvAdI tadhAkArI yAvi bhavati / sattahiM ThANehiM kevalI jANejjA, taMjahA-No pANe ativAtettA bhavati jAva jadhAvAdI tadhAkArI yAvi bhavati / [TI0] bhayaM ca chadmasthasyaiva bhavati, sa ca yaiH sthAnairjJAyate tAnyAha- [sattahiM ThANehiM ityAdi] sugamam, saptabhi: sthAnairhetubhUtaiH chadmasthaM jAnIyAt, tadyathAprANAn atipAtayitA, teSAM kadAcid vyApAdanazIlo bhavati, iha ca prANAtipAtanamiti vaktavye'pi dharmAdharmiNorabhedAdatipAtayiteti dharmI nirdiSTaH, prANAtipAtanAcchadmastho'yamityavasIyate, kevalI hi kSINacAritrAvaraNatvAnniraticArasaMyamatvAdapratiSevitvAnna kadAcidapi prANAnAmatipAtayitA bhavatItyevaM sarvatra bhAvanA jJeyA, tathA mRSA vaditA bhavati, adattamAdAtA grahItA bhavati, zabdAdInAsvAdayitA bhavati, pUjAsatkAraM puSpArcana-vastrAdyarcane anubaMhayitA pareNa svasya kriyamANasya tasyAnumodayitA, tadbhAve harSakArItyarthaH, tathedamAdhAkarmAdi sAvA sapApamityevaM prajJApya tadeva pratiSevitA bhavati, tathA sAmAnyato no yathAvAdI tathAkArI, anyathAbhidhAyA'nyathA kartA bhavati, cApIti samuccaye / etAnyeva viparyastAni kevaligamakAni bhavantItyetatpratipAdanaparaM kevalisUtraM sugamameva / [sU0 551] satta mUlagottA pannattA, taMjahA-kAsavA, gotamA, vacchA, kocchA, kositA, maMDavA, vAsiTThA / je kAsavA te sattavidhA pannattA, taMjahA-te kAsavA, te saMDillA, te
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamamadhyayanaM saptasthAnakam / golA, te vAlA, te muMjatiNo, te pavvatiNo, te varisakaNhA / je gotamA te sattavidhA pannattA, taMjahA-te goyamA, te gaggA, te bhAraddA, te aMgarisA, te sakkarAbhA, te bhakkharAbhA, te udattAbhA / / ___ je vacchA te sattavidhA pannattA, taMjahA-te vacchA, te aggeyA, te mitteyA, te sAmaliNo, te selatatA, te aTThiseNA, te vIyakaNhA / __ je kocchA te sattavidhA pannattA, taMjahA-te kocchA, te moggalAyaNA, te piMgAyaNA, te koDINo, te maMDaliNo, te hAritA, te somabhI / ___ je kositA te sattavidhA pannattA, taMjahA-te kositA, te kaccAtaNA, te sAlaMkAtaNA, te golikAtaNA, te pakkhikAtaNA, te aggiccA, te lohiccA / ___ je maMDavA te sattavidhA pannattA, taMjahA-te maMDavA, te AriTThA, te saMmutA, te telA, te elAvaccA, te kaMDillA, te khArAtaNA / je vAsiTTA te sattavidhA pannattA, taMjahA-te vAsiTThA, te uMjAyaNA, te jArukaNhA te vagghAvaccA, te koDinnA, te sannI, te pArAsarA / [TI0] kevalinazca prAyo gotravizeSavanta eva bhavanti pravrajyAyogyatvAnnAbheyAdivaditi satta mUlagottetyAdinA granthena gotravibhAgamAha, sugamAzcAyam, navaraM gotrANi tathAvidhaikaikapuruSaprabhavA manuSyasantAnAH, uttaragotrApekSayA mUlabhUtAni AdibhUtAni gotrANi mUlagotrANi, kAse bhava: kAsya: rasaH, taM pItavAniti kAsyapaH, tadapatyAni kAsyapA:, munisuvrata-nemivarjA jinAzcakravartyAdayazca kSatriyA: saptamagaNadharAdayo dvijA: jambUsvAmyAdayo gRhapatayazceti, iha ca gotrasya gotravadbhyo'bhedAdevaM nirdeza:, anyathA kAsyapamiti vAcyaM syAdevaM sarvatra, tathA gotamasyApatyAni gautamAH kSatriyAdayo yathA suvrata-nemI jinau nArAyaNa-padmavarjavAsudeva-baladevA indrabhUtyAdigaNanAthatrayaM vairasvAmI ca, tathA vatsasyApatyAni vatsA: zayyambhavAdaya:, evaM kutsA zivabhUtyAdaya: kocchaM sivabhUI pi ya [kalpasU0] iti vacanAt, evaM kauzikA: SaDulUkAdayaH, maNDorapatyAni mANDavAH, vaziSThasyApatyAni vAziSThAH SaSThagaNadharA-''ryasuhastyAdayaH,
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 560 tathA ye te kAsyapAste saptavidhA:, eke kAsyapazabdavyapadezyatvena kAsyapA evAnye tu kAsyapagotravizeSabhUtazaNDilAdipuruSApatyarUpA: zANDilyAdayo'vagantavyA: / __ [sU0 552] satta mUlanayA pannattA, taMjahA-negame, saMgahe, vavahAre, ujjusute, sadde, samabhirUDhe, evaMbhUte / [TI0] ayaM ca mUlagotra-pratigotravibhAgo nayavizeSamatAdbhavatIti nayavibhAgamAha[satta mUletyAdi], mUlabhUtA nayA mUlanayA:, te ca sapta, uttaranayA hi sapta zatAni, yadAhaekkakko ya sayaviho satta nayasayA havaMti evaM tu / anno vi ya Aeso paMceva sayA nayANaM tu // [Ava0 ni0 542, vizeSAva0 2264] tathA jAvaiyA vayaNapahA tAvaiyA ceva huMti nayavAyA / jAvaiyA nayavAyA tAvaiyA ceva parasamaya // [sammati0 3 / 47] tti / tatrAnantadharmAdhyAsite vastunyekadharmasamarthanapravaNo bodhavizeSo naya iti, tatra Negame tti naikairmAnairmahAsattA-sAmAnyavizeSa-vizeSajJAnairmimIte minoti vA naikama: 1 / tathA saGgrahaNaM bhedAnAM saGgRhNAti vA bhedAn saGgRhyante vA bhedA yena sa saGgraha: 2 / tathA vyavaharaNaM vyavaharatIti vA vyavahiyate vA apalapyate sAmAnyamanena vizeSAn vA''zritya vyavahAraparo vyavahAra: 3 / tathA Rju vakraviparyayAdabhimukhaM zrutaM jJAnaM yasyAsau RjuzrutaH, Rju vA vartamAnamatItAnAgatavakraparityAgAdvastu sUtrayati gamayatIti RjusUtraH 4 / tathA zapanaM zapati vA asau zapyate vA tena vastviti zabdaH, tasyArthaparigrahAdabhedopacArAnnayo'pi zabda eva, yathA kRtakatvAdilakSaNahetvarthapratipAdakaM padaM heturevocyata iti| ato ghaTa: kuTaH kumbha iti svaparyAyadhvanivAcyamekamevetyAdi 5 / tathA nAnArtheSu nAnAsaMjJAsamabhirohaNAt samabhirUDha: 6 / tathA yathA zabdArtha evaM padArtho bhUta: sannityartho'nyathAbhUto'sannitipratipattipara evaMbhUto nayaH iti 7 / zeSavistarArtho vRttito jJeya iti| [sU0 553] satta sarA pannattA, taMjahA
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamamadhyayanaM saptasthAnakam / sajne, risa, gaMdhAre, majjhime, paMcame sare / dhevate ceva, NesAde, sarA satta vivAhitA // 47 // esi NaM sattahaM sarANaM satta saraTThANA pannattA, taMjahAsajjaM tu aggajibbhAte, ureNa risabhaM saraM / kaMThuggateNa gaMdhAraM, majjhajibbhAte majjhimaM // 48 // NAsAte paMcamaM bUyA, daMtoTTheNa ya revataM / muddhANeNa ya NesAtaM, saraTThANA viyAhitA // 49 // satta sarA jIvanissitA pannattA, taMjAsajjaM ravati maUro, kukkuDo risabhaM saraM / haMso Nadati gaMdhAraM, majjhimaM tu gavelagA // 50 // aha kusumasaMbhave kAle, koilA paMcamaM saraM / chaThThe ca sArasA koMcA, sAyaM sattamaM gato // 51 // satta sarA ajIvanissitA pannattA, taMjA sajjaM ravati muiMgo, gomuhI risabhaM saraM / saMkho Nadati gaMdhAraM, majjhimaM puNa jhallarI // 52 // caucalaNapatiTThANA, gohiyA paMcamaM saraM / ADaMbaro revatataM, mahAbherI ya sattamaM // 53 // etesi NaM sattaNhaM sarANaM satta saralakkhaNA pannattA, taMjahAsajjeNa labhati vittiM, kataM ca Na vissati / gAvo mattA ya puttA ya, NArINaM ceva vallabho // 54 // risabheNaM tu esajaM, seNAvaccaM dhaNANi ya / vatthagaMdhamalaMkAraM, itthio sayaNANi // 55 // gaMdhAre gItajuttiNNA, vajavittI kalAhiyA / bhavaMti katiNo paNNA, je anne satthapAragA // 56 // 561
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 562 majjhimasarasaMpannA, bhavaMti suhajIviNo / khAyatI piyatI detI, majjhimaM saramassito // 57 // paMcamasarasaMpannA, bhavaMti puDhavIpatI / sUrA saMgahakattAro, agagaNaNAtagA // 58 // revatasarasaMpannA, bhavaMti kalahappiyA / sAuNitA vagguritA, soyariyA macchabaMdhA ya // 59 // caMDAlA muTThiyA metA, je anne pAvakammiNo / goghAtagA ya je corA, NesAtaM saramassitA // 60 // etesiM NaM sattahaM sarANaM tayo gAmA paNNattA, taMjahA - sajjagAme, majjhimagAme, gaMdhAragAme / sajjagAmassa NaM satta mucchaNAto pannattAo, taMjahA maMgI koravvI yA, harI ya rayaNI ya sArakaMtA ya / chaTThI ya sArasI NAma, suddhasajjA ya sattamA // 61 // majjhimagAmassa NaM satta mucchaNAto pannattAo, taMjahAuttaramaMdA rayaNI, uttarA uttarAsasA / assokaMtA ya sovIrA, abhiru havati sattamA // 62 // gaMdhAragAmassa NaM satta mucchaNAto pannattAo, taMjahANaMdI tu khuddimA pUrimA ya cautthI ya suddhagaMdhArA / uttaragaMdhArA vi ta, paMcamitA havati mucchA u // 63 // suThuttaramAyAmA, sA chaTThI Niyamaso u NAyavvA / aha uttarAyatA koDImA ta sA sattamI mucchA ||64 || satta ssarA kato saMbhavaMti ? geyassa kA bhavati joNI ? | katisamatA usAsA ? kati vA geyassa AgArA ? // 65 // satta sarA NAbhIto, bhavaMti gItaM ca runnajoNItaM / pAdasamatA ussAsA, tinni ya gIyassa AgArA // 66 //
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamamadhyayanaM saptasthAnakam / Aimiu ArabhaMtA, samuvvahaMtA ya majjhagAram / avasANe ya khaveMtA, tinni ya geyassa AgArA || 67 || cha dose aTTha guNe, tinni ya vittAiM do ya bhaNitIo / jANAhiti so gAhiti, susikkhito raMgamajjhami // 68 // bhItaM dutaM rahassaM, gAyaMto mA ta gAhi uttAlaM / kAkassaramaNunAsaM ca, hoMti geyassa cha hosA // 69 // puNNaM rattaM ca alaMkiyaM ca vattaM tathA avighuTThe / madhuraM sama sukumAraM aTTha guNA hoMti geyassa // 70 // ura-kaMTha-sirapasatthaM ca, gijjate maua - ribhitapadabaddhaM / samatAla - paDukkhevaM, sattassarasIbharaM geyaM // 71 // niddosaM sAravaMtaM ca, heujuttamalaMkiyaM / uvaNItaM sovayAraM ca, mitaM madhurameva ya // 72 // samamaddhasamaM ceva, savvattha visamaM ca jaM / tinni vittappayArAI, cautthaM nopalabbhatI // 73 // sakkatA pAgatA ceva, duvidhA bhaNitIo AhitA / saramaMDalammi gijjaMte, pasatthA isibhAsitA ||74 || kesI gAtati madhuraM, kesI gAtati kharaM ca rukkhaM ca / kesI gAyati cauraM, kesI vilaMbaM dutaM kesI // vissaraM puNa kerisI ? // 75 // sAmA gAyatI madhuraM, kAlI gAyati kharaM ca rukkhaM ca / gorI gAtati cauraM, kANa vilaMbaM dutaM aMdhA // vissaraM puNa piMgalA // 76 // taMtisamaM tAlasamaM, pAdasamaM layasamaM gahasamaM ca / nIsasiUsasitasamaM, saMcArasamA sarA satta // 77 // 563
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 564 satta sarA tato gAmA, mucchaNA ekaviMsatI / tANA ekUNapaNNAsA, saMmattaM saramaMDalam // 78 // [TI0] atha kathaM sapta nayazatAnyasaGkhyA vA nayA: saptasu nayeSvantarbhavantIti ?, ucyate, yathA vaktRvizeSAdasaGkhyeyA api svarA: saptasu svareSviti svarANAmeva svarUpapratipAdanAya satta saretyAdi svaraprakaraNamAha, sugamaM cedam, navaraM svaraNAni svarA: zabdavizeSAH / sajetyAdizlokAH, SaDbhyo jAta: SaDjaH, uktaM hi nAsAM kaNThamurastAlu jihvAM dantAMzca saMzritaH / SabhiH saJjAyate yasmAttasmAt SaDja iti smRtaH // [ ] tathA RSabho vRSabhastadvad yo varttate sa RSabha iti, Aha cavAyuH samutthito nAbheH kaNThazIrSasamAhataH / / naItyRSabhavad yasmAt tasmAdRSabha ucyate // [ ] tathA gandho vidyate yatra sa gandhAraH, sa eva gAndhAraH, gandhavAhavizeSa: ityarthaH, tathA madhye kAyasya bhavo madhyamaH, yadavAcivAyuH samutthito nAbherurohRdi samAhataH / nAbhiM prApto mahAnAdo madhyamatvaM samaznute // [ ] tathA paJcAnAM SaDjAdisvarANAM nirdezakramamAzritya pUraNa: paJcamaH, athavA paJcasu nAbhyAdisthAneSu mAtIti paJcama: svara:, yadabhyadhAyi vAyuH samutthito nAbherurohatkaNThazirohata: / paJcasthAnotthitasyAsya paJcamatvaM vidhIyate // [ ] tathA abhisandhayate anusandhayati zeSasvarAniti niruktivazAd dhaivataH, yaduktamabhisandhayate yasmAdetAn pUrvotthitAn svarAn / tasmAdasya svarasyApi dhaivatatvaM vidhIyate // [ ] pAThAntareNa revatazcaiveti / tathA niSIdanti svarA yasmin sa niSAdaH, yato'bhihitamniSIdanti svarA yasmAnniSAdastena hetunA / sarvAMzcAbhibhavatyeSa yadAdityo'sya daivatam // [ ] iti / tadevaM svarA: sapta viyAhiya tti vyAkhyAtA: / nanu kAryaM hi kAraNAyattam, jihvA
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamamadhyayanaM saptasthAnakam / ca svarasya kAraNam, sA cAsaGkhyeyarUpA tataH kathaM svarANAM saGkhyAtatvamiti, ucyate, asaGkhyAtA api vizeSataH svarAH sAmAnyataH sarve'pi saptasvantarbhavanti, athavA sthUrasvarAn gItaM vAzritya sapta uktAH / I svarAnnAmato'bhidhAya kAraNatastannirUpaNAyopakramyate - eesi NamityAdi, tatra nAbhisamutthaH svaro'vikArI Abhogena anAbhogena vA yaM pradezaM prApya vizeSamAsAdayati tat svarasyopakArakamiti svarasthAnamucyate / sajjamityAdizlokadvayam, brUyAditi sarvatra kriyA, SaDjaM tu prathamasvarameva, agrabhUtA jihvA agrajihvA jihvAgramityarthaH, tayA, yadyapi SaDjabhaNane sthAnAntarANyapi vyApriyante agrajihvA vA svarAntareSu vyApriyate tathApi sA tatra bahutaravyApAravatIti kRtvA tayA tameva brUyAdityabhihitam, uro vakSastena RSabhasvaram, kaMThuggaeNaM ti kaNThazcAsAvugrakazca utkaTaH kaNThograkastena kaNThasya vogratvaM yattena kaNThogratvena kaNThAdvA yadudgatam udgatiH svarodgamalakSaNA kriyA tena kaNThodgatena gAndhAram, jihvAyA madhyo bhAgo madhyajihvA, tayA madhyamam; tathA dantAzca oSThau ca dantoSThaM tena dhaivataM revataM veti / sattasarA jIvanissiya tti jIvaniHsRtA [ jIvAzritA: ] jIvebhyo vA niHsRtA nirgatAH / sajjamityAdizlokaH, nadati rauti, gavelaga tti gAvazca elakAzca UraNakA gvelkaaH| aha kusuma ityAdirUpakaM gAthAbhidhAnam, viSamAkSarapAdaM vA pAdairasamaM dazadharmavat / 565 tantre'smin yadasiddhaM gAtheti tat paNDitairjJeyA // [ ] iti vacanAt / atheti vizeSArtha:, vizeSArthatA caivam - yathA gavelakA avizeSeNa madhyamaM svaraM nadanti [na] tathA kokilAH paJcamam, api tu kusumasambhave kAla iti / kusumA bAhulyato vanaspatiSu sambhavo yasmin sa tathA tatra, madhAvityarthaH / ajIvanissiya tti tathaiva, navaraM jIvaprayogAdeva iti / sajjamityAdi zlokaH, mRdaGgo mardala:, gomukhI kAhalA yatastasyA mukhe gozRGgamanyadvA kriyata iti, cau ityAdizlokaH, caturbhizcaraNaiH pratiSThAnaM bhuvi yasyAH sA tathA, godhAcarmaNA avanaddheti godhikA vAdyavizeSo darddariketi yatparyAyaH, ADambaraH paTaha:, saptamamiti niSAdam /
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 566 eesi NamityAdi, satta tti svarabhedAt sapta svaralakSaNAni yathAsvaM phalaM prati prApaNAvyabhicArINi svarasvarUpANi bhavanti, tAnyeva phalata Aha- sajjeNetyAdi zlokA: sapta, SaDjena labhate vRttim, ayamartha:- SaDjasyedaM lakSaNaM svarUpamasti yena vRttiM jIvanaM labhate SaDjasvarayuktaH prANI, etacca manuSyApekSayA lakSyate, manuSyalakSaNatvAdasyeti, kRtaM ca na vinazyati tasyeti zeSaH, niSphalArambho na bhavatItyarthaH, gAvo mitrANi ca putrAzca bhavantIti zeSaH / esajaM ti aizvaryaM gandhAre gItayuktijJA: varyavRttayaH pradhAnajIvikA: kalAbhiradhikAH kavayaH kAvyakAriNa: prAjJAH sadbodhAH, ye ca uktebhyo gItayuktijJAdibhyo'nye zAstrapAragA: dhanurvedAdipAragAminaste bhavantIti / zakunena zyenalakSaNena caranti pAparddhiM kurvanti zakunAn vA ghnanti zAkunikAH, vAgurA mRgabandhanam, tayA carantIti vAgurikAH, zUkareNa zUkarabandhanArthaM carantIti zUkarAn vA ghnantIti zaukarikA:, mauSTikA mallA iti / etesi NaM tti eteSAmityAdi, tatra vyAkhyAnagAthAsajAi tihA gAmo sa samUho mucchaNANa viNNeo / tA satta ekkamekke to satta sarANa igavIsA // annannasaravisese uppAyaMtassa mucchaNA bhaNiyA / kattA va mucchio iva kuNaI mucchaM va so va tti // [ ] kartA vA mUrcchita iva karoti, mUrcchanniva vA sa kartetyarthaH, iha ca maGgIprabhRtInAmekaviMzatimUrcchanAnAM svaravizeSA: pUrvagate svaraprAbhRte bhaNitA:, adhunA tu tadvinirgatebhyo bharata-vaizAkhilAdizAstrebhyo vijJeyA iti / sattassarA kao tti, iha catvAraH praznAH, tatra kuta iti sthAnAt, kA yoniriti kA jAti:, tathA kati samayA yeSu te katisamayA: ucchvAsA: kiMparimANakAlA ityarthaH, tathA''kArA: AkRtaya: svarUpANItyarthaH / satta sarA gAhA praznanirvacanArthA spaSTA, navaraM ruditaM yoni: jAti: samAnarUpatayA yasya tad ruditayonikam, pAdasamayA ucchvAsA yAvadbhiH samayaiH pAdo vRttasya nIyate tAvatsamayA ucchvAsA gIte bhvntiityrthH| AkArAnAha- Ai gAhA, Adau prAthamye mRdu komalamAdimRdu gItamiti gamyate,
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamamadhyayanaM saptasthAnakam / 567 ArabhamANA:, iha samuditatrayApekSaM bahavacanamanyathA eka eva AkAro dvayamanyada vakSyamANalakSaNamiti, tathA samudvahantazca mahattAM gItadhvaneriti gamyate, madhyakAre madhyabhAge, tathA avasAne ca kSapayanto gItadhvaniM mandrIkurvantastrayo gItasyAkArA bhavanti, Adi-madhyA-'vasAneSu gItadhvani: mRdu-tAra-mandrasvabhAva: krameNa bhavatIti bhAvaH / kiJcAnyat- cha hosetyAdi, SaT doSA varjanIyA:, tAnAha- bhIyaM gAhA, bhItaM trastamAnasam 1, drutaM tvaritam 2, rahassaM ti hasvasvaraM laghuzabdamityarthaH, 3, uttAlam ut prAbalyArthe ityatitAlamasthAnatAlaM vA, tAlastu kaMzikAdizabdavizeSa iti 4, kAkasvaraM zlakSNAzravyasvaram, anunAsaM ca sAnunAsikaM nAsikAkRtasvaramityarthaH, kimityAha- gAyan gAnapravRttastvaM he gAyana ! mA gAsI:, kimiti ?, yata ete geyasya SaT doSA iti / aSTau guNAnAha- punnaM tti gAhA, pUrNaM svarakalAbhiH 1, raktaM geyarAgeNAnuraktasya 2, alaGkRtamanyAnyasvaravizeSANAM sphuTazubhAnAM karaNAt 3, vyaktamakSarasvarasphuTakaraNatvAt 4, avighuTuM vikrozanamiva yanna visvaram 5, madhuraM madhurasvaraM kokilArutavat 6, samaM tAla-vaMzasvarAdisamanugatam 7, sukumAraM lalitaM lalatIva yat svaragholanAprakAreNa zabdasparzanena zrotrendriyasya sukhotpAdanAdveti 8, ebhiraSTAbhirguNairyuktaM geyaM bhavati, anyathA viDambanA / kiJcAnyat- ura gAhA, ura:-kaNTha-zira:su prazastaM vizuddham, ayamarthaH- yArasi svaro vizAlastata urovizuddham, kaNThe yadi svaro varttito'sphuTitazca tataH kaNThavizuddham, zirasi prApto yadi nAnunAsikastata: zirovizuddham, athavA ura:-kaNTha-zira:su zleSmaNA avyAkuleSu vizuddheSu prazasteSu yattattatheti, cakAro geyaguNAntarasamuccaye, gIyate uccAryate geyamiti sambadhyate, kiMviziSTamityAhamRdukaM madhurasvaraM ribhitaM yatrAkSareSu gholanayA saMcaran svaro raGgatIva, gholanAbahulamityarthaH, padabaddhaM geyapadainibaddhamiti, padatrayasya karmadhArayaH, samatAlapaDukkhevaM ti samazabdaH pratyekaM sambadhyate, tena samAstAlA hastatAlA upacArAt tadravo yasmiMstat samatAlaM tathA samaH pratyutkSepaH pratikSepo vA muraja-kaMzikAdyAtodyAnAM yo dhvanistallakSaNa:
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 568 nRtyatpAdakSepalakSaNo vA yasmiMstatsamapratyutkSepaM samapratikSepaM veti / tathA sattasarasIbharaM ti sapta svarA: sIbharaM ti akSarAdibhi: samA yatra tat saptasvarasIbharam, te cAmI akkharasamaM 1 payasamaM 2 tAlasamaM 3 layasamaM 4 gahasamaM ca 5 / nIsasiUsasiyasamaM 6 saMcArasamaM 7 sarA satta // [anuyoga0 sU0 260 (10)] tti / iyaM ca gAthA svaraprakaraNopAnte taMtisamamityAdiradhItApi ihA'kSarasamamityAdiH kRtvA vyAkhyAyate, anuyogadvAraTIkAyAmevameva darzanAditi, tatra dIrgha akSare dIrghaH svara: kriyate isve hasva: plute pluta: sAnunAsike sAnunAsika: tadakSarasamam, tathA yad geyapadaM nAmikAdikamanyatarabandhena baddhaM yatra svare anupAti bhavati tattatraiva yatra gIte gIyate tat padasamamiti, yat parasparAhatahastatAlasvarAnuvarti bhavati tattAlasamam, zRGga-dArvAdyanyataramayenAGgulikozakenAhatAyAstantryA: svaraprakAro layastamanusarato gAturyad geyaM tallayasamam, prathamato vaMza-tantryAdibhirya: svaro gRhItastatsamaM gIyamAnaM grahasamam, ni:zvasitocchvasitamAnamanatikrAmato yad geyaM tanni:- zvasitocchvasitasamam, taireva vaMzatantryAdibhiryadaGgulisaJcArasamaM gIyate tat saJcArasamam, geyaM ca sapta svarAstadAtmakamityarthaH / yo geye sUtrabandhaH sa evamaSTaguNa eva kArya ityAha- niddosaM silogo, tatra nirdoSam aliyamuvaghAyajaNayaM [Ava0 ni0 881-884, bRhatkalpa0 278-281] ityAdidvAtriMzatsUtradoSarahitam 1, sAravad arthena yuktam 2, hetuyuktam arthagamakakAraNayuktam 3, alaGkRtaM kAvyAlaGkArayuktam 4, upanItam upasaMhArayuktam 5, sopacAram aniSThurAviruddhAlajjanIyAbhidhAnaM sotprAsaM vA 6, mitaM pada-pAdA-'kSaraiH, nAparimitamityarthaH 7, madhuram tridhA zabdA-'rthA-'bhidhAnataH 8, geyaM bhavatIti shessH| tinni ya vittAiM ti yaduktaM tadvyAkhyA- samaM silogo, tatra samaM pAdairakSaraizca, tatra pAdaizcaturbhirakSaraistu gurulaghubhiH, arddhasamaM tvekatarasamam, viSamaM tu sarvatra pAdAkSarApekSayetyarthaH, anye tu vyAcakSate- samaM yatra caturvapi pAdeSu samAnyakSarANi, arddhasamaM yatra prathama-tRtIyayordvitIya-caturthayozca samatvam, tathA sarvatra sarvapAdeSu viSamaM
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamamadhyayanaM saptasthAnakam / 569 ca viSamAkSaraM yad yasmAd vRttaM bhavati tatastrINi vRttaprajAtAni padyaprakArAH, ata eva caturthaM nopalabhyata iti / donni ya bhaNiIo tti, asya vyAkhyA- sakkayA silogo, bhaNiti: bhASA AhiyA AkhyAtA svaramaNDale SaDjAdisvarasamUhe, zeSaM kaNThyam / kIdRzI strI kIdRzaM gAyatIti praznamAha- kesI gAhA, kesi tti kIdRzI kharaM ti kharasthAnaM rUkSaM prasiddhaM caturaM dakSaM vilambaM parimantharaM drutaM zIghramiti / vissaraM puNa kerisi tti gAthAdhikamiti / uttaramAha- sAmA gAhA kaNThyA, piMgala tti kapilA / taMti gAhA, tantrIsamaM vINAditantrIzabdena tulyaM militaM ca, zeSaM prAgvat, navaraM pAdo vRttapAda:, tantrIsamamityAdiSu geyaM sambandhanIyam, tathA geyasya svarAnantaratvAduktaM saMcArasamA sarA satta tti, anyathA saJcArasamamiti vAcyaM syAt, taMtisamA tAlasametyAdi veti / ayaM ca svaramaNDalasakSepArtha:- satta sarA silogo, tatA tantrI tAno bhaNyate, tatra SaDjAdiH svara: pratyekaM saptabhistAnairgIyata ityevamekonapaJcAzat tAnA: saptatantrIkAyAM vINAyAM bhavantIti, evamekatantrIkAyAM tritantrIkAyAM ca, kaNThenApi gIyamAnA ekonapaJcAzadeveti / svaraprakaraNaM smaapt| [sU0554] sattavidhe kAyakilese pannatte, taMjahA-ThANAtite, ukkuDuyAsaNite, paDimaTThAtI, vIrAsaNite, Nesajite, daMDAyatie, lagaMDasAtI / [TI0] anantaraM gAnato laukika: kAyakleza ukto'dhunA lokottaraM tamevAhasattavihetyAdi, prAya: prAMgeva vyAkhyAtamidaM tathApi kiJcillikhyate, kAyasya zarIrasya klezaH kheda: pIDA kAyaklezo bAhyatapovizeSaH, sthAnAyatikaH [sthAnAtiga: sthAnAtido vA] kAyotsargakArI, iha ca dharmadharmiNorabhedAdevamupanyAsaH, anyathA kAyaklezasya prakrAntatvAt sa eva vAcya: syAt, na tadvAn, iha tu tadvAnirdiSTa iti, evaM sarvatra, utkuTukAsanikaH pratItaH, tathA pratimAsthAyI bhikSupratimAkArI, vIrAsaniko ya: siMhAsananiviSTa ivA''ste, naiSadhikaH samapada-putAdiniSadyopavezI, 1. sU0 396 //
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 570 daNDAyatikaH prasAritadehaH, lagaNDazAyI bhUmyalagnapRSThaH / [sU0 555] jaMbuddIve dIve satta vAsA pannattA, taMjahA - bharahe, eravate, hemavate, herannavate, harivAse, rammagavAse, mahAvidehe / jaMbuddIve dIve satta vAsaharapavvatA pannattA, taMjahA - cullahimavaMte, mahAhimavaMte, nisaDhe, nIlavaMte, ruppI, siharI, maMdare / jaMbuve ve satta mahAnadIo puratthAbhimuhIo lavaNasamudaM samappeMti, taMjahA - gaMgA, rohitA, hirI, sItA, NarakaMtA, suvaNNakUlA, rattA / jaMbuddIve dIve satta mahAnadIo paccatthAbhimuhIo lavaNasamudde samappeMti, taMjahA- siMdhU, rohitaMsA, harikaMtA, sItodA, NArikaMtA, ruppakUlA, rattAvatI / dhAyaisaMDadIvapuratthimaddhe NaM satta vAsA pannattA, taMjahA - bharahe jAva mahAvidehe / dhAyaisaMDadIvapuratthimaddhe NaM satta vAsaharapavvatA pannattA, taMjahA - cullahimavaMte jAva maMdare / dhAyaisaMDadIvapuratthimaddhe NaM satta mahAnadIo puratthAbhimuhIo kAlodasamudaM samappeMti, taMjahA - gaMgA jAva rattA / dhAyaisaMDadIvapuratthimaddhe NaM satta mahAnadIo paccatthAbhimuhIo lavaNasamudaM samappeMti, taMjahA-siMdhU jAva rattAvatI / dhAyaisaMDadIvapaccatthimaddhe NaM satta vAsA evaM ceva, NavaraM puratthAbhimuhIo lavaNasamuddaM samappeMti, paccatthAbhimuhIo kAloda, sesaM taM ceva / pukkharavaradIvaDhapuratthimaddhe NaM satta vAsA taheva, NavaraM puratthAbhimuhIo pukkharodaM samudaM samappeMti, paccatthAbhimuhIto kAlodaM samudaM samappeMti, sesaM taM cev| evaM paccatthimaddhe vi, NavaraM puratthAbhimuhIo kAlodaM samudaM samappeMti, paccatthAbhimuhIo pukkharodaM samudaM samappeMti, savvattha vAsA vAsaharapavvatA NadIo ya bhANitavvANi / [TI0] idaM ca kAyaklezarUpaM tapo manuSyaloka evAstIti tatpratipAdanaparaM
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamamadhyayanaM saptasthAnakam / 571 jaMbuddIvetyAdi prakaraNam, gatArthaM caitat / / [sU0 556] jaMbuddIve dIve bhArahe vAse tItAte ussappiNIte satta kulakarA hotthA, taMjahA mittadAme sudAme ya supAse ya sayaMpabhe / vimalayose sughose ya mahAghose ya sattame // 79 // jaMbuddIve dIve bhArahe vAse imIse osappiNIte satta kulakarA hotthA, taMjahA paDhamittha vimalavAhaNa cakkhuma jasamaM cautthamabhicaMde / tatto paseNatI paNa marudeve ceva nAbhI ya // 8 // etesi NaM sattaNhaM kulakarANaM satta bhAriyAo hotthA, taMjahAcaMdajasA caMdakaMtA surUva paDirUva cakkhukaMtA ya / sirikaMtA marudevA kulakaraitthINa nAmAiM // 81 // jaMbuddIve dIve bhArahe vAse AgamesAte ussappiNIte satta kulakarA bhavissaMti, taMjahAmittavAhaNe subhome ya suppabhe ya sayaMpabhe / datte suhume subaMdhU ya AgameseNa hokkhatI // 82 // vimalavAhaNe NaM kulakare sattavidhA rukkhA uvabhogattAte havvamAgacchiMsu, taMjahA mattaMgatA ta bhiMgA cittaMgA ceva hoMti cittarasA / maNiyaMgA ta aNiyaNA sattamagA kapparukkhA ya // 83 // [sU0 557] sattavidhA daMDanItI pannattA, taMjahA-hakkAre, makkAre, dhikkAre, paribhAse, maMDalabaMdhe, cArate, chavicchede / [sU0 558] egamegassa NaM ranno cAuraMtacakkavahissa satta egidiyarataNA pannattA, taMjahA-cakkarataNe, chattarayaNe, cammarayaNe, daMDarataNe, asirataNe, maNirayaNe, kAkaNirataNe /
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 572 egamegassa NaM ranno cAuraMtacakkavaTTissa satta paMceMdiyarataNA pannattA, taMjAseNAvatIrataNe, gAhAvatirataNe, vaDatirayaNe, purohitarayaNe, itthirataNe, AsarataNe, hatthirayaNe / [TI0] manuSyakSetrAdhikArAttadgatakulakara- kalpavRkSa-nIti- ratna- duSSamAdiliGgasUtrANi, pAThasiddhAni caitAni, navaram AgamisseNa hokkhar3a tti AgamiSyatA kAlena hetunA bhaviSyatItyarthaH, tathA vimalavAhane prathamakulakare sati saptavidhA iti pUrvaM dazavidhA abhUvan, rukkha tti kalpavRkSAH, uvabhogattAe tti upabhogyatayA havvaM zIghramAgatavantaH, bhojanAdisampAdanenopabhogaM tatkAlInamanuSyANAmAgatA ityarthaH / mattaMgayA ya gAhA, mattaMgayA iti mattaM madastasya kAraNatvAnmadyamiha mattazabdenocyate, tasyAGgabhUtAH kAraNabhUtAH, tadeva vA'Ggam avayavo yeSAM te mattAGgakAH, sukhapeyamadyadAyina ityarthaH, cakAraH pUraNe, bhiMga tti saMjJAzabdatvAd bhRGgArAdi - vividhabhAjanasampAdakA bhRGgAH, cittaMga tti citrasya anekavidhasya mAlyasya kAraNatvAccitrAGgAH, cittarasa tti citrA vicitrA rasA madhurAdayo manohAriNo yebhyaH sakAzAt sampadyante te citrarasA:, maNiyaMga tti maNInAm AbharaNabhUtAnAmaGgabhUtAH kAraNabhUtAH maNayo vA aGgAni avayavA yeSAM te maNyaGgAH, bhUSaNasampAdakA ityarthaH, aNiyaNa ti anagnakArakatvAdanagnA viziSTavastradAyinaH, saMjJAzabdo vA'yamiti, kapparukkha uktavyatiriktasAmAnyakalpitaphaladAyitvena kalpanA kalpastatpradhAnA vRkSAH kalpavRkSA iti / [daMDanIi tti] daNDanaM daNDaH aparAdhinAmanuzAsanam, tatra tasya vA sa eva vA nIti: nayo daNDanItiH, hakkAre tti ha ityadhikSepArthastasya karaNaM hakkAraH, ayamarthaH- prathamadvitIyakulakarakAle'parAdhino daNDo hakkAramAtram, tenaivAsau hRtasarvasvamivAtmAnaM manyamAnaH punaraparAdhasthAne na varttata iti tasya daNDanItitA, evaM mA ityasya niSedhArthasya karaNam abhidhAnaM mAkAraH, tRtIya- caturthakulakarakAle mahatyaparAdhe mAkAro daNDaH itaratra tu pUrva eveti, tathA dhigadhikSepArtha eva, tasya karaNam uccAraNaM dhikkAraH, paJcama-SaSTha
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamamadhyayanaM saptasthAnakam / 573 saptamakulakarakAle mahAparAdhe dhikkAro daNDo jaghanya-madhyamAparAdhayostu krameNa hkkaarmaakaaraaviti| tathA paribhASaNaM paribhASA aparAdhinaM prati kopAviSkAreNa mA yAsIrityabhidhAnam, tathA maNDalabandho maNDalam iGgitaM kSetram, tatra bandho nAsmAt pradezAd gantavyamityevaM vacanalakSaNam, puruSamaNDalaparivAraNalakSaNo vA, cArakam guptigRham, chavicchedo hasta-pAda-nAsikAdicchedaH, iyamanantarA caturvidhA bharatakAle babhUva, catasRNAmantyAnAmAdyadvayamRSabhakAle anye tu bharatakAle itynye|| cakkarayaNetyAdi, ratnaM nigadyate tat jAtau yadutkRSTam [ ] iti vacanAt cakrAdijAtiSu yAni vIryata utkRSTAni tAni cakraratnAdIni mantavyAni, tatra cakrAdIni saptaikendriyANi pRthivIpariNAmarUpANi, teSAM ca pramANam cakkaM chattaM daMDo tinni vi eyAI vAmatullAI / cammaM duhatthadIhaM battIsaM aMgulAI asI // cauraMgulo maNI puNa tassaddhaM ceva hoi vitthinno / cauraMgulappamANA suvannavarakAgaNI neyA // [bRhatsaM0 301-2] senApati: sainyanAyakaH, gRhapati: koSThAgAraniyuktaH, varddhakI sUtradhAraH, purohita: zAntikarmakArIti, caturdazApyetAni pratyekaM yakSasahasrAdhiSThitAnIti / [sU0 559] sattahiM ThANehiM ogADhaM dussamaM jANejA, taMjahA-akAle varisai, kAle Na varisai, asAdhU pujaMti, sAdhu Na pujaMti, gurUhi jaNo micchaM paDivanno, maNoduhatA, vatiduhatA / sattahiM ThANehiM ogADhaM susamaM jANejA, taMjahA-akAle na varisai, kAle varisati, asAdhU Na pujaMti, sAdhU pujaMti, gurUhi jaNo sammaM paDivanno, maNosuhatA, vatisuhatA / [TI0] sugame sUtre kintu ogADhaM ti avatIrNAm avagADhAM vA prakarSaprAptAmiti / akAla: avarSAH / asAdhava: asaMyatA: / guruSu mAtA-pitR-dharmAcAryeSu micchaM mithyAbhAvaM vinayabhraMzamityarthaH pratipanna: Azrita: / maNoduhaya tti manaso manasA vA
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 574 duHkhitA duHkhitatvaM du:khakAritvaM vA drohakatvaM vA, evaM vaiduhayetyapi vyAkhyeyamiti / sammaM ti samyagbhAvaM vinymityrthH| [sU0 560] sattavidhA saMsArasamAvanagA jIvA pannattA, taMjahA-neratitA, tirikkhajoNitA, tirikkhajoNiNIto, maNussA, maNussIo, devA, deviio| [TI0] ete ca duSSamA-suSame saMsAriNAM du:khAya sukhAya ceti saMsAriprarUpaNAyAhasattetyAdi kaNThyam / [sU0 561] sattavidhe Aubhede pannatte, taMjahAajjhavasANa-nimitte AhAre veyaNA-parAghAte / phAse ANApANU sattavidhaM bhijjae AuM // 84 // [TI0] saMsAriNAM ca saMsaraNam Ayurbhede sati bhavatIti darzanAyAha- sattetyAdi, tatra Auyabhede tti AyuSo jIvitavyasya bhedaH upakrama: AyurbhedaH, sa ca saptavidhanimittaprApitatvAt saptavidha eveti / ajjhavasANa gAhA, adhyavasAnaM rAgasneha-bhayAtmako'dhyavasAyo nimittaM daNDa-kaza-zastrAdIti samAhAradvandvaH, tatra sati Ayurbhidyata iti sambandhaH, tathA AhAre bhojane'dhike sati, tathA vedanA nayanAdipIDA, parAghAto garttapAtAdisamutthaH, ihApi samAhAradvandva eva, tatra sati, tathA sparza tathAvidhabhujaGgAdisambandhini sati, tathA ANApANu tti ucchvAsa-ni:zvAsau niruddhAvAzrityeti, evaM ca saptavidhaM yathA bhavati tathA bhidyate Ayuriti / prathamaikavacanAntatvAdadhyavasAnAdipadAnAm, evaM saptavidhatvAdAyurbhedahetUnAM saptavidhaM yathA bhavati tathA bhidyate Ayuriti, ayaM cAyurbheda: sopakramAyuSAmeva netareSAmiti / Aha- yadyevaM bhidyate Ayustata: kRtanAzo'kRtAbhyAgamazca syAt, katham ?, saMvatsarazatamupanibaddhamAyustasya apAntarAla eva vyapagamAt kRtanAzo yena ca karmaNA tad bhidyate tasyAkRtasyaivAbhyAgamaH, evaM ca mokSAnAzvAsaH, tatazcAritrApravRttyAdayo doSA iti, Aha cakammovakkAmijai apattakAlaM pi jai tao pattA / akayAgamakayanAsA mokkhANAsAsao dosA // [vizeSAva0 2047]
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamamadhyayanaM saptasthAnakam / atrocyate-- yathA varSazatabhogyabhaktamapyagnikavyAdhitasyAlpenApi kAlenopabhuJjAnasya na kRtanAzo nApyakRtAbhyAgamastadvadihApIti, Aha ca na hi dIhakAliyassa vi NAso tassANubhUio khippaM / bahukAlAhArassa va duyamaggiyarogiNo bhogo // savvaM ca parasatayA bhujjai kammamaNubhAgao bhaiyaM / teNAvassANubhave ke kayanAsAdao tassa ? // [ vizeSAva0 2048-49] ityAdi / [sU0 562] sattavidhA savvajIvA pannattA, taMjahA puDhavikAiyA, AukAiyA, teukAiyA, vAukAiyA, vaNassatikAiyA, tasakAiyA, akAiyA / ahavA sattavihA savvajIvA pannattA, taMjahA - kaNhalesA jAva sukkalesA, alesA / [TI0] ayaM cAyurbheda: kathaJcit sarvajIvAnAmastIti tAnAha - [ sattetyAdi ] sUtradvayaM kaNThyam, navaraM sarve ca te jIvAzceti sarvajIvAH, saMsAri - muktA ityarthaH, tathA akAiya tti siddhAH SaDvidhakAyAvyapadezyatvAditi / alezyAH siddhAH ayogino veti / [sU0 563 ] baMbhadatte NaM rAyA cAuraMtacakkavaTTI satta dhaNUI uDDauccatteNaM satta ya vAsasatAiM paramAuM pAlayittA kAlamAse kAlaM kiccA adhe sattamAte puDhavIte appatiTThANe Narae NeratitattAte vavanne / [TI0] anantaraM kRSNalezyAdayo jIvabhedA uktA:, tatra ca kRSNalezyaH sannArako'pyutpadyate brahmadattavaditi brahmadattasvarUpAbhidhAnAyAha - [ baMbhadattetyAdi ] sugmm| [sU0 564 ] mallI NaM arahA appasattame muMDe bhavittA agArAto aNagAriya pavvaie, taMjahA-mallI videharAyavarakannagA, paDibuddhI ikkhAgarAyA, caMdacchAye aMgarAyA, ruppI kuNAlAdhipatI, saMkhe kAsIrAyA, adINasattU kururAyA, jitasattU paMcAlarAyA / - 575
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 576 [TI0] brahmadatta uttamapuruSa iti tadadhikArAt uttamapuruSavizeSasthAnotpannamalli vaktavyatAmAha- mallI NamityAdi, mallirahan appasattame tti AtmanA saptamaH saptAnAM pUraNa:, AtmA vA saptamo yasyAsAvAtmasaptamaH, mallizabdasya strIliGgatve'pyarhacchabdApekSayA puMnirdeza:, videhajanapadarAjasya varakanyA videharAjavarakanyA 1, tathA pratibuddhirnAmnA ikSvAkurAja: sAketanivAsI 2, candracchAyo nAma aGgajanapadarAjazcampAnivAsI 3, rukmI nAma kuNAlajanapadAdhipatiH zrAvastIvAstavyaH 4, zaGkho nAma kAzIjanapadarAjo vArANasInivAsI 5, adInazatrurnAmnA kurudezanAthaH hastinAgapuravAstavyaH 6, jitazatrurnAma paJcAlajanapadarAjaH kAmpilyanagaranAyaka iti 7, AtmasaptamatvaM ca bhagavataH pravrajyAyAmabhihitapradhAnapuruSApekSayAvagantavyam, yataH pravrajitena tena te pravrAjitaH, tathA tribhiH puruSazatai: bAhyapariSadA tribhizca strIzatairabhyantarapariSadA'sau saMparivRtaH pravrajita iti jJAteSu zrUyata iti, uktaM ca- pAsa mallI ya tihiM tihiM saehiM[Ava0 ni0 224] ti, evamanyeSvapi virodhAbhAseSu viSayavibhAgAH sambhavantIti nipuNairgaveSaNIyAH, zeSaM sugamamiti / atra mallicaritraM jJAtAdharmmakathAGge / [sU0 565 ] sattavihe daMsaNe pannatte, taMjahA sammadaMsaNe, micchadaMsaNe, sammAmicchadaMsaNe, cakkhudaMsaNe, acakkhudaMsaNe, ohidaMsaNe, kevaladaMsaNe / [TI0] ete ca mallyAdayaH samyagdarzane sati pravrajitA iti sAmAnyato darzananirUpaNAyAha- sugamam paraM samyagdarzanaM samyaktvaM mithyAdarzanaM mithyAtvaM samyagmithyAdarzanaM mizramiti, etacca trividhamapi darzanamohanIyabhedAnAM kSayakSayopazamopazamodayebhyo jAyate tathAvidharucisvabhAvaM ceti, cakSurdarzanAdi tu darzanAvaraNIyabhedacatuSTayasya yathAsambhavaM kSayopazama-kSayAbhyAM jAyate sAmAnyagrahaNasvabhAvaM ceti, tadevaM zraddhAna-sAmAnyagrahaNayordarzanazabdavAcyatvAddarzanaM saptadhoktamiti / [sU0 566] chaumatthavIyarAge NaM mohaNijjavajjAo satta kammapayaDIo vedeti, taMjahA - NANAvaraNijjaM darisaNAvaraNijjaM veyaNijaM AuyaM nAmaM gotamaMtarAtitaM / [sU0 567 ] satta ThANAiM chaumatthe savvabhAveNaM na yANati na pAsati,
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamamadhyayana saptasthAnakam / 577 taMjahA-dhammatthikAyaM, adhammatthikAyaM, AgAsatthikAyaM, jIvaM asarIrapaDibaddhaM, paramANupoggalaM, saI, gaMdhaM / ___ eyANi ceva uppannaNANe jAva jANati pAsati, taMjahA-dhammatthikAyaM jAva gaMdhaM / [TI0] anantaraM kevaladarzanamuktam, tacca chadmasthAvasthAyA anantaraM bhavatIti chadmasthapratibaddhaM sUtradvayaM viparyayasUtraM ca chaumatthetyAdi sugamam, navaraM chadmani AvaraNadvayarUpe antarAye ca karmaNi tiSThatIti chadmastha: anutpannakevalajJAna-darzana: sa cAsau vItarAgazca upazAntamohatvAt kSINamohatvAdvA vigatarAgodaya ityarthaH, satta tti mohasya kSayAdupazamAdvA nA'STAvityarthaH, ata evAha- mohaNijjavajjAu tti / [sU0 568] samaNe bhagavaM mahAvIre vairosabhaNArAtasaMghayaNe samacauraMsasaMThANasaMThite satta rayaNIo uTuMuccatteNaM hotthA / [sU0 569] satta vikahAo pannattAo, taMjahA-itthikahA, bhattakahA, desakahA, rAyakahA, miukoluNitA, daMsaNabheyaNI, carittabhedaNI / [TI0] etAnyeva ca jino jAnAtItyuktam, sa ca vartamAnatIrthe mahAvIra iti tatsvarUpaM tatpratiSiddhavikathAbhedAMzcAha-samaNe ityAdi sUtradvayaM sugamam, navaraM vikahAu tti catamraH prasiddhA: vyAkhyAtAzceti / miukoluNiya tti zrotRhRdayamAIvajananAt mRdvI sA cAsau kAruNikI ca kAruNyavatI mRdukAruNikI putrAdiviyogaduHkhaduHkhitamAtrAdikRtakAruNyarasagarbhapralApapradhAnetyarthaH, tadyathA hA putta putta hA vaccha ! vaccha ! mukkA mi kahamaNAhAhaM ? / evaM kaluNavilAvA jalaMtajalaNe'ja sA paDiyA // [ ] iti / darzanabhedanI jJAnAdyatizayataH kutIrthikaprazaMsAdirUpA, tadyathAsUkSmayuktizatopetaM sUkSmabuddhikaraM param / sUkSmArthadarzibhirdRSTaM zrotavyaM bauddhazAsanam // [ ] ityAdi / evaM hi zrotRRNAM tadanurAgAt samyagdarzanabheda: syAditi / cAritrabhedanI 'na 1. sU0 282 //
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 578 sambhavantIdAnIM mahAvratAni sAdhUnAM pramAdabahulatvAdaticArapracuratvAdaticArazodhakAcAryatatkArakasAdhu-zuddhInAmabhAvAditi jJAna-darzanAbhyAM tIrthaM varttata iti jJAna-darzanakarttavyeSveva yatno vidheyaH' ityAdi / anayA hi pratipannacAritrasyApi tadvaimukhyamupajAyate kiM punastadabhimukhasyeti cAritrabhedanIti / [sU0 570] Ayariya-uvajjhAyassa NaM gaNaMsi satta atisesA pannattA. taMjahA-AyariyauvajjhAe aMto uvassagassa pAte Nigijjhiya Nigijjhiya papphoDemANe vA pamajamANe vA NAtikkamati, evaM jadhA paMcaTThANe jAva bAhiM uvassagassa egarAtaM vA durAtaM vA vasamANe nAtikkamati, uvakaraNAtisese, bhattapANAtisese / [TI0] vikathAsu ca vartamAnAn sAdhUnAcAryA niSedhayanti sAtizayatvAtteSAmiti tadatizayapratipAdanAyAha- AyariyetyAdi, paJcasthAnake vyAkhyAtaprAyaM tathApi kiJciducyate- AcAryopAdhyAyo nigRhya nigRhya antarbhUtakAritArthatvena pAdadhUlyA: prasarantyA nigrahaM kArayitvA prasphoTayan pAdaproJchanena vaiyAvRtyakarAdinA prasphoTanaM kArayan pramArjayan pramArjanaM kArayan nAjJAmatikrAmati, zeSasAdhava: upAzrayAd bahiridaM kurvantItyAcAryAderatizayaH, [evamityAdinedaM sUcitam 'AyariyauvajjhAe aMto uvassayassa uccArapAsavaNaM vigiMcemANe vA visohemANe vA NAikkamai 2, AyariyauvajjhAe pabhU icchA veyAvaDiyaM karejA icchA no karejA 3, AyariyauvajjhAe aMto uvassayassa egarAyaM vA durAyaM vA saMvasamANe NAikkamai 4, AyariyauvajjhAe bAhiM uvassayassa egarAyaM vA durAyaM vA saMvasamANe NAikkamai 5,'] etad vyAkhyAtameveti / idamadhikam- upakaraNAtizeSa: zeSasAdhubhya: sakAzAt pradhAnojjvalavastrAdyupakaraNatA, uktaM ca AyariyagilANANaM mailA mailA puNo vi dhovaMti / mA hu gurUNa avanno logammi ajIraNaM iyare // [oghani0 351] iti glAne ityrthH| bhaktapAnAtizeSa: pUjyatarabhaktapAnateti, uktaM ca 1. sU0 438 //
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamamadhyayanaM saptasthAnakam / kalamoyaNo u payasA parihANI jAva koddavubbhajjI / tattha u miu tuppataraM jattha ya jaM acciyaM dosu // [oghani0 bhA0 307] koddavubbhaji tti koddavajAulayam, dosu tti kSetra-kAlayoriti, guNAzcaitesuttatthathirIkaraNaM viNao gurupUya sehabahumANo / dANavatisaddhavuDDI buddhIbalavaddhaNaM ceva // [oghani0 609] iti / [sU0 571] sattavidhe saMjame pannatte, taMjahA-puDhavikAtitasaMjame jAva tasakAtitasaMjame, ajIvakAyasaMjame 1 / sattavidhe asaMjame pannatte, taMjahA-puDhavikAtitaasaMjame jAva tasakAtitaasaMjame, ajIvakAyaasaMjame 2 / __ sattavidhe AraMbhe pannatte, taMjahA-puDhavikAtitaAraMbhe jAva ajIvakAtaAraMbhe 3 / evamaNAraMbhe vi 4, evaM sAraMbhe vi 5, evamasAraMbhe vi 6, evaM samAraMbhe vi 7, evaM asamAraMbhe vi jAva ajIvakAyaasamAraMbhe 8 / __ [TI0] ete cAcAryAtizayA: saMyamopakArAyaiva vidhIyante na rAgAdineti saMyamaM tadvipakSabhUtamasaMyamaM cAsaMyamabhedabhUtArambhAditrayaM ca savipakSaM pratipAdayan sUtrASTakaM sAtidezamAha- sattavihe ityAdi sarvaM sugamam, navaraM saMyama: pRthivyAdiviSayebhyaH saGghaTTa-paritApopadravaNebhya: uparamaH, ajIvakAyasaMjame tti ajIvakAyAnAM pustakAdInAM grahaNa-paribhogoparama:, asaMyamastvanuparama:, ArambhAdayo'saMyamabhedAH, tallakSaNamidaM prAgabhihitam AraMbho uddavao paritAvakaro bhave samAraMbho / saMkappo saMraMbho suddhanayANaM tu savvesiM // [ ] ti / nanvArambhAdayo'padrAvaNa-paritApAdirUpA uktAste cAjIvakAyAnAmacetanatayA na yuktAstadayogAdajIvakAyAnArambhAdayo'pIti, atrocyate, ajIveSu pustakAdiSu ye samAzritA jIvAstadapekSayA ajIvakAyaprAdhAnyAdajIvakAyArambhAdayo na virudhyanta iti| [sU0 572] adha bhaMte ! adasi-kusuMbha-koddava-kaMgu-rAlaga-varA-kodasagasaNa-sarisava-mUlagabIyANaM etesi NaM dhannANaM koTThAuttANaM pallAuttANaM jAva
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 580 pihitANaM kevatitaM kAlaM joNI saMciTThati ? goyamA ! jahanneNaM aMtomuhattaM ukkoseNaM satta saMvaccharAI, teNa paraM joNI pamilAyati jAva joNIvocchede paNNatte 1 / [sU0 573] bAdaraAukAiyANaM ukkoseNaM satta vAsasahassAI ThitI pannattA taccAe NaM vAluyappabhAte puDhavIte ukkoseNaM neraiyANaM satta sAgarovamAiM ThitI paNNattA 3 / ___ cautthIte NaM paMkappabhAte puDhavIte jahanneNaM neraiyANaM satta sAgarovamAiM ThitI pannattA 4 / [TI0] anantaraM saMyamAdaya uktAste ca jIvaviSayA iti jIvavizeSAn sthitita: pratipAdayan sUtracatuSTayamAha- ahetyAdi sUtrasiddham, navaram atheti paripraznArtha:, bhadanteti gurvAmantraNam, ayasIti atasI, kusuMbho laTTA, rAlaka: kaMgUvizeSa:, sana: tvakpradhAno dhAnyavizeSaH, sarSapAH siddhArthakAH, mUlakaH zAkavizeSaH, tasya bIjAni mUlakabIjAni, kakAralopa-sandhibhyAM mUlAbIya tti pratipAditamiti, zeSANAM paryAyA lokarUDhito jJeyA iti, yAvadgrahaNAt 'maMcAuttANaM mAlAuttANaM olittANaM littANaM laMchiyANaM muddiyANaM' ti draSTavyam, vyAkhyA'sya prAgiveti, punaryAvatkaraNAt paviddhaMsai viddhaMsai se bIe abIe bhavai teNa paraM' ti dRzyam / bAdaraAukAiyANaM ti, sUkSmANAM tvantarmuhUrtameveti, evamuttaratrApi vizeSaNaphalaM yathAsambhavaM svadhiyA yojanIyam / [sU0 574] sakkassa NaM deviMdassa devaranno varuNassa mahAraNNo satta aggamahisIto pannattAo / IsANassa NaM deviMdassa devaranno somassa mahAraNNo satta aggamahisIto pnnttaao| IsANassa NaM deviMdassa devaraNNo jamassa mahAraNNo satta aggamahisIo pnnttaao| 1. sU0 154, 459 //
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamamadhyayanaM saptasthAnakam / 581 [sU0 575] IsANassa NaM deviMdassa devaraNNo anbhiMtaraparisAte devANaM satta paliovamAI ThitI pannattA / sakkassa NaM deviMdassa devaranno aggamahisINaM devINaM satta paliovamAiM ThitI pannattA / sohamme kappe pariggahiyANaM devINaM ukkoseNaM satta paliovamAiM ThitI pannattA / [sU0 576] sArassayamAiccANaM satta devA satta devasatA pannattA / gaddatoya-tusiyANaM devANaM satta devA satta devasahassA pannattA / [sU0 577] saNaMkumAre kappe ukkoseNaM devANaM satta sAgarovamAiM ThitI pannattA / mAhiMde kappe ukkoseNaM devANaM sAtiregAiM satta sAgarovamAiM ThitI pnnttaa| baMbhaloge kappe jahanneNaM devANaM satta sAgarovamAiM ThitI pannattA / [sU0 578] baMbhaloya-laMtatesu NaM kappesu vimANA satta joyaNasatAI uDuMuccatteNaM pannattA / sU0 579] bhavaNavAsINaM devANaM bhavadhAraNijjA sarIragA ukkoseNaM satta rayaNIo uTuMuccatteNaM, evaM vANamaMtarANaM, evaM joisiyANaM / sohammIsANesu NaM kappesu devANaM bhavadhAraNijagA sarIrA satta rayaNIo uTuMuccatteNaM pannattA / / [TI0] anantaraM nArakA uktA iti sthiti-zarIrAdibhistatsAdhAddevAnAM vaktavyatAmabhidhitsuH sUtraprapaJcamAha- sakkassetyAdi, sugamazcAyam sUtraprapaJcaH, navaraM varuNassa mahArano tti lokapAlasya pazcimadigvartinaH, somasya pUrvadiglokapAlasya, yamasya dakSiNadiglokapAlasya / [sU0 580] NaMdissaravaradIvassa NaM dIvassa aMto satta dIvA pannattA, taMjahA-jaMbUdIve, dhAyaisaMDe, pokkharavare, varuNavare, khIravare, ghayavare, khoyvre| gaMdIsaravaradIvassa NaM dIvassa aMto satta samuddA pannattA, taMjahA-lavaNe,
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 582 kAlode, pukkharode, varuNode, khIrode, ghaode, khotode / [TI0] anantaraM devAnAmadhikAra ukto devAvAsAzca dvIpa-samudrA iti tadarthaM naMdIsaretyAdi sUtradvayaM kaNThya m / [sU0 581] satta seDhIo pannattAo, taMjahA-ujjuAyatA, egato vaMkA, duhato vaMkA, egato khahA, duhato khahA, cakkavAlA, addhacakkavAlA / __ [TI0] ete ca pradezazreNIsamUhAtmakakSetrAdhArA: zreNyA'vasthitA iti zreNiprarUpaNAyAha[satta seDhItyAdi], zreNaya: pradezapaGktaya:, RjvI saralA sA cAsAvAyatA ca dIrghA RjvAyatA, sthApanA _, ekao vaMkA ekasyAM dizi vakrA L, duhao vaMkA ubhayato vakrA, egao khahA ekasyAM dizyaGkuzAkArA , duhao khahA ubhayato'GkuzAkArA 2, cakravAlA valayAkRtiH 0 , arddhacakravAlA arddhavalayAkAreti ( / etAzcaikatovakrAdyA lokaparyantapradezApekSA: sambhAvyante / [sU0 582] camarassa NaM asuriMdassa asurakumAraranno satta aNitA satta aNitAdhipatI pannattA, taMjahA-pattANite, pIDhANite, kuMjarANite, mahisANite, rahANite, naTTANite, gaMdhavvANite / dume pattANitAdhipatI evaM jahA paMcaTThANe jAva kiMnare radhANitAdhipatI, riTe NaTTANiyAdhipatI, gItaratI gaMdhavvANitAdhipatI / balissa NaM vairoyaNiMdassa vairoyaNaraNNo satta aNiyA satta aNiyAdhipatI pannattA, taMjahA-pattANite jAva gaMdhavvANite / mahaddame pattANitAdhipatI jAva kiMpurise radhANitAdhipatI, mahAriDhe NaTTANitAdhipatI, gItajase gaMdhavvANitAdhipatI / dharaNassa NaM nAgakumAriMdassa nAgakumAraraNNo satta aNitA satta aNitAdhipatI pannattA, taMjahA-pattANite jAva gaMdhavvANite / ruddaseNe pattANitAdhipatI jAva ANaMde radhANitAdhipatI, naMdaNe NaTTANiyAdhipatI, tetalI gaMdhavvANiyAdhipatI / 1. sU0 404 //
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamamadhyayanaM saptasthAnakam / bhUtANaMdassa satta aNiyA satta aNiyAhivaI pannattA, taMjA-pattANite jAva gaMdhavvANie / dakkhe pattANiyAhivatI jAva NaMduttare rahANiyAhipatI, ratI NaTTANiyAhivatI, mANase gaMdhavvANiyAhivatI / evaM jAva ghosamahAghosANaM neyavvaM / 583 sakkssa NaM deviMdassa devaraNNo satta aNiyA satta aNiyAhivatI pannattA, taMjahA- pattANie jAva gaMdhavvANie / hariNegamesI pattANiyAdhipatI jAva mADhare radhANitAdhipatI, sete NaTTANitAhivatI, tuMburU gaMdhavvANitAdhipatI / IsANassa NaM deviMdassa devaraNNo satta aNiyA satta aNiyAhivaI pannattA, taMjahA- pattANite jAva gaMdhavvANite / lahuparakkame pattANiyAhivatI jAva mahAsete NaTTANiyAhivatI, NArate gaMdhavvANitAdhipatI, sesaM jadhA paMcaTThANe, evaM jAva'cyutassa tti nevvaM / [TI0] cakravAlArddhacakravAlAdinA gativizeSeNa bhramaNayuktAni darpitatvAddevasainyAni bhavantIti tatpratipAdanAya camaretyAdi prakaraNaM sugamam, navaraM pIThAnIkam azvasainyam, nATyAnIkaM narttakasamUhaH, gandharvvAnIkaM gAyanasamUha:, evaM jahA paMcaThANae atidezAt 'some AsarAyA pIDhANIyAhivaI 2, vekuMthU hatthirAyA kuMjarANiyAhivaI 3, lohiyakkhe mahisANiyAhivaI 4,' iti draSTavyamevamuttarasUtreSvapIti / tathA dharaNasyeva sakaladAkSiNAtyAnAM bhavanapatIndrANAM senA senAdhipatayaH, audIcyAnAM tu bhUtAnandasyeveti / [sU0 583] camarassa NaM asuriMdassa asurakumAraraNNo dumassa pattANitAhipatissa satta kacchAo pannattAo, taMjahA- paDhamA kacchA jAva sattamA kacchA / camarassa NamasuriMdassa asurakumAraranno dumassa pattANitAdhipatissa paDhamAe kacchAe causaTThi devasahassA pannattA, jAvatitA paDhamA kacchA tabbiguNA doccA kacchA, jAvaiyA doccA kacchA tabbiguNA taccA kacchA, evaM jAva jAvatitA chaTThA kacchA tabbiguNA sattamA kacchA / evaM balissa vi, NavaraM mahaddume saTThi devasAhassito, sesaM taM ceva /
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharaNassa evaM ceva, NavaramaTThAvIsaM devasahassA, sesaM taM cev| jadhA dharaNassa evaM jAva mahAghosassa, navaraM pattANitAdhipatI anne, te puvvabhaNitA / ___ sakkassa NaM deviMdassa devaranno hariNegamesissa satta kacchAo pannattAo, taMjahA-paDhamA kacchA evaM jahA camarassa tahA jAva'ccutassa, NANattaM pattANitAdhipatINaM, te puvvabhaNitA / devaparimANamimaM-sakkassa caurAsIti devasahassA, IsANassa asItiM devasahassA, devA imAte gAthAte aNugaMtavvA caurAsIti asIti bAvattari sattarI ya saTThI ya / pannA cattAlIsA tIsA vIsA dasa sahassA // 85 // jAva'ccutassa lahuparakkamassa dasa devasahassA jAva jAvatitA chaTThA kacchA tabbiguNA sattamA kacchA / [TI0] kaccha tti samUhaH, yathA dharaNasya tathA sarveSAM bhavanapatIndrANAM mahAghoSAntAnAm, kevalaM pAdAtAnIkAdhipatayo'nye jJeyA:, te ca pUrvamanantarasUtre bhaNitAH, nANattaM ti zakrAdInAmAnataprANatendrAntAnAmekAntaritAnAM harinegameSI pAdAtAnIkAdhipatirIzAnAdInAmAraNAcyutendrAntAnAmekAntaritAnAM laghuparAkrama iti / devetyAdi, devAH prathamakacchAsambandhino'nayA gAthayA'vagantavyA:, caturAsI gAhA, caturazItyAdIni padAni saudharmAdiSu krameNa yojanIyAni, navaraM viMzatipadamAnataprANatayoryojanIyam, tayorhi prANatAbhidhAnasyendrasyaikatvAt, dazeti padaM tvAraNA'cyutayoryojanIyam, acyutAbhidhAnasyendrasyaikatvAditi / [sU0 584] sattavidhe vayaNavikappe pannatte, taMjahA-AlAve, aNAlAve, ullAve, aNullAve, saMlAve, palAve, vippalAve / [TI0] sakalamidamanantaroditaM vacanapratyAyyamiti vacanabhedAnAha- [sattavihetyAdi], saptavidho vacanasya bhASaNasya vikalpo bhedo vacanavikalpa: prajJaptastadyathA- AGa ISadarthatvAdISallapanamAlApa:, [naJaH kutsArthatvAdazIletyAdivat kutsita AlApa:] anAlApa iti, ullApa: kAkvA varNanaM kAkvA varNanamullApaH [amarako0 ? 1 iti vacanAta,
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamamadhyayanaM saptasthAnakam / 585 sa eva kutsito'nullApaH, saMlApaH parasparabhASaNaM, pralApo nirarthakaM vacanaM, sa eva vividho vipralApa iti / [sU0 585-1] sattavidhe viNae pannatte, taMjahA-NANaviNae, daMsaNaviNae, carittaviNae, maNaviNae, vativiNae, kAyaviNae, logovayAraviNae / __[TI0] eteSAM vacanavikalpAnAM madhye kecidvikalpA vinayArthA api syuriti vinayabhedapratipAdanAyAha- sattavihetyAdi, saptavidho vinIyate'STaprakAraM karmA'neneti vinaya: prajJaptastadyathA-jJAnam AbhinibodhikAdi paJcadhA, tadeva vinayo jJAnavinayaH, jJAnasya vA vinayo bhaktyAdikaraNaM jJAnavinaya:, uktaM ca bhattI 1 taha bahumANo 2 taddiTTatthANa samma bhAvaNayA 3 / vihigahaNa 4 bbhAso vi ya 5 eso viNao jiNAbhihio // [ ] darzanaM samyaktvaM tadeva vinayo darzanavinayo darzanasya vA tadavyatirekAdarzanaguNAdhikAnAM zuzrUSaNA-'nAzAtanArUpo vinayo darzanavinayaH, uktaM ca sussUsaNA aNAsAyaNA ya viNao u daMsaNe duviho / dasaNaguNAhiesuM kajai sussUsaNAviNao // sakkAra 1 bbhuTThANe 2 sammANA 3 saNaabhiggaho taha ya 4 / AsaNamaNuppayANaM 5 kIkammaM 6 aMjaligaho ya 7 // iMtassa'NugacchaNayA 8 Thiyassa taha pajuvAsaNA bhaNiyA 9 / / gacchaMtANuvvayaNaM 10 eso sussUsaNAviNao // [ ] iti, iha ca satkAraH stavana-vandanAdiH, abhyutthAnaM vinayArhasya darzanAdevA''sanatyajanam, sanmAno vastra-pAtrAdipUjanam, AsanAbhigrahaH punastiSThata AdareNa AsanAnayanapUrvakamupavizatA'treti bhaNanam, AsanAnupradAnaM tu Asanasya sthAnAt sthAnAntarasaJcAraNam, kRtikarma dvAdazAvarttavandanakam, zeSaM prakaTamiti, ucitakriyAkaraNarUpo'yaM darzane zuzrUSaNAvinayaH / anAzAtanAvinayastu anucitakriyAvinivRttirUpaH, ayaM paJcadazavidha:, Aha catitthagara 1 dhamma 2 Ayariya 3 vAyage 4 thera 5 kula 6 gaNe 7 saMghe 8 / saMbhogiya 9 kiriyAe 10 mainANAINa 15 ya taheva // [ ]
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 586 sambhogikA ekasAmAcArIkA:, kriyA AstikatA, atra bhAvanAtIrthakarANAmanAzAtanAyAM tIrthakaraprajJaptadharmAsyAnAzAtanAyAm 'vartitavya'mityevaM sarvatra draSTavyamiti / kAyavvA puNa bhattI bahumANo tahaya vannavAo ya / arahaMtamAiyANaM kevalanANAvasANANaM // [ ] ukto darzanavinayaH, sAmprataM cAritravinaya ucyate, tatra cAritrameva vinayazcAritrasya vA zraddhAnAdirUpo vinayazcAritravinaya:, Aha ca sAmAiyAdicaraNassa saddahaNayA 1 taheva kAeNaM / saMphAsaNaM 2 parUvaNa 3 maha purao bhavvasattANaM // [ ] ti, manovAkkAyavinayAstu mana:prabhRtInAM vinayAheSu kuzalapravRttyAdirUpaH, uktaM camaNavaikAiyaviNao AyariyAINa savvakAlaM pi / akusalANa niroho kusalANamuIraNaM taha ya // [ ] lokAnAmupacAro vyavahAraH, tena sa eva vA vinayo lokopacAravinayaH / [sU0 585-2] pasatthamaNaviNae sattavidhe pannatte, taMjahA-apAvate, asAvaje, akirite, niruvakkese, aNaNhavakare, acchavikare, abhUtAbhisaMkaNe 1 / apasatthamaNaviNae sattavidhe pannatte, taMjahA-pAvate, sAvaje, sakirite, sauvakkese, aNhavakare, chavikare, bhUtAbhisaMkaNe 2 / pasatthavaiviNae sattavidhe pannatte, taMjahA-apAvate, asAvaje, jAva abhUtAbhisaMkaNe 3 / apasatthavaiviNate sattavidhe pannatte, taMjahA-pAvate jAva bhUtAbhisaMkaNe 4 / pasatthakAtaviNae sattavidhe pannatte, taMjahA-AuttaM gamaNaM, AuttaM ThANaM, AuttaM nisIyaNaM, AuttaM tuaTTaNaM, AuttaM ullaMghaNaM, AuttaM pallaMghaNaM, AuttaM savviMdiyajogajuMjaNatA 5 / apasatthakAtaviNate sattavidhe pannatte, taMjahA-aNAuttaM gamaNaM jAva aNAuttaM
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamamadhyayanaM saptasthAnakam / 587 savviMdiyajogajuMjaNatA 6 / logovatAraviNate sattavidhe pannatte, taMjahA-abbhAsavattitaM, paracchaMdANuvattitaM, kajaheuM, katapaDikatitA, attagavesaNatA, desakAlaNNatA, savvatthesu apaDilomatA 7 / [TI0] manovAkkAyavinayAn prazastAprazastabhedAn pratyekaM saptaprakArAn lokopacAravinayaM ca saptadhaivAha- pasatthamaNetyAdi sUtrasaptakaM sugamam, navaraM prazasta: zubho manaso vinayanaM vinayaH, pravarttanamityarthaH, prshstmnovinyH| tatra apApakaH zubhacintArUpa:, asAvadya: cauryAdigarhitakarmAnAlambana:, akriya: kAyikyAdhikaraNikyAdikriyAvarjitaH, nirupakleza: zokAdibAdhAvarjita:, snu prazravaNe [pA0 dhA0 1038] iti vacanAt Asnava: Azrava: karmopAdAnam, tatkaraNazIla AsnavakaraH, taniSedhAdanAsnavakaraH prANAtipAtAdyAzravavarjita ityarthaH, akSayikara: prANinAM na kSaye: vyathAvizeSasya kArakaH, abhUtAbhizaGkano na bhUtAnyabhizaGkante bibhyati yasmAt sa tathA, abhayaGkara ityarthaH, eteSAM ca prAyaH sadRzArthatve'pi zabdanayAbhiprAyeNa bhedo'vagantavyo'nyathA veti, evaM zeSamapi / AyuktaM gamanam Ayuktasya upayuktasya saMlInayogasya yaditi, evaM sarvatra, navaraM sthAnam UrdhvasthAnaM kAyotsargAdi, nisIyaNaM ti niSadanam upavezanam, tuyaTTaNaM zayanam, ullaGghanaM DevanaM dehalyAdeH, pralaGghanam argalAdeH, sarveSAmindriyANAM yogA vyApArA: sarve vA ye indriyayogAsteSAM yojanatA karaNaM sarvendriyayogayojanatA / / lokopacAravinaye, abbhAsavattiyaM ti pratyAsattivarttitvam, zrutAdyarthinA hi AcAryAdisamIpe AsitavyamityarthaH, paracchaMdANuvattiyaM ti parAbhiprAyAnuvarttitvam, kajaheuM ti kAryahetoH, ayamartha:- kAryaM zrutaprApaNAdikaM hetuM kRtvA, zrutaM prApito'hamaneneti hetorityarthaH, vizeSeNa vinaye tasya vartitavyaM tadanuSThAnaM ca karttavyamiti, tathA kRtapratikRtitA kRte bhaktAdinopacAre prasannA guravaH pratikRtiM pratyupakaraNaM sUtrAdidAnata: kariSyantIti bhaktAdidAnaM prati yatitavyamiti, Arttasya duHkhArtasya gaveSaNam auSadhAderityArttagaveSaNaM tadevA''rtagaveSaNateti, pIDitasyopakAra ityarthaH, deza
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 588 kAlajJatA avasarajJatA, sarvArtheSvapratilomatA AnukUlyamiti / [sU0 586] satta samugdhAtA pannattA, taMjahA-vedaNAsamugdhAte, kasAyasamugdhAte, mAraNaMtiyasamugghAte, veuvviyasamugdhAte, tejasasamugdhAte, AhArasamugdhAte kevalisamugghAte / maNussANaM satta samugghAtA evaM ceva / [TI0] vinayAt karmaghAto bhavati, sa ca samudghAte viziSTatara iti samudghAtaprarUpaNAyAha- satta samugghAyetyAdi, han hiMsAgatyoH [pA0 dhA0 1012], hananaM ghAta:, samityekIbhAve, ut prAbalye, tata ekIbhAvena prAbalyena ca ghAto nirjarA samudghAta:, kasya kena sahai kIbhAvagamanam ?, ucyate, Atmano vedanAkaSAyAdyanubhavapariNAmena, yadA hyAtmA vedanIyAdyanubhavajJAnapariNato bhavati tadA nAnyajJAnapariNata iti, prAbalyena ghAta: katham ?, yasmAdvedanIyAdisamudghAtapariNato bahUn vedanIyAdikarmapradezAn kAlAntarAnubhavayogyAnudIraNAkaraNenAkRSya udaye prakSipyAnubhUya nirjarayati, Atmapradezai: saha saMzliSTAn zAtayatItyarthaH, uktaM ca-puvvakayakammasaDaNaM tu nijarA [mUlAcAre 445] iti / sa ca vedanAdibhedena saptadhA bhavatItyAha- sapta samudghAtA: prajJaptA:, tadyathA- vedanAsamudghAta ityAdi, tatra vedanAsamudghAto'sadvedyakAzraya:, kaSAyasamudghAta: kaSAyAkhyacAritramohanIyakarmAzrayaH, mAraNAntikasamudghAto'ntamuhUrttazeSAyuSkakarmAzrayaH, vaikurvika-taijasA-''hArakasamudghAtA: zarIranAmakarmAzrayA:, kevalisamudghAtastu sadasadvedyazubhAzubha-nAmoccanIcargotrakarmAzraya iti, tatra vedanAsamudghAtasamuddhata AtmA vedanIyakarmapudgalazAtaM karoti, kaSAyasamudghAtasamuddhata: kaSAyapudgalazAtaM mAraNAntikasamudghAtasamuddhata: AyuSkakarmapudgalaghAtaM vaikurvikasamudghAtasamuddhatastu jIvapradezAn zarIrAbahiniHkAsya zarIraviSkambhabAhalyamAtramAyAmatazca saGkhyeyAni yojanAni daNDaM nisRjati nisRjya ca yathAsthUlAn vaikriyazarIranAmakarmapudgalAn prArabaddhAn zAtayati, yathoktam- veubviyasamugghAeNaM samohaNai, samohaNittA saMkhejAI joyaNAI daMDaM nisaraityAdi, evaM taijasA-''hArakasamudghAtAvapi vyAkhyeyau, kevalisamudghAtena samuddhata: kevalI vedanIyAdikarmApudgalAn zAtayatIti, ihAntyo
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamamadhyayanaM saptasthAnakam / 'STasAmayikaH zeSAstvasaGkhyAtasAmayikA iti / caturviMzatidaNDakacintAyAM saptApi samudghAtA manuSyANAmeva bhavantItyAha-maNussANaM sattetyAdi, evaM ceva tti sAmAnyasUtra iva saptApi samuccAraNIyA iti / [sU0 587] samaNassa NaM bhagavato mahAvIrassa titthaMsi satta pavataNaniNhagA pannattA, taMjahA-bahuratA, jIvapatesitA, avvattitA, sAmuccheitA, dokiritA, terAsitA, abaddhitA 1 / etesi NaM sattaNhaM pavayaNaniNhagANaM satta dhammAtaritA hotthA, taMjahAjamAlI, tIsagutte, AsADhe, Asamitte, gaMge, chalue, goTThAmAhile 2 / etesi NaM sattaNhaM pavayaNanihagANaM satta uppattinagarA hotthA, taMjahAsAvatthI, usabhapuraM, setavitA, mihila, ullugAtIraM / purimaMtaraMji, dasapura, NiNhagauppattinagarAiM // 86 // 3 / [TI0] etacca samudghAtAdikaM jinAbhihitaM vastvanyathA prarUpayan pravacanabAhyo bhavati yathA nihnavA iti tadvaktavyatAM sUtratrayeNAha- sugamaM sarvam, navaraM pravacanam AgamaM nihvavate apalapantyanyathA prarUpayantIti pravacananihnavA: prajJaptA jinaiH / tatra bahuraya tti ekena samayena kriyAdhyAsitarUpeNa vastuno'nutpatte: prabhUtasamayaizcotpatteH bahuSu samayeSu ratA: saktA bahuratA:, dIrghakAladravyaprasUtiprarUpiNa ityarthaH / tathA jIva: pradeza eva yeSAM te jIvapradezAsta eva jIvapradezikAH, caramapradezajIvaprarUpiNa iti hRdayam / tathA avyaktam asphuTaM vastu abhyupagamato vidyate yeSAM te'vyaktikAH, saMyatAdyavagame sandigdhabuddhaya iti bhaavnaa| tathA samucchedaH prasUtyanantaraM sAmastyena prakarSeNa ca chedaH samucchedo vinAza:, samucchedaM bruvata iti sAmucchedikA:, kSaNakSayikabhAvaprarUpakA ityarthaH / tathA dve kriye samudite dvikriyam, tadadhIyate tadvedino vA dvaikriyA:, kAlAbhedena kriyAdvayAnubhavaprarUpiNa ityarthaH, tathA jIvA-'jIva-nojIvabhedAstrayo rAzayaH samAhRtAstrirAzi, tat prayojanaM yeSAM te trairAzikAH, rAzitrayakhyApakA ityarthaH / tathA spRSTaM jIvena karma na skandhabandhavadvaddhamabaddham, tadeSAmastItyabaddhikAH, spRSTakarmavipAkaprarUpakA iti hRdym| dhammAyariya tti dharmaH uktaprarUpaNAdilakSaNa:
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 590 zrutadharmastatpradhAnA: praNAyakatvenAcAryA dharmAcAryA-stanmatopadeSTAra ityarthaH, tatra jamAlI kSatriyakumAro bhagavanmahAvIrajAmAtRbhAgineyaH, vistarArtho'sya bhagavatyA asya vRttezca jJeya iti 1 / tathA tiSyagupta: vasunAmadheyAcAryasya caturdazapUrvadharasya ziSyaH, yo hi rAjagRhe viharannAtmapravAdAbhidhAnapUrvasya ege bhaMte ! jIvappaese jIve tti vattavvaM siyA ? no iNaDhe [samaTTe - ityAdi vRttau ] 2 / tathA ASADhaH, yena hi zvetavyAM nagaryAM polAse udyAne svaziSyANAM pratipannAgADhayogAnAM rAtrau hRdayazUlena maraNamAsAdya devena bhUtvA tadanukampayA svakIyameva kaDevaramadhiSThAya sarvAM sAmAcArIm anupravarttayatA yogasamApti: zIghraM kRtA, vanditvA tAnabhihitaM ca- kSamaNIyaM bhadantA: ! yanmayA yUyaM vandanaM kAritA:, yasya ca ziSyA 'iyacciramasaMyato vandito'smAbhiH' iti vicintyAvyaktamatamAzritAH, ityAdi 3 / tathA azvamitraH, yo hi mahAgiriziSyasya kauNDinyAbhidhAnasya ziSyo mithilAyAM nagaryAM lakSmIgRhe caitye anupravAdAbhidhAne pUrva naipuNike vastuni chinnacchedanayavaktavyatAyAM paDuppannasamayaneraiyA vocchijissaMti, evaM jAva vemANiya tti, ityAdi vRttau 4 / tathA gaMga iti, yo hi AryamahAgiriziSyasya dhanaguptasya ziSya: ullukAtIrAbhidhAnanagarAccharadyAcAryavandanArthaM prasthita ullukAM nadImuttaran khalatinA zirasA divAkarakaranikarasampAtasaJjAtamuSNaM pAdAbhyAM ca zItalajalajanitanitAntazItaM vedayaMzcintayAmAsa- [ sUtre'bhihitamekA kriyaikadA vedyate zItA voSNA vA, ahaM ca dve kriye vedayAmi, ityAdi vRttau ] 5 / / tathA chalue tti SaDulUkaH, yo hi nAmAntareNa rohaguptaH, yazcA'ntaraJjyAM puryAM bhUtaguhAbhidhAnavyantarAyatane vyavasthitAnAM zrIguptAbhidhAnAnA-mAcAryANAM vandanArthaM grAmAntarAdAgacchan pravAdipradApitapaTahakadhvanimAkarNya sadarpaM ca taM niSedhyA''cAryasya tannivedya tato mAyUryAdividyA upAdAya rAjakulamatigatya balazrInAmno naranAyakasyAgrata: poTazAlAbhidhAnaparivrAjakapravAdinamAhUya tena ca jIvA-'jIvalakSaNe rAzidvaye sthApite
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamamadhyayanaM saptasthAnakam / tatpratibhApratighAtAya nojIvalakSaNaM tRtIyaM rAziM vyavasthApya tadvidyAnAM svavidyAbhi: pratighAtakaraNena taM nigRhya gurusamIpamAgatya tanniveditavAn, yazca guruNA abhihito yathAgaccha rAjasabhAmityAdi 6 / 591 tathA goSThAmAhila iti, yo hi dazapuranagare AryarakSitasvAmini divaM gate AcArya zrIdurbalikApuSpamitre gaNaM paripAlayati vindhyAbhidhAnasAdhoraSTamaM karmapravAdAbhidhAnaM pUrvamAcAryAdupazrutya pratyuccArayataH karmmabandhAdhikAre kiJcit karma jIvapradezaiH spRSTamAtraM kAlAntarasthitimaprApya vighaTate zuSkakuDyApatitacUrNamuSTivat, kiJcit punaH spRSTaM baddhaM ca kAlAntareNa vighaTate ArdralepakuDye sasnehacUrNavat, kiJcit punaH spRSTaM baddhaM nikAcitaM jIvena sahaikatvamApannaM kAlAntareNa vedyate ityevamAkarNyoktavAn nanvevaM mokSAbhAva: prasajati, katham ? jIvAt karmma na viyujyate / tatra vivAde gurubhiH bahubhirhetubhiH pratipadyamAno yadA naitat pratipannavAnudghATitazceti so'yamabaddhikadharmAcArya iti 7 / utpattinagarANi saptAnAM krameNa saptaiva hottha tti sAmAnyena varttamAnatve'pi nagarANAM tadvizeSaguNAtItatvenAtItanirdeza:, sAvatthI gAhA, RSabhapuraM rAjagRham, ullukA nadI, tattIravarttinagaramullukAtIram, purIti nagarI aMtaraMjIti tannAma, iha ca makAro'lAkSaNikaH, dasapura ti anusvAralopAditi / [sU0 588] sAtAveyaNijjassa kammassa sattavidhe aNubhAve pannatte, taMjahAmaNunnA saddA, maNuNNA rUvA jAva maNunnA phAsA, maNosuhatA, vatisuhatA / asAtAveyaNijjassa NaM kammassa sattavidhe aNubhAve pannatte, taMjahAamaNuNNA saddA jAva vatidutA / [ TI0] ete ca nihnavA: saMsAre paryaTantaH sAtAsAtabhogino bhaviSyantIti tatsvarUpaM sUtradvayenAha - sAyetyAdi kaNThyam, navaram aNubhAve tti vipAka: udayo rasa ityarthaH, manojJAH zabdAdayaH sAtodayakAraNatvAdanubhAvA evocyante, tathA manasaH zubhatA manaHzubhatA, sA'pi sAtAnubhAvakAraNatvAt sAtAnubhAva ucyate, evaM vacaH zubhatA'pi, manaHsukhatA vA sAtAnubhAvaH, tatsvarUpatvAt tasyAH, evaM vAksukhatA'pIti,
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 592 evamasAtAnubhAvo'pi / [sU0 589] mahANakkhatte sattatAre pannatte 1 / abhitIyAditA satta NakkhatA puvvadAritA pannattA, taMjahA-abhitI, savaNo, dhaNiTThA, satabhisatA, puvvA bhaddavatA, uttarA bhaddavatA, revatI 2 / assiNitAditA NaM satta NakkhattA dAhiNadAritA pannattA, taMjahAassiNI, bharaNI, kittitA, rohiNI, migasira, addA, puNavvasU 3 / pussAditA NaM satta NakkhattA avaradAritA pannattA, taMjahA- pusso, asilesA, maghA, puvvA phagguNI, uttarA phagguNI, hattho, cittA 4 / sAtitAtiyA NaM satta NakkhattA uttaradAritA pannattA, taMjahA- sAti, visAhA, aNurAhA, jeTThA, mUlo, puvvA AsADhA, uttarA AsADhA 5 / [TI0] sAtAsAtAdhikArAt tadvatAM devavizeSANAM prarUpaNAya sUtrapaJcakamAha- mahetyAdi sugamam, navaraM pUrvaM dvAraM yeSAmasti tAni pUrvadvArikANi, pUrvasyAM dizi gamyate yeSvityarthaH, evaM zeSANyapi sapta sapteti, iha cArthe paJca matAni santi, yata Aha candraprajJaptyAmtattha khalu imAo paMca paDivattIo pannattAo, tatthege evamAhaMsu kattiAiA satta nakkhattA puvvadAriyA pannattA [10 / 21], evamanye maghAdInyapare dhaniSThAdIni itare'zvinyAdIni apare bharaNyAdIni, dakSiNAparottaradvArANi ca sapta sapta yathAmataM krameNaiva samavaseyAnIti, vayaM puNa evaM vayAmo abhiyiyAiyA NaM satta nakkhattA puvvadAriyA pannattA [10 / 21], evaM dakSiNadvArikAdInyapi krameNaiveti, tadiha SaSThaM matamAzritya sUtrANi pravRttAni, loke tu prathamaM matamAzrityaitadabhidhIyate, yaduktaM - dahanAdyamRkSasaptakamaintryAM tu maghAdikaM ca yAmyAyAm / aparasyAM maitryAdikamatha saumyAM dizi dhaniSThAdi // bhavati gamane narANAmabhimukhamupasarpatAM zubhaprAptau / atha pUrvamRkSasaptakamuddiSTaM madhyamamudIcyAm // pUrvAyAmaudIcyaM prAtIcyaM dakSiNAbhidhAnAyAm / yAmyaM tu bhavati madhyamamaparasyAM yAturAzAyAm //
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamamadhyayanaM saptasthAnakam / 593 ye'tItya yAnti mUDhA: parighAkhyAmaniladahanadinekhAm / nipatanti te'cirAdapi durvyasane niSphalArambhAH // [ ] iti, [sU0 590] jaMbUdIve dIve somaNase vakkhArapavvate satta kUDA pannattA, taMjahAsiddhe somaNase tA boddhavve maMgalAvatIkUDe / devakuru vimala kaMcaNa vasiTThakUDe ta boddhavve // 87 // jaMbuddIve dIve gaMdhamAyaNe vakkhArapavvate satta kUDA pannattA, taMjahAsiddhe ta gaMdhamAtaNa bodhavve gaMdhilAvatIkUDe / uttarakuru phalihe lohitakkha ANaMdaNe ceva // 88 // [TI0] devAdhikArAdevanivAsakUTasUtradvayaM jaMbU ityAdi kaNThyam, kevalaM somaNase tti saumanase gajadantake devakurUNAM prAcIne kUTAni zikharANi, siddhe gAhA, siddhAyatanopalakSitaM siddhakUTaM merupratyAsannamevaM sarvvagajadantakeSu siddhAyatanAni, zeSANi tata: paraMparayeti, somaNase tti saumanasakUTaM tatsamAnanAmakatadadhiSThAtRdevabhavanopalakSitam, maGgalAvatIvijayasamanAmadevasya maGgalAvatIkUTam, evaM devakurudevanivAso devakurukUTamiti, vimala-kAJcanakUTe yathArthe krameNa ca vatsAvatsamitrAbhidhAnAdholokavAsidikkumArIdvayanivAsabhUte, vaziSTakUTaM tannAmadevanivAsa:, evamuttaratrApi / gandhamAdano gajadantaka evottarakurUNAM pratIcIna:, tatra siddha gAhA kaNThyA, navaraM sphaTikakUTalohitAkSakUTe adholokanivAsibhogaGkarA-bhogavatyabhidhAnadikkumArIdvayanivAsabhUte iti| [sU0 591] betiMditANaM satta jAtIkulakoDijoNipamuhasatasahassA pnnttaa| [sU0 592] jIvA NaM sattaTThANanivvattite poggale pAvakammattAte ciNiMsu vA ciNaMti vA ciNissaMti vA, taMjahA-neratiyanivvattite jAva devnivvttite| evaMciNa jAva NijjarA ceva // [sU0 593] sattapadesitA khaMdhA aNaMtA paNNattA / sattapadesogADhA poggalA jAva sattaguNalukkhA poggalA aNaMtA paNNattA /
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 594 // sattaTThANaM sammattaM // [0] kUTeSvapi puSkariNIjale dvIndriyAH santIti dvIndriyasUtraM beiMdiyANamityAdi, jAtau dvIndriyajAtau yAH kulakoTayaH tAstathA tAzca tA yonipramukhAzca dvilakSasaGkhyadvIndriyotpattisthAnadvArikAstA jAtikulakoTiyonipramukhAH, iha ca vizeSaNaM parapadaM prAkRtatvAt, tAsAM zatasahasrANi lakSANIti, idamuktaM bhavati - dvIndriyajAtau yA yonayastatprabhavA yAH kulakoTayastAsAM lakSANi sapta prajJaptAnIti, tatra yoniryathA gomaya:, tatra caikasyAmapi kulAni vicitrAkArAH kRmyAdaya iti / zeSA dhruvagaNDikA sasambandhA pUrvavad vyAkhyeyeti / iti zrImattapAgacchAdhirAjabhaTTArakapurandarasUrIzvara zrIvijayasenasUrirAjye zrImattapAgacchazrRMgArahArasUrIzvara zrIvijayadevasUriyauvarAjye paNDita zrIkuzalavardhana gaNiziSyanagarSigaNinA svavAcanaparopakArakRte kRtoddhArarUpayAM zrIsakalavAcakaziromaNimahopAdhyAyazrIvimalaharSagaNibhiH saMzodhitAyAM sukhAvabodhAyAM zrIsthAnAGgadIpikAyAM saptasthAnakAkhyaM saptamamamadhyayanaM smaaptm|
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 595 athASTamamadhyayanam aSTasthAnakam / [sU0 594] aTThahiM ThANehiM saMpanne aNagAre arihati egallavihArapaDimaM uvasaMpajittA NaM viharittate, taMjahA-saDDI purisajAte, sacce purisajAte, mehAvI purisajAte, bahussute purisajAte, sattimaM, appAdhikaraNe, dhitimaM, viiritsNpnne| [TI0] vyAkhyAtaM saptamamadhyayanamadhunA saGkhyAkramasambaddhamevASTasthAnakAkhyamaSTamamadhyayanamArabhyate, asya ca pUrvasUtreNa sahAyaM sambandha:- anantaraM pudgalA uktAH, te ca kArmaNA: pratimAvizeSapratipattimato vizeSeNa nirjIryanta ityekAkivihArapratimAyogya: puruSo nirUpyate, ityevaMsambandhasyAsya vyAkhyA, saMhitAdicarcastu prasiddha eva, navaram aSTAbhi: sthAna: guNavizeSaiH sampanno yukto'nagAraH sAdhurarhati yogyo bhavati, egalla tti ekAkino vihAro grAmAdicaryA sa eva pratimA abhigraha: ekAkivihArapratimA jinakalpapratimA mAsikyAdikA vA bhikSupratimA tAmupasampadya Azritya NamityalaGkAre vihartuM grAmAdiSu caritum, tadyathA-sahitti zraddhA tattveSu zraddhAnamAstikyamityartho'nuSThAneSu vA nijo'bhilASastadvat, sakalanAkinAyakairapyacalanIyasamyaktvacAritramityarthaH, puruSajAtaM puruSaprakAra: 1, tathA satyaM satyavAdi, pratijJAzUratvAt, sadbhayo hitatvAdvA satyam 2, tathA medhA zrutagrahaNazaktistadvat medhAvi, athavA merAe dhAvati tti medhAvi maryAdAvarti 3, tathA medhAvitvAd bahu pracuraM zrutam Agama: sUtrato'rthatazca yasya tad bahuzrutam, taccotkRSTato'sampUrNadazapUrvadharaM jaghanyato navamasya tRtIyavastuvedIti 4, tathA zaktimat samarthaM paJcavidhakRtatulanamityarthaH, tathAhi taveNa satteNa sutteNa egatteNa baleNa ya / tulaNA paMcahA vuttA jiNakappaM paDivajao // [bRhatkalpa0 1328] tti 5 / alpAdhikaraNaM niSkalaham 6, dhRtimat cittasvAsthyayuktamaratiratyanulomapratilomopasargasahamityarthaH 7, vIryam utsAhAtirekastena saMpannamiti 8, ihAdyAnAmeva caturNAM padAnAM pratyekamante puruSajAtazabdo dRzyate tato'ntyAnAmapyayaM sambandhanIya iti|
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 596 [sU0 595 ] aTThavidhe joNisaMgahe pannatte, taMjahA- aMDagA, potagA jAva ubbhigA, uvavAtitA 1 / aMDagA aTThagatitA aTThAgatitA pannattA, taMjahA - aMDae aMDaesu uvavajjamANe aMDarahiMto vA potatehiMto vA jAva uvavAtitehiMto vA uvavajjejjA, se ceva NaM se aMDate aMDagattaM vippajahamANe aMDagattAte vA potagattAte vA jAva uvavAtitattAte vA gacchejjA 2 | evaM potagA vi 3, jarAujA vi 4, sesANaM gatIrAgatI Natthi / [ TI0] ayaM caivaMvidho'nagAraH sarvaprANinAM rakSaNakSamo bhavatIti teSAmeva yonyA: saGgrahaM gatyAgatI cAha-- aTThavihetyAdi sUtracatuSTayaM sugamam, navaramaupapAtikA devanArakAH, sesANaM ti aNDaja-potaja - jarAyujavarjitAnAM rasajAdInAM gatirAgatizca nAstItyaSTaprakAreti zeSa:, yato rasajAdayo naupapAtikeSUtpadyante, paJcendriyANAmeva tatrotpatteH, nApyaupapAtikA rasajAdiSu sarveSvapyupapadyante, paJcendriyaikendriyeSveva teSAmupapatteriti aNDaja-potaja - jarAyujasUtrANi trINyeva bhavantIti / [sU0 596] jIvA NamaTTha kammapagaDIto ciNiMsu vA ciNaMti vA ciNissaMti vA, taMjahA - NANAvaraNijjaM, darisaNAvaraNijjaM, veyaNijjaM, mohaNijjaM, AuyaM, nAmaM, gottaM, aMtarAtitaM / neraiyA NaM aTTha kammapagaDIo ciNisu vA ciNaMti vA ciNissaMti vA evaM ceva / evaM niraMtaraM jAva vemANiyANaM / jIvA NamaTTha kammapagaDIo uvaciMNisu vA 3 evaM ceva / evaMciNa uvaciNa baMdha udIra veya taha NijjarA ceva // ete cha cauvIsA daMDagA bhANiyavvA / [TI0] aNDajAdayazca jIvA aSTavidhakarmmacayAderbhavantIti cayAdIn SaT kriyAvizeSAn sAmAnyato nArakAdipadeSu ca pratipAdayannAha - jIvA NamityAdi, prAgiva vyAkhyeyam, navaraM cayanaM vyAkhyAnAntareNA'' sakalanam, upacayanaM paripoSaNam, bandhanaM nirmApaNam, udIraNaM karaNenAkRSya dalikasyodaye dAnam, vedanam anubhava udaya ityarthaH, nirjarA
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamamadhyayanaM aSTasthAnakam / 597 pradezebhyaH zaTanamiti, lAghavArthamatidizannAha- evaM ceva tti yathA cayanArthaH kAlatrayavizeSata: sAmAnyena nArakAdiSu coktaH evamupacayArtho'pIti bhAvaH / evaM ciNetyAdi gAthottarArddhaM prAgvat / ee chetyAdi, yatazcayanAdipadAni SaD ataH sAmAnyasUtrapUrvakA: SaDeva daNDakA iti / [sU0 597] aTTahiM ThANehiM mAI mAyaM kaTu no AloejA, no paDikkamejA jAva no paDivajejA, taMjahA-kariMsu va'haM 1, karemi va'haM 2, karissAmi va'haM 3, akittI vA me siyA 4, avaNNe vA me siyA 5, avaNaye vA me siyA 6, kittI vA me parihAtissati 7, jase vA me parihAtissati 8 / __ aTThahiM ThANehiM mAI mAyaM kaTu AloejA jAva paDivajjejjA, taMjahAmAtissa NaM assiM loe garahite bhavati 1, uvavAte garahite bhavati 2, AjAtI garahitA bhavati 3, egamavi mAtI mAtaM kaTTa no AloejjA jAva no paDivajjejjA Natthi tassa ArAhaNA 4, egamavi mAyI mAyaM kaTTa AloejA jAva paDivajjejA atthi tassa ArAhaNA 5, bahuto vi mAtI mAtAo kaTTa no AloejjA jAva natthi tassa ArAdhaNA 6, bahuo vi mAtI mAyAo kaTTa AloejjA jAva atthi tassa ArAdhaNA 7, AyariyauvajjhAyassa vA me atisese nANadaMsaNe samuppajjejjA, se ya mamamAloejjA mAtI NaM ese 8 / / ___mAtI NaM mAtaM kaTTa se jahAnAmae ayAgare ti vA taMbAgare ti vA tauAgare ti vA sIsAgare ti vA ruppAgare ti vA suvannAgare ti vA tilAgaNI ti vA tusAgaNI ti vA bhusAgaNI ti vA NalAgaNI ti vA dalAgaNI ti vA soMDitAlitthANi vA bhaMDitAlitthANi vA goliyAlitthANi vA kuMbhArAvAte ti vA kavelutAvAte ti vA iTAvAte ti vA jaMtavADacullI ti vA lohAraMbarisANi vA tattANi samajotibhUtANi kiMsukaphullasamANANi ukkAsahassAI viNimmutamANAI 2 jAlAsahassAI pamuMcamANAI 2
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 598 iMgAlasahassAiM pavikkhiramANAI 2 aMto aMto jhiyAyaMti evAmeva mAtI mAtaM kaTTa aMto aMto jhiyAi / jadi vi ta NaM anne keti vadaMti taM pi ta NaM mAtI jANati 'ahamese abhisaMkijjAmi 2' / mAtI NaM mAtaM kaTTa aNAlotitapaDikkaMte kAlamAse kAlaM kiccA aNNataresa devalogesu devattAte uvavattAro bhavaMti, taMjahA-no mahiDDiesu jAva no dUraMgatitesu no ciraTThitItesu, se NaM tattha deve bhavati No mahiDDie jAva no ciradvitIte, jA vi ta se tattha bAhirabbhaMtariyA parisA bhavati sA vi ta NaM no ADhAti no pariyANAti No mahariheNamAsaNeNaM uvanimaMteti / bhAsaM pi ta se bhAsamANassa jAva cattAri paMca devA aNuttA ceva abbhuTuMti 'mA bahuM deve ! bhAsau 2' / se NaM tato devalogAo AukkhaeNaM bhavakkhaeNaM ThitikkhaeNaM aNaMtaraM cayaM caittA iheva mANussae bhave jAiM imAiM kulAiM bhavaMti, taMjahAaMtakulANi vA paMtakulANi vA tucchakulANi vA dariddakulANi vA kivaNakulANi vA bhikkhAgakulANi vA tahappagAresu kulesu pumattAte paccAyAti, se NaM tattha pume bhavati durUve duvanne duggaMdhe durase duphAse aNiDhe akaMte appie amaNuNNe amaNAme hINassare dINassare aNiTThassare akaMtassare apiyassare amaNuNNassare amaNAmassare aNAejavayaNapaccAyAte / jA vi ta se tattha bAhirabbhaMtaritA parisA bhavati sA vi ta NaM No ADhAti No paritANAti no mahariheNaM AsaNeNaM uvaNimaMteti, bhAsaM pi ta se bhAsamANassa jAva cattAri paMca jaNA avuttA ceva abbhuTuMti 'mA bahuM ajautto ! bhAsau 2' / mAtI NaM mAtaM kaTTa AlocitapaDikkaMte kAlamAse kAlaM kiccA aNNataresu devalogesu devattAe uvavattAro bhavaMti, taMjahA-mahiDDiesu jAva cirhitiiesu| se NaM tattha deve bhavati mahiDDite jAva cirahitIte hAravirAtitavacche kaDakatuDitathaMbhitabhute aMgada-kuMDala-maTTagaMDatalakannapIDhadhArI vicittahatthAbharaNe
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamamadhyayanaM aSTasthAnakam / 599 vicittavatthAbharaNe vicittamAlAmaulI kallANagapavaravatthaparihite kallANagapavaragaMdhamallANulevaNadhare bhAsaraboMdI palaMbavaNamAladhare divveNaM vaneNaM divveNaM gaMdheNaM divveNaM raseNaM divveNaM phAseNaM divveNaM saMghAteNaM divveNaM saMThANeNaM divvAte iDDIte divvAte jutIe divvAte pabhAte divvAte chAyAte divvAte accIe divveNaM teeNaM divvAte lessAte dasa disAo ujjovemANe pabhAsemANe mahayAhataNagItavAtitataMtItalatAlatuDitaghaNamutiMgapaDuppavAtitaraveNaM divvAiM bhogabhogAI bhuMjamANe viharati / jA vi ta se tattha bAhirabbhaMtaritA parisA bhavati sA vi ta NamADhAti pariyANAti mahAriheNamAsaNeNaM uvanimaMteti, bhAsaM pi ta se bhAsamANassa jAva cattAri paMca devA avuttA ceva abbhuDheMti 'bahaM deve ! bhAsau 2' / se NaM tato devalogAto AukkhaeNaM 3 jAva caittA iheva mANussae bhave jAiM imAiM kulAI bhavaMti aDDAiM jAva bahujaNassa aparibhUtAI tahappagAresu kulesu pumattAte paccAtAti / se NaM tattha pume bhavati surUve suvanne sugaMdhe surase suphAse iDhe kaMte jAva maNAme ahINassare jAva maNAmassare AdejavataNapaccAyAte / jA vi ya se tattha bAhirabbhaMtaritA parisA bhavati sA vi ta NaM ADhAti jAva 'bahumajjautte ! bhAsau 2' / [TI0] aSTavidhakarmaNa: punazcayAdihetumAsevya tadvipAkaM jAnannapi karmagurutvAt kazcinnAlocayatIti darzayannAha- aTTahItyAdi, mAyIti mAyAvAn mAyaM ti guptatvena mAyApradhAno'ticAro mAyaiva, tAM kRtvA vidhAya no Alocayed gurave na nivedayet, no pratikrAmet na mithyAduSkRtaM dadyAt, jAvakaraNAt no nidejjA svasamakSam, no garahejA gurusamakSam, no viuTTejA na vyAvartetAticArAt, no visohejjA na vizodhayedaticArakalaGka zubhabhAvajalena, no akaraNatayA apuna:karaNenAbhyuttiSThed abhyutthAnaM kuryAt, no yathArhaM tapaHkarma prAyazcittaM pratipadyeteti, tadyathA- karesuM va'haM ti kRtavAMzcAhamaparAdham, kRtatvAcca kathaM tasya nindAdi yujyate, tathA karemi va'haM ti sAmpratamapi tamahamaticAraM karomIti kIdRzyanivRttasyAlocanAdikriyA ?, tathA kariSyAmi vA'hamiti na yuktamAlocanAdIti 3, zeSaM spaSTam, navaramakIrtiH
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 600 ekadiggAminyaprasiddhiH, avarNa: ayaza: sarvadiggAminyaprasiddhireva, etad dvayamavidyamAnaM me bhaviSyatIti, apanayo vA pUjA-satkArAderapanayanaM me syAditi, tathA kIrtiryazo vA vidyamAnaM me parihAsyatIti / uktArthasya viparyayamAha- aTTahItyAdi sugamam, navaraM mAyItyAsevAvasara eva nAlocanAdyavasare'pi, mAyina AlocanAdyapravRtteH, mAyAm aparAdhalakSaNAM kRtvA AlocayedityAdi, mAyino hyanAlocanAdAvayamanarthaH, yaduta- assiM ti ayaM loko janma garhito bhavati, sAticAratayA ninditatvAditi, uktaM ca bhIuvvigganilukko pAyaDapacchannadosasayakArI / appaccayaM jaNaMto jaNassa dhIjIviyaM jiyai // [upadezamAlA0 478] tti / ityekam / tathA upapAto devajanma garhitaH kilbiSikAditveneti, uktaM catavateNe vaiteNe ityAdi / / [dazavai0 5 / 2 / 46] iti dvitIyam / AjAti: tatazcyutasya manuSyajanma garhitA jAtyaizvaryarUpAdirahitatayeti, uktaM catatto vi se caittANaM labbhihI elamUyagaM / naragaM tirikkhajoNiM vA bohI jattha sudullahA // [dazavai0 5 / 2 / 48] iti tRtIyam / tathA ekAmapi mAyI mAyAm aticArarUpAM kRtvA yo nAlocayedityAdi nAsti tasyArAdhanA jJAnAdimokSamArgasyetyanartha iti, uktaM ca lajjAe gAraveNa ya bahussuyamaeNa vA vi duccariyaM / je na kahiMti gurUNaM na hu te ArAhagA hoMti // [uttarA0 ni0 217] ityAdi caturtham / tathA ekAmapItyAdinA tvarthaprAptirukteti, yadAhauddhariyasavvasallo bhattaparinnAe dhnniymaautto|| maraNArAhaNajutto caMdagavejhaM samANei // [oghani0 807] iti paJcamamiti / evaM bahutvenApi anAlocanAdAvAlocanAdau vA'nartho'rthazca SaSTha-saptame / tathA''cAryopAdhyAyasya vA me atizeSaM jJAnadarzanaM samutpadyeta, sa ca mAmAlokayet mAyI NameSa ityullekhenetyevaM bhayAdAlocayatItyaSTamam / zeSaM sUtram ayaM loka upapAta AjAtizca garhitetyasya padatrayasya vivaraNatayA avagantavyam / mAyI mAyaM kaTTa tti
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamamadhyayanaM aSTasthAnakam / 601 sarvaM sugamam, navaraM tatra mAyI mAyAM kRtveti, iha kIdRzo bhaveducyata iti vAkyazeSo dRzya:, sa iti yo bhavato'pi prasiddhaH yatheti dRSTAntopanyAse nAmae tti sambhAvanAyAmalaGkAre vA ayaAkaro lohAkaraH yatra lohaM dhmAyate, itirupapradarzane, vA vikalpe, tilA dhAnyavizeSAsteSAmavayavA api tilAsteSAmagniH taddahanapravRtto vahnistilAgniH, evaM zeSA apyagnivizeSA:, navaraM tuSA: kodravAdInAm, busaM yavAdInAM kaDaGgaraH, nalaH zuSirazarAkAraH, dalAni patrANi, suNDikA: piTakAkArANi surApiSTasvedanabhAjanAni kavallyo vA sambhAvyante, tAsAM liMtthANi cullIsthAnAni sambhAvyante, uktaM ca vRddhaiH- goliyasoMDiyabhaMDiyalitthANi agnerAzrayAH [ ], anyaistu dezabhedarUDhyA ete piSTapAcakAgnyAdibhedA ityuktam, mayA'pyetadupajIvyaiva sambhAvitamiti, tathA bhANDikA: sthAlya:, tA eva mahatyo golikAH, pratItaM caitacchabdadvayam, liMtthAni tAnyeveti, kumbhakArasyApAko bhANDapacanasthAnam, kavellukAni pratItAni teSAmApAkaH pratIta eva, jaMtavADacullI ikSuyantrapATacullI, lohAraMbarisANi va tti lohakArasyAmbarISA bhASTrA AkaraNAnIti lohakArAmbarISA iti, taptAni uSNAni, samAni tulyAni jAjvalyamAnatvAt jyotiSA vahninA bhUtAni jAtAni yAni tAni samajyotirbhUtAni, kiMzukaphullaM palAsakusumam, tatsamAnAni raktatayA, ulkA iva ulkA agnipiNDAstatsahasrANIti prAcuryakhyApakaM vinirmuJcanti vinirmuJcantIti bhRzArthe dvivacanam, aGgArA laghutarAgnikaNAH, tatsahasrANi pravikiranti pravikiranti antarantaH jhiyAyaMti dhmAyanti indhanairdIpyanta iti dRSTAntaH, dArTAntikastvevamevetyAdi, pazcAttApAgninA dhmAyati jAjvalyate, ahamese tti ahameSo'bhizaGkye ahameSo'bhizakya iti ebhirahaM doSakAritayA AzaGkye sambhAvye iti, uktaM hinicvaM saMkiyabhIo gammo savvassa khaliyacAritto / sAhujaNassa avamao mao vi puNa duggaiM jAi // [upadezamAlA0 226] anenA'nAlocakasyAyaM loko garhito bhavatIti darzitam / se NaM tassetyAdinA, pAThAntareNa mAyI NaM mAyaM kaha ityAdinA vA upapAto garhito
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 602 bhavatIti darzyate / kAlamAse tti maraNamAse upalakSaNatvAnmaraNadivase maraNamuhUrte kAlaM kiccA maraNaM kRtvA anyatareSu vyantarAdInAM devalokeSu devajaneSu madhye uvavattAro bhavaMti tti vacanavyatyayAdupapattA bhavatIti, no maharddhikeSu parivArAdiRddhyA , no mahAdyutiSu zarIrAbharaNAdidIptyA, no mahAnubhAgeSu vaikriyAdizaktita:, no mahAbaleSu prANavatsu, no mahAsaukhyeSu no mahezAkhyeSu vA, no dUraMgatikeSu na saudharmAdigatiSu, no cirasthitikeSu eka-dvayAdisAgaropamasthitikeSu, yApi ca se tasya tatra devalokeSu bAhyA apratyAsannA dAsAdivat abhyantarA pratyAsannA putra-kalatrAdivat pariSat parivAro bhavati sApi no Adriyate nAdaraM karoti, no parijAnAti svAmitayA nAbhimanyate, no naiva mahacca tadarha ca yogyaM mahArha tenA''sanenopanimantrayate, kiM bahunA ?, daurbhAgyAtizayAttasya yAvaccatuHpaJcA: devA bhASaNaniSedhAyA'bhyuttiSThanti prayatante, katham ?, mA bahumityAdi, anenopapAtagarhoktA / / AjAtigarhitatvaM tu se NamityAdinA''caSTe, se tti so'nAlocakastato vyantarAdirUpAd devalokAdavadhe:, AyuHkSayeNa Ayu:karmApudgalanirjaraNena, bhavakSayeNa Ayu:karmAdinibandhanadevaparyAyanAzena, sthitikSayeNa Ayu:sthitibandhakSayeNa devabhavanibandhanazeSakarmaNAM vA, anantaram Ayu:kSayAdeH samanantarameva cyavaM cyavanaM cyutvA kRtvA ihaiva pratyakSe mAnuSyake bhave puMstayA pratyAjAyata iti sambandhaH, keSu? kuleSu kuTumbeSu anvayeSu vA, kiMvidheSu ? yAni imAni vakSyamANatayA pratyakSANi bhavanti, tadyathA- antakulAni varuTa-chipakAdInAm, prAntakulAni caNDAlAdInAm, tucchakulAni alpamAnuSANi agambhIrAzayAni vA, daridrakulAni anIzvarANi, kRpaNakulAni tarkaNavRttIni naTa-nagnAcAryAdInAm, bhikSAkakulAni bhikSaNavRttIni tathAvidhaliGgikAnAM ca, tathAprakAreSvantakulAdiSvityarthaH, pratyAyAti pratyAjAyate vA pume tti pumAn / aNidvetyAdi, iSyate sma prayojanavazAditISTaH, kAntaH kAntiyogAt, priyaH premaviSayaH, manojJaH zubhasvabhAva:, manasA amyate gamyate saubhAgyato'nusmaryata iti mano'maH, etanniSedhAt prakRtavizeSaNAni / tathA hInasvaraH hUsvasvaraH, tathA dIno dainyavAn puruSastatsambandhitvAt svaro'pi dIna:, sa svaro yasya sa tathA,
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamamadhyayanaM aSTasthAnakam / 603 anAdeyavacanazcAsau pratyAjAtazceti, zeSaM kaNThyaM yAvad bhAsau tti, anena prtyaajaatigrhittvmuktmiti| mAyItyAdinA AlocakasyehalokAdisthAnatrayAgarhitatvamuktaviparyayasvarUpamAha / hAreNa virAjitaM vakSaH uro yasya sa tathA, kaTakAni pratItAni tuTitAni bAhvAbharaNavizeSAstai: stambhitau stabdhIkRtau bhujau bAhU yasya sa tathA / aMgadetyAdi, karNAveva pIThe Asane kuNDalAdhAratvAt karNapIThe, mRSTe ghRSTe gaNDatale ca kapolataTe karNapIThe ca yakAbhyAM te mRSTagaNDatalakarNapIThe te ca te kuNDale ceti vizeSaNottarapada: prAkRtatvAt karmadhArayaH, aGgade ca keyUre bAhvAbharaNavizeSAvityarthaH, kuNDalamRSTagaNDatalakarNapIThe ca dhArayati ya: sa tathA, athavA aGgade ca kuNDale ca mRSTagaNDatale karNapIThe ca karNAbharaNavizeSabhUte dhArayati ya: sa tathA, tathA vicitrANi vividhAni hastAbharaNAni aGgulIyakAdIni yasya sa tathA, tathA vicitrANi vastrANi cAbharaNAni ca yasya, vastrANyeva vA''bharaNAni bhUSaNAni, avasthAbharaNAni vA avasthocitAnItyartho yasya sa tathA, vicitrA mAlAzca puSpamAlA maulizca zekharo yasya vicitramAlAnAM vA mauliryasya sa tathA, kalyANakAni maGgalyAni pravarANi mUlyAdinA vastrANi parihitAni nivasitAni yena tAnyeva vA parihito nivasito ya: sa tathA, kalyANakaM pravaraM ca pAThAntareNa pravaragandhaM ca mAlyaM mAlAyAM sAdhu puSpamityarthaH anulepanaM ca zrIkhaNDAdivilepanaM yo dhArayati sa tathA, bhAsvarA dIprA bondI zarIraM yasya sa tathA, pralambA yA vanamAlA AbharaNavizeSastAM dhArayati yaH sa tathA, divyena svargasambandhinA pradhAnenetyartho varNAdinA yukta iti gamyate, saGghAtena saMhananena vajrarSabhanArAcalakSaNena saMsthAnena samacaturasralakSaNena RddhyA vimAnAdirUpayA yuktyA anyAnyabhaktibhistathAvidhadravyayojanena prabhayA prabhAvana mAhAtmyenetyarthaH, chAyayA pratibimbarUpayA arciSA zarIranirgatatejojvAlayA tejasA zarIrasthakAntyA lezyayA anta:pariNAmarUpayA zuklAdikayA uddyotayamAnaH sthUlavastUpadarzanata: prabhAsayamAnastu sUkSmavastUpadarzanata iti, ekArthikatve'pi caiteSAM na doSa:, utkarSapratipAdakatvenA'bhihitatvAditi, mahatA pradhAnena bRhatA vA raveNeti sambandhaH, ahata: anubaddho
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 604 ravasyaitadvizeSaNaM nATyaM nRttaM tena yuktaM gItaM nATyagItaM tacca vAditAni ca tAni zabdavanti kRtAni tantrI ca vINA talau ca hastau tAlAzca kaMzikA: tuDiya tti tUryANi ca paTahAdIni vAditatantrI-tala-tAla-tUryANi tAni ca tathA ghano meghastadAkAro yo mRdaGgo dhvanigAmbhIryasAdhAt sa cAsau paTunA dakSeNa pravAditazca ya: sa ghanamRdaGgapaTupravAdita: sa ceti dvandve teSAM rava: zabdastena karaNabhUtena, athavA Ahaya tti AkhyAnakapratibaddhaM yannATyaM tena yuktaM yad gItam, zeSaM tathaiva, iha ca mRdaGgagrahaNaM tUryeSu madhye tasya pradhAnatvAt, yata ucyate- maddalasArAiM tUrAI [ ] ti, bhogArhA bhogA: zabdAdayo bhogabhogAstAn bhuJjAna: anubhavan viharati krIDati tiSThati veti, bhASAmapi ca se tasya bhASamANasyA''stAmeko dvau vA saubhAgyAtizayAt yAvaccatvAraH paJca vA devA anuktA eva kenApyapreritA eva bhASaNapravarttanAya bahorapi bhASitasya svabahumatatvakhyApanAya cAbhyuttiSThanti, bruvate ca bahumityAdi, abhimatamidaM bhavadIyaM bhASaNamiti hRdayam, anenAlocakasyopapAtAgarhitatvamuktam, etadbhaNanAdihalokAgarhitatvamapi laghutA-''hlAdAdyAlocanAguNasadbhAvena vAcyam, AlocanAguNAzcaite lahuyA lhAIjaNaNaM appaparaniyatti ajavaM sohI / dukkarakaraNaM ADhA nissallattaM ca sohiguNA // [vyavahArabhA0 1 / 317] idAnIM tasyaiva pratyAjAtyagarhitatvamAha se NamityAdinA, aTThAI ti dhanavanti yAvatkaraNAt dittAiM dIptAni prasiddhAni dRptAni vA darpavanti vitthinnaviulabhavaNasayaNAsaNajANavAhaNAI tatra vistIrNAni vistAravanti vipulAni bahUni bhavanAni gRhANi zayanAni paryaGkAdIni AsanAni siMhAsanAdIni yAnAni rathAdIni vAhanAni ca vegasarAdIni yeSu kuleSu tAni tathA, ityAdi guNayukteSu [kaleSu puMstayA prtyaayaati|] anenA''locakasyA'nAlocakapratyAjAtiviparyaya uktaH / [sU0 598] aTThavidhe saMvare pannatte, taMjahA-sotiMdiyasaMvare jAva phAsiMdiyasaMvare, maNasaMvare, vatisaMvare, kAyasaMvare / aTThavidhe asaMvare pannatte, taMjahA-sotiMdiyaasaMvare jAva kAyaasaMvare / [TI0] kRtAlocanAdyanuSThAnAzca saMvaravanto bhavantIti saMvaraM tadviparyastamasaMvaraM cAha
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamamadhyayanaM aSTasthAnakam / 605 aTThavihetyAdi sUtradvayaM kaNThyam / [sU0 599] aTTha phAsA pannattA, taMjahA-kakkhaDe, maute, garute, lahute, sIte, usiNe, niddhe, lukkhe / [TI0] anantaraM kAyAsaMvara uktaH, kAyazcASTasparzo bhavatIti sparzasUtraM kaNThyaM ceti| [sU0 600] aTThavidhA logaTTitI pannattA, taMjahA-AgAsapatiTTite vAte, vAtapatiTTite udahI, evaM jadhA chaTThANe jAva jIvA kammapatiTThitA, ajIvA jIvasaMgahitA, jIvA kammasaMgahitA / [TI0] sparzAzcASTAveveti lokasthitiriyamato lokasthitivizeSamAha aTThavihetyAdi kaNThyam, evaM jahA chaTThANe, tatra caivam- udadhipaiTThiyA puhavI, ghanodadhAvityarthaH 3, puDhavipaiTThiyA tasA thAvarA pANA, manuSyAdaya ityarthaH 4, ajIvA jIvapaiTThiyA, zarIrAdipudgalA ityartha: 5, jIvA kammapaiTThiyA, karmavazavartitvAditi 6, ajIvAH pudgalAkAzAdayo jIvaiH sagRhItA: svIkRtA:, ajIvAn vinA jIvAnAM sarvavyavahArAbhAvAt 7, jIvAH karmabhi: jJAnAvaraNAdibhiH sagRhItA baddhAH 8, SaSThapade jIvopagrAhakatvena karmaNa AdhAratA vivakSiteha tu tasyaiva jIvabandhanateti vizeSaH / [sU0 601] aTThavidhA gaNisaMpatA pannattA, taMjahA-AcArasaMpatA, suyasaMpatA, sarIrasaMpatA, vataNasaMpatA, vAtaNAsaMpatA, matisaMpatA, patogasaMpatA, saMgahapariNNA NAma aTThamA / [TI0] idaM ca lokasthityAdi svasampadupetagaNivacanAt jJAyata iti gaNisampadamAhaaTThavihA gaNisaMpayetyAdi, gaNa: samudAyo bhUyAnatizayavAn vA guNAnAM sAdhUnAM vA yasyAsti sa gaNI AcAryastasya sampat samRddhirbhAvarUpA gaNisampat, tatrAcaraNamAcAraH anuSThAnaM sa eva sampat vibhUtistasya vA sampat sampattiH prApti: AcArasampat, sA ca caturddhA, tadyathA- saMyamadhruvayogayuktatA, caraNe nityaM samAdhyupayuktatetyarthaH 1, asaMpragrahaH, Atmano jAtyAdhutsekarUpagrAhavarjanamiti bhAva: 2, aniyatavRtti:, aniyatavihAra iti yo'rthaH 3, vRddhazIlatA, vapurmanaso nirvikArateti yAvat 4 evaM zrutasampat / sA'pi caturddhA, tadyathA- bahuzrutatA, yugapradhAnAgamatetyarthaH 1, paricitasUtratA 2, vicitrasUtratA
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 606 svasamayAdibhedAt 3, ghoSavizuddhikaratA ca, udAttAdivijJAnAditi 4 / zarIrasampaccatu , tadyathA- ArohapariNAhayuktatA, ucitadairghyavistaratetyarthaH 1, anavatrapyatA, alajjanIyAGgatetyartha: 2, paripUrNendriyatA 3, sthirasaMhananatA ceti 4 / vacanasampaccatu , tadyathA- AdeyavacanatA 1, madhuravacanatA 2, anizritavacanatA, madhyasthavacanatetyarthaH 3, asandigdhavacanatA ceti 4 / vAcanAsampaccaturddhA, tadyathA- viditvoddezanam 1, viditvA samuddezanam, pAriNAmikAdikaM ziSyaM jJAtvetyartha: 2, parinirvApya vAcanA, pUrvadattAlApakAnadhigamayya ziSyaM puna: sUtradAnamityarthaH 3, arthaniryApaNA, arthasya pUrvAparasAGgatyena gamaniketyartha: 4 / matisampaccaturddhA, avgrhehaa-'paay-dhaarnnaabhedaaditi| prayogasampaccaturddhA, iha prayogo vAdaviSayastatrAtmaparijJAnaM vAdAdisAmarthyaviSaye 1, puruSaparijJAnaM kiMnayo'yaM vAdyAdi: 2, kSetraparijJAnam 3, vastuparijJAnam, vastu tviha vAdakAle rAjAmAtyAdi 4 / saGgrahaparijJA, saGgrahaH svIkaraNam, tatra parijJA jJAnaM nAma abhidhAnamaSTamI sampat, sA ca caturvidhA, tadyathA- bAlAdiyogyakSetraviSayA 1, pITha-phalakAdiviSayA 2, yathAsamayaM svAdhyAya-bhikSAdiviSayA 3, yathocitavinayaviSayA ceti 4 / [sU0 602] egamege NaM mahAnidhI aTThacakkavAlapatiTThANe aTTha aTTha joyaNAI uhuMuccatteNaM pannatte / [sU0 603] aTTa samitIto pannattAo, taMjahA-iriyAsamitI, bhAsAsamitI, esaNAsamitI, AyANabhaMDa[mattanikkhevaNAsamitI], uccAra-pA[savaNakhela-siMghANaga[-jallapariTThAvaNiyAsamitI] maNasa [mitI] vatisa mitI] kAyasamitI / [TI0] AcAryA hi guNaratnanidhAnamiti nidhAnaprastAvAnidhivyatikaramAha- eketyAdi, ekaiko mahAnidhizcakravartisambandhI aSTacakravAlapratiSThAna: aSTacakrapratiSThita:, maJjUSAvat, tatsvarUpaM cedamnavajoyaNavitthinnA bArasadIhA samUsiyA aTTha / jakkhasahassaparivuDA cakkaTThapaiTThiyA nava vi // [ ]
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamamadhyayana aSTasthAnakam / 607 dravyanidhAnavaktavyatoktA, bhAvanidhAnabhUtasamitisvarUpamAha- aTTa samiItyAdi. samyagiti: pravRtti: samitiH, IryAyAM gamane samitizcakSurvyApArapUrvatayetIryAsamiti:, evaM bhASAyAM niravadyabhASaNata:, eSaNAyAmudgamAdidoSavarjanataH, AdAne grahaNe bhANDamAtrAyA upakaraNamAtrAyAH, bhANDasya vA vastrAdyupakaraNasya mRnmayAdipAtrasya vA mAtrasya ca sAdhubhAjanavizeSasya, nikSepaNAyAM ca samiti: supratyupekSitasupramArjitakrameNeti, uccAra-prazravaNa-khela-sivAna-jallAnAM pariSThApanikAyAM samiti: sthaNDilazuddhyAdikrameNa, khelo niSThIvanam, siMghAno nAsikAzleSmeti, manasa: kuzalatAyAM samitiH, vAco'kuzalatvanirodhe samitiH, kAyasya sthAnAdiSu samitiriti / [sU0 604] aTThahiM ThANehiM saMpanne aNagAre arihati AlotaNaM paDicchittate, taMjahA-AyAravaM, AhAravaM, vavahAravaM, ovIlae, pakuvvate, aparissAtI, nijavate, avAtadaMsI 1 / / ___ aTTahiM ThANehiM saMpanne aNagAre arihati attadosamAloettae, taMjahAjAtisaMpanne, kulasaMpanne, viNayasaMpanne, NANasaMpanne, saNasaMpanne, carittasaMpanne, khaMte, daMte 2 // _[sU0 605] aTThavihe pAyacchite pannatte, taMjahA-AloyaNArihe, paDikkamaNArihe, tadubhayArihe, vivegArihe, viussagArihe, tavArihe, chedArihe, mUlArihe 3 // TI0] samitiSvaticArAdAvAlocanA deyetyAlocanAcAryasyAlocakasAdho: prAyazcittasya ca svarUpAbhidhAnAya sUtratrayamAha- aTThahItyAdi sUtratrayaM sugamam, navaram AyAravaM ti jJAnAdipaJcaprakArAcAravAn jJAnA-''sevanAbhyAm, AhAravaM ti avadhAraNAvAn AlocakenAlocyamAnAnAmatIcArANAmiti, Aha ca AyaravamAyAraM paMcavihaM muNai jo ya Ayarai / / AhAravamavahAre AloeMtassa taM savvaM // [ ] ti / vavahAravaM ti Agama-zrutA-''jJA-dhAraNA-jItalakSaNAnAM paJcAnAmuktarUpANAM vyavahArANAM jJAteti, ovIlae tti apavrIDayati vilajjIkaroti yo lajjayA
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 608 samyaganAlocayantaM sarvaM yathA samyagAlocayati tathA krotiitypvriiddkH| pakuvvae tti Alocite sati ya: zuddhiM prakarSaNa kArayati sa prakArIti, bhaNitaM ca- Aloiyammi sohiM jo kArAvei so pakuvvIo // [ ] iti / aparissAi tti na parizravati nAlocakadoSAnupazrutyAnyasmai pratipAdayati ya evaMzIla: so'parizrAvIti / nijavae tti niryApayati tathA karoti yathA gurvvapi prAyazcittaM ziSyo nirvAhayatIti niryApaka iti / avAyadaMsi tti apAyAn anarthAn ziSyacittabhaGgA'nirvAhAdIn durbhikSa-daurbalyAdikRtAn pazyatItyevaMzIla:, samyaganAlocanAyAM vA durlabhabodhikatvAdIn apAyAn ziSyasya darzayatIti apaaydrshiiti| attadosaM ti AtmAparAdhamiti, jAti-kule mAtA-pitRpakSau, tatsampannaH prAyo'kRtyaM na karoti, kRtvApi pazcAttApAdAlocayatIti tadgrahaNam / vinayasampanna: sukhenaivAlocayati, tathA jJAnasampanno doSavipAkaM prAyazcittaM caa'vgcchti| darzanasampannaH zuddho'hamityevaM shrddhtte| cAritrasampanno bhUyastamaparAdhaM na karoti samyagAlocayati prAyazcittaM ca nirvaahytiiti| kSAnta: paruSaM bhaNito'pyAcAryairna russytiiti| dAntaH prAyazcittaM dattaM voDhuM samartho bhavatIti / AloyaNetyAdi vyAkhyAtaM prAya: / [sU0 606] aTTa mataTThANA pannattA, taMjahA-jAtimate, kulamate, balamate, rUvamate, tavamate, sutamate, lAbhamate, issaritamate / / [TI0] jAtyAdimadeSu satsvAlocanAyAM na pravarttata iti madasthAnasUtraM gatArtham, navaraM madasthAnAni madabhedAH, iha ca doSA: jAtyAdimadonmatta: pizAcavadbhavati duHkhitazceha / jAtyAdihInatAM parabhave ca ni:saMzayaM labhate // [prazama0 98] iti / sU0 607] aTTha akiriyAvAtI pannattA, taMjahA-egAvAtI, aNegAvAtI, mitavAtI, nimmitavAtI, sAyavAtI, samucche davAtI, NitAvAtI, NasaMtiparalogavAtI / [TI0] vAdinAM hi prAya: zrutamado bhavatIti vAdivizeSAn darzayannAha- aTTha
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 609 aSTamamadhyayanaM aSTasthAnakam / akiriyetyAdi, kriyA astI'tirUpA sakalapadArthasArthavyApinI saivAyathAvastuviSayatayA kutsitA akriyA natra: kutsArthatvAt, tAmakriyAM vadantItyevaMzIlA: akriyAvAdinaH, yathAvasthitaM hi vastvanekAntAtmakaM tannAstyekAntAtmakameva cAstIti pratipattimanta ityarthaH, nAstikA iti bhAvaH, evaMvAditvAccaite paralokasAdhakakriyAmapi paramArthato na vadanti, tanmatavastusattve hi paralokasAdhakakriyAyA ayogAdityakriyAvAdina eva te iti, tatraika evAtmAdirartha ityevaM vadatItyekavAdI, dIrghatvaM ca prAkRtatvAditi, uktaM caitanmatAnusAribhi:eka eva hi bhUtAtmA, bhUte bhUte vyavasthitaH / / ekadhA bahudhA caiva, dRzyate jalacandravat // [ ] iti / aparastvAtmaivAsti nAnyaditi pratipanna:, taduktampuruSa evedaM gniM sarvaM yadbhUtaM yacca bhAvyam / utAmRtatvasyezAno yadannenAtirohati // [zuklayaju0 31 / 2] yadejati yatnajati yadre yadu antike / yadantarasya sarvasya yadu sarvasyAsya bAhyataH // [IzAvAsya0 5] iti| tathAnityajJAnavivarto'yaM kSiti-tejo-jalAdikaH / AtmA tadAtmakazceti saGgirante pare puna: // [ ] iti / zabdAdvaitavAdI tu sarvaM zabdAtmakamidamityekatvaM pratipannaH, uktaM caanAdinidhanaM brahma zabdatattvaM yadakSaram / vivarttate'rthabhAvena prakriyA jagato yataH // [vAkyapa0 1 / 1] iti / / athavA sAmAnyavAdI sarvamevaikaM pratipadyate ityAdi mahAn 2 / tathA anantAnantatve'pi jIvAnAM mitAn parimitAn vadati 'utsannabhavyakaM bhaviSyati bhuvana'mityabhyupagamAt, mitaM vA jIvam aGguSThaparvamAnaM zyAmAkatandulamAnaM vA vadati ityAdi 3 / tathA nirmitam Izvara-brahma-puruSAdinA kRtaM lokaM vadatIti nirmitavAdI, tathA cAhu: AsIdidaM tamobhUtamaprajJAtamalakSaNam / aprataya'mavijJeyaM prasuptamiva sarvata: // [manusmR0 115]
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 610 tasminnekArNavIbhUte nssttsthaavrjnggme| naSTAmaranare caiva praNaSToragarAkSase // kevalaM gaharIbhUte mahAbhUtavivarjite / acintyAtmA vibhustatra zayAnastapyate tapa: // tatra tasya zayAnasya nAbhe: padmaM vinirgatam / taruNaravimaNDalanibhaM hRdyaM kAJcanakarNikam // tasmin padme tu bhagavAn daNDI yajJopavItasaMyuktaH / brahmA tatrotpannastena jaganmAtaraH sRSTAH // aditi: surasaGghAnAM ditirasurANAM manurmanuSyANAm / vinatA vihaGgamAnAM mAtA vizvaprakArANAm // kadruH sarIsRpANAM sulasA mAtA tu nAgajAtInAm / surabhizcatuSpadAnAmilA puna: sarvabIjAnAm // [ ] ityAdi 4 / tathA sAtaM sukhamabhyasanIyamiti vadatIti sAtavAdI, tathAhi- bhavatyevaMvAdI kazcit sukhamevAnuzIlanIyaM sukhArthinA, na tvasAtarUpaM tapo-niyama-brahmacaryAdi, kAraNAnurUpatvAt kAryasya, nahi zuklaistantubhirArabdhaH paTo rakto bhavati api tu zukla eva, evaM sukhAsevanAt sukhameveti, uktaM ca mRdvI zayyA prAtarutthAya peyA bhaktaM madhye pAnakaM cAparAhne / drAkSAkhaNDaM zarkarA cArddharAtre mokSazcAnte zAkyaputreNa dRSTaH // [ ] akriyAvAditA cAsya saMyama-tapaso: pAramArthikaprazamasukharUpayo: duHkhatvenAbhyupagamAt kAraNAnurUpakAryAbhyupagamasya ca viSayasukhAdananurUpasya nirvANasukhasyAbhyupagamena bAdhitatvAditi 5 / tathA samucchedaM pratikSaNaM niranvayanAzaM vadati ya: sa samucchedavAdI, tathAhi- vastuna: sattvaM kAryakAritvam, kAryAkAriNo'pi vastutve kharaviSANasyApi sattvaprasaGgAt, kAryaM ca nityaM vastu krameNa na karoti, nityasyaikasvabhAvatayA kAlAntarabhAvisakalakAryabhAvaprasaGgAt, na cedevaM pratikSaNaM svabhAvAntarotpattyA nityatvahAniriti, yaugapadyenApi na karoti ityAdi 6 / tathA niyataM nityaM vastu vadati ya: sa tathA, tathAhi- nityo lokaH, AvirbhAva-tirobhAvamAtratvAdutpAda-vinAzayo:, tathA asato'nutpAdAcchazaviSANasyeva satazcAvinAzAt ghaTavat, nahi sarvathA ghaTo
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamamadhyayanaM aSTasthAnakam / 611 vinaSTaH, kapAlAdyavasthAbhistasya pariNatatvAt tAsAM cApAramArthikatvAt, mRtsAmAnyasyaiva pAramArthikatvAt, tasya cAvinaSTatvAditi, akriyAvAdI cAyamekAntanityasya sthiraikarUpatayA sakalakriyAvilopAbhyupagamAditi 7 / tathA nasaMti-paralogavAi tti neti na vidyate zAntizca mokSa: paralokazca janmAntaramityevaM yo vadati sa tathA, tathAhinAstyAtmA pratyakSAdipramANAviSayatvAt kharaviSANavat, tadabhAvAnna puNya-pApalakSaNaM karma, ityAdi vistAro vRttito'nyagranthato vA jJeya iti 8 / [sU0 608] aTThavidhe mahAnimitte pannatte, taMjahA-bhome, uppAte, suviNe, aMtalikkhe, aMge, sare, lakkhaNe, vaMjaNe / ete ca vAdina: zAstrAbhisaMskRtabuddhayo bhavantItyaSTasthAnakAvatArINi zAstrANyAhaaTTha mahAnimittetyAdi, atItA-'nAgata-vartamAnAnAmatIndriyabhAvAnAmadhigame nimittaM heturyadvastujAtaM tannimittam, tadabhidhAyakazAstrANyapi nimittAnItyucyante, tAni ca pratyekaM sUtra-vRtti-vArtikata: krameNa sahasra-lakSa-koTIpramANAnIti kRtvA mahAnti ca tAni nimittAni ceti mahAnimittAni, tatra bhUmivikAro bhaumaM bhUkampAdi, tadarthaM zAstramapi bhaumamevamanyAnyapi vAcyAni 1, navaramudAharaNamiha zabdena mahatA bhUmiryadA rasati kampate / senApatiramAtyazca rAjA rAjyaM ca pIDyate // [ ] ityAdi / utpAdaH(taH?) sahajarudhiravRSTyAdiH 2 / svapno yathAmUtraM vA kurute svapne purISaM vA'tilohitam / pratibuddhyet tadA kazcillabhate so'rthanAzanam // [ ] iti 3 / antarikSam AkAzaM tatra bhavamAntarikSaM gandharvvanagarAdi, yathAkapilaM sasyaghAtAya mAJjiSThaM haraNaM gavAm / avyaktavarNaM kurute balakSobhaM na saMzayaH // gandharvanagaraM snigdhaM saprAkAraM satoraNam / saumyAM dizaM samAzritya rAjJastadvijayaGkaram // [ ] ityAdi 4 / aGgaM zarIrAvayavaH, tadvikAra AGgaM ziraHsphuraNAdi, yathA
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 612 dakSiNapArzve spandamabhidhAsye tatphalaM striyA vAme / pRthivIlAbha: zirasi sthAnavivRddhirlalATe syAd // [ ] ityAdi 5 / svaraH zabdaH SaDjAdiH, sa ca nimittaM yathAsajjeNa labhaI vittiM kayaM ca na viNassai / gAvo mittA ya puttA ya nArINaM ceva vallabho // [sthAnAGga0 sU0 553, gA0 54] ityaadi| zakunarutaM vA yathAcivicivisaddo punno sAmAe sUlisUli dhanno u / cerI cerI ditto cikkuttI lAbhaheu tti // [ ] ityAdi 6 / lakSaNaM strIpuruSAdInAM yathAasthiSvarthAH sukhaM mAMse tvaci bhogA: striyo'kSiSu / gatau yAnaM svare cAjJA sarvaM sattve pratiSThitam // [ ] ityAdi 7 / vyaJjanaM maSAdi, yathA- lalATakezaH prabhutvAya [ ] ityAdi 8 / [sU0 609] aTThavidhA vayaNavibhattI pannattA, taMjahAniddese paDhamA hoti bItiyA uvatesaNe / tatimA karaNammi katA cautthI saMpadAvaNe // 89 // paMcamI ta avAtANe chaTThI sassAmivAyaNe / sattamI sanihANatthe aTThamI AmaMtaNI bhave // 90 // tattha paDhamA vibhattI niddese so imo ahaM va tti / bitItA uNa uvetese bhaNa kuNa va timaM va taM va tti // 11 // tatitA karaNammi katA NItaM ca kataM ca teNa va mate vA / haMdi Namo sAhAte havati cautthI padANammi // 12 // amaNe giNhasu tatto itto tti vA paMcamI avAdANe / chaTThI tassa imassa va gatassa vA sAmisaMbaMdhe // 93 // havati puNa sattamI taM imammi AdhAra-kAla-bhAve ta / AmaMtaNI bhave aTThamI u jaha he juvANa tti // 14 //
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamamadhyayanaM aSTasthAnakam / [ TI0 ] etAni ca zAstrANi vacanavibhaktiyoge nAbhidheyapratipAdakAnIti vacanavibhaktisvarUpamAha- aTThavihA vayaNavibhattItyAdi, ucyate ekatva-dvitvabahutvalakSaNo'rtho yaistAni vacanAni, vibhajyate kartRtva-karmmatvAdilakSaNo'rtho vibhaktiH, vacanAtmikA vibhaktirvacanavibhakti:, su au jas [pA0 4 / 1 / 2] ityaadi| niddese silogo, nirdezanaM nirdeza: karmAdikArakazaktibhiranadhikasya liGgArthamAtrasya pratipAdanam, tatra prathamA bhavati, yathA sa vA ayaM vA''ste ahaM vA Ase 1 / tathA upadizyata ityupadezanam upadezakriyAyA yad vyApyam, upalakSaNatvAdasya kriyAyA yad vyApyaM karmetyarthaH, tatra dvitIyA, yathA bhaNa imaM zlokam, kuru vA taM ghaTam, dadAti tam, yAti grAmam 2 / tathA kriyate yena tat karaNaM kriyAM prati sAdhakatamam, karotIti vA karaNaH karttA kRtyalyuTo bahulam [pA0 3 | 3 | 113] iti vacanAditi, karaNe tRtIyA kRtA vihitA, yathA nItaM sasyaM tena zakaTena, kRtaM kuNDaM mayeti 3 / tathA saMpadAvaNe tti satkRtya pradApyate yasmai upalakSaNatvAt sampradIyate vA yasmai sa sampradApanaM sampradAnaM vA, tatra caturthI, yathA bhikSave bhikSAM dApayati dadAti veti, sampradApanasyopalakSaNatvAdeva namaH - svasti - svAhA svadhA - 'laM - vaSaDyuktAcca caturthI bhavati, namaH zAkhAyai vairAdikAyai, namaH prabhRtiyogo'pi kaizcit sampradAnamabhyupagamyate iti 4 / paMcamIya zlokaH, apAdIyate apAyato vizleSata A maryAdayA dIyate do avakhaNDane [pA0 dhA0 1148] iti vacanAt khaNDyate bhidyate AdIyate vA gRhyate yasmAttadapAdAnamavadhimAtramityarthaH, tatra paJcamI bhavati, yathA apanaya tato gRhAddhAnyamito vA kuzUlAd gRhANeti 5 / chaTThI sassAmivAyaNe tti svaM ca svAmI ca svasvAminI tayorvacanaM pratipAdanam, tatra svasvAmivacane, svasvAmisambandhe ityarthaH, SaSThI bhavati, yathA tasyAsya vA gatasya vA'yaM bhRtyaH, vAyaNe tIha prAkRtatvAd dIrghatvam 6 / sannidhIyate kriyA asminniti sannidhAnam AdhAraH, tadevArthaH sannidhAnArthaH, tatra saptamI, viSayopalakSaNatvAccAsya kAle bhAve ca kriyAvizeSaNe, tatra sannidhAne tadbhaktamiha pAtre, tat saptacchadavanamiha zaradi puSyati, puSpanakriyA zaradA vizeSitA, tat kuTumbakamiha gavi duhyamAnAyAM gatam, iha gamanakriyA godohanabhAvena vizeSiteti 613
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 614 7 / aSTamyAmantraNI bhavediti, su au jasiti, prathamA'pIyaM vibhaktirAmantraNalakSaNasyArthasya karma-karaNAdivat liGgArthamAtrAtiriktasya pratipAdakatvenASTamyuktA, yathA he yuvanniti zlokadvayArthaH 8 / udAharaNagAthAstu vyAkhyAtAnusAreNa bhAvanIyAH, tattha gAhA, taiyA gAhA, iha haMdItyupapradarzane, payANammi tti sampradAne / avaNe gAhA, avaNe tti apanayetyarthaH, [idaM cA'nuyogadvArAnusAreNa vyAkhyAtam, AdarzeSu tu amaNe iti dRzyate, tatra ca stryAmantraNatayA gamanIyam, he amanaske ityarthaH / ] [sU0 610] aTTha ThANAI chaumatthe savvabhAveNaM Na yANati na pAsati, taMjahA-dhammatthigAtaM jAva gaMdhaM, vAtaM / ___ etANi ceva uppannanANadaMsaNadhare jAva gaMdhaM, vAtaM / [TI0] atha vacanavibhaktiyuktazAstrasaMskArAt kiM chadmasthA: sAkSAdadRzyArthAn vidanti ?, ucyate, netyAha- aTTha ThANetyAdi vyAkhyAtaM prAk, navaraM yAvatkaraNAt 'adhammatthikAyaM 2, AgAsatthikAyaM 3, jIvamasarIrapaDibaddhaM 4, paramANupoggalaM 5, sadda 6' miti draSTavyamiti, etAnyeva jino jAnAtItyAha- eyANItyAdi sugamam / [sU0 611] aTThavidhe Auvvede pannatte, taMjahA-kumArabhicce, kAyacigicchA, sAlAtI, sallahattA, jaMgolI, bhUtavejjA, khArataMte, rasAtaNe / TI0] yathA dharmAstikAyAdIn jino jAnAti tathA''yurvedamapi jAnAti, sa cAyam- aTThavihe Auvvee ityAdi, AyuH jIvitaM tadvidanti rakSitumanubhavanti vopakramarakSaNena vindante vA labhante yathAkAlaM tena tasmAttasmin vetyAyurvedaH cikitsAzAstraM tadaSTavidham, tadyathA- kumArANAM bAlakAnAM bhRtau poSaNe sAdhu kumArabhRtyam, taddhi tantraM kumArabharaNa-kSIradoSasaMzodhanArthaM duSTastanyanimittAnAM vyAdhInAmupazamanArthaM ceti 1, kAyasya jvarAdirogagrastasya cikitsApratipAdakaM tantraM kAyacikitsA, tattantraM hi madhyAGgasamAzritAnAM jvarA-'tIsAra-raktazoSonmAdaprameha-kuSThAdInAM zamanArthamiti 2, zalAkAyA: karma zAlAkyam, tatpratipAdakaM tantraM zAlAkyam, taddhi urdhvajatrugatAnAM rogANAM zravaNa-vadana-nayana-ghrANAdisaMzritAnAmupazamanArthamiti 3, zalyasya hatyA hananamuddhAraH zalyahatyA, tatpratipAdakaM tantramapi
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamamadhyayanaM aSTasthAnakam / 615 zalyahatyetyucyate, taddhi vividhatRNa-kASTha- pASANa-pAMzu-loha-loSThA-'sthinakhaprAyA'GgAntargatazalyoddharaNArthamiti 4, jaGgolIti viSavighAtatantram, agadatantramityarthaH, taddhi sarpa-kITa-lUtAdaSTaviSavinAzanArthaM vividhaviSasaMyogopazamanArthaM ceti 5, bhUtAdInAM nigrahArthaM vidyAtantraM bhUtavidyA, sA hi devA-'sura-gandharva-yakSarakSa:-pitR-pizAca-nAga-grahAdyupasRSTacetasAM zAntikarma-balikaraNAdigrahopazamanArtheti 6, kSAratantramiti kSaraNaM kSAra: zukrasya, tadviSayaM tantraM yat tattathA, idaM hi suzrutAdiSu vAjIkaraNatantramucyate, avAjino vAjIkaraNaM retovRddhyA azvasyeva karaNamityanayoH zabdArthaH sama eveti, tat tantraM hi alpa-kSINa-vizuSkaretasAmApyAyana-prasAdopajanananimittaM praharSajananArthamiti 7, rasa: amRtarasaH, tasyA'yanaM prApti: rasAyanam, taddhi vaya:sthApanamAyurmedhAkaraNaM rogApaharaNasamarthaM ca, tatpratipAdakaM zAstraM rsaayntntrmiti|| [sU0 612] sakkassa NaM deviMdassa devaranno aTTha'ggamahisIto pannattAo, taMjahA-paumA, sivA, sUtI, aMjU, amalA, accharA, NavamiyA, rohinnii1| IsANassa NaM deviMdassa devaranno aTTha'ggamahisIo pannattAo, taMjahAkaNhA, kaNharAtI, rAmA, rAmarakkhitA, vasU, vasuguttA, vasumittA, vsuNdhraa2| ___ sakkassa NaM deviMdassa devaranno somassa mahAraNNo aTTha'ggamahisIo pnnttaao3| IsANassa NaM deviMdassa devaraNNo vesamaNassa mahAranno aTTha'ggamahisIo pannattAo 4 / [sU0 613] aTTha mahaggahA pannattA, taMjahA-caMde, sUre, sukke, budhe, bahassatI, aMgArate, saNicare, keU 5 / / [TI0] kRtarasAyanazca devavannirupakramAyurbhavatIti devaprastAvAddevAnAmaSTakAnyAha, tatra sakkassetyAdi sUtrapaJcakaM sugamam, navaraM mahAgrahA mahArthA-'narthasAdhakatvAditi / [sU0 614] aTThavidhA taNavaNassatikAtiyA pannattA, taMjahA-mUle, kaMde, khaMdhe, tayA, sAle, pavAle, patte, pupphe / [TI0] mahAgrahAzca manuSya-tirazcAmupaghAtA-'nugrahakAriNo bAdaravanaspatyupaghAtAdi
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 616 kAritveneti bAdaravanaspatInAha - aTThavihetyAdi sugamam, navaraM taNavaNassaitti bAdaravanaspatiH, kandaH skandhasyAdhaH skandhaH sthuDamiti pratItam, tvak challI, zAlA zAkhA, pravAlam aGkuraH, patra- puSpe pratIte / [sU0 615] cauriMdiyA NaM jIvA asamArabhamANassa aTThavidhe saMjame kajjati, taMjahA-cakkhumAto sokkhAto avavarovettA bhavati, cakkhumateNaM dukkheNaM asaMjoettA bhavati, evaM jAva phAsAmAto sokkhAto avavarovettA bhavati, phAsAmateNaM dukkheNaM asaMjogettA bhavati / cAuriMdiyA NaM jIvA samArabhamANassa aTThavidhe asaMjame kajjati, taMjahAcakkhumAto sokkhAto vavarovettA bhavati, cakkhumateNaM dukkheNaM saMjogettA bhavati, evaM jAva phAsAmAto sokkhAto [vavarovettA bhavati, phAsAmateNaM dukkheNaM saMjogettA bhavati / ] [TI0] etadAzrayAzcaturindriyAdayo jIvA bhavantIti caturandriyAnAzritya saMyamASsaMyamasUtre, te ca prAgiveti / 7, [sU0 616] aTTha suhumA pannattA, taMjahA - pANasume 1, paNagasume 2, bIyasuhume 3, haritasuhume 4, pupphusuhume 5, aMDasuhume 6, sume siNeha 8 / [TI0] sUkSmANyapyAzritya saMyamAsaMyamau sta iti tAnyAha-- aTTha suhumetyAdi, sUkSmANi zlakSNatvAdalpAdhAratayA ca tatra prANasUkSmam anuddhariH kunthuH, sa hi calanneva vibhAvyate na sthita: sUkSmatvAditi 1, panakasUkSmaM panaka: ullI, sa ca prAya: prAvRTkAle bhUmi-kASThAdiSu paJcavarNastadravyalIno bhavati, sa eva sUkSmamiti, evaM sarvatra 2, tathA bIjasUkSmaM zAlyAdibIjasya mukhamUle kaNikA loke yA tuSamukhamityucyate 3, haritasUkSmam atyantAbhinavodbhinnaM pRthivIsamAnavarNaM haritameveti 4, puSpasUkSmaM vodumbarANAM puSpANi tAni tadvarNAni sUkSmANIti na lakSyante 5, aNDasUkSmaM makSikAkITikA-gRhakokilAdyaNDakamiti 6, layanasUkSmaM layanam AzrayaH sattvAnAm, tacca kITikAnagarakAdi, tatra kITikAzcAnye ca sUkSmAH sattvA bhavantIti 7, snehasUkSma
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamamadhyayanaM aSTasthAnakam / 617 mavazyAya-hima-mahikA-karaka-haratanurUpamiti 8 / _ [sU0 617] bharahassa NaM ranno cAuraMtacakkavahissa aTTha purisajugAiM aNubaddhaM siddhAiM jAva savvadukkhappahINAI, taMjahA-Adiccajase, mahAjase, atibale, mahAbale, tetavIrite, kattavIrite, daMDavIrite, jalavIrite / [TI0] anantaroktasUkSmaviSayasaMyamamAsevya ye aSTakatayA siddhAstAnAhabharahassetyAdi kaNThyam, kintu purisajugAI ti puruSA yugAnIva kAlavizeSA iva kramavRttitvAt puruSayugAni, anubaddhaM satatam yAvatkaraNAt 'buddhAiM mukkAiM parinivvuDAiMti, eteSAM cA''dityayaza:prabhRtInAmihoktakramasyAnyathAtvamapyupalabhyate, tathAhi rAyA Aiccajase mahAjase aibale a balabhadde / balaviriya kattavirie jalavirie daMDavirie ya // [Ava0 ni0 363] iti / iha cAnyathAtvamekasyApi nAmAntarabhAvAd gAthAnulomyAcca sambhAvyata iti / [sU0 618] pAsassaNaM arahao purisAdANitassa aTThagaNA aTTha gaNadharA hotthA, taMjahA-subhe, ajaghose, vasiTTe, baMbhacArI, some, siridhare, vIrite, bhddjse| [TI0] saMyamavadadhikArAt saMyamavatAmevASTakAntaramAha- pAsetyAdi vyaktam, kintu purisAdANIyassa tti puruSANAM madhye AdIyata ityAdAnIya upAdeya ityarthaH, gaNA ekakriyA-vAcanAnAM sAdhUnAM samudAyA:, gaNadharA: tannAyakA AcAryA: bhagavata: sAtizayAnantaraziSyA:, Avazyake tUbhaye'pi daza zrUyante, dasa navagaM gaNANa mANaM jiNiMdANaM [Ava0 ni0 268] iti vacanAt jAvaiyA jassa gaNA tAvaiyA gaNaharA tassa [Ava0 ni0 269] iti vacanAcca / tadihAlpAyuSkatvAdikaM kAraNamapekSya dvayoravivakSaNamiti sambhAvyate, na cASTasthAnakAnurodha iha samAdhAnaM vaktuM zakyate pryussnnaaklpe-'pyssttaanaamevaabhidhaanaaditi| [sU0 619] aTThavidhe daMsaNe pannatte, taMjahA-sammaiMsaNe, micchadasaNe, sammAmicchaiMsaNe, cakkhudaMsaNe, jAva kevaladaMsaNe, suviNadaMsaNe / [TI0] gaNadharAzca darzanavanta iti darzanaM nirUpayannAha- aTTavihe daMsaNe ityAdi
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 618 kaNThyam, kevalaM svapnadarzanasyAcakSurdarzanAntarbhAve'pi suptAvasthopAdhito bhedo vivakSita iti / [sU0 620] aTThavidhe addhovamite pannatte, taMjahA-palitovame, sAgarovame, osappiNI, ussappiNI, poggalapariyaTTe, tItaddhA, aNAgataddhA, savvaddhA / [TI0] samyagdarzanAdezca sthitipramANamaupamyAddhayA bhavatIti tAM prarUpayannAha- aTThavihe addhovamite ityAdi sugamam, navaram aupamyamupamA palya-sAgararUpA tatpradhAnA addhA kAlo'ddhaupamyaM rAjadantAdidarzanAt, palyenopamA yatra kAle parimANata: sa palyopamam, rUDhito napuMsakaliGgatA, evaM sAgaropamam, avasarpiNyAdInAM tu sAgaropamaniSpannatvAdupamAkAlatvaM bhAvanIyam, samayAdistu zIrSaprahelikAnta: kAlo'nupamAkAla iti| [sU0 621] arahato NaM ariTTanemissa jAva aTThamAto purisajugAto jugaMtakarabhUmI, duvAsapariyAte aMtamakAsI / ___ [TI0] kAlAdhikArAdidamaparamAha- arahao ityAdi, jAva aTThamAu tti aSTamaM puruSayugam aSTamapuruSakAlaM yAvat yugAntakarabhUmi: puruSalakSaNayugApekSayA'ntakarANAM bhavakSayakAriNAM bhUmiH kAlaH sA AsIditi / idamuktaM bhavati- neminAthasya ziSyapraziSyakrameNa aSTau puruSAn yAvad nirvANaM gatavanto na parata iti, tathA paryAyApekSayA'pyantakarabhUmi: prasaGgAducyate- duvAsa tti dvivarSamAtre kevaliparyAye neminAthasya jAte sati sAdhavo bhavAntamakArSuriti / / [sU0 622] samaNeNaM bhagavatA mahAvIreNaM aTTha rAyANo muMDA bhavettA agArAto aNagAritaM pavvAvitA, taMjahAvIraMgate vIrajase saMjaya eNijjate ya rAyarisI / seya sive uddAyaNe saMkhe kAsIvaddhaNe // 15 // [TI0] tIrthakaravaktavyatAdhikArAdidamAha- samaNeNamityAdi sugamam, navaraM bhavitta tti antarbhUtakAritArthatvAt muNDAn bhAvayitveti dRzyam, vIraMgate ityAdi, taha saMkhe kAsivaddhaNae ityevaM caturthapAde sati gAthA bhavati, na caivaM dRzyate pustakeSviti, ete ca yathA pravrAjitAstathocyate, tatra vIrAGgako vIrayazA: saMjaya ityete apratItA: /
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamamadhyayanaM aSTasthAnakam / eNeyako gotrata:, sa ca ketakyarddhajanapadazvetavInagarIrAjasya pradezinAmna: zramaNopAsakasya nijakaH kazcidrAjarSiH / tathA seya AmalakalpAnagaryA: svAmI, yasyAM hi sUryakAbho deva: saudharmAt devalokAd bhagavato mahAvIrasya vandanArthamavatatAra nATyavidhiM copadarzayAmAsa, yatra ca pradezirAjacaritaM bhagavatA pratyapAdIti / tathA ziva: hastinAgapurarAjaH, yo hyekadA cintayAmAsa- ahamanudinaM hiraNyAdinA vRddhimupagacchAmi yatastato'sti purAkRtakarmaNAM phalamato'dhunApi tadarthamudyacchAmIti, tato vyavasthApya rAjye putraM kRtvocitamakhilakarttavyaM dikprokSakatApasatayA pravavrAja, tata: SaSThaMSaSThena tapasyatastathocitamAtApayata: parizaTitapatrAdinA pArayato vibhaGgajJAnamutpede, tena ca vilokayAJcakAra sapta dvIpAn sapta samudrAniti, utpannaM ca me divyajJAnamityAdi vistAro bhagavatyAm / tathA udAyana: tasyApi saMbandho bhagavatyAM savistaro jJeya iti| tathA zaGkhaH kAzIvarddhano vArANasInagarIsambandhijanapadavRddhikara ityarthaH, ayaM ca na pratIta:, kevalamalakAbhidhAno rAjA vArANasyAM bhagavatA pravAjito'ntakRddazAsu zrUyate sa yadi paraM nAmAntareNAyaM bhavatIti / [sU0 623] aTThavidhe AhAre pannatte, taMjahA-maNuNNe asaNe pANe khAime sAime, amaNuNNe asaNe pANe khAime sAime / [TI0] ete cAhArAdau manojJAmanojJe samavRttaya iti prastAvAdAhArasvarUpamAhaaTThavihetyAdi sugamam / [sU0 624] uppiM saNaMkumAramAhiMdANaM kappANaM havviM baMbhaloge kappe riTThavimANapatthaDe ettha NamakkhADagasamacauraMsasaMThANasaMThitAto aTTa kaNharAtIto pannattAo, taMjahA-purasthimeNaM do kaNharAtIto, dAhiNeNaM do kaNharAtIto, paccatthimeNaM do kaNharAtIto, uttareNaM do kaNharAtIto / puratthimA abbhaMtarA kaNharAtI dAhiNaM bAhiraM kaNharAI puTThA, dAhiNA abbhaMtarA kaNharAtI paccatthimaM bAhiraM kaNharAI puTThA, paccatthimA abbhaMtarA kaNharAtI uttaraM bAhiraM
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 620 kaNharAiM puTThA, uttarA abbhaMtarA kaNharAtI puratthimaM bAhiraM kaNharAiM putttthaa| puratthimapaccatthimillAo bAhirAo do kaNharAtIto chalaMsAto, uttaradAhiNAo bAhirAto do kaNharAtIto taMsAo, savvAo vi NaM abbhaMtarakaNharAtIo cauraMsAo / __etAsi NaM aTThaNhaM kaNharAtINaM aTTha nAmadhejA pannattA, taMjahA-kaNharAtI ti vA meharAtI ti vA maghA ti vA mAghavatI ti vA vAtaphalihe ti vA vAtapalikkhobhe ti vA devaphalihe ti vA devapalikkhobhe ti vA / [sU0 625] etAsi NaM aTThaNhaM kaNharAtINaM aTThasu ovAsaMtaresu aTTha logaMtitavimANA pannattA, taMjahA-accI, accimAlI, vatiroyaNe, pabhaMkare, caMdAbhe, sUrAbhe, supaiTThAbhe, aggiccAbhe / __ etesu NaM aTThasu logaMtitavimANesu aTThavidhA logaMtitA devA pannattA, taMjahA sArassatamAiccA vaNhI varuNA ya gaddatoyA ya / tusitA avvAbAhA aggiccA ceva bodhavvA // 16 // etesi NamaTThaNhaM logaMtitadevANaM ajahaNNamaNukkoseNaM aTTha sAgarovamAiM ThitI paNNattA / [TI0] AhAradravyANi rasa[pariNAmavizeSavantyamanojJAnyanantaramuktAnyatha kSetravizeSAn pudgalagatavarNa]pariNAmavizeSavattvenA'manojJAn kRSNarAjyabhidhAnAn pratipAdayan sUtrapaJcakamAha- uppiM ityAdi sugamam, navaram uppiM ti upari havviM ti adhastAt brahmalokasya riSTAkhyo yo vimAnaprastaTastasyeti bhAva:, AkhATakavat samaM tulyaM sarvAsu dikSu caturasraM catuSkoNaM yat saMsthAnam AkArastena saMsthitAH AkhATakasamacaturasrasaMsthAnasaMsthitAH kRSNarAjayaH kAlakapudgalapaGktayastayuktakSetravizeSA api tathocyanta iti, yathA ca tA vyavasthitAstathA darzyate- puratthime NaM ti purastAt pUrvasyAM dizItyarthaH dve kRSNarAjI, evamanyAsvapi dve dve, tatra prAktanI yakA'bhyantarA kRSNarAjI sA dAkSiNAtyAM bAhyAM tAM spRSTA spRSTavatI, evaM sarvA api vAcyA:,
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 621 aSTamamadhyayanaM aSTasthAnakam / tathA paurastya-pAzcAttye dve bAhye kRSNarAjI SaDajhe SaTkoTike, auttaradAkSiNAtye dve bAhye kRSNarAjyau tryo, srvaashctsro'piityrtho'bhyntraa-shctursraaH| nAmAnyeva nAmadheyAni, kRSNarAjI kRSNapudgalapaktirUpatvAd, itirupapradarzane, vA vikalpe, megharAjIva yA sA megharAjIti cAbhidhIyate kRSNatvAt, tathA maghA SaSThapRthivI tadvadatikRSNatayA sA magheti vA, mAghavatI saptamapRthivI tadvadyA sA mAghavatIti, vAtaparighAdIni tu tamaskAyasUtravad vyAkhyeyAnIti / etAsAmaSTAnAM kRSNarAjInAmaSTasvavakAzAntareSu rAjIdvayamadhyalakSaNeSvaSTau lokAntikavimAnAni bhavanti, etAni caivaM prajJaptyAmucyante- abhyantarapUrvAyA agre arcivimAnaM tatra sArasvatA devA:, pUrvayo: kRSNarAjyormadhye arcimAlIvimAne AdityA devAH, abhyantaradakSiNAyA agre vairocane vimAne vahnaya:, dakSiNayormadhye zubhaGkare varuNAH, abhyantarapazcimAyA agre candrAbhe gardatoyA:, aparayormadhye sUrAbhe tuSitA:, abhyantarottarAyA agre aGkAbhe'vyAbAdhAH, uttarayormadhye supratiSThAbhe AgneyA:, bahumadhyabhAge riSTAbhe vimAne riSTA devA iti / ajahannukkoseNaM ti jaghanyatvotkarSAbhAvenetyarthaH, brahmaloke hi jaghanyata: sapta sAgaropamANyutkRSTatastu dazeti lokAntikAnAM tvaSTAviti / [sU0 626] aTTha dhammatthigAtamajjhapatesA pannattA 1, aTTha adhammatthigAtamajjhapatesA pannattA 2, evaM ceva aTTha AgAsatthigAtamajjhapatesA pannattA 3, evaM ceva aTTha jIvamajjhapaesA pannattA 4 / [TI0] kRSNarAjayo yUz2alokasya madhyabhAgavRttaya iti dharmAdInAmapi madhyabhAgavRttikasyASTakacatuSTayasyAviSkaraNAya sUtracatuSTayam- aTTha dhammetyAdi sphuTam, navaraM dharmA-'dharmA-''kAzAnAM madhyapradezA[ste aSTa] ye rucakarUpA iti, jIvasyApi kevalisamudghAte rucakasthA eva te anyadA tvaSTAvavicalA ye te madhyapradezA:, zeSAstvAvarttamAnajalamivAnavaratamudvarttana-parivartanaparAstatsvabhAvatvAdye te amadhyapradezA iti / [sU0 627] arahA NaM mahApaume aTTha rAyANo muMDA bhavittA agArAto
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 622 aNagAritaM pavvAvessati, taMjahA-paumaM, paumagummaM, naliNaM, naliNagummaM, paumaddhataM, dhaNuddhataM, kaNagarahaM, bharahaM / [sU0 628] kaNhassa NaM vAsudevassa aTTha aggamahisIo arahato NaM ariTTanemissa aMtitaM muMDA bhavettA agArAto aNagAritaM pavvatittA siddhAo jAva savvadukkhappahINAo, taMjahA paumAvaI ya gorI, gaMdhArI lakkhaNA susImA ya / jaMbavatI saccabhAmA, ruppiNI kaNhaggamahisIo // 97 // [TI0] jIvamadhyapradezAdipadArthapratipAdakAstIrthakarA bhavantIti prakRtAdhyayanAvatAriNI tIrthakaravaktavyatAM sUtradvayenAha- arahA NamityAdi sugamam, navaraM mahApaume tti mahApadmo bhaviSyadutsarpiNyAM prathamatIrthakara: zreNikarAjajIva iti ihaiva navasthAnake vakSyamANavyatikara iti, muMDA bhavitta tti muNDAn bhAvayitveti / kRSNAgramahiSIvaktavyatA tvantakRddazAGgAdavaseyA, sA ceyam- kila dvArakAvatyAM kRSNo vAsudevo babhUva, padmAvatyAdikAstasya bhAryA abhUvan, ariSTanemistatra viharati sma, kRSNaH saparivAra: padmAvatIpramukhAzca devyo bhagavantaM paryupAsAmAsire, bhagavAMstu teSAM dharmamAcakhyau, tata: kRSNo vanditvA'bhyadhAt- asyA bhadanta ! dvArakAvatyA, ityAdi praznavyatikarAdi svarUpaM srvmntkRtsuutraadvseymiti| [sU0 629] vIritapuvvassa NaM aTTha vatthU aTTha cUlavatthU pannattA / [TI0] etAzca siddhA vIryAditi vIryAbhidhAyinaH pUrvasya svarUpamAhavIriyapuvvetyAdi, vIryapravAdAkhyasya tRtIyapUrvasya vastUni mUlavastUni adhyayanavizeSA AcAre brahmacaryAdhyayanavat, cUlAvastUni tvAcArAgravaditi / [sU0 630] aTTha gatIto pannattAo, taMjahA-NiratagatI, tiriyagatI, jAva siddhigatI, gurugatI, paNollaNagatI, pabbhAragatI / [TI0] vastuvIryAdeva gatayo'pi bhavantIti tA darzayannAha- aTTha gatIo ityAdi sugamam, navaraM gurugai tti bhAvapradhAnatvAnnirdezasya gauraveNa UrdhvAdhastiryaggamanasvabhAvena yA paramANvAdInAM svabhAvato gati: sA gurugatiriti, yA tu parapreraNAt sA
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamamadhyayanaM aSTasthAnakam / 623 praNodanagatirbANAdInAmiva, yA tu dravyAntarAkrAntasya sA prAgbhAragatiryathA nAvAderadhogatiriti / [sU0 631] gaMgA-siMdhu-rattA-rattavatidevINaM dIvA aTTa aTTha joyaNAI AyAmavikkhaMbheNaM pannattA / ukkAmuha-mehamuha-vijumuha-vijudaMtadIvA NaM dIvA aTTa aTTha joyaNasayAI AyAmavikkhaMbheNaM pannattA / [sU0 632] kAlote NaM samudde aTTha joyaNasayasahassAiM cakkavAlavikkhaMbheNaM paNNatte / abbhaMtarapukkharaddhe NaM aTTha joyaNasayasahassAI cakkavAlavikkhaMbheNaM pannatte, evaM bAhirapukkharaddhe vi / [TI0] anantaraM gatirukteti gatimatInAM gaGgAdinadInAmadhiSThAtRdevIdvIpasvarUpamAhagaMgetyAdi kaNThyam, navaraM gaGgAdyA bharatairavatanadyastadadhiSThAtRdevInAM nivAsadvIpA gaGgAdiprapAtakuNDamadhyavartinaH / dvIpAdhikArAdantaradvIpasUtram, tata eva dvIpavata: kAlodasamudrasya pramANasUtram, tadanantarabhAvinaH puSkarAbhyantarArddhasya bAhyArddhasya ca sUtre, sugamAni caitAni, navaramulkAmukha-meghamukha-vidyunmukha-vidyuddantazabdeSu pratyekaM dvIpazabda: sambadhyate, tatazcolkAmukhadvIpAdayo NamityalaGkAre dvIpA himavataH zikhariNazca varSadharaparvatasya pUrvayordaMSTrayoraparayozca saptAnAM saptAnAmantaradvIpAnAM madhye SaSThA antaradvIpA: aSTAvaSTau yojanazatAni AyAmaviSkambheNa prajJaptA: / [sU0 633] egamegassa NaM ranno cAuraMtacakkavahissa aTThasovaNNite kAkaNirataNe chattale duvAlasaMsite aTThakaNNite adhikaraNisaMThite pannatte / [TI0] puSkarA. ca cakriNo bhavantIti tatsatkaratnavizeSasyASTasthAnake'vatAraM kurvanAha- egamegetyAdi, ekai kasya rAjJazcaturantacakravartina ityatrAnyAnyakAlotpannAnAmapi tulyakAkaNIratnapratipAdanArthamekaikagrahaNam, nirupacaritarAjazabdaviSayajJApanArthaM rAjagrahaNam, SaTkhaNDabharatAdibhoktRtvapratipAdanArthaM caturantacakravartti
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 624 grahaNamiti, aSTasauvarNikaM kAkaNiratnam, suvarNamAnaM tu catvAri madhuratRNaphalAnyeka: zvetasarSapaH, SoDaza sarSapA ekaM dhAnyamASaphalam, dve dhAnyamASaphale ekA guJjA, paJca guJjA eka: karmamASakaH, SoDaza karmamASakA ekaH suvarNaH, etAni ca madhuratRNaphalAdIni bharatakAlabhAvIni gRhyante, yata: sarvacakravarttinAM tulyameva kAkaNiratnamiti, SaTtalaM dvAdazAmri aSTakarNikam adhikaraNIsaMsthitaM prajJaptamiti, tatra talAni madhyakhaNDAni, azraya: koTayaH, karNikA: koNavibhAgA:, adhikaraNiH suvarNakAropakaraNaM pratItameveti, idaM ca caturaGgulapramANaM cauraMgulappamANA suvannavarakAgaNI neya [bRhatsaM0 302] tti vacanAditi / [sU0 634] mAgadhassa NaM joyaNassa aTTa dhaNusahassAiM nidhatte pnnnntte| [TI0] aGgulapramANaniSpannaM yojanamAnamAha- mAgahetyAdi, magadheSu bhavaM mAgadhaM magadhadezavyavahRtaM tasya yojanasya adhvamAnavizeSasyASTa dhanuHsahasrANi nihAro nirgama: pramANamiti yAvat, nihatte tti kvacitpAThaH, tatra nidhattaM nikAcitaM nizcitaM pramANamiti gamyate, idaM ca pramANaM paramANvAdinA krameNAvaseyam, tathAhi paramANU tasareNU rahareNU aggayaM ca vAlassa / likkhA jUyA ya javo aTTaguNavivaddhiyA kamaso // [anuyogadvAra0 sU0 339] tatra paramANvAdibhedArtho anuyogdvaaraadervseyH| [sU0 635] jaMbU NaM sudaMsaNA aTTa joyaNAI uTuMuccatteNaM bahumajjhadesabhAe, aTTa joyaNAI vikkhaMbheNaM, sAtiregAiM aTTha joyaNAI savvaggeNaM pannattA 1 / kUDasAmalI NaM aTTha joyaNAI evaM ceva 2 // [sU0 636] timisaguhA NamaTTa joyaNAI uTuMuccatteNaM pannattA 3 / khaMDagapavAtaguhA NaM aTTha evaM ceva 4 / [TI0] yojanapramANamabhidhAyAtha yojanato jambvAdInAM pramANapratipAdanAya sUtracatuSTayamAha- jaMbU NamityAdi, jambU: vRkSavizeSastadAkArA sarvaratnamayI yA sA jambUH, yayA ayaM jambUdvIpo'bhidhIyate, sudarzaneti tasyA nAma, sA cottarakurUNAM pUrvArddha zItAyA mahAnadyAH pUrveNa jAmbUnadamayayojanazatapaJcakAyAmaviSkambhasya
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamamadhyayanaM aSTasthAnakam / 625 dvAdazayojanamadhyabhAgapiNDasya kramaparihANito dvigavyUtocchritaparyantasya dvigavyUtocchritapaJcadhanu:zatavistIrNapadmavaravedikAparikSiptasya ityAdi vRttau / aTTha joyaNAimityAdi aSTa yojanAnyUrvoccatvena bahamadhyadezabhAge zAkhAvistAradeze, aSTa yojanAni viSkambheNa, sAtirekANi atirekayuktAnyudvedhagavyUtadvayenAdhikAnIti bhAvaH sarvAgreNa sarvaparimANeneti, tasyAzca catamra: pUrvAdidikSu zAkhA:, ityAdi vRttau| kUTazAlmalI jambUtulyavaktavyatA / ata eva evaM cevetyuktam / guhAsUtre vykte| [sU0 637] jaMbumaMdarassa pavvatassa puratthimeNaM sItAte mahAnatIte ubhatokUle aTTha vakkhArapavvatA pannattA, taMjahA-cittakUDe, pamhakUDe, naliNakUDe, egasele, tikUDe, vesamaNakUDe, aMjaNe, mAyaMjaNe 1 / jaMbumaMdarapaccatthimeNaM sItotAte mahAnatIte ubhatokUle aTTha vakkhArapavvatA pannattA, taMjahA- aMkAvatI, pamhAvatI, AsIvise, suhAvahe, caMdapavvate, sUrapavvate, NAgapavvate, devapavvate 2 / jaMbumaMdarapuratthimeNaM sItAte mahAnatIte uttareNaM aTTa cakkavaTTivijayA pannattA, taMjahA- kacche, sukacche, mahAkacche, kacchagAvatI, Avatte jAva pukkhalAvatI jaMbumaMdara [puratthimeNaM] sItAte mahAnatIte dAhiNeNaM aTTa cakkavaTTivijayA pannattA, taMjahA- vacche, suvacche jAva maMgalAvatI 4 / jaMbumaMdarapaccatthimeNaM sItotAte mahAnadIte dAhiNeNaM aTTha cakkavaTTivijayA pannattA, taMjahA- pamhe jAva salilAvatI 5 / ____ jaMbumaMdarapaccatthimeNaM sItotAe mahAnadIe uttareNaM aTTha cakkavaTTivijayA pannattA, taMjahA- vappe, suvappe jAva gaMdhilAvatI 6 / jaMbumaMdarapuratthimeNaM sItAte mahAnatIte uttareNaM aTTa rAyahANIto pannattAo, taMjahA- khemA, khemapurA ceva jAva puMDarigiNI 7 / jaMbumaMdarapurathimeNaM sItAe mahAnadIe dAhiNeNaM aTTha rAyahANIto pannattAo,
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 626 taMjahA- susImA, kuMDalA ceva jAva rataNasaMcayA 8 / jaMbumaMdarapaccatthimeNaM sIodAte mahAnatIte dAhiNeNaM aTTha rAyahANIo pannattAo, taMjahA- AsapurA, jAva vItasogA 9 / / jaMbumaMdarapaccatthimeNaM sItotAte mahAnatIte uttareNaM aTTha rAyahANIo pannattAo, taMjahA- vijayA, vejayaMtI jAva aujjhA 10 / [TI0] jambvAdIni ca vastUni jambUdvIpe bhavantIti jambUdvIpAdhikArAttadgatavastuprarUpaNAya kSetrasAdhAd dhAtakIkhaNDapuSkarArddhagatavastuprarUpaNAya ca jambU ityAdikaM sUtraprapaJcamAha, sUtrasiddhazcAyam, navaraM sUtrANAmayaM vibhAgo- dve Adye vakSaskArANAM 2 catvAri ca pratyekaM vijaya-nagarI-tIrthakarAdi-dIrghavaitADhyAdInA 16 mekaM cUlikAyA: 19, evaM dhAtakIkhaNDAdau dhAtakyAdisUtrapUrvANyetAnyeva dvirbhivantIti, tathA mAlavacchelaM mero: pUrvottaravidigvyavasthitaM lakSaNIkRtya pradakSiNayA vakSArA vijayAzca vyavasthApyanta iti, tatra cakravarttino vijayante yeSu yAn vA te cakravarttivijayA: kSetravibhAgA iti, jAva pukkhalAvai tti bhaNanAt 'maMgalAvatte pukkhale' tti draSTavyam, jAva maMgalAvai tti karaNAt 'mahAvacche vacchAvaI ramme rammae ramaNijje' iti dRzyam, jAva salilAvai tti karaNAt 'supamhe mahApamhe pamhAvaI saMkhe naliNe kumue'tti dRzyam, jAva gaMdhilAvai tti karaNAt 'mahAvappe vappAvaI vaggU suvaggU gaMdhile'tti dRzyam, khemapurA ceva jAva tti karaNAt 'ariTThA riTThavaI khaggI maMjUsA osahipurI'ti dRzyam, susImA kuMDalA ceva jAva tti karaNAt 'aparAjiyA pahaMkarA aMkAvaI pamhAvaI subhA' iti dRzyam, AsapurA jAva tti karaNAt 'sIhapurA mahApurA vijayapurA avarAjiyA avarA asoga'tti dRzyam, vejayantI jAva tti karaNAt 'jayantI avarAjiyA cakkapurA khaggapurA avajjhatti dRzyam / [sU0 638] jaMbumaMdarapuratthimeNaM sItAte mahANadIe uttareNaM ukkosapae aTTha arahaMtA aTTha cakkavaTTI aTTha baladevA aTTha vAsudevA uppajaMti vA uppajiMsu vA uppajissaMti vA 11 / jaMbumaMdarapurasthimeNaM sItAe [mahANadIe] dAhiNeNaM ukkosapae evaM ceva 12 / jaMbumaMdarapaccatthimeNaM sIodAte mahANadIe dAhiNeNaM
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamamadhyayanaM aSTasthAnakam / ukkosapae evaM ceva 13, evaM uttareNa vi 14 / [ TI0 ] etAzca kSemAdirAjadhAnyaH kacchAdivijayAnAM zItAdinadIsamAsannakhaNDatrayamadhyamakhaNDe bhavanti navayojanavistArA dvAdazayojanAyAmAH / 627 Asu ca tIrthakarAdayo bhavantIti aTTha arahaMta tti utkRSTato'STAvarhanto bhavanti, pratyekaM vijayeSu bhAvAt, evaM cakravarttyAdayo'pi, evaM ca caturSvapi mahAnadIkUleSu dvAtriMzattIrthakarA bhavanti, cakravarttinastu yadyapi zItAzItodAnadyorekaikasmin kUle aSTAvaSTAvutpadyanta ityucyate tathApi sarvavijayApekSayA naikadA te dvAtriMzadbhavanti, jaghanyato'pi vAsudevacatuSTayAvirahitatvAnmahAvidehasya, yatra ca vAsudevastatra cakravarttI na bhavatIti, tasmAdutkRSTato'pyaSTAviMzatireva cakravarttino bhavanti, evaM jaghanyato'pi cakravartticatuSTayasambhavAd vAsudevA apyaSTAviMzatireva, vAsudevasahacaratvAd baladevA apyevamiti / [sU0 639] jaMbumaMdarapuratthimeNaM sItAte mahAnaIe uttareNaM aTTha dIhaveyaDDhA, aTTha timisaguhAo, aTTha khaMDagappavAtaguhAo, aTTha katamAlagA devA, aTTha NaTTamAlagA devA, aTTha gaMgAkuMDA, aTTha siMdhukuMDA, aTTha gaMgAto, aTTha siMdhUo, aTTha usabhakUDA pavvatA, aTTha usabhakUDA devA pannattA 15 / jaMbumaMdarapuratthimeNaM sItAte mahAnatIte dAhiNeNaM aTTha dIhaveyaDDA evaM ceva jAva aTTha usabhakUDA devA pannattA, navaramettha rattA-rattAvatIto tAsiM ceva kuMDA 16 / jaMbumaMdarapaccatthimeNaM sItotAe mahAnatIte dAhiNeNaM aTTha dIhaveyaDDhA, jAva aTTha naTTamAlagA devA, aTTha gaMgAkuMDA, aTTha siMdhukuMDA, aTTha gaMgAto, aTTha siMdhUo, aTTha usabhakUDA pavvatA, aTTha usabhakUDA devA pannattA 17 / jaMbumaMdarapaccatthimeNaM sItodAe mahAnatIte uttareNaM aTTha dIhaveyaDDA, jAva aTTha naTTamAlagA devA, aTTha rattAkuMDA, aTTha rattAvatikuMDA, aTTha rattAo, jAva aTTha usabhakUDA devA pannattA 18 / maMdaracUliyA NaM bahumajjhadesabhAte aTTha joyaNAiM vikkhaMbheNaM pannattA 19 /
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 628 [TI0] dIhaveyaDDa tti dIrghagrahaNaM vartulavaitADhyavyavacchedArtham, guhASTakayoryathAkrama devASTake iti, gaGgAkuNDAni nIlavadvarSadharaparvatadakSiNanitambasthitAni SaSTiyojanAyAmaviSkambhANi madhyavartigaGgAdevIsabhavanadvIpAni tridiksatoraNadvArANi yebhya: pratyekaM dakSiNatoraNena gaGgA vinirgatya vijayAni vibhajantyo bharatagaGgAvacchItAmanupravizantIti, evaM sindhukuNDAnyapi / aTTha usabhakUDa tti aSTau RSabhakUTaparvatA aSTAsvapi vijayeSu tadbhAvAt te ca varSadharaparvatapratyAsannA mlecchakhaNDatrayamadhyakhaNDavarttina: sarvavijayabharatairavateSu bhavanti, tatpramANaM cedam savve vi usabhakUDA uvviddhA aTTha joyaNA hoti / bArasa aTTha ya cauro mUle majjhuvari vitthinnA // [bRhatkSetra0 193] iti / devAstannivAsina eveti, navaramettha ratta-rattavaIo tAsiM ceva kuMDa tti, zItAyA dakSiNato'pi aSTau dIrghavaitADhyA ityAdi sarvaM samAnam, kevalaM gaMgA-sindhusthAne raktAraktavatyau vAcye, gaGgAdikuNDasthAne'pi raktAdikuNDAni vAcyAnIti, tathAhi- 'aTTha rattAkuMDA pannattA, aTTha rattavaIkuMDA, aTTha rattAo, aTTha rattavaIo' / tathA niSadhavarSadharaparkhatottaranitambavartIni SaSTiyojanapramANAni raktA-raktavatIkuNDAni yebhya uttaratoraNena vinirgatya tA: zItAmanupatantIti / [sU0 640] dhAyaisaMDadIvapuratthimaddhe NaM dhAyatirukkhe aTTha joyaNAI urdUuccatteNaM bahamajjhadesabhAe, aTTha joyaNAI vikkhaMbheNaM, sAiregAiM aTTha joyaNAI savvaggeNaM pannatte / evaM dhAyairukkhAto ADhavettA sacceva jaMbuddIvavattavvatA bhANiyavvA jAva maMdaracUliya tti / evaM paccatthimaddhe vi mahAdhAtatirukkhAto ADhavettA jAva maMdaracUliya tti / evaM pukkharavaradIvaDDapuratthimaddhe vi paumarukkhAo ADhavettA jAva maMdaracUliya tti| evaM pukkharavaradIvaDvapaccatthimaddhe vi mahApaumarukkhAto jAva maMdaracUlita tti| [TI0] tathA dhAtakI-mahAdhAtakI-padma-mahApadmavRkSAH jambUvRkSasamAnavaktavyAH / [sU0 641] jaMbUdIve dIve maMdare pavvate bhaddasAlavaNe aTTha disAhatthikUDA
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamamadhyayanaM aSTasthAnakam / 629 pannattA, taMjahApaumuttare nIlavaMte suhatthi aMjaNAgirI / kumude ya palAse ya vaDeMse royaNAgirI // 98 // 1 // [TI0] kSetrAdhikArAt jaMbUdIvetyAdi sUtracatuSTayaM sugamam, navaraM bhaddasAlavaNe tti meruparikSepato bhUmyAM bhadrazAlavanamasti, tatrASTau zItA-zItodayorubhayakUlavartIni pUrvAdiSu dikSu hastyAkArANi kUTAni dizAhastikUTAni prajJaptAni, tadyathA- paume silogo kaNThyaH , navaramasya saprasaMgo vibhAgo'yam merUo pannAsaM disividisiM gaMtu bhaddasAlavaNaM / cauro siddhAyayaNA disAsu vidisAsu pAsAyA // chattIsuccA paNuvIsavitthaDA duguNamAyatAyayaNA / cauvAviparikkhittA pAsAyA paMcasayauccA // [bRhatkSetra0 321-22] IsANassuttarimA pAsAyA dAhiNA ya sakkassa / aTTha ya havaMti kUDA sItAsItodubhayakUle // do do cauddisiM maMdarassa himavaMtakUDasamakappA / paumuttaro'ttha paDhamo pubvima sIuttare kUle // tatto ya nelavaMte suhatthi taha aMjaNAgirI kumude / taha ya palAsavaDese aTThamae royaNagirI ya // [bRhatkSetra0 324-26] tti / [sU0 642] jaMbUdIvassa NaM dIvassa jagatI aTTha joyaNAI uTuMuccatteNaM bahumajjhadesabhAte, aTTha joyaNAI vikkhaMbheNaM 2 // [TI0] jagatI vedikAdhArabhUtA pAlI / [sU0 643-1] jaMbUdIve dIve maMdarassa pavvayassa dAhiNeNaM mahAhimavaMte vAsadharapavvate aTTha kUDA pannattA, taMjahAsiddha mahAhimavaMte hemavate rohitA harIkUDe / harikaMtA harivAse verulite ceva kUDA u // 99 // 3 // jaMbumaMdarauttareNaM ruppimmi vAsaharapavvate aTTha kUDA pannattA, taMjahAsiddhe ruppI rammaga narakaMtA buddhi ruppakUDe yA /
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 630 heraNNavate maNikaMcaNe ta ruppimmi kUDA u // 100 // 4 // [TI0] siddha gAhA, siddhAyatanopalakSitaM kUTaM siddhakUTam, tacca prAcyAm, tata: krameNAparata: zeSANi, mahAhimavatkUTaM tagirinAyakadevabhavanAdhiSThitam, haimavatakUTa haimavadvarSanAyakadevAvAsabhUtam, rohitakUTaM rohitAkhyanadIdevatAsatkam, hrIkUTa mahApadmAkhyatadhradanivAsihInAmakadevatAsatkam, harikAntAkUTaM tannAmanadIdevatAsatkam, harivarSakUTaM harivarSanAyakadevasatkam, vaiDUryakUTaM tadratnamayatvAditi, anenaiva krameNa rukmikUTAnyapyUhyAni, tadgAthA siddhe ruppItyAdi kaNThyA / [sU0 643-2] jaMbumaMdarapuratthimeNaM ruyagavare pavvate aTTha kUDA pannattA, taMjahAriTTha tavaNija kaMcaNa rayata disAsotthite palaMbe ya / aMjaNe aMjaNapulate ruyagassa puratthime kUDA // 101 // 1 // tattha NaM aTTha disAkumArimahattaritAto mahiDDiyAto jAva paliovamadvitItAto parivasaMti, taMjahA NaMduttarA ya NaMdA, ANaMdA, NaMdivaddhaNA / / vijayA ya vejayaMtI, jayaMtI aparAjitA // 102 // 2 // jaMbumaMdaradAhiNeNaM rutagavare pavvate aTTha kUDA pannattA, taMjahAkaNate kaMcaNe paume, naliNe sasi divAgare / vesamaNe verulite, ruyagassa u dAhiNe kUDA // 103 // 3 // tattha NaM aTTha disAkumArimahattariyAto mahiDDiyAto jAva paliovamadvitItAto parivasaMti, taMjahA samAhArA suppatiNNA, suppabuddhA jasoharA / lacchIvatI sesavatI, cittaguttA vasuMdharA // 104 // 4 / jaMbumaMdarapaccatthimeNaM ruyagavare pavvate aTTha kUDA pannattA, taMjahAsotthite ta amohe ya, himavaM maMdare tadhA / rutage rutaguttame caMde, aTThame ta sudaMsaNe // 105 // 5 /
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamamadhyayanaM aSTasthAnakam / 631 tattha NamaTTha disAkumArimahattariyAo mahiDDiyAto jAva paliovamadvitItAo parivasaMti, taMjahA ilAdevI surAdevI, puDhavI paumAvatI / eganAsA NavamitA, sItA bhaddA ta aTThamA // 106 // 6 // jaMbumaMdarauttararuyagavare pavvate aTTha kUDA pannattA, taMjahArayaNa rataNuccate tA, savvarayaNa rayaNasaMcate ceva / vijaye vejayaMte, jayaMte aparAjite // 107 // 7 // tattha NaM aTTha disAkumArimahattariyAto mahiDDitAo jAva paliovamadvitItAo parivasaMti, taMjahA alaMbusA missakesI a, poMDarigI ta vAruNI / AsA savvagA ceva, sirI hirI ceva uttarato // 108 // 8 // [TI0] jaMbUdIvetyAdi kSetrAdhikArAt rucakAzritaM sUtrASTakaM kaNThyam, navaraM jambUdvIpe yo mandarastadapekSayA prAcyAM dizi rucakavare rucakadvIpavartini prAgvarNitasvarUpe cakravAlAkAre aSTau kUTAni, tatra riTetyAdigAthAH spaSTAH, teSu ca nandottarAdyAH dikkumAryo vasanti bhagavato'rhato yA janmanyAdarzahastA gAyantyastaM paryupAsate, evaM dAkSiNAtyA bhRGgArahastA gAyanti, evaM prAtIcyA: tAlavRntahastA:, evmaudiicyaashcaamrhstaaH| [sU0 643-3] aTTha ahelogavatthavvAto disAkumArimahattaritAto pannattAo, taMjahA bhogaMkarA bhogavatI, subhogA bhogamAliNI / suvacchA vacchamittA ya, vAriseNA balAhagA // 109 // 1 // aTTha uDDhalogavatthavvAo disAkumArimahattaritAto pannattAo, taMjahAmehaMkarA mehavatI, sumeghA meghamAliNI / toyadhArA vicittA ya, pupphamAlA aNiMditA // 110 // 2 // [sU0 644] aTTa kappA tiritamissovavannagA pannattA, taMjahA-sohamme jAva
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 632 sahassAre 3 // etesu NamaTTasu kappesu aTTha iMdA pannattA, taMjahA-sakke jAva sahassAre 4 / etesi NaM aTThaNhamiMdANaM aTTha pariyANiyA vimANA pannattA, taMjahApAlate, pupphate, somaNase, sirivacche, NaMdiyAvatte, kAmakame, pItimaNe, vimale 5 / [TI0] devAdhikArAdeva aTTha ahetyAdipaJcasUtrI kaNThyA, navaram ahelogavatthavvAo tti, somnnsgNdhmaaynnvijuppbhmaalvNtvaasiio| aTTha disidevayAo vatthavvAo aheloe // [ ] iti / bhogaMkarAdhA aSTau yA arhato janmabhavanasaMvartakapavanAdi vidadhatIti / UrdhvalokavAstavyAH, tathA ca- naMdaNavaNakUDesu eyAo uDaloyavatthavvAu [ ] tti, yA: abhravarddalakAdi kurvantIti / tiriyamissovavannaga tti aSTasu tiryaJco'pyutpadyante iti bhUtabhavApekSayA tiryagbhirmizrAstiryamizrAste manuSyA upapannA devatayA jAtA yeSu te tiryamizropapannakA iti / pariyAyate gamyate yaistAni pariyAnAni, tAnyeva pariyAnikAni, pariyAnaM vA gamanaM prayojanaM yeSAM tAni pAriyAnikAni yAnakArakAbhiyogikapAlakAdidevakRtAni pAlakAdInyaSTau krameNa zakrAdInAmindrANAmiti / [sU0 645] aTThaTThamiyA NaM bhikkhupaDimA causaTThIte rAtidiehiM dohi ya aTThAsItehiM bhikkhAsatehiM ahAsuttA jAva aNupAlitA tAvi bhavati / [TI0] devatvaM ca tapazcaraNAditi tadvizeSamAha- aTThamiyetyAdi, aSTAvaSTamAni dinAni yasyAM sA tathA, yA hyaSTAbhirdinAnAmaSTakaiH pUryate tasyAmaSTAvaSTamadinAni bhavantyeva, tatra cASTAvaSTakAni catuHSaSTirbhavatyeva, tathA prathamASTake ekA dattirbhojanasya pAnakasya ca, evaM dvitIye dve, evamaSTame'STau, tato dve zate aSTAzItyadhike bhikSANAM sarvAgrato bhavata iti, ahAsuttA 'ahAkappA ahAmaggA ahAtaccA sammaM kAeNa phAsiyA pAliyA
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamamadhyayanaM aSTasthAnakam / 633 sohiyA tIriyA kiTTiyA ArAhiyA' iti yAvatkaraNAt dRzyam, aNupAliya tti AtmasaMyamAnukUlatayA pAlitA iti / [sU0 646] aTThavidhA saMsArasamAvannagA jIvA pannattA, taMjahApaDhamasamayaneratitA, apaDhamasamayaneratitA, evaM jAva apaDhamasamayadevA 1 / aTThavidhA savvajIvA pannattA, taMjahA-neratitA, tirikkhajoNitA, tirikkhajoNiNIo, maNussA, maNussIo, devA, devIo, siddhA 2 // athavA aTThavidhA savvajIvA pannattA, taMjahA-AbhinibodhitanANI jAva kevalanANI, matiaNNANI, sutaaNNANI, vibhaMgaNANI 3 / [TI0] tapazca na sarveSAmapi saMsAriNAmiti sambandhAt saMsAriNo jIvAdhikArAt sarvajIvAMzca pratipAdayan aTThavihetyAdi sUtratrayamAha, kaNThyaM cedam, navaraM prathamasamayanairayikA narakAyu:prathamasamayodaye, itare tvitarasmin, evaM sarve'pi / [sU0 647] aTThavidhe saMjame pannatte, taMjahA-paDhamasamayasuhumasaMparAgasarAgasaMjame, apaDhamasamayasuhumasaMparAgasarAgasaMjame, paDhamasamayabAdarasaMparAgasarAgasaMjame, apaDhamasamayabAdarasaMparAgasarAgasaMjame, paDhamasamayauvasaMtakasAyavItarAgasaMjame, apaDhamasamayauvasaMtakasAyavItarAgasaMjame, paDhamasamayakhINakasAyavItarAgasaMjame, apaDhamasamayakhINakasAyavItarAgasaMjame / [TI0] anantaraM jJAnina uktAste ca saMyamino'pi bhavantIti sambandhAt saMyamasUtram, tatra saMyame tti cAritram, sa ceha tAvad dvidhA- sarAga-vItarAgabhedAt, tatra sarAgo dvidhA- sUkSma-bAdarakaSAyabhedAt, punastau prathamAprathamasamayabhedAd dvidhA, evaM caturddhA sarAgasaMyama iti, tatra prathama: samaya: prAptau yasya sa tathA, sUkSmaH kiTTIkRta: samparAya: kaSAya: sajvalanalobhalakSaNo vedyamAno yasmin sa tathA, saha rAgeNa abhiSvaGgalakSaNena ya: sa sarAga:, sa eva saMyamaH, sarAgasaMyamaH [sarAgasya vA sAdho: saMyamo ya: sa tathA, pazcAt karmadhAraya ityeka:], dvitIyo'yameva aprathamasamayavizeSita iti, ayaM ca dvividho'pi zreNidvayApekSayA punarvaividhyaM labhamAno'pi na vivakSita iti caturddhA noktaH, tathA bAdarA akiTTIkRtA: samparAyA: sajvalanakrodhAdayo yasmin sa tathA, vItarAgasaMyamastu
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 634 zreNidvayAzrayaNAd dvividhaH, puna: prathamAprathamasamayabhedenaikaiko dvividha iti caturddhA, sAmastyena caassttdheti| [sU0 648] aTTha puDhavIo pannattAo, taMjahA-rataNappabhA jAva ahesattamA, IsipabbhArA 1 // IsipabbhArAte NaM puDhavIte bahumajjhadesabhAge aTThajoyaNie khette aTTha joyaNAI bAhalleNaM pannatte 2 // IsipabbhArAte NaM puDhavIte aTTha nAmadhejA pannattA, taMjahA-Isi ti vA, IsipabbhArA ti vA, taNU ti vA, taNutaNU i vA, siddhI ti vA, siddhAlate ti vA, muttI ti vA, muttAlate ti vA 3 // [TI0] saMyaminazca pRthivyAM bhavantIti pRthivIsUtratrayaM kaNThyam, navaramaSTayojanika kSetramAyAma-viSkambhAbhyAmiti gmyte| ISatprAgbhArAyA ISaditi vA nAma ratnaprabhAdyapekSayA hasvatvAt tasyA: 1, evaM prAgbhArasya hasvatvAdISatprAgbhAreti vA 2, ata eva tanuriti vA tanvItyarthaH 3, atitanutvAttanutanuriti vA 4, sidhyanti tasyAmiti siddhiriti vA 5, siddhAnAmAzrayatvAt siddhAlaya iti vA 6, mucyante sakalakarmabhistasyAmiti muktiriti vA 7, muktAnAmAzrayatvAnmuktAlaya iti veti 8 / [sU0 649] aTTahiM ThANehiM sammaM ghaDitavvaM jatitavvaM parakkamitavvaM, assiM ca NaM aDhe No pamAtetavvaM bhavati-asutANaM dhammANaM sammaM suNaNatAte abbhuTuMtavvaM bhavati 1, sutANaM dhammANaM ogiNhaNatAte uvadhAraNayAte abbhuTetavvaM bhavati 2, NavANaM kammANaM saMjameNamakaraNatAte abbhuTTeyavvaM bhavati 3, porANANaM kammANaM tavasA vigiMcaNatAte visohaNatAte abbhuTuMtavvaM bhavati 4, asaMgihItaparitaNassa saMgiNhaNatAte abbhuTTeyavvaM bhavati 5, sehaM AyAragoyaraM gAhaNatAte abbhuTTeyavvaM bhavati 6, gilANassa agilAte veyAvaccaM karaNatAe anbhuTTeyavvaM bhavati 7, sAdhammitANamadhikaraNaMsi uppannaMsi tattha anissitovassite apakkhaggAhI majjhatthabhAvabhUte 'kahaM Nu sAhammitA appasaddA appajhaMjhA appatumutumA' uvasAmaNatAte abbhuTTeyavvaM bhavati 8 /
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamamadhyayanaM aSTasthAnakam / 635 [TI0] siddhizca zubhAnuSThAneSvapramAditayA bhavatIti tAni tadviSayatayAha- aTTahItyAdi kaNThyam, navaram aSTAsu sthAneSu vastuSu samyag ghaTitavyam aprApteSu yoga: kArya:, yatitavyaM prApteSu tadaviyogArthaM yatna: kAryaH, parAkramitavyaM zaktikSaye'pi tatpAlane parAkrama: utsAhAtireko vidheya iti, kiM bahunA ? etasmin aSTasthAnakalakSaNe vakSyamANe'rthe na pramAdanIyaM na pramAda: kAryo bhavati, azrutAnAm anAkarNitAnAM dharmANAM zrutabhedAnAM samyak zravaNatAyAM zravaNatAyai vA'bhyutthAtavyam abhyupagantavyaM bhavati 1, evaM zrutAnAM zrotrendriyaviSayIkRtAnAmavagrahaNatAyai manoviSayIkaraNAya upadhAraNatAyai avicyuti-smRti-vAsanAviSayIkaraNAyetyartha: 2, vikiMcaNa tti vivecanA nijaretyarthaH. tasyai, ata evAtmano vizuddhi: vizodhanA akalakatvaM tasyai iti 4, asagRhItasya anAzritasya parijanasya ziSyavargasyeti 5, sehaM ti vibhaktipariNAmAcchaikSakasya abhinavapravrajitasya AyAragoyaraM ti AcAraH sAdhusamAcArastasya gocaro viSayo vrataSaTkAdirAcAragocaraH, athavA AcArazca jJAnAdiviSaya: paJcadhA gocarazca bhikSAcaryetyAcAragocaram, iha vibhaktipariNAmAdA-cAragocarasya grAhaNatAyAM zikSaNe zaikSamAcAragocaraM grAhayitumityarthaH 6, agilAe tti aglAnyA akhedenetyarthaH, vaiyAvRtyaM pratIti zeSa: 7, adhigaraNaMsi tti virodhe, tatra sAdharmikeSu, nizritaM rAga: upAzritaM dveSaH, athavA nizritam AhArAdilipsA upAzritaM ziSya-kulAdyapekSA, tadvarjito ya: so'nizritopAzritaH, na pakSaM zAstrabAdhitaM gRhNAtItyapakSagrAhI, ata eva madhyasthabhAvaM bhUtaH prApto ya: sa tathA, sa bhavediti zeSaH, tena ca tathAbhUtena kathaM nu kena prakAreNa sAdharmikA sAdhavo'lpazabdAH vigatarATImahAdhvanaya: alpajhaMjhA vigatatathAvidhaviprakIrNavacanA: alpatumutumA: vigatakrodhakRtamanovikAravizeSA bhaviSyantIti bhAvayatopazamanAyA'dhikaraNasyAbhyutthAtavyaM bhavatIti 8 / [sU0 650] mahAsukka-sahassAresu NaM kappesu vimANA aTTha joyaNasatAI uDuMuccatteNaM pannattA / [TI0] apramAdinAM devaloko'pi bhavatIti devalokapratibaddhASTakamAhamahAsukketyAdi sugamam /
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 636 [sU0 651] arahato NaM ariTTanemissa aTTha sayA vAdINaM sadevamaNuyAsurAte parisAte vAde aparAjitANaM ukkositA vAdisaMpatA hotthA / [TI0] anantaroktavimAnanivAsidevairapi vastuvicAre na jIyante kecidvAdina iti tadaSTakamAha- arahao ityAdi sugamam / [sU0 652] aTThasamatie kevalisamugghAte pannatte, taMjahA-paDhame samate daMDaM kareti, bIe samate kavADaM kareti, tatie samate maMthaM kareti, cautthe samate logaM pUreti, paMcame samate logaM paDisAharati, chaThe samate maMthaM paDisAharati, sattame samate kavADaM paDisAharati, aTTame samate daMDaM paDisAharati / [TI0] eteSAM ca neminAthasya vineyAnAM madhye kazcit kevalI bhUtvA vedanIyAdikarmasthitInAmAyuSkasthityA samIkaraNArthaM kevalisamudghAtaM kRtavAniti samudghAtamAhaadvetyAdi, tatra samudghAtaM prArabhamANa: prathamamevAvarjIkaraNamabhyeti, antargauhUrttikam udIraNAvalikAyAM karmaprakSepavyApArarUpamityarthaH, tata: samudghAtaM gacchati, tatra ca prathamasamaye svadehaviSkambhamUrdhvamadhazcAyatamubhayato'pi lokAntagAminaM jIvapradezasaGghAtaM daNDamiva daNDaM kevalI jJAnAbhogata: karoti, dvitIye tu tameva daNDaM pUrvAparadigdvayaprasAraNAt pArzvato lokAntagAmi kapATamiva kapATaM karoti, tRtIye samaye tadeva dakSiNottaradigdvayaprasAraNAnmanthAnaM karoti lokAntaprApiNameveti, evaM ca lokasya prAyo bahu pUritaM bhavati, manthAntarANyapUritAni bhavanti anuzreNigamanAjIvapradezAnAmiti, caturthe tu samaye manthAntarANyapi sakalalokaniSkuTai: saha pUrayati, tatazca sakalo lokaH pUrito bhavatIti, tadanantarameva paJcame samaye yathoktapratilomaM manthAntarANi saMharati jIvapradezAn sakarmakAn saGkocayati, SaSThe manthAnamupasaMharati, ghanatarasaGkocAt, saptame kapATamupasaMharati, daNDAtmani saGkocAt, aSTame daNDamupasaMhRtya zarIrastha eva bhavati, tatra ca audArikaprayoktA prathamASTamasamayayorasAviSTaH / mizraudArikayoktA saptama-SaSTha-dvitIyeSu //
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamamadhyayanaM aSTasthAnakam / kArmaNazarIrayogI caturthake paJcame tRtIye ca / samayatraye ca tasmin bhavatyanAhArako niyamAd // [prazama0 276 - 277 ] iti / vAGmanasostvaprayoktaiva, prayojanAbhAvAditi, ato'bhihitamaSTau samayA: yasmin so'STasamaya:, sa eva'STasAmayikaH kevalinaH samudghAtaH kevalisamudghAto na zeSa iti / 637 [sU0 653 ] samaNassa NaM bhagavato mahAvIrassa aTTha sayA aNuttarovavAtitANaM gatikallANANaM jAva AgamesibhaddANaM ukkositA aNuttarovavAtitasaMpatA hotthA / [sU0 654 ] aTThavidhA vANamaMtaradevA pannattA, taMjahA- pisAyA, bhUtA, jakkhA, rakkhasA, kinnarA, kiMpurisA, mahoragA, gaMdhavvA / etesi NaM aTThavihANaM vANamaMtaradevANaM aTTha cetitarukkhA pannattA, taMjAkalaMbo u pisAyANaM, vaDo jakkhANa cetitaM / tulasI bhUyANa bhave, rakkhasANaM ca kaMDao // 111 // asogo kinnarANaM ca, kiMpurisANa ya caMpato / nAgarukkho bhuyagANaM, gaMdhavvANa ya teMduo // 112 // [sU0 655] imIse rataNappabhAte puDhavIte bahusamaramaNijAo bhUmibhAgAo aTTha joyaNasate uDDamabAhAte sUravimANe cAraM ca / [sU0 656 ] aTTha nakkhattA caMdeNaM saddhiM pamadaM jogaM joteMti, taMjahAkattitA, rohiNI, puNavvasU, mahA, cittA, visAhA, aNurAdhA, jeTThA / [TI0] anantaraM kevalinAM samudghAtavaktavyatoktA, athAkevalinAM guNavatAM devatvaM bhavatIti devAdhikAravat samaNassetyAdi sUtrapaJcakaM sugamam, navaram anuttareSu vijayAdivimAneSUpapAto yeSAmasti te'nuttaropapAtikAsteSAM sAdhUnAmiti gamyate, tathA gati: devagatilakSaNA kalyANA yeSAm, evaM sthitirapi tathA AgamiSyad bhadraM nirvANalakSaNaM yeSAM te tathA, teSAm / caityavRkSA maNipIThikAnAmuparivarttinaH sarvaratnamayA uparicchatra dhvajAdibhiralaGkRtAH 9 -
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 638 sudharmmAdisabhAnAmagrato ye zrUyante ta eta iti sambhAvyate, ye tuciMdhAI kalaMbajhae sulasa vaDe taha ya hoi khahaMge / asoya caMpae yA nAge taha tuMbarU ceva // [bRhatsaM0 61] iti, te cihnabhUtA etebhyo'nya eveti, kalaMbo ityAdi zlokadvayaM kaNThyam, navaraM bhuyagANaM ti mahoragANAmiti / cAraM carati tti cAraM karoti, caratItyarthaH / pamaddaM ti pramarddaH candreNa spRzyamAnatA, tallakSaNaM yogaM yojayantyAtmanazcandreNa sArddhaM kadAcit, na tu tameva sadaiveti, uktaM ca puNavvasu- rohiNi-cittA maha - jeTTha- 'NurAha - kitti-visAhA caMdassa ubhayajoga [ 1 tti| yAni ca dakSiNottarayogIni tAni pramarddayogInyapi kadAcidbhavanti, yato lokazrITIkAkRtoktam- etAni nakSatrANyubhayayogIni candrasya dakSiNenottareNa ca yujyante kathaJciccandreNa bhedamapyupayAnti [ ] iti / etatphalaM cedam - eteSAmuttaragA grahAH subhikSAya candramA nitarAm [ ] iti / [sU0 657 ] jaMbuddIvassa NaM dIvassa dArA aTTha joyaNAI uDDauccatteNaM pannattA / savvesiM piNaM dIvasamuddANaM dArA aTTha joyaNAI uuccatteNaM pannattA / [sU0 658] purisaveyaNijjassa NaM kammassa jahanneNaM aTTha saMvaccharAI baMdhaTThitI pannattA / jasokittINAmAe NaM kammassa jahanneNaM aTTha muhuttAiM baMdhaTThitI paNNattA / uccAgotassa NaM kammassa evaM ceva / [sU0 659 ] teiMdiyANamaTTha jAtIkulakoDIjoNIpamuhasatasahassA pannattA / [sU0 660] jIvA NaM aTThaTThANaNivvattite poggale pAvakammattAte ciNiMsu vA ciNaMti vA ciNissaMti vA, taMjahA - paDhamasamayaneratitanivvattite jAva apaDhamasamayadevanivvattite, evaM ciNa uvaciNa nijjarA jAva ceva // aTThapatesitA khaMdhA aNaMtA paNNattA, aTThapatesogADhA poggalA anaMtA
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamamadhyayanaM aSTasthAnakam / 639 paNNattA, jAva aTTaguNalukkhA poggalA aNaMtA paNNattA / // aTThANaM sammattaM // [TI0] devanivAsAdhikArAddevanivAsabhUtajambUdvIpAdidvArasUtradvayam, devAdhikArAddevatvabhAvikarmavizeSasUtratrayam, karmAdhikArAttannibandhanakulakoTisUtram, trIndriyAdivaicitryahetukarmApudgalasUtrANi ca sugamAni, navaraM jAtItyAdi jAtau trIndriyajAtau kulakoTInAM yonipramukhANAM yonidvArikANAM yAni zatasahasrANi tAni tatheti / / iti zrImattapAgacchAdhirAjabhaTTArakapurandarasUrIzvarazrIvijayasenasUrirAjye zrImattapAgacchazrRMgArahArasUrIzvarazrIvijayadevasUriyauvarAjye paNDitazrIkuzalavardhanagaNiziSyanagarSigaNinA svavAcanaparopakArakRte kRtoddhArarUpayAM zrIsakalavAcakaziromaNimahopAdhyAyazrIvimalaharSagaNibhiH saMzodhitAyAM sukhAvabodhAyAM zrIsthAnAGgadIpikAyAM aSTasthAnakAkhyaM aSTamamamadhyayanaM smaaptm|
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 640 atha navamamadhyayanaM navasthAnakam / [sU0 661] navahiM ThANehiM samaNe NiggaMthe saMbhotitaM visaMbhotitaM karemANe NAtikkamati, taMjahA-AyariyapaDiNIyaM uvajjhAyapaDiNIyaM therapaDiNIyaM kulapaDiNIyaM gaNapaDiNIyaM saMghapaDiNIyaM nANapaDiNIyaM daMsaNapaDiNIyaM carittapaDiNIyaM / [TI0] vyAkhyAtamaSTamamadhyayanamadhunA saMkhyAkramasaMbaddhameva navamasthAnakAkhyaM navamamadhyayanamArabhyate, asya ca pUrveNa saha sambandha: saGkhyAkramakRta evaikaH, sambandhAntaraM tu pUrvasmin jIvAdidharmA uktA: ihApi ta evetyevaMsambandhasyAsyAdisUtramnavahiM ThANehiM samaNe ityAdi, asya ca pUrvasUtreNa sahAyamabhisambandhaH- pUrvasUtre pudgalA varNitAstadvizeSodayAcca kazcicchramaNabhAvamupagato'pi dharmAcAryAdInAM pratyanIkatAM karoti, taM ca visambhogikaM kurvannapara: suzramaNo nAjJAmatikrAmatItIhAbhidhIyata ityevaMsambandhasyAsya vyAkhyA, sA ca sambandhata evokteti| [sU0 662] Nava baMbhacerA pannattA, taMjahA-satthapariNNA logavijao jAva uvahANasuyaM mahapariNNA / [TI0] svayaM brahmacaryavyavasthita eva caivaM karotIti tadabhidhAyakAdhyayanAni darzayannAhanava baMbhaceretyAdi, brahma kuzalAnuSThAnaM tacca taccaryaM cAsevyamiti brahmacaryaM saMyama ityarthaH, tatpratipAdakAnyadhyayanAnyAcAraprathamazrutaskandhapratibaddhAni brahmacaryANi, tatra zastraM dravya-bhAvabhedAdanekavidham, tasya jIvazaMsanahetoH parijJA jJAnapUrvakaM pratyAkhyAnaM yatrocyate sA zastraparijJA 1, lokavijao tti bhAvalokasya rAga-dveSalakSaNasya vijayo nirAkaraNaM yatrAbhidhIyate sa lokavijaya: 2, sIosaNijaM ti zItA: anukUlA: parISahA uSNA: pratikUlAstAnAzritya yat kRtaM tacchItoSNIyam 3, sammattaM ti samyaktvamavicalaM vidheyam, na tApasAdInAM kaSTatapa:sevinAmaSTaguNaizvaryamudvIkSya dRSTimoha: kArya iti pratipAdanaparaM samyaktvam 4, AvaMtIti Adyapadena, nAmAntareNa tu lokasAraH, taccAjJAnAdyasAratyAgena lokasAraratnatrayodyuktena bhAvyamityevamarthaM lokasAra: 5, dhUyaM ti dhUtaM saGgAnAM tyajanaM tatpratipAdakaM dhUtamiti 6, vimoho tti mohasamuttheSu parISahopasargeSu
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamamadhyayanaM navasthAnakam / 641 prAdurbhUteSu vimoho bhavet tAn samyak saheteti yatrAbhidhIyate sa vimohaH 7, mahAvIrAsevitasyopadhAnasya tapasa: pratipAdakaM zrutaM grantha upadhAnazrutamiti 8, mahatI parijJA antakriyAlakSaNA samyag vidheyeti pratipAdanaparaM mahAparijJeti 9 / [sU0 663] nava baMbhaceraguttIto pannattAo, taMjahA-vivittAiM sayaNAsaNAI sevettA bhavati, no itthisaMsattAiM no pasusaMsattAiM no paMDagasaMsattAiM 1, no itthINaM kahaM kahettA 2, no itthigaNAI sevettA bhavati 3, No itthINamiMditAI maNoharAI maNoramAI AlotitaM AlotitaM nijjhAtettA bhavati 4, No paNItarasabhotI 5, No pANa-bhoyaNassa atimAtamAhArate satA bhavati 6, No puvvarataM puvvakIlitaM sarettA bhavati 7, No saddANuvAtI, No rUvANuvAtI, No silogANuvAtI 8, No sAtAsokkhapaDibaddhe yAvi bhavati 9 / ___Nava baMbhaceraaguttIo pannattAo, taMjahA-No vivittAI sayaNAsaNAI sevettA bhavati, itthisaMsattAI pasusaMsattAiM paMDagasaMsattAiM 1, itthINaM kahaM kahettA bhavai 2, itthiThANAI sevettA bhavati 3, itthINaM iMdiyAI maNo0 jAva nijjhAettA bhavati 4, paNItarasabhotI 5, pANabhoyaNassa aimAtamAhArate satA bhavati 6, puvvarayaM puvvakIlitaM sarettA bhavati 7, saddANuvAtI, rUvANuvAtI, silogANuvAtI 8, sAyAsokkhapaDibaddhe yAvi bhavati 9 / [TI0] brahmacaryazabdena maithunaviratirapyabhidhIyata iti brahmacaryaguptI: pratipAdayannAhanavetyAdi, brahmacaryasya maithunavratasya guptayo rakSAprakArA: brahmacaryaguptayaH, viviktAni strI-pazu-paNDakebhyaH pRthagvartIni zayanAsanAni saMstAraka-pIThakAdIni upalakSaNatayA sthAnAdIni ca sevitA teSAM sevako bhavati brahmacArI, anyathA tadbAdhAsambhavAt, etadeva sukhArthaM vyatirekeNAha-no strIsaMsaktAni no devI-nArI-tirazcIbhi: samAkIrNAni sevitA bhavatIti sambadhyate, evaM pazubhi: gavAdibhiH, tatsaMsaktau hi tatkRtavikAradarzanAt manovikAra: sambhAvyata iti, paNDakA: napuMsakAni, tatsaMsaktau strIsamAno doSa: pratIta evetyekam 1, no strINAM kevalAnAmiti gamyate kathAM dharmadezanAdilakSaNavAkyapratibandharUpAM yadivA karNATI suratopacArakuzalA lATI vidagdhapriyA [ ] ityAdikAM
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 642 prAguktAM vA jAtyAdicatUrUpAM kathayitA tatkathako bhavati brahmacArIti dvitIyam 2, no itthigaNAI tIha sUtraM dRzyate kevalaM no itthiThANAI ti sambhAvyate uttarAdhyayaneSu tathA'dhItatvAt prakramAnusAritvAccAsyetIdameva vyAkhyAyate, no strINAM tiSThanti yeSu tAni sthAnAni niSadyA: strIsthAnAni tAni sevitA bhavati brahmacArI, ko'rthaH ? strIbhiH sahaikAsane nopavized, utthitAsvapi hi tAsu mUhurtaM nopavizediti, dRzyamAnapAThAbhyupagame tvevaM vyAkhyA- no strIgaNAnAM paryupAsako bhavediti 3, no strINAmindriyANi nayana-nAsikAdIni mano haranti dRSTamAtrANyAkSipantIti manoharANi, tathA mano ramayanti darzanAnantaramanucintyamAnAnyAhlAdayantIti manoramAni, AlokyAlokya nirdhyAtA darzanAnantaramatizayena cintayitA yathA'ho salavaNatvaM locanayo: RjutvaM nAzAvaMzasyetyAdi bhavati brahmacArIti 4, no praNItarasabhogI no galatsnehabindubhoktA bhavati 5, no pAna-bhojanasya rUkSasyApyatimAtram addhamasaNassa savvaMjaNassa kujjA davassa do bhAe / vAupaviyAraNaTThA chanbhAyaM UNayaM kujjA // [piNDani0 650] ityevaMvidhapramANAtikrameNA''hArakaH abhyavahartA sadA sarvadA bhavati, khAdyasvAdyayorutsargato yatInAmayogyatvAt pAna-bhojanayorgrahaNamiti 6, no pUrvarataM no gRhasthAvasthAyAM strIsambhogAnubhavanaM tathA pUrvakrIDitaM tathaiva dyUtAdiramaNalakSaNaM smartA cintayitA bhavati 7, no zabdAnupAtIti zabdaM manmanabhASitAdikamabhiSvaGgahetumanupatati anusaratItyevaMzIla: zabdAnupAtI, evaM rUpAnupAtI, zlokaM khyAtimanupatatIti zlokAnupAtIti padatrayeNApyekameva sthAnakamiti 8, no sAtasaukhyapratibaddha iti sAtAt puNyaprakRteH sakAzAdyat saukhyaM sukhaM gandha-rasa-sparzalakSaNaM viSayasampAdyaM tatra pratibaddhaH tatparo brahmacArI, sAtagrahaNAdupazamasaukhyapratibaddhatAyAM na niSedhaH, vApIti samuccaye, bhavatIti 9 / uktaviparItA: aguptayo'pyevameveti / [sU0 664] abhiNaMdaNAo NaM arahAto sumatI arahA navahiM sAgarovamakoDIsayasahassehiM vItikaMtehiM samuppanne / [TI0] uktarUpaM navaguptisanAthaM ca brahmacaryaM jinairabhihitamiti jinavizeSau
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 643 navamamadhyayanaM navasthAnakam / prakRtAdhyayanAvatAradvAreNAha- abhiNaMdaNetyAdi kaNThyam / [sU0 665] nava sabbhAvapayatthA pannattA, taMjahA-jIvA, ajIvA, puNNaM, pAvaM, Asavo, saMvaro, nijarA, baMdho, mokkho / [TI0] abhinandana-sumatijinAbhyAM ca sadbhUtA: padArthAH prarUpitAste ca naveti tAn darzayannAha- nava sabbhAvetyAdi, sadbhAvena paramArthenA'nupacAreNetyarthaH padArthA vastUni sadbhAvapadArthAH, tadyathA- jIvAH sukha-duHkha-jJAnopayogalakSaNA:, ajIvAstadviparItAH, puNyaM zubhaprakRtirUpaM karma, pApaM tadviparItaM karmaiva, AzrUyate gRhyate karmAnenetyAzrava: zubhAzubhakarmAdAnaheturiti bhAvaH, saMvaraH Azravanirodho guptyAdibhi:, nirjarA vipAkAt tapasA vA karmaNAM dezata: kSapaNA, bandha: AzravairAttasya karmaNa AtmanA saMyogaH, mokSa: kRtsnakarmakSayAdAtmana: svAtmanyavasthAnamiti / nanu jIvAjIvavyatiriktA: puNyAdayo na santi, tathA'yujyamAnatvAt, tathAhipuNya-pApe karmaNI, bandho'pi tadAtmaka eva, karma ca pudgalapariNAma:, pudgalAzcAjIvA iti, Azravastu mithyAdarzanAdirUpa: pariNAmo jIvasya, sa cAtmAnaM pudgalAMzca virahayya ko'nya: ?, saMvaro'pyAzravanirodhalakSaNo deza-sarvabheda Atmana: pariNAmo nivRttirUpaH, nirjarA tu karmaparizATo jIva: karmaNAM yat pArthakyamApAdayati svazaktyA, mokSo'pyAtmA samastakarmavirahita iti, tasmAjjIvAjIvau sadbhAvapadArthAviti vaktavyam, ata evoktamihaiva jadatthiM ca NaM loe taM savvaM dappaDoyAraM, taMjahA- jIva cceya ajIva cceya [sU0 49], atrocyate, satyametat kintu yAveva jIvAjIvapadArthoM sAmAnyenoktau tAveveha vizeSato navadhoktau, sAmAnya-vizeSAtmakatvAdvastunaH, tatheha mokSamArge ziSyaH pravarttanIyo na saGgrahAbhidhAnamAtrameva karttavyam, sa ca yadaivamAkhyAyate yadutAzravo bandho bandhadvArAyAte ca puNya-pApe mukhyAni tattvAni saMsArakAraNAni, saMvara-nirjare ca mokSasya, tadA saMsArakAraNatyAgenetaratra pravarttate nAnyathetyata: SaTkopanyAsa: mukhyasAdhyakhyApanArthaM ca mokSasyeti / [sU0 666] NavavidhA saMsArasamAvannagA jIvA pannattA, taMjahA-puDhavikAiyA jAva vaNassaikAiyA, beiMdiyA jAva paMceMdiyA 1 /
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 644 puDhavikAiyA navagaiyA navaAgaiyA pannattA, taMjahA-puDhavikAie puDhavikAiesu uvavajamANe puDhavikAiehiMto vA jAva paMceMdiyehiMto vA uvavajejA, se ceva NaM se puDhavikAie puDhavikAiyattaM vippajahamANe puDhavikAiyattAe vA jAva paMceMdiyattAte vA gacchejjA 2 / evamAukAiyA vi 3 jAva paMceMdiya tti 10 / NavavidhA savvajIvA pannattA, taMjahA-egidiyA beiMdiyA teiMdiyA cauriMdiyA neratitA paMceMdiyatirikkhajoNiyA maNuyA devA siddhA 11 / athavA NavavidhA savvajIvA pannattA, taMjahA-paDhamasamayaneratitA, apaDhamasamayaneratitA jAva apaDhamasamayadevA, siddhA 12 / navavidhA jIvogAhaNA pannattA, taMjahA-puDhavikAiogAhaNA, AukAiogAhaNA, jAva vaNassaikAiogAhaNA, beiMdiogAhaNA, teiMdiogAhaNA, cauriMdiogAhaNA, paMceMdiogAhaNA 13 / jIvA NaM navahiM ThANehiM saMsAraM vattiMsu vA vattaMti vA vattissaMti vA, taMjahA-puDhavikAiyattAe jAva paMceMdiyattAe 14 / / [sU0 667] NavahiM ThANehiM roguppattI siyA, taMjahA-accAsaNAte, ahitAsaNAte, atiNiddAe, atijAgariteNaM, uccAranirodheNaM, pAsavaNanirodheNaM, addhANagamaNeNaM, bhoyaNapaDikUlatAte, iMdiyatthavikovaNatAte 15 / [TI0] atra ca padArthanavake prathamo jIvapadArtho'tastadbheda-gatyAgatyavagAhanA-saMsAranirvartana-rogotpattikAraNapratipAdanAya navavihetyAdisUtrapaJcadazakamAha, sugamaM cedam, navaram avagAhante yasyAM sA avagAhanA zarIramiti, vattiMsu va tti saMsaraNaM nirvartitavantaH anubhUtavanta:, evamanyadapi, accAsaNayAe tti atyantaM satatamAsanam upavezanaM yasya so'tyAsanastadbhAvastattA, tayA, arzovikArAdayo hi rogA etayA utpadyanta iti, athavA atimAtramazanamatyazanaM tadevA'tyazanatA, dIrghatvaM ca prAkRtatvAt, tayA, sA cAjIrNakAraNatvAt rogotpattaye iti, ahiyAsaNayAe tti ahitam ananukUlaM TolapASANAdyAsanaM yasya sa tathA, zeSaM tathaiva, tayA, ahitAzanatayA vA, athavA
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamamadhyayanaM navasthAnakam / sAjIrNe bhujyate yattu tadadhyasanamucyate [ ] iti vacanAt adhyasanam ajIrNe bhojanam, tadeva tattA, tayeti, bhojanapratikUlatA prakRtyanucitabhojanatA, tayA, indriyArthAnAM zabdAdiviSayANAM vikopanaM vipAkaH indriyArthavikopanaM kAmavikAra ityarthaH, tato hi stryAdiSvabhilASAdunmAdAdirogotpattiH, yata uktam AdAvabhilASaH 1 syAccintA tadanantaraM 2 tataH smaraNam 3 / tadanuguNAnAM kIrttana 4 mudvego'tha 5 pralApazca 6 // 645 unmAdastadanu 7 tato vyAdhi 8 rjaDatA tata 9stato maraNam 10 / [ rudraTakAvyAlaM0 14 / 4-5 / ] iti / viSayAprAptau rogotpattiratyAsaktAvapi rAjayakSmAdirogotpattiH syAditi / [sU0 668] Navavidhe darisaNAvaraNije kamme pannatte, taMjahA - niddA, niddAniddA, payalA, payalApayalA, thINagiddhI, cakkhudaMsaNAvaraNe, acakkhudaMsaNAvaraNe, ohidaMsaNAvaraNe, kevaladaMsaNAvaraNe / [TI0] zArIrarogotpattikAraNAnyuktAni, athAntararogakAraNabhUtakarmavizeSabhedAbhidhAnAyAha- navetyAdi, sAmAnya- vizeSAtmake vastuni sAmAnyagrahaNAtmako bodho darzanam, tasyAvaraNasvabhAvaM karma darzanAvaraNam, tat navavidham, tatra nidrApaJcakaM tAvat drA kutsAyAM gatau [pA0 dhA0 1054], niyataM drAti kutsitatvamavispaSTatvaM gacchati caitanyamanayeti nidrA sukhaprabodhA svApAvasthA nakhacchoTikAmAtreNApi yatra prabodha bhavati, tadvipAkavedyA karmmaprakRtirapi nidreti kAryeNa vyapadizyate, tathA nidrAtizAyinI nidrA nidrAnidrA zAkapArthivAditvAt madhyapadalopI samAsaH, sA punarduHkhaprabodhA svApAvasthA, tasyAM hyatyarthamasphuTatarIbhUtacaitanyatvAdduHkhena bahubhirgholanAdibhiH prabodho bhavatyataH sukhaprabodhanidrApekSayA asyA atizAyinItvam, tadvipAkavedyA karmmaprakRtirapi kAryadvAreNa nidrAnidretyucyate, upaviSTa Urdhvasthito vA pracalatyasyAM svApAvasthAyAmiti pracalA, sA hyupaviSTasyordhvasthitasya vA ghUrNamAnasya svapnurbhavati, tathAvidhavipAkavedyA karmmaprakRtirapi pracaleti, tathaiva pracalAtizAyinI pracalA pracalApracalA, sAhi caGkramaNAdi kurvataH svapnurbhavatyataH sthAnasthitasvaptRbhavAM pracalAmapekSyAtizAyinI,
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 646 tadvipAkA karmmaprakRtirapi pracalApracalA, styAnA bahutvena saGghAtamApannA gRddhiH abhikAGkSA jAgradavasthAdhyavasitArthasAdhanaviSayA yasyAM svApAvasthAyAM sA styAnagRddhiH, tasyAM hi satyAM jAgradavasthAdhyavasitamarthamutthAya sAdhayati, styAnA vA piNDIbhUtA RddhiH AtmazaktirUpA'syAmiti styAnarddhirityapyucyate, tadbhAve hi svaptaH kezavArddhabalasadRzI zaktirbhavati, tadevaM nidrApaJcakaM darzanAvaraNakSayopazamAllabdhAtmalAbhAnAM darzanalabdhInAmAvArakamuktamadhunA yaddarzanalabdhInAM mUlata eva lAbhamAvRNoti tadidaM darzanAvaraNacatuSkamucyate, cakSuSA darzanaM sAmAnyagrAhI bodhazcakSurdarzanam, tasyAvaraNaM cakSurdarzanAvaraNam, acakSuSA cakSurvarjendriyacatuSTayena manasA vA yaddarzanaM tadacakSurdarzanam, tasyAvaraNamacakSurdarzanAvaraNam, avadhinA rUpimaryAdayA, avadhireva vA karaNanirapekSo bodharUpo darzanaM sAmAnyArthagrahaNamavadhidarzanam, tasyAvaraNamavadhidarzanAvaraNam, tathA kevalam uktasvarUpaM tacca taddarzanaM ca tasyAvaraNaM kevaladarzanAvaraNamityuktaM navavidhaM darzanAvaraNam / [sU0 669] abhitI NaM Nakkhatte sAtirege nava muhutte caMdeNa saddhiM jogaM If I abhItiAtiyA NaM Nava nakkhattA caMdassa uttareNaM jogaM joteMti, taMjahAabhItI savaNo dhaNiTThA jAva bharaNI / [sU0 670] imIse NaM rataNappabhAte puDhavIte bahusamaramaNijjAto bhUmibhAgAo Nava joyaNasate u abAhAte avarille tArArUve cAraM carati / [sU0 671] jaMbUdIve NaM dIve Nava joyaNiyA macchA pavisiMsu vA pavisaMti vA pavisissaMti vA / [sU0 672] jaMbuddIve dIve bharahe vAse imIse osappiNIte va baladevavAsudevapitaro hotthA, taMjahA payAvatI ta baMbhe, rudde some sive ti ta / mahasIha aggisIhe, dasarahe navame ta vasudeve // 113 //
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamamadhyayanaM navasthAnakam / 647 etto ADhattaM jadhA samAe niravasesaM jAva ekkA se gabbhavasahI, sijjhihitI Agamese NaM // 114 // jaMbuddIve dIve bharahe vAse AgamessAte ussappiNIte nava baladevavAsudevapitaro bhavissaMti, nava baladevamAyaro bhavissaMti, evaM jadhA samAte niravasesaM jAvamahAbhImaseNe suggIve ya apacchime // 115 // ete khalu paDisattU, kittIpurisANa vAsudevANaM / savve ya cakkajohI, hammIhaMtI saccakkehiM // 116 // [TI0] jIvAnAM karmaNa: sakAzAnakSatrAdidevatvaM tiryaktvaM mAnuSatvaM ca bhavatIti nakSatrAdivaktavyatApratibaddhaM sUtravRndam abhItyAdi hammIhaMtI sacakkehiM ityetadantamAha, sugamaM cedaM vRndam / navaraM sAirega tti sAtirekAnnava muhUrtAn yAvaccaturviMzatyA muhUrttasya dviSaSTibhAgaiH SaTSaSTyA ca dviSaSTibhAgasya saptaSaSTibhAgAnAmiti, uttareNa jogaM ti uttarasyAM dizi sthitAni dakSiNAzAsthitacandreNa saha yogamanubhavantIti bhAvaH / bahusamaramaNijAu tti atyantasamo bahusamo'ta eva ramaNIyo ramyastasmAdbhUmibhAgAt na parvatApekSayA nApi zvabhrApekSayeti bhAvaH, abAdhAe tti antare 'kRtve'ti vAkyazeSa:, avarille tti uparitanam, tArArUpaM tArakajAtIyaM cAraM bhramaNaM carati Acarati / navajoyaNiya tti navayojanAyAmA eva pravizanti, lavaNasamudre yadyapi paJcazatayojanAyAmA matsyA bhavanti tathApi nadImukheSu jagatIrandhraucityenaitAvatAmeva praveza iti, lokAnubhAvo vA'yamiti, payAvaItyarddhaM zlokasyottaraM tu gAthApazcArddhamiti, sakSepAyA'tidizannAhaetto tti ita: sUtrAdArabdhaM jahA samAe tti samavAye caturthAze yathA tathA niravazeSa jJeyam, taccArthata idam- nava vAsudeva-baladevAnAM [pitaraH] mAtaraH teSAmeva nAmAni pUrvabhavanAmAni dharmAcAryA nidAnabhUmayo nidAnakAraNAni pratizatravo gatayazceti, kimantametadityAha- jAva ekkA ityAdi gAthApazcArddham, pUrvArddhaM tvidamasyA:- aTuMtakaDA rAmA ego puNa baMbhaloyakappammi [samavAyAGge sU0 158 gA0 140] tti / sijjhissai
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 648 Agamisse NaM ti AgamiSyati kAle setsyati, Namiti vAkyAlaGkAre tRtIyA veymiti| tathA jaMbUdIvetyAdAvAgAmyutsarpiNIsUtre evaM jahA samAe ityAdyatidezavacanamevameva bhAvanIyaM yAvat prativAsudevasUtraM mahAbhImasenaH sugrIvazcApazcimaH ityetadantam / tathA ete gAhA, ete anantaroditA nava pratizatravaH kittIpurisANaM ti kIrtipradhAnA: puruSA: kIrtipuruSAsteSAm, cakkajohi tti cakreNa yoddhaM zIlaM yeSAM te cakrayodhina:, hammIhaMti tti haniSyante svacakrairiti / [sU0 673] egamege NaM mahAnidhI Nava Nava joyaNAI vikkhaMbheNaM pnnnntte| ranno NaM cAuraMtacakkavaTTissa nava mahAnihIo pannattA, taMjahANesappe paMDuyae, piMgalate savvarayaNa mahapaume / kAle ya mahAkAle, mANavaga mahAnidhI saMkhe // 117 // Nesappammi nivesA, gAmAgara-nagara-paTTaNANaM ca / doNamuha-maDaMbANaM, khaMdhArANaM gihANaM ca // 118 // gaNitassa ya bIyANaM, mANummANassa jaM pamANaM ca / dhannassa ya bIyANaM, uppattI paMDute bhaNiyA // 119 // savvA AbharaNavihI, purisANaM jA ya hoti mahilANaM / AsANa ya hatthINa ya, piMgalaganihimmi sA bhaNitA // 120 // rayaNAiM savvarataNe, coddasa pavarAI cakkavahissa / uppajaMti egeMdiyAiM paMceMdiyAiM ca // 121 // vatthANa ya uppattI, nipphattI ceva savvabhattINaM / raMgANa ya dhovvANa ya, savvA esA mahApaume // 122 // kAle kAlaNNANaM, bhavvapurANaM ca tIsu vAsesu / sippasataM kammANi ya, tini payAe hitakarAI // 123 // lohassa ya uppattI, hoi mahAkAle AgarANaM ca / ruppassa suvannassa ya, maNi-motti-sila-ppavAlANaM // 124 //
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamamadhyayanaM navasthAnakam / jodhANa ya uppattI, AvaraNANaM ca paharaNANaM ca / savvA ya juddhanItI, mANavate daMDanItI ya // 125 // vihi nADagavihI, kavvassa cauvvihassa uppattI / saMkhe mahAnihimmI, tuDiyaMgANaM ca savvesiM // 126 // cakkaTThapatiTThANA, aTTussehA ya nava ya vikkhaMbhe / bArasa dIhA maMjUsasaMThitA jahnavIya muhe // 127 // veruliyamaNikavADA, kaNagamayA vividharataNapaDipuNA / sasisUracakkalakkhaNaaNusamajugabAhuvataNA ta // 128 // paliovamaTTitItA, NidhisariNAmA ya tesu khalu devA / jesiM te AvAsA, akkijjA AhivaccaM ca // 129 // ete te nava nihito, pabhUtadhaNarayaNasaMcayasamiddhA / je vasamuvagacchaMtI, savvesiM cakkavaTTINaM // 130 // [TI0] iha mahApuruSAdhikAre mahApuruSANAM cakravarttinAM sambandhi nidhiprakaraNamAhaegamege ityAdi sugamam, navaraM sappe 1 paMDue 2 piMgale ya 3 savvarayaNe ya 4 mahApaume 5 / kAle ya 6 mahAkAle 7 mANavaga mahAnihI 8 saMkhe 9 // nesappammi gAhA, iha nidhAna - tannAyakadevayorabhedavivakSayA naisarpo devaH, tasmin sati, tata ityarthaH, nivezA: sthApanAni abhinavagrAmAdInAmiti, athavA cakravartirAjyopayogIni dravyANi sarvANyapi navasu nidhiSvavataranti, navanidhAnatayA vyavahriyanta ityarthaH, tatra grAmAdInAmabhinavAnAM purAtanAnAM ca ye sannivezA nivezanAni te naisarppanidhau varttante, naisarpanidhitayA vyavahriyanta iti bhAva:, tatra grAmo janapadaprAyalokAdhiSThitaH, Akaro yatra sanniveze lavaNAdyutpadyate, na karo yatrAsti tad nakaram, pattanaM dezIsthAnam, droNamukhaM jalapatha- sthalapathayuktam, maDambam avidyamAnapratyAsannavasimam, skandhAvAraH kaTakanivezaH, gRhaM bhavanamiti 1 / gaNita gAhA, gaNitasya dInArAdi - pUgaphalAdilakSaNasya, cakArasya vyavahitaH 649
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 650 sambandhaH sa ca darzayiSyate, tathA bIjAnAM tannibandhanabhUtAnAm, tathA mAnaM setikAdi, tadviSayaM yattadapi mAnameva dhAnyAdi meyamiti bhAvaH, tathonmAnaM tulA-karSAdi, tadviSayaM yattadapyunmAnaM khaNDa-guDAdi dharimamityarthaH, tato dvandvasamAhAra: kAryaH, tatastasya ca, kimityAha- yat pramANam, cakAro vyavahitasambandha eva, tathaiva darzayiSyate, tat pANDuke bhaNitamiti liGgapariNAmena sambandhaH, tathA dhAnyasya vrIhyAde/jAnAM ca tadvizeSANAmutpattizca yA sA pANDuke pANDukanidhiviSayA, tadvyApAro'yamiti bhAvaH, bhaNitA uktA jinAdibhiriti 2 / savvA gAhA kaNThyA 3 / rayaNa gAhA, akSaraghaTanaivam, ratnAnyekendriyANi cakrAdIni sapta paJcendriyANi senApatyAdIni sapta utpadyante bhavanti yAni cakravartinastAni sarvANi sarvaratne sarvaratnanAmani nidhau draSTavyAnIti 4 / vatthANaM gAhA, vastrANAM vAsasAM yotpatti: sAmAnyato yA ca vizeSato niSpatti: siddhiH sarvabhaktInAM sarvavastraprakArANAM sarvA vA bhaktayaH prakArA yeSAM tAni tathA teSAm, kiMbhUtAnAM vastrANAmityAha- raGgANAM raGgavatAM raktAnAmityarthaH, dhautAnAM zuddhasvarUpANAm, sarvaivaiSA mahApadme mahApadmanidhiviSayA 5 / ___kAle gAhA, kAle kAlanAmani nidhau kAlajJAnaM kAlasya zubhAzubharUpasya jJAnaM varttate, tato jJAyata ityarthaH, kimbhUtamityAha- bhAvivastuviSayaM bhavyaM purAtanavastuviSayaM purANam, cazabdAd vartamAnavastuviSayaM vartamAnam, tIsu vAsesu tti anAgatavarSatrayaviSayamatItavarSatrayaviSayaM ceti, tathA zilpazataM kAlanidhau varttate, zilpazataM ca ghaTa 1 loha 2 citra 3 vastra 4 nApita 5 zilpAnAM pratyeka viMzatibhedatvAditi, tathA karmANi ca kRSi-vANijyAdIni kAlanidhAviti prakramaH, etAni ca trINi kAlajJAna-zilpa-karmANi prajAyA: lokasya hitakarANi nirvAhAbhyudayahetutveneti 6 / loha gAhA, lohasya cotpattirmahAkAle nidhau bhavati varttate, tathA AkarANAM ca lohAdisatkAnAmutpattirAkarIkaraNalakSaNA, evaM rUpyAdInAmutpatti: sambandhanIyA, kevalaM maNaya: candrakAntAdayaH, muktA muktAphalAni, zilA: sphaTikAdikA:,
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamamadhyayanaM navasthAnakam / 651 pravAlAni vidrumANIti 7 / jo gAhA, yodhAnAM zUrapuruSANAM yotpattirAvaraNAnAM sannAhAnAM praharaNAnAM khaDgAdInAM sA yuddhanItizca vyUharacanAdilakSaNA mANavake nidhau nidhinAyake vA bhavati, tata: pravartata iti bhAvaH, daNDenopalakSitA nItirdaNDanItizca sAmAdizcaturvidhA 8 / __naTTa gAhA, nATyaM nRtyam, tadvidhi: tatkaraNaprakAra:, nATakaM caritAnusAri nATakalakSaNopetaM tadvidhizca, iha padadvaye dvandvaH, tathA kAvyasya caturvidhasya dharmA'rtha-kAma-mokSalakSaNapuruSArthapratibaddhagranthasya athavA saMskRta-prAkRtA-'pabhraMzasaGkIrNabhASAnibaddhasya utpattiH prabhava: zo mahAnidhau bhavati, tathA tUryAGgANAM ca mRdaGgAdInAM sarveSAmiti 9 / ___ cakka gAhA, cakreSvaSTAsu pratiSThAnaM pratiSThA avasthAnaM yeSAM te tathA, aSTau yojanAnyutsedha: ucchrayo yeSAM te tathA, nava ca yojanAnIti gamyate viSkambhe vistare, nidhaya iti zeSa:, dvAdaza yojanAni dIrghAH, maJjUSAH pratItA:, tatsaMsthitA: tatsaMsthAnA:, jAhnavyA gaGgAyA mukhe bhavantIti / veruliya gAhA, vaiDUryamaNimayAni kapATAni yeSAM te tathA, mayazabdasya vRttyA uktArthateti, kanakamayAH sauvarNAH, vividharatnapratipUrNAH pratItam, zazi-sUra-cakrAkArANi lakSaNAni cihnAni yeSAM te tathA, anusamA: anurUpA aviSamA:, juga tti yUpa: tadAkArA vRttatvAddIrghatvAcca bAhavo dvArazAkhA vadaneSu mukheSu yeSAM te tathA, tata: padatrayasya karmadhAraye zazisUracakralakSaNAnusamayugabAhuvadanA iti, ca: samuccaye / pali gAhA, nihisarinAma tti nidhibhi: sadRk sadRkSaM nAma yeSAM te tathA, yeSAM devAnAM te nidhaya: AvAsA: AzrayA:, kimbhUtA:? akreyA akrayaNIyA:, sarvadaiva tatsambandhitvAt, AdhipatyaM ca svAmitA ca teSu yeSAM devAnAmiti prakramaH, ete te gAhA kaNThyA / [sU0 674] Nava vigatIto pannattAo taMjahA-khIraM, dadhiM, NavaNItaM, sappiM, tellaM, gulo, mahaM, majaM, maMsaM / [TI0] anantaraM cittavikRti-vigatihetavo nidhaya uktAH, adhunA tathAvidhA eva vikRtI: pratipAdayannAha- nava vigatIo ityAdi gatArtham, tathApyucyate kiJcit
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 652 vigatIo tti vikRtayo vikArakAritvAt, pakvAnnaM tu kadAcidavikRtirapi tenaitA nava, anyathA tu dazApi bhavantIti, tathAhiekkeNa ceva tavao pUrijjai pUyaeNa jo tAo / bItio vi sa puNa kappai nivvigaiya levaDo navaraM // [paJcavastu0 377] ti / dvitIyo'pi vikRtirna bhavatIti bhAvaH / tatra kSIraM paJcadhA ajaiDakA-gomahiSyuSTrIbhedAt, dadhi-navanIta-ghRtAni caturDevoSTrINAM tadabhAvAt, tailaM caturddhA tilA'tasI-kusumbha-sarSapabhedAt, guDo dvidhA drava-piNDabhedAt, madhu tridhA mAkSika-kauttikabhrAmarabhedAt, madyaM dvidhA kASTha-piSTabhedAt, mAMsaM tridhA jl-sthlaa-''kaashcrbhedaaditi| [sU0 675] NavasotaparissavA boMdI paNNattA, taMjahA-do sottA, do NettA, do ghANA, muhaM, posae, pAU / [TI0] vikRtayazcopacayahetavaH zarIrasyeti tasyaiva svarUpamAha- navetyAdi, navabhiH zrotobhi: chidraiH parizravati malaM kSaratIti navazrota:parizravA bondI zarIramaudArikamevaivaMvidham, dve zrotre karNau netre nayane ghrANe nAsike mukham AsyaM posae tti upasthA pAyuH apAnamiti / [sU0 676] Navavidhe punne pannatte, taMjahA-annapunne, pANapunne, vatthapunne, leNapunne, sayaNapunne, maNapunne, vatipunne, kAyapunne, namokkArapunne / [TI0] evaMvidhenApi zarIreNa puNyamupAdIyata iti puNyabhedAnAha- punnetyAdi, pAtrAyA'nnadAnAd yastIrthakaranAmAdipuNyaprakRtibandhastadannapuNyamevaM sarvatra, navaraM leNaM ti layanaM gRham, zayanaM saMstArakaH, manasA guNiSu toSAt, vAcA prazaMsanAt, kAyena paryupAsanAnnamaskArAcca yat puNyaM tanmana:puNyAdIti, uktaM ca annaM pAnaM ca vastraM ca, Alaya: zayanAsanam / zuzrUSA vandanaM tuSTiH, puNyaM navavidhaM smRtam // [ ] iti / [sU0 677] Nava pAvassAyataNA pannattA, taMjahA-pANAtivAte, musAvAte jAva pariggahe, kohe, mANe, mAyA, lobhe / [TI0] puNyaviparyAsarUpasya pApasya kAraNAnyAha- nava pAvassetyAdi kaNThyam,
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamamadhyayanaM navasthAnakam / navaraM pApasya azubhaprakRtirUpasyA''yatanAni bandhahetava iti / [sU0 678 ] navavidhe pAvasuyapasaMge pannatte, taMjahAuppA nimitte maMte atikkhite tigicchite / kalA AvaraNe annANe micchApAvataNe ti ta / / 131 // [TI0] pApahetvadhikArAt pApazrutasUtraM kaNThyam, navaraM pApopAdAnahetuH zrutaM zAstraM pApazrutam, tasya prasaGgaH tathA''sevArUpaH vistaro vA sUtra - vRtti - vArttikarUpaH pApazrutaprasaGgaH / uppAe silogo, tatrotpAtaH prakRtivikArarUpaH sahajarudhiravRSTyAdiH, tatpratipAdanaparaM zAstramapi tathA rASTrotpAtAdi 1, tathA nimittam atItAdiparijJAnopAyazAstraM kUraparvatAdi 2, mantro mantrazAstraM jIvoddharaNagAruDAdi 3, Aikkhie tti mAtaGgavidyA yadupadezAdatItAdi kathayanti DoMbyo badhirA iti lokapratItAH 4, caikitsikam Ayurveda: 5, kalA lekhAdyA: gaNitapradhAnAH zakunarutaparyavasAnA dvAsaptatiH, tacchAstrANyapi tathA 6, Avriyate AkAzamanenetyAvaraNaM bhavana-prAsAdanagarAdi, tallakSaNazAstramapi tathA, vAstuvidyetyarthaH 7, ajJAnaM laukikazrutaM bhAratakAvya-nATakAdi 8, mithyApravacanaM zAkyAditIrthikazAsanamiti 9, etacca sarvamapi pApazrutaM saMyatena puSTAlambanenAsevyamAnamapApazrutameveti, itirevaMprakAre, caH samuccaye / [sU0 679] nava NeuNitA vatthU pannattA, taMjAsaMkhANe nimitte kAtite, porANe pArihatthite / parapaMDitate vAti, bhUtikamme tigicchite // 132 // 653 [TI0] utpAtAdizrutavantazca nipuNA bhavantIti nipuNapuruSAbhidhAnAyAha- nava niuNetyAdi, nipuNaM sUkSmaM jJAnaM tena carantIti naipuNikA:, nipuNA eva vA naipuNikA:, vatthu tti AcAryAdipuruSavastUni, puruSA ityarthaH, saMkhANe silogo, saGkhyAnaM gaNitaM tadyogAt puruSo'pi tathA, saGkhyAne vA viSaye nipuNa iti, evamanyatrApi, navaraM nimittaM cUDAmaNiprabhRti, kAyikaM zArIrikam iDA - piGgalAdi prANatattvamityarthaH, purANo vRddhaH, sa ca cirajIvitvAd dRSTabahuvidhavyatikaratvAnnaipuNika iti, purANaM vA zAstravizeSaH tajjJo nipuNaprAyo bhavati, pArihatthie tti prakRtyaiva dakSaH sarvaprayojanAnAmakAlahInatA
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 654 karteti, tathA paraH prakRSTaH paNDita: parapaNDito bahuzAstrajJaH, paro vA mitrAdiH paNDito yasya sa tathA, so'pi nipuNasaMsargAnipuNo bhavati, vaidyakRSNakavaditi, vAdI vAdalabdhisampanno yaH pareNa na jIyate, mantravAdI vA dhAtuvAdI veti, jvarAdirakSAnimittaM bhUtidAnaM bhUtikarma tatra nipuNaH, tathA cikitsite nipuNaH / athavA anupravAdAbhidhAnasya navamapUrvasya naipuNikAni vastUni adhyayanavizeSA eveti / [sU0 680] samaNassa NaM bhagavato mahAvIrassa Nava gaNA hotthA, taMjahAgodAsagaNe, uttarabalitassatagaNe, uddehagaNe, cAraNagaNe, uddavAtitagaNe, vissavAtitagaNe, kAmiDDitagaNe, mANavagaNe, koDitagaNe / [TI0] ete ca naipuNikA: sAdhavo gaNAnta vino bhavantIti gaNasUtraM samaNassetyAdi kaNThyam, navaraM gaNA: ekakriyA-vAcanAnAM sAdhUnAM samudAyA:, godAsAdIni ca tannAmAnIti / [sU0 681] samaNeNaM bhagavatA mahAvIreNaM samaNANaM NiggaMthANaM NavakoDiparisuddhe bhikkhe pannatte, taMjahA-Na haNati, Na haNAveti, haNaMtaM NANujANati, Na patati, Na patAveti, pataMtaM NANujANati, Na kiNati, Na kiNAveti, kiNaMtaM NANujANati / [TI0] uktagaNavartinAM ca sAdhUnAM yadbhagavatA prajJaptaM tadAha- samaNeNamityAdi, navabhi: koTibhiH vibhAgaiH parizuddhaM nirdoSaM navakoTiparizuddha bhikSANAM samUho bhaikSaM prajJaptam, tadyathA- na hanti sAdhu: svayameva godhUmAdidalanena, na ghAtayati pareNa gRhasthAdinA, [ghnantaM na] naiva anujAnAti anumodanena tasya vA dIyamAnasyApratiSedhanena apratiSiddhamanumatam [ ] iti vacanAt hananaprasaGgajananAcceti, Aha ca kAmaM sayaM na kuvvai jANaMto puNa tahA vi tggaahii| vaDDhei tappasaMgaM agiNhamANo u vArei // (piNDani0 111] iti / tathA hataM piSTaM sat godhUmAdi mudgAdi vA ahatamapi sanna pacati svayam, zeSaM prAgvat sugamaM ca, iha cAdyA: SaT koTayo'vizodhikoTyAmavataranti AdhAkarmAdirUpatvAt antyAstu timro vizodhikoTyAmiti /
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamamadhyayanaM navasthAnakam / 655 [sU0 682] IsANassa NaM deviMdassa devaraNo varuNassa mahAranno Nava aggamahisIo pannattAo 1 // [sU0 683] IsANassa NaM deviMdassa [devaraNNo] aggamahisINaM Nava paliovamAI ThitI pannattA 2 // IsANe kappe ukkoseNaM devINaM Nava paliovamAiM ThitI pannattA 3 // [sU0 684] nava devanikAyA pannattA, taMjahAsArassayamAdiccA, vaNhI varuNA ya gaddatoyA ya / tusitA avvAbAdhA, aggiccA ceva riTThA ya // 133 // 4 // avvAbAhANaM devANaM nava devA nava devasatA pannattA 5, evaM aggiccA vi 6, evaM riTThA vi / _[sU0 685] Nava gevejavimANapatthaDA pannattA, taMjahA-heTThimaheTThimagevejavimANapatthaDe, heTThimamajjhimagevejavimANapatthaDe, heTThimauvarimagevejavimANapatthaDe, majjhimaheTThimagevejjavimANapatthaDe, majjhimamajjhimagevejavimANapatthaDe, majjhimauvarimagevejavimANapatthaDe, uvarimaheTThimagevejavimANapatthaDe, uvarimamajjhimagevejavimANapatthaDe, uvarimauvarimagevejavimANapatthaDe 8 etesi NaM NavaNhaM gevejavimANapatthaDANaM Nava nAmadhijjA pannattA, taMjahAbhadde subhadde sujAte, somaNase pitadarisaNe / sudaMsaNe amohe ya, suppabuddhe jasodhare // 134 // 9 // [TI0] navakoTIzuddhAhAragrAhiNAM kathaJcinnirvANAbhAve devagatirbhavatyeveti devagatigatavastustomamabhidhitsuH IsANassetyAdi sUtranavakamAha, sugamaM cedam, navaraM nava paliovamAiM ti navaiva, tAsAM saparigrahatvAd, uktaM ca sapariggaheyarANaM sohammIsANa paliya 1 sAhIyaM 2 / ukkosa satta pannA nava paNapannA ya devINaM // [bRhatsaM0 17] ti / sArassa gAhA, sArasvatA: 1, AdityAH 2, vahnayaH 3, varuNAH 4, gardatoyAH
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 656 5, tuSitA: 6, avyAbAdhA: 7, AgneyAH 8, ete kRSNarAjyantareSvaSTAsu parivasanti, riSTAstu kRSNarAjimadhyabhAgavarttini riSTAbhavimAnaprastaTe parivasantIti / [sU0 686 ] navavidhe AupariNAme pannatte, taMjahA - gatipariNAme, gatibaMdhaNapariNAme, ThitipariNAme, ThitibaMdhaNapariNAme, uDuMgAravapariNAme, adhegAravapariNAme, tiritaMgAravapariNAme dIhaMgAravapariNAme, rahassaMgAravapariNAme / , [TI0] anantaraM graiveyakavimAnAni uktAni tadvAsinaHzcAyuSmanto bhavantItyAyuHpariNAmabhedAnAha-- navavihe ityAdi, AupariNAme tti AyuSaH karmaprakRtivizeSasya pariNAmaH svabhAvaH zaktiH dharmma ityAyuH pariNAmaH, tatra gatirdevAdikA tAM niyatAM yena svabhAvenAyurjIvaM prApayati sa AyuSo gatipariNAma: 1, tathA yenAyuH svabhAvena pratiniyatagatikarmmabandho bhavati yathA nArakAyuH svabhAvena manuSya - tiryaggatinAmakarma badhnAti na deva-narakagatinAmakarmeti sa gatibandhanapariNAma: 2, tathA AyuSo yA antarmuhUrttAditrayastriMzatsAgaropamAntA sthitirbhavati sa sthitipariNAma: 3, tathA yena pUrvabhavAyuHpariNAmena parabhavAyuSo niyatAM sthitiM badhnAti sa sthitibandhapariNAmaH, yathA tiryagAyuHpariNAmena devAyuSa utkRSTato'pyaSTAdaza sAgaropamANIti 4, tathA yenAyu:svabhAvena jIvasyordhvadizigamanazaktilakSaNaH pariNAmo bhavati sa UrdhvagauravapariNAma:, iha gauravazabdo gamanaparyAya: 5, evamitarau dvAviti 6-7, tathA yata AyuHsvabhAvAjjIvasya dIrghaM dIrghagamanatayA lokAntAt lokAntaM yAvad gamanazaktirbhavati sa dIrghagauravapariNAmaH 8, evaM yasmAd hrasvaM gamanaM sa hrasvagauravapariNAma:, sarvatra prAkRtatvAdanusvAra iti, anyathApyUhyametaditi 9 / [sU0 687] NavaNavamitA NaM bhikkhupaDimA egAsItIte rAtiMdiehiM cauhiM ya paMcuttarehiM bhikkhAsatehiM adhAsuttA jAva AhitA va bhavati / [TI0] anantaramAyuHpariNAma uktaH, tatraiva cAyuH pariNAmavizeSe sati tapa:zaktirbhavatIti tapovizeSAbhidhAnAyAha-- navanavamityAdi kaNThyam, navaraM nava navamAni dinAni yasyAM sA navanavamikA nava navamAni ca bhavanti navasu navakeSviti tatparimANeyamiti, nava
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamamadhyayanaM navasthAnakam / 657 ca navakAnyekAzItiriti kRtvA ekAzItyA rAtrindivaiH ahorAtrairbhavati, tathA prathamanavake pratidinamekA datti: pAnakasya bhojanasya cetyevamekottarayA vRddhyA navame navake nava dattaya:, tatazca sarvasaGkalanayA caturbhizca paJcottarairbhikSAzatairyathAsUtraM yathAkalpaM yathAmArgaM yathAtattvaM samyakkAyena spRSTA pAlitA zobhitA tIritA kIrttitA ArAdhitA cApi bhavatIti / [sU0 688] Navavidhe pAyacchitte pannatte, taMjahA - AloyaNArihe jAva mUlArihe, aNavaTTappAri / [TI0] iyaM ca janmAntarakRtapApakarmmaprAyazcittamiti prAyazcittanirUpaNasUtram, tacca gatArthamiti / [sU0 689] jaMbumaMdaradAhiNeNaM bharahe dIhavetaDDhe nava kUDA pannattA, taMjahAsiddhe bharahe khaMDaga, mANI veyaDDa puNNa timisaguhA / bharahe vesamaNeyA 9, bharahe kUDANa NAmAI // 135 // jaMbumaMdaradAhiNeNaM nisabhe vAsaharapavvate Nava kUDA pannattA, taMjahAsiddhe sihe harivassa, videhe hari dhitI ya sItodA / avaravidehe rutage 9, nisabhe kUDANa NAmAI // 136 // jaMbuddIve dIve maMdarapavvate NaMdaNavaNe Nava kUDA pannattA, taMjahANaMdaNe maMdare ceva, nisahe hemavate rayaya ruyae ya / sAgaracitte vaire, balakUDe 9 ceva bodhavve // 137 // jaMbuddIve dIve mAlavaMte vakkhArapavvate Nava kUDA pannattA, taMjahAsiddhe ya mAlavaMte, uttarakura kaccha sAgare yate / sItA ta puNNaNAme, harissakUDe ya 9 boddhavve // 138 // jaMbuddIve dIve kacche dIhaveyaDDe nava kUDA pannattA, taMjahAsiddhe kacche khaMDaga, mANI veyaDDa punna timisaguhA / kacche vesamaNe yA 9, kacche kUDANa NAmAI // 139 // jaMbuddIve dIve sukacche dIhaveyaDDhe Nava kUDA pannattA, taMjA
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 658 siddha sukacche khaMDaga, mANI veyaDDha punna timisaguhA / sukacche vesamaNe tA 9, sukacche kUDANa NAmAI // 140 // evaM jAva pokkhalAvatimmi dIhaveyaDDhe, evaM vacche dIhaveyaDDhe evaM jAva maMgalAvatimmi dIhaveyaDDhe / jaMbuddIve dIve vijuppabhe vakkhArapavvate nava kUDA pannattA, taMjahAsiddhe ya vijuNAme, devakurA pamha kaNaga sovatthI / sItodA ya sayajale, harikUDe 9 ceva boddhavve // 141 // jaMbuddIve dIve pamhe dIhaveyaDDhe Nava kUDA pannattA, taMjahAsiddhe pamhe khaMDaga mANI veyaDa evaM ceva // 142 // jAva salilAvatimmi dIhaveyaDDhe / evaM vappe dIhaveyaDDhe, evaM jAva gaMdhilAvatimmi dIhaveyaDDhe nava kUDA pannattA, taMjahAsiddhe gaMdhila khaMDaga, mANI veyaDDa punna timisaguhA / gaMdhilAvati vesamaNe 9, kUDANaM hoMti NAmAI // 143 // evaM savvesu dIhaveyaDDhesu do kUDA sarisaNAmagA, sesA te ceva / jaMbumaMdarauttareNaM nelavaMte vAsahare pavvate Nava kUDA pannattA, taMjahAsiddhe nelavaMta videhe, sItA kittI ta nArikatA ta / avaravidehe rammagakUDe, uvadaMsaNe 9 ceva // 144 // jaMbumaMdarauttareNaM eravate dIhavetaDDhe nava kUDA pannattA, taMjahAsiddheravae khaMDaga, mANI veyaDDha puNNa timisaguhA / eravate vesamaNe 9, eravate kUDaNAmAiM // 145 // [TI0] prAyazcittaM ca bharatAdikSetreSveveti tadgatavastuvizeSapratipAdanAya jaMbUdIvetyAdi eravae kUDanAmAI ityetadantaM sUtraprapaJcamAha, sugamazcAyam, navaraM bharatagrahaNaM vijayAdivyavacchedArtham, dIrghagrahaNaM vartulavaitADhyavyavacchedArthamiti / siddha gAhA, tatra siddhAyatanayuktaM siddhakUTaM sakrozayojanaSaTkocchayametAvadeva mUle vistIrNam etadoparivistAraM krozAyAmenArdhakrozaviSkambheNa dezonakrozoccenAparadigdvAravarja
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamamadhyayanaM navasthAnakam / paJcadhanuHzatocchrayatadarddhaviSkambhadvAratrayopetena jinapratimASTottarazatAnvitena siddhAyatanena vibhUSitoparitanabhAgamiti, tacca vaitADhye pUrvasyAM dizi, zeSANi tu krameNa paratastasmAdeveti, bharatadevaprAsAdAvataMsakopalakSitaM bharatakUTam, khaMDaga tti khaNDaprapAta nAma vaitADhyaguhA yayA cakravarttI anAryakSetrAt svakSetramAgacchati tadadhiSThAyakadevasambandhitvAt khaNDaprapAtakUTamucyate, mANIti mANibhadrAbhidhAnadevAvAsatvAnmANibhadrakUTam, veyaDDa tti vaitADhyagirinAthadevanivAsAd vaitADhyakUTamiti, punna tti pUrNabhadrAbhidhAnadevanivAsAt pUrNabhadrakUTam, timisaguhA nAma guhA yayA svakSetrAccakravarttI cilAtakSetre yAti tadadhiSThAyakadevAvAsAt timisaguhAkUTamiti, bharahe tti tathaiva, vaizramaNalokapAlAvAsatvAdvaizramaNakUTamiti / siddhe gAhA, siddhetti siddhAyatanakUTam, tathA niSadhaparvatAdhiSThAtRdevanivAsopetaM niSadhakUTam, harivarSasya kSetravizeSasyAdhiSThAtRdevena svIkRtaM harivarSakUTam, evaM videhakUTamapi, hrIdevInivAso hrIkUTam, evaM dhRtikUTam, zItodA nadI, taddevInivAsaH zItodAkUTam, aparavidehakUTaM videhakUTavaditi, rucakazcakravAlaparvataH tadadhiSThAtRdevanivAso rucakakUTamiti / naMdaNe tti nandanavanaM meroH prathamamekhalAyAm, tatra nava kUTAni, naMdaNa gAhA, tatra nandanavane pUrvAdidikSu catvAri siddhAyatanAni, vidikSu catuzcatuH puSkariNIparivRtAzcatvAraH prAsAdAvataMsakAH, tatra pUrvasmAt siddhAyatanAduttarata uttarapUrvasthaprAsAdAddakSiNato nandanakUTam, tatra devI meghaGkarA 1, tathA pUrvasiddhAyatanAdeva dakSiNato dakSiNapUrvaprAsAdAduttarato mandarakUTam, tatra meghavatI devI, anena krameNa zeSANyapi yAvadaSTamam, devyastu niSadhakUTe sumeghA, haimavatakUTe meghamAlinI, rajatakUTe suvacchA, rucakakUTe vacchamitrA, sAgaracitrakUTe vairasenA, vairakUTe balAhaketi, balakUTaM tu meroruttarapUrvasyAM nandanavane tatra balo deva iti / 659 mAlavaMte ityAdi, siddhe gAhA, mAlyavAn pUrvottaro gajadantaparvataH, tatra siddhAyatanakUTaM meroruttarapUrvataH evaM zeSANyapi, navaraM siddhakUTe bhogA devI, rajatakUTe bhogamAlinI devI, zeSeSu svasamAnanAmAno devAH, harisahakUTaM tu nIlavatparvatasya
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 660 nIlavatkUTAd dakSiNataH sahasrapramANaM vidyutprabhavartti, harikUTaM nandanavanavartti balakUTaM ca, zeSANi tu prAyaH paJcayojanazatikAnIti, evaM kacchAdivijayavaitADhyakUTAnyapi vyAkhyAtAnusAreNa jJeyAni, navaram evaM jAva pukkhalAvaimmItyAdau yAvatkaraNAnmahAkaccha-kacchAvatI-Avartta - naGgalAvartta - puSkaleSu sukacchavad vaitADhyeSu siddhakUTAdIni nava nava kUTAni vAcyAni, navaraM dvitIyASTamasthAne'dhikRtavijayanAma vAcyamiti / evaM vacche tti zItAyA dakSiNe samudrAsanne, evaM jAva maMgalAvaimmItyatra yAvatkaraNAt suvaccha-mahAvaccha- vacchAvatI - ramya - ramyaka - ramaNIyeSu prAgiva kUTanavakaM dRzyamiti / jaMbu ityAdi vidyutprabho devakurupazcimagajadantakaH, tatra nava kUTAni pUrvavat, navaraM dikkumAryau vArisenA-balAhakAbhidhAne krameNa kanakakUTa-svastikakUTayoriti / pamhe tti zItodAyA dakSiNena vidyutprabhAbhidhAnagajadantakapratyAsannavijaye, jAva salilAvaimmItyatra yAvatkaraNAt supakSma-mahApakSma-pakSmAvatI-zaGkha-nalina-kumudeSu prAgiva nava nava kUTAni vAcyAni / evamityuktAbhilApena vappe ti zItodAyA uttareNa samudrapratyAsanne vijaye, jAva gaMdhilAvaimmItyatra yAvatkaraNAt suvapra-mahAvapravaprAvatI-valgu-suvalgu-gandhileSu nava nava kUTAni prAgiva dRzyAnIti / punaH pamhAdivijayeSu SoDazasvatidizati evaM savvesu ityAdinA kUTAnAM sAmAnyaM lakSaNamuktamiti, vizeSArthinA tu jambUdvIpaprajJaptirnirUpaNIyA, evaM nIlavatkUTAni airavatakUTAni ca vyAkhyeyAnIti / [sU0 690] pAse NaM arahA purisAdANie vajjarisabhaNArAtasaMghayaNe samacauraMsasaMThANasaMThite nava rayaNIo uDDauccatteNaM hotthA / [sU0 699 ] samaNassa bhagavato mahAvIrassa titthammi NavahiM jIvehiM titthagaraNAmagotte kamme Nivattite, taMjahA - seNiteNaM, supAseNaM, udAtiNA, poTTileNaM aNagAreNaM, daDhAuNA, saMkheNaM, satateNaM, sulasAte sAviyAte, revatI / [TI0] iyaM kUTavaktavyatA tIrthakarairukteti prakRtAvatAriNIM jinavaktavyatAmAha- pAsetyAdi sUtratrayaM? [dvayaM] kaNThyam, navaraM titthagaranAma tti tIrthakaratvanibandhanaM nAma
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ 661 navamamadhyayanaM navasthAnakam / tIrthakaranAma tacca gotraM ca tIrthakaranAmagotramiti / zreNiko rAjA prasiddhastena 1 / evaM supArtho bhagavato varddhamAnasya pitRvya: 2 / udAyI koNikaputraH, ya: koNike'pakrAnte pATaliputraM nagaraM nyavIvizat yazca svabhavanasya viviktadeze parvadineSvAhUya saMvignagItArthasadguruM tatparyupAsanAparAyaNaH paramasaMvegarasa-prakarSamanusaran sAmAyikapauSadhAdikaM suzramaNopAsakaprAyogyamanuSThAnamanutiSThate, ekadA ca nizi dezanirdhATitaripurAjaputreNa dvAdazavArSikadravyasAdhunA kRtapauSadhopavAsa: sukhaprasupta: kaGkAya:kartikAkaNThakarttanena vinAzita iti 3 / poTilo'nagAro'nuttaropapAtikAGge'dhIto hastinAgapuravAsI bhadrAbhidhAnasArthavAhItanayo dvAtriMzadbhAryAtyAgI mahAvIraziSyo mAsikyA saMlekhanayA sarvArthasiddhopapanna: mahAvidehAt siddhigAmI, ayaM tviha bharatakSetrAt siddhigAmI gadita iti tato'yamanya: sambhAvyata iti 4, dRDhAyupratIta: 5 / zaGkha-zatako zrAvastIzrAvako, tayorIdRzI vaktavyatA- kila zrAvastyAM koSThake caitye bhagavAnekadA viharati sma, zaGkhAdizramaNopAsakAzcAgataM bhagavantaM vijJAya vanditumAgatAH, tato nivartamAnAMstAn zaGkha: khalvAkhyAti sma- yathA bho devAnAMpriyAH! vipulamazanAdyupaskArayata tatastat paribhuJjAnA: pAkSikaM parva kurvANA vihariSyAmaH, tataste tat pratipedire, puna: zaGkho'cintayat- na zreyo me'zanAdi bhuJjAnasya pAkSikapauSadhaM pratijAgrato vihartum, zreyastu me pauSadhazAlAyAM pauSadhikasya muktAbharaNa-zastrAdeH zAntaveSasya vihartum, atha svagRhe gatvA utpalAbhidhAnasvabhAryAyA vArtA nivedya pauSadhazAlAyAM pauSadhamakArSIt, itazca te'zanAdyupaskArayAMcakruH ekatra ca samaveyuH, zaGkha pratIkSamANAstasthuH, tato'nAgacchati zo puSkalI nAma zramaNopAsaka: zataka ityaparanAmA zaGkhasyAkAraNArthaM tadgRhaM jagAma, Agatasya cotpalA zrAvakocitapratipattiM cakAra, tata: pauSadhazAlAyAM sa viveza, IryApathikIM praticakrAma, zaGkhamabhyuvAca yadutopaskRtaM tadazanAdi tad gacchAma: zrAvakasamavAyam, bhujmahe tadazanAdi, pratijAgRma: pAkSikapauSadham, tata uvAca zaGkha:- ahaM hi pauSadhiko nAgamiSyAmIti, tata: puSkalI gatvA zrAvakANAM tat niviveda, te tu tadanu
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 662 bubhujire, zaGkhastu prAta: pauSadhamapArayitvaiva pAragatapAdapadmapraNipatanArthaM pratasthau, praNipatya ca tamucitadeze upaviveza, itare'pi bhagavantaM vanditvA dharmaM ca zrutvA zaGkhAntikaM gatvA evamUcuH- suSTha tvaM devAnAMpriya ! asmAn hIlayasi, tatastAn bhagavAn jagAdamA bho yUyaM zaGkha hIlayata, zaGkho hyahIlanIyaH, yato'yaM priyadharmA dRDhadhA ca, tathA sudRSTijAgarikAM jAgarita ityAdi 6-7 / sulasA rAjagRhe prasenajito rAjJa: sambandhino nAgAbhidhAnasya rathikasya bhAryA babhUva, yasyAzcaritamevamanuzrUyate- kila tayA putrArthaM svapatirindrAdIn namasyannabhihita: anyAM pariNayeti, sa ca yastava putrastena me prayojanamiti bhaNitvA na tat pratipannavAn, itazca tasyA: zakrAlaye samyaktvaprazaMsAM zrutvA tatparIkSArthaM ko'pi deva: sAdhurUpeNAgatastaM ca vanditvA babhANa kimAgamanaprayojanam?, devo'vAdIt- tava gRhe lakSapAkaM tailamasti tacca me vaidyenopadiSTamiti taddIyatAm, dadAmItyatigatA gRhamadhye avatArayantyAzca bhinnaM devena tadbhAjanam, evaM dvitIyaM tRtIyaM cetyevamakhedAM dRSTvA tuSTo devo dvAtriMzataM ca guTikA dadau, 'ekaikAM khAdeH' dvAtriMzat te sutA bhaviSyanti, prayojanAntare cAhaM smarttavyaH ityabhidhAya gato'sau, cintitaM cAnayA sarvAbhirapyeka eva me putro bhUyAditi sarvAH pItA:, AhUtA dvAtriMzat putrAH, varddhate sma jaTharamaratizca, tata: kAyotsargamakarot, Agato devo nivedito vyatikaro vihito mahopakAro jAto lakSaNavatputragaNa ityAdi 8 / tathA revatI bhagavata auSadhadAtrI, katham ?, kilaikadA bhagavato meNDhikagrAmanagare viharata: pittajvaro dAhabahulo babhUva ityAdi 9 / [sU0 692] esa NaM ajo ! kaNhe vAsudeve, rAme baladeve, udaye peDhAlaputte, puTTile, satate gAhAvatI, dArute nitaMThe, saccatI nitaMThIputte, sAvitabuddhe aMbaDe parivvAyate, ajjA vi NaM supAsA pAsAvaccijA AgamessAte ussappiNIte cAujjAmaM dhammaM pannavatittA sijjhihiMti jAva aMtaM kAhiti / [TI0] anantaraM ye tIrthakarA bhaviSyanti te prakRtAdhyayanAnupAtenoktA adhunA tu ye
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamamadhyayanaM navasthAnakam / / 663 jIvA: setsyanti tathaiva tAnAha- esa NamityAdi, tatra eSa iti vAsudevAnAM madhye pazcimo'nantarakAlAtikrAnta iti ajjo tti AmantraNavacanaM bhagavAn mahAvIraH kila sAdhUnAmantrayati- he AryAH ! udaye peDhAlaputte tti sUtrakRtadvitIyazrutaskandhe nAlandIyAdhyayanAbhihitaH, tadyathA udakanAmA'nagAra: peDhAlaputra: pArzvajinaziSyaH, yo'sau rAjagRhanagarabAhirikAyA nAlandAbhidhAnAyA: uttarapUrvasyAM dizi hastidvIpavanakhaNDe vyavasthita:, tadekadezasthaM gautamaM saMzayavizeSamApRcchaya vicchinnasaMzaya: san cAturyAmadharmaM vihAya paJcayAmaM dharmaM pratipede iti / poTilazatakAvanantaroktAveva / dAruko'nagAro vAsudevasya putro bhagavato'riSTaneminAthasya ziSyo'nuttaropapAtikoktacarita iti / tathA satyakirnirgranthIputro yasyedRzI vaktavyatA- kila ceTakamahArAjaduhitA sujyeSThAbhidhAnA vairAgyeNa pravrajitA upAzrayasyAntarAtApayati sma, itazca peDhAlo nAma parivrAjako vidyAsiddho vidyA dAtukAmo yogyapuruSaM gaveSayati yadi brahmacAriNyA: putro bhavettata: sunyastA vidyA bhaveyuriti bhAvayaMstAM cAtApayantIM dRSTvA dhUmikAvyAmohaM kRtvA bIjaM nikSiptavAn, garbha: sambhUto dArako jAtaH, nirgranthikAsameto bhagavatsamavasaraNaM gataH, tatra ca kAlasandIpanAmA vidyAdharo vanditvA bhagavantaM papraccha kuto me bhayam?, svAmI vyAkArSIt- etasmAt satyakeH, tato'sau tatsamIpamupAgatyAvajJayA taM prati babhANa- are ! mAM tvaM mArayiSyasi ?, iti bhaNitvA pAdayo: pAtitaH, tato'nyadA sAdhvIbhya: sakAzAdapahRtya pitRvidyAdhareNa vidyA: grAhitaH, atha rohiNyA vidyayA paJcasu pUrvabhaveSu mAritaH, SaSThabhave SaNmAsAvazeSAyuSA tenAsau neSTA, iha tu saptame bhave siddhA, tallalATe vivaraM vidhAya taccharIramatigatA, lalATacchidraM ca devatayA tRtIyamakSi kRtam, tena ca svapitA sa ca kAlasandIpo mArita: vidyAdharacakravartitvaM ca prApi, tato'sau sarvAMstIrthakarAn vanditvA nATyaM copadAbhiramate smeti / ___ tathA zrAvikAM zramaNopAsikAM sulasAbhidhAnAM buddhaH sarvajJadharme bhAviteyamityavagatavAn zrAvikA vA buddhA jJAtA yena sa zrAvikAbuddhaH aMmaDo aMmaDAbhidhAna: parivrAjakavidyAdharazramaNopAsakaH, ayaM cArtha: kathAnakAdavaseyaH, taccedam- campAyA
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 664 nagaryA: ambaDo vidyAdharazrAvako mahAvIrasamIpe dharmamupazrutya rAjagRhaM prasthitaH, sa ca gacchan bhagavatA bahusattvopakArAya bhaNita:, yathA- sulasAzrAvikAyA: kuzalavArtA kathaye:, sa ca cintayAmAsa puNyavatIyaM yasyAstrilokanAtha: svakIyakuzalavArtA preSayati, kaH punastasyA guNa iti tAvat samyaktvaM parIkSe, tata: parivrAjakaveSadhAriNA gatvA tena bhaNitA'sau- AyuSmati ! dharmo bhavatyA bhaviSyatItyasmabhyaM bhaktyA bhojanaM dehi, tayA bhaNitam- yebhyo datte bhavatyasau te viditA eva, tato'sAvAkAzaviracitatAmarasAsano janaM vismApayate sma, tatastaM jano bhojanena nimantrayAmAsa, sa tu naicchat, lokastaM papraccha- kasya bhagavan ! bhojanena bhAgadheyavattAM mAsakSapaNaparyante saMvarddhayiSyati ?, sa pratibhaNati sma- sulasAyAH, tato lokastasyA varddhanakaM nyavedayat, yathA tava gehe bhikSurayaM bubhukSuH, tayA'bhyadhAyi- kiM pASaNDibhirasmAkamiti, lokastasmai nyavedayat, tenApi vyajJAyi paramasamyagdRSTireSA yA mahAtizayadarzane'pi na dRSTivyAmohamagamaditi, tato lokena sahAsau tadgahe naiSadhikI kurvan paJcanamaskAramuccArayan praviveza, sA'pyabhyutthAnAdikAM pratipattimakarot, tenApyasAvupabRMhiteti, yazcaupapAtikopAGge mahAvidehe setsyatItyabhidhIyate so'nya iti sambhAvyate, tathA AryApi AryikA'pi supArthAbhidhAnA pArthApatyIyA paarshvnaathshissyshissyaa| catvAro yAmA mahAvratAni yatra sa caturyAmastaM prajJApya setsyanti 5, eteSu ca madhyamatIrthakaratvenotpatsyante kecit kecittu kevalitvena, bhavasiddhio u bhayavaM sijjhissai kaNhatitthammI ]ti vacanAditi bhAva:, zeSaM spssttm| [sU0 693] esa NaM ajo ! seNie rAyA bhiMbhisAre kAlamAse kAlaM kiccA imIse rataNappabhAte puDhavIte sImaMtate narae caurAsItivAsasahassaTTitIyaMsi nirayaMsi neraiesu NeraiyattAe uvavajihiti, se NaM tattha Neraie bhavissati kAle kAlobhAse jAva paramakiNhe vanneNaM, se NaM tattha vedaNaM vedihitI ujjalaM jAva durahiyAsaM / se NaM tato naratAto uvvade'ttA AgamesAte ussappiNIte iheva jaMbuddIve dIve bharahe vAse veyaddagiripAyamUle puMDesu jaNavatesu sataduvAre Nagare saMmuissa
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamamadhyayanaM navasthAnakam / 665 kulakarassa bhaddAe bhAriyAe kucchisi pumattAe paccAyAhitI / tae NaM sA bhaddA bhAriyA navaNhaM mAsANaM bahupaDipuNNANaM addhaTThamANa ya rAtiMdiyANaM vItikaMtANaM sukumAlapANipAtaM ahINapaDipunnapaMceMdiyasarIraM lakkhaNavaMjaNa jAva surUvaM dAragaM payAhitI / jaM rayaNiM ca NaM se dArage payAhitI taM rayaNiM ca NaM sataduvAre Nagare sambhaMtarabAhirae bhAraggaso ya kuMbhaggaso ta paumavAse ta rayaNavAse ta vAsihiti / tae NaM tassa dAragassa ammApitaro ekkArasame divase vIikkaMte jAva bArasAhe divase ayametArUvaM goNNaM guNanipphaNNaM nAmadhijaM kAhiMti / jamhA NaM amhamiNaMsi dAragaMsi jAtaMsi samANaMsi sataduvAre nagare sabhiMtarabAhirae bhAraggaso ya kuMbhaggaso ya paumavAse ya rataNavAse ya vAse vuDhe taM hou Namamhamimassa dAragassa nAmadhijaM mahApaume mahApaume, tae NaM tassa dAragassa ammApiyaro nAmadhijaM kaahiNti-mhaapumaatii| tae NaM taM mahApaumaM dAragaM ammApitaro sAtiregaaTThavAsajAtagaM jANittA mahatA mahatA rAyAbhiseeNaM abhisiMcihiti / se NaM tattha rAyA bhavissati mahatA himavaMta-mahaMtamalayamaMdara0 rAyavannato jAva rajaM pasAsemANe vihrissti| tate NaM tassa mahApaumassa ranno annadA katAi do devA mahiDDiyA jAva mahesakkhA seNAkammaM kAhiMti, taMjahA-punnabhadde ta mANibhadde ta / tate NaM sataduvAre nagare bahave rAtIsara-talavara-mADaMbita-koDaMbita-ibbha-seTThiseNAvati-satthavAhappabhitayo annamannaM sadAvehiMti evaM vatissaMti-jamhA NaM devANuppiyA ! amhaM mahApaumassa ranno do devA mahiDDiyA jAva mahesakkhA seNAkammaM kareMti, taMjahA-punnabhadde ta mANibhadde ya, taM hou NamamhaM devANuppiyA! mahApaumassa raNNo docce vi nAmadheje devaseNe devaseNe / tate NaM tassa mahApaumassa raNNo docce vi nAmadheje bhavissai devaseNAtI devaseNAtI / tate NaM tassa devaseNassa ranno annattA katAtI setasaMkhatalavimalasannikAse caudaMte hatthirataNe samuppajihiti / tae NaM se devaseNe rAyA taM setaM saMkhatalavimalasannikAsaM caudaMtaM hatthirataNaM durUDhe samANe sataduvAraM nagaraM
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 666 majjhamajheNaM abhikkhaNaM abhikkhaNaM atijAtihi ya NijAihi ya / tate NaM satadavAre Nagare bahave rAtIsaratalavara jAva annamannaM saddAvehiMti 2, evaM vatissaMti-jamhA NaM devANuppiyA ! amhaM devaseNassa raNNo sete saMkhatalavimalasannikAse caudaMte hatthirataNe samuppanne taM hou NaM amhaM devANuppiyA ! devaseNassa ranno tacce vi nAmadheje vimalavAhaNe vimalavAhaNe, tate NaM tassa devaseNassa ranno tacce vi NAmadheje bhavissati vimalavAhaNAtI vimalavAhaNAtI / tate NaM se vimalavAhaNe rAyA tIsaM vAsAI agAravAsamajhe vasittA ammApitIhiM devattaM gatehiM gurumahattaratehiM abbhaNunnAte samANe udummi sarate saMbuddhe aNuttare mokkhamagge puNaravi logaMtitehiM jIyakappitehiM devehiM tAhiM iTThAhiM kaMtAhiM piyAhiM maNunAhiM maNAmAhiM urAlAhiM kallANAhiM sivAhiM dhannAhiM maMgallAhiM sassirIyAhiM vaggUhiM abhiNaMdijamANe ya abhitthuvvamANe ya bahiyA subhUmibhAge ujANe egaM devadUsamAdAya muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvayAhiti, tassa NaM bhagavaMtassa sAiregAI duvAlasa vAsAiM niccaM vosaTTakAe ciyattadehe je keI uvasaggA uppajati taMjahA-divvA vA mANusA vA tirikkhajoNiyA vA te uppanne sammaM sahissati khamissati titikkhissati ahiyAsissai / tae NaM te bhagavaM iriyAsamie bhAsAsamie jAva guttabaMbhayArI amame akiMcaNe chinnagaMthe niruvaleve kaMsapAtI iva mukkatoe jahA bhAvaNAe jAva suhuyayAsaNe viva teyasA jalaMte / kaMse saMkhe jIve gagaNe vAte ya sArae salile / pukkharapatte kumme vihage khagge ya bhAruMDe // 146 // kuMjara vasabhe sIhe nagarAyA ceva sAgaramakhobhe / caMde sUre kaNage vasuMdharA ceva suhuyahute // 147 // natthi NaM tassa bhagavaMtassa katthai paDibaMdhe bhavati / se ya paDibaMdhe cauvvihe pannatte, taMjahA-aMDae ti vA poyae ti vA uggahie ti vA paggahie
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamamadhyayanaM navasthAnakam / 667 ti vA, jaM NaM jaM NaM disaM icchati taM NaM taM NaM disaM apaDibaddhe sucibhUe lahubhUte aNuppagaMthe saMjameNaM appANaM bhAvemANe viharissai, tassa NaM bhagavaMtassa aNuttareNaM nANeNaM aNuttareNaM daMsaNeNaM aNuttareNaM caritteNaM evaM AlaeNaM vihAreNaM ajaveNaM] maddaveNaM] lAghaveNaM] khaMtI[e] muttI[e] guttI[e] saccasaMjama-tavaguNa-sucariya-socaviyaphalaparinivvANamaggeNaM appANaM bhAvemANassa jhANaMtariyAe vaTTamANassa aNaMte aNuttare nivvAghAe jAva kevalavaraNANadaMsaNe samuppajjihiti, tae NaM se bhagavaM arahA jiNe bhavissati, kevalI savvannU savvadarisI sadevamaNuyAsurassa logassa pariyAgaM jANai pAsai, savvaloe savvajIvANaM AgatiM gatiM ThitiM cayaNaM uvavAyaM tavaM maNo mANasiyaM bhuttaM kaDaM paDiseviyaM AvIkammaM rahokammaM, arahA arahassabhAgI taM taM kAlaM maNasavayasakAie joge vaTTamANANaM savvaloe savvajIvANaM savvabhAve jANamANe pAsamANe viharissai / tae NaM se bhagavaM teNaM aNuttareNaM kevalavaranANadaMsaNeNaM sadevamaNuyAsuralogaM abhisameccA samaNANaM niggaMthANaM paMca mahavvatAI sabhAvaNAI chacca jIvanikAe dhamma desemANe viharissati / se jahANAmate ajo ! mate samaNANaM niggaMthANaM ege AraMbhaTThANe paNNatte, evAmeva mahApaume vi arahA samaNANaM niggaMthANaM egaM AraMbhaTThANaM pnnnnvehiti| se jahANAmate ajjo mate samaNANaM niggaMthANaM duvidhe baMdhaNe pannatte, taMjahA-pejabaMdhaNe ta dosabaMdhaNe ta, evAmeva mahApaume vi arahA samaNANaM NiggaMthANaM davidhaM baMdhaNaM pannavehitI, taMjahA-pejjabaMdhaNaM ca dosabaMdhaNaM ca / se jahAnAmate ajo mae samaNANaM niggaMthANaM tao daMDA pannattA, taMjahAmaNodaMDe 3, evAmeva mahApaume vi arahA samaNANaM niggaMthANaM tato daMDe paNNavehiti, taMjahA-maNodaMDaM 3 / se jahANAmate evameteNamabhilAveNaM cattAri kasAyA pannattA, taMjahAkohakasAe 4 / paMca kAmaguNA pannattA, taMjahA-saddA 5 / chajjIvanikAtA pannattA, taMjahA-puDhavikAiyA jAva tasakAiyA, evAmeva jAva tskaaiyaa|
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 668 se jahANAmate Ajo mae samaNANaM niggaMthANaM] satta bhayaTThANA pannattA, taMjahA-evAmeva mahApaume vi arahA samaNANaM niggaMthANaM satta bhayaTThANe pannavehitI, evamaTTha mayaTThANe, Nava baMbhaceraguttIo, dasavidhe samaNadhamme evaM jAva tettIsamAsAtaNAu tti / se jadhAnAmate ajo ! mate samaNANaM nigaMthANaM naggabhAve muMDabhAve aNhANate adaMtavaNate acchattae aNuvAhaNate bhUmisejA phalagasejA kaTThasejjA kesaloe baMbhaceravAse paragharapavese laddhAvaladdhavittIo paNNattAo, evAmeva mahApaume vi arahA samaNANaM niggaMthANaM NaggabhAvaM jAva laddhAvaladdhavittI paNNavehitI / se jahANAmae ajo ! mae samaNANaM niggaMthANaM AdhAkammie ti vA uddesite ti vA mIsajjAe ti vA ajjhoyarae ti vA pUtie [ti vA] kIte [ti vA] pAmicce [ti vA] acchejje [ti vA] aNisaTe [ti vA] abhihaDe ti vA kaMtArabhatte ti vA dubbhikkhabhatte ti vA gilANabhatte ti vA vadalitAbhatte ti vA pAhuNagabhatte ti vA mUlabhoyaNe ti vA kaMdabhoyaNe ti vA phalabhoyaNe ti vA bIyabhoyaNe ti vA hariyabhoyaNe ti vA paDisiddhe, evAmeva mahApaume vi arahA samaNANaM niggaMthANaM AdhAkammitaM vA jAva haritabhoyaNaM vA paDisedhissati / __ se jahANAmate ajo ! mae samaNANaM paMcamahavvatite sapaDikkamaNe acelate dhamme paNNatte, evAmeva mahApaume vi arahA samaNANaM NiggaMthANaM paMcamahavvatitaM jAva acelagaM dhammaM paNNavehitI / se jadhANAmate ajjo ! mae samANANaM NiggaMthANaM| paMcANuvvatite sattasikkhAvatite duvAlasavidhe sAvagadhamme paNNatte, evAmeva mahApaume vi arahA paMcANuvvatitaM jAva sAvagadhammaM paNNavessati / se jadhAnAmae aja ! mae samaNANaM nigaMthANaM sejAtarapiMDe ti vA rAyapiMDe ti vA paDisiddhe, evAmeva mahApaume vi arahA samaNANaM niggaMthANaM
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamamadhyayanaM navasthAnakam / sejjAtarapiMDe ti vA rAyapiMDe ti vA paDisedhissati / se jadhANAmate ajjo ! mama Nava gaNA egArasa gaNadharA, evAmeva mahApaumassa vi arahato Nava gaNA egArasa gaNadharA bhavissaMti / 669 se jahANAmate ajjo ! ahaM tIsaM vAsAiM agAravAsamajjhe vasittA muMDe bhavittA jAva pavvatite duvAlasa saMvaccharAI terasa pakkhA chaumatthapariyAgaM pAuNittA terasahiM pakkhehiM UNagAI tIsaM vAsAiM kevalipariyAgaM pAuNittA bAyAlIsaM vAsAiM sAmaNNapariyAgaM pAuNittA bAvattari vAsAiM savvAuyaM pAlaittA sijjhissaM jAva dukkhANamaMtaM karessaM, evAmeva mahApaume vi arahA tIsaM vAsAI agAra jAva pavvahitI, duvAlasa saMvaccharAI jAva bAvattariM vAsAiM savvAuyaM pAlaittA sijjhihitI jAva savvadukkhANamaMtaM kAhitI jassIlasamAyAro, arahA titthaMkaro mahAvIro / tassIlasamAyAro, hoti u arahA mahApaumo // 148 // [TI0] anantarasUtroktasya zreNikasya tIrthakaratvAbhidhAnAyAha - esa NamityAdi jassIlasamAyAro ityAdigAthAparyantaM sUtram, sugamaM caitat, navaram eSaH anantarokta AryA iti zramaNAmantraNam, bhiMbhi tti DhakkA, sA sAro yasya sa tathA, kila te kumAratve pradIpanake jayaDhakkA gehAnniSkAzitA tataH pitrA bhiMbhisAra ukta iti, sImantake narakendrake prathamaprastaTavarttini caturazItivarSasahasrasthitiSu nArakeSu madhye nArakatvenotpatsyate kAlaH svarUpeNa, kAlAvabhAsaH kAla evAvabhAsate pazyatAm, yAvatkaraNAt gaMbhIralomaharise, gambhIro mahAn lomaharSo bhayavikAro yasya sa tathA, bhImo vikarAlaH, uttAsaNao udvegajanakaH, paramakiNhe vanneNaM ti pratItam, saca tatra narake vedanAM vedayiSyati, ujjvalAM vipakSasya lezenApyakalaGkitAM yAvatkaraNAt trINi manovAkkAyabalAni uparimadhyamAdhastanakAyavibhAgAn vA tulayati jayatIti tritulA, tAm, kvacidvipulAmiti pAThaH, tatra vipulA zarIravyApinI, tAm, tathA pragADhAM prakarSavatIm, kaTukAM kaTukarasotpAditAM karkazAM karkazasparzasampAditAm, caNDAM vegavatIM jhaTityeva mUrcchatpAdikAm, vedanA hi dvividhA - sukhA duHkhA ceti,
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 670 sukhAvyavacchedArthaM duHkhAmityAha, durgA parvatAdidurgamiva kathamapi laGghayitumazakyAm, divyAM deva-nirmitAm, kiM bahunA ? duradhisahAM soDhumazakyAmiti / ihaiva jambUdvIpe, nAsaGkhyeyatame, pumattAe tti puMstayA paccAyAhii tti pratyAjaniSyate, bahupaDipunnANaM ti atiparipUrNAnAmarddhamaSTamaM yeSu tAnya STamAni teSu rAtrindiveSu ahorAtreSu vyatikrAnteSu, iha SaSThI saptamyarthe, sukumArau komalau pANI ca pAdau ca yasya sa sukumArapANipAdaH, tam, pratipUrNAni svakIyasvakIyapramANata: paJca indriyANi karaNAni yasmiMstattathA, ahInamaGgopAGgapramANata: pratipUrNapaJcendriyaM yasya so'hInapratipUrNapaJcendriyazarIraH, tam, tathA lakSaNaM puruSalakSaNaM zAstrAbhihitam asthiSvarthAH sukhaM mAMse [ ] ityAdi, mAnonmAnAdikaM vA, vyaJjanaM maSa-tilakAdi, guNA: saubhAgyAdayaH, [athavA lakSaNa-vyaJjanayorye guNA]stairupeto lakSaNavyaJjanaguNopetaH, uvaveo tti tu prAkRtatvAdvarNAgamata:, lakSaNavyaJjanaguNopapetaH, tam / mANummANapamANe tti, jaladoNa 1 maddhabhAraM 2 samuhAiM samussio va jo nava u 3 / mANummANapamANaM tivihaM khalu lakkhaNaM eyaM // [ ] ti / tatazca mAnonmAnapramANaiH pratipUrNAni suSTha jAtAni sarvANyaGgAni zira:prabhRtIni yasmiMstat tathAvidhaM sundaramaGgaM zarIraM yasya sa tathA, taM mAnonmAnapramANapratipUrNasujAtasarvAGgasundarAGgam, tathA zazivat saumyAkAraM kAntaM kamanIyaM priyaM premAvahaM darzanaM yasya sa zazisaumyAkArakAntapriyadarzanaH, tam, ata eva surUpamiti dArakaM prajaniSyati bhadreti sambandhaH / jaM rayaNiM ca tti yasyAM ca rajanyAM taM rayaNiM ca tti tasyAM rajanyAM punariti, arddharAtra eva ca tIrthakarotpattiriti rajanIgrahaNam / se dArae payAhii tti sa dArakaH prajaniSyate utpatsyata iti, sabhiMtarabAhirae tti sahAbhyantareNa bAhyakena ca nagarabhAgena yannagaraM tatra, sarvatra nagara ityarthaH, viMzatyA palazatairbhAro bhavati athavA puruSotkSepaNIyo bhAro bhAraka iti yaH prasiddhaH, agraM parimANam, tato bhAra evAgraM bhArAgram, tena bhArAgreNa bhArAgrazo bhAraparimANata:, evaM kumbhAgrazaH, navaraM kumbha ADhakaSaSTyAdipramANaH, padmavarSazca
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamamadhyayanaM navasthAnakam / 671 ratnavarSazca varSiSyati bhaviSyatItyarthaH, jAva tti karaNAt nivvatte asuijAyakammakaraNe saMpatte tti dRzyam, tatra nirvRtte nirvartita ityarthaH, pAThAntarata: nivatte vA nivRtte uparate azucInAm amedhyAnAM jAtakarmaNAM prasavavyApArANAM karaNe vidhAne, samprApte Agate bArasAhadivase tti dvAdazAnAM pUraNo dvAdaza: sa evAkhyA yasya sa dvAdazAkhya: sa cAsau divasazceti vigraha:, ayaM ti idaM vakSyamANatayA pratyakSAsannam eyArUvaM ti etadeva rUpaM svabhAvo yasya na mAtrayApi prakArAntarApannamityarthaH, kiM tat ? nAmadheyaM prazastaM nAma, kiMvidham ? gauNaM na pAribhASikam, gauNamityamukhyamapi syAdityAhaguNanipphannati guNAnAzritya padmavarSAdIn niSpannaM guNaniSpannamityakSaraghaTanA, mahApaume mahApaume tti tatpitro: paryAlocanAbhilApAnukaraNam / tae NaM ti paryAlocanAnantaraM mahApauma iti mahApadma ityevaMrUpam / / sAiregaTThavAsajAyagaM ti sAtirekANi sAdhikAnyaSTau varSANi jAtAni yasya sa tathA, tam / rAyavannao tti rAjavarNako vaktavya:, sa cAyam- mahayA himavaMtamahaMtamalaya-maMdara-mahiMdasAre ityAdi sarva auppaatikaadigrnthaadvseyH| do devA mahiDDiyA ityatra yAvatkaraNAt mahajjuiyA mahANubhAgA mahAyasA mahAbaleti dRzyam, seNAkammaM ti senAyAH sainyasya karma vyApAra: zatrusAdhanalakSaNa: senAviSayaM vA karma itikartavyatAlakSaNaM senAkarma, pUrNabhadrazca dakSiNayakSanikAyendraH mANibhadrazca uttarayakSanikAyendraH / bahave rAIsaretyAdi, rAjA mahAmANDalikaH, Izvaro yuvarAjo mANDaliko'mAtyo vA, anye tu vyAcakSate- aNimAdyaSTavidhaizvaryayukta Izvara iti, talavaraH parituSTanarapatipradattapaTTabandhabhUSitaH, mADambikaH chinnamaDambAdhipa:, kauTumbikaH katipayakuTumbaprabhuH, ibhya: arthavAn, sa ca kila yadIyapuJjIkRtadravyarAzyantarito hastyapi nopalabhyata ityetAvatA'rtheneti bhAvaH, zreSThI zrIdevatAdhyAsitasauvarNapaTTabhUSitottamAGgaH purajyeSTho vaNik, senApati: nRpatinirUpito hastyazva-ratha-padAtisamudAyalakSaNAyA: senAyA: prabhurityarthaH, sArthavAhakaH sArthanAyakaH, eteSAM dvandvaH, tatazca rAjAdaya: prabhRti: AdiryeSAM te tathA / devaseNe tti devAveva senA yasya devAdhiSThitA vA senA yasya sa devasena iti, devaseNAtIti devasena ityevNruupm|
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 672 setetyAdi, zreyAn atiprazasyaH zveto vA kIdRgityAha- zaGkhatalena kamburUpeNa vimalena paGkAdirahitena sannikAzaH saGkAzaH sadRzo yaH sa zaGkhatalavimalasannikAza:, durUDhe tti ArUDhaH samANe tti san atiyAsyati pravekSyati niryAsyati nirgamiSyatIti, kvacidvarttamAnanirdezo dRzyate sa ca tatkAlApekSa iti, evaM sarvatra / gurumayaharaehiM ti gurvoH mAtApitrormahattarAH pUjyAH / puNaravitti mahattarA - bhyanujJAnAnantaraM lokAnte lokAgralakSaNe siddhasthAne bhavA laukAntikAH, bhAvini bhUtavadupacAranyAyena caivaM vyapadezaH, anyathA te kRSNarAjImadhyavAsinaH, lokAntabhAvitvaM ca teSAmanantarabhava eva siddhigamanAditi / jItakalpa: Acaritakalpo jinapratibodhanalakSaNo vidyate yeSAM te jItakalpikAH, Acaritameva teSAmidam, na tu taistIrthakaraH pratibodhyate, svayaMbuddhatvAdbhagavata iti / tAhiM ti tAbhirvivakSitAbhiH vaggUhiM ti vAgbhiryakAbhirAnanda utpadyata iti bhAva:, iSTAbhiH iSyante sma yA:, kAntAbhiH kamanIyAbhiH, priyAbhi: premotpAdikAbhi:, virUpA api kAraNavazAt priyA bhavantItyata ucyate - manojJAbhi: zubhasvarUpAbhi:, manojJA api zabdato'rthato na hRdayaGgamA bhavantItyAha- maNAmAhiM ti manaH amanti gacchanti yAstAH tathA, tAbhiH, udAreNa udAttena svareNa prayuktatvAdarthena vA yuktatvAdudArAbhiH, kalyam Arogyam aNanti zabdayantIti kalyANAH, tAbhiH, zivasya upadravAbhAvasya sUcakatvAcchivAbhi:, dhanaM labhante dhane vA sAdhvyo dhanyAH, tAbhiH, maGgale duritakSaye sAdhvyo maGgalyAH, tAbhiH, saha zriyA vacanArthazobhayA yAstAH sazrIkAH, tAbhi:, vAgbhiriti sambandhitam, abhinandyamAnaH samullAsyamAnaH, bahiya tti nagarAd bahistAditi / ito vAcanAntaramanusRtya likhyate - sAiregAI ti arddhasaptamairmAsairdvAdaza varSANi yAvat vyutsRSTe kAye parikarmmavarjanataH, tyakte dehe parISahAdisahanataH, tathA sakSya utpatsyamAneSUpasargeSu bhayAbhAvataH, kSamiSyatyutpanneSu krodhAbhAvataH, titikSiSyati dainyAbhAvataH, adhyAsiSyate avicalatayeti, jAva gutte tti karaNAdidaM dRzyamesaNAsamie, AyANabhaMDamattanikkhevaNAsamie ityAdi, tathA amame avidyamAna
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamamadhyayanaM navasthAnakam / 673 'mame'tyabhilApo niranuSaGgatvAt, akiMcaNe nAsti kiJcanaM dravyaM yasya sa tathA, chinnagaMthe chinno grantho dhana-dhAnyAdistatpratibandho vA yena sa tathA, niruvaleve dravyato nirmaladehatvAt bhAvato bandhahetvabhAvAnnirgata upalepo yasmAditi nirupalepaH, etadevopamAnairabhidhIyate- kaMsapAtIva mukkatoye [kAMsyapAtrIva kAMsyabhAjanavizeSa iva muktaM tyaktaM na lagnamityarthaH, toyamiva bandhahetutvAttoyaM sneho yena sa muktatoya:,] yathA bhAvanAyAmAcArAGgadvitIyazrutaskandhapaJcadazAdhyayane tathA ayaM varNako vAcya iti bhAva:, kiya raM yAvadityAha- jAva suhuyetyaadi| ___atidiSTapadAnAM saGgrahaM gAthAbhyAmAha- kaMse gAhA, kuMjara gAhA, kaMse tti kaMsapAIva mukkatoye, saMkhe tti saMkhe iva niraGgaNe ityAdi vistaro vRttau| natthItyAdi, nAsti tasya bhagavato mahApadmasyAyaM pakSaH, yaduta kutrApi pratibandhaH sneho bhaviSyatIti, aMDae i va tti aNDajo haMsAdiH mamAyamityullekhena vA pratibandho bhavati, athavA aNDakaM mayUryAdInAmidaM ramaNakaM mayUrAdeH kAraNamiti pratibandha: syAditi, athavA'NDajaM paTTasUtrajamiti vA, potajo hastyAdirayamiti vA pratibandhaH syAt, athavA potako bAlaka iti vA, athavA potakaM vastramiti vA pratibandha: syAt, AhAre'pi ca vizuddha sarAgasaMyamavata: pratibandha: syAditi darzayati- uggahie i va tti avagRhItaM pariveSaNArthamutpATitaM pragRhItaM bhojanArthamutpATitamiti / janaM ti yAM yAM dizaM Namiti vAkyAlaGkAre nuzabdo vA ayaM tadartha eva, icchati tadA vihartumiti zeSa:, tAM tAM dizaM sa vihariSyatIti sambandhaH, saptamyarthA veyaM dvitIyA tasyAM tasyAmityarthaH, zucibhUto bhAvazuddhito laghubhUto'nupadhitvena gauravatyAgena vA aNuppaggaMthe tti anurUpatayA aucityena viratena tvapuNyodayAdaNurapi vA sUkSmo'pyalpo'pi pragato grantho dhanAdiryasya yasmAdvA'sAvanupragrantha: apertRttyantarbhUtatvAdaNupragrantho vA, athavA aNuppa tti anargya: anarpaNIyaH aDhaukanIyaH pareSAmAdhyAtmikatvAt granthavat dravyavat grantho jJAnAdiryasya so'narNyagrantha iti / bhAvemANe tti vAsayannityarthaH / aNuttareNaM ti nAstyuttaraM pradhAnamasmAdityanuttaraM tena, evamiti anuttareNeti vizeSaNamuttaratrApi sambandhanIyamityarthaH, Alayena vasatyA vihAreNaikarAtrAdinA,
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 674 ArjavAdaya: krameNa mAyA-mAna-gaurava-krodha-lobhanigrahAH, guptirmana:prabhRtInAm, tathA satyaM ca dvitIyaM mahAvrataM saMyamazca prathamaM tapoguNAzca anazanAdaya: sucaritaM suSThavAsevitaM soyaviyaM ti prAkRtatvAcchaucaM ca tRtIyaM mahAvratam, athavA viya tti vicca vijJAnamiti dvandvastatazcaitAnyevaita eva vA phala tti phalapradhAna: parinirvANamArgo nirvRtinagarIpatha: satyAdiparinirvANamArgastena / dhyAnayo: zukladhyAnadvitIyatRtIyabhedalakSaNayorantaraM madhyaM dhyAnAntaraM tadeva dhyAnAntarikA, tasyAM vartamAnasya, zuklasya dvitIyAdredAduttIrNasya tRtIyamaprAptasyetyarthaH, anantamanantaviSayatvAt, anuttaraM sarvottamatvAt, nirvyAghAtaM dharaNIdharAdibhirapratihatatvAt, nirAvaraNaM sarvAvaraNApagamAt, kRtsnaM sarvArthaviSayatvAt, pratipUrNa svarUpata: paurNamAsIcandravat, kevalamasahAyamata eva varaM jJAnadarzanaM pratItaM kevalavarajJAnadarzanamiti / araha tti arhan aSTavidhamahAprAtihAryarUpapUjAyogAt, jino rAgAdijetRtvAt, kevalI paripUrNajJAnAditrayayogAt, sarvajJaH sarvavizeSArthabodhAt, sarvadarzI sakalasAmAnyArthAvabodhAt, tatazca saha devaizca vaimAnika-jyotiSkalakSaNairmatyaizca manujairasuraizca bhavanapati-vyantaralakSaNairyaH sa sadevamAsurastasya, lokaH paJcAstikAyAtmakastasya, pariyAgaM ti jAtAvekavacanamiti paryAyAn vicitrapariNAmAn jANai pAsai tti jJAsyati drakSyati cetyarthaH, etacca devAdigrahaNaM pradhAnApekSamanyathA sarvajIvAnAM sarvaparyAyAn jJAsyati, ata evAha- savvaloe ityAdi / cayaNaM ti vaimAnikajyotiSkamaraNam, upapAtaM nAraka-devAnAM janma, tarka vitarkaM vimarzam, mana: cittam, manasi bhavaM mAnasikaM cintitaM vastu, bhuktamodanAdi, kRtaM ghaTAdi, pratiSevitam AsevitaM prANivadhAdi, AviSkarma prakaTakriyAm, rahaHkarma vijanavyApAram, jJAsyatItyanuvartate, tathA arahA na vidyate raho vijanaM yasya sarvajJatvAdasAvarahA:, ata eva rahasyasya pracchannasyAbhAvo'rahasyam, tad bhajata ityarahasyabhAgI taM taM kAlam Azrityeti zeSaH, saptamI veyamatastasmiMstasmin kAla ityarthaH, maNasavayasakAie tti mAnasazca vAcasazca kAyikazca mAnasa-vAcasa-kAyikaM tatra yoge vyApAre, hasvatvaM ca prAkRtatvAditi, vartamAnAnAm, vyavasthitAnAM sarvabhAvAn sarvapariNAmAn jAnan pazyan vihariSyati, abhisamecca tti abhisametya avagamya, sabhAvaNAI ti saha
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamamadhyayanaM navasthAnakam / 675 bhAvanAbhiH prativrataM paJcabhirIryAsamityAdibhiryAni tAni sabhAvanAni, tAsAM ca svarUpamAvazyakAnmantavyam, SaDjIvanikAyAn rakSaNIyatayA, dhammaM ti evaMrUpaM cAritrAtmakaM sugatau jIvasya dhAraNAd dharmaM zrutadharmaM ca dezayan prarUpayanniti / atha mahApadmasyAtmanazca sarvajJatvAt sarvajJayozca matAbhedAd bhede caikasyAyathAvastudarzanenAsarvajJatAprasaGgAdityubhayorbhagavAn samAM vastuprarUpaNAM darzayannAha-se jahetyAdi, se ityathArtho athazabdazca vAkyopanyAsArthaH, yathetyupamArthaH, nAmae tti vAkyAlaGkAre, ajjo tti he AryA: ! ziSyAmantraNam, ege AraMbhaTThANe tti Arambha eva sthAnaM vastu ArambhasthAnamekameva tat pramattayogalakSaNatvAt tasya, yadAha- savvo pamattajogo samaNassa u hoi AraMbho [ ] iti, ita: zeSamAvazyake prAya: prasiddhamiti na likhitam / tathA phalakaM pratalamAyatam, kASThaM sthUlamAyatameva, labdhAni ca sanmAnAdinA'palabdhAni ca nyakkArapUrvakatayA yAni bhaktAdIni tairvRttayo nirvAhA labdhApalabdhavRttayaH, AhAkammie i va tti AdhAya Azritya sAdhUna karma sacetanasyAcetanIkaraNalakSaNA acetanasya vA pAkalakSaNA kriyA yatra bhaktAdau tadAdhAkarma, tadevAdhAkarmikam, uktaM ca saccittaM jamacittaM sAhUNa'TThAe kIrae jaM ca / acittameva paccaI AhAkammaM tayaM bhaNiyaM // [paJcA0 13 / 7] ti // iha cakAra: sarvatrAgamikaH itizabdo vA'yamupapradarzanArthaparaH, vA vikalpArthaH, uddesiyaM ti arthina: pASaNDina: zramaNAnirgranthAn voddizya durbhikSAtyayAdau yadbhaktaM vitIryate tadauddezikamiti, [uddeze bhavamauddezikamiti zabdArtha:,] yadvA tathaiva yadudvaritaM sad dadhyAdibhirvimizraya dIyate tApayitvA vA tadapi tathaiveti, ihAbhihitam uddisiya sAhumAI omaccaya bhikkhaviyaraNaM jaM ca / uvvariyaM mIseuM taviuM uddesiyaM taM tu // [paJcA0 13 // 8] iti / mIsajAe va tti gRhi-saMyatArthamupaskRtatayA mizraM jAtam utpannaM mizrajAtam / ajjhoyarae tti svArthamUlAdrahaNe sAdhvAdyarthaM knnprkssepnnmdhyvpuurkH| pUie tti zuddhamapi karmAdyavayavairapavitrIkRtaM pUtikam / kIe tti dravyeNa bhAvena vA krItaM svIkRtaM
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 676 yattat krItamiti / pAmiccaM apamityakaM sAdhvarthamuddhAragRhItam / AcchedyaM balAd bhRtyAdisatkamAcchidya yat svAmI sAdhave dadAti / anisRSTaM sAdhAraNaM bahUnAmekAdinA ananujJAtaM dIyamAnam, Aha ca- aNisaTuM sAmannaM goTThiyamAINa dayau egassa / [paJcA0 13 / 15] iti / abhyAhRtaM svagrAmAdibhya AhRtya yaddadAti / kAntArabhaktAdaya AdhAkAdibhedA eva, tatra kAntAram aTavI, tatra bhaktaM bhojanaM yat sAdhvAdyarthaM tattathA, evaM zeSANyapi, navaraM glAno rogopazAntaye yaddadAti glAnebhyo vA yad dIyate / tathA vaIlikA meghADambaram, tatra hi vRSTyA bhikSAbhramaNAkSamo bhikSukaloko bhavatIti gRhI tadarthaM vizeSato bhaktaM dAnAya nirUpayatIti / prAghuNakA: AgantukA: bhikSukA eva, tadarthaM yadbhaktaM tttthaa| tathA mUlaM punarnavAdInAm, tasya bhojanaM tadeva vA bhojanam, bhujyata iti bhojanamiti kRtvA, kandaH sUraNAdiH, phalaM trapuSyAdi, bIjaM dADimAdInAm, haritaM madhuratRNAdivizeSa:, jIvavadhanimittatvAccaiSAM pratiSedha iti| paMcamahavvaie ityAdi, prathama-pazcimatIrthakarANAM hi paJca mahAvratAni zeSANAM mahAvidehajAnAM ca catvArIti paJcamahAvratikaH, evaM saha pratikramaNena ubhayasandhyamAvazyakena ya: sa tathA, anyeSAM tu kAraNajAta eva pratikramaNamiti / tathA avidyamAnAni jinakalpikavizeSApekSayA asattvAdeva, sthavirakalpikApekSayA tu jIrNa-malina-khaNDita-zvetA-'lpatvAdinA, celAni vastrANi yasmin sa tathA, dharma: cAritram, na ca sati cele acelatA na loke pratItA, yata uktam jaha jalamavagAhaMto bahucelo vi siraveDhiyakaDillo / bhannai naro acelo taha muNao saMtacelA vi // [vizeSAva0 2600], ata:na ca vastraM saMsakti-rAgAdinimittatayA cAritravighAtAya, adhyAtmazuddheH, zarIrA''hArAdivaditi / jinodAharaNAdacelakatvameva zreya iti na vaktavyametat, yato'bhyadhAyina parovaesavasayA na ya chaumatthA parovaesa pi / diti na ya sIsavaggaM dikkhaMti jiNA jahA savve // taha sesehi ya savvaM kajaM jai tehiM savvasAhammaM / evaM ca kao titthaM ? na cedacela tti ko gAho ? // [vizeSAva0 2588-89] /
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamamadhyayanaM navasthAnakam / 677 __ api ca, ucitacelasadbhAve cAritradharmo bhavatyeva tadupakAritvAccharIrA''hArAdivaditi / atha kathaM celasya cAritropakAriteti cet, ucyate, zItAditrANato jIvasaMsaktinimittatRNaparihArAdihetutvAt, uktaM cataNagahaNAnalasevAnivAraNA dhammasukkajhANaTThA / diLaM kappaggahaNaM gilANamaraNaTThayA ceva // [oghani0 706, paJcava0 813] iti / tathA sejjAyare tti zerate yasyAM sAdhavaH sA zayyA, tayA tarati bhavasAgaramiti zayyAtaro vasatidAtA, tasya piNDo bhaktAdiH zayyAtarapiNDaH, sa ca azanAdi 4 rvastrAdiH 4 sUcyAdi 4 zceti, tadgrahaNe doSAstvamItitthaMkarapaDikuTTho annAyaM uggamo vi ya na sujjhe / avimuttI alAghavatA dullahasejA viuccheo|| [pnycaa017|18, bRhatkalpa03540] iti| rAjJaH cakravarttivAsudevAdeH piNDo rAjapiNDaH / idAnImubhayorapi jinayo: samAnatAnigamanArthamAha- jassIla gAhA, yau zIlasamAcArau svabhAvA-'nuSThAne yasya sa yacchIlasamAcAraH, tAveva zIla-samAcArau yasya sa tatheti / [sU0 694] Nava nakkhattA pacchaMbhAgA pannattA, taMjahAabhitI samaNo dhaNiTThA, revati assoti migasiraM pUso / hattho cittA ya tadhA, pacchaMbhAgA Nava havaMti // 149 // [TI0] mahApadmajino hi mahAvIravaduttaraphAlgunInakSatrajanmAdivyatikara iti nakSatrasambandhAnnakSatrasUtraM kaNThyaM ca, navaraM pacchaMbhAga tti pazcAdbhAgazcandreNa bhogo yeSAM tAni pazcAdbhAgAni candro'tikramya yAni bhuGkte, pRSThaM dattvetyarthaH, abhiI gAhA, assoi tti azvinI, matAntaraM punarevam assiNi bharaNI samaNo aNurAha dhaNiTTha revaI pUso / miyasira hattho cittA pacchimajogA muNeyavvA // [ ] iti / [sU0 695] ANata-pANata-AraNa-'ccutesu kappesu vimANA Nava joyaNasatAI uTuMuccatteNaM pannattA / / [TI0] nakSatravimAnavyatikara ukta iti vimAnavizeSavyatikarasUtraM vyaktam /
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 678 [sU0 696] vimalavAhaNe NaM kulakare Nava dhaNusatAI uDDeuccatteNaM hotthaa| [sU0 697] usabheNaM araho kosaliteNaM imIse osappiNIe NavahiM sAgarovamakoDAkoDIhiM vitikkaMtAhiM titthe pavattite / [sU0 698] ghaNadaMta-laTThadaMta-gUDhadaMta-suddhadaMtadIvA NaM dIvA Nava Nava joyaNasatAI AyAmavikkhaMbheNaM paNNattA / [TI0] anantaraM vimAnAnAmuccatvamuktamiti kulakaravizeSasyoccatvasUtraM kulakarasambandhAd RSabhakulakarasUtram RSabho manuSya ityantaradvIpajamanuSyakSetra-vizeSapramANasUtraM ca, sugamAni caitAni, navaraM ghanadantAdaya: saptamA antaradvIpA: / [sU0 699] sukkassa NaM mahAgahassa Nava vIhIo pannattAo, taMjahAhayavIhI, gatavIhI, NAgavIhI, vasabhavIhI, govIhI, jaraggavavIhI, ayavIhI, mitavIhI, vesANaravIhI / [TI0] nava yojanazatAnItyuktamiti samadharaNItalAdupariSTAnnavayojanazatAbhyantaracAriNo grahavizeSasya vyatikaramAha- sukkassetyAdi, zukrasya mahAgrahasya nava vIthaya: kSetrabhAgA: prAyastribhistribhirnakSatrairbhavanti, tatra hayasaMjJA vIthI hayavIthItyevaM sarvatra, saMjJA ca vyavahAravizeSArtham, yA ceha hayavIthI sA'nyatra nAgavIthIti rUDhA, nAgavIthI cairAvaNapadamiti, etAsAM ca lakSaNaM bhadrabAhaprasiddhAbhirAryAbhi: krameNa likhyate bharaNI svAtyAgneyaM 3 nAgAkhyA 1 vIthiruttare mArge / rohiNyAdi 3 ribhAkhyA 2 cAdityAdiH 3 suragajAkhyA 3 // 1 // [ ] AgneyaM kRttikA, AdityaM punarvasuriti / vRSabhAkhyA 4 paitrAdiH 3 zravaNAdi 3 madhyame jaradvAkhyA 5 / proSThapadAdi 4 catuSke govIthi 6 stAsu madhyaphalam // 2 // [ ], paitraM maghA, madhyame iti mArge, proSThapadA pUrvabhadrapadA / ajavIthI 7 hastAdi 4 maMgavIthI 8 caindradevatAdi syAt / dakSiNamArge vaizvAnaryASADhadvayaM brAhyam // 3 // [ ], indradevatA jyeSThA, brAhmamabhijiditi /
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamamadhyayanaM navasthAnakam / 679 etAsu bhRgurvicarati nAgagajairAvatISu vIthiSu cet / bahu varSet parjanya: sulabhauSadhayo'rthavRddhizca // 4 // pazusaMjJAsu ca 3 madhyamasasyaphalAdiryadA cared bhRgujaH / ajamRgavaizvAnaravIthiSvarghabhayAdito lokaH // 5 // [ ] iti / [sU0 700] navavidhe nokasAyaveyaNijje kamme pannatte, taMjahA-itthivede, purisavede, NapuMsagavede, hAse, ratI, araI, bhaye, soge, duguMchA / [TI0] vIthivizeSacAreNa ca zukrAdayo grahA manujAdInAmanugrahopaghAtakAriNo bhavanti dravyAdisAmagryA karmaNAmudayAdisadbhAvAditi sambandhAt prastutAdhyayanAvatAri karmasvarUpamAha- navavihetyAdi, iha nozabda: sAhacaryArthaH, kaSAyaiH krodhAdibhiH sahacarA nokaSAyAH, kevalAnAM naiSAM prAdhAnyaM kintu yairanantAnubandhyAdibhiH sahodayaM yAnti tadvipAkasadRzameva vipAkamAdarzayantIti budhagrahavadanyasaMsargamanuvarttante, evaM ca nokaSAyatayA vedyate yat karma tannokaSAyavedanIyamiti / tatra yadudayena striyA: puMsyabhilASa: pittodayena madhurAbhilASavat sa phuphukAgnisamAna: strIvedaH, yadudayena puMsa: striyAmabhilASa: zleSmodayAdamlAbhilASavat sa dAvAgnijvAlAsamAna puMvedaH, yadudaye napuMsakasya strIpuMsayorubhayorabhilASa: pitta-zleSmaNorudaye majitAbhilASavat sa mahAnagaradAhAgnisamAno napuMsakaveda iti / yadudayena sanimittamanimittaM vA hasati tat karma hAsyam, yadudayena sacittAcitteSu bAhyadravyeSu jIvasya ratirutpadyate tad ratikarma, yadudayena teSvevAratirutpadyate tadaratikarma, yadudayena bhayavarjitasyApi jIvasyehalokAdisaptaprakAraM bhayamutpadyate tad bhayakarma, yadudayena zokarahitasyApi jIvasyAkrandanAdiH zoko jAyate tacchokakarmeti, yadudayena ca viSThAdibIbhatsapadArthebhyo jugupsate tajugupsAkarmeti / [sU0 701] cauriMdiyANaM Nava jAikulakoDIjoNipamuhasayasahassA pnnnnttaa| bhuyagaparisappathalacarapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM nava jAikulakoDIjoNipamuhasayasahassA paNNattA / [sU0 702] jIvA NaM NavaTThANanivvattite poggale pAvakammattAte ciNiMsu vA 3, [taMjahA-] puDhavikAiyanivvattite jAva paMceMdiyanivvattite / evaM
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 680 ciNa uvaciNa jAva NijjarA ceva / [sU0 703] NavapaesitA khaMdhA aNaMtA paNNattA jAva NavaguNalukkhA poggalA aNaMtA paNNattA / [ TI0 ] anantaraM karmmoktam, tadvazavarttinazca nAnAkulakoTIbhAjo bhavantIti kulakoTisUtre, tadgatAzca karmma cinvantIti cayAdisUtraSaTkam, karmmapudgalaprastAvAt pudgalasUtrANi ca, sugamAni caitAni, navaraM nava jAItyAdi, caturindriyANAM jAtau yAni kulakoTInAM yonipramukhANAM yonidvArANAM zatasahasrANi tAni tathA bhujairgacchantIti bhujagAH godhAdaya iti / iti zrImattapAgacchAdhirAjabhaTTArakapurandarasUrIzvara zrIvijayasenasUrirAjye zrImattapAgacchazrRMgArahArasUrIzvara zrIvijayadevasUriyauvarAjye paNDitazrIkuzalavardhanagaNiziSyanagarSigaNinA svavAcanaparopakArakRte kRtoddhArarUpayAM zrIsakalavAcakaziromaNimahopAdhyAyazrIvimalaharSagaNibhiH saMzodhitAyAM sukhAvabodhAyAM zrIsthAnAGgadIpikAyAM navasthAnakAkhyaM navamamamadhyayanaM smaaptm|
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha dazamamadhyayanaM dazasthAnakam / [sU0 704] dasavidhA logaTTitI pannattA, taMjahA-jaNNaM jIvA uddAittA uddAittA tattheva tattheva bhujo bhujo paccAyaMti, evaM pegA logaTThitI paNNattA 1 / jaNNaM jIvANaM satA samite pAve kamme kajati, evaM pegA logaTTitI paNNattA 21 jaNaM jIvANaM satA samitaM mohaNijje pAve kamme kajjati. evaM pegA logaTThitI paNNattA 3 / Na etaM bhUtaM vA bhavvaM vA bhavissati vA jaM jIvA ajIvA bhavissaMti ajIvA vA jIvA bhavissaMti, evaM pegA logaTTitI paNNattA 4 / Na etaM bhUtaM vA bhavvaM vA bhavissati vA jaM tasA pANA vocchijissaMti thAvarA pANA bhavissaMti, thAvarA vA pANA vocchijissaMti tasA pANA bhavissaMti, evaM pegA logaTThitI paNNattA 5 / Na etaM bhUtaM vA bhavvaM vA bhavissati vA jaM loge aloge bhavissati aloge vA loge bhavissati, evaM pegA logaTTitI paNNattA 6 / Na etaM bhUtaM vA bhavvaM vA bhavissati vA jaM loe aloe pavissati aloe vA loe pavissati, evaM pegA logaTTitI [paNNattA] 7 / jAva tAva loge tAva tAva jIvA, jAva tAva jIvA tAva tAva loe, evaM pegA logaTTitI [paNNattA] 8 / jAva tAva jIvANa ta poggalANa ta gatiparitAte tAva tAva loe, jAva tAva loge tAva tAva jIvANa ya poggalANa ta gatiparitAte, evaM pegA logaTTitI [paNNattA] 9 / savvesu vi NaM logaMtesu abaddhapAsapuTThA poggalA lukkhattAte kajaMti, jeNaM jIvA ta poggalA ta no saMcAyati bahitA logaMtA gamaNatAte, evaM pegA logaTThitI paNNattA 10 / [TI0] atha saGkhyAvizeSasambaddhameva dazasthAnakAdhyayanamArabhyate, asya ca pUrveNa sahAyamabhisambandha:- anantarAdhyayane jIvAjIvA navatvena prarUpitA iha tu ta eva dazatvena nirUpyanta ityevaMsambandhasya caturanuyogadvArasyAsyedamAdisUtram- dasavihA logetyAdi, asya ca pUrvasUtreNa sahAyamabhisambandhaH- pUrvaM navaguNarUkSA: pudgalA anantA ityuktaM te cAsaGkhyeyapradeze loke saMmAntIti lokasthitirataH saivehocyate
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 682 ityevaMsambandhasyAsya vyAkhyA, ihApi saMhitAdicarcaH prathamAdhyayanavat, kevalaM lokasya paJcAstikAyAtmakasya sthitiH svabhAva: lokasthitiH, yadityuddeze, Namiti vAkyAlaGkAre, uddAitta tti apadrAya mRtvetyarthaH, tattheva tti lokadeze gatau yonau kule vA sAntaraM nirantaraM vaucityena bhUyo bhUyaH puna: puna: pratyAjAyante pratyutpadyanta ityevamapyekA lokasthitiriti 1, apizabda uttaravAkyApekSayA, api: kvacinna dRshyte| atha dvitIyA- jannamityAdi, sadA pravAhato'nAdyaparyavasitaM kAlaM samiyaM ti nirantaraM pApaM karma jJAnAvaraNAdikaM sarvvamapi mokSavibandhakatvena sarvasyApi pApatvAditi kriyate badhyate ityevamapyekA anyetyarthaH, satatakarmabandhanamiti dvitIyA 2 / mohaNije tti mohanIyaM pradhAnatayA bhedena nirdiSTamiti satatamohanIyabandhanaM tRtIyA 3 / jIvA-'jIvAnAmajIva-jIvatvAbhAvazcaturthI 4 / trasAnAM sthAvarANAM cAvyavacchedaH paJcamI 5 / lokA-'lokayoraloka-lokatvenAbhavanaM SaSThI 6 / tayorevAnyonyApraveza: saptamI 7 / jAva tAva loe tAva tAva jIva tti yAvallokastAvajjIvA:, yAvati kSetre lokavyapadezastAvati jIvA ityarthaH / jAva tAva jIvA tAva tAva loe tti, iha yAvajjIvAstAvattAvallokaH, yAvati yAvati kSetre jIvAstAvat kSetraM loka iti bhAvArtha:, jAva tAvetyAdivAkyaracanA tu bhASAmAtramityaSTamI 8 / yAvajjIvAdInAM gatiparyAyastAvalloka iti navamI 9 / / ___ sarveSu lokAnteSu abaddhapAsapuTTa tti baddhA gADhazleSA:, pArzvaspRSTA: chuptamAtrAH, ye na tathA te'baddhapArzvaspRSTAH, rUkSadravyAntareNeti gamyate, tatsamparkAdajAtarUkSapariNAmAH santa iti bhAva:, lokAnte svabhAvAt pudgalA: rUkSatayA kriyante rUkSatayA pariNamanti, [athavA lokAntasvabhAvAdyA rUkSatA bhavati tayA te pudgalA abaddhapArzvaspRSTAH parasparamasambaddhAH kriyante, kiM sarvathA ?, naivam, api tu tenetyasya gamyamAnatvAttena] rUpeNa kriyante yena jIvA: sakarmApudgalA:, pudgalAzca paramANvAdayaH, no saMcAyaMti tti na zaknuvanti bahistAllokAntAd gamanatAyai gantumiti, chAndasatvena tumarthe yuTpratyayavidhAnAditi, evamapyanyA lokasthitirdazamI 10, zeSaM kaNThyamiti /
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamamadhyayanaM dazasthAnakam / [sU0 705] dasavidhe sadde pannatte, taMjahAnIhAri piMDime lukkhe, bhinne jajjarite ti / he rahasse puhutte ta, kAkaNI, khiMkhiNissare // 150 // [TI0] lokasthitereva viziSTavaktRnisRSTA api zabdapudgalA lokAnta eva gacchantIti prastAvAcchabdabhedAnAha- dasavihe ityAdi, nIhArI silogo, nirhArI ghoSavAn zabdo ghaNTAzabdavat, piNDena nirvRttaH piNDimo ghoSavarjitaH DhakkAdizabdavat, rUkSaH kAkAdizabdavat, bhinnaH kuSThAdyupahatazabdavat, jharjharito jarjarito vA satantrIkakaraTikAdivAdyazabdavat, dIrgho dIrghavarNAzrito dUrazravyo vA meghAdizabdavat, hrasvo hrasvavarNAzrayo vivakSayA laghurvA vINAdizabdavat, puhatte yatti pRthaktve anekatve, ko'rthaH ? nAnAtUryAdidravyayoge yaH svaro yamala - zaGkhAdizabdavat sa pRthaktva iti, kAkaNIti sUkSmakaNThagItadhvaniH kAkalIti yo rUDhaH, khiMkhiNIti kiMkiNI kSudraghaNTikA, tasyAH svaro dhvani: kiGkiNIsvaraH / [sU0 706] dasa iMdiyatthA tItA paNNattA, taMjahA - deseNa vi ege saddAI suNiMsu, savveNa vi ege saddAI suNiMsu, deseNa vi ege rUvAI pAsiMsu, savveNa vi ege ruvAI pAsiMsu, evaM gaMdhAI rasAI phAsAI jAva savveNa vi ege phAsAiM paDisaMvedeMsu 1 / dasa iMdiyatthA paDuppannA pannattA, taMjahA - deseNa vi ege saddAI suNeti, savveNa vi ege saddAnaM suNeti, evaM jAva phAsAI 2 | dasa iMdiyatthA aNAgatA pannattA, taMjahA - deseNa vi ege saddAI suNissati, savveNa vi ege saddAnaM suNissati, evaM jAva savveNa vi ege phAsAI paDisaMvessati 3| [TI0] anantaraM zabda uktaH, sa cendriyArtha iti kAlabhedenendriyArthAn prarUpayan sUtratrayamAha- dasa iMdiyetyAdi kaNThyam, navaraM deseNa vi tti vivakSitazabdasamUhApekSayA dezena dezataH, kAMzcidityarthaH, ekaH kazcicchrutavAniti / savveNa vitti sarvatayA sarvAnityarthaH, indriyApekSayA vA zrotrendriyeNa dezataH, sambhinnazrotolabdhiyuktAvasthAnAM 683
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 684 sarvendriyaiH sarvataH, athavaikakarNena dezata ubhAbhyAM sarvata:, evaM sarvatra / paDuppanna tti pratyutpannA vartamAnAH / [sU0 707] dasahiM ThANehimacchinne poggale calejA, taMjahA-AhArejamANe vA calejA, pariNAmejjamANe vA calejjA, ussasijjamANe vA calejA, nissasijamANe vA calejA, vedejamANe vA calejA, NijarijamANe vA calejA, viuvvijamANe vA calejA, paritArijjamANe vA calejA, jakkhAtiDhe vA calejA, vAtaparigate vA calejA / [TI0] indriyArthAzca pudgaladharmA iti pudgalasvarUpamAha- dasahItyAdi spaSTam, navaram acchinne tti acchinna: apRthagbhUta: zarIre vivakSitaskandhe vA sambaddha eva calet sthAnAntaraM gacchet, AhArejamANe tti AhriyamANa: khAdyamAna: pudgala: AhAre vA abhyavahriyamANe sati pudgalazcalet, pariNamyamAna: pudgala evodarAgninA khala-rasabhAvena pariNamyamAne vA bhojane, ucchvasyamAna: ucchAsavAyupudgala: ucchvasyamAne vA ucchvasite kriyamANe, evaM niHzvasyamAno niHzvasyamAne vA, vedyamAno nirjIryamANazca karmapudgalo'thavA vedyamAne nirjIryamANe ca karmaNi, vaikriyamANo vaikriyazarIratayA pariNamyamAna: vaikriyamANe vA zarIre, paricAryamANo maithunasaMjJAyA viSayIkriyamANa: zukrapudgalAdiH paricAryamANe vA bhujyamAne strIzarIrAdau zukrAdireva, yakSAviSTo bhUtAdyadhiSThita: yakSAviSTe vA sati puruSe yakSAveze vA sati taccharIralakSaNa: pudgala:, vAtaparigato dehagatavAyuprerita:, vAtaparigate vA dehe sati, bAhyavAtena votkSipta iti| [sU0 708] dasahiM ThANehiM kodhuppattI siyA, taMjahA-maNunnAiM me saddapharisa-rasa-rUva-gaMdhAimavahariMsu 1, amaNunnAI me sadda-pharisa-rasa-rUvagaMdhAiM uvahariMsu 2, maNuNNAiM me sadda-pharisa-rasa-rUva-gaMdhAiM avaharati 3, amaNunnAiM me saddapharisa jAva gaMdhAiM uvaharati 4, maNuNNAiM me sadda jAva avaharissati 5, amaNuNNAI me sadda jAva uvaharissati 6, maNuNNAI me sadda jAva gaMdhAiM avahariMsu avaharai avaharissati 7, amaNuNNAiM me sadda jAva rasa-rUva-gaMdhAiM uvahariMsu uvaharati uvaharissati 8, maNuNNAmaNuNNAI
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamamadhyayanaM dazasthAnakam / 685 me sadda jAva avahariMsu avaharati avaharissati uvahariMsu uvaharati uvaharissati 9, ahaM ca NaM AyariyauvajjhAyANaM sammaM vahAmi mamaM ca NaM AyariyauvajjhAyA micchaM vippaDivannA 10 / TI0] pudgalAdhikArAdeva pudgaladharmAnindriyArthAnAzritya yadbhavati tadAha- dasahItyAdi gatArtham, navaraM sthAnavibhAgo'yam- tatra manojJAn zabdAdIn me'pahRtavAnityevaM bhAvayata: krodhotpattiH syAdityekam, evam amanojJAnupahRtavAn upanItavAn, iha caikavacana-bahuvacanayorna vizeSaH prAkRtatvAditi dvitIyam, evaM vartamAnanirdezenApi dvayaM bhaviSyatApi dvayamityevaM SaT, tathA manojJAnAmapahArata: kAlatrayanirdezena saptamaH, evamamanojJAnAmupahArato'STamam, manojJA-'manojJAnAmapahAropahArata: kAlatrayanirdezena navamam, ahaM cetyAdi dazamam, micchaM ti vaiparItyaM vizeSeNa pratipannau vipratipannAviti / [sU0 709] dasavidhe saMjame pannatte, taMjahA-puDhavikAiyasaMjame AukAiyasaMjame] teukAiyasaMjame] vAkAiyasaMjame] vaNassati[kAiyasaMjame] beiMditasaMjame teMditasaMjame cauriMditasaMjame paMceMditasaMjame ajIvakAyasaMjame / dasavidhe asaMjame pannatte, taMjahA-puDhavikAiyaasaMjame jAva ajIvakAyaasaMjame / dasavidhe saMvare pannatte, taMjahA-sotiMditasaMvare jAva phAseMditasaMvare, maNa[saMvare], vAsaMvare], kAya[saMvare], uvakaraNasaMvare, sUcIkusaggasaMvare / dasavidhe asaMvare pannatte, taMjahA-sotiditaasaMvare jAva suuciikusggasNvre| [TI0] krodhotpatti: saMyaminAM nAstIti saMyamasUtram, sUtracatuSTyaM smsuutrm| saMyamavipakSazcAsaMyama ityasaMyamasUtram, asaMyamavipakSa: saMvara iti saMvarasUtram, saMvaraviparIto'saMvara ityasaMvarasUtram, sugamAni caitAni, navaramupakaraNasaMvaraH apratiniyatAkalpanIyavastrAdyagrahaNarUpo'thavA viprakIrNasya vastrAdyupakaraNasya saMvaraNamupakaraNasaMvaraH, ayaM caughikopakaraNApekSaH, tathA zUcyA: kuzAgrANAM ca zarIropaghAtakatvAdyat saMvaraNaM saGgopanaM sa zUcI-kuzAgrasaMvaraH, eSa tUpalakSaNatvAt samastaupagrahikopakaraNApekSo draSTavyaH, iha cAntyapadadvayena dravyasaMvarAvuktAviti /
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 686 [sU0 710] dasahiM ThANehiM ahamaMtI ti thaMbhijA, taMjahA-jAtimateNa vA kulamaeNa vA jAva issariyamateNa vA 8, NAgasuvannA vA me aMtitaM havvamAgacchaMti 9, purisadhammAto vA me uttarite ohodhite NANadaMsaNe samuppanne 10 / [TI0] asaMvarasyaiva vizeSamAha- dasahItyAdi spaSTam, navaram ahamaMtIti aham aMtI iti anto jAtyAdiprakarSaparyanto'syAstItyantI, ahameva jAtyAdibhiruttamatayA paryantavartI, athavA'nusvAraH prAkRtatayeti aham ati: atizayavAniti evaMvidhollekhena thaMbhija tti stabhnIyAt stabdho bhavet, mAdyedityarthaH, yAvatkaraNAt 'balamaeNa rUvamaeNa suyamaeNa tavamaeNa lAbhamaeNeti dRzyam, tathA nAgasuvanna tti nAgakumArA: suparNakumArAzca, vA vikalpArthaH, me mama antikaM samIpaM havvaM zIghramAgacchantIti, puruSANAM prAkRtapuruSANAM dharmo jJAnaparyAyalakSaNastasmAdvA sakAzAt uttaraH pradhAna: sa evauttarikaH, Ahodhie tti niyatakSetraviSayo'vadhistadrUpaM jJAnadarzanaM pratItamiti / [sU0 711] dasavidhA samAdhI pannattA, taMjahA-pANAtivAyaveramaNe musA[vAyaveramaNe] adinA[dANaveramaNe] mehaNAveramaNe] pariggahAveramaNe] ritAsamitI bhAsAsamitI esaNAsamitI AtANa[bhaMDamattaNikkhevaNAsamitI] uccArapAsavaNakhelasiMghANagapariTThAvaNitAsamitI / / dasavidhA asamAdhI pannattA, taMjahA-pANAtivAte jAva pariggahe. ritA'samitI jAva uccArapAsavaNakhelasiMghANagapariTThAvaNitA'samitI / [sU0 712] dasavidhA pavvajjA pannattA, taMjahAchaMdA rosA parijunnA, suviNA paDissutA ceva / sAraNitA rogiNitA, aNADhitA devasannattI // 151 // vacchANubaMdhitA / dasavidhe samaNadhamme pannatte, taMjahA-khaMtI, muttI, ajave, maddave, lAghave, sacce, saMjame, tave, citAte, baMbhaceravAse / dasavidhe veyAvacce pannatte, taMjahA-AyariyaveyAvacce, uvajjhAyaveyAvacce,
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamamadhyayanaM dazasthAnakam / 687 . thera(veyAvacce], tavassi[veyAvacce], gilANaveyAvacce], seha[veyAvacce], kulAveyAvacce], gaNa[veyAvacce], saMghave yAvacce], sAdhammiyaveyAvacce / [sU0 713] dasavidhe jIvapariNAme pannatte, taMjahA-gatipariNAme, iMdiyapariNAme, kasAyapariNAme, lesA pariNAme] jogapariNAme], uvaoga[pariNAme], NANa[pariNAme], daMsaNa[pariNAme], carittapariNAme, vet[prinnaame| dasavidhe ajIvapariNAme pannatte, taMjahA-baMdhaNapariNAme, gati[pariNAme], saMThANapariNAme, bhedApariNAme], vaNNa[pariNAme], rasApariNAme], gaMdha[pariNAme], phAsa[pariNAme], agurulahu[pariNAme], saddapariNAme / [TI0] uktamadavilakSaNa: samAdhiriti tatsUtram, etadvipakSo'samAdhiriti tatsUtram, samAdhItarayorAzraya: pravrajyeti tatsUtram, pravrajyAvatazca zramaNadharmastadvizeSazca vaiyAvRtyamiti tatsUtre, jIvadharmAzcaita iti jIvapariNAmasUtram, etadvilakSaNatvAdajIvapariNAmasUtram, sugamAni caitAni, navaraM samAhi tti samAdhAnaM samAdhi: samatA, sAmAnyato rAgAdyabhAva ityarthaH, sa copAdhibhedAddazadheti / chaMdA gAhA, chaMda tti chandAt svakIyAdabhiprAyavizeSAd govindavAcakasyeva sundarInandasyeva vA, parakIyAdvA bhrAtRvazabhavadattasyeva yA sA chaMdA, rosA ya tti roSAt zivabhUteriva yA sA roSA, parijuNNa tti parighUnA dAridryAt kASThahArakasyeva yA sA parighUnA, suviNeti svapnAt puSpacUlAyA iva yA svapne vA yA pratipadyate sA svapnA, paDisuta ceva tti pratizrutAt pratijJAtAd yA sA pratizrutA zAlibhadrabhaginIpatidhanyakasyeva, sAraNiya tti smAraNAdyA sA smAraNikA mallinAthasmAritajanmAntarANAM pratibuddhyAdirAjAnAmiva, rogiNiya tti roga: AlambanatayA vidyate yasyAM sA rogiNI, saiva rogiNikA sanatkumArasyeva, aNADhiya tti anAdRtA anAdarAdyA sA anAdRtA nandiSeNasyeva anAdRtasya vA zithilasya yA sA tathA, devasannatti tti devasaMjJapte: devapratibodhanAdyA sA tathA metAryAderiveti, vacchANubaMdhA ya tti gAthAtiriktam, vatsa: putrastadanubandho yasyAmasti sA vatsAnubandhikA, vairasvAmimAturiveti /
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 688 zramaNadharmo vyAkhyAta eva, navaraM ciyAe tti tyAgo dAnadharma iti / vyAvRto vyApato vA vyApAraparastatkarma vaiyAvRtyaM vaiyApatyaM vA bhaktapAnAdibhirupaSTambha ityarthaH, sAhammiya tti samAno dharmaH sadharmastena carantIti sAdharmikA: sAdhavaH / pariNAmetyAdi, pariNamanaM pariNAmastadbhAvagamanamityarthaH, yadAhapariNAmo hyarthAntaragamanaM na ca sarvathA vyavasthAnam / na ca sarvathA vinAza: pariNAmastadvidAmiSTaH // [ ] dravyArthanayasyeti / jIvasya pariNAma iti vigrahaH, sa ca prAyogikaH, tatra gatireva pariNAmo gatipariNAma:, evaM sarvatra, gatizceha gatinAmakarmodayAnArakAdivyapadezahetu: tatpariNAmazcA''bhavakSayAditi, sa ca narakagatyAdizcaturvidhaH, gatipariNAme ca satyevendriyapariNAmo bhavatIti tamAha- iMdiyapariNAme tti, sa ca zrotrAdibhedAt paJcadheti, indriyapariNatau ceSTAniSTaviSayasambandhAdrAgadveSapariNatiriti tadanantaraM kaSAyapariNAma uktaH, sa ca krodhAdibhedAccaturvidhaH / kaSAyapariNAme ca sati lezyApariNatirna tu lezyApariNatau kaSAyapariNati: yena kSINakaSAyasyApi zuklalezyApariNatirdezonapUrvakoTiM yAvad bhavati / ato lezyApariNAma uktaH, sa ca kRSNAdibhedAt SoDheti / ayaM ca yogapariNAme sati bhavati, yasmAnniruddhayogasya lezyApariNAmo'paiti, yata: samucchinnakriyaM dhyAnamalezyasya bhavatIti lezyApariNAmAnantaraM yogapariNAma ukta:, sa ca manovAkkAyabhedAt vidheti / saMsAriNAM ca yogapariNatAvupayogapariNatirbhavatIti tadanantaramupayogapariNAma uktaH, sa ca sAkArAnAkArabhedAd dvidhA / sati copayogapariNAme jJAnapariNAmo'tastadanantaramasAvuktaH, sa cAbhinibodhikAdibhedAt paJcadhA, tathA mithyAdRSTAnamapyajJAnamityajJAnapariNAmo matyajJAna-zrutAjJAna-vibhaGgajJAnalakSaNastrividho'pi vizeSagrahaNasAdharmyAt jJAnapariNAmagrahaNena gRhIto draSTavya iti / jJAnAjJAnapariNAme ca sati samyaktvAdipariNatiriti tato darzanapariNAma uktaH, sa ca tridhA samyaktva-mithyAtva-mizrabhedAt / samyaktve sati cAritramiti tatastatpariNAma uktaH, sa ca sAmAyikAdibhedAt paJcadheti / stryAdivedapariNAme cAritrapariNAmo na tu cAritrapariNAma vedapariNatiryasmAdavedakasyApi yathAkhyAtacAritrapariNatirdRSTe ti
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 689 dazamamadhyayanaM dazasthAnakam / cAritrapariNAmAnantaraM vedapariNAma uktaH, sa ca stryAdibhedAt trividha iti / ajIvetyAdi, ajIvAnAM pudgalAnAM pariNAmo'jIvapariNAmaH, tatra bandhanaM pudgalAnAM parasparaM sambandha: saMzleSa ityarthaH, sa eva pariNAmo bandhanapariNAma:, evaM sarvatra, bandhanapariNAmalakSaNaM caitat samaniddhayAe baMdho na hoi samalukkhayAya vi na hoi / vemAyaniddha-lukkhattaNeNa baMdho u khaMdhANaM // [prajJApanA0 199] etaduktaM bhavati- samaguNasnigdhasya samaguNasnigdhena paramANvAdinA bandho na bhavati, samaguNarUkSasyApi samaguNarUkSeNeti, yadA viSamA mAtrA tadA bhavati bandhaH, viSamamAtrAnirUpaNArthamucyate__ niddhassa niddheNa duyAhieNaM, lukkhassa lukkheNa duyAhieNaM / niddhassa lukkheNa uvei baMdho, jahannavajo visamo samo vA // [prajJApanA0 200] iti, gatipariNAmo dvividha: spRzadgatipariNAma itarazca, tatrAdyo yena prayatnavizeSAt kSetrapradezAn spRzan gacchati, dvitIyastu yenAspRzanneva tAn gacchati, na cAyaM na sambhAvyate, gatimadravyANAM prayatnabhedopalabdheH, tathAhi- abhraGkaSaharmyatalagatavimuktAzmapAtakAlabheda upalabhyate anavaratagatipravRttAnAM ca dezAntaraprAptikAlabhedazcetyata: sambhAvyate'spRzadgatipariNAma iti, athavA dIrgha-hasvabhedAt dvividho'yamiti, saMsthAnapariNAmaH parimaNDala-vRtta-tryazra-caturazrA-''yatabhedAt paJcavidhaH, bhedapariNAma: paJcadhA, tatra khaNDabheda: kSiptamRtpiNDasyeva 1, pratarabhedo'bhrapaTalasyeva 2, anutaTabhedo vaMzasyeva 3, cUrNabhedaH cUrNanam 4, utkarikAbhedaH samukIryamANaprasthakasyeveti, varNapariNAma: paJcadhA, gandhapariNAmo dvidhA, rasapariNAma: paJcadhA, sparzapariNAmo'STadhA, na gurukamadhogamanasvabhAvaM na laghukamUrdhvagamanasvabhAvaM yad dravyaM tadagurukalaghukam atyantasUkSma bhASA-mana:-karmadravyAdi tadeva pariNAma: pariNAmatadvatorabhedAt agurukalaghukapariNAma: etadgrahaNenaitadvipakSo'pi gRhIto draSTavyaH, tatra gurukaM ca vivakSayA laghukaM ca vivakSayaiva yad dravyaM tad gurukalaghukam audArikAdi sthUlataramityarthaH, idamuktarUpaM dvividhaM vastu nizcayanayamatena, vyavahAratastu caturddhA, tatra
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 690 gurukam adhogamanasvabhAvaM vajrAdi, laghukam UrdhvagamanasvabhAvaM dhUmAdi, gurukalaghukaM tiryaggAmi vAyu-jyotiSkavimAnAdi, agurulaghukam AkAzAdIti / zabdapariNAmaH zubhAzubhabhedAd dvidheti / [sU0 714] dasavidhe aMtalikkhite asajjhAie pannatte, taMjahA-ukkAvAte, disidAghe, gajjite, vijjute, nigdhAte, jUvate, jakkhAlittate, dhUmitA, mahitA, yugghA / savidhe orAlite asajjhAtite pannatte, taMjahA - aTThi, maMse, soNite, asutisAmaMte, susANasAmaMte, caMdovarAte, sUrovarAte, paDaNe, rAyavuggahe, uvassassa aMto orAlite sarIrage / [TI0] ajIvapariNAmAdhikArAt pudgalalakSaNAjIvapariNAmamantarIkSalakSaNAjIvapariNAmopAdhikamasvAdhyAyikavyapadezyaM dasavihetyAdinA sUtreNAha - tatra aMtalikkhae tti antarIkSam AkAzaM tatra bhavamAntarIkSakam, svAdhyAyo vAcanAdiH paJcavidho yathAsambhavaM yasminnasti tat svAdhyAyikam, tadabhAvo'svAdhyAyikam, tatrolkA AkAzajA, tasyA: pAta: ulkApAta:, tathA dizo dizi vA dAho digdAhaH, idamuktaM bhavati- ekataradigvibhAge mahAnagarapradIpanakamiva ya uddyoto bhUmAvapratiSThito gaganatalavarttI sa digdAha iti, garjitaM jImUtadhvaniH, vidyut taDit, nirghAta: sAbhre nirabhre vA gagane vyantarakRto mahAgarjitadhvaniH, jUyae tti sandhyAprabhA candraprabhA ca yadyugapad bhavatastat jUyago tti bhaNitam, sandhyAprabhA - candraprabhayormizratvamiti bhAvaH, tatra candraprabhA''vRtA sandhyA apagacchantI na jJAyate zuklapakSapratipadAdiSu dineSu, sandhyAcchede cAjJAyamAne kAlavelAM na jAnantyatastrINi dinAni prAdoSikaM kAlaM na gRhNanti, tataH kAlikasyAsvAdhyAyaH syAditi, ulkAdInAM cedaM svarUpam disidAho chinnamUlo ukka sarehA payAsajuttA vA / saMjhAcheyAvaraNo jUyao sukke diNe tinni || [ Ava0 ni0 1349 ] jakkhAlittaM ti yakSAdIptamAkAze bhavati, eteSu svAdhyAyaM kurvatAM kSudradevatA chalanAM karoti, dhUmikA mahikAbhedo varNato dhUmikA dhUmAkArA dhUmretyarthaH, mahikA pratItA,
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamamadhyayanaM dazasthAnakam / 691 etacca dvayamapi kArtikAdiSu garbhamAseSu bhavati, tacca patanAnantarameva sUkSmatvAt sarvamapkAyabhAvitaM karotIti, rayaugghAe tti vizrasApariNAmata: samantAdreNupatanaM rajaudghAto bhaNyate / asvAdhyAyAdhikArAdevedamAha- dasavihe orAlietyAdi, audArikasya manuSyatiryakzarIrasyedamaudArikamasvAdhyAyikam, tatrAsthi-mAMsa-zoNitAni pratItAni, tatra ca paJcendriyatirazcAmasvAdhyAyikaM dravyato'sthi-mAMsa-zoNitAni, granthAntare cApyadhIyate, yadAha- soNiya maMsaM cammaM aTThI vi ya hoMti cattAri // [Ava0 ni0 1365] iti, kSetrata: SaSTihastAbhyantare, kAlata: sambhavakAlAdyAvattRtIyA pauruSI, mArjArAdibhisRSikAdivyApAdane ahorAtraM ceti, bhAvata: sUtraM nandyAdikaM nAdhyetavyamiti, manuSyasambandhyapyevameva, navaraM kSetrato hastazatamadhye kAlato'horAtraM yAvat, ArttavaM dinatrayam, strIjanmani dinASTakam, puruSajanmani dinasaptakam, asthIni tu jIvavimokSadinAdArabhya hastazatAbhyantarasthitAni dvAdaza varSANi yAvadasvAdhyAyikaM bhavati, citAgninA dagdhAnyudakavAhena vA vyUDhAnyasvAdhyAyikaM na bhavati, bhUminikhAtAnyasvAdhyAyikamiti, tathA azucIni amedhyAni mUtra-purISANi teSAM sAmantaM samIpamazucisAmantamasvAdhyAyikaM bhavati, uktaM ca kAlagrahaNamAzritya- soNiyamuttapurIse ghANAloyaM pariharejjA [Ava0 ni0 1414] iti / zmazAnasAmantaM zabasthAnasamIpam / candrasya candravimAnasyoparAgo rAhuvimAnatejasoparaJjanaM candroparAgo grahaNamityarthaH, evaM sUroparAgo'pi, iha cedaM kAlamAnaM yadi candraH sUryo vA grahaNe sati sagraho'nyathA vA nimajjati tadA grahaNakAlaM tadrAtrizeSaM tadahorAtrazeSaM ca tata: paramahorAtraM ca varjayanti, Aha ca- caMdimasUruvarAge nigghAe guMjie ahorattaM / [Ava0 ni0 1351] ti, AcaritaM tu yadi tatraiva rAtrau dine vA muktastadA candragrahaNe tasyA eva rAtre: zeSa pariharanti, sUryagrahaNe tu taddinazeSa parihatyAnantaraM rAtrimapi pariharantIti, candrasUryoparAgayozcaudArikatvaM tadvimAnapRthivIkAyikApekSayA'vase yamAntarIkSakatvaM tu sadapi na vivakSitam, AntarIkSatvenoktebhya Akasmikebhya ulkAdibhyazcandrAdivimAnAnAM zAzvatatvena
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 692 vilakSaNatvAditi / paDaNe tti patanaM maraNaM rAjA-'mAtya-senApati-grAmabhogikAdInAm, tatra yadA daNDikaH kAlagato bhavati rAjA vA'nyo yAvanna bhavati tadA sabhaye nirbhaye vA svAdhyAyaM varjayanti, nirbhayazravaNAnantaramapyahorAtraM varjayantIti, grAmamahattare'dhikAraniyukte bahusvajane vA zayyAtare vA puruSAntare vA saptagRhAbhyantaramRte'horAtraM svAdhyAyaM varjayanti zanairvA paThanti, nirduHkhA eta iti garhAM loko mA kArSIditi / tathA rAyavuggahe tti rAjJAM saGgrAma upalakSaNatvAt senApati-grAmabhogikamahattara-puruSa-strI-mallayuddhAnyasvAdhyAyikam, evaM pAMzu - piSTAdibhaNDanAnyapi, yata te prAyo vyantarabahulAsteSu pramattaM devatA chalayennirduHkhA eta ityuDDAho vA'prItikaM vA bhavedityato yadvigrahAdikaM yaccirakAlaM yasmin kSetre bhavati tatra vigrahAdike tAvatkAlaM tatra kSetre svAdhyAyaM pariharantIti / tathopAzrayasya vasaterantaH madhye varttamAnamaudArikaM manuSyAdisatkaM zarIrakaM yadyudbhinnaM bhavati tadA hastazatAbhyantare'svAdhyAyikaM bhavati, athAnudbhinnaM tathApi kutsitatvAdAcaritatvAcca hastazataM varjyate, pariSThApite tu tatra tatsthAnaM zuddhaM bhvtiiti| [sU0 715] paMceMdiyA NaM jIvA asamArabhamANassa dasavidhe saMjame kajjati, taMjahA- sotAmatAo sokkhAo avarovettA bhavati, sotAmateNaM dukkheNaM asaMjogettA bhavati, evaM jAva phAsAmateNaM dukkheNaM asaMjoettA bhavati / evaM asaMjamo vi bhANitavvo / [TI0] paJcendriyazarIramasvAdhyAyikamityanantaramuktamiti paJcendriyAdhikArAt tadAzritasaMyamA-'saMyamasUtre sugame / [sU0 716] dasa suhumA pannattA, taMjahA - pANasuhume, paNagasuhume jAva siNehasuhame, gaNitasuhame, bhaMgasuhame / [TI0] saMyamAsaMyamAdhikArAt tadviSayabhUtAni sUkSmANi prarUpayannAha - dasa suhumetyAdi, prANasUkSmam anuddharitakunthuH, panakasUkSmam ullI, yAvatkaraNAdidaM draSTavyam, bIjasUkSmaM vrIhyAdInAM nakhikA, haritasUkSmaM bhUmisamavarNaM tRNam, puSpasUkSmaM vaTAdipuSpANi,
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamamadhyayanaM dazasthAnakam / 693 aNDasUkSma kITikAdyaNDakAni, layanasUkSmam kITikAnagarakAdi, snehasUkSma avazyAyAdItyaSTasthAnakabhaNitameva, idamaparaM gaNitasUkSmam, gaNitaM saGkalanAdi tadeva sUkSmaM sUkSmabuddhigamyatvAt, zrUyate ca vajrAntaM gaNitamiti, bhaGgasUkSmaM bhaGgA bhaGgakA vastuvikalpAH, te ca dvidhA- sthAnabhaGgakAH kramabhaGgakAzca, tatrAdyA yathA dravyato nAmaikA hiMsA na bhAvata: 1, anyA bhAvato na dravyata: 2, anyA bhAvato dravyatazca 3, anyA na bhAvato nApi dravyata: 4 ityAdi / tallakSaNaM sUkSma bhaGgasUkSmam, sUkSmatA cAsya bhajanIyapadabahutve gahanabhAvena suukssmbuddhigmytvaaditi| [sU0 717] jaMbumaMdaradAhiNeNaM gaMgAsiMdhUo mahAnadIo dasa mahAnadIo samappeMti, taMjahA-jauNA, saraU, AtI, kosI, mahI, satad, vitatthA, vibhAsA, erAvatI, caMdabhAgA / jaMbumaMdarauttareNaM rattA-rattavatIo mahAnadIo dasa mahAnadIo samappeMti, taMjahA-kiNhA, mahAkiNhA, nIlA, mahAnIlA, tIrA, mahAtIrA, iMdA jAva mahAbhogA / [sU0 718] jaMbuddIve dIve bharahe vAse dasa rAyahANIo pannattAo, taMjahAcaMpA maharA vANArasI ta sAvatthi taha ta sAtetaM / hatthiNaura kaMpillaM mihilA kosaMbi rAyagihaM // 152 // etAsu NaM dasasu rAyahANIsu dasa rAyANo muMDA bhavettA jAva pavvatitA, taMjahA-bharahe, sagare, maghavaM, saNaMkumAre, saMtI, kuMthU, are, mahApaume, hariseNe, jayaNAme / [sU0 719] jaMbuddIve dIve maMdare pavvae dasa joyaNasayAiM uvveheNaM, dharaNitale dasa joyaNasahassAI vikkhaMbheNaM, uvariM dasa joyaNasayAI vikkhaMbheNaM, dasa dasAI joyaNasahassAiM savvaggeNaM paNNatte / [sU0 720] jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvatassa bahumajjhadesabhAge imIse rayaNappabhAte puDhavIte uvarimaheTTillesu khuDDagapataresu ettha NamaTThapatesite ruyage paNNatte jao NamimAto dasa disAto pavahaMti, taMjahA-puratthimA,
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 694 purathimadAhiNA, dAhiNA, dAhiNapaccatthimA, paccatthimA, paccatthimuttarA, uttarA, uttarapurasthimA, uDDA, adhA / etAsi NaM dasaNhaM disANaM dasa nAmadhejjA pannattA, taMjahAiMdA aggeyI jammA ta, NeratI vAruNI ya vAyavvA / somA IsANI tA, vimalA ya tamA ya boddhavvA // 153 // - [sU0 721] lavaNassa NaM samuddassa dasa joyaNasahassAI gotitthavirahite khette pannatte / lavaNassa NaM samuddassa dasa joyaNasahassAI udagamAle pannatte / savve vi NaM mahApAtAlA dasa dasAiM joyaNasahassANamuvveheNaM paNNattA, mUle dasa joyaNasahassAI vikkhaMbheNaM pannattA, bahumajjhadesabhAge egapaesitAte seDhIte dasa dasAiM joyaNasahassANaM vikkhaMbheNaM pannattA, uvariM muhamUle dasa joyaNasahassAiM vikkhaMbheNaM paNNattA / tesi NaM mahApAtAlANaM kuDDA savvavairAmatA savvattha samA dasa joyaNasayAI bAhalleNaM pannattA / / savve vi NaM khuddApAtAlA dasa joyaNasatAI uvveheNaM pannattA, mUle dasa dasAiM joyaNANaM vikkhaMbheNaM pannattA, bahumajjhadesabhAge egapaesitAte seDhIte dasa joyaNasatAI vikkhaMbheNaM pannattA, uvariM muhamUle dasa dasAiM joyaNANaM vikkhaMbheNaM pannattA, tesi NaM khuddApAtAlANaM kuDDA savvavairAmatA savvattha samA dasa joyaNAI bAhalleNaM paNNattA / [sU0 722] dhAyatisaMDagA NaM maMdarA dasa joyaNasayAI uvvedheNaM, dharaNitale desUNAI dasa joyaNasahassAI vikkhaMbheNaM, uvariM dasa joyaNasayAI vikkhaMbheNaM pannattA / pukkharavaradIvaDDhagA NaM maMdarA dasa joyaNa evaM ceva / [sU0 723] savve vi NaM vaTaveyaDDapavvatA dasa joyaNasayAI uTuMuccatteNaM, dasa gAuyasatAimuvveheNaM, savvattha samA pallagasaMThitA, dasa joyaNasatAI vikkhaMbheNaM pannattA / [sU0 724] jaMbuddIve dIve dasa khettA paNNattA, taMjahA-bharahe, eravate,
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamamadhyayanaM dazasthAnakam / hemavate, herannavate, harivasse, rammagavasse, puvvavidehe, avaravidehe, devakurA, uttarakurA / [sU0 725] mANusuttare NaM pavvate mUle dasa bAvIse joyaNasate vikkhaMbheNaM paNNatte / 695 savve vi NamaMjaNagapavvatA dasa joyaNasayAimuvveheNaM, mUle dasa joyaNasahassAiM vikkhaMbheNaM, uvariM dasa joyaNasatAiM vikkhaMbheNaM paNNattA / savve vi NaM dahimuhapavvatA dasa joyaNasatAiM uvveheNaM, savvattha samA, pallagasaMThitA, dasa joyaNasahassAiM vikkhaMbheNaM pannattA / savve viNaM ratikaragapavvatA dasa joyaNasatAI uDDauccatteNaM, dasa gAutasatAI uvveheNaM, savvattha samA, jhallarisaMThitA, dasa joyaNasahassAiM vikkhaMbheNaM pannattA / ruyagavare NaM pavvate dasa joyaNasayAiM uvveheNaM, mUle dasa joyaNasahassAiM vikkhaMbheNaM, uvariM dasa joyaNasatAiM vikkhaMbheNaM pannatte / evaM kuMDalavare vi [TI0] pUrvaM gaNitasUkSmamuktamiti tadviSayavizeSabhUtaM prakRtAdhyayanAvatAritayA jaMbUdIvetyAdi gaGgAsUtrAdikaM kuNDalasUtrAvasAnaM kSetraprakaraNamAha, idaM prakaraNaM sugamam, navaraM gaGgAM samupayAnti dazAnAmAdyAH paJca itarA: sindhumiti, evaM raktAsUtramapi, navaraM yAvatkaraNAt iMdaseNA vAriseNa tti draSTavyamiti / rAyahANIo tti rAjA vidhIyate abhiSicyate yAsu tA rAjadhAnyaH janapadAnAM madhye pradhAnanagaryaH, caMpA gAhA, campAnagarI aGgajanapadeSu, mathurA sUrasenadeze, vArANasI kAzyAm, zrAvastI kuNAlAyAm, sAketamayodhyetyarthaH kozaleSu janapadeSu, hatthiNapuraM ti nAgapuraM kurujanapade, kAmpilyaM paJcAleSu, mithilA videhe, kauzAmbI vatseSu, rAjagRhaM magadheSviti, etAsu kila sAdhavaH utsargato na pravizanti taruNI - ramaNIyapaNyAdidarzanena manaH kSobhAdisambhavAt, mAsasyAntardvistrirvA pravizatAM tvAjJAdayo doSA iti, etAzca dazasthAnakAnusAreNAbhihitA na tu dazaivaitAH arddhaSaDviMzatAvAryajanapadeSu SaDvaMzaternagarINAmuktatvAditi, ayaM ca nyAyo'nyatra granthe teSu teSu prAyazcittAdivicAreSu prasiddha eveti, vyAkhyAtaM ca
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 696 dazarAjadhAnIgrahaNe zeSANAmapi grahaNaM nizIthabhASye, yadAhadasarAyahANigahaNA sesANaM sUyaNA kayA ho / mAsassaMto duga tiga tAo ar3aMtammi ANAI || [nizIthabhA0 2588 ] etAsviti anantaroditAsu dazasvAryanagarISu madhye anyatarAsu kAsuciddaza rAjAnaH cakravarttinaH pravrajitA ityevaM dazasthAnake'vatArasteSAM kRtaH, dvau ca subhUmabrahmadattAbhidhAnau na pravrajitau narakaM ca gatAviti / tatra bharata - sagarau prathama- dvitIya cakravarttirAjau sAkete nagare vinItA - 'yodhyAparyAye jAtau pravrajitau ca maghavAn zrAvastyAm, sanatkumArAdayazcatvAro hastinAgapure, mahApadmo vArANasyAm, hariSeNaH kAmpilye, jayanAmA rAjagRhe iti, na caitAsu nagarISu krameNaite rAjAno vyAkhyeyAH, granthavirodhAt, uktaM ca-- ityAdi [vRttau ] | mandaro meruH, uvveheNaM ti bhUmAvavagAhataH, viSkambheNa pRthutvena, upari paNDakavanapradeze daza zatAni sahasramityarthaH / daza dazakAni zatamityarthaH, keSAm ? yojanasahasrANAm, lakSamityarthaH, IdRzI ca bhaNitirdazasthAnakAnurodhAt, sarvAgreNa sarvaparimANata iti / uvarimaheTThillesu tti uparitanAdhastanayoH kSullakapratarayoH, sarveSAM madhye tayoreva laghutvAt, tayoradha upari ca pradezAntaravRddhyA varddhamAnataratvAllokasyeti, aTThapaesie tti aSTau pradezA yasminnityaSTapradezikaH, svArthikapratyayavidhAnAditi, tatra coparitane pratare catvAraH pradezA gostanavaditaratrApi catvArastathaiveti, imAu tti vakSyamANAH tti catasro dvipradezAdayo dvyuttarAH zakaTorddhisaMsthAnA mahAdizazcatasra eva ekapradezAdayo'nuttarA muktAvalIkalpA vidizaH, tathA dve catuSpradezAdike anuttare UrdhvAdhodizAviti, pavahaMti tti pravahanti prabhavantItyarthaH / iMdA gAhA, indro devatA yasyA: sA aindrI, evamAzeyI yAmyetyAdi, vimalA vitimiratvAdUrdhvadizo nAmadheyam, tamA andhakArayuktatvena raatritulytvaaddhodishshceti| lavaNetyAdi, gavAM tIrthaM taDAgAdAvavatAramArge gotIrtham, tato gotIrthamiva gotIrtham avatAravatI bhUmi:, tadvirahitaM samamityarthaH, etacca paJcanavatiyojanasahasrANyarvAgbhAgataH
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamamadhyayanaM dazasthAnakam / parabhAgatazca gotIrtharUpAM bhUmiM vihAya madhye bhavatIti, udakamAlA udakazikhA veletyarthaH, daza yojanasahasrANi viSkambhataH, uccaistvena tu SoDaza sahasrANIti, samudramadhyabhAgAdevotthiteti, savve vItyAdi, sarve'pIti pUrvAdidikSu tadbhAvAccatvAro'pi mahApAtAlA: pAtAlakalazAH valayAmukha - keyUra - jUyaka- IzvaranAmAnazcatuH - sthAnakAbhihitAH, kSullakapAtAlakalazavyavacchedArthaM mahAgrahaNam, daza dazakAni zataM yojanasahasrANAM lakSamityarthaH, udvedhena gAdhenetyartha:, mUle budhne daza sahasrANi madhye lakSam, katham ?, mUlaviSkambhAdubhayata ekaikapradezavRddhyA vistaraM gacchatAM yA eka pradezikA zreNI bhavati tayA, anena pradezavRddhirupadarzitA, sarve'pIti sapta sahasrANyaSTazatAni caturazItyadhikAnItyevaM-saGkhyA:, kSullakA mahadapekSayA, udvedhena madhyaviSkambheNa ca sahasram, mUle mukhe ca viSkambheNa zatam, kuDyabAhalyena ca daza / dhAyaItyAdi, maMdara tti pUrvAparau merU, tatsvarUpaM sUtrataH siddham / sarve'pi vRttavaitADhyaparvatAH viMzati: pratyekaM paJcasu haimavatairaNyavata - harivarSa- ramyakeSveSAM zabdAvatI-vikaTAvatI-gandhAvatI-mAlavatparyAyAkhyAnAM bhAvAditi, vRttagrahaNaM dIrghavaitADhyavyavacchedArthamiti, mAnuSottarazcakravAlaparvataH pratItaH, aJjanakAzcatvAro nandIzvaradvIpavarttinaH, dadhimukhAH pratyekamaJjanakAnAM dikcatuSTayavyavasthita-puSkariNImadhyavarttinaH SoDazeti, ratikarA nandIzvaradvIpe vidigvyavasthitAH catvArazcatuH- sthAnakAbhihitasvarUpAH / rucako rucakAbhidhAnastrayodazadvIpavarttI cakravAlaparvataH / kuNDalAbhidhAna ekAdazadvIpavarttI cakravAlaparvataH eva, evaM kuNDalavare vItyaneneha kuNDalavara udvedha - mUlaviSkambhopariviSkambhai rucakavaraparvatasamAna uktaH, dvIpasAgaraprajJaptyAM tvevamukta: dasa ceva joyaNasae bAvIse vitthaDo u mUlammi / cattAri joyaNasae cauvIse vitthaDo sihare || [dvIpasAgara0 74] tti / 697 [ atra tulyaM ] rucakasyApi tatrAyaM vizeSa ukta :- mUlaviSkambho daza sahasrANi dvAviMzatyadhikAni zikhare tu catvAri sahasrANi caturviMzatyadhikAnIti / [sU0 726] dasavidhe daviyANuoge pannatte, taMjahA -daviyANuoge, mAuyANuoge, egaTThiyANuoge, karaNANuoge, appitANappite, bhAvitA
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 698 bhAvite, bAhirAbAhire, sAsatAsAsate, tadhaNANe, atadhaNANe / [TI0] anantaraM gaNitAnuyoga uktaH, atha dravyAnuyogasvarUpaM bhedata Aha- dasavihe daviyetyAdi, anuyojanaM sUtrasyArthena sambandhanam, anurUpo'nukUlo vA yoga: sUtrasyAbhidheyArthaM prati vyApAro'nuyoga:, vyAkhyAnamiti bhAvaH, sa ca caturddhA vyAkhyeyabhedAt, tadyathA- caraNakaraNAnuyogo dharmakathAnuyogo gaNitAnuyogo dravyAnuyogazca, tatra dravyasya jIvAderanuyogo vicAro dravyAnuyogaH, sa ca dazadhA, tatra daviyANuoge tti yajjIvAdevyatvaM vicAryate sa dravyAnuyogaH, yathA dravati gacchati tAMstAn paryAyAn drUyate vA taistai: paryAyairiti dravyaM guNa-paryAyavAnarthaH, tatra santi jIve jJAnAdayaH sahabhAvitvalakSaNA guNAH, na hi tadviyukto jIva: kadAcanApi saMbhavati jIvatvahAneH, tathA paryAyA api mAnuSatva-bAlyAdayaH kAlakRtAvasthAlakSaNAH tatra santyevetyato bhavatyasau guNa-paryAyavattvAt dravyamityAdiH dravyAnuyoga: 1, tathA mAuyANuoge tti, iha mAtRkeva mAtRkA pravacanapuruSasyotpAda-vyaya-dhrauvyalakSaNA padatrayI, tasyA anuyogo yathA utpAdavajjIvadravyaM bAlyAdiparyAyANAmanukSaNamutpattidarzanAd anutpAde ca vRddhAdyavasthAnAmaprAptiprasaGgAdasamaJjasApatteH, tathA vyayavajjIvadravyaM pratikSaNaM bAlyAdyavasthAnAM vyayadarzanAdavyayatve ca sarvadA bAlyAdiprApterasamaJjasameva, tathA yadi sarvathA'pyutpAdavyayavadeva tat na kenApi prakAreNa dhruvaM syAttadA akRtAbhyAgama-kRtavipraNAzaprAptyA pUrvadRSTAnusmaraNA-'bhilASAdibhAvAnAmabhAvaprasaGgena ca sakalehaloka-paralokAlambanAnuSThAnAnAmabhAvato'samaJjasameva, tato dravyatayA'sya dhrauvyamityutpAda-vyaya-dhrauvyayuktamato dravyamityAdiH mAtRkApadAnuyoga: 2, tathA egaTThiyANuoge tti, ekazcAsAvarthazca abhidheyo jIvAdiH sa yeSAmasti ta ekArthikA: zabdAstairanuyogastatkathanamityarthaH, [ekArthikAnuyogo yathA jIvadravyaM prati jIva: prANI bhUta: sattvaH, ekArthikAnAM vA'nuyogo yathA] jIvanAt prANadhAraNAjIva:, prANAnAm ucchvAsAdInAmastitvAt prANI, sarvadA bhavanAdbhUtaH, sadA sattvAt sattva: ityAdiH 3, tathA karaNANuoge tti kriyate ebhiriti karaNAni teSAmanuyoga: karaNAnuyogaH, tathAhi- jIvadravyasya karturvicitrakriyAsu sAdhakatamAni kAla-svabhAva-niyati-pUrvakRtAni, naikAkI jIva: kiJcana kartumalamiti,
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamamadhyayanaM dazasthAnakam / mRdravyaM vA kulAla-cakra-cIvara-daNDAdikaM karaNakalApamantareNa na ghaTalakSaNaM kAryaM prati ghaTata iti tasya tAni karaNAnIti dravyasya karaNAnuyoga iti 4, tathA appiyANappie tti dravyaM hyarpitaM vizeSitaM yathA jIvadravyaM kiMvidham ? saMsArIti, saMsAryapi trasarUpam, trasarUpamapi paJcendriyam, tadapi nararUpamityAdi, anarpitam avizeSitameva, yathA jIvadravyamiti, tatazcArpitaM ca tadanarpitaM cetyarpitAnarpitaM dravyaM bhavatIti dravyAnuyoga: 5, tathA bhAviyAbhAvie tti bhAvitaM vAsitaM dravyAntarasaMsargata: abhAvitamanyathaiva yat, yathA jIvadravyaM bhAvitaM kiJcit, tacca prazastabhAvitamitarabhAvitaM ca, tatra prazastabhAvitaM saMvignabhAvitamaprazastabhAvitaM cetarabhAvitam, tat dvividhamapi vAmanIyamavAmanIyaM ca, tatra vAmanIyaM yat saMsargajaM guNaM doSaM vA saMsargAntareNa vamati, avAmanIyaM tvanyathA, abhAvitaM tvasaMsargaprAptaM prAptasaMsarga vA vajratandulakalpaM na vAsayituM zakyamiti, evaM ghaTAdi dravyamapi, tatazca bhAvitaM ca abhAvitaM ca bhAvitAbhAvitam, evaMbhUto vicAro dravyAnuyoga iti 6, tathA bAhirAbAhire tti bAhyAbAhyam, tatra jIvadravyaM bAhyaM caitanyadharmeNAkAzAstikAyAdibhyo vilakSaNatvAt tadevAbAhyamamUrttatvAdinA dharmeNa amUrttatvAdubhayeSAmapi, caitanyena vA abAhyaM jIvAstikAyAccaitanyalakSaNatvAdubhayorapi 7, tathA sAsayAsAsae tti zAzvatAzAzvatam, tatra jIvadravyamanAdinidhanatvAt zAzvataM tadevAparAparaparyAya-prAptito'zAzvatamityevamanyo dravyAnuyoga iti 8, tathA tahanANe tti yathA vastu tathA jJAnaM yasya tattathAjJAnaM samyagdRSTijIvadravyaM tasyaivAvitathajJAnatvAt, ityevamanyo dravyAnuyoga iti 9, atahaNANe tti atathAjJAnaM mithyAdRSTijIvadravyamalAtadravyaM vA cakratayA'vabhAsamAnamekAntavAdyabhyupagataM vA vastu, tathAhi- ekAntena nityamanityaM vA vastu tairabhyupagataM pratibhAti ca tat pariNAmitayeti tadatathAjJAnamityevamanyo dravyAnuyoga iti 10 / _[sU0 727] camarassa NaM asuriMdassa asurakumAraranno tigiMcchikUDe uppAtapavvate mUle dasa bAvIse joyaNasate vikkhaMbheNaM pannatte / camarassa NaM asuriMdassa asurakumAraraNNo somassa mahAraNNo somappabhe uppAtapavvate dasa joyaNasatAI uDuMuccatteNaM, dasa gAuyasatAiM uvveheNaM, mUle
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 700 dasa joyaNasayAiM vikkhaMbheNaM paNNatte / camarassa NamasuriMdassa asurakumAraraNNo jamassa mahAranno jamappabhe uppAtapavvate evaM ceva, evaM varuNassa vi, evaM vesamaNassa vi / balisa NaM vairoyaNiMdassa vairoyaNaraNNo ruyagiMde uppAtapavvate mUle dasa bAvIse joyaNasate vikkhaMbheNaM paNNatte / balissa NaM vairoyaNiMdassa vairoyaNaraNNo somassa evaM ceva, jadhA camarassa logapAlANaM taM ceva balissa vi / dharaNassa NaM NAgakumAriMdassa nAgakumAraraNNo dharaNappabhe uppAtapavvate dasa joyaNasayAI uDDauccatteNaM, dasa gAuyasatAiM uvveheNaM, mUle dasa joyaNasatAiM vikkhaMbheNaM / dharaNassa NaM nAgakumAriMdassa nAgakumAraraNNo kAlavAlassa mahAraNNo kAla[vAla]ppabhe uppAtapavvate dasa joyaNasatAI uDDuM evaM ceva, evaM jAva saMkhavAlassa / evaM bhUtANaMdassa vi, evaM logapAlANaM pi se jadhA dharaNassa / evaM jAva thaNitakumArANaM salogapAlANaM bhANitavvaM, savvesiM uppAyapavvatA bhANiyavvA sariNAmagA / sakkssa NaM deviMdassa devaraNNo sakkappabhe uppAtapavvate dasa joyaNasahassAiM uDDauccatteNaM, dasa gAutasahassAiM uvveheNaM, mUle dasa joyaNasahassAiM vikkhaMbheNaM paNNatte / sakkssa NaM deviMdassa devaraNNo somassa mahAranno jadhA sakkssa tathA savvesiM logapAlANaM savvesiM ca iMdANaM jAva accutassa tti, savvesiM pamANamegaM / [TI0] punargaNitAnuyogamevAdhikRtyotpAtaparvvatAdhikAramacyutasUtraM yAvadAha- camarassetyAdi sugamam, navaraM tigiMcchikUDe tti tigiMcchI kiMjalkaH, tatpradhAnakUTatvAttigiMcchikUTaH, tatpradhAnatvaM ca kamalabahulatvAt, saMjJA ceyam, uppAyapavvae tti utpatanam UrdhvagamanamutpAtastenopalakSitaH parvata utpAtaparvata:, sa ca rucakavarAbhidhAnAt trayodazAt samudrAddakSiNato'saGkhyeyAn dvIpa- samudrAnatilaGghya yAvadaruNavaradvIpA'ruNavarasamudrau tayoraruNavarasamudraM dakSiNato dvicatvAriMzataM yojanasahasrANyavagAhya bhavati /
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamamadhyayanaM dazasthAnakam / 701 [sa ca ratnamaya: padmavaravedikayA vanakhaNDena ca parikSiptaH, tasya ca madhye'zokAvataMsako devaprAsAda iti / ] camarassetyAdi, mahArano tti lokapAlasya somaprabha utpAtaparvata: aruNodasamudra eva bhavati, evaM yama-varuNa-vaizramaNasUtrANi neyAnIti / balissetyAdi, rucakendra utpAtaparvato'ruNodasamudre eva bhavati / balissetyAdi, vatItyAdi sUtrasUcA, evaM ca dRzyaM vairoyaNiMdassa vairoyaNaranno somassa ya mahAranno evaM ceva tti atideza:, etadbhAvanA- jahetyAdi, yathA yatprakAra camarasya lokapAlAnAmutpAtaparvatapramANaM pratyekaM caturbhi: sUtrairuktaM taM ceva tti tatprakArameva caturbhi: sUtraiH balino'pi vairocanendrasyApi vaktavyam, samAnatvAditi / ___dharaNassetyAdi, dharaNasyotpAtaparvato'ruNa eva samudre bhavati, dharaNassetyAdi prathamalokapAlasUtre evaM ceva tti karaNAt uccatteNaM dasa gAuyasayAI uvveheNamityAdi sUtramatidiSTam / evaM jAva saMkhavAlassa tti karaNAt zeSANAM trayANAM lokapAlAnAM kAlavAla-selavAla-saMkhavAlAbhidhAnAnAmutpAtaparvatAbhidhAyIni trINyanyAni sUtrANi darzayati / evaM bhUyANaMdassa vi tti bhUtAnandasyApi audIcyanAgarAjasyApi utpAtaparvatastasya nAma pramANaM ca vAcyam, yathA dharaNasyetyarthaH, bhUtAnanda-prabhazcotpAtaparvato'ruNoda eva bhavati, kevalamuttarata:, evaM logapAlANa vi se tti se tasya bhUtAnandasya lokapAlAnAmapi, evamutpAtaparvatapramANaM yathA dharaNalokapAlAnAmiti bhAvaH, navaraM tannAmAni catu:sthAnakAnusAreNa jJAtavyAnIti, jahA dharaNasseti yathA dharaNasya / evamiti tathA [suparNa]vidyutkumArAdInAM ye indrAsteSAmutpAtaparvatapramANaM bhaNitavyam, kiMparyantAnAM teSAmityata Aha- jAva thaNiyakumArANaM ti prakaTam, kimindrANAmeva ? netyAha-salogapAlANaM ti, tallokapAlAnAmapItyarthaH, savvesimityAdi, sarveSAmindrANAM tallokapAlAnAM cotpAtaparvatA: sadRgnAmAno bhaNitavyAH, yathA dharaNasya dharaNaprabha:, prathamatallokapAlasya kAlavAlasya kAlavAlaprabha ityevaM sarvatra, te ca parvatA: sthAnamaGgIkRtyaivaM bhavanti
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 702 asurANaM nAgANaM udahikumArANa hoMti AvAsA / aruNodae samudde tattheva ya tesi uppAyA // [dIvadisAaggINaM thaNiyakumArANa hoMti AvAsA / aruNavare dIvammi u tattheva ya tesi uppAyA // [dvIpasAgara0 220-221] iti / ] sakkassetyAdi, kuNDalavare dvIpe kuNDalaparvatasyAbhyantare dakSiNataH SoDaza rAjadhAnyaH santi, tAsAM catasRNAM catasRNAM madhye somaprabha-yamaprabha-varuNaprabha-vaizramaNaprabhAkhyA utpAtaparvatA: somAdInAM zakralokapAlAnAM bhavanti, uttarapArzve tu evamevezAnalokapAlAnAmiti, yathA zakrasya tathA'cyutAntAnAmindrANAM lokapAlAnAM cotpAtaparvatA vAcyAH, yata: sarveSAmekaM pramANam, navaraM sthAnavizeSo vizeSasUtrAdavagantavyaH / [sU0 728] bAdaravaNassatikAtitANaM ukkoseNaM dasa joyaNasatAI sarIrogAhaNA paNNattA 1 // jalacarapaMceMdiyatirikkhajoNitANaM ukkoseNaM dasa joyaNasatAI sarIrogAhaNA pannattA 2 // uraparisappathalacarapaMceMditatirikkhajoNitANaM ukkoseNaM evaM ceva 3 // TI0] yojanasahasrAdhikArAdeva yojanasAhasikAvagAhanAsUtratrayam- bAdaretyAdi kaNThyam, navaraM bAdara tti bAdarANAmeva na sUkSmANAM teSAmaGgulAsaGkhyeyabhAgamAtrAvagAhanatvAt, evaM jaghanyato'pi mA bhUdata: ukkoseNaM tyabhihitam, daza yojanazatAni utsedhayojanena, na tu pramANayojanena, ussehapamANau miNe dehaM [bRhatsaM0 349] ti vacanAt, zarIrasyAvagAhanA yeSu pradezeSu zarIramavagADhaM sA zarIrAvagAhanA, sA ca tathAvidhanadyAdipadmanAlaviSayA draSTavyeti / jalacaretyAdi, iha jalacarA matsyAH garbhajA itare ca dRzyA:, macchajuyale sahassaM [bRhatsaM0 307] ti vacanAt, ete ca kila svayambhUramaNa eva bhavantIti / uretyAdi, ura:parisarpA iha garbhajA mahoragA dRzyA:, uragesu ya gabbhajAIsu // [bRhatsaM0 307] tti vacanAt, ete kila bAhyadvIpeSu jalanizritA bhavanti, evaM ceva tti dasa joyaNasayAI sarIrogAhaNA patnatta tti sUtraM vaacymityrthH| [sU0 729] saMbhavAo NamarahAto abhiNaMdaNe arahA dasahiM sAgarovamakoDisatasahassehiM vItikaMtehiM samuppanne /
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamamadhyayanaM dazasthAnakam / 703 [TI0] evaMvidhAzcArthA jinairdarzitA iti prakRtAdhyayanAvatAri jinAntarasUtraM saMbhavetyAdi sugamam / [sU0 730] dasavihe aNaMtate paNNatte, taMjahA-NAmANaMtate, ThavaNANaMtate, davvANaMtate, gaNaNANaMtate, paesANaMtate, egatoNaMtate, duhatoNaMtate, desavitthArANaMtate, savvavitthArANaMtate, sAsatANaMtate / [TI0] abhihitapramANAzcAvagAhanAdayo'nye'pi padArthA jinairanantA dRSTA ityanantakaM bhedata Aha- dasavihetyAdi, nAmAnantakam anantakamityeSA nAmabhUtA varNAnupUrvI yasya vA sacetanAdervastuno'nantakamiti nAma tannAmAnantakam, sthApanAnantakaM yadakSAdAvanantakamiti sthApyate, dravyAnantakaM jIvadravyANAM pudgaladravyANAM vA yadanantatvam, gaNanAnantakaM yadeko dvau traya ityevaM saGkhyAtA asaGkhyAtA anantA iti, pradezAnantakam AkAzapradezAnAM yadAnantyamiti, ekato'nantakamatItAddhA anAgatAddhA vA, dvidhA'nantakaM sarvAddhA, dezavistArAnantakam eka AkAzapratara:, sarvavistArAnantakaM sarvAkAzAstikAya iti, zAzvatAnantakamakSayaM jIvAdidravyamiti / [sU0 731] uppAyapuvvassa NaM dasa vatthU paNNattA 1 / atthiNatthippavAtapuvvassa NaM dasa cUlavatthU paNNattA 2 // [TI0] evaMvidhArthAbhidhAyakaM pUrvagatazrutamiti pUrvazrutavizeSamihAvatArayan sUtradvayamAhauppAyetyAdi, utpAdapUrvaM prathamaM tasya daza vastUni adhyAyavizeSAH, astinAstipravAdapUrvaM caturthaM tasya mUlavastUnAmupari cUlArUpANi vastUni cuulaavstuuni| [sU0 732] dasavidhA paDisevaNA paNNattA, taMjahAdappa-ppamAda-'NAbhoge, Aure AvatIsu ta / saMkite sahasakkAre, bhaya ppayosA ya vImaMsA // 154 // dasa AloyaNAdosA paNNattA, taMjahAAkaMpaittA aNumANaittA, jaM diTuM bAyaraM va suhumaM vA / channaM saddAulagaM, bahujaNa avvatta tassevI // 155 // dasahiM ThANehiM saMpanne aNagAre arihati attadosamAloettate, taMjahA
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 704 jAtisaMpanne, kulasaMpanne, evaM jadhA aTThaTThANe jAva khaMte, daMte, amAtI, apacchANutAvI / dasahi ThANehiM saMpanne aNagAre arihati AloyaNaM paDicchittate, taMjahAAyAravaM, AhAravaM jAva avAtadaMsI, pitadhamme, daDhadhamme / [TI0] pUrvagatAdizrutaniSiddhavastUnAM sAdhoryadvidhA pratiSevA bhavati tadvidhAM tAM darzayannAha- dasavihetyAdi, pratiSevaNA prANAtipAtAdyAsevanam / dappa silogo, do valganAdiH, dappo puNa hoi vaggaNAIo [ ] iti vacanAt, tasmAdAgamapratiSiddhaprANAtipAtAdyAsevA yA sA darpapratiSevaNeti, evamuttarapadAnyapi neyAni, navaraM pramAdaH parihAsa-vikathAdiH, kaMdappAi pamAo [ ] iti vacanAd, vidheyeSvaprayatno vA, anAbhogo vismRti:, eSAM samAhAradvandvastatra, tathA Ature glAne sati tatpratijAgaraNArthamiti bhAvaH, athavA Atmana evAturatve sati, luptabhAvapratyayatvAt, ayamartha:- kSut-pipAsA-vyAdhibhirabhibhUta: san yAM karoti, uktaM ca- paDhamabIyahuo vAhio va jaM seva AurA esA [ ] iti, tathA Apatsu dravyAdibhedena caturvidhAsu, tatra dravyata: prAsukadravyaM durlabhaM kSetrato'dhvapratipannatA kAlato durbhikSaM bhAvato glAnatvamiti, uktaM ca- davvAialaMbhe puNa cauvvihA AvayA hoi [ ] iti, tathA zaGkite eSaNIye'pyaneSaNIyatayA, jaM saMke taM samAvaje [ ] iti vacanAt, sahasAkAre akasmAt karaNe sati, sahasAkAralakSaNaM cedam puvvaM apAsiUNaM pAe chUDhammi jaM puNo pAse / na caei niyatteuM pAyaM sahasAkaraNameyaM // [nizIthabhA0 97] ti / bhayaM ca bhIti: nRpa-caurAdibhya: pradveSazca mAtsaryaM bhayapradveSaM tasmAcca pratiSevA bhavati, yathA rAjAdyabhiyogAnmArgAdi darzayati siMhAdibhayAdvA vRkSamArohati, uktaM cabhayamabhiuggeNa sIhamAI va [ ] tti, iha pradveSagrahaNena kaSAyA vivakSitAH, Aha cakohAIo paoso [ ] tti, tathA vimarza: zikSakAdiparIkSA, Aha ca- vImaMsA sehamAINaM [ ] ti, tato'pi pratiSevA pRthivyAdisaGghaTTAdirUpA bhavatIti / pratiSevAyAM cAlocanA vidheyA, tatra ca ye doSAste parihAryA iti darzanAyAha
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamamadhyayanaM dazasthAnakam / 705 dasetyAdi, AkaMpa gAhA, Akampya AvayetyarthaH, yaduktamveyAvaccAIhiM puvvaM AgaMpaittu aayrie| Aloei kahaM me thovaM viyarija pacchittaM ? // [ ] ti / aNumANaittA anumAnaM kRtvA, kimayaM mRdudaNDa utogradaNDa iti jJAtvetyarthaH, ayamabhiprAyo'sya- yadyayaM mRdudaNDastato dAsyAmyAlocanAmanyathA neti / jaM diLaM ti yadeva dRSTamAcAryAdinA doSajAtaM tadevAlocayati nAnyat, doSazcAyam, AcAryaraJjanamAtraparatvenAsaMvignatvAdasyeti / bAyaraM va tti bAdaramevAticArajAtamAlocayati na sUkSmamiti, suhamaM va tti sUkSmameva vA'ticAramAlocayati, ya: kila sUkSmamAlocayati sa kathaM bAdaraM santaM nAlocayatyevaMrUpabhAvasampAdanAyA''cAryasyeti / chaNNaM ti pracchannamAlocayati yathA''tmanaiva zRNoti nAcAryaH / saddAulayaM ti zabdenAkulaM zabdAkulaM bRhacchabdam, tathA mahatA zabdenAlocayati yathA'nye'pyagItArthAste zRNvantIti / bahujaNaM ti bahavo janA AlocanAcAryA: yasminnAlocane tad bahujanam, ayamabhiprAya: ekkassAloettA jo Aloe puNo vi annassa / te ceva ya avarAhe taM hoi bahujaNaM nAma // [ ] tti / / avvattaM ti avyaktasya agItArthasya guroH sakAze yadAlocanaM tat tatsambandhAdavyaktamucyate / tassevi tti ye doSA AlocayitavyAstatsevI yo gurustasya purato yadAlocanaM sa tatsevilakSaNa AlocanAdoSaH, tatra cAyamabhiprAya: Alocayitu: jaha eso mattullo na dAhI gurugameva pacchittaM / iya jo kiliTThacitto dinnA AloyaNA teNaM // [ ] ti / etaddoSaparihAriNA'pi guNavataivAlocanA deyeti tadguNAnAha- dasahi ThANehItyAdi, evaM ti anena krameNa yathA'STasthAnake tathA idaM sUtraM paThanIyamityarthaH, kiyaddaram ? yAvat khaMte daMte tti pade, tathAhi-viNayasaMpanne nANasaMpanne daMsaNasaMpanne caraNasaMpanne tti, amAyI apacchANutAvIti padadvayamihAdhikaM prakaTaM ca, navaraM granthAntaroktaM tatsvarUpamidam- no paliuMce amAyI apacchayAvI na paritappe [ ] tti / evaMbhUtaguNavatA'pi dIyamAnA''locanA guNavataiva pratyeSTavyeti tadguNAnAha
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ 706 [dasahItyAdi, AyAravaM ti jJAnAdyAcAravAn 1, avahAravaM ti avadhAraNAvAn 2,] jAvakaraNAt vavahAravaM AgamAdipaJcaprakAravyavahAravAn 3, uvvIlae apavrIDaka: lajjApanodako yathA para: sukhamAlocayatIti 4, pakuvvI Alocite zuddhikaraNasamarthaH 5, nijavae yastathA prAyazcittaM datte yathA paro nirvoDhumalaM bhavatIti 6, aparissAvI AlocakadoSAnupazrutya yo nogirati 7, avAyadaMsI sAticArasya pAralaukikApAyadarzIti pUrvoktameva 8, piyadhamme 9, daDhadhamme 10 tti adhikamiha, priyadharmA dharmapriya:, dRDhadhA ya Apadyapi dharmAnna calatIti / [sU0 733] dasavidhe pAyacchitte pannatte, taMjahA-AloyaNArihe jAva aNavaThThappArihe, pAraMcitArihe / [TI0] AlocitadoSAya prAyazcittaM deyamatastatprarUpaNasUtraM dasavihetyAdi, AlocanA gurunivedanam, tayaiva yacchuddhyatyaticArajAtaM tattadarhatvAdAlocanArham, tacchuddhyarthaM yat prAyazcittaM tadapyAlocanArham, taccAlocanaivetyevaM sarvatra, yAvatkaraNAt paDikkamaNArihe pratikramaNaM mithyAduSkRtaM tadarham, tadubhayArihe AlocanA-pratikramaNArhamityarthaH, vivegArihe parityAgazodhyam, viusaggArihe kAyotsargArham, tavArihe nirvikRtikAditapa:zodhyam, chedArihe paryAyacchedayogyam, mUlArihe vratopasthApanArham, aNavaThThappArihe yasminnAsevite kaJcana kAlaM vrateSvanavasthApyaM kRtvA pazcAccIrNatapAstaddoSoparato vrateSu sthApyate tadanavasthApyArham, pAraMciyArihe etadadhikamiha, tatra yasmin pratiSevite liGga-kSetra-kAla-tapobhi: pArAJciko bahirbhUta: kriyate tat pArAJcikam, tadarhamiti / [sU0 734] dasavidhe micchatte paNNatte, taMjahA-adhamme dhammasaNNA, dhamme adhammasaNNA, ummagge maggasaNNA, magge ummaggasaNNA, ajIvesu jIvasaNNA, jIvesu ajIvasaNNA, asAdhUsu sAdhusaNNA, sAdhUsu asAdhusaNNA, amuttesu muttasaNNA, muttesu amuttasaNNA / TI0] pArAJciko mithyAtvamapyanubhavedato mithyAtvanirUpaNAya sUtram, tatra adharme zrutalakSaNavihInatvAdanAgame apauruSeyAdau dharmasaMjJA AgamabuddhirmithyAtvam, viparyastatvAditi 1, dharme kaSa-cchedAdizuddhe samyakzrute AptavacanalakSaNe'dharmasaMjJA,
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamamadhyayanaM dazasthAnakam / 707 sarva eva puruSA rAgAdimanto'sarvajJAzca puruSatvAdahamivetyAdipramANato'nAptAstadabhAvAnna tadupadiSTaM zAstraM dharma ityAdikuvikalpavazAdanAgamabuddhiriti 2, tathA unmArgo nirvRtipurI prati apanthAH vastutattvApekSayA viparItazraddhAna-jJAnA-'nuSThAnarUpastatra mArgasaMjJA kuvAsanAto mArgabuddhiH 3, tathA mArge'mArgasaMjJeti pratItam 4, tathA ajIveSu AkAza-paramANvAdiSu jIvasaMjJA puruSa evedamityAdyabhyupagamAditi, tathA kSiti-jala-pavana-hutAzana-yajamAnA-''kAza-candra-sUryAkhyA: / iti mUrtayo mahezvarasambandhinyo bhavantyaSTau // [ ] iti 5, tathA jIveSu pRthivyAdiSvajIvasaMjJA yathA na bhavanti pRthivyAdayo jIvA ucchvAsAdInAM prANidharmANAmanupalambhAd ghaTavaditi 6, tathA'sAdhuSu SaDjIvanikAyavadhAnivRtteSvauddezikAdibhojiSvabrahmacAriSu sAdhusaMjJA, yathA sAdhava ete sarvapApapravRttA api brahmamudrAdhAritvAdityAdivikalparUpeti 7, tathA sAdhuSu brahmacaryAdiguNAnviteSu asAdhusaMjJA, 'ete hi kumArapravrajitAH, nAstyeSAM gatiraputratvAt snAnAdivirahitatvAdvA' ityAdivikalpAtmiketi 8, tathA'mukteSu sakarmasu lokavyApArapravRtteSu muktasaMjJA, yathA aNimAdyaSTavidhaM prApyaizvaryaM kRtina: sadA / modante nirvRtAtmAnastIrNAH paramadustaram // [ ] ityAdivikalpAtmiketi 9, tathA mukteSu sakalakarmakRtavikAravirahiteSvanantajJAnadarzana-sukha-vIryayukteSu amuktasaMjJA, na santyevedRzA muktAH, anAdikarmayogasya nivartayitumazakyatvAdanAditvAdeva AkAzA-''tmayogasyeveti, na santi vA muktAH muktasya vidhyAtadIpakalpatvAdAtmana eva vA nAstitvAdityAdivikalparUpeti 10 / [sU0 735] caMdappabhe NaM arahA dasa puvvasatasahassAiM savvAuyaM pAlaittA siddhe jAva ppahINe 1 / dhamme NamarahA dasa vAsasayasahassAI savvAuyaM pAlaittA siddhe jAva ppahINeza NamI NamarahA dasa vAsasahassAI savvAuyaM pAlaittA siddhe jAva pphiinne3|
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 708 purisasI NaM vAsudeve dasa vAsasayasahassAiM savvAuyaM pAlaittA chaTThAte tamAe puDhavIe neratitattAte vavanne 1 / mI NaM arahA dasa dhaNUI uDDauccatteNaM dasa ya vAsasatAiM savvAuyaM pAlaittA siddhe jAva ppahINe 2 | kahe NaM vAsudeve dasa dhaNUI uDDauccatteNaM dasa ya vAsasayAiM savvAuyaM pAlaittA taccAte vAluyappabhAte puDhavIte neratitattAte vavanne 3 | [TI0] anantaraM mithyAtvaviSayatayA muktA uktAH, idAnIM tadadhikArAttIrthakaratrayasya dazasthAnakAnupAtena muktatvamabhidhIyate - caMdappabhe NaM ityAdi sUtratrayamapi knntthym| uktatIrthakarAzca mahApuruSA iti tatsambandhi purisasIhetyAdisUtratrayaM kaNThyam / [sU0 736 ] dasavidhA bhavaNavAsI devA paNNattA, taMjahA-asurakumArA jAva thaNitakumArA 1 / etesi NaM dasavidhANaM bhavaNavAsINaM devANaM dasa cetitarukkhA pannattA, taMjahA assattha sattivanne, sAmali uMbara sirIsa dahi | vaMjula palAsa vappo [ vaggho ? ] tate ta kaNitArarukkhe ta 2 / / 156 / / [0] nairakiti prAguktam, nArakAsannAzca kSetrato bhavanavAsina iti tadgataM sUtradvayaM kaNThyam, navaram - anena krameNAzvatthAdayazcaityavRkSA ye siddhAyatanAdidvAreSu zrUyata iti / [sU0 737] dasavidhe sokkhe pannatte, taMjahAArogga dIhamAuM, aDDejjaM kAma bhoga saMtoso / atthi subhoga nikkhammameva tatto aNAbAdhe // 157 // [TI0] prAgbhavanavAsino devA uktAsteSAM ca kila sukhaM bhavatIti sukhaM sAmAnyata Aha- dasavihetyAdi, Aroga gAhA, ArogyaM nIrogatA 1, dIrghamAyuH ciraM jIvitam, zubhamitIha vizeSaNaM dRzyamiti 2, aDDejjaM ti ADhyatvaM dhanapatitvaM sukhakAraNatvAt sukham 3, kAma tti kAmau zabda-rUpe sukhakAraNatvAt sukham 4,
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamamadhyayanaM dazasthAnakam / 709 evaM bhoge tti bhogA: gandha-rasa-sparzA: 5, tathA santoSa: alpecchatA, tat sukhameva AnandarUpatvAt santoSasya, uktaM ca ArogasAriyaM mANusattaNaM saccasArio dhammo / vijA nicchayasArA suhAI saMtosasArAI // [ ] ti 6 / atthi tti yena yena yadA yadA prayojanaM tattattadA tadA'sti bhavati jAyate iti sukhamAnandahetutvAditi 7, suhabhoga tti zubhaH anindito bhogo viSayeSu bhogakriyeti, sa sukhameva sAtodayasampAdyatvAt tasyeti 8, nikkhammameva tti niSkramaNaM niSkrama: aviratijambAlAditi gamyate, pravrajyetyarthaH, iha ca dvirbhAvo napuMsakatA ca prAkRtatvAt, evakAro'vadhAraNe, ayamartha:- niSkramaNameva bhavasthAnAM sukham, nirAbAdhasvAyattAnandarUpatvAt, ata evocyate- duvAlasamAsapariyAe samaNe niggaMthe aNuttarANaM devANaM teullesaM vItIvayati [bhagavatI0 14 / 9 / 17] tti tathA naivAsti rAjarAjasya tat sukhaM naiva devarAjasya / yat sukhamihaiva sAdhorlokavyApArarahitasya // [prazama0 gA0 128] iti, zeSasukhAni hi duHkhapratIkAramAtratvAt sukhAbhimAnamAtrajanakatvAcca tattvato na sukhaM bhavantIti 9, tatto aNAbAhe tti tato niSkramaNasukhAnantaram anAbAdhaM na vidyate AbAdhA janma-jarAmaraNa-kSut-pipAsAdikA yatra tadanAbAdhaM mokSasukhamityarthaH, etadeva ca sarvottamam, yata uktam navi atthi mANusANaM taM sokkhaM navi ya savvadevANaM / jaM siddhANaM sokkhaM avvAbAhaM uvagayANaM // [Ava0 ni0 980] ti 10 / [sU0 738] dasavidhe uvaghAte pannatte, taMjahA-uggamovaghAte, uppAyaNovaghAte jadhA paMcaTThANe jAva pariharaNovaghAte, NANovaghAte, daMsaNovaghAte, carittovaghAte, aciyattovaghAte, sArakkhaNovaghAte / dasavidhA visodhI paNNattA, taMjahA-uggamavisohI, uppAyaNavisohI jAva sArakkhaNavisohI / [TI0] niSkramaNasukhaM cAritrasukhamuktam, taccAnupahatamanAbAdhasukhAyetyata
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 710 zcAritrasyaitatsAdhanasya bhaktAderjJAnAdezcopaghAtanirUpaNasUtram, tatra yadudgamena AdhAkarmmAdinA SoDazavidhenopahananaM virAdhanaM cAritrasyAkalpyatA vA bhaktAdeH sa udgamopaghAtaH 1, evamutpAdanayA dhAtryAdidoSalakSaNayA ya: sa utpAdanopaghAtaH, jahA paMcaTThANe i bhaNanAt tat sUtramiha dRzyam, taccedam - esaNovaghAe eSaNayA zaGkitAdibhedayA yaH sa eSaNopaghAtaH, parikammovaghAe parikarmma vastra - pAtrAdisamAracanaM tenopaghAtaH svAdhyAyasya, zramAdinA zarIrasya saMyamasya vopaghAtaH parikarmopaghAtaH, pariharaNovaghAe pariharaNA alAkSaNikasyAkalpyasya vopakaraNasya sevA tayA yaH pariharaNopaghAtaH, tathA jJAnopaghAtaH zrutajJAnApekSayA pramAdataH, darzanopaghAtaH zaGkAdibhi:, cAritropaghAtaH samitibhaGgAdibhiH, aciyattovaghAe ti aciyattam aprItikaM tenopaghAto vinayAdeH, sArakkhaNovaghAe tti saMrakSaNena zarIrAdiviSaye mUrcchayA upaghAtaH parigrahavirateriti saMrakSaNopaghAta iti / upaghAtavipakSabhUtavizuddhinirUpaNAya sUtram, tatrodgamAdivizuddhirbhaktAderniravadyatA, kiraNAt satyAdi vAcyamityarthaH, tatra parikarmmaNA vasatyAdisAravaNalakSaNena kriyamANena vizuddhiryA saMyamasya sA parikarmavizuddhiH, pariharaNayA vastrAdeH zAstrIyayA sevanayA vizuddhiH pariharaNAvizuddhiH, jJAnAditrayavizuddhayastadAcAraparipAlanataH, aciyattasya aprItikasya vizodhistannivarttanAdaciyattavizodhiH, saMrakSaNaM saMyamArtham upadhyAdestena vizuddhizcAritrasyeti saMrakSaNavizuddhiH / [sU0 739] dasavidhe saMkile se pannatte, taMjahA - uvahisaM kile se, uvassayasaMkilese, kasAyasaMkilese, bhattapANasaMkilese, maNasaMkilese, vatisaMkilese, kAyasaMkilese, NANasaMkilese, daMsaNasaMkilese, carita - sNkilese| dasavidhe asaMkilese pannatte, taMjahA - uvahiasaMkilese jAva carita - asaMkilese / [TI0] idAnIM cAritrasyaiva [cittasyaiva ] vizuddhivipakSabhUtamupadhyAdyupAdhikaM saGklezamabhidhAtumupakramate, tatra sUtram - dasetyAdi, saGkleza: asamAdhiH, upadhIyate
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamamadhyayanaM dazasthAnakam / 711 upaSTabhyate saMyama: saMyamazarIraM vA yena sa upadhiH vastrAdistadviSaya: saGklezaH upadhisaGkleza:, evamanyatrApi, navaram uvassaya tti upAzrayo vasatiH, tathA kaSAyA eva kaSAyairvA saGkleza: kaSAyasaGklezaH, tathA bhakta-pAnAzrita: saGklezo bhaktapAnasaGklezaH, tathA manaso manasi vA saGklezaH, vAcA saGklezaH, kAyamAzritya saGkleza iti vigrahaH, tathA jJAnasya saGkleza: avizuddhyamAnatA sa jJAnasaGkleza:, evaM darzana-cAritrayorapIti / etadvipakSo'saGklezastamadhunA''ha- dasetyAdi, kaNThyam / [sU0 740] dasavidhe bale pannatte, taMjahA-sotiMditabale jAva phAsiMditabale, NANabale, daMsaNabale, carittabale, tavabale, vIritabale / [TI0] asaGklezazca viziSTe jIvasya vIryabale sati bhavatIti sAmAnyato balanirUpaNAyAha- dasetyAdi, zrotrendriyAdInAM paJcAnAM balaM svArthagrahaNasAmarthyam, jAva tti cakSurindriyabalAdi vAcyamityarthaH, jJAnabalamatItAdivastuparicchedasAmarthya cAritrasAdhanatayA mokSasAmarthya vA, darzanabalaM sarvavedivacanaprAmANyAda-tIndriyAyuktigamyapadArtharocanalakSaNam, cAritrabalaM yad duSkaramapi sakalasaGgaviyogaM karotyAtmA yaccAnantamanAbAdhamaikAntikamAtyantikamAtmAyattamAnandamApnoti, tapobalaM yadanekabhavAvarjitamanekaduHkhakAraNaM nikAcitakarmagranthiM kSapayati, vIryameva balaM vIryabalam, yato gamanAgamanAdikAsu vicitrAsu kriyAsu varttate, yaccApanIya sakalakaluSapaTalamanavaratAnandabhAjanaM bhavatIti / [sU0 741] dasavidhe sacce paNNatte, taMjahAjaNavaya sammuti ThavaNA, nAme rUve paDuccasacce ya / vavahAra bhAva joge, dasame ovammasacce ya // 158 // dasavidhe mose pannatte, taMjahAkodhe mANe mAyA, lobhe peje taheva dose ya / hAsa bhate akkhAtita, uvaghAte nissite dasame // 159 // dasavidhe saccAmose pannatte, taMjahA-uppannamIsate, vigatamIsate,
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 712 uppannavigatamIsate, jIvamIsae, ajIvamIsae, jIvAjIvamIsae, aNaMtamIsae, parittamIsae, addhAmIsate, addhaddhAmIsate / [TI0] cAritrabalayuktaH satyameva bhASata iti tannirUpaNAyAha- dasavihetyAdi, santaH prANina: padArthA munayo vA tebhyo hitaM satyaM dazavidhaM tat prajJaptam, tadyathAjaNavaya gAhA, jaNavaya tti satyazabda: pratyekamabhisambandhanIyaH, tatazca janapadeSu dezeSu yadyadarthavAcakatayA rUDhaM dezAntare'pi tattadarthavAcakatayA prayujyamAnaM satyamavitathamiti janapadasatyam, yathA kokaNAdiSu paya: piccaM nIramudakamityAdi, satyatvaM cAsyAduSTavivakSAhetutvAnnAnAjanapadeSviSTArthapratipattijanakatvAd vyavahArapravRtteH, evaM zeSeSvapi bhAvanA kAryeti, saMmui tti saMmataM ca tat satyaM ceti sammatasatyam, tathAhikumuda-kuvalayotpala-tAmarasAnAM samAne paGkasambhave gopAlAdInAmapi sammatamaravindameva paGkajamiti atastatra [saMmatatayA paGkajazabda: satya: kuvalayAdAvasatyo'saMmatatvAditi], ThavaNa tti sthApyata iti sthApanA yallepyAdikArhadAdivikalpena sthApyate tadviSaye satyaM sthApanAsatyam, yathA ajino'pi jino'yamanAcAryo'pyAcAryo'yamiti, nAme tti nAma abhidhAnaM tat satyaM nAmasatyam, yathA kulamavarddhayannapi kulavarddhana ucyate evaM dhanavarddhana iti, rUve tti rUpApekSayA satyaM rUpasatyam, yathA prapaJcayati: pravrajitarUpaM dhArayan pravrajita ucyate na cAsatyatA'syeti, paDuccasacce ya tti pratItya Azritya vastvantaraM satyaM pratItyasatyam, yathA anAmikAyA dIrghatvaM hasvatvaM ceti, vavahAra tti vyavahAreNa satyaM vyavahArasatyam, yathA dahyate giriH, galati bhAjanam, ayaM ca girigatatRNAdidAhe vyavahAra: pravarttate, udake ca galati satIti, bhAva tti bhAvabhUyiSThazuklAdiparyAyamAzritya satyaM bhAvasatyam, yathA zuklA balAke ti, satyapi hi paJcavarNasambhave zuklavarNotkaTatvAt zukleti, joge tti yogata: saMbandhata: satyaM yogasatyam, yathA daNDayogAd daNDa: chatrayogAcchatra evocyata iti, dazamamaupamyasatyamiti upamaivaupamyaM tena satyamaupamyasatyaM yathA samudravattaDAgaM devo'yaM siMhastvamiti, sarvatraikAra: prathamaikavacanArtho draSTavya iti / satyavipakSaM mRSAha- dasetyAdi, mose tti prAkRtatvAt mRSA'nRtamityarthaH, kohe
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamamadhyayanaM dazasthAnakam / gAhA, kohe tti krodhe nizritamiti sambandhAt krodhAzritaM kopAzritaM mRSetyarthaH, tacca yathA krodhAbhibhUtaH adAsamapi dAsamabhidhatta iti, mAne nizritaM yathA mAnAdhmAtaH kazcit kenacidalpadhano'pi pRSTaH sannAha mahAdhano'hamiti, mAyatti mAyAyAM nizritaM yathA mAyAkAraprabhRtaya AhuH- naSTo golaka: iti, lobhe tti lobhe nizritaM vaNikprabhRtInAmanyathAkrItamevetthaM krItamityAdi, pijjatti premaNi nizritam atiraktAnAM dAso'haM tavetyAdi, taheva dose yatti dveSe nizritam, matsariNAM guNavatyapi nirguNo'yamityAdi, hAse tti hAse nizritaM yathA kandarpikANAM kasmiMzcit kasyacit sambandhini gRhIte pRSTAnAM na dRSTamityAdi, bhaye tti bhayanizritaM taskarAdigRhItAnAM tathA tathA asamaJjasAbhidhAnam, akkhAiya tti AkhyAyikAnizritaM tatpratibaddho'satpralApaH, uvaghaye nissiyetti upaghAte prANivadhe nizritam AzritaM dazamaM mRSA, acaure cauro'yamityabhyAkhyAnavacanam, mRSAzabdastvavyaya iti / satyAsatyayoge mizraM vacanaM bhavatIti tadAha- dasetyAdi, satyaM ca tanmRSA ceti prAkRtatvAt saccAmosaM ti, uppannamIsae tti utpannaviSayaM mizraM satyamRSA utpannamizraM tadevotpannamizrakam, yathaikaM nagaramadhikRtyAsminnadya daza dArakA utpannA ityabhidadhatastannyUnAdhikabhAve vyavahArato'sya satyamRSAtvAt, zvaste zataM dAsyAmItyabhidhAya paJcAzatyapi dattAyAM loke mRSAtvAdarzanAt, anutpanneSvevA'datteSveva vA mRSAtvasiddheH, sarvathA kriyA[S]bhAvena sarvathA vyatyayAd, evaM vigatAdiSvapi bhAvanIyamiti, 1, vigatamIsae tti vigataviSayaM mizrakaM vigatamizrakam, yathaikaM grAmamadhikRtyAsminnadya daza vRddhA vigatA ityabhidadhato nyUnAdhikabhAve mizramiti 2, [ uppannavigayamIsae tti utpannaM ca vigataM ca utpannavigate, tadviSayaM mizrakam utpannavigatamizrakam, yathaikaM pattanamadhikRtyAsminnadya daza dArakA jAtA: daza ca vRddhA vigatA ityabhidadhatastannyUnAdhikabhAva iti 3,] jIvamIsae tti jIvaviSayaM satyAsatyaM jIvamizram, yathA jIvanmRtakRmirAzau jIvarAziriti 4, ajIvamIsae tti ajIvAnAzritya mizramajIvamizram, yathA tasminneva ca prabhUtamRtakRmirAzAvajIvarAziriti 5, jIvAjIvamissae tti jIvAjIvaviSayaM mizrakaM jIvAjIvamizrakaM yathA tasminneva 713
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 714 jIvanmRtakRmirAzau pramANaniyamenaitAvanto jIvantyetAvantazca mRtA ityabhidadhatastanyUnAdhikatve 6, aNaMtamIsae tti anantaviSayaM mizrakamanantamizrakaM yathA mUlakandAdau parIttapatrAdimatyanantakAyo'yamityabhidadhata: 7, parittamissae tti parIttaviSayaM mizrakaM parIttamizrakaM yathA anantakAyalezavati parItte parItto'yamityabhidadhataH 8, addhAmissae tti kAlaviSayaM satyAsatyaM yathA kazcita kasmiMzcita prayojane sahAyAMstvarayana pariNataprAye vAsare eva rajanI varttata iti bravIti 9, addhaddhAmIsae tti addhA divaso rajanI vA, tadekadeza: praharAdiH addhAddhA, tadviSayaM mizrakaM satyAsatyaM addhAddhAmizrakam, yathA kazcit kasmiMzcit prayojane praharamAtra eva madhyAhna ityaah| - [sU0 742] diTTivAtassa NaM dasa nAmadhejA pannattA, taMjahA-diTTivAte ti vA, heuvAte ti vA, bhUtavAte ti vA, taccAvAte ti vA, sammAvAte ti vA, dhammAvAte ti vA, bhAsAvijate ti vA, puvvagate ti vA, aNujogagate ti vA, savvapANa-bhUta-jIva-sattasuhAvahe ti vA / / [TI0] bhASAdhikArAt sakalabhASaNIyArthavyApakaM satyabhASArUpaM dRSTivAdaM paryAyato dazadhA''ha- diTThItyAdi, dRSTayo darzanAni, vadanaM vAdaH, dRSTInAM vAdo dRSTivAda: dRSTInAM vA pAto yasminnasau dRSTipAta:, sarvanayadRSTaya ihAkhyAyanta ityarthaH, tasya daza nAmadheyAni nAmAnItyarthaH, tadyathA- dRSTivAda iti pratipAditameva, itizabda upapradarzane, vAzabdo vikalpe, tathA hinoti gamayati jijJAsitamarthamiti hetuH anumAnotthApakaM liGgamupacArAdanumAnameva vA, tadvAdo hetuvAdaH, tathA bhUtAH sadbhUtA: padArthAsteSAM vAdo bhUtavAdaH, tathA tattvAni vastUnAmaidamparyANi, teSAM vAdastattvavAdaH, tathyo vA satyo vAdastathyavAdaH, tathA samyag aviparIto vAda: samyagvAdaH, tathA dharmANAM vastuparyAyANAM dharmasya vA cAritrasya vAdo dharmavAdaH, tathA bhASA satyAdikA tasyA vicayo nirNayo bhASAvicayaH, bhASAyA vA vAco vijayaH samRddhiryasmin sa bhASAvijayaH, tathA sarvazrutAt pUrvaM kriyanta iti pUrvANi utpAdapUrvAdIni caturdaza, teSu gata: abhyantarIbhUtastatsvabhAva ityartha iti pUrvagataH, tathA'nuyoga: prathamAnuyogastIrthakarAdipUrvabhavAdivyAkhyAnagranthaH, gaNDikAnuyogazca bharatanarapativaMzajAnAM
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamamadhyayanaM dazasthAnakam / 715 nirvANagamanAnuttaravimAnavaktavyatAkhyAnagrantha iti dvirUpe'nuyoge gato'nuyogagataH, etau ca pUrvagatA-'nuyogagatau dRSTivAdAMzAvapi dRSTivAdatayoktau avayave samudAyopacArAditi, tathA sarve vizve te ca te prANAzca dvIndriyAdayo bhUtAzca taravaH jIvAzca paJcendriyAH sattvAzca pRthivyAdayaH iti dvandve sati karmadhArayaH, tatasteSAM sukhaM zubhaM vA AvahatIti sarvaprANa-bhUta-jIva-sattvasukhAvahaH, sukhAvahatvaM ca saMyamapratipAdakatvAt sattvAnAM nirvANahetutvAcceti / [sU0 743] dasavidhe satthe paNNatte, taMjahAsatthamaggI visaM loNaM, siNeho khAramaMbilaM / duppautto maNo vAyA, kAyo bhAvo ta aviratI // 160 // _ [TI0] prANAdInAM sukhAvaho dRSTivAdo'zastrarUpatvAt, zastrameva hi duHkhAvahamiti zastraprarUpaNAyAha- dasetyAdi, zasyate hiMsyate aneneti zastram / satthaM silogo, zastraM hiMsakaM vastu, tacca dvidhA-dravyato bhAvatazca, tatra dravyatastAvaducyate- agniH analaH, sa ca visadRzAnalApekSayA svakAyazastraM bhavati, pRthivyAdyapekSayA tu parakAyazastram 1, viSaM sthAvara-jaGgamabhedam 2, lavaNaM pratItam 3, snehaH taila-ghRtAdiH 4, kSAro bhasmAdiH 5, amlaM kAJjikam 6, bhAvo ya tti iha draSTavyam, tena bhAvo bhAvarUpaM zastram, kiM tadityAha- duSprayuktam akuzalaM mano mAnasam 7, vAg vacanaM duSprayuktA 8, kAyazca zarIraM duSprayukta eva 9, iha ca kAyasya hiMsApravRttau khaDgAderupakaraNatvAt kAyagrahaNenaiva tadgrahaNaM draSTavyamiti, aviratizca apratyAkhyAnamathavA aviratirUpo bhAvaH zastramiti 10 / [sU0 744] dasavidhe dose pannatte, taMjahAtajjAtadose matibhaMgadose, pasatthAradose pariharaNadose / salakkhaNa-kAraNa-heudose, saMkAmaNaM niggaha vatthudose // 161 // 1 // dasavidhe visese pannatte, taMjahAvatthu-tajAtadose ta, dose egaTTite ti ta / kAraNe ta paDuppanne, dose nicce [5]hiaTThame //
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ attaNA uvaNIte ta, visese tita te dasa // 162 || 2 | dasavidhe suddhAvAtANuoge pannatte, taMjahA- caMkAre, maMkAre, piMkAre, setaMkAre, sAtaMkAre, egatte, pudhatte, saMjUhe, saMkAmite, bhanne 3 / [TI0] aviratyAdayo doSAH zastramityuktamiti doSaprastAvAddoSavizeSanirUpaNAyAhadasavihetyAdi / tajjAyetyAdi vRttam, ete hi guru-ziSyayorvAdi-prativAdinorvA vAdAzrayA iva lakSyante, tatra tasya gurvAderjAtaM jAtiH prakAro vA janma-marmakarmAdilakSaNaH tajjAtaM tadeva dUSaNamiti kRtvA doSastajjAtadoSa:, tathAvidhakulAdinA dUSaNamityarthaH 1 / tathA svasyaiva mateH buddherbhaGgo vinAzo matibhaGgo vismRtyAdilakSaNo doSo matibhaGgadoSaH 2 / tathA prazAstA anuzAsako maryAdAkArI sabhAnAyakaH sabhyo vA tasmAd dviSTAdupekSakAdvA doSaH prativAdino jayadAnalakSaNo vismRtaprameyaprativAdinaH prameyasmAraNAdilakSaNo vA prazAstRdoSa:, iha tthAzabdo laghuzrutiriti 3 / tathA pariharaNam AsevA svadarzanasthityA lokarUDhyA vA anAsevyasya, tadeva doSaH pariharaNadoSaH, yathA bauddhenoktamanityaH zabdaH kRtakatvAd ghaTavadityAdi 4 / tathA lakSyate tadanyavyapohenAvadhAryate vastvaneneti lakSaNam, svaM ca tallakSaNaM ca svalakSaNam, yathA jIvasyopayogo yathA vA pramANasya svaparAvabhAsakajJAnatvam 5 / tathA karo kAraNaM parokSArthanirNayanimittamupapattimAtram, yathA nirupamasukhaH siddho jJAnAnAbAdhaprakarSAt, nAtra kila sakalalokapratItaH sAdhyasAdhanadharmmAnugato dRSTAnto'stItyupapattimAtratA, dRSTAntasadbhAve'syaiva hetuvyapadezaH syAt 6 / tathA hinoti gamayatIti hetuH sAdhyasadbhAvabhAva-tadabhAvAbhAvalakSaNaH, tatazca svalakSaNAdInAM dvandvaH, teSAM doSaH svalakSaNakAraNa- - hetudoSa:, iha kAzabdaH chando'rthaM dvirbaddho dhyeyaH, athavA saha lakSaNena yau - hetU tayordoSa iti vigrahaH, tatra lakSaNadoSo'vyAptirativyAptirvA, tatrAvyAptiryathA yasyArthasya sannidhAnA-'sannidhAnAbhyAM jJAnapratibhAsabhedastat svalakSaNamiti, idaM svalakSaNalakSaNam, idaM cendriyapratyakSamevAzritya syAt na yogijJAnam, yogijJAne hi na sannidhAnA-'sannidhAnAbhyAM pratibhAsabhedo -'stItyatastadapekSayA na kiJcit svalakSaNaM syAditi, ativyAptiryathA arthopalabdhihetuH pramANamiti pramANalakSaNam, iha kAraNa
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ 717 dazamamadhyayanaM dazasthAnakam / cArthopalabdhihetubhUtAnAM cakSurdadhyodanabhojanAdInAmAnantyena pramANeyattA na syAt, athavA dArTAntiko'rtho lakSyate'neneti lakSaNaM dRSTAntaH, taddoSaH sAdhyavikalatvAdiH, tatra sAdhyavikalatA yathA nityaH zabdo mUrttatvAd ghaTavad, iha ghaTe nityatvaM nAstIti / kAraNadoSaH sAdhyaM prati tadvyabhicAro yathA apauruSeyo vedo vedakAraNasyAzrUyamANatvAdityAdi vRttau 7 / [tathA saGkrAmaNaM prastutaprameye'prastutaprameyasya pravezanaM prameyAntaragamanamityarthaH, tadeva doSa iti 8 / tathA nigrahaH chalAdinA parAjayasthAnam, sa eva doSo nigrahadoSa iti 9 / tathA vasataH sAdhyadharma-sAdhanadhAvatreti vastu prakaraNAt pakSastasya doSaH pratyakSanirAkRtatvAdiH, yathA azrAvaNaH zabdaH, zabde hyazrAvaNatvaM pratyakSanirAkRtamiti 10 / __eteSAmeva tajjAtAdidoSANAM sAmAnyato'bhihitAnAM tadanyeSAM cArthAnAM sAmAnyavizeSarUpANAM satAM vizeSAbhidhAnAyAha- dasetyAdi, vizeSo bhedo vyaktirityanarthAntaram, vatthu ityAdiH sArddhaH zlokaH, vastviti prAktanasUtrasyAntokto yaH pakSaH, tajjAtamiti tasyaivAdAvuktaM prativAdyAderjAtyAdi, tadviSayo doSo vastu-tajjAtadoSaH, tatra vastudoSa: pakSadoSastajAtadoSazca jAtyAdihIlanametau ca vizeSau doSasAmAnyApekSayA, ityAdiranekavidhaH 1-2, cakAraH samuccaye,] tathA dose tti pUrvoktasUtre ye zeSA matibhaGgAdayo doSA aSTAvuktAste doSazabdeneha saGgrahItAH, te ca doSasAmAnyApekSayA vizeSA bhavantyeveti doSo vizeSaH, athavA dose tti doSeSu zeSadoSaviSaye vizeSo bhedaH, sa cAnekavidhaH svayamUhyaH 3, egaTThie iya tti ekazcAsAvarthazca abhidheyaH ekArthaH, sa yasyAsti sa ekArthikaH ekArthavAcaka ityarthaH, itiH upapradarzane, caH samuccaye, sa ca zabdasAmAnyApekSayaikArthiko nAma zabdavizeSo bhavati, yathA ghaTa iti, tathA anekArthiko yathA gauH, yathoktam dizi 1 dRzi 2 vAci 3 jale 4 bhuvi 5 divi 6 vaje 7 'zau 8 pazau 9 ca gozabdaH ityAdi [iti cAyamapi ca doSaH sAmAnyApekSayA vizeSa iti 4, tathA kAryakAraNAtmake vastusamUhe kAraNamiti vizeSaH, kAryamapi vizeSo bhavati, na cehoktaH, dazasthAnakAnuvRtteH, athavA kAraNe kAraNaviSaye vizeSo bhedo yathA pariNAmikAraNaM mRtpiNDaH, apekSAkAraNaM
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 718 dig-deza-kAlA-''kAza-puruSa-cakrAdi, athavopAdAnakAraNaM mRdAdi, nimittakAraNaM kulAlAdi, sahakArikAraNaM cakra-cIvarAdItyanekadhA kAraNam, athavA doSazabdasambandhAt pUrvavyAkhyAtaH kAraNadoSo doSasAmAnyApekSayA vizeSa iti,] caH samuccaye 5, tathA pratyutpanno vArttamAnikaH abhUtapUrva ityarthaH, doSaH guNetaraH, sa cAtItAdidoSasAmAnyApekSayA vizeSaH, ityAdi 6, tathA nityo yo doSo'bhavyAnAM mithyAtvAdiranAdyaparyavasitatvAt sa doSasAmAnyApekSayA vizeSaH, athavA sarvathA nitye vastunyabhyupagate yo doSo bAla-kumArAdyavasthA'bhAvApattilakSaNaH sa doSasAmAnyApekSayA doSavizeSa iti 7, tathA hiaTThame tti akAraprazleSAdadhikaM vAdakAle yat parapratyAyanaM pratyatiriktaM dRSTAnta-nigamanAdi taddoSaH, tadantareNaiva pratipAdyapratItestadabhidhAnasyAnarthakatvAdityAdi 8, attaNa tti AtmanA kRtamiti zeSaH, tathA upanItaM prApitaM pareNeti zeSaH. vastusAmAnyA-pekSayA''tmakRtaM ca vizeSaH, paropanItaM cAparo vizeSa iti bhAvaH 9, cakArayovizeSa-zabdasya ca prayogo bhAvanAvAkye darzitaH, athavA doSazabdAnuvRtterAtmanA kRto doSaH paropanItazca doSa iti, doSasAmAnyApekSayA vizeSAvetau iti, evaM te vizeSA daza bhavantIti, ihAdarzapustakeSu nivve hiaTThame tti dRSTam, na ca tathA'STau pUryanta iti, nicce iti vyAkhyAtam / ihoktarUpA vizeSAdayo bhAvA anuyogagamyAH, anuyogazcArthato vacanatazca, tatrArthato yathA- ahiMsA saMjamo tavo [dazavai0 1 / 1] ityatrAhiMsAdInAM svarUpabhedapratipAdanam, vacanAnuyogastveSAmeva zabdAzrito vicAra iti, tadiha vacanAnuyogaM bhedata AhadasetyAdi, zuddhA anapekSitavAkyArthA yA vAk vacanaM sUtramityarthaH tasyA anuyogo vicAraH zuddhavAganuyogaH, sUtre ca apuMvadbhAvaH prAkRtatvAt, tatra cakArAdikAyAH zuddhavAco yo'nuyogaH sa cakArAdireva vyapadezyaH, tatra caMkAre tti atrAnusvAro'lAkSaNiko, tatazcakAra ityarthaH, tasya cAnuyogo, yathA cazabdaH samAhAretaretarayogasamuccayA-'nvAcayA-'vadhAraNa-pAdapUraNA-'dhikavacanAdiSu [ ] iti, tatra itthIo sayaNANi ya [dazavai0 2 / 2] iti, iha sUtre cakAraH samuccayArthaH strINAM zayanAnAM cAparibhogyatAtulyatvapratipAdanArthaH 1, maMkAre tti mAmA]kArAnuyogo yathA samaNaM va
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamamadhyayanaM dazasthAnakam / 719 mAhaNaM vA [sthAnAGga0 133] iti sUtre mAzabdo niSedhe, athavA jeNAmeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNAmeva [ ] ityatra sUtre jeNAmeva iha makAra Agamika eva yenaivetyanenaiva vivakSitapratIteriti 2, piMkAre tti akAralopadarzanenAnusvArAgamena ca apizabda uktaH, tadanuyogo yathA apiH sambhAvanAnivRttyapekSAsamuccayagarhAziSyAmarSaNabhUSaNaprazneSu ]iti, tatra evaM pi ege AsAse [sthAnAGga0 314] ityatra sUtre evamapi anyathA'pIti prakArAntarasamuccayArtho'pizabda iti 3, seyaMkAre tti ihApyaMkAro'lAkSaNikastena sekAra iti, tadanuyogo yathA se bhikkhU vA [ dazavai0 4 / 10] ityatra sUtre sezabdo'thArthaH, athazabdazca prakriyApraznAnantaryamaGgalopanyAsaprativacanasamuccayeSu[ ] ityAnantaryArthaH, [ ityAdi ] 4, sAyaMkAre tti sAyamiti nipAtaH satyArthastasmAd 'varNAt kAraH' ityanena chAndasatvAt kArapratyayaH karaNaM vA kArastataH sAyaMkAra iti, tadanuyogo yathA satyaM tathAvacanasadbhAvaprazneSu[ ]iti, ete ca cakArAdayo nipAtAsteSAmanuyogabhaNanaM zeSanipAtAdizabdAnuyogopalakSaNArthamiti 5, gatte tti ekatvamekavacanaM tadanuyogo yathA samyagdarzanajJAna-cAritrANi mokSamArgaH [ tattvArtha0 1 / 1] ityatraikavacanaM samyagdarzanAdInAM samuditAnAmevaikamokSamArgatvakhyApanArtham, asamuditatve tvamokSamArgateti pratipAdanArthamiti 6, puhat pRthaktvaM bhedo dvivacanabahuvacane ityarthaH, tadanuyogo yathA dhammatthikAye dhammatthikAyadese dhammatthikAyappadesA [ prajJApanA0 15] iha sUtre dharmAstikAyapradezA ityetad bahuvacanaM teSAmasaGkhyAtatvakhyApanArthamiti 7, saMjU ti saGgataM yuktArthaM yUthaM padAnAM padayorvA samUhaH saMyUtham, samAsa ityarthaH, tadanuyogo yathA samyagdarzanazuddham [tattvArthakA 1] samyagdarzanena samyagdarzanAya samyagdarzanAdvA zuddhaM samyagdarzanazuddhamityAdiranekadhA 8, saMkAmiyaM ti saGkrAmitaM vibhaktivacanAdi vibhakti-vacanAdyantaratayA pariNAmitaM tadanuyogo yathA sAhUNaM vaMdaNeNaM nAsati pAvaM asaMkiyA bhAvA [ ] iha sAdhUnAmityetasyAH SaSThyAH sAdhubhyaH sakAzAdityevaM lakSaNaM paJcamItvena vipariNAmaM kRtvA azaGkitA bhAva bhavantItyetat padaM sambandhanIyam, tathA acchaMdA je na bhuMjati na cAI ti vacca / [dazavai0 2 / 2] ityatra sUtre na sa tyAgI iti ucyate ityekavacanasya bahuvacanatayA pariNAmaM kRtvA na te tyAgina ucyanta ityevaM padaghaTanA kAryeti 9, bhinnamiti krama - kAlabhedAdibhirbhinnaM
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 720 visadRzaM tadanuyogo yathA-tivihaM tiviheNamiti saGgrahamuktvA puna: maNeNamityAdinA tiviheNaM ti vivRtamiti kramabhinnam, krameNa hi tivihamityetanna karomItyAdinA vivRtya tatastrividheneti vivaraNIyaM bhavatIti, asya ca kramabhinnasyAnuyogo'yaM yathA kramavivaraNe hi yathAsaGkhyadoSaH syAditi tatparihArArthaM kramabhedaH, tathA hi na karomi manasA na kArayAmi vAcA kurvantaM nAnujAnAmi kAyeneti prasajyate, aniSTaM caitat pratyekapakSasyaiveSTatvAt, tathAhi- mana:prabhRtibhirna karomi taireva na kArayAmi nAnujAnAmIti, tathA kAlabhedo'tItAdinirdeze prApte vartamAnAdinirdezo yathA jambUdvIpaprajJaptyAdiSu RSabhasvAminamAzritya sakke deviMde devarAyA vaMdai namasai [jambUdvIpa0 2 / 35] tti sUtre, tadanuyogazcAyaM vartamAnanirdeza-strikAlabhAviSvapi tIrthakareSvetannyAyapradarzanArtha iti, idaM ca doSAdisUtratrayamanyathApi vimarzanIyam, gambhIratvAdasyeti / [sU0 745] dasavihe dANe paNNatte, taMjahAaNukaMpA saMgahe ceva, bhayA kAluNite ti ta / lajAte gAraveNaM ca, ahamme uNa sattame / / dhamme ta aTThame vutte, kAhI ti ta kataM ti ta // 163 // dasavidhA gatI pannattA, taMjahA-nirayagatI, nirayaviggahagatI, tiriyagatI, tiriyaviggahagaI, evaM jAva siddhigatI, siddhiviggahagatI / [TI0] vAganuyogatastvarthAnuyoga: pravarttata iti dAnalakSaNasyArthasya bhedAnAmanuyogamAhadasetyAdi, aNukaMpetyAdi zloka: sArddhaH, anukaMpa tti dAnazabdasambandhAdanukampayA kRpayA dAnaM dInAnAthaviSayamanukampAdAnamathavA anukampAto yaddAnaM tadanukampaivopacArAt, uktaM ca vAcakamukhyairumAsvAtipUjyapAdai: kRpaNe'nAtha-daridre vyasanaprApte ca roga-zokahate / yaddIyate kRpArthAdanukampA tadbhaveddAnam // [ ] 1 / saGgrahaNaM saGgrahaH vyasanAdau sahAyakaraNam, tadarthaM dAnaM saGgrahadAnam, athavA abhedAddAnamapi saGgraha ucyate, Aha ca
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamamadhyayanaM dazasthAnakam / 721 abhyudaye vyasane vA yat kiJciddIyate sahAyArtham / tat saGgrahato'bhimataM munibhirdAnaM na mokSAya // [ ] iti 2 / tathA bhayAt yaddAnaM tat bhayadAnam, bhayanimittatvAdvA dAnamapi bhayamupacArAd iti, uktaM ca- rAjA-''rakSa-purohita-madhumukha-mAcalla-daNDapAziSu c|| yaddIyate bhayArthAttad bhayadAnaM budhairjeyam // [ ] iti 3 / kAluNie i ya tti kAruNyaM zokaH, tena putraviyogAdijanitena tadIyasyaiva talpAde: sa janmAntare sukhito bhavatviti vAsanAto'nyasya bhojyasya vA yaddAnaM tat kAruNyadAnam, kAruNyajanyatvAdvA dAnamapi kAruNyamuktamupacArAditi 4 / tathA lajjayA hiyA dAnaM yattallajjAdAnamucyate, uktaM caabhyarthitaH pareNa tu yaddAnaM janasamUhamadhyagata: / paracittarakSaNArthaM lajAyAstadbhaveddAnam // [ ] iti 5 / gAraveNaM ca tti gauraveNa garveNa yaddIyate tad gauravadAnamiti, uktaM canaTa-narta-muSTikebhyo dAnaM sambandhi-bandhu-mitrebhyaH / yaddIyate yazo'rthaM garveNa tu tadbhaveddAnam // [ ] 6 / adharmapoSakaM dAnamadharmadAnam, adharmakAraNatvAdvA adharma eveti, uktaM cahiMsA-'nRta-cauryodyata-paradAra-parigrahaprasaktebhyaH / yaddIyate hi teSAM tajjAnIyAdadharmAya // [ ] iti 7 / dharmakAraNaM yattaddharmadAnaM dharma eva vA, uktaM casamatRNa-maNi-muktebhyo yaddAnaM dIyate supAtrebhyaH / akSayamatulamanantaM taddAnaM bhavati dharmAya // [ ] iti 8 / kAhI i ya tti kariSyati kaJcanopakAraM mamAyamiti buddhyA yaddAnaM tat kariSyatIti dAnamucyate 9 / tathA kRtaM mamAnena tat prayojanamiti pratyupakArArthaM yaddAnaM tat kRtamiti, uktaM cazataza: kRtopakAro dattaM ca sahasrazo mamAnena / ahamapi dadAmi kiJcit pratyupakArAya taddAnam // [ ] iti 10 / uktalakSaNAddAnAcchubhAzubhA gatirbhavatIti sAmAnyato gatinirUpaNAyAha-dasetyAdi,
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 722 nirayagati tti nirgatA ayAt zubhAditi nirayA nArakAH, teSAM gatirgamyamAnatvAnnarakaH, tadgatinAmakarmodayasampAdyo nArakatvalakSaNa: paryAyavizeSo veti nirayagatiH, tathA nirayANAM nArakANAM vigrahAn kSetravibhAgAnatikramya gati: gamanaM nirayavigrahagati: sthitinivRttilakSaNA RjuvakrarUpA vihAyogatikApAdyA veti, evaM tiryaG-naranAkinAmapIti, siddhigai tti sidhyanti niSThitArthA bhavanti yasyAM sA siddhiH, sA cAsau gamyamAnatvAd gatizceti siddhigati: lokAgralakSaNA, tathA siddhaviggahagai tti siddhasya muktasya vigrahasya AkAzavibhAgasyAtikramaNe gati: lokAntaprApti: siddhavigrahagatiriti, vigrahagatirvakragatirapyucyate paraM siddhasya sA nAstIti tatsAhacaryAnnArakAdInAmapyasau na vyAkhyAteti, athavA dvitIyapadairnArakAdInAM vakragatiruktA, prathamaistu nirvizeSaNatayA pArizeSyAt RjugatiH, siddhigai tti siddhau gamanam, nirvizeSaNatvAcca anena sAmAnyA siddhigatiruktA, siddhA'viggahagai tti siddhAvavigraheNa avakreNa gamanaM siddhyavigrahagatiH, anena ca vizeSaNApekSAyAM viziSTA siddhigatiruktA, sAmAnyavizeSavivakSayA cAnayorbheda iti / [sU0 746] dasa muMDA pannattA, taMjahA-sotiMditamuMDe jAva phAsiMditamuMDe, kohamuMDe jAva lobhamuMDe, siramuMDe / [TI0] siddhigatirmuNDAnAmeva bhavatIti muNDanirUpaNAyAha- dasetyAdi, muNDayati apanayatIti muNDaH, sa ca zrotrendriyAdibhedAd dazadheti, zeSaM sugamam / [sU0 747] dasavidhe saMkhANe pannatte, taMjahAparikammaM vavahAro, rajjU rAsI kalAsavanne ya / jAvaMtAva ti vaggo, ghaNo ta taha vaggavaggo vi // 164 // kappo ta / [TI0] muNDA dazeti saGkhyAnamatastadvidhaya ucyante, dasetyAdi, parikammaM gAhA, parikarma saMkalanAdyanekavidhaM gaNitajJaprasiddham, tena yat saGkhyeyasya saGkhyAnaM parigaNanaM tadapi parikamrmetyucyate, evaM sarvatreti 1, vyavahAraH zreNIvyavahArAdi: pATIgaNitaprasiddho'nekadhA 2, rajju tti, rajjvA yat saGkhyAnaM tadrajjurabhidhIyate, tacca
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ 723 dazamamadhyayanaM dazasthAnakam / kSetragaNitam 3, rAsi tti dhAnyAderutkarastadviSayaM saGkhyAnaM rAzi:, sa ca pATyAM rAzivyavahAra iti prasiddha: 4, kalAsavanne ya tti kalAnAm aMzAnAM savarNanaM savarNa: sadRzIkaraNaM yasmin saGkhyAne tat kalAsavarNam 5, jAvaMtAva i tti jAvaM tAva tti vA guNakAro tti vA egaTTha [ ] iti vacanAd guNakArastena yat saGkhyAnaM tattathaivocyate, tacca pratyutpannamiti lokarUDham, athavA yAvata: kuto'pi tAvata eva guNakArAd yAdRcchikAdityarthaH, yatra vivakSitaM saGkalanAdikamAnIyate tad yAvattAvatsaGkhyAnamiti, tatrodAharaNam gaccho vAJchAbhyasto vAJchayuto gacchasaguNa: kAryaH / dviguNIkRtavAJchahate vadanti saGkalitamAcAryAH // [ ] atra kila gaccho daza 10, te ca vAJchayA yAdRcchikaguNakAreNASTakenAbhyastA: jAtA'zIti: 80, tato vAJchayutAste aSTAzIti: 88, punargacchena dazabhiH saGguNitA aSTau zatAnyazItyadhikAni jAtAni 880, tato dviguNIkRtena yAdRcchikaguNakAreNa SoDazabhirbhAge hRte yallabhyate tad dazAnAM saMkalitamiti 55, idaM ca pATIgaNitaM zrUyate iti 6, tathA vargaH saMkhyAnam, yathA dvayorvargazcatvAraH sadRzadvirAzighAta: [trizatI) iti vacanAt 7, ghaNo yatti ghana: saGkhyAnaM yathA dvayorghano'STau samatrirAzihatiH [trizatI] iti vacanAt 8, vaggavaggo tti vargasya vargo vargavarga:, sa ca saGkhyAnam, yathA dvayorvargazcatvArazcaturNAM varga: SoDazeti, apizabda: samuccaye 9, kappo yatti gAthAdhikam, tatra kalpa: chedaH, krakacena kASThasya, tadviSayaM saGkhyAnaM kalpa eva yat pATyAM krAkacavyavahAra iti prasiddhamiti, iha ca parikAdInAM keSAJcidudAharaNAni mandabuddhInAM duravagamAni bhaviSyantyato na pradarzitAnIti 10 / [sU0 748] dasavidhe paccakkhANe paNNatte, taMjahAaNAgatamatikaMtaM, koDIsahitaM niyaMTitaM ceva / sAgAramaNAgAraM, parimANakaDaM niravasesaM / saeyagaM ceva addhAe, paccakkhANaM dasavihaM tu // 165 // [TI0] daza muNDA uktAste ca pratyAkhyAnato bhavantIti pratyAkhyAnanirUpaNAyAha
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 724 dasavihetyAdi, pratikUlatayA A maryAdayA khyAnaM kathanaM pratyAkhyAnaM nivRttirityrthH| aNAgaya gAhA sArddhA, aNAgaya tti anAgatakaraNAdanAgataM paryuSaNAdAvAcAryAdivaiyAvRtyakaraNAntarAyasadbhAvAdArata eva tattapa:karaNamityarthaH 1 / aikvaMtaM ti evamevAtIte paryuSaNAdau karaNAdatikrAntam 2 / koDIsahiyaM ti koTIbhyAm ekasya caturthAderantavibhAgo'parasya caturthAderevArambhavibhAga ityevaMlakSaNAbhyAM sahitaM militaM yuktaM koTIsahitaM militobhayapratyAkhyAnakoTezcaturthAdeH karaNamityarthaH 3 / niyaMTiyaM ti nitarAM yantritaM pratijJAtadinAdau glAnatvAdyantarAyabhAve'pi niyamAt karttavyamiti hRdayam, etacca prathamasaMhananAnAmeveti 4 / sAgAraM ti Akriyanta ityAkArA: pratyAkhyAnApavAdahetavo'nAbhogAdyAstairAkAraiH saheti sAkAram 5 / aNAgAraM ti avidyamAnA AkArA mahattarAkArAdayo nizchinnaprayojanatvAt pratipatturyasmiMstadanAkAram, tatrApi anAbhoga-sahasAkArAvAkArau syAtAm, mukhe'GgulyAdiprakSepasambhavAditi 6 / parimANaM saGkhyAnaM datti-kavala-gRha-bhikSAdInAM kRtaM yasmiMstat parimANakRtamiti 7 / niravasesaM ti nirgatamavazeSamapi alpAlpamapyazanAdyAhArajAtaM yasmAt tanniravazeSam, niravazeSaM vA sarvamazanAdi tadviSayatvAd niravazeSamiti 8 / saeyayaM ceva tti ketanaM keta: cihnamaGguSTha-muSTi-granthi-gRhAdikaM sa eva ketakaH, saha ketakena saketakaM granthyAdisahitamityartha: 9 / addhAe tti addhAyA: kAlasya, pauruSyAdikAlamAnamAzrityetyarthaH 10 / paccakkhANaM dasavidhaM tu tti pratyAkhyAnazabdaH sarvatrAnAgatAdau sambadhyate, tuzabda evakArArthaH, tato dazavidhameveti, ihopAdhibhedAt spaSTa eva bheda iti na paunaruktyamAzaGkanIyamiti / [sU0 749] dasavidhA sAmAyArI paNNattA, taMjahAicchA micchA tahakkAro, AvassitA ya nisIhitA / ApucchaNA ya paDipucchA, chaMdaNA ya nimaMtaNA / uvasaMpatA ya kAle, sAmAyArI dasavidhA u // 166 // [TI0] pratyAkhyAnaM hi sAdhusAmAcArIti tadadhikArAdanyAmapi sAmAcArI nirUpayannAha
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ 725 dazamamadhyayanaM dazasthAnakam / dasetyAdi, samAcaraNaM samAcAraH, tadbhAva: sAmAcAryam, tadeva sAmAcArI saMvyavahAra ityarthaH, icchetyAdi sArddhaH zlokaH, iccha tti eSaNamicchA, karaNaM kAraH, tatra kArazabda: pratyekamabhisambandhanIyaH, icchayA balAbhiyogamantareNa kAra icchAkAraH, icchAkriyetyarthaH, tathA cecchAkAreNa mamedaM kuru, icchApradhAnakriyayA na balAbhiyogapUrvikayeti bhAvArthaH, asya ca prayoga: svArthaM parArthaM vA cikIrSan yadA paramabhyarthayate, uktaM ca jai abbhattheja paraM kAraNajAe kareja va se koi / tattha u icchAkAro na kappai balAbhiogo u // [Ava0 ni0 668] tti / tathA mithyA vitathamanRtamiti paryAyA:, mithyA karaNaM mithyAkAraH, mithyAkriyetyarthaH, tathA ca saMyamayoge viditajinavacanasArA: sAdhavastakriyAvaitathyadarzanAya mithyAkAraM kurvate, mithyAkriyeyamiti hRdayam, bhaNitaM ca saMjamajoge abbhuTThiyassa jaM kiMci vitahamAyariyaM / micchA eyaM ti viyANiUNa miccha tti kAyavvaM // [paJcA0 12 / 10] ti / tathA karaNaM tathAkAraH, sa ca sUtrapraznAdigocaraH, yathA bhavadbhiruktaM tathaivedamityevaMsvarUpa:, gaditaM cavAyaNapaDisuNaNAe uvaese suttaatthakahaNAe / avitahameyaM ti tahA paDisuNaNAe tahakkAro // [paJcA0 12 / 15] tti, ayaM ca puruSavizeSaviSaya eva prayoktavya iti, agAdi cakappAkappe pariniTThiyassa ThANesu paMcasu Thiyassa / saMjama-tavaDagassa u avigappeNaM tahakkAro // [paJcA0 12 / 14] tti / AvassiyA yatti avazyakarttavyairyogairniSpannA''vazyakI, ca: samuccaye, etatprayoga AzrayAnnirgacchata: Avazyakayogayuktasya sAdhorbhavati, Aha hikaje gacchaMtassa u guruniddeseNa suttanIIe / Avassiya tti neyA suddhA annatthajogAo // [paJcA0 12 / 18] anvarthayogAdityarthaH / tathA niSedhena nirvRttA naiSedhikI vyApArAntaraniSedharUpA, prayogazcAsyA Azraye pravizata iti, yata Aha
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ 726 evoggahappavese nisIhiyA taha nisiddhajogassa / eyassesA uciyA iyarassa aniSiddhayogasya na ceva natthi tti / / [paJcA0 12 / 22] anvartho nAstIti kRtvetyarthaH / tathA ApracchanamApRcchA, sA vihArabhUmigamanAdiSu prayojaneSu guroH kAryA, cazabdaH pUrvavat / tathA pratipRcchA pratipraznaH, sA ca prAgniyuktenApi karaNakAle kAryA, pUrvaniSiddhena vA prayojanatastadeva kartukAmeneti / tathA chandanA ca prAggRhItenAzanAdinA kAryA, ihAvAcipuvvagahieNa chaMdaNa guruANAe jahArihaM hoi, ityaadi| tathA nimantraNA agRhItenaivAzanAdinA bhavadarthamahamazanAdikamAnayAmyevaMbhUtA, ihArthe abhyadhAyi sajjhAyA uvvAo zrAntaH gurukicce sesage asaMtammi / taM pucchiUNa kaje sesANa nimaMtaNaM kuja // [paJcA0 12 // 38] tti / tathA uvasaMpaya tti upasaMpat ito bhavadIyo'hamityabhyupagamaH, sA ca jJAna-darzanacAritrArthatvAt tridhA, tatra jJAnopasampat sUtrArthayo: pUrvagRhItayoH sthirIkaraNArthaM tathA vitruTitasandhAnArthaM tathA prathamato grahaNArthamupasampadyate, darzanopasampadapyevam, navaraM darzanaprabhAvakasammatyAdizAstraviSayA, cAritropasampacca vaiyAvRtyakaraNArthaM kSapaNArthaM vopasampadyamAnasyeti, bhaNitaM hi uvasaMpayA ya tivihA nANe taha daMsaNe caritte ya / dasaNa-nANe tivihA duvihA ya carittaaTThAe // vattaNasaMdhaNagahaNe suttatthobhayagayA u esa tti / veyAvacce khamaNe kAle puNa AvakahiyAi // [paJcA0 12 / 42-43] tti / kAle tti upakramaNakAle AvazyakopodghAtaniryuktyabhihite, sAmAcArI dazavidhA bhavati / [sU0 750] samaNe bhagavaM mahAvIre chaumatthakAlitAte aMtimarAtitaMsi ime dasa mahAsumiNe pAsittANaM paDibuddhe, taMjahA
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamamadhyayanaM dazasthAnakam / 727 egaM ca NaM mahAghorarUvadittadharaM tAlapisAyaM sumiNe parAjitaM pAsittANaM paDibuddhe 1 / egaM ca NaM mahaM sukkilapakkhagaM pUsakoilagaM sumiNe pAsittANaM paDibuddhe 2 / egaM ca NaM mahaM cittavicittapakkhagaM pUsakoilaM suviNe pAsittANaM paDibuddhe 3 / egaM ca NaM mahaM dAmadugaM savvarataNAmayaM sumiNe pAsittANaM paDibuddhe 4 / egaM ca NaM mahaM setaM govaggaM sumiNe pAsittANaM paDibuddhe 5 / egaM ca NaM mahaM paumasaraM savvato samaMtA kusumitaM sumiNe pAsittANaM paDibuddhe 6 / ___ egaM ca NaM mahAsAgaraM ummIvIcisahassakalitaM bhuyAhiM tiNNaM sumiNe pAsittANaM paDibuddhe 7 / egaM ca NaM mahaM diNakaraM teyasA jalaMtaM sumiNe pAsittANaM paDibuddhe 8 // ___egaM ca NaM mahaM hariverulitavannAbheNaM niyateNamaMteNaM mANusuttaraM pavvataM savvato samaMtA AveDhiyapariveDhiyaM sumiNe pAsittANaM paDibuddhe 9 / egaM ca NaM mahaM maMdare pavvate maMdaracUlitAte uvariM sIhAsaNavaragatamattANaM sumiNe pAsittANaM paDibuddhe 10 / jaM NaM samaNe bhagavaM mahAvIre egaM mahaM ghorarUvadittadharaM tAlapisAtaM sumiNe parAtitaM pAsittANaM paDibuddhe taM NaM samaNeNaM bhagavatA mahAvIreNaM mohaNijje kamme mUlao ugghAtite 1 / ____jaM NaM samaNe bhagavaM mahAvIre egaM mahaM sukkilapakkhagaM jAva paDibuddhe taM NaM samaNe bhagavaM mahAvIre sukkajjhANovagate viharai 2 / / ___ jaM NaM samaNe bhagavaM mahAvIre egaM mahaM cittavicittapakkhagaM jAva paDibuddhe taM NaM samaNe bhagavaM mahAvIre sasamayaparasamayiyaM cittavicittaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM Aghaveti paNNaveti parUveti daMseti nidaMseti uvadaMseti, taMjahAAyAraM jAva diTThivAtaM 3 / jaM NaM samaNe bhagavaM [mahAvIre egaM] mahaM dAmadugaM savvarataNA jAva paDibuddhe
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 728 taM NaM samaNe bhagavaM mahAvIre duvihaM dhammaM paNNaveti, taMjahA-agAradhammaM ca aNagAradhammaM ca 4 / jaM NaM samaNe bhagavaM mahAvIre egaM mahaM setaM govaggaM sumiNe jAva paDibuddhe taM NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa cAuvaNNAiNNe saMghe, taMjahA- samaNA samaNIo sAvagA sAvigAo 5 / jaM NaM samaNe bhagavaM mahAvIre egaM mahaM paumasaraM jAva paDibuddhe taM NaM samaNe bhagavaM mahAvIre cauvvihe deve paNNaveti, taMjahA-bhavaNavAsI vANamaMtare jotisite vemANite 6 / jaM NaM samaNe bhagavaM mahAvIre egaM mahaM ummIvIcI jAva paDibuddhe taM NaM samaNeNaM bhagavatA mahAvIreNaM aNAtIte aNavadagge dIhamaddhe cAuraMte saMsArakaMtAre tinne 7 / jaM NaM samaNe bhagavaM mahAvIre egaM mahaM diNakaraM jAva paDibuddhe tannaM samaNassa bhagavato mahAvIrassa aNaMte aNuttare jAva samuppanne 8 / jaM NaM samaNe bhagavaM mahAvIre egeNaM ca mahaM hariverulita jAva paDibaddha taM NaM samaNassa bhagavato mahAvIrassa sadevamaNuyAsure loge urAlA kittivannasaddasilogA pariguvaMti 'iti khalu samaNe bhagavaM mahAvIre, iti khalu samaNe bhagavaM mahAvIre' 9 / ___ jaM NaM samaNe bhagavaM mahAvIre maMdare pavvate maMdaracUlitAe uvariM jAva paDibuddhe taM NaM samaNe bhagavaM mahAvIre sadevamaNuyAsurAte parisAte majjhagate kevalipannattaM dhammaM Aghaveti paNNaveti jAva uvadaMseti 10 / [TI0] iyaM ca sAmAcArI mahAvIreNeha prajJApitA ato bhagavantamevorarIkRtya dazasthAnakamAha- samaNetyAdi sugamam, navaraM chaumatthakAliyAe tti prAkRtatvAt chadmasthakAle yadA kila bhagavAn trika-catuSka-catvara-caturmukha-mahApathAdiSu paTupaTahapratiravodghoSaNApUrvaM yathAkAmamupahatasakalajanadAridryamanavacchinnamabdaM yAvanmahAdAnaM dattvA sadeva-manujA-'surapariSadA parivRta: ityAdi vRttau| zUlapANiyakSAyatane zUlapANinA
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamamadhyayanaM dazasthAnakam / 729 kadarthitaH svAmI dezonAMzcaturo yAmAn prabhAtasamaye muhUrtamAnaM nidrApramAdamupagatavAn tatrAvasare ityarthaH, athavA chadmasthakAle bhavA avasthA chAdmasthakAlikI tasyAm aMtimarAiyaMsi tti antimA antimabhAgarUpA avayave samudAyopacArAt sA cAsau rAtrikA cAntimarAtrikA tasyAm, rAtreravasAna ityarthaH, mahAntaH prazastA: svapnA nidrAvikRtavijJAnapratibhAtArthavizeSAste ca te te ceti mahAsvapnAstAn / / __ svapne svApakriyAyAm, egaM ca tti cakAra uttarasvapnApekSayA samuccayArthaH, mahAghoram atiraudra rUpam AkAraM dIptaM jvalitaM daptaM vA darpavaddhArayatIti mahAghorarUpadIptadharo tAlo vRkSavizeSastadAkAro dIrghatvAdisAdhAt pizAco rAkSasastAlapizAcastam, parAjitaM nirAkRtamAtmanA 1, egaM ca tti anyaM ca puMsakokilagaM ti pumAMzcAsau kokilazca parapuSTaH puMskokilakaH, sa ca kila kRSNo bhavatIti zuklapakSa iti vizeSita: 2, cittavicittapakkhaM ti citreNeva citrakarmaNA vicitrau vividhavarNavizeSavantau pakSau yasya sa tathA 3, dAmadugaM ti mAlAdvayam 4, govaggaM ti gorUpANi 5, paumasaraM ti padmAni yatrotpadyante sarasi tat padmasara: sarvataH sarvAsu dikSu samantAt vidikSu ca kusumAni padmalakSaNAni jAtAni yatra tat kusumitam 6, ummIvIcisahassakaliyaM ti Urmaya: kallolA:, tallakSaNA yA vIcayastA UrmivIcaya: 7, tathA dinakaram 8, ekena ca, NamityalaGkAre mahaM ti mahatA chAndasatvAta, hariveruliyavannAbheNaM ti hariH piGgo varNa: vaiDUryaM maNivizeSastasya varNo nIlo vaiDUryavarNaH, tato dvandvaH tadvadAbhAti yattaddharivaiDUryavarNAbham, tena, nijakena AtmIyenA'ntreNa udaramadhyAvayavavizeSeNa, AveDhiyaM ti sakRdAveSTitam, pariveDhiyaM ti asakRditi 9, egaM ca NaM mahaM ti Atmano vizeSaNaM siMhAsaNavaragayaM ti siMhAsanAnAM madhye yadvaraM tat siMhAsanavaram, tatra gato vyavasthito yastamiti 10 / eteSAmeva dazAnAM mahAsvapnAnAM phalapratipAdanAyAha- jannamityAdi sugamam, navaraM mUlao tti Adita:, sarvathaivetyarthaH, ugghAie udghAtitaM vinAzitaM vinAzayiSyamANatvenopacArAt, sUtrakArApekSayA tvayamatItanirdeza evetyevamanyatrApi / sasamayaparasamaiyaM ti svasiddhAnta-parasiddhAntau yatra sta ityarthaH, gaNina: AcAryasya
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 730 piTakamiva piTakaM vaNija iva sarvasvasthAnaM gaNipiTakam, Aghavei tti AkhyApayati sAmAnyavizeSarUpataH, prajJApayati sAmAnyata:, prarUpayati pratisUtramarthakathanena, darzayati tadabhidheyapratyupekSaNAdikriyAdarzanena, iyaM kriyebhirakSarairupAttA itthaM kriyata iti bhAvanA, diMsei tti kathaJcidagRhNata: parAnukampayA nizcayena puna: punadarzayati nidarzayati, uvadaMsei tti sakalanayayuktibhiriti 3, cAuvvaNNAiNNe tti catvAro varNAH zramaNAdaya: samAhRtA iti caturvarNam, tadeva cAturvarNyam, tenAkIrNa: AkulazcAturvarNAkIrNaH, cauvvihe deve pannavei tti vandanakutUhalAdiprayojanenAgatAn prajJApayati jIvAjIvAdIn padArthAn bodhayati samyaktvaM grAhayati ziSyIkarotIti yAvat, lokebhyo vA tAn prakAzayati / aNaMte ityAdau sUtre yAvatkaraNAt nivvAghAe nirAvaraNe [kasiNe paDipuNNe kevalavaranANadaMsaNe tti] dRzyamiti / sadevetyAdi, saha devai: vaimAnika-jyotiSkairmanujaiH narairasuraizca bhavanapati-vyantarairvartata iti sadevamanujAsurastatra loke trilokarUpe urAla tti pradhAnA:, kIrtiH sarvadigvyApI sAdhuvAdaH, varNa ekadigvyApI, zabdaH arddhadigvyApI, zlokaH tattatsthAna eva zlAghA, eSAM dvandvaH, tata ete pariguvaMti parigupyanti vyAkulA bhavanti satataM bhramantItyarthaH, kathamityAha- iti khalvityAdi, iti: evaMprakArArthaH, khalukyAlaGkAre tatazcaivaMprakAro bhagavAn sarvajJAnI sarvadarzI sarvasaMzayavyavacchedI sarvabodhakabhASAbhASI sarvajagajjIvavatsalaH sarvaguNigaNacakravartI sarvanara-nAkinAyakanikAyasevitacaraNayuga ityarthaH, mahAvIra iti nAma, etadevAvartyate zlAghAkAriNAmAdarakhyApanArthamanekatva-khyApanArthaM ceti, AghaveItyAdi pUrvavat / [sU0 751] dasavidhe sarAgasammaiMsaNe pannatte, taMjahAnisagguvatesarutI ANArutI sutta-bItarutimeva / abhigama-vitthArarutI kiriyA-saMkheva-dhammarutI // 167 // [TI0] svapnadarzanakAle bhagavAn sarAgasamyagdarzanIti sarAgasamyagdarzanaM nirUpayannAhadasavihetyAdi, sarAgasya anupazAntAkSINamohasya yat samyagdarzanaM tattvArthazraddhAnaM tattathA, taddazadhAha nisagga gAhA, rucizabda: pratyekaM yojyate, tato nisarga: svabhAvastena ruci: tattvAbhilASarUpA'syeti nisargaruci, yo hi jAtismaraNa-pratibhAdirUpayA
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamamadhyayanaM dazasthAnakam / 731 svamatyA'vagatAn sadbhUtAn jIvAdIn padArthAn zraddadhAti sa nisargaruciriti bhAvaH / tathopadezo gudinA kathanam, tena ruciryasyetyupadezaruciH, tatpuruSapakSa: svayamUhyaH sarvatreti, yo hi jinoktAneva jIvAdInarthAn tIrthakara-tacchiSyAdinopadiSTAn zraddhatte sa upadezaruciriti bhAvaH / tathA''jJA sarvajJavacanAtmikA, tayA ruciryasya sa tathA, yo hi pratanurAga-dveSa-mithyAjJAnatayA''cAryAdInAmAjJayaiva kugrahAbhAvAjjIvAdi tatheti rocate mASatuSAdivat sa AjJAruciriti bhAvaH / suttabIyaruImeva tti ihApi rucizabdasya pratyekamabhisambandhAt sUtreNa Agamena ruciryasya sa sUtraruciH, yo hi sUtrAgamamadhIyAnastenaivAGgapraviSTAdinA samyaktvaM labhate govindavAcakavat sa sUtraruciriti bhAvaH / tathA bIjamiva bIjam, yadekamapyanekArthapratibodhotpAdakaM vacastena ruciryasya sa bIjaruciH, yasya TekenApi jIvAdinA padenAvagatenA'nekeSu padArtheSu rucirupaiti sa bIjaruciriti bhAva: / eveti samuccaye / tathA abhigama-vitthArarui tti, ihApi pratyekaM rucizabdaH sambandhanIya:, tatrA'bhigamo jJAnaM tato ruciryasya so'bhigamaruciH, yena hyAcArAdikaM zrutamarthato'dhigataM bhavati so'bhigamaruciH, abhigamapUrvakatvAttadruceriti bhAvaH, gAthA'tra so hoi abhigamaruI suanANaM jassa atthao diDheM / ekkArasa aMgAI painnayaM diTThivAo ya // [uttarA0 28 / 23] tti / tathA vistAro vyAsastato ruciryasya sa tatheti, yena hi dharmAstikAyAdidravyANAM sarvaparyAyAH sarvairnaya-pramANairzAtA bhavanti sa vistAraruciH, jJAnAnusArirucitvAditi / tathA kriyA anuSThAnam, rucizabdayogAt tatra ruciryasya sa kriyAruciH, idamuktaM bhavati- darzanAdyAcArAnuSThAne yasya bhAvato rucirasti sa kriyAruciriti / tathA sakSepaH saGgrahastatra rucirasyeti saGkSeparuci:, yo hyapratipannakapilAdidarzano jinapravacanAnabhijJazca sakSepeNaiva cilAtiputravadupazamAdipadatrayeNa tattvarucimavApnoti sa sakSeparuciriti bhAvaH / tathA dharme zrutAdau ruciryasya sa tathA, yo hi dharmAstikAyaM zrutadharmaM cAritradharma ca jinoktaM zraddhatte sa dharmaruciriti jJeyaH /
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 732 [sU0752] dasa saNNAo pannattAo, taMjahA - AhArasaNNA jAva pariggahasaNNA 4, kodhasaNNA jAva lobhasaNNA 8, logasaNNA 9, ohasaNA 10 / neratitANaM dasa saNNAto evaM ceva, evaM niraMtaraM jAva vemANiyANaM / [TI0] ayaM ca samyagdRSTirdazAnAmapi saMjJAnAM krameNa vyavacchedaM karotIti tA Ahasugamam, saMjJAnaM saMjJA Abhoga ityarthaH, manovijJAnamityanye, saMjJAyate vA AhArAdyarthI jIvo'nayeti saMjJA vedanIya - mohanIyodayAzrayAjJAna- darzanAvaraNakSayopazamAzrayA ca vicitrA AhArAdiprAptaye kriyaivetyarthaH, sA copAdhibhedAd bhidyamAnA dazaprakArA bhavatIti, tatra kSudvedanIyodayAt kavalAdyAhArArthaM pudgalopAdAnakriyaiva saMjJAyate'nayetyAhArasaMjJA, tathA bhayavedanIyodayAd bhayodbhrAntasya dRSTi - vadanavikAra - romAJcodbhedAdikriyaiva saMjJAyate'nayeti bhayasaMjJA, tathA puMvedodayAd maithunAya stryaGgAlokana-prasannavadana-saMstambhitoruvepathuprabhRtilakSaNA ca kriyaiva saMjJAyate'nayeti maithunasaMjJA, tathA lobhodayAt pradhAnabhavakAraNAbhiSvaGgapUrvikA sacittetaradravyopAdAnakriyA ca saMjJAyate'nayeti parigrahasaMjJA, tathA krodhodayAttadAvezagarbhA prarUkSamukha-nayana-dantacchadaceSTaiva saMjJAyate'nayeti krodhasaMjJA, tathA mAnodayAdahaGkArAtmikotsekAdipariNatireva saMjJAyate'nayeti mAnasaMjJA, tathA mAyodayenAzubhasaMklezAdanRtasambhASaNAdikriyaiva saMjJAyate'nayeti mAyAsaMjJA, tathA lobhodayAllAlasatvAnvitAt sacittetaradravyaprArthanaiva saMjJAyate'nayeti lobhasaMjJA, tathA matijJAnAdyAvaraNakSayopazamAcchabdAdyarthagocarA sAmAnyAvabodhakriyaiva saMjJAyate'nayetyoghasaMjJA, tathA tadvizeSAvabodhakriyaiva saMjJAyate 'nayeti lokasaMjJA 10, tatazcaughasaMjJA darzanopayogaH lokasaMjJA jJAnopayoga iti, vyatyayamanye, anye punaritthamabhidadhati sAmAnyapravRttiroghasaMjJA lokadRSTirlokasaMjJA, etAzca sukhapratipattaye spaSTarUpA: paJcendriyAnadhikRtyoktAH, ekendriyAdInAM tu prAyo yathoktakriyAnibandhanakarmodayAdipariNAmarUpA evAvagantavyA:, yAvacchabdau vyAkhyAtArthau / etA eva sarvajIveSu caturviMzatidaNDakena nirUpayati- neraiyetyAdi, evaM ceva ti yathA sAmAnyasUtre evameva nArakasUtre'pItyarthaH, evaM niraMtaramiti yathA nArakasUtre saMjJAstathA zeSeSvapi vaimAnikAnteSvityarthaH /
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamamadhyayanaM dazasthAnakam / 733 [sU0 753] neraiyA NaM dasavidhaM veyaNaM paccaNubhavamANA viharaMti, taMjAsItaM, usiNaM, khudhaM, pivAsaM, kaMDu, parajjhaM, bhayaM, sogaM, jaraM, vAhiM / anantarasUtre vaimAnikA uktAH, te ca sukhavedanA anubhavanti, tadviparyastAstu nArakA yA vedanA anubhavanti tA darzayati-- neraiyA ityAdi kaNThyam, navaraM vedanAM pIDAm, tatra zItasparzajanitA zItA, tAm, sA ca caturthyAdinarakapRthvISviti, evamuSNAM prathamAdiSu, kSudhaM bubhukSAM pipAsAM tRSaM kaNDUM kharjU parajjhaM ti paratantratAM bhayaM bhItiM zokaM dainyaM jarAM vRddhatvaM vyAdhiM jvarara-kuSThAdikamiti / [sU0 754] dasa ThANAiM chaumatthe NaM savvabhAveNaM na jANati Na pAsati, taMjahA-dhammatthigAtaM jAva vAtaM, ayaM jiNe bhavissati vA Na vA bhavissati, ayaM savvadukkhANamaMtaM karessati vA Na vA kassa / etANi ceva uppannanANadaMsaNadhare arahA jAva ayaM savvadukkhANamaMtaM karessati vA Na vA karessati / [TI0] amuM vedanAdikamamUrttamarthaM jina eva jAnAti na chadmastho yata Aha- dasetyAdi gatArtham, navaraM chadmastha iha niratizaya eva draSTavyo'nyathA'vadhijJAnI paramANvAdi jAnAtyeva, savvabhAveNaM ti sarvaprakAreNa sparza-rasa- gandha - rUpajJAnena ghaTamivetyarthaH, dharmmAstikAyaM yAvatkaraNAdadharmmAstikAyam AkAzAstikAyaM jIvamazarIrapratibaddhaM paramANupudgalaM zabdaM gandhamiti, ayamityAdi dvayamadhikamiha, tatrAyamiti pratyakSajJAnasAkSAtkRto jinaH kevalI bhaviSyati vA na vA bhaviSyatIti navamam, tathA'yaM savvetyAdi prakaTaM dazamamiti / etAnyeva chadmasthAnavabodhyAni sAtizayajJAnAditvAjjino jAnAtIti, Aha caeyAiM ityAdi, yAvatkaraNAt 'jiNe arahA kevalI savvaNNU savvabhAveNa jANai pAsai, taMjahA- dhammatthikAya ' mityAdi yAvaddazamaM sthAnam, taccoktameveti / [sU0 755] dasa dasAo pannattAo, taMjahA- kammavivAgadasAo, uvAsagadasAo, aMtagaDadasAo, aNuttarovavAtiyadasAo, AyAradasAo, paNhAvAgaraNadasAo, baMdhadasAo, dogiddhidasAo, dIhadasAo,
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ 734 saMkhevitadasAo / kammavivAgadasANaM dasa ajjhayaNA pannattA, taMjahAmiyAputte ta gottAse, aMDe sagaDe ti yAvare / mAhaNe NaMdiseNe ta, soriya tti uduMbare / - sahassuddAhe Amalate, kumAre lecchatI [ti ta // 168 // 2 // uvAsagadasANaM dasa ajjhayaNA pannattA, taMjahAANaMde kAmadeve ta, gAhAvati culaNIpitA / surAdeve cullasatate, gAhAvati kuMDakolite / / saddAlaputte mahAsatate, NaMdiNIpitA letitApitA // 169 // 3 // aMtakaDadasANaM dasa ajjhayaNA pannattA, taMjahANami mAtaMge somile, rAmagutte suMdasaNe ceva / jamAlI ta bhagAlI ta, kiMkasevillate ti ta // phAle aMbaTTaputte ta, emete dasa AhitA // 170 // 4 // aNuttarovavAtitadasANaM dasa ajjhayaNA pannattA, taMjahAisidAse ya dhaNNe ta, suNakkhatte kattite ti ta / saMThANe sAlibhadde ta, ANaMde tetalI ti ta // dasannabhadde atimutte, emete dasa AhiyA // 171 // 5 / AyAradasANaM dasa ajjhayaNA pannattA, taMjahA-vIsaM asamAdhiTThANA, egavIsaM sabalA, tettIsaM AsAyaNAto, aTThavidhA gaNisaMpatA, dasa cittasamAdhiTTANA, egArasa uvAsagapaDimAto, bArasa bhikkhupaDimAto, pajjosavaNAkappo, tIsaM mohaNijaTThANA, AjAiTThANaM 6 / paNhAvAgaraNadasANaM dasa ajjhayaNA pannattA, taMjahA-uvamA, saMkhA, isibhAsiyAI, AyariyabhAsitAI, mahAvIrabhAsitAI, khomapasiNAI, komalapasiNAI, adAgapasiNAiM, aMguTThapasiNAiM, bAhupasiNAI 7 / baMdhadasANaM dasa ajjhayaNA pannattA, taMjahA-baMdhe ya, mokkhe ya, deviDDi,
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ 735 dazamamadhyayanaM dazasthAnakam / dasAramaMDale ti ta, AyariyavippaDivattI, uvajjhAtavippaDivattI, bhAvaNA, vimuttI, sAto, kamme 8 / dogehidasANaM dasa ajjhayaNA pannattA, taMjahA-vAte, vivAte, uvavAte, sukhette, kasiNe, bAyAlIsaM sumiNA, tIsaM mahAsumiNA, bAvattari savvasumiNA, hAre, rAmagutte ta, emete dasa AhitA 9 / / dIhadasANaM dasa ajjhayaNA pannattA, taMjahA-caMde, sUre ta, sukke ta, siridevI, pabhAvatI, dIvasamuddovavattI, bahuputtI maMdare ti ta, there saMbhUtavijate, there pamha, UsAsanIsAse 10 // saMkhevitadasANaM dasa ajjhayaNA pannattA, taMjahA-khuDDiyA vimANapavibhattI, mahalliyA vimANapavibhattI, aMgacUliyA, vaggacUliyA, viyAhacUliyA, aruNovavAte, varuNovavAe, garulovavAte, velaMdharovavAte, vesamaNovavAte 11 / [TI0] sarvajJatvAdeva yAn jino'tIndriyArthapradarzakAn zrutavizeSAn praNItavAMstAn dazasthAnakAnupAtino darzayannAha- dasa dasetyAyekAdaza sUtrANi, tatra dasa tti dazasaGkhyA dasAo tti dazAdhikArAbhidhAyakatvAddazA iti bahuvacanAntaM strIliGga zAstrasyAbhidhAnamiti, karmaNa: azubhasya vipAkaH phalaM karmavipAka: tatpratipAdikA dazAdhyayanAtmakatvAddazA: karmavipAkadazAH, vipAkazrutAkhyasyaikAdazAGgasya prathamazrutaskandhaH, dvitIyazrutaskandho'pyasya dazAdhyayanAtmaka eva, na cAsAvihAbhimataH, uttaratrAvivariSyamANatvAditi / __ tathA sAdhUn upAsate sevanta ityupAsakA: zrAvakAH, tadgatakriyAkalApapratibaddhAH dazA dazAdhyayanopalakSitA upAsakadazA: saptamamaGgamiti / tathA anto vinAza:, sa ca karmaNastatphalabhUtasya vA saMsArasya kRto yaiste'ntakRtaH, te ca tIrthakarAdayaH, teSAM dazA: antakRddazA:, iha cASTamAGgasya prathamavarge dazAdhyayanAnIti tatsaGkhyayopalakSitatvAdantakRddazA ityabhidhAnenASTamamaGgamabhihitam / tathA uttaraH pradhAna:, nAsyottaro vidyata ityanuttara: upapatanamupapAto janmetyarthaH, anuttarazcAsAvupapAtazcetyanuttaropapAtaH, so'sti yeSAM te'nuttaropapAtikA: sarvArthasiddhAdivimAnapaJcakopapAtina ityarthaH,
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ 736 tadvaktavyatApratibaddhA dazA dazAdhyayanopalakSitA anuttaropa- pAtikadazAH nvmmnggmiti| tathA AcaraNamAcAro jJAnAdiviSayaH paJcadhA, AcArapratipAdanaparA dazA dazAdhyayanAtmikA AcAradazAH, dazAzrutaskandha iti yA rUDhAH / tathA praznAzca pRcchA: vyAkaraNAni ca nirvacanAni praznavyAkaraNAni, tatpratipAdikA dazA: dazAdhyayanAtmikAH praznavyAkaraNadazA: dazamamaGgamiti / tathA bandhadazAH dvigRddhidazAH dIrghadazAH saGkSepikadazAzcAsmAkamapratItA iti / karmmavipAkadazAnAmadhyayanavibhAgamAha- kammetyAdi, migetyAdi zlokaH sArddha:, mRgA mRgagrAmAbhidhAnanagararAjasya vijayanAmno bhAryA, tasyAH putro mRgAputraH, tatra kila nagare mahAvIro gautamena samavasaraNAgataM jAtyandhanaramavalokya pRSTo bhadanta ! anyo'pIhAsti jAtyandhaH ?, bhagavAMstaM mRgAputraM jAtyandhamupadideza, ityAdi sUtrAdeH, tadvaktavyatApratipAdakaM prathamamadhyayanaM mRgAputramuktamiti 1 / gottAse tti gostrAsitavAniti gotrAsaH, ayaM hi hastinAgapure bhImAbhidhAnakUTagrAhasyotpalAbhidhAnAyAH bhAryAyAH putro'bhUt, prasavakAle cAnena mahApApasattvenArATyA gAvastrAsitAH, ityAdi gotrAsavaktavyatApratibaddhaM dvitIyamadhyayanaM gotrAsamucyate, idameva cojjhitakanAmnA vipAkazrute ujjhitakamucyate 2 | aMDe ti purimatAlanagaravAstavyasya kukkuTAdyanekavidhANDakabhANDavyavahAriNo vANijakasya ninnakAbhidhAnasya pApavipAkapratipAdakamaNDamiti, ityAdi vipAkazrute cA'bhagnasena itIdamadhyayanamucyate 3 / sagaDe tti yAvare, zakaTamiti cAparamadhyayanam, tatra zAkhAMjanyAM nagaryAM subhadrAkhyasArthavAha-bhadrAbhidhAnatadbhAryayoH putraH zakaTaH, sa ca susenAbhidhAnAmAtyena sudarzanAbhidhAnagaNikAvyatikare sagaNiko mAMsacchedAdinA'tyantaM kadarthayitvA vinAzitaH, sa ca janmAntare chagalapure nagare channikAbhidhAnaH chAgaliko mAMsapriya AsIdityetadarthapratibaddhaM caturthamiti 4 / mAhaNe tti kauzAmbyAM bRhaspatidattanAmA brAhmaNa:, sa cAntaHpuravyatikare udayanena rAjJA tathaiva kadarthayitvA mAritaH, janmAntare cAsAvAsIt mahezvaradattanAmA purohitaH,
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamamadhyayanaM dazasthAnakam / 737 sa ca jitazatro rAjJaH zatrujayArthaM brAhmaNAdibhirhomaM cakAra, tatra pratidinamekaikaM cAturvarNyadArakamaSTamyAdiSu dvau dvau caturmAsyAM caturazcaturaH SaNmAsyAmaSTAvaSTau saMvatsare SoDaza paracakrAgame aSTazatamaSTazatam, paracakraM ca jIyate, tadevaM mRtvA'sau narakaM jagAmetyevaM brAhmaNavaktavyatAnibaddhaM paJcamamiti 5 / ___ nandiseNe ya tti mathurAyAM zrIdAmarAjasuto nandiSeNo yuvarAjo vipAkazrute ca nandivarddhanaH zrUyate, sa ca rAjadrohavyatikare rAjJA nagaracatvare taptasya lohasya draveNa snAnaM tadvidhasiMhAsanopavezanaM ityevamarthaM SaSThamiti 6 / soriya tti zaurikanagare zaurikadatto nAma matsyabandhaputra:, sa ca matsyamAMsapriyo galavilagnamatsyakaNTako mahAkaSTamanubhUya mRtvA narakaM gataH, ityAdi saptamam, idaM cAdhyayanaM vipAkazrute'STamamadhItam 7 / / udumbare tti pATalISaNDe nagare sAgaradattasArthavAhasuta: udumbaradatto nAmnA'bhUt, sa ca SoDazabhirrAgairekadAbhibhUto mahAkaSTamanubhUya mRta:, ityAdi vaktavyatA pratibaddhamaSTamam 8 / ___ sahasuddAhe tti sahasA akasmAduddAhaH prakRSTo dAhaH sahasoddAhaH, sahasrANAM vA lokasyoddAhaH sahasroddAhaH, Amalae tti razruterlazrutirityAmaraka: sAmastyena mAri:, evamarthapratibaddhaM navamam, tatra kila supratiSThe nagare siMhaseno rAjA zyAmAbhidhAnadevyAmanuraktaH tadvacanAdeva ekonAni paJca zatAni devInAM tAM mimArayiSUNi jJAtvA kupitaH san tanmAtRRNAmekonapaJcazatAni upanimantrya mahati agAre AvAsaM dattvA bhaktAdibhiH saMpUjya vizrabdhAni sadevIkAni saparivArANi sarvato dvArabandhanapUrvakamagnipradAnena dagdhavAn, ityAdi vaktavyatA pratibaddhaM vipAkazrute devadattAbhidhAnaM navamamiti 9 / tathA kumAre lecchaI iya tti kumArA rAjyArhAH, athavA kumArA: prathamavayasthAstAn lecchaI i ya tti lipsUMzca vaNija Azritya dazamamadhyayanamitizabdazca parisamAptau bhinnakramazca, ayamatra bhAvArtha:- yaduta indrapure nagare pRthivIzrInAmagaNikA'bhUt, sA ca bahUn rAjakumAra-vaNikputrAdIn mantra-cUrNAdibhirvazIkRtyodArAn bhogAn bhuktavatI, SaSThyAM ca gatvA varddhamAnanagare dhanadevasArthavAhaduhitA acUritya[bhidhAnA jAtA, sA
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 738 ca vijayarAjapariNItA yonizUlena kRcchre jIvitvA narakaM gateti,] ata eva vipAkazrute aJjU iti dazamamadhyayanamucyata iti 10 / upAsakadazA vivRNvannAha- dasetyAdi, AnaMde sArdha: zlokaH, AnaMde ityAdi srvmupaaskdshaasuutrto'vseymiti| athAntakRddazAnAmadhyayanavivaraNamAha-aMtagaDetyAdi, iha cASTau vargAstatra prathamavarge dazAdhyayanAni, tAni cAmUni-namItyAdi sArddha rUpakam, etAni ca namItyAdikAnyantakRtsAdhunAmAni antakRddazAGgaprathamavarge'dhyayanasaGgrahe nopalabhyante, yatastatrAbhidhIyategoyama 1 samudda 2 sAgara 3 gaMbhIre 4 ceva hoi thimie 5 ya / ayale 6 kaMpille 7 khalu akkhobha 8 paseNaI 9 viNhU 10 // [antakRddazA] iti / tato vAcanAntarApekSANImAnIti sambhAvayAma:, na ca janmAntaranAmApekSayaitAni bhaviSyantIti vAcyam, janmAntarANAM tatrAnabhidhIyamAnatvAditi / adhunAnuttaropapAtikadazAnAmadhyayanavibhAgamAha- aNuttaro ityAdi, iha ca trayo vargAstatra tRtIyavarge dRzyamAnAdhyayanaiH kaizcit saha sAmyamasti na sarvaiH, yata ihoktamisidAsetyAdi, tatra tu dRzyate dhanne ya sunakkhatte, isidAse ya aahie| pellae rAmaputte ya, caMdimA puTTike iya // peDhAlaputte aNagAre, aNagAre poTTile iya / vihale dasame vutte, emee dasa AhiyA // [anuttaropapAtikadazA ] iti / ___ tadevamihApi vAcanAntarApekSayA'dhyayanavibhAga ukto na punarupalabhyamAnavAcanApekSayeti, tatra dhanyaka-sunakSatrakathAnake evam- kAkandyAM nagaryAM bhadrAsArthavAhIsuto dhanyako nAma mahAvIrasamIpe dharmamanuzrutya mahAvibhUtyA pravrajita: SaSThopavAsI ujjhitAhArItyAdi vaktavyatA nibaddhaM evaM sunakSatro'pIti / kArtika iti hastinAgapure zreSThI ibhyasahasraprathamAsanikaH zramaNopAsako jitazatrurAjasyAbhiyogAt parivrAjakasya mAsakSapaNapAraNake bhojanaM pariveSitavAn tameva nirvedaM kRtvA munisuvratasvAmisamIpe pravrajyAM pratipannavAn, ityevaM yo bhagavatyAM zrUyate so'nya eva, ayaM punaranyo'nuttareSUpapanna iti / zAlibhadra iti ya: pUrvabhave saGgamanAmA vatsapAlo'bhUdi
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamamadhyayanaM dazasthAnakam / tyAdivaktavyatA jnyeyaa| pAdapopagamanavidhinA'nuttarasureSUtpannavAniti so'yamiha sambhAvyate, kevalamanuttaropapAtikAGge nAdhIta iti / tetalI ti ya tti tetalisuta iti yo jJAtAdhyayaneSu zrUyate sa nAyam, tasya siddhigamanazravaNAt / ____ tathA dazArNabhadro dazArNapuranagaravAsI samavasRtazrImahAvIrajinavaMdanAdhikAre, ityAdi vistaro [vRttau]| indrarddhigajendravibhUtimAlokyAgata vairAgyaH pravavrajA, so'yaM dazArNabhadraH sambhAvyate, paramanuttaropapAtikAGge nAdhIta:, kvacit siddhazca zrUyata iti / ___ tathA atimuktaH evaM zrUyate antakRddazAGge- polAsapure nagare vijayasya rAjJaH zrInAmnyA devyA atimuktako nAma putra: SaDvArSiko gautamaM gocaragataM dRSTvA evamavAdItke yUyaM kiM vA aTatha ?, tato gautamo'vAdIt- ityAdi vistaro vRttau bhagavatyAM ca yAvatpravrajya siddha iti, iha tvayamanuttaropapAtikeSu dazamAdhyayanatayoktastadapara evAyaM bhaviSyatIti / dasa Ahiya tti dazAdhyayanAnyAkhyAtAnItyarthaH / AcAradazAnAmadhyayanavibhAgamAha- AyAretyAdi, asamAdhi: jJAnAdibhAvapratiSedho'prazasto bhAva ityarthaH tasya sthAnAni padAni asamAdhisthAnAni, yairAsevitairAtmaparobhayAnAmiha paratrobhayatra vA asamAdhirutpadyate tAnIti bhAvaH, tAni ca viMzati: drutacAritvAdIni tata evAvagamyAnIti, tatpratipAdakamadhyayanamasamAdhisthAnAnIti prathamam, tathA ekaviMzati: zabalA: zabalaM karbura dravyata: paTAdi bhAvata: sAticAraM cAritram, iha ca zabalacAritrayogAcchabalAssAdhavaste ca karakarmaprakArAntaramaithunAdInyekaviMzatipadAni tatraivoktarUpANi sevamAnA upAdhita ekaviMzatirbhavanti, tadarthamadhyayanam ekaviMzatizabalA ityabhidhIyate 2 / tettIsamAsAyaNAu tti jJAnAdiguNA A sAmastyena zAtyante apadhvasyante yakAbhistA AzAtanA ratnAdhikaviSayAvinayarUpA: puratogamanAdikAstatprasiddhAstrayastriMzadbhedA yatrAbhidhIyante tadadhyayanamapi tathocyata iti 3 / advetyAdi, aSTavidhA gaNisampat AcAra-zruta-zarIra-vacanAdikA AcAryaguNaddhiraSTasthAnakoktarUpA yatrAbhidhIyate tadadhyayanamapi tathocyata iti 4 / dasetyAdi, daza cittasamAdhisthAnAni yeSu satsu cittasya prazastapariNatirjAyate tAni tathA, asamutpannapUrvakadharmacintotpAdAdIni tatraiva
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ 740 dravya prasiddhAnyabhidhIyante yatra tattathaivocyata iti 5 / ekkAretyAdi, ekAdazopAsakAnAM zrAvakANAM pratimAH pratipattivizeSAH darzana - vrata - sAmAyikAdiviSayAH pratipAdyante yatra tattathaivocyata iti 6 / bArasetyAdi, dvAdaza bhikSUNAM pratimA: abhigrahA mAsikIdvimAsikIprabhRtayo yatrAbhidhIyante tattathocyate 7 / pajjo ityAdi, paryAyA RtubaddhikAH - kSetra - kAla - bhAvasambandhina utsRjyante ujjhyante yasyAM sA niruktavidhinA paryosavanA, athavA parIti sarvataH krodhAdibhAvebhyaH upazamyate yasyAM sA paryupazamanA, athavA pariH sarvathA ekakSetre jaghanyataH saptatiM dinAni utkRSTataH SaNbhAsAn vasanaM niruktAdeva paryuSaNA, tasyAH kalpa AcAro maryAdetyarthaH paryosavanAkalpaH paryupazamanAkalpaH paryuSaNAkalpo veti, sa ca sakkosajoyaNaM vigar3anavaya [ ]mityAdikastatraiva prasiddhastadarthamadhyayanaM sa evocyata iti 8 / tIsamityAdi, triMzanmohanIya karmmaNo bandhasthAnAni bandhakAraNAni vArimajjhe'vagAhittA, tase pANe vihiMsaI [ Ava0 saM0] tyAdikAni tatraiva prasiddhAni mohanIyasthAnAni tatpratipAdakamadhyayanaM tathaivocyata iti 9 / AjAiTThANamiti AjananamAjAti: sammUrcchana- garbhopapAtato janma tasyAH sthAnaM saMsArastat sanidAnasya bhavatItyevamarthapratipAdanaparamAjAtisthAnamucyata iti 10 / praznavyAkaraNadazA ihoktarUpA na dRzyante, dRzyamAnAstu paJcAzrava-paJcasaMvarAtmikA iti, ihoktAnAM tUpamAdInAmadhyayanAnAmakSarArthaH pratIyamAna eveti, navaraM pasiNAI ti praznavidyA: yakAbhiH kSaumakAdiSu devatAvatAraH kriyata iti, tatra kSaumaM vastram, addAgo AdarzaH, aGguSTho hastAvayavaH, bAhavo bhujA iti / bandhadazAnAmapi bandhAdyadhyayanAdi zrautenArthena vyAkhyAtavyAni / dvigRddhidazAzca svarUpato'pyanavasitAH / dIrghadazAH svarUpato'navagatA eva, tadadhyayanAni tu kAnicinnarakAvalikAzrutaskandhe upalabhyante, tatra candravaktavyatApratibaddhaM candramadhyayanam, tathAhi-- rAjagRhe mahAvIrasya candro jyotiSkarAjo vandanaM kRtvA nATyavidhiM copadarzya pratigataH, gautamazca bhagavantaM tadvaktavyatAM papraccha, bhagavAMzcovAca - zrAvastyAmaGgajinnAmA ayaM gRhapatirabhUt pArzvanAthasamIpe ca pravrajito virAdhya ca manAk zrAmaNyaM candratayotpanno mahAvidehe ca
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamamadhyayanaM dazasthAnakam / navaraM setyasyatIti / tathA sUravaktavyatApratibaddhaM sUram, sUravaktavyatA ca candravat, supratiSTho nAmnA babhUveti / zukro grahastadvaktavyatA caivam - rAjagRhe bhagavantaM vanditvA zukre pratigate gautamasya tathaiva bhagavAnuvAca - vArANasyAM somilanAmA brAhmaNo'yamabhavat, pArzvanAthaM cApRcchat te bhaMte ! javaNijjaM ?, tathA sarisavA mAsA ya te bhojjA ? tathA ege bhavaM duve bhavaM [pupphiyA] ityAdi, bhagavatA caiteSu vibhakteSvAkSiptaH zrAvako bhUtvA punarviparyAsAdArAmAdilaukikadharmmasthAnAni kArayitvA dikprokSakatApasatvena pravrajya pratiSaSThapAraNakaM krameNa pUrvAdidigbhya AnIya kandAdikamabhyavajahAra, anyadA'sau yatra kvacana garttAdau patiSyAmi tatraiva prANAMstyakSyAmItyabhigrahamabhigRhya kASThamudrayA mukhaM baddhvA uttarAbhimukhaH pratasthau, tatra prathamadivase'parAhnasamaye'zokataroradho homAdikarmma kRtvovAsa, tatra devena kenApyuktaH aho somilabrAhmaNamaharSe ! duSpravrajitaM te, punardvitIye'hani tathaiva saptaparNasyAdha uSita uktaH, tRtIyAdiSu dineSvazvatthavaTodumbarANAmadha uSitaH bhaNito devena, tataH paJcamadine'vAdIdasau kathaM nu nAma me duSpravrajitam ?, devo'vocat tvaM pArzvanAthasya bhagavataH samIpe'NuvratAdikaM zrAvakadharmyaM pratipadyAdhunA anyathA varttasa iti duSpravrajitaM tava, tato'dyApi tamevANuvratAdikaM dharmaM pratipadyasva yena supravrajitaM tava bhavatItyevamuktastathaiva cakAra tataH zrAvakatvaM pratipAlyAnAlocitapratikrAntaH kAlaM kRtvA zukrAvataMsake vimAne zukratvenotpanna iti / tathA zrIdevIsamAzrayamadhyayanaM zrIdevIti, tathAhi-- sA rAjagRhe mahAvIravandanAya saudharmmAdAjagAma, nATyaM darzayitvA pratijagAma ca, gautamastatpUrvabhavaM papraccha, bhagavAMstaM jagAda - rAjagRhe sudarzana zreSThI babhUva, priyAbhidhAnA ca tadbhAryA tayoH sutA bhUtA nAma bRhatkumArikA pArzvanAthasamIpe pravrajitA zarIrabakuzA jAtA sAticArA ca mRtvA divaM gatA mahAvidehe ca setsyatIti / 741 tathA prabhAvatI ceTakaduhitA vItabhayanagaranAyako dAyanamahArAjabhAryA yayA jinabimbapUjArthasnAnAnantaraM ityAdi / evaMlakSaNaprabhAvatIcaritayuktamadhyayanaM prabhAvatIti sambhAvyate, na cedaM nirayAvalikAzrutaskandhe dRzyata iti paJcamam / tathA bahuputrikAdevIpratibaddhaM saivAdhyayanamucyate, tathAhi-- rAjagRhe mahAvIravandanArthaM
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ 742 saudharmAd bahuputrikAbhidhAnA devI samavatatAra, vanditvA ca pratijagAma, keyamiti pRSTe gautamena bhagavAnavAdIt- vArANasyAM nagaryAM bhadrAbhidhAnasya sArthavAhasya subhadrAbhidhAnA bhAryeyaM babhUva, sA ca vandhyA putrArthinI bhikSArthamAgatamAryAsaMghATakaM putralAbhaM papraccha, sa ca dharmmamacakathat prAvrAjIcca, sA bahujanApatyeSu prItyA'bhyaGgodvarttanAparAyaNA sAticArA mRtvA saudharmmamagamat, tatazcyutA ca vibhele sanniveze brAhmaNItvenotpatsyate, tata: pitRbhAgineyabhAryA bhaviSyati yugalaprasavA ca, sA SoDazabhirvarSai: dvAtriMzadapatyAni janayiSyati, tato'sau tannirvedAdAryA: prakSyati tAzca dharmyaM kathayiSyanti zrAvakatvaM ca sA pratipatsyate, kAlAntare pravrajiSyati, saudharme cendrasAmAnikatayotpadya mahAvidehe setsyatIti / tathA sthaviraH sambhUtavijayo bhadrabAhusvAmino gurubhrAtA sthUlabhadrasya sagaDAlaputrasya dIkSAdAtA, tadvaktavyatApratibaddhamadhyayanaM sa evocyata iti navamam, zeSANi trINyapratItAnIti / saMkSepikadazA apyanavagatasvarUpA eva, tadadhyayanAnAM punarayamartha:- khuDDietyAdi, ihAvalikApraviSTetaravimAnapravibhajanaM yatrAdhyayane tadvimAnapravibhaktiH, taccaikamalpagranthArthaM tathA'nyanmahAgranthArthamataH kSullikAvimAnapravibhaktirmahatIvimAnapravibhaktiriti, aGgasya AcArAdezcUlikA yathA''cArasyAnekavidhA, ihoktAnuktArthasaGgrAhikA cUlikA / vaggacUliyata iha vargaH adhyayanAdisamUhaH, yathA antakRddazAsvaSTau vargAH, tasya cUlikA vargacUlikA / vivAhacUliya tti vyAkhyA bhagavatI, tasyAzcalikA vyAkhyAcUlikA / aruNopapAta iti ihAruNo nAma devastatsamayanibaddho granthastadupapAtaheturaruNopapAtaH, yadA tadadhyayanamupayuktaH san zramaNaH parivarttayati tadA'sAvaruNo deva: svasamayanibaddhatvAccalitAsanaH sambhramobhrAntalocanaH prayuktAvadhistadvijJAya hRSTaprahRSTazcalacapalakuNDaladharo divyayA tyA divyayA vibhUtyA divyayA gatyA yatraivAsau bhagavAn zramaNastatraivopAgacchati, upAgatya ca bhaktibharAvanatavadano vimuktavarakusumavRSTiravapatati, avapatya ca tadA tasya zramaNasya purataH sthitvA antarhitaH kRtAJjalika upayuktaH saMvegavizuddhyamAnAdhyavasAnaH zRNvaMstiSThati, samApte ca bhaNati - susvAdhyAyitaM
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamamadhyayanaM dazasthAnakam / 743 susvAdhyAyitamiti, varaM vRNviti / tato'sAvihalokaniSpipAsa: samatRNa-maNi-muktAleSTa-kAJcana: siddhivadhUnirbharAnugatacitta: zramaNa: pratibhaNati- na me vareNArtha iti / tato'sAvaruNo devo'dhikatarajAtasaMvega: pradakSiNAM kRtvA vanditvA namasyitvA pratigacchati, evaM varuNopapAtAdiSvapi bhaNitavyamiti / ityekaadshsuutraarthleshH| [sU0 756] dasa sAgarovamakoDokoDIo kAlo osappiNIe / dasa sAgarovamakoDAkoDIo kAlo ussappiNIe / [TI0] evaMbhUtaM ca zrutaM kAlavizeSa eva bhavatIti dazasthAnakAvatAri tatsvarUpamAhadasetyAdi sUtradvayaM sugamam / [sU0 757] dasavidhA neraiyA pannattA, taMjahA-aNaMtarovavannA, paraMparovavannA, aNaMtarogADhA, paraMparogADhA, aNaMtarAhAragA, paraMparAhAragA, aNaMtarapajjattA, paraMparapajjattA, carimA, acarimA / evaM niraMtaraM jAva vemANiyA / cautthIte NaM paMkappabhAte puDhavIte dasa niratAvAsasatasahassA pannattA 1 / rayaNappabhAte puDhavIte jahanneNaM NeratitANaM dasa vAsasahassAI ThitI pannattA cautthIte NaM paMkappabhAte puDhavIte ukkoseNaM NeratitANaM dasa sAgarovamAI ThitI paNNattA 3 / paMcamAte NaM dhUmappabhAte puDhavIte jahanneNaM neraiyANaM dasa sAgarovamAiM ThitI paNNattA 4 / asurakumArANaM jahanneNaM dasa vAsasahassAiM ThitI paNNattA, evaM jAva thaNiyakumArANaM 14 / bAdaravaNassatikAtitANaM ukkoseNaM dasa vAsasahassAiM ThitI pannattA 15 / vANamaMtarANaM devANaM jahanneNaM dasa vAsasahassAI ThitI pannattA 16 / baMbhaloge kappe ukkoseNaM devANaM dasa sAgarovamAiM ThitI pannattA 17 / laMtate kappe devANaM jahanneNaM dasa sAgarovamAI ThitI pannattA 18 /
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ 744 [TI0] yathopAdhivazAt kAladravyaM bhedavattathA nArakAdijIvadravyANyapItyAhadasavihetyAdisUtrANi caturviMzatiH, na vidyate antaraM vyavadhAnamasyetyanantaro vartamAna: samaya: tatropapannakA anantaropapannakA: yeSAmutpannAnAmeko'pi samayo nAtikrAntasta eta iti, yeSAM tUtpannAnAM vyAdaya: samayA jAtAste paramparopapannakA: paramparasamayeSUpapannatvAt teSAmityayaM kAlavizeSopAdhikRto bhedaH, tathA vivakSitapradezApekSayA anantarapradezeSvavagADhA: avasthitA anantarAvagADhAH, athavA prathamasamayAvagADhA anantarAvagADhAH, etadvilakSaNAH paramparAvagADhAH, ayaM kSetrato bhedaH, tathA anantarAn avyavahitAn jIvapradezairAkrAntatayA spRSTatayA vA pudgalAnAhArayantItyanantarAhArakAH, ye tu pUrvaM vyavahitAn sata: pudgalAn svakSetramAgatAnAhArayanti te paramparAhArakAH, athavA prathamasamayAhArakA anantarAhArakA: itare tvitare, ayaM tu dravyakRto bheda iti / na vidyate paryAptatve'ntaraM yeSAM te anantarAH, te ca te paryAptakAzceti anantaraparyAptakAH prathamasamayaparyAptakA ityarthaH, itare tu paramparaparyAptakAH, ayaM bhAvakRto bhedaH, paryApterbhAvatvAditi, caramanAraka-bhavayuktatvAccaramAH na punarnArakA bhaviSyanti ye iti bhAvaH, tadviparItA acaramA:, ayamapi bhAvakRta eva bhedaH, caramAcaramatvayorjIvaparyAyatvAditi / evamityAdi nArakavaddazaprakAratvamidaM nairantaryeNa caturviMzatidaNDakoktAnAM vaimAnikAntAnAmapi yojanIyamiti / daNDakasyAdau dazadhA nArakA uktAH, atha tadAdhArAn nArakAdisthitiM ca dazasthAnAnupAtato nirUpayan cautthIyetyAdisUtrASTAdazakamAha, sugamam / / [sU0 758] dasahiM ThANehiM jIvA AgamesibhaddagattAe kammaM pakareMti, taMjahA-aNidANatAte, diTThisaMpannatAte, jogavAhiyatAte, khaMtikhamaNatAte, jitiMdiyatAte, amAillatAte, apAsatthayAe, susAmaNNatAte, pavayaNavacchallayAte, pavayaNaubbhAvaNatAe / [TI0] anantaraM lAntakadevA uktAste ca labdhabhadrA iti bhadrakArikarmakAraNAnyAhadasahItyAdi, AgamiSyad AgAmibhavAntarabhAvi bhadraM kalyANaM sudevatvalakSaNamanantaraM sumAnuSatvaprAptyA mokSaprAptilakSaNaM ca yeSAM te AgamiSyadbhadrAsteSAM bhAva AgamiSya
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamamadhyayana dazasthAnakam / 745 dbhadratA, tasyai AgamiSyadbhadratAyai, tadarthamityarthaH, AgamiSyadbhadratayA vA karma zubhaprakRtirUpaM prakurvate badhnanti, tadyathA- nidAyate lUyate jJAnAdyArAdhanAlatA AnandarasopetamokSaphalA yena pazuneva devendrAdiguNaddhiprArthanAdhyavasAnena tannidAnam, avidyamAnaM tadyasya so'nidAnaH, tadbhAvastattA, tayA hetubhUtayA, nirutsukatayetyartha: 1 / dRSTisampannatayA samyagdRSTitayA 2 / yogavAhitayA zrutopadhAnakAritayA yogena vA samAdhinA [sarvatrAnutsukatvalakSaNena vahatItyevaMzIlo yogavAhI, tadbhAvastattA, tayA] 3 / kSAntyA kSamata iti kSAntikSamaNaH, kSAntigrahaNamasamarthatAvyavacche dArthaM yato'samartho'pi kSamata iti, kSAntikSamaNasya bhAvastattA, tayA 4 / jitendriyatayA karaNanigraheNa 5 / amAillayAe tti, mAillo mAyAvAMstatpratiSedhenAmAyAvAn, tadbhAvastattA, tayA 6 / pArzve bahirjJAnAdInAM dezata: sarvato vA tiSThatIti pArzvasthaH, uktaM ca so pAsattho duviho ityAdi / pArzvasthasya bhAva: pArzvasthatA, na sA'pArzvasthatA, tayA 7 / tathA zobhanaH pArzvasthAdidoSavarjitatayA mUlottaraguNasampannatayA ca sa cAsau zramaNazca sAdhuH suzramaNaH, tadbhAvastattA, tayA 8 / tathA prakRSTa prazasta pragataM vA vacanam Agama: pravacanaM dvAdazAGga tadAdhAro vA saGghaH, tasya vatsalatA hitakAritA pratyanIkatvAdinirAseneti pravacanavatsalatA, tayA 9 / tathA pravacanasya dvAdazAGgasyodbhAvanaM prabhAvanaM prAvacanikatvadharmakathA-vAdAdilabdhibhirvarNavAdajananaM pravacanodbhAvanam, tadeva pravacanodbhAvanatA, tayeti 10 / [sU0 759] dasavihe Asasappaoge pannatte, taMjahA-ihalogAsaMsappaoge, paralogAsaMsappaoge, duhato logAsaMsappaoge, jIvitAsaMsappaoge, maraNAsaMsappaoge, kAmAsaMsappaoge, bhogAsaMsappaoge, lAbhAsaMsappaoge, pUyAsaMsappaoge, sakkArAsaMsappaoge / TI0] etAni cAgamiSyadbhadratAkAraNAni kurvatA AzaMsAprayogo na vidheya iti tatsvarUpamAha- dasetyAdi, AzaMsanamAzaMsA icchA, tasyAH prayogo vyApAraNaM karaNam, AzaMsaiva vA prayogo vyApAra: AzaMsAprayoga:, sUtre ca prAkRtatvAt Asasappaoge
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ 746 tti bhaNitam, tatra iha asmin prajJApakamanuSyApekSayA mAnuSatvaparyAye varttate lokaH prANivargaH sa ihalokaH, tadvyatiriktastu paralokaH, tatrehalokaM prati AzaMsAprayogo yathA bhaveyamahamitastapazcaraNAccakravartyAdiritIhalokAzaMsAprayogaH, evamanyatrApi vigraha: kArya: 1, paralokAzaMsAprayogo yathA bhaveyamahamitastapazcaraNAdindra indrasAmAniko vA 2, dvidhAlokAzaMsAprayogo yathA bhaveyamahamindrastatazcakravartI 3 / etat trayaM sAmAnyamato'nye tadvizeSA eva, asti ca sAmAnyavizeSayorvivakSayA bheda ityAzaMsAprayogANAM dazadhAtvaM na virudhyate, tathA jIvitaM pratyAzaMsA ciraM me jIvitaM bhavatviti jIvitAzaMsAprayogaH 4 / tathA maraNaM pratyAzaMsA zIghraM me maraNamastviti maraNAzaMsAprayogaH 5 / tathA kAmau zabdarUpe tau manojJau me bhUyAstAmiti kAmAzaMsAprayoga: 6 / tathA bhogA gandha-rasa-sparzAste manojJA me bhUyAsuriti bhogAzaMsAprayoga: 7 / tathA kIrti-zrutAdilAbho bhUyAditi lAbhAzaMsAprayogaH 8 / tathA pUjA puSpAdipUjanaM me syAditi pUjAzaMsAprayoga: 9 / satkAraH pravaravastrAdibhiH pUjanam, tanme syAditi satkArAzaMsAprayoga iti 10 / __[sU0 760] dasavidhe dhamme pannatte, taMjahA-gAmadhamme, nagaradhamme, raTThadhamme, pAsaMDadhamme, kuladhamme, gaNadhamme, saMghadhamme, sutadhamme, carittadhamme, atthikAyadhamme / [TI0] uktalakSaNAdapyAzaMsAprayogAt kecid dharmamAcarantIti dharmaM sAmAnyena nirUpayannAha- dasetyAdi, grAmA janapadAzrayAH, teSAM teSu vA dharma: samAcAro vyavastheti grAmadharma:, sa ca pratigrAmaM bhinna iti, athavA grAma: indriyagrAmo rUDheH, taddharmo viSayAbhilASa: 1, nagaradharmo nagarAcAra:, so'pi pratinagaraM prAyo bhinna eva 2, rASTradharmo dezAcAra: 3, pASaNDadharma: pASaNDinAmAcAra: 4, kuladharma: ugrAdikulAcAraH, athavA kulaM candrAdikamArhatAnAM gacchasamUhAtmakam, tasya dharma: sAmAcArI 5, gaNadharmo mallAdigaNavyavasthA, jainAnAM vA kulasamudAyo gaNa: koTikAdistaddharmaH tatsAmAcArI 6, saGghadharmo goSThIsamAcAra: ArhatAnAM vA gaNasamudAyarUpazcaturvarNo vA saGghastaddharmaH tatsamAcAra: 7, zrutameva AcArAdikaM durgatiprapatajjIvadhAraNAt
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamamadhyayanaM dazasthAnakam / dharmaH zrutadharmmaH 8, cayariktIkaraNAccaritram, tadeva dharmmazcaritradharmmaH 9, astayaH pradezAH, teSAM kAyo rAzirastikAya:, sa eva dharmo gatiparyAye jIva- pudgalayorddhAra - NAdityastikAyadharmmaH 10 / 747 [sU0 761] dasa therA pannattA, taMjahA - gAmatherA, nagaratherA, raTThatherA, pasatthAratherA, kulatherA, gaNatherA, saMghatherA, jAtitherA, sutatherA, pritaagtheraa| [TI0] ayaM ca grAmadharmAdirdharmaH sthaviraiH kRto bhavatIti sthavirAnnirUpayatidasetyAdi, sthApayanti durvyavasthitaM janaM sanmArge sthirIkurvantIti sthavirA:, tatra ye grAma-nagara-rASTreSu vyavasthAkAriNo buddhimanta AdeyAH prabhaviSNavaste tattatsthavirA iti 1-2-3, prazAsati zikSayanti ye te prazAstAraH dharmopadezakAste ca te sthirIkaraNAt sthavirAzceti prazAstRsthavirA: 4, ye kulasya gaNasya saGghasya ca laukikasya lokottarasya ca vyavasthAkAriNastadbhazca nigrAhakAste tathocyante 56-7, jAtisthavirA: SaSTivarSapramANajanmaparyAyAH 8, zrutasthavirA: samavAyAdyaGgadhAriNaH 9, paryAyasthavirA viMzativarSapramANapravrajyAparyAyavanta iti 10 / [sU0 762] dasa puttA pannattA, taMjahA - attate, khettate, dinnate, vinnate, orase, mohare, soDIre, saMvuDDhe, ovavAtite, dhammaMtevAsI / [TI0] sthavirAzca putravadAzritAn paripAlayantIti putranirUpaNAyAha- dasa puttetyAdi, punAti pitaraM pAti vA pitRmaryAdAmiti putraH sUnuH, tatra AtmanaH pitRzarIrAjjAtaH Atmaja:, yathA bharatasyAdityayazAH 1, kSetraM bhAryA, tasyA jAtaH kSetrajaH, yathA paNDoH pANDavAH, lokarUDhyA tadbhAryAyAH kuntyA eva teSAM putratvAt na tu paNDo: dharmAdibhirjanitatvAditi 2, dinnae tti dattakaH putratayA vitIrNo yathA bAhubalino - 'nilavega: zrUyate, sa ca putravat putraH, evaM sarvatra 3, viNNae tti vinayitaH zikSAM grAhita: 4, uraso tti upagato jAto rasaH putrasnehalakSaNo yasmin pitRsnehalakSaNo vA yasyAsAvuparasa:, urasi vA hRdaye snehAdvarttate ya: sa: aurasa: 5, mukhara eva maukharo mukharatayA cATukaraNato ya AtmAnaM putratayA abhyupagamayati sa maukhara iti bhAva: 6, zauDIro yaH zauryavatA zUra eva raNakaraNena vazIkRtaH putratayA pratipadyate yathA
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ 748 kuvalayamAlAkathAyAM mahendrasiMhAbhidhAno rAjasutaH zrUyate 7, saMvuDDhe tti saMvarddhito bhojanadAnAdinA anAthaputraka: 8, ovavAiya tti upayAcite devatArAdhane bhava: aupayAcitakaH, athavA avapAta: sevA sA prayojanamasyetyAvapAtika: sevaka iti 9, tathA ante samIpe vastuM zIlamasyetyantevAsI, dharmArthamantevAsI dharmAntevAsI, ziSya ityarthaH 10 / [sU0 763] kevalissa NaM dasa aNuttarA pannattA, taMjahA-aNuttare NANe, aNuttare daMsaNe, aNuttare caritte, aNuttare tave, aNuttare vIrite, aNuttarA khaMtI, aNuttarA muttI, aNuttare ajave, aNuttare maddave, aNuttare lAghave / dharmAntevAsitvaM ca chadmasthasyaiva na kevalino'nuttarajJAnAditvAt, kAni kiyanti ca tasyAnuttarANItyAha- dasetyAdi, nAstyuttaraM pradhAnataraM yebhyastAnyanuttarANi, tatra jJAnAvaraNakSayAt jJAnamanuttaram, evaM darzanAvaraNakSayAddarzanamohanIyakSayAdvA darzanam, cAritramohanIyakSayAccAritram, cAritramohakSayAdanantavIryatvAcca tapaH zukladhyAnAdirUpam, vIryAntarAyakSayAd vIryam, iha ca tapa:-kSAnti-muktyArjava-mArdava-lAghavAni cAritrabhedA eveti cAritramohanIyakSayAdeva bhavanti, sAmAnya-vizeSayozca kathaJcidbhedAd bhedenopaattaaniiti| [sU0 764] samatakhette NaM dasa kurAto patnattAo, taMjahA-paMca devakurAto paMca uttarakurAto 10 / tattha NaM dasa mahatimahAlayA mahAdumA pannattA, taMjahA-jaMbU suMdasaNA, dhAtatirukkhe, mahAdhAtatirukkhe, paumarukkhe, mahApaumarukkhe, paMca kUDasAmalIo 10 // tattha NaM dasa devA mahiDDitA jAva parivasaMti, taMjahA-aNADhite jaMbuddIvAdhipatI, sudaMsaNe, piyadaMsaNe, poMDarIte, mahApoMDarIte, paMca garulA veNudevA 10 / [sU0 765] dasahiM ThANehiM ogADhaM dussamaM jANejA, taMjahA-akAle varisati, kAle Na varisati, asAdhU pujaMti, sAdhU Na pujaMti, gurusu jaNo micchaM paDivanno, amaNuNNA saddA jAva phAsA 10 /
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamamadhyayanaM dazasthAnakam / dasahiM ThANehiM ogADhaM susamaM jANejjA, taMjahA - akAle Na varisati, taM ceva vivarItaM jAva maNuNNA phAsA / 749 [sU0 766] susamasusamAe NaM samAe dasavidhA rukkhA uvabhogattAe havvamAgacchaMti, taMjahA mattaMgatA ta bhiMgA, tuDitaMgA dIva - joti - cittaMgA | cittarasA maNigaMgA, gehAgArA aNitaNA ta / / 172 / / [sU0 767 ] jaMbUdIve dIve bharahe vAse tItAte usappiNIte dasa kulagarA hotthA, taMjahA sayajjale satAU ya aNaMtaseNe ta ajitaseNe ta / kakkaseNe bhImaseNe mahAbhImaseNe ta sattame // 173 // daDharahe dasarahe satarahe / jaMbUdIve dIve bharahe vAse AgamesAte usappiNIe dasa kulagarA bhavissaMti, taMjahA-sImaMkare, sImaMdhare, khemaMkare, khemaMdhare, vimalavAhaNe, saMmutI, paDisute, daDhadhaNU, dasadhaNU, satadhaNU / [sU0 768] jaMbUdIve dIve maMdarassa pavvayassa puratthimeNaM sItAte mahAnatIte ubhato kule dasa vakkhArapavvatA pannattA, taMjahA - mAlavaMte, cittakUDe, baMbhakUDe jAva somaNase / jaMbumaMdarapacchatthimeNaM sItotAte mahAnatIte ubhato kUle dasa vakkhArapavvatA pannattA, taMjahA-vijjuppabhe jAva gaMdhamAtaNe / evaM dhAyaisaMDapuratthimaddhe vi vakkhArA bhANiyavvA jAva pukkharavaradIvaDDapaccatthimaddhe [vi] / [TI0] kevalI ca manuSyakSetra eva bhavatIti dazasthAnakAnupAtipadArthaM samayetyAdikaM pukkharavaradIvaDDapaccatthimaddhe vItyetadantaM samayakSetraprakaraNamAha, kaNThyaM caitat, navaraM mattaMgetyAdi gAthA, mattaM madaH, tasyAGgaM kAraNaM madirA, tad dadatIti mattAGgadAH, caH samuccaye, bhiMga tti bhRtaM bharaNaM pUraNam, tatrAGgAni kAraNAni bhRtAGgAni bhAjanAni, na hi bharaNakriyA bharaNIyaM bhAjanaM vinA bhavatIti tatsampAdakatvAd vRkSA: apa
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 750 bhRtAGgAH, prAkRtatvAcca bhiMgA ucyante, truTitAni tUryANi, [tatkAraNatvAta truTitAGgAH tUryadAyina:, dIva-joi-cittaMgA iti ihAGgazabdaH pratyekamabhisambadhyate, tato dIpa: prakAzakaM vastu, tatkAraNatvAddIpAGgAH, jyoti: agnistatra ca suSamasuSamAyAmagnerabhAvAjjyotiriva yadvastu soSmaprakAzamiti bhAvaH, tatkAraNatvAt jyotiraGgAH, tathA citrasya anekavidhasya vivakSAprAdhAnyAnmAlyasya kAraNatvAccitrAGgAH, tathA citrA vividhA manojJA rasA madhurAdayo yebhyaste citrarasA bhojanAGgA iti bhAvaH, maNInAM maNimayAbharaNAnAM kAraNatvAnmaNyaGgAH AbharaNahetavaH, gehaM gRham, tadvadAkAro yeSAM te gehAkArAH, aNiyaya tti vastradAyinaH / / __kAlAdhikArAdeva kAlavizeSabhAvikulakaravaktavyatAmAha- jaMbUdIvetyAdi sUtradvayaM kaNThyam, navaraM tIyAe tti atItAyAm ussappiNIe tti utsarpiNyAm, kulakaraNazIlA: kulakarA viziSTabuddhayo lokavyavasthAkAriNa: puruSavizeSAH, AgamissAe tti AgamiSyantyAm, vartamAnA tu avasarpiNI, sA ca noktA, tatra hi saptaiva kulakarA: kvacit paJcadazApi dRzyanta iti / [sU0 769] dasa kappA iMdAhiTThiyA pannattA, taMjahA-sohamme jAva sahassAre, pANate, accue / etesu NaM dasasu kappesu dasa iMdA pannattA, taMjahA-sakke, IsANe jAva accute| etesi NaM dasaNhaM iMdANaM dasa parijANitA vimANA pannattA, taMjahA-pAlate, pupphate jAva vimale, vare, savvatobhadde / [TI0] puSkarArddhakSetrasvarUpamabhihitaM prAgataH kSetrAdhikArAdeva kalpAnAzritya dazakamAhadasetyAdi, saudharmAdInAmindrAdhiSThitatvameteSvindrANAM nivAsAt, AnatAraNayostu tadanadhiSThitatvaM tanivAsAbhAvAt, svAmitayA tu tAvapyadhiSThitAveveti mantavyam, yAvatkaraNAt 'IsANe 2, saNaMkumAre 3, mAhide 4, baMbhaloe 5, laMtage 6, sukke 7' tti dRzyamiti, yata evaiteSu indrA adhiSThitA ata evaiteSu dazendrA bhavantIti darzayitumAhaeesu ityAdi, zakraH saudharmendraH, zeSA devalokasamAnanAmAna:, zeSaM sugamamiti /
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamamadhyayanaM dazasthAnakam / 751 indrAdhikArAdeva tadvimAnAnyAha -- ete ityAdi, pariyAnaM dezAntaragamanam, tat prayojanaM yeSAM tAni pAriyAnikAni gamanaprayojanAnItyarthaH, yAnaM zibikAdi tadAkArANi vimAnAni devAzrayA yAnavimAnAni, na tu zAzvatAni, nagarAkArANItyarthaH, pAlae ityAdIni zakrAdInAM krameNAvagantavyAni, [ yAvatkaraNAt 'somaNase 3 sirivacche 4 naMdiyAvatte 5 kAmakame 6 pIigame 7 maNorame 8' iti draSTavyamiti, ] AbhiyogikAzcaite devA vimAnIbhavantIti / [sU0 770] dasadasamitA NaM bhikkhupaDimA egeNaM rAtiMdiyasateNaM addhachaTThehiM ya bhikkhAsatehiM adhAsuttA jAva ArAdhitA va bhavati / [TI0] evaMvidhavimAnayAyinazcendrAH pratimAdikAt tapaso bhavantIti dazakAnupAtinIM pratimAM svarUpata Aha- dasetyAdi, daza dazamAni dinAni yasyAM sA dazadazamikA dazadazakaniSpannetyarthaH, bhikSUNAM pratimA pratijJA bhikSupratimA, ekenetyAdi, dazadazakAni dinAnAM zataM bhavatIti, prathame dazake daza bhikSA dvitIye viMzatirevaM dazame zataM sarvamIlane paJca zatAni paJcAzadadhikAni bhavantIti, ahAsuttamityAdi, ahAsuttaM ityAdi prAgiva / [sU0 771] dasavidhA saMsArasamAvannagA jIvA pannattA, taMjahA-paDhamasamayaegeMditA, apaDhamasamayaegeMditA evaM jAva apaDhamasamayapaMceMditA 1 / dasavidhA savvajIvA pannattA, taMjahA - puDhavikAtitA jAva vaNassatikAtitA, betiMditA jAva paMceMditA, aNiMditA 2 / adhavA dasavidhA savvajIvA pannattA, taMjahA - paDhamasamayaneratitA, apaDhamasamayaneratitA jAva apaDhamasamayadevA, paDhamasamayasiddhA, apaDhamasamayasiddhA 3 / [TI0] pratimAbhyAsaH saMsArakSayArthaM saMsAribhiH kriyata iti saMsAriNo jIvAn jIvAdhikArAt sarvajIvAMzca dasetyAdinA sUtratrayeNAha, tacca sugamam, navaraM prathamaH samayo yeSAmekendriyatvasya te prathamasamayAste ca te ekendriyAzceti vigraha:, viparItAstvitare, evaM dvi-tri-catuH-paJcendriyA vAcyA:, evaM jAvetyAdi, aNidiya tti anindriyAH siddhAH aparyAptakA upayogataH kevalinazceti /
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ 752 [sU0 772] vAsasatAuyassa NaM purisassa dasa dasAo pannattAo, taMjahAbAlA kiDDA maMdA, balA pannA ya hAyaNI / pavaMcA pabbhArA, muMmuhI sAtaNI tadhA // 174 // saMsAriparyAyavizeSapratipAdanAyaivAha-vAsetyAdi, varSazatamAyuryatra kAle manuSyANAM sa varSazatAyuSkaH kAlaH, tatra ya: puruSa: so'pyupacArAd varSazatAyuSkaH, mukhyavRttyA varSazatAyuSi puruSe gRhyamANe pUrvakoTyAyuSkapuruSakAle varSazatAyuSa: puruSasya kasyacit kumAratve'pi bAlAdidazAdazakasamApti: syAt, na caivam, tata upacAra eva yukta iti| dazeti saMkhyA, dasAu tti varSadazakapramANA: kAlakRtA avasthA:, iha ca varSazatAyugrahaNaM viziSTataradazasthAnakAnurodhAt, viziSTataratvaM ca dazasthAnakasyaivam, varSazatapramANA dazA dazeti, anyathA pUrvakoTyAyuSo'pi bAlAdyA dazAvasthA bhavantyeva, kevalaM dazavarSapramANA na bhavanti, bahuvarSA vA alpavarSA vA syuriti bhAvaH, tatra bAlasyeyamavasthA dharma-dharmiNorabhedAd bAlA, svarUpaM cAsyA: jAyamettassa jaMtussa jA sA paDhamiyA dasA / na tattha suhadukkhAiM bahuM jANaMti bAlayA // [tandula0 prakI0 32] iti 1 / tathA krIDApradhAnA dazA krIDA 2 / tathA mando viziSTabala-buddhikAryopadarzanAsamartho bhogAnubhUtAveva ca samartho yasyAmavasthAyAM sA mandA 3 / tathA yasyAmavasthAyAM puruSasya balaM bhavati sA balayogAd balA 4 / tathA prajJA buddhirIpsitArthasampAdanaviSayA kuTumbakAbhivRddhiviSayA ca, tadyogAddazApi prajJA, prakarSeNa jAnAtIti vA prajJA dazA tasyA eva kartRtvavivakSayeti 5 / tathA hApayati puruSamindriyeSviti indriyANi manAk svArthagrahaNApaTUni karotIti hApanI prAkRtatvena ca hAyaNi tti 6 / tathA prapaJcate vyaktIkaroti prapaJcayati vA vistArayati khelakAsAdi yA sA prapaJcA, prapaJcayati vA saMsayati ArogyAditi prapaJcA 7 / tathA prAgbhAramISadavanatamucyate, tadevaMbhUtaM gAtraM yasyAM bhavati sA prAgbhArA 8 / tathA mocanaM muk, jarArAkSasIsamAkrAntazarIragRhasya jIvasya mucaM prati mukham AbhimukhyaM yasyAM sA mumukhIti, tatsvarUpaM cedam navamI muMmuhI nAma jaM naro dasamassio / jarAghare viNassaMte jIvo vasai akAmao // [tandula0 prakI0 40] tti /
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamamadhyayana dazasthAnakam / 753 jIve tti jIvite, jIvo tti vA naralakSaNo jIva ityarthaH] 9 / tathA zAyayati svApayati nidrAvantaM karoti yA zete vA yasyAM sA zAyanI zayanI vA, tatheti samuccaye ti 10 / [sU0 773] dasavidhA taNavaNassatikAtitA pannattA, taMjahA-mUle, kaMde jAva pupphe, phale, bIye / [TI0] anantaraM puruSadazA uktAH, atha puruSasamAnadharmakANAM vanaspatInAM tAH prakArAntarata Aha- dasetyAdi / tRNavad vanaspatayaH tRNavanaspatayaH, tRNasAdharmya ca bAdaratvena, tena sUkSmANAM na dazavidhatvamiti / mUlaM jaTA, kandaH skandhAdhovartI, yAvatkaraNAt khaMdhetyAdIni paJca draSTavyAni, tatra skandhaH sthuDamiti yat pratItam, tvak [zAlA, pravAlam, patram] zeSaM prAgiva / [sU0 774] savvAto vi NaM vijAharaseDhIo dasa dasa joyaNAI vikkhaMbheNaM paNNattAto 1 // savvAto vi NaM abhiogaseDhIo dasa dasa joyaNAI vikkhaMbheNaM pnnnnttaato| [TI0] dazasthAnakAdhikAra eva idamaparamAha- savvetyAdi sUtradvayam, sarvAH sarvadIrghavaitADhyasambhavAH vidyAdharazreNayaH vidyAdharanagarazreNayaH, dIrghavaitADhyA hi paJcaviMzatiryojanAnyuccastvena paJcAzacca mUle viSkambheNa, tatra daza yojanAni dharaNItalAdatikramya dazayojanaviSkambhA dakSiNata uttaratazca zreNayo bhavanti, tatra dakSiNataH paJcAzannagarANi, uttaratastu SaSTiriti bharateSu, airavateSu tadeva vyatyayena, vijayeSu tu paJcapaJcAzat paJcapaJcAzaditi / ___ tathA vidyAdharazreNInAmupari daza yojanAnyatikramya dazayojanaviSkambhA ubhayata AbhiyogikadevazreNayo bhavanti, tatrAbhiyogaH AjJA, tayA carantItyAbhiyogikA devAH, zakrAdisambandhinAM lokapAlAnAM soma-yama-varuNa-vaizramaNAnAM sambandhino vyantarA iti, tacchreNInAmupari parvataH paJca yojanAnyuccatayA daza viSkambhata iti / [sU0 775] gevejagavimANA NaM dasa joyaNasayAI uDuccatteNaM pnnnnttaa|
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ 754 [TI0] AbhiyogikazreNayo hi devAvAsA ityadhunA tadvizeSAnAha- gevejjetyAdi kaNThya m / [sU0 776] dasahiM ThANehiM saha tetasA bhAsaM kujjA, taMjahA keti tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA accAsAtejjA, se ya accAsAtite samANe parikuvite tassa tetaM nisirejA, se taM paritAveti, se taM paritAvettA tAmeva saha tetasA bhAsaM kujA 1 / keti tadhArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA accAsAtejA, se ya accAsAtite samANe deve parikuvie tassa teyaM nisirejA, se taM paritAveti, se taM paritAvettA tAmeva saha tetasA bhAsaM kujjA 2 / keti tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA accAsAtejA, se ya accAsAtite samANe parikuvite, deve vi ta parikuvite, duhato paDiNNA tassa tetaM nisirejA, te taM paritAvettA tAmeva saha tetasA bhAsaM kujA 3 / / keti tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA accAsAdejA, se ya accAsAtite parikuvite tassa tetaM nisirejA, tattha phoDA saMmucchaMti, te phoDA bhijaMti, te phoDA bhinnA samANA tAmeva saha tetasA bhAsaM kujjA 4 / __keti tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA accAsAtejA, se ya accAsAtite deve parikuvite tassa tetaM nisirejjA, tattha phoDA taheva jAva tAmeva saha tetasA bhAsaM kujA 5 / ___ keti tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA accAsAejjA, se ta accAsAtite parikuvie deve ya parikuvie, te duhato paDiNNA, te tassa tetaM nisirejA, tattha phoDA saMmucchaMti, sesaM taheva jAva bhAsaM kujjA 6 / __ keti tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA accAsAtejjA, se ta accAsAtite parikuvite tassa tetaM nisirejA, tattha phoDA saMmucchaMti, te phoDA bhijaMti, tattha pulA saMmucchaMti, te pulA bhijaMti, te pulA bhinnA samANA tAmeva saha teyasA bhAsaM kujjA 7 / ete tiNNi AlAvagA bhANitavvA 9 /
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamamadhyayanaM dazasthAnakam / keti tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA accAsAtemANe tetaM nisirejA, se ta tattha No kamati No pakkamati, aMciMaMciM(aMciaMci ?) kareti, karettA AtAhiNapayAhiNaM kareti, karettA u8 vehAsaM uppatati, uppatettA se NaM tato paDihate paDiNiyattati, paDiNiyattettA tameva sarIragamaNudahamANe aNudahamANe saha tetasA bhAsaM kujjA jahA vA gosAlassa maMkhaliputtassa tave tete 10 // [TI0] prAgdevAnAmAvAsA uktAH, devAzca maharddhikA bhavantyato devAnAM munInAM ca maharddhikatopavarNanAya tejonisargaprakArapratipAdanAyAha- dasahItyAdi, dazabhiH sthAnaiH prakAraiH saha sArddha tejasA tejolezyayA vartamAnamanAryaM bhAsaM ti bhasmeva bhasmavat kuryAt vinAzayedityarthaH, zramaNa iti gamyate, tadyathA- kei tti kazcidanAryakarmakArI pApAtmA tathArUpaM tejolabdhiprAptaM zramaNaM tapoyuktaM mAhanaM 'mA hana, mA vinAzaya' ityevaMprarUpaNAkAriNam, vAzabdau vizeSaNasamuccayArthI, atyAzAtayed AtyantikImAzAtanAM tasya kuryAt, se ya tti sa ca zramaNo'tyAzAtita: upasargitaH parikupita: sarvathA kruddhaH san tassa tti upasargakarturupari tejaH tejolezyArUpaM nisRjet kSipet, se tti sa zramaNa: tamityupasargakAriNaM paritApayati pIDayati, taM paritApya tAmeva tti tameva tejasA paritApitam, dIrghatvaM prAkRtatvAt, saha apergamyamAnatvAt tejasApi, tejolezyAyuktamapItyarthaH balavattvAt sAdhutejasa iti, bhAsaM kuja tti prasiddhamityekam / zeSANi navApi sugamAni, navaraM se ya accAsAiyatti sa ca muniratyAzAtitastadanantarameva ca tatpakSapAtI devaH parikupitaH san taM bhasma kuryAditi dvitIyam, ubhAvapi parikupitau te duhao tti tau dvau muni-devau paDinna tti upasargakAriNo bhasmakaraNaM prati pratijJAyogAt pratijJau kRtapratijJau hantavyo'yamityabhyupagatAviti yAvaditi tRtIyam, caturthe zramaNastejonisargaM kuryAt, paJcame devaH, SaSThe ubhAviti, kevalamayaM vizeSa:- tatreti upasargakAriNi sphoTA: sphoTakAH samutpadyeran agnidagdhe iva, te ca sphoTakAH bhidyante sphuTanti, tataste bhinnAH santastamevopasargakAriNaM saha tejasA tejolezyAvantamapi zramaNa-devatejasorbalavattvAt tattejasopahananIyatvAd bhasma kuryuH nipAtayeyuriti / saptamASTamanavameSvapi tathaiva, navaraM tatra sphoTAH sammUrcchanti bhidyante ca, tatastatra
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ 756 pulA: pulAkikA laghutarasphoTikAH sammUrcchanti tato bhidyante, te ca pulAH bhinnAH santastamevopasargakAriNaM sahaiva tejasA bhasma kuryurityetAni nava sthAnAni sAdhudevakopAzrayANi, dazamaM tu vItarAgAzrayam, tatra accAsAemANe tti upasargaM kurvan gozAlakavat tejo nisRjet, se ya tattha tti tacca tejastatra zramaNe nisRSTaM mahAvIra iva no kramate ISat, no prakramate prakarSeNa na prabhavatItyarthaH, kevalam aMciMaMciM iti utpatanipatAM pArzvataH karoti, tatazcA dakSiNataH pArthAt pradakSiNA pArzvabhramaNamAdakSiNapradakSiNA, tAM karoti, tatazcordhvam upari dizi vehAsaM ti vihAya AkAzamityarthaH utpatati, utpatya ca se tti tattejaH tataH zramaNazarIrasannidhestanmAhAtmyapratihataM sat pratinivarttate, pratinivRtya ca tadeva zarIrakamupasargakArisambandhi yatastannirgatamanudahat nisargAnantaramupatApayat, kiMbhUtaM zarIrakam ? saha tejasA vartamAnaM tejolabdhimat, bhasma kuryAditi, ayamakopasyApi vItarAgasya prabhAvo yat paratejo na prabhavati, atrArthe dRSTAntamAha- jahA vA yathaiva gozAlakasya bhagavacchiSyAbhAsasya maGkhalyabhidhAnamaGkhaputrasya, ityAdi vistaro vRttau[teH] bhagavatyAM[tyAH] ca jJeya iti| [sU0 777] dasa accheragA pannattA, taMjahAuvasagga ganbhaharaNaM, itthItitthaM abhavviyA parisA / kaNhassa avarakaMkA, otaraNaM caMdasUrANaM // 175 // harivaMsakuluppattI, camaruppAto va aTThasatasiddhA / assaMjatesu pUA, dasa vi aNaMteNa kAleNaM // 176 // [TI0] mahAvIrasya bhagavato namannikhilanara-nAkinikAyanAyakasyApi jaghanyato'pi koTIsaGkhyabhaktibharanirbharAmaraSaTpadapaTalajuSTapadapadmasyApyanuttarapuNyasambhArasyApi yad gozAlakena manuSyamAtreNApi ciraparicitenApi ziSyakalpenApyupasargaH kriyate tadAzcaryamiti / AzcaryAdhikArAdidamAha-dasetyAdi, A vismayatazcaryante avagamyanta ityAzcaryANi adbhutAni, iha ca sakAraH kAraskarAditvAditi / uvasaggetyAdi gAthAdvayam, upasRjyate kSipyate cyAvyate prANI dharmAdebhirityupasargA devAdikRtopadravAH, te ca bhagavato mahAvIrasya chadmasthakAle kevalikAle ca narA-'mara-tiryakkRtA abhUvan, idaM ca kila na kadAcid
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamamadhyayanaM dazasthAnakam / 757 bhUtapUrvam, tIrthakarA hi anuttarapuNyasambhAratayA nopasargabhAjanamapi tu sakalanarA'mara-tirazcAM satkArAdisthAnamevetyanantakAlabhAvyayamoM loke'dbhutabhUta iti 1 / ___tathA garbhasya udarasattvasya haraNam udarAntarasaGkrAmaNaM garbhaharaNam, etadapi tIrthakarApekSayA'bhUtapUrvaM sadbhagavato mahAvIrasya jAtam, 2 / tathA strI yoSittasyAstIrthakaratvenotpannAyAH tIrthaM dvAdazAGga saGgho vA strItIrtham, tIrthaM hi puruSasiMhAH puruSavaragandhahastinastribhuvane'pyavyAhataprabhubhAvAH pravarttayanti, iha tvavasarpiNyAM mithilAnagarIpateH kumbhakamahArAjasya duhitA mallayabhidhAnA ekonaviMzatitamatIrthakarasthAnotpannA tIrthaM pravartitavatItyanantakAlajAtatvAdasya bhAvasyAzcaryateti 3 / ___ tathA abhavyA ayogyA cAritradharmasya parSat tIrthakarasamavasaraNazrotRlokaH, zrUyate hi bhagavato varddhamAnasyotpannakevalasya tadanantaraM militacaturvidhadevanikAyaviracitasamavasaraNasya bhaktikutUhalAkRSTasamAyAtAnekanarA-'mara-tirazcAM svasvabhASAnusAriNA'timanohAriNA mahAdhvaninA kalpaparipAlanAyaiva dharmakathA babhUva, yato na kenApi tatra viratiH pratipannA, na caitattIrthakRtaH kasyApi bhUtapUrvamitIdamAzcaryamiti 4 / ___ tathA kRSNasya navamavAsudevasya avarakaGkA rAjadhAnI gativiSayA jAtetyapyajAtapUrvatvAdAzcaryam 5 / __ tathA bhagavato mahAvIrasya vandanArthamavataraNamAkAzAt samavasaraNabhUmyAM candrasUryayoH zAzvatavimAnopetayorbabhUvedamapyAzcaryameveti 6 / ___ tathA hareH puruSavizeSasya vaMza: putra-pautrAdiparamparA harivaMzastallakSaNaM yat kulaM tasyotpattiH harivaMzakulotpattiH, kulaM hyanekadhA, ato harivaMzena viziSyate, etadapyAzcaryameveti 7 / tathA camarasya asurakumArarAjasyotpatanam UrdhvagamanaM camarotpAtaH, so'pyAkasmikatvAdAzcaryamiti prasiddham 8 / tathA'STAbhiradhikaM zatamaSTazatam, aSTazataM ca te siddhAzca nirvRtAH aSTazatasiddhAH, idamapyanantakAlajAtamityAzcaryamiti 9 /
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ 758 tathA asaMyatA: asaMyamavanta Arambha-parigrahaprasaktA abrahmacAriNaH, teSu pUjA satkAraH asaMyatapUjA, sarvadA hi kila saMyatA eva pUjArhAH , asyAM tvavasarpiNyAM viparItaM jAtamityAzcaryam, ata evAha- dazApyetAni anantena kAlena anantakAlAt saMvRttAni asyAmavasarpiNyAmiti / __[sU0 778] imIse NaM rayaNappabhAte puDhavIte rataNe kaMDe dasa joyaNasatAI bAhalleNaM pannatte / imIse NaM rayaNappabhAte puDhavIte vatire kaMDe dasa joyaNasatAI bAhalleNaM paNNatte / ___ evaM verulite 1, lohitakkhe 2, masAragalle 3, haMsagabbhe 4, pulate 5, sogaMdhite 6, jotirase 7, aMjaNe 8, aMjaNapulate 9, ratate 10, jAtarUve 11, aMke 12, phalihe 13, riDhe 14 / jahA rayaNe tahA solasavidhA vi bhANitavvA / [TI0] anantarasUtre camarotpAta uktaH, sa ca ratnaprabhAyAH saJjAta iti ratnaprabhAvaktavyatAmAha- imIse NamityAdi, yeyaM rajjurAyAmaviSkambhAbhyAmazItisahasrAdhikaM yojanalakSaM bAhalyata: upari madhye'dhastAcca yasyAH kharakANDa-paGkabahulakANDajalabahulakANDAbhidhAnA: krameNa SoDazacaturazItyazItiyojanasahasrabAhalyA vibhAgA: santi imIse tti etasyAH pratyakSAsannAyA: ratnAnAM prabhA yasyAM ratnairvA prabhAti zobhate yA sA ratnaprabhA tasyA: pRthivyA bhUmeryattat kharakANDaM tat SoDazavidharatnAtmakatvAt SoDazavidham, tatra yaH prathamo bhAgo ratnakANDaM nAma tad daza yojanazatAni bAhalyena, sahasramekaM sthUlatayetyarthaH, evamanyAni paJcadazApi sUtrANi vAcyAni, navaraM prathama sAmAnyaratnAtmakaM zeSANi tadvizeSamayAni, caturdazAnAmatidezamAha-evamityAdi, evamiti pUrvAbhilApena sarvANi vAcyAni, veruliya tti vaiDUryakANDam, evaM lohitAkSakANDa masAragallakANDaM haMsagarbhakANDamevaM sarvANi, navaraM rajataM rUpyaM jAtarUpaM suvarNamete api ratne eveti / [sU0 779] savve vi NaM dIva-samuddA dasa joyaNasatAiM uvveheNaM pnnnnttaa|
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamamadhyayanaM dazasthAnakam / savve vi NaM mahAdahA dasa joyaNAI uvveheNaM paNNattA 2 / savve vi NaM salilakuMDA dasa joyaNAI uvveheNaM paNNattA 3 // sItAsItotAto NaM mahANatIto muhamUle dasa dasa joyaNAI uvveheNaM paNNattAo 4 / ___ [TI0] ratnaprabhAprastAvAt tadAdheyadvIpAdivaktavyatAM sUtracatuSTayenAha- savvetyAdi sugamam, navaramudvedha: uMDattaM ti bhaNiyaM hoi, dvIpAnAm uMDattaNAbhAve vi adhodizi sahasraM yAvad dvIpavyapadezaH, jambUdvIpe tu pazcimavidehe jagatIpratyAsattau uMDattamavi atthi tti| mahAhadA: himavadAdiSu padmAdaya: / salilakuMDa tti salilAnAM gaGgAdinadInAM kuNDAni prapAtakuNDAni prabhavakuNDAni ca salilAkuNDAnIti, muhamUle tti smudrprveshe| [sU0 780] kattiyANakkhatte savvabahirAto maMDalAto dasame maMDale cAra carati 1 // aNurAdhAnakkhatte savvanbhaMtarAto maMDalAto dasame maMDale cAraM carati 2 / [sU0 781] dasa NakkhattA NANassa viddhikarA paNNattA, taMjahAmagasiramaddA pusso, tini ya puvvAiM mUlamassesA / hattho cittA ya tadhA, dasa viDhikarAiM NANassa // 177 // 3 // [TI0] dvIpa-samudrAdhikArAt tadvartinakSatrasUtratrayamAha- kittiyetyAdi, iha kila sUryasya caturazItyadhikaM maNDalazataM bhavati, candrasya paJcadaza, nakSatrANAM tvaSTau, maNDalaM ca mArga ucyate, tacca yathAsvaM sUryAdivimAnatulyaviSkambham, tatra jambUdvIpasyAzItyadhike yojanazate paJcaSaSTiH sUryasya maNDalAni bhavanti, candrasya paJca, nakSatrANAM [dve, tathA lavaNasamudraM trINi triMzadadhikAni yojanazatAnyavagAhya ekonaviMzatyadhikaM sUryasya maNDalazataM bhavati, candrasya daza, nakSatrANAM ca] SaT, eteSAM ca sarvabAhyaM sumero: paJcacatvAriMzati yojanAnAM sahasreSu triMzadadhikeSu ca triSu zateSu bhavati, sarvAbhyantaraM ca catuzcatvAriMzati sahasreSu aSTAsu ca viMzatyadhikeSu zateSu bhavatIti, evaM ca kRttikAnakSatraM sarvabAhyAt maNDalAu tti candramaNDalAddazame candramaNDale sarvAbhyantarAt
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ 760 SaSTha ityarthaH, cAraM carati bhramaNamAcarati, anurAdhAnakSatraM sarvAbhyantarAt candrasya maNDalAt dazame candramaNDale sarvabAhyAt SaSTha ityarthaH, cAraM caratIti vyAkhyAtameveti / viddhikarAI ti etannakSatrayukte candramasi sati jJAnasya zrutajJAnasyoddezAdiryadA kriyate tadA jJAnaM samRddhimupayAti avighnenAdhIyate zrUyate vyAkhyAyate dhAryate ceti, bhavati ca kAlavizeSastathAvidhakAryeSu kAraNam, kSayopazamAdihetutvAttasya, yadAhaudayakkhayakhaovasamovasamA jaM ca kammaNo bhaNiyA / davvaM khettaM kAlaM bhavaM ca bhAvaM ca saMpappa // [vizeSAva0 575] iti / tadyathA- magasira gAhA kaNThyA / / [sU0 782] cauppayathalacarapaMceMdiyatirikkhajoNitANaM dasa jAtikulakoDijoNipamuhasatasahassA paNNattA 1 / uraparisappathalacarapaMceMdiyatirikkhajoNitANaM dasa jAtikulakoDijoNipamuhasatasahassA paNNattA 2 / [TI0] dvIpa-samudrAdhikArAdeva dvIpacArijIvavaktavyatAM sUtradvayenAha- cauppayetyAdi, catvAri padAni pAdA yeSAM te catuSpadAste ca te sthale carantIti sthalacarAzceti catuSpadasthalacarAste ca te paJcendriyAzceti vigrahaH, punastiryagyonikAzceti karmadhArayaH, teSAM dazeti dazaiva, jAtau paJcendriyajAtau yAni kulakoTInAM jAtivizeSalakSazatAnAM yonipramukhANi utpattisthAnadvArakANi zatasahasrANi lakSANi tAni tathA, prajJaptAni sarvavidA, tatra yoniryathA gomayo dvIndriyANAmutpattisthAnam, kulAni tatraikatrApi dvIndriyANAM kRmyAdyanekAkArANi pratItAnIti, tathA urasA vakSasA parisarpanti saJcarantItyuraHparisAste ca te sthalacarAzcetyAdi tathaiva / - [sU0 783] jIvA NaM dasaThANanivvattite poggale pAvakammattAe ciNiMsu vA ciNaMti vA ciNassaMti vA, taMjahA-paDhamasamayaegidiyanivvattie jAva apddhmsmypNceNdiynivvttie| evaMciNa uvaciNa baMdha udIra veya taha NijjarA ceva / dasapatesitA khaMdhA aNaMtA paNNattA, dasapatesogADhA poggalA aNaMtA
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamamadhyayanaM dazasthAnakam / 761 paNNatA, dasasamatadvitItA poggalA aNaMtA paNNattA, dasaguNakAlagA poggalA aNaMtA paNNattA, evaM vannehiM gaMdhehiM rasehiM phAsehiM, dasaguNalukkhA poggalA aNaMtA paNNattA // dasaTThANaM samattaM ||ch| samattaM ca ThANamiti // __ [TI0] jIvaviSayaM dazasthAnakamabhidhAyAdhunA'jIvasvarUpapudgalaviSayaM tadAha- jIvA NamityAdi, athavA jAti-yoni-kulAdivizeSA jIvAnAM karmaNazcayopacayAdibhyo bhavantIti trikAlabhAvino dazasthAnakAnupAtena karmaNazcayAdInAha- iti asya vyAkhyA jIvA NamityAdi, jIvA jIvanadharmANaH, na siddhA iti bhAva:, Namiti vAkyAlaGkAre, dazabhiH sthAnaiH prathamasamayaikendriyatvAdibhi: paryAya: hetubhirye nirvartitA bandhayogyatayA niSpAditAste tathA, dazabhiH sthAnai nirvRttirvA yeSAM te tathA, tAn pudgalAn karmavargaNArUpAn, pApaM ghAtikarma sarvvameva vA karma tacca tat kriyamANatvAt karma ca pApakarma, tadbhAvastattA, tayA pApakarmatayA ciNiMsu tti citavanto gRhItavanta: cinvanti gRhNanti ceSyanti grahISyantyanenAtmanAM trikAlAnvayitvamAha, sarvathA ananvayitve'kRtAbhyAgama-kRtavipraNAzaprasaGgAditi, vAzabdA vikalpArthAH, tadyathAprathama: samayo yeSAmekendriyatvasya te tathA, te ca te ekendriyAzceti prathamasamayaikendriyAstai: [sadbhirye nirvartitAH karmatayA''pAditA avizeSato gRhItAste tathA, tAn, evaM tadviparItairaprathamasamayaikendriyai] nirvartitA ye te tathA, tAn, evaM dvibhedatA dvitricatuSpaJcendriyANAM pratyekaM vAcyeti, etadevAtidezenAha- jAvetyAdi, yathA citavanta ityAdi kAlatrayanirdezena sUtramuktamevamupacitavanta ityAdInyapi paJca vaktavyAnItyetadevAhaevaM ciNetyAdi, iha caivamakSaraghaTanA-ciNa tti yathA cayanaM kAlatrayavizeSitamuktamevamupacayo bandha udIraNA vedanA nirjarA ca vAcyA:, ceva tti samuccaye, navaraM cayanAdInAmayaM vizeSa:-cayanaM nAma kaSAyAdipariNatasya karmApudgalopAdAnamAtram, upacayanaM gRhItAnAM jJAnAvaraNAdibhAvena niSecanam, bandhanaM nikAcanam, udIraNA karaNata udaye pravezanam, vedanam anubhavanam, nirjarA jIvapradezebhya parizaTanamiti / pudgalAdhikAra evedamAha- dasetyAdi sUtravRndaM sugamaM ca, navaraM daza pradezA yeSAM te
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ 762 tathA, ta eva dazapradezikA dazANukA: skandhA: samuccayA iti dravyata: pudgalacintA, tathA dazasu pradezeSvAkAzasyAvagADhA AzritA dazapradezAvagADhA iti kSetrataH, tathA daza samayAna sthitiryeSAM te tatheti kAlataH, tathA dazaguNa: ekaguNakAlApekSayA dazAbhyastaH kAlo varNavizeSo yeSAM te dazaguNakAlakAH, evamanyaizcaturbhirvIbhyAM gandhAbhyAM paJcabhI rasairaSTAbhi: sparzaH vizeSitA: pudgalA: anantA vAcyA:, ata evAhaevamityAdi, jAva dasaguNalukkhA poggalA aNaMtA pannattetyanena bhAvata: pudgalacintAyAM viMzatitama AlApako darzitaH / iha cA'nantazabdopAdAnena vRddhyAdizabdenevAntamaGgalamabhihitam, ayaM cA'nantazabda iha sarvAdhyayanAnAmante paThita iti sarveSvapyantamaGgalatayA boddhavya iti / tadevaM nigamitamanugamadvArAMzabhUtaM sUtrasparzakaniyuktidvAram, zeSadvArANi tu sarvAdhyayaneSu prathamAdhyayanavadanugamanIyAnIti // iti zrImattapAgacchAdhirAjabhaTTArakapurandarasUrIzvarazrIvijayasenasUrirAjye zrImattapAgacchazrRMgArahArasUrIzvarazrIvijayadevasUriyauvarAjye paNDitazrIkuzalavardhanagaNiziSyanagarSigaNinA svavAcanaparopakArakRte kRtoddhArarUpayAM zrIsakalavAcakaziromaNimahopAdhyAyazrIvimalaharSagaNibhiH saMzodhitAyAM sukhAvabodhAyAM zrIsthAnAGgadIpikAyAM dazasthAnakAkhyaM dazamamamadhyayanaM smaaptm|
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ 763 prazastI saudharmAdigaNAdhipaTTAlaGkAradhAriNo'bhUvan / labdhatapAkhyAH kramazo lsjjgccndrsuuriishaaH||1|| tatpaTTaparamparayA skljnaanndkaarinno'bhuuvn| zrIAnandavimalagurusUrIzA jagati vikhyaataaH||2|| zrIvijayadAnasUrIzvarA abhUvan mhaaprtaapdhraaH| tatpaTTavimalajalanidhivRddhau smpuurnncndraabhaaH||3|| zrIhIravijayasUrIzvarA mnohaarishaantimuurtidhraaH| teSAM nirmalapaTTodayAcale nuutnaarknibhaaH||4|| kumatimataGgajasiMhA saahisbhaalbdhsaadhuvaadbhraaH| zrIvijayasenasUrizvarA jayantIha jgtitle||5|| teSAM virAjamAne rAjye zrIvijayadevasUrivare / teSAM gacche vibudhodyvrdhngnniprdhaanaanaam||6|| tacchiSyapaNDitottamakuzalavardhanagaNiprasAdena / zizunA nagarSiNeyaM samuddhatA dIpikA rmyaa||7|| zrIsthAnAGgasuvRtteH sUtrArthatadubhayaM ydihaashuddhm| likhitaM mayA tadakhilaM zodhyaM vijJaiH prasAdaparaiH / / 8 / / zrImatpattananagare zazadhararasabANamunipramitavarSe / vaizAkhasitadazamyAM zukre hrssrnnvimlyoge||9|| shriimttpgnnggnaanggnntrnninibhairnekgunnsdnaiH| zrIvijayasenasUrIzvaraiH prsaadiikRtaadvaakyaat||10|| vAcakaziro'vataMsaiH shriimdbhirvimlhrssgnnivRssbhaiH| saMzodhiteyamarthapradIpikA dIpikA rmyaa||11|| sahasrANi caturdaza zatAdhikAnItyanuSTupAM sngkhyaa| jJeyAtra vAcyamAnA hasavidhuM nandatu ciraM saa||12|| // iti zrIsthAnAGgadIpikA samAptA / / 1. vijayati satIti shessH| 2. 1657 varSe / 3. jyotirgrnthprsiddhyogvishessH| 4. yAvad suuryaacndrmsaavityrthH| 5. paM.zrIkamalavardhanagaNinA muktA citkoze iti hastAdarza pusspikaa|
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha prazastiH (zArdUlavikrIDitam) pAdAGguSThasucAlitAmaragiri-hastAstadevasmayaH, jihvAkhaNDitazakrasaMzayacayo, vADnaSTahAlAhalaH / sarvAgINamahopasargadakRpA-netrAmbudattAJjaliH, dADhAdAritadivyayutsamavatAt-zrIvardhamAno jinaH / / 1 / / (upajAtiH) zrIgautamasvAmi-sudharmadeva-jambUprabhu-zrIprabhavapramukhyAH / surIzapUjApadasUridevA, bhavantu te zrIguravaH prasannAH / / 2 / / (vasantatilakA) etanmaharSizucipaTTaparamparAjAn-AnandasUrikamalAbhidhasUripAdAn / saMvignasantatisadIzapadAn praNamya, zrIvIradAnacaraNAMzca gurUn staviSye / / 3 / / zrIdAnasUrivaraziSyamatallikA sa, zrI premasUribhagavAn kSamayA kSamAbhaH / siddhAntavArivaravArinidhiH punAtu, cAritracandanasugandhizarIrazAlI / / 4 / / (zArdUlavikrIDitam) pratyagratrizatarSisantatisarit-sraSTA kSamAbhRdmahAn, gItArthapravaro varazrutayutaH sarvAgamAnAM gRham / tarke tarkavizuddhabuddhivibhavaH so'bhUt svakIye'pyaho, gacche saMyamazuddhitatparamatiH prajJAvatAmagraNIH / / 5 / / tatkAlInakaragrahagrahavidhA-vabde hyabhUd vaikrame, tithyArAdhanakAraNena karuNo bhedastapAgacchajaH / kAruNyaikarasena tena guruNA satpaTTakAdAtmano, bavaMzena nivAritaH khakarakhau-SThe piNDavADApure / / 6 / / (vasantatilakA) tatpaTTabhRd bhuvanabhAnvabhidhazca sUriH, zrIvardhamAnatapasAM nidhirugrazIlaH / nyAye vizArada itIha jagatprasiddho, jAto'tivAkpatimati-rmatimaccharaNyaH / / 7 / / tasyAdyaziSyalaghubandhurathAbjabandhu-tejAstapAzrutasamarpaNatejasA saH / pannyAsapadmavijayo gaNirAT zriye'stu, kSAntyekasAyakavidIrNamahopasargaH / / 8 / / sarvAdhikazramaNasArthapatirmatIzaH pAtA catuHzatamitarSigaNasya zasyAH / gacchAdhinAthapadabhRjjayaghoSasUriH 'siddhAntasUrya' - yazasA jayatIha coccaiH / / 9 / / sadabuddhinIradhivibodhanabaddhakakSo, vairAgyadezanavidhau paripUrNadakSaH / sImandharaprabhukRpAparapAtramastu, zrIhemacandrabhagavAn satataM prasannaH / / 10 / / kAruNyakamrAlayAnAM mahanIyamukhyAnAM mahomAlinA lokopakAracaturANAM vairAgyadezanAdakSAcAryadeva-zrImadvijayahemacandrasUrIzvarANAM sadupadezena zrIjinazAsana-ArAdhanATrasTa-vihite zrutasamuddhArakAryAnvaye prakAzitamidaM grantharatnaM zrutabhaktitaH / / samatAsAgarapaMnyAsazrIpadmavijayapuNyasmRtI pAcInatara NYYYI maesaptatitama pratitamaM padyAma
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ - sukRta anumodanA : jinazAsana sukRta mukhya AdhArastaMbha - (1) zrI nayanabALA bAbubhAI jarIvAlA parivAra ha. lInAbena caMdrakumArabhAI jarIvAlA - muMbaI (2) zrI mULIbena aMbAlAla zAha parivAra ha. ramAbena puMDarIkabhAI zAha, khaMbhAta - muMbaI (3) zrI nayanabALA bAbubhAI jarIvAlA parivAra ha. zobhanAbena manIzabhAI jarIvAlA - muMbaI (4) zrI sAyarakaMvara yAdavasiMhajI koThArI parivAra ha. mInAbena vinayacanda koThArI, jodhapura - muMbaI (5) zrI hasamukhabhAI kesarIcaMda cUDagara - inTAsa, amadAvAda (6) zeThazrI kAMtilAla lallubhAI jhaverI parivAra na jinazAsana sukRta AdhArastaMbha . (1) zrI kamaLAbena kAMtilAla zAha parivAra ha. bInAbena kIrtibhAI zAha (ghATakopara-saMghANI) (2) zrI jAgRtibena kauzikabhAI bAvIsI, DAlInI jayakumAra mahetA, mheMka (preraka : pa.pU.A. zrImadvijaya hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA) va zrutoddhAra mukhya AdhArastaMbha - (1) zrI mATuMgA zvetAmbara mUrtipUjaka tapAgaccha saMgha - muMbaI (2) zrI aThavAlAInsa zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha ane zrI phUlacaMda kalyANacaMda jhaverI TrasTa, surata. zrI govAliyA Tenka jaina saMgha - muMbaI zrI navajIvana zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha - muMbaI zrI yazovijaya jaina saMskRta pAThazAlA tathA zrI jaina zreyaskara maMDala, mahesANA zrI dAdara jaina pauSadhazAlA TrasTa saMcAlita OM zrI dAdara ArAdhanA bhavana jaina zve. mU. tapA. saMgha zrI mulunDa zve. mU. jaina saMgha, muMbaI (preraka : pa.pU.A. zrImadvijaya hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA) zrI zaMkhezvara pArzvanAtha zve. mU. tapA. jaina saMgha, ghATakopara (I), muMbaI (preraka : pa.pU. gacchAdhipati A.zrImadvijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAjA) (9) zrI sahasAvana kalyANaka bhUmi tIrthoddhAra samiti, jUnAgaDha (pU.paM. caMdrazekhara vi. ma.nA ziSya pU. munizrI dharmarakSita vi. tathA pU. munizrI hemavallabha vi.nI paMnyAsa padavI nimitte.) zrI javAharanagara zve. mU. jaina saMgha, goregAva, muMbaI. (preraka : prema - bhuvanabhAnusuri samudAyanA rAjaprabhAvaka pa.pU.A.zrI ratnasuMdarasUrIzvarajI mahArAjA) la 9 (10)
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ III zrutoddhAra AdhArastaMbha zrI ke.pI. saMghavI ceriTebala TrasTa - saMcAlita zrI pAvApurI tIrtha jIvamaitrI dhAma (preraka: pa.pU. A. zrImadvijaya kalyANabodhisUri ma.sA. ) zrI hemacaMdrAcArya jaina jJAna maMdira, pATaNa zrI manapharA zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha manapharA (preraka : pa.pU. A. zrImadvijaya kalAprabhasUrIzvarajI mahArAjA) (4) zrI naDiyAda zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha - (5) (6) (7) (1) (2) (3) - naDiyAda (preraka : pa.pU.A. zrImadvijaya hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA) zrI bAbubhAI sI. jarIvAlA ceriTebala TrasTa, ha. zrI AdinAtha jaina saMgha, vaDodarA (preraka : pa.pU. A. zrImadvijaya hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA) zrI jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha, sAyana (ziva) muMbaI zrI riddhi-siddhi vardhamAna hAITsa zve. mU. jaina saMgha, bhAyakhalA, muMbaI ( preraka : pa.pU. munizrI jinapremavi. ma. sA. ) (Ta) zrI AdinAtha sosAyaTI jaina Tempala TrasTa, pUnA ( preraka : pa.pU.paM. aparAjita vi. gaNivarya ) (9) zrI mulunDa zve. mU. tapAgaccha samAja, muMbaI (preraka : pa.pU.paM. hiraNyabodhi vi.ma.sA., pa. pU. munizrI hemadarzana vi. ma. sA. ) (10) zrI vikrolI saMbhavanAtha jaina zve.mU.saMgha, vikrolI (I.), muMbaI (preraka : pa.pU. muni yazakalyANa vi.ma., pa.pU. muni tIrthaprema vi.ma.) (11) zrI vizvanaMdIkara jaina saMgha, bhagavAna nagarano Tekaro, amadAvAda (preraka : pa.pU. A. zrImadvijaya jagaccaMdrasUrIzvarajI ma.sA. ) (12) zrI AdIzvarajI mahArAja maMdira TrasTa, zrI dazA osavAla sirohIyA sAtha goTIvAlA dhaDA, pUnA ( preraka : pU. munizrI abhayaratna vi. ma. sA.) (13) zrI goDI pArzvanAthajI Tempala TrasTa, pUnA (preraka : pa.pU. A. zrImadvijaya kalyANabodhisUrIzvarajI ma.sA. ) (14) zrI kastUradhAma, pAlItANA, pa.pU. A. zrI hemaprabhasUrIzvarajI ma. sA. nI AcAryapadavI nimitte (preraka : pa.pU.paM. zrI vajrasena vi. gaNivarya ) (15) zrI zAhIbAga gIradharanagara jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha, amadAvAda. (preraka : pa.pU. A. zrImadvijaya kalyANabodhisUri ma.sA. ) (16) zrI kasturadhAma - pAlItANA (preraka : pa.pU.paM. zrI bhadraMkaravijayajI ziSya A. zrIkuMdakuMdasUriziSya - pa.pU.paM. zrIvajrasenavijayajI ma. sA. ) (17) zrI sAbaramatI zve. mU.jaina saMgha, rAmanagara, amadAvAda (preraka : : pa.pU. A. zrImadvijaya kalyANabodhisUrIzvarajI ma.sA. ) (18) zrI gAMdhInagara zve. mU. jaina saMgha (preraka : pa.pU. munizrI abhayaratna vi.ma., munizrI ratnabodhi vi. ma. pa.pU. munizrI muktiprema vi. ma. ) (19) zrI bhavAnIpura ve.mU. saMgha, kalakattA (20) zrI kalyANajI saubhAgacaMdajI jaina peDhI, pIMDavADA. (preraka : pa.pU. A. zrI hemacaMdrasUrIzvarajI ma. pa.pU. A. zrI kalyANabodhisUri ma. ) (21) zrI mahesANA upanagara jaina saMgha (preraka : pa.pU. A. zrI hemacaMdrasUrIzvarajI ma. sA.) (22) zrI pArzvanAtha zve. mU. jaina saMgha, saMghANI, ghATakopara, muMbaI. (preraka : pa.pU. A. zrI hemacaMdrasUrIzvarajI ma. pa.pU. A. zrI kalyANabodhisUri ma. )
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ krama padma 1 2 3 4 6 7 8 9 10 a a m x I w o van oa x m x z w 11 13 14 19 20 22 samatAsAgarapaMnyAsazrIpadmavijayapuNyasamRtau prAcIna zrutasamuddhArapadmamAlAyAM prakAzitagranthAH (akArAdikrameNa ) prakAzaka : zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa 12 63 23 24 40 41 25 150 26 18 19 17 20 18 21 47 48 147 zrI adhyAtmasAra: 53 54 21 49 35 138 zrI anekAntavyavasthAprakaraNam zrI antakRddazAGgam-anuttaropapAtikadazAGgam - vipAkasUtram 27 156 zrI aSTakaprakaraNam 129 zrI aSTasahasrItAtparyavivaraNam zrI AcArAGgadIpikA ( bhAga - 1) zrI AcArAGgasUtram (prathamaH zrutaskandhaH ) zrI AcArAGgasUtram (dvitIyaH zrutaskandhaH ) 209 zrI AraMbhasiddhiH 64 65 66 grantha zrI aGgacUlikA ( bhAga - 1 ) zrI aGgacUlikA (bhAga-2) zrI adhyAtmakalpadrumaH 67 13 zrI anuyogadvArasUtram (bhAga - 1) 22 zrI anuyogadvArasUtram (bhAga - 2) zrI AvazyakasUtram ( bhAga - 1 ) zrI AvazyakasUtram (bhAga - 2) zrI AvazyakasUtram (bhAga-3) zrI AvazyakasUtram ( bhAga - 4 ) zrI AvazyakaniryuktidIpikA ( bhAga - 1 ) zrI Avazyaka niryuktidIpikA (bhAga-2) zrI Avazyaka niryuktidIpikA (bhAga-3) zrI AvazyakasUtram (bhAga - 1) zrI AvazyakasUtram (bhAga - 2) zrI AvazyakasUtram (bhAga-3) zrI uttarAdhyayanasUtram (bhAga - 1) zrI uttarAdhyayanasUtram (bhAga - 1) mUlakartA zrI pUrvAcArya zrI pUrvAcArya zrI munisuMdarasUri zrI yazovijaya maho. zrI sthavirabhagavaMta zrI sthavirabhagavaMta zrI yazovijaya maho. zrI sudharmAsvAmI zrI haribhadrasUri zrI yazovijaya maho. zrI sudharmAsvAmI zrI sudharmAsvAmI zrI sudharmAsvAmI zrI udayaprabhasUra zrI sudharmAsvAmI zrI sudharmAsvAmI zrI sudharmAsvAmI zrI sudharmAsvAmI zrI bhadrabAhu svAmI zrI bhadrabAhusvAmI zrI bhadrabAhusvAmI zrI sudharmAsvAmI zrI sudharmAsvAmI zrI sudharmAsvAmI zrI sthavirabhagavaMta zrI sthavirabhagavaMta TIkAkAra pU. A. kalyANabodhisUri pU. A. kalyANabodhisUri pU. dhanavijayajI upA., pU. ratnacaMdragaNi upA. pU. gaMbhIra vi. cUrNi - pU. jinadAsagaNimahattara TIkA - pU. A. haribhadrasUri, pU. A. maladhAri hemacandrasUri cUrNi - pU. jinadAsagaNimahattara TIkA - pU. A. haribhadrasUri, pU. A. maladhAri hemacandrasUri pU. A. abhayadevasUri pU.A. jinacaMdrasUri svopajJa pU. A. ajitadevasUri pU. zIlAGkAcArya pU. zIlAGkAcArya vArtika - pU. A. haribhadrasUri pU. A. haribhadrasUri pU. hemahaMsagaNi pU. A. haribhadrasUri pU. A. haribhadrasUri pU. A. mANikyazekharasUri pU. A. mANikyazekharasUri pU. A. mANikyazekharasUri pU. A. malayagirisUri pU. A. malayagirisUri IV pU. A. malayagirisUri pU. bhAvavijayajI pU. A. zAntisUri
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUlakartA TIkAkAra Vkrama padma grantha 27 14 zrI uttarAdhyayanasUtram (bhAga-2) 23 zrI uttarAdhyayanasUtram (bhAga-2) 15 zrI uttarAdhyayanasUtram (bhAga-3) 24 zrI uttarAdhyayanasUtram (bhAga-3) 31 167 zrI utpAdAdisiddhiH 141 zrI upadezapadamahAgranthaH (bhAga-1) 142 zrI upadezapadamahAgranthaH (bhAga-2) 112 zrI upadezamAlA 216 zrI upadezaratnAkaraH 137 zrI upadezarahasyam 132 zrI upadezasaptatikA 206 zrI upamitisArasamuccayaH 7 zrI upAsakadazAGgasUtram 40 43 zrI RSibhASitasUtram (bhAga-1) 44 zrI RSibhASitasUtram (bhAga-2) 31 zrI oghaniyuktiH 16 zrI aupapAtikasUtram 44 198 zrI karmagranthaH (1-4) 212 zrI karmagranthaH (5-6) 214 zrI karmagraMthaSaTkAvacUriH 171 zrI karmaprakRtiH (bhAga-1) 172 zrI karmaprakRtiH (bhAga-2) 173 zrI karmaprakRtiH (bhAga-3) ) 77 zrI kalpasUtrapradIpikA 34 zrI kalpasUtram 133 zrI kSapakazreNiH 70 zrI gacchAcAraprakIrNakam 72 zrI gacchAcAraprakIrNakam 55 168 zrI guruguNaSaTtriMzatSaTtriMzikA 130 zrI gautamIyakAvyam 159 zrI caMdrakevalicaritram 58 59 zrI caMdraprajJaptiH (bhAga:-1) 59 60 zrI caMdraprajJaptiH (bhAga:-1) 205 zrI caMdraprabhacaritram 28 zrI jambUdvIpaprajJaptiH (bhAga-1) 29 zrI jambUdvIpaprajJaptiH (bhAga-2) 119 zrI jambUdvIpasaGgrahaNI+ saMsAradAvAnalastutiH zrI sthavirabhagavaMta pU.bhAvavijayajI zrI sthavirabhagavaMta pU.A.zAntisUri zrI sthavirabhagavaMta pU.bhAvavijayajI zrI sthavirabhagavaMta pU.A.zAntisUri zrI caMdrasenasUri zrI haribhadrasUri pU.A.municaMdrasUri zrI haribhadrasUri pU.A.municaMdrasUri zrI dharmadAsagaNi pU.siddharSigaNi zrI munisuMdarasUri zrI yazovijaya maho. svopajJa zrI somadharmagaNi zrI vardhamAnasUri zrI sudharmAsvAmI pU.A.abhayadevasUri zrI pratyekabuddhamaharSio pU.A.kalyANabodhisUri zrI pratyekabuddhamaharSio pU.A.kalyANabodhisUri zrI bhadrabAhusvAmI pU.droNAcAryajI zrI sthavirabhagavaMta pU.A.abhayadevasUri zrI devendrasUri pU.A.devendrasUri zrI devendrasUri pU.A.malayagirisUri zrI guNaratnasUri zrI zivazarmasUri pU.A.malayagirisUri, zrI zivazarmasUri pU.yazovijaya maho. zrI zivazarmasUri zrI bhadrabAhusvAmI pU.saMghavijayagaNi zrI bhadrabAhusvAmI pU.vinayavijaya upA. zrI jayaghoSa-dharmAnaMda-hemacaMdra vi. saM.pU.ratnabodhivijaya zrI pUrvAcArya pU. vAnararSi zrI pUrvAcArya pU. vimalavijayagaNi zrI ratnazekharasUri svopajJa zrI rUpacandragaNi pU. kSamAkalyANagaNi vi. zrI siddharSi zrI sthavirabhagavaMta pU.A.malayagirisUri zrI sthavirabhagavaMta pU.A.malayagirisUri zrI devendrasUri zrI sthavirabhagavaMta pU.zAnticaMdrajI maho. zrI sthavirabhagavaMta pU.zAnticaMdrajI maho. zrI haribhadrasUri pU.A.prabhAnaMdasUri, pU.A.jJAnavimalasUri
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ krama paga grantha mUlakartA TIkAkAra 64 169 zrI jambUsvAmI caritram zrI jayazekharasUri 65 170 zrI jayAnaMdakevalIcaritram zrI padmavijayagaNi 66 3 zrI jIvAjIvAbhigamasUtram (bhAga-1) zrI sthavirabhagavaMta pU.A.malayagirisUri 67 4 zrI jIvAjIvAbhigamasUtram (bhAga-2) zrI sthavirabhagavaMta pU.A.malayagirisUri 68 6 zrI jJAtAdharmakathAGgasUtram zrI sudharmAsvAmI pU.A.abhayadevasUri 69 220 zrI jJAnasAraH zrI yazovijayajI maho. pU.devacaMdra upA. 70 204 zrI jJAnArNavam-jJAnabiMduH zrI yazovijayajI maho. svopajJa 71 76 zrI jyotiSakaraNDakam zrI pAdaliptasUri 72 75 zrI taMdulavaicArikasUtram+catuHzaraNaprakIrNakam zrI pUrvAcArya, zrI vIrabhadramuni ava.-pU.vijayavimalamuni 73 123 zrI tattvArthasUtram zrI umAsvAti ma. pU.A. haribhadrasUri 74 118 zrI tattvArthasUtram (prathamo'dhyAyaH) zrI umAsvAti ma. pU.yazovijaya maho. 75 1 zrI dazavaikAlikasUtram zrI zayyaMbhavasUri pU.A.haribhadrasUri 76 52 zrI dazavaikAlikasUtram zrI zayyaMbhavasUri pU. samayasuMdaragaNi upA. 77 174 zrI darzanaratnaratnAkaraH (bhAga-1) zrI siddhAntasAravijaya 175 zrI darzanaratnaratnAkaraH (bhAga-2) zrI siddhAntasAravijaya 176 zrI darzanaratnaratnAkaraH (bhAga-3) zrI siddhAntasAravijaya 80 111 zrI dvAtriMzat dvAtriMzikA (pUrvArdhaH) zrI yazovijaya maho. pU.yazovijaya maho. 81 113 zrI dvAtriMzat dvAtriMzikA (uttarArdhaH) zrI yazovijaya maho. pU.yazovijaya maho. 82 219 zrI dhanyacaritram zrI jJAnasAgaragaNiziSya 183 zrI dharmaparIkSA zrI yazovijaya maho. 114 zrI dharmabinduprakaraNam zrI haribhadrasUri pU.A.municandrasUri 85 185 zrI dharmaratnaprakaraNam (bhAga-1) zrI zAntisUri pU.A.devendrasUri 83 186 zrI dharmaratnaprakaraNam (bhAga-2) zrI zAntisUri pU.A.devendrasUri 182 zrI dharmavidhiprakaraNam zrI prabhasUri 88 127 zrI dharmasaGgrahaH (bhAga-1) zrI mAnavijaya upA. svopajJa 89 128 zrI dharmasaGgrahaH (bhAga-2) zrI mAnavijaya upA. svopajJa 153 zrI dharmasaGgrahaNiH zrI haribhadrasUri pU.A.malayagirisUri 91 50 zrI nandIsUtram zrI devavAcakagaNi pU.A.malayagirisUri 92 57 zrI nandIsUtram (TIkAcUrNiH) zrI devavAcakagaNi cU.-pU.jinadAsagaNi,TI. -pU.haribhadrasUri 93 25 zrI nandIsUtram (mUlam) zrI devavAcakagaNi 94 116 zrI namaskArasvAdhyAyaH (prAkRta) zrI pUrvAcAryo saM.-pU.tattvAnaMda vi.ma. 95 115 zrI namaskArasvAdhyAyaH (saMskRta) zrI pUrvAcAryo saM.-pU.tattvAnaMda vi.ma. 96 148 zrI nayarahasyam + mArgaparizuddhiH zrI yazovijaya maho. 144 zrI nayopadezaH zrI yazovijaya maho. svopajJa 32 zrI nirayAvalikA zrI sthavirabhagavaMta pU.A.candrasUri nikSepaviMzikA pU.A.abhayazekharasUri divyadarzana prakAzita
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUlakartA VII krama pagra grantha TIkAkAra 99 131 zrI neminirvANa: kavi vAgbhaTTa saM.-kAzInAtha varmA, zivadatta zarmA 100 106 zrI nyAyapravezaH bauddhAcArya diGnAga pU.A.haribhadrasUri 101 157 zrI nyAyAlokaH zrI yazovijaya maho. 102 140 zrI paMcavastukaprakaraNam zrI haribhadrasUri svopajJa 103 200 zrI paMcasUtram zrI ciraMtanAcArya pU.A.haribhadrasUri 104 162 zrI paumacariyaM (bhAga:-1) zrI vimalasUri saMskRta chAyAkAra-pU.pArzvaratnavijaya 105 163 zrI paumacariyaM (bhAgaH-2) zrI vimalasUri saMskRta chAyAkAra-pU.pArzvaratnavijaya 106 164 zrI paumacariyaM (bhAgaH-3) zrI vimalasUri saMskRta chAyAkAra-pU.pArzvaratnavijaya 107 68 zrI paJcanirgranthI+prajJApanAtRtIyapadasaGgrahaNI zrI abhayadevasUri pU.A.abhayadevasUri 108 165 zrI paJcasaMGgrahaH (bhAga:-1) zrI candramaharSi svopajJa, pU.A.malayagirisUri 109 166 zrI paJcasaMgrahaH (bhAga:-2) zrI candramaharSi svopajJa, pU.A.malayagirisUri 110 126 zrI paJcAzakaprakaraNam zrI haribhadrasUri pU.A. abhayedavasUri ma. 111 139 zrI pariNAmamAlA zrI siddharSigaNi svopajJa 112 184 zrI pAkSikasUtram zrI gaNadharabhagavaMta pU.A.yazodevasUri 113 193 zrI pANDavacaritramahAkAvyam (bhAga-1) zrI devaprabhasUri 114 194 zrI pANDavacaritramahAkAvyam (bhAga-2) zrI devaprabhasUri 115 197 zrI pArzvanAthacaritram zrI udayavIragaNi 116 211 zrI pArzvanAthacaritram zrI bhAvadevasUri 117 5 zrI piNDaniyuktiH zrI bhadrabAhusvAmI pU.A.malayagirisUri 118 187 zrI puSpamAlA zrI maladhAri hemacaMdrasUri svopajJa 119 33 zrI prakIrNakasUtrANi zrI pUrvAcAryo 120 8 zrI prajJApanAsUtram (bhAga-1) zrI zyAmAcArya pU.A.malayagirisUri 121 45 zrI prajJApanAsUtram (bhAga-1) zrI zyAmAcArya pU.A. haribhadrasUri 122 9 zrI prajJApanAsUtram (bhAga-2) zrI zyAmAcArya pU.A.malayagirisUri 123 46 zrI prajJApanAsUtram (bhAga-2) zrI zyAmAcArya pU.A. haribhadrasUri 124 203 zrI pratikramaNasUtrapadavivRttiH 125 136 zrI pratimAzatakam zrI yazovijaya maho. svopajJa 126 122 zrI pramANamImAMsA zrI kalikAlasarvajJa hemacandrasUri svopajJa 127 195 zrI pravacanasAroddhAraH (bhAga-1) zrI nemicaMdrasUri 128 196 zrI pravacanasAroddhAraH (bhAga-2) zrI nemicaMdrasUri 129 161 zrI pravrajyAvidhAnakulakam zrI pUrvAcArya pU.A.pradyumnasUri 130 155 zrI prazamaratiprakaraNam zrI umAsvAti ma. pU.A.haribhadrasUri 131 2 zrI praznavyAkaraNasUtram zrI sudharmAsvAmI pU.A.abhayadevasUri 132 51 zrI praznavyAkaraNasUtram zrI sudharmAsvAmI pU.A.jJAnavimalasUri 133 213 zrI baMdhazatakacUrNiH zrI ciraMtanAcArya Ti-pU.A.municaMdrasUri, pU.A.udayaprabhasUri 134 199 zrI baMdhazatakalaghubhASyam saTIkam zrI zivazarmasUri bhA.-pU.cakrezvarasUri, TI.-pU. hemacaMdrasUri
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ VIII krama padma grantha mUlakartA TIkAkAra pU.A.malayagirisUri pU.A.malayagirisUri cUrNi-pU.matisAgarajI svopajJa svopajJa svopajJa pU.A.malayagirisUri pU.A.malayagirisUri 135 178 zrI bandhahetUdayatribhaGgIprakaraNam 136 221 zrI bRhatkSetrasamAsaH 137 218 zrI bRhatsaMgrahaNI 138 134 zrI bhavabhAvanA (bhAga-1) 139 135 zrI bhavabhAvanA (bhAga-2) 140 158 zrI mahAvIracariyam 141 223 zrI munisuvratasvAmicaritram 142 208 zrI yatidinacaryA 143 101 zrI yogazAstram (bhAga-1) 144 102 zrI yogazAstram (bhAga-2) 145 103 zrI yogazAstram (bhAga-3) 146 17 zrI rAjapraznIyasUtram 147 151 zrI lalitavistarA+hiMsASTakam 148 107 zrI lokaprakAzaH (bhAga-1) 149 108 zrI lokaprakAzaH (bhAga-2) 150 109 zrI lokaprakAzaH (bhAga-3) 151 110 zrI lokaprakAzaH (bhAga-4) 152 42 zrI vargacUlikA 153 222 zrI vardhamAnadezanA 154 207 zrI vastupAlacaritram 155 73 zrI vizeSAvazyakabhASyaH (bhAga-1) 156 74 zrI vizeSAvazyakabhASyaH (bhAga-2) 157 152 zrI viMzativiMzikA 158 177 zrI vairAgyakalpalatA 159 10 zrI vyAkhyAprajJaptisUtram (bhAga-1) 160 11 zrI vyAkhyAprajJaptisUtram (bhAga-2) 161 12 zrI vyAkhyAprajJaptisUtram (bhAga-3) 162 143 zrI zAMtasudhArasaH 163 210 zrI zrAddhadinakRtyam 164 191 zrI zrAddhapratikramaNasUtram 165 192 zrI zrAddhapratikramaNasUtram 166 124 zrI zrAvakadharmavidhiprakaraNam 167 120 zrI SoDazakaprakaraNam zrI harSakulagaNi zrI jinabhadragaNikSamAzramaNa zrI jinabhadragaNikSamAzramaNa zrI maladhAri hemacandrasUri zrI maladhAri hemacandrasUri zrI nemicandrasUri zrI vinayacaMdrasUri zrI bhAvadevasUri zrI kalikAlasarvajJa hemacaMdrasUri zrI kalikAlasarvajJa hemacaMdrasUri zrI kalikAlasarvajJa hemacaMdrasUri zrI sthavirabhagavaMta zrI haribhadrasUri zrI vinayavijayajI upA. zrI vinayavijayajI upA. zrI vinayavijayajI upA. zrI vinayavijayajI upA. zrI pUrvAcArya zrI rAjakIrtigaNi zrI jinaharSagaNi zrI jinabhadragaNikSamAzramaNa zrI jinabhadragaNikSamAzramaNa zrI haribhadrasUri zrI yazovijaya maho. zrI sudharmAsvAmI zrI sudharmAsvAmI zrI sudharmAsvAmI zrI vinayavijayajI zrI devendrasUri pU.A.kalyANabodhisUri pU. maladhAri hemacandrasUri pU. maladhAri hemacandrasUri pU.A.abhayadevasUri pU.A.abhayadevasUri pU.A.abhayadevasUri pU.gaMbhIravijaya svopajJa pU.A.ratnazekharasUri pU.A.candrasUri pU.A.mAnadevasUri pU.A.yazobhadrasUri, zrI haribhadrasUri zrI haribhadrasUri pU.yazovijaya maho. zrI jinacaMdrasUri zrI jinacaMdrasUri zrI abhayadevasUri 168 201 zrI saMvegaraGgazAlA (bhAga-1) 169 202 zrI saMvegaraGgazAlA (bhAga-2) 170 149 zrI saptatikAbhASyam pU.merutuGgAcArya
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ IX krama pana grantha mUlakA TIkAkAra pU.A.abhayadevasUri pU. saMghatilakAcArya 171 145 zrI samarAiccakahA (bhAga:-1) 172 146 zrI samarAiccakahA (bhAga-2) 173 26 zrI samavAyAGgasUtram 174 179 zrI samyaktvakaumudiH 175 125 zrI samyaktvasaptatiH 176 181 zrI sAmAcArI 177 121 zrI sAmAcArI-ArAdhakavirAdhakacaturbhaGgI 178 180 zrI sAmAcArIprakaraNam 179 160 zrI siddhaprAbhRtaH 180 217 zrI sirivAlakahA 181 188 zrI supArzvanAthacaritram (bhAga-1) 182 189 zrI supArzvanAthacaritram (bhAga-2) 183 71 zrI sUtrakRtAGgacUrNiH 184 39 zrI sUtrakRtAGgadIpikA (bhAga-2) 185 55 zrI sUtrakRtAGgadIpikA (bhAga-1) 186 56 zrI sUtrakRtAGgadIpikA (bhAga-2) 187 61 zrI sUtrakRtAGgam (bhAga-1) 188 62 zrI sUtrakRtAGgam (bhAga-2) 189 30 zrI sUryaprajJaptiH 190 117 zrI senaprazna: 191 69 zrI sthAnAGgadIpikA (bhAga-1) 192 36 zrI sthAnAGgasUtram (bhAga-1) 193 37 zrI sthAnAGgasUtram (bhAga-2) 194 38 zrI sthAnAGgasUtram (bhAga-3) 195 58 zrI hAribhadrIyAvazyakavRttiTippanakam 196 154 zrI hIraprazna: 197 104 zrI hemaprakAzamahAvyAkaraNam (bhAga-1) 198 105 zrI hemaprakAzamahAvyAkaraNam (bhAga-2) zrI haribhadrasUri zrI haribhadrasUri zrI sudharmAsvAmI zrI jinaharSagaNi zrI haribhadrasUri zrI pUrvAcArya zrI yazovijaya maho. zrI tilakAcArya zrI pUrvAcArya zrI ratnazekharasUri zrI lakSamaNavijaya zrI lakSamaNavijaya zrI sudharmAsvAmI zrI sudharmAsvAmI zrI sudharmAsvAmI zrI sudharmAsvAmI zrI sudharmAsvAmI zrI sudharmAsvAmI zrI sthavirabhagavaMta zrI senasUri zrI sudharmAsvAmI zrI sudharmAsvAmI zrI sudharmAsvAmI zrI sudharmAsvAmI zrI maladhAri hemacaMdrasUri zrI hIrasUri zrI vinayavijayajI upA. zrI vinayavijayajI upA. cU.-pU. jinadAsagaNimahattara pU. harSakulagaNi dI.-pU.sAdhuraGgagaNi dI.-pU.sAdhuraGgagaNi pU. zIlAGkAcArya pU. zIlAGkAcArya pU.A. malayagirisUri saGkalana-pU.zubhavijayagaNi pU. nagarSigaNi pU.A.abhayadevasUri pU.A.abhayadevasUri pU.A.abhayadevasUri saGkalana-pU.kIrttivijayagaNi svopajJa svopajJa
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
_