Book Title: Pragnav Bodh Mokshmala
Author(s): Bhagwandas Mansukh Mehta
Publisher: Shrimad Rajchandra Gyanmandir
Catalog link: https://jainqq.org/explore/007119/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ K prajJAvabogha mokSamALA kartA Do. bhagavAnadAsa mana:sukhabhAi mahetA ema.bI.bI.esa. zrImadrAcaMdra jJAnamaMdira ghATakopa2, muMbaI 400 077. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabodha mokSamALA "jeNe AtmA jANyo, teNe sarva jANuM" -zrI AcArAMga sUtra kAma eka AtmArthanuM, bIje nahi manaroga." -zrI Atmasiddhi zAstra kartA Do. bhagavAnadAsa manasukhabhAI mahetA ema. bI. bI. esa. zrImad rAjacaMdra jJAnamaMdira ghATakopara, muMbaI - 400 077. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka : bhogIlAla 2. mahetA pramukha, zrImALaMdra jJAnamaMdira, ghATakopara, muMbaI - 400077. prathamavRtti: prata 1000 dviticaAvRtti: prata 1000 jAnyuArI, 152 : 2008 ogasTa, 1lla7: 2013 tRtriyAvRtti: prata 1000 sapTembara, 2007: 20u3. paDatara kiMmata : rUA.0.00 vecANa kiMmata : rUA. 6.00 -: prApti sthAna : zrImALaMdra jJAnamaMdira, "rAjabhavana", zrImad rAcaMdra mArga, tIlaka roDa, dhATakopara (pUrva), muMbaI - 400077. -: mudraNa sthAna :mahAvIrapiMTarsa, ghATakopara (pUrva), muMbaI. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakanuM nivedana lokahitArthe parama satkRta pracA2 thaI paramArtha mArga prakAza pAme evA paramArtha prayojanathI zrImad rAcaMdradeve pa2mathuta prabhAvaka maMDaLanI coLA karI hatI. A hetune anulakSIne zrImadrAcaMdra jJAnamaMdira, ghATakopara saMsthA dvArA paNa samaye samaye paramakRtanuM prakAzana kArca thaI rahyuM che. gharma mArge pravartana ka2vAmAM ane adhyAtmanA mArge aMtarmukhI thavAmATe sAghakane upayogI zreNImAM sadgata Do. bhagavAnadAsa ma. mahetA kRta prajJAvabogha mokSamALA' graMthanI tRtIya AvRttinA prakAzasaMzrecano lAbha levAnuM A saMsthAne prApta thatAM,saMsthAnI samitI atyaMta gaurava anubhave che. A prakAzanakArcamAM je vyakitaoe tana, mana, ghana ane vacanathI ullAsapUrvaka sAtha Apyo che te sarvane AtmazrecanuM kAraNa bano. tArIkha : 1/9/2007 saMvata : zrAvaNa vada 5, 2013 bhogIlAla 2. mahetA pramukha, zrImALaMdra jJAnamaMdira, dhAkopara (3) Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtriya AvRttinI prastAvanA sarNata Do. bhagavAnadAsa ma. mahetA kRta A graMthanI prathama AvRttinuM prakAzana jAnyuArI 152-vi. sa. 2000 poSamAM thayuM hatuM. dhaNA varSothI A graMtha aprApya hato tethI A vRtrica AvRttinuM zrImarAmacaMdrajJAnamaMdira, dhATakopa2taraphathI prakAzana thAya che te ati harSanuM kAraNa che. A vRtriya AvRtti thoDA pheraphAra sahita dvitiya AvRttinuM puna:mudraNa che. A AtmazreyasAghaka graMthanovinaya ane vivekapUrvaka upayoga ka2vAnI bhalAmaNa asthAne nahIMgaNaca. sadgataDo. bhagavAnadAsa ma. mahetA AdayAtmika prakAzana samitI Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamavRtti prastAvanA "te trizalAtana mana ciMtavI jJAna viveka vicAra vadhAruM, nitya vizodha karI nava tattvano uttama bodha aneka uccArUM; saMzaya bIja Uge nahi aMdara je jinanA kathano avadhAruM, rAjya sadA muja e ja manoratha, dhAra, thaze apavarga, utArUM. zrI mokSamALA mokSamALAnI A laghu bhaginIno janma dhaNA lAMbA gALe thAya che. vartamAna yuganA saMtaziromaNi zrImad rAjacaMdra saM. 1941 mAM bAlAvabodha mokSamALAnI racanA karI; ane A prajJAvabodha mokSamALAnI racanA A lekhake saM. 2007 mAM karI. Ama A banne mokSamALAnA aMtarAlamAM chAsaTha varSa jeTalo dIrgha samaya vyatIta thayo che. mokSamALAnA cAra bhAga lakhavAnI zrImanI yojanA hatI. temAM bAlAvabodha mokSamALA ane tenA upahArarUpa bhAvanAbodha mokSamALA e bannenI racanA teozrIe saM. 1941-42 mAM karI; trIjA vivecanarUpa bhAganI spaSTa yojanA temaNe nirdezI nathI, paraMtu cothA bhAgarUpa prajJAvabodha mokSamALAnA pAThonI nAmAvalInI saMkalanA (viSayAnukramaNikA-Index) teozrIe saM. 1956 mAM prakAzI (zrImad rAjacaMdra, patrAMka 865-2). paNa te pachI taratamAM-saM. 1957 mAM to teozrIno dehotsarga thayo. eTale A prajJAvabodha mokSamALA teozrInA varada svazrIhaste lakhAvAnuM banyuM nahi. tathApi te ja arasAmAM ArSadraSTA zrImad A saMbaMdhamAM A lekhakanA pU. sadgata pitAzrI sAthenA satsaMga prasaMgamAM mArmika bhaviSyavANI uccArI hatI ke eno prajJAvabodha bhAga bhinna che. te koI karaze.' (zrImad rAjacaMdra patrAMka 805). Aje ardhazatAbdi jeTalo samaya vyatIta thaye A vANI atre phalavatI banavAnI saMbhAvanA upasthita thaI (5) Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che; ane In the foot-steps of the Great Master te mahAgurunA pagale-zrImad sUcavela pAThonA nAmonI saMkalanA anusAra ja A prajJAvabodha mokSamALA graMthanuM graMthana karI A lekhake temanI bhAvanAne mUrtimAn karavAno ane temanA preraNAbIjane phaLapariNAmI karavAno yathAzakti prayatna karyo che. A graMtha lakhavA saMbaMdhI sahaja svayaMbhU saMkalpa to A lekhakanA hRdayamAM thoDA varSa pUrve utpanna thayo hato; paNa te vakhate to mAtra be-traNa pATha lakhI te saMkalpataraMgane gauNa karI upazamAvI dIdho hato. ane pachI zrIyogadaSTisamuccaya vivecana (bRhataTIkA) Adi itara graMthalekhana pravRtti ADe tene avakAzano paNa abhAva hato; paraMtu A zrIyogadaSTisamuccaya savivecana graMthanuM prakAzana kArya pUrNa thaye, saM. 2006 nI saMvatsarInA maMgala dine have A prajJAvabodhanuM kArya mhAre karavuM ja evI aMtarpreraNA thatAM, te sattAgata saMkalpabIja navapallavita thayuM, ane te zubha dine ja prAraMbhita thaI 2007 nA ASADha zuda paMcamInA dine pUrNatA pAmI A mUrtimAna vRkSa banyuM, jenA phaLaparipAkarUpa A graMtha sujJa vAMcakanA karakamaLamAM Ave che. mokSamALA (bAlAvabodha) jevo sanmatitarka Adino samakakSa apUrva darzanaprabhAvaka graMtha je mahAmati mahAprabhAvake soLa varSanI vaye mAtra traNa ja divasamAM prauDha gaMbhIra suprasanna zAsrazailIthI gUMthyo hato, te soLe kaLAe pUrNa zrImad rAjacaMdra jevA prajJAnidhAna parama puruSanI anupama kSayopazama zakti kyAM? ane emanI ja sUcita mArgarekhAne anusaravAnI dhRSTatA karanAra A maMdatinI ati ati svalpa zakti kyAM? kyAM meru, kyAM sarjava? kyAM sindhu, kyAM bindu? kyAM bhAskara, kyAM khaghota? mandraH kaviyaza: prArthI gamidhyAyupahAmyatAm ' } e kavi kAlidAsanI uktinuM tathA 'anpazrutaM zrutavatAM parihAsadhAma' e zrI mAnatuMgAcAryanI uktinuM atre smaraNa thAya che. tathApi 'mahAnano yena gataH sa panthA: '} mahAjane je ' (6) . Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArge gamana karyuM te mArga e nyAye-yathAze rathoddeza yathopaze te sAdhucarita mahatu puruSanA Adeza pramANe, uddeza pramANe ne upadeza pramANe, A lekhake paNa 'laDathaDatuM paNa gajabaccuM gAje gajavara sAthe re' evA AtmavizvAsathI A sAhasa karyuM che. te 'vizvamuvamaMDanuM bhavatu ' A prajJAvabodha mokSamALAmAM nokAravALInI jema ekaso ATha pATharUpa 108 maNakA che, ane te zubha saMkhyA jANe paMca parameSThinA ekaso ATha guNanuM sahaja smaraNa karAve che. AvI maMgalamayI A mokSamALAnA ekaso ATha pAThamAM 76 pAThano spaSTa nAmanirdeza zrImadjIe svayaM pradarzita karyo che; ane cauda pATha mahatpuruSa caritra mATe, daza pATha bhAgamAM vadhArAne mATe, cha pATha hitArthI prazno mATe ane be pATha samAptiavasarane mATe niyata rAkhavAnuM teozrIe sUcana karyuM che. Ama ekaso ATha pAThanI A saMkalanAbaddha yojanA che. kyA caritro mUkavA teno nirdeza zrImad karyo nathI, eTale atre yathAyogya caritranI cUMTaNI A lekhake karI te yathAsthAne mUkyA che; ane temAM zrImanA caritrane paNa prasaMgocita jANI sthAna ApyuM che te sujJa sajjanone samucita ja jaNAze. pAThomAM vadhAranA bhAga mATe je dasa pATha anAmata rAkhyA che, te mAtra dasa pAThanI alpa mUDIne paNa atre ghaNI ja karakasarathI vivekapUrvaka upayoga karavo paDyo che; temaja 'hitAthI prazno' ema moghama rIte cha pAThanI yojanA zrImad kahI che, eTale ke hitArthI praznonI pasaMdagI karavAmAM paNa yathAyogya viveka vAparavo paDayo che. chevaTe samAptiavasaranA be pATha kahyA che, te mATe zrImanI mokSamALAnI zailI anusAra chellA be TuMkA kAvyo prayojyA che. Ama zrImad sUcavela viSayasUci (Index) anusAra pAThanA mathALAM (Headings) pramANe yathAmati A ekaso ATha pAThanuM Alekhana A lekhake karyuM che. vacamAM yathAyogya sthAne caritro ane vadhArAnA bhAganA pATha mUkAvAne lIdhe saMkhyAnA anukramamAM phera paDyo hoya te bhale, bAkI (3) Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad pradarzita karela saLaMga anukramamAM kaMI paNa pheraphAra karavAmAM Avyo nathI, eTaluM ja nahi paNa te kaDaka rIte jALavavAmAM Avyo che, ane tema karavAmAM AvyuM che te sahetuka che. kAraNake prajJAnidhAna zrImad A prajJAvabodhanA eka pachI eka pAThanA viSayanI paramArtha karyAtmaka saMkalanAmAM kevo adbhuta prajJAtizaya dAkhavyo che, teno paricaya A lekhake yathAsthAne spaSTa karI batAvela zikSApAThonA pUrvApara saMbaMdha parathI sujJa vivekI vicakSaNa vAMcakane thaze. pramANamAM A graMthanuM kada bAlAvabodha mokSamALA karatAM moTuM che te sakAraNa che. bAlAvabodha pAmIne AgaLa vadhelA AtmavighArthI arthe prajJaavabodha hoya eTale svAbhAvika rIte ja upalA dhoraNanA pustakanI jema A prajJAvabodhanuM pramANa moTuM che, ane enA pAThonuM mApa bAlAvabodhanA pATha karatAM prAya: doDhuM ke kavacit vadhAre rAkhavAmAM AvyuM che. bAkI bhAvanI apekSAe to bhAvavAridhi zrImaddnI kRtinA anaMtAMzane paNa A pAmI zake ema nathI ja. A prajJAvabodhanA pratyeka pAThanA aMte sArarUpa eka be kaLazakAvya (kavacit vadhAre) racyA che, jethI AkhA pAThanuM tAtparya buddhigrAhya banI prAjJajanonA hradayamAM sthira thaI zake. atre presa aMge paramArthasnehI zrI manusukhalAlabhAI tArAcaMda mahetA tathA zrI caMdulAlabhAI gulAbacaMda mahetAe mitrabhAve sadbhAvathI lIdhela zrama mATe AbhAra vyakta karUM chuM. A prajJAvabodha mokSamALA bAlAvabodha mokSamALAnuM anusaMdhAna hoI, mAtra paThana nahi paNa manana karavA yogya pAThaya pustaka tarIke je tenuM upayogipaNuM che te ja AnuM upayogipaNuM che; ane je tenuM prayojana che te ja AnuM prayojana che. eTale bAlAvabodha mokSamALA aMge tenA samartha kartA puruSe tenI mukhamudrA-prastAvanAmAM je TaMkotkIrNa vacana lakhyA che te sarva anne paNa lAgu paDe che : 'A graMtha syAdvAda tattvAvabodha vRkSanuM bIja che. tattvajijJAsA utpanna karI zake evuM emAM kaMI aMze daivata rahyuM che. e samabhAvathI kahuM chauM. bahu UMDA utaratAM A mokSamALA mokSanA kAraNarUpa thaI paDaze. madhyasthatAthI (8) Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ emAM tatvajJAna ane zIla bodhavAno uddeza che. A pustaka prasiddha karavAno mukhya hetu ucharatA bALa yuvAno avivekI vidyA pAmI . AtmasiddhithI bhraSTa thAya che, te bhraSTatA aTakAvI, temane Atmahita bhaNI lakSa karAvavAno paNa che." zrImadbhA A vacana atyaMta satya che. kAraNake vartamAna samAja pratye daSTi karIe chIe to keTalAMka loko avivekI vidyAnA prasaMgathI samayanA pravAhamAM taNAI jaI dharma pratye sarvathA azraddhALu jaNAya che. to keTalAka vaLI kulaparaMparAgata matAgraha ane aMdhazraddhAmAM ja nimagna thayelA dekhAya che. dharmatattvanI samyaka parijJA karI, te, pratye sAcI tAvika zraddhA dharAvanArA dhanya mAnavo to kavacita ja daSTigocara thAya che. azraddhALune zraddhA preravA, aMdhazraddhALune satya zraddhA upajAvavA ane satya zraddhALune vizeSa sthira karavA nimittabhUta thaI, A prajJAvabodha mokSamALA prajJAno avabodha (jAgRti) karI prAjJajanone mokSa puruSArthamAM prere e ja enA prayojananuM saphaLapaNuM che. ane cAre puruSArthamAM mokSapuruSArtha e ja moTAmAM moTo puruSArtha che. mokSa e ja sarva sAdhakanuM aMtima dhyeya (Ultimate goal) ane sarva mumukSunuM eka mAtra prayojana (Objective) che. sarva dharma ane sarva zAstrano upadeza eka mokSa arthe ja che. bhavabaMdhananA kAraNarUpa du:khadhAma karma pArataMtrathI mukta thaI sukhadhAma AtmasvAtaMtrya pAmavuM, arthAta .bhavarogathI mukta thaI AtmAnI zuddha svabhAvarUpa svastha Arogya avasthA pragaTavI e ja mokSa. A mokSa koNa nathI icchatuM? pazu paNa baMdhanathI chUTavA icche che. to pachI manuSya kema na icche? ane bhava e ja mahA baMdhana che. eTale tethI chUTavAne tIvravegI abhilASa (saMvega) dharato mumukSu ugra saMvegathI ane adamya utsAhathI mokSapuruSArtha AdaryA vinA rahe ja nahi. A bhavabaMdhananA kAraNarUpa karmazRMkhalA toDI mokSa pAmavAnI lagAma AtmAnA potAnA hAthamAM ja che. kAraNake dehAdi parabhAvamAM Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmabhrAMti e ja A jIvanI moTAmAM moTI mUlagata bhUla che; ane A avighArUpa AtmabhrAMtithI ja bhavabhrAMti upajI che. eTale AtmabhrAMti choDI jIva je dehAdi ane rAgAdi parAbhava pratye AtmabhAva dharavAnI 'nA' pADe, "pratyAkhyAna' kare, rAga-dveSamoharUpa viparIta bhAve pariNamavArUpa vibhAva choDI dIe, to bhAvakarma na baMdhAya, ane tenA nimitta abhAve dravyakarma paNa na baMdhAya ane A prakAre bhAvakarma-dravyakarmanuM dukra (Vicious Circle) tUTI karmabaMdhanI sAMkaLa (Chain) tUTe. Ama A baMdhasaMkalanA toDavAnI lagAma AtmAnA hAthamAM che; e vibhAvarUpa bhAvakarma pariNAme nahi pariNamavAnI breka (Brake) dabAvavArUpa puruSArthanI rahasyacAvI (Master-key) puruSanA (AtmAnA) potAnA gajavAmAM ja che. mohanidrAmAMthI jAgelo AtmA vivekakhyAti vaDe potAnA zuddha svarUpanuM bhAna pAmI, vibhAvarUpa adharmane tyajI AtmasvabhAvarUpa sanAtana Atmadharmana bhaje to mokSa hatheLImAM je che. Ama karmanibaddha AtmAnA (puruSanA) puruSArthano mArga sadAya sAva khullo paDayo che. bhavasthiti Adi khoTA nhAnA choDI daI jIva satya puruSArtha kare eTalI ja vAra che. A anaMta zaktinA svAmI puruSa-siMhano (AtmAno) huMkAra karma-zRMgAlane nasADavA mATe basa che. zrImad rAjacaMdrajIe vIragarjanA karI che tema 'jaba jAgeMge AtmA, taba lAgeMge raMga" e ja paruSanu parama puruSArthapreraka uddhodhana che ke "jo iccho paramArtha to, karo satya puruSArtha; bhavasthiti Adi nAma laI, chedo nahi AtmArtha." A mokSapuruSArthanI siddhino ratnatrayIrUpa amogha upAya parama puruSa vItarAgoe pradarzita karyo che. bhavaroganA bhiSagavara evA A vItarAgoe A samyagudarzana- jJAna-cAritrarUpa divya rasAyananuM nirUpaNa karyuM che, jenuM sevana karavAthI AtmA nIrogI bane che. jinanA mULamArgarUpa A divya rasAyanano sarasa rasa A graMthamAM mULarUpe rahyo hoI, tenI zAkhA-prazAkhArUpa sarva zikSApAThomAM sarvatra vyApaka banyo (10) Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. jethI mokSapathapradarzaka sarva saMsAdhanano bodha karatI A yathArthanAmAM "mokSamALA' paNa mumukSune mokSapuruSArthanI jAgRti prerI mokSarUpa AtmanIrogitAnuM kAraNa thaI paDaze! zrImad rAjacaMdranI AjJAnA nirvAhaNarUpa A yatkiMcita puruSArtha vaDe A "koI karaze evI te ArSadraSTAnI sUcaka bhaviSyavANIno (Prophecy) satyakAra thavAnuM A lekhaka kaMi paNa nimitta banyo hoya, to teTaluM A prayatnanuM saphaLa paNuM lekhI, guNadoSajJa haMsadRSTi sujJajano atre nimajjana karI cittaprasannatA anubhavo! kArtika pUrNimA, saM. 2008 DaoN. bhagavAnadAsa manasukhabhAI mahetA 5, copATI roDa, muMbaI-7 ema. bI. bI. esa. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratano jyotirdhara anuSTupa rAjacaMdra Ugyo divya, bhArata gaganAMgaNe ; jyoti vistArato saumya, akhila vizvamaMDale. dhanya te deza saurASTra, dhanya bhAratabhUmi A; rAja kalpataru janme, dhanya grAma vavANiA. dhanya te zabdajita tAta, dhanya te mAta devakI; covIza ogaNIseMnI, pUrNimA dhanya kArtikI. upajAti A vANIo grAma vavANiAno, apUrva sat ratnavaNik sujANo; vyApAra ratnatrayIno ananya, karI lahyo AtamalAbha rASTrapitA bhArata bhAgyadhAtA, gAMdhI mahAtmA jaga jeha khyAtA; tenA ya je preraNAmUrtti vaMgha, te rAjacaMdra stavuM vizvavaMgha. dhanya. vasaMtatilakA sAkSAta sarasvatI zuM A nararUpadhArI? vAcaspati avanimAM zuM gayA padhArI? evA vitarka jananA manamAM lasaMtA, zrI rAjacaMdra vacanAmRtane suNatAM. mAlinI apratima pratibhAthI pUrNa zrI rAjacaMdre, amRtamayI prasArI jJAna-jyotsanA suchaMde ; (12) 1 ra 3 5 6 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tahi sujana cakoro, hAI AnaMda pAme, sumana kumuda kero pUrNa uddhodha jAme. 7 mandakAntA bAlyAvasthA mahIM maraNa ko bhALI saMvega vege, jene jAtismaraNa Upajyu pUrvajanmo ja dekhe; evI evI smRti bahu thaI karmanA baMdha chUTyA, tUTyA jJAnAvaraNa paDadA jJAna aMkura phUTyA. 8 jAgyo AtmA viNa parizrame tattvasaMskAradhArI, tattvobodhe laghu vaya chatAM vRddha jJAnAvatArI; ne bhAvaMto jina svarUpane bhAvitAtmA mahAtmA, Arodho A svarUpa padanI zreNie divya AtmA. 9 mAlinI zatamukha pratibhAnA ojapuMje lasaMtA, kavi zatAvadhAnI bhAvanAbodhavaMtA; darazana suprabhAvI gUMthI jeNe rasALA, dina traNa mahi varSe soLame mokSamALA. 10 SaDa darazana kero sAra jemAM samAvyo, navanIta zrutaabdhi maMthI jemAM jamAvyo; anubhavarasagaMgA prApta je suprasiddhi, amRta avaninuM te rAjanI Atmasiddhi. - 11 patha para pada bodhyo vItarAgAnusArI, zravaNa mULa karAvyo jinano mArga bhArI; dhana dina lalakAryo dharma sAco udhAryo, suavasara apUrvI divya draSTA sugAyo. 12 kavivara para jyotirdhArI zrImad anero, parama marama bhAkhyo loka purUSa kero; jina pada jana jogI icchatA teha gAyo, jina pravacana sindha bindumAMhI samAvyo. 13 (13) Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 troTaka tapa tejathI rAja ravi jagamAM, samatA thakI saumya ja soma samA; zubha maMgalamUrti guru budhamAM, parabrahmajJa maMDana (maMdana) zukra samA. . anuSTrapa zrImad jJAnazrIsaMpanna, vaMdya je budhavRndane bhagavAna dAsa te vaMde, yogI rAjacaMdrane. vaMzastha svayaM prakAzI svarUpe prakAzatA, svayaM sadA je jayavaMta vartatA; te saMtanA saMta mahatuM mahaMtanA, zrI rAjane ho mananaMda vaMdanA. 15 caitra vadI paMcamI, 2007 (14) Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarpaNa 'caMdra prabhu mukha caMda re sakhI! dekhaNa de'- e rAga je dharmamUrti saMta jJAnAvatAre re, sUcita saMkalanA sUci anusAra re; dAsa bhagavAne gurukupA AdhAre re, graMtha gUMcyo che eha AjJAnusAre re... je dharmamUrti 0 kRtio je sukRtI taNI ja jayaMti re, kIrti kaumudI vistAratI jayavaMtI re; AtmakaLA soLe kaLA vikasatI re, zAMta sudhArasa dhArane varavaMtI re... je dharmamUrti 0 AtmArtha amRtapAna jeNe bodhyuM re, sat dharmanuM sat tattva jeNe zodhyuM re; te rAjacaMdra karAnjamAM ullAse re, graMtha samapya eha bhagavAna dAse re... dharmamUrti 0 kArtika pUrNimA, saM. 2008 bhagavAnadAsa (15) Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vItarAga vANI vacanAmRta vItarAganA, parama zAMtarasa mULa; auSadha je bhava roganA, kAyarane pratikULa. kAyAnI visArI mAyA, svarUpe samAyA evA; nigraMthano paMtha bhava aMtano upAya che. Wan zI enI zailI! jyAM AtmAne vikAramaya thavAno anaMtAMza paNa rahyo nathI. zuddha, sphaTika, phINa ane caMdrathI ujjvala zukla dhyAnanI zreNIthI pravAharUpe nIkaLelAM te nigraMthanA pavitra vacanonI mane-tamane trikALa zraddhA raho! e ja paramAtmAnA yogabaLa AgaLa prayAcanA. 5 anaMta anaMta bhAva bhedathI bharelI bhalI, anaMta anaMta naya nikSepe vyAkhyAnI che; sakala jagata hitakAriNI hAriNI moha, tAriNI bhavAbdhi mokSayAriNI pramANI che; upamA ApyAnI jene tamA rAkhavI te vyartha, ApavAthI nija mati mapAI meM mAnI che; aho rAjyacaMdra bAla khyAla nathI pAmatA e, jinezvara taNI vANI jANI teNe jANI che. (16) zrImada rAjacaMdra Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaNikA 14 18 9 21 23 zikSApATha 1. vAMcakane preraNA .... ... ... 2. jinadeva (kAvya) ... .. 3. jinadeva-bhAga 2 ... 4. nigraMtha ... ... ... 5. dayAnI parama dharmatA ... 6. sAcuM brAhmaNapaNuM ...... 7. mahA mAhaNa mahAvIra ... ... maitrI Adi cAra bhAvanA .. sanzAstrano upakAra ... .. . 10. pramAdanA svarUpano vizeSa vicAra .. .. 11. pramAdanA svarUpano vizeSa vicAra-bhAga 2 (kAvya) 12. traNa manoratha ... ... 13 cAra sukhazayA ... ... 14. jaMbU svAmI ... ... 15. vyAvahArika jIvonA bheda 16. traNa AtmA-bhAga 1 traNa AtmA-bhAga 2 .. samyagudarzana- bhAga 1 . ... 19. samyagudarzana-bhAga 2 ... 20. 'yAkinI mahattarAsUna' ' 21. mahAtmAonI asaMgatA 22. sarvotkRSTa siddhi ... ... ... 23. anekAntanI pramANatA ... 24. manabhrAMti ... ... 25. tapa .... ... ... . . *** 31 33 36 38 1 8. ja : : : : : : : : : : : : : : 43 46 48 51 54 56 58 62 (13) Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 88 91 94 che zikSApATha 26. jJAna-bhAga 1 ... ... .. ****** 27. jJAna-bhAga 2 (kAvya) .. ... ... ... 68 28. kiyA .. ... ... ... ... ... ... 29. siddhasena divAkara ane samaMtabhadrAcArya ... ... 73 30. AraMbhaparigrahanI nivRtti para jJAnIoe Apelo ghaNo bhAra 75 31. dAna .. ... ... ... ... ... ... 32. niyamitapaNuM ... ... .. ... ... .. 80. 33. jinAgama stuti (kAvya) . .. ... ... 83 34. navatattvanuM sAmAnya saMkSepa svarUpa-bhAga 1 ... 84 35. nava tattvanuM sAmAnya saMkSepa svarUpa-bhAga 2 36. sArvajanika zreya .. ... ... ... 37. bhagavAna RSabhadevajI ... ... ... 38. saguNa ... .. ... ... ... ... 39. dezadharma viSe vicAra .. '. 40. mauna ... .. ... . 41. zarIra . .. 106 42. punarjanma ... ... ... 108 43. paMca mahAvrata vize vicAra 111 44. dezabodha-bhAga 1 .. 114 45. dezabodha-bhAga 2 (kAvya) 116 46. prazasta yoga .... ... .. 117 47. saralapaNuM ... ... ... ... 120 48. nirabhimAnapaNuM .. ... 123 49. brahmacaryanuM sarvotkRSTapaNuM.... 125 50. duSkaraduSkarakArI sthUlabhadrajI ... 128 51. AjJA .. ... . *** 130 52. samAdhi maraNa ... ... .. 133 53. vaitAlIya adhyayana .. . .. . 136 che 103 (18) Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTa 139 141 144 147 150 152 154 157 160 163 165 169 172 zikSApATha 54. saMyogonuM anityapaNuM ... .. *** 55. mahAtmAonI anaMta samatA 56. mAthe na joie ... ... 57. udayAdi bhaMga .. .. *** - 58. jinamata nirAkaraNa ... .. 59. trIsa mahAmohanIya sthAnaka tIrthaMkara pada prApti sthAnaka 61. mAyA ... ... ... .. ... ... 62. parISaha jaya ... ... . ... 63. vIratva (kAvya) ... ... ... ... 64. bhagavAna nemanAthajI ane mahAsatI rAjImatI 65. sadguru stuti (kAvya) ... pAMca parama pada viSe vizeSa vicAra-bhAga 1 .. pAMca parama pada viSe vizeSa vicAra-bhAga 2 .. avirati ... ... .. *** * * adhyAtma ... .. *** * * 70. maMtra .. . zrIpAla rAjA ane mayaNAsuMdarI 72. cha pada nizcaya-bhAga 1 .. ... 73. cha pada nizcaya bhAga-2 .. 74. mokSamArganI avirodhatA sanAtana dharma . . sUkSma tatva pratIti 77. samiti gupti ... .. 78. karmanA niyamo .. .. ... 79. mahat puruSonI anaMta 80. "kalikAlasarvajJa' ... .. 81. nirjarA kama .. . 174 178 182 186 188 191 194 198 75. 201 76. 203 206 210 213 216 220 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 235 92. zikSApATha pRSTa 82. AkAMkSA sthAnake kema vartavuM? ... .. 222 83. munidharma yogyatA .. * * * 225 84. pratyakSa ane parokSa ... 85. unmattatA .. .. .. 232 eka aMtarmuhUrta ... . 87. darzana stuti (kAvya) .... ... ... 238 88. bhakta trimUrti-bhAga 1 239 bhakta trimUrti-bhAga 2 243 90. vibhAva-bhAga 1 (kAvya) .. 246 91. vibhAva-bhAga 2 ... .. 248 rasAsvAda ... ... .... .... 250 93. ahiMsA ane svacchaMdatA .. 252 94. alpa zithilapaNAthI mahAdoSanA janma 255 85. pAramArthika satya ... ... ... ... 257 96. AtmabhAvanA .. ... ... ... .. 260 97. jinabhAvanA ... ... ... ... .. 262 98. zrImad rAjacaMdra eka mahAvibhUti-bhAga 1 ... 265 99. zrImad rAjacaMdra eka mahAvibhUti-bhAga 2 .... 271 100. zrImad rAjacaMdra eka mahAvibhUti-bhAga 3 .. 273 101. hitArthI prazno-bhAga 1 ... ... 276 102. hitAthIM prazno-bhAga 2 . .. 278 103. hitArthI prazno-bhAga 3 ... * * 281 * 104. hitArthI prazno-bhAga 4 . 284 105. hitArthI prazno-bhAga 5 .. 286 106. hitAthI prazno-bhAga 6 .. 289 107. samApti avasara (kAvya)-bhAga 1 193 108. samApti avasara (kAvya)-bhAga 2 .. 294 (20). Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabodha mokSamALA zikSApATha 1 : vAMcakane preraNA vivekI vAMcaka! Aje A graMtha tamArA karakamalamAM Ave che. te pratye tame prasanna daSTithI avalokaja! temAM kathana karela bhAvone vicArapUrvaka avagAhaja! ane heya-upAdeyano (tyajavA-grahavA yogyano) viveka karI paramArthanuM pariza na karajo! ethI karIne tamane AtmAnA anaMta AnaMda guNanI prasAdI prApta thaze. sA vidyA yA vimuvataye ! jema vyavahAramAM tema paramArthamAM paNa je muktinuM kAraNa thAya te vidyA. AtmavidyA e ja kharI vidyA che, tenA lakSa vinAnI sarva vidyA avidyA che. vartamAnamAM keTalAka loko avivekI vidyAnA prasaMgathI samayanA pravAhamAM taNAI jaI dharma pratye sarvathA azraddhALu jaNAya che. to keTalAka vaLI kulaparaMparAgata matAgraha ane aMdhazraddhAmAM garakAva thayelA dekhAya che. dharma tatvanI samyaka parijJA karI, te pratye sAcI zraddhA dharAvanArA dhanya mAnavo to kavacit ja daSTigocara thAya che. azraddhALune zraddhA preravA, aMdhazraddhALune satya zraddhA upajAvavA ane sAcI zraddhALune vizeSa sthira karavA A pustaka nimittabhUta thAya evI parama kRpALu bhagavAna pratye prayAcanA! mahA bhavaroga maTADavA mATe parama bhAvavaidya vItarAga deve samyagadarzana-jJAna-cAritrarUpa divya rasAyananuM nirUpaNa karyuM che, jenuM sevana karavAthI AtmA nIrogI bane che. jinanA mULamArgarUpa A divya rasAyanano sarasa rasa A graMthamAM mULarUpe rahyo che, jethI e AtmanIrogitAnuM kAraNa thaI paDaze! niSkAraNa karUNAzIla bhagavAne hRdayasAgaranuM maMthana karI jJAnAmRta valovyuM che, jenA pAnathI vibudho amRtapaNAne prApta thAya che. mATe kAma eka AtmArthanuM, bIjo nahi manaroga'-e mahAsUtrane hRdayamAM dhAraNa karI, he vibudho! vinayAdi Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabodha mokSamALA anupAna sAthe A jJAnAmRtanuM pAna karI tame amRtatvane pAmo! e parama kRpALu paramAtmA pratye prArthanA! kaLaza (harigIta) jinarAja caMdra sudarzane prajJAvabodha samudranI, choLo UMce uchaLe aho! budharaMjanI citanaMdanI; temAM nimajjana AcarI he prAjJajana! traNa tApanI, zAMti karI anubhUti lyo AnaMdamaya nija AtmanI. zikSApATha 2 : jinadeva } bhAga 1 ratnamAlA (AratIno rAga) jaya jinadevA! jaya jinadevA! deva kare che sahu tama sevA; sura nara indro stavana kare che, yogivarendro dhyAna dhare che ... jaya jinadevA!0 1 rAgAdika sahu zatru - jItyA, varI kevalazrI rIjhI prItyA; zrImadda sAcA jina tame cho, divya guNothI deva tame cho . jaya jinadevA!0 2 karma jItyAthI jina cho jiSNu, sarvajJa jJAne vyApaka viSNu; zaMkara sahunuM zuM karavAthI, hari puruSottama agha haravAthI ... jaya jinadevA!0 3 sahaja svarUpe svayaM pragaTayAthI; brahma svayaMbhU buddha bujhakyAthI; * kevalI varI hovAthI je sAcA zrImad che. 1 jItanArA. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinadeva-bhAga 1 rAma tame cho AtamarAmI, svAma tame cho cetana svAmI .. jaya jinadevA!0 4 jagaguru jIvanmukta asnehI, deha chatAMye jeha videhI ; mukti taNo mAraga * jagabaMdhu, bodha adUSaNa karuNAsibdha ... jaya jinadevA!0 5 darzana jJAna cAritra triveNI, saMgama tIratha zivapatha zreNI; e jasa tIrthe nitya nimajI, pAvana jana sau pApa vivarjI .. jaya jinadevA!0 6 ghAtiya pragaTayuM vIrya anaMtuM, | darzana jJAna ne saukhya anaMtuM; nija pada pAme jinarUpa bhALI, ajakulavAsI siMha kyuM nihALI ... jaya jinadevA!0 7. jina upAso jina thAya jIvo, dIpa upAsI vATa nyuM dIvo; jina sahajAnmasvarUpI evA, bhagavAna dAsanA zaraNasudevA ... jaya jinadevA!0 8 - zArdUlavikrIDita evA zrI arihaMta ahaMta prabhu nIrogI jInezvarA, Akha prApta para pareSThi padane vailokyanA izvarA; zrImad je bhagavAna dAsa zaraNa kAruNyanA dhAma je, ho AtmApaNa tehanA caraNamAM! sAco suvizrAma je. 1 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazAvabodha molamALA zikSApATha 3 : jinadeva } bhAga 2 jina e kAMI saMpradAyavAcaka zabda nathI, paNa mahAna tattvavAcaka zabda che. rAgAdi sarva AMtar zatruone jItI je zuddha sahAtmasvarUpane prApta thayelA che, evA zuddha AtmA te 'jina'. AtmA ane karmanA sanAtana yuddhamAM karmakTakano saMhAra karI je vijayazrI varyA che, evA kharekharA zrImad AtmavIra te ja jina. ane evA jina bhagavAna anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta sukha ane anaMta vIrya e divya AtmaguNonA svAmI thayA hovAthI, e ja kharekharA deva" che. vizvanI viziSTa ane zreSTha vibhUtirUpa AvA A jinadeva parama "ahaMta' arthAta vizvanI pUjAnA parama pAtra che. sarva devendro jene vaMde che ane sarva yogIndro jene dhyAve che, evA A mahAdeva sarvadAne mATe sarva doSathI sarvathA rahita thayA che. kAraNake jemAM sarva doSo samAya che, evA rAga, dveSa ne moha e traNa mahAdoSane A mahAdeve sarvathA naSTa karyA che; athavA prakAratare A parama nirdoSa mUrtie A aDhAra doSane naSTa karyA che. anAdi evuM AtmAnuM jJAnasvarUpa ke jenA para anaMta kALanA ajJAna AvaraNanA anaMta thara bAjhI gayA hatA, tene A bhagavAna vItarAga deve nhAra kheMcI kADhI prakaTa karyuM, ne ajJAna doSane nivRtta karyo. nidrA, svapna, jAgrata ane ujjAgrata e cAra dazAmAMthI ujAgara avasthA bhagavAne prApta karI; arthAt sahaja AtmasvarUpamAM akhaMDa jAgrata Atmopayogamaya parama jJAnadazA pAmelA bhagavAne nidrA doSanI AtyaMtika nivRtti karI. mithyAmati nAmanI je kulaTA strI A jIva sAthe anAdithI joDAyelI saMlagna hatI, tene aparAdhinI ne du:zIla vyabhicAriNI jANIne A mahAtmAe AtmagRhamAMthI bahAra kADhI mUkI; ane saparivAra samakti sAthe sagAI karI mahA mithyAtva doSane-darzanamohane kSINa karyo. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinadeva-bhAga 2 ane rAga, dveSa ne avirati pariNAma ke je cAritra mohanA jabarajasta yoddhA hatA, te to jevI A bhagavAnanI vItarAga pariNati pariNamI ke tatkSaNa bAghA banI uThIne nAThA! bhagavAna jyAre kSapakazreNIrUpa gajarAja para caDhayA tyAre-hAsya, arati, rati, zoka, durgacchA, bhaya, vedodaya (kAma)e tuccha kRSipaMkita jevA, DhIlA mATInA DhephAM jevA doSa to bicArA kayAMya cagadAI gayA! Ama cAritramohano sarvanAza karI, niSkAraNa karUNArasanA sAgara A paramakRpALu deve jJAnAdi anaMta catuSTaya pragaTa karyuM. AvA A parama vItarAga prabhu trilokabaMdhu dAna saMbaMdhI vidanane dAnAMtarAyane nivArI, parama ahiMsAdharmanA upadezadAnathI sarvajanane abhayadAna padanA dAtA thayA. lAbha saMbaMdhI vidanane-lAbhAMtarAyane nivArI, parama lAbhAsathI masta evA A prabhu, jagatane AtmalAbhamAM vidana karanArA lAbhavidananA nivAraka thayA. paMDita vIrya vaDe karIne vIryavidanane- vIryaMtarAyane nivArI, A prabhu pUrNa padavInA yogI banyA. ane bhogAMtarAya-upabhogAMtarAya e bane vina nivArI A prabhu pUrNa AtmasvarUparaNatArUpa bhoganA subhogI thayA. Ama ajJAnAdi aDhAra dUSaNathI rahita evA A jinadeva, vitarAga paramAtmA che-jenA ananya guNonuM saMkIrtana munijanavRMda gAya che ke-"hAruM netrayugala prazamarasamAM nimagna thayeluM che. hArUM mukhakamala prasanna che. hAro utsaga strIsaMgathI rahita che.. ane hArUM karayugala paNa zastranA saMbaMdha vinAnuM che. tethI karIne jagatamAM koI kharekharo vItarAga deva hoya to te tuM ja che." AvA parama nirdoSa guNamUrti zrImad vItarAga devanI A prakAre svarUpaparIkSA karI, A manavizrAmI jinavaranA guNa je gAya che, te paNa A "dInabaMdhunI mahera najarathI" kRpAdRSTithI AnaMdaghana padane pAme che. arthAt te paNa jinezvara tulya paramAnaMdamaya sahaja AtmasvarUpa padane pAme che. kAraNake "jinapada nijapada ekatA, Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazAvabodha mokSamALA bhedabhAva nahi kAMI.' eTale siMhane dekhIne jema ajadulagata siMhane nija svarUpanuM bhAna thAya che, tema jinasvarUpanA darzane mumukSu bhakta AtmAne 'darpaNa jima avikAra" prabhunA rUpadarpaNamAM nija svarUpanuM darzana thAya che. '' . . (anuSTrapa) zuddha caitanyanA svAmI, sahajAnmasvarUpa je; mumukSujana evA te, bhagavAna jinane bhaje. zikSApATha 4 : nigraMtha jinadeva jevA mahatva puruSanA nigraMtha vItarAga mArge vicaravAno 'apUrva avasara' jene prApta thayo che, evA nigraMtha sAdhupuruSanA svarUpano atre kaMika vicAra karIzuM. dhana, dhAnya, gharabAra Adi bAhya graMthi (gAMTha, baMdhana) ane moha-rAga-dveSa-krodha-mAnAdiatyaMtara graMthi,- ema 'sarva saMbaMdhanu baMdhana tIkSaNa chedIne', je dravya-bhAva banne prakAranI parigraharUpa graMthithI rahita asaMga thayA che te nigraMtha. jene paMca parameSThi madhya gauravabharyuM sthAna ApavAmAM AvyuM che, evA A vItarAgadazA sAdhaka nigraMtha sAdhunI dazA kevI adbhuta hoya! dehathI bhinna evA kevala caitanyamUrti AtmAnuM anubhavajJAna jene upanyuM che, evA A jJAnI munIzvara darzanamoharUpa mahA mithyAtvagraMthine chedI nAMkhI, cAritramohanA kSaya bhaNI parama zUravIrapaNe sarvAtmAthI pravaryA hoya che. eka zuddha AtmA sivAya bIjuM kAMIpaNa paramANumAtra paNa hAruM nathI evo akhaMDa nizcaya thayo hovAthI, A mahAtmAne AtmA sivAya anya sarva bhAvathI audAsInya vRttirUpa parama vairAgya varte che. A ni:sAra dehamAMthI paNa paramArtharUpa sAra kADhI levAne icchatA A zAMtamUrti saMtano deha paNa mAtra AtmasaMyamanA hetue ja hoya che; bIjA koI paNa kAraNe tene Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nigraMtha kAMI paNa kalpatuM nathI. bhamaro phUlamAMthI rasa cUse, paNa tene leza paNa pIDA na upajAve, evI parama nirdoSa mAdhukarI vRtti A bhikSu Acare che; ane saMyamayAtrA dehanA nirvAha pUratuM prAya: eka ja vAra bhikSAbhojana laI nitya tapano lAbha lya che. AtmasvarUpanA tejathI pratapatA A vIra tapasvIne potAnA dehamAM paNa kiMcitmAtra mamatvarUpa mUccha hotI nathI, to pachI upakaraNAdimAM to kayAMthI hoya? niraMtara svAdhyAya-dhyAnamAM nimagna A yogI puruSa mana-vacana-kAyAnA yogane jema bane tema saMkSipta kare che; ane te traNe saMkSipta yoganI mAvajajIva AtmAne viSe evI sthiratA kare che, ke game tevA ghora parISaha ke upasarganA bhayathI te kSobha pAmatI nathI. A saMkSipta yoganI kavacita pravRtti karavI paDe, te A saMyamI puruSa mAtra AtmasaMyamanA hetuthI ja samyapaNe kare che; ane te paNa nija svarUpano niraMtara lakSa rAkhIne tathA jinadevanI AjJAne AdhInapaNe rahIne,-nahi ke svacchede ke svarUpano lakSa cUkIne. AtmArAmI muninI A saMkSipta pravRtti paNa kSaNe kSaNe ghaTatI jAya che ane chevaTe nija svarUpane viSe lIna thAya che. AvA paMca samiti ane traNa guptithI gupta A svarUpagupta saMto paMca mahAvratanI daDha pratijJA laI tenA paripAlanamAM niraMtara ughukata rahe che. paMca iMdriyanA viSayamAM ene rAgadveSarUpa ISTa-aniSTa buddhi hotI nathI. paMca pramAdathI enA manane kSobha upajato nathI. ane dravyathI, kSetrathI, kALathI ane bhAvathI kayAMya paNa pratibaMdha karyA vinA e prArabdha udayane AdhIna thaI ne nirlobhapaNe vicare che. A kSamAzramaNo kadI krodha kare to koI pratye ja kodha kare che, mAna kare to dInapaNAnuM mAna kare che, mAyA kare to sAkSIrUpa daSTAbhAvanI mAyA kare che, ane lobha kare to alobhano lobha kare che! koI bahu upasarga kare to tenA pratye A kSamAmUrti kopatA nathI. cakravartI AvIne vaMdana kare topaNa emanAmAM mAna gotyuM jaDatuM nathI. deha chUTI jAya topaNa emanA romamAM paNa mAyA upajatI nathI. moTI Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabodha mokSamALA labdhisiddhi pragaTe topaNa emane lobhano aMza paNa sparzato nathI. Ama sanmArganI dIkSA pAmelA A saMtoe ziromuMDana karavA sAthe ja kaSAyonuM muMDana karI nAMkhyuM hoya che; acelakapaNuM dharavA sAthe ja sarva parabhAva vibhAvathI vajita evuM AtmamagnatArUpa bhAvanagnapaNuM dAkhavyuM hoya che; cAvajajIva asnAnapaNuM bhajavA sAthe ja niraMtara jJAnagaMgAmAM nimajjana karavArUpa parama zuci snAtakapaNuM sevyuM hoya che; agAravAsa tyajavA sAthe ja veSavibhUSA ke zarIranI TApaTIparUpa parikarma vaLyuM hoya che. sadA sAmAyika bhAvamAM vartatA A zuddhopayogavaMta zramaNane zatru-mitramAM, mAna-apamAnamAM, jIvita-maraNamAM ke bhava-mokSamAM sarvatra zuddha samabhAva varte che. AvA niraMtara AtmasamAdhimAM sthita A avadhUta ekAkIpaNe bhayAnaka smazAnane viSe vicaratA hoya, ke jyAM vAgha-siMhano bheTo thAya che evA parvatamAM vicaratA hoya, to paNa emanuM AtmAmAM samavasthAnarUpa Asana aDola rahe che ne manamAM koI paNa prakArano kSobha upajato nathI. Ama temaNe dravya-bhAva saMyamamaya nigraMthapaNuM siddha karyuM che, evA A AtmajJAnI samyagudaSTi vItarAga munIzvara, deha chatAM dehAtIta jIvanmukta dazAe, A avanitalane pAvana karatA vicare che. (anuSTrapa) rAgadveSa taNI gADha, graMthi durbhedya bhedIne, chede je bhavanI graMthi, te nigraMtha kahyo jine. zikSApATha 5 : dayAnI parama dharmatA A nigraMtha bhagavaMtono dharma parama dayAmaya che. saMta kabIrajInuM subhASita che ke "jisake hirede have bhUta dayA, vAne tIratha ora kiyo na kiyo." arthAt jenA hRdayamAM prANIdayA che, teNe bIjAM tIrtha karyo ke na karyA te sarakhuM che. kAraNa ke sarva dharmamAM pradhAna evA tAranArA dayArUpa Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dayAnI parama dharmatA parama tIrthanuM teNe sevana karyuM che " hiMsA paramo dharma:'' e sUtra paNa e ja bhAvano pratidhvani kare che. dayA e "sarvamAnya dharma' che. sarva darzanoe A dayAne ekI avAje vakhANI che. ane temAM paNa jinadarzane to avadhi ja karI che. karuNAsibdha mahAvIranI dayAno akhUTa jharo to sUkSmamAM sUkSma jIvanI paNa rakSA sudhI AgaLa vadhyo che. koI paNa prANIne lezamAtra paNa du:kha devuM nahi, mana-vacanakAyAthI koI ne paNa dUbhavavuM nahi; dUbhAvarAvavuM nahi ane dUbhAvanArane anumodavuM nahi; eTaluM ja nahi paNa sarva prANInuM sukha icchavuM ne karavuM, e ja bhagavAna mahAvIranA bodhano mukhya dhvani che. 'sarva jIvanuM iccho sukha, mahAvIranI zikSA mukhya.' A dayA e ja sarva dharmanuM mULa ne sarva siddhAntano sAra che. satya, zIla, dAna Adi paNa dayAnI rakSA karanArA aMgabhUta aMgarakSaka jevAM che. e badhAMya 'dayA hoIne rahyA pramANa' che. dayA e sUrya ane satyAdi tenI pradakSiNA karatuM nakSatramaMDala che. mATo dayA e ja moTAmAM moTo dharma che. dayA eTale karuNA athavA anukaMpA. karuNAbhAvathI hRdayanuM dravavuM, anukaMpita thavuM te dayA. puSpapAMkhaDIne paNa dUbhavatAM arerATI upaje evuM cittanuM komaLa pariNAma te karuNA. bIjA jIvone dukhavedanAthI AtmAmAM jevo kaMpa thAya che, tevo tene anusarato kaMpa potAnA AtmAmAM saMvedavo, paradu:khe dAjhavuM ne te jANe potAnuM ja du:kha hoya ema jANI te dUra karavA pravRtta thavuM te anukaMpA. AvI karuNAmaya dayA je pALavA icchato hoya, te para jIvane du:kha kema ApI zake? sUkSmamAM sUkSma jIvane paNa je dUbhavavA icche nahi, te dayALu nAnA moTA koI paNa jIvane kema haNI zake? tenI lAgaNI paNa kema dUbhavI zake? te karuNALu to kayAreya paNa koI paNa jIvanI mana-vacana-kAyAthI hiMsA karavAthI jema bane tema dUra ja rahe; eTaluM ja nahi paNa jema bane tema sarva prayatnathI tenI rakSAmAM ja pravarte. Ama ahiMsA e dayAnuM svAbhAvika pariNAma che. dayA-ahiMsAno saMbaMdha mAtA-putrI jevo che. banne eka sIkkAnA be pAsA jevI che. jyAM dayA che tyAM ahiMsA che ne ahiMsA che tyAM dayA che. dayA ane Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 prajJAvabodha mokSamALA ahiMsAno Avo gata- prayAgata bhAva ne avinAbhAvi saMbaMdha che. vyavahArathI ane paramArthathI A ahiMsA e parama dharma kevI rIte che, tenI kaMIka mimAMsA karIe, eTale dayAnI parama dharmatA paNa svayaM samajAI jaze. pramattayo~iAvyaparopavi hiMsA e sUtra pramANe prANanuM vyaparopaNa-haNavuM te hiMsA, ema tenI sarvagrAhI vizAla vyAkhyA che. eTale rAgadveSAdi pramAdavaze karIne, mana-vacana-kAyAnA yogathI, potAnA ke paranA koI paNa iMdriyAdi dravya prANanuM haNavuM te dravyahiMsA ne jJAnAdi bhAvaprANanuM haNavuM te bhAvahiMsA. tethI viparIta te ahiMsA. AmAM mukhya cAvI AtmapariNAmanA hAthamAM che; sarvatra AtmabhAvanuM pradhAnapaNuM hovAthI e ja hiMsA-ahiMsA nizcita karavAnI mukhya kasoTI che. AtmapariNAmanuM svasvarUpamAM na hovuM, svasvarUpathI bhraSTa-pramatta thavuM, athavA rAga dveSa- moha Adi vibhAvarUpa pramAdathI vikRta bhAvane pAmavuM, te AtmasvarUpanI ghAtarUpa bhAvahiMsA che. asatya, corI, abrahmacarya vagere paNa AtmAnA pramAdarUpa vikAra bhAvanA-vibhAvanA kAraNa che. mATe asatyAdi sarva pApasthAnaka paNa hiMsAnA aMgabhUta che. ethI UlaTuM AtmAnuM svasvabhAvamAM vartavuM, rAgAdi pramAdathI svarUpabhraSTa na thavuM, te zuddha AtmapariNAmanI aghAtarUpa bhAva ahiMsA che; ane satya Adi paNa tenA aMgarUpa che. Ama ahiMsA e ja parama dharma che, eTale dayAnI parama dharmatA saheje siddha thAya che. dravyathI, kSetrathI, kALathI ane bhAvathI Atmadravyane jyAM paradravyano ke parabhAvano samaya mAtra paNa paramANu jeTalo saMga nathI, evA parama ahiMsaka zuddha sahaja AtmasvarUpe sthiti e ja parama tAttvika bhAva ahiMsA che, e ja parama bhAvadayA che ane e ja parama dharma che. Avo parama bhAvadayAmaya zuddha ahiMsA dharma svAcaraNathI siddha karI, jeNe zuddha sahajAtmasvarUpe sthiti karI che, evA paramakRpALu zrI jinadeve A bhAvadayAmaya parama dharmanuM A svarUpa prakAzya che. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAcuM brAhmaNapaNuM yaMtanAthI chakAya jIvanI rakSA e A parama komaLa bhAvadayA pariNAmano sahaja svAbhAvika vyavahAra che, ane e ja paramakRpALu nigraMthoe Acarelo parama suMdara AcAra che. cAlo ApaNe paNa 'e bhavatAraka suMdara rAha, dhariye tariye karI utsAha!' (anuSTupa) svabhAvane vibhAve je, nA haNI svadayA dhare; teha bhAvadayAsiMdhu, hiMsA kema kare? khare ! 11 zikSApATha 6 : sAdhuM brAhmaNapaNuM . AvA parama ahiMsAmaya dayAdharmanuM pAlana karavuM e ja sAcuM brAhmaNapaNuM che. brAhmaNanuM prAkRta rUpa 'mAhaLa' thAya che, te paNa e ja paramArthanuM sUcana kare che ke he brAhmaNa ! he mAhaNa ! tuM jIvane mAhaNa ! jIvahiMsA karIne AtmasvarUpanI ghAta ma kara! athavA brAhmaNa eTale navavADavizuddha brahmacaryadhArI, vA brahmamAM-zuddha AtmasvarUpamAM vicaranAro brahmacArI. zuddha AtmasvarUpamAM sthita evo je 'dravyabhUta' hoya ane dehamamatva choDI kAyA vosarAvI dIdhI che evo je 'vyutkruSTakAya' hoya, tene ja zrI sUyagaDAMga sUtramAM sAdhu kahyo che; ane tene ja tyAM mAhaNa, zramaNa, bhikSu ane nigraMtha ema cAra yathArtha saMjJA ApI che. + ja = vipra ane dvija e brAhmaNanA paryAyazabdo che, te paNa e ja bhAvane puSTa kare che. vighA vaDe je prakRSTa che, arthAt moharUpa avidyA dUra karI je AtmavidyAnA prakarSane pAmela che te vipra. dvi be vAra jeno janma thayo che, athavA bIjo janma jeno thayo che te dvija. arthAt samyagdarzanarUpa saMskArabIja AtmAmAM ropAyAthI jeno samyagdaSTarUpe bIjo janma-navo avatAra thayo che, te 'dvija'. A samyagdarzanarUpa AdhyAtmika saMskArajanma pAmavAno adhikAra koI paNa jAtine che. Avo saMskArajanma pAmavAthI yogikulamAM janma pAmelA 'kulayogI' dvijo, kulavadhu jema, Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabodha mokSamALA potAnA yogikulane chAje evuM vartana kare che. jemake parabhAvavibhAvarUpa para ghara pratye na javuM, AtmAnA nija gharamAM ja rahevuM, vastusvabhAvanI maryAdA na ullaMghAya evA ucita maryAdA dharmamAM-'marajAda'mAM vartavuM, svarUpAcaraNarUpa zIla sAcavavuM, ityAdi yogikulanA dharmane kulayogI barAbara pALe che. temaja-kulaputra jema anArya kArya dUrathI varje che, tema A Arya kulayogI dvijo paNa AtmasvarUpanI ghAtarUpa hiMsAne, paravastune potAnI kahevArUpa asatyane, pAradravyanI corI karavArUpa adattAdAnana, paravastu pratye gamana karavArUpe vyabhicArane ane mamatvathI paravyanA grahaNarUpa parigrahane, ityAdi anArya kAryane dUrathI tyaje che. AvuM jJAnasaMskArasaMpanna samyagudaSTi jogIjananuM je pAramArthika dvijapaNuM te ja sAcuM brAhmaNapaNuM che. A brAhmaNatva sAthe yajJanI bhAvanA paNa joDAyelI che, teno paramArtha paNa vicAravA yogya che. potApaNAnI-ahaMtvamamatvanI buddhi homI daI, AtmArpaNa bhAvathI kevaLa ni:svArthapaNeniSkAmapaNe je kaMI yajana, pUjana, bhakti Adi sadanuSThAna karavAmAM Ave te yajJa. iMdriya pazuonuM arthAt viSayavAsanAonuM balidAna ApI, dharmadhyAna agnimAM karmabandhanane homI devA te yajJa. karma indhanane bhasma karanArA AvA agnihotranI 'dhUNI' sadAya dhakhAvI sAco bhAvayajJa- brahmayajJa kare te ja sAco brAhmaNa. gItAmAM kahyuM che ke-"je brahmane arpaNa karavAmAM Ave che, te brahmarUpa havi (homadravya) brahmaagnimAM, brahmathI homavAmAM Ave che; ane brahmakarma samAdhithI tene brahma pratye ja javAnuM che." zrI uttarAdhyayana sUtramAM paNa Avo ja bhAva batAvyo che. tyAM brAhmaNo janmathI cAMDAla evA harikezibala munine pUche che ke he muni! tamArI jyoti (agni) zuM che? tamArUM jyotisthAna zuM che? tamArI suvA (kaDachI) kaI che? tamArA iMdhana kayA che? kyA homathI tame jyotine homo che? muni javAba Ape che-tapa hArI jyoti che. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAcuM brAhmaNapaNuM 13 jIva mhArUM jyotisthAna che. yogo mhArI sUvA che. zarIra mhArUM iMdhana che. karma hArA samidha che. saMjama joga zAMti che. RSi saMbaMdhI evo prazasta homa huM hokhuM . Avo sAco bhAvayajJa-brahmayajJa karanArA harikezibala muni janme cAMDAla chatAM lakSaNe sAcA brAhmaNa hatA; eTale ja tyAM AgaLa vadhIne kahyuM che ke-muMDanathI zramaNa thato nathI, 3kArathI brAhmaNa thato nathI, araNyavAsathI muni thato nathI, kuzacIrathI tApasa thato nathI. paNa samatAthI zramaNa hoya, brahmacaryathI brAhmaNa hoya, jJAnathI muni hoya, tapathI tApasa hoya; karmathI brAhmaNa hoya, karmathI kSatriya hoya, karmathI vaizya hoya, karmathI zUdra hoya. A uparathI spaSTa samajAya che ke paramArthathI mokSamArgamAM jAtiveSano bheda che ja nahi. te yathokta mokSamArga je koI paNa sAco mumukSu sAdhe che, te mukti pAme che. jAtiveSano bheda nahi, kahyo mArga jo hoya; sAdhe te mukti lahe, emAM bheda na koya." paramArthathI to brahma jANe te brAhmaNa, rAgAdi AMtar zatruone haNe te kSatriya, AtmahAni tyajI AtmalAbhano ja vyApAra kare te vaizya (vANIo) ane AMtar malanuM zodhana kare te zUdra. A cAre varNanA sArabhUta paramArthaguNa jANI, tene AtmAmAM pariNamAvavA te ja sAcuM brAhmaNapaNuM ne te ja sAcuM zramaNapaNuM. (anuSTrapa) cutagaMgA mahIM snAta, snAtako zuci je thayA; sAcA pavitra cAritrI, brAhmaNo zramaNo kahyA. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 prajJAvabodha mokSamALA zikSApATha 7 : mahA mAhaNa mahAvIra sAcuM brAhmaNapaNuM bhUlI ajJajano jyAre hiMsAmaya yajJa Adi adharma pravRttimAM magna thaI gayA hatA, ane aMdhazraddhAnI AMdhI jyAre lokonA hRdayamAM aMdhakAra phelAvI rahI hatI, tyAre jagatanuM A mohatimira vidAravA jagaduddhAraka mahA mAhaNa mahAvIrano prAdurbhAva thayo. A siddhArthakuladIpaka vIra kSatriyaputra trIsa varSanI bhara yuvAvasthAmAM, chatI rAjyalakSmIne tRNavat tyajI, apUrva vairAgyathI tyAga karIne cAlI nIkaLyA. jene janmathI ja mati, zruta ne avadhi e traNa mahAjJAna hatA, evA A jJAnagaMbhIra tyAgavIra trizalAnaMdanane dIkSA avasare ja cothuM mana:paryavajJAna pragaTayuM; ane te ja dine A asaMga mahAmuni anyatra vihAra karI gayA. mArgamAM iMdra AvI bhagavAnane vijJApyuM- he prabhu! huM pAripArthaka thaIne ApanA upasarga nivAravA icchuM chuM. bhagavAne kahyuM-A kadI banyuM nathI ne banavAnuM nathI ke atAdi koI paNa AtmA para sahAyathI kevalajJAna pAme. te vIra AtmAo AtmavIryathI ja kevala upArjI parama pada prApta kare che. Ama iMdranI bhaktijanya IcchAnuM paNa jeNe nivAraNa karyuM, evA A dehamAM paNa nirmama prabhu caMdra jevA saumya, sUrya jevA tejasvI, gajeMdra jevA masta, mRgendra jevA nirbhaya, sAgara jevA gaMbhIra, meru jevA nizcala, pRthvI jevA kSamAzIla, khazRiMga jevA ekAkI, phaNidhara jevA ekAntadaSTi, vRSabha jevA sthira, kUrma jevA gukhendriya, bhAraMDa jevA apramatta, gagana jevA nirAlaMbana, zaMkha jevA niraMjana, suvarNa jevA jAtarUpa, ane kamaladala jevA nirlepa hatA. AvA A sarvatra samabhAvI avadhUta, vAyunI jema apratibaddhapaNe, grAma-nagara-araNyAdimAM ekAkI AtmAne bhAvatA satA viharavA lAgyA. appA mAremALe vidara . cAturmAsa AvatAM mahAvara eka kulapatinA AzramamAM vAsa karyo. tyAM kiMcit aprItinuM kAraNa thatAM te cAturmAsamAM paNa tyAMthI cAlI nIkaLyA, ane temaNe A pAMca abhigraha rahyA:-aprItisthAne rahevuM nahi, gRhasthano vinaya Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahA mAhaNa mahAvIra 15 karavo nahi, pANipAtramAM bhojana karavuM, sadA kAyotsargadhyAne sthiti karavI ane prAye mauna rahevuM. Ama mauna dhArI kAyotsarga bhAve niraMtara zuddha AtmAnuM dhyAna dharatA A jIvanmukta mahAmuni, vihaga jema muktapaNe, avanita vicaratA rahyA. dIkSAdinathI mAMDIne A mahAnigraMtha mahAzramaNane aneka upasargo AvI paDyA, tene A meru samA sthira kSamAmUrtie ananya samatA bhAve sahana karyA. jema jema upasarganuM baLa vadhatuM jatuM hatuM, tema tema A mahAvIranuM AtmavIrya ora ne ora jhaLakI UThI temanuM aMtargata AdhyAtmika mahAvIrapaNuM pragaTa karatuM hatuM. upasargothI DaravAnI ke bhAgavAnI vAta to dUra rahI, paNa vIra subhaTanI jema tene sAmA jaI UlaTA bheTavA mATe A mahAvIra khAsa anArya dezomAM vicaryA. tyAM muMDo ema kahI koI tene haNatA hatA, koI gUDha cara mAnI dhArI rAkhatA hatA, koI cora jANI bAMdhatA hatA, ane bIjAo paNa svaruci pramANe aneka prakAranI viDaMbanA karatA hatA. paNa premamUrti prabhu to te upasarga karanArA nisargaphUra anAryone paNa potAnA karmakSayamAM sahAyarUpa AtmabaMdhu mAnI karmakSapaNathI AnaMda pAmatA; ane ghora tapazcaryA karatAM zuddha caitanyamUrti AtmAnuM dhyAna dhyAvatAM pratimAvat sthira thatA. ekadA prabhu aThThama tapa karI, ekarAtrinI mahApratimAthI eka rUkSa dravya para sthira nirnimeSa daSTie ekAgra dhyAne sthita hatA. tyAre avadhithI jANI IMdra sudharmA sabhAmAM prabhunA meru samA A akSobhya dhyAnanI prazaMsA karI. te sahana na karI zakavAthI matsarathI baLato saMgama nAmano eka duSTa deva, A marca te zI visAtamAM ema huMkAra karato, prabhu jyAM dhyAnastha birAjamAna hatA, tyAM Avyo ane temane ghora upasargo karyA. chevaTe hajAra lohabhArathI ghaDeluM kAlacakra te duSTa prabhu para phekyuM, jethI te goThaNa sudhI pRthvItalamAM nimagna thaI gayA. evI sthitimAM paNa te karuNAsibdha mahAvIra te devane mATe zocavA lAgyA ke-are! vizvane tAravA icchatA ame A bicArAnA Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 prajJAvabodha mokSamALA saMsArakAraNa thazuM! amArA nimitte kliSTa karma bAMdhatA A bApaDAnI zI gati thaze? ema ciMtavatAM te parama kRpALunI AMkhamAM jhaLajhaLI AvyA. AvA karuNAmUrtine te niNa deve vIsa mahA upasargo te rAtrIe karyA, paNa dhyAnanimagna prabhu leza paNa caLyA nahi. eTale pratijJAbhraSTa thayelo huM kyA moDhe sudhamasabhAmAM pAcho jAuM ema ciMtavI, te adhamAdhama saMgame prabhuno pIcho pakaDI, AhArane paNa na kalpa evo dUSita aneSaNArUpa karI detAM cha mAsa sudhI vividha upasargo karyA. chevaTe samatAmUrti prabhune meruvata akSobhya dekhI, te duSTa deva thAkyo ane kSamA yAcI svasthAne gayo. saMgamanA A ghora upasarga pachI gope prabhunA kAnamAM khIlA khoDayA, te bhayaMkaramAM bhayaMkara mahA upasarga paNa kSamAmUrti prabhue ananya samatAbhAve vedho. Ama mahAsatvapaNAnI jANe kasoTI karavA AvelA mahA upasarga- parISahanI agniparIkSAmAMthI zuddha suvarNanI jema mahAvIra samuttIrNa thayA. ane Ama sADAbAra varSa paryata akhaMDa mauna pALI, jeNe apUrva apramatta yoga sAdhyo hato, evA A samartha yogIzvarane jupAlikA nadInA kAMThe zukla-zuddha AtmadhyAnanI apUrva zreNIe caDhatAM, kevalajJAna uparyuM. pachI A tIrthakara bhagavaMta mahAvIra dharmatIrthanuM sthApana karI, sarva zokano nAza karanArA evA "azoka" dharmacakanuM pravartana karyuM. iMdrabhUti gautama Adi mahA brAhmaNo temanA paTTaziSya gaNadhara thayA. mahArAjA biMbisAra (zreNika) Adi mahAkSatriyo temanA aMgragaNya anuyAyI . banyA. AnaMda Adi mahAvaizyo ane sadAlaputra Adi mahAzUdro paNa temanA mahAbhakta upAsaka thayA. cAre varNanA lokone mahAvIranA vizALa vizvavyApaka dharmadhvaja taLe sthAna maLyuM. bhAratavarSamAM sthaLe sthaLe grAmAnugrAma vihAra karatA A bhAratanA mahAjyotidhara potAno ahiMsA ane satyano divya saMdeza jagatane saMbhaLAvyo; dharma koI eka amuka jAtino ja ijAro nathI, paNa sarva koI AtmAno janmasiddha adhikAra che evI udghoSaNA karI; sarva AtmAo Atmatvadharme Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahA mAhaNa mahAvIra 17 samAna che, sarva jIvo sAdharmika AtmabaMdhu che evuM vizvabaMdhutva bodhyuM; sarvatra maitrI, pramoda, kAruNya ane mAdhyaai e mahA udAra vizvakalyANakAriNI bhAvanAo pracArI, ane Ama trIsa varSa parvata paramArtha dharmAmRtanI varSA vaSavI, A mahAvIra prabhu dIvALInA dine bahoMtera varSanI vaye nirvANa padhAryA. maMdAkrAntA loko sarve bhuvanabharamAM mohaniMde sutA'tA, ne ajJAne gahana timire gADha te ghoratA'tA; tyAM to Ugyo bharata gagane divya te vIra bhAnu, dhanyA! dhanyA! jananI trizalA dhanya siddhArtha mAnuM. 1 te vIrendra sakala jaganI bhAva nidrA uDADI, te yogIndra jana manamahIM Atmajyoti jagADI; te bunhendra zivapatha taNI zuddha vidhi batAvI, - te devendra bhavavana viSe sAcI dizA sujADI. 2 'jIvone mA haNa" Ima mahA mAhaNe vIra nAme, phUMkyo maMtra traya bhuvanamAM A ahiMsA sunAme; sau jaMtune jIvana priya che, rakSaja sarva prANI! bhAkhI evI jagataguru te zrI vIre vIravANI. 3 maitrI sarve bhUta prati aho! sarva jIvo dharAvo! du:khI pratye karuNa jharaNuM nitya sarve vahAvo! rAkho rAkho pramuditapaNuM sarvadA guNI pratye! dAkho dAkho viparIta prati bhAva mAdhyasya ni! 4 evI evI amala atize bhAvanAo prasArI, | mukti kerA amala pathanI AtmavidyA pracArI; dIvALIne dina jagadIvo nAtha nirvANa pAmyo, janmAbdhithI taraNakaraNo lokaagre virAmo. 5 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 prazAvabodha mokSamALA saMsmaraNArthe bhuvanadIpanA dravya dIvA karAvo! saMsmaraNArthe bhuvana ravinA dIpamAlA racAvo! dhAvI guNo bhagavana taNA bhAva dIvA jalAvo! bhakti bhAve nijahRdayamAM Atma jyoti jagAvo! 6 zikSApATha 8 : maitrI Adi cAra bhAvanA vizvavaMgha mahAvIra bhagavaMte maitrI, pramoda, kAruNya ane mAdhyastha e cAra vizvavatsala bhAvanAnuM nirUpaNa karyuM che. zAMtinA phirastA jevI A cAra uttama bhAvanA adhyAtmanI jananI, mokSamArganI pravezanI, cittanI prasAdanI ane dharmadhyAnanI rasAyanI che. jagatamAM bIjAo pratye ApaNuM vartana ane valaNa kevuM rAkhavuM joIe, teno anupama bodha karatI A bhAvanAo prabhAvanA pAme, to azAMtinA kAraNo dUra thaI jagatanuM keTaluM badhuM kalyANa thAya? kAraNa ke "parahitaciMtA te maitrI, parasukhatuSTi te muditA, paradu:khavinAzinI te karuNA ane paradoSaupekSaNI te UpekSA." arthAt sanmitranI jema bIjA sarva jIvonuM hita ciMtavI sAcuM mitrapaNe dAkhavavuM te maitrI. bIjo koI paNa ApaNA karatAM guNamAM ke puNyamAM adhika hoya, to te pratye IrSyA ke dveSa-matsara nahi karatAM rAjIpo rAkhavo, cittaprasannatA dhArI guNAnurAga dAkhavavo te pramoda. koI ApaNA karatAM guNamAM ke puNyamAM nyUna hoya, athavA doSathI duSTa ke du:khathI Arta hoya, to tenA pratye tuccha bhAvarUpa tiraskAra nahi karatAM anukaMpA dharI, tenA doSa-du:khAdinuM chedana karavA tatpara thavuM te karuNA. ane koI samajAvavAnA game teTalA prayatno chatAM doSarUpa akAryamAMthI vAryo vArI zakAya ema na hoya, ke vAMko vimukha uparAMTho cAlato hoya, to tenI upekSA karI rAgadveSa rahita madhyasthapaNuM-udAsInapaNuM dharavuM, te mAdhyastha athavA audAsInya. AvI A yoga-sanmitranI maitrI karAvanArI A maitrI Adi bhAvanAo jIvane mokSamArganI yogyatA Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maitrI Adi cAra bhAvanA 'pAtratA ApanArI' che. eTalA mATe je mumukSu jogIjano tenuM niraMtara puna: puna: bhAvana kare che. jemake 19 mAre sarva prANI pratye maitrI che. A jagamAM mAro koI paNa zatru nathI ne mAre koInI sAthe vera nathI. jevuM mArA AtmAnuM svarUpa che, tevuM ja A sarva AtmAonuM svarUpa che. tethI e sarva mArA sAdharmika AtmabaMdhuo ja che, ema nizcaya rAkhI he cetana! tuM vizvabaMdhutva bhAva! samasta jagajIva pratye vAtsalya dharI, teonuM niraMtara hita ciMtava! 'sarvAtmamAM samadraSTi gho, A vacanane hRdaye lakho!' ema tuM maitrI bhAvanAnuM bhAvana kara ! paranA paramANu jevaDA guNane paNa parvata jevo gaNI potAnA hRdayamAM praphullita thaI he cetana! tuM tenA pratye tAro sAco pramodabhAva dAkhava! ane te te guNavaMtanI dhanyatA ciMtava ke dhanya che Ane! AnAmAM vidyA- vinaya-viveka-vijJAnano kevo vikAsa che! A kevo jJAnavAna, kevo cAritravAna che! dhanya che A AtmArAmI munIzvaronI parama nigraMtha vItarAga vRttine! aho A mahaMtonuM mahA asidhArAvrata ! aho A brahmaniSTha mahAtmAonI brAhmI sthiti ! A saddharmaparAyaNa sagRhastho paNa dhanya che ! banne kuLane ajavALanArI A satI strIone dhanya che! AvA sarva sukRtIonA sucarita saMkIrtanano rasAsvAda levaDAvI he cetana! tuM tArI rasanAne 'rasanA' kara! guNavaMtanI guNagAthA zravaNa karAvI tArA zravaNane tuM 'zravaNa' kara ! anyanA aizvaryanA prasanna avalokanathI tArA locanane tuM 'locana' (rocana) kara! ane Ama sAcA nirdabha pramodabhAvathI anyanA sukRtamAM maphatano bhAga paDAvI tArI jIbhanA, tArA kAnanA ne tArA netranA nirmANane kRtArtha kara! . ka roga vagere zArIrika du:khothI jemaja dAridraya-daurbhAgya AdithI upajatA mAnasika du:khothI A jagajjIvo bicArA Adhi-vyAdhi- upAdhirUpa trividha tApa pAmI rahyA che. te pratye he jIva! tuM karuNArka daSTithI jo ! anukaMpA bhAva! ane potAnuM du:kha dUra Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 prazAvabodha mokSamALA karavAne jema tuM sadA tatpara rahe che, tema paradu:khabhaMjana karavAne tanamanadhananI samasta zakti homI daI tArI anukaMpAne sArthaka kara! are! mahAbhavarogathI Arta A jIvo bicArA anaMta janma marAdi du:kha anubhavI rahyA che; viSayakaSAyathI vyAkula thayelA teo potAnA hAthe durgatino khADo khodI temAM UMDA ne UMDA utarI rahyA che. A sarva jIvone sanmArge dorI huM zAsanarasika karuM to kevuM sAruM! evI bhAvadayAnI UrmiothI he jIva! tuM tArA hadayasAgarane chalakAvI de! ane "sukhakI sahelI hai akelI udAsInatA, adhyAtmanI jananI akelI udAsInatA'. mATe he jIva! tuM kharekharuM sukha icchato ho, to udAsIna bhAvane bhaja! rAga-dveSa na sparzI zake. evA Utu- UMcA AtmasvabhAvanA AsanamAM AsIna-sthita thA! "A acetana che te dazya che ne cetana che te adazya che. to huM kayAM roSa karuM? ne kyAM toSa karuM? mATe huM to madhyastha ja rahIza"--evo he cetana! tuM daDha nizcaya rAkha. sadabodha detAM paNa koI samajAvyo na samaje to paNa tuM roSa ma pAma. bhagavAna mahAvIra jevAthI paNa svaziSya jamAli unmArge jatAM rodhI zakAyo nahi, to bIjAnuM zuM gajuM? sUtra choDI koI usUtra bhAkhe, sanmArga choDI koI unmArge jAya, amRta choDI koI viSa pIe, to temAM ApaNe zuM karazuM? ema ciMtavI, para ciMtA choDI he - cetana! tuM samatAbhAve tArA nija svarUpanI ciMtA kara! ane A avaninA parama amRtarUpa audAsInya zAMtasudhArasanuM pAna karI atre ja jIvanmukta sukhano anubhava kara! (zikhariNI) badhA prANI pratye satata zubha maitrI dharI raho, guNothI zobhatA sujana prati prIti bahu vaho; upekSo virUdhdha du:khita anukaMpA nita caho, prakAzato evuM dharama jinano A jaya ho! Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satyAcano upakAra. zikSApATha 9 : satzAstrano upakAra A maitrI Adino je bodha kare che, evA vizvakalyANakArI satuzAstrano upakAra amApa che. kAraNake 'prANI mAtrano rakSaka baMdhava ane hitakArI evo koI upAya hoya to te zrI vItarAgano dharmaja che.* eTale te vItarAga dharmanA nirUpaka sazAstrane jeTalI upamA ApIe teTalI ochI che. zAstra e ahitamAMthI nivRttavI jIvane hitamAM pravartAvanAra sanmitra che. zAstra e apAra bhavasAgaramAMthI jIvane pAra utAranArI naukA che. zAstra e zivasukhanI janmadAtrI jananI che. "zAstra e sarvatra gamana karanAruM cakSu che." zAstra eTale zAstA puruSanuM, Apta pramANabhUta jJAnI puruSanuM vacana. jIvane mokSamArga saMbaMdhI je zAsana-AjJA kare ane bhavabhayathI trANa- rakSaNa kare te zAstra, evo teno vyutpatiartha ja tenuM parama upakArapaNuM sUcave che. ane AvuM zAstra to nirdoSa evA vItarAga sarvajJanuM ja vacana hoI zake, bIjA koInuM nahi. sat svarUpane prApta thayelA puruSanuM savacana te ja sazAstra athavA sadAgama che; ane te ja vastunuM sasvarUpa bodhI jIvanuM sAcuM kalyANa karavAne samartha hovAthI parama mAnya che. 'nirdoSa naranuM kathana mAno teha jeNe anubhavyuM'. kAraNake mahA yogabalasaMpanna te te mahAguruono caitanyasvarUpa AtmA akSara svarUpe vyakta thaI, temanI kRtiomAM pragaTapaNe akSarasvarUpe rahyo che. pratyakSa AtmajJAnI sadgurunA virahe athavA temanI AjJAe AvA parokSa AtmArAmI sadguruonA vacananuM avalaMbana ja jIvane zreyaskara thaI paDe che. atre "sa" zAstra ema je kahyuM che te asazAstrano vyavaccheda karavA mATe che. kAraNake sazAstra ja jIvane upakArI thAya che; asatzAstra to upakArI nahi, paNa mahA apakArI thAya che. rAga-dveSa-mohanI vRddhi karanArA evA asazAstranuM AtmAthana - + A graMthamAM " ' ekavaDA "invarTeDa' komAmAM avataraNarUpe mUkela vacana zrImad rAjacaMdranuM che ane " " bevaDA InvarTeDa komAmAM mUkela vacana anyanuM che ema sarvatra samajavuM. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabodha mokSamALA zuM prayojana? jagatapUjya evuM sazAstra amRta choDI kuzAstraviSathI AtmaviDaMbanA koNa kare? vaLI "arthakAmanI bAbatamAM loko vinA upadeze paNa pa hoya che," vagara zikhavya paNa ApoApa pravarte che, paNa dharmanI bAbatamAM to zAstra upadeza vinA pravRti ghaTatI nathI. mATe temAM zAstrane ja pramANabhUta gaNI, tadukata vidhi anusAra mumukSu AdarathI pravarte e ja ene Atmahitano hetu che. kAraNa ke A karavuM ne A na karavuM ema AtmapadArthane avirodharUpa vidhiniSedha je dAkhave che,-evuM sazAstra ja mohAMdhakArabharyA A lokamAM Aloka" (prakAza) karanAro dIvo che. sazAstra e ajJAnAMdha janone tattvadaSTi arpanArUM jJAnacakSu, divyanayana che,-je vinAnI dharmakriyA paNa "aMdhapekSA kiyA tulya che. kAraNa ke aMdhapaNAne lIdhe mArga na dekhato AMdhaLo unmArge jaI jema UMDA khADAmAM paDI jAya, tema daSTigaMdhapaNAne lIdhe sanmArga nahi dekhato ajJAnI jIva unmArge gamana karI durgatirUpa gartAmAM-khADAmAM paDI jAya che. paNa sazAstranuM avalaMbana jIvane hastAvalaMbarUpa thaI paDI durgatimAM paDato aTakAve che, ane tene saddharmamAM dhArI rAkhI Atmaunnatine paMthe caDhAve che. sazAstra e bhavaaraNyamAM bhUlA paDelA jIvapathikane uttama mArgadarzaka bhomIo che; mokSamArganA pravAsI mumukSune bAramA guNasthAnakanA aMta paryaMta dizAdarzana karAvanAro parama sahAyaka sobatI che. satazAstra e bhavarogano nAza karanArI divya auSadhi athavA amRta saMjIvanI che, eTale bhavaroganuM nivAraNa IcchanAre te parama zAMtarasamULa vItarAga vacanAmRtonuM niraMtara sevana karavA yogya che. kAraNa ke rAga-dveSa-moharUpa tridoSathI A jIvane sasvarUpathI nipAtarUpa sannipAta lAgu paDayo che; vItarAgarUpa sadavaidhe sazAstramAM nirUpaNa karelI ratnatrayIrUpa mAtrAnuM jIva jema jema sevana kare, tema tema teno A tridoSa sannipAta avazya dUra thAya che, ane tene AtmAmAM sthiratArUpa svAthya-ArogyalAbha prApta thato jAya che. parama Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramAdanA svarUpano vizeSa vicAra (1) 23 zAMtasudhArasa jenuM mULa che evI A zruta auSadhinI zakti amRta jevI che. amRta jema marelAne ke mUchitane jIvADe che, sajIvana kare che, amara kare che, tema amRta samI A zrutazakti jIvane jIvADe che, sajIvana kare che, paramArthamaya bhAvajIvana bakSe che, ane kSaNa kSaNa bhayaMkara bhAvamaraNamAMthI ugArI amRtatva Ape che, yAvat mokSaphaLa prApta karAve che. parama zAMtasvarUpa vItarAganA vadana-himAdrimAMthI nIkaLelI evI zAMtasudhArasanA kallolo uchALatI zrutagaMgAnA nirmala nIramAM je nimajajana kare che, te AtmA zItala zuci ane zAMta thAya che; ane te divya saritAnI akhaMDa zAMtavAhitAnA pravAhamAM taNAto jaI paramAtmasvarUpa samudra ne maLe che. (copAI) satayuta nirmala gaMgAjale, manano mala saghaLoe gaLe; cittaratnanI azuddhi TaLe, AtmaprakAze nita jhaLahaLe. zikSApATha 10 : pramAdanA svarUpano vizeSa vicAra (1) sazAstrano upadeza jenA AtmAmAM pariName che, teno prasAda chUTe che. A pramAda eTale ALasupaNuM evo mAtra sAmAnya artha nathI; paNa pramAda eTale AtmasvarUpathI pramattapaNuM, cutapaNuM, bhraSTapaNuM, AtmAnuM svarUpathI cUkavuM te pramAda. eTale je kaMI vaDe karIne jIva potAnI svarUpasthitithI pramatta thAya, bhraSTa thAya, te paNa pramAda evo teno vizALa artha che. AtmAnA sasvarUpathI nipAta nice paDavuM, adha:patana thavuM, te sannipAta e ja mukhya pramAda che. ane A sasvarUpathI nipAtarUpa sannipAtathI ja jIvane rAga-dveSa- moha e tridoSa sannipAtarUpa anya pramAda lAgu paDe che. mada, viSaya, kaSAya, nidrA, vikathA e paMca pramAda paNa A svarUpabhraSTatArUpa mukhya pramAdanuM ja pariNAma che. kAraNake svarUpathI Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 prajJAvabodha mokSamALA pramatta thayelo jIva mohamadirAthI matta banI parabhAvamAM ahaMbhAvarUpa mada pramAda dhare che. eTale pachI te madamasta jIva paMca iMdriyarUpa gavAkSamAMthI paDatuM mUkI, jhaMpalAvI, para viSayamAM patanarUpa pramAda pAme che. ane te patanathI mUcchita thaI temAM Asakita dharato viSayAsakta jIva te viSayane kAje kaSAya pramAdane seve che. A prakAre viSayakaSAyarUpa parabhAvavibhAvamAM nimagna thayelo te AtmabhAna bhUlI javArUpa pramAdane pAmI ajJAnarUpa ghora nidrAmAM ghore che; ane AtmakathAnA vismaraNarUpa pramAdane pAmI viparIta evI parakathArUpa vikathI kare che Ama svarUpa cUkavAne lIdhe upajatA paMca pramAdathI 'AkhuM jagatuM parakathA ne paravRttimAM vahyuM, jAya che." athavA A paMca pramAda AtmAne svarUpabhraSTa karanArA kAraNarUpa paNa che. kAraNake-madirAnI jema aSTa prakAranA mada jIvane AtmabhAna bhUlAvI svarUpathI cUkAve che. viSaya e jIvanA AtmasvarUpane haNanArUM bhayaMkara viSama viSa che; bIjAM viSa to eka vAra ja mAre, paNa A viSa hAlAhala to anaMta janmamarANa karAvI anaMtavAra mAre che. ane Azcarya to e che ke Ama AtmAne viSanI jema mArI nAMkhanArA A viSayanA yogakSemAthe-viSayasaMrakSaNArthe jIva kaSAya kare che! viSayanI madade zIdhra doDI javA kaSAya dosto sadA taiyAra ja Ever-ready) UbhA che! ane jIvane kaSa-saMsArano Aya-lAbha prApta karAvI potAnuM kaSAya" nAma sArthaka karanArA A kasAI jevA kaSAya nirdayapaNe AtmasvarUpanI ghAta kare che. AtmasvarUpanuM ajJAna e jIvano bhayaMkaramAM bhayaMkara pramAda che. AtmasvarUpanA ajJAnane lIdhe ja jIva amRta jevI sarasa AtmakathA choDI, viSa samI virasa vikathA seve che. ajJAnI jIvane ja viSayavikAranI vRddhi karanArI zRMgAramaya strIkathA game che; khAnapAnanI vividha vAnagIonI vAto karavArUpa bhaktathA tene vahAlI lAge che; svadezanI A sthiti che ne paradezanI te sthiti che, svadezamAM A banyuM ne paradezamAM te banyuM, ityAdi dazakathA tene rasa upajAve che; A rAjya ApaNuM che ne te rAjya pArakuM che, ApaNA rAjyamAM AvI suMdara vyavasthA che ne tenA rAjyamAM tevI . Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramAdanA svarUpano vizeSa vicAra (1) asuMdara avyavasthA che, ityAdi rAjakathA tene AnaMda Ape che. paNa te mUDha jANato nathI ke AtmAno vAstavika svadeza ane svarAja to sahajAtmasvarUpa che, ane paradeza-pararAja to parasvarUpa che. eTale AvI vikthArUpa parakathAmAM jIva racyo pacyo rahe, tyAM lagI te svarUpathI bhraSTa kema na rahe? Ama A paMca pramAdane jIva jyAMlagI seve che, tyAMlagI te svarUpabhraSTa ja rahyA kare che. 25 Ama A sarva prakArano pramAda svarUpabhraSTatArUpa pramAda sAthe paraspara kAryakAraNa saMbaMdha che. A svarUpabhraSTatArUpa pramAda e ja sarva prakAranA pramAdanuM bIja che, e ja sarva anarthanuM ne sarva du:khanuM mULa che, e ja jIvano moTAmAM moTo ne bhayaMkaramAM bhayaMkara zatru che. A 'pramatta bhAve A jIvanuM bhUMDuM karavAmAM nyUnatA rAkhI nathI, tathApi A jIvane nija hitano upayoga nathI e ja khedakAraka che.' pramAdane tIrthaMkara deva karma kahe che ane apramAdane tethI bIjuM eTale akarmarUpa evuM AtmasvarUpa kahe che- e rahasyamaya sUtrono paramArtha A parathI spaSTa thAya che. temaja-samaya goyama mA pamAya- he gautama ! samayano pramAda ma kara ! e mahAsUtrano mahimA paNa A parathI samajAya che. samaya = (1) kALano sUkSmamAM sUkSma bhAga, (2) maryAdA, (3) AtmA, (4) avasara. Ano paramArtha e che ke he gautama ! tuM A samaya-manuSyapaNAno amUlya avasara pAmyo che, to have samayamAM-svarUpamaryAdAmAM rahI, samayane-AtmAne tuM samayamAtra paNa pramAda pamADIza mA! samayamAtra paNa parabhAvamAM gamana karI AtmasvarUpanI maryAdA cUkIza mA! Ama bhagavAne eka samayamAtra paNa pramAda karavAnI nA kahI che, to pachI vizeSanuM to pUchavuM ja zu? (copAI) samaya taNo ya pramAda ja mUka! svarUpanI maryAda na cUka! samaya na Avo Avaze pharI, bhagavAna svarUpa na bhUlato jarI. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 prajJAvabodha mokSamALA zikSApATha 11 : pramAdanA svarUpano vizeSa vicAra (2) vaitAlIyA ati durlabha mAnavatvamAM, ati A durlabha jIvitavyamAM; kSaNa kevala eka mAnavI! tujane yogya nathI gumAvavI. 1 paLa upara jAya che paLo, divaso, upara jAya divaso; vaSo para varSa jAya che, nija AyuSya vyatIta thAya che. 2 kSaNa re! kSaNa ema vItatAM, bhava niraMta vRthA vahI jatA; kaMI zreya thayuM na tAharUM, visaryo AtmasvarUpa tuM kharuM. 3 ghaTiyaMtra ghaDI ghaDI kahe, kara kalyANa manuSya bhavya he! gata A paLa Avaze nahi, jatI de tuM ja-pramAdane ahi. 4 galatuM jyama aMjali jala, kuza agre cala jema jhAkaLa; jalabinduya anjinI dale, tyama AyuSya niraMtare gaLe. 5 karatAM ahiMkAla kAla' re! bharaze kALa karAla phALa re; mananI manamAM rahI jaze, paDa mA leza pramAdanA vaze. 6 bhajaze tuja keza zvetatA, tajaze Indriya vRnda svasthatA; taka sAdhI svazraya sAMdhI le, pUra pUrve daDha pALa bAMdhI le. 7 tija AMtara niMda gADha tuM, uTha Atma! uTha jAga jAga! tuM; puruSArtha sadA khurAvane, bhaja nitye apramAda bhAvane. 8 dUra moha nizA pachI thaze, cida AkAza prakAza pAmaze; bhagavAna nija dhAmamAM jaze, sukha zAMti padamAM virAmaze. 9 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa manoratha 27 zikSApATha 12 : traNa manoratha he parama kRpALu deva! ApanA caraNakamaLanI kRpAthI mane ArogyanI prApti ho! bodhilAbhanI prApti ho! uttama AtmasamAdhinI prApti ho! ApanA anugrahathI A mArA traNe manoratha pUrNa thAo! ' he bhagavAna! huM mahA bhavarogathI A chuM. janma-jarAmaraNAdi duHkhothI huM kSaNe kSaNe tIvra vedanA anubhavuM chuM. mohasannipAtathI huM AtmabhAna bhUlyo chuM. ugra rAgavara mane paritApa pamADI rahyo che. tINa draSazalya mArA dadayamAM bhoMkAI rahyuM che. viSayakaSAyanI vyAkulatA mane mahA azAMti upajAvI rahI che. karmajanya A bhAvarogathI mArA AtmAnI AvI anArogya sthiti thaI paDI che. jene sahaja AtmasvarUpa sthitimaya parama svAthya varte che, evA he ArogyamUrti sahajAnmasvarUpa prabhu! mane tamArA jevuM svAcya ane AtmaArogya prApta ho! ' he bhavaroganA bhiSagavara! tame batAvelI ratnatrayIrUpa bodhi auSadhinA sevana vinA mAro A bhavaroga maTe ema nathI. mATe he bodhimUrti prabhu! huM Apane zaraNe Avyo chuM. to have samudramAM naSTa ratna jevA parama durlabha A bodhiratnanA lAbhathI mAro janma saphaLa thAo! ciMtAmaNi ratna ane kalpavRkSa karatAM paNa adhika mahimAvALo A bodhi-snadIpaka mArA hRdayane viSe bhava paryata akhaMDa prakAzita raho! A bodhi vinA mane samAdhi thavI saMbhavatI nathI. mATe he samAdhimUrti prabhu! bodhinI prApti thaI mane AtmasamAdhinI prApti thAo! bIjanA caMdramA jevI bodhibIja kalAno vikAsa pAmI, mAro Atma-caMdra pUrNa samAdhinI soLe kalAthI khIlI uTho! mArUM vAsanAmaya citta vilIna thaI AtmAmAM laya pAmo! sarve parabhAva-vibhAva samAI jaI, mAro AtmA svarUpamAM samAI akhaMDa AtmasamAdhi anubhavo! Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 prajJAvabodha mokSamALA he saccidAnaMda prabhu! Ama ApanA kRpAprasAdathI bodhi, samAdhi ane AtmaArogya pAmI mAro AtmA ApanA jevI nirAbAdha ne nirAmaya svastha avasthA pAmo! eTaluM ja prArtha chuM te saphaLa thAo! 3 zAMti: zAMti: zAMti:! (doharA) parama kRpALu deva he! Apo. bodhilAbha; Apo ArogyalAbha ne, Apa samAdhilAbha. (2) "manuSyatva, Aryadaza, uttamakuLa, zArirIka saMpatti e apekSita sAdhana che; ane aMtaraMga sAdhana mAtra mukata thavAnI sAcI jijJAsA e che." - zrImad rAjacaMdra, patrAMka 40. "mohinIbhAva vicAra adhIna thaI, nA nIrakhuM nayane paranArI; paththaratulya gaNuM paravaibhava, nirmaLa tAtvika lobha samArI! dvAdaza vrata ane dInatA dharI, sAtvika thAuM svarUpa vicArI; e muja nema sadA zubha kSemaka, nitya akhaMDa raho bhavahArI. te trizalAtana mana ciMtavI, jJAna, viveka, vicAra vadhAruM; nitya vizodha karI nava tatvano, uttama bodha aneka uccAruM. saMzayabIja Uge nahIM aMdara, je jinanAM kathano avadhAruM; rAjya, sadA muja e ja manoratha, dhAra, thaze apavarga utAruM" " - zrImad rAjacaMdra, praNIta mokSamALA ( zikSApATha, 45 "zrAvake traNa manoratha ciMtavavA" - zrImad rAjacaMdra, upadeza chAyA-1, pR. 706 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa manoratha * 66 'chUchyuM. pichalA pApaseM, navA na bAMdhuM koI; zrI gurudeva prasAdaseM, saphaLa manoratha hoI. parigraha mamatA tajI karI, paMca mahAvrata dhAra; aMta samaya AlocanA, karUM saMthAro sAra. tina manoratha e kahyA, jo dhyAve nita manna; zakti sAra varte sahI, pAve zivasukha dhanna." - zrI lAlAjI raNajItasiMhajI kRta zrI bRhad AlocanA ** 29 nidrA pUrI thatAM savAramAM jAgRta thaI uttama zrAvako ane zrAvikAo sarva laukika manoratha tajI nitya traNa manoratha manamAM ciMtave che. sau prathama - (1) AraMbha-parigahanA tyAgano manoratha** : zrAvaka pahelAM manorathanuM ciMtavana karatAM vicAre che ke "huM* bhagavAna, huM bhUlyo, AthaDayo, rajhaLyo ane anaMta saMsAranI viTaMbanAmAM paDayo chuM. huM pApI chuM. huM bahu madonmatta ane karmarajathI karIne malina chuM. he paramAtmA! tamArA kahelAM tattva vinA mAro mokSa nathI. huM niraMtara prapaMcamAM paDayo chuM." A ratnaciMtAmaNI samAna manuSya deha hArI na jAuM te mATe A asAra ane klezarUpa AraMbha parigrahanA kAryathI nirvatI alpa AraMbhI ane alpa parigrahI thavA huM kayAre zrAvakanA bAravratone aMgIkAra karIza ? tyAra pachI ciMtave che : sadagat Do. bhagavAnadAsa mahetAnI haiyAtI daramyAna teoe nirdeza karyo hato ke prajJAvabodha mokSamALAnI dvitIya AvRttinA prakAzana vakhate vizeSamAM upara jaNAvelA traNa manoratha saMkalita karavA. zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamALA zikSApATha 56 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 prajJAvabodha mokSamALA (2) sarvasaMga parityAgano manoratha* : evo zubha avasara kayAre Avaze ke, huM A lokamAM bAhya ane atyaMtara parigrahathI mukta thaI sarvasaMgano tyAga karanAro thAuM? kayAre mAdhukarI vRttine bhajanAro banuM? mULa guNa ane uttaraguNavALI evI munionI carcAnuM sevana kyAre karIza? du:zIla puruSono sahavAsa-saMsarga tajI guru caraNonI rajamAM ALoTato huM dhyAnayogano abhyAsa karI kayAre A saMsArano uccheda karIza? ane aMte bhAve che : (3) samAdhi maraNano manoratha : mRtyukALa najIka Ave tyAre krame krame cAra prakAranA AhArano tyAga karI temaja kodhAdi kaSAyonA tyAgarUpI saMlekhanA vratane huM dhAraNa karIza. arihaMta bhagavAna, sidhdha bhagavAna, sAdhu bhagavAna ane kevaLajJAnIoe prakAreluM dharmanuM zaraNa grahI, jIvita ke maraNanI kAmanA tyAgI, potAnA tapanA badalAmAM saMkaTothI na gabharAtAM jinezvara bhagavAnanI bhaktimAM lIna rahI AnaMda zrAvakanI peThe huM saMthAro karIza. * zrI hemacaMdrAcAryakuta "yogazAsa'nA gurjarInuvAdamAMthI TUMkALIne sAbhAra. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAra sukhazayA zikSApATha 13 : cAra sukhazayyA sukhazadhyA eTale jyAM sukhethI, ArAmathI, laherathI zayana karI zakAya evI sukhada sthira thayA. DagamagatA pAyAvALI, bhAMgItUTI ke upadhAna (ozIkA) ne taLAI vagaranI khUMce evI khATalI te sukhazavyA na kahevAya; paNa sthira pAyAvALI, komaLa ozikA ne suMdara taLAIvALI akhaMDa paryamikA hoya te ja sukhazapyA kahevAya. tema paramArthamAM, adhyAtma paribhASAmAM paNa parabhAvanI je zavyA te asthira, DagamagatI, sUtAM khUMce evI du:khadAyaka che, mATe te sukhazavyA nahi, paNa du:khazapyA che. sAcI sukhazayA to eka nija sahaja AtmasvarUpa pada che. kAraNake te ja atyaMta sthira ne zayana karatAM sukhadAyaka parama AnaMda upajAvanAruM che. mATe te ja pAramArthika sukhathayA che. jema jema tevI bhAvasukhazayAmAM jIva zayana kare che, jema jema parabhAva- vibhAvathI virAma pAmI jIva AtmArAmI bane che, tema tema tene parama AtmasukhanI-paramAnaMdanI ora ne ora laharIo chUTe che. AtmAne A parama samAdhimaya sahAtmasvarUpa padanI sukhazayAmAM zayana karAvavA mATe vinayasamAdhi, zrutasamAdhi, tapasamAdhi ne AcArasamAdhi e cAra sukhazayA upakArI che-ke jethI AtmA cetanamaya svabhAvamAM zayana karI potAnA puruSa' nAmane sArthaka kare che. kAraNake purUeTale cetana, ane temAM 'zete' eTale zayana kare tenuM nAma puruSa. A vinayasamAdhi Adi pratyeka sukhazavyAnA cAra cAra bhedarUpa cAra cAra pAyA che; ane temAM jJAna-darzana- cAritra e AtmabhAvanA avaTaMbharUpa suMdara sukomaLa upadhAna (ozIkAM) che. kAraNake upadhAna = upa + dhAna, arthAt jyAM samIpapaNAthI AtmA AtmabhAvane viSe vyavasthApita thAya che te "upadhAna. AvA jJAnadarzanAdi upadhAnavALI cetanamaya svabhAvanI suMdara taLAimAM, vinayasamAdhi Adi cAra sukhazayA Atma-puruSane sukhe zayana karAve che. tenuM mumukSune manana karavA yogya uttama svarUpa zrI dazavaikAlika sUtramAM A prakAre prakAzya che. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 'pravAvabodha mokSamALA - zrI sudhamasviAmI jaMbUsvAmIne kahe che-he Ayumana meM zrI sadgurucaraNa samIpa vAsa karatAM A zravaNa karyuM che : vinayasamAdhi cAra prakAre che : (1) anuzAsana- zikSA karavAmAM AvatA zukUSAzravaNanI tIvra icchA dhAre. (2) samakapaNe parivaje-pratipanna kare, mAnya kare. (3) Ama zravaNathI je zrata thayuM te yutane ArAdhe ane (4) Ama zrutaprAptithI huM kevo vinIta chuM evA AtmokarSathI-garvathI gRhIta na thAya. Ama cAra prakAre Atmasthita evo mokSArthI yathAvat vinayasamAdhi Acare. zrutasamAdhi cAra prakAre che : (1) mane zrutajJAna hoze A buddhithI adhyayana karavAnuM hoya, nahi ke moha Adi AlaMbanathI. (2) huM ekAgracitta hoIza eTalA mATe adhyayana karavAnuM hoya, nahi ke viDutacitta (DAmADoLa) houM e mATe. (3) huM AtmAne svarUpane viSe sthApIza eTalA mATe adhyayana karavAnuM hoya. ane (4) Ama svayaM AtmadharmamAM sthita thayelo huM parane AtmadharmamAM sthApIza, eTalA mATe adhyayana karavAnuM hoya. Ama huM jJAna pAmI ekAgracitta hoIza ane pote svarUpamAM sthita thaI bIjAne sthApIza, ema samajI zrutasamAdhimAM rata thayelo mumukSu puruSa zratonuM adhyayana kare. tapasamAdhi cAra prakAre che : (1) Ihaloka arthatAthI-A loka saMbaMdhI kAmanAthI tapaanuSThAna na kare. (2) paraloka arthatAthI-paraloka saMbaMdhI kAmanAthI tapa anuSThAna na kare. (3) kIrti-varNa-zabda-zloka arthatAthI tapa anuSThAna na kare. (4) nirjarArthatA sivAya bIjA koI arthe tapanuSThAna na kare. Ama vividha guNavALA tapamAM rata, sarva prakAranI AzAthI rahita evo nirAza ane nirjarArthika sadA tapa samAdhiyukta puruSa purANa pApane tapathI dhUNI nAMkhe, khaMkherI nAMkhe. AcArasamAdhi cAra prakAre che : (1) Ihaloka arthatAthI AcAra (jJAnAcAra Adi paMca) na Acare (2) paraloka arthatAthI AcAra na Acare. (3) kIrti-varNa-zabda-zlokaarthatAthI AcAra na Acare. (4) aha-jinapada pAmavArUpa AhaMta hetu sivAya anya Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaMbU svAmI arthe AcAra na Acare. Ama jinavacanamAM rata, atitI, sUtrAdithI pratipUrNa ne atyaMta mokSArthI, evo AcAra-samAdhithI saMvRta dAnta puruSa mokSabhAvanuM anusaMdhAna karanAro bhAvasaMdhaka hoya. 33 A cAra samAdhine samyak jANIne samAhita-susamAdhisthita AtmA AtmAnuM ja pada kSema ne ziva kare. A zivasvarUpa Atmapada kevuM che ? vipula hitavALuM ane tatkALa tathA AyatimAM-pariNAme paththa ne sukhAvaha evuM A zivapadane pAmI te AtmasamAdhisthita puruSa janmamaraNathI mukta thAya che, zAzvata evA siddha thAya che, athavA Atmarata evA mahaddhika deva thAya che. (doharA) cau sukhayyAmAM karI, jJAnAdi upadhAna; AtmasvabhAva taLAimAM zayana kare bhagavAna. zikSApATha 14 : jaMbU svAmI jaMbUkumAra lagnI prathama rAtrIe ATha navoDhA patnIo sAthe vAsabhuvanamAM birAjyA che. paNa navayuvAvasthAmAM vartatA A mahAdhanADhaya zreSThiputra, zrI sudharmAsvAmInI samakSa brahmacaryanI pratijJA laI cUkyA che; ane prAta:kALe to temanI pAse dIkSA levAnA samayanI pratIkSA karI rahyA che. hADohADa vairAgyaraMgathI raMgAyelA jaMbUkumArane temanA A nizcayamAMthI calita karavAne navavadhUo aneka prakAranI bhogakathA kahI ghaNo ghaNo prayAsa kare che, paNa jaMbUkumAra yogakathAnuM saMkIrtana karI temane niruttara karatAM kahe che ke-kAmabhoganI kathA to A jIve anaMtavAra zravaNa karI che, anaMtavAra paricayakarI che, anaMtavAra anubhava karI che; paNa sat evI Atmadharma kathA eNe kadI zravaNa karI nathI, kadI paricaya karI nathI, kadI anubhava karI nathI. meM sudharmA svAmI jevA sadguru mukhe sudharma kathA zravaNa karI che. eTale A mahat puruSanA nigraMtha mArge vicaravAno 'apUrva avasara' have huM cUkavAno nathI. Ama bhogakathAne sthAne yogathAno miSTa saMvAda jaMbUkumAra karI rahyA hatA. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabodha kozamALA tyAM Aje lagnanI dhamAlane laI lUMTa calAvavAno sAro lAge che ema joI, eka prabhava nAmano moTo dhADapADu te rAtrInA pAMcaso cora sAthe jaMbUkamAranA AvAse Avyo. nidrA pamADanArI ane tALA ughADanArI ema be vidyAnA prabhAve prabhave gharanA sarva mANasone ughADI dIdhA; ane temanA alaMkArAdi badhI mAlamattA lUMTI gAMsaDA poTalA bAMdhI lIdhA. paNa eka mahAbhAgya jaMbUkumAra upara tenI vidyAno kaMI prabhAva cAlyo nahi. jaMbUkumAra je jAgatA rahI ThaMDA peTe A badhuM dazya joyA karatA hatA, te madhura vANIthI mArmika vacana bolyA-ahIM nirAMte zayana karI rahelA A nimaMtrita janone te loko! sparzazo mA! sparzazo mA! teono A huM jAgato paheregIra chuM. te mahApuNya prabhAvonA A vacanathI te coro jANe lekhamaya mATInA pUtaLA hoya ema khaMbhita thaI gayA! eTale camatkAra pAmelo prabhAva paNa patnIothI parivarelA jaMbUkumArane dhArI dhArIne joI ja rahyo ane teNe potAnI vArtA nivedana karI ke huM vidhya rAjAno prabhAva nAme putra chuM. tArI maitrIthI mArA para anugraha kara! he sakhA! tuM mane tArI saMbhanI ane mokSaNI vidyA de. tenA badalAmAM huM tane mArI avasvApanikA ane tAloddaghATanI e be vidyA ApuM. jaMbUe kahyuM- he prabhava! prabhAte to huM A ATheya navoDhA priyAone choDI, nirmama thaI ne pravajyA levAno chuM. tethI mane A tArI vidyAnuM zuM prayojana che? eTale AzcaryathI diMga thaI gayelA prabhave uMdhADanArI vidyA saMharI laI, aMjali joDI jaMbUkumAra pratye vijJAkhuM-he sakhA! tuM abhinava yauvanavaMto che. A navoDhAo pratye anukaMpA kara. tuM vivekI che, mATe bhuktabhogI thaI tuM parivajyA leze to zobhaze. jaMbUe javAba Apyo-viSayasukha tuccha che. viSayasevAmAM kadApi sukha hoya topaNa sarSava jeTaluM nathI ane du:kha to meru jeTaluM che, -madhubindu AdinI peThe. te A prakAre : koI eka puruSa bhamatAM bhamatAM eka bhayaMkara aTavImAM AvI peTho. tyAM eka madajharato vanamAtaMga sUMDha uchALato tenI sAme doDayo. eTale Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaMbU svAmI 35 teNe jIva bacAvavAne samIpamAM tRNathI DhaMkAyelo kUvo hato temAM jhaMpalAvyuM. te kUvAnA taTa para eka vaDanuM jhADa hatuM, tenI eka zAkhA kUvAmAM laTakatI hatI tene AlaMbIne te laTakI rahyo. hAthIe kUvAnI aMdara sUMDha nAMkhI, paNa tene pakaDI zakyo nahi. pachI te laTakatA puruSe kUvAmAM nIce daSTi dIdhI to moTuM vakAsI rahelo moTo ajagara dITho; cAre bAjue najara pheravI to kAMDA mAratA cAra bhayaMkara phaNidharo dIThA. vaLI te vaDanI zAkhAne chedavA mATe kALo ne ghoLo ema be udaraDA karkaH avAja karI rahyA hatA. have te puruSane nahi pahoMcI zakavAthI te hAthIe te zAkhAne jorathI prahAra karavA mAMDayA. eTale te hAlakaDolaka thatI zAkhAmAMthI madhamAkhIo madhapUDo choDIne UDavA mAMDI ane tIkSNa mukhothI te puruSane. sarva aMge karaDavA lAgI tyAM vaDa para rahelA madhapUDAmAMthI madhubindu tenA lalATa para TapakyuM ne nIce utarI tenA mukhamAM peThuM. eTale te madhubinduno AsvAda pAmI, AhA! kevuM mIThuM! ema du:khasAgara madhye sthita mUrkhaziromaNi mahatasukha mAnavA lAgyo!! he prabhava! tuM A daSTAMtano paramArtha sAMbhaLa : saMsArI jIvarUpa puruSa che. te saMsAra aTavImAM bhamI rahyo che. mRtyurUpa hAthI tenI pAchaLa paDayo che. te puruSe manuSya janmarUpa kUvAmAM jhaMpalAvyuM ne AyuSyarUpa vaTazAkhAmAM te laTakI rahyo che. jarAka pramAdathI cUkyo ke nIce narakarUpa ajagara gaLI javA TAMpIne beTho che. cAre bAju kodhAdi cAra kaSAya phaNidharo savA mATe phUMphADA mArI rahyA che. zuklapakSa ne kRSNapakSa ema be kALA ghoLA udaraDA te jIvanuM AyuSya kSaNe kSaNe kAtarI rahyAM che. vyAdhiorUpa makSikAo tene pratiaMge DaMkha mArI rahI che. Ama duHkhanA darIyAmAM sukhanA TapakArUpa madhubiMdu te viSayasukha che. temAM kyo subuddhimAna raMje? have he mitra! jo koI deva ke vidyAdhara te kUvAmAMthI uddhAra kare to te durbhAgI puruSa tema icche ke nahi? prabhave kahyuM-te tAranArane kema na Icche? jaMbUe kahyuM- to huM gaNadhara deva jevA parama tAraka sadguru maLyA chatAM bhavasAgaramAM kema nimajuM? ItyAdi prakAre saMvegaraMgI jaMbUkamAre prabhavanA mananuM samAdhAna karyuM, eTale te paNa pratibodha pAmI dIkSA levA tatpara thayo. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazAvabodha mokSamALA pachI aneka prakAranI rasaprada dharmagoSThi vaDe te rAtrI nirgamana karatAM jaMbUkumAre ATha patnIonA mananuM paNa samAdhAna karyuM, ane mohabhAva dUra karAvI temane pratibodha pamADI. Ama dharmajAgaraNarUpa A rAtrI vyatIta thaye A sarva mumukSu mahAtmAoe chatI evI aDhaLaka Rdhdhino tRNavat tyAga karI, zrI sudharmAsvAmI pAse nigraMtha pravajyA aMgIkAra karI. (doharA) mahAmumukSu jaMbUno, aho! aho vairAga! chatI Rddhine chAMDatAM, kevo adbhuta tyAga! zikSApATha 15 : vyAvahArika jIvonA bheda A saMsAramAM saMsaratA vyAvahArika jIvonA bhedanuM ekathI mAMDI cauda prakAre varNana karavAmAM prajJAvaMta mahAtmAoe apUrva buddhivaibhava dAkhavyo che : (1) 'sarva jIvane ochAmAM ocho kRtajJAtano anaMtamo bhAga prakAzita rahelo hovAthI sarva jIva upayogarUpa caitanyalakSaNe eka ja prakAranA che." (2) trasa ane sthAvara ema be prakAre-bhayathI trAse te trasa, taDakAmAMthI chAMyAmAM ne chAMyAmAMthI taDakAmAM Ave, gamanAgamana AkuMcana - prasAraNa Adi kare; ane eka ja sthaLe sthira sthiti kare te sthAvara. athavA vyavahArarAzi, avyavahArarAzi ema be prakAre. (3) veda (liMga) apekSAe traNa prakAre : strI, puruSa ke napuMsaka e traNa liMgamAM sarva jIvano samAveza thAya che. athavA saMyata, asaMyata ane saMyatAsaMyata ema bhAvaliMgathI traNa prakAre. (4) cAra prakAre gati apekSAe : nAraka, tiryaMca, manuSya ane deva. (5) pAMca prakAre iMdriya apekSAe : (1) jene eka sparzana Indriya che te ekendriya jIva. pRthvI, apa, tejasa, vAyu ane vanaspati. (II) jene sparzana tathA rasanA ema be iMdriya che te be iMdriya Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAvahArika jIvonA bheda 37 jIva. zaMkha, chIpa, kRmi Adi. (A) sparzana, rasanA tathA ghoNa ema traNa iMdriya jene che te trIndriya jIva. kIDI, mAMkaDa, jU Adi. (IV) sparzana, rasanA, ghANa ane cakSu e cAra iMdriya jene che te caturindriya jIva. bhramara, mAkhI, macchara, pataMgIyA Adi. (V) sparzana, rasanA, ghANa, cahyuM ane zrotra e pAMca iMdriya jene che te paMcendriya jIva. deva, nAraka, manuSya, pazu, pakSI, matsya Adi. (6) SaDu jIvanikAyanI apekSAe cha prakAre : pRthvIkAya, apakAya, teukAya, vAukAya, vanaspatikAya ane trasakAya. pRthvI ja jenI kAyA che te pRthvIkAya che. (7) vezyA apekSAe sAta prakAre : kRSNa, nIla, kApota, teja, padma ane zukla e cha prakAranI vezyAvALA, tathA alezI (caudamA guNasthAnavALA levA.) " (8) janma pAmavAnA prakAranI apekSAe jIvo ATha prakAranA che : 0 iMDAmAMthI janme te aMDaja. haMsa, mayUra Adi. (II) potamAMthI janme te potaja. hAthI Adi. (II) jarAyuthI (oLathI) viMTAyela janme te jarAyuja. manuSya, azva Adi. (A traNe prakAra garbhaja janmanA upabhedarUpa che.) (y) rasamAM janme che te rasaja. dahIM, dUdha AdimAM upajatA ati sUkSma jaMtu, kRmi Adi. (v) svedamAM pasInAmAM janme che te svedaja. mAMkaDa, jU Adi. (VI) saMmUchanathI janme che te saMpUrjhana ja. pataMgIyA, kIDI, mAMkhI Adi. (A traNe prakAra samUIna janmanA upabhedarUpa che.) uddedathI janme te ubhidaja. gagoDA vagere. (VI) zayyAdimAM saMpUrNa aMgopAMgasahitapaNe ekadama upaje te uparAtaja. deva, nAraka. (9) nava prakAre : jene mAtra eka ja iMdriya che te pRthvIkAyAdi pAMca sthAvara; jene anukrame traNa, be ane eka indriya vikala (nyUna, ochI) che te be iMdriya, te iMdriya ane caurindriya ema traNa vidhendriya; ane jene pAMce sakala iMdriyo che te paMcendriya,-Ama iMdriyonI nyUnAdhikatAnI apekSAe sarva jIvo nava prakAre samajI zakAya che. (10) daza prakAre : pAMca sthAvara, traNa Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabodha mokSamALA vikalendriya, saMzI (manavALA) paMceMdriya ane asaMzI (mana vagaranA) paMceMdriya. (11) agIyAra prakAre : sUkSma ane bAdara ekeMdriya; traNa vigleMdriya; jalacara, sthalacara ane nabhazvara ema traNa tiryaMca paMceMdriya; manuSya, devatA ane nAraka. 38 (12) bAra prakAre : pRthvIkAya; apakAya, teukAya, vAukAya, vanaspatikAya ane trasakAya e cha jIvanikAyanA pratyekanA paryApta ane aparyApta ema be be bheda gaNatAM bAra prakAre sarva jIva samajI zakAya che. (13) tera prakAre : uparamAM kahyA te bAra bheda saMvyavahArika, temAM eka asaMvyavahArikano (sUkSma nigodano) meLavatAM, sarva jIvo tera prakAre samajI zakAya che. (14) cauda prakAre : cauda guNasthAnanI apekSAe. athavA sUkSma, bAdara, traNa vigleMdriya tathA saMjJI, asaMzI e sAtanA pratyekanA paryApta ane aparyApta ema gaNatAM paNa sarva jIvo cauda prakAre samajI zakAya che. (doharA) cauda jIvasthAno viSe, bhamyo anaMtI vAra; svarUpa bhUlIne jIva A, parabhAve prIti dhAra. zikSApATha 16 : traNa AtmA } bhAga 1 samasta vizvanA AtmAone ApyaMtara dazAvizeSa pramANe traNa vibhAgamAM kheMcI zakAya : bahirAtmA, aMtarAtmA ane paramAtmA. dehAdine viSe jene AtmasrAMti varte che te bahirAtmA. dehAdimAM tevI AtmabhrAMti TaLavAthI je temAM sAkSIbhUta thaIne rahyo che te aMtarAtmA. ane karma kalaMkathI rahita evo nirmaLa zuddha AtmA te paramAtmA. bahirAtmAne AtmasvarUpanuM bhAna nahi hovAthI te potAnA dehane ja AtmApaNe mAne che. manuSyadehamAM rahelA AtmAne te manuSya mAne che, tiryaMcadehamAM rahelAne tiryaMca mAne che, devadehamAM rahelAne deva Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa AtmA-bhAga 1 39 mAne che, ane nArakadehamAM rahelAne nAraka mAne che. Ama je je dehaparyAyamAM te sthiti kare che, te te deharUpa te potAne mAne che; paNa tattvathI huM pote tevo nathI, huM to A dehAdithI bhinna evo caitanyamUrti zAzvata AtmA chuM, ema te mUDha jANato nathI. eTale daha te huM" evI dehamAM ahaMkArarUpa Atmabuddhine lIdhe tene mamakAra (mamatva) upaje che; ane tethI A mAro putra, A mArI strI, A mAro mitra ityAdi vibhramarUpa kalpanAono udbhava thAya che. A kalpanArUpa mAyAjAla vaDe potAnI AtmasaMpatti mAnI besI A mUDha mithyAdaSTi jIva tenA nimitte rAgadveSa kare che, tethI karmabaMdha karI te AtmaghAtane paMthe paDe che ane anaMta du:khamaya saMsAracakramAM bhame che. kAraNake AtmAthI bAhya evA parabhAvone viSe AtmabhrAMti vartatI hovAthI, bahirAtmAnI daSTi ane vRti sadA bahiMmukha ja rahe che. eTale te bahArathI sukha meLavavAne jhAvAM nAkhe che. AtmAthI anya evA paulika iMdriyaviSayomAM sukhanI mithyA kalpanA karI, te sukha meLavavAnI durAzAe te mRgajaLa jevA viSayonI pAchaLa doDe che, ane tenA kAraNe kaSAya kare che, tenI prAptimAM anukULa pratye rAga ne pratikULa pratye dveSa dhare che. "parapariNati rAgIpaNe, pararasaraMge rakta" thayelo A jIva paravastuno grAhaka ane rakSaka banI, paravastunA bhogamAM Asakta thaIne kozeTAnA kIDAnI jema pote potAne bAMdhe che; ane parabhAvanI khAtara potAnuM Atmahita cUkI, veThIA poThIAnI peThe pArakI veTha uThAvI, pote potAno vairI banI bhavadu:kha pAme che. Ama dehAdi paravastumAM AtmabhrAMti e ja A mohamUDha jIvanI moTAmAM moTI mUlagata bhUla che ne e ja saMsAradu:khanuM mUla che; AtmabhrAMtithI ja jIva bhavabhrAMti pAme che. paraMtu je aMtarAtmA che tene to saMsAradu:khanA mULarUpa evI A dehamAM Atmabuddhi hotI ja nathI, paNa AtmAmAM ja Atmabuddhi hoya che. eTale A samyagudaSTi puruSa bahiravRti choDI daI, bAhya iMdriyavyApAra nahi karatAM, aMtamAM praveza kare che ane tene kheda thAya Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 pazAvabodha mokSamALA che ke-are! iMdriyodvArA mArA svarUpathI cuta thaI, huM viSayomAM "patita thayo hato! te viSayone pAmIne huM pote potAne bhUlI gayo! AnAthI te bIjuM moTuM aMdhera kayuM? "Apa ApakuM bhUla gayA, Inase kyA aMdhera?' Ama jene potAnA pUrva ajJAnajanya duzleSTitano tIvra pazcAttApa thayo che, evo vicakSaNa aMtarAtmA aMtarmukha avalokana karatAM daDha saMvega raMgathI bhAve che ke-A hArI AgalI bhUla smRtimAM AvatAM have mane hasavuM Ave che ke zI mArI mUrkhatA! have pharIne huM nahi ja bhUluM. 'sumara sumara aba hasata he, nahi bhUleMge phera'. Ama parabhAvane viSe jenI aAMtva-mamatva buddhi nivRtta thaI che evo aMtarAtmA, tenA nimitte upajatA rAgadveSane tyajI samatva bhaje che, ane potAnA AtmAne uddhodhana kare che ke- 'he jIva!* tuM bhramA mA! tane satya kahuM chuM. aMtaramAM sukha che; vhAra zodhavAthI maLaze nahIM aMtaranuM sukha aMtaranI samazreNImAM che. sthiti thavA mATe bAhya padArthonuM vismaraNa kara. Azcarya bhUla. samazreNI rahevI bahu dullabha che. nimittAdhIna vRti pharI pharI calita thaI jaze. na thavA acaLa gaMbhIra upayoga rAkha.' ane Ama apUrva AtmapuruSArtha khurAvI samaNIe caDhato aMtarAtmA karmono kSaya karato rahI, uttarottara guNasthAnazreNIe caDhato jAya che ne paramAtmabhAvanI nirdo Avato jAya che. (doharA) parabhAve rame na virame, vibhAvathI bahirAtma; parabhAve na rame virame, vibhAvathI aMtarAtma. * zrImad rAjacaMdra, aM. 86 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa AtmA-bhAga 2 zikSApATha 17 : traNa AtmA } bhAga 2 ane A mumukSu jogIjana anaMtasukha svarUpa evA je mULa zuddha te Atma pada' ne Icche che, icche che je jogI jana," te ja paramAtmA che. A paramAtmA te zukla evA dhyAnaagni vaDe karmakalaMkanuM dahana karI "nitya niraMjana jJAnamaya" thayelA parama AtmA che. jJAnAnaMdathI pUrNa pAvana evA A AMnadaghana bhagavAna gaNagaNaratnanA agara che. enA aneka guNaniSpanna nAme prasiddha che. jemake sakala karmamalathI rahita hovAthI te nirmala che. kevala AtmA sivAya bIjuM kAMI jyAM nathI evA kevala darzanajJAnamaya hovAthI te kevala che. sarva azucithI varjita evA eka ati zuddha jJAyaka svabhAvanA pragaTapaNAthI te zuddha che. samasta parabhAva-vibhAvathI AtmAne vivikta-pRthaka alaga karyo hovAthI te vivikta che. paripUrNa AtmasvarUpanuM prabhutva prApta karyuM hovAthI te prabhu che. paripUrNa AtmasAmrAjyanA izazAsanakartA svAmI hovAthI te Izvara che. jagatanA bIjA badhA padArtha karatAM parama ISTa hovAthI te vizvanI viziSTa zreSTha vibhUtirUpa parameSThi che. sakala parabhAvathI para thayelA hovAthI temaja parAtpara evA parama padane pAmelA hovAthI te parAtmA athavA paramAtmA che. rAga-dveSAdi AMtara zatruone haNI nAMkhI, zuddha sahaja nija svarUpano jaya karyo hovAthI te jina athavA arihaMta che. anupama AtmavIratvathI raMjita thayelI kevalakSI tene svayaMvarI hovAthI te zrImad ramApati che. parama AtmazAMtine pAmelA hovAthI te zAMta che. sadA zivasvarUpa-kalyANa svarUpa hovAthI te sadAziva che. traNe bhuvanane zarkara-Atmasukhakara hovAthI te zaMkara che. jJAna vaDe sarvavyApaka hovAthI te viSNu che. sarva karmakleza haranArA hovAthI te hari che. parama brahmajJapANAthI te paraMbrahma che. sajja jagatanI parama pUjAnA parama pAtra hovAthI te ahetu che. zuddha Atmasiddhi prApta karI AtmA siddha karyo hovAthI te siddhAtmA che. niraMtara AtmAmAM ramaNa Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 prazAvabodha kathAmALA karI rahyA hovAthI te rAma che. sarva pradeze zuddha prekTa mUrtimAnuM caitanya dhAtumaya hovAthI te zuddha caitanyamUrti che. sahaja zuddha AtmasvarUpamAM sahaja ni:prayAsapaNe niraMtara vartI rahyA hovAthI te 'sahajAtmasvarUpa" che. ItyAdi aneka yathArtha tattvavAcaka nAmathI A paramAtmA oLakhAya che. Avo A atIndriya paramAtmA vedothI ke zAstrothI ke iMdriyothI jANyo jato nathI, paNa te mAtra yogigama evo nirmala dhyAnano ja viSaya che. eTale iMdriyarAmI evo bahirAtmA A prabhunuM dhyAna pAmavAno adhikArI nathI, paNa AtmArAmI evo aMtarAtmA yogI ja yogya adhikArI che. kAraNake jyAM sudhI sphaTikanI jema cittanI nirmalatA thAya nahi, tyAM sudhI paramAtmasvarUpanuM dhyAna dvArA sparzana arthAt samApatti thAya nahi. pattharamAM ke malina darpaNamAM jema chAyA (pratibiMba) na paDe, tema rAjasI-tAmasI vRtithI malina cittamAM paNa dhyeya evA paramAtmAnI chAyA na paDe. paNa sAttvika cittaratna jyAre kSaNavRttivALuM nirmala sphaTika jevuM pAradarzaka svaccha thaI jAya, tyAre ja temAM paramAtmAnI chAyA paDe, tadrupatApattirUpa samApati thAya. dIpakane upAsI vATa jema dIvo bane che, tema paramAtmAnA upAsanathI upAsaka AtmA pote upAsya evo paramAtmA thAya che. marInuM dhyAna dharatAM iyaLa jema bhamarI bane che, tema paramAtmAnA tanmaya ekAgra dhyAnathI aMtarAtmA paramAtmA thAya che. tAtparya ke-bahirAtmapaNe tyajI daI, aMtarAtmarUpa thaI, sthira bhAve paramAtmAnuM je AtmArUpa bhAvavuM, "huM chuM te paramAtmA chuM ne paramAtmA che te huM chuM" evuM abheda dhyAna dharavuM, te ja samApattino vidhi che, te ja AtmaarpaNano dAva che. avikAra evA nirmala darpaNamAM jema puruSanA svarUpanuM arpaNa thAya che, tema nirvikAra evA nirmala aMtarAtmAmAM ja paramAtmAnA svarUpanuM arpaNa thAya che, pratibiMba paDe che, samApatti thAya che, arthAt te paramAtmasvarUpa temAM pragaTa anubhavarUpe dekhAya che. ane tyAre tenA parama dhanya Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samagadarzana-bhAga 1 43 anubhavolgAra nikaLI paDe che ke "je paramAtmA che te huM chuM, je huM chuM te parama chuM, huM ja mArAthI upAsya chuM. namo muja! namo muja re!" (troTaka) tyajI daSTi bahir bahirAtma tyajI, sthira bhAvathI aMtara Atma bhajI. paramAtama te nija Atma aho! nita bhAvanathI paramAtma laho! - zikSApATha 18 : samyagdarzana } bhAga 1 jema che tema yathAvat AtmatatvanuM darzana, AtmasAkSAtkAra te samyagadarzana athavA samyakatva. sadeva, saddharma ane sadgurunuM samyaka svarUpa samajI sahavuM te vyavahAra samyagadarzana che ane te nizcaya samyagudarzananuM kAraNa hoya che. dehAdi paravastuthI AtmA bhinna ane upayogavaMta tathA avinAzI che, ema sadguru upadezathI jANIne tenI zuddha pratIti dhAravI te nizcaya samyagadarzana athavA bhedajJAna che. A je darzana arthAt dekhavuM te sAkSAt AtmaanubhavarUpa, AtmasaMvedanarUpa che, eTale ja te "vedyasaMvedya pada" kahevAya che. ane jyAM sAkSAta svarUpadarzana che, tyAM pachI koI paNa vikalpa hoya nahi, paNa dRDha nizcayapratItirUpa zraddhAna ja hoya. "tattvArtha zraddhAna te samyagadarzana" e vyAkhyAmAM darzanano artha zraddhAna karyo che tenuM rahasya paNa e ja che. samyagadarzana e AtmAno nirvikalpa guNa che, paNa A guNa anAdithI darzanamohanA udayathI, kaDavI tuMbaDImAM nAMkhelA dUdhanI jema, mithyAdarzanarUpa banI gayo che. AtmA potAnA zuddha cetana svarUpane bhUlI, jaDa evI dehAdi paravastumAM AtmabhrAMti pAmyo, e ja eno anAdi viparyAsarUpa darzanamoha che. Apa ApanuM bhUla gayA! e ja jIvanI 'sarva bhUlanI bIjabhUta bhUla' che. A darzanamohathI ja jIva cAritramohane pAme che, eTale tene te parabhAva nimitte gADha rAgadveSanI Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabodha mokSamALA graMthi-gAMTha paDe che, ane tethI anaMtAnubaMdhI krodha-mAna-mAyAlobha e anaMta saMsArano anubaMdha karanArA tIvra kaSAyonI Ama utpatti thAya che : "je saMsAra arthe anubaMdha kare che te karatAM paramArthane nAme, bhrAMtigata pariNAme, asadguru, deva, dhamane bhaje che te jIvane ghaNuM karI anaMtAnubaMdhI kodha, mAna, mAyA, lobha thAya che.' A anaMtAnubaMdhI cAra tathA 'mithyAtvamohinI, mizramohinI' samyakatvamohinI e traNa ema e sAta prakRti jyAM sudhI kSayopazama, upazama ke kSaya thatI nathI. tyAM sudhI samyagadarzana upajatuM nathI. A anaMtAnubaMdhI ane rAgadveSa graMthi Adi sarva bhUlanA, sarva gUMcanA ne sarva AMTInA mUlarUpa darzanamoha TaLe to graMthibheda thaI samyagadarzana pragaTe. jIvanI A gADha rAgadveSa pariNAmarUpa tamograMthi, vAMsanI karkaza ghana rUDha ne gUDha gAMThanI jema, bhedavI ghaNI ghaNI duSkara che. A graMthibhedarUpa durdhaTa kArya mATe asAmAnya asAdhAraNa prayatnanI jarUra che. temAM pUrvAnupUrva yathApravRta jevo tevo prayatna kAma Ave nahi. kAraNa ke jIva yathApravRtakaraNa karI anaMtavAra graMthinI nikaTa Ave che; paNa te kavacita kiMcit bhAvacamakArArUpa sAmAnya prayatna hoI, AtmavIryanI maMdatAne lIdhe jIva te graMthibheda karyA vinA pAcho vaLI jAya che. eTale jIva jyAM lagI apUrva AtmapariNAmarUpa bhAvaullAsane pAmI, apUrva AtmapuruSArtha khurAvI, ananya asAdhAraNa prayatnathI, potAnA sarva sAmarthyathI (with all his might), zUravIrapaNe kareDI karI," yAhoma karIne, graMthirUpa durbhedya durgano bheda karavAmAM sarvAtmAthI pravartato nathI, tyAM lagI te te kAryamAM saphaLa thato nathI. ane A apUrva puruSArtha khurAvavA arthe AtmArthI jIvane mUrtimAna samyagadarzanasvarUpa sadgurunA caraNakamaLanuM ane tenA sadupadezanuM AlaMbana parama upakArI che. kAraNake jyAre jIvane kaSAyanuM upazAMtapaNuM hoya, mAtra mokSa sivAya bIjI abhilASA hoya nahi, Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samagadarzana-bhAga 1 saMsAra pratye kheda hoya ane aMtamAM dayA varte, tyAre A supAtra jijJAsu jIvane jo sadaguruno sadgodha prApta thaI pariName, to te aMtazuddhi pAme ne tenuM AtmabaLa vadhatuM jAya. eTale pachI te apUrva AtmapariNAmarUpa bhAvaullAsa pAmI. "apUrvakaraNa' arthAt apUrva AtmasAmarthyavizeSa pAme che,-ke jethI graMthibheda karI jIva aMtarmuhUrtamAM darzanamohanA upazamathI avazya samyagadarzana pAme che. Ama graMthibheda karI, AtmAnubhUtirUpa samyagradarzananI prAptithI jene parama AnaMdollAsa upajyo che, evA samyagadaSTi yogI puruSanA AvA sahaja anubhava udgAra nIkaLI paDe che,- 'anaMtakALathI je jJAna bhavahetu thatuM hatuM te jJAnane eka samayamAtramAM jAtyaMtara karI jeNe bhavanivRtirUpa karyuM te kalyANamUrti samyagadarzanane namaskAra." "he sarvotkRSTa sukhanA hetubhUta samyagadarzana! tane atyaMta bhaktithI namaskAra ho!' Ama kalpavRkSa ne ciMtAmaNiratna karatAM adhika evA A samyagadarzanano mahimA jJAnIoe khUba khUba gAyo che. "traNe kALamAM, traNe lokamAM samyakatva samuM prANInuM kaMi zreya nathI ane mithyAtva samuM kaMI azreya nathI." samyakatvanI prApti thAya che teno saMsAra paritta thaI jAya che. samyakatva AvyA pachI vame to vadhAremAM vadhAre ardhapudgala-parAvarta saMsAra hoya; ane na vame to vadhAremAM vadhAre paMdara bhave athavA traNa bhave ke te ja bhave paNa mokSa pAme. (doharA) bhedajJAna jyAM upaje, upaje tattvazraddhAna; AtmajJAnamaya te namuM, samakti parama nidhAna. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabodha mokSamALA zikSApATha 19 : samyagdarzana } bhAga 2 A samyagudarzananuM lakSaNa zuM? zuddha AtmAnubhUti e samyagudarzananuM avisaMvAdI mukhya lakSaNa che. tattvArthazraddhAnane paNa samyagadarzananuM lakSaNa kahyuM che tenuM rahasya e che ke AtmAnubhUti sahita hoya te ja vAstavika samyaka zraddhA che. eTale AtmAnubhUtijanya samaka zraddhA ja samyagudarzananuM lakSaNa che ema phalita thAya che. eTalA mATe ja kahyuM che ke "bhUtAIthI-paramArthathI jANelA jIva, ajIva, puNya, pApa, Azrava, saMvara, nirjarA, baMdha ne mokSa e samyakatva che." A navatatvarUpa aneka varSanI mALAmAM eka AtmatatvarUpa suvarNa sUtra parovAyela che, tene khoLI kADhI samadaSTi puruSa zuddha AtmatattvanuM darzana-anubhavana kare che. Ama mAnathI talavAranI jema, vastrathI dehanI jema, dehAdi samasta paravastuthI bhinna jevA zuddha caitanyamaya AtmAnuM paramArthathI bhedajJAna thavuM, anubhUti thavI, AtmakhyAti upajavI te samyagadarzananuM mukhya lakSaNa che. A AtmAnubhavarUpa samyagadarzananA A bIjA bAhya liMgapAMca pragaTa cinho paNa che : prazama, saMvega, nirveda, anukaMpA ane Astikaya. prathama to prazama eTale kaSAyanuM upazAMtapaNuM hoya, to vivekavicArano avakAza thatAM saMvega eTale mAtra mokSAbhilASa pAme, tethI nirveda eTale saMsArathI kaMTALo upaje," ane pachI svadayA-paradAyArUpa anukaMpA Ave. A cAra guNa jyAre jIvamAM pariName, tyAre pAMcamo AstiSpa guNa pAmavAnI yogyatA-pAtratA tenAmAM pragaTe. athavA UlaTA anukrame-Astikya eTale jIvAjIva Adi tattvanA astitvanIhovApaNAnI AsthA-aMtapratIti upaje, AtmasvarUpa samaje, to potAnA AtmAnI anukaMpA upaje ke-are! huM atyAra sudhI A paravastunA saMsargathI parabhAvamAM ramo! te ramavA yogya nahotuM! "huM choDI nija rU5 ramo parapudagale! jhIlyo UlaTa ANI viSaya tRSNA jale!"--evI sAcI anukaMpA upaje, eTale nirveda- saMsArathI atyaMta kaMTALo AvI jAya, ane A Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samagadarzana-bhAga 2 bhavabaMdhanathI zIdhra chUTavAno-mokSano tIvravegI abhilASa arthAt saMvega upaje; ane tenA pariNAme prathama pragaTe, viSaya kaSAyanuM prazAMtapaNuM thAya, parabhAvavibhAvathI virati thAya, vItarAgatA Ave, ane teno AtmAsvarUpamAM samAya. ane Ama "jJAnastha haei viratiH' jJAnanuM phala virati, 'samajyA te zamAi rahyA, samajyA te samAI gayA' e mahAsUtro caritArtha bane. AvA A prazamAdi guNa samyagudarzananA lakSaNarUpa che. eTaluM ja nahi paNa tenI prAptimAM kAraNarUpa paNa che. kAraNake jIvamAM jema jema A parama upakArI prazamAdi guNanI vRddhi thAya che, tema tema tenAmAM samyagadarzana pAmavAnI yogyatA-pAtratA vadhatI jAya che. eTale pachI "Akha puruSanI pratIti, paramArthanI spaSTa anubhavAMza pratIti, ane nirvikalpa paramArtha anubhava'-ema samyakatvanI uttarottara vadhatI jatI traNa kakSAone sparze te dhanya samadaSTi AtmA kRtArtha bane che. AvuM A mahA mahimAvAnuM samyagadarzana samyagadaSTirUpa divya nayana vinA prApta thAya nahi; ane A divya nayananI prApti to samyaguM yogadaSTirUpa divya cakSane pAmelA sAkSAta daSTA evA bhAvayogI sadguruthI ja thAya, nahi ke daSTiaMdha evA asarathI. daSTiaMdha asadgara to aMdhanI jema pote unmArge jatA hoI, bIjAne paNa unmArge dorI durgatinI gartAmAM nAMkhe; mATe sanmArge javA mATe to sadgaranuM ja nayana-doravaNI joIe. vaLI jIvanI daSTi jo daSTirAgathI raMgAyelI hoya, to tenuM darzana paNa tevuM ja raMgAyeluM viparyasta hoya che, samyaka hotuM nathI. ghaNI vakhata loko daSTirAganI puSTine paNa samadaSTipaNe mAnI levAnI bhrAMtigata bhUla kare che, paNa e banne kevaLa jUdI vastu che. dAkhalA tarIke-potAnA kuladharmanA guru, sadgurumAM avazya hovA yogya evA AtmajJAna-vItarAgatA Adi lakSaNathI rahita hoya chatAM, potAnA matasaMpradAyanA AgrahathI ane potAnA mAnI lIdhelA kuladharmanA mamatvajanya rAgathI tene guru Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. prajJAvabodha mokSamALA mAnavA te pragaTa daSTirAgapaNuM che. paNa samyagdaSTipaNAmAM tevo rAga hoto nathI, eTale temAM to vastunuM vastusvarUpe samyagdarzana thAya che; sadevanuM, sadgurunuM, saddharmanuM samyak svarUpa samajI tenuM tathArUpa pratItimaya mAnyapaNuM hoya che. Ama e banneno pragaTa bheda che.' mATe samyagdaSTa icchanArA mumukSue to dRSTirAgaM ne daSTiaMdhapaNArUpa aMdhazraddhAne choDI daI, daSTiaMdha evA asadgurune tyajI samyagdaSTisaMpanna jJAnI vItarAga sadgurunuM ja AlaMbana bhajavuM joIe. kAraNa ke carmacakSune agocara evI 'binA nayanakI bAta,' 'binA nayana pAve nahi,' yogadaSTirUpa divya nayana vinA pAme nahi; paNa 'seve sadguruke carana so pAve sAkSAt.' (doharA) Atmaanubhava raMga jyAM, zama saMvega taraMga; te samakitanA saMgano, hojo sadA prasaMga ! zikSApATha 20 : ' yAkinImahattarAsUnu' haribhadrasUri samyag yogadaSTinA nirUpaNa vaDe lokonI aMdhazraddhArUpa oghadRSTi TALI, jeNe paramArthamaya jinamArganuM samyagdarzana karAvyuM che, evA 'yAkinImahattarAsUnu' zrI haribhadrasUrinA pavitra caritranuM atre smaraNa thAya che. "vIra pratye mane pakSapAta nathI ane kapila Adi pratye mane dveSa nathI, yuktivALuM jenuM vacana hoya tenuM ja grahaNa karavA yogya che,"-evA prakAre niSpakSa nyAyamUrtinI jema jeNe madhyastha tattvaparIkSAnI vIragarjanA karI che, evA A SadarzanavettA maharSi-A bhAratabhUmimAM matadarzananA AgrahathI para evA je gaNyAgAMThayA "nirpekSa viralA koI'" sAcA saMta puruSo thayA che, temAM koI anerI bhAta pADanArA vilakSaNa saMta tattvajJa thaI gayA; sarva darzanano sAdharmika baMdhutvabhAve samanvaya karanArI parama udAra nirAgraha anekAMtadaSTine yathArthapaNe jhIlanArA mahAprabhAvaka jyotirdhara ArSadaSTA thaI gayA. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "yAkinImahattarAsUna' haribhadrasUri 49 vikramanA AThamA navamA saikAmAM thaI gayelA A bhAratabhUSaNa mahAtmA, citrakUTanA (cittoDanA) nivAsI sarvazAstrapAraMgata mahApaMDita brAhmaNa hatA; ane tyAMnA rAjA jitArinA saMmAnita purohita hatA. te caturdaza vidhAsthAnomAM prakaSane pAmelA hatA, paNa temane potAnI vidyAno mada caDhavAthI pratijJA karI hatI ke-atre jenuM kaheluM huM na samajI zakuM teno huM ziSya thaI jAuM. Ama dvizreSTha haribhadra abhimAnI chatAM saralatAnI mUrti ane satyatattvagaveSaka hatA. eka divasa te koI upAzraya pAsethI pasAra thatA hatA. tyAM eka "yAkinI mahattarA' nAmanA vRddha sAdhvIjIne 'vakkI tu ' ityAdi gAthAno madhura svare pATha karatAM teNe sAMbhaLyA. A gAthAno artha besADavA haribhadra ghaNuM mathyA, paNa kAMI ghaDa beThI nahi. eTale temaNe pAse jaIne upahAsamAM vRddhAne pUchayuM-aho! mAjI! A tame cipha cika zuM karyuM? tyAre yoginIe javAba Apyo-beTA! navuM liMpeluM cika cika thAya. navanitaM vivijAyate I (arthAt vyaMgamAM tuM paNa navo nizALIo che, zikhAu ANaghaDa che, eTale A badhuM tane cika cika lAgatuM haze, paNa tema nathI.) AvA mArmika uttarathI upahAsa karavA gayelA haribhadrano upahAsa thaI gayo! eTale camatkAra pAmelA satyapratiza saralAtmA haribhadra vinamra banI vinayathI pUchayuM-aho mAtAjI! tame je A pATha karyo teno artha Apa samajAvo, huM te artha samajato nathI, huM Apano ziSya chuM. tyAre pavitra sAdhvIjIe kahyuM- he bhadra! puruSane ziSya karavAno amAro AcAra nathI, paNa tArI jijJAsA hoya to tuM amArA dharmAcArya pAse jA, eTale haribhadra jinabhaTAcArya pAse jaI, samasta nivedana karI, temanI pAse dIkSita thayA. pachI to jinadarzanarUpa pArasamaNino sparza thatAM, satyatattvaparIkSaka haribhadrano AtmA tenA raMgathI hADohADa raMgAI gayo. Ama jenA zubha nimittathI potAno A jIvanapalaTo thayo ane parama dharmabIjanI prAptirUpa parama upakAra thayo, evA te yoginI 'yAkinI mahattarA' ne potAne saddharmasaMskArarUpa dharmajanma ApanArA, sAco paramArtha 'ddhija' banAvanArA potAnA dharmamAtA mAnI, Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50. prazAvabodha mokSamALA kRtajJaziromaNi haribhadra potAne "yAkinImahattarAsUna' tarIke oLakhAvavA lAgyA. kuzAgrabuddhinA svAmI haribhadra alpa samayamAM jinAgamanA pAragAmI thayA ne tene yogya jANI gurue svapade sthApana karyA. temanA be mahAbuddhimAna ziSyo haMsa ane paramahaMsa te samayanI dhArmika asahiSNutAno bhoga banyA. eTale AvA be uttama ziSyaratnonA virahathI zokamagna thayelA haribhadra sUrine kSaNika AvezarUpa kopa vyApyo; paNa temanA gurue pAThavelI 'guNase simmA' che. traNa gAthAthI tenuM tatpaNa zamana thayuM, ane temane pArAvAra pazcAttApa thayo ane prAyazcita yAcyuM. pachI ziSyasaMtatino viraha jene vedAto hato ane AvA dukhamaya saMsArasvarUpa pratye tIvra vairAgyathI je "bhavaviraha' gaveSatA hatA, evA A bhAvitAtmA mahAmumukSu tIvra saMvegaraMgI zrIharibhadrAcArya, "zAstrasaMtati' nA sarjanArthe, anupama AzcaryakArI puruSArthathI pravRtta thayA. gurue je traNa bIjabhUta gAthA mokalI hatI te parathI temaNe vistArathI saMgaraMgataraMgiNI samI samarAditya mahAkathA racI. ane taduparAMta mAtra mAnasika kSaNika kopAvezanA prAyazcita arthe A sAdhucarita ati bhavabhIru mumukSu mahAtmAe zrI yogadaSTisamuccaya Adi caudaso (1400) prakaraNa graMthonuM ananya atula sarjana karyuM! potAne vedAyelo saziSya viraha ane pote jhaMkhelo bhavaviraha temaNe A potAnI 'ciraMjIva' zAstrasaMtatimAM 'viraha' aMkathI amara karelo dazya thAya che. suziSTa ane sumiSTa zailIthI uttama klAmaya rIte suMdara zabdacitramAM gUMthelo emano ekeka graMtha A mahA nigraMtha munIzvaranuM adbhuta graMthanirmANakauzalya dAkhave che. Ama caudaso jeTalA mahAna graMtharAzinuM maulika sarjana karanArA A akSaradehe amara evA maharSi haribhadrasUri asAdhAraNa koTinA sAhityasvAmI, virATa kavi brahmA ane mahAnuM ArSadRSTA thaI gayA. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAtmAonI asaMgatA 51 (doharA) divya yogadaSTi dIdhI, oghadRSTi haraNArtha; teha ArSa daSTA namuM, zrI haribhadra kRtArtha. zikSApATha 21 : mahAtmAonI asaMgatA jene samyagadarzana upajyuM che evA samaSTi mahAtmAo sarvatra asaMga bhAvane ja bhaje che. kAraNa ke huM dehAdithI bhinna evo eka zuddha darzana jJAnamaya AtmA chuM, bIjuM kaMipaNa paramANa mAtra paNa mAruM nathI,-evo daDha paramArtha nizcaya temane thayo che; ane "saMganA yoge A jIva sahaja sthitine bhUlyo che' evA jJAnInA vAkyono anubhavarUpa nirdhAra temanA hRdayamAM upajyo che. eTale ja bAhyabhaMtara saMgarUpa sarva parabhAva-vibhAvathI virAma pAmI, "jJAnanuM phala virati" e vItarAgavacanane teo satya kare che. kSIranIra jema sva-parano bheda AtmA-anAtmAno viveka jeNe karyo che, evA A parama haMso zuddha mAnasa-sarovaranA nirmala anubhavajalamAM jhIle che. jIvanmuktapaNAnI pAMkhe UMcA cidAkAzane viSe UDatA A vihaga jevA apratibaddha saMto dravyathI, kSetrathI, kALathI ane bhAvathI kayAMya paNa pratibaMdha karatA nathI. AtmA sivAyanI sarva vastuno prasaMga te saMga che ane "A sarva saMga mahAzrava che" evuM tIrthakaravacana jeNe jANyuM che, evA A zAMtamUrti asaMga mahAtmAo sahaja AtmasvarUpamAM gukha-saMvRta thaI parama saMvara Adare che, ane parama AtmasamAdhi anubhave che. samyagadaSTi yogI puruSo kavacit prALyodayathI saMsAra prasaMgamAM varte, topaNa niraMtara asaMgapaNAne ja bhaje che. bahiMdaSTi jagajIvonI daSTie avirati dekhAvA chatAM, aMtathI-bhAvathI to teo sAdhucarita virati ja hoya che. A samadaSTi mahAtmAonuM zarIra saMsAramAM ane mana mokSamAM hoya che. "mokSe vitta mare tanuH " eTale teno sarva ja yoga- dharmaarthAdi saMbaMdhI vyApAra paNa yogarUpa ja hoya che. maMtrapUtaLInI jema pUrva prArabdhanA sUtrasaMcArathI jenI sarva Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 prazAvabodha mokSamALA pravRtti cAle che, evA niriccha samadaSTi yogIpuruSanI samasta saMsAraceSTA bhAva pratibaMdha vinAnI, anAsakta bhAvavALI hoya che. eTale sneharUpa-AsakitarUpa cIkAzanA abhAve te korAdhAkoDa' jJAnIne karmaji vaLagatI nathI. jJAnI bhogavatAM chatAM baMdhAtA nathI ne ajJAnI nahi bhogavatAM chatAM baMdhAya che! e vilakSaNa vAta jJAnInA apUrva jJAnanuM ke ananya vairAgyanuM adbhuta sAmarthya sUcave che. pativratA strInuM mana jema ghara saMbaMdhI bIjA badhAM kAma karatAM chatAM sadA priyatama evA bhartArane viSe lagna hoya che, gAya vanamAM jaI cAro care ne cAre dizAmAM phare che, paNa tenI daSTi to sadAya potAnA vhAlA vatsamAM ja caTelI hoya che, tema jJAnI puruSanuM citta paNa saMsAra saMbaMdhI bIjAM kArya karatAM chatAM sadAya kRtadharmamAM ja lIna hoya che. Ama zratadharma arthAt satparuSa samIpe zravaNa karelo Atmadharma jenA cittane nitya AkSepe che, lohacuMbakanI jema AkarthI potA bhaNI kheMcI rAkhe che, te jJAnAkSepakavaMta samartha yogIne bhogo paNa bhavahetu thatA nathI. mohamayI mAyA madhye paNa sadA amohasvarUpI evA duSkaraduSkarakArI jJAnI to bhogapaMka maLe paNa jalamAM kamalanI jema lapAtA nathI, kharaDAtA nathI, enuM uttama daSTAMta zrI tIrthakara bhagavAna che. teo gRhasthAvasthAmAM hatA tyAre paNa parama vairAgyathI vAsita hatA, bhogapaMka maLe paNa jalakamalavata alipta hatA. bIjA sAmAnya prAkRtajanone je bhoga baMdhanuM kAraNa thAya, te AvA apavAdarUpa jJAnI puruSavizeSone nirjarAnuM kAraNa thAya che! "ne mAsavA se parisaMvA''} hota AsavA parisarA' te AnuM nAma! paNa anAsakata yoganA nAme tenuM AMdhaLuM anukaraNa karavA jatAM bIjA mohamUDha prAkRtajano to kharA ja khAya! kAraNake "rAga bhare jana mana raho, paNa tihuM kALa vairAga; citta tumArA re samudrano, koI na pAme ho tAga,"--evI parama virakta jJAnadazAvALA tIrthakarAdi jJAnI puruSanI vAta nyArI che. ane evuM ja ujjavala jIvatuM jAgatuM jvalaMta daSTAMta vartamAna yugamAM zrImad rAjacaMdrajI jevA asaMga jJAnI puruSanA adhyAtma Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAtmAonI asaMgatA 53 caritramAM sujJa jijJAsune prApta thAya che, ne tenI sAkSI temanA vacanAmRto ja pUre che. zreNika mahArAja, janakavidehI, zrIkRSNa AdinA daSTAMta paNa suprasiddha che. A aMge eka subhASita che-"jaMgamanI jukti to sarve jANiye, samIpe rahe paNa zarIrano nahIM saMga jo; ekAMte vasavuM re eka ja Asane, bhUla paDe to paDe bhajanamAM bhaMga jo." teno paramArtha e samajAya che ke-jeNe potAnI samasta cittavRtiorUpa gopIone potAnA anupama AtmasvarUpa saudaryathI AkRSTa karI aMtarmukha karI hatI, evA jJAnI AtmArUpa 'kRSNa'nI A yukti to juo! ema harSAvezamAM bolatI bhaktipradhAna evI cittavRtiorUpa gopIo kahe che ke-ame A zarIramAM ekAMte ne eka ja Asane vasIe chIe, chatAM amane zarIrano saMga nathI! ane emAM jo bhUla thaI to "paDe bhajanamAM bhaMga jo." zrI zayyabhavasUrie manaka muni-jenA mATe pote khAsa zrIdavazavaikAlika sUtra racyuM, te vAta gaMbhIratAthI tenA mRtyu paryata kaLAvA na dIdhI, e prasaMga paNa amohasvarUpI evA te mahAtmA zathaMbhavasvAmInuM asaMgapaNuM-anAsaktapaNe ja prakAze che. temaja-"varNoe zabda karyA, zabdoe vAkya karyA, ne vAkyoe A zAstra karyuM, ame kAMI karyuM nathI," ema zrIpuruSArthasiddhiupAya graMthane aMte ananya nirmamatva dAkhavanArA mahAnirgatha maharSi zrIamRtacaMdrAcAryajInI asaMgatA paNa kevI adbhuta che! Ama asaMga mahAtmAo sarvatra parabhAvavibhAvanA saMgasparzathI rahita evuM AtmAnucaraNarUpa asaMga anuSThAna Acare che. zIdhra mokSapada prApta karAvanArA asaMga caitanyanA parama zAMta rasAmRtasAgaramAM nimajjana karanArA A asaMga yogIonI AtmadazA parama adbhuta hoya che. tenI jeTalI stuti karIe teTalI ochI che. je mahAtmAo asaMga caitanyamAM lIna thAya che, thayA che ne thaze tene namaskAra.' Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 prajJAvabodha mokSamALA (doharA) anAsakta jalakamalavata, jJAnI sadA asaMga; asaMgAnuSThAne lahe, zIdhra ja mokSa asaMga. zikSApATha 22 : sarvotkRSTa siddhi Atmasiddhi e ja sarvotkRSTa siddhi che. sarva parabhAvavibhAvanA sparzalezathI rahita evo asaMga zuddha AtmA siddha karavo e ja sarva sAdhakanuM aMtima sAdhya che. kAraNake 'sahaja svarUpe jIvanI sthiti thavI tene zrI vItarAga mokSa kahe che. e ja mATe sarva tIrthaMkarAdi jJAnIoe asaMgapaNe sarvotkRSTa kahyuM che, ke jenA aMge sarva AtmasAdhana rahyA che." A parama zAMtapaNArUpa asaMga anuSThAnanI ekaniSTha ArAdhanAthI ja AtmAnuM sahaja evuM zuddha AtmasvarUpa pragaTe che; ane A sarvotkRSTa zuddhi e ja sarvotkRSTa siddhi che. Ama sAdhya sAdhana ne siddhinuM samasvarUpa je samajyo che evA sAdhaka mumukSune, zudhdha AtmasAdhanarUpa asaMga nigraMthapaNAnuM apramattapaNe utkRSTa ArAdhana karatAM, AtmavIryano apUrva ullAsa phure che. eTale apUrvakaraNa vaDe dharmasaMnyAsarUpa apUrva sAmarthyayoga pAmI, te kSapakazreNI para ArUDha thaI, yathAkhyAta cAritrarUpa parama vItarAgapaNAne pAme che. arthAt jevuM AtmAnuM zuddha niSkaSAya svarUpa jJAnIoe AkhyAta karyuM che, tevuM AtmasvabhAvamAM pUrNa pravRtirUpa yathAkhyAta" vItarAga cAritra tene pragaTe che. eTale pachI A amohasvarUpa vItarAga yogIzvara tatkSaNa ja mULa zu te AtmapadarUpa 'sayogI jina svarUpa' pAmI, 'nija kevalajJAna nidhAna pragaTAve che, ane parama jyoti svarUpa sahajAnmasvarUpe jhaLahaLe che. AvA kSINadoSa, guNAvatAra zrImad sarvajJa bhagavAna sarvalabdhiphalanA bhogI hoya che. anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta sukha, Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvotkRSTa siddhi anaMta vIrya Adi sarva labdhi A kevalI bhagavaMtanA ghaTamAM vase che. aNimA-mahimA Adi aSTa mahAsiddhi emanI kiMkarI thaIne phare che; pAtaMjala Adi yogazAsromAM tathA jinAgamomAM varNavela sarva vibhUtionuM A bhagavAna eka dhAma hoya che. chatAM tenA kiMcit mAtra parapaudgalika sphuraNArthe A Atmanimagna parama prabhu tenI sAmI dRSTi paNa karatA nathI, evA te parama nispRha nirutsuka hoya che. jyAM AtmAnI anaMta Rddhi pragaTa thaI che, tyAM anya labdhisiddhi-vibhUti koNa mAtra che? kAraNake-'te AtmasvarUpathI mahat evuM kaMI nathI. evo A sRSTine viSe koI prabhAvajoga utpanna thayo nathI, che nahIM ane thavAno nathI, ke je prabhAvajoga pUrNa AtmasvarUpane paNa prApta na ho.' AtmAmAM ahiMsAnI parama pratiSThA-atyaMta sthiratA thaI hovAthI, A parama ahiMsaka vItarAga yogIzvaranI saMnidhimAM siMha-vyAghra Adi jevA hiMsaka krUra prANIo paNa potAnA jAtivaira bhUlI jaI paraspara premathI varte che, ityAdi sarva mahAprabhAva atre A vItarAganA caritamAM pragaTa caritArtha thAya che. 55 kevala jJAnamaya zuddha aMtarAtmAnI siddhi e ja A vItarAganI sarva camatkArika siddhionuM mULa che. eTale ja dAnAMtarAyano kSaya thayo hovAthI A bhagavAna zuddha sahaja AtmasvarUpanuM dAna AtmAne kare che; lAbhAMtarAyano kSaya thayo hovAthI aNaciMtavyo evo sahaja AtmasvarUpa lAbha niraMtara pAme che; bhogAMtarAyano kSaya thayo hovAthI zuddha AtmasvarUpa saMpattino ayatne bhoga kare che; upabhogAMtarAyano kSaya thayo hovAthI zuddha svaguNano niraMtara upabhoga le che; ane vIryAntarAyano kSaya thayo hovAthI svarUparamaNane viSe aprayAsavaMta sahajapaNe anaMta Atmazakti sphurAyamAna kare che. ane Ama anaMta dAnAdi labdhithI svarUpane viSe paryApta hovAthI A parama prabhu dhruva evA sahajAtmasvarUpa padamAM ja niraMtara ramaNa karanArA hoya che. eTale ja A 'dhruvapadarAmI' AtmArAmI kRtakRtya prabhune koI kAmanA nahi hovAthI te niSkAmI ja hoya che. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ palAvabodha mokSamALA AvA sarvalabdhisiddhisaMpanna A sarvajJa vItarAga deva prArabdhodaya pramANe sadezanAdAna vaDe parama paropakAra karatA satA, deha chatAM dehAtIta evI kAyotsarga-jIvanamukta dazAe vicare che. niSkAraNa karuNArasasAgara evA A parama kRpALu deva paramArthamaghanI vRSTi karI, saMsAratApathI saMtapta jagajaMtuone parama AtmazAMtirUpa zItalatA Ape che. "bhavadu:khavAraNa divasukhakAraNa" evo zuddha dharma prarUpI, A bhagavAna dharmamUrti vizvabaMdhu duSTa asAdhujanone duSTa mArga choDAvI, ne ziSTa sAdhujanone ISTa paramArtha mArge caDhAvI, sarva jagata jaMtunuM paramArtha hita karavArUpa parama lokAnugraha Acare che. ane pachI A vizvavatsala paramAtmA yoganA aMtarUpa ayogI evI zailezI avasthAne pAmI, zIdhra ja bhavavyAdhino kSaya karI parama nirvANarUpa sarvotkRSTa siddhine prApta thAya che. (doharA) zuddhi sarvotkRSTa tyAM, siddhi sarvotkRSTa; paropakAra karI parama, pAme pada prakRSTa. zikSApATha 23 : anekAntanI pramANatA sarvotkRSTa siddhi pAmelA zrI sarveza pratyeka vastune anekAnta, aneka saMtavALI-guNadharmavALI dIThI che, eTale anekAnta e ja vastunuM svarUpa che; ane tenuM samagrapaNe sarvadalIya grahaNa kare evuM anekAnta jJAna ja pramANa che. tatva-atu, saMtu-asatu, eka-aneka, bheda-abheda, nitya-anitya ema eka vastunA paraspara be viruddha dharmanuM sApekSapaNe prakAzana kare te anekAnta. A. anekAnta to "paramAgamano jIva"-prANa che; ane janmAMdha puruSo hAthInA svarUpa viSeno jhagaDo kare che, tenI jevA tattvasvarUpa viSenA sarva darzanonA jhagaDAne miTAvanAro evo sarvagrAhI parama udAra che. tatvanA jIvanarUpa A anekAntanA AvA parama adbhuta camatkArika sarvasamAdhAnakArI svarUpathI mugdha thaIne parama tattvajJoe udAraghoSA Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAntanI pramANatA 57 udghoSaNA karI che ke-"anekAnta sivAya tattvavyavasthA nathI," te atyaMta satya che. A aMge zrI amRtacaMdrAcAryajInuM subhASita che-"ravaiyAnA netarAne eka aMtathI (cheDethI) kheMcatI ane bIje aMtathI (cheDethI) DhIluM choDatI govALaNa jema mAkhaNa meLave che, tema eka aMtathI (dharmathI) vastunuM tattva AkarSatI ane bIje zithila (gauNa) karatI evI anekAnta nIti tattva navanIta valovI jayavaMta varte che." A anekAna, tattvano avisaMvAdI asaMdigdha vinizcaya daDha karAvanArI parama suMdara yukti che. dAkhalA tarIke-te te AtmA para utArIe to te svarUpathI tat che, paNa pararUpathI atat che, svadravyakSetra-kAla-bhAvathI te sat-hovArUpa astirUpa che, paNa paradravyakSetra-kAla- bhAvathI asahu-nahi hovArUpa nAstikarUpa che. dhama evA dravyanI apekSAe te eka akhaMDa piMDarUpa abheda che paNa dharmaguNaparyAyanI apekSAe aneka khaMDa khaMDa bhedarUpa che. dhruva evA dravyanI daSTie te nitya che, paNa paryAyanI daSTie anitya che. Ama para dravya-kSetra-kAla-bhAvathI AtmA bhinna che, evuM tattvanizcayarUpa bhedajJAna AthI vajalepa daDha thAya che, ane Ama astinAstirUpa evI pratyeka vastu ekAneka, nityAnitya ne bhedabhedarUpa supratIta thAya che. eka ja puruSa bAla-yuvA-vRddha e traNe avasthAno anubhava kare che, paNa puruSa to teno te ja che. samudranA mojAM palaTAya che, paNa samudra palaTAto nathI; tema pUrva paryAyano nAza thaI, uttara paryAyanI utpatti thAya che, paNa Atma dravya to dhruva ja rahe che. ghaDAno nAza thaI mukuTa banAvyo, paNa sonuM to tenuM te ja che. Ama anekAnta evI pratyeka vastunuM utpAda-vyayadhrauvya yukata evuM 'sat svarUpa che. AvA ekAkSarI 'sat' svarUpamAM ja AkhA vizvanuM tattvajJAna zakAya che. A utpAda-vyaya-dhrauvya e ja gaNadharone dvAdazAMgInuM rahasya pamADanArI suprasiddha 'tripadI' che; ane e ja apekSAvizeSe rUpakarUpe ghaTAvIe to brahmA viSNu ne maheza e 'trimUrti che. Ama anekAntadaSTie AtmA nityAnitya arthAt pariNAmI nitya che; ane tenA pariNAmI nitya AtmAmAM ja baMdha-mokSaAdi Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 pazAvabodha mokSamALA vyavasthA ghaTe che. paNa jo sarvathA apariNAmI-ekAMta phUTastha nitya ja AtmA mAnavAmAM Ave, to temAM baMdhamokSAdi vyavasthA nahi ghaTe; kAraNake avasthAMtaranA abhAve kAM to bhavane kAM to mokSa e bemAMthI eka ja avasthA raheze; ane yogamArga paNa niSphaLa thaI paDI, kRtanAza-akRtAgama vagere aneka dUSaNa Avaze. temaja ekAMta anitya ja AtmA mAnavAmAM Ave, to temAM paNa baMdhamokSa, sukhadukha Adi vyavasthA nahi ghaTe. kAraNake akhaMDa eka vastu vinA pariNamana konuM thaze? ane tathArUpa pariNamana vinA AtmaguNavikAsarUpa A yogamArga paNa kone prApta thaze? Ama nitya ke anitya koIpaNa ekAntavAdamAM baMdha mokSAdi vyavasthA ghaTatI nathI. vastusvabhAva ghaTato nathI ane lokavyavahAra paNa ghaTato nathI; kevala anekAnta siddhAntamAM ja sarva vyavahAra ghaTe che, samasta vastusvabhAva ghaTe che ane avikala evI sakala baMdhamokSa vyavasthA ghaTe che; mATe anekAntanI ja sarvatra pramANatA che. kAraNake jJAnathI ja mokSa che, kriyAthI ja kalyANa che, nizcaya ja sAco che, vyavahAra ja kAmano che, ema bIjI apekSAono apalApa karI, A Ama 'ja' che, evA 'ja'- kArarUpa durNayane anekAnta dUra kare che; ane tanayo pratye pitAnI jema sarva nayo pratye samadaSTi dharI, koI paNa apekSAno a5lApa nahi karatAM, A A apekSAe A Ama Ama che, ema madhyasthapaNe vastutatvanuM sunayarUpa samyaka pratipAdana kare che ane e ja anekAntavAdane sapramANa banAve che. A uparathI e tAtparya phalita thAya che ke sarvasamanvayakArI anekAntavAdI to sarvathA sarvatra nirAgrahI ja hoya. kAraNake parama udAra anekAntadaSTi jenA hRdayamAM pariNamI che, evA vizAladaSTi samyagudaSTi mahAtmAo "darzana sakalanA naya grahe, Apa rahe nija bhAve re." eTale nayoapekSAvizeSonI yathAyogya maryAdA samajanArA te saMtajano 'cAt' padanA nyAsa vaDe ekAntavAdanuM AgraharUpa dUSaNa dUra karI che te darzananI madhyastha parIkSA kare che. ane ema sApekSapaNe parIkSA karatAM te syAdvAdI mahAjanone cokkasa bhAse che ke A badhA Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manabhrAMti 59 darzano eka jinadarzana arthAt zuddha AtmadarzanarUpa puruSanA aMgarUpa ja che. eTale potAnA aMgarUpa e SaDradarzanane A jinadarzananA ArAdhaka puruSo samyaka cAdvAdaSTithI ArAdhe che. AvI parama vizAla anekAntadaSTine upadezatA jina bhagavAnanA upadezanI racanA traNe kALamAM evI paramottama che ke temAM sarva matadarzana haLImaLIne potapotAnI saMbhALa karatA rahe che. "racanA jinaupadezakI, paramottama tina kAla; inameM saba mata rahata hai, karauM nija saMbhAla." (upajAti) jyAM nitya nAnA naya nRtyakArI, sat saptabhaMgI vilase rasAlI; pramANa to vAgha vINA vagADe, vAgU raMgabhU vismaya A pamADe. (doharA) tattvanuM sattva sadA dIe, anekAnta siddhAnta; tethI te ja pramANa che, bAkI mananI bhrAnta. zikSApATha 24 : manabhrAMti anekAnta evA Atmatatvano nirNaya thato nathI, tyAMlagI manabhrAMti che, ne manabhrAMti che tyAMlagI AtmazAMtinI AzA rAkhavI te AkAzakusumavata che. moharUpa vikalpacakranA cAkaDe caDhela mananI bhrAMti e ja saMsAracakranI bhrAMtinuM mukhya kAraNa che. 'upaje mohavikalpathI samasta A saMsAra." jyAMlagI mananuM bhramaNa che, tyAMlagI game teTalA japa-tapa- saMyamAdi sAdhana paNa bhramarUpa thaI paDI, gaganamAM citrAmaNanI peThe, niSphaLa ne vRthA khedarUpa thaI paDe che. eTalA mATe jJAnIoe cittanI sthiratA para ghaNo bhAra mUkyo che. parama tattvagaMbhIra subhASita che ke bIjI samajaNa pachI kahIza, jyAre citta sthira thaIza." temaja "mana sAdhyuM teNe saghaLuM sAdhyuM." mATe cittane nirmala karI sthira karavuM, bhrAMti TALavI, eja AtmazAMtinuM mukhya sAdhana che. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabodha mokSamALA kAraNake bhrAMta mana e ja sarva kalezanuM ne zA mana e ja sarva AnaMdanuM mULa che. vikalpAkula mana e ja sarva du:khanI bhUmi ne nirvikalpa mana e ja sarva sukhanI bhUmi che. pratikULa mana e ja parama zatru ne anukULa mana e ja parama mitra che. duSTa adhyavasAyavALuM mana e ja naraka ne ziSTa adhyavasAyavALuM mana e ja svarga che. rAgAdi kliSTa vAsanAthI vAsita mana e ja saMsAra ne tethI nivasita mana e ja mokSa che. mana e ja baMdhanuM ne mana e ja mokSanuM kAraNa che. prasannacaMdra rAjarSine kSaNavAramAM narakagamanayogyatA karanAruM ane kSaNavAramAM kevalajJAna pamADanArU A mana ja hatuM. mana e ja kalpavRkSa ne mana e ja kaMTakavRkSa che. mana e ja kAmadhenu ne mana e ja niSkAmadhenuM che. mane e ja ciMtAmaNi ne mana e ja duzcitAmaNi che. asad upayogathI avaza mana e ja viSa vamanAra viSadhara ne saupayogathI vaza mana e ja amRta jhamanAra amRtajhara che. AtmAnI amUlya zaktio manobhrAMtine lIdhe veraNacheraNa thaI veDaphAI jAya che te na veDaphAI javA devA mATe vicakSaNa puruSe A uttama cittaratnanuM yatnathI jatana-gopana karavA yogya che. paNa mana e ghaNI caMcala vastu che, "vAyunI jema teno nigraha karavo duSkara che." mana e kalpanAraMganI pAMkhe uDI kSaNamAtramAM lAkho yojanAnI musApharI karI AvanAra pavanavegI turaMga che. dizAnA ke kALanA baMdhana jene naDatA nathI evo te apratibaddhavihArI che. "manaDuM kimahI na bAjhe". rAta hoya ke divasa hoya, vasati hoya ke ujjaDa hoya, game tyAre ne game tyAM A mana ghaDIkamAM AkAzamAM ne ghaDIkamAM pAtAlamAM gamana kare che. mukitanA abhilASI evA mahAtapasvIo jJAna-dhyAnano abhyAsa kare che, tyAM to A duzmana jevuM mana kaMIka evuM ciMtave che ke jethI te avaLe pAse nAMkhI de che! moTA 'Agamadhara' kahevAtA lokonA hAthe paNa A manaDuM madonmatta hAthInI jema aMkuzamAM ANI zakAtuM nathI. A 'manaDuM' che to napuMsakaliMgI, paNa te "sakala maradane Thele" che, - Thebe caDAve che. bIjI vAta to puruSa samartha che, paNa A napuMsaka manaDAne koI jera karI zakatuM nathI! Ama manaDuM koI rIte bAjhatuM nathI-evo jANe eno bhrAMtimaya svabhAva paDI gayo che! Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manabhrAMti A bhrAMti zabdanA be artha thAya che : bhrAMti eTale bhramaNa athavA bhramaNA. paravastumAM AtmabhrAMtirUpa bhramaNA e ja parabhAva pratye bhramAgarUpa manabhrAMtinuM mULa upAdana kAraNa che. eTale ja bhrAMta svabhAvavALo A mana-bhramara parabhAvarUpa puSpAsano rasIyo thaI, tenI prApti mATe jhAMvAM nAkhe che; ne rAgadveSarUpa guMjArava karato te yatratatra bhramaNa karatAM kheda Adi aSTa cittadoSane pAmI, bhrAMtirUpa mahAlezamaya manaroga anubhave che. tenA nivAraNano uttama upAya A manamadhukarane zuddha sahajAtmasvarUpI prabhunA padapaMkajamAM lIna karI daI, tenA guNa-makaraMdanu amRtapAna karAvavuM e che,-ke jethI mugdha thayelo A manamadhukara parabhAvanI durvAsanA tyajI, potAnA zuddha svarUpane bhaje. athavA A bhrAmaka vRttivALA mana markaTane vaza karavA mATe ane kSaNa paNa navaruM na paDavA detAM, bAbarA bhUtanI jema ke kulavadhUnI jema, tene tenA jogA satata kAmamAM- sapravRttimAM rokI rAkhavuM agatyanuM che. jemake-jeNe te manano jaya karyo che, evA paramAtmA vItarAga prabhunA caraNarUpa thAMbhalA sAthe A manane premanI sAMkaLathI bAMdhI devuM. athavA to ene zrutaskaMdhamAM ramavA mATe chUTuM mUkI devuM, eTale temAM te bhale ArohaNa- avarohaNa karyA ja kare! ane bhale AtmArtharUpa phaLa dharAI dharAine khAvA hoya teTalA khAya! athavA A bhrAMta svabhAvavALA manasArathine svacchede na pravartavA detAM, mohanidrAmAMthI jAgelo AtmA ja potAnI AjJA pramANe cAlavAnI tAkIda kare, to pachI te kuzaLa sArathi iMdriya azvone barAbara lagAmamAM rAkhI, AtmAnA rathane sanmArge calAvI, mokSarUpa ISTa sthAne pahoMcADe. Ama mana- sUbAne soMpelI sattA pAchI kheMcI laI, Atma-rAjA svazAsana potAne hastaka rAkhI potAnuM svAmitva dAkhave, ne svacchaMdI mananI AjJAmAM nahi vartatAM tene potAnI AjJAmAM pravatavi, e ja tene vaza karavAno uttama vidhi che. ityAdi prakAre A durArAdhya manane je 'ThekANe' ANe che, sthira evA AtmasthAnamAM joDe che, te A manane sAdhe che ane Ama AtmA svasvabhAvanA jAgrata upayogamAM vaheM e ja bhrAMta manoyogane zAMta Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazAvabodha mokSamALA karavAno zreSTha ne sugama upAya che. (doharA) bhramaNArUpa bhrAMti TaLe, TaLe bhramaNarUpa bhrAMta; svarUpamAM vizrAMta thaI, AtmA hoya prazAMta. zikSApATha 25 : tapa - manobhrAMti TALI manonigraha ane iMdriyavijaya karavA mATe mukhya upAya IcchAnirodharUpa tapa che. karmanI nirjarArthe je tapavAmAM Ave te ta5; athavA jenA vaDe karIne AtmA svarUpamAM pratApe, nija svarUpa teje jhaLahaLe te tapa. e tapano mukhya udeza niraMtara lakSamAM rAkhI mumukSue AtmArthe ja yathAzakti tapa tapavA yogya che. kAraNake tapa e jIvane karmamukta karavAno sarvazreSTha upAya che, tapa e karmabandhanane bhasma karanAro pracaMDa agni che. Ama Adi phaLa jema tApathI jaladI pAke che, tema karma paNa tapa agninA tApathI zIgha pAkIne nirbhara che. agnitApathI suvarNanI jema, jJAnapUrvaka tapathI AtmAno aMdarano mela gaLato jaI AtmA zuddha bane che. devendrothI vaMdita evA zrI tIrthaMkara bhagavAna ke je cAra jJAnanA svAmI hatA ane avazya siddhi pAmavAnA hatA, te paNa bala-vIrya gopavyA vinA tapane vize udyamavaMta hatA. to pachI anya mumukSuoe to tapamAM vizeSa karIne udyama karavA yogya hoya emAM pUchavuM ja zuM? A tapanA mukhya bAra bheda che-anazanAdi cha bAhya ane prAyazcittAdi cha AtyaMtara. - anazana-cAra prakArano AhAra jemAM eka, be ke vadhAre divasa mATe tyAga karAya che te anazana. uNodarI-peTa bharAya te karatAM thoDA koLIA UNuM rahevuM te. rasatyAga-vRta Adi vikRti karanArA rasavALA padArthono tyAga. vRti saMkSepa-amuka ATalI ja saMkhyAvALI vastu huM laIza ema vRtino saMkSepa karavo te. kAyakleza-kAyAne kaSTa ApI kasavI te. saMlInatA-kUrmanI jema aMgopAMga saMlIna karIne, saMkocIne sUvuM Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ besavuM, iMdriyono vyApAra rodhavo te. jemake-rUpathI mohita thaI dRSTi te pratye jatI hoya tene javA na devI, chAnImAnI besADI devI, aMdaramAM saMlIna karavI. Ama cha prakAre bAhya tapa che. A tapanI tAlImathI, samajaNapUrvaka zarIrane kasavAthI, rIDhuM karavAthI suMvALApaNuM, sukhazIliyApaNuM TaLe che; ane kvacita du:kha kaSTa AvI paDaze te samabhAve sahavAnI zakita vadhe che,-jethI AtmasthiratAne bAdha Avato nathI. prAyazcitta-pApane chede te prAyazcitta athavA prAye cittane zodhe te prAyazcita. potAnA thayelA doSa mATe tIvra pazcAttApa karI, te puna: na thAya evI daDha bhAvanAthI, tenI zuddhi arthe sarue Apelo athavA pote potAnA para nAMkhelo zikSArUpa daMDa parama cittaprasannatAthI mAthe caDhAvavo te prAyazcitta. AlocanA, mithyA duSkRta, pratikramaNa Adi enA aneka prakAra che. kharA aMta:karaNa pazcAtAparUpa pAvakathI ghaNA nibiDa pApakarmo paNa bhasmIbhUta thAya che. vinaya-darzanavinaya, jJAnavinaya, cAritravinaya ane upacAra vinaya ema vinaya cAra prakArano che. vaiyAvRnya-AcArya, upAdhyAya, sAdhu, zaizya, glAna (rogA), tapasvI, kula, saMgha AdinI vyAdhi Adi AvI paDaye niSkAmabhAve vaiyAvacca-sevAsuzruSAkaravI te vaiiyAvRnya. svAdhyAya athavA sajajhAya-dehamAM AtmabuddhirUpa dehAdhyAsa choDI AtmAmAM Atmabuddhino abhyAsa karavo, AtmabhAvanA bhAvavI te svAdhyAya. athavA tevI AtmabhAvanAne puSTa kare evA adhyAtma graMtho vAMcavA vicAravA; vairAgya-bhaktivAhI pado, bhajano, stavano gAvA, lalakAravA; tattvapRcchA karavI; nirabhimAnapaNe jANe potAnA AtmAne UMcethI bodha detA hoya evI rIte dharmakathA-vyAkhyAna karavuM,-e vagere svAdhyAyanA prakAra che. dhyAna-satutatvaciMtanamAM ekAgrapaNe cittano virodha karavo te dhyAna athavA yoga. mumukSue Arta-raudra dhyAna choDI dharmadhyAna ne zukladhyAna e be prazasta dhyAna ja dhyAvavA yogya che. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabodha mokSamALA jemake-sarvajJanI AjJAnuM pramANa karI tenuM samyaka ciMtana karavuM te AjJAvicaya dharmadhyAna. jJAnInA AjJArUpa mArga choDI unmArge jatA jIvane prApta thatA apAyanuM ciMtana karavuM te apAyaricaya dharmadhyAna. cartugatimAM bhramaNa karatA jIvane bhogavavA paDatA karmanA dArUNa dhapAkanuM ciMtana karavuM te vipAkavicaya dharmadhyAna. puruSAkAra lokanuM svarUpa vicArI tenA rahasyanuM ciMtana karavuM te saMsthAnaviya dharmadhyAna. AtmAthI anya sarva dravyonuM pRthakapaNuM-bhinnapaNuM ciMtavavuM, zuddha eka AtmAnuM zuddhapaNuM dhyAvatAM zukla-zuddha AtmadhyAnanI zreNIe caDhavuM, ityAdi prakAre zukladhyAna. kAyotsarga-kAyAno utsarga, tyAga te kAyotsarga, huM A deha nathI ne A deha mAro nathI ema samajI, tenA ahaMtvamamatvano tyAga karI dehane vosarAvI devo, 'appA vosirAmi' karavuM te kAyotsarga. athavA tevI deha chatAM dehAtIta kAyotsarga dazAe vartatA ahaMta bhagavaMtonA dhyAna-avalaMbane tevI zuddha Atmaanubhava sthitino abhyAsa karavo te paNa kAyotsarga. A kAyotsarga paramotkRSTa AtyaMtara tapa che, sarva tapanI kalagIrUpa che. Ama cha prakAre AtyaMtara tapa che, ane te mukhya che. bAhya tapa A AtyaMtara tapane upakArI-sahAyakArI thAya che, eTale te paNa yathAzakti avazya kartavya che ja, paNa-tana-manavacananI skUrti sarvathA haNAI jAya ema gajA uparavaTa thaI ne ke kriyAjaDapaNe to nahi ja. A upavAsa vageremAM paNa jema bane tema viSayakaSAyano tyAga karI, svAdhyAyAdi AvyaMtara tapanI vRddhi bhaNI niraMtara lakSa rAkhavo joIe, ne jema bane tema AtmAnI upa-pAse vAsa karavAno prayAsa karavo joIe; to ja te kharekharo 'upavAsa' kahI zakAya, nahi to lAMghaNa ja che! kAraNake AtmasvarUpanA lakSa vinAnuM kevala kAyaklezarUpa tapa te bolatapa athavA ajJAna tapa che. mATe ta5 jJAnapUrvaka hoya to ja vAstavika kalyANa che. eTale ja zAstramAM spaSTa kahyuM che ke-dehathI bhinna evA AtmasvarUpane nathI jANato evo ajJAnI koDa varSa tapa karatAM paNa je karma kSINa karI zakato nathI, te jJAnI eka zvAsocchavAsa mAtramAM paNa kare che. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAna-bhAga 1 65 (doharA) tapa koDo varSo kare, toya na chUTe bAla; kSaNamAM karmo kSINa karI, jJAnI chUTe tatkAla. tapathI kama nirjara, tapathI nirmala thAya; tapathI svarUpe pratapato, AtmA jhaLahaLa thAya. zikSApATha 26 : jJAna} bhAga 1 jina bhagavAnane mukhyapaNe jyAM AtmajJAna che tene ja jJAna kahyuM che. kAraNake 'sarva padArthanuM svarUpa jANavAno hetu mAtra eka AtmajJAna karavuM e che. jo AtmajJAna na thAya to sarva padArthanA jJAnanuM niSphaLapaNuM che." nava parva sudhI bhaNyo hoya, paNa jo jIvane na jANyo to te savana ajJAna kahyuM che. A jIva ne A deha evo bheda jo bhAsyo nahi,' to 'pacakhANa kIdhA tyAM sudhI mokSArtha te bhAkhyA nahi,'-Avo kevaLa nirmaLa upadeza zrI bhagavatI sUtramAM kahyo che. graMthanuM jJAna te jJAna nathI, kavicAturya te jJAna nathI, maMtra taMtro te jJAna nathI, bhASA te jJAna nathI, temaja tevA tevA anya prakAro paNa jJAna nathI. paNa jJAna to jene saMvedanathI AtmapariNAmI thayuM che evA jJAnImAM ja sAkSAta mUrtimAna che. bAkI sat-chatuM evuM jJAnasvarUpa pragaTa prApta karyA vinA potAnI kalpanAthI koTi zAstronuM sarjana paNa "mAtra manano AmaLo' ja che, paNa jJAna nathI. eka paNa vrata-paccakhANa nahotuM, chatAM zrI zreNika mahArAja AvatI covIsImAM prathama tIrthaMkara thaze, tenuM kAraNa eka temanuM nizcaya AtmasaMvedanarUpa AtmajJAna ja. - A uparathI parama paramArthabhUta tAtparya e nIkaLe che ke bodhabIjabhUta, mULabhUta AtmAnubhUtivALuM jadhanya jJAna paNa hoya, to tyAM vedasaMvedyapada arthAt AtmajJAna che. paNa te AtmasaMvedanarUpa bIjabhUta jJAna vinAnuM bIjuM badhuMya game teTaluM utkRSTa jJAna hoya to tyAM vedasaMvedya pada- nizcaya AtmajJAna nathI. eTalA mATe ja Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabodha mokSamALA "" svapara bhedavijJAnarUpa mUla bIjabhUta jJAna jene hatuM, paNa bIjuM kAMipaNa jJAna jene nahoMtuM, evA "tuSamASa" jevA ati maMda kSayopazamI paNa tarI gayA che; ane A bodhabIjabhUta saMvedana jJAna jene nahotuM, evA navapUrvadhara jevA aMtimahA kSayopazamI zAsrapAraMgato paNa 'rakhaDayA che. kAraNake 'zAstro (lakhelAnAM pAnA) upADavA ne jANavA emAM kaMI aMtara nathI,-jo tattva na maLyuM to, kAraNa beye bojo ja upADayo,' ''sAra lahyA vina bhAra kahyo zrRta, khara dRSTAMta pramANa. svaparane jUdA pADanAra evA prayojanabhUta bhedajJAna arthAt AtmajJAna vinAnuM jJAna te ajJAna che. eTaleja mithyAtvayukta evA mati-zruta-avadhine matiajJAna, zrutaajJAna ane avadhiajJAna (vibhuMgajJAna) kahyA che. zAstra e jJAnaprAptinA uttama upakArI nimitta sAdhanarUpa hoI upacArathI tene jJAna kahyuM che. paNa ekalA dravyazrutajJAnanA zukapATha jevA zuSkajJAnathI kAMI jJAna thayuM kahevAtuM nathI. paraMtu jo tenuM uttama nimitta pAmI AtmA pote jJAnarUpa pariName, arthAt AtmAmAM bhAvazrutapaNuM pragaTe, AtmajJAna upaje, to ja vAstavika jJAna thayuM kahevAya che. nahi to zrIharibhadrasUrijIe kahyuM che tema strI-putrAdi jema mohamUDha janono saMsAra che, tema zAstra e vidvAnono saMsAra che! sarva zAstranuM jJAna paNa jo eko AtmA hAthamAM na Avyo to ekaDA vinAnA mIMDA jevuM che. mATe ja subhASita kahyuM che ke-'jaba jAnyo nija rUpako, taba jAnyo saba loka; nahi jAnyo nija rUpako, saba jAnyo so phoka.' 66 A AtmaanubhavarUpa svarUpa pada kAMI bhAramAM nathI, aMtamAM ja varte che, meru samo mahAmahimAvAna A "parama nidhAna pragaTa mukha AgaLe" ja paDayo che, chatAM A ajJAnI jagata aMdhanI jema tene ullaMdhIne cAlyuM jAya che! kAraNake AkhA brahmAMDa saMbaMdhI anaMta kalpanArUpa svacchaMda vicAra karavAmAM A jIve kAMI bAkI rAkhI nathI, paNa huM pote koNa chuM? mArUM kharUM svarUpa zuM che? e eka mULabhUta kendrastha vastuno jIve zAMtabhAve vivekapUrvaka bhAgye ja vicAra karyo che. eTale e AkhA lokane jANavAnI ceSTA kare che, paNa dehadevaLamAM Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAna-bhAga 1 67 birAjamAna AtmadevanA svarUpane jANavAnI tamA karato nathI! A loka puruSAkAre che enuM varNana vistAravAnI caturAI te dAkhave che, paNa jJAnIoe kahelA A puruSAkAra lokano bheda zuM che? ane ema kahevAnuM kAraNa zuM che? teno vicAra karavAnI takalIpha te leto nathI! paNa "piMDe so brahmADe"-A zarIra parathI A lokapuruSano upadeza jJAnadarzananA udeze jJAnIoe karyo che, e rahasya lakSamAM laI, e brahmAMDanI laghu AvRtti samA A piMDane khoje-khoLe, to tene AtmasvarUpano patto lAge, "khoja piMDa brahmAMDakA, pattA to laga jAya, ane alokamAM rahelA lokane avaloke, "lokarUpa aloke dekha." arthAta nahi avalokanArA evA alokamAM-acetana evA jaDa dehamAM sthiti karatA lokane eTale ke avalokanArA AtmAne dekhe. ane ema spaSTa bhedarUpa jIva-ajIvanI sthiti dekhe, eTale eno "orato" ne zaMkA khovAI jAya. 'TaLyo orato zaMkA khoI' Ama enna chatAM jUdA ne jUdA evA jIva-ajIvanI sthitinuM Azcarya je jANe che, te ja jANa-jJAnI che; ane jyAre jJAna-bhANa pragaTe che tyAre ja A jANe che ane Ama para evA ajIvamAM AtmabhrAMtithI A jIva baMdhAya che, ne AtmabhrAMti mUkavAthI mUkAya che, evuM baMdhamokSanuM svarUpa te samaje che. "samaje baMdha-mukti yukta jIva, nirakhI TALe zoka sadIva" eTale pachI te jJAnI puruSa dehAdhyAsa choDI, parabhAvavibhAvano kartA maTI, sAkSIpaNe daSTAbhAve nirakhato rahI sadAne mATeno zoka TALe che. Ama jJAnabhAnuno prakAza thatAM tatsANa ja ajJAna aMdhakAra nAze che. 'koTi varSanuM svapna paNa, jAgrata thatAM samAya; tema vibhAva anAdino jJAna thatAM dUra thAya.' (doharA) mati zrata avadhi ne mana:, paryava kevala jJAna; paMca jJAna vyApi namuM, Atma jJAnanidhAna. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabodha mokSamALA zikSApATha 27 : jJAna} bhAga 2 kUcano rAga jJAnane upAsIe, jJAnane upAsIe, cAlo ullAsathI jJAnane upAsIe! jJAnabhAnu taNA kiraNo prasArIne, tejonA aMbAra bharIe; anAdinA gADha aMtare bharAyalA, mohanA timiro bhedIe... cAlo ! 01 jJAnanI cAru cAMdanImAM nhAIne, citta cakora rIjhAvIe; jJAna pIyUSanuM pAna karI premathI, paramAmRta . pada pAmIe.. cAlo ! 02 Avo agAdha ane Avo vizAla je, jJAnano dariyo dekhIe; bhujAbale teno pAra kema pAmIe? sadgurU nAva je na sevIe.. cAlo ! 03 jJAna vinA kiyA AMdhaLI-kriyA vinA, jJAna to pAMgaLuM lekhIe;. dharmaratha ke eka cake calAvIe? eka pAMkhe kema UDIe?... cAlo ! 04 jJAnIjano dvArA ekaTho karAyelo, jJAna khajAno lUMTIe; phAlyA phUlelA jJAna kerA bAganA, puSpo ' sugaMdhI cUMTIe... cAlo ! 05 detAM khUTe nahi letA khUTe nahi, jJAna akSayanidhi mAnIe; coryuM corAya nahi lUMTayuM lUMTAya nahi, jJAna nirbhaya dhana jANIe... cAlo ! 06 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiyA lokane prakAzatI aMtare ulAsatI, jAgatI jyota jagAvIe; jJAnane upAsatAM jJAnamaya rUpane, bhagavAna kahe pragaTAvIe... cAlo ! 07 zikSApATha 28 : kriyA jJAnathI jevuM AtmasvarUpa jANyuM, tevuM AcaraNamAM-vartanamAM mUkavAnI prakriyA te kriyA. A jJAna-kriyAnA samanvayathI ja mokSa che. jJAnakriyAkhyA mokSaH | 'jJAnInA mArganuM, jJAna-kriyAnuM samanvitapaNuM sthApita karavuM te ja nirjarAno suMdara mArga che.' jJAna ane kriyA e banne eka rathanA be cakra jevA che. jJAna vinAnI kriyA AMdhaLI che ne kriyA vinAnuM jJAna pAMgaLuM che. dAvAnala lAgyo hoya tyAM AMdhaLo ne pAMgaLo sahakAra sAdhe to banne bacI jAya. tema bhava-dAvAnalathI bacavA mATe sAdhake jJAna ane tadanusArI kriyA e banneno yathAyogya samanvaya sAdhavo joIe. atre "paDhamaM nA to rayA''} jJAnanuM sthAna prathama ane kriyAnuM sthAna pachI mUkyuM, te ema sUcave che ke kriyA jJAnane anukULa-anusaratI tAttvika samajaNavALI hovI joIe. eTalA mATe ja kriyAnuM "anuSThAna" evuM nAma prasiddha che. arthAta dehAdi paravastuthI AtmA bhinna che evuM je jJAna thayuM, tene anurUpapaNe-chAje ema rAgAdino tyAga karI zuddha AtmAnI siddhi karavA pravartavuM te anuSThAna che. eTale karma Azravano nirodha thaI saMvara- nirjarA thAya, ema sarva AtmasAdhananuM sevana karavuM, e ja AvazyakAdi sarva anuSThAnanuM ane aSTAMga yogAdi sarva kriyAnuM eka mAtra prayojana che. ane te artheja 'zubhecchAthI mAMDIne zailezIkaraNa parvatanI sarva kriyA jJAnIne saMmata che." paNa eka ja anuSThAna -kriyAmAM kartAnA bhAvabheda-Azayabheda pramANe phalabheda hoya che. mATe viSa, gara, anuSThAna, taddhatu ane Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabodha mokSamALA amRta e pAMca anuSThAne prakAranuM svarUpa samajI, mumukSue sat anuSThAna ja sevavA yogya che. A loka saMbaMdhI dhana-kIrtipUjAsatkAra Adi phalakAmanAthI je karavAmAM Ave te viSa anuSThAna che; kAraNake sat cittane mArI nAkhatuM hovAthI ane tuccha spRhA vaDe karIne mahatuM evA sat anuSThAnanI AzAtanArUpa thatuM hovAthI, te AtmAne viSarUpe pariNamI kharekharUM viSaanuSThAna thaI paDe che. paraloka saMbaMdhI phalakAmanAthI karavAmAM AvatuM anuSThAna paNa te ja kAraNathI AtmAne gararUpe (Slow poison) pariNamI, kAlAMtare haNI gara anuSThAna thaI paDe che. saMpUrjhanaja kiyA jema tattvasamajaNa vagara karavAmAM AvatuM anuSThAna karyuM na karyA barAbara hoI ananuSThAna thaI paDe che. sadanuSThAna pratyenA rAgathI-bahumAnathI karavAmAM AvatuM anuSThAna, zubha bhAvanA aMzane lIdhe sadanuSThAnano hetu-taLetu thaI paDe che. A jina bhagavAne kahyuM che ema jANI, bhAvasArapaNe saMvegaraMgathI karavAmAM AvatuM anuSThAna, AtmAne amRtarUpe pariNamatuM hovAthI amRta anuSThAna thaI paDe che. mATe AmAM viSa ane gara e banne prakAranA vikiyArUpa anuSThAnane hAlAhala viSa jevA AtmaghAtaka jANI dUrathI tyajI daI, trIjA ananuSThAnane karyuM na karyA barAbara evuM akriyArUpa jANI, AtmAthI mamakRe to AtmAne amRtarUpe pariNamatuM evuM sakriyArUpa amRta anuSThAna ke tenA heturUpa taLetu anuSThAna ekAMta zuddha AtmArthe ja AdaravA yogya che. kAraNake sAdhya evA zuddha AtmasvarUpano niraMtara lakSya rAkhI zuddha AtmasAdhana seve to zuddha Atmasiddhi thAya. lakSya nizAna barAbara tAkI, bANa sAdhe to lakSya viMdhAya. te eka nizAnathI ADuMavaLuM-vAMkuMcUMkuM, upara nIce bANa jAya to nizAna viMdhAya nahi, cUkI jaI vaMcaka thAya, aphaLa jAya, athavA ADAavaLA alakSya viMdhavArUpa aneka phaLa thAya; tema paramArthamAM paNa eka svarUpalakSyanA anusaMdhAnavALI je yoga-kiyA eka mokSa phaLa pratye laI jAya, te ja avaMcaka-nahi cUkanArI hovAthI saphaLa che. bAkI te eka lakSyane cUkIne karavAmAM AvatI yoga-kriyA eka mokSarUpa saphaLathI cUkAvanAra-vaMcaka Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kriyA 71 hoI aphaLa che, athavA cAre gatimAM rakhaDavArUpa aneka phaLa ApanAra che. AvA vaMcaka yoga, vaMcaka kriyA ne vaMcaka phlarUpa anaMta sAdhana sevavAmAM A jIve maNA rAkhI nathI. paNa mUrtimAt satsvarUpa satpuruSanA yoga vinA, 'saMta caraNa Azraya vinA,' svarUpano lakSya nahi thayo hovAthI, te sarva sAdhano lakSya vinAnA bANanI peThe, paramArthe niSphaLa gayA che; ThaganI jema jIvane ThaganArA-vaMcanArA 'vaMcaka' banyA che. te te sAdhana svarUpe sAcA chatAM, jIvanI UMdhI samajaNane lIdhe, athavA mamatvane lIdhe, athavA duSTa abhimAnane lIdhe jIvane baMdhana thaI paDayA che ! 'sau sAdhana baMdhana thayA!' paNa sAcA sadgurunI svarUpaoLakhANarUpa avaMcaka yogathI svarUpano lakSya pAmI, te svarUpanI sAdhaka evI sat avaMcaka yoga-* kriyA kare, yogAvaMcaka-kriyApaMcaka kare, to zuddha AtmasiddhirUpa sat aveMcaka phlanI--lAvaMcakanI prApti thAya; svarUpa oLakhI, svarUpa sAdhe, to svarUpa pAme. A uparathI A paramArtha phalita thAya che ke AtmasAdhana karavA IcchatA AtmArthI sAdhake eTaluM avazya gaveSavA yogya che ke ApaNe je A sAdhana sevIe chIe te kharekhara mokSaheturUpa thaI paDe che ke kema ? ISTa AtmasiddhirUpa sAdhya madhyabindu pratye laI jAya che ke kema ? sAdhya lakSyabindu cUkI jaI, lakSya vinAnA bANanI peThe, A mArA yoga- kriyA-la vaMcaka to nathI thaI paDatA ne? avaMcaka ja rahe che ne? tAtparya ke-jema rAdhAvedha sAdhanArA bANAvaLIno lakSa rAdhAnI (pUtaLInI) kIkI para ja hoya, tema ArAdhaka puruSa * satata Atmasiddhino ja lakSa rAkhI sarva ArAdhanA kare, sarva AtmasAdhana seve; jJAnanI khAlI pokaLa vAto karavArUpa zuSkajJAnIpaNuM nahi karatAM, zamasaMvegAdi tathA samitigupti Adi sarva 'paramArthahetu mULa vyavahAra' Acare; temaja aMtarbheda rahitapaNe- anupayogapaNe yaMtravat karAtI bAhya kriyAmAM rAcavArUpa kriyAjaDapaNuM nahi karatAM, te te avazya karavA yogya SaTAvazyakAdi kriyAmAM AtmopayogapaNe UMDA utarI teno adhyAtmarasa cAkhe. jemake-sAmAyikanI pratijJA letAM te samabhAvamAM sthiti kare, pratyAkhyAna karatAM parabhAva paccakhe, svAdhyAya karatAM Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazAvabodha mokSamALA AtmabhAvamAM varte. caturvizatistava karatAM prabhuno sahajatmasvarUpa bhAva ciMtave, sadguruvaMdana karatAM temanuM AtmArAmIpaNuM bhAve. pratikramaNa karatAM svarUpAtikrama doSanI kSamA yAcI, svarUpasthAnamAM prati-pAchuM kamaNa-gamana kare. ane kAyotsarga karatAM dehAtIta dazAno anubhava abhyAsa kare. Ama sarva kiyA te ArAdhaka puruSa adhyAtmapariNatirUpa bhAvakriyAnA anusaMdhAnapUrvaka kare; ane caDhatA pariNAma rAkhI uttarottara kriyAzuddhithI prItianuSThAna Adi cAra prakAranI anuSThAna kakSAone sparze arthAt prastuta kriyA pratyenA parama premathI prItianuSThAna Adare. parama prItiyukta pUjyabhAvathI bhakti anuSThAna Adare. zAstravacana anusAra yathAsUtra Adarza AcaraNarUpa vacana anuSThAna Adare. ane pachI abhyAsajanya daDha saMskArathI vacananA saMga-avalaMbana vinA ApoApa pravartatuM, evuM sarva parabhAvavibhAvanA saMgasparza vinAnuM asaMga anuSThAna Adare ane Ama amRtakriyAnA anuSThAnathI AtmAne amRta kare. (doharA) viSa gara kriyA vikriyA, akriyA ananuSThAna; taddhatu amRta sakiyA. AtmArthe anuSThAna. svarUpanA lakSya karI, yoga avaMcaka hoya; to kiyA avaMcaka ane, phala avaMcaka joya. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhasena divAkara ane samabhadrAcArya 73 zikSApATha 29 : siddhasena divAkara ane samaMtabhadrAcArya jJAna-kiyA, nizcaya-vyavahAra AdinuM samanvayapUrvaka paraspara sApekSapaNe samyaka pratipAdana karanAra anekAntanI pratiSThAmAM zrI siddhasena divAkarano ane zrI samaMtabhadrAcArya no phALo ananya che. dArzanika paddhatie jinadarzananA nyAyano pAyo nAMkhanArA A banne mahA jyortidharoe jinadarzananI apUrva prabhAvanA karI che. A banne mahAprabhAvakomAM zabdagata, zailIgata ne vastugata ghaNuM sAmya dazya thAya che. mahA tArkika tarIke prasiddha A banne mahAkavioe darzana-nyAya jevA kaThina viSayamAM paNa kavitA suMdarIne vAlmaya raMgabhUmi para yatheccha nRtya karAvyuM che. e ja emanuM A viSayanuM apUrva prabhutva dAkhave che. bannenI mahAsutikAra tarIkenI khyAti apratima che. bRhasvayaMbhU stotra AdimAM samantabhadrajIe tathA batrIza batrIzI-kalyANamaMdira AdimAM divAkarajIe,- ema A bane bhakataziromaNi mahAtmAoe parIkSApradhAnIpaNe tAtvika bhaktino anupama rasapravAha vahAvyo che. kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryajI jevA paNa zrI siddhasena divAkarane aMjali arpatAM vede che ke mahAthavALI siddhasenanI stutio kyAM? ne A azikSitanI AlApaklA jevI hArI stuti kyAM? "nava siddhasenastutiyo mahA zikSita -nava vaiSA !' ane jJAnArNava jevA mahA yogazAstranA kartA maharSi zrI zubhacaMdrAcAryajI jevAe paNa kavIndra samanvabhadrane bhAskaranI upamA ApI tevIja bhavya aMjali apa che: samantamadrAri vIndra pArvatAM Rtti yatrAmanasUvitarakSaya: " i. AvA A banne mahA pratibhAsaMpanna kavIzo samartha parIkSApradhAnI hoI, teoe mata-darzananA Agraha vinA atyaMta madhyasthatAthI, prAmANika nyAyamUrtinI jema nyAyatulA barAbara jALavIne, yuktinI kasoTIe caDhAvI che te darzanonA zAstratattvanI niSpakSapaNe vicakSaNa parIkSA karI che; ane zuddha suvarNanI jema Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazAvabodha mokSamALA kaSa- cheda-tApanI* agniparIkSAmAMthI samuttIrNa thanArA zAstrasuvarNanuM pramANabhUtapaNuM supratiSThApita karyuM che. dArzanika mImAMsA karatI divAkarajInI batrIzIo ane samatabhadrajInI bRhasvayaMbhUstotra-AptamImAMsA Adi kRtio A vastunI sAkSI pUre che. eTale AvA A parIkSApradhAnI asAdhAraNa buddhipratibhAnA camatkAro sthaLe sthaLe daSTigocara thAya emAM Azcarya nathI. dA. ta. sanmatitarkamAM kevaLajJAna-kevaladarzananI abheda ekatA viSayamAM maharSi divAkarajIe upasthita karelI navIna ne maulika carcA te mahAmatinI sUkSma tarkazaktino uttama paricaya karAve che. temaja-"purAtanoe je vyavasthiti niyata karI che, te temaja che, emAM ciMtana karyAthI zuM siddha thavAnuM hatuM? evA prakAre mRtajanonA rUDha gaurava thakI 'tahatti'-temaja che ema kahevAne huM janmelo nathI, evuM mArA pratipakSIo bhale jagatamAM jAhera karo!"--ema jUnuM eTaluM sonuM mAnanArA purAtanavAdane siddhasena divAkarajIe karelo nIDara paDakAra temanuM apUrva parIkSApradhAnIpaNuM dAkhave che. ane buddhinidhAna zrI samaMtabhadrAcAryajIe paNa adbhuta buddhivaibhava dAkhavanArUM tevuM ja uttama parIkSApradhAnapaNe dAkhavyuM che. tenI pratIti ApaNane AptamImAMsAnA temanA maMgalAcaraNa parathI ja thAya che. tyAM guphAmAMthI bahAra nIkaLato siMha trADa pADe tema temaNe siMhagarjanA karI che ke- he bhagavan! devatAonuM Agamana, AkAzagamana, cAmara Adi vibhUtio tane che, tethI kAMI tuM amArA manane mahAna nathI. kAraNake tevI vibhUtio to mAyAvI iMdrajAlIA paNa karI dekhADe. eTale te ja tArUM mahatva ame mAnatA nathI. tAruM kharuM mahatva to tAruM vItarAgapaNuM che ane e ja tArUM ApaNuM che. suvarNanI jema zAsanI kapa-chedatApa parIkSA A prakAre : (1) koI eka zAsanA vidhiniSedha eka adhikAravALA (eka molatatva gocara) che ke nahi tenI parIkSA te kaya parIkSA, (2) emAM je vidhiniSedha batAvyA che, teno yogoma kare evI kriyA enI aMdara kahI che ke kema? A cheda parIkSA. (3) agnitApathI sonuM gALavAmAM Ave, to tenI azuddhinI khabara paDe, tema sarva nayanuM avalaMbana karatA vicArarUpa prabala agnivaDe zAsanI vAvaNI karavI, jethI temAM tAtparyanI azuddhi ke melAza che ke nahi tenI cakAsaNI thAya.-A tApa parIkSA. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AraMbha parigrahanI nivRtti para jJAnIoe Apelo ghaNo bhAra kAraNake jenA rAga-dveSa-mohAdi doSa ane jJAna-darzana AvaraNa TaLyA che, te ja puruSa Apta hovA yogya che. ema tyAM maharSi samaMtabhadrasUrijIe sarvaza vItarAganuM AptapaNuM parIkSApradhAnIpaNe suyuktithI supratiSThApita karyuM che. (doharA) sanmatitarkakarA namuM, siddhasena sUrIMdra; AptamImAMsAkAra namuM, samaMtabhadra munIMdra. zikSApATha 30 : AraMbha parigrahanI nivRtti para jJAnIoo Apelo ghaNo bhAra 75 AtmAne svarUpamAM sthira karavArUpa saMvara kriyAmAM mukhya aMtarAya AraMbhaparigraha che; eTalA mATe O jJAnIoe AraMbhaparigrahanI nivRtti para ghaNo bhAra Apyo che. zrI ThANAMga sUtramAM 'dvibhaMgI' kahI che ke-jyAMlagI AraMbhaparigrahanI nivRtti thatI nathI, tyAMlagI jIvane matijJAnAvaraNIyathI mAMDIne kevalajJAnAvaraNIya Adi prakAra nivRtta thatA nathI. 'ema sattara vAra te ne te vAta jaNAvI' tyAM kahyuM che ke jIvane matijJAnathI mAMDI yAvat kevalajJAnAdi kayAre upaje? AraMbha parigrahathI nivahaiM. kAraNake 'AraMbha parigraha te avairAgya ane anupazamanA mULa che, vairAgya upazamanA kALa che.' AraMbha parigraha e pragaTa AkulatAnuM kAraNa ane nirAraMbha niSparigraha e nirAkulatAnuM kAraNa che. jeTalI AraMbha upAdhi teTalI AkulatA ne du:kha, jeTalI nirAraMbha nirupAdhi teTalI nirAkulatA ne sukha, e pratyakSasidhdha evI nirvivAda vAta che. chatAM viparyAsa buddhivALo jIva ethI UMdhuMja kalpI UMdhuMja pravartana kare che ! te to ema ja samaje . che ke AraMbha-samAraMbhathI mane bhogasukha sAMpaDaze. eTale te bhogasAdhanarUpa dhana meLavavA mATe nAnA prakAranA hiMsApradhAna AraMbho Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazAvabodha mokSamALA arthAt karmAdAnI dhaMdhA AdarI, te pApopArjana kare che. kAraNake bhoganI ane pApanI evI gADha maitrI che ke jyAM jyAM bhogapravRtti che, tyAM tyAM teno dilojAna dosta pApa avazya hAjara hoya ja che. bhoganI utpattimAM, prAptimAM ane upabhogamAM sarvatra pApa pApa ne pApa ja che. Ama sarva prakAranA viSayasAdhananI utpatti AraMbha vinA arthAt - jIvonA upaghAta-hiMsA vinA thaI zakatI nathI. eTale te pApamaya bhogasAdhana arthe jIva AraMbha vadhAre che. ane jema jema AraMbha vadhe che, tema tema AraMbhano mitra parigraha paNa sAthosAtha vRddhi pAme che. A nAmacIna parigraha paNa potAnA nAma pramANe, jIvane 'pari' eTale cotaraphathI grahe che, pakaDI le che, jakaDI le che. pachI to A graha (bhUta athavA duSTa graha athavA magara) jevA parigrahanI jIva para pakaDa evI to majabUta hoya che, ke tenA bhIDAmAMthI chUTavA dhAre topaNa chUTavuM jIvane bhAre paDe che. te parigraha balA vaLagI te vaLagI, kADhavI muzkela paDe che. moTA vyavasAyo AraMbhanArA athavA moTI moTI rAjyAdi upAdhi dhAraNa karanArA janono A rojano jAtianubhava che. parigrahanI jaMjALamAM phaselA rAjAdinuM AMtarajIvana tapAsIe, to te bhogavilAsAdimAM ke rAjyaciMtAdimAM eTalA badhA vyagra thaI gayelAM dekhAya che, eTalA badhA pramAdamAM paDI gayelA jaNAya che ke teone dharmakArya mATe phurasada maLatI nathI! athavA to zrImata dhanADhaya janonI jIvanacaryA nirakhIe to te paNa evI ja pramAdAcaraNathI bharelI hoya che. kAraNake dvigArava, rasagArava ne zAtAgAravanA gArAmAM gUMcIne teo eTalA badhA garakAva thaI gayelA hoya che ke dharma jevI koI cIja jagatumAM astitva dharAve che ke kema tenuM paNa temane bhAna rahetuM nathI! athavA to A zrImaMtajano pote pAtharelI parigrahanI jALamAM eTalA badhA gUMthAI gayA hoya che, mIla-kArakhAnA vagere pApopAdAnarUpa karmAdAnI dhaMdhAonI dhAMdhalamAM ne parojaNamAM eTalA badhA parovAI gayA hoya che, ke bApaDA zAMtithI bhojana paNa letA nathI! ciMtAmagna thaI rAte nirAMte uMghatA paNa nathI! temaja bIjAone paNa potapotAnA pramANamAM AraMbhaparigraha Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAna AkulatAmaya du:khanuM ne azAMtinuM kAraNa thaI paDe che. AvA anupazamanA nivAsadhAmarUpa AraMbhaparigraha madhye 'vairAgya ane upazama hoya to te paNa cAlyA javA saMbhave che." Ama du:khanA mULarUpa AraMbhaparigraha ADe jIvane dharma sUjhato nathI ane te AtmalAbhane ghAtaka thaI paDe che. eTaluM ja nahi paNa anicchAe teno udayaprasaMga hoya topaNa te AtmabhAvanA utkRSTapANAne bAdha karanAra tathA Atmasthiratane aMtarAya karanAra prAye thAya che. eTalA mATe ja jJAnIoe AraMbhaparigrahanA tyAgano puna: puna: upadeza karyo che, -je mumukSue pharI pharI manana karI jema bane tema AdarathI anusaravA yogya che. (doharA) AraMbhaparigraha jALa e, vairAgya upazama kALa; pApamitranI joDI e, bALa bALa tatkALa. zikSApATha 31 : dAna jema jema AraMbhaparigrahanI nivRtti thAya, tema tema AtmA potAnA jJAnasaMpattimaya svarUpanuM dAna potAne kare che, ane parabhAvane viSe ahaMta- mamatva ghaTavAthI tenI tyAgavRtti udaya pAme che, jethI dravyathI paNa tenI dAnapravRtti udArapaNe pravarte che. A dAna dhanathI ja thaI zake vA dhanavAna ja karI zake e mAnyatA bhUlabharelI che. dAna tanathI, manathI, vacanathI, dhanathI vividha prakAre thaI zake; ane te dAnano pravAha dezakALAnusAre yogya vaheNomAM vALavo joIe. dAna karanAra, karAvanAra ane anumodanAra e samAna phaLanA bhAgI thAya che. supAtra sakSetre yogya kALe bhaktithI vAveluM alpadAnarUpa yogabIja paNa, vaTabIjanI jema phAlIkalI, mahA yogavRkSamAM pariNamI mokSaphaLa Ape che. je satpAtra sukSetre dAna Ape che, te mokSamArgana dhArI rAkhe che, ema mahAnigraMtha munIzvara zrI padmanaMdijIe kahyuM che. dAna e Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 vzAvabodha mokSamALA vyavahAradharmanuM prathama aMga che, tenuM uttama udAharaNa bhagavAne pote paNa pravajyA pUrve saMvatsara dAna daI pUruM pADyuM che. A dAnanA abhayadAnAdi. pAMca mukhya bheda che. . paheluM abhayadAna-A dAnano sarvotkRSTa prakAra che. dravya ane bhAva ema tenA be bheda che. koIpaNa jIvane maraNabhayathI bacAvI abhaya ApavuM e dravya abhayadAna. niSkAraNa karUNAthI jIvane sanmArga bodhI anaMta janmamaraNathI bacAvavo e bhAva abhayadAna,-te paramotkRSTa abharyadAna che. abhayadAnathI parama nirjarA ane anaMta puNyanI rAzi vadhe che. bIjuM supAtra dAnapAtranA traNa bheda paDe che : apAtra kupAtra ane supAtra. supAtradAnamAM yogyAyogyano vicAra avazya kartavya che. supAtra koNa? AtmadhyAnamAM nimagna ne dehamAM paNa nirmama, evA ekAMta AtmAthane ja sAdhanArA sAcA sAdhupuruSa e ja supAtra. "A supAtrapaNuM guNane laIne che, veSane laIne nathI." evA sAcA sAdhuguNasaMpanna supAtra maLavA sarva kALamAM durlabha che. evA supAtra puruSane yathAzakti vidhipUrvaka yogya dAna devuM te supAtradAna, AtmAmAM tevA prakAranI yogyatAnuM ropaNa karI 'yogabIjarUpa thaI paDe che. A supAtradAnanA prabhAve ghaNA jIvo saMsArasAgara tarI gayA che, ema teno atyaMta mahimA varNavanArA puSkaLa daSTAMto zAstramAM kahyA che. uttama pAtra bhagavAna RSabhadevajI ane uttama dAtA zreyAMsakumAranuM daSTAMta suprasiddha che. trIjuM anukaMpAdAna-paradu:khe anukaMpavuM te anukaMpA. emAM yogyAyogyano vicAra karavA yogya nathI, paNa du:khI evA game tevA duSTa pApI jIva pratye paNa anukaMpA ja kartavya che. atre nAgane bacAvanArA zrI pArthaprabhujInuM daSTAMta prasiddha che. anukaMpAdAnathI puNyarAzi vadhe che. cothuM ucitadAna-lokavyavahAramAM ucita prasaMge yogya dAna ApavuM te ucitadAna. ane te paNa vivekapUrvaka prasannacitte ne yathAzakti ja devA yogya che, phUlaNajI thaI gajA uparavaTa devA yogya nathI. A ucita dAnathI kAMI parabhavano lAbha thato nathI. pAMcamuM Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAna kIrtidAna-kIrtilobhanI khAtara dAna karavuM te kIrtidAna. A dAna kevaLa kaniSTha prakAranuM che; tuccha phaLa khAtara mahataphaLa hArI javA jevuM, "sAMThAnI khAtara jArane haNI nAMkhavA jevuM" che. mATe kIrti arthe nahi, paNa paramArthe ja dAna kartavya che.-Ama dAnanA A pAMca prakAra che. temAM abhayadAna, supAtradAna uttama che; anukaMpAdAna madhyama che; ane ucitadAna, kIrtidAna kaniSTha che. prathama be prakArathI parama nirjarA ne mahAna puNyarAzi, madhyamathI puNyarAzi temaja nirjarA; ane kaniSThathI alpa puNya thAya, paNa nirjarA nahi. Ama dAnanuM svarUpa vicArI A dAna vidhithI ApavuM joIe. vidhithI eTale nyAyopArjita, nyAyathI sAcI pramANika nItithI kamAyelA dhanano ja AvA satkAryamAM sadupayoga thavo joIe. lokone lUMTIne, cUMsIne, apramANikatAthI anItithI kamAyelA dhanane AvA dAna jevA satkAryamAM sthAna ja nathI. koI ema jANato hoya ke huM aneka chaLaprapaMca karI hamaNAM to paiso bhego karuM ane pachI AvA dharmakAryamAM vAparIza, to te mUrkhanA svargamAM ja (Fool's paradise) vase che! "vAdharI khAtara bheMsa mAravA" jevuM kare che! moTA varaghoDA caDhAve ne nANAM kharce,-ema jANIne ke mAruM kalyANa thaze. Ama samajI hajAro rUpaA kharcI nAMkhe. eka paiso khoTuM bolI bhego kare che ne sAmaTA hajAro rUpIA kharcI nAMkhe che! juo jIvanuM keTaluM ajJAna! kaMI vicAra ja na Ave!" mATe nyAyopArjita dhana e ja atra vidhi che. temaja A dAnakAryamAM ucitapaNuM jALavavAnI paNa bahu bahu jarUra che. dravya, kSetra, kALa, bhAva vagere barAbara joI vicArIne jema ghaTe tema dAna karavA yogya che. dAna ApavuM te paNa le! rAMkA leto jA! evA tucchabhAvathI athavA "upara hAtha rAkhavA" nA bhAvathI ApavuM te ucita nahi, paNa anucita che. yathAyogya pAtrane yogya kALe yogya dAna yogya rIte AdarathI ApavuM, te pAtrane potAnuM dIna-lAcArapaNuM ke ozIyALApaNuM na lAge, ema jamaNo hAtha Ape ne DAbo hAtha na Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabodha mokSamALA .. jANe evI rIte vidhithI ApavuM te ucitapaNuM che. mATe "hAthe te sAthe" ema vicArI mumukSue niSkAmapaNe anidAnabuddhithI ja dAna devA yogya che. A aMge eka suMdara utprekSA smaraNamAM rAkhavA yogya che ke udAra dAnezvarIonA bhavanamAM ramI ramI ane temanA hAthe janomAM bhamI bhamIne thAkI gayelI lakSmI kRpaNonA gharamAM jaI uMdhI jAya che! 80 (doharA) abhayadAna gho sarvane, dIe supAtre dAna; anukaMpAvat saMta che, svane svarUpanuM dAna. zikSApATha 32 : niyamitapaNuM parigrahane niyamamAM ANI, tenI mUrchA TALavA mumukSu puruSa dAnAdi niyama seve che, teno aMtima uddeza svarUpamAM niyatapaNArUpa AtmAnuM niyamitapaNuM pAmavAno che. ane e prayojananI siddhi arthe niyamitapaNuM e eka uttama Avazyaka sadguNa che. 'niyamathI kareluM kAma tvarAthI thAya che, dhArelI siddhi Ape che ne AnaMdanA kAraNarUpa thaI paDe che.' jJAnInA A vacano atyaMta sAcA che ane jIvananA pratyeka kSetramAM avatAravA yogya che. kudaratanuM AkhuM taMtra joIe to niyamitapaNe cAle che. sakala vizvane prakAzanAro sUrya pratidina niyata samaye udaya pAmI, niyata samaye asta pAme che. netrane AhlAda ApanAro caMdra anukrame kRSNa-zukla pakSamAM niyamitapaNe hAni-vRddhi pAmyA kare che. samasta grahacaka potAnA nAyaka sUryamaMDaLanI AsapAsa niyamita gatie pradakSiNA pharyA kare che. potAnI niyata maryAdAne kadI paNa nahi ullaMghanAro evo samudra paNa niyamitapaNe bharatI-oTanA kramane anusare che. 'eka bhede niyama e A jagatano pravartaka che.' nisargamAM sarvatra niyamitapaNAnuM ekachatra sAmrAjya vyApI rahyuM che. vanaspativijJAna ke prANIvidyA lyo, rasAyanazAstra lyo ke Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niyamitapaNuM bhautikazAstra lyo, khagoLa lyo, ke bhUgoLa lyo, zarIrayaMtranI racanA lyo ke iMdriyavijJAna lyo, jyAM juo tyAM sarva sthaLe pratiniyata niyamone anusarI pravRti thayA kare che. AvI lokavyavasthA na hota to sarvatra anavasthA ne aMdhAdhuMdhI pravartI raheta. Ama AkhI kudarata Dagale ne pagale niyamitapaNAno bodha kare che. prakRti jANe pratikSaNe pokArIne kahe che-aho sujJa manuSyo! niyamitatA e mAruM jIvana che. tame vijJAnadvArA te khoLI kADho cho, to te niyamitapaNAne tame kAM anusaratA nathI? yuropavAsIono niyamitatA guNa prazaMsavA tathA anukaraNa karavA yogya che. 'kAma TANe kAma ne ArAma TANe ArAma'- A teonA jIvananuM mukhya sUtra che. teo potAno nityakrama niyamitapaNe goThave che ane ghaDiyALanA cakra jevI cokkasAIthI tene anusare che. jethI temanA bAhya jIvanamAM eka prakArano ullAsa, rti ne AnaMda daSTigocara thAya che. bhAravAsIomAM prAya: aniyamitapaNAne lIdhe ethI UlaTI ja sthiti dekhAya che. A badhuM game tema ho, paNa jema vyavahAra jIvanamAM tema paramArtha jIvanamAM paNa niyamitatAnI AvazyakatA nirvivAda che. vicakSaNa mumukSa puruSa to pratikSaNe ema vicAre che ke-A amUlya manuSya deha cintAmaNiratnathI paNa adhika che, enI kSaNa paNa mAre pramAdamAM nirarthaka javA devI yogya nathI. mATe mAre mAro jIvanakrama AtmArthanuM sAdhana thAya ema evo niyamitapaNe yojavo joIe ke enI eka paLa paNa eLe na jAya ema vicArIne te potapotAnA saMjoga anusAra potAnI dinacaryA Adino kama niyamitapaNe goThave che ane tene anusaravAnI Teva pADe che. jemake-te prabhAte brAhma muhUrtamAM ja vahelo UThe che. parama kRpALu paramAtmAne praNAma karI, prAta:smaraNIya puNyazloka mahAtmAonA nAma guNa ne pavitra caritranuM smaraNa karI, temanI niSkAma bhaktimAM cittanuM anusaMdhAna kare che. 'huM koNa chuM? kayAMthI thayo? zuM svarUpa che mAruM kharUM?' enA vicAra vivekapUrvaka zAMta Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazAvabodha mokSamALA bhAve kare che. pachI dehaciMtAdi prAta:vidhi ATopI, zAMta citte yathAvakAza svAdhyAya-prabhubhakti Adi Avazyaka dharmakartavyamAM lIna thAya che. pachI saMsAra Adi prayojana aMge je kaMI kartavya hoya te nirAsakta bhAve kare che. bhojanAdi vidhithI nivRtta thaI, potapotAnA vyavasAyamAM nItiparAyaNa rahI pramANikapaNe pravarte che. vaccamAM avakAza pramANe dharmadhyAna, jJAnArAdhana, bhakti Adi Atmahitakara salkiyAno bane teTalo lAbha levA cUkato nathI. khAsa karIne saMdhyAsamaye te nivRtine vizeSapaNe bhaje che. pUrve abhyAsela viSayonuM parAvartana, sadbhakti, kSamApanA Adino nityakrama yathAyogyapaNe sAcavI samAdhibhAve zayana kare che. Ama AtmArthasAdhaka dharmaktavya mATe niyata samaya rAkhI te cokkasa kurasada meLave che; paNa pramAdI ALasuonI jema te dharmakArya mATe phurasada nathI evA khoTA nhAnA kADhato nathI ke mithyA AlaMbano pakaDato nathI. Ama AtmArthI mumukSu to potAnA mana-vacana-kAyAnI samasta pravRtine sarvathA zuddha karI niyamita karI nAMkhe che. kAraNake parabhAvathI mukta thaI AtmA svarUpamaryAdAmAM AvavArUpa pAramArthika niyamitapaNuM pAme e ja A AtmArthIno Adarza hoya che. ane e ja eka dhyeyanI siddhimAM A prAjJajananuM paramArthamaya jIvanacaka, ghaDIyALanA kAMTAnI jema, niyamitapaNe cAlyA kare che. (troTaka) niyamitapaNe grahacakra phare, niyamita badhuM jagacaka Thare; niyamitapaNe ghaTicaka pare, jana prAjJanuM jIvanacakra khare! Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 jinAgamastuti zikSApATha 33 : jinAgamastuti (ratnamAlA) jaya jinavANI! jaya guNakhANI! amRta samANI vibudhapramANI! sakala jIvone abhayapradAnI! AtmakalAnI avikala ThANI! Apta praNItA! jinavara gItA! bhavabhayabhIru bhUta suhitA! karma vijetA! dharma janetA! zuddha vimukita mArga praNetA! (mAlinI) jinavadana himAdri udbhava sthAna jenuM, gaNadhara hara zIrSe Urdhva utthAna jenuM; surasa salila pUrNA sevya suro narone, bhagavatI zrutagaMgA rakSaje te amone ! prazamarasa jharaMtI AtmabhrAMti hatI, jagata hita karatI pathya saune TharaMtI; bhavajalataraNI je zreSTha naukA samANI, zivasukhajananI te vaMduM jineMdra vANI. jina vacana sudhAMzu zAMti sudhA seve che, vimala vimala jyotsanA jJAnanI vistare che; sumana mana cakoro tatra AnaMda pAme, bhavijana kumudono pUrNa ubodha jAme. (maMdAkrAMtA) sUtro jemAM amala jala che arthagaMbhIra mIThAM, siddhAMtonA prabala uchaLe jyAM taraMgo garIThA; dekhIne jyAM gaNagaNamaNi citta thAye prasakta, cAru evo zrata jalanidhi varNavA koNa zakta? (zikhariNI) nizA doSo TALI jagatajanane jAgrata karI, karI jJAnodyota prabala tama mohAtmaka harI; prakAze che loke jina vacanarUpI dinapati, skurato sat teje kumati grahane duHsaha ati 4 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabodha mokSamALA (troTaka) giri meru samA jina zAsanamAM, bhagavAna sadAgama naMdanamAM; suravRkSa subhASita ramya dIse, prasare tasa saurabha sarva dize. 7 zikSApATha 34 : nava tattva- sAmAnya saMkSepa svarUpa} bhAga 1 sakala jinAgama e navatattvanA vivaraNarUpa che. jIva, ajIva, puNya, pApa, Asava, baMdha, saMvara, nirjarA, mokSa e nava tattvamAM samasta vizvanuM samagra tattvajJAna samAI jAya che. e nava tatvano jIva-ajIva e be tattvamAM samAveza thAya che, paNa 'te vastu vicAra vizeSe bhinna prabodhyA mahAna munirAya.' A nava tattvanuM saMkSepa svarUpa atre kahIzuM. jIvatattva-je jJAna-darzana prANathI traNe kALane viSe jIve che evI caitanyamaya vastu te jIva. caitanyamaya upayoga e ja jIvanuM lakSaNa che, jethI te jaDa evA ajIvathI pragaTa jUdo jaNAya che. A upayoga be prakArano che. vastunA vizeSa svabhAvane grahe te sAkAra evo jJAnopayoga ane sAmAnya svabhAvane grahe te nirAkAra evo darzanopayoga. aupathamika, kSAyika, lAyopathamika, audayika ane pAriNAmika e pAMca bhAvo jIvanuM svatattva' arthAt potAnuM khAsa asAdhAraNa tattva che. jIvanA be bheda che-karmayukata te saMsArI ne karmamukata te mukta. ajIva tattva-acetana jaDa vastu te ajIva. dharma, adharma, AkAza, kALa ane pudagala e pAMca ajIva che. e pAMca tathA chaThuM jIva maLIne padravya kahevAya che; ane temAM kALa vinAnA zeSa pAMca dravyo pradezonA bahutvane lIdhe paMcAstikAya kahevAya che. ukta che dravyamAM,- zabda-rasa-rU5-gaMdha-sparza jemAM che evuM pudgala Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nava tatvanuM sAmAnya saMkSepa svarUpa-bhAga 1 85 dravya ja rUpI che; te zabdAdi jemAM nathI evA bAkInA pAMce dravya arUpI che. dharma, adharma ne AkAza dravya eka che; kAla, pudgala ne jIva aneka che. dharma, adharma, AkAza ne kALa e cAra niSkriya che; jIva ane pudgala e be sakriya che. eka jIva dravyanA, dharmanA ne adharmanA pradeza asaMkhya che; pulanA saMkheya, asaMkhyaya vA anaMta pradeza che; AkAzanA anaMta pradeza che; kALa eka pradezAtmaka hoI apradeza che. A chae dravyano avagAha lokAkAzamAM che, nahi ke hAra. eTalA mATe AkAzanA lokAkAza ne alokAkAza ema be vibhAga kahyA che. dharma-adharma, talamAM telanI jema, samasta lokAkAzane avagAhe che. asaMkhyAtapradezI eka jIva, pradIpanI jema, pradezonA saMkoca-vikAsathI te lokAkAzanA asaMkhyaya bhAga Adine avagAhe che. ane pudgalo tenA eka pradezAdine avagAhe che, emAM bhajanA che. dA. ta. anaMta pradezI pudagala AkAzanA ekathI mAMDI anaMta pradezane avagAhe che. Ama sarva dravyone potAmAM avagAha-avakAza Apavo te AkAzano upakAra che. gatipariNata dravyane sahAya karavI te dhamastikAyano upakAra che. sthiti pariNata dravyane sahAya karavI te adharmAstikAyano upakAra che. zarIra, vArthI, prANApAna, mana, sukhadu:kha, jIvita-maraNa e pudgalono upakAra che. hitAhitopadeza vaDe karIne jIvono paraspara upakAra che. sarva dravyonuM parivartana karavArUpa vartanA, pariNAma, kriyA, paravAparatva e kALano upakAra che. Asava tattva- kAya, vAka, mananuM karma te yoga che ane te ja Asava che. garanALAmAMthI jalanI jema, yogapraNAlikAmAMthI karmano Asava thAya che, mATe yogane Asrava kahyo che. yogathI AsaveluM karma sakaSAyane, lIlA cAmaDA para rajanI jema, coTe che; paNa akaSAyane, sukkI bhIMta para phekelA DhephAMnI jema, coMTatuM nathI. cAra kaSAyathI, pAMca iMdriyathI, pAMca avratathI ane pacIza kriyAothI kaSAyajanyasAMparAyika karma ArAve che; ane tIvramaMda bhAvathI ne jJAna-ajJAta bhAvathI, temaja vIryavizeSathI ne adhikaraNavizeSathI te sAMparAyika karmono vizeSa hoya che. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazAvabodha mokSamALA puNya-pApa tattva - zubha yoga te puNyano Asrava ne azubha yoga te pApano Asava che. ahiMsAdi zubha bhAvathI puNya Ave che ne hiMsAdi azubha bhAvathI pApa Ave che. puNyanuM phaLa zAtA, zubha AyuSya, zubha nAma, ane ucca gotra che; pApanuM phaLa tethI viparIta che. paNa bannenuM phaLa saMsAra ja che, eTale e rIte e bemAM taphAvata nathI. kAraNake puNya sonAnI beDI, to pApa loDhAnI beDI, ema banne baMdhanarUpa ja che. baMdha tattva-jIva, sakaSAyapaNAne lIdhe, kamane yogya pudgalo yoga thakI badhI bAjuthI grahe te baMdha. jIvanA rAgAdi pariNAma te bhAvabaMdha ane tethI karmaparamANuno saMbaMdha te dravyabaMdha. prakRti, sthiti, anubhAga ane pradeza ema baMdha cAra prakArano che. prakRti ne pradeza yogathI ane sthiti ne anubhAga kaSAyathI baMdhAya che. karmano amuka phaLa ApavAno svabhAva te prakRtibaMdha; kALamaryAdA te sthitibaMdha, zubha-azubha vA ghAtI-aghAtI rasa, vipAka, anubhava te anubhAga baMdha; karmapudgalonuM alpa bahu saMkhyAmAM grahaNa te pradeza baMdha. A cAra prakAranA baMdha paratve modakanuM daSTAMta prasiddha che. jJAnAvaraNIyAdi ATha karmanI mULa prakRti che, tenI uttara prakRti 158 che. mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga e pAMca baMdhahetu che. saMvara tattva-Astravahetuono nirodha te saMvara. "Asavane rokI zake evo caitanyasvabhAva te bhAvasaMvara ane tethI dravyArAvane roke te dravya saMvara." vrata, samiti, gupti, dharma, anuprekSA, parISahajaya, cAritra te bhAvasaMvaranA vizeSa che, jethI karIne karma AmravanA daravAjA saMvRta (baMdha) karI, AtmA svarUpane viSe saMvRta (gupta) thAya che. A saMvaranI parAkASThA amohasvarUpa evA yathAkhyAta cAritramAM prApta thAya che,-jyAM AtmAnuM jevuM zuddha svarUpa jina bhagavaMtoe AkhyAta karyuM che, tevuM niSkaSAya vItarAga svarUpa pragaTe che. nirjarA tatvaAtmAne lAgelA karmanuM nirjaravuM-kharI javuM te nirjarA. karma pudgalono rasa bhogavAI jAya te bhAvanirjarA ne te Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nava tattvanuM sAmAnya saMkSepa svarUpa - bhAga 1 AtmapradezathI kharI paDe te dravya nirjarA. te nirjarA be prakAre- vipAkajA athavA akAma nirjarA, avipAkajA athavA sakAma nirjarA. bAMdheluM karma svayaM udayamAM AvI, vipAka-phaLa ApI kSINa thAya te vipAkajA. ane udayamAM nahi AvelA karma uderI tapa:zakti vaDe udayAvalImAM pravezAvIne, Amra-kaNasa vagere phaLanI jema vipAkakALa pUrve paripAka pamADI nirjarAya te avipAkajA. vipAkajA athavA akAma (irAdA vagaranI) nirjarA to cAre gatimAM sarvane hoya ja che, paNa IrAdApUrvakanI evI sakAma athavA avipAkajA nirjarA to tapasvIone hoya che. mokSa tattva-baMdhahetuono abhAva tathA baMdhanI nirjarA hotAM, sarva karmabaMdhanathI sarvathA chUTavuM te ja mokSa. sarva karma kSaya thaye AtmAnI svAtmasaMprApti arthAt sahajAnmasvarUpa sthiti e ja bhAvamokSa, ane karmavargaNAthI AtmAnuM juduM thavuM te dravya mokSa. bIja sarvathA baLI gaye jema aMkura phUTato nathI, tema karmabIja baLI gaye muktane bhavAMkura Ugato nathI. evuM apunabaMdhaka ne apratipAtI evuM mokSapada pAmelo A baMdhamukta AtmA, pUrvaprayoga Adi kAraNanA yoge karIne lokanA agrabhAga paryata urdhvagamana kare che. ane tyAM nAnA dIpaprakAzanI jema jyotamAM jyota maLI, lokAgre 'susthita' evA A siddha bhagavAna anupama anuttama ne avyAbAdha evuM mokSasukha anubhavatAM, sAdi anaMto kALa zAzvata sthiti kare che. (doharA) jIva ajIva mULa tattvamAM, nave ya tattva samAya; bheda jIvAjIvano lahai, mokSa svabhAva pamAya. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazAvabodha mothamALA zikSApATha 35 : nava tattva- sAmAnya saMkSepa - svaA5} mama 2. A diggadarzana parathI baMdhamokSanI tAtvika vyavasthAno atre kaMIka vicAra karI, ukta nava tatvanI avikalA saMkalanA ne teno heyopAdeya viveka batAvazuM. AgalA zikSApAThamAM kahyuM tema baMdha be prakAre che-AtmAnA rAgAdi pariNAmarUpa bhAvakarma te bhAvabaMdha ane dravyakarma te dravyabaMdha. parabhAvamAM AtmabhrAMtine lIdhe upajatI AsaktirUpa bhAvakarma e ja dravyakarmabaMdhanuM mULa kAraNa che. kAraNake paravastumAM moha pAmavArUpa darzanamoha upajyo, eTale cAritramoha upajyo; ane tenA avakhaMbhane anya sarva karmano baMdha thavA lAgyo. darzanamoha-mithyAdarzana (mithyAtva) senAnAyake praveza karatAM, tenI anugAminI samasta karmasenAe AtmA para AkramaNa karyuM, ane potAnA pudgalakSetramAM atikramaNa (Tresspass) karavAnA aparAdha badala tene baMdivAna banAvI saMsAranI heDamAM pUryo! athavA prakArAMtare vicArIe to jagatanI mohamAyAjALamAM lapaTAvanAra A nAmacIna mohanIyanA be bheda che. darzanamoha ane cAritramoha. temAM (1) dehAdi paravastumAM AtmabhrAMtirUpa darzanamohane lIdhe jIvane mithyAdarzana athavA mithyAtva hoya che, ane tethI cAritramoha paNa upaje che. (2) eTale jIva parabhAvathI virAma pAmato nathI ne avirati rahe che. (3) tethI te svarUpabhraSTatArUpa pramAdane pAme che. (4) ane te parabhAvanI prApti-aprAptinA nimitte te krodhAdi kaSAya karI rAgadveSAdi vibhAvabhAvane bhaje che. (5) ane tethI kSobha pAmelA tenA mana-vacana-kAyAnA yoganI pravRtti paNa te parabhAvanI prApti arthe tadanukUlapaNe mukhyapaNe pravarte che. Ama mULa avighArUpa AtmabhrAMtine lIdhe ja mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga e pAMca baMdhaheturUpa AzravadvAra- karmaAgamananA garanALA khullA rahe che. eTale karmanI beDIthI baMdhAyelo AtmA bhavabhramaNa du:kha pAme che. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nava tattvanuM sAmAnya saMkSepa svarUpa- bhAga 2 89 AthI UlaTuM, (1) parabhAvamAM AtmabuddhirUpa je AtmabhrAMti che, te choDI daI jIva jo AtmAmAM ja Atmabuddhi kare, to mithyAtva TaLe, darzanamoha naSTa thAya ane samyagudarzana pragaTe. (2) eTale pachI avirati doSa TaLe ne sarva parabhAvathI virAma pAmI bhAvavirati thAya. (3) eTale teno AtmasvarUpathI bhraSTatArUpa pramAdadoSa TaLe ane svarUpane viSe apramAda-apramatta sthiti hoya. (4) eTale parabhAva nimitte kaSAya kare nahi, rAgAdi vibhAvathI raMgAya nahi ane niSkaSAya-pUrNa vItarAga thAya. (5) ane kaSAyajanya saMkSobha naSTa thavAthI mana-vacana-kAyAnA yoga paNa AtmasthiratAne anukULapANe varte, ane chevaTe ayoga dazA prApta thAya. Ama kamane AvavAnA Azrava-daravAjA baMdha thavArUpa saMvara thAya che. darzanamoha naSTa thatAM anakame cAritramoha paNa naSTa thAya che; darzanamohane haNavAno acUka upAya bodha che ne cAritramohane haNavAno acUka upAya vItarAgatA che. AvI A karmonA agraNI darzanamoha-cAritramoha ema dvividha mohanIya karmanI ane tenA upabhedarUpa mithyAtvAdi pAMca baMdhahetuonI vyavasthA parathI cauda guNasthAnakanI samagra vyavasthA paNa zIgha samajAI jAya che. kAraNake mohanI mAtrA jema jema ghaTatI jAya ne AtmAnI niSkaSAya vItarAga pariNati jema jema vadhatI jAya, tema tema AtmAnuM guNasthAna caDhatuM jaI, sAcI sAdhutA-sAdhakatA pragaTatI jAya che. Ama karmabaMdhanI ane tenA baMdhahetuonI saMkalanA parathI spaSTa samajAya che ke dehamAM AtmabhrAMtirUpa darzanamoha e ja A bhavabhramaNa-du:khanuM mULa che. A bhavabhrAMti kayAre TaLe? tenA mULa kAraNarUpa A AtmabhrAMti TaLe to. kAraNake bhAvakarmathI dravyakarma ane dravyakarmathI bhAvakarma ema saMkalanA thayA kare che ane baMdhanuM duSTa caka (Vicious circle) cAlyA karI bhavacaka bhamyA kare che. AvI A karmabaMdhanI sAMkaLa kayAre tUTe? A duSTa cakrano aMta kayAre Ave? AtmabhrAMtirUpa bhAvakarma tUTe to A sAMkaLa tUTe ne A duzcaka baMdha paDe. arthAt jIva je dehAdi ane rAgAdi parabhAva pratye AtmabhAva Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 prajJAvabodha mokSamALA dharavAnI nA pADe, pratyAkhyAna' kare, rAga-dveSa-moharUpa viparIta bhAve pariNamavArUpa vibhAva choDI dIe. to bhAvakarma na baMdhAya eTale tenA nimitta abhAve dravyakarma paNa na baMdhAya ane A karmabaMdhanI sAMkaLa tUTe. Ama A baMdhasaMkalanA troDavAnI lagAma AtmAnA hAthamAM che; vibhAvarUpa bhAvakarma pariNAme nahi pariNamavAnI breika (Brake) dabAvavArUpa puruSArthanI rahasyacAvI (Masterkey) puruSanA (AtmAnA) gajavAmAM ja che. tAtparya ke jIva parabhAva nimitte rAga-Sa- moha na kare, vibhAvabhAve na pariName to mokSa hatheLImAM ja che. Ama karmanibaddha AtmAnA puruSArthano mArga sadAya sAva khullo paDyo che. bhavasthiti Adi khoTA nhAnAM choDI daI jIva satya puruSArtha kare eTalI ja vAra che. 'jaba jAgeMge AtamA, taba lAgeMge raMga.'. A baMdha-mokSanI vyavasthA parathI navatatvanI avikala saMkalanA ane teno heyopAdeya viveka paNa spaSTa samajAI jAya che. A samajavA mATe cikitsAzAstra prasiddha cAra vAnAM jANavA joIe : roga, rogahetu, auSadha ane Arogya. temAM atre karma te roga che, mATe heya che. Azrava-baMdha te karmaroganA hetu che, mATe te paNa haya che. saMvara-nirjarA te karmarogane maTADavAnA amogha auSadha che, mATe Adeya che. ane mokSa te karmaroganuM maTI javuM arthAt AtmAnuM Arogya che, mATe parama Adeya che. AvA prakAre jIvanA A karmaroganI amogha cikitsA bhAvavyAdhinA bhiSavara bhagavAna tIrthakaroe dAkhavI che. (deharA) Atmabuddhi parabhAvamAM, baMdhanuM mULa nidAna; Atmabuddhi nija AtmamAM, mokSanuM mULa nidAna. Asrava baMdha bhavaroganA, hetu tyajavA yogya; saMvara nirjarA auSadhi, mokSa AtmaArogya. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sArvajanika zreya 91 zikSApATha 36 : sArvajanika zreya tattvavijJAnathI jIvAjIvano bheda karI jeNe sarva AtmAnuM samAnapaNuM jANyuM che, evo AtmArthI jIva sarva jIvane samAnadharmI sAdharmika AtmabaMdhuo mAnI, te pratye vatsa pratye gAya jevuM vAtsalya dhare che; ane paraspara upakAra e jIvano dharma che ema jANI sArvajanika zreya arthe yathAzakti pravRtti kare che. kAraNake satpuruSonI vibhUtio paropakArArthe hoya che. paropArAya sAM vibhUtaya: I eTale AtmArthI puruSa paropakArano vyasanI banI, janakalyANanA yajJanI vedI para potAnA sarva aMga homI ghe che, mana-vacana-kAyAnI samasta zakita samarpaNa kare che; potAne je AtmArthano-paramArthano lAbha thayo te anya jIvone paNa thAya, evA ni:svArtha paramArthapremI te paramArthapravRtti zuddha sevAbhAvathI ja kare che. vyaktinA zreyamAM samAjanuM zreya che ne samAjanA zreyamAM vyaktinuM zreya che. ema banneno paraspara gADha saMbaMdha samajI pratyeka vyaktie AkhA samAjanA utkarSamAM potAno banato phALo Apavo ucita che, ke jethI Adarza samAjanuM ghaDatara thaI sarva janonuM A loka-paralokanuM zreya thAya. ane dezanI adhogati karanArA hiMsA, asatya, corI, kusaMpa, asahiSNutA, anyAya, anIti, viruddha AhAra vihAra, viSayalAlasA, ALasa, pramAda Adi dUra thaI, dezanI unnati karanArA ahiMsA, satya, saMpa, sahiSNutA, nyAya, nIti, Arogyaprada AhAra vihAra, nirvyasana, udyama AdinI vRddhi thAya. lokonuM sAmAjika naitika dhoraNa uMcuM Ave ne sarva prakAre sarvodaya thaI sAmAjika naitika unnati thAya, evI vyavahArazuddhi karavI e sArvajanika zreyano uttama sanmArga che. dharma, artha, kAma ane mokSa e cAra puruSArthamAM dharma puruSArtha mukhya che, kAraNake dharmathI ja bIjA badhA puruSArtha siddha thAya che. "dhanArthIone dhana ApanAro dharma che, kAmIne sarva kAma ApanAro dharma che, ane paraMparAe mokSano sAdhaka paNa dharma che.'' mATe artha-kAmanI siddhimAM paNa dharmane bAdhA na upaje evI vyavahArazuddhi AcaravI Avazyaka che. jemake Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 ghaNAvabodha mokSamALA jUgAra, mAMsAhAra, madirApAna, vezyAgamana, zikAra, corIparadhanaharaNa, parastrIgamana-e mahAdu:khadAyI sakha vyasanane dezavaTo devo. parastrI pratye vikArI daSTi ne vyabhicArI vRtti nahi karatAM, mA hena samI nirmala daSTi rAkhI sazIlanI vRddhi karavI. prANa jAya paNa anItithI na raLavuM evI TekathI dhana AdinA upArjanamAM nyAyanIti-pramANikatAnuM ucca pramANa jALavavuM. dA. ta. 'koIthI mahA vizvAsaghAta, mitrathI vizvAsaghAta, koInI thApaNa oLavavI, vyasananuM sevavuM, mithyA ALanuM mUkavuM, khoTA lekha karavA, hisAbamAM cUkvavuM, julamI bhAva kahevo, nirdoSane alpa mAyAthI paNa chetaravo. jUnAdhika toLI ApavuM, ekane badale bIjuM athavA mizra karIne ApavuM, karmAdAnI dhaMdho, lAMca ke adattAdAna -e vATethI kaMI paNa raLavuM nahIM' ityAdi prakAre vyavahArazuddhi sAcavavI emAM janatAnuM A lokaparaloka bannenuM kalyANa che. ane AvI vyavahArazuddhithI pramANikapaNe upArjana karelA dhananuM sArvajanika upayoga mATe dAnAdi karavuM teno paNa atra sArvajanika zreyamAM samAveza thAya che. jemake-dIna du:khI janatA mATe vivekapUrvaka potAnA nyAyopArjita dravyano yathAzakti savyaya karavo. AtmasamarpaNa buddhivALI tyAgabhAvanAthI annadAna-auSadhadAna Adi devA, dezakALane anusarI davAkhAnA-IspitAla vagere karAvavA. temaja rogacALo phATI nIkaLe tyAre, athavA duSkALa-ativRSTianAvRSTi Adi kudaratI kopa AvI paDe tyAre, saMkaTa samaye potAnA tana-mana-dhananI sarva zakti kharcIna, jAtidharmanA bhedabhAva vinA, janatAnI-daridranArAyaNanI jeTalI bane teTalI ni:svArtha nirdabha sevA karavI. A sArvajanika lokakalyANanA sukRtyamAM paNa dravya-kSetrakALa-bhAvanuM aucitya jALavavuM ucita che. A badhuMya prazasta hoI, paraMparAe yogabIjanuM kAraNa thAya che; kAraNake puSTa AlaMbanane AzrIne karavAmAM AvelA te dAnAdi sevAdharmane lIdhe pravacananI. unnati thAya che, jethI karIne lokone bIjAdhAna Adi bhAvanI prApti thaI, potAne ne parane kalyANa kAraNa thaI paDe che. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sArvajanika zreya 93 Ama lokonA Ihalaukika kalyANa mATenA sAdhano yojavA yogya che. eTaluM ja nahi paNa pAralaukika sAdhanono to vizeSa karIne prabaMdha karavA yogya che, ke jethI vidyA, vinaya, viveka, vicAra ne vijJAnanI vRddhi thAya ane lokonI samyaka tattvadaSTi khUlI satya dharmano samudAya thAya. jemake- ThAmaThAma vidyAmaMdiro ughADI savighAnI vRddhi karavI. jJAnanI paraba jevA graMthAlayo karI jJAnanI pipAsA chipAvavI. saMskAranA dhAma jevI jJAnasaMsthAo sthAne sthAne saMsthApavI. vidyAvyAsaMgI vidvAnone uttejana-bahumAna ApavuM. sarva puruSo ne sarva strIo jyAM suzikSita suzIla ne dharmanItiparAyaNa che evo Adarza susaMskArI samAja sarjAvavo. ane A sArvajanika zreyanA prayojananI siddhine arthe A samyaka jJAnapracAranA zubha kAryamAM pratyeka zrImaMta ane dhImaMta AtmArthIe e chUTe hAthe potAno phALo Apavo joIe; ane parama upakArI jJAnIo ApaNA mATe amUlya vAraso mUkI gayA che, te adbhuta jJAnanidhAnano AtmahitakArI sadupayoga karI, jagatumAM udArapaNe te parama zratanI prabhAvanA karavI joIe. AvA puNya kAryamAM jyAre zrImaMta-dhImaMtano uttama sahakAra jAmaze, jyAre dhImaMtonI jJAnagaMgA zrImaMtonI dhanayamunA sAthe bhaLI sarasvatIno saMgama sAdhaze, tyAre te triveNI saMgamamAM nimajajana karI jagata pAvana banaze, tyAre sArvajanika zreya karanArI jJAnInI vANIno jagamAM jayajayakAra thaze, ane Ama sArvajanika zreya hAMsala karavAthI yogabIjano parama lAbha pAmelA A puNyavaMta AtmAono paNa jayajayakAra thaze! (doharA) sArvajanika zreyamAM, yathAzakita karI yatna; AtmArthI mumukSu lahe, jJAnAdi guNaratna. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabodha mokSamALA zikSApATha 37 : bhagavAna RSabhadevajI A avasarpiNInA trIjA ArAnA aMtabhAgamAM jyAre kalpavRkSono prabhAva maMda thaI rahyo hato, tyAre parama lokakalyANakArI jaMgama kalpadruma samAM bhagavAna RSabhadevajIno prAdurbhAva thayo. nAbhi kulakara ane marudevI mAtAnA A kuladIpaka Adi nArezvara, Adi munIzvara ne Adi jinezvare lokonuM dravya-bhAva saMkaTa TALI anupama sArvajanika zreya karyuM. A paramarSinA janmathI pAvana thayelA te suvarNa yugamAM daza prakAranA kalpavRkSo yugalIyA lokonA sarva manoratho pUratA hatA. paNa kALakrame te kalpavRkSono prabhAva paNa kSINatA pAmyo. tyAre zuM karavuM ema kiMkartavyamUDha thayelI prajAe vinItApati rAjA jhaSabhadevajIne savinaya vinavyuM-he nAtha! have amAre jIvana kema nirvAhavuM? ene upAya Apa kRpA karIne darzAvo. eTale parama karuNALu zrI RSabhadevajIe vyavahArathI anabhijJa te bhoLI ane bhalI prajAnA kalyANArthe sakala lokavyavahAra pravartAvyo; sakala kalAo ane vidyAo zIkhaDAvI; ane nahi muMjhAtAM, have A karmabhUmimAM satkarmarUpa puruSArtha karI, sAcA karmayogI bano!--evo bodha karI, sarvano sarvodaya kare evI parama udAra ne nyAyI rAjanIti pravartAvI. Ama jenA zAsanakALamAM sarva loko sarva prakAre sukhI hatA, evA A parama lokapriya rAjA 2SabhadevajIe ghaNA lAMbA kALa sudhI prajAnuM putravata pAlana karyuM. - pachI janmathI ja je traNa jJAnanA dhAraka ane Ajanma vairAgI hatA, evA A bhagavAne bharatAdi putrone pRthvI vaheMcI ApI, varSa paryata parama udAradAnanI dhArA vaSavI; ane zamasAmrAjyanA grahaNArthe A sAgarAnta pRthvInA sAmrAjyano tRNavat tyAga karI, dIkSA laI dravya-bhAva nigraMtha thaIne cAlI nIkaLyA. vikharAyelI jaTAthI jeno skaMdhapradeza zobhI rahyo hato, evA A avadhUta prabhu ekAkI maunapaNe vicaravA lAgyA. jyAM jyAM prabhu jatA tyAM loko temane potAnA bhUtapUrva rAjA jANI, temanI pAse bhaktithI muktAphala, ratna, Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna RSabhadevajI vastrAdi dharatA,-jeno A svadehamAM paNa ni:spRha munIzvarane kaMIpaNa khapa na hato. munipaNAnA AcArathI abhijJa hovAthI te mugdha lokone prabhune nirdoSa AhAra arpavAnuM sUjhyuM nahi. eTale Ama pUrva karmanA doSathI bhagavAnane AhAralAbhano eka varSa paryaMta aMtarAya paDayo. pachI jene jAtismaraNa jJAna upajyuM hatuM, evA zrI zreyAMsakumAre, akSaya tRtIyAnA puNya dine bhagavAnane IkSurasathI pratilAbhita karyA; ane A parama tapasvIne varSItapanuM prathama pAraNuM karAvavAnuM anupama saubhAgya prApta karI parama zreya hAMsala karyuM. Ama razire zUranI jema parISaha-upasargane samabhAve sahana karatA, A AtmadhyAnanimagna yogIzvara RSabhadevajIe alpa samayamAM kevalajJAna prApta karyuM. 95 66 te ja samaye temanA jyeSTha putra bharatanI AyudhazALAmAM cakraratnanI utpatti thaI. tyAre konuM pUjana prathama karavuM? kaivalyajJAnI prabhunuM ke cakraratnanuM? tenI vimAsaNa bharatezvarane thaI paDI. 'tAta cakra dhara pUjya, ciMtA eha huIrI" paNa kyAM jaDa evuM pAmara cakraratna? ne kyAM zuddha caitanyamUrti evA parama bhAvaratna prabhu? ema ciMtavatAM temaNe prabhupUjana ja prathama karavuM ucita jANyuM. "rIjhavavo eka sAMI, loka to vAta karerI.' ane prabhudarzanArthe jatAM bharatarAja, marudevA mAtAjIne paNa sAthe laI javA mATe AvyA. RSabhadevajI jyArathI sarvasaMgaparityAgI thaIne cAlI nIkaLyA hatA, tyArathI temanA darzanane jhaMkhatA marudevAjIne jhUrI jhUrIne rudana karatAM cakSue paDaLa AvI gayA hatA. AvA marudevAjI pAse AvIne bharatarAje kahyuM-mAjI! pitAjI atre padhAryA che ne temane anupama kevalajJAna prApta thayuM che. mATe cAlo darzanArthe! pachI marudevA mAtAjIne hAthInI aMbADIe besADI bharata cakrI prabhu sanmukha cAlyA. mArge jatAM marudevAjI potAnA cittanuM samAdhAna karatAM bhAvavA lAgyA-he RSabha! amArA jevA rAgI te prIti kare, paNa tuM to vItarAga cho. eTale arAgI sAthenI prIti to lokottara Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabodha mokSamALA vItarAga mArge ja thaI zake. anAdinI prIti to mohaviSa bharelI che, te rIte prIti karavAno mAro bhAva che, paNa thArA jevA nIrAgI sAthe to moha viSa rahita nirviSa prIti ja thaI zake. to pachI tuM amohasvarUpa sAthe moharUpa prIti karavAno aghaTita banAva kevI rIte bane ? para vastu sAthenI anaMtI prIti je troDe, te ja thArI sAthe prIti joDe. "prIti anaMtI para thakI, je toDe te joDe eha.'' Ama jyAM marudevAjI bhAvI rahyA che, tyAM to prabhunA samavasaraNanA darzana thatAM bharata AzcaryathI bolI uThayA-mAjI! juo! A bhagavAnanuM samavasaraNa! juo! A ApanA putranI atizaya adbhuta Rddhi! eTale harSanA azru ubharAtAM mAtAjInA AMkhanA paDaLa khUlI gayA ne prabhunI adbhuta RRddhi dekhatAM, temanA aMtarnA mohapaDaLa paNa khUlI gayA, ne teo tatkSaNa kevalajJAna pAmyA! pachI prabhune vaMdana karI, sadbodha zravaNa karI bharatarAja svasthAne AvyA ane cakraratnane pUjI cakravartI digvijaya karyo. 96 bharate potAnA aThThANu nAnA bhAIone potAnI AjJA mAnavAnuM kahevarAvyuM. eTale teo pharIyAda karatA bhagavAna RSabhadevajI pAse gayA. bhagavAne ''saMvuAha i na vuAH '' ityAdi bodhathI temano aihika moha dUra karAvI, temane pratibodha pamADayA. Ama bhavya janone pratibodha pamADatA bhagavAna RSabhadevajI, paramArthameghanI vRSTi varSAvatA bhArataavinane pAvana karavA lAgyA, ane Ama lAkho varSa zuddha sanAtana Atmadharmano upadeza ApI, A parama paropakArI purANa puruSa aSTApada parvata para pAdapopagamana anazana karI, parama nirvANapadane pAmyA. (doharA) dharmAmRtanA megha te, parama puruSa purANa; lokakalyANakarA namuM, RSabhadeva bhagavAna. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadguNa 97 zikSApATha 38 : sadguNa sarva zreyanI prApti saddharmathI thAya che, paraMtu sadguNanI prApti vinA saddharmazravaNanI yogyatA paNa prApta thatI nathI, mATe zreyArthIe keTalAka prAthamika sadguNa aMgamAM avazya pragaTAvavA yogya che. nyAyopArjita dhana e to sanmArgane anusaranArA mArgAnusArInA pAMtrIsa guNa madhyenuM prAthamikamAM prAthamika lakSaNa che, prathama pagathiyuM che, dharmanA kakkAno pahelo akSara che. nyAyopAtta vittathI A loka-paraloka bannemAM hita thAya che, ethI anyathI ahita ja thAya che. 'e nIti mUkatAM prANa jAya evI dazA Avye tyAga, vairAgya kharA svarUpamAM pragaTe che ane te ja jIvane satpuruSanA vacananuM tathA AjJAdharmanuM adbhuta sAmarthya, mahAtmya ane rahasya samajAya che.' ema vicArI mArgAnusArI jIva paradhanane patthara tulya ne parastrIne mA-vhena tulya gaNI, dRDha nItine anusare che. evI sannItine je anusare te ja kharekharA sagRhastha (Gentleman) gaNAya. ane AvA sagRhasthamAM saptavyasana tyAgano sadguNa avazya hoya ja. jema nirvyasanapaNuM tema sajjanapaNuM paNa sagRhasthano Avazyaka guNa che. sajjana hoya te kadI paNa koInA paNa avarNavAda na vade, temaja AtmaprazaMsA na kare; potAnA doSa pratye ne paranA guNa pratye ja daSTi rAkhI, AtmaniMdA ne paraguNaprazaMsA ja kare. sajjana hoya te kadI paNa ApattimAM adInatA ne saMpattimAM namratA na choDe; koI e karelA kaMipaNa upakAra pratyenI kRtajJatA na bhUle ane sadA para upakAramAM tatpara rahI sAcI sabhyatA-dAkSiNyatA dAkhave. sajjana hoya te Aya pramANe vyayano siddhAMta lakSamAM rAkhI, asadbhaya choDI yogya sthAne sadA sarvyaya kare; ane mAtApitAdi pUjya guruvarganI, deva-atithi AdinI yathAyogya sevAbhakti kare. sajjana hoya te audArya, gAMbhIrya, svairya ne dhairya dhAre; laghutA, dInatA, Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabodha mokSamALA vinItatA, nirAbhimAnitA, satyavAditA, saralatA Adi guNo aMgamAM ANe; sarvatra aucitya jALavI sadA sadAcAra pALe, ane kaMThe prANa Ave to paNa kadI gahita niMdya adharma AcaraNa na ja kare. sajjana hoya te adveSa, jijJAsA, zuSA, zravaNa, bodha, mImAMsA, pratipatti ane pravRtti e ATha buddhiguNano vikAsa karato rahI, sadA sanmArge ja gamana kare. 98 temaja-dayA, zAMti, samatA, kSamA, satya, tyAga, vairAgya e sapta guNa, AkAzamAM saptarSimaMDalanI jema, mumukSunA ghaTamAM sadAya sujAgRta hoya : (1) dayA-e to mumukSuno AtmasvabhAvabhUta guNa thaI paDe. kaThora kliSTa pariNAmathI rahita tenI cittabhUmi evI komaLa pocI ne dayAthI Ardra hoya ke te paradu:khanA tApathI zIghra ogaLI jAya, dravI jaya. (2) zAMti-zAMtasvabhAvI mumukSune sadAya viSayakaSAyanuM upazAMtapaNuM, maMdapaNuM, moLApaNuM ja varte. (3) samatA-harSamAM ke zokamAM, sukhamAM ke du:khamAM sarvatra mumukSune samabhAva, rAgadveSa rahita madhyastha pariNAma ja varte. sarva AtmA pratye AtmasamAna sAdharmika baMdhupaNAnI buddhi hovAthI, tene kadI paNa koI paNa jIva pratye dveSa upajavAnI vAta to dUra raho, paNa sarva pratye zuddha premabhAva ja, O maitrIbhAva varte. (4) kSamA-bIjAe karelA aparAdhane mumukSu jIva kodhanA udayane zamAvI samabhAve khamI le, evo te sarvasahA kSamA (pRthvI) samo kSamAzIla hoya. (5) satya-jevuM manamAM, jevuM vacanamAM, tevuM nirdabha niSkapaTa satya AcaraNa karI, mana-vacana-kAyAnI ekatA dAkhavavI, e to tana-mana-vacane sAcA satya parAyaNa mumukSunuM khAsa viziSTa lakSaNa hoya. (6) tyAga dehAdimAM ahaMtva-mamatva visarjanarUpa tyAga jeNe karyo che, evo mumukSu dhanAdi parabhAvanA dAnAdi sadupayogamAM apUrva tyAga buddhi dAkhavyA vinA rahe nahi. (7) vairAgya-sAcA aMtaraMga vairAgyano raMga jyAMlagI cittamAM na lAgyo hoya, tyAMlagI jIvamAM jJAna pAmavAnI yogyatA paNa AvatI nathI; jyAMlagI cittabhUmi kaThaNa hoya tyAMlagI siddhAMtajJAna temAM pravezI zakatuM nathI, uparachaluM thaIne jIva Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezadharma vize vicAra 99 cAlyuM jAya che; paNa jyAre vairAgyajalanA siMcanavaDe te cittabhUmi Adra thaI pocI bane che, tyAre ja temAM samajJAnabIjano prakSepa thaI zake che;-ema je jANe che te saMvegaraMgI mumukSunuM citta to sadAya vairAgyataraMgiNImAM jhIlyA ja kare che. Ama 'dayA zAMti samatA kSamA, satya tyAga vairAgya; hoya mumukSu ghaTa viSe, eha sadAya jAgya.' A saguNo jenAmAM hoya, te ja dharmaratnane yogya evo kharekharo dhanavAna che. bAkI bIjA to daridrI ne dIna che. kAraNake daridro jema udarabharaNanI ciMtAthI UMcA na Ave to pachI ratnanA kayavikrayanI ciMtA to kayAMthI kare? tema A sadguNadhanathI hIna che, te dIna dharmaratnano manoratha paNa kema karI zake? (doharA) nyAyavRtti saujanyatA, dayA Adi guNapAtra; sadguNa dhana saMpanna te, dharmaratnanA pAtra. zikSApATha 39 : dezadharma viSe vicAra sadguNathI jyAre cittanI pATI cokakhI thaI jIva pAtra bane che, tyAre ja temAM tattvazravaNarUpa akSara lakhAya che. ane te sapAtramAM vidhithI vAvavAmAM AvelA saddharmabIja, sakSetramAM bIjanI jema, sArI peThe UgI nIkaLe che. paraMtu tathArUpa guNahIna apAtramAM to, ukhara bhUmimAM bIjanI jema, saddharmabIja nAza pAme che athavA niSphaLa jAya che. kAraNake prAthamika guNayogyatA pAmavA jeTaluM svalpa kArya paNa je samyakapaNe nathI sAdhato, to mahatuM kArya kema sAdhavAno hato? sarSava mAtra dhAraNamAM je asamartha che, te meru giri dhAraNanuM samarthapaNuM kema dAkhavavAno hato? mATe sadguNasaMpanna sahastha ja sadgurusamIpe saddharmazravaNano yogya adhikArI che. kAraNake apUrva zuzruSArasathI zravaNa karanArA A sAcA zrAvaka' ne ja dharma samakapaNe pariName che. eTale AtmasvabhAvamAM vartavArUpa dharma ja upAdeya che e tatva jeNe jANyuM che, evo A mahAsattva mumukSu sarvathA na banI zake to dezathI-aMzathI te Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabodha mokSamALA dharma AcaravA icche che; ane pachI tevA ullAsabhAvanI sphuraNAthI dRDhapaNe svazaktino vicAra karI te dezadharmanA grahaNamAM samyak prakAre pravarte che. 100 A dezavirati dharma nuM grahaNa samyagdarzana hoya to ja nyAya che, nahi to nahi; kAraNa ke ukhara kSetramAM nAMkhelA dhAnyanI jema, mithyAtvavAsita jIvamAM vrato kadI paNa UgI nIkaLatA nathI. mATe dezadharmamAM samyagdarzana sauthI prathama hovuM joIe. prazamAdi cinhathI vyakta thatuM ratnadIpaka samuM samyagdarzana jenA aMtamAM pragaTayuM che, te samyagdaSTa puruSa ja dravyathI ne bhAvathI A dezivarati dharma aMgIkAra karavAno yogya adhikArI che. Ama jenA mUla AdhArabhUta samyaktva che, evA samyaktvamUla bAra vrata e ja dezadharma che, arthAt dezathI-aMzathI paNa parabhAva vibhAvathI virAma pAmI AtmAne svasvabhAvarUpa dharmamAM ANavAno abhyAsa che. ahiMsAdi pAMca aNuvrata, divrata Adi traNa guNavrata, ane sAmAyikAdi cAra zikSAvrata, ema samyaktvamUla dvAdaza vratanuM vyavahArathI ane nizcayathI saMkSepa svarUpa A prakAre : paheluM sthUla prANAtipAta viramaNa vrata: sthUla prANAtipAtathI hiMsAthI viramavuM te vyavahArathI sthUla prA. vi. jema bane tema rAgAdivaDe thatI AtmahiMsAthI viramavuM te nizcayathI prA. vi. gRhastha trasa jIvanI hiMsAno to avazya tyAga kare, ane anivArya evI sthAvaranI hiMsA paNa yatanA rAkhI jema bane tema ochI thAya evo lakSa rAkhe; ane temAM paNa saMkalpajanya tathA niSprayojana hiMsAno jarUra tyAga kare. bIjuM sthUla mRSAvAda viramaNa vrata: kanyAlIka, gavAlIka, bhUmyalIka, thApaNa oLavavI, khoTI sAkSI e vagere sthUla mRSAvAdathI viramavuM te vyavahArathI sthUla mR. vi. nizcayathI to pudgalAdi paravastune potAnI kahevI, siddhAMtanA khoTA artha kahevA te bhAvamRSAvAdathI viramavuM. trIjuM sthUla adattAdAna viramaNa vrata: sthUla paradravyaharaNathI-corIthI viramavuM te vyavahArathI sthUla a. vi. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezadharma vize vicAra 101 nizcayathI to para vastunuM AdAna-grahaNa na karavuM tathA tenI icchAthI viramavuM te a. vi. cothuM parastrIgamanaviramaNa athavA svadArA saMtoSa vrata: parastrI pratye gamanathI viramavuM te vyavahArathI, ane parabhAva pratye vyabhicArathI-viSayAbhilASathI viramavuM te nizcayathI caturtha vrata. pAMcamuM parigraha parimANa vrata: dhana-dhAnya, dAsadAsI Adi sacitta-acitta ema be prakAranA bAhya parigrahanuM cokkasa parimANa niyata karavuM ne te paNa jema bane tema ghaTADatA javuM te vyavahArathI pari. 5. mithyAtva, veda, kaSAya, hAsyAdi no kaSAya ema cauda prakAranA atyaMtara parigrahathI jeTaluM bane teTaluM nivRtta thatA javuM te nizcayathI pari. 5. Ama pAMca aNuvrata. chaThuM divrata: sarva dizAmAM amuka niyata maryAdAthI hAra gamanathI viramavuM te vyavahArathI divrata. eka siddhagati ja icchI, caturgatimAM bhramaNecchAthI viramavuM te nizcayathI divrata. sAtamuM bhogopabhogamAna vata: abhakSya-anaMtakAyAdi varjI, bhogaupabhoga padArthanuM parimANa niyata karavuM te vyavahArathI bho. u.mAna vrata; nizcayathI to jema bane tema parabhAvanuM bhoktApaNuM tyajI, AtmabhAvanuM bhoktApaNuM bhajavuM te bho. u. mAna vrata. AThamuM anarthadaMDa viramaNa vrata: artha-prayojana vinAnA je hiMsAkaSAyAdivardhaka anartharUpa kAryathI AtmAne anartha-nimprayojana daMDa, levA devA vinAnI nAhakanI zikSA prApta thAya che, te anarthadaMDathI viramavuM, te vyavahArathI a. 8. vi. jemake-pApaddhi , yuddha, paradArAgamana Adi ciMtavavArUpa apadhyAna anarthadaMDathI viramavuM, kRSi vANijya Adi aMge pApano upadeza ApavArUpa pApopadeza anarthadaMDathI viramavuM, niSkAraNa bhUmi khodavI, hariyALI cagadavI, phala-phUla cUMTavA Adi pApacayarUpa anarthadaMDathI viramavuM. talavAra, charI, viSa, baMka, baoNmba Adi hiMsAsAdhano devArUpa hiMsapradAna anarthadaMDathI viramavuM. rAgAdinuM vardhana karanArI vikathAonA zravaNazrAvaNAdirUpa dukRti anarthadaMDathI viramavuM. ityAdi prakAre vyavahArathI a. da. vi. zubhAzubha karma tene jIva potAnA karI jANe che tethI viramavuM Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 prajJAvabodha mokSamALA te nizcayathI a. 8. vi. Ama A traNa vrata, aNuvratone guNa karatA hovAthI guNavrata.. - navamuM sAmAyika vrata: sAvadha yogathI nivarsI be ghaDI (ka vadhAre) sthira thaI svAdhyAyAdi karavA te vyavahArathI sAmAyika. sarva jIva pratye rAgadveSarahita samatApariNAma te nizcayathI sAmAyika. AtmasamAdhi bhAve samatApariNAme A sAmAyika kare teTalo vakhata zrAvaka zramaNa samAna hoya. dazamuM dezAvakAzika vrata: divratathI je maryAdA niyata karI tenI aMdara paNa amuka dezano ja avakAza rAkhavo athavA eka deze besI dharmadhyAna karavuM te vyavahArathI dezA vrata. anya dravyathI bhinna jJAyaka svabhAva ja AtmAno svadeza jANI, temAM ja avakAza pAmavAno abhyAsa karavo te nizcayathI dezA. agIyAramuM pauSadhopavAsa vrata: cAra prahara ke ATha prahara sudhI samatAbhAvI sAmAyika pariNAme sarva sAvadha yoga choDI svAdhyAya-dhyAnamAM pravartavuM te vyavahArathI pau. nizcayathI to jJAnadhyAnathI AtmadharmanI puSTi karavI te pauSadha. bAramuM atithisaMvibhAga vrata: dharmapAlana mATe jene sarva tithi samAna che evA atithirUpa sasAdhune ke sadagRhasthane potAne nimitte karelA AhArAdimAMthI saMvibhAga Apavo te vyavahArathI a. saM. ane bIjA jijJAsune jJAnadAna daI, potAnA jJAnanA bhAgIdAra banAvavA te nizcayathI a. saM. A cAra vrata yatidharmanA abhyAsanI vAnakIrUpa zikSA ApanArA hovAthI zikSAvrata che. Ama bAra vrata dhAraNa uparAMta, saddharmaniSTha sadgRhastha maraNa samaya nikaTa jANI saMlekhanA kare, arthAt dhIre dhIre zarIranI kRzatA karavA sAthe kaSAyanI kRzatA kare. A pratyeka vratanA temaja samyagudarzananA pAMca pAMca aticAra che. teno "vihita anuSThAnamAM vIryasturaNAthI" (dharmabindu) samadaSTi dezavirati puruSa jaya kare che; ane Ama parabhAva-vibhAvathI yathAzakti virAma pAmato jaI, te AtmasvabhAva dharmanI AMzika sAdhanA karato-pade pade karIne paNa cAritradharma parvata para Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mauna 103 ArohaNa karato jAya che. kAraNake alpa guNone paNa je samakapaNe ArAdhe che, te pachI ghaNA guNonI ArAdhanAne paNa yogya thAya che, ane anukrame cAritramohano kSaya karI, te sarvavirati dharmarUpa maunamunipaNuM aMgIkAra karavAne paNa yogya bane che. (doharA) samyagadarzana mUla A, dezadharma sAdhata; cAritradharma pavita, pade pade ya caDhata. zikSApaDa 40 : mana mauna zabdanA aneka artha thAya che. mauna eTale na bolavuM, sAvadha vacana na uccAravuM. mauna eTale munipaNuM. mauna eTale mana-vacana-kAyAnuM saMyamana. maunano A pratyeka artha samartha che ne te paraspara saMbai hoI eka bIjAnA pUraka ane samarthaka che. Ama vANInuM mauna e ja mAtra mauna nathI, paNa mana-kAyAnuM mauna paNa mauna che. sAvadha vacana na uccArAtAM gUpacUpa rahevuM te vANInuM mauna. jyAM tyAM vikSepa na pAmatAM manamAM vikalpanuM na UThavuM te mananuM mauna. viSayomAM na pravartatAM iMdriyonuM chAnuMmAnuM besI rahevuM te kAyAnuM mauna. ane sakala parabhAva-vibhAva pratye mUMgA thaI jaI AtmAnuM svabhAvamAM gupta rahevuM te sarvotkRSTa evuM AtmAnuM mauna. AtmAnI ghaNI zakita niprayojana vANI dvArA veraNacheraNa thaI veDaphAI jAya che. pANInI cakalI jema aniyaMtritapaNe vANI khUllI mUkavAthI AtmAnuM 'pANI' nakAmuM vahyuM jAya che. chabastha avasthAmAM jANe-ajANe hiMsAmaya, asatyamaya, sAvadyamaya, pApamaya ke ekAMtamaya vacana rakhene uccarAI jAya, eTalA mATe upayoga rAkhI, vicAravAnuM jIva jema bane tema alpabhASI thaI bhASAsamiti sAcave che. atre bhagavAna mahAvIranuM jema sADA bAra varSa jevA dIrdhakALa sudhInuM ananya mauna uttama daSTAMtarUpa che. zrImahAvIrane pagale vartamAnamAM zrImad rAjacaMdrajInuM 'paramArtha mauna' paNa suprasiddha Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 prazAvabodha mokSamALA che,-jemanuM A aMge TaMkotkIrNa mananIya vacanAmRta che ke- "niSphaLapaNe siddha pada sudhInA upadeza jIva anaMtavAra karI cUkyo che. vicArIne, yathArtha vicAra karIne karI cUkyo nathI. koIpaNa mahApuNyane joge jIva osarIne tathA tevA mithyA upadezanA pravartanathI potAnuM bodhabaLa AvaraNane pAmyuM che, ema jANI tene viSe sAvadhAna thaI nirAvaraNa thavAno vicAra karaze tyAre tevo upadeza karatAM, bIjAne preratAM, Agrahe kahetAM aTakaze. vadhAre zuM kahIe? eka akSara bolatAM atizaya atizaya evI preraNAe paNa vANI maunapaNAne prApta thaze; ane te maunapaNe prApta thayA pahelAM jIvane eka akSara satya bolAya ema banavuM azakya che.' munipaNArUpa je mauna che te parathI paNa A ja paramArtha phalita thAya che. kAraNake je samyakatva che te mauna (manipaNuM) che ne mauna che te samyakatva che. "naM saMmaMti pAsada te moti pAsada, moti pAsada te saMmaMti pAsadA' e zrI AcArAMganuM prasiddha sUtra che. "AtamajJAnI zramaNa kahAve." Ama AtmAnubhavarUpa AtmajJAnano ne munimaNArUpa maunano gata-prayAgata saMbaMdha che. ane vastugate vasturUpa je AtmAnubhava che te to avAo che, jyAMthI vANI mauna thaI pAchI vaLe che, "yato vAvo nivasvaita ' eTale samyaka bodhi pAmelo je AtmajJAnI muni che, te prApta bodhilAbhano nija abhyAsa sthira karavA mATe ane AtmasamAdhi dazA pAmavA mATe prathama to dravyathI ne bhAvathI mauna bhaje che; ane vacanoccArarUpa bahirvAcA ne vikalpotyAnarUpa aMtarvAcAne visarjana karavA te paramArtha maunanI bhAvanA bhAve che. jemake bahirvAcAno tyAga karatAM te bhAve che ke-"je rUpa mArAthI dekhAya che te bIlakula jANatuM nathI ane je rUpa jANe che te dekhAtuM nathI, to huM boluM konI sAthe? je huM bIjAothI samajAvAuM ne huM bIjAone samajAvuM, te A to mArUM unmatta ceti che. kAraNake huM to nirvikalpa chuM. agrAhya evA parasvarUpane je grahato nathI, ne gRhIta Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mauna 105 - evA svasvarUpane je mUkato nathI ane sarvathA sarva je jANe che, te svasaMvedya evo huM chuM. vaLI je huM bodhavAne icchuM chuM ke huM nathI, ane je huM chuM te anyane grAhya nathI, to huM anyane bodhuM zuM?" (samAdhizataka) Ama jeNe bahirvAcAno tyAga karyo che evo muni, huM sukhI, huM dukhI, huM rAgI, huM dveSI, ema aMtamAM bolAtI vikalpautthAnarUpa aMtavAcAno paNa tyAga karavA pravRtta thAya che; ane sakala parabhAva-vibhAva pratye mUMgApaNArUpa paramArthamaunano Azraya karatAM, rAgAdi vikalpanA visarjanArthe AtmabhAvanA bhAve che ke-"bodhAtmA evA mane tatvathI pragaTapaNe dekhatAM mArA rAgAdi atre ja kSINa thAya che. mane nahi pekhato A loka mAro zatru nathI ke mitra nathI, mane pragaTa pekhato A loka mAro zatru nathI ke mitra nathI." mATe rAgadveSAdi vikalpakallolathI mArA nirmala manojalane huM zA mATe DoLuM? kvacita A jaganuM zuM? evo vikalpa UThe to te ciMtave che ke-A jagata che, te dehamAM AtmadaSTivALAne vizvAsarUpa ne rama lAge, paNa AtmAmAM ja AtmadaSTivaMtane to temAM vizvAsa kyAM? ne rati kyAM?" mATe A jagatanI mane ciMtA zI? Ama aMtarjalparUpa samasta kalpanAjAlane phagAvI daI je paramArthamaunane bhaje che, te nirvikalpa muni ja AtmAmAM samAI javArUpa parama AtmasamAdhine pAme che. ane Ama AtmabhAvanAnA daDha abhyAsathI bodhi-samAdhimAM sthira thayelo je sthavira" bhAvitAtmA jJAnI vItarAga munIzvara hoya che, te ja pachI niSkAraNa karuNAthI jagajIvonA kalyANArthe pragaTa sanmArgano yathArtha upadeza ApavA samartha hoya che. sakala parabhAva-vibhAva pratye maunapaNuM bodhatI apUrva vANI prakAzatA AvA gItArtha jJAnInI A anubhavavANI paNa paramArthathI maunarUpa ja che. (doharA) mana-vaca-kAyA saMyama, vikalpa-jalpa ja tyAja; parabhAva vibhAve muMgA, mauna jJAnI munirAja. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 prajJAvabodha mokSamALA zikSApATha 41 : zarIra dezadharma ke munidharma nuM pAlana karavuM e ja A ni:sAra zarIrano sAra che. A dharmano raMga ja sAco raMga che, bAkI bIje badho raMga pataMga che. deha bhale jIrNa thAya, paNa dharmaraMga kadI jIrNa thato nathI. ghATa-ghaDAmaNa bhale jAya, paNa sonuM viNasatuM nathI. mATe A deharUpa vRkSa nIce jIva musAphara kSaNika visAmo levA beTho che, ema jANI dharma-sAdhana vaDe jeTaluM bane teTaluM AtmArthanuM kAma kADhI laI, pAkA vANIAnI peThe A zarIrano kasa kADhavo e ja vicakSaNa mumukSunuM kartavya che. kAraNake 'anaMtavAra dehane arthe AtmA gALyo che. je deha AtmAne arthe gaLAze te dehe AtmavicAra janma pAmavA yogya jANI, sarva dehArthinI kalpanA choDI daI, eka AtmArthamAM ja teno upayoga karavo evo mumukSu jIvane avazya nizcaya joI e.' eTale manuSyapaNArUpa dharmabIjanI satkarma khetI vaDe AtmArtha sAdhI te amUlya mAnavadehanuM sArthakya kare ja che. paNa maMdabuddhi bhavAbhinaMdI jIvo A dharmabIjarUpa manuSyapaNAnuM tevuM sArthakya karavAne badale te bIjane veDaphI nAMkhI, amUlya AtmArtha hArI jAya che; ane yogasAdhanane badale zarIrano bhogasAdhanarUpa hIna upayoga karI, kAgaDAne UDADavA mATe ciMtAmaNiratna pheMkI de che! kAraNa ke "A bhava mIThA para koNa dIThA" ema mAtra vartamAnadarzI A loko, mukhethI dharmanuM nAma letAM chatAM, AcaraNamAM to khAvuM, pIvuM ne khelavuM, Eat, drink & be mery, e cArvAka siddhAntane ja amalamAM mUke che. eTale te viSayonA kIDA viSayono keDo mUkato nathI ne viSTAnA bhramaranI peThe tenI pAchaLa pAchaLa bhamyA kare che! ane je jaDa dehanA saMbaMdhanI khAtara A bicArA ATalI badhI veTha UThAve che, te dehano saMbaMdha to UlaTo tene baMdharUpa banI bhavabhramaNa du:kha Ape che. chatAM AzcaryanI vAta to e che ke-je deha pote nathI te dehanI khAtara jIva covIse kalAka ATalI badhI veTha uThAve che! ane je AtmA pote che tenI khAtara kaMI paNa karavAnI A bApaDAne eka Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarIra 107 mInITanI phurasada maLatI nathI !! vAstavika rIte to dehAtha arthe jeTalI kALajI, jeTalI jahemata, jeTalo parizrama ane jeTalo utsAha A jIva dAkhave che, tenA karatAM anaMtagaNI kALajI, anaMtagaNI jahemata, anaMtagaNo parizrama ane anaMtagaNo utsAha teNe AtmArtha arthe. dAkhavavo joIe; dehane arthe AtmA nahi gALatAM AtmAne arthe deha gALavo joIe; ane tyAre ja kalyANa che. mATe devArthanI mUcha TALavA mATe AtmArthIe A zarIranuM svarUpa bhAvavA yogya che: "zIyata Iti zarIre," zIrNa thAya, jIrNa thAya, te zarIra evo teno vyutpajyartha ja tenuM pUraNa-galanarUpa pula svarUpa dAkhave che. jJAnIoe A zarIrane bhidura, vidhvaMsanadhamAM, adhruva, anitya, azAzvata, cayApacayika ane vipariNAmI kahela che te atyaMta satya che kAraNa ke 'pUra yuvAvasthAmAM ane saMpUrNa ArogyAvasthAmAM vartato' hRSTapuSTa deha paNa, kAcanI baraNI jema kSaNavAramAM bheda pAmI truTI paDe evo bhidura kSaNabhaMgura che. A kAyA maLamUtrAdi azucinI khANa che, roga-jarAnuM nivAsanuM dhAma che. emAM moha pAmavA jevuM che zuM? A azucimaya kAyAno hArano bhAga aMdaramAM ne aMdarano bahAramAM hota, to enA cItarI caDe evA svarUpa sAmuM paNa koI na jota, athavA jAnAdikathI tenuM rakSaNa karavuM muzkela thaI paData. maraNa AgaLa sarva dehadhArI jIvo azaraNa che. zrI RSabhadevAdi jevA parama yogIzvaro paNa A dehane rAkhI zakyA nathI. mATe AvA anitya, azuci, azaraNa ane azAzvata zarIra dvArA nitya, zuci, sazaraNa ane zAzvata AtmAnuM kalyANa sAdhavAnuM prayojana ja AtmArthI puruSa kare che; ane dharmasAdhanarUpa zarIranaukA vaDe saMsArasamudra tarI javAno apUrva puruSArtha Adare che. kAraNake paMcavidha zarIramAM audArika evA mAnavadehathI ja mokSa maLe che. A paMcavidha zarIranuM svarUpa samajavA yogya che : audArika, vaikiya, AhAraka, tejas ane kAzmaNa ema pAMca zarIro che. temAM AgaLa AgaLanuM zarIra che te uttarottara sUkSma che. skUla-udAra Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 prazAvabodha mokSamALA pudagalovALuM evuM audArika zarIra te garbhaja ke saMpUIna ja hoya, ne te tiryaMca tathA manuSyane hoya che. vikiyA pAmanArUM evuM vaikiya zarIra janmapratyayI deva-nArakIne hoya che; ane kavacit labdhipratyayI vaikriya labdhivALA manuSyane hoya che. AhAraka zarIra cauda pUrvadharane ja hoya ne kayAMya paNa vyAghAta pAmatuM nathI. temaja jammu ane kAzmaNa e chellA banne zarIro apratighAta che, arthAta lokAMta sivAya kayAMya pratighAta pAmatA nathI evA sUkSma che; ane jIvane anAdi saMbaMdhavALA hoI sarva saMsArI jIvane hoya che. A taijasu ane kAzmaNa banne sUkSma zarIra, jIvanI jema, AkhA skUla zarIramAM vyApIne rahyA che. tejathI zarIranI uSagatA ne pAcanakriyAdi thAya che; kAmaNathI kodhAdivedanAdi thAya che. A pAMca prakAranA zarIramAM kAmaNa sivAyanA cAre zarIra sopabhoga che. arthAt te dvArA sukhadu:kha upabhogavAya che, karma baMdhAya che, vedAya che ane nirjarAya che; paraMtu mAtra kAmaNa zarIra ja nirupabhoga che, arthAt tenA vaDe karIne sukhadu:kha upabhogavAtA nathI, karma baMdhAtuM nathI, vedAtuM nathI ane nirjarAtuM paNa nathI. sakarma sthitimAM sarva jIvane kAmaNa, tejasa ane audArika ke vaikiya ema traNa zarIra hoya che; paNa eka deha choDI bIjo deha dhAraNa karavA gamana karatI veLAe to mAtra taijas ane kAzmaNa e be zarIra hoya che. (doharA) dehAthe gALI Atma A, bhamyo anaMtIvAra; AtmArtha gALe deha to, bhame nahi pharI vAra. zikSApATha 42 : punarjanma jyAMlagI karmamaya kArmaNa zarIra che, tyAMlagI jIva puna: audArika ke vaikriya koI paNa zarIra dhAraNa karavArUpa punarjanma pAmyA vinA raheto nathI. pUrva AyunuM pUrNa thavuM te maraNa ane navIna AyunuM udaya AvavuM te ja janma che. siddha jIva karma rahita che, tethI tene janma maraNa nathI ne te avatAra dharatA nathI. paNa sakarma jIva, jIrNa vastra badalAvI Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ punarjanma 109 navuM vastra pahere, tema jUnuM khoLiyuM badalAvI navuM khoLiyuM dhArI punarjanma pAme che; ane nATakanA pAtranI jema, navA lebAsamAM hAjara thAya che. A punarjanmano siddhAMta AgamathI, anumAnathI ane anubhavathI siddha che. A punarjanma kevA prakAre thAya che, teno samasta sUkSma vidhi jJAnIoe evI abhuta vaijJAnika cokkasAIthI (Scientific accuracy) zAstramAM saMsthApita karyo che, ke te koI paNa vicakSaNane te yogIzvaronA atIndriya jJAna mATe bahumAna upajAvyA vinA rahe nahi. eka deha choDI bIje deha (vigraha) dhAraNa karavAne arthe jIva gamana kare che, te vigrahagati kahevAya che, ane temAM mAtra kArmaNa yoga hoya che. A vigrahagati be prakAranI che: kAM to Rju eTale vigraha-vaLAMka vagaranI, ne kAM to vakra eTale vigraha-vaLAMkavALI. have gatino sAmAnya niyama evo che ke jIvonI ane pudgalonI gati anuzreNi arthAtuM AkAzapradezapaMktinI anusAra ja hoya che. siddhi pAmatA niSkarma jIvanI gati avigrahA-vaLAMka vagaranI praju hoI, karmapratighAtanA abhAve lokAMta paryata hoya che. paNa sakarma evA saMsArI jIvanI gati to kAzmaNa zarIranA AkSepaNa-gurutvAkarSaNa-janya pratighAtane lIdhe vigrahavatI-vaLAMkavALI athavA avigrahA-vaLAMka vagaranI hoya che; ane te upapAtakSetra pramANe tirdhaka Urdhva ke adha: cAra samaya pUrve ja hoya che. Ama pUrva dehanA saMbaMdhI svajano prANapoka mUkI zoka zarU kare, tyAra pahelAM to kyAranoye A svakarmavazagAmI jIva, vadhAremAM vadhAre cAra samayamAM, uttara dehanA utpatti kSetre pahoMcI gayo hoya che, ane tyAM audArika vA vaikriya zarIranI racanAne yogya pudgala grahaNa kare che, ane te ja janma che. A janma saMmUchana, garbha ane upapAta ema trividha hoya che. jarAyuja, aMDaja, potajano garbhajanma; nAraka-devano upapAta janma; ane zeSano samUIna janma hoya che. Ama AgamathI sthApita thayelo A punarjanmano siddhAMta anumAnathI paNa A prakAre dRDha thAya che: upayoga e AtmAnuM Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 prajJAvabodha mokSamALA asAdhAraNa viziSTa lakSaNa nA mukhya guNa che. saMsArI jIvano A upayoga azuddha ane apUrNa che. upayoganI A azuddhatA-apUrNatAnuM kaMI paNa nimitta hovuM joIe. "te nimitta anupUrvie cAlyA AvatA bAhya bhAve grahAtAM karmapudgala che.' temaja jagatanI citravicitratAno yutiyukata khulAso paNa A karmanA siddhAMtamAM ja prApta thAya che. kAraNa ke citravicitra jagajIvonI deha-AkAramAnasa-prakRti AdinI citravicitratAnuM prayojana aciMtya sAmarthyavALA karma vinA saMbhavatuM nathI. garbhAdhAna thaye, anukrame zarIranA judA judA aMgopAMgonI sUkSmamAM sUkSma vigatavALI adbhuta aTapaTI racanA yathAsthAne niyata prakAra ne niyata AkAre thAya che; vividha AzcaryakAraka iMdriyavaijJAnika (Physiological) prakriyAthI jIva garbha madhye nava mAsa paryata vRddhi pAme che; ane pachI niyata samaye mAtAnA garbhamAMthI vhAra nikaLe che, janma pAme che-A je samasta vismayakAraka ghaTanAono khulAso Adhunika vaijJAniko ghaNuM ghaNuM mathatAM chatAM meLavI zakatA nathI, teno spaSTa khulAso jJAnIoe prasthApita karelA sUkSmamAM sUkSma vigatavALA karmanA siddhAMtamAMthI saheje maLI Ave che. vicitra prakArano A karmarUpa vidhAtA, citrakAranI peThe, A citravicitra sRSTi utpanna kare che ne jIvane punarjanma pamADe che. Ama jema anumAnathI tema anubhavathI paNa punarjanmanI pratIti thAya che. jAtismaraNa jJAna e eka tevo viziSTa anubhava che. jemake- 'punarjanma che-jarUra che ema anubhavathI hA kahevAmAM huM acaLa chuM." (zrImad rAjacaMdra) ane A aMge zAstra prasiddha aneka daSTAMto paNa che. A jAtismaraNathI bhUta bhava gata rAtrInA banAvanI jema yAda AvI jAya che. bhale vizeSathI sarvane bhUta bhavanI smRti na hoya, paNa sAmAnyathI to samasta prANIne jAtismaraNa hoya che, ane te janmadine ja bALaka potAnI meLe stanapAna kare che, dhAvavA mADe che, te parathI vyaktapaNe jaNAI Ave che. A janmamAM to tene tevo abhyAsa nathI, eTale te pUrvajanmano ja abhyAsa saMskAra che ema spaSTa sUcave che. vaLI sarpa Adi koImAM janmathI ja mAMDI Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca mahAvrata vize vicAra 111 krodha-lobha Adi prakRtinI taratamatA jovAmAM Ave che; temaja sarpa ne nakulane, udara ne bilADIne janmathI vera hoya che, te paNa pUrva janmano saMskAra dAkhave che. A uparAMta naisargika kavitvazaktivALA Ajanma kavi jema, koI Ajanma yogI-kulayogI evA pUrvArAdhaka yogabhraSTa puruSo jovAmAM Ave che, te paNa punarjanmanA siddhAMtanuM samarthana kare che. AvA yogabhraSTa yogIone pUrvArA dhita yogasaMskAranI jAgRti svayaM saheje skurita thAya che, jAtismRti Adi jJAnanI prApti paNa hoya che, ane pUrve adhUrA choDelA yoganI kaDInuM anusaMdhAna zIgha vinA prayAse hoya che. mokSapurInA pravAse nIkaLelA A yogamArganA akhaMDa pravAsI mumukSuo AyupUrNatArUpa vizrAmasthAne bhavAMtaragamanarUpa rAtrIvAsa karI vizrAMti le che; ane Ama zrama utarI gaye punarjanmarUpa navo avatAra pAmI tAjAmAjA thaIne, apUrva utsAhathI yogamArganI musApharI AgaLa calAve che. bIjAone anya prAkRtajanone je saMskAra ghaNA ghaNA abhyAse kaMIka ja alpamAtra ja thAya che, te AvA Ajanma yogIone vinA parizrame sahaja svabhAve upaje che; ane te pUrvajanmanuM asAdhAraNa yogArAdhakapaNuM darzAve che. je saMskAra thavo ghaTe, ati abhyAse kAMya; vinA parizrama te thayo, bhavazaMkA zI tyAMya?" (doharA) AtmabuddhithI dehamAM, pAme ja punarjanma; AtmabuddhithI AtmamAM, pAme apunarjanma. zikSApATha 43 : paMca mahAvrata viSe vicAra punarjanmanuM-dehAntara gatinuM bIja-mULa kAraNa dehamAM Atmabuddhi che, ane videhaprAptinuM bIja AtmAmAM Atmabuddhi che; mATe punarjanma TALavA icchanAra mumukSue dehamAM AtmabuddhirUpa mithyAtva choDI ne AtmAmAM AtmabuddhirUpa samyakatva dhArI, te Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 prajJAvabodha mokSamALA dehAdi-rAgAdi parabhAva-vibhAvathI sarvathA virAma pAmavArUpa viratibhAva-vrata pariNAma AdaravA yogya che. sarva prANAtipAtathI, sarva mRSAvAdathI, sarva adattAdAnathI, sarva maithunathI ane sarva parigrahathI mana-vacana-kAyAthI trividha trividhe viramaNa te sarvavirati kahevAya che. ane te ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ne aparigraha e paMca 'mahAvrata' nAme prasiddha che. mahat puruSoe Acarela hovAthI, mahAna mokSArthane prasAdhanAra hovAthI, ane svayaM paNa mahAna hovAthI A mahAvrato kahevAya che te yathArtha che. A ahiMsAdi pAMca jene jaino vrata kahe che, tene ja yoga-sAMkhyAdi yama kahe che, bauddho zIla kahe che. eTale A paMca vrata sarvataMtrasAdhAraNa hoI sarvamAnya che. A ahiMsAdi mahAvrata dharanAro puruSa manathI, vacanathI ke kAyathI hiMsAdi kare nahi, karAve nahi ke anumode nahi; ane te ni:zalya hoya, " ni:zulyo vratI' arthAtuM mAyAzalya, mithyAtvazalya ne nidAnazalya rahita hoya; nirdabhI, niSkAmI ne samakitI evo vItarAga samadarzI hoya. A samyakatvamUla ahiMsAdi vratanuM svarUpa dravyathI ane bhAvathI bane prakAre samajavA yogya che. sarva jIvone AtmabaMdhu samAna jANI, sthAvara ke trasa koI paNa prANIne manathI vacanathI ke kAyAthI haNavo nahi, haNAvavo nahi ke haNatAM anumodavo nahi, te prathama ahiMsA mahAvrata. bhAvathI to rAgAdi vibhAva pariNAme karIne AtmAnA svabhAvabhUta jJAna-darzanarUpa bhAvaprANanI-zuddha AtmapariNAmanI hiMsA na thavA devI te ahiMsA. sUkSma mRSAvAdathI paNa viramI, je jema che tema sAcuM bolavuM te bIjuM satya mahAvrata. bhAvathI to eka zuddha AtmA sivAyanI koIpaNa vastu potAnI nathI, paravastu che, tene para kahevI, sva na kahevI te satya. tRNa mAtra paNa pArakI vastu aNadIdhI na levI te trIjuM asteya mahAvrata. bhAvathI to zuddha AtmA sivAya paravastunuM AtmabhAve AdAnagrahaNa te adattAdAna-corI che, tethI viramavuM te asteya. manavacana-kAyAthI abrahmacaryanuM varjana te cothuM brahmacarya mahAvrata. abrahmamAM-anAtmarUpa paravastumAM vicaravArUpa abrahmacarya Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca mahAvata vize vicAra 113 vyabhicAra choDI, brahmamAM-zuddha AtmasvarUpamAM vicaravuM-ramaNa karavuM te bhAvathI brahmacarya. dhana, dhAnya, gRha, putra Adi sarva sacitta acitta parigrahathI virAma pAmavuM, koI paNa potAnI mAlIkInI vastu na hovI evuM akiMcanapaNuM dhAravuM te pAMcamuM aparigraha mahAvrata. bhAvathI to mithyAtva, veda, (kAmecchA) kaSAya, nokaSAya e cauda AvyaMtara parigrahano parityAga karI, AtmA sivAyanI paramANu mAtra paNa paravastu pratye mUccha-mamatva na dharavuM te aparigraha. AvI jenI aparigrahabhAvanA hoya, te pachI dravya parigraha zAne ekaTho kare? ane je mUcchanA AyatanarUpa dravya parigraha na grahe, tene ukta aparigraha bhAvanA kema daDha na thAya? A prakAre pAMce vratonA dravya-bhAva prakArono paraspara kAryakAraNa saMbaMdha che. A ahiMsAdi vratonI saMkalanA adbhuta che: svArthI manuSya sAMsArika lobharUpa svArthanI khAtara paranI hiMsA kare che, parane potAnuM kahe che- mAne che, eTale pachI te levA-apaharavA-coravA pravarte che, apaharaNa pachI teno gADha saMzleSa-saMsarga kare che, ane tevA gADha paricayathI tenA pratye tene mUcchabhAva, mamatva-parigrahabuddhi upaje che, jethI te paraparigrahathI parigRhIta thAya che, copAsathI jakaDAya che. paNa AtmArthI mumukSu jIva tevA hiMsAdi karato nathI, paNa svarUpamAM sthitirUpa ahiMsAne bhaje che, ane pachI parane sva kahevArUpa asatyathI, ke paranA apaharaNarUpa corIthI, ke parapratye vyabhicaraNarUpa maithunathI, ke para pratye mamatvarUpa parigrahabhAvathI te svarUpasthitine hAni pahoMcavA deto nathI. kAraNa ke te satyAdi paNa ahiMsAnA aMgabhUta saMrakSaka hoI tenuM pAlana thatAM ahiMsAnuM paNa pAlana thAya che, ane bhaMga thatAM ahiMsAno paNa bhaMga thAya che. - hiMsAdithI viramaNarUpa virati vA uparama kaho ke ahiMsAdi vrata vA yama kaho, banneno paramArtha eka ja che ne ekabIjAnA pUraka che: parabhAvanuM pratyAkhyAna te virati ne AtmabhAvamAM vartavAnI pratijJA te vrata. pararUpathI viramaNa te uparama ne svarUpamAM saMyamana te yama. A Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 prazAvabodha mokSamALA ahiMsAdi pAMca yamanA pratyekanA zuddhinI taratamatAnA kAraNe cAra cAra prakAra che: icchAyama, pravRttiyama, sthirayama ane siddhiyama. temAM icchAyama te ahiMsAdi yogamArga pratyenI rucirUpa che. pravRttiyama te mArge saMcaravArUpa-gamanarUpa che. sthirayama te mArge niraticAra nirvina gamanarUpa-atyaMta sthiratArUpa che. ane siddhiyama te mArganA aMtima dhyeyane pAmI paropakAra karavArUpa che. icchAyamathI mAMDIne jema jema yogI AgaLa vadhato jAya che, tema tema tenI Atmazuddhi vadhatI jAya che, saMvegarUpa vega ati vega pakaDato jAya che, kSayopazamabala vRddhi pAmatuM jAya che, ane chevaTe zuddha aMtarAtmAnI siddhi thAya che. A je zuddha aMtarAtmAnI siddhi temAM utkRSTa koTinuM yamapAlana samAI jAya che. kAraNake tyAre AtmA dravyabhAvathI pUrNa ahiMsAmaya bane che; ane samasta parabhAva-vibhAvathI virAma pAmI, A AtmArAmI yogI zuddha svabhAvamAM ArAma kare che. ane Ama zuddha svarUpapadamAM sthiti tenuM nAma ja parama ahiMsA, tenuM nAma ja parama satya, tenuM nAma ja parama asteya, tenuM nAma ja parama brahmacarya, ne tenuM nAma ja parama aparigraha. (vasaMtatilakA) AtmasvabhAva na kadApi haNe vibhAve, AtmA zivAya para bhAva sva je na bhAve; core na, bhoga na rame, mamatA vame che, te AtmarAmI munine jana sau name che. zikSApATha 44 : dezabodha } bhAga 1 ahiMsAdi paMca mahAvratarUpa sarvavirati dharma dhAraNa karavA je asamartha hoya, te anya sAdhaka mumukSuone dezathI paNa te ahiMsAdinuM yathAzakti pAlana karavAno jJAnI puruSoe bodha karyo che. anAgAra evA sAdhudharmamAM, hiMsAdithI mana-vacana-kAyAthI ne kuta-kArita-anumoditathI Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezabodha- bhAga 1 115 ema nava prakArathI sarvathA nivartavAnuM kahyuM che. temAMthI jeTalA jeTalA prakAre ne jeTalA jeTalA aMze nivartavAnuM bane, teTalA teTalA prakAre ne teTalA teTalA aMze nivartavAnuM sAgAra evA gRhasthadharmamAM upadezya che. kAraNake paMca mahAvratano meru samo mahAbhAra dhAraNa karavAnuM sAmarthya kAMI badhAmAM hotuM nathI. eTale gRhastha dharmanA samyaka abhyAsathI paNa jIvane sanmArgazreNIe caDhAvavAno dezabodha niSkAraNa karUNAzIla jJAnI puruSoe karyo che. atre gRhapati putranA mokSanuM daSTAMta prasiddha che : koI eka nagaramAM eka gRhasthanA cha putrone rAjAe koI aparAdha badala dehAMtadaMDanI zikSA karI. tyAre te gRhastha rAjAne karagarI karagarIne te putrone choDavAnI vinaMti karI. paNa kopa pAmelA rAjAe mAnyuM nahi, eTale teNe anukrame pAMcane, cArane, traNa ne, bene, ne chevaTe eka jyeSTha putrane choDavAnI AjIjI karI. tyAre pAse rahelA amAtyamahAjanAdinA anurodhathI jarAka pIgaLIne rAjAe eka jyeSTha putrane choDyo. A daSTAMtano upanaya A che: saMsArarUpa nagaramAM gRhastharUpa rAjA che. gururUpa zreSThI che ne SajIvanikAyarUpa tenA cha putro che. jema eka jyeSTha putrane choDAvatAM te pitAnI zeSa putranA vadhamAM anumati nathI, tema jyeSTha putra samA trasakAyane choDAvatAM gurunI paNa zeSa kAyanA vadhamAM anumati nathI. kAraNake dezabodha karatA parama kRpALu jJAnIno Azaya to jIvane jeTalA bane teTalA hiMsAdi choDAvavAno ja che. ethI ja teo bodhe che ke-aho mumukSu! jo tamArAthI ekendriya sthAvaranI hiMsA na choDI zakAtI hoya, to trasa jIvanI hiMsA to choDo. ane sthAvaranI hiMsA paNa yatanA rAkhI jema bane tema ochI thAya evo satata lakSa rAkho. temaja nimprayojana hiMsAthI tathA kaSAyAdivardhaka kAryarUpa anarthadaMDathI virAma pAmo; ane hiMsAnA AyatanarUpa bhogopabhoga padArthanuM pramANa paNa jema bane tema ochuM ne niyata thAya tema karo. rAtrIbhojanano tyAga karo ne mahA hiMsAmaya madhamAMsAdi abhakSya-anaMtakAyAdinuM sevana ma karo. bhogopaloga sAdhana mAtra sAvagha vacana choDavA asamartha ho, to zeSa samasta anaMta vacana to sadAyane mATe choDo. sUkSma adattAdAna na choDI zakatA ho, to Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 prajJAvabodha mokSamALA paraprANaharaNa samA paradhanaharaNarUpa bIjA badhA adattAdAna to choDI gho ne anIti tyajI nyAyanIti anusAra sarva pramANika vyavahAra Acaro. mohavazapaNAne lIdhe tame nija kalatramAtra pariharavA asamartha ho, to nizeSa zeSa strI pratye mA-blenanI daSTi rAkhI manasA vIsA karmA parastrIgamanano tyAga karo. jo tame sarvathA parigraha tyAgI zako ema na ho, jema bane tame bAhya parigrahanuM pramANa ochuM karatA jAo; ane sAthe sAthe viSayakaSAyAdi aMtaraMga parigrahanI paNa jeTalI bane teTalI kSINatA karatA jAo. Ama aho bhavyajano! dezathI paNa A ahiMsAdi yathAzakti pratijJApUrvaka pAlana karo; ane sarvathI A ahiMsAdi pAlana karavA huM jyAre bhAgyazALI thaIza? ema sarvavirati pratye sadA bhAva pratibaMdha rAkho. A sarvavirati dharmanI vAnakIrUpa zikSA pAmavA mATe samatAbhAvarUpa sAmAyikano, AtmadharmanI puSTirUpa pauSadhopavAsano, ane atithisaMvibhAga tathA gRhastha yogya pratimA Adino abhyAsa karo. ane maitrI, pramoda, kAruNya, ane mAdhyastha e cAra prazasta bhAvanAthI cittane suvAsita karI, anityAdi dvAdaza bhAvanAonA bhAvanathI vairAgya-upazamanI niraMtara vRddhi karo! (doharA) sarvathA pALI zake na te, pALo dezathI dharma; vairAgya upazama vRddhithI, karo nitya satkarma. zikSApATha 45 : dezabodha } bhAga 2 sAdhaka jana to tene kahiye vaiSNava jana to tene kahiye"--e rAga. sAdhaka jana to tene kahiye, citta zuddha je dhAre re; satya pramANika jIvana gALe, nyAya nIti anusAra re ... sA1 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazasta yoga 117. bhUta mAtramAM maitrI dharAve, guNa bhALI AnaMde re; paranuM du:kha potAnuM mAnI, paradu:khe anukaMpe re ... sA. 2 parastrI pratye mAta bahena ne, putrI daSTi rAkhe re; svapna paNa bhUbhaMga na jeno, vikArarekhA dAkhe re ... sA3 dIna du:khI sevAnA kAryuM, hAya kare vaNa mAgyuM re; paropakAra karaNanuM jene, vyasana vasamuM lAgyuM re ... sA. 4 Atma samA sahu jIva mAnIne, sAdharmika nija jANere; tana mana dhanathI sAra karato, vatsalatA khUba ANe re .. sA. 5 sapta vyasanane dUra karato, bhakSyAbhaDhya saMbhALe re; dravyabhAvathI zauca carato, sadAcAra zubha pALe re ... sA. 6 nita nita nirmaLa ratnatrayInuM, bhUSaNa dharato aMge re; zama saMvegAdi guNavaMto, vairAgI aMtaraMge re ... sA. 7 rahyo saMsAre paNa saMsArI, raMge nava lepAye re; jalamAM kamala rahyuM che toye, jalano saMga na thAye re .... sA. 8 zraddhAnuM bakhtara daDha herI, DhAla vivekanI dhArI re; bhakti asithI dAsa bhagavAne, mohamaMDalI mArI re ... sA. 9 zikSApATha 46 : prazasta yoga dezathI ke sarvathI zuddha dharmanuM pAlana karavuM te mokSasAdhaka yoga che; ane svarUpalakSyavALA te pratyeka yogane jJAnIoe prazaMselo che. kAraNa ke dharma eTale AtmasvabhAva ane A AtmasvabhAva sAthe muMjana thavuM te ja yoga. eTale jenA vaDe karIne AtmA svarUpanuM anusaMdhAna pAme, evo svarUpalakSyavALo pratyeka parizuddha dharmavyApAra te jJAnIoe prazaMselo prazasta yoga che. athavA svarUpanA lakSyapUrvaka mana-vacana-kAyAnA yogano sadbhakti AdimAM zubha prayoga karavo, te paNa prazasta yoga che. kAraNake jeNe AtmasvarUpa yujanarUpa yoganI siddhi karI che, evA sat yogIo Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 prajJAvabodha mokSamALA ane satyogasAdhana pratye bhaktiyukta mana-vacana-kAyAnA prazasta yoga, AtmAne svarUpAnusaMdhAna yoganA kAraNabhUta thAya che. eTalA mATe ja prabhubhakti, sadagurubhakti, sakRtabhakti Adine uttama yogabIja kahyA che,-ke je nirvANanA avaMdhya-acUka hetu thaI paDe che. mumukSunI cittabhUmimAM prakSipta thayelA A amogha yogabIja aMkurita thaI, anukrame mokSarUpa parama ISTa phala Ape ja che. ane prazasta yogarUpa A yogabIjamAM sauthI prathama ne sauthI pradhAna evuM parama yogabIja, pragaTa paramAtmasvarUpa zrI vItarAgadevanI bhakti che. "zrI jina bhagavAna pratye kuzala citta rAkhavuM, namaskAra ane saMzuddha praNAmAdi karavA te anuttama yogabIja che." (zrI yogadaSTisamuccaya). atre saMzuddha bhaktine ja yogabIja kahyuM che, nahi ke asaMzuddhane. lokottara evA A jinadevane ghaNA jIvo temanuM svarUpa samajyA vinA laukika rItathI seve che, A loka-paraloka saMbaMdhI laukika phalanI AkAMkSAthI-AzAthI seve che, athavA koMdhamAna-mAyA-lobha Adi daza saMjJA sahitapaNe seve che. Ama alaukika devanI laukika phalakAmanAthI laukikapaNe karAtI sevA te zuddha sevA nathI; ane te yogabIja nathI. zuddha sevA to prabhu pratye parama upAdeya buddhipUrvaka, krodhAdi daza saMjJAnA nirodha sahitapaNe ane Alokaparaloka saMbaMdhI phalakAmanA rahitapaNe karavAmAM Ave to ja thAya. eTale AkhA jagata karatAM paNa jenuM guNagaurava anaMtaguNaviziSTa che, evA A mahA mahimAvAna parama jagadguru 'ati' prabhune parama pUjAnA pAtra, parama pUjya, parama ArAdhya, parama upAsya ane parama sevya gaNI, tenI pUjAmAM, tenI ArAdhanAmAM, tenI upAsanAmAM, tenI sevanAmAM zuddha niSkAma bhAve mana-vacana-kAyAthI lIna thaI javuM, AvI je saMzuddha bhakti te ja atre prazasta yogabIja che. jema prabhubhakti prazasta yogabIja che, tema sadgurubhakti paNa uttama yogabIja che. maharSi zrI haribhadrAcAryajI kahe che"bhAvayogI evA bhAvaAcArya, bhAvaupAdhyAya, bhAvasAdhu, bhAva Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazasta yoga tapasvI Adi pratye je vizuddha kuzala cittAdi hovuM, te yogabIja che,-hi ke dravyAcArya Adi pratye." ahIM 'bhAva' zabda para zAstrakAre khAsa bhAra mUkyo che. bhAvathI-paramArthathI jenA AtmAmAM yoga pariNamyo hoI je sAcA bhAvayogI che, je zuddha AtmajJAnI hoI sAcA guru che, jenAmAM AcArya AdimAM hovA yogya evA zAsrota yathArtha Adarza bhAva-guNa varte che, evA kharekharA bhAvAcAryabhAvasAdhu Adi ja vaMdana karavA yogya uttama pAtra che,-nahi ke khoTA rUpiyA jevA dravyAcArya-dravyasAdhu Adi. eTale vicakSaNa mumukSu to samyak parIkSA karI, jenAmAM AtmajJAnarUpa bhAva dIvo pragaTayo che, evA jAgatI jyota jevA sAkSAt yogIsvarUpa bhAvAcAryAdi pratye mana-vacana-kAyAthI saMzuddha sevAbhakti Adare che. teno AtmA sahaja svabhAve bhaktibhAvathI te saMtanA caraNakamaLamAM DhaLI paDe che. teno manoyoga te satpuruSanA guNaciMtanamAM rame che. tenA vacanayogane te satpuruSanuM guNastavana game che. teno kAyayoga te satpuruSanA caraNe name che. tenA samasta Atmapradeza te satpuruSa pratye pariNamana-parinamana kare che. Ama te satpuruSa pratyenI bhaktikriyAmAM mana-vacana-kAyAnI samasta zaktithI tallIna bane che. ane te nija AtmAnuM naivedya dharI bhAve che ke 'zuM prabhucaraNa kane dharUM? AtmAthI sau hIna; te to prabhue Apiyo, varatuM caraNAdhIna.' 119 A bhakti upara zAsrakAra bhagavAne sauthI vizeSa bhAra mUkyo che. prabhubhakti, sadgurubhakti ane sazrutabhakti e yogamArga pAmavAnA mukhya sAdhana che. kAraNa ke pUrNa siddhasvarUpa prabhu-ArAdhya sadeva AdarzasthAne hoI, jIvane iSTa lakSyanuM niraMtara bhAna karAve che; sadguru, mokSamArgarUpa sanmArganA parama sAdhaka sAdhucarita satpuruSa sAkSAt jIvatA jAgatA jogI hoI, jIvane parama avalaMbanarUpa thaI paDI preraNAbaLa Ape che; ane tathArUpa sadgurunA virahe athavA temanI AjJAe satzAstra paNa parama avalaMbanarUpa banI, AtmArthI adhikArI supAtra jIvane parama upakArI thAya che. jIvanI nirmala cittabhUmimAM ropAyelA A prazasta yogabIja, Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 prazAvabodha mokSamALA saMvega-vairAgya jalathI abhisiMcita thaI, anukame vikAsa pAmI, anupama mokSaphaLa Ape che. (doharA) AtmasvabhAva prayuMjato, dharma ja yoga prazasta; satubhakti vairAgya e, yogabIja suprazasta. zikSApATha 47 : saralapaNuM prazasta yoga saralapaNA vinA saMbhavato nathI. jyAM lagI jIvamAM saralapaNuM AvyuM nathI, tyAMlagI mokSasAdhaka yoganI vAta paNa AkAzakusumavat che. kAraNake mokSamArga ju-sarala che ane juno ja mokSa hoya che ema zAstramAM kahyuM che. eTale asaralano-vakano te sarala mokSamArgamAM praveza paNa kyAMthI hoya? mATe mumukSue to dravyathI ane bhAvathI saralapaNAno guNa aMtarAtmapariNAmI karavA yogya che. saralapaNuM eTale mana-vacana-kAyAnA yoganuM RjupaNuM, akuTilapaNuM, avakapaNuM. jevuM manamAM tevuM vacanamAM, ne vacanamAM tevuM AcaraNamAM, evuM mana-vacana-kAyAnuM nirdabha niSkapaTa ekavAkyapaNuM te saralapaNuM. sarala puruSane to jevuM che tevuM hoThe hoya. "sarala taNe je haIDa Ave, teha jaNAve bolIjI." athavA saralapaNuM eTale 'AtmAmAM guNa grahaNa karavArUpa saralapaNuM.' sarala jIva hoya te koIno paNa kaMI paNa guNa khullA dIla ne mukta kaMThe svIkAre che; kadI paNa koIno guNa chupAvato nathI ke upakAra oLavato nathI. athavA saralapaNuM eTale prajJApanIyapaNuM arthAta sugamatAthI samajAvI zakAvApaNuM. jenA hRdayamAM kapaTarUpa AMTIghUMTI nathI, evo bALo bhoLo saraLa jIva prajJApanIya arthAt sugamatAthI samajAvI zakAya evo ane "vALyo vaLe jima hema" evo hoya che. eTale tenA AtmAmAM guNagrahaNa saraLatAthI thAya che; ne te satya vastuno ke yathArtha arthano svIkAra karavA sadA tatpara hoya che. kezIsvAmI moTA hatA, chatAM sAcuM Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saralapaNuM samAtAM temaNe gautamasvAmI pAse saralatAthI paMca vratano svIkAra karyo hato. 121 sarala jIva avaLAno paNa savaLo artha kare che ne vakra jIva savaLAno paNa avaLo artha kare che. naTaDo nAcatA jovAno gurue niSedha karyo, tyAM vakra jaDa kahe che-tame mane naTaDIne jovAno niSedha kyAM karyo. hato ? tema A utaratA kALanA lokonI vakratA jaDatAnI to avadhi che ! paNa saracitta jIva to potAnI bhUlano svIkAra karatAM kadI acakAto nathI. potAnI himAlaya jevaDI bhUlano (Himalayan blunder) bApokAra jAhera svIkAra karanArA mahAtmA gAMdhIjIno saralatA guNa prasiddha che. temaja-'mahAvIra svAmIe kahyuM-he gautama ! hA, AnaMda dekhe che ema ja che, ane tamArI bhUla che, mATe AnaMda pAse jaI kSamApanA lyo. tahat kahI gautamasvAmI kSamAvavA gayA.' kevI adbhuta saralatA ,; bhAvathI to svarUpane choDI AtmAnuM cetanAvIrya parabhAva anugata thaI vAMkuM cAle te vakratAnI cAla arthAt asaralapaNuM che. mahAtmA devacaMdrajIe sAdhupada sajjhAyamAM kahyuM che tema "parabhAvAnugata cetanA re, teha vaktA cAla. A vakratA cAlathI AtmA parabhAva-vibhAvano kartA bane, te AtmAnuM vakrapaNuM athavA asaralapaNuM che. AvuM parabhAva pratyenuM vakra gamana na karatAM, AtmA nija svabhAvane ja anusarI teno ja kartA bhoktA thAya te saralapaNuM. A pArarthika bhAva saralapaNuM samajavA mATe yogAvaMcaka, kriyAvaMcaka ane lAvaMcakanuM svarUpa samajavA yogya che. A avaMcaka tripuTIne bANanI lakSyakriyAnI upamA sAMgopAMga ghaTe che. zuddha AtmasiddhirUpa lakSyane anulakSIne-tAkIne karavAmAM AvelA yoga, kriyA ne phaLa avaMcaka hoya, avazya potAnA sAdhyarUpa lakSyane sAdhe. paNa svarUpa-lakSyane cUkIne karavAmAM AvelA yoga, kriyA ne phala paMcaka hoya, sAdhya lakSyane na sAdhe. Ama AtmAnuM svarUpa lakSya cUkI javArUpa vaMcakapaNuM-vakrapaNuM te ja vaMcaka yoga che; parabhAva anugata kriyArUpa vakra .gamana te ja vaMcaka kriyA che; ane tethI prApta thatuM Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabodha mokSamALA parabhAvapratyayI saMsAraphala te ja vaMcaka la che. AthI ulaTuM svarUpalakSya na cUkatAM svarUpalakSya tAkavuM te avacaMka yoga, svarUpalakSyanA anusaMdhAnavALI kriyA te avaMcaka kriyA, ane tethI sAnubaMdha prApta thatuM svarUpapratyayI phaLa te avaMcaka phaLa. arthAt svarUpa oLakhavuM te yogAvaMcaka, svarUpa sAdhavuM te kriyAvaMcaka, ne svarUpa pAmavuM te phalAvaMcaka. A avaMcaka trayI e ja paramArthathI saralapaNuM che. 122 temAM yoga avaMcaka (sarala) hoya arthAt svarUpalakSyanuM anusaMdhAna hoya, to ja pachI kriyA ane phala paNa avaMcaka hoya che, nahi to vaMcaka hoya che. kAraNake satpuruSanA svarUpadarzanarUpa yogathI prApta thato A sakla jogajIvanarUpa yogAvaMcaka yoga jIvanuM AkhuM jIvanacakra badalAvI nAMkhe che. prathama je jIvanA samasta sAdhana AtmabAdhaka banI baMdhanarUpa thatA hatA, te have svarUpalakSI thayA pachI AtmasAdhaka banI satya sAdhanarUpa thAya che. prathama je svarUpa lakSa vinA SaTkAraka cakra AtmavimukhapaNe vakra UlaTuM cAlatuM hatuM, te have AtmasanmukhapaNe sulaTuM cAle che. prathama je AtmAnI badhI cAla Azrava-baMdhapaNe avaLI cAlatI hatI, te have saMvara-nirjarArUpa thaI savaLI cAle che. prathama je jIvanA samasta yoga-kriyAdi svarUpalakSane cUkI vAMkAcUkA cAlatA hoI, vaMgAmI hoI, vaMcaka thaIne pravartatA hatA, te have svarUpalakSyane sAMdhI, sIdhA sarala cAlI, avaMkagAmI thaI, avaMcaka-sarala thaIne pravarte che. ane eTale ja pachI A saralAtmA mumukSu jIva niraMtara AtmasvabhAva anugatapaNArUpa RRjutAmAMsaralatAmAM rame che ne anAdi upAdhine vame che. "te mATe muni RRjutAe rame re, vame anAdi upAdhi.' (doharA) mArga RRju che mokSano, mokSa juno hoya; mumukSujana RRju sadA, saralapaNAthI snoya. svarUpalakSyanA yogathI, yoga avaMcaka dhAra; svarUpAnugata phala kriyA, saralapaNuM te sAra. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirabhimAnapaNuM. 123 zikSApATha 48 : nirabhimAnapaNuM AtmAmAM AtmabuddhirUpa pAramArthika saralapaNuM jene upajyuM che, te saralAtmA parabhAvamAM ahaMbuddhirUpa abhimAna kema dhare? A deha te huM nathI ema deha saMbaMdhI ahaMkAra paNa jene nivRtta thayo che, te dehAzrita anya bhAvanuM abhimAna kema kare? kAraNake "ahaMkAra to jhera jhera ne jhera ja che,' ema jeNe pragaTa jANyuM che evA te bhAve che ke-abhimAna e AtmAno moTAmAM moTo zatru che. abhimAna e AtmAnI pragatine avarodhanAra moTAmAM moTo koTa ne moTAmAM moTo pratibaMdha che. mahAtapasvI bAhubalijIne kaivalyadazA pAmatAM aTakAvanAra A abhimAna ja hatuM; A abhimAna gajendrathI nIce utaryA ke tatkANa ja kevaLajJAna pAmyA. "huM karuM huM karuM e ja ajJAnatA, zakaTano bhAra jima zvAna tANe,"--evA parabhAvanA kartutvaahaMkArarUpa ajJAnathI ja A jIva caturgatimAM paribhramaNadu:kha pAme che. A mAro AtmA je nija bhAna vinA anaMta kALathI AthaDaDyo, tenuM kAraNa sAcA saMta gurune meM sevyA nhotA ane mAruM abhimAna mUkyuM nhotuM e che. 'sevyA nahi guru saMtane, mUkyuM nahi abhimAna.' to have paNa mithyAbhimAna rAkhI je huM vinayapUrvaka saMtacaraNa nahi evuM, to haju paNa hAre te ne te ja bhavadu:kha sahevAno vAro Avaze. mATe huM abhimAna choDI parama vinayamArganuM ja anusaraNa karUM. kAraNake dInatA-laghutA yukata vinaya vinA 'vinaya' arthAt AtmavidyA pratye AtmAnuM vinayana-doravaNI hotI nathI; vinayathI ja vinayanI-AtmavidyAnI prApti hoya che. evI vinayAnvata bhAvanAthI namra banelA A saMtajano abhimAnano hAlAhala jheranI jema tyAga kare che. phaLathI tADa bhale akkaDa bane, paNa Amra to namra bane che; tema koI prakAranI saphaLatAthI abhimAnI bhale akkaDa bane, paNa saMtajano to ulaTA vinamra bane che. varSARtumAM jalalAbhathI nadI bhale uchALA mAre, paNa sAgara to gaMbhIrapaNuM ja dhAre; tema paravastunA tuccha lAbhathI chIcharA pAmara jano bhale garvathI chalakAya, paNa sAgaravaragaMbhIrA saMtajano na malakAya. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 prajJAvabodha mokSamALA kavicat potAnA koIpaNa prakAranA kSayopazama AdinuM sUkSma abhimAna paNa dekhA de, to A saMtajano tene hAlAhala viSa jANI tatkSaNa ja dAbI de che, ne ciMtave che ke-he jIva! tuM prabhutA (gurutA) choDI laghutA dhAraNa kara! kAraNake "laghutAmeM prabhutA base, prabhutAse prabhu dUra." vaLI tuM vicAra ke A vizALa janasAgara che, temAM huM to mAtra mAnava bubuMda chuM. A anaMta vizvasindhunA anaMtAnaMtamA bindumAM paNa nahi chatAM, A ajJAna jIvano abhimAna sindhu keTalo ? A abhimAna sindhune bindumAM (zUnyamAM) palaTAvuM to ja vizvavyApaka jJAnasindhu ullase ! mATe have huM to parabhAvamAM ahaMbhAvathI upajatA aSTa madanA tyAganI AvI bhAvanA OU bhAvIza : he jIva! A saMsAramAM cAre gatine viSe tuM puna: puna: hInauttama-madhyama jAtipaNuM pAmyo che, to A jAtimada zyo? konI kaI jAti zAzvatI che? (prazamati) ema samajI tuM thArI zuddha caitanya jAtine saMbhAra! ucca kulamAM janmelA paNa nIca lakSaNavALA hoya che ne nIca kulamAM janmelA paNa ucca lakSaNavALA hoya che, ane suzIlapaNuM e ja sAcuM kulInapaNuM che, to pachI kulamada zeno ? ema jANI he cetana! tuM suzIla AtmasvabhAvamAM vartAvArUpa thArA mUla Atma-kuladharmane bhaja! malamUtra, hADamAMsa ne rudhirathI bharelI je cAmaDAnI kothaLI tvacAthI maDhelI che tyAMlagI ja rUDIrUpALI lAge che, te A azuci kAyAnA rUpano mada zo? ema vicArI dghArA zuci AtmasvarUpane nihALa! cayApacayaka ne roga-jarAnuM nivAsadhAma evuM A baLavAna zarIra paNa kSaNavAramAM nirbala ne zithila thaI paDe che, ane baLavAna kALa AgaLa koInuM paNa kaMI paNa baLa cAlatuM nathI, to pachI balano mada koNa kare? ema bhAvI tuM nirbalanA balarUpa AtmArAmI prabhunuM smaraNa kara! lAbha-alAbha e karmane AdhIna che, tyAM kavicata kaMI tuccha lAbha maLyo, to teno mada zo? ema ciMtavI he jIva! tuM parama AtmalAbhanI ciMtA kara! zvAnanI jema bIjAnA cATukarmathI je janapriyapaNuM pamAya, teno mada zo? ema vimAsI tuM AnaMdaghana Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 125 brahmacaryanuM sarvotkRSTapaNuM prabhunuM citta prasannatArUpa priyapaNuM prApta thAya evo upAya kara! tripadI mAtranA grahaNathI jene dvAdazAMgInuM jJAna thatuM hatuM, evA mahAbuddhinidhAna mahAtmAo pUrve thaI gayA che, tyAM mArA jevA buddhivaibhavavihIna maMdamatine madanuM sthAna kyAM che? ema bhAvI che jIva! tuM sabuddhinA gharamAM Ava! pUrva puruSasiMhono anaMta sAgara jevo jJAnAtizaya sAMbhaLIe chIe, tyAre bindu jevA paNa nahi evA alpa jJAnathI Agamadhara zratadhara kahevAtA vartamAnakALanA puruSone paNa zratamadano avakAza nathI, to pachI mArA jevA alpakRtanuM to pUchavuM ja zuM? vaLI A zrutajJAna che te to madane haranAruM che, te mada karanArUM thAya, to to taravAnuM sAdhana bUDavAnuM sAdhana bane e kema kAma Ave? ema samajI he jIva! tuM parabhAvapratyayI sarva madasthAnono tyAga karI nirabhimAnapaNuM bhaja! ne sadaguru samIpe zrata karelA AtmadharmamAM lIna thA! (troTaka) rajhaLyo jIva kALa anaMta nathI, nija bhAna vinA abhimAna thakI; abhimAna halAhala jhera gaNI, na ja daSTi karo madasthAna bhaNI. zikSApATha 49 : brahmacarya- sarvotkRSTapaNuM parabhAvamAM ahaMkAra chUTavArUpa nirabhimAnapaNuM varte, to ja brahmamAM-AtmasvarUpamAM caryArUpa "brahmacarya pAme. brahmamAM arthAt zuddha AtmasvarUpamAM vicaravuM-ramaNa karavuM te bhAvathI brahmacarya che. kAraNake abrahmamAM-anAtmamAM vicaravuM te vyabhicArarUpa abrahmacarya athavA paravastunA saMzleSarUpa dvata che; A paravastumAM vicaravArUpa abrahmacarya tyajI, ati evA zuddha AtmAmAM ramavuM te bhAvabramhacarya che. AvuM bhAvabrahmacarya e ja sarva yogasAdhananuM aMtima dhyeya hovAthI tenuM sarvotkRSTapaNuM pragaTa che. paNa AvuM Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 prazAvabodha mokSamALA svarUparamANatArUpa bhAvabrahmacarya pragaTavA mATe paNa dravya brahmacarya parama upakArI sAdhana che. arthAt mana-vacana-kAyAthI abrahmacaryanuM varjana karI, dravyabrahmacaryanuM akhaMDa sevana karavAmAM Ave, to ja AtmA svarUpa ramaNatArUpa bhAvabrahmacaryanuM yogya pAtra banI zake. 'pAtra thavA seva sadA, brahmacarya pratimAna.' Ama sarvotkRSTa bhAvabrahmacaryanuM parama upakArI kAraNa hovAthI A dravyabrahmacaryanuM paNa sarvotkRSTapaNuM che. ane Ama dravyathI ane bhAvathI A brahmacaryanuM sthAna sarva yogasAdhanomAM zreSTha che. brahmacarya e mokSamArganI yogyatA pAmavA mATenuM sarvotkRSTa sAdhana che. "sarva cAritra vazIbhUta karavAne mATe, sarva pramAda TALavAne mATe, AtmAmAM akhaMDa vRtti rahevAne mATe, mokSa saMbaMdhI sarva prakAranA sAdhananA jayane arthe brahmacarya adbhuta anupama sahAyakArI che." jJAnInA A parama arthagaMbhIra vacana akSare akSara parama satya che. kAraNake brahmacarya e sarva cAritrano mULa AdhArastaMbha che. paMca mahAvratamAM A vratano bhaMga thatAM sarva vratano bhaMga thAya che ane mUlachagha prAyazcita lAge che. iMdriyomAM jema rasaneMdriya durje che, tema vratomAM brahmacarya vrata durjeya che. AvA durjaya brahmacaryavratano jaya kare te duSkarakArIne pachI anya vratonuM pAlana sAva sugama thaI paDe che ane tene sarva cAritra vazIbhUta thAya che. je zuddha brahmacaryanuM pAlana kare che, tene aMgajADaca, Alasya, zithilatA, satvahInatA, nirutsAha Adi pramAdacinho upajatA nathI; paNa aMgamAM cetanavaMtI skUrti, utsAha, sattvazIlatA Adi skure che; ane rAga-dveSa- moha Adi AtyaMtara pramAda doSa TaLI, AtmA svarUpamAM sthitirUpa apramatta dazAne pAme che. je brahmacaryanuM pAlana kare che, tenI parabhAva pratye gamanarUpa vyabhicArI vRtti saheje dUra thAya che; ne AtmA svarUpazreNIe caDhI, AtmAmAM akhaMDa vRtti vartavArUpa bhAva brahmacaryane pAme che. je brahmacaryanuM pAlana kare che, tene AtmavIryanI vRddhi ne pauruSanI skUrti thAya che, ane te apUrva AtmapuruSArtha khurAvI, mokSa saMbaMdhI sarva sAdhanono jaya sugamatAthI karI zakavAne samartha thAya che. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brahmacaryanuM sarvotkRSTapaNuM 127 AvA adbhuta anupama brahmacaryano mahimA jeTalo gAIe teTalo ocho che. AtmA zaktithI-sattAthI anaMta vIryano svAmI che. paNa AtmAnuM A zaktirUpa anaMta vIrya vyakta karavA mATe brahmacaryanI atyaMta AvazyakatA che. kAraNake brahmacaryathI tana-mananI zaktino saMcaya thAya che, tana-mananI nIrogitA sAMpaDe che, ane AtmasAdhana mATe tana-mananuM anukULapaNuM upaje che. "nAyamAtmA nadInena na " A AtmA baLahInane prApta thAya ema nathI, e sUtra atre smaraNamAM rAkhavA yogya che. Atmabala vinA AtmA sAMpaDato nathI. Atmabalano AdhAra manobala para che, manobalano AdhAra zarIrabala para che, ne zarIrabalano AdhAra brahmacarya para che. kAraNake zukra e zarIrano rAjA hoI zarIranA sattvanuM sattva che, ane te zarIranA sarva yaMtrone baLa-vega ApanArI zakita che. te jo adhoretA banI saMkSaya pAme, to anukrame zarIrayaMtranA sarva cakro zithila ne nirbaLa banI nisteja thAya che, ane mane paNa uttarottara adaDha ane asthira thaI cetanavIrya paNa maMda bane che. paraMtu te jo UrdhvaretA banI, zarIramAM vyApaka thaI pacIne saMcaya pAme, to zarIranA aMgeaMga puSTa thaI ojasathI dIpe che, ne mana paNa sudaDha ne sthira thaI AtmavIrya vadhe che. Ama AtmAnI sattAgata anaMta zakti vyakta karavA apUrva puruSArthanI phuraNArthe brahmacarya e zreSTha upAya che. je je parama puruSo anaMta zaktimAna pragaTa paramAtmasvarUpane pAmyA che, te dravyathI ane bhAvathI A brahmacaryanA sevana thakI ja; ane bIjA jIvo paNa je tema karaze, te paNa tevA anaMtavIrya AtmasvarUpane pAmaze. (doharA) brahmacaryathI nita vadhe, tana mana cetana vIrya; brahma svarUpamAM vicarato, pragaTe anaMtavIrya. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 palAvabodha molamALA - zikSApATha 50 : duSkaraduSkarakArI sthUlabhadrajI ekadA viSakALa Avya saMbhUtivijya gurune praNamIne traNa munioe A abhigraha grahyA: eke kahyuM huM siMhaguhAnA dvAre kAyotsarga karI cAturmAsa upavAsI thaIne rahIza. bIjAe kahyuM-huM STiviSa sarpanA rAphaDA pAse tevI cAturmAsa sthiti karIza. trIjAe kahyuM-huM kuvAnA bhAravaTIyA para cAturmAsa dhyAnastha rahIza. teone gurue anujJA ApI, tyAM to sthUlabhadra muni gurucaraNe praNamIne bolyA-kozA vezyAnA gRhe je vicitra kAmacitrovALI citrazALA che, tyAM huM vaDurasa bhojana karato cAturmAsa sthiti karIza. tene paNa yogya jaNI gurue anumati ApI. pachI te traNe sAdhuo pratijJA pramANe sva sva sthAne gayA; ane sthUlabhadra muni paNa jyAM pote pUrvAzramamAM bAra varSa apUrva bhogavilAsa bhogavatAM vyatIta karyA hatA, te kozA vezyAnA AvAse ho; tyAM kozAe aMjali joDI kahyuM-zI pharamAza che? A tana, dhana, parijana Adi sarva tamAruM ja che. munie cAturmAsa vasati mATe citrazALAnI yAcanA karI. kozAe anujJA ApI, eTale sthUlabhadra munie te kAmasthAnamAM praveza karyo. pachI SaDrarasa AhAranA bhojana pachI muninA kSobhArthe kozA vizeSa zRMgAra sajIne AvI. koI utkRSTa apsarA jevI lAgatI te kAminI tenI AgaLamAM beThI. ane vAraMvAra kAmoddIpaka hAvabhAva dekhADatI te pUrvakALe anubhavela vividha kAmakrIDAnuM tene vAraMvAra smaraNa karAvavA lAgI. je je te madanamUrtie kSobha pamADavA mATe karyuM. te te A niSkAmI mahAmunimAM, vajamAM nakhavilekhananI jema, phogaTa gayuM. jema jema te upasarga karatI gaI, tema tema A AtmArAmI munino dhyAnaagni ora prajvalita thayo. eTale A akSobhya mahAmuninA AvA parama iMdriyajayathI camatkAra pAmelI te kozA AtmAne nindatI temanA caraNamAM paDI, ane pratibodha pAmI vezyApaNuM chAMDI vratadhAriNI banI.. . ke pachI varSamaya vItye te traNeya sAdhuo abhigraha nirvAhita karI keme karIne guru pAse AvyA. te pratyekane aho duSkarakAraka! tane Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ duraduSkarakArI sthUlabhadrajI 129 svAgata che! ema kaMIka UThIne gurue satkAryA. pachI sthUlabhadra muninuM Agamana thatAM, UThIne sAmA jaI gurue kahyuM-aho duSkaraduSkarakAra mahAtman! tamane svAgata ho! eTale matsara dharatA te anya sAdhuo ciMtavavA lAgyA-aho! gurunuM A AmaMtraNa kharekhara! te maMtrIno putra che te kAraNe che. je te varasaAhArathI duSkaraduSkarakArI che, to ApaNe paNa Avate varSe A karI dekhADazuM. ema manamAM saMkalpa karI te matsaravaMta IrSALu munioe ATha mAsa vyatIta karyA. eTale siMhaguhAvAsI sAdhue guru pAse abhigraha lIdho-he bhagavan! huM kozA vezyAnA gRhe nitya varasa AhAra bhojana karato cAturmAsa sthiti karIza. gurue kahyuM- he vatsa! sthUlabhadra jevo viralo munirAja ja je duSkaraduSkara karavA samartha che, tenuM AMdhaLuM anukaraNa karI jheranuM pArakhuM levA yogya nathI. Ama gurue niSedhyA chatAM, AmAM te zuM che ema kahI guruAjJAne avagaNI, te vIraMmanya muni kAmanA nivAsadhAma samI te vezyAnA nivAse pahoMcyA. sthUlabhadranI spardhAthI A tapasvI ahIM AvyA che ema catura kozAe tarata samajI jaI UThIne namana karyuM. munie vasati mATe citrazAlA yAcI. kozAe te samarpa ane munie tyAM praveza karyo. pachI madhyAnha jeNe parasa AhAranuM bhojana karyuM hatuM, evA te muninI parIkSArthe lAvaNyakozA paNa tyAM AvI pahoMcI. muni to tene nIrakhIne vAraMvAra kSobha pAmI yAcanA karavA lAgyA. kozAe kahyuM-bhagavana! ame to vezyA chIe, dhanadAnathI vazya hoIe chIe. muni bolyA-veLamAM telanI jema amArI pAse te dravya kayAMthI hoya? eTale vezyAe tene ThekANe lAvavAnA hetuthI kahyuM-nepAlano rAjA apUrva sAdhune ratnakaMbala Ape che te laI Avo. eTale nija vratamAM skUlanA pAmatA muni varSAkAlamAM paNa bAlanI jema kAdavavALI bhUmi para ThebAM khAtAM nepAla bhaNI cAlyA; pachI sajA pAsethI ratnakaMbala meLavI pAchA AvyA, ane te vezyAne ApyuM. paNa kozAe to te ni:zaMkapaNe gharanI pALanA paMkamAM pheMkI dIdhuM! muni e kahyu-te A mahAmUlya mahAmahenate meLaveluM ratnakaMbala azuci kardamamAM kAM pheMkI dIdhuM? kozAe javAba Apyo-he Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 prazAvabodha mokSamALA mUDha! tuM kaMbalane zoce che, paNa aciMtya ciMtAmaNi ratna samA sva AtmAne narakamAM paDatAM nathI zocato! eTale saMvega pAmelA munie kahyuM-te mane bhalI rIte bodhI bhavasAgaramAM paDatAM bacAvyo. huM guru samIpe jaI mArA pApanuM prAyazcitta karIza. vAru dharmalAbha! kozAe paNa mithyA duSkRta kahI kSamA mAgI. pachI te sAdhue saMbhUtavijaya guru pAse jaI AjJAbhaMga mATe kSamA yAcI ane kahyuM-gurudeva! huM mUDha matsarane laI mahAmuni sthUlabhadrajInI spardhA karavA gayo, paNa kozAnA upadezathI huM patana pAmatAM mAMDamAMDa bacyo chuM. kyAM e mahAsattva siMha samA sthUlabhadrajI? ne kyAM zIyALa jevo kAyara hInasatva huM? kharekhara! duSkaraduSkarakArI je koIpaNa hoya to te AtmArAmI mahAtmA sthUlabhadrajI ja che. te mahAbrahmacArIne namaskAra ho! namaskAra ho! (doharA) duSkaraduSkarakArI te, sthUlabhadrane praNAma; AtmArAmI je rahyA, kAmagRhe niSkAma. zikSApATha 51 : AjJA AgalA zikSApAThomAM dayAthI mAMDI brahmacarya parvata je je sAdhano batAvyo, te te jJAnInI AjJA anusAra AtmArthanA lakSapUrvaka sevavAmAM Ave, to avazya mokSasAdhaka thaI paDe. paNa AtmArtha bhUlI jo svacchede karavAmAM Ave, to te sAdhana paNa baMdhana banI bhavaupAdhi vadhAre. "dAna tapa zIla vrata nAtha ApyA vinA, thaI bAdhaka kare bhavaupAdhi." kAraNake utsargarUpa ke apavAdarUpa je je AjJA jJAnIe karI che, te kevala jIvanA kalyANa hetue, jema AtmArtha utpanna thaI vardhamAna thAya ne surakSita bane e prakAre karI che. dAkhalA tarIke-paMcamahAvratamAM sarva prANAtipAtathI nivRttinI utsargarUpa pratijJA chatAM, tenA apavAdarUpe nadI utaravAnI AjJA bhagavAne karI Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AzA 131 che; te kSetrapratibaMdha TALI saMyamanI rakSArthe karI che. paNa brahmacarya vratamAM koI apavAda kahyo nathI, kAraNake rAgadveSa vinA teno bhaMga thaI zake nahi. Ama sarva utsarga-apavAda AjJA saMyamanuM rakSaNa thAya tema jIvanA AtmahitArthe kahI che. samasta parabhAva-vibhAvathI AtmAne vyAvRtta karI svabhAvamAM ANavo, "svabhAvamAM rahevuM, vibhAvathI mUkAvuM' e ja jina bhagavAnanI mukhya AjJA che, e ja zAsana sarvasva che, e ja pravacanasAra che, e ja sUtraparamArtha che. vibhAvarUpa adharmamAMthI nivRtti karAvI, svabhAvarUpa dharma pamADavo e ja jinapravacananuM mukhya prayojana che, e ja udeza che, e ja upadeza che, e ja Adeza che ane e ja vatthasahAvo dhakho vastuno svabhAva te dharma e mahA sUtra pramANe AtmAno vAstavika dharma che. samasta dvAdazAMgI paNa A mukhya AjJA-dharma pravacananA vivaraNarUpa che; ane anya sarva AjJA-sAdhana paNa A eka paramArtha AjJAnA yogakSemArge che. A jJAnI puruSanI AjJAnuM ArAdhana e siddhapadano sarvazreSTha upAya che. X XanaMta kALa sudhI jIva nija chede cAlI parizrama kare to paNa pote potAthI jJAna pAme nahIM, paraMtu jJAnInI AjJAno ArAdhaka aMtarmuhUrtamAM paNa kevaLajJAna pAme. mATe kSINamoha paryaMta jJAnInI AjJAnuM avalaMbana hitakArI che,'-ema jANI svacchaMda choDI AtmAthI jIve, mAbApa dhummo mA tavo-AjJAe dharmane AjJAe tapa e sUtra hRdayamAM dhAraNa karI, jJAnInI AjJAnuM akhaMDa ekaniSTha ArAdhanA karavA yogya che. ane je kharekharo AtmArthI jIva hoya te ja A AjJAno adhikArI che. A AjJAnA be prakAra che-dravya ane bhAva. dravyanA be artha che. eka to tathArUpa bhAvavihIna evuM apradhAna dravya; ane bIjuM tathArUpa bhAvanuM utpAdaka evuM pradhAna dravya. AmAM AtmabhAvanA kAraNarUpa pradhAna dravya te ja prazasta hoI AtmAthane upakArI che. A dravya AjJAnA mukhya adhikArI to apunabaMdhakAdi che; kAraNake A loka-paralokanI kAmanArahitapaNe je Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 prazAvabodha mokSamALA kevala eka AtmArthe ja tAttvika samajaNapUrvaka dhamanuSThAna kare che, evA A sAcA AtmArthI mumukSu AtmAo ja, samadaSTi Adi bhAva pAmavAnI yogyatAvALA hovAthI, dravyathI jina AjJAnA adhikArI che. ane bhAvaAjJAnA adhikArI to tethI paNa uMcI dazAvALA samyagRSTi, cAritrI Adi ja che. A dravya-bhAva AjJAnA adhikArIpaNAnI uttarottara vRddhi paNa jJAnInI AjJAnA ArAdhanathI hoya che. A AjJAnuM ArAdhana e ja jJAnI bhagavAnanI moTAmAM moTI pUjA-bhakita-sevA che. koI nokara hoya ne zeThanI AjJA na pALe ne kahe ke huM teno sevaka chuM, e kema bane? A to "cAkara terA, kahyA nahi karuM" enA jevo ghATa thayo! mATe sAco bhakta sevaka to prabhunI AjJAnuM pAlana karavA sadA tatpara rahe; ane ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, asaMgatA, gurubhakti, tapa, jJAna e sat puSpothI prabhunI pUjA kare. kAraNake-'parama puruSanI mukhya bhakti uttarottara guNanI vRddhi thAya evAM sadvartanathI prApta thAya che. caraNapratipatti (zuddha AcaraNanI upAsanA) rUpa sadvartana jJAnInI mukhya AjJA che,-je AjJA parama puruSanI mukhya bhakita che.' mATe AtmakalyANane icchanAra mumukSue AjJApradhAna banI, jJAnInI mukhya AjJArUpa A sadvartananuM arthAt AtmasvabhAvarUpa satvazIlanuM yathAzakti sevana karavuM joIe; ane parabhAva-vibhAva pratye gamanarUpa vyabhicArathI te zIlano bhaMga na thavA detAM, AtmasvabhAvamAM rahI ahiMsAdi sadvartanamaya zIla pALavuM joI e. Ama AzravanuM nivAraNa ne saMvaranuM sevana karato rahI, je prabhunI AjJAbhaktimAM lIna thAya che, te AtmArthI mumukSu jIva parama AtmasamAdhimaya prabhunuM parama pada pAme che. "prabhu ANA bhakta lIna, tiNe devacaMdra pada kIna." (doharA) Azrava tyajI saMvara bhajI, pALe jina AjJA ja; te AtmArthI mumukSu jana, zIgha lahe zivarAja. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAdhi maraNa 133 zikSApATha 52 : samAdhi maraNa AjJA ArAdhanamAM je jIvana gALe che, te avirAdhaka jIvane prAye samAdhimaraNanI prApti hoya che. jJAnIo kahe che ke ekavAra je samAdhimaraNa thayuM to sarvakALanA asamAdhimaraNa TaLaze.' mRtyunuM AvavuM aniyata che. te game tyAre, game tene, game te avasthAmAM, agamacetI vinA AvI paDe che ne vagara noTise A kAyAnI koTaDI khAlI karavI paDe che. mATe janmelAne mRtyu dhruva che, nAtasya hi dhruvo mRtyuH ema jANI, vicakSaNa jano tethI nahi DaratAM, gAMsaDA poTalA bAMdhI tenuM sAmaiyuM karavAne sadA taiyAra ja rahe che. 'vicAravAna puruSo to kaivalya dazA thatAM sudhI mRtyune nitya samIpa ja samajIne varte che. ghaNuM karIne utpanna karelAM evA karmanI rahasyabhUta mati mRtyu vakhate varte che. X X ema jANI mRtyu samIpa AvyuM tathArUpa pariNati karavAno vicAra vicAravAna puruSa choDI daI prathamathI ja te prakAre varte che." zrI uttarAdhyayana sUtranuM mArmika vacana che ke-jene mRtyunI sAthe mitratA hoya athavA je mRtyuthI palAyana karI zake ema hoya, athavA huM nahi ja marUM ema je jANato hoya te bhale sukhe sue! Ano paramArtha bodha e che ke AtmArthIe prathamathI ja apramatta jIvana gALI AtmasamAdhino abhyAsa karavA yogya che. jene dehAdimAM daDha Atmabuddhi che, te potAno aMtakALa AvyuM, mitra-svajanAdino viyoga thaze ema dekhI mRtyuthI atyaMta Dare che. paNa jene AtmAmAM ja Atmabuddhi che, te to deha mare che, huM marato nathI, huM to ajara amara avinAzI AtmA chuM, ema bhAvato hoI mRtyuthI leza paNa Darato nathI, ane tenuM jUnuM vastra badalAvI navuM vastra grahavA jevuM lakhe che. AvI samAdhibhAvanAthI dehAdinuM mamatva tyajI je samatva bhaje che, tene mRtyu samaye paNa samAdhi rahe che, ane te mRtyune mahotsava mAnI AnaMdathI bheTe che. A samAdhimaraNanI prApti arthe jJAnI puruSoe AlocanA, kSamApanA, duSkatanindA, sukRtaprazaMsA, pApasthAnaka tyAga, vratagrahaNa, bhAvanA, anazana, cauzaraNa, Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 prazAvabodha mokSamALA navakArasmaraNa ema dazavidha ArAdhanAvidhi pradarzita karela che. tenuM bhAvana karatAM mumukSu AtmA bhAve che ke huM A dehAdithI bhinna evo zuddha cetanasvarUpa AtmA chuM. A jJAnadarzanamaya AtmA zivAya bIjuM kaMI paNa paramANumAtra paNa mAruM nathI. anAtmIya evA A dehAdi parabhAvamAM Atmabuddhie karIne tenA mithyA ahaMkAra-mamakArathI huM anaMta janmamaraNa du:kha pAmyo; ane A parabhAva nimitte vibhAva upAdhi utpanna karI AtmasamAdhi bhUlyo. AtmasvarUpanI ArAdhanA cUkI meM anAcArathI, avratathI, viSayathI, kaSAyathI A bhava-parabhavane viSe je kaMI AtmavirAdhanA karI hoya. teno have huM pazcAttApa karI mithayAdukRta mAguM chuM. micchAmi tuvatuM ! prANAtipAtAdi aDhAra pApasthAnaka ke je meM AtmasvarUpathI bhraSTa thavArUpa pramAdadoSathI sevyAM hoya, sevarAvyAM hoya, sevatAM pratye anumoghA hoya, te sarva huM trividha trividhe vosarAvuM chuM; AtmasAkSIe nindu chuM, sasAkSIe gahuM chuM ane AtmAmAMthI visarjana karuM chuM. nindrAmi ridvAmi pALe vosirAmi ! huM sarva jIvane khamAvuM chuM, sarva jIvo mane kSamA Apo! mahAre sarva prANI sAthe maitrI che, koI sAthe kaMI paNa vairavirodha nathI. nitti savvabhUesu, veraM majjhaM na keNai / mamatA karI je bahu prakArano parigraha meM ekatra karyo, te kaMI paNa sAthe lIdhA vinA, bhavobhavane viSe je jyAMno hato te tyAM ja mUkIne huM khAlI hAthe cAlato thayo,-te parigrahanA mUcchamamatvane huM vosarAvuM chuM. "parigrahanI mamatA karIjI, bhavabhava melI re Atha; je jyAMnI te tyAM rahIjI, koI na AvI sAtha re...jinAjI! micchA dukkaDa Aja." huM khAlI hAthe ekalo ja Avyo chuM ne ekalo ja javAno chuM. sAthe mAtra eka vaphAdAra dharmamitra ja AvavAno che. A parama durlabha AtmadharmanI ne bodhibIjanI prApti mane bhavobhavane viSe ho! parama yogI zrI RSabhadevajI jevA paNa je dehane nathI rAkhI zakyA, te dehane bIjo koNa rAkhI zake ema che? mATe bhADutI ghara jevA A nazvara Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAdhi maraNa 135 dehanuM mamatva tyajI, huM evI rIte maruM ke jethI pharI maravuM na paDe. eTale samabhAvamAM sthita thaI, have huM sArabhUta evI saMkhanA karI kAyanI ne kaSAyanI kSINatA karUM chuM; anazana AdarI, cAra prakAranA AhArano tyAga karUM chuM; ane mAruM anAhArI evuM AtmasvarUpa smarI, uttama anazana karanArA zAlibhadra meghakumAra Adi mahAmunIzvaronA adbhuta AtmaparAkramane saMbhAruM chuM. ananya bhAvazaraNanA dAtAra arihaMta bhagavaMtonuM huM zaraNa grahuM chuM. zuddha AtmasvarUpI siddha bhagavaMtonuM huM zaraNa grahuM chuM. mUrtimAnuM samAdhisvarUpa sAdhu bhagavaMtonuM huM zaraNa grahuM chuM. kevali bhagavaMte bhAkhelA AtmasvabhAva dharmanuM huM zaraNa grahuM chuM. caugatino uccheda karanArA A cauzaraNano meM Azraya karyo che, to mane have bhaya zo? vikSepa zo? ciMtA zI? "dhIMga dhaNI mAthe kiyore, kuNa gaMje nara kheTa?- vimala jina dIThA loyaNa Aja." "moTAne utsaga beThAne zI ciMtA? prabhune caraNa pasAya, sevaka thayA naciMtA." arihaMta bhagavaMtone huM namaskAra karuM chuM. siddha bhagavaMtone huM namaskAra karuM chuM. AcArya bhagavaMtone huM namaskAra karuM . upAdhyAya bhagavaMtone huM namaskAra karUM chuM. sarva sAdhu bhagavaMtone huM namaskAra karuM chuM. sahajAnmasvarUpI evA je A sarva parama ArAdhya bhagavaMto kAyAnI mAyA visArI, svarUpane vize samAyA che, te A parama pAvana padonuM puna: puna: bhAvana karI, huM paNa A kAyAnI mAyA visArI mArA svarUpane viSe lIna thAuM chuM. (doharA) mAya visArI kAyanI, thaI prabhu zaraNAdhIna; sahajAtmasvarUpane smarI, thale AtmAmAM lIna. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 prajJAvabodha mokSamALA zikSApATha 53 : vaitAlIya adhyayana* bhagavAna RSabhadevajI bharatanA tiraskArathI saMvega pAmelA svaputrone saMbodhIne upadeze che tame saMbUjho! tame kema bUjhatA nathI? paralokane viSe nizcaya karIne saMbodhi (samyapha bodhi) durlabha che. vyatIta thayelI rAtrIo pAchI AvatI nathI, tema gayeluM jIvita paNa puna: prApta thavuM sulabha nathI. juo! koI mAnavo bAla hotAMja jIvita tyaje che, koI buddA thaIne jIvita tyaje che, koI garbhavastha paNa jIvita tyaje che. siMcANo jema tetarane hare che, tema AyukSaye mRtyu prANone hare che ne manuSyanuM jIvita tUTe che. mAtA-pitAdinA mohe karIne jIva lepAya che, te jIvane bhavAMtaramAM sugati sulabha nathI. mATe A mRtyu tathA moha Adi bhayone dekhIne mumukSu AtmAmAM susthita evo suvratI thaI AraMbhothI virame. kAraNake avirata evA jUdA jUdA prANIo A jagatamAM karmothI laMpAya che, pote ja karelA karmone avagAhe che, ane te karmanA vipAka bhogavyA vinA mUkAtA nathI. devo, gAMdharvo, rAkSaso, asuro, bhUmicaro, sarpo, rAjA, nara, zreSTi ke brAhmaNo,-e sarva potapotAnA sthAna aMtakALe du:khita thaIne choDe che. kAmothI ane svajanAdinA paricayathI vRddha thayelA jaMtuo tenA vipAkakAle karmoni sahe che; ane baMdhanathI chUTelA tADaphalanI peThe AyukSaye truTI paDe che. koI bahuzruta hoya ke dhArmika hoya, brAhmaNa hoya ke zramaNa hoya, te pragaTapaNe mAyArUpa karmo viSe mUcchita satA, tIvra karmothI kapAya che. vaLI juo! bAhya parigrahanA parityAgarUpa vivekane AzrIne uThelA evA koI jano, samyaka jJAnanA abhAve pote nahi taryA chatAM, ahIM dhruva evA mokSanI ke tenA upAyanI mAtra zabdanI mAMhya' kevala vAta ja kare che, paNa te AcaratA nathI, to pachI 'bAhya tyAga paNa jJAna * zrI sUktAMga, pra. yu ska, a. 2. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaitAlIya adhyayana" 137 nahi" evA te janonA mArgane prapanna thayelo jIva A lokane ke paralokane kema jANaze? kAraNake daMbhI mAyAvI jano bhale nagna ke kuza thaIne vicare, bhale mAsane aMte bhojana le (mAsakhamaNa kare), to paNa te anaMtA garbha leze. mATe jJAnI kahe che ke he puruSa! tuM pApakarmathI virAma pAma! kAraNake manuSyonuM jIvita sAMta (maryAdita) che; ane temAM paNa je kAmamUcchita asaMvRta naro ahIM saMsAramAM magna che, te mohane pAme che. eTalA mATe yogavAna evo tuM yatnAvaMta thaIne A mokSamArge vihara! jJAna-darzanAdi sUkSma bhAvaprANavALo A paMtha duttara-dustara che. mATe jJAnInI AjJArUpa anuzAsana pramANe ja tuM te AtmasaMyamanA mArge prakRSTapaNe gamana kara! Ama sarva vIroe samyaka pravedita karyuM che, AtmAnubhavathI saMveduM-anubhavyuM che. te vIro kevA che? viSayarUpa parabhAvathI virata ane svabhAvane viSe samusthita evA te AtmaparAkramI vIro, krodha-mAyA Adi vibhAvane pIsanArA hoya che. teo sarva prakAre sva-paranA dravya bhAva prANane haNatA nathI; ane Ama pApathI virata thayelA te vIra puruSo abhinivRta hoya che, arthAta deha chatAM mukta evI jIvanmukta nirvANa dazAne anubhave che. AvA vIronA AtmasaMyamamaya mArgamAM vicaratAM kadApi parISahaupasarga AvI paDe, to ema bhAve ke huM ja ekalo kAMI parISahaupasargothI lopAto nathI, paNa lokane viSe anya prANIo paNa ati du:saha du:khothI lopAya che; ane A du:kho AvyA che tethI to UlaTo mane nirjarAlAbha ja thaze. ema jJAna-darzana-cAritra sahita evo puruSa Atmahita dekhe; ane krodhAdithI apIDita evo aNiha rahI, te parISaha-upasargothI spaSTa thatAM, tene samabhAve aMhiyAse (sahana kare). pote cakravartI hoya ane bIjo dAsano dAsa hoya, topaNa potAnI pUrve maunapadamAM upasthita dAsAnudAsane vaMdana karato te cakravartI lajjA na dhare, ane te dAsa paNa garva na kare,-ema samabhAve bhikSu sadA vicare. AvI samabhAvanAthI AtmArUpa bhIMtane lAgelA karma-lepane dhUNI nAMkhI Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 prazAvabodha mokSamALA A avadhUta ahIM anazanAdithI potAnA dehane kuza kare ne sarvathA ahiMsA pratye ja pravraje-prakRSTapaNe gamana kare. dhUlithI kharaDAyelI paMkhiNI pAMkha phaphaDAvI 2ja khaMkherI nAMkhe, tema jJAnadarzanAdi upadhAnavALo bhavya tapasvI mAhaNa kamane khapAve. A ja mokSa pratye nukUla evo 'anudharma' munie pravedita karyo che, pote saMvedana karI anubhavathI kahyo che. A sanmArga pUrve jIve kadI anuzruta karyo nathI ne zrata hoya topaNa yathAvasthita Acaryo nathI. sadguru samIpe A apUrva mArga zravaNa karI, gurunA chede anuvartatA evA anaMtA jIvo parabhAva-vibhAvathI virata thaI mahA oghane-saMsArapravAhane tarI gayA tethI aho dravya! muktigamana yogya bhavya! tuM zuddha AtmadravyamAM sthiti karato evo 'dravya'-zuddhopayogavaMta thA! sadasavivekavaMta paMDita thaI A pApakarmanA vipAkane jo! ane pApathI virata thaI, krodhAdi kaSAyanA parityAgathI abhinivRta thA! atyaMta zAMtibhUta thA! ane 'deha chatAM nirvANa' evI dehAtIta jIvanmukta dazAno anubhava kara! AvA A siddhipatha pratye laI janArA dhruva mahAmArgane vIro atyaMta AtmapariNAmI kare che. mATe karmanuM vidAraNa karanArA A 'veyAlIya' (vaitAlika) vIramAgane pAmelA ane manavacana-kAyAthI saMvRta thayelo evo vIra puruSa, vitta jJAti ane AraMbhane choDIne AtmAmAM susaMvRta thaI mokSamArgane viSe vicare. (doharA) karma vidAraka vIrano, vaitAlIya vIramArga; vIrapaNe tyAM vicare, vIrajano mahAbhAga. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMyogonuM anityapaNuM 139 zikSApATha 54 : saMyogo, anityapaNuM jagatanI jAnhavI vahyuM jAya che; ane tenA taTastha daSTAne kSaNe kSaNe navanavA dazyonuM calacitra daSTigocara thAya che. jUnAM nAmo ne jUnAM rUpo samayasaritAnA pravAhamAM kyAM taNAI gayA te gotyA jaDatA nathI. navAM nAmo che. navAM rUpo paNa kSaNika camakA karI kALanI anaMtatAmAM kyAM vilIna thaI jAya che teno patto maLato nathI. kALanI e ne e retI para anaMtA pagalAM paDayAM ne bhUMsAyA. saMdhyA samayanA abhranI peThe jyAM kSaNe kSaNe navanavA raMgo palaTAya che, evA A dravya-kSetra-kALa-bhava ne bhAvathI parAvartana pAmatA parivartanazIla saMsAramAM sarva saMyogo anitya che. eka rU5 choDIne bIjA grahaNa karato A yaMtravAhaka jIva, karma-sUtradhAranA Adeza pramANe niraMtara navanavA veSa dhAraNa karI, A vizvanI raMgabhUmi para nATaka nAcI rahyo che. kSaNavAramAM khatama thaI hato na hato thaI jato A saMsArano sarva khela vivekIne mana bAladhUligRha kIDA jevo anitya ane aramya bhAse che. are! cakravartI Adi jagatanI sarvotkRSTa padanI paNa e ja sthiti che. je pracaMDa pratApe karIne cha khaMDanA adhirAja banyA hatA ne 'brahmAMDamAM baLavAn thaIne bhUpa bhArI upajyA' hatA, 'e catura cakI cAliyA hotA na hotA hoIne,' hAtha khaMkherIne AvyA hatA tevA khAlI hAthe cAlI nIkaLyA che. muMja rAjAe bhojane mArI nAMkhavA mATe mArA mokalyA hatA, tyAre bhoje mArmika saMdezo pAThavyo hato ke-mAMdhAtA vagere ghaNA baLavAna mahIpatio thaI gayA che. tenI sAthe A pRthvI gaI nathI, paNa he muMja! hArI sAthe to jarUra Avaze! kahevAya che ke mRtyuzayA para paDelA mahAvijetA sIkaMdare Adeza karyo hato ke-mhArI ThAThaDI laI javAmAM Ave tyAre hArI muThI khullI rAkhaje ne jagatane jAhera karaje ke A sIkaMdara khAlI hAthe Avyo hato ane khAlI hAthe jAya che. "eka dharma ja evo suhada-mitra che ke je mUAnI pAchaLa paNa jAya che. bAkI bIjuM badhuMya to A zarIranI sAthe ja khAkha thAya che." Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 prajJAvabodha mokSamALA (yogadaSTi-samuccaya) svajanAdi mRtadehane bALI smazAnamAMthI pAchA vaLe che ne be-cAra divasa sAco khoTo svArthamaya kheda karI, thoDA vakhata pachI maranAranA nAmane paNa visarI jAya che! Ama A saMsArasamudramAM kSaNabhaMgura mojAMnI jema athaDAtA jIvone upajatA sarva saMyoga saMbaMdho vipattinA sthAna thaI paDI, aMte atyaMta nIrasa nIvaDe che. A jIve anaMta janmonI aMdara jUdI jUdI jananIonuM eTaluM dhAvaNa pIdhuM che ke te bheguM karIe to samudranA jala karatAM paNa vadhI jAya! te janmamAM mRtyu thatAM, jUdI jUdI mAtAonI AMkhamAMthI eTaluM pANI vachUTyuM che ke te ekaThuM karIe to sAgarajala karatAM paNa vadhI jAya! Ama A jIvanA anaMtA janmamaraNa thayA che. temAM kono putra ne kono pitA? konI mAtA ne konI strI? je pUrve zatruo hatA te A janmamAM baMdhuo bane che ne baMdhuo hatA te zatru bane che! A viSama saMsAramAM mAtA hoya te mRtyu pAmIne karma vize kavacita putrI bane che! bahena hoya te kavacita strI thAya che! AvI vicitra sthiti A saMsAranI che. sAyaMkALe jUdI jUdI dizAmAMthI AvIne pakSIo vRkSamAM vAsa kare che, tema prANIo janmAMtarathI AvIne kulavRkSamAM vase che. pachI prabhAta thatAM e paMkhIo jema jhADane choDIne potapotAnI dizAmAM cAlyA jAya che, tema A prANIo paNa potapotAnI dizAmAM karma pramANe jUdI jUdI gatimAM kayAMya cAlyA jAya che! Ama A badhoya paMkhImeLo che. "priyajanono saMgama gagananagara jevo che, yauvana ne dhana vAdaLA jevA che, zarIra Adi vijaLI jevA che." (jJAnArNava) A jIvana DAbhanI aNI para rahelA jalabindu jevuM che. jagatanI dharmazALAmAM utarelo A jIva musAphara ghaDIbhara visAmo lIdho na lIdho tyAM to puna: janmAMtara musApharI cAlu kare che. Ama AtmabAhya evI A deha-gRhAdirUpa samasta jagajjAla mRgajaLa jevI mithyA che, te potAnI nathI, chatAM mithyAbhAsarUpa asatkalpanAthI potAnI bhAse che! eTale mRga-pazu jevo mUDha jIva te Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAtmAonI anaMta samatA meLavavAnI darAzAe tenI pAchaLa jeTaluM doDAya teTaluM doDe che! paNa te to hAthatALI daIne dUra ne dUra bhAgatI jAya che ne A jIvanI jANe dUra mazkarI rUpa viDaMbanA kare che! athavA A deha-gRhAdi sarva AtmabAhya saMyogo svapna samAna che. svapnamAM dIThelI vastu jema jAgrata avasthAmAM dekhAtI nathI, tema ajJAnarUpa svapna dazAmAM A dehAdimAM AtmabhrAMtirUpa kalpanA AtmajAgratirUpa jJAnadazAmAM vAstavika dekhAtI nathI, mithyA jaNAya che. A deha-gRhAdi sarva saMyogo kSaNavAramAM svapnAnI jema jotajotAmAM daSTanaSTa thaI jAya che; ne svapnamAM mahA rAjaRddhi pAmelA bhIkhArInA kheda'nI peThe hAya! A mArA bhoga cAlyA gayA, evo vasavaso manamAM rahI jAya che! mATe ja bhojA bhagate cAbakho mAryo che ke "A to sapanuM che saMsAra." (doharA) bAladhUligRha kIDa samA, sarva saMyogo jANa; iMdrajAla mRgajala samA, athavA svapna samAna. ( zikSApATha 55 : mahAtmAonI anaMta samatA sarva bAhya saMyogonuM anityapaNuM jeNe jANyuM che ane nitya prakAzamaya aMtarjyotinuM darzana jeNe karyuM che, te jJAna mahAtmAone sarvatra adbhuta samatA varte che. svarUpamAM samAyA che evA te samadarzI mahAtmAo kayAMya paNa ahatva mamatva karatA nathI, kayAMya paNa rAgadveSa dharatA nathI, kayAMya paNa ISTa aniSTa buddhi citavatA nathI. gozAlAe mahAvIrasvAmI samIpe AvI temanA be ziSyone tejalezyAthI bALI nAMkhyA, paNa nirmama bhagavAna to samartha chatAM samabhAvamAM ja rahyA. "abadhU! kyA terA? kyA merA? terA he so terI pAsa, avara sabahI anerA,"--evA samarasamAM jhIlatA nami rAjarSie kahyuM-mithilA dAjhe che emAM mAruM kAMI dAjhatuM nathI. AvA samadarzI mahAtmAone sukhamAM ke du:khamAM, harSamAM ke zokamAM, saMpattimAM ke vipattimAM, tRNamAM ke maNimAM, suvarNamAM ke Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 prazAvabodha mokSamALA pASANamAM, vanamAM ke bhavanamAM sarvatra anaMta samatA hoya che. sukhamAM te magna thatA nathI ke du:khamAM te bhagna thatA nathI; paNa "sukhadukharUpa karamaphala jANo, nizcaya eka AnaMdo re," ema jANI sukhadu:kha samabhAve vedatA te sthitaprajJa jJAnI to sadA nijAnaMdamAM ja nimagna rahe che. harSanA prasaMgathI temanuM mukha malakAtuM nathI ke zokanA prasaMgathI plAni pAmatuM nathI. saMpattithI phUlAI te chAkI jatA nathI ke ApattithI dabAI te dInatA bhajatA nathI. tuccha taNakhaluM hoya ke mahAmUlyavAna ratna hoya, mATInuM DhekuM hoya ke sonAno meru hoya, rajakaNa hoya ke vaimAnika devanI Rddhi hoya, paNa jJAnI to te sarvane eka pudgalasvabhAvI mAnI samabhAva ja dhare che. vanamAM bhUmizadhyAne te aniSTa mAnatA nathI ke bhavanamAM puSpazadhyAne te ISTa mAnatA nathI; paraMtu niraMtara AtmAmAM ja nivAsa karanArA te AtmadaSTAone grAmavAsa ho ke araNyavAsa ho te pratye sadA samadaSTi ja varte che. zatru ho ke mitra ho, vaMdaka ho ke niMdaka ho, mAna ho ke apamAna ho, jIvita ho ke maraNa ho, bhava ho ke mokSa ho,-e sarva pratye te mahAtmAo sadA samabhAvI ja hoya che. A mAro zatru che ke A mAro mitra che evI kavacita bhedabuddhi paNa temanAM aMtaramAM uddabhavatI nathI; eTaluM ja nahi paNa asaMkhyapradezI evA A sarva cetanalakSaNa jIvo mArA samAnadharmI sAdharmika AtmabaMdhuo che, ema mAnI te sarva pratye teo ananya vAtsalya dhare che; ane mAtmavat sarvabhUteSu sarvabhUta pratye Atmavat vartatA A samatAmUrti bhAve che ke -"jevI* daSTi A AtmA pratye che tevI daSTi jagatanA sarva AtmAne viSe che. jevo sneha A AtmA pratye che tevo sneha sarva AtmA pratye varte che. jevI A AtmAnI sahajAnaMda sthiti icchIe chIe tevI ja sarva AtmA pratye icchIe chIe.' koI vAMsIthI chede ke koI caMdanathI vilepana kare, koI kuvacanathI nindA kare ke koI stutivacanathI vaMdana kare, koI kaMThamAM phaNidhara nAMkhe ke * zrImad rAjacaMdra, aM. 384. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAtmAonI anaMta samatA koI phUlanI mAlA Arope, koI bhaktithI sanmAna kare ke koI tiraskArathI apamAna kare, topaNa te samatAmUrti saMto eka pratye rIjhatA nathI ne bIjA pratye khIjatA nathI. koI AkrozAdi kare to te bhAve che ke ANe mane haNyo to nathI ne? koI haNe to bhAve che ke ANe mArA be TUkaDA to karyA nathI ne ? koI mAre to bhAve che ke A baMdhue mAro dharma to haNyo nathI ne? ityAdi bhAvanAthI bhAvitAtmA A mahAjano ghora upasargo madhye paNa apUrva samatA dAkhave che. samatAmUrti bhagavAna pArzvanAthajIe bhayaMkara upasargo karanArA kamaTha pratye ane bhaktithI stuti karanArA dharaNendra pratye adbhuta samavRtti ja dhAraNa karI. bhagavAna mahAvIre cha cha mahinA sudhI saMgama devatAnA mahA upasargo ananya samatAbhAve sahana karyAM. skaMdhaka AcArya ane temanA pAMcaso ziSyone duSTa maMtrIe ghANImAM pIlyA, paNa te mahAmunio to samatAtaraMgiNImAM ja jhIlyA, ane anupama kevalajJAna pAmI mokSe gayA. cAra mahAhatyAnuM prAyazcitta karatAM daDhaprahArI muni nagaranI cAre bhAgoLe cAra mahinA kAyotsarga dhyAne rahyA ne lokonA yaSTi muSTi ne loSTanA asaMkhya prahAro samabhAve sahyA, ne karmakSaya karI nirvANa pAmyA. zvasure mastaka para agninI sagaDI mUkAvI to bAla muni gajasukumAre bhAvyuM ke A sasarAe to mane mokSanI pAghaDI baMdhAvI! ziyALaNano janma pAmelI mAtA ardhuM zarIra khAI gaI, topaNa AtmabhAvamAM rahelA avaMtisukumAra samatAthI calAyamAna thayA nahi. 143 AvA anaMta samatAvaMta mahAtmAo sukha Avye jIvita icchatA nathI ke du:kha Avye maraNa vAMcchatA nathI. paNa jIvitamAM ke maraNamAM jene nyUnAdhikapaNuM nathI evA A saMtone jIvavAnI tRSNA hotI nathI, ne maraNayoge kSobha upajato nathI. 'nahi tRSNA jIvyA taNI, maraNa yoga nahi mobha.' deha chatAM dehAtIta dazAe vicaranArA A vItarAgone mana saMsAra ho ke mokSa ho te banne samAna che. zuddha caitanya svarUpane viSe sthita evA A jIvanmukta yogIzvaro muktinI paNa spRhA karatA nathI, evA te 'parama yoga jitalobha' hoya che. Ama sarva Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 prajJAvabodha molamALA hindothI para-aspRzya, evA uta-uMcA AtmasvarUpanA AsanamAM AsIna- birAjamAna A udAsIne mahAtmAonI samadarzitA parama adbhuta AzcaryakArI che. (dhara) vAMsIthI koI chede, malayajathI vilepe bhale koI aMge, ninda kuvAkyathI ko, suvacanathI prazaMsI bhale koI vade; varSe ko upasargo sumanasaga bhale kaMThamAM koI rope, nA rIjhe eka pratye, Itara prati kSamAmUrtinA leza kope. (doharA) sarva dhaMdhathI para sadA, audAsIna dharaMta: samatAmUrti saMtanI, samatA aho! anaMta zikSApATha 56 : mAthe na joie dhanA-zAlibhadranI addhi hajo! ema jenI aDhaLaka DhaddhinI kIrtigAthA haju paNa lokasmRtimAM jaLavAI rahI che, te A mahApuNyazALIonI gaddhi kevI adbhuta haze? ane e sarva addhine paNa kSaNamAtramAM tRNanI jema choDIne ananya samabhAve cAlI nIkaLelA A tyAgavIra mahAtmAono tyAga paNa kevo bhavya haze? e emanA pavitra caritra parathI svayaM jaNAI Ave che. eka divasa koI vaNiko mahAmUlAM ratnakaMbalo laIne magadhapati zreNika (biMbisAra) mahArAjA pAse AvyA. paNa te bahu moMghA hovAthI rAjAe eka paNa kharIdavA IcchA darzAvI nahi. eTale nirAza thayelA vyApArIo rAjagRhI nagarImAM pharatA pharatA zAlibhadranA AvAse AvyA. tyAM tenI mAtA bhadrA zeThANIe pUchayuM-tamArI pAse keTalA kaMbala che? teoe kahyuM- soLa. bhadrAe kahyuM-basa soLa ja! hAre to batrIsa putravadhuo mATe batrIsa joIe. vAru, A badhAya huM rAkhI laIza; ardhA artho TukaDo karI emane pagalUchaNA mATe vaheMcI ApIza. ema kahI hoM mAgyA mUlya ApI te soLasoLa kaMbalo teNe kharIdI Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAthe na joI 145 lIdhA. A tarapha celaNA rANInA AgrahathI zreNike eka kaMbala kharIdavA mATe te vaNikone puna: bolAvarAvyA. teoe banelI hakIkata nivedana karI. A vAta sAMbhaLI rAjA AzcaryathI diMga thaI gayo; ane A zAlibhadra te kaI vyakti che te jovAnuM kutUhala thatAM pote te zAlibhadranA gRhe Avyo. bhadrA zeThANIe tenuM uttama svAgata karI tene caturtha bhUmikAe siMhAsana para besADavo, ane saptama bhUmikAe jaI zAlibhadrane kahyuM-vatsa! ahIM zreNika Avela che. tethI tuM kSaNavAra nIce Ava. zAlibhadre kahyuM-bA! zreNika Avela che, to temAM mAruM zuM kAma che? evI bAbatamAM tame ja tamAruM dhyAna paDe tema karo. bhadrAe kahyuM-A zreNika kAMI kayavijyanuM kariyANuM nathI, paNa A to sarvalokono ane hAro paNa prabhu che, nAtha che. te sAMbhaLI zAlibhadrane ekadama AMcako lAgyo ane te viSAda pAmI ciMtavavA lAgyA-he! zuM mhAre mAthe paNa bIje prabhu che? jyAM Avo prabhu mAthe che evA A puNyanI nyUnatAvALA mArA sAMsArika aizvaryane dhikkAra ho! sApanI pheNa jevA A bhogothI saryuM! have huM zrIvIranuM caraNazaraNa grahI, mAthe na joie' evo ja mArga zodhIza. ema saMgaraMgathI raMjita chatAM te vakhate to teNe mAtAnA anurodhathI rAjA pAse jaI vinayathI namana karyuM. zreNike tene putravata premathI AliMgana karyuM. pachI badhI ucita satkAravidhi thaI. zAlibhadranI adbhuta ddhi najaronajara nihALI rAjA atyaMta Azcarya pAmyo, ane mArA rAjyamAM AvA mahA puNyanidhAna dhanya dhanapatio vase che evuM prazasta gaurava anubhavato svasthAne gayo. zAlibhadra paNa jovAmAM bhavabaMdhanathI chUTavAnI bhAvanA bhAvI rahyA che, tyA to caturkAnadhArI mUrtimAna dharma jevA dharmaghoSa nAmanA mahAmuni tyAM rAjagRhInA udyAnamAM padhAryA. zAlibhadra bhaktithI temanA padAraviMda vaMdI vinayathI pUchayuM- he bhagavana! koI paNa prabhu 'mAthe na joIe' evI sthiti kema prApta thAya? AtmArAmAM Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 prazAvabodha mokSamALA mahAmunie kahyuM-AkhA vizva para jenI ekachatrI ANa pravartI rahI che evo moha rAjA mAthe beTho che, tene nIce paTakAvI haNI nAMkhavAmAM Ave, to koI paNa prabhu mAthe na hoya evI parama padavI prApta thAya. AtmAnA zuddha svarUpane oLakhI, paravastumAM muMjhAyA vinA je zuddha AtmasvabhAvamAM vartavArUpa cAritradharma pALe, te ja mohano saMhAra karI sarvopari evI lokAgrasthitirUpa mokSapadavI paNa pAme. to pachI IsupalAla jevI AnuSaMgika iMdra-cakravartI Adi padavInuM to pUchavuM je zuM? zAlibhadre kahyuM-ema che to he bhagavAna! huM te anuttara mokSapadavI ja IcchuM chuM. mAtAnI anujJA laI huM zIgha te cAritradharma aMgIkAra karavAno abhilASI chuM. AcArye kahyuM-tamArA jevA mahAsavaMtane A chAje che. dharmamAM pramAda kartavya nathI. pachI zAlibhadre jananI pAse dIkSAnI anujJA mAgI. mAtAe kahyuM- he vatsa! A kAMI khAvAnA khela nathI, paNa khAMDAnA khela che. A to niraMtara loDhAnA caNA cAvavAnA che te veLunA koLIA gaLe utAravAnA che. ane tuM to prakRtithI paNa atyaMta sukumAra ne divya bhogothI lAlita che, to tuM A meru jevA dudhara mahAvratabhArane kema vahana karI zakIza? zAlibhadre kahyuM-aho mAtAjI! kAyara janone vratabhAra bhale durvaha ho, paNa kharekhara tIvra mumukSu AtmaparAkramI puruSane to te sAva suvaha ja che. mAtAe kahyuM- he vatsa! jo hAro vratadhAraNano Agraha ja che, to tuM utAvaLa ma kara ne keme karIne bhogo tyajavAno abhyAsa pADa. eTale zAlibhadra mAtAnuM vacana mAthe caDhAvI. pratidina eka eka strI Adi paricayano tyAga karavA lAgyA. te sAMbhaLI temanA banevI dhanAbhadranA sahaja vairAgya udgAra nIkaLI paDyA-evo batrIsa divasa sudhIno kALapAradhino bharUso zrI zAlibhadra kare che e moTuM Azcarya che!' eTale zAlibhadranI bahena bolI UThI-kahevuM heluM che, paNa tema karavuM tamane paNa durlabha che. je sAMbhaLI koI paNa prakAranA cittakleza pariNamAvyA vagara te zrI dhanAbhadra te ja samaye tyAgane bhajatA havA. ane zrI zAlibhadra pratye Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udayAdi bhaMga 147 kahetA havA ke tame zA vicAre kALanA vizvAsane bhaje cho? te zravaNa karI jenuM citta AtmArUpa che evA zrI zAlibhadra ane dhanAbhadra jANe koI divasa kaMI potAnuM karyuM nathI, evA prakArathI gRhAdi tyAga karI cAlyA jatA hatA. AvA puruSanA vairAgyane sAMbhaLyA chatAM A jIva ghaNA varSanA Agrahe kALano vizvAsa kare che te kiyAM baLe karato haze? te vicArI jovA yogya che.' (doharA) mAthe beThA mohane, nIce pADavA kAja; mAthe na joIe' ima thavA, zAlibhadra UDyA ja. zikSApATha 57 : udayAdi bhaMga karmanA udayathI ja jIva ucca-nIca gati pAmato saMsAramAM bhame che. mithyAtvAdi hetu vaDe karIne A karmano kartA A jIva che, ane puruSArtha karI te heta TALe to A karmano hartA paNa jIva ja che. zatrune parAsta karavA mATe jema tenI prakRti, sthiti, balAbala Adi jANavA joIe, tema karma zatrune parAjaya pamADavA mumukSu jIve tenI prakRti AdinI AMTIghUMTI samajI, karmanA baMdha, udaya, udIraNA ne sattA e cAra bhaMganuM svarUpa avazya jANavuM joIe. abhinava karmanuM grahaNa te baMdha. baMdhAyela karmanuM vipAkavedana-phalabhoga te udaya. udaya nahi Avela karmane udIraNa karI, AtmabalathI kheMcI udayAvalImAM ANavA te udIraNA. ane baMdha pachI karmonuM AtmapradezomAM lAgI rahevuM te sattA. karmanI mULa prakRti ATha che : (1) jJAnAvaraNIya. te AMkhe pATA bAMdhavA jevuM che. (2) darzanAvaraNIya. te rAjAnuM darzana aTakAvanAra pratIhArI jevuM che. (3) vedanIya. te madhulipta khagnadhArA jevuM che. (4) mohanIya. te madha jevuM che. (5) AyuSya. te heDa jevuM che. (6) nAma. te nAnA prakAranA rUpa citaranAra citrakAra jevuM che. (7) gotra. te uMcA-nIcA prakAranA ghaTAdi banAvanAra kuMbhakAra jevuM che. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 prazAvabodha mo mALA (8) aMtarAya. te zrIgRhikabhaMDArI jevuM che. A aSTa karmamAM jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya ane aMtarAya e cAra prakRti, AtmAnA mULa svabhAvabhUta jJAna-darzana svarUnI ghAta karanAra hovAthI 'ghAti' kahevAya che. bAkInI vedanIya, Ayu, nAma ane gotra e cAra prakRti mULa AtmasvarUpanI ghAtaka ke bAdhaka nahi hovAthI 'aghAti" kahevAya che. A ATha mUla prakRtinI uttara prakRti 97 ki 122, 144 ke 158) che : (1) jJAnAvaraNIya 5 : mati, zruta, avadhi, mana:paryava ne kevala e pAMcanA AvaraNa. (2) darzanAvaraNIya 9 : cakSu, acakuM, avadhi ne kevala e cAranA AvaraNa, ane pAMca nidrA, nidrAnidrA, pracalA, pracalA-pracalA, thINakkI. (3) vedanIya 2 : sAtA, asAtA. (4) mohanI 28 : samyakatvamohanI, mithyAtvamohanI, mizramohanI e traNa mohanI; anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnAvaraNIya, pratyAkhAnAvaraNIya, saMjvalana e pratyekanA kodha-mAna-mAyAlobha e soLa kaSAya; hAsya, arati, rati, bhaya, zoka, dugacchA, puruSaveda, strIveda, napuMsaveda, e nava nokaSAya,-ema 28. (5) Ayu 4: deva, manuSya, tiryaMca, naraka. (6) gotra 2 : ucca, nIca. (7) aMtarAya 5 : dAnAMtarAya, lAbhAMtarAya, bhogAMtarAya, upabhogavaMtarAya, vIryaMtarAya. (8) nAma karma 42 : (a) gati, jAti, zarIra, upAMga, baMdhana, saMghAtana, saMghayaNa, saMsthAna, varNa, gaMdha, rasa, sparza, AnupUrvI, vihAyogati e cauda piMDa prakRti. (va) parAghAta, ucchavAsa, Atapa, udyota, agurulaghu, tIrthaMkaranAma, nirmANa, upaghAta e ATha pratyeka prakRti. (2) trasa, bAdara, paryApta, pratyeka, sthira, zubha, subhaga, susvara, Adeya, yaza e traNa dazaka. (3) sthAvara, sUkSma, aparyApta, sAdhAraNa, asthira, azubha, durbhaga, du:svara, anAdeya, apayaza, e sthAvara dazaka. ema sarva maLI 42 prakRti nAma karmanI thAya. Ama ATha karmanI uttara prakRti 97 thAya. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udayAdi bhaMga . 149 paNa piDa prakRtinAM * uttara bheda 65 gaNIe to nAma karmanI 93 prakRti thAya, ne temAM vaLI baMdhananA 15 bheda gaNIe to 103 prakRti thAya. (A 93 ke 103 bheda sattAmAM gaNavA) ane A 103 bhedamAM paMdara baMdhana tathA pAMca saMghAtana e vIsa prakRtino zarIramAM ja aMtabhava karIe, tathA varNa-gaMdha-rasa-sparzanA vIsa bheda che. temAMthI eka varga eka gaMdha eka rasa ane eka sparza ema sAmAnya cAra bheda laIe, to Ama 36 prakRti bAda karatAM nAma karmanI 67 prakRti thAya. (A 67 bheda baMdha-udaya gaNanAmAM karavA). Ama AThe karmanI uttara prakRti 148 athavA 158 sattAmAM che, ane udaya-udIraNAmAM 122 prakRti che; paNa samyakatvamohanI ane mizramohanI e be prakRti baMdhamAM na gaNavI, eTale baMdhamAM 120 prakRti che. A uttara prakRtinA udayAdi bhaMganI pratyeka guNasthAnAzrayI vizeSa vicAraNA mATe jijJAsue karmagrantha-gomaTTasAra Adi avalokavA. atre to kayA guNasthAnake kaI kaI mUla prakRti baMdhamAM, udayaudIraNAmAM ne sattAmAM hoya tenuM saMkSepe diggadarzana karazuM : (1) baMdha-navamA guNasthAnaka paryata sarva mUla prakRti bAMdhanArane aMtamuhUrta sudhI AThe prakRtino baMdha hoya, AyuSya sivAya sAtano baMdha hoya. 10mA sUkSmasaMparAya guNasthAnake mohanIya baMdha virAma pAme, eTale AyuSya baMdhanA abhAve 6 no baMdha hoya. 11 mA upazAMtamoha, 12 mA kSINamoha ane 13 mA sayogI kevali guNasthAne sAta prakRtino baMdha virAma pAme, mAtra eka sAtavedanIyano baMdha hoya. * jenA uttara bheda che evI piMDarUpa-samUharUpa prakRti te piMDa prakRti. tenA uttara bheda A prakAre : (1) gati 4-deva, manuSya, tiryaMca, nAraka. (2) jAti 5 : ekaeNkriyAdi. (3) zarIra 5 : audArika, vaikiya, AhAraka, tejasu, kAmaNa. (4) upAMga 3 : audArika, vaikiya, AhAraka. (5) baMdhana 5 : audArikAdi. (6) saMghAtana 5 : audArikAdi. . (7) saMghayaNa 6 : vajaSabhanArAca, 2SabhanArAca, nArAca, ardhanArAca, kalikA, cheva. . (8) saMsthAna 6 : samacaturastra, nyagrodha parimaMDaLa, sAdi, kurja, vAmana, huMDa. (9) varNa 5 : kRSNa, nIla, lohita, pIta, zveta. (10) gaMdha 2 : surabhi, durabhi. (11) rasa 5 : tikta, Tu, kaSAyala, amla, madhura. (12) sparza 8 : guru-ladhu, khara-mRdu, zIta-uSNa, snigdha-rUA. (13) AnupUrvI 4: devAnupUrvI, manuSyAnupUrvI, tiryaMcAnupUrvI, narakAnupUrvI. (10) vihAyogati 2 : zubha vihAyogati, azubha vihAyogati. ema 65 bheda thAya. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 prajJAvabodha mo mALA 14 mA ayogI kevalI guNasthAne sarvathA abaMdha hoya (2) udaya-10 mA guNasthAna paryata AThe mUla prakRtino udaya hoya. 11 me 12me guNasthAne mohanIyano upazama vA kSaya thaye sAta prakRtino udaya hoya. 13 mAM guNasthAne cAra ghAtikarmano kSaya thaye, vedanIya-Ayu-nAma-gotra e cAra aghAti bhavopagrAhI prakRtino udaya zeSa rahe. 14mA guNasthAnakanA aMte e cAra prakRtino paNa kSaya thaye, sarvathA anudaya hoya. (3) udIraNArpaNa temaja udaya pramANe. (4) sattA-11mA guNasthAnaka paryata AThe karma sattAmAM hoya. kSepaka zreNIthI ArohatAM 1rame guNasthAnake mohanIya kSaya thaye, sAta karmanI sattA hoya. pachI zeSa ghAti trayano kSaya thaye, 13mAM guNasthAne vedanIyAdi cAra aghAti karmanI sattA hoya. 14mA guNasthAnakanA aMte cAre karmanI sattA paNa TaLe, eTale sattAmAM zUnya prakRti hoya. Ama baMdhamAMthI, udayamAMthI. udINAmAMthI ane sattAmAMthI eke eka mUla prakRtine ne eke eka uttara prakRtine khatama karI, karmanA copaDAnuM nAmuM mAMDI vALI, akarmA evo zuddha AtmA siddha thAya che. (doharA) udayAdi cAra bhaMganA, bhaMgathI svarUpa abhaMga. siddha karyuM te jina namuM, AtmA zuddha asaMga. baMdha-udaya-udIraNA,-sattAgata sahu karma; vidArI vIra jina aho! pAmI gayA ziva zarma. zikSApATha 58 : jinamatanirAkaraNa karmanA udayAdi bhaMgano bhaMga karI jeNe abhaMga evuM zuddha sahaja AtmasvarUpa pragaTAvyuM, evA jina bhagavAnanuM A karmavinAzana zAsana eka akhaMDa abhaMga che. parabhAva-vibhAva karmarUpa adharmano sarvanAza karI, AtmasvabhAva dharmano prakAza karavo e ja eka jina bhagavAne bodhelo ne Acarelo jinadharma vA Atmadharma che. AvuM eka akhaMDa abheda jinazAsana nAnA prakAranA zudra matabhedothI khaMDa khaMDa thatuM dekhI sahRdayonuM hRdaya drave che. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamatanirAkaraNa 151 jinano jo koI sanAtana saMpradAya hoya to te A eka ja che ne te sarvamAnya che ke-saLavarganajJAnavAritrANi mokSamA samyagudarzana-jJAna-cAritra te mokSamArga ane te ja jinano "mULa mArga' che. arthAt samyagudarzana-jJAna-cAritrarUpa sAdhana vaDe zuddha AtmadharmanI siddhi karavI, zuddha AtmAne pragaTa karavo, e Atmadharma ja jina bhagavAnano sanAtana saMpradAya athavA mULa mArga che. je paramArthathI A mULamArgane sAdhe che, AtmAmAM pariNamAve che, te ja mokSa pAme che. traNe kALamAM jinano A paramArtharUpa mULamArga eka akhaMDa abheda che; ane te paramArthane prere-sAdhya kare evo sadavyavahAra ja saMtajanone saMmata che. A mULamArganI tasvadaSTie vicAratAM jinamatanI ekatA nirvivAda che. A jinadarzanarUpa tattvavRkSanuM AtmadharmarUpa mULa je pakaDe che, tene Akho mArga hAthamAM Ave che. je bAhya sAdhanavyavahAranA bhedarUpa DAMkhaLA pAMdaDAM pakaDI teno kadAgraha kare che tene te hAthamAM Avato nathI. te to bhrAMtimAM bhUlA bhame che ne dorA-tuMbaDA jevA ke cotha pAMcama jevA nirmAlya tattvazUnya matabhedonA oThA nIce gacchabhedanA phoTA pADI mithyA jhagaDAmAM paDe che; ane saMgharSo vadhArI, saMghabaLa ghaTADe che. kyAM jina bhagavAnano parama udAra suvizAla tattvamArga? ne kyAM kSudra tattvazUnya matabhedonA nivAsasthAnarUpa saMkucita gacchabhedane nAme cAlatA sAMkaDA cIlA? "gacchanA bheda bahu nayana nihALatAM, tattvanI vAta karatAM na lAje!" (AnaMdaghanajI) paNa tattvadaSTie avalokatAM A sarva matabhedo eka sapATe pAnAnA mahelanI jema paDI jAya che! temaja digaMbara ane zvetAMbara e be mukhya prAcIna saMpradAyomAM paNa matabhedano avakAza nathI. 'karaNAnuyoga ke dravyAnuyogamAM digambara ane zvetAmbara vacce taphAvata nathI; mAtra bAhya vyavahAramAM taphAvata che. digaMbara ane zvetAMbarapaNuM e dezakALa adhikArI yoge upakArano hetu che. eTale jyAM jJAnIe jema upadezya tema pravartatAM AtmArtha ja che." zvetAMbara sthavira kalpa mAne che, paNa ucca dazAvizeSa mATe - jinakalpIpaNAno svIkAra kare che. bAkI mokSamArga to AtmAzrita che; Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 prajJAvabodha mokSamALA temAM dehAzrita bAhya liMga kAraNabhUta nathI, paNa bhAvasAdhupaNArUpa bhAvaliMga ja mukhya kAraNabhUta che. zvetAmbara hoya ke digambara hoya, ke bIjo hoya, paNa je koI samabhAvabhAvI sAdhaka AtmA aMtargata rAgadveSa choDI, samyagadarzana-jJAna-cAritramaya yathokata mokSamArga sAthe che, te ja mokSa pAme che. mATe 'AtmAno dharma AtmAmAM che' ema jANI digaMbara-zvetAMbarapaNAnA AgrahathI matabhedamAM paDavuM yogya nathI. temaja-kevalibhukti, strImukti Adi matabhedanA sthAna paNa vartamAnamAM parokSa ane aprayojanabhUta che; eTale evI jhINI jhINI bAbatomAM paNa matabhedone tilAMjalI ApavA yogya che. ghaNA kharA mukhya muddAmAM je ekavAkyatArUpa abheda che, to pachI ekAda gauNa aprayojanabhUta matabhedanA muddA para bhAra na mUkatAM, sujJa vicakSaNa janoe mataabhedanA muddA para ja vizeSa bhAra mUkavA yogya che. je anekAMta sarva darzanano paNa baMdhutvabhAve samanvaya karavAne paripUrNa samartha che, te anekAntanA anuyAyI saMpradAyo paraspara matabheda miTAvI, bhagavAna mahAvIranI ekachatra zAsananI zItaLa chatrachAyA nIce kema ekatra na thaI zake? (doharA) mULamArga che jinataNo, eka akhaMDa abheda; avakAza kAyama tyAM lahe, khaMDa khaMDa matabheda? zikSApATha 59 : trIza mahAmohanIya sthAnaka mithyA matabhedAdi kAraNe je tIrthano bheda kare, te mahAmohanIya karma bAMdhe che. jJAnIoe mahAmohanIyanA A trIza sthAnaka kahyA che : 1. jala maLe avagAhana karI, je traNa prANIne paNa hise. 2. hAthathI mukha chAMdI, aMtamAM rudana karatA ajAdine guMgaLAvI mAre. 3. vAdharIthI mastakane vIMTI saMkalezathI mAre. 4. mastake murAdinA phaTakA mArI dukhamArathI mAre. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIza mahAmohanIya sthAnaka 153 5. bahujananA netAne ne prANInA tAraNahArane haNe. sAdhAraNa glAna pratye chatI zaktie auSadhAdi na kare. 7. dharmamAM upasthita sAdhune dharmakarmathI bhraSTa kare. 8. mokSa pratye laI janArA evA nyAyayukta mokSamArganA apakAramAM je varte. 9. anaMtajJAnI evA jinonA je avarNavAda bhAkhe. 10. maMda buddhithI je AcArya-upAdhyAyane ninTe. 11. te ja jJAnIonI samyaka vaiyAvaccAdi na kare. 12. punaH puna: kalAhAdi adhikaraNa (matabheda-kalahAdi) upajAvI je tIrthano bheda kare. 13. jANIne je (vazIkaraNAdi) adhArmika yoga pade pade prayuMje. 14. kAmone vamIne je ene A ja bhavamAM prArthe. 15. pote abahuzruta chatAM huM bahuzruta chuM ema je abhikSaNe bhAkhe. 16. pote atapasvI chatAM huM tapasvI chuM ema vade. 17. ghara vagerene Aga lagADI je aMdaramAM rahelA bahujanane hiMse. 18. pote akRtya karI, ANe (bIjAe) karyuM ema kahe. 19. mAyAyogathI mukta thaIne praNidhi dvArA chetarapiMDI kare. 20. satya vadanArane tuM sarva mRSA vade che ema kahe. 21. sadA je jhaMjhA-jhaghaDA karyA kare. 22. mArge dhADa pADI je prANIonuM dhana hare. 23. upAyathI vizvAsa upajAvI, tenI ja dArAne lupe. 24. pote akumAra chatAM huM kumAra chuM ema abhikSaNe kahe. pote abrahmacArI chatAM huM brahmacArI chuM ema kahe. 26. jenAthI aizvarya pamADavAmAM Avyo, tenA ja vittano lobha dhare. jenA prabhAva thakI pote UThyA-uMce AvyA tene ja aMtarAya 25. 28. senApatine, zAsana karanArane, bhartArane athavA ISTa nigamanA nAyakane athavA zreSThine haNe. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 pazAvabodha mozamALA 29. nahi dekhatAM chatAM huM devane dekhuM chuM ema kahe. 30. ane devono je avarNavAda kare. te sarva mahAmahanIya karma bAMdhe. arthAt AvA nirdhasapaNAthI, tIvra hiMsAthI, mahA mRSAvAdathI, mahA mAyA kapaTayukta dAMbhikapaNAthI, corIthI, vyabhicArathI, vizvAsaghAtathI, kRtaghnapaNAthI, matabheda kalahAdi upajAvavArUpa tIrthabhedathI e Adi mahAmoharUpa kAraNothI jIva sittera sAgaropamanI utkRSTa sthitivALA mahAmohanIya karmano baMdha kare, ema zrI tIrthakare kahyuM che. (doharA) nirdhvasa pariNAme karI, hiMsAdithI matiaMdha; - tIrthabhedAdithI kare, mahA mohanIya baMdha.. zikSApATha 60 : tIrthaMkara pada prApti sthAnaka tIrthavirAdhanAthI mahAmohanIya karma bAMdhe, tema tIrthaArAdhanAthI tIrthakara nAmakarma bAMdhe. tIrthaMkara pada e A vizvanuM sarvotkRSTa pada che. jagatatAraka dharmatIrtha sthApI je zuddha dharmacakranuM pravartana kare te tIrthakara. A paramottama padanI prApti A arihaMtAdi uttama vIsa sthAnakanI samadaSTipaNe utkRSTa ArAdhanAthI thAya che : - paheluM arihaMta pada : cAra ghAtikarma kSaya karI jeNe jJAnAdi anaMta catuSTaya pragaTAvyuM che, evA deha chatAM dehAtIta dazAmAM vicaratA jIvanmukta zuddha AtmA te arihaMta. bIjuM siddha pada : aSTa karma naSTa karI je videhamukta sahajAnmasvarUpI zuddha caitanyamUrti lokAgre susthita che te siddha. trIjuM pravacana pada : vItarAga sarvajJapraNIta parama Agama te pravacana. A pravacananA AdhArabhUta caturvidha saMgha che, eTale te paNa pravacana kahevAya che. A pravacananuM vAtsalya karavuM, sapta kSetramAM sIdAtA kSetranI vivekathI sArasaMbhALa sevAbhakti karavI te pravacana padanI ArAdhanA. cothuM AcArya pada : zuddha AtmasvarUpanI Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara pada prApti sthAnaka 155 sAdhanAne anukULa paMca AcAra je pALe che ne paLAve che, evA samadaSTi vItarAga satpuruSo te AcArya. pAMcamuM sthavira pada : AtmasvarUpasthitimAM je atyaMta sthira thayelA che ane anya sIdAtA jIvane je sthira kare che, evA jJAnavRddha AtmAnubhavI Arya saMtajano te sthavira. chaThuM upAdhyAya pada : samasta vyutarahasyanA pAragAmI thaI je anyane te parama kRtano upadeza Ape che, evA AtmArAmajJAnI mahAmunio te upAdhyAya. sAtamuM sAdhu pada : zuddha AtmasvabhAvanI nirmaLa sAdhanAmAM niraMtara sAvadhAna evA sAdhucarita samyagadaSTi saMto te sAdhu. AThamu jJAna pada : dehAdithI bhinna evA zuddha jJAnasvarUpa jJAyaka svabhAvI AtmAne sadguru upadezathI jANavo te jJAna. jJAnanA mati-zrutAdi pAMca bheda che. navamuM darzana pada : jJAna vaDe karIne je AtmasvarUpa jANyuM, tenI AtmAnubhavajanya samyaka pratIti te samyagudarzana; athavA zuddha deva, zuddha guru ne zuddha dharma e traNa satattvanI ke jIvAjIvAdi nava tattvanI zuddha zraddhA te darzana. A darzana vinA jJAna pramANa nathI ne cAritra taru phaLatuM nathI. dazamuM vinaya pada : arihaMta, siddha AcArya Adi pratye anAzAtanAthI, bhaktithI, guNastutithI, bahumAnathI paramAdarayukta vinamrapaNe dAkhavavuM te vinaya. A vinaya vinA jJAnadarzanAdinI prApti thatI nathI. agIAramuM cAritra pada : je jJAna-darzane karI AtmAnuM zuddha svarUpa jANyuMpratItyuM tevo sthira svabhAva upajavo, parabhAva-vibhAvathI viramI AtmasvabhAvamAM vartavuM, svarUpa-ramANatA karavI te cAritra. bAramuM brahmacarya pada : paMcamahAvratamAM paNa brahmacarya vrata uttama che. manavacana-kAyAthI navavADa vizuddhapaNe brahmacarya vratanuM pAlana te brahmacarya. teramuM kriyA pada : nija svarUpane sAdhe evI AtmapariNatimaya SaDuM AvazyakAdi zubha karaNI te kriyA. te svarUpalakSmapUrvaka evI rIte karavI ke jethI bANanI lakSmakriyAnI peThe Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 prajJAvabodha mokSamALA dravya yogAvaMcaka kriyAvaMcaka ne lAvaMcaka hoya ane AtmA dharmadhyAna-zukla dhyAnanI adhyAtma guNazreNIe caDhato jAya. caudamuM tapa pada : AtmasvarUpanA lakSyapUrvaka AtmArthe ja bAra prakAranuM tapa yathAzakti tapavuM, ke jethI nirjarA thaI AtmA svarUpane viSe pratape. paMdaramuM dAna pada : jJAna-darzanAdinA parama pAtra evA supAtra satpuruSone nija anugrahabuddhithI bhakti-bahumAnapUrvaka AhArAdi ApavA te dAna. soLamuM vaiyAvacca pada : arihaMta, AcArya, upAdhyAya, bAla, vRddha, glAna, tapasvI, saMgha, sAdhu, gRhastha, e sarvanI vyAdhi Adi AvI paDaye niSkAmapaNe bhakti-bahumAnathI sevAzuzruSA karavI te vaiyAvacca. sattaramuM saMyama samAdhi pada : sva svarUpane viSe sthitirUpa paramArthasaMyama ane tenA kAraNabhUta vyavahArasaMyama,-ema bhAvasaMyamathI AtmAnuM svarUpane viSe samAvuM te saMyama samAdhi pada. aDhAramuM abhinava jJAna pada : nitya nitya navanavA apUrva jJAnano abhyAsa karI, AtmAnuM anubhavajJAna vadhAravuM te abhinava jJAna pada. ogaNIsamuM zruta pada : sadbhutanuM zrI sadguru mukhe apUrva zuSArasathI zravaNa karI manana karavuM athavA svayaM svAdhyAya karavo te zruta pada. vIsamuM tIrtha pada : bhavajalathI tAre evo Atmadharma te tIrtha. tIrthaMkarAdi sadehe vicaratA dharmamUrti satpuruSo te jaMgama tIrtha; te te satpuruSonI caraNareNuthI pAvana thayelI bhUmio te sthAvara tIrtha. A dharmatIrthanI darzanaprabhAvaka graMthathI, vidyA AdithI prabhAvanA karavI te tIrthapadanI uttama sevA che. bhagavAn tIrthaMkara A dharmatIrthanA cakravartI che. A tIrthane sevavAnuM phala parama sArabhUta evA AtmatattvanI prApti che. "tIratha seve te lahe, AnaMdaghana avatAra. je A tIrthane seve che, te AnaMdadhana avatArane pAme che. "" Ama A tIrthaMkara padanI prApti karAvanArA vIsa sthAnakonuM saMkSepe svarUpa che. te te padanuM svarUpa samajI nAmathI, smaraNathI, namanathI, vaMdanathI, arcanathI, pUjanathI, bhAvanathI, dhyAvanathI, AcaraNathI AtmasvarUpanA lakSyapUrvaka, je samyagdaSTa jIva tenuM ekaniSTha ArAdhana, upAsana, sevana kare che, te tIrthaMkara padane pAme che. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAyA 157 A eka eka pada paNa te parama pada pamADavAne paripUrNa samartha che. to pachI be traNa ke sarva pada utkRSTapaNe ArAdhe, te te parama tIrthaMkara pada pAme emAM Azcarya zuM? (doharA) svarUpa padanA lakSyathI, vIza pada seve jeha; tIrthaMkara pada te lahe, bhagavAna nija guNageha; zikSApATha 61 : mAyA uttama dharmasthAnakonI je mAyArahitapaNe niSkapaTa AtmArpaNa bhAvathI ArAdhanA kare te parama padane pAme. "kapaTa rahita thaI Atama arapaNA re, AnaMdaghana pada rehA" bahirAtmabhAva tyajI, zuddha aMtarAtmabhAvathI dharmArAdhana karavuM, e ja niSkapaTa AtmArpaNano vidhi che ne e ja mAyAcArarahitapaNuM che. AthI UlaTuM te sakapaTa mAyAcaraNa che. kAraNake "avaguNa DhAMkaNa kAja, karUM jinamata kriyA; ThaMDuM na avagaNa cAla, anAdinI je priyA!" arthAt potAnA avaguNa DhAMkavA mATe jinamatanI kriyA kare, paNa parabhAva-vibhAva pratye gamana karatI vakra mAyAvI avaguNa cAla choDe nahi; bAhya tyAgAdi kare, paNa aMtathI baka bhaktanI jema viSayanuM dhyAna dhare,- A pragaTa mAyAcAra che. Avo mAyAcAra je Acare che tene zAstramAM "viSTAnA ukaraDA''nI upamA ApI che. zrI sUyagaDAMga sUtramAM kahyuM che ke-"durbala nagna ne mAsa upavAsI, paNa jo mAyAvaMga re; topaNa garbha anaMtA leze, bole bIjuM aMga re." dharmamAM mAyA e dharmanA droharUpa che. mAyA e AtmAne muktisukhathI vaMcita karanArI vaMcanA che. kAraNake mAyAnI gati bhujaMganI jema vaka che ne mukitanI gati ju-sarala che; eTale temAM vakragAmI mAyAvIno praveza svapna paNa saMbhavato nathI. mATe mukitakAmI mumukSue dravyathI ane bhAvathI mAyAno parityAga karI, sAcA bhAvathI nirdabhapaNe niSkapaTa dharmArAdhana karavA yogya che. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 prajJAvabodha mokSamALA vyavahArathI mAyAnA mukhya be prakAra kahI zakAya-eka to arthakAmanimittaka (dravyAdi arthe thatI) ane bIjI dharmanAmanimittaka (dharmane nAme thatI). dravyAdi arthe thatI mAyA aneka prakAranA chaLakapaTa Adi vaMcanArUpe vyakta thAya che. dharmane nAme thatI mAyA prAya: daMbhanuM svarUpa pakaDe che ane te atyaMta durvAhya ne vizeSa dukhadAyI che. lokeSaNAthI jagatane rUDuM dekhADavA mATe je guNa potAnAmAM nathI te che ema batAvavuM te daMbha che. vANImAM kAMI ane vartanamAM kAMI, athavA mana-vacana-kAyAnuM paraspara vibhinnapaNuM, asaMgatapaNuM te daMbha. pote durAcArI hovA chatAM sajajanatAno ADaMbara karavo, potAnAmAM jJAna ke tyAga-vairAgya samyapha pariNamyA vinA tenI moTI moTI vAto karavI, huMpada mAtuM na hoya ane namratAno DoLa karavo, jIbhe amRta jamAvavuM ane hRdaye hAlAhala jamAvavuM, karamAM japamALA pheravavI ane aMtamAM kapaTakaLA keLavavI, potAnAmAM yatipaNAnuM sAmarthya nahi chatAM potAnA yatipaNAnuM khyApana karavuM, ityAdi prakAromAM daMbharUpa mAyAno aviSkAra thAya che. A daMbhasevana ati durUja che. zrI akhAbho kahyuM che tema "jhINI mAyA chAnI charI," te bhalabhalAne-jJAnIne paNa aMdarathI kApI nAMkhe che. jagatamAM daMbhI-mAyAvIno koI vizvAsa karatuM nathI. mAyAnA pariNAme A lokamAM apakIrti, arthahAni, daMDa, tADana, kArAvAsa Adi anartho AvI paDe che; ane paralokamAM naraka-tiryaMcagati, strItva Adi sAMpaDe che. are ! tapa-dharma nimitte sevelI alpa mAyA paNa anarthanA kAraNarUpa thAya che, te zrI mallisvAmInA caritrathI supratIta thAya che. zAstramAM mAyAne "zalya' nAma ApyuM che te yathArtha che. jyAM sudhI AtmapradezamAM kheMcyA karatuM A mAyAzalya nIkaLatuM nathI tyAM sudhI vAstavika vratIpAnuM paNa ghaTatuM nathI. kAraNake " ni:zo vratI" ni:zalya hoya te ja vratI. eTalA mATe vaMcanArUpa ke daMbharUpa mAyAno sarvathA tyAga karI, AtmArthIe nidabha dharmArAdhana karavuM e ja zreyaskara che. arthAt dharmArAdhana evuM zuddha hovuM joIe ke temAM leza paNa mAyAkapaTa ke daMbha na hoya, bagalA bhagata jevI kuTilatA ke mAyAcAra na Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAyA 159 hoya , hoya, potAnA doSanA AcchAdAnarUpa dharmano DoLa ke dharma-DhoMgIpaNuM na hoya, potAne ne parane vaMcavArUpa AtmavaMcanA na hoya, "hAthamAM mALA ne manamAM lALA" jevI vaMcaka vRtti na hoya, TIlAM-TapakAM tANI jagatane chetaravAnI cAlabAjI na hoya. have paramArthathI mAyAno vicAra karIe. mAyA eTale kapaTa, vaMcanA, vaka gamana; athavA mAyA eTale chA-AvaraNa; athavA mAyA eTale jagata. A badhA arthano paraspara saMbaMdha che. AtmAnuM svarUpa choDI, parabhAva pratye gamana e ja vakagamanarUpa mAyA che; ane e ja svarUpathI vaMcita thavArUpa, svarUpa cUkavArUpa mAyA arthAta AtmavaMcanA che. A AtmavaMcanArUpa athavA vakagamanarUpa mAyA e ja jIvane chadma-AvaraNarUpa mAyAnuM mULa kAraNa che; ane A karma-AvaraNarUpa mAyA che e ja jagatarUpa mAyAnuM arthAt saMsAranuM kAraNa che. AtmA svarUpa cUkI parabhAvamAM gamanarUpa vaka-vAMkI cAla cAle, tethI karIne rAjanItithI vaka cAlanAranI peThe caturgati saMsAramAM paribhramaNa du:kha pAme. Ama mAyAthI ja jagatanI-saMsAranI utpatti che,-ema jANI parabhAvanI mAyAjALamAM na muMjhAtAM, jIva je svarUpathI cUkavArUpa AtmavaMcanA na pAme, to mAyArUpa jagatane vilaya thatAM vAra na lAge. eTalA mATe vyavahArathI ne paramArthathI sarva prakAranA mAyA kapaTane tyajI, AtmAthIM paraSa Arjava bhAvamAM rame; ane "kAyAnI visArI mAyA, svarUpe samAyA evA' nigraMthanA mArge nirdabhapaNe anugamana (doharA) parabhAva gamana vaktA, mAyA bhujaMgI cAla; je choDe te chedato, bhavanI mAyA jAla. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 prajJAvabodha mokSamALA zikSApATha 62 : parISaha jaya mAyA tyajI nirdabhapaNe nigraMtha mArge vicaratAM, kSudhAdi bAvIsa parISaha AvI paDe, topaNa kSobha pAmyA vinAM mumukSu muni, dehathI AtmAnuM bhinnapaNuM bhAvana karatAM, te kSudhA-tRSA, zIta-uSNa Adine samabhAvathI sahe che te A prakAre : tapasvI khaDatala (kharatara) evo bhikSu kSudhAthI game teTalo pIDAto hoya, ane kAgaDAnA jaMghAparva jevA kRza ne naso dekhAtI hoya evA zarIravALo thaI jAya, topaNa te azuddha AhAra grahe ja nahi; paNa nava koTi vizuddha AhAra ja grahe; ane tevo AhAra na maLe, topaNa adInamane vicare ane tapanI vRddhi thaI ema bhAve. nirjana araNyamAM game tevI tRSAthI mukha sUkAI jatuM hoya, to paNa saMyati sacitta evuM zItodaka gaveSe nahi; paNa acitta prAsuka jaLane ja gaveze. kaDakaDatI thaMDI paDatI hoya, evA zItakALamAM TADhe TharavA chatAM huM agni sevuM ema muni ciMtave paNa nahi, to seve to kayAMthI ja? ugra grISmamAM ke zaradamAM uSNa tApathI paritApa pAmatAM chatAM sAdhu snAna na ja prArthe, gAtrane jalasiMcana na kare, zarIrane viMjhaNe na nAMkhe. daMzamazakathI (DAMsa-macchara Adi) herAna thatAM chatAM samabhAvI muni tene vAre nahi, haNe nahi. mArA vastra sAva jIrNa thaI gayA che eTale huM acelaka thaI jaIza evI ciMtA muni kare nahi. akiMcana anagArane kavicat saMyamamAM arita upaje, to te AtmarakSita muni aratine puMTha daI, AtmasvabhAvarUpa dharmaArAmamAM rame. A lokamAM je strI che, te manuSyone saMgarUpa, jALavat baMdhanarUpa che, ema samajanAro muni strInA hAvabhAvathI moha pAmI AtmAne na haNe, paraMtu AtmagaveSaka thaIne vicare. Ama kSudhAdika parISaho jItI rIDho thayelo aNagAra sAdhu grAma- nagarAdimAM sarvatra apratibaddhapaNe ja municaryAthI ekAkI ja vicare; koIpaNa sthaLe mUrchAbhAva dhare nahi ne gRhastho sAthe saMsakti kare nahi. ekAkI vicarato te smazAnamAM, zUnyAgAramAM ke vRkSamULe Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parISaha jaya : 161 acapaLapaNe niSadhA kare, bese, bIjAne trAsa upajAve nahi; tyAM sthiti karatAM upasargo prApta thAya to te samabhAve sahe, paraMtu zaMkAthI bhIta thaI UThIne anya Asane jAya nahi. AtmasthiratAvAna evo kharatara (khaDatala) tapasvI bhikSu uMcA-nIcA prakAranA vivita thayA (ekAMta vasatisthAna) pAmI vicAre ke A mane eka rAtrI upayogamAM AvanAra che, temAM anukULa-pratikULa zuM? AvA municaryAthI vicaratA pharatArAma muni pratye kvacita koI Akroza kare, tADuke, to tenA pratye te saMjvale nahi, leza paNa kopa kare nahi; dAruNa ane karNazalya jevI kaThora bhASA sAMbhaLIne paNa muni maunapaNe ja upekSA kare. kvacita koI vadha kare, daMDAdithI haNe, topaNa kSamA ja munidharmanuM mULa che ema ciMtavI te titikSA karI kSamAzramaNa' nAma sArthaka kare. yAcanA mATe hAtha prasAravo ati duSkara che, tethI agAra vAsa zreya che, ema bhikSu na ciMtave. yAcanA karatAM paNa zuddha bhikSA na maLe, alAbha thAya, to tapanI vRddhi thaI ema ciMtave. aMta prAMta AhAra karanArA patine kavacita roga paNa thAya tyAre rogAdi vedanAthI du:khArtita chatAM adIna rahI prajJAne sthApe, sthitaprajJa rahe, arthAt dehAdithI potAnA AtmAnuM bhinnapaNe ciMtavavArUpa tattvabuddhi sthira kare ane bhAve ke'he jIva! zArIrika vedanAne dehano dharma jANI ane bAMdhelA evA karmonuM phala jANI samyaka prakAre ahiyAsavA yogya che." AvA dehamAM amamatvavaMta sAdhu cikitsA abhinaMde nahi, paNa AtmagaveSakapaNe sthiti kare. rogArta tapasvIne tRNamAM zayana karatAM gAtravirAdhanA thAya te sahe; temaja paMkathI ke rajathI klina aMgavALo chatAM yAvatu zarIrabheda thAya tyAMsudhI malane kAyAthI dhAre. rAjAdi taraphathI thatA satkAra puraskAra (sAmaiyAM vagere) muni icche nahi, thAya to phUlAya nahi ne na thAya to anutApa pAme nahi. potAnAmAM prajJA alpa hoya to tethI kheda na pAmatAM muni bhAve ke A ajJAna phaLavALA pUrvakarmano vipAka che; athavA to potAnAmAM adhika prajJA hoya to utkarSa-mada na dharatAM ema ciMtave ke A to karmanA Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazAvabodha mokSamALA yopazamano prabhAva che, ane A game tevo utkRSTa kSayopazama paNa kSAyaka bhAvanI pAse kaMI gaNanAmAM nathI. pUrva karma udayathI ajJAnanA kAraNa na TaLI zakatA hoya to dhIraja dharavI ne te TALavA mATe ora vizeSa baLathI satsaMga-sapuruSAdinI ArAdhanA karavI, to ajJAna parISahano jaya thAya. paramArtha prApta thavA viSe koI paNa prakAranuM AkuLavyAkuLapaNuM rAkhavuM tene darzana parISaha kahyo che. e parISaha utpanna thAya te to sukhakAraka che, paNa je dhIrajathI te vedAya to temAMthI darzananI utpatti thavAno saMbhava thAya che." Ama sudhA, tRSA, zIta, uSNa, daMzamazaka, acalaka, arati, strI, caryA, niSaghA, zayyA, Akroza, vadha, yAcanA, alAbha, roga, tRNa, mala, satkArapuraskAra, prajJA, ajJAna ane darzana e bAvIza prakAranA parISahane muni jIte che. raNamokharA para zatrane bhALI kAyaranAM kALajAM kaMpe che ne gAtra DhIlAM thAya che, paNa zUravIra to zatruno zairyathI sAmano karI vijaya vare che. tema karmane saMharanArA vIranA saMyamarUpa raNasaMgrAmamAM parISaha-senAne dekhI kAyarajano bhAge, paNa kesarI samA zUravIra sAdhujano to anupama pairyathI teno jaya kare che. Ama vIramAgane anusaranArA vIra munivaro parISaha jaya karI, apramattapaNe gamana karatAM karmazatruno saMhAra karI, apUrva vIrapaNe dAkhave che. (doharA) dhIra vIra parISaha sahe, raNazire jyama zUra, bhagnapariNAmI thaI, kAyara bhAge dUra Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIratva zikSApATha 63 : vIratva vIra gItA viMzikA anuSTup Atma ne karmanA ugra, sanAtana raNAMgaNe, vijayazrI varyA vIra, dhanya teha vIratvane! dharmakSetre* kurukSetre, yuddhArthe ekaThA thayA; dharma ne karmanA sainyo, raNanA rasiyA bhayA. mithyAdarzana senAnI, nejA nIce ja nAcatI; mohanI. karmasenA to, kRSNa varNa dharAvatI. samyagdarzana senAnI, saradArI nIce hatI; vIranI dharmasenA to zukla varNa dharAvatI. kALI te karmasenA zuM, aMdhakAre ahIM ghaDI ? zukla te dharmasenA zuM prakAze ujaLI ghaDI ? macI rahyo; raNano zaMkha phUMkAyo, yuddha zora siMhanAda karI vIra, raNa, rase lasI rahyo. zukla ne kRSNa vRttinuM, tumula tyAM macI rahyuM; deva dAnavane dRzya, divya dRzya racI rahyuM. 163 ra 3 ja 5 * A deharUpa dharmakSetra-kurukSetramAM AtmA ane karmanuM sanAtana yuddha cAlyA kare che; temAM AtmasvabhAvarUpa dharma ne vibhAvarUpa karmanA sainyo paraspara laDe che. zukla-ujjavala-zuddha vRttirUpa dharmasenA samyagdarzananI saradArI nIce che, ne kRSNa-kALI duSTa vRttirUpa karma* senA mithyA darzananI saradArI nIce che. mohanidrAmAMthI jAgelo vIra AtmA prathama anaMtAnubaMdhI kaSAya haNI mithyA darzanane (darzana mohane) UDAve che. ane pachI apratyAkhyAnAvaraNIya ne pratyAkhyAnAvaraNIya e be kaSAyarUpa cAritramohanA be pAda-paga UDAve che: pachI apramatta thaI te saMjvalana kaSAyane UDAvavA AThamA apUrvakaraNa guNasthAne kSepakazreNI Arohe che, ane tenA aMte mohano kSaya kare che. eTale zeSa traNa ghAtikarma paNa tatkSaNa naSTa thAya che. eTale karmazatrune haNI nAMkhavAnuM AvuM vIratva dAkhavanArA A vIra arihaMtane kevalazrI vare che, arthAt A vIra AtmA sarvajJa sarvadarzI bane che. * mithyAdarzana senApatinA nejA-dhvajA nIce. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 prazAvabodha mokSamALA sudarzana dharmacaka, mahA vIre upADiyuM; mithyAdarzana senAnI, taNuM zira uDADiyuM. 8 karmanA sainyamAM tyAre, bhaMgANa ja paDayuM tahIM; hAhAkAra mao bhArI, nAzabhAga thaI rahI. 9 cAritramoha rAje tyAM, saradArI lIdhI ane; hiMmata ApIne rokyuM, nAzatA karma sainyane. 10 cAritradharma yoche tyAM, mugara vratano dharyo; cAritramohanA pAda, ucchedI laMgaDo karyo. 11 jAgrati bANa tAkIne, apramAda dhanudhara; mohanA marmamAM mArI, mUcchita ja karyo are! 12 mRtaprAya chatAM moha, aMtare saMjvalI" rahyo; vIra vikrama bhALI zuM, IrSAthI te jalI rahyo! 13 mahAmoha mahAzatru, kadAca uchaLe vaLI; kSaya karyA vinA tene, reDho nA mUkavo jarI. satata lAgatA vIra, apUrva karaNe vadhyA; khatama karavA moha, zreNI-gaja pare caDhayA. 15 tenA pada taLe jIMdI, mAryo ja moha mUlathI; AtmaparAkramI vIre, ratnatrayI trizUlathI. karmanA annadAtA A, marAtAM moha vIrathI; TapoTapa paDayA traNe ghAti yoddhA mahArathI. 17 * cAritramohanA apratyAkhyAnAvaraNa ne pratyAkhyAnAvaraNa kapAyarUpa be paga. lagabhaga marI gayelo. saMjvalana kaSAyanA hovApaNAne lIdhe saMjvalI rahyo, jarA jarA jvalato rahyo. * apUrvakaraNa guNasthAne apUrva AtmasAmarthathI. * sapaka zreNIrUpa gajarAja para AruDha thayA. " jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ne aMtarAya e traNa ghAtakarmarUpa yoddhA. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna neminAthajI ane mahAsatI rAmatI 165 18 zatrusaMhArathI tyAre, "yathAkhyAta' ahIM, kahyuM; svarUpateja te tevuM, vIranuM pratapI rahyuM. kevala lakSmIe AvI, vIranA kaMTha nAlamAM; vijayamAla AropI, karyuM tilaka bhAlamAM. sarvajJa sarvadarzI A, vijetA vizvavijayI; sarva vIra viSe zreSTha, sAcA vIra thayA nathI. vIratva dAkhavyuM sAcuM, AtmaparAkrame bharyuM; te vIra bhagavAna dAse, stava bhakti bhare karyuM. 20 21 zikSApATha 64 : bhagavAna nemanAthajI ane - mahAsatI rAjImatI zrI kRSNa vAsudeva Adi sAjana-mahAjanathI zobhatI nemanAthajInI jAna niyata dine moTA ThAThamAThathI ravAnA thaI. tyAM mArgamAM pAMjarAmAM pUrelAM pazuono karuNa pokAra sAMbhaLI jenuM hRdaya dravI gayuM hatuM, evA karuNAsibdha nemanAthajI toraNathI ratha pAcho pheravI cAlyA gayA. temanA pitA rAjA samudravijaya, mAtA zivAdevI, pitrAI bhAI zrIkRSNa vAsudeva Adie ghaNuM ghaNuM samajAvyA, paNa viraktacitta nemanAthajI pAchA vaLyA nahi. A tarapha rAjakanyA rAjamatI paNa lAgalAcaTa ATha bhavano akhaMDa premasaMbaMdha saMbhArI karuNa vilApa karavA lAgI-"aSTa bhavaMtara vAlahI re, tuM muja AtamarAma .. manarA vAlA! mukti strIzuM ApaNe re, sagapaNa koI na kAma .. manarA vAlA! ghara Avo ho vAlama ghara Avo, mArI AzAnA vizarAma... mArA vAlA! ratha phero ho sAjana ratha phero, mArA mananA manoratha sAtha... mArA vAlA! pazu jananI karuNA karI re, ANI hRdaya vicAra ... manarA vAlA! mANasanI karuNA nahi re, e Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazAvabodha moNamALA kuNa ghara AcAra? ... manarA vAlA!"(AnaMdaghanajI) paNa AvA karuNa vilAponI ke oLabhAnI ke anyanA samajAvaTabharyA prayAsonI viraktacitta nemanAthajI para kaMI asara paDI nahi. te to pAchA pharyA te pharyA. ane Ama tINa mohabaMdhananA tatpaNa chedananuM apUrva vIratva dAkhavI jeNe sarvasaMgaparityAgano daDha nizcaya karyo hato, evA A yaduvaMzacaMdramA nemanAthajI saMvatsarI dAna daI, samasta rAjalakSmIno tRNavat tyAga karI cAlI nIkaLyA. pravrajyA samaye ja A amoharUpa vItarAga munIzvarane cothuM mana:paryavajJAna uparyuMane pachI alpa samayamAM ja temane lokAlokano prakAza karanArUM kevalajJAna pragaTyuM. "nemi jisesara nija kAraja karyuM, chAMDayo sarva vibhAvojI; Atamazakti sakla pragaTa karI, AsvAdyo bhAvojI." divacaMdrajI) daramyAnamAM tIvra virahavyathA anubhavatAM jeno ekeka divasa varasa jevo jato hato ane ekeka kSaNa divasa jevI jatI hatI, te virahiNI rAjamatI mohadazAvALI bhAvanA bhAvatI rahI; ane "prema kalpataru chediyo re, dhariyo joga dhatUra! manarA vAlA! caturAIro kuNa kaho re, guru miliyo jaga sUra? manarA vAlA!" ityAdi prakAre kavacit upAlaMbharUpa, kvacita AkSeparUpa, kavacita vinavaNIrUpa karuNa vilApa karatI hatI. chevaTe tenI A mohadaSTi phare che ne tenuM citta tattvavicAra pAme che ke-amohasvarUpa prANanAthe to cokkasa vItarAgatA AdarI che. "vItarAgatA AdarI re, prANanAtha niradhAra." mATe A sevaka paNa jo te vItarAgatA Adare, to ja sevakanI lAja rahe, ema samajI cittasamAdhAna pAmI te mahAsatI virakatacitta thaIne vairAgyataraMgiNImAM jhIlavA lAgI. have A tarapha evuM banyuM ke-rathanemi nAme nemanAthajInA nAnA bhAI hatA. tene rAjImatI pratye moha utpanna thayo ane te teno hAtha meLavavA mATe aneka phAMphA mAravA lAgyA. paNa bhagavatI rAjImatIjI to varavuM to temanAthane e potAnI pratijJAmAM acaLa rahyA hatA, ane have Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna neminAthajI ane mahAsatI rAmatI 167 to te moha paNa choDI daI bhavabhogathI virakta thayA hatA. temanA jANavAmAM AvyuM ke rathanemi mArA para Asakta che, eTale yogya moko joI tene bodhapATha ApavA temaNe nizcaya karyo. eka divasa rAjImatIe rAba pIdhI. tyAM rathanemi AvI caDhayA. rAjImatIe mukhamAM madanala mUkI vamana karyuM ane kahyuM-A rAba pI jA! rathanemie kahyuM-vameluM te kema pIvAya? rAjImatIe javAba Apyo-je na pIvAya, to huM paNa ariSTanemi svAmIthI vaNAyela chuM, to te ayaza: kAmI! vAMtane (vamelane) pIvA icche che evA tane dhikkAra ho! AnA karatAM to hArUM maraNa thAya e zreya che. ityAdi prakAre tene pratibodha pamADayo: eTale saMvegaraMgathI raMgAIne rathanemi, bhagavAna nemanAthajI pAse prajita thayA. bAlabrahmacAriNI mahAsatI rAjImatIjI paNa vairAgyavAsita thaI nemanAthajI pAse AvI vinavavA lAgyA...he nAtha! vivAha avasare je tame mArA hAtha para hAtha na dIdho, to have "dIkSA avasara dIjiye re, zira para jaganAtha!"-ema te parama sadagurune zaraNe jaI temaNe nigraMtha pravrajyA aMgIkAra karI pachI eka divasa evuM banyuM ke muni rathanemi bhikSA laIne nemanAthajI samIpe AvatA hatA. tyAM varSAda AvavAthI te AzrayArthe eka guphAmAM peThA. A samaye rAjImatI paNa nemanAthajInA vaMdanArthe gayA hatA, te vAMdI upAzraye AvatA hatA, tyAM vaccamAM varSothI bhIMjAyA. eTale ajANatAM te rathanemi hatA te ja guphAmAM peThA, ane sUkavavA mATe vastra utAryA. rathanemie tenA aMgapratyaMga dIThA ane tene vikAra upajyo. tyAM rathanemi paNa rAjImatInA jovAmAM AvatAM teNe vastra saMkoya. iMgitAkAramAM kuzala rAjImatIe tarataja teno vikArI bhAva dITho, eTale tenA pratye kahyuM-huM bhogavaMzI rAjA ugrasenanI putrI chuM ne tuM aMdhakavRNi samudravijayano putra che. A kAraNathI aneka pradhAna kulamAM ApaNe gaMdhana ma hoIe! gaMdhana kulamAM janmelA nAganI peThe vamelanuM pAna karanArA na thaIe! prajavalita citAmAM jhaMpalAve paNa agaMdhana kulamAM janmelA nAga vAta (mela) bhogavavA icche nahi. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 prazAvabodha mo mALA eTalA mATe tuM avyAkSipta rahI saMyama Acara! je tuM je je nArIne dekhaze, te pratye prArthanArUpa bhAva karaze, to tuM vAyuthI prerita haDo nAmanA ghAsanI jema, saMsArasAgaramAM ahIMthI tahIM AthaDato hato aMDo thaIza. te saMyati evA mahAsatI rAjImatIjInA A parama saMvegajanaka subhASita vacana sAMbhaLI rathanemi muni, aMkuzathI hAthInI jema, dharmamAM saMpratiSThApita thayA; ane pachI apramattapaNe Adarza nigraMtha jIvana gALI anukrame kevalajJAna pAmI mokSe gayA. bhagavatI rAjImatIjI paNa tevuMja yathAsUtra apramatta AtmacAritra pALI, kevalajJAna pAmI, mukti pAmyA. ane bAvIsamA tIrthaMkara bhagavAna nemanAthajI paNa prANIone tAranArUM anupama dharmatIrtha sthApI, paramArthamaghanI amRtadhArA varSAvavA lAgyA; ane zrIkRSNa vAsudeva Adi jevA aneka bhavya mumukSu AtmAone zuddha Atmadharmano pratibodha pamADatA rahI, A parama sadguru bhArata avanine pAvana karatA vicaravA lAgyA; ane AyuprAMte giranAra parvata para pAdapopagamana anazana karI anupama siddha gatine pAmyA. siddha thayelA te parama pavitrAtmA daMpatIne namaskAra ho! namaskAra ho! (anuSTrapa) yaduvaMza samudrandu, neminAtha namuM namuM; satI rAjamatI vandI, mohabhrAMti vamuM vamuM. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadguru smruti zikSApATha 65 : sadguru stuti upajAti he sadaguru deva! paraM kRpALu! gAvA guNo zakti na muja bhALuM; amApa che Apa taNI karuNA, thavuM nathI zakya prabho! aTTaNA. anAdithI Atma svarUpa bhUlyo, huM bhoganA kAdavamAMhi phUlyo; du:kho taNA sAgara madhya rUlyo, tAryo tame bodha I amUlyo. svarUpanuM bhAna tame jagADayuM, bhrAMti taNuM bhUta tame bhagADayuM; mithyAtvanuM viSa tame utAryuM, samyaktva pIyUSa tame pIvADayuM. uMcA cidAkAza viSe uDatA, he haMsa ! shejAtmasvarUpavaMtA; AtmA vivecI parane vamo cho,. mumukSunA mAnasamAM ramo cho. svAmI tame zuddha svacetanAnA, rAmI tame Atama bhAvanAnA; bhogI tame Atma taNA guNonA, yogI tame Atma anubhavonA. anaMtakALe tama yoga lAdhyo, OM Atmano sAdhana joga sAdhyo; to Apano kema pIcho ja choDuM? nA jyAMlagI pUraNa tattva joDuM. 169 2 3 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170. prazAvabodha mokSamALA zuM pAdapaghe prabhunA dharuM huM? zI rIta AtmA anuNo karuM huM? e Atma to ApathI kAMI veduM, naivedya A AtmataNo 7 niveduM. gurU guNe gUMthI bharI suvAse, A varNamAlA bhagavAna dAse; A prAjJa kaThe gata puSpamAlA, gho Atmasiddhimaya mokSamAlA! 8 (2) "je svarUpa samajyA vinA, pAmyo du:kha anaMta; samajAvyuM te pada namuM, zrI saddaguru bhagavaMta." he zrI sadagara bhagavaMta! A bhayaMkara bhavATavImAM sanmArganI dizAnuM bhAna nahi hovAthI, A jIva cAre gatimAM gothAM khAto anaMta du:kha pAmato hato. tene nija svarUpanA avaMcaka yogarUpa sIdho sarala nirdoSa sanmArga darzAvI, Ape anaMta paribhramaNa du:khathI ugAryo. A ApanA anaMta upakAranI smRti karI, huM ApanA caraNakamaLamAM namaskAra karuM . he AtmajJAnanA nidhAna! A mAro AtmA je anAdithI AtmabhrAMtirUpa mahArogathI pIDAto hato, ane "kSaNa kSaNa bhayaMkara bhAvamaraNa rUpa mRtyuzadhyAmAM paDyo hato, tene Apa suvaidya svarUpasamajaNarUpa divya auSadhi vaDe ArogyasaMpanna karyo, ane parama amRtarUpa sahajatmasvarUpa prakAzanArA samyagadarzana maMtra prayogavaDe bodhibIjarUpa apUrva saMskArabIja ropI, yogikule janmarUpa navo janma Apyo. he karuNAsindha! Ape A pAmara para apAra upakAra karyo. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadaguru stuti 171 he samadarzitAnA avatAra! A nijasvarUpanuM bhAna nahi hovAthI A jIva potAnuM ghara choDIne paraghera bhIkha mAMgato pharato hato. tene jJAnazrIsaMpanna evA Apa zrImat paramazrute apUrva vANI vaDe anaMta AtmasaMpatti bharyA svagRhano lakSa karAvI, nija svarUpanI prAptino amogha upAya darzAvyo. AvA ananya upakArI Apa prabhunA caraNe huM zuM dharUM? AtmAthI bIjA badhI vastu utaratI che ne A AtmA to Apa prabhue ja mane Apyo che. mATe AtmArpaNa vaDe A AtmAnuM naivedya ApanA caraNe dharI AjJAMkitapaNe vatuM e ja eka upAya che. mArA mana-vacana-kAyAnA yoga AjathI prabhune AjJAdhIna thaIne vartA! huM Apa prabhuno dAsAnudAsa caraNareNuM chuM. aho! aho! zrI sadguru! karuNAsibdha apAra; A pAmara para prabhu karyo, aho! aho! upakAra. zuM prabhu caraNa kane dharUM? AtmAthI sau hIna; te to prabhue Apiyo, varatuM caraNAdhIna. A dehAdi AjathI, varato prabhu AdhIna; dAsa dAsa huM dAsa chuM, Apa prabhuno dIna." 'he parama kRpALu deva! janma-jarA-maraNAdi sarva du:khono atyaMta kSaya karanAro evo vItarAga puruSano mULa mArga Apa zrImade anaMta kRpA karI mane Apyo, te anaMta upakArano pratiupakAra vALavA huM sarvathA asamartha chuM. vaLI Apa zrImat kaMIpaNa levAne sarvathA nispRha cho. jethI huM mana, vacana, kAyAnI ekAgratAthI ApanA caraNAraviMdamAM namaskAra karuM chuM. ApanI parama bhakti ane vItarAga puruSanA mULadharmanI upAsanA mArA hRdayane viSe bhava paryata akhaMDa jAgRta raho eTaluM mAguM chuM te saphaLa thAo! OM zAMti: zAMti: zAMti:." Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 prazAvabodha mokSamALA zikSApATha 66 : pAMca parama pada viSe vizeSa vicAra } 1 samasta vizvamAM uMcAmAM uMcA evA pAMca parama pada che : arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu, sakala jagata karatAM A jagadaguruonuM guNagaurava anaMtaguNaviziSTa hovAthI A 'paMca parama guru' kahevAya che. A pAMce pada ISTa hovAthI "paMca parameSThi' ne nAme prasiddha che. parama AtmavibhUtithI vibhUSita hovAthI A pAMce vizvanI viziSTa ane zreSTha vibhUtio che. eTale ja parama ArAdhya, parama upAsya evA A paMca parama padane mumukSuo sadA parama bhaktithI namaskAra kare che. ahaMtone namaskAra ho! siddhone namaskAra ho! AcAni namaskAra ho! upAdhyAyone namaskAra ho! lokamAM sarva sAdhuone namaskAra ho! pada eTale zuM? pada eTale sthiratAvALuM sthAna. AtmasvabhAva arthAt sahaja evuM AtmasvarUpa e ja eka evuM sthAna che ke je sadA sthAyi ane sthira che. mATe paramArthathI AtmasvabhAva-'mULa zuddha te Atmapada' e ja eka vAstavika pada che; te sivAyanA bIjA badhA asthira hovAthI apada ja che. arihaMtAdi je paMca parameSThi pada kahyA te sthira evA parama zuddha AtmasvabhAva padamAM niraMtara sthiti kare che, eTale te vibhUtione paNa 'pada' nAma chAje che. yogione priya evA sahajAtmasvarUpa padamAM sthita evI A parama vibhUtio sarva parabhAva-vibhAvathI para che, eTale tene 'parama pada' nAma ApyuM te yathArtha che. A parama padonI pAse IMdra-cakavartI Adi padavIo tuccha ane pAmara che. AvA A meru karatAM paNa mahAmahimAvAna paMca parameSThi padonuM svarUpa mumukSuoe manana karI pade pade namana karavA yogya che. jeNe karmarUpI vairIno parAjaya karyo che evA ahaMta bhagavAna te paheluM arihaMta pada. A arihaMta bhagavaMtoe mohanIyAdi cAra ghAtikarmano saMkSaya karI jJAnAdi anaMta catuSTaya pragaTAvyuM che. AtmaguNane apAya-hAni karanArA A ghAtikarmono apagama thayo hovAthI, emano apAyAparama atizaya jagatamAM anya koI paNa Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMca parama pada vize vize vicAra-1 173 vyakita karatAM caDhIyAto evo atizayavaMta guNa varte che. kevalajJAnakevaladarzananA pragaTapaNAthI A sarvajJa sarvadarzIno jJAnAtizaya guNa sauthI caDhIyAto asAdhAraNa varte che. karmanAza ane dharmaprakAzane lIdhe parama pUjya evo zuddha AtmasvabhAva pragaTayo hovAthI emano pUjAtizaya jagatamAM sarvazreSTha varte che. ane deha chatAM dehAtIta dazAe vicaratA A jIvanmukta bhagavAna, parama amRtavANIthI paramArthameghanI varSA varSovI jagatajIvonuM parama kalyANa karatA hovAthI emano vacanAtizaya guNa sarvotkRSTa varte che. ane A ahaMtomAM paNa jeNe tIrthaMkara nAmakarma bAMdhyuM che evA tIrthakara bhagavaMtono parama puNyaprabhAva to aSTa prAtihArya Adi bAhya vibhUtiothI ora vizeSa AzcaryakArI ane parama abhuta varte che. A tIrthakara bhagavaMto jagatane tAranArA parama kalyANakArI dharmatIrthanuM saMsthApana karI, zuddha dharmacakranA pravartana vaDe parama lokopakAra kare che. AvA vizvakalyANakArI vizvavaMdya ahaMta bhagavaMtone saMta kavijanoe mahAvaigha, mahAgopa, mahAmahANa, niyAmaka, sArthavAha Adi yathArtha upamAo ApI emano mahAmahimA saMgIta karyo che. je "zuddha caitanya padamAM siddhAlaye birAjamAna che evA siddha bhagavAna" te bIjuM siddha pada, ahaMta bhagavaMto ja AyunA aMte vedanIyAdi cAra zeSa karmano saMkSaya karI, ayogI avasthA pAmI deha rahita evA siddha thAya che; tyAM mana-vacana-kAyAnA yoganI ne karmanI sarva vaLagaNAo chUTI jAya che; sakala pudgala sAtheno saMbaMdha tUTI jAya che; eka paramANumAtranuM paNa sparzavApaNuM rahetuM nathI; ane pUrNa kalaMka rahita AtmAnI zaileza meru jevI niSkapa aDola avasthA pragaTe che. jJAnAvaraNIyAdi aSTa karma naSTa karyA hovAthI emane A aSTa AtmaguNa spaSTapaNe varte che : anaMta jJAna, anaMta darzana, avyAbAdha sukha, anaMta cAritra, amUrtatva, akSaya sthiti, agurulaghutva, anaMtavIrya. eTale eka zuddha Atmatattva sivAya bIjuM kAMI paNa che nahi evI ananyamaya, zuddha niraMjana caitanyamaya, agurulaghu, amUrta evA sahaja padarUpa AtmAnI jyAM pUrNa siddhi thaI che, evI siddha Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazAvabodha mo mALA daza tyAM pragaTa varte che. pachI carama zarIrathI tribhAga nyUna evI avagAhanA laI A puruSAkAra prabhu, 'pUrva prayogAdi kAraNanA yogathIurdhvagamana karI, samaya mAtrAmAM lokazikharAgre siddhAlayamAM ge che. ane tyAM jenI anupama jyoti jyotimAM maLI gaI che. evA A anaMta AtmalakSmInA svAmI "ramApati AtamarAma". siddha bhagavAna anaMta samAdhisukhamAM sAdi anaMto kALa sthiti kare che. jaMgalamAM vasanAro bhilla nagaranA guNa jANe paNa kahI na zake, tema kevalI bhagavAna paNa anubhavathI jANe che chatAM A sahajAnmasvarUpa prabhunA anupama siddhisukhanuM varNana karavAne samartha nathI. to bIjAnuM to zuM gajuM? (doharA) sadeha mukata AtmA namuM, arihaMta aheta; videha mukta AtmA namuM, siddha zuddha bhagavaMta. zikSApATha 67 : paMca parama pada viSe vizeSa vicAra } bhAga 2 jJAna, darzana, cAritra, tapa ane vIrya evA mokSanA pAMca AcAra jenA AcaraNamAM pravartamAna che ane bIjA bhavya jIvone te AcAramAM pravatavi che evA AcArya bhagavAna, te trIjuM AcArya pada. dehAdi sarva parabhAvathI bhinna AtmAne jANavArUpa je jJAna, tenuM A AtmajJAnI puruSa AtmAnubhavarUpa AcaraNa kare che. AtmasAkSAtakArathI upajatI pratItirUpa je darzana tenA ni:zaMka nizayarUpa AcaraNamAM A samagudaSTi paraSa daDhatA dhare che. sarvathI bhinna evo asaMga AtmA jAgyo-pratItyo tevo sthira svabhAva upajavArUpa je cAritra, tenA AtmaraNArUpa AcaraNamAM A AtmArAma vItarAga puruSa niraMtara rame che. IcchAnirodharUpa dvAdazavidha tapanA balathI AtmasvarUpamAM pratapanarUpa je tapa, tenA AcaraNathI A tapodhana mahAtmA pratApe che. darzana-jJAna pradhAna A Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca parama pada vize vizeSa vicAra-bhAga 2 175 sarva AcAramAM AtmAnuM je bala-vIrya, tenuM gopavyA vinA pUrNa skuraNarUpa AcaraNa karI A vIra puruSa apUrva AtmaparAkrama dAkhave che. Ama dravyathI ane bhAvathI paMca AcAranA AtmapariNamanarUpa Adarza AcaraNamAM sarvAtmAthI pravRtta evA A sAdhucarita puruSo potAnA jIvaMta daSTAMtathI bIjAone tenA samyaka AcArano cepa lagADe che. paMca AcAranA pAlanamAM samartha evA A AcArya bhagavAn pAMca iMdriyane jItanArA jitendriya ane brahmacaryanI navavADane akhaMDapaNe sAcavanArA mahA brahmacArI hoya che; paMca samiti ane traNa guptithI yuktapaNe ane krodha, mAna, mAyA ne lobha e cAra kaSAyanuM unmelana karanArA niSkaSAya mahA zAMtamUrti hoya che. Ama uttama chatrIsa guNanA gauravathI zobhatA A jagadguru vItarAga AcAryo, viSama asidhArA jevI dohalI AtmacAritrarUpa caraNadhArA para bAjIgaranI jema kuzaLatAthI nAce che. A AtmajJAnI samadarzI paramakRta mahAtmAo paramArthaprakAzaka apUrva vANI vaDe bhavya AtmAone pratibodha pamADatA, sarvatra apratibaddhapaNe vicare che; sanmArganuM vismaraNa karatA lokone tenuM smAraNa kare che, unmArge janArAone vAraNa kare che, ane sarvane zuddha AtmArthamaya sanmArge javAnI preraNA ne puna: puna: pratipreraNA kare che. AvA A parama lokopakArI jagadguruo, vItarAgadevanA vItarAgapaNArUpa uttama paTTane dhAraNa karanArA kharekharA "paTTadharo" che; vItarAga mArge gamana karI rahelA "gaccha" nA AdhArasthaMbho che; mumukSa munijanonA mAnasasaramAM ramanArA haMsa che; nirmala guNamaNinA nivAsarUpa rohaNAcala che. jina bhagavAnarUpa sUryane kevalI bhagavAnarUpa caMdra asta pAmatAM jagamAM je dIvA jevA che, evA "bhuvana padAratha pragaTana paTuM te, AcAraja ciraMjIvo!" - 'dvAdazAMganA abhyAsI ane te zruta zabda, artha ane rahasyathI anya bhavya jIvone adhyayana karAvanAra evA upAdhyAya bhagavAna" te cothuM upAdhyAya pada. eka zuddha Atma padArtha ja Adeya che ane bAkI bIjuM badhuMya heya che, evuM dvAdazAMgInuM parama rahasya jene hRdayagata thayuM che, evA A AtmArAmI upAdhyAya bhagavaMto svazuddha AtmAnA Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ palAvabodha mokSamALA svAdhyAyamAM sadA nimagna hoya che; ane paramArthapradhAna dharmanA pratipAdaka sUtra-arthanA vistAramAM rasIyA evA A parama tattvarasika mahAmatio mUrkha ziSyane paNa vyutpanna kare, "pASANane paNa pallava ANe" evA samartha hoya che. zramaNagaNanA zuddha AtmadharmanI paramArthaciMtA rAkhanArA A parama upakArI gaNivaro "bAvanA caMdana sama rasa vayaNe, ahita tApa savi TALe," evA prazamarasanimagna zAMtamUrti dharmAtmA hoya che. arihaMta mahArAje praNIta karelA jinazAsanamAM rAjA samAna AcArya bhagavAna che; tenA padane yogya rAjakumAra jevA A pacIsa guNaratnothI virAjamAna upAdhyAya bhagavAnuM zuddha AtmadharmarUpa jinazAsanano apUrva udyota kare che. ' "mokSamArgane AtmajAgRtipUrvaka sAdhatA evA sAdhu bhagavAna" te pAMcamuM sAdhu pada. samagadarzana, samyagujJAna ane samacAritra e traNenI abheda ekatArUpa mokSamArganI AtmapariNatimaya akhaMDa ArAdhanA A mumukSu munivaro kare che. AtmAne jANI, dekhI, A AtmArAmI munio AtmAmAM ja vartAvArUpa zuddha 'vRtta'-cAritra pALe che. Ama zuddha AtmAnI akhaMDa upayoga-jAgrati jene varte che, evA A zuddhopayogavaMta zramaNa bhagavaMto sarvatra samabhAvI vItarAga hoya che. ahiMsAdi paMcamahAvratanuM dravyabhAvathI samyapha pAlana karanArA A yativaro cha kAyanI rakSAmAM niraMtara yatanAvaMta hoya che. pAMca iMdriya ane cAra kaSAyanA nigrahamAM nipuNa A saMyamIjano saMyama yogamAM kauzalyavaMta hoya che. managupti, vacanagupti ne kAyaguptithI gupta evA A zAMtamUrti svarUpagupta saMto, pratikSaNe AtmasvarUpanI pratilekhanA-anuprekSA karatA rahI sadA zuddhopayogavaMta hoya che. game teTalA ghora parISaho ke upasargo AvI paDe to paNa A bhAvitAtmA mahAtmAo AtmabhAvamAM akhaMDa sthiratAvaMta hoya che. AvA satyAvIsa guNaratnothI vibhUSita A mahA tapasvI puruSo niraMtara svAdhyAya-dhyAnamAM nimagna rahe che; AtmasiddhinI sAdhanArthe apramattapaNe AvuM sAdhujIvana gALI rahelA A sarva sAdhucarita sAdhaka puruSo A jIvanamAM ja deha chatAM dehAtIta evI jIvanamukata dazAno Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca parama pada viSe vizeSa vicAra-bhAga 2 177 sAkSAta anubhava kare che. sonAnI parIkSAnI jema divase divase jeno AtmazuddhirUpa 'vAna" vadhato jAya che, evA A sAdhu bhagavAna zuddha suvarNa jevA zuddha, sphaTika jevA svaccha ane amRta jevA madhura hoya che. mArdavanI mUrti, ArjavanA avatAra, 'zAMtinA sAgara ane dayAnA Agara,' evA A kSamAnidhAna kharekharA kSamAzramaNa bhagavaMtonA jeTalA guNagAna karIe teTalA ochA che. AvA A pAMca parama pada mumukSue namana karavA yogya che, smaraNa karavA yogya che, bhAvana karavA yogya che, dhyAvana karavA yogya che. A pAMce pada AtmarUpa che; ane te siddha ne sAdhaka athavA paramAtmA ane aMtarAtmA ema be koTimAM samAya che. sadehamukta sAkAra paramAtmA te arihaMta, videhamukata nirAkAra paramAtmA te siddha. A bane parama ArAdhya evI siddha koTimAM Ave che. mahAmumakSa evA sAdhu, upAdhyAya ane AcArya e traNeya ucca, uccatara ane uccatama koTinA sAdhako-ArAdhako che. A traNeya kakSAnA sAdhupuruSo ucca guNasthAnasthitine pAmelA AtmArAmI mahAtmAo che. eTale guNAdhikapaNAne lIdhe teo paNa anya mumukSu AtmAone parama ArAdhya che. A pAMce parama pada AtmArUpa hovAthI pravAhathI zAzvata che. eTale enA parUpa A paMca parama padano maMtra paNa zAzvata che. te sadA jayavaMta vartA! (doharA) AcArya te AtmA namuM, paMcAcAra pradhAna; upAdhyAya AtmA namuM, svAdhyAya dhyAna nidhAna. sAdhu sakala AtmA namuM, bhAvasAdhu guNadhAma; AtmArAmAM je sadA, vibhAva virati pAma. Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 prazAvabodha mokSamALA zikSApATha 68 : avirati sarva parabhAva-vibhAvathI virAma pAmI je AtmArAmI thayA che, evA sarva sarvavirati samaSTi sAdhu puruSonuM pUjyapaNuM AgalA pAThamAM darzAvyuM. paNa aMtarathI moha chUTavArUpa samyagudarzanayukta tathArUpa bhAvaviratipaNuM na hoya, to bAhya dravyavirati mAtrathI tevuM pUjyapaNuM ghaTatuM nathI. arthAt samyagudarzanabhAvasaMpanna yathokta sAdhuguNathI bhUSita evA bhAvAcArya, bhAvaupAdhyAya, bhAvasAdhu Adi ja vaMdana karavA yogya pAtra che; nahi ke samyagadarzanAdi guNa vihIna evA mAtra dravya liMga dhAraNa karanArA dravyAcArya, dravya upAdhyAya, dravya sAdhu Adi. "taMgadaLo | vaMdrivyo' kAraNake "saMsamUno dho' samyagudarzana e dharmavRkSanuM mUla che. e mUla vinA dharmavRkSa Uge ja nahi. dravyathI sarvavirati Adi paNa samaggadarzanabhAvarUpa mUla hoya to ja bhAvathI virati che, nahi to bhAvathI avirati ja che. "guDivivAre patto virago virago niyama " (yazovijayajI). vratane samyakatvamUla kahyA che tenuM A ja rahasya che. mATe paramArthathI sAdhutva to sarva parabhAvanI IcchAthI virAma pAmelA 'svarUpasthita icchArahita' evA AtmajJAnI samyagudRSTi puruSamAM ja ghaTe che; ane tyAM kvacita prArabdhodayathI bAhya dravyavirati na hoya to paNa aMtathI moha chUTavArUpa bhAvavirati to avazya hoya ja che. " sammati pAsada te no ri pasaMdA" je samakatva-AtmajJAna che te ja mauna- munipaNuM che, "AtamajJAnI zramaNa kahAve, bIjA to dravyaliMgI re," ItyAdi vacano AnI sAkSI pUre che. Avazyaka niryuktimAM zrI bhadrabAhu svAmIe A ja vastu dhAtu ane chApanA daSTAMte spaSTapaNe samarthita karI che. dhAtu khoTI ane chApa khoTI, athavA dhAtu khoTI ane chApa sAcI, e be prakAra laInA rUpIA jevA banAvaTI (Counterfeit) mUlyahIna dravyaliMgI sAdhuonA che, te to khoTA rUpIAnI jema sarvathA amAnya-asvIkArya che. ane dhAtu sAcI, paNa chApa khoTI athavA dhAtu sAcI ane chApa paNa sAcI, Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avirati e be prakAra cAMdInA rUpIA jevA sAcA mUlyavAn bhAvaliMgI sAdhujanonA che, ane te ja sAcA rUpIAnI jema sarvathA mAnya svIkArya che. arthAt dravyathI temaja bhAvathI je avirati che, ane bhAvathI virati nahi chatAM je dravyathI virati che,-e be mithyAdaSTi prakAronI sAdhupaNAmAM gaNanA ja nathI. paNa dravyathI temaja bhAvathI je virati che, ane dravyathI virati nahi chatAM bhAvathI je virati che,-e be samyagdaSTa prakAronI ja sAdhupaNAmAM gaNanA che. 179 A uparathI e phalita thAya che ke bAhya virati e kAMI sAdhupaNAnuM ke guNasthAnanuM mApa nathI, paNa aMtarthI mohabhAva chUTavArUpa AtyaMtara virati e ja sAcA sAdhupaNAnuM ke guNasthAnanuM mApa che. arthAt jema jema kaSAyarUpa vibhAva ghaTe ne AtmasvabhAvasthiratA vadhe, tema tema AtmAnuM guNasthAna caDhatuM jaI sAcuM bhAvasAdhupaNuM pragaTe che. paNa jyAMlagI aMdarathI mohabhAvarUpa mithyAtvazalya nikaLyuM nathI, tyAMlagI vAstavika vratIpaNuM ke sAdhupaNuM ghaTatuM nathI. kAraNake "kaMcukatyAgathI bhujaMga nirviSa thato nathI," tema aMtargata moha-mithyAtva viSa nIkaLyA vinA bAhya tyAga mAtrathI AtmA nirviSa thato nathI. 'mithyAtvarUpI pADo je anaMtAnubaMdhI kaSAye anaMtA cAritra khAI gayo te taNakhalArUpI bAhya vratathI kema Dare ?' arthAt aviratinA mUlarUpa mithyAtva TaLe nahi, tyAMsudhI aMtarthI aviratapaNuM jAya nahi ane vAstavika viratipaNuM Ave nahi. eTale ja mithyAdaSTi jIva dravyathI sarvavirati hoya topaNa bhAvathI avirata hoI prathama guNasthAne che; ane samyagdaSTa jIva dravyathI avirati hoya topaNa caturthAdi guNasthAne che. Ama dravyathI avirati evo sabhyaSTi paNa dravyathI sarvavirati evA mithyAdaSTi karatAM guNasthAnasthitimAM anaMtagaNo mahAn che, topachI avirati mithyAdaSTi karatAM to te anaMta anaMtagaNo mahAn hoya emAM pUchavuM ja zuM? kAraNake avirati mithyAdaSTi ane avirata samyagdaSTa e bannemAM AkAzapAtAlanuM aMtara che. samyagdaSTa puruSa sarva Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 prazAvabodha mokSamALA heya-upAdeya viveka barAbara jANe che. eTale bhale kadAca pUrva karmaudayathI te te pramANe AcaraNa na paNa karI zake, topaNa A vastu cokkasa choDI devA yogya che ane A vastu cokkasa AdaravA yogya che, evI je tenI aMtaraMga lAgaNI, saMvedanA, pratIti, akhaMDa nizcayatA temAM kAMI paNa phera paDato nathI. karmadoSa vaze kvacita tema karavAnI potAnI azakti - nirbaLatA hoya, to tene mATe paNa tene niraMtara kharekharo AtmasaMvedanamaya tIvra kheda rahe che ke-are! huM A heya vastu tyAgI zakato nathI, A virati Adi AdarI zakato nathI. Ama samyagudarzanarUpa vedyasaMvedya padanA anubhavanathI te jJAnInA aMtamAM bheda paDI jAya che. ajJAnIne tevo saMvedanarUpa aMtarbheda hoto nathI. Ama jJAnI-ajJAnInI daSTimAM, vRttimAM ane pravRttimAM AkAzapAtAlanuM aMtara hoya che. atre avirati chatAM lAyaka samadaSTi evA zrImAnuM zreNika mahArAjanuM daSTAMta suprasiddha che, bhAvathI joIe to tevA samagRSTi jJAnI puruSo aMtathI moha chUTo hoI aMtarAtmAthI parabhAvanI AsakitathI virAma-virati pAmyA ja hoya che. Ama sarvatra bhAvaviratinuM ja mukhyapaNuM che. chatAM dravya ane bhAva viratino sumeLa maLe te to sonAmAM sugaMdha bhaLyA barAbara che. eTale bhAvanA lakSapUrvaka ne bhAvanA kAraNarUpa thAya evI dravya virati paNa prazasta ne upakArI hoI, tenuM atre yathAyogya sthAna che ja. mATe cAritramohanIyarUpa mohabhAvano jyAM abhAva varte che evI samyagadarzana saMyukta sarvavirati ja suprazasta che. dravyathI ane bhAvathI tevI virati karyo ja chUTako che. kAraNake jyAMlagI jIva virati karato nathI, tyAMlagI aviratipaNAthI je kaMI pApakriyA thAya che, te pApa cAlyuM Ave che. pAMca iMdriya ane mananuM asaMyamana, tathA pAMca sthAvara ane vyasanuM hiMsana-ema aviratipaNuM bAra prakAranuM che. evo siddhAnta che ke kRti vinA jIvane pApa lAgatuM nathI. te kRtinI jyAM sudhI virati karI nathI,' tyAMsudhI samasta evA cauda rAjalokamAM tenI pApakriyA cAlI AvI aviratipaNAnuM pApa lAge che. dAkhalA tarIke-koI jIva jenAthI pApakriyA thayA kare evuM adhikaraNa-pApayukta Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avirati padArtha yojI maraNa pAme, to jyAMlagI mohabhAva mUkI virati na kare tyAMlagI tene avyaktapaNe tenI pApakriyA lAgyA kare; moha mUkI viratipaNuM kare to te pApakriyA baMdha thAya. 181 Ama 'mohabhAva kSaya thAya to ja aviratirUpa cAritra mohanIyanI kriyA baMdha paDe che, te pahelAM baMdha paDatI nathI.' kAraNake uparamAM kahyuM tema mithyAtva hoya tyAMsudhI aviratipaNuM nirmULa thAya nahi, paNa mithyAtva TaLe to aviratipaNuM jAya ja. eTale 'mithyAtvasahita viratipaNuM AdaravAthI mohabhAva jato nathI. mohabhAva kAyama che tyAMsudhI atyaMtara viratipaNuM thatuM nathI; ane pramukhapaNe rahelo je mohabhAva te nAza pAmavAthI atyaMtara aviratipaNuM rahetuM nathI' ane Ama atyaMtara viratipaNuM prApta thayA pachI kvacita udayAdhInapaNe brAhma viratipaNuM na AdarI zake, topaNa udaya vItye saheje bAhya virati paNa pAme che. (doharA) mohabhAva aMtar chUTaye, sAcI virati chApa; sAdhupaNAnuM mApa e, dravyaliMga nA mApa. dravyathI virati bhAvathI, virati virati sAva; dravyathI avirati bhAvathI, virati virati bhAva. dravyathI virati bhAvathI, avirati avirati bhAva; dravyathI avirati bhAvathI, avirati avirati sAva. pApakriyA lAgyA kare, jyAMlagI avirati hoya; jyAMlagI avirati tyAMlagI, adhyAtama kyama shoyaM? Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazAvabodha mokSamALA zikSApATha 69 : adhyAtma jema jema mohajanya aviratapaNe chUTe ne jema jema jIva parabhAva- vibhAvathI virAma pAme tema tema teno adhyAtmamAM praveza thAya che. "nijasvarUpa je kiriyA sAdhe, teha adhyAtama kahiye re." (AnaMdaghanajI) arthAta je kriyA nija svarUpane sAdhe te adhyAtma, je kriyA vaDe karI caturgati sAdhe te adhyAtma nahi. "adhyAtama viNa je kiyA, te tanamala tole" (yazovijayajI) je prakriyA vaDe karIne AtmA aMtarmukha thaI, aMtaryAmI banI, zuddha AtmasvarUpa padanuM muMjana pAme te yoga ane te ja adhyAtma. adhyAtma, bhAvanA, dhyAna, samatA ane vRttikSaya ema uttarottara zreSTha evo pAMca tabakkAvALo (Stages) yoga kahyo che; te sarva yogamAM adhyAtma to sarva cAritramAM sAmAyikanI jema vyApaka ja che. nizcaya nayathI adhyAtmano prAraMbha pAMcamA guNasthAnathI che, paNa vyavahAra nathI to upacArathI tenI pUrve paNa hoya che, arthAt kharekharA mumukSu evA apunabaMdhakathI mAMDIne caudamA guNasthAnaka paryata karma karIne zuddhi pAmatI jatI evI svarUpasAdhaka adhyAtmakriyAthI AtmAno guNavikAsa hoya che. guNasthAnakanI jema mitrA Adi ATha yogadaSTi paNa, tharmomITaranI peThe, AtmAnA AdhyAtmika guNavikAsanA mAparUpa che. guNasthAnakanI yojanA mohaapagama para nirbhara hoI, jema jema mohAMdhakAra ocho thato jAya, tema tema AtmAnuM guNasthAna vadhatuM jAya che. yogadaSTinI yojanA samyagu jJAnadaSTinA unmIlana para nirbhara hoI, jema jema bodhaprakAza vadhato jAya, tema tema AtmAnI guNadazA vadhatI jAya che. AdhyAtmika vikAsanI A banne uttama yojanA eka sIkkAnA be pAsA jevI che. mohanAza e guNasthAnakanI phUTapaTTI (Yard-stick) ane bodhaprakAza e yogadaSTinI phaTapaTTI che. te te daSTinA yathokta lakSaNa parathI aMtarmukha nirIkSaNa karatAM, AtmArthI mumukSu potAnI AtmadazAnuM mApa kADhI zake che; ane tethI AtmaguNavRddhinI preraNA (Inspiration) pAmI, aprApta guNanA yoga mATe tathA prApta guNanA kSema mATe yathAyogyapaNe pravartI zake che. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma 183 atre rUpakaghaTanA karIe to yogarUpa aSTadalakamala che. A ATha yogadaSTirUpa tenI ATha pAMkhaDI-kamaladala che. ane te pAMkhaDInuM milanasthAna AtmasvabhAvathuM janarUpa yogakarNikA che. te AtmabhAvarUpa karNikAmAM bhagavAna AtmA-caitanyadeva paraMbrahma birAje che. yogadaSTirUpa dala jema jema vikAsane pAme che, tema tema yogakamala vikAsa pAmatuM jAya che. ekeka yogadaSTirUpa pAMkhaDI khUlatAM anakame eka cittadoSa nivRtta thato jAya che, ekeka guNa vikAsa pAmato jAya che, ane ekeka yogAMga pragaTatuM jAya che. Ama saMpUrNa yogadaSTi unmIlana pAmatAM, yogarUpa aSTadalakamala saMpUrNa vikAsane pAme che. mitrAdaSTimAM tRNa agnikaNa samA bodhaprakAzathI zarU thayelo yogadaSTivikAsa uttarottara vadhato jaI, parAdaSTimAM pUrNa caMdra samo soLe kaLAe khIlI UThe che. aSTAMga yoganI ghaTanA paNa adhyAtmapaNe A prakAre : yogamArge pravartato jogIjana parabhAva-vibhAvathI AtmasvarUpanuM hisana na thavA devAno niraMtara jAgrata upayoga rAkhI, dravyathI ane bhAvathI ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane niSparigraha e pAMca yamanuM paripAlana kare che; zauca, saMtoSa, tapa, svAdhyAya ane IzvarapraNidhAna e pAMca niyamanuM sevana kare che; parabhAvanI beThakarUpa dehAdhyAsa choDI daI, AtmabhAvamAMAsana jamAve che; bAhya bhAvanuM virecana karI, aMtarAtmabhAvanA pUraNa-kuMbhanarUpa bhAvaprANAyAma sAdhe che; viSayavikAramAMthI iMdriyone pratyAhata karI, parabhAvamAMthI AtmAne pAcho kheMcI levArUpa pratyAhAra kare che; AtmasvabhAvamAM AtmAne dhArI rAkhavArUpa dhAraNA dhare che; sthiracitta ane sthitaprajJa thaI AtmAnuM ekAgra dhyAna dhyAve che; ane zuddha AtmasvarUpamAM lIna thaI javArUpa samAI javArUpa parama AtmasamAdhi anubhave che. ane jinano ratnatrayIrUpa mULamArga paNa kevaLa zuddha AtmapariNatirUpa hoI, mukhyapaNe AdhyAtmika mArga che, aMtaraMga Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 prazAvabodha mo mALA bhAvamArga che. AvA adhyAtmamArganuM jyAM mukhyatAe AtmAne puraskRta karI kathana karyuM che te adhyAtma zAstra che. e khAsa yAda rAkhavA jevuM che ke adhyAtma rasa pariNati vinAnuM je zAstrajJAna te gardabhe vahelA caMdanabhAranI jema bhArarUpa ja che. kAraNake zAstrasamudrano pAra pAmIne vidvAnavibudha thayo hoya, paNa anuSThAna karavA yogya evuM ArAdhya ISTa tattva na jANyuM, to te ajJAnI ja kahevAya che. vibudhoe divoe) maMdara parvata vaDe sAgaramaMthana karI sArabhUta ratnonI ne temAM paNa sArabhUta amRtanI prApti karI ema purANokti che. te rUpakane atre adhyAtma paribhASAmAM ghaTAvIe to vibudho (vidvajano) adhyAtmazAstrarUpe maMdarAcala vaDe zAstrasamudranuM maMthana karI, temAMthI sArabhUta tattvaratna khoLI kADhI parama amRtarUpa Atmatattvane na pAme, to te temanuM vibudhapaNuM paNa abudhapaNArUpa ja che. nAma adhyAtmI, zabda adhyAtmI ne dravya adhyAtmIno jagatamAM sukALa che, paNa bhAva adhyAtmInI viralatA che. eTalA mATe ja zrI AnaMdaghanajI jevA jJAnI puruSo pokArI gayA che ke-"nAma adhyAtama ThavaNa adhyAtama, dravya adhyAtama chaMDo re; bhAva adhyAtama nija guNa sAdhe, to tehazuM raDha maMDo re." tAtparya ke mAtra zuSka vAta karavArUpa zabda adhyAtma choDI, AtmArthI mumukSue zabdanaye yathArtha evuM tathArUpa AtmapariNamanarUpa bhAva adhyAtma bhajavA yogya che. ane nija svarUpanA sAdhaka evA A bhAvaadhyAtmanA mArge caDhavA mATe paDuM AvazyakAdi AtmapariNatimaya adhyAtmakriyA parama upakArI che. kAraNake pUrva doSanA tIvra pazcAttApapUrvaka jemAM parabhAva-vibhAvanuM pratyAkhyAna karI, svabhAvamAM pratipAchuM kamaNa-gamana karavArUpa pratikramaNa karavAnuM hoya che, ane A svabhAvamAM samavasthitirUpa sAmAyika karI jemAM deha chatAM dehAtIta dazAno anubhava, anubhava karavArUpa kAyotsarga karavAno hoya che, evI A SaDuM Avazyaka kriyA, AtmArAma vItarAga sadgurunA caraNazaraNanA Azraye ane pragaTa paramAtmasvarUpa vItarAga sadevanA Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma 185 bhakti avalaMbane karavAnI hoI mukhyapaNe bhaktipradhAna che. eTale svAbhAvika adhyAtmaNIe caDhavAnuM te uttama nimitta sAdhana che. - tevA bhaktirUpa avalaMbana vinA sIdhesIdhuM (Directly) svarUpazreNIe caDhavuM ati ati duSkara che; paNa pUrNa adhyAtmayoganI parAkASThAne pAmI, je sahaja evI mukti gatine pAmyA che, evA sAkSAt sahajatmasvarUpI ahasiddha bhagavaMtanA dhyAnAlaMbanathI te zreNIe caDhavuM sugama thaI paDe che. eklA nirAlaMbana adhyAtmasvarUpa ciMtanamAM svacchaMdatA, zuSkatA, unmattapralApatA, kRtrimatA Adi aneka doSarUpa bhayasthAno rahelA che; paNa bhagavadbhaktinA puSTa AlaMbanathI tevA koI paNa doSanI saMbhAvanA nathI hotI; ane AtmA svAbhAvika evI AdhyAtmika guNazreNIe ArohaNa karato jAya che. aMtamAM gamana karavArUpa aMtaryAmipaNuM AdarI je aMtanA jANanAra aMtaryAmi thayA che,-evA AdarzarUpa prabhunA avalaMbanathI AtmA aMtamAM gamana karavArUpa aMtayamipaNAnI preraNA pAme che. Ama bhaktimaya adhyAtma athavA adhyAtmamaya bhaktinA mArge caDhatAM ukta doSarUpa patanasthAno (Pitfalls) hotA nathI; eTaluM ja nahi paNa bhaktipradhAnapaNe vartatAM, vyakta guNInA guNagrAmathI sahaja adhyAtma dazA pragaTe che, ane jIva anukrame ucca ucca adhyAtma guNasthAno sparza pUrNa AtmaguNavikAsane pAme che. (doharA) jyAM jyAM moha ghaTe ane, vAdhe bodha prakAza; tyama yama adhyAtma zreNIe, caDhatAM AtmavikAsa. aMtaryAmI prabhu taNA, bhakti taNe avalaMba; aMtaryAmI jIva lahe, sahaja adhyAtama aMba. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 prajJAvabodha mokSamALA zikSApATha 70 : maMtra . yogano prathama bheda adhyAtma che ane te adhyAtmano prAthamika prakAra maMtra jape che; A devatAstavarUpa maMtra e paNa bhaktipradhAna hoI, bhaktimaya adhyAtmanA mArge caDhavAno eka uttama prakAra che. kAraNake puna: puna: te ne te maMtrapadanA parAvartanarUpa japathI, bhAvanathI, raTaNathI, dhUnathI tenA aMtastavatva pratye jIvanuM lakSya kendrita thAya che. eTale paramAtmAnA nAmamaMtranuM padastha dhyAna e jIvane svarUpArohaNa mATe puSTa AlaMbana thaI paDe che. Avo sanmatraviSayI japa kyAM ane kevI rIte karavA yogya che, teno yogabindumAM A vidhi pradarzita karelo che : devatAnI AgaLamAM, athavA nirmala jala samIpamAM, athavA viziSTa kUmakuMjamAM sthira Asana, parva-AMgaLInA veDhAthI ke rUdrAkSanI mALAthI (nokAravALIthI) gAganA karatAM, nAsikAnA agrabhAge daSTi sthApita karI, prazAnta aMtarAtmAthI maMtrajapa karavA yogya che; ane te japa karatAM te maMtrapadanA vaNamAM, arthamAM AlaMbanamAM cittanuM anusaMdhAna karavA yogya che. paraMtu manovistrotasikArUpa upaplava thAya arthAt mana DoLAIne ADuMavaLuM bhamavA mATe, to japano tyAga karavo ISTa che. kAraNake tevI DAmADoLa upaplava avasthAmAM japano tyAga karavAthI mithyAcArano parityAga hoya che; arthAt aMdaramAMthI iMdriyAdi vikAra rodhyA nathI ne vhAramAM praNidhAnathI prazaMta AkAra dhAraNa karyo che evA dAMbhika dekhAvano parityAga hoya che. eTale maMtrabhaMga ma thAo evA trANapariNAmane lIdhe tenI zuddhikAmanAthI thato tyAga paNa atyAga ja che. Ama vidhithI pavitra maMtranA japathI, tathAvidha maMtrathI sthAvarajaMgama viSanI jema, mithyAtvAdi sarva pApano praNAza thAya che. 'maMtra' zabdano artha paNa te ja sUcave che. maM+tra arthAta pApamAMthI trANa kare. rakSe-bacAve te maMtra. maM+gala-pApane gALanArA A maMgala maMtromAM prathama maMgalarUpa maMtraziromaNi namaskAra maMtra che. navakAra mahA padane samaro, nahi eha samAna sumaMtra kaho." A paMca parameSThi Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMtra 187 padanA vAcaka maMtrAkSaromAM labdhi siddhi sabhara bharelI che. ane tethI AtmasAdhanano saMga-anusaMdhAna upaje che. "labdhi siddhi maMtrAkSare re lAla, upaje sAdhana saMga." divacaMdrajI) kAraNake e maMtrapadonA smaraNathI arihaMta koNa? siddha koNa? AcArya koNa? upAdhyAya koNa? sAdhu koNa? ema tenuM aMtastatva svarUpa ciMtavatAM tAtvika raMga pragaTe che ne samajAya che ke-sahajatmasvarUpamAM susthita evA jIvanmukta AtmA te arihaMta. sahajAtmasvarUpamAM susthita evA videhamukta AtmA te siddha. sahajAtmasvarUpa sthitinI ucca bhUmikAne pAmelA evA jIvanmukata sAdhaka AtmAo te AcArya, upAdhyAya ane sAdhu. A guNanidhAna paMcaparameSThi jJAna-darzana-cAritra ane tapa e cAra AtmaguNonA adhiSThAna che, eTale guNIthI abhinna evA A cAre pada paNa AtmArUpa hoI sahajAtmasvarUpa Ama A pAMce pada athavA nave pada AtmArUpa che ane tenuM aMtastattva sahajAtmasvarUpa che. cauda pUrva e eka AtmA pragaTa karavA mATe che ane A paMca parameSThi ne nava pada e pragaTa mUrtimaMta AtmArUpa che; eTale A paMca parameSThino namaskAra maMtra cauda pUrvano sAra kahyo che te sarvathA yathArtha che. ane A namaskAra maMtranA athavA siddhacakra maMtranA parama sArarUpa je 'sahajAtmasvarUpa" che, te tenA aMtastatvarUpa bIjamaMtra hoI AtmArUpa nave padanI ekI sAthe parama tattvastuti, parama nizcayastuti, parama bhAvastuti ane parama paramArthastutirUpa che; eTale te paNa cauda pUrvanA sArarUpa parama namaskAra maMtrathI abhinna che. AvA parama camatkArika paramArtha labdhisaMpanna namaskAra maMtranA padastha dhyAnathI AtmadhyAnanI zreNIe caDhatA AtmAne, mahA bhAgyavaMta zrIpALa rAjA ne mayaNAsuMdarInI jema, sarva dravya-bhAva Rddhi-siddhi AvIne maLe emAM Azcarya zuM? bhAvitAtmA mahAtmA zrI vinayavijayajI kRta zrIpALarAsamAM gAyuM che ke- "vIra jisesara upadize, sAMbhaLajo citta lAI re; Atama dhyAne AtamAM, ddhi maLe savi AI re." Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 pazAvabodha mokSamALA (doharA) cauda pUrvano sAra che, navapadarUpa navakAra; AtmArUpa navapada taNo, sahajAnmasvarUpa sAra. zikSApATha 71 : zrIpAla rAjA ane mayaNAsuMdarI mArA pasAthe sakla loka sukha bhogave che-evI abhimAnavANI rAjasabhAmAM rAjA prajApAle uccArI, tyAre tenI putrI mayaNAsuMdarI bolI UThI- pitAjI! vivekathI vicAro. "e addhi athira nidAna." sarva jIvo sukhadu:kha anubhave che, te kevala karmanA pasAthe karIne che. temAM adhikuM ochuM koIthI paNa karyuM jatuM nathI. mATe "pitAjI! mA karo jUTha gumAna." A vacana sAMbhaLI rAjA kopathI kaLakaLI UThayo ne bolyo - tuM vhAlI paNa veraNa thaI. meM mArA vacanano vighAta karyo ne mahArI lAja lopI. "re! beTI! bhalIre jANI tuM Aja!" tuM kharekhara mUrkha ziratAja che. tuM je A lIlAlhera karI rahI cho te badhoya mAro ja prasAda che. mayaNAe kahyuM- pitAjI! tame tattva vicAro. manamAM roSa ma ANo. "kameM tuma kula avatarI re, me kihAM joyo joSa?" moTA mane tame mane malhAvo cho, te sarva karmaprasAde karIne ja che, e bheda Apa avadhAro. rAjAe kahyuM- je tane ekAMta karma upara ATalo badho haThavAda che, to ame tamane kameM ANelo kaMtha paraNAvazuM. ema manamAM doSa rAkhIne rAjAe sabhA visarjana karI. eka divasa rAjA ravADIe caDhayo hato. tyAM rastAmAM aMga dezano rAjakuMvara zrIpAlakumAra-je koDhIyAnI saMgatithI koDhIyo thayo hato tenI sAtaso koDhIyAnI senA sAmI maLI. te koDhIA ubara rANAno eka dUta AvIne prajApAla rAjAne praNamIne kahevA lAgyo- rAja! amArA rAjAne saghaLI Rddhi maLI che. paNa sukulanI evI kanyA koI tene dIe to amArA manoratha phaLe. eTale roSAviSTa rAjAe tene mayaNA ApavAno saMkalpa karI dUtane kahyuM - tuM hArA rAjAne amArA ghare laI Ava. huM ene rUpamAM raMbhA samI Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIpAla rAja ane mayaNAsuMdarI 189 rAjakumArI ApIza. pachI zrIpAla rAjA sAthe kuSTi senA rAjadvAre AvI. prajapAla rAjAe mayANAne kahyuM - A tamAro nAtha Avyo che. karme A tamAro vivAha karyo che. have saMpUrNa sukha anubhavo! mayANA to pitAnuM vacana pramANa karI, ubara rAjAnA vAma aMge AvIne UbhI rahI. tyAre uMbara rANo bolI UThyo- he rAjana! A anucita kArya thAya che. kAganA kaThe muktAphalanI mALA ghaTatI nathI. prajApAle kahyuMkanyAnA karmabale A karyuM che. emAM mAro doSa nathI. ema kahI mayaNAne tenI sAthe paraNAvI. pachI mayaNA ane zrIpAla bhuvanamAM beThA che. ubara rANo mayaNAne kahe che - suMdarI hajIya vimAsa. mArA saMge tamAro sovana sarakho deha viNasaze. mATe nija mAtA pAse jaI suMdara rAjAne vara karo. tenA A vacana sAMbhaLI daDadaDa AMsu sAratI mayaNAye praNamIne vinavyuM - he vAlesara! tame vacana vicArI uccaro. tame catura sujANa cho, tame ja mArA jIvajIvana vhAlA cho. "avara nA nAma khamAya re." "pacchama ravi navi ugame re lo, jaladhi na lope sIma re; satI avara Icche nahIM re lo, jAM jIve to sIma re." pachI mayaNAsuMdarI ane zrIpAla kumAre sadagurUnA upadezathI zuddha AtmArthe niSkAmapaNe siddhacakanI parama bhaktithI ekaniSTha ArAdhanA karavA mAMDI. "jasa jaga jAgatI jyota re" evA te siddhacakanA sahaja prabhAve kliSTa karmano udaya naSTa thatAM teno kuSTa roga naSTa thayo, dine dine teno vAna vadhavA lAgyo ne deha suvarNa samAna thayo. sAtaso koDhiyA hatA te paNa rogamukta thayA ne harSa pAmI nija nija sthAnake gayA. "siddhacakano mahimA juo! sakala loka mana acarija huo." A sarva mahimAthI mayaNAsuMdarInI mAtA rUpasuMdarI harSathI bolI uThI " vakhatavaMta mayaNA samI, nArI na ko saMsAra; jiNo behu kula uddharyA, satI ziromaNi sAra." anukrame rAjA prajApAle paNa A vAta sAMbhaLI, eTale te paNa Azcaryacakita thaI pazcAtApa pAmI bolI UThayo- he mayaNA! te sabhAmAM sarva vAta sAcI kahI hatI. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabodha mokSamALA meM ajJAnamAM kahyuM hatuM te saghaLuM mithyAtva che. meM tane du:kha devA mATe A upAya dIdho, te du:kha TaLIne sukha thayuM, te thAro puNyapasAya che. mayaNA kahe - he pitAjI ! ahIM tamAro vAMka nathI "jIva sayala vaza karmane, kuNa rAjA ? kuNa rAMka?' 190 ane pachI - bhAvitAtmA mahAtmA vinayavijayajI ane yazovijayajIe zrIpAla rAsamAM vistArathI rasamaya varNana karyuM che tema, "paga paga Rddhi rasALa" pAmatA mahAbhAgyavaMta zrIpALa rAjA mayaNAsuMdarI sAthe niSkAma bhaktithI siddhacakranuM ekaniSTha ArAdhana karavA lAgyA. ane - "arihaMta pada dhyAto thako, dadhvaha guNa pAya re; bheda cheda karI AtmA, arihaMtarUpI thAya re... vIra jinesara upadize. rUpAtIta svabhAva je, kevala daMsaNa nANI re; te dhyAtAM nija AtamA, hoye siddha guNakhANI re...vIra. yoga asaMkhya je jina kahyA, navapada mukhya te jANo re; eha taNe avalaMbane, AtamadhyAna pramANo re...vIra." - ityAdi prakAre AtmArUpa sahajAtmasvarUpanuM bhAvana karatAM teo AtmadhyAnanI zreNIe caDhI AtmAnI jJAnAdi RddhinI niraMtara vRddhi karavA lAgyA; ane Ama tAttvika zuddha bhaktithI AtmArtharUpa amRtAnuSThAna vaDe AtmAne dhanya karI, A banne bhAvitAtmA mahAtmAo uttama gatine pAmyA. (doharA) AtmArUpa siddhacakranA, ArAdhanathI niSkAma; zrIpAla mayaNAe karyuM, AtmasiddhinuM kAma. navapadajInA Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cha pada nizcaya-bhAga 1 191 zikSApATha 72 : cha pada nizcaya } bhAga 1 sAkSAt Atmasiddhine prApta thayA che evA parama Apta jJAnI puruSoe A cha padane 'samadarzananA nivAsanA sarvotkRSTa sthAnaka' kahyA che : (1) AtmA che. (2) AtmA nitya che. (3) AtmA kartA che. (4) AtmA bhoktA che. (5) mokSapada che. (6) te mokSano upAya che. chaye darzana jemAM samAya che evA A cha pada jJAnIe paramArtha samajAvavA mATe kahyA che. tenuM saMkSepa svarUpa A prakAra : paheluM pada : AtmA che - jema ghaTapaTAdi padArtho che, tema AtmA paNa che.' ghaTapaTAdi paugalika jaDa padArtha che, AtmA svaparaprakAzaka cetana padArtha che. ghaTapaTAdi rUpI hoI iMdriyagamya che, AtmA arUpI hoI atIndriya anubhavagamya che. A nahi, A nahi, neti neti ema bAdha karatAM karatAM bAdha na karI zakAya evo je "abAdhya anubhava' bAkI rahe e ja A arUpI AtmAnuM svarUpa che. Avo A arUpI AtmA daSTithI dekhAya ja kema? ne enuM rUpa paNa kema jaNAya? kAraNake e daSTino daSTA AtmA che, ne rUpano jJAtA paNa AtmA ja che. vaLI bIjI iMdriyothI paNa AtmA kema jaNAya vAru? kAraNake pratyeka iMdriyanI jJAna-sattA 'to nAnA ThAkaraDAnI peThe potapotAnA nAnakaDA svakSetra pUratI ja maryAdita che, paNa AtmAne to pAMce iMdriyanA viSayanuM jJAna che. AvI sarva iMdriyonI sattAthI je para che evo AtmA to iMdriyono paNa iMdra-adhiSThAtA svAmI che. deha tene jANato nathI, iMdriyo tene jANatI nathI, ane prANa paNa tene jANato nathI; paNa khuda AtmAnI sattA vaDe karIne ja te sarva potapotAnA niyata viSayamAM pravarte che. AtmA te badhA yaMtrano calAvanAro yaMtravAhaka che. moTarano calAvanAro (DrAIvara) moTarathI judo che, tema dehayaMtrano calAvanAro AtmA dehathI jUdo che. tathApi dehamAM AtmabuddhirUpa anAdinA dehAdhyAsane lIdhe ajJAnI jIvane deha e ja AtmA bhAse che, paNa te banne mAna ne talavAranI jema pragaTa Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 pAvabodha mokSamALA lakSaNathI bhinna che. deha jaDa che, AtmA cetana che. Ama A banneno svabhAva pragaTapaNe kevaLa bhinna che, te traNe kALamAM ekapaNuM pAme nahi. 'pragaTarUpa caitanyamaya, e eMdhANa sadAya", jene hAjara che, evo A AtmA jAgrata svapna ne nidrA e sarva avasthAne viSe nyAro ne nyAro ja tarI Ave che; ane huM uMdhI gayo hato, mane svapna AvyuM hatuM, ItyAdi prakAre te te avasthAne te jANe che. Ama jJAyaka svabhAvI AtmAnuM pragaTa anubhavarUpa astitva che. topaNa pote ja AtmA chatAM AtmAnI je zaMkA kare che, e ja amApa Azcarya che! 'AtmAnI zaMkA kare, AtmA pote A5; zaMkAno karanAra te, acarija eha amApa! bIjuM pada : AtmA nitya che - AtmA trikALavartI nitya padArtha che. AtmA dehasaMyogathI upaje che ne dehaviyoge nAza pAme che ema ajJAnI jIva kahyuM che, paNa tema nathI kAraNake mAtra paramANunA saMyogarUpa evo deha AtmA sAthe, kSIra-nIra athavA agni-loha jema, mAtra saMyogasaMbaMdha rahyo che, tAdAtmasaMbaMdhe nahi. vaLI deha jaDa ne rUpI che, AtmA cetana ne arUpI che; deha dazya che, AtmA daSTA che. e vicAratAM jaNAya che ke dehanI utpatti-layanI sAthe AtmAno saMbaMdha nathI. kAraNake jaDamAMthI cetananI utpatti ne cetanamAMthI jaDanI utpatti koI kALe thavA yogya nathI. vaijJAniko vijJAnanA game teTalA prayogo karI marI mathe, to paNa koI paNa saMyogothI AtmAnI utpatti thavI saMbhavatI nathI. arthAt AtmA asaMyogI evo svAbhAvika padArtha che, ne svabhAvano to koI kALe nAza thAya nahi, mATe AtmA pratyakSapaNe nitya che. Ama AtmA anutpanna che, eTale avinAzI paNa che. krodha Adi prakRtinuM adhikapaNuM sarpa AdimAM janmathI ja dekhavAmAM Ave che, te pUrvajanmano ja saMskAra che, - je pUrvajanma parathI paNa jIvanI nityatA ja siddha thAya che. koI AtmAne ekAMte kSaNika mAne che, koI ekAMte nitya mAne che, A banne mAnyatA bhrAMtimUlaka che. AtmA dravya apekSAe nitya che, paryAya apekSAe anitya che, arthAt AtmA pariNAmI nitya che. tenI pratIti bAla, yuvAna ne Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cha pada nizcaya-bhAga 1 193 vRddha e traNe avasthAnuM jJAna eka ja puruSane thAya che e dagaMta parathI thAya che. A vastu kSaNika che ema jANIne je tema kahe che, te vadanAro pote kSaNika nathI, e vastuno anubhavathI nizcaya thAya che. kyAreya paNa koI paNa vastuno kevaLa sarvathA nAza hoya nahi, mAtra avasthAMtara hoya. "nAsato vidyate mAvo, nAmAvo vidyate sataH" (gItA) asatano bhAva (hovApaNuM) hoya nahi ne satano abhAva hoya nahi. eka samaya hoya te sarva samaya hoya, mAtra avasthAMtara hoya te bhale. 'hoya tehano nAza nahi, nahi teha nahi hoya; eka samaye te sau samaya, bheda avasthA joya." - trIjuM pada : AtmA kartA che- sarva padArtha arthakiyAsaMpanna che," tema AtmA paNa che, mATe te pariNAma kriyAno arthAt karmano kartA che. puruSa (AtmA) to sadA asaMga che ne prakRti baMdha kare che ema koI kahe che, te yathArtha nathI. kAraNake cetananI preraNA vinA karma koNa grahaNa karaze vAru? jaDano svabhAva kAMI preraNA nathI, mATe cetana evA AtmAnA karyA vinA karma thatA nathI, arthAt jIva kare to ja karma thAya che. nahi to nahi. tethI karma sahaja svabhAve anAyAse thatA nathI, temaja karma e jIvano dharma paNa nathI. vaLI A AtmA je sarvathA kevaLa asaMga hota, to prathamathI teno spaSTapaNe tevo bhAsa thavo joIto hato. hA, paramArthathI te asaMga che, paNa te to nija svarUpanuM bhAna pragaTaye tema hoya che. IzvaranI preraNAthI karma thayA kare che, tethI jIva abaMdha che ema koI kahe che. paNa jagatano athavA jIvonA karmono kartA evo koI Izvara nathI, kAraNake zuddha AtmasvabhAva jeno pragaTayo che te ja Izvara che. ane Izvarane je karmano preranAra gaNavAmAM Ave to te ja doSita Thare ne tenA ja doSano prabhAva thAya. mATe AtmA 'paramArthathI svabhAvapariNatie nija svarUpano karyA che. anupacarita vyavahArathI te AtmA dravya karmano kartA che." "cetana je nija bhAnamAM, jja Apa svabhAva; varte nahi nija bhAnamAM, jja karma prabhAve. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabodha mokSamALA cothuM pada : AtmA bhokatA che - je kare te bhogave A niyama pramANe AtmA karmano kartA hovAthI te karmanA phaLano bhokatA che. kAraNake 'je je kaMI kriyA che te te sarva saphaLa che. kaSAyAdi ke akaSAyAdi je kaMI pariNAme AtmA pravarte tenuM phaLa paNa thavA yogya ja che.' atre jaDa evA karma te zuM samaje ke te phaLa pariNAma Ape? evI zaMkA zuM paNa karavA yogya nathI. kAraNake AtmasrAMtirUpa bhAvakarma e cetananuM potAnu sarjana che, mATe te cetanarUpa che; ane A bhAvakarmarUpa cetanavIryanI sphuraNA jaDa pudgalavargaNA grahe che. jhera ke amRta pote kAMI samajatA nathI ke ame Ane A phaLa ApIe, paNa je jIva te khAya tene te te jhera - amRtanuM tevuM tevuM phaLa prApta thAya che; tema karmanA saMbaMdhamAM paNa che. 'eka TaMka ne eka rAya' e Adi jagatanuM vicitrapaNuM karmanA camatkArane lIdhe che, ane e ja zubhAzubha karmanuM bhoktApaNa siddha kare che. phaLadAtA evA koI IzvaranI emAM kaMI paNa jarUra nathI, kAraNake aciMtya sAmarthyavALA karma potAnA svabhAva pramANe pariNamI phaLa Ape che, ane bhogavyAthI ni:sattva thaye dUra thAya che. temaja zubhAzubha adhyavasAyanI taratamatArUpa mukhya gati pramANe te te gatimAM te karmanA ja prabhAve dravyasvabhAvarUpa evA te te bhogya sthAna paNa ghaTe che. Ama jIvanA bhokatApaNAno nizcaya thAya che. 194 (doharA) jeha mumukSu SaTyado, SaTcadamAMhi ramaMta; samyagdarzana pAmI te, Atmasiddhi varaMta. zikSApATha 73 : cha pada nizcaya } bhAga 2 pAMcamuM pada : mokSa pada che - kaSAyAdi baMdhahetuonA anabhyAsathI ne te baMdhabhAva kSINa thavAthI zuddha AtmasvabhAva pragaTavArUpa mokSapada che. deva-narakAdi gatimAM phaLa bhogavavA vaDe karIne jema zubhAzubha karma saphaLa che, temaja te zubhAzubha karmanI nivRttinI paNa saphaLatA saMbhave che, mATe te nivRttirUpa mokSa che. zubhAzubha karma bhogavatAM Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cha pada nizcaya- bhAga 2 195 anaMtakALa vItyo, topaNa jIvano A karmadoSa haju ema ne ema ja vartamAna paDayo che, mATe eno mokSa kyAMthI hoya? ema AzaMkA karavA yogya nathI. kAraNake anaMta kALa vItyo te "zubhAzubha karma pratyenI jIvanI Asaktine lIdhe te zubhAzubha bhAva chedI zuddha bhAvamAM vartatAM AtmAno mokSasvabhAva pragaTe; ane "dehAdika saMyogano, AtyaMtika viyoga; siddha mokSa zAzvata pade, nija anaMta sukha bhoga," - evI zAzvata mukta sthiti prApta thAya. chaThuM pada : te mokSano upAya che - karmabaMdhanathI chUTavArUpa mokSa che, to teno upAya paNa che. kAraNake 'karmabaMdhathI viparIta svabhAvavALA evAM jJAna, darzana, samAdhi, vairAgya, bhajyAdi sAdhana pratyakSa che.' mithyAtvAdi baMdhahetA tenA pratipakSI samyakatvAdithI chedAya che, kodhAdi kaSAya tenA pratipakSI kramAdithI haNAya che, A sarvanA pratyakSa anubhavanI vAta che, anaMtakALanA karma alpa AyuSyavALA manuSyadehamAM zAthI chedyA jAya? evo vikalpa paNa karavA yogya nathI. jIva ja ajJAna nidrAmAMthI jAge to anaMtakALanA karma paNa zIdhra bhAge, - evuM A purUSArthanuM baLa che. kAraNake 'karmabhAva ajJAna che, mokSabhAva nija vAsa," arthAtu karmabhAva che te jIvanuM ajJAna che ne mokSabhAva che te nija svarUpamAM vAsa che; A ajJAna che te aMdhakAra samAna che, eTale cirakALanA aMdhakAranI jema A ajJAnaaMdhakAra jJAnaprakAza thatAM tatkSaNa ja nAza pAme che. vaLI A ATalA badhA matadarzana che, te "sahu thApe ahameva," temAM kyo mata sAco mAnavo? ema matanI mArAmArImAM paNa matine muMjhavI devA yogya nathI. kAraNake avirodha evo sarvasaMmata mokSamArga A prakAre che : je je baMdhanA kAraNa che, te baMdhano mArga che, te kAraNanI chedaka evI AtmadazA te ja mokSamArga che. A baMdha kAraNomAM rAga dveSa ne ajJAna e ja mukhya karmagraMthi (gAMTha) che, te jethI chedAya te ja mokSamArga che. A rAgAdi sarva vibhAvanA ane dehAdi saMyoganA AbhAsathI rahita evo sata, caitanyamaya kevaLa-zuddha AtmA. jethI Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabodha mokSamALA pAmIye te ja mokSamArga che. temaja-karma anaMta prakAranA che, temAM mukhya jJAnAvaraNIyAdi ATha che, ane temAM paNa mukhya mohanIya karma che; A mohanIyanA be bheda che-darzanamohanIya ne cAritramohanIya; darzanamohanIyane Atmabodha haNe che ne cAritramohanIyane vItarAgatA haNe che, Ama mohane haNavAno acUka upAya che, ane e ja sarva karmathI mukta thavArUpa mokSanA amogha upAyarUpa mokSamArga che. AtmAnA astitvathI mAMDI A mokSanA upAya sudhInA chae padanI sarvAMga saMpUrNatA e ja mokSamArga che. Avo A sarvasaMmata avirodha mokSamArga che. matadarzanano Agraha temaja vikalpa choDI daI, je koI paNa kharekharo mumukSu A kahyo te sarvasaMmata mokSamArga sAdhaze, tenA janma alpa che. 'choDI matadarzana taNo, Agraha tema vikalpa; kahyo mArga A sAdhaze, janma tehanA alpa.' A je kahyo te mArga hoya, to emAM jAti-veSano koI paNa bheda che nahi; te mArgane je koI sAdhe che, te mukti pAme che, emAM UMca nIca Adi koI paNa bheda nathI. AvA A sarvasaMmata avirodha mokSamArganI prAptino avila krama jJAnIoe A prakAre prakAzyo che : 196 'kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mokSa abhilASa; bhave kheda aMtar dayA, te kahiye jijJAsa.' arthAt kaSAyanuM upazAMtapaNuM, mAtra mokSa sivAya bIjI abhilASA nahi, saMsAra pratye kheda (aMtaraMga vairAgya), ane aMtamAM dayA, A guNa jenA AtmAmAM hoya, te sAco 'jijJAsu' kahevAya. AvA jijJAsu jIvane sadgurunA bodhanuM zravaNa thAya to te samaktine pAme ne aMtarzodhamAM varte. ane pachI mata-darzanano Agraha tyajI je sadgurune lakSe varte, te zuddha samaktine pAme ke jemAM bheda tathA pakSa nathI. eTale pachI nija svabhAvano anubhava lakSa ne pratIti jyAM varte che ane vRtti AtmasvabhAvamAM vahe che, evuM paramArtha samakti prApta thAya. te samakti vadhatI jatI dhArAthI vardhamAna thaI mithyAbhAsa TALe ane svabhAvasamAdhirUpa cAritrano udaya thAya ne vItarAgapade vAsa hoya. eTale kevaLa nija svabhAvanuM akhaMDa jJAna jyAM varte che evuM kevalajJAna pragaTe ane deha chatAM dehAtIta evI nirvANa dazAno anubhava Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cha pada nizcaya - bhAga 2 ' 197 thAya. kevaLa nija svabhAvanuM, akhaMDa varte jJAna; kahIye kevaLa jJAna te, deha chatAM nirvANa.' Ama koDo varSanuM svapna hoya, te paNa jAgrata thatAM tarata ja samAya che, tema anAdino vibhAva paNa AtmajJAna thatAM dUra thAya che. tAtparya ke-dehamAM Atmabuddhi tathA AtmAmAM dehabuddhirUpa dehAdhyAsa chUTe, to AtmA karmano kartA paNa nathI ane bhokatA paNa nathI,-e ja dharmano marma che, ne e ja dharmathI mokSa che. sarva jJAnIono nizcaya atre AvIne zamAya che. 'chUTe dehAdhyAsa to, nahiM kartA tuM karma: nahi bhokatA tuM tehano, e ja dharmano marma. eja dharmathI mokSa che, tuM cho mokSa svarUpa; anaMta darzana jJAna tuM, avyAbAdha svarUpa. zuddha buddha caitanyaghana, svayaMjyoti sukhadhAma; bIjuM kahIye keTaluM? kara vicAra to pAma. nizcaya sarve jJAnIno, AvI atra zamAya; dharI maunatA ema kahI, sahaja samAdhimAMya." AvA A parama nizcayarUpa cha padano zrI Atmasiddhi zAstramAM ananya bhAvapUrNa guruziSyasaMvAdathI apUrva nizcaya karAvyo che,-jeno sArabhUta Azaya uparamAM kahyo che. A avaninA amRta samI A AtmasiddhinA kartA paraze, A cha pada aMgenI talasparzI mImAMsA karatA prasiddha cha padanA patramAM chevaTe TaMkotkIrNa vacana prakAzya che ke- 'A cha pada atyaMta saMdeha rahita che, ema parama puruSe nirUpaNa karyuM che. e cha padano viveka jIvane svasvarUpa samajavAne arthe kahyo che. anAdi svapnadazAne lIdhe utpanna thayelo evo jIvano ahaMbhAva, mamatvabhAva te nivRtta thavAne arthe A cha padanI jJAnI puruSoe dezanA prakAzI che. te svapnadazAthI rahita mAtra potAnuM svarUpa che, ema je jIva pariNAma kare, to sahaja mAtramAM te jAgRta thaI saphadarzanane prApta thAya; samyaphadarzanane prApta thaI svasvabhAvarUpa mokSane pAme.' Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 prazAvabodha mokSamALA (doharA) Tu darzana jina aMga te, SaTuM padamAMhi zodha! mata Agraha tyajI bhaja sadA, mokSamArga avirodha. zikSApATha 74 : mokSamArganI avirodhatA AtmAnI zuddha svabhAvarUpa svastha Arogya avasthA e ja sukhadhAma mokSa che; ane teno je yoga karAve te AgalA pAThamAM pradarzita karela yogarUpa mokSamArgamAM sarva darzanono avirodha che. jAti-veSanA bheda vinA ke matadarzananA Agraha vinA je koI te mAgane ArAdhe che, te parama zAMtisvarUpa mokSane pAme che. A mokSarUpa paraMtattva bhale game te nAme oLakhAtuM hoya, paNa tenA sahaja evA zuddha AtmasvarUpa padamAM bheda paDato nathI. A sahajAnmasvarUpI mokSapada e ja sarva darzanonuM eka nizcita sAdhya dhyeya (Goal) che. ane eno yoga karAvanAra sasAdhanarUpa yogamArga paNa zamaniSTha evo eka zAMtimArga ja che. arthAt sahaja AtmasvarUpa padamAM sthiti karavI, svarUpa samajI svarUpamAM zamAvuM te zama che, parabhAva-vibhAvathI virAma pAmI AtmasvabhAvamAM vizrAMta thavuM e ja zAMti che, ane te ja eka sarva darzanone saMmata evo mokSano zamaniSTha mArga athavA zAMtimArga che. mokSarUpa parama zAMti pAmavA IcchanArA sarve mumukSuo te ja eka zAMtimArgane pAmavAne icche che. eTale te sarvano mArga sAgaranA tIramArganI peThe eka ja che,-pachI bhale avasthAbhedanA bhedane lIdhe koI te mokSarUpa tIranI nikaTa hoya ne koI dUra hoya, paNa te sarva eka akhaMDa abheda parama amRtarasasAgara svarUpa mokSamArganA bhakto, ArAdhako, upAsako che, sAdharmika baMdhuo che. mATe "mokSanA mArga be nathI, je je puruSo mokSarUpa parama zAMtine bhUtakALe pAmyA, te te saghaLA eka ja mArgathI pAmyA che; vartamAnakALe paNa tethI ja pAme che; bhaviSyakALe paNa tethI ja pAmaze." Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamArganI avirodhatA 199 A parama zAMtimaya mokSamArganI ratnatrayIrUpa parama suMdara yojanA jina bhagavAne dAkhavI che. samyagadarzana-jJAna-cAritra e traNenI avirodha evI abheda ekatA AtmAmAM pariNamAvavI e ja jinano 'mULamArga che. eTale zuddha Atmadarzana, AtmajJAna ne AtmacAritranI abheda ekatA je sAdhe, te nija svarUpane athavA jinanA mULamArgane pAme. je koI siddha thayA che, thAya che, ke thaze, te sarva jina vItarAganA A mULa paramArthamArge prayANa karIne ja, ema sarva jJAnI puruSono parama nizcaya che. game te dezamAM, game te kALamAM e ja eka trikALAbAdhita avicchinna paramArtha mokSamArga che; ane te paramArthane je prere te ja vyavahAra sapuruSone saMmata che. eka hoya traNa kALamAM, paramArathano paMtha; prere te paramArthane, te vyavahAra samaMta." 'che dehAdithI bhinna AtamAre, upayogI sadA avinAza; mULa mAraga sAMbhaLo jinanore. ema jANe sadguru upadezathI re, kahyuM jJAna tenuM nAma khAsa. mULa. je jJAna karIne jANiyuM re, tenI varte che zuddha pratIta; mULa. kahyuM bhagavaMte darzana tehane re, jenuM bIjuM nAma samakita. mULa. jema AvI pratIti jIvanare, jANyo sarvethI bhinna asaMga; mULa. tevo sthira svabhAva te upaje re, nAma cAritra te aNaliMga. mULa. te traNe abheda pariNAmathI re, jyAre varte te AtmArUpa; mULa. teha mAraga jinano pAmiyo re, kiMvA pAmyo te nija svarUpa. mULa. ane vyavahAra mArga paNa A paramArthanuM ja pratipAdana karavA mATe, paramArtha samajAvavA mATe prarUpavAmAM Avyo che, paramArtharUpa nizcaya lakSya pratye ja jIvanuM lakSa keMdrita karavA mATe bodhavAmAM Avyo che. anAryane samajAvavA mATe jema anArya bhASAno prayoga karavo paDe, tema paramArthathI ajANa jIvane paramArtha pamADavA mATe vyavahArano upayoga Avazyaka che. eTale ja zAstramAM kahyuM che ke-"je nizcayane-paramArthane chede che, te tattvane chede che; ane je vyavahArane chede che, te tIrthane chede che." paNa A eka vAta bhUlavA jevI nathI ke paramArtha ja sAdhya che, vyavahAra sAdhya nathI, vyavahAra to sAdhana Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 prajJAvabodha mokSamALA che. paramArtharUpa lakSyano lakSa karAvavA mATe ja vyavahAranI upayogitA che. vyavahAra samagudarzana, jJAna, cAritranI uttarottara zuddhi paNa kame karIne AtmAnuM svarUpa para AropavA mATe che. kAraNake svarUpabhraSTa thavAthI ja AtmAnuM saMsAraparibhramaNa thayuM che. mATe samasta vyavahAranuM prathama ne eka ja prayojana AtmAne svarUpamAM ANI nija ghara padharAvavAnuM che. ane pachI vyavahAra ratnatrayI dvArA A svarUpaAropaNarUpa prathama bhUmikA, 'nija pada prApta karI, jIva nizcaya ratnatrayIrUpa mokSamArgano sAdhaka-sAdhu banI, uttarottara ucca ucca bhUmikAone-dazAone sparzato sparzato AgaLa vadhato jAya che; ane chevaTe AtmazuddhinI parama parAkASThAne prApta karI te zuddha AtmasiddhirUpa mokSane pAme che, siddha bane che. Ama zuddha AtmajJAna ane rAgadveSa rahita niSkaSAya zuddha AtmapariNatirUpa kriyAno sumeLa sAdhavo, e ja zuddha AtmasvabhAvarUpa mokSanI siddhino aviruddha upAya che. eTale ke parapariNatine tyajI AtmapariNatine bhajavI, te mokSamArganI avirodha ArAdhanA che; parapariNatine bhajI AtmapariNatine tyajavI, te mokSamArganI virodhinI virAdhanA che. A pramANe jinapraNIta mokSamArganI trikAlAbAdhita sanAtana sthiti che. (doharA) mokSa zuM yoje yoga te, mokSamArga avirodha; zAMtimArga mULamArga te, ratnatrayImaya zodha. mArga mumukSu sarvano, zaMmaparAyaNa cheka; sAgaranA tIramArga zuM, mokSamArga A eka. Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanAtana dharma 201 zikSApATha 75 : sanAtana dharma sanAtana dharma eTale zuM? sanAtana eTale zAzvata, sadA sthAyI rahenAro; ane dharma eTale vastuno svabhAva. "vatthasadAvo cho !' sanAtana vastu koI hoya to te AtmA che. eTale A AtmAno je vastusvabhAvarUpa dharma te ja sanAtana zAzvata dharma che. bAkI bIjuM badhuM kalpanA mAtra che. jagatamAM sarva koI potapotAnA dharmane sanAtana sthApana karavA mathe che, ane AkhuM jagata "dharma dharma karatuM phare che, "dharama dharama karato sahu jaga phire," paNa tene A dharmanA marmanI khabara nathI. AtmA potAnA zuddha jJAnadarzanamaya svabhAvamAM varte, te ja vAstavika evo vastu dharma che. A Atmadharma AtmAno svabhAvabhUta hoI sanAtana che, zAzvata che, trikAlAbAdhita che. vAstavika sanAtana dharma e ja che. nija AtmasvabhAvamAM vartavArUpa A sanAtana Atmadharma e ja AtmAno svadharma-svasamaya che; ane AtmAthI anya evA parabhAva vibhAvamAM vartavuM e ja paradharma-parasamaya che. A AtmasvabhAvarUpa "svadharma" mAM vartatAM nidhana-mRtyu thAya te zreya che, paNa parabhAvamAM vartavArUpa 'paradharma' kharekhara bhayAvaha che! svadharSe nidhanaM yaH para mayAdA A dharma to potAnA AtmAmAM ja rahyo che ane temAMthI ja Avirbhata-pragaTa karavAno che;" athavA A AtmA pote ja dharma che eTalI sIdhI sAdI vAta loka samajatA nathI, ane pArake ghera dharma sUMDhatA phare che, paNa potAne ghera ja dharma che te dekhatA nathI! ane kastUrIA mRga jevuM AcaraNa kare che! A dharmamUrti AtmArUpa "parama nidhAna pragaTa mukha AgaLa" khullo paDyo che, tene ullaMghI jaIne teo tenI zodhamAM nhAra nIkaLI paDayA che! jema nirmalatA e sphaTika ratnano svabhAva hoI teno dharma che; tema kaSAyaabhAvarUpa nirmalatA e ja AtmAno zuddha svabhAva hoI AtmAno dharma che. paNa sphaTika ratnano svabhAva nirmala chatAM rAtuM phUla Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 prajJAvabodha mokSamALA vagere bAhya upAdhine lIdhe tenI nirmalatAmAM uparAgarUpa AvaraNa Ave che; tema karmarUpa bAhya upAdhine lIdhe rAga-dveSa-mohAdi vibhAva pariNAmonI utpattithI AtmAnI nirmalatA avarAya che. te upAdhi dUra thAya eTale sphaTika jema svayaMmeva zuddha sahaja svarUpe prakAze che, tema rAgAdi vibhAva upAdhi dUra thaye AtmA svayaM zuddha sahaja svarUpe prakAze che. eTale jeTale aMze AvaraNa dUra thAya, vibhAva upAdhi TaLe, nirupAdhipaNuM Ave, eTale teTale aMze A AtmadharmanI siddhi che. ane tenuM nirupAlikapaNuM samaggadaSTi guNasthAnakathI mAMDIne mokSaprApti paryaMta uttarottara pragaTatuM jAya che. jema jema para pariNati tyajAtI jAya che ne AtmapariNati bhajAtI jAya che, tema tema A zuddha Atmadharma unmIlana pAmato jAya che, vikasato jAya che, yAvat mokSamAM zuddha dharmamUrtisvarUpa AtmA siddha thAya che. dharmanA dravya dharma Adi bIjA prakAro paNa A ukta bhAvadharmanI-sanAtana AtmadharmanI utpattimAM-siddhimAM jeTale jeTale aMze kAraNabhUta thAya, teTale aMze ja tenI saphaLatA che. nahi to mahAmuni devacaMdrajIe gAyuM che tema "bhAva vinA saha Ala," vastunA svabhAvadharmanI siddhi vinA niSphaLatA che. A sanAtana Atmadharma e ja sarva yogIone saMmata evo yogIdharma che. kAraNake AtmasvarUpanuM guMjana- anusaMdhAna karavuM e ja A yogIono dharma che. eTale A dharma ne anusaratA A samyagudRSTi yogIpuruSo sarvatra AtmAne AgaLa karI, Atmaanugata bhAvavALI bhAvadharma-pravRtti kare che; jema bane tema AtmapadArthane virodha na Ave, virAdhanA na thAya, ema sarva vidhiniSedha Acare che, ane AtmasvarUpanI ArAdhanA kare che. A ArAdhaka yogIpuruSo jJAnadarzana-cAritra svabhAvarUpa dharmane Adare che ne rAgadveSAdi vibhAvarUpa adharmane parihare che. Avo A sarva yogIone saMmata yogIdharma vA vasusvabhAvarUpa sanAtana Atmadharma e sArvajanika evo vizvadharma banavAne parama yogya che. kAraNake "AtmAno sanAtana dharma zAMta thavuM, virAma pAmavuM te che, AkhI dvAdazAMgIno sAra paNa te ja che. te padarzanamAM samAya che, ane te padarzana jainamAM samAya che.' AtmAno Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUkSma tattva pratIti A sanAtana dharma je koI mumukSu sAdhe che, ArAdhe che, upAse che, te ja mokSa pAme che. A 'jJAnIono sanAtana sanmArga jayavaMta vo!' (doharA) vastu sanAtana Atma che, vastu svabhAva ja dharma; AtmasvabhAve vartavuM, te ja Atmadharma ja sanAtano, te ja te ja yogino dharma che, te ja sanAtana dharma. jinano dharma; vizvano dharma. 203 zikSApATha 76 : sUkSma tattva pratIti AtmAno sanAtana dharma samajIne te pAmavA mATe AtmA ane tenA baMdhamokSanI vyavasthAnuM sUkSma tattva samajavA yogya che. "baMdhAnAro evo AtmA ane bAMdhanArUM evuM karmabaMdhana' e banne jo paramArthasat evI mukhya nirupacarita vastu hoya, to ja baMdhamokSa vyavasthA ghaTe, nahi to kalpanAmAtra thaI paDe. ane A baMdha che te kanakopalanI jema pravAhathI anAdi che; tenuM kRtakapaNuM-kRtrimapaNuM chatAM, atIta kAlanI aparApara kSaNanI jema anubaMdhathI tenuM anAdimaMtapaNuM ghaTe che. A karmabaMdha be prakAre che : jJAnAvaraNIyAdi pudgalaparamANurUpa te dravyakarma ane rAga-dveSa-moha e azudhdha AtmapariNAma te bhAvakarma. A bhAvakarma-dravyakarmano paraspara kAryakAraNa saMbaMdha che. A "baMdhanA hetuo hiMsAdi che ne mokSanA hetuo ahiMsAdi che. A hiMsA-ahiMsAdi paNa pariNAmI ane dehathI bhinnAbhinna AtmAmAM ja ghaTe che,- anyathA prakAre nahiM." (dharmabindu) kAraNake (1) apracyuta, anutpanna, sthira, ekarUpa evo ekAMta nitya ja AtmA mAnavAmAM Ave, to pUrva svarUpathI avasthAMtaraprAptinA abhAve hiMsAno asaMbhava thaze. temaja ekAMte anitya AtmAmAM paNa anyadvArA ahiMsanane lidhe hiMsAno asaMbhava thaze; tyAM pachI koNa kono hiMsaka vA koNa kono hiMsya? Ama ekAMta nitya ke ekAMta Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 pazAvabodha mokSamALA anitya pakSamAM hiMsAdi nahi ghaTe, mAtra pariNAmI nitya AtmAmAM ja ghaTaze. (2) dehathI AtmA ekAMte abhinna ja hoya, to maraNano abhAva thaze. kAraNake mRta dehamAM paNa paMcabhUtonu kaMI paNa vikalapaNuM jovAmAM AvatuM nathI; ane je maraNa ghaTe che ema kaho, to paralokagAmI jUdo jIva nahiM hovAthI sarva ziSTa janane iSTa evA paralokano abhAva thaze. ane (3) dehathI AtmA ekAMte bhinna ja hoya to puruSane ISTa-aniSTa sparza AdinuM vedana nahi thAya; nigraha-anugraha paNa nirarthaka thaI paDaze; ane dehe karelA karmano AtmAthI sukhadu:kha anubhavarUpa bhogavaTo nahi thAya, temaja AtmAe karelA karmano dehathI paNa tevo bhogavaTo nahi thAya; ane Ama sarvalokapratIta daSTano ane zAstrasiddha evA ISTano apalApa thaze. mATe dehathI ekAMte bhinna ke ekAMte abhinna AtmAmAM hiMsAdi ghaTatA nathI, paNa dehathI bhinnabhinna AtmAmAM ja ghaTe che. Ama ekAntavAdathI anyathA evA anekAntavAdathI ja A hiMsAdinI siddhi thAya, ema tattvavAda che. ema sUkSma tatva pratIti karI, mumukSue sarva tatvanA tasvarUpa Atmatatvano sUkSma vicAra karavA yogya che. kAraNake jJAnIo kahe che ke- "he mumukSu! eka AtmAne jANatAM samasta lokAlokane jANIza, ane sarva jANavAnuM phaLa paNa eka AtmaprApti che. mATe AtmAthI jUdA evA bIjA bhAvo jANavAnI vAraMvAranI icchAthI tuM nirvasta ane eka nija svarUpane viSe daSTi de,-ke je dRSTithI samasta sRSTi zeyapaNe tAre viSe dekhAze. tattvasvarUpa evA satuzAstramAM kahelA mArganuM paNa A tattva che.* A jagatamAM je koI parama sarvotkRSTa, paramottama tatva hoya to te A aMtamAM jhaLahaLI rahelI kevala eka, zuddha, advaita jJAnajyoti ja che. zuddha caitanyacamatkArarUpa A kevaLa jJAnajyotija abAhya che, bAkI bIjuM badhuM bAhya che. arthAt karma, nokarma AdI AtmAthI bAhya che, te bhale vhAra ALoTatyA kare, paNa teno AtmAmAM anta:praveza nathI. jJAnAvaraNIyAdi dravyakarma sAthe * zrImad rAjacaMdra, e. 539 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUkSma tatva pratIti 205 jIvano mAtra vyavahAra nayathI nimitta-naimittika saMbaMdha che. rAga-dveSAdi bhAvakarma sAthe azuddha nizcayathI pariNAma-pariNAmI saMbaMdha che, paNa zuddha nizcaya nathI to A AtmA sarva karmaikapaMkathI rahita evo zuddha svabhAvI "deva svayaM zAzvata" che. vaLI jema bhIMta bahAra lagADelI khaDI bhIMtarUpa nathI, bhIMtathI bAhya che, jUdI che, eTale khaDI bhIMtanI nathI, khaDI te khaDI ja che; tema jJAyaka evA AtmAnuM vyavahArathI pudgalAdi dravya jJaya che, paNa te jJAyaka zeyathI bAhya che, jUdo che, eTale te jJAyaka kAMI jJaya evA paradravyano thaI jato nathI, arthAt paradravyarUpa banI jato nathI, paNa nizcayathI jJAyaka ne jJAyaka ja rahe che, kAraNake e ja eno svabhAva che. ane Ama jJAyakapaNuM AtmAno svabhAva hoI te vizvane prakAze che, tethI te kAMI vizvarUpa thaI jato nathI,- vizvaprakAzaka 'caMdra bhUmirUpa thato nathI tema." Ama jJAyaka svabhAvI AtmA svarUpasthita rahI vizvarUpa zeyane jANe che; tathApi paramArthathI A sarva bAhya parabhAvo sAthe AtmAne kAMI levA devA nathI, paNa anAdi adhyAsanI kuvAsanAthI temAM ahatva-mamatva karIne te baMdhAya che; te parabhAvane viSe AtmabuddhirUpa aheva-mamatva janya rAgAdi te choDI dIe, eTale te paramArthathI mukata ja che. (doharA) dehathI bhinnabhinna nita, pariNAmI AtmAmAM ja, baMdha mokSa Adi ghaTe, ghaTe anyathA nA ja. jJAyaka aMtar jyoti A, sarva tattvanuM tattva; bAhya ja zeya jagata badhuM, temAM kema mamatva? jJAyaka Atma jANe sahu, te jANe sahu jANa; jJAna kuvAro choDI kAM, zeya kaNe mati ANa? khaDI ujALe bhIMtane, khaDI bhIMtanI no'ya; caMdra prakAze bhUmine, bhUmi caMdranI no'ya. Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 prazAvabodha mokSamALA zikSApATha 77 : samiti gupti upayogasvarUpa AtmA A dehanI sAthe kSIranIravata ekakSetrAvagAha sthiti karI rahyo che, chatAM te dehathI A AtmA mAnathI talavAranI jema bhinna che, tene kema prApta karavo? to ke upayoga na cUkAya e rIte mana-vacana-kAyAnA samyaka yogathI. A mana-vacana-kAyAno evo samyaka yoga karavo, evuM karmakauzala dAkhavavuM, ke jethI te AtmAne svarUpa sAdhanAmAM bAdhaka na thatAM sAdhaka thaI paDe. "yo : huM zatam " ane tene mATenI vidhi A che ke mana-vacana-kAyAnA yoganuM evuM saMkSiptapaNuM karavuM, guptapaNuMsurakSitapaNuM karavuM ke jethI karIne upayogasvarUpa AtmA svarUpane viSe sthira thAya, svarUpagupta thAya. AnuM nAma ja manogupti, vacanagupti ne kAyagupti che. have jyAM sudhI deha che, tyAM sudhI mana-vacana-kAyAnA yoganI je kAMI pravRtti karavI paDe, te evI samyaka karavI ke jethI AtmAnuM svarUpane viSe saMyamana rahe. evA ekAMta AtmasaMyamanA hetuthI ja, nija svarUpanA lakSapUrvaka ne jina AjJA anusAra, mana-vacana-kAyAnI je samyaka pravRtti tene "samiti" evuM yathArtha nAma ApyuM che. ane AvI je samyaka pravRtti te paNa kSaNa paNa ghaTatI jaI chevaTe nija svarUpane viSe lIna thAya. A pAMca samiti ane traNa gupti maLIne ATha 'samiti' kahI che, jemAM samasta dvAdazAMgI samAya che. sam = samaka, jinavacanAnusAra, Iti = AtmAnI ceSTA,-e apekSAe gupti paNa samiti ja che. traNa gupti ane paMca samiti maLIne aSTa pravacana mAtA kahevAya che. kAraNake jananI jema putranuM hita ane zubha kare, tema A aSTa pravacana mAtA sAdhaka saMyamIne pravacananuM- AgamajJAnanuM pariNamana karAvI, cAritraguNagaNanI vRddhi karI zivasukha pamADe che. AmAM gupti che te saMvaramayI che ne te utsarga mArga che; samiti che te saMvara-nirjarArUpa che ne te apavAda mArga che. ayogI bhAva karavAnI rucivALA munivara yoganivRttirUpa gupti dhAre; ane je Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMmiti gupti gupti na rahI zake to samyak yogapravRttirUpa samitithI vicare. A samitiguptinuM svarUpa dravyathI ne bhAvathI samajI AcaravA yogya che : 207 iryAsamiti - svAdhyAyanimagna sAdhu nijavaMdanArthe, grAmAMtara arthe ke AhAra-nihAra arthe ema cAra kAraNe ja javA mATe UThe; ane yugamAtra kSetra cakSuthI jotAM jotAM upayoga rAkhIne jayaNApUrvaka gamana kare te iryA samiti. bhASA samiti-maunadhArI evA muni krodhathI, mAnathI, lobhathI, hAsyathI, bhayathI, maukharyathI, ke vithAthI uparyuktapaNe AzravageharUpa sAvadya vacana na vade; paNa yogya kALe asAvagha evuM hita mita ne prIta vacana ja vade; potAne ne parane bodha pragaTe ema uMcethI svAdhyAya karatA hoya evuM vyAkhyAna kare; anekAMtika sApekSa sat vANI svapara hitArthe uccare, ne prabhuguNanA gAnathI rasanAne dhanya kare. Ama sAdhya evA cipane sAdhatA sAdhu bhASAnA samyak prayogathI AzravarUpa vacanayogane nirjarArUpa karI loDhAnuM sonuM banAve. eSaNA samiti-saMyama-svAdhyAyanA sAdhanarUpa dehanA nirvAhArthe muni udgamAdi saDatAlIsa doSa rahita vizuddha AhAra, upadhi ne zayyAnI gaveSaNA kare; bhamaro rasa cUse paNa phUlane pIDA na upajAve evI mAdhukarI vRttithI gocarI kare. AdAnanikSepa samitidharmopakaraNo grahatAM mUkatAM sUkSma jaMtune paNa kilAmaNA na thAya, ema cakSuthI pratilekhIne ane pramArjIne yatanAvaMta yadi grahe ne mUke. A dravya jayaNA sAcavatAM sAthe sAthe zuddha AtmasvarUpane pratilekhIne- puna: puna: lakSamAM rAkhIne, bAdhaka bhAvarUpa kacaro pUMjo pramArjI nAMkhe ne zuddha sAdhaka bhAvanuM grahaNa kare. pAriSThApanikA samiti-zarIranA maLamUtra, zleSma Adine,-carAcara jaMtune dUbhavyA vinA ne dugaMcchA upajAvyA vinA,-jIvAkula nahi evI sthaMDila nirjIva bhUmimAM paraThavavA; athavA zarIrane dhyAnamAM-jJAnacaraNamAM sthira sthApavuM te pAriSThApanikA. bhAvathI to AtmAnI aMdaranA je vibhAvarUpa bhAvamala che te paraThavavA, AtmAmAMthI vosarAvavA ane AtmAne svabhAvane viSe sthApana karavo te pAriSThApanikA. Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 prazAvabodha mokSamALA managupti-manane Arta-raudra dhyAnarUpa asat ciMtanamAMthI nivartAvI dharma- dhyAnarUpa saciMtanamAM pravartAvI tenuM gopanarakSaNa karavuM te manogupti. duSyayojana ke niprayojana saMkalpavikalpanuM raTaNa na karatAM manane je nirvikalpa kare, te ja nirvikalpa dhyAnasamAdhino anubhavarasa cAkhI pUrNAnaMda anubhave. vacanaguptisatya, mRSA, satyAmRSA, asatya amRSA e pramANe vacanagupti cAra prakAranI che. vacana-agocara AtmAnA anubhavarasane AsvAdatA ne AtmadhyAna dhyAvatA muni vacanane bAdhaka bhAva jANI tenuM gopana kare che, prAya: vadatA nathI; ane kavacit vade to vacana Azravane saMvaramAM palaTAvavA mATe svAdhyAya sAdhe che. kAyagupti-UThavA-besavA AdimAM kAyanuM gopana karavuM, caMcalabhAva choDI kAyAne sthira karavI te kAyagupti. tAtparya ke- saMraMbhamAM, samAraMbhamAM ane AraMbhamAM pravartatA manane, vacanane ne kAyane yatanAvaMta muni nivattavi, e ja anukrame manogupti, vacanagupti ne kAyamukhi che. ane paramArthathI vicArIe to AtmAnuM svarUpane viSe saMvarathI saMvRta thavuM-gukha thavuM, te ja gupti. AtmAnuM svarUpane viSe vicaravuM te IryAsamiti. dehAdithI bhinna evo huM AtmA chuM e niraMtara daSTi sanmukha rAkhI, sApekSa paramArthasat satya vacana uccAravuM te bhASAsamiti. AtmasvabhAva sivAya anya vastu na icchavI te eSaNA samiti. svabhAvanuM AdAna-grahaNa karavuM ane parabhAvavibhAvano tyAga karavo te AdAnanikSepa samiti. ane Ama AtmAne sarvathA zuddha svabhAvamAM paristhApana karI, zuddha AtmasvabhAvasthita Atmavastuno utsarga karavo, Atmasiddhi karavI te pAriSThApanikA athavA utsarga samiti. AvI A aSTa pravacana mAtA je muni samyaphapaNe Acare che, te jJAnI zIdhra sarva saMsArathI vipramukta thAya Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samiti gupti 209 kUtavilaMbita avani je yugamAtra nirIkSatAM, gamana Agamane jIva rakSatA; trijagabAMdhava saMyama mArgamAM, vicaratA upayogathI sarvadA. amRtanI varase ghanadhAra zuM? zIkara caMdananA hima zIta zuM? sumanapaMkti mukhAknathI zuM khare? vibhrama e muninA vacano kare. azana doSanivarjita sarvathA, zarIranI sthiti artha gaveSatA; rasa cUse paNa puSpa na pIDatA, tRNa care mUlane na ukheDatA. grahaNa tyAga kare mUDha vhAramAM, zramaNa to nija aMtara AtmamAM; parihare parabhAva pravRttio, parigRhe sva svabhAva suvRttio. malavisarjana AtmataNuM kare, sakala karmalaMka vo re; amala mAnasa zubhra sarovare, nita jhIle muni rAjahaMso khare! (anuSTrapa) triyoga taNI sAvadha, pravRttithI nivartatA; trigupti kavacadvArA, sAdhe che AtmaguptatA. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 prajJAvabodha mokSamALA zikSApATha 78 : karmanA niyamo 1. karma be prakAranA che : eka to tenA sthiti Adi je prakAre hoya te ja prakAre bhogavye chUTako thAya evA hoya che. jemake-vedanIya, nAma, Ayu. Adi aghAti karma. ane 'bIjAM jIvanA jJAnAdi puruSArtha dharme nivRtta thAya evAM hoya che.' jemake-jJAnAvaraNIya, mohanIya Adi ghAtikarma. eTale dhAtikarma puruSArthathI nivRtta karyA chatAM kevalI bhagavAnane paNa vedanIyAdi cAra aghAti karma te bhavanA aMta paryaMta avazya bhogavavA ja paDe che. Ama mohanIyAdi cAra ghAtikarma eka apekSAe khapAvavAM sahelAM che, ne vedanIyAdi aghAti karma pradezabaMdharUpa hovAthI khapAvavA AkarA che. mohanIya karma sarvathI baLavAn chatAM 'bhoLuM paNa che. jema tenI AvaNI (veNa) AvavAmAM jabbara che, tema te jaladIthI khasI paNa zake che, te pradezabaMdha na hovAthI tarata khapAvI zakAya che.' " 2. jine jIvane pravAhathI anaMta karmano kartA kahyo che. paNa mohanIyano utkRSTa baMdha sIttera koDAkoDIno thAya, tenuM rahasya e che ke 'jo anaMtakALanuM baMdhana thatuM hoya, to pachI jIvano mokSa na thAya. temaja, AyuSu karma mATe evo niyama kahyo che ke-'eka jIva eka dehamAM vartatAM te dehanuM jeTaluM AyuSya che, teTalAnA traNa bhAgamAMnA be bhAga vyatIta thaye AvatA bhavanuM AyuSya bAMdhe, te prathama bAMdhe nahIM. ane eka bhavamAM AgAmika kALanA be bhavanuM AyuSya bAMdhe nahi evI sthiti che. Ama jIvane mokSano avakAza kahI karmabaMdha kahyo che.' arthAt jIva koI paNa bhavamAM apUrva AtmapuruSArtha skurAvI chUTavA dhAre to chUTI zake, ema jIvanA puruSArthano mArga sadAya sAva khullo paDayo che. 3. mATe 'jIvamAM jAgrata ane puruSArtha joie.' karmabaMdha paDayA pachI paNa temAMthI chUTavuM hoya to abAdhAkAla sudhImAM chUTI zakAya. juo, zrImad rAjacaMdra, aM. 407, 422, 753, 793, 864 Adi. * Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmanA niyamo 211 4. jIva je karmabaMdha kare che te dehasthita AkAzamAM rahelA sUkSma pudgala temAMthI grahI kare che, vhArathI laIne nahi. 5. cAra prakAranA baMdhamAM prakRtibaMdha-pradezabaMdha yogathI thAya che ane sthitibaMdha-anubhAgabaMdha kaSAyathI thAya che. eka samaye sAta athavA ATha prakRtino baMdha thAya che, ane "khorAka tathA viSanA daSTAMte' badhI pravRtiomAM tenA bhAganI vaheMcaNI thAya che. kevali bhagavAnane mAtra eka samayano sAtA vedanIyano ja baMdha hoya che. 6. 'jema jema jIva karma pudagala vadhAre grahaNa kare che, tema tema te vadhAre nibiDa thaI nAnA dehane viSe rahe che.' 7. "je AtmAno aMta vyApAra (aMtar pariNAmanI dhArA) te baMdha ane mokSanI vyavasthAno hetu che. mAtra zarIraceSTA baMdhamokSanI vyavasthAno hetu nathI.' 8. AyuSya karma bA.-(1) koI paNa eka bhavamAM bhAvI eka ja bhavanuM AyuSya baMdhAya. (2) koIpaNa bhavanI AyuSa prakRti te eka ja bhavamAM vedAya,-bIjI prakRtio anya bhavamAM paNa vedAya. (3) "jIva je bhavanI AyuSya prakRti bhogave che, te AkhA bhavanI eka ja baMdha prakRti che.' te bhavanI zarUAtathI ja A AyuSya prakRti udayamAM che. eTale temAM saMkramaNa, utkarSa apakarSAdi hoI zake nahi. (4) 'AyuSu udayaprakRti adhavacathI truTI zake nahi;' je je prakAre baMdha paDyo hoya te te prakAre udayamAM AvI bhogavAya. kAraNake AyuSyanA be prakAra che : sopakama-apavartanIya arthAt zIgha bhogavI levAya evuM, ane nirupakama-anAvartanIya arthAta nikAcita. (5) manuSya tiryaMca Adi je je paryAyamAM jIva vartato hoya tene te te Ayuno udaya hoya. 9. udaya be prakArano che-pradezodaya ane vipAkodaya. 'vipAkodaya bAhya rIte vecAya che, ane pradezodaya aMdarathI vedAya che.' Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 2 prajJAvabodha mokSamALA 10. udayAgata prakRtinA utkarSa, apakarSa ane saMkramaNa thaI zake nahi, sattAgata prakRtinA ja thaI zake. 11. udayAgata prakRtinI udIraNA na hoya, udayamAM nahi AvelI prakRtinI udIraNA hoya. 12. jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya e traNa prakRti 'upazama bhAvamAM hoI zake ja nahi, kSayopazama bhAve ja hoya. e prakRti je upazama bhAve hoya to AtmA jaDavat thaI jAya.' 13. sarva karmaprakRtiono kSaya karavAthI siddhaparyAya prakaTe che, eTale siddhatva kSAyika bhAve hoya. 14. anAdithI jIva nirjarA kare che, paraMtu karmanI 158 prakRtimAMthI eka paNa prakRti samyakatva AvyA vinA mULathI kSaya pAmatI nathI. paNa 'samyakatvamAM evuM sAmarthya che ke te prakRtine mULamAMthI kSaya kare che. kAraNake amuka prakRti kSaya thayA pachI te Ave che.' 15. yujanakaraNano kSaya guNakaraNa vaDe karI zakAya che. karmaprakRtinuM yujana karavuM te yujanakaraNa, ane AtmaguNanuM guNana karavuM te guNakaraNa. arthAt jJAna te AtmaguNa che; A jJAnaguNa vaDe karIne darzanaguNanI vRddhi karavI, ne darzanaguNa vaDe karIne cAritraguNanI vRddhi karavI te guNakaraNa guNAkAra (Multiplication). Ama AtmaguNanI vRddhirUpa guNakaraNa vaDe karIne karmathuM janarUpa muMjanakaraNano bhaMga (kSaya) thAya che. "yuMjanakaraNe ho viraha tuja paDayo, guNakAraNe karI bhaMga." tAtparya ke- samyagudarzana-jJAnAdi AtmaguNanI vRddhi karavI e ja karmakSayano upAya che, mokSano hetu che. bhavyo! viSama A saMsAra, bhavyo! bhISaNa A saMsAra; karmaniyamathI cAlI rahyo che, vicitra A saMsAra ... bhavyo. moha dhIvare ahIM bIchAvI, karma prapaMcI jAla; jIva mInane lalacAvIne, Ape du:kha karAla ... bhavyo. Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahat puruSonI anaMta dayA bhavarUpI A raMgabhUmimAM, dhArI nava jIva naTaDo A nATaka nAce, yathA nava veSa; karma Adeza kvacita bhajave pATha devano, kvacita nAraka rUpa; kvacita nAce tiryaMca rUpe, kvacita nara svarUpa prAye teha bicAro karato, khoTa taNo vepAra; karma leNadAro AvIne, mAre puSkaLa mAra bIjuM to kyAMthI te jANe? jo bhUle nija bhAna; kyAMthI smare vA kyAMthI bhaje te, cetanadhana bhagavAna ? zikSApATha 79 : mahat puruSonI anaMta dayA "" 213 bhavyo. bhavyo. bhavyo. bhavyo. A jagata jIva he karmAdhInA, acaraja kachua na lInA'' ema jANI jenA hRdayajharAmAMthI sarva jIva pratye vAtsalyadhArA ja jhare che, te dayArda mahAtmAo kevA akSaya dayAnidhi haze ? nAnAmAM nAnA prANIne paNa na haNavu eTaluM ja nahi, paNa tenI rakSAmAM jema bane tema yatnathI pravarttavuM evo jeNe nirmala upadeza karyo che, te karuNAsindhu mahAtmAonI dayA kevI anaMta haze ? paMcendriyAdI jIvanI dayA to dUra rahI, paNa sUkSmamAM sUkSma ekendriyAdI jIvanI paNa jeNe 'dayA dayA nirmala avirodha' ja bodhI che, te dayAmUrti mahat puruSonI dayA kevI akhUTa haze ? puSpapAMkhaDIne paNa dUbhavatAM ke lIlotarIne paNa moLatAM dekhI jANe potAnuM aMtar kapAI jatuM hoya, evI anukaMpA jene upaje che, te vizvavatsala parama kRpALu mahAtmAonuM hradaya kevuM komaLapariNAmI haze ? potAnA pratye mahA aparAdha karanArA duSTa jIvo pratye paNa A parama kRpALu mahAtmAo karuNA ja bhAve che. duSTa saMgama deve bhagavAna mahAvIrane cha cha mahinA sudhI bhISaNamAM bhISaNa upasargo karI khUba pajavyA, paNa bhagavAne to tenA pratye karuNA ja varSAvI. kamaTha Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 prazAvabodha mokSamALA asure aneka prakAranA mahA upasargo karI, chevaTa thAkIne lAgata traNa divasa mUzaLadhAra vRSTI karI, eTale kaMTha sudhI jalamAM DubI gayA chatAM karuNAmUrti bhagavAna pArzvanAthajIe to te kamaTha pratye paNa dayAmaya amIdaSTInI ja vRSTI karI. zrI zAMtinAtha bhagavAne megharatha rAjanA bhavamAM bAja pakSIne potAnI jAMganu mAMsa kApI zaraNe AvelA nirdoSa pArevAnuM rakSaNa karyuM. bhAvadayAsAgara zrI munisuvratasvAmI eka azva jevA supAtra jIvane pratibodha pamADavA lAMbo vihAra karI bharUca padhAryA,-ke jyAM azvAvabodha tIrtha prasiddhi pAmyuM. meghakumAre pUrve hAthInA bhavamAM sasalAnI rakSA karI anupama dayA dAkhavI hatI. vanamAM dAvAnala lAgyo hato. sarva prANIo jIva bacAvavA nAzabhAgamAM paDayA hatA. hAthI paNa bhAgIne eka sthaLe Azraya laIne ubho rahyo. teNe eka paga uMco karyo. tyAM eka zaraNArthI sasaluM te paganI jagyA taLe AvI UbhuM rahuM hAthIe te joyuM, eTale dayAdri pariNAmathI vicAryuM ke are ! huM paga nIce mUkIza to A bicAruM je atre AzrayArthe Avela che te cagadAI maraze. ema vicArI zubha dhyAnathI e paga ema ja UMco rahevA daI yogInI jema righera rahyo. ema ne ema lAgaTa traNa divasa vyatIta thayA, tyAre dAvAnala zamyo, ane sasaluM anyatra cAlyuM gayuM. eTale pachI hAthI paga nIce mUkatAM traNa divasanA thAkathI tUTI paDayo. Ama sakAma nirjarA karI zubha dhyAne maraNa pAmI te hAthI zreNika rAjAnI rANI dhAriNInA putra meghakumArarUpe janmyo; ane pachI bhagavAna mahAvIranuM upadezAmRta pAmI A bhavasAgara tarI gayo. bhavarogathI Arta jIvone anaMta janma-jarA-maraNAdi mahA du:kha bhogavI rahelA dekhIne karuNAsindha mahAtmAone dayA vachUTe che ke-A bicArA jIvonA A anaMta du:khano aMta kema Ave? viSayakaSAyathI Arna thaI trividha tApa pAmI rahelA A jIvo bApaDA potAnA hAthe durgatinI khADamAM UMDA ne UMDA utaratA jAya che, tene kema UMce ANavA? vItarAga vacanAmRtanA hastAvalaMba vinA teono A durgati gartAmAMthI nistAra kema ghaTe? vItarAga devarUpa bhAvavaidyanA Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahatva puruSonI anaMta dayA 215 ratnatrayI auSadha vinA teono A mahA janmaroga kema maTe? haraNanI jema kugurunA pAzamAM sapaDAyelA A mohamUDha jIvo bhrAMtimaya karuNa dazA pAmI rahyA che, teo sadgurunA caraNazaraNa vinA A bhramajALamAMthI mukta kema thAya? AtmasvarUpanA ajJAnathI asat dharmanuM sevana karatA A ajJa jIvo unmArge gamana karI rahyA che, teo nija svarUpanA bhAna vinA sadharmarUpa sanmArge avatAra kema pAme? ema vicAratAM karNAvatAra bodhisatva mahAtmAo bhAve che ke huM jJAnano prakAza pAtharI A sarva lokone A gahana mohAMdhakAramAMthI bacAvI, zuddha AtmadharmarUpa satzAsananA rasika karUM. "savi jIva karuM zAsanarasI, IsI bhAvadayA mana ulasI." AvI bhAvadayAmaya zuddha paropakAra bhAvanAthI AvA bodhisatva mahAtmAo tIrthaMkara nAmakarma bAMdhe che. ane pachI tIrthakara janmamAM A niSkAraNa karuNArasasAgara parama paropakArI jina bhagavAno, sarva jIvane abhaya ApanArA parama dayAmaya dharmano upadeza vaSavi che; ane rAgAdi vaDe zuddha AtmasvarUpanI ghAta na thavA devAno nirmala bodha karI, anaMta janmamaraNaparaMparAthI choDAvanAruM bhAva abhayadAna Ape che. Avo je parama paropakAra kare che evA A parama kRpALu deva arihaMta bhagavaMtomAM dayAnA AdarzanI parAkASThA prApta thAya che. kAraNake parabhAvanA sparzalezathI paNa jeno AtmaguNa virAdhanA pAmato nathI, evA A bhAvadayAsAgara bhagavaMto dravyathI, kSetrathI, kALathI ne bhAvathI parama ahiMsaka evA anaMta dayAmaya hoya che. (mAlinI) sakla jIvagaNone Atma jevA ja jANI, tana mana vacane je nA haNe koI prANI; hRdaya hada thakI vAtsalya dhArA sUve che, paradu:kha du:khI saMto te dayArdo kave che. CCT Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 prazAvabodha mokSamALA zikSApati 80 : "Rtnizani sarvajJa' ahiMsAnA mahAmaMtra phUMkI jeNe jagatamAM "amArino DaMko vagaDAvyo, te "kalikAlasarvajJa' zrI hemacaMdrAcAryano dayAmaya vItarAgadharmanI prabhAvanAmAM ananya phALo che. A mahA jyortidharanI asAdhAraNa pratibhAthI aMjAyelA mahArAjA siddharAja jayasiMha temane gujarAtanuM gaurava gaNI bahumAnathI sanmAnatA; ane mahArAjA kumArapALa to temanA AjJAMkti ziSya banI, dayAmaya vItarAga dharmanA kevA prabhAvaka paramAIta thayA te vArtA ItihAsa prasiddha che. A mahA jyortidharano janma dhaMdhukAmAM moDha vaNika cAciMganI gRhiNI pAhiNInI kulie saM. 1145 nA kArtikI pUrNimAnA puNya dine thayo. emanuM nAma cAMgadeva pADavAmAM AvyuM. laghuvayamAM ja asAdhAraNa buddhicApalya dAkhavanAro A tejasvI bAlaka zrI devacaMdrasUrinA daSTipathe paDatAM, tenAmAM temaNe mahAna zAsanaprabhAvaka thAya evA lakSaNa dIThA. eTale laghuvayamAM dIkSA prAya: ucita nahi chatAM, AvA koI viralA asAdhAraNa pAtranA apavAdavizeSa zAsanaprabhAvanAno hetu jANI, temaNe pAhiNI pAse te bAlakanI bhikSA mAgI ane pAhiNIe te bhaktithI ApI. Ama saM. 1154nI sAlamAM nava varSanI vaye cAMgadeva dIkSita thaI muni somacaMdra thayo, ane svalpa samayamAM sarva Agama sAhityamAM pAraMgata thaI sattara varSanI vaye AcArya hemacaMdra banyo! zAsanadhurAne dhAraNa karatA A dhuraMdhara asAdhAraNa pratibhAsaMpanna yuvAna AcArye apUrva puruSArthathI vItarAga zAsananI sevAmAM jIvana samarpaNa karyuM. amAruM to game te thAo, ame bhale thoDA bhAva vadhAre horI laIzuM, paNa A satya ahiMsAdharma pravartaka parama lokakalyANakArI vItarAga zAsananI prabhAvanA avazya thavI ja joie, evI udAtta bhAvanAthI temaNe lokAnugrahamAM jhaMpalAvyuM, ane lokakalyANArthe jIvana samarpaNa karI vItarAga zAsananA ananya jisasanuM kArya karyuM. Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'kalikAla sarvajJa' zrI hemacaMdrAcArye vighAsiddha-maMtrasiddha puruSa hatA. gUrjarapati mahArAjA siddharAja A mahAvidyAsaMpanna puruSanA gADha saMparkamAM AvyA. eka vakhata siddharAje A jagatamAM kayo dharma zreSTha che? evo sIdho prazna hemacaMdrAcAryane pUchayo. javAbamAM hemacaMdre zaMkhapurANa madhyenuM cArisaMjIvanIcAra nyAyanuM dRSTAMta ApyuM ane te parathI garbhitapaNe mArmika sUcana karyuM ke-he rAjan! he puruSarSabha! jema te vRSabhane caratAM caratAM saMjIvanI auSadhi maLI gaI, tema tame paNa jo satyatattvagaveSakapaNe tamArI vivekabuddhine koI paNa pUrvagraha vinA muktapaNe chUTI caravA daI, sarva darzananA tattvanuM mArgaNa-saMzodhana karazo, to tamane paNa satya dharmano mArga maLI Avaze. hemacaMdrAcAryanA A adbhuta madhyastha bhAvanA uttarathI siddharAja to diMga thaI jaI phIdA phIdA thaI gayA. eka vakhata mALavA para jIta meLavI siddharAja pAchA pharyA, tyAre teNe rAjasabhAmAM pUchayuM-mArA rAjyamAM evo koI paMDita che ke je bIjA vyAkaraNanI jarUra na paDe evuM navuM vyAkaraNa racI zake? sarvanI daSTi mahApaMDita-ziromaNi hemacaMdra para paDI, ane temaNe te mATenuM bIDuM jhaDapyuM, ane pANini Adi vyAkaraNane bhUlAvI de evuM saMskRta-prAkRta Adi chae bhASAnuM eka lAkha zlokapramANa 'siddhahaima' nAmanuM mahAvyAkaraNa sAMgopAMga racyuM. mahArAjA siddharAje A bhavya graMthane hAthInI aMbADIe AropI tenuM parama gaurava bahumAna karyuM. 217 pachI kALakrame siddharAjanuM mRtyu thaye kumArapALe rAjyAsana lIdhuM, tyAre potAne abhayadAna, ApanArA potAnA parama upakArI hemacaMdrAcAryanuM smaraNa karI te temanA caraNapaMkajanA bhramara banyA; ane niraMtara temanA upadezAmRtanuM pAna karatAM anukrame vItarAga dharmanA daDha anuyAyI ane vratadhArI gRhastha thayA. saMprati mahArAjanI jema, A dharmAtmA paramArhata kumArapALe avinane jinamaMdiramaMDita karI; potAnA rAjyamAM sarvatra sarva jIvane abhayadAna ApanAro amAri paTaha vagaDAvyo; magha asurane dezavaTo dIdho; aputrIAnA dhanaharaNano anyAya dUra karyo; sarva dharma pratye samabhAvanI dRSTi dAkhavI. sarvatra Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 prajJAvabodha mokSamALA nyAyanIti ne sukhazAMtinuM sAmrAjya phelAvyuM. kumArapALanI vijJaptithI zrI hemacaMdrAcArye tenA svAdhyAyArthe vItarAgastava ane yogazAstranuM nirUpaNa karyuM; temaja triSaSTi zalAkApuruSa caritranuM rasamaya mahAkAvya gUMcyuM. AvA rAjapUjya chatAM hemacaMdrAcArya mahArAje kadI paNa rAjapiMDa grahyo nahi, e emanI parama ni:spRhitAnuM uttama udAharaNa che. temanI madhyasthatA ane sarva dharma pratyeno samabhAva adbhuta hatA. eka vakhata teo vihAra karatAM somanAtha pATaNa padhAryA. rAjendra kumArapAla paNa tyAM AvyA hatA. virodhI janoe rAjAnA kAna bhaMbheryA- [-A hemacaMdra mahAdevane namaze nahi. paNa hemacaMdrAcArye temanI A dhAraNA khoDI pADI. temaNe to sASTAMga daMDavat karI, mahAdevanuM sAcuM svarUpa darzAvanArUM mahAdevastotra lalakAryuM ane chevaTe gAyuM 3-'' bhavavIjAGkurajananA rAgAdAyaH kSayamupAgatA yasya / brahmA vA viSNurvA haro nino vA namastasmai / / '' arthAt bhavabIjAMkura utpanna karanArA rAgAdi jenA kSaya pAmI gayA hoya, te brahmA ho, viSNu ho, hara ho, vA jina ho, tene namaskAra ho! virodhIo ane rAjA kumArapALa Adi to diMga ja thaI gayA. hemacaMdrAcArya AvA mahAn chatAM temanI guNagrAhitA, saraLatA ne nirmAnitA AzcaryakAraka hatA. eka vakhata teo zatruMjayanI yAtrArthe gayA hatA. tyAM bhagavAna RSabhadevajInI sanmukha A nirabhimAnI mahAn AcArye, eka gRhastha kavi-mahAkavi . dhanapAlakRta RSabhapaMcAzikA apUrva bhAvathI gAI;ane bANa kAdaMbarIne AMTI ghe evI tilakamaMjarI mahAkthAnA sarjaka A mahAkavi dhanapAla paMDitanI A kAvyakRti to pade pade kevo adbhuta bhaktirasa nirjhare che, ema bhakto samakSa tenI bhArobhAra prazaMsA karI, potAnuM anupama guNagrAhipaNuM dAkhavyuM; ane gRhasthanI sukRti pratye guNapramoda dAkhavavAne badale matsarathI mukha macakoDanArAone bhaviSyamAM dhaDo levA yogya dAkhalo pUro pADayo. Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalikAla sarvaza' 219 zrI hemacaMdrAcArye zAsanaprabhAvanArthe aneka camatkAro karI batAvyA kahevAya che. paNa temano moTAmAM moTo camatkAra (Miracle) to temanuM adbhuta sarvAgINa (All round) sAhityasarjana che. koI kAvyamAM, koI nATyamAM, koI zabdazAstramAM, koI nyAyamAM, koI alaMkAramAM, koI chaMdamAM dakSa hoya, paNa sarvapaTu (All rounder) A 'kalikAla sarvajJa'nuM pATava to sarvatra hatuM. sADA traNa koDa zloka pramANa vipula sAhitya sarjanArA A sAhitya jagatanA virATa puruSe (Colosus) evuM koI paNa vAlmaya kSetra nathI, ke je potAnA padanyAsathI suNa na karyuM hoya. sAhitya suMdarIne sarva aMge alaMkRta karanArA A asAdhAraNa koTinA sAhityasvAmI (Literary Giant) mahAkavinI ekaethI sarasa ciraMjIva kutio, A mahAjyortidharanI yaza-prabhA akhila bhAratamAM prasArI, prAjJajanone jJAnacaMdrikAmAM nimajjana karAvatI anupama AnaMda vitarI rahI che. (zArdUlavi0) spardhA pANini vANInIya karatI vANI vahyuM hemanI, sau pAMDitya gumAnitA gaLI gaI sau paMDitaMmacanI; bIDAyA vadanAnja vAdI jananA zrI hemacaMdra kuryo, sarve vAlmaya vakatrapadma vikasyA vAvyomamAM te uge. (sadharA) pAmI sadgodha jeno nRpakulatilake bhUpa kumArapAle, AkhA rASTra amAripaTahataNI karI ghoSaNAo kRpALe; lAkho muMgA jIvone abhaya daI lIdhI mUka AziSa bhArI, zrI hemAcArya evA karuNanidhi karo nitya rakSA amArI ! Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 20 prajJAvabodha mokSamALA - zikSApATha 81 : nirjarAkrama dayAmUrti mahatu puruSo A krame karmanI nirjarA karI lapaka zreNI AzrI, zAzvata mokSane pAme che : prathama to yathApravRttakaraNa, apUrvakaraNa ane anivRttikaraNa e traNa karaNa pUrvaka ja anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA, lobhane khapAve; pachI mithyAtvamohanI, mizramohanI ne samyakatvamohanI e traNane khapAve. Ama darzanamohanI sAta prakRti kSaya thaye, kSAyika samyagRSTi hoya. A sAta prakRti asaMyata samadaSTithI mAMDIne apramatta saMyata paryata koI paNa khapAve. jeNe AyuSya bAMdhyuM che te zreNika rAjA jema, atre ja avasthita rahe che; paNa jeNe nathI bAMdhyuM te cAritramohanA kSapaNArthe AgaLa vadhe che, ane AThamuM apUrvakaraNa guNasthAnaka pAmI tyAM apUrva evA sthitighAta, rasaghAta, guNazreNI, guNasaMkrama ane sthitibaMdha kare che. A apUrvakaraNano saMkhyaya bhAga gaye, nidrA-pracalAno baMdhavyavaccheda hoya che; pachI carama samaye parabhavika evI devagati Adi nAmakarmanI trIsa pravRtiono, temaja hAsya, rati-bhaya-jugupsAno baMdhavyavaccheda hoya che. Ama apUrva AtmasAmarthyathI jyAM A prakRtiono navo baMdha TaLavArUpa baMdhavyavaccheda thAya che, evA A apUrvakaraNamAM kSapakazreNI para Arohe che. pachI navamA anivRttikaraNa guNasthAnamAM,- satyAnaddhitrika, naraka-tiryaMcagati, e benI AnupUrvI, ekendriyAdi 4 jAti, Atapa, udyota, sthAvara, sUkSma sAdhAraNa-e soLa prakRtiono kSaya hoya che. pachI apratyAkhyAnAvaraNa 4, pratyAkhyAnAvaraNa 4 ema kaSAya aSTakane khapAve che. pachI napusaMkaveda, hAsyAdi Saka, puveda, strIveda khapAve che. pachI kume karIne saMjvalana krodha-mAna-mAyAne khapAve che, ane lobhane khaMDa khaMDa karI khapAve che. temAM bAdara khaMDone khapAvato navamA anivRttinAdara guNasthAne ne sUkSma khaMDone khapAvato dazamAM Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirjarAkama 221 sUkSmasaMparAya guNasthAne hoya che. tenA aMte jJAnAvaraNIya 5, aMtarAya 5, darzanAvaraNIya 4, yaza-kIrti ane uccagotra e soLa prakRtiono baMdhavyavaccheda hoya che. pachI bAramAM kSINamoha guNasthAne aMtarmuhUrta sthiti karI tenA aMte chellA be samayamAM nidrA-pracalA khapAve che; ane aMta samaye jJAnAvaraNa 5, aMtarAya 5, darzanAvaraNa 4-e 14 prakRti khapAvI, nirAvaraNa jJAna-darzana samanvita kevalI thAya che; ane yAvat sayoga hoya tyAM sudhI mAtra eka samaya sthitinuM sAtA vedanIya ja bAMdhe che. Ama teramA sayogI kevalI guNasthAnake AyuSya pramANe aMtarmuhUrtathI mAMDI deza Una pUrvakoTi varSa sudhI sthiti kare che. pachI te sayogI kevalI AyuSya aMtarmuhUrta avazeSa rahya, vedanIya jo AyuSya karatAM adhika hoya to te bannenA samIkaraNa arthe samudyAta kare che. arthAt Atmapradezano vistAra karI-virATa svarUpa dhAraNa karI, te Atmapradeza vaDe Akho loka daMDa-kapATa-pratara AkAre pUrI de che; ane te te karmapradezone sparzI, zIdhra bhogavI laI kheravI nAMkhe che; ane pachI te Atmapradezone ulaTA krame upasaMhare che. A badho samughAtano vidhi mAtra ATha samayamAM patAvI, sayogI kevalI bhagavAna yoganirodha karI caudamuM ayogI kevalI guNasthAna pAme che. ne tyAM nAmakarma AdinI zeSa sarva prakRtiono kSaya karI, A ayogI kevalI bhagavAna tatsANa ja sarva karmathI rahita evA zuddha AtmA banI siddha gatine pAme che. Ama guNasthAnanI zreNIe caDhatA jJAnIne samaye samaye anaMtA saMyama vardhamAna thayA kare che ane tethI karIne uttarottara asaMkhya guNI nirjarA thayA kare che : (1) graMthika sattvo je thoDA samayamAM graMthibheda karI samyagadarzana pAmavAnA che, te sAcA mArgajijJAsu mithyAdaSTi jIvo karatAM avirati samyagudaSTi asaMkhyaguNI nirjarA kare che. (2) tenA karatAM dezavirati samyagadaSTi, (3) tenA karatAM sarvavirati samyagudaSTi, (4) tenA karatAM anaMtAnubaMdhIno visaMyojaka, (5) tenA Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 2 2 prazAvabodha mokSamALA karatAM darzanamohano kSapaka, (6) tenA karatAM upazamazreNI ArUDha upazamaka, (7) tenA karatAM upazAMtamoha, (8) tenA karatAM kSapakazreNI ArUDha kRpaka, (9) tenA karatAM kSINamoha, ane (10) tenA karatAM jina bhagavAna asaMkhyagaNI nirjarA kare che. ane teno kALa to tethI viparIta che. arthAt jeTalA kALe jeTaluM karma jina khapAve, teTaluM karma kSINamoha tenAthI saMkhyayagaNA kALe khapAve,-ema pratilomatAthI (ulaTA kame) thAvat mizrAdaSTi paryata saMkhyayagaNo kALa samajavo. (doharA) samakita guNathI mAMDIne, asaMkhya guNa nirjarA ja; karmarakyu jarjara bane, guNazreNe caDhatAM ja. zikSApATha 82 : AkAMkSA sthAnake kema vartavU? - nirjarA vaDe karIne pUrvopArjita karmanuM devuM paramANue paramANu jema bane tema tvarAthI cUkavI devuM e ja eka jenI AkAMkSA che, te jJAnI puruSa svapna paNa paudgalika parabhAvanI AkAMkSA kema kare? dhobIne gherathI bhUlathI AvI gayeluM pArakuM vastra tenA mULa dhaNIne pAchuM ApI devuM joIe, e nyAye je paravastu pAchI ApI devA Icche che, te jJAnI puruSa te paravastunI prApti kema Icche? kAraNake te bhAvitAtmA bhAve che ke-he jIva! A pudgala bhoganI kAMkSAthI ja te anaMta janmamaraNa karyA che. "janmamaraNa bahulA karyA, pudgala bhogane kaMkha re." mATe 'he jIva! kyA icchatA have? hai icchA du:khamUla; jaba IcchAkA nAza taba, miTe anAdi bhUla.' eTale sarva icchA-AzAne mArI nAMkhI jJAnI svarUpathI jIve che. ane anicchatAM chatAM pUrva prArabdhanA yogathI kvacita bhogapravRttirUpa AkAMkSA sthAnake vartavuM paDe, to paNa jJAnI to jAgrata upayoga rAkhI jalamAM kamalavat nirlepa rahI, anAsakta bhAve te bhogakarma nirjarI nAMkhe che. jJAnInI A udAsIna bhogapravRtti paNa pUrvapazcAtu pazcAttApavALI ane maMdamAM maMda pariNAma saMyukata hoya che. jene jJAnadazA varte che, evA anAsakta Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AkAMkSA sthAnake kema vartavuM? 223 jJAnI paNa jyAM mAMDa mAMDa bacI zake che, tyAM anya sAmAnya mumukSue to viSayabhogathI viSayavirakti thaze evo bhrAMta khyAla choDI daI, jema bane tema viSayonA AkAMkSA sthAnakono dUrathI ja tyAga karavA yogya hoya emAM pUchavuM ja zuM? kAraNake bhogathI tenI IcchAvirati mAnavI te to eka khAdhethI bhAra utArI bIjI khAte bhAra AropavA barAbara che. arthAt vAsanAno anubaMdha cAlu hovAthI IcchAvirati thavI zakya nathI. Ama samajI mumukSu puruSe viSayAkAMkSA dUrathI pariharavI ghaTe che, ane kadAcita prArabdhodayathI tenA AkAMkSA sthAnake vartavuM paDe, topaNa temAM udAsInatA rAkhI, 'ahabuddhi choDI daI rogarUpa jANI' pravartavuM ghaTe che. temaja-A je duSTa aniSTa bhogapravRttimAM huM pravarte chuM, te mAtra mArUM zithilapaNuM-maMdavIryapaNuM che, ema kSaNe kSaNe puna: puna: kheda pAmatA rahI, mumukSu puruSe mahatu puruSonA caritranuM smaraNa karI, te AkAMkSA sthAnakothI pAchA haThI, zUravIrapaNe viSayavAsanAno jaya karavA yogya che. ane A jaya mATe jema bane tema tvarAthI paMca viSayanA sAdhanonA prasaMganI nivRtti karI puna: puna: vicArathI karI tenuM tucchapaNuM bhAvavA yogya che. jemake he cetana! tane A jaDane cala jagatanI ekarUpa pudgalano bhoga ghaTato nathI. A pugalo sarva jIvoe anaMtavAra bhogavIne mUkI dIdhelA che. te teonA ucchiSTa bhojana jevA, eTha jevA che. AvI pragaTa azucirUpa eTha koNa khAya? ne potAnA parama zuci AtmasvarUpane koNa bhraSTa kare? vaLI he cetana! A pudgalabhoga anitya che, kSaNadhvasI che. je paudgalika viSayabhoga sarasa ne priya lAgatA hatA, te kSaNavAramAM virasa ane apriya thaI paDe che. rAjasaMpadAthI ke svargasaMpadAthI prApta thatA bhoga paNa durgadhI kadana jevA che. mATe nitya sarasa evA caitanyarasamaya nijAtmasvarUpano AsvAda choDIne, tevA anitya virasa pudgala kadantane koNa cAkhe? vaLI he cetana! pAMce iMdriyanA viSayabhoga pariNAme atyaMta du:khadAyI che. sparzaneMdriyane Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 prazAvabodha mokSamALA vaza thavAthI madonmatta hAthI paNa baMdhana pAme che. rasaneMdriyane vaza thavAthI mAchaluM sapaDAIne taraphaDI taraphaDIne mare che. ghANedriyane vaza thavAthI bhamaro kamaLamAM pUrAI jaI prANAMta du:kha pAme che. cakSu iMdriyane vaza thavAthI pataMgIo dIpakamAM jhaMpalAvI baLI mare che. zrotraMdriyane vaza thavAthI mRgalAM pAradhinI jALamAM phasAI paDe che. Ama ekeka iMdriyaviSayanA paravazapaNAthI prANI dAruNa vipAka pAme che. to pachI pAMce iMdriya jyAM mokaLI hoya, tyAM to pUchavuM ja zuM? vaLI he cetana! A anAdi saMsAramAM te aneka vAra devalokAdinA anaMta sukha bhogavyA, chatAM tane tRpti upajI nathI ane haju bhUkhALavAnI jema jANe koI divasa dIThA na hoya ema tuM A manuSyalokanA tuccha kAmabhoganI AkAMkSA kare che! to tethI tene zI rIte tRpti upajaze? sAgarajalathI je tRSA nathI chIpI, te gAgarajalathI kema chIpaze? mATe AvA tRSNAtApa upajAvanArA dAruNa viSayasukhathI zuM sayuM! A pudgalabhoga sarvathA azuci, anitya, du:khamaya ane tRSNAtApa upajAvanAra che; ane tyAruM svarUpa to he cetana! parama zuci, nitya, parama sukhamaya ne AtmatRptijanya parama zAMti upajAvanAruM che. mATe have tuM parapariNatirasarUpa pudgalabhoganI AkAMkSA choDI daI, svasvarUparasanA bhogano AsvAda le! (doharA) azuci azaraNa azAzvato, pudgalabhoga kadanna; zuci zaraNa tuM zAzvato, bhogava svarUpa sadana. Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munidharma yogyatA 2 25 zikSApATha 83 : munidharma yogyatA jyAM sarva parabhAva-vibhAvanI AkAMkSA virAma pAme che, evA sarvaviratirUpa mahAna munidharmanA grahaNa mATe keTalI badhI yogyatA hovI joie? kAraNake munidharma athavA bhAgavatI dIkSA e nAma ja uttama gaurava bhareluM che. bhagavAna vItarAgadeve je aMgIkAra karI parama dhanya karyo hato, te uttama munibhAvarUpa saMskAranuM AtmAmAM sthApitapaNuM tenuM nAma bhAgavatI dIkSA. vItarAga jJAnI puruSa jevA puruSasiMhe AcarelI dravya-bhAva nigraMtha caryA AdaravI, te mahA kSamAzramaNe Azraya karelA vizuddha darzana-jJAnapradhAna Azramano Azraya karI sAmane-samabhAvarUpa zramANapaNAne bhajavuM tenuM nAma bhAgavatI dIkSA. AvI bhagavaMtanA jevI uttama vItarAga dazA sAdhavAnI jyAM pratijJA levAnI hoya, te bhAgavatI dIkSA kevI uttama vastu che? ane tenuM pAtra paNa kevuM uttama hovuM joIe ? A vIramArge gamana karavAmAM kAyara janonuM kAma nathI. AtmaparAkramI evA vIra puruSasiMho ja Ane grahaNa karI dIpAvI zake che. eTalA mATeja zrI haribhadrasUrie SoDazakamAM samyagudarzanayogathI samyajJAna sate sattvavaMtaneja tattvathI A dIkSAno adhikArI kahyo che; paNa itaranI dIkSAne to veSaviDaMbaka 'vasaMta nRpa sadaza' kahI che. zreyanuM dAna karanArI ane azivanuM paNa karanArI A yathArthanAmAM "dIkSA" yathodita jJAnIne ja niyogathI sAdhvI hoya che; athavA tevA jJAnI gItArthanizrita tathArUpa supAtrane paNa temaja hoya che. kAraNake Avo meru samo vratabhAra jyAM dhAraNa karavAno che evI bhAgavatI dIkSA grahaNa karavA mATe paNa keTalI badhI yogyatA joIe? keTalI badhI pUrvasevA-pUrva taiyArI joIe? keTalo badho dIrghakAlIna AtmabhAvanAmaya abhyAsa joie? keTalo badho utkRSTa vairAgya joIe? kevA saMvegaga joIe? kevo Atmollasamaya parama utsAha joIe? kevI dhIratA joie? kevI vIratA joie? kevI sthiratA joIe? tenI pAtratA mATenA A uttama lakSaNo dharmabindumAM spaSTapaNe darzAvyA che : (1) je Arya dezamAM utpanna hoya, Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 prajJAvabodha mokSamALA (2) viziSTa jAti-kulasaMpanna hoya, (3) jenA karmamala kSINaprAya hoya, (4) ethI karIne ja je vimalabuddhi hoya, (5) manuSyapaNuM durlabha che, janma maraNanuM kAraNa che, saMpadAo capala che, viSayo du:khanA hetu che, saMyogamAM viyoga che, pratikSaNe maraNa che, karmano vipAka dAruNa che, ema jeNe saMsAranuM nirguNapaNuM-ni:sArapaNuM jAyuM hoya, (6) tethI karIne ja te saMsArathI je virakta hoya, (7) jenA kaSAya atyaMta kuza, pAtaLA, dubaLA paDI gayA hoya arthAt je maMdakaSAyI hoya, (8) alpa hAsya-rati-arati hoya, (9) kRtajJa hoya, (10) vinIta hoya, (11) pUrva paNa rAjA-amAtya Adine bahumata hoya, (12) adrohakArI hoya, arthAt deva, guru, dharma, rAja, deza, samAja vagereno je droha karanAra na hoya, (13) kalyANa aMgavALo bhadramUrti hoya, (14) zrAddha-samyaka zraddhAvaMta hoya, (15) sthira hoya, (16) samu55nna hoya, arthAt samyaka prakAre sadguruzaraNe Avelo-AtmasamarpaNa karanAro hoya. A soLe guNa jenAmAM hoya te uttama pAtra che, pAda nyUna guNa hoya te madhyama pAtra che, ane ardhanyUna guNa hoya te jaghanya pAtra che. temAM eTalI viziSTatA che ke alpa paNa asAdhAraNa guNo hoya to te kalyANa-utkarSanA sAdhaka hoya che. dIkSA denAra gurue paNa potAnI jokhamadArI barAbara samajI A guNonI samyaka parIkSApUrvaka, lenAra pAtranI munidharma yogyatA cakAsavA yogya che. mahInAnA mahInA sudhI sAthe pheravI, 'tuM dIkSA le! dIkSA le!' evI preraNA karavAnI, ke aneka prakAranA kAvAdAvA karI bhagADavAnI vAta to kayAMya dUra rahI, paNa svayaM dIkSA levA upasthita thayelAne prathama to UlaTo sAmo prazna karavA yogya che-he vatsa! tuM dIkSA zuM nimitte levA icche che? uttaramAM sahaja bhavavairAgya sivAya bIjuM kaMI paNa kAraNa na hoya, to te praznazuddha che ema jANI, tene munidharmanA AcAranI kaThinatAno ne duSkaratAno pUrepUro khyAla ApavA yogya che,-ke A dIkSA te to loDhAnA caNA cAvavAnA che te veLunA koLIA bharavAnA che; jinonI AjJA samyaka ArAdhavAmAM AvatAM jema mahA sukhadAyI mokSaphala che, tema saMyamabhaMgathI virAdhavAmAM AvatAM Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munidharma yogyatA 227 mahAduHkhadAyI saMsAraphala che; kAraNake karmavyAdhinA layanimitta evI saMyamarUpa bhAvakiyA aMgIkAra karI, pachI asaMyamarUpa apathya seve, to AjJAbhaMgAdi kAraNe adhika tIvra karma upArja, ItyAdi prakAre samyaka AcAra kathana karI, bAhya dekhAvothI chetarAyA vinA tenI nipuNapaNe parIkSA karavA yogya che; arthAt tenA samyakatva, jJAna, cAritrapariNAma Adi kevA che, tenI yAvat cha mAsa paryata vicakSaNapaNe cakAsaNI karavA gya che. A samasta nirdabha vidhinI agniparIkSAmAMthI samuttIrNa thA to ja tenI munidharmayogyatA jANI, tenA gurujanAdinI anujJApUrvaka savidhi dIkSA ApavA yogya che. Ama svayaM dIkSA levA upasthita thayelo puruSa gurune Atmanivedana-AtmasamarpaNa kare; ane guru paNa ziSyamAM samyakatvAdi guNAropaNa karavAnI ekAMta anugrahabuddhithI ja teno abhyapagama-svIkAra kare,-nahi ke celAelI mUDI potAno ziSya parivAra vadhAravAnI adhama kSudra buddhithI. munidharma-yogyatA aMge A badhuM eTalA mATe vicAravA yogya che ke dravyasAdhutva bhAvasAdhutva saMyukta hoya athavA bhAvasAdhutvanuM kAraNa thaI paDe to ja tenuM saphaLa paNuM che, nahi to veSaviDaMbanA mAtra ja thAya ane nAma moTuM ne darzana khoTuM thaI paDe! (doharA) dIkSA bhAgavatI ja je, karI bhagavaMte dhanya; te bhAgavatI dIkSAnI, yogyatA paNa ananya. mahAna A munidhana, yogya mahAguNapAtra; yogyatA viNa lIdhe dIdhe, veSaviDaMbana mAtra. Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 prajJAvabodha mokSamALA zikSApATha 84 : pratyakSa ane parokSa pratyakSa ke parokSa jyAMlagI AtmasvarUpa jANyuM nathI, tyAMlagI ja jIva moha pAmI paravastunI AkAMkSAthI viratirUpa virAma pAmato nathI; paNa svapara-prakAzaka jJAna thaye teno A moha nivarte che A jJAna e ja pramANa che, ane prameyano vinizcaya pratyakSa-paro ema be prakAre thAya che, eTale pramANa paNa pratyakSa ane paro prakAranuM che. aparokSapaNu arthanuM grAhaka evuM je pramANa te rakSa pramANa; ane tethI itara eTale ke parokSapaNe arthanuM grAhaka te grahaNa apekSAe parokSa pramANa A pramANa che te abhrAMta che. kAraNake pramANa bhrAMta che ema kahevuM te vadatovyAghAta che. eTale kalpanAthI para evuM pratyakSa pramANa to sAkSAta paramArthasat anubhavarUpa hovAthI abhrAMta che ja; paraMtu sAdhya avinAbhAvI liMgathI sAdhyano nizcaya karAvanArUM evuM parokSa anumAna pramANa temaja AptapraNIta AgamanarUpa zAbda pramANa paNa abhrAMta che. A pratyakSa-parokSa banne pramANa svanizcayanI jema bIjAone paNa tevo nizcaya upajAvanAra che, eTale parArtha pramANarUpa paNa che. iMdriyothI dekhAya te pratyakSa ema lokadaSTimAM manAya che, paNa zAsrakAranI dRSTie to je iMdriyapratyakSa che te pratyakSa nahi paNa parokSa che. kAraNake AtmAthI atirikta-para evA mana-iMdriyanA parAvalaMbananI jyAM apekSA che te parokSa che; ane jyAM tevI apekSA nathI evuM je AtmasAkSAt che te pratyakSa che. eTalA mATe ja mati, zruta, avadhi, mana:paryava ne kevala ema je pAMca prakAranuM jJAna kahyuM che, temAM mati ane zruta e be jJAna para evA mana-iMdriyanA nimittathI upajatA hovAthI parokSa che; ane avadhi mana:paryava ne kevala e traNa jJAna parasahAyanI apekSA vinA AtmAne sAkSAt thatA hovAthI pratyakSa che. temAM paNa avidha ane mana:paryava sarvathA saMpUrNa pratyakSa nahi hovAthI deza-pratyakSa che; ane kevalajJAna sarvathA saMpUrNa Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyakSa ane parokSa 229 AtmasAkSAtkArarUpa hovAthI sarvapratyakSa che. A parokSa-pratyakSa jJAnanuM svarUpa A prakAre : parokSa jJAna-(1) pAMca iMdriya ane manathI upajatA matijJAnanA mULa cAra bheda che : avagraha, IhA, apAya ne dhAraNA. avagraha eTale viSayanuM kiMcita grahaNa, IhA eTale tenI vicAraNA, apAya eTale nizcaya ane dhAraNA eTale te nizcayanuM smRti saMskArarUpe avadhAraNa. avagrahanA be bheda che-vyaMjanAvagraha ane arthAvagraha. padArtha ane iMdriyanA saMnnikarSathI-nikaTa saMparkathI thatuM je avyakata grahaNa te vyaMjanAvagraha. padArthano tevo saMparka sAdhya vinA svasthAne sthita rahIne ja svaviSaya grahatA evA cahyuM ane mana aprApyakArI hovAthI, te vaDe vyaMjanAvagraha hoI zake nahi. eTale zeSa cAra iMdriyathI ja thatA vyaMjanAvagrahanA cAra prakAra; ane vyakta grahaNarUpa arthAvagraha, IhA, apAya ane dhAraNA e pratyekanA, pAMca iMdriya ane chaThThA manathI thatA cha cha prakAra,-ema gaNatAM matijJAnanA uttara bheda aThThAvIsa thAya che. (2) zrutajJAna che te matipUrvaka hoya che ane te zrutazravaNathI-paropadezathI upaje che. aMgapraviSTaaMgabAhya Adi enA ghaNA bheda che. matijJAna vartamAnakALa viSayaka ne zrutajJAna trikALaviSayaka che. mati-zrutano viSaya sarva dravyonA asarva paryAyAmAM che. matijJAnathI zrutajJAna ne zrutajJAnathI matijJAna baLavAna bane che. cauda pUrva Adi eka ne eka mRta jANanArAomAM paNa asaMkhya bheda paDe che tenuM rahasya kAraNa matijJAnanI taratamatArUpa kSayopazama bheda che. pratyakSa jJAna-(1) avadhijJAna be prakAre : bhavapratyayI, te nAraka-devone hoya; kSayopazamanimittaka, te manuSya-tiryaMcane hoya. amuka avadhi-maryAdA sudhI jANe evA A avadhijJAnanA che bheda che : anAnugAmika-anugAmika, hIyamAna-vardhamAna, anavasthitaavasthita. (2) mana:paryava jJAnanA be bheda che-2 jumati ane vipulamati. jumati karatAM vipulamati vizuddhatara hoya che; Rjumati pratipAti paNa hoya, AvIne cAlyuM pANa jAya, ane vipulamati Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 prajJAvabodha mokSamALA apratipAti ja hoya. manogata bhAva jANanArA mana:paryavanuM kSetra avadhi karatAM ochuM chatAM vizuddhi adhika hoya che. avadhijJAna saMyata vA asaMyatane sarva gatimAM hoya, mana:paryava to saMta evA manuSyane ja hoya, anyane nahi. avadhijJAnano viSaya rUpI dravyamAM asarva paryAyomAM hoya, mana:paryAyano viSaya tenA anaMtamA bhAgamAM hoya. ane (3) nirvikalpa, nirAvaraNa evA kevalajJAnano viSaya sarva dravyomAM ne sarva paryAyomAM hoya arthAta nirvikalpa, nirAvaraNa, kevala zuddha evuM kevalajJAna sarvabhAvagrAhaka, lokAlokaprakAzaka che. 'AtmA jyAre atyaMta zuddha jJAna sthiti bhaje, tenuM nAma kevalajJAna mukhyapaNe che. AtmAne viSethI sarva prakArano anya adhyAsa TaLI sphaTika peThe AtmA atyaMta zuddhatA bhaje te kevalajJAna che." . AmAM "mati Adi cAra jJAna saMpUrNa zuddha jJAnanI apekSAe vikalpa jJAna kahI zakAya, paNa saMpUrNa zuddha jJAna eTale saMpUrNa nirvikalpa jJAna utpanna thavAnA e jJAna sAdhana che. temAM paNa zrutajJAna mukhyapaNe che.' A matijJAna Adi pAMca jJAnamAM AtmajJAna sarvatra vyApaka che. kAraNake jyAM AtmajJAna (samyagudarzana) nathI te jJAna ajJAnarUpa che; AtmajJAna rahita evA mati-zruta-avadhine matiajJAna, zrutaajJAna ne virbhAgajJAna kahyA che tenuM rahasya e ja che. mATe jyAM AtmajJAna che te ja jJAna che. jema jema mohanAza thaI AtmAnI cAritrazuddhi thatI jAya che, tema tema AtmAno bodhaprakAza vadhato jaI A jJAnavikAsa thato jAya che. yAvat mohano sarvanAza thatAM rAgadveSa kSaya thaye, jevuM AtmAnuM zuddha svarUpa khyAta athavA AkhyAta che, tevuM zuddha AtmasvabhAva ramaNatArUpa "yathAkhyAta' vItarAga cAritra pragaTatAM kevalajJAna upaje che. arthAta jyAM kevala, zuddha, advaita AtmAno akhaMDa anubhava varte che evI kaivalya jJAnadazA pragaTe che. kevala nija svabhAvanuM akhaMDa varte jJAna: kahiye kevalajJAna te, deha chatAM nirvANa.' A kevala jJAna e ja AtmAnuM svarUpa che, arthAt AtmA kevala jJAnamaya che. "caMdra chUpe nahi bAdala chAyo," tema A Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyakSa ane parokSa 231 kevalajJAnasvarUpa AtmacaMdra game teTalA gADha karma paTalanA AvaraNathI AvRta hoya, topaNa tenI kAMI ne kAMI jhAMkhI thayA vinA rahetI nathI, tenI kaMI ne kaMI jJAna-jyonjhA DokIuM karI caitanyasvarUpano khyAla ApyA vinA rahetI nathI. eTalA mATe ja akSaranA anaMtamAM bhAga jeTalo kevalajJAnano bhAga nitya ughADo ja rahe che ema zrI naMdIsUtramAM kahyuM che. nahi to te paNa jo avarAI jAya to jIva ajIvapaNAne pAmI jAya. eTale chadmasthane kevalajJAnAvaraNane lIdhe joke jJAnano pUrNa prakAza prApta thato nathI, topaNa aMza-prakAzarUpa maMda prakAza to sadAya avazya dazyamAna hoya ja che. ane te maMda prakAzanuM kAraNa paNa prastuta kevalajJAnAvaraNa ja che. Ama kevalajJAnAvaraNarUpa eka ja kAraNane lIdhe pUrNa prakAzarUpa kevalajJAna upajatuM nathI, ane maMda prakAzarUpa chadmasthika jJAna upaje che. A maMda prakAzamAM paNa je taratamatA dekhAya che, citravicitra bheda dekhAya che, tenuM kAraNa matijJAnAvaraNAdi itara karma che. vastranA vivaramAMthI ke bhatanA vivaramAMthI (chidramAMthI) dekhAtA abhrAcchAdita sUryanA maMda prakAzamAM paNa taratamatA hoya che, tema aMtarAlamAM rahelA mati Adi itara jJAnAvaraNa karmane lIdhe kevalajJAnAvaraNAcchAdita AtmAnA jJAnarUpa maMda prakAzamAM paNa taratamatA hoya che; ane tethI karIne mati-avadhi Adi te te jJAnAvaraNa karmonA kSayopazamanA anaMta bhedathI mati-avadhi Adi parokSa-pratyakSa jJAnanA anaMta bheda janme che. game tema ho, paNa AtmacaMdranI caMdrikAno kaMI ne kaMI prakAza avazya anAvRta hoya che, ANaDhAMkyo ja rahe che. eTalA mATe ja jJAna e caMdra-sUrya ke dIpakanI peThe AtmAno svaparaavabhAsaka asAdhAraNa viziSTa guNa che; ane tenA AvaraNa dUra thavA pramANe te mati zrutajJAnarUpa parokSa prakAre ne avadhi mana:paryavakevalarUpa pratyakSa prakAre vyakta thaI, moharUpa ajJAna aMdhakArane nivRtta kare che. Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 32 prajJAvabodha mokSamALA (doharA) mana iMdriya sApekSa che, parokSa mati zrutajJAna; AtmapratyakSa avadhi mana:- paryava kevala jJAna. jyAM jyAM jJAna prakAzathI, mohatimirano nAza; tyama tyama unmattatA tyajI, pragaTe AtmavikAsa. zikSApATha 85 : unmattatA jyAMlagI jJAnaprakAza sAMpaDyA nathI, tyAMlagI jIva mahaaMdhakAramAM gothAM khAya che ne unmattanI jema varte che. zrI bhartuharinuM vacana che ke "pIvA modamayImimAM 2 mahinAmunnImUta nati '' A mohamayI madirA pIne A jagata unmatta (gAMDuM-pAgala) thaI gayuM che. kAraNa ke svarUpathI pramatta thayeluM jagata mohamadirAthI matta banI, parabhAvamAM ahaMbhAvarUpa mada dhare che ne teno phAMko rAkhI chAkIne phare che! madyapAnathI mada caDhelA manuSyanI jema potAnuM AtmabhAna bhUlI unmatta pralApa kare che ane asamaMjasa AcaraNa karI svarUpathI cUke che. jJAna aMtarUpariNAmI thayuM nathI, aMtarano moha chUTayo nathI, 'sakala jagata te eThavata athavA svapna samAna' jANyuM nathI, ane evI amoharUpa jJAnadazA upajI nathI, evA zuSkajJAnI jano bhale unmattanI jema mukhethI vAcA jJAna' dAkhave ke hama jJAnI hai, baMdhelA ja nahi to mukata kaise hove? topaNa te to teono jJAnanA ajIrNarUpaapariNamanarUpa unmatta pralApa ja che. AtmasvarUpanA ajJAnathI ja jIva parabhAvamAM muMjhAI moha pAme che; ane paravastumAM AtmabuddhirUpe A mohane lIdhe ja A jIva rAgadveSa kare che. A moha-rAga-dveSa e tridoSa ja jIvano moTAmAM moTo unmattapaNAno roga che. tridoSa sannipAtano rogI jema potAnuM bhAna bhUlI jAya che, bebhAnapaNe phAve tema bake che, potAnuM te pArakuM ne pArakuM te potAnuM evuM yadrAvadrA asamaMjasa bole che, TuMkAmAM jANe badalAI gayo hoya ema potAnA mULa asala svabhAvathI viparIta pArga Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ unmattatA 235 vibhAvapaNe varte che, ane potAnA satsvarUpathI nipAtane pAmI sannipAtI nAmane yathArtha kare che; tema rAga-dveSa-moharUpa tridoSa sannipAtanuM unmattapaNuM je jIvane lAgu paDayuM che, te jIva potAnA AtmasvarUpanuM bhAna bhUlI jAya che, pArakuM te potAnuM ne potAnuM te pArakuM evuM bebhAnapaNe phAve tema pralaye che-lave che, potAnA mULa asala sahaja svabhAvathI viparItapaNe-vibhAvapaNe varte che. Ama tridoSa sannipAtanI unmattatAthI jIvane nija svarUpathI nipAtaadha:pAtarUpa pramattatA thAya che. eTale pachI jhADanA ThuMThAmAM puruSanI bhrAMti jene upajI che evA unmatta puruSanI jema, dehAdimAM jene AtmabhrAMti upajI che evo A mohamUDha jIva unmatta ceSTita kare che; arthAt parabhAvamAM rAcI, para vastunI tuccha prAptithI unmatta banI A pAmara jIva kAkIDAnI peThe nAce che; ane jAti, kula, rUpa, bala, lAbha, aizvarya, buddhi, zruta, e ATha prakAranA madathI chakI jaI, potAnI pAmaratAnuM pradarzana kare che. kAraNake upamitibhavaprapaMca kathAmAM bhAvitAtmA mahAtmA siddhirSie apUrva lAkSaNika zailIthI varNavyuM che tema moTA manorathone sevanArA evA mahA kulavAna, mahA balavAna, mahA samRddhimAna cakravartI Adi paNa satpuruSone mana, "jaDa cala jaganI eTha' cATanArA kSudra "nipuNyaka TraMka" jevA pAmara bhAse che, to pachI bIjAonuM to pUchavuM ja zuM? ucca jAti-kulaAdi saMpannajano ja madane seve che evuM nathI, paNa hInajAti AdivALA paNa madonmattapaNAthI mukta nathI, brAhmaNa, bharavADaAdi koI paNa jAtivALo paNa potapotAnI jAtinuM abhimAna dharI, amArUM kula AvuM ne amArA bApadAdA AvA, evo phAMko rAkhIne phare che, ne potAnA tuccha parivArane paNa iMdranA parivAra jevo lekhe che! kvacit koI pote virUpa chatAM potAne makaradhvaja jevo svarUpavAna mAne che! kvacit bilADIthI DaranAro paNa huM vAghane harAvI dauM evo baLavAna chuM evI zekhI karato dekhAya che! kvacit be-cAra hajAra rUpiyA jevA dhanalAbhane dhanadano vaibhava mAnI manamAM malakAya che ! kvacita be-traNa kSudra gAmanA Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 prazAvabodha mokSamALA ThAkaraDApaNAne cakravartipaNe mAne che! kvacita mAtRkAkSara jeTaluM paNa nahi bhaNyo chatAM potAnA buddhibaLanI baDAI hAMke che! kavacit Idhara uparathI budhajana pAsethI thoDuM ghaNuM zIkhI laI, huM keTaluM badhuM jANuM chuM evA mithyAbhimAnathI phUlAIne hAthInI jema madonmatta banI phare che! Ama A jagatamAM jyAM juo tyAM aSTa madathI unmata banelA janonI pAmaratAnuM jANe pradarzana (Vanity fair) bharAyuM che! A AThe madasthAnomAM nizcaya karIne koI paNa guNa che nahi, kevala unmAda ane saMsAravRddhi che. prazamaratimAM kahyuM che tema jAti Adi madathI unmatta thaelo jIva A lokamAM "pizAcanI jema"du:khI thAya che, ane paralokamAM nIca gotrakamane lIdhe ni:saMzayapaNe jAtiAdinI hInatA pAme che. mATe A sarva padasthAnono mULanAza karI mumukSue sarva prakAranuM unmattapaNe tyajI, AtmasvarUpanuM apramattapaNuM ja bhajavA yogya che. (doharA) mohamadirA pAnathI, thayuM jagata unmatta; pAmaratA pradarzana bhare, juo! aSTa madamatta. parabhAve ahaMbhAvanI, buddhithI madaaMdha; unmattavat cheSTA kare, jJAnacakSu hINa aMdha. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka aMtarmuhUrta 2 35 zikSApATha 86 : eka aMtarmuhUrta unmattapaNAnuM mULa kAraNa AtmabhrAMtirUpa mithyAdarzana che, te samyagadarzanathI TALI jIva je apramatta yoga skurAve, to aMtarmuhUrtamAM kevalajJAna pAme. jhADanA ThuMThAmAM puruSanI bhrAMti TaLatAM jema manuSyanI ceSTA samyaka hoya che, tema dehAdimAM AtmabhrAMti nivRtta thatAM samyagudarzanathI AtmAnI ceSTA paNa samyaka hoya che; ane tethI anukrame svarUpasthitirUpa apramattapaNe pAme, eTale aMtarmuhUrtamAM kevalajJAna pAmavuM sAva sulabha che. kAraNake apramatta guNasthAnakathI kevalajJAna paryaMtano utkRSTa kALa paNa aMtarmuhUrtano che. aMtamuhUrta eTale nava samayathI mAMDI be ghaDImAM eka samaya nyUna jeTalo kALa. jJAnInI AjJA pramANe "jIva jo puruSArtha kare to zuM na thAya?' anaMta kALanA karmagaMjane paNa eka aMtarmuhUrtamAM zukla-zuddha AtmadhyAnanA pracaMDa agnivaDe bALI nAMkhe evuM A puruSArthanuM baLa che. A karmanA layamAM 'apUrvakaraNa" moTAmAM moTo bhAga bhajave che, e hakIkata ja AtmAnA puruSArthanuM apUrva baLavAnapaNuM sUcave che. A apUrvakaraNa be che : paheluM apUrvakaraNa, jenuM phaLa graMthibheda che; ane bIjuM apUrvakaraNa, jenuM phaLa sAmarthyayoga-kSapakazreNI che. apUrvakaraNa eTale anAdikALanA bhavabhramaNamAM kadI paNa pUrve prApta thayo nathI, evo zubha prazasta AtmapariNAma. jIva jo aMtarAtma pariNAmI thaI, 'apUrva AtmabhAvano ullAsa pAmI, puruSArtha khurave, to apUrvakaraNathI aMtamuhUrtamAM graMthibheda karI samyagadarzana pAme. ane samyakatva prApta thayA pachI jIva je uttarottara vadhatA tIvra saMvegaraMgathI apUrva puruSArthadhArA cAlu rAkhe ne vadhAre, to palyopamasAgaropamAdi jeTalI, karmasthiti paNa zIgha kSaya karI, aMtamuhUrtamAM pAMcamuM dezavirati samyagdaSTi guNasthAnaka sparza bhAvazrAvaka bane, ne aMtamuhUrtamAM ja chaThuM sarvavirati samadaSTi guNasthAnaka sparzI bhAvasAdhu bane. Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 prazAvabodha mokSamALA Ama uttarottara saMyamanI vRddhi karato jaI, mana-vacana-kAyAnA pramatta yogathI AtmAnI veDaphAI jatI cArekora veraNacheraNa thatI zaktine aTakAvI, jema bane tema AtmasvarUpamAM AtmAnuM saMyamana karI, AtmavIryanI atyaMta jamAvaTa (Mobilisation) kare, zAstrokata rIti pramANe Adarza yogasAdhanA karI viSayakaSAyadi sarva pramAda varjI yathAsUtra sarva AcaraNa kare, to te apramatta zAstrayogI aMtarmuhUrtamAM sAtamA apramatta saMyata guNasthAne pahoMce. ane Ama apramatta AtmasaMyamanA yoge tIkSNa AtmopayogavaMta rahI, jeNe atyaMta zaktisaMcaya karyo che, evo A apramatta yogI aMtarmuhUrtamAM AThamA apUrvakaraNa guNasthAne AvI bIjuM "apUrvakaraNa pAme,ke jethI apUrva AtmazakitanA udrakavALo sAmarthyayoga pAmI te kSapakazreNI AraMbhe. Avo apUrva AtmasAmarthyavALo A sAmarthyayoga zAstrathI para ne zAstravANIne agocara-avAcya che. "dizi dekhADI re zAstra savi rahe, na lahe agocara bheda." (AnaMdaghanajI) kSapakazreNIgata yogIne prApta thato A AtmAnubhavagamya sAmarthyayoga prAtibhajJAnathI saMgata hoya che. jemAM asAdhAraNa apUrva AtmanubhAvaprakAzanI pratibhA jhaLake che, evA A prAbhijJAnarUpa mahAtejasvI pradIpanA (Search-light) prakAzathI AgaLano mArga svayaM prakAzamAna dekhAya che, jhaLahaLI rahe che. eTale jene 'mAraga sAcA mila gayA, chUTa gaye saMdeha" evo A sAmarthyayogI AtmAnubhava sAmarthyathI pragaTa mArga dekhato dekhato, A apUrvakaraNa guNasthAnake kSapakazroNI prAraMbhI, karmaprakRtione jaDamULathI sarvathA khapAvato khapAvato, khatama karato karato, guNasthAnakanI zreNI para caDhato jAya che; ane 8-9-10-12 guNasthAnane zIgha vaTAvI jaI, aMtarmuhUrtamAM teramA sayogI kevali guNasthAne pahoMcI 'nija kevalajJAna nidhAna" pragaTAve che; ane tyAM AyuSya pramANe jaghanya aMtarmuhUrta ne utkRSTa deza Una pUrva koTi varSa sthiti kare che. ane pachI Ayu prAMte mana-vacana-kAyAnA yogano saMnyAsa-tyAga (yogasaMnyAsa) karI, jyAM zaileza meru jevI aDala Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka aMtarmuhUrta 237 niprakaMpa zailezI avasthA varte che, evA caudamA ayogI kevali guNasthAnakane pAme che; ne tyAM pAMca hasva akSara (a, i, 3, 5, lu) uccArAya eTalo kALa sthiti karI, A yogIzvara mokSa pAme che. Ama anaMtakALanA karmono eka sAmaTo goTo vALI nAMkhavAnI A badhI prakriyA aMtarmuhUrtamAM banI jAya che ! evuM apUrva sAmarthya A sAmarthyayoganuM che! ane Ama apUrva puruSArtharUpa apUrvakaraNava prApta karelA cothA samadaSTi guNasthAnathI mAMDIne jIva je AtmopayoganI akhaMDa ekadhArAthI AgaLa vadhe, to aMtarmuhUrtamAM kevaLajJAna pAmI, thAvat mokSa paNa pAme,-evuM apUrva A AtmapuruSArthanuM baLa che. ArIsA bhavanamAM vairAgyataraMgiNImAM jhIlatA bharata mahArAjA, bAjIgarano khela khelatAM zukla dhyAnanI zreNIe caDhelA ilAyacI kumAra, A zvasure to mokSanI baMdhAvI evI bhAvanA bhAvatA gajasukumAra, gautamasvAmInA upadezathI pratibodha pAmelA pAMcaso tApasa, ane anaMtA aMtakRta kevalI bhagavaMto,-e sarva zukla-zuddha AtmadhyAnanI zreNIe caDhI aMtarmuhUrtamAM kevaLajJAna pAmyA hatA, e atre jvalaMta udAharaNo che. A badhA mahAprabhAvano mULa yaza kalyANamUrti samyagadarzana'ne ja ghaTe che,-ke je mahAyazanA kRpATAkSathI 'anaMtakALathI je jJAna bhavahetuM thatuM hatuM, te jJAna eka samayamAtramAM jAyaMtara' thaI, aMtamuhUrta jeTalA alpa samayamAM mokSapada pamADavA samartha thAya che. (doharA) unmattapaNe chAMDI ja, apramatta jIva thAya; puruSArthathI kevala lahe, aMtarmuhUrtamAMya. apUrva puruSArthe lahI, apUrva bhAva ullAsa; apUrvakaraNe zreNie, kevalajJAna prakAza samaggadarzana mitrano, A saghaLo pratApa; jenA kRpAkaTAkSathI, bhavano TaLe utApa. Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 prajJAvabodha mokSamALA zikSApaDa 87 : mAlinI 1 2 catura gati bhamatAM nA maLyo mitra! kyAMI, kaI gahana guhAmAM tuM gayoto lapAI? aba tuja kaMI jhAkhI aMtare meM nihALI, darazana hitakArI! vaMdanA nitya hArI! tuja parama kRpAthI dehanA mAnamAMthI, asi cinamaya jyotirUpa meM bahAra kADhI; camakatI anubhUti dhArathI tINa bhArI; | darazana hitakArI! vaMdanA nitya hArI. kSIra nIra zuM vivecI Atmane bhinna dITho anubhava paya pIdho AtmahaMse sumITho; anugraha sahu hAro mitra kalyANakArI! darazana hitakArI! vaMdanA nitya hArI. sucirathI bhavahetu jJAna ajJAna thAtuM, kSaNamahiM vaTalAvI nAMkhato te sakhA! tuM; bhavanivRtirUpe te kIdha saMsArahArI! darazana hitakArI! vaMdanA nitya hArI. bhavajalanidhithI huM nA have to DaruM chuM, gaupada zuM lIlAthI tuja svAye tarUM chuM; naciMta thaI rahyo chuM huM mahAmoha mArI, darazana hitakArI! vaMdanA nitya hArI. tuja darizana pAmyo te kalikAla dhanya, subhaga paNa mane zuM kAmano kALa anya? bhava raNa vIraDI tuM ApatI miSTa vAri, darazana hitakArI! vaMdanA nitya hArI. 4 5 Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhakata trimUrti-bhAga 1 239 bhUlacUkathI karI ko saMga lhAro kadApi, kumatithI pachI choDe, tuM na choDe tathApi; parama pada pamADacA viNa nA jaMpadhArI! darazana hitakArI! vaMdanA nitya hArI. kalpataru mahimA tuccha che tuja pAse, aNamUla maNi ciMtAratna jhAMkhuM ja bhAse; suraghaTa suradhenuM kIrti te maMda pADI, darazana hitakArI! vaMdanA nitya hArI. 8 daridrapaNuM ja sAruM tuja saMyogavALuM, cakavaratipaNe nA tu viyogavALuM; bhava bhava tuja hojo saMgati mitra! hArI, darazana hitakArI! vaMdanA nitya hArI. 9 kadI paNa na bujhAto sthira tuM ratnadIvo, muja mana pragaTelo he ciraMjIva! jIvo!. jaya jaya bhagavAna he moha aMdhArahArI! darazana hitakArI! vaMdanA nitya hArI. 10 zikSApATha 88 : bhakta trimUrti } bhAga 1 AnaMdaghanajI, yazovijyajI ane devacaMdrajI e traNe paramAtma darzanano sAkSAtkAra pAmelA bhaktaziromaNi mahAtmAo thaI gayA, te temanA parama bhAvollAsamaya anubhavolgAra parathI svayaM supratIta thAya che. "vimala jina dIThA loyaNa Aja," "dIThI ho prabhu!dIThI jagagurU tuja," "dITho suvidhi jiNaMda samAdhi rase jAryo re" e vacano tenI sAkSI pUre che. A virala vibhutirUpa mahAgItArtha mahAtmAo vItarAga darzananI apUrva prabhAvanA karanArA mahAjyotirdharo thaI gayA A bhakta trimUrtie adabhuta bhakatirasano Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 prajJAvabodha mokSamALA ane uttama adhyAtmayogano pravAha vahAvI jagata para parama upakAra kyAM che. matadarzana AgrahathI para evA A vizvagrAhI vizAla daSTivALA mahApratibhAsaMpanna tattvadaSTAo koI saMpradAyanA ja nahi, paNa samasta jagatanA che. AjathI lagabhaga aDhIso varSa pUrve thaI gayelA AnaMdaghanajI ane yazovijyajI banne samakAlIna hatA. AnaMdaghanajI jevA saMtano darzana-samAgama e yazovijayajInA jIvananI eka kAMtikArI viziSTa ghaTanA che. te vakhatano samAja evI parama avadhUta jJAnadazAvALA, AtmAnaMdamAM magna rahenArA, AtmArAmI sapurUSane oLakhI na zakyo ne A 'lAbhAnaMdajI" no (AnaMdaghanajI) yatheccha lAbha UThAvI na zakyo. paNa zrI devacaMdrajI e kahyuM che tema "teha ja ehano jANaMga bhokatA, je tuma sama guNarAyajI!" arthAt tevo ja tevAne oLakhe, sAco jhaverI jhaverAta pArakhI zake, tema te samaye paNa zrI yazovijayajI jevA viralA ratnaparIkSaka ja zrIAnaMdaghanajI jevA mahApurUSaratnane temanA yathArtha svarUpe oLakhI zakyA. A parama avadhUta, bhAvanigraMtha AnaMdaghanajInA darzanasamAgamathI zrI yazovijayajIne ghaNo ghaNo AtmalAbha ne apUrva AtmAnaMda thayo. A parama upakAranI smRtimAM zrIyazovijayajIe mahAgItArtha AnaMdaghanajInI stutirUpe aSTapadI racI che. temAM temaNe parama AtmollAsathI masta dazAmAM viharatA AnaMdaghanajInI muktakaMThe bhArobhAra prazaMsA karatA gAyuM che kepArasamaNi samA AnaMdaghanajInA samAgamathI loha jevo huM yazovijaya suvarNa banyo!kevI bhavya bhAvAMjali! have atre A uparathI eka vicAraNIya rasaprada prasaMga upasthita thAya che ke-Avo nyAyano eka dhuraMdhara AcArya, padarzanano samartha vettA, sakla Agama rahasyano jANakAra, vidradaziromaNi yazovijayajI upAdhyAyajI jevo purUSa, A anubhavayogI AnaMdaghanajInA prathama darzana samAgame jANe maMtramugdha thayo hoya, ema AnaMdataraMgiNImAM jhIle che, ane te yogIzvaranI adbhuta Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhakta trimUrti-bhAga 1 241 AtmAnaMdamaya vItarAga dazA dekhIne sAnaMdAzcarya anubhave che! ane potAnI samasta vidvattAnuM sarva abhimAna ekasapATe phagAvI daI, bAlaka jevI nirdoSa parama saralatAthI kahe che ke loDhA jevo huM A pArasamaNinA sparzathI sonuM banyo! aho kevI nirmAnitA kevI saralatA! kevI nirdabhatA! kevI guNagrAhitA! Ane badale bIjo koI hota to tene abhimAna ADuM AvI UbhuM raheta. paNa yazovijayajI ora purUSa hatA, eTale AnaMdaghanajIno divya dhvani emanA AtmAe sAMbhaLyo ne te satanA caraNe DhaLI paDyo; ane A paramArthagarU AnaMdaghanajInA samAgama pachI emano aMtapravAha adhyAtmayoga ne bhaktiviSayanA paMthe vizeSa karIne mukhyapaNe DhaLyo haze ema A uparathI svAbhAvika anumAna thAya che. ane temanA pachI thoDA varSe thayelA tattvaraMgI mahAmuni devacaMdrajI paNa A potAnA purogAmI bane bhakatarAjonI jema bhakti amRtarasamAM kevA soLe kaLAe khIlyA che ne adhyAtmataraMgiNImAM kevA apUrva bhAvathI jhIlyA che, e emanI sudhArSiNI stavanAvalI parathI samajAya che. . A bhakta trimUrtimAM pratyekanI zailI kaMI ne kaMI viziSTatAvALI che.zrI AnaMdaghanajInA stavanomAM sahaja svayaMbhU adhyAtmapradhAna bhaktirasa pravahe che; ane tenI zailI sarala, sAdI ne saMskArI temaja arthagauravavaMtI ne Azaya gaMbhIra che. zrImAna devacaMdrajInA stavanomAM uttama tAtvika bhaktinI pradhAnatA che; dravyAnuyoganI mukhyatAthI prabhunuM zudhdha tattva svarUpa vistArathI varNavI ne tenI bhakitanI kAryakAraNabhAvanI talasparzI sUkSma mamAsA karI, prabhunA guNAtizayathI upajata parama prItimaya adbhuta bhakti atre mukhyapaNe gAvAmAM AvI che, ane tenI zailI prathama darzane kaMIka kaThina, arthaghana ne prauDha chatAM UMDA bhaktirasapravAhavALI pratIta thAya che. zrI yazovijayajInA stavanAvalImAM prema lakSaNA bhakita mukhyapaNe varNavI hoI, te parama premarasapravAhathI chalakAtI che; ne tenI zailI AbAlavRdhdha samajI zake evI atyaMta sarala, sAva sAdI ne suprasanna che. A parama bhakta trimUrtinI kRtinI sAmAnya tulanA mATe eka skUla Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 prajJAvabodha mokSamALA daSTAMta yojIe to zrI AnaMdaghanajInI kavitA sAkaranA ghana jevI che ne temAM sarvatra amRta samI mIThAza bharI che. zrI devacaMdrajInI kavitA zeraDInA TUkaDA jevI che, eTale temAM mIThAza to sarva pradeza bharelI ja che, paNa temAM cAvavAnI mahenata karavI paDe tema che,to ja tenI amRta samI mIThAzanI khabara paDe. zrI yazovijayajInI kavitA zeraDInA tAjA rasa jevI che. ane tenuM yatheccha madhura amRtapAna sahu koI tatkALa sugamatAthI karI zake che. Ama A mAdhuryamUrti bhakta trimUrtinA parama bhakti bhAvanirbhara ne caitanyarasanI choLo uchALatA stavano AtmAnubhavanA parama paripAkarUpa hoI, gAtAM ke sAMbhaLatAM, koI adbhuta AhalAda Ape che, ne manano thAka utArI nAMkhI parama cittaprasannatA arpe che.A bhakta trimUrtinA vacanAmRtomAM evA to adbhuta mAdhurya, prasAda, ojas ne dhvani bharyA che, evuM to ucca caitanyavaMtuM kavitvabharyuM che, ke teno rasAsvAda letAM AtmA jANe tRpta thato nathI. jAgatI jayota jevI A bhakta trimUrti bhakitarasanI evI apUrva jAnhavI vahAvI gayela che, ke je koI bhAgyavaMta jana temAM nimajjana kare che, te pAvana thaI parama AtmAnaMda lUTe che. (zikhariNI) namuM AnaMdonA ghana varaSi AnaMdaghanane namuM devacaMdrA amRtajharaNA jJAnaghanane; yaza:zrInA svAmI zratanidhi yazovijaye namuM, trimUrti gItArthe gIta amRta bhaktirasa rame. Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhanka trimUrti-bhAga 2 243 zikSApATha 89 : bhakta trimUrti} bhAga 2 A bhakta trimUrtie Adarza samAjasudhAraka ane prakhara dharma uddhAraka tarIke ananya zAsanadAjha dAkhavI che. e khAsa noMdhavA jevuM che ke temano sudhAro AdhunikonI jema yuddhAtaddA svacchaMdAnuyAyI nathI, paNa nirmala zAstramArgAnuyAyI ne zudhdha AdarzavAdI che. bhagavAne praNIta karelA mULa Adarza vItarAga mArgathI samAjane bhaSTa thayelo dekhI, gRhasthone temaja sAdhuone tethI viparItapaNe-vimukhapaNe vartatA nihALI, kSudra nirmAlya matamatAMtarothI akhaMDa samAjane khaMDakhaMDa chinnabhinna thayelo bhALI, A bhAvitAtmA mahAtmAonuM bhAvanAzIla sAcI aMtardAjhavALuM hRdaya aMtyata dravIbhUta thayuM hatuM, kakaLI UThayuM hatuM. eTale ja te samAjano saDo dUra karavAnA ekAMta nirmala udezathI teoe TheraThera pokAra pADayo che."purUSa paraMparA anubhava javatAM, aMdhoaMdha palAya .. paMthaDo nihALuM re bIjA jina taNo re" ItyAdi AnaMdaghanajInA veika vacano temanI sAcI zAsanadAjhanA sahaja udgAra che. "dravya kiyA rUci jIvaDA re, bhAva dharma rucihIna; upadezaka paNa tehavA re, zuM kare jIva navIna?... caMdrAnana jina! saMbhaLiye aradAsa," ItyAdI zrI devacaMdrajInA vacano temanuM tIvra khedamaya AMtarusaMvedana dAkhave che. ane zrImAnu yazovijayajIe to bhagavAna sImaMdhara svAmI pAse sADI traNaso ane savAso gAthAnA stavanAdinA nhAne karUNa pokAra pADayo che ke he bhagavAna! A jinazAsananI zI dazA? ane ema karI niSkAraNa karUNAthI suSupta samAjane keTalIka vAra sakhta zabdaprahAranA cAbakhA mArI DhaMDhoLyo che, ne tenI aMdhazradhdhA uDADI jAgrata karyo che; tathA gRhasthano ne sAdhuno ucita Adarza dharma spaSTapaNe sarvatra zAstrAdhArapUrvaka mIThAzathI raju karI, samAjane gherI vaLelA kugurUo ne kusAdhuonI nIDarapaNe sakhA jhATakaNI kADhI che. jemake- "Arya thoDA anAraja janathI, jaina AryamAM thoDA; temAM paNa pariNata jana thoDA, bAkI muDAM nhoLA ... re jinajI! vinataDI avadhAre! jima jima bahuzruta bahujanasaMmata, bahuziSya paravariyo; tima tima jinazAsanano vayarI, je navi nizcaya dariyo .... re Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 prajJAvabodha mokSamALA jinajI! vinataDI avadhAro! nija gAga saMce mana navi khaMce, graMtha bhaNI jana vaMce; luMce keza na muMce mAyA; te na rahe vrata paMce."-ItyAdi prakAre kusAdhuonI sakhta jhATakaNI kADhI, nirmala munipaNAnA AdarzanI tyAM supratiSThA karI, potAnI zAsana pratyenI sAcI aMtarudAjha vedhaka zabdomAM vyakata karI che. A bhakata trimUrtinuM Agama ane anumAna-nyAya viSayanuM jJAna agAdha hatuM. AnaMdaghanajInA ekeka vacana pAchaLa AgamonA talasparzI jJAnanuM ne ananya tatva ciMtananuM samartha pIThabaLa dekhAI Ave che. zrIdevacaMdrajInuM AgamajJAna paNa tevuM ja adbhuta hatuM, te temanA AgamasAra Adi graMtha parathI dekhAI Ave che; temaja nyAya viSayanI temanI tINa paryAlocanA prabhubhaktimAM temaNe karelI adabhuta pAramArthika nayaghaTanA Adi parathI jaNAI Ave che. ane sarvazAstrapAraMgata nyAyAcArya zrIyazovijayajI to nyAyanA khAsa niSNAta tajajJa (Specialist) hatA, eTale nyAyane emaNe yathAyogya nyAya Apyo hoya e samucita ja che. teozrIe khoTI baDAIthI nahi paNa pUrepUrAM AtmavizvAsathI potAnA mATe eka sthaLe dAvo karyo che ke "vANI vAcaka jaza taNI, koI naye na adhUrI re." e akSare akSara pratyakSa satya che, tenI pratIti ApaNane temanA nyAyasaMbaMdhI darzanaviSayaka graMtho parathI Ave che. ane adhyAtma-yogaviSayamAM paNa A bhakta trimUrtie asAdhAraNa abhuta pragati sAdhI hatI. yogirAja AnaMdaghanajI to A adhyAtma mArgamAM ekkA ati ucca dazAne pAmelA jJAnI purUSa hatA, te temanA stavano ane padomAM dekhAI AvatI anubhavanI jhalaka parathI dekhAI Ave che. moTA moTA paMDitonA vAgADaMbarabharyA zAstrArthothI ke moTA moTA vyAkhyAnadharA dhrujAvanArA - vAcaspationA vyAkhyAnothI anaMtagaNo bodha ne AnaMda zrImAna AnaMdaghanajInI ekAda sIdhI, sAdI, sacoTa ne svayaMbhU vacanapaMktithI upaje che, ane emanuM ekeka anubhavavacana hajAro graMtho karatAM kevuM Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhanka trimUrti-bhAga 2 245 baLavAna che te batAvI Ape che. ane A paramArthagurU AnaMdaghanajInA pagale adhyAtmayoga viSayamAM ghaNA AgaLa vadhelA zrIyazovijayajIe paNa tenI uttama prasAdI ApaNane adhyAtmasAra, adhyAtma upaniSada, batrIza batrIzI, yogadaSTisajajhAya Adi emanA ciraMjIva kIrtisthaMbha samA aneka mahAgraMtho dvArA ApI che. pAtaMjalaAdi yoga sAthe maitrIbharyo samanvaya sAdhatA A adhyAtmaviSayaka graMtharatno e adhyAtma viSayamAM chellAmAM chellA zabda che, Most up-to-date che, adhyAtmasaMbaMdhI sarva viSayono te jANe mahAkoSa-khajAno che. adhyAtmapariNata mahAyogI devacaMdrajI paNa kevA aMtarAtmapariNAmI hatA, te temanI stavanAvalImAM prahavatI sahaja suprasanna adhyAtmadhArA parathI, ane adhyAtmagItA-dravyaprakAza Adi temanA kIrtiliza samA graMtharatnothI supratIta thIya che. Ama yogadaSTirUpa divya nayanathI paramArthamaya jinamArganuM darzana karI A divya daSTAoe potAnA saMgItamaya divya dhvanithI A divya jinamArganuM ApaNane darzana karAvyuM che. A divya dhvani eTalI badhI amRtamAdhurIthI bharelo che ke tenuM pAna karatAM tRpti thatI nathI. zAMtasudhArasa jalanidhi evo A divya nAda akhUTa rasavALo akSayanidhi che. A bhakta trimUrtino divya dhvani haja tevone tevo tAjo sakarNa jano sAMbhaLe che ane niravadhi kALa paryata sAMbhaLaze! (zikhariNI) vahAvI che jeNe sarasa saritA bhaktirasanI, bahAvI che dhArA amRtamaya AtmAnubhavanI; jagAvI che jogAnavataNI dhUNI jAgatI jage, trimUrti jogIndro praNamuM jasa jyoti jhagajhage. Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 prazAvabodha mokSamALA ( zikSApATha 20 : vimavi phemI 2 - rAga, dveSa ne moha eja mukhya vibhAva arthAta vikRta cetana bhAva che. AtmAnA svabhAvathI viparIta-viruddha te vibhAva; athavA AtmAnA svabhAvane atikramato 'vizeSa bhAva" te vibhAva. AtmAnuM zuddha cetanabhAvanI maryAdAmAM, marajAdamAM, maryAdAdharmamAM vartana te svabhAva ane te ja dharma che; A zuddha cetanabhAvanI maryAdAnuM ullaMghana te vibhAva ane te ja adharma che. Ama AtmAnuM jJAnAdi svabhAvamAM vartavuM te dharma ane rAgAdi vibhAvamAM vartavuM te adharma che. svabhAvarUpa svadharmane choDI AtmAe parabhAva pratye gamana karyuM, tethI vibhAvarUpa adharma tene vaLagyo; ane tethI karIne karma-rAhue Atma-caMdranuM grahaNa-grasana karyuM. teno dAruNa vipAka AtmAne potAne ja bhogavavo paDayo; pArakA kSetramAM hastakSepa karavArUpa pApa aparAdhano badalo maLyo; "paradharmo mAyAvada :''-paradharma bhayAvaha thaI paDayo! kAraNake dehAdi parabhAvane viSe AtmabhAvanI kalpanAne (Imagination) lIdhe te parabhAva nimitte rAga-dveSa-mohAdi vibhAva upajyA. eTale te te viSayanA yogamArthI-viSayasaMrakSaNArthe kaSAya upajyA, ane A ja prakAre aDhAre pApa sthAnakanI utpatti thaI. dehAdimAM AtmabuddhirUpa A mUlagata bhrAMtine lIdhe mana-vacanakAyAnA yoganI pravRtti paNa parabhAva-vibhAvane anukULa thaI. upayoga cUkyo eTale yoga cUkyo. manathI parabhAva-vibhAvanA ciMtanarUpa duzcitita thavA lAgyuM; vacanathI parabhAva-vibhAva mArA che evuM mRSAvacanarUpa durbhASita uccarAvA lAgyuM; ane kAyAthI parabhAvavibhAvanI prApti mATenI pravRttirUpa duzleSTita AcarAvA lAgyuM. Ama "viMtima kumAsika vaigi" rUpa mana-vacana-kAyAnA yoganI duSTa pravRttirUpa 'tu ' duSkata ubharAvA lAgyuM, ane te AzravadyArathI jIva karmabaMdhanothI gADha baMdhAvA lAgyo. te A prakAre : rAga-dveSa-moharUpa vibhAva e bhAvakarma che. te jIvanuM potAnuM ja sarjana hoI cetanarUpa che. A jIvavIryanI phuraNA jaDa evuM pudgala Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAva -bhAga 1 247 grahaNa kare che. arthAt A bhAvakarmanuM nimitta pAmI pudgala dravya svayaM dravyakarmarUpe pariName che. A dravyakarmathI dehAdi nokarma utpanna thAya che; ane dehamAM sthiti karatA AtmAne dravyakarmano udaya thAya che. te udaya thaye je AtmA rAga-dveSa-moha vibhAvabhAve pariName, to te navIna bhAvakarmano baMdha kare che; ane A bhAvakarmanA nimitte puna: dravyakarma baMdhana ne tethI dehadhAraNAdi bhavaparipATI hoya che. bhAvakarmane mATe "mala' ane dravyakamane mATe "raja' evI yathArtha saMjJA che. mala-cIkAza hoya to raja coMTe, tema bhAvamalarUpa Asaktisneha-cIkAzane lIdhe dravyakarmarUpa raja cuMTe che. Ama paraspara nimitta-naimittika bhAve bhAvakarma-dravyakarmano araghaTTaghaTTInyAye anubaMdha thayA kare che. vibhAvarUpa bhAvakarmathI dravyakarma ane dravyakarmathI bhAvakarma ema duSTacaka (Vicious circle) cAlyA kare che; ane tethI janmamaraNanA AvartarUpa-pherArUpa bhavacakra paNa ghUmyA kare che. Ama anAdikALathI A vibhAvarUpa bhAvakarmathI AtmAnA jJAnadarzana svabhAvano upamarda thayo che, kaccaraghANa nIkaLI gayo che. vibhAvanA AkramaNathI te svabhAva kyarAI gayo che, dabAI gayo che, gherAI gayo che, DhaMkAI gayo che, AvRta thayo che, paNa Atmavastuno te jAtisvabhAva mULanAza nathI pAmyo. A je vibhAva che te paNa parabhAva naimittika che; arthAta viSayAdirUpa parabhAvanA nimittathI rAgAdi vibhAvarUpa adharma upaje che, ane tethI zuddha svabhAvarUpa dharmathI bhraSTa thaI AtmA parabhAvano kartA thaI saMsAramAM rakhaDe che. jema paracakanA AkramaNathI puramAM upamarda-upaplava macI rahe che, aMdhAdhuMdhI (Chaos) phelAI jAya che, svaparano bheda parakhAto nathI ne arAjakatAthI sarvatra bhayanuM sAmrAjya vyApI jAya che; tema vibhAvarUpa paracakanA AkramaNathI caitanyapuramAM upamarda thAya che, upaplava mace che, aMdhAdhuMdhI vyApe che, svaparano bheda parakhAto nathI, svaparanI seLabheLa-goTALo thaI jAya che, ane cetanarAjanA 'padabhraSTapaNAthI arAjakatAne lIdhe sarvatra bhayanuM sAmrAjya jAmI jAya che! Ama vibhAvarUpa adharmanA sevanathI, svasthAnathI cuta thayelo 'ThekANA vinAno" svarUpapadathI Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 prajJAvabodha mokSamALA bhraSTa evo A AtmA anaMta bhavabhramaNa du:kha bhogave che. paNa A svarUpapadabhraSTa cidhana AtmA 'pratikramaNa karI, pIchehaTha karI, mULa asala sahaja svasvabhAvapaNAno yoga sAdha, vibhAvarUpa paradhara choDI daI nija svabhAvarUpa gharamAM Ave, tyAre teno janmamaraNAdirUpa saMsAra virAma pAme ane sahajAnmasvarUpa sthitirUpa mokSa pragaTe, ne "Atamaghara Atama rame re, nija ghara maMgala mAla" thAya. dhAra taravAranI sohalI'-e rAga. laI pudgala mUDI, bhava bajAre kUDI, khoTa vyApAra teM khUba kIdho; mULa thoDuM kahyuM, vyAja nhoLuM thayuM, prAMtamAM zUnyano lAbha lIdho. jJAnadarzanatANI, mUDI laI AtmanI, zuddha cAritra vyApAra kara tuM; zraNa para pheDIne, troDI bhava beDIne, muktino lAbha svAdhIna dhara tuM. jagatajIvatAriNI, mohatamatAriNI, jJAnInIvANIe ema bhAkhyuM; jANI paramArthane, sAdha AtmAthane, dAsa bhagavAna A satya dAkhyuM. zikSApATha 91 : vibhAva} bhAga 2 doharA cetana! kara nija AtmAmAM sarva prakAre vAsa; vibhAva sarva visarja tuM, karI mohano nAza. 1 bAhya bhAva saghaLo tyajI, aMtarmukha avaloka! vRtti joDI paramAtmamAM, pekha jJAna Aloka. 2 para pradezamAM pesIne, vahorI ApadA Apa; paribhramaNamAMhI paDI, teM khAdhI bhUla thApa. 3 parakIya kSetrapravezano, kIdho te aparAdha; tethI bhavanI ghANImAM, pIlAyo tuM gADha. 4 para vastunI corIno, bIjo tuja aparAdha; mamakAra karI tyAM vaLI, dIdhI vadhArI bApa. 5 Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAva- bhAga 2 2 49 te vibhAva pariNAmathI, avarAyuM tuja jJAna; khAto gothAM mohamAM, bhUlI gayo nija bhAna. 6 rAgadveSanA tAMtaNe, bAMdhI Apane Apa; kozakAra kRmi jema tuM, pAmo du:kha amApa. 7 tyArA potAnA gRhe, peThA AMtara cora; tuja vaibhava lUMTI rahyA, jAga! jA! mata ghora. 8 cetana! cetanavaMta he! ceta! ceta! tuM ceta! kADhI te gRhAviSTane, kara svAdhIna nija kheta. 9 AtmavIryamaya vajUno , daMDa grahI nija hAtha; cittadhAra para besIne, kara cokI dina rAta. 10 vibhAvanA pariNAmathI, pAcho vaLIne Ama; pratikramaNa karI besa tuM, jaI pAcho nija ThAma. 11 sAmAyika karato sadA, dharato sthira svabhAva; nirata thaI svAdhyAyamAM, AtmabhAvanA bhAva. 12 puna: vibhAva grahaNa taNuM, kara sadA paccakhANa; deha ahaMndu mamatva tyajI, dhara kAyotsarga dhyAna. 13 AtmArAmI sadgara, caraNe vaMda sadAya; jina sahajatmasvarUpa stavI, smara nija rUpa sadAya. 14 SaDu Avazyaka chama karI, bhakitabhare bharapUra; vibhAva vairi je jIte, dAsa bhagavAna te zUra. 15 Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 prajJAvabodha mokSamALA zikSApATha 92 : rasAsvAda | virasa evA viSayakaSAyarUpa vibhAvano rasAsvAda tyaje, to ja AtmAnubhavarasano svAda pAme. cAra kaSAyanuM mUla paMca viSaya ane paMca viSayanuM mUla rasanA che. kAraNake te ja sarva iMdriyane poSaNa ApanArI annadAtrI che. rasaneMdriya jItyA vinA kAma jItAya nahi, mATe ja praNIta-rasadAra AhAra choDI devo evI brahmavratanI rakSAnI nava vADamAMnI eka vADa kahI che. 'pAMca iMdriyamAM jiheMdriya vaza karavAthI bAkInI cAra iMdriyo saheje vaza thAya che." paNa A rasaneMdriya sarvathI durje che. bhalabhalA mahAnubhAvo paNa rasalolupatA AgaLa lAcAra banI, vadanakoTaramAM saLavaLatI rasanAsuMdarInI lolatA' dAsInuM dAsAnudAsapaNe hoMze hoMze svIkAre che! jaDa ke vicakSaNa sarva jana A rasanAnA rasamAM mugdha banI, niraMtara tenuM tarpaNa karavA tatpara dekhAya che! "gati cAre kIdhA, AhAra anaMta ni:zaMka paNa tRpti na pAmyo, jIva lAlaciyo raMka." cAre gatimAM A raMka jIve ni:zaMkapaNe anaMta AhAra karyA che, paNa tethI e tRpti pAmyo nathI, ane tenI lAlaca haju tevI ne tevI tAjI rahI che! A be iMcanI jIbhaDIne rAjI rAkhavA jagatamAM keTalI badhI hiMsA thAya che? rasaneMdriyanA rasAsvAdane saMtoSavA khAtara mAMsAdi arthe pratidina keTalA badhA nirdoSa jIvono saMhAra jagatamAM karAya che? svAdiSTa vAnIo (Delicious Dishes) mATe loko keTalA badhAM havAtI nAMkhe che? mukhethI anya Astika dhamanuyAyI hovAno dAvo karavA chatAM AcaraNamAM to jANe cArvAkanuM anuyAyI hoya ema cAvI cAva karavArUpa carvaNapaNuM karatuM A jagata rasagAravAmAM keTaluM badhuM gUMcI gayuM che? A jagata bhale rasAsvAdamAM AnaMda mANe, paNa A rasalolupatAno vipAka ghaNo dAruNa che. hamaNAM A rasAsvAda veLAe lokonA mukhamAMthI pANI chUTe che, paNa vipAkakALe AMkhamAMthI pANI chUTaze, tenI te bicArAne khabara nathI. rasAsvAda paralokamAM ja du:khadAyI thaze ema nathI, paNa A lokamAM ja enA pratyakSa phaLa dekhAya Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2sAsvAda 251 che. rasAsvAdathI je akarAMtIA thaIne jame che, te kAM to vame che, kAM to ajIrNa-peTapIDA-vipUcikAdithI pIDAya che. jIbhanI sajA bApaDA peTane bhogavavI paDe che! ane peTanA rogane lIdhe bIjA aneka roganI paNa utpatti thAya che. Ama jIbhaDIe kSaNabhara bhogavelA AnaMdano daMDa lAMbA vakhata sudhI AkhA zarIrane veThavo paDe che! ne sajAmAMthI chaTakI gayelI mULa gunhegAra jIbhaDI to te roga daramyAna paNa potAno saLavaLATa choDatI nathI, eTaluM ja nahi paNa ArAmathI potAnuM kAma ora jorathI cAlu rAkhI zarIranI sajAmAM vadhAro kare che! | mATe AvI A duSTa rasanAno jaya karavA mATe rasAsvAdanI lolupatA tyajavI e ja yogya che. kaMThanAlathI nIce utaryuM ke game tevA sarasa bhojanano kaMI paNa svAda raheto nathI ane te viSTA tulya bane che. ema samajI mumukSue madha, mAMsa, mAkhaNa, madha, paMca uduMbara, abhakSya, anaMtakAya Adi anaMta hiMsAmaya padArthone temaja vikRtikara (vigaI) padArthono tyAga karI, rasAsvAda jItavA yogya che. rasatyAga arthAt svAdano jaya e moTuM tapa che. AyaMbila Adi tapamAM nIrasa rUkSa lUkho AhAra karavAno hoya che. te rasAsvAdano jaya karavA mATeno uttama abhyAsa che. divasamAM be-traNavAra AhAra nahi karatAM, mAtra prAya: ekaja vAra gocarI karI munie ekAzana karavuM evI AjJAno udeza paNa A rasAsvAdano jaya che. deha saMyamahetu che, arthAta bhoga mATe nahi paNa yoga mATe che, ema mAnI saMyamayAtrArthe dehanA nirvAha pUrato AhAra levo ane te paNa rasAsvAdarahitapaNe arthAt svAdIA na thavuM; ane jIvavA mATe khAvuM che, khAvA mATe jIvavuM nathI e sUtra niraMtara lakSamAM rAkhI mumukSu rasAsvAdane jaya kare. kAraNake tuccha be iMcanI jIbhaDI jeTaluM kSetra na jItAyuM, to AkhI pRthvI jeTalA game teTalA kSetro jItavAnI moTI moTI vAtothI paNa zuM? tAtparya ke tuccha paudgalika rasAsvAdano jema bane tema ja karI mumukSue jiteMdriya banI, AtmAnubhavarasa AsvAdanA rasIyA thavuM e ja yogya che. azuci, tuccha, kSaNika, duSTa paudgalika eThanA virasa Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 2. prajJAvabodha mokSamALA rasane chAMDI, zuci parama nitya anupama evA AtmAnaMdamaya sarasa rasanA AsvAdano abhyAsa karavo e ja AtmAthIna zreyaskara che. pudgala anubhava tyAgathI, karavI jasu paratIta ho mitta!" mATe lolupatA rAkhavI hoya to AtmAnubhavarasanI rAkhavI; rasAsvAda levo hoya to prabhuguNano rasAsvAda levo; rasanAne saphaLa karavI hoya to prabhubhakti gAIne saphaLa karavI. "bhaluM thayuM meM prabhuguNa gAyA, rasanAno phaLa lIdho re." (upajAti) vibhAvanI virasatA tyajIne, svabhAvanI surasatA bhajIne; adhyAtmano je rasasvAda Akhe, kadanna bhoge rasa kema rAkhe? zikSApATha 93 : ahiMsA ane svacchaMdatA ahiMsA paratve svacchede vartatA A jagatamAM rasAsvAda Adi khAtara keTalI badhI hiMsA pravartI rahI che? paMca viSayanA upabhoganI sAmagrI mATe, rezamI vagere mulAyama vastro mATe, pIMchAvALI rUMchAvALI TopIo mATe, phelTa heTa, hara koTa vagere mATe keTalA badhA jIvono ghAtakI saMhAra A sudharelA kahevAtA jagatamAM cAlI rahyo che? vaLI pote rogano bhoga na bane athavA baLavAna dedIpyamAna tejasvI bane teTalA khAtara, lAkho nirdoSa prANIono bhoga laI banAvavAmAM AvatI auSadhiono A loka hoMsathI upabhoga kare che! temaja roganivAraNArthe prayoganA nhAne rasI Adi mATe bicArAM niraparAdhI prANIone rIbAvI rIbAvIne mArI nAMkhavAnI ghAtakI paddhati jyAM niraMkuzapaNe cAlI rahI che, evuM A svachaMde vicaratuM hiMsAkhora jagata bhISaNa hiMsA AcarI rahyuM che. eTaluM ja nahi paNa ahiMsAnA sUtradhAra kahevAtA loko paNa jyAre matsyaudyoganI athavA vAnara AdinA saMhAranI preraNA ke anumodanA karatAM acakAtA nathI, tyAre to ahiMsA aMgenA svacchaMdanI avadhi thAya che. temaja dharmanA nAme ne dharmanA Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA ane svacchaMdatA bhAne ahiMsA aMge je vicitra kalpanAtaraMgo pravarte che, temAM paNa svacchaMdanI parAkASThA ja dekhAya che. jemake 253 dharmArthe hiMsanamAM doSa nathI ema dharmamugdha hRdayavALA koI yajJAdi nimitte aneka nirdoSa sattvone haNe che. (2) devone sarva kaMI devA yogya che, evA durvivekathI koI devadevIne balidAna dhare che. (3) pUjya RSi Adi atithi nimitte dheTA AdinI ghAtamAM kAMI paNa doSa nathI, evI durbuddhithI koI atithi arthe hiMsA kare che. (4) vanaspati janya AhAramAM to aneka prANInI hiMsA thAya che, enA karatAM to eka prANInA ghAtathI upajato mAMsAhAra sAro, ema yuktithI koI mahAsattvanI ghAtamAM pravarte che. (5) A eka hiMsaka pApI jIvanA prANaharaNathI ghaNA jIvonI rakSA thaze athavA A pApI prANI pApa upArjato aTakaze, evI durbuddhithI koI hiMsa sattvonuM hiMsana karavA icche che ane pote ja hiMsa bane che! (6) A azva-gAya Adi bahu du:khI prANIone mArI nAMkhavAmAM AvatAM emanA du:khano ekadama aMta Avaze, evI durvAsanAthI koI du:khAtta jIvone haNavA icche che. (puruSArthasiddhiupAya) ityAdi aneka prakAranA kutarkothI ahiMsA bAbata. svacchaMde pravartatA durbuddhijano potAnI buddhinuM dIvALuM dAkhave che. Ama ahiMsA dharmane bhUlI hiMsAmaya svacchaMda AcaraNa karI rahelA jagatane dekhI paramakRpALu saMtajanono aMtarAtmA pokArI UThe che-he hiMsA! loko thArUM ATaluM badhuM tarpaNa kare che, chatAM hArUM khappara haju kAM bharAtuM nathI? aneka anarthakAraka dharmamatoe tane anukULa vidhAna karI, anADIne uttejana ApI thAro nidhAna vadhAryo, topaNa he hiMsA! thArUM khappara kAM bharAtuM nathI? rasalolupanA svAdane poSavA anaMta nirdoSa prANIone nighRNa narapazuo rese che, topaNa he hiMsA! tArUM khappara kAM bharAtuM nathI? mRgayA arthe mRga jevA bhIru tRNamukha prANIone haNatAM koI zUmanyo malakAtAM thAro utsava ujave che, to paNa huM hiMsA! thArUM khappara kAM bharAtuM nathI? jAlima Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 prazAvabodha mokSamALA julmagAronI jamAto bhISaNa yuddha mAMDI ni:zastra janatA para agniastronI pracaMDa varSA vaSavi che ne jagatane zoNitasaritAmAM snAna karAve che, topaNa hiMsA! tArUM khappara kAM bharAtuM nathI? viparIta jJAnavALA vijJAnIoe saMhArasAdhanarUpa bhayaMkara yuddhasAmagrI sarjI, markaTane jANe madirA pAI vA vAMdarAne nisaraNI batAvI, hAro utkarSa karyo, topaNa te hiMsA! tArUM khappara kAM bharAtuM nathI? vaijJAnika prayoganA nhAne mUMgA jIvono aMnata saMhAra karI lhArA caraNane cUMbanArA jagate mAnavatAnuM dIvALuM kADhayuM, topaNa te hiMsA! hArUM khappara haju kAM bharAtuM nathI? Ama A ja vidyuta jevA caMcala kSaNika jIvitanA vaMdanAdi arthe, duHkhanivAraNa arthe ane sukhasaMpAdana arthe jagajIvo svaccheda vartI aneka hiMsAmaya AraMbha-samAraMbha kare che, tethI kheda pAmelA karuNAsibdha jJAnIo pokArI gayA che ke te tene ahitArthe hoya che, te tene abodhi arthe hoya che, "paNa tu the, paNa tu mode, tuM mAre, pasa nuM niraNa ' (zrI AcArAMga) A hiMsA samAraMbha che te karmagraMthanA hetupaNAthI kharekhara graMtha che, mohanA hetupaNAthI kharekhara moha che, bhAvabharaNanA hetupaNAthI kharekhara mAra che, ane narakanA hetupaNAthI kharekhara naraka che. hiMsA rAkSasI! A jagatano keDo have to mUka; nahi to vIra ko ubho thaze to, haNaze tane acUka hiMsA hArUM! khappara kAM na bharAya? (2) Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ alpa zithilapaNAthI mahAdoSanA janma zikSApATha 94 : alpa zithilapaNAthI mahAdoSanA janma 255 ahiMsAdi bAbata svacchaMdajanya alpa paNa zithilapaNAthI mahAdoSanA janma thAya che. upayogarUpa viveka cUkatAM AtmAno zatamukha vinipAta thatAM vAra lAgatI nathI. viveka bhraSTAnAM bhavati vinipAtaH zatamurho: / '' eTalA mATe ja jJAnIpuruSoe 'siddhAMtano bAMdho' evo sakhta bAMdhyo che ne AcAranI prarUpaNA evI kaDaka rAkhI che, ke game tevo svacchaMdI jIva paNa temAM chIMDuM pADavA dhAre topaNa pADI zake nahi, majabUta vajramaya killAmAM bhaMgANa paDI zake nahi, tema jJAnIoe upayogamaya vajabaMdhavALo siddhAMtano gaDha evo dRDha bAMdhyo che ke tenI kAMkarI paNa khasI zake nahi. AvuM dRDha baMdhAraNa rAkhavAnuM kAraNa eTaluM ja che ke jIvano svabhAva mULe pramAdI che, eTale leza paNa chUTa ke chaTakabArI rAkhI haze, to te upayogathI cUkI temAM moTuM chIMDuM pADaze, te temAMthI mahAmohanI senA dhasI AvI AtmAnA caitanyapuramAM moTuM dhamasANa macAvaze. ema vicArI vicakSaNa jJAnIoe saMkucita nahi, paNa jIvano aMtarmukha upayoga rahe evI vizALa 'rahasyadaSTi thI ja ahiMsAdinuM sUkSma nirUpaNa karyuM che. 44 kAraNake 'satata aMtarmukha upayoge sthiti e ja nigraMthano parama dharma che.' paNa saMyamasAdhana dehAdi jyAM lagI che, tyAMlagI upayoganA bAharmukha thavAnA nimittarUpa mana-vacana-kAyanA yoganI kaMI ne kaMI pravRtti rahevAnI ja. tyAre te pravRtti karatAM paNa upayoga aMtarmukha vartya kare evA prakAranI 'adbhuta saMklanA' thI te te pravRtti samyakSaNe karavAnI AjJA karI che,- ke je 'paMca samiti'. ne nAme prakhyAta che. Ama sUtAM-besatAM, UThatAM-jAgatAM sarvatra satata jAgrata upayoga rahe evI 'apramatta saMyama daSTi' na bhUlAya te hetue, sUkSmamAM sUkSma vigatavALI saMyamakriyA upadezI che,- ke jethI jIvane alpa paNa zithilapaNAno avakAza ke bhAnuM na rahe. jemake Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 prazAvabodha mokSamALA pRthvIkAya Adi sUkSmamAM sUkSma jIvanI rakSArthe puna: puna: pratilekhanAno upadeza karyo, te eTalA mATe ke te karatAM karatAM tenA anusmaraNathI niraMtara AtmasvarUpanI pratilekhanA-anuprekSA rahyA kare. AvI SakAyanI rakSAnI AjJA chatAM apavAdarUpe nadI utaravAnI AjJA karI, te jIvanuM kSetrapratibaMdharUpa zithilapaNuM dUra karavA mATe. kAraNake jo tema na kya hota, to gAmamAM eka rAtrI ne nagaramAM traNa rAtrIthI vadhAre (cAturmAsa sivAya) munie nivAsa karavo nahi, evI AjJAno bhaMga karavAnuM zithilAcArIne saheje kAraNa maLI raheta; ane A kSetra mArUM che, A to mArA che, A upAzraya mAro che, evo mamatva pratibaMdha karI te thANAthapI thaI ne tyAMne tyAM ja paDyo raheta, ane Ama alpa zithilapaNAthI tene anukrame pAMce vratathI bhraSTa thavAno prasaMga Avata. sUkSmamAM sUkSma paNa asatya vacana na vadhavAno upadeza karyo te eTalA mATe ke alpa paNa asatya vadaze to anukrame moTuM jUThANuM bolatAM paNa te acakAze nahi ne tenA sarva, vratano bhaMga thaze. saLI mAtra paNa adatta levAno munine niSedha karyo te eTalA mATe ke te nAnI vastunI paNa 'corI' che, ane corIno gunho zIkhyo tene moTI corI karatAM vAra nahi lAge. gRhasthane tyAMthI ANelI soya khovAI javAnA kAraNe muni pAchI na Ape to tene traNa upavAsanuM prAyazcitta kahyuM che, tenuM kAraNa e che ke te upayogazUnya rahyo, ane tethI anukrame zithilapaNuM pAmI te munipaNuM khoI besata. brahmacaryanI bAbatamAM leza paNa zithilapaNuM na calAvI levAya eTalA mATe tenI navavADanI majabUta rakSaNavidhi batAvI che. te aMge eTale sudhI kahyuM che ke 'hajAro devAMganAthI paNa na caLI zake tevA munie paNa nAka-kAna chedelI evI je so varasanI vRddha strI tenI samIpa paNa rahevuM nahi. kAraNake te vRttine kSobha pamADe ja evuM jJAnIe jANyuM che.' akiMcana evA aparigraha vratamAM eka phUTI badAma paNa rAkhavAnI munine manAI karI che. tema na karyuM hota to pAI pAI bhegI karIne paNa baeNnkamAM paisA jamA karAvata! athavA parigrahadhArI banI ThAThamAThathI pharata, ke moTo mahaMta banI maTha calAvata! ne ema karatAM anukrame sarva anartha prApta Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika satya 257 thAta. Ama ahiMsAdi vratamAM alpa paNa zithilapaNAne anukULa chaTakabArI rAkhavAmAM AvI hota, to mahA anarthaparaMparA nipajI jIvanuM ghora adha:patana thAta. kAraNake ahiMsA-satya Adi eka akhaMDa yogacakarUpa che. tenA koI paNa eka cakramAM kaMI skUlanA thatAM, ghaDiyALanA cakranI jema, AkhA yogacakrane tenI asara pahoMce che. upayoga cUkavAthI ahiMsAno bhaMga thatAM satyAdino bhaMga thAya che ne satyAdino bhaMga thatAM ahiMsAno bhaMga thAya che. Ama sakala yogacakano paraspara gADha saMbaMdha che. eTale temAM kayAMya paNa alpa zithilapaNAthI paNa mahAdoSanI saMbhAvanA che, ema samajI mumukSue AtmAno upayoga cUkavo nahi e ja tAtparya che. (doharA) zithilapaNA chIMDA thakI, pese moTA doSa; adha:patana karI AtmanuM, kare guNano doSa . zikSApATha 95 : pAramArthika satya upayoga cUkavArUpa alpa paNa zithilapaNAthI mahAdoSa janma che, eTalA mATe ja jJAnIo parama pAramArthika satya pokArI gayA che ke upayoga rAkho! upayoga rAkho! arthAt huM dehAdithI bhinna zuddha caitanyasvarUpa AtmA chuM ane A dehAdi mArA nathI,-e pAramArthika satyano akhaMDa nizcaya hRdayamAM dhAraNa karI, A pAramArthika satya siddha thAya evo vacanAdi sarva vyavahAra Acaro. " pAramArthika satya eTale paramArthathI-zuddha nizcayathI jevA prakAre vastunuM zuddha tatvasvarUpa, paramArtha satu nizcayasvarUpa che te. traNe kALamAM je na phare evo nizcaLa siddhAMta te te nizcaya. jema be ne be cAra, te game te dezamAM ne game te kALamAM phare nahi; tema cetana ne jaDa e traNe kALamAM bhinna vastu che, cetana che te cetana che ne jaDa che te jaDa che, cetana palaTIne jaDa thAya nahi ne jaDa palaTIne cetana thAya nahi, e Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 prajJAvabodha mokSamALA pAramArthika satvasvarUpa nizcaya traNe kALamAM caLe nahi. AtmA zuddha eka jJAyaka bhAva sivAya bIjI koI vastu nathI; darzana-jJAna-cAritra paNa te jJAyaka bhAvamAM je aMtarbhAva pAme che. AtmAmAM parabhAva-vibhAvanI chAyA paDe te "parasamaya nivAsa" che ne AtmA sadA zuddha AtmAnubhavamAM vilase te "svasamaya vilAsa" che. Ama sarva paradravyathI bhinna evo 'zuddha buddha caitanyana' AtmA ja mAtra Adeya che ne bAkI bIjuM badhuMya heya che, e ja dvAdazAMgIno sArabhUta paramArthasatya nizcaya athavA samayano sAra che. A paramArthasat nizcayarUpa sAdhya lakSyane siddha karavA mATe, eTale ke samayasAranuM arthAta zuddha AtmAnuM svarUpa pragaTa karavA mATe je je sasAdhana upakArI thAya te sat vyavahAra che; ane jyAM zuddha AtmasvabhAvanI AtyaMtika sthiratA varte che, evuM kevalajJAna na pragaTe tyAMlagI A vyavahAra Avazyaka che. arthAt darzana-jJAna-cAritra e AtmAnuM svarUpa che, eTale darzana-jJAna-cAritranI jethI vRddhi thAya, puSTi thAya, nirmalatA thAya, te sarva sasAdhanarUpa savyavahAra avazya sevana karavA yogya che. keTalAka loko gacchakadAgraha sAcavavAmAM ne poSavAmAM ja vyavahAranI paryApti ne dharmanI samApti mAnI beThA che. "gaccha kadAgraha sAcave re, mAne dharma prasiddha!" (devacaMdrajI) paNa A gacchamatanI je kalpanA che te kAMI savyavahAra nathI; zuddha AtmasvabhAvarUpa paramArthano sAdhaka thAya te ja sadvyavahAra che. kAraNake vyavahAra nizcaya sApekSa joIe ne nizcaya vyavahArasApekSa joIe ema jinavacana che. "nizcaya vANI sAMbhaLI, sAdhana tajavAM noya; nizcaya rAkhI lakSamAM, sAdhana karavAM soya." mATe paramArthasatyarUpa zuddha AtmasvarUpano nizcaya niraMtara lakSyamAM rAkhI samasta dvAdazAMgInA sArarUpa "zuddha naya dIpikA" pratye niraMtara daSTi TheravI, tenA sasAdhanarUpa paramArthasAdhaka zuddha vyavahAra sevavo, nizcaya-vyavahArano samanvaya sAdhavo, te ja paramArtha satya mokSamArga Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika satya ane tevA paramArthasatya mokSamArganuM nirdabha ArAdhana karatAM tathArUpa sAcA AtmabhAvanuM pragaTavuM te ja paramArthasat bhAva che. kAraNake paramArthasat eTale nirupacaritapaNe paramArthathI je sat-chatuM (pragaTa hovArUpa) che te. A paramArthasamAM upacArano ke kalpanAno avakAza nathI, paNa tathArUpa sAcA bhAvano ja avakAza che. 'miTe kalapanA jalapanA, taba vastu tina pAMI' paraMtu zrI AnaMdadhanajIe gAyuM che tema "abhimata vastu vastugate kahe re te viralA jaga joya.'' eTale ja prAye AvuM akalpita vastugate vastu anubhavarUpa 'sat hAla to kevaLa apragaTa rahyuM dekhAya che. jUdI jUdI ceSTAe te hAla pragaTa jevuM mAnavAmAM Ave che (yogAdika sAdhana, AtmAnuM dhyAna, adhyAtmaciMtana, vedAMta-zuSka vagerethI), paNa te tevuM nathI' kAraNake kalpanAthI mAnavuM ane tathArUpa hovuM emAM ghaNo taphAvata che. kalpanArUpa mAnyAnuM phaLa nathI, tathArUpa bhAvanuM-dazAnuM phaLa che. mATe sarva kalpanAthI rahita nirupacarita evA tathArUpa AtmabhAvano AvirbhAvaAtmapariNamana jyAM hoya, te ja paramArthasat bhAva che. jemakeAtmAnubhavarUpa kharekharUM samyagdaSTipaNuM, AtmArAmIpaNArUpa munipaNuM Adi jyAM pragaTyuM che, te ja nizcayathI paramArthasat evA samyagdaSTi, muni Adi bhAva che. 259 A paramArthasatya nizcaya lakSyamAM rAkhI, paramArthathI-tattvathI je vastu jema che temaja kahevI te paramArthasatya vacana che. anAtma vastune AtmarUpa na kahevI paNa Atma vastune ja AtmarUpa kahevI, arthAt AtmA sivAyanI koI paNa vastu potAnI nathI, para vastu che evo nizcaya upayoga hRdayagata rAkhI vyavahAramAM vacana bolavuM te paramArthasatya che. 'paramArthasatya eTale AtmA sivAya bIjo koI paNa padArtha AtmAno thaI zakato nathI ema nizcaya jANI, bolavAmAM vyavahArathI deha, strI, putra, dhana, dhAnya, gRhaAdi vastuonA prasaMgamAM bolatAM pahelAM eka AtmA sivAya bIjuM kaMI mArUM nathI e upayoga rahevo joie. evA upayogapUrvaka bolAya to te pAramArthika bhASA che.' AvA paramArtha satyamaya zuddha AtmopayoganI akhaMDa dhArA Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 prajJAvabodha mokSamALA jenA jIvanamAM pravahe che, te muniveSa vinA paNa muni che, ane tevA AtmopayoganuM jene bhAna ke ThAmaThekANuM nathI te muniveSa chatAM paNa amuni che. tAtparya ke evI paramArthasatya vANI vadanArA je niraMtara AtmAnA zuddha upayogamAM ramaNa karI rahyA che te ja sAcA sAdhu athavA bhAvazramaNa che. ane AvA bhAvazramaNa te ja parama paramArthasatya vItarAga sadevanA sanmArge gamana karI rahelA parama mAnanIya paramArthasatya sadguru che. evA mUrtimAnlR satyasvarUpa bhAvayogI sadgurunA yoge ja paramArtha daSTi khUlI jIvane paramArthasatya zuddha AtmadharmanuM bhAna thAya che. eTale te vibhAvarUpa adharma chAMDI svabhAvarUpa dharma Adare che; ane dehAdithI bhinna evuM parama paramArthasat sahajAtmasvarUpa samajI, vicAramAM uccAramAM ne AcAramAM teno paramArthasatya prayoga karato rahI, AtmabhAvanAnI zreNIe caDhe che. (doharA) paramArthathI sat vastunuM, jeha ja satya svarUpa; te AcAra vicAra ne, uccAre sapa. zikSApATha 96 : AtmabhAvanA 'Atama bhAvanA bhAvatAM jIva lahe kevalajJAna re.' AtmabhAvanAnuM bhAvana karatAM jIva kevalajJAna pAme che. huM dehAdithI bhinna evo kevala jJAnasvarUpa zuddha AtmA chuM, evuM niraMtara bhAvana karatAM anaMtA AtmAo mukta gatine pAmyA che. "ammAnaM mAvemALe viharapha / '' e sUtravacano AnI sAkSI pUre che. A deha te huM evI dehamAM AtmabhAvanA e ja anya deha dhAraNa karavAnuM bIja che; Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmabhAvanA 261 ane A AtmA te huM ema AtmAmAM ja AtmabhAvanA te videhaprAptinuM bIja che. eTalA mATe mumukSue AtmabhAvanAno evo daDha abhyAsa karavo yogya che, ke jethI karIne puna: svapna paNa dehamAM Atmabuddhi utpanna na thAya. jemake - huM A dehAdi samasta paravastuthI bhinna evo upayogavaMta zuddha caitanyasvarUpI avinAzI ajara amara AtmA chuM. A nAzavaMta dehAdi bhAva te huM nathI. vastra naSTa thatAM deha naSTa thato nathI, tema deha naSTa thatAM huM naSTa thato nathI. vastra jIrNa thatAM deha jIrNa thato nathI, tema deha jIrNa thatAM huM jIrNa thato nathI. mATe dehathI vastra jUduM che, tema dehathI huM jUdo chuM. mAnathI talavAra jUdI che, tema A dehathI huM jUdo chuM. dUdha ne pANI haMsa jUdA anubhave che, tema huM A caitanyasvarUpa AtmAne dehathI pragaTa jUdo anubhavuM chuM. je dehamAM dUdha ne pANInI jema ekatrAvagAhapaNe A AtmA rahyo che, te dehathI paNa A AtmA jo bhinna che, to pachI deha sivAyanI bIjI badhI vastuothI to A AtmA atyaMta atyaMta bhinna hoya emAM pUchavuM ja zuM? citrazALA nyArI che, temAM palaMga nyAro che, temAM seja nyArI che, tenI para bIchAvelI cAdara paNa nyArI che. Avo paravastu sAtheno mAro saMyogasaMbaMdha che, emAM mArI AtmabuddhirUpa sthApanA karavI jUThI che. mATe huM A dehAdi bhAvano nathI ne A dehAdi bhAva mArA nathI. A anAdi saMsAramAM A jIve anaMta dehaparyAya dhAraNa karyA, temAM kayo deha A jIvano gaNavo? je dehaparyAyane A jIva mithyA dehAdhyAsathI potAno mAnavA jAya che, te deha to khalajananI mAphaka dago daI ne teno tyAga karIne cAlyo jAya che! ne A jIva meMDhAnI jema 'meM ' (mArUM mArU) karato hAtha ghasato rahe che! A vahAlAmAM vahAlo deha paNa jyAM jIvano thato nathI, to pachI A dehane Azraye deha hoI ne rahelI evI anya parigraharUpa vaLagaNA to tenI kayAMthI thAya? mATe A samasta paravastumAM paramANumAtra paNa mAruM nathI, enI sAthe mAre kaMIpaNa levAdevA nathI. Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabodha mokSamALA pUrve mohathI A paravastumAM Atmabuddhi bAMdhIne huM je pudgalakarmathI baMdhAyo chuM, te A karmapudgalo potAnuM jUnuM leNuM vasula karavA AvyA che. te bhale potAnuM leNuM laI lai mane jhaTa RNamukta karo! bAkI huM te paravastu nathI ne paravastu te huM nathI. te mhArI nathI ne huM teno nathI. huM te huM chuM. te te te che. mArUM te mArUM che, tenuM te tenuM che. he cetana ! thArUM te thArI pAse ja che, bAkI badhuMya anerUM che. to pachI A paravastumAM tuM huMkAra huMkAra zuM kare che? mArUM mArUM zuM kare che? AtmAno huMkAra karI e haMkArano huMkAra tuM toDI nAMkha! 'mArUM' ne mArUM ema nizcaya kara! eka sahajAtmasvarUpI zAzvata AtmA ja mAro che, bAkI bIjA badhA bAhya bhAvo mAtra saMyogarUpa che. ema bhAvI he jIva! tuM samasta parabhAvaprapaMcane tyajI, AtmabhAvane ja bhaja! 262 (doharA) vasra-deha jyama dehathI, AtmA bhinna ja bhAva; myAna-asi jyama dehathI, AtmA bhinna ja bhAva. deha na huM huM deha nA, deha na muja ko dina; huM AtmA AtmA ja muja, thauM AtmAmAM lIna. zikSApATha 97 : jinabhAvanA "" jevuM jina bhagavAnanuM svarUpa che, tevuM ja A mArA AtmAnuM svarUpa che, ema jinasvarUpanI bhAvanAthI AtmA jinasvarUpane pAme che. "jina svarUpa thaI jina ArAdhe, te sahI jinavara hove re; zRMgI ilikAne caTakAve, te bhUMgI jaga jove re.' (AnaMdaghanajI) je jene bhAve te tevo thAya. jevI bhAvanA tevI siddhi. bhamarInA dhyAnathI iyaLa jema bhamarI bane che, tema jinabhAvanAthI AtmA jina thAya che. kAraNake zrIjina bhagavAnanuM jevuM zuddha sahaja AtmasvarUpa che, tevuM ja zuddha nizcayanayanI daSTie A AtmAnuM mULa svarUpa che. karmarUpa AvaraNa TaLyuM hovAthI bhagavAnanuM te svarUpa vyaktatA-AvirbhAva pAmyuM che. AvaraNa vartatuM hovAthI AtmAnuM te svarUpa tirobhAva pAmeluM hoI Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinabhAvanA 263 avyakta-zaktipaNe rahyuM che. Ama karmaAvaraNarUpa aupAdhika bhedane lIdhe bhagavAnamAM ane AtmAmAM aMtara paDyuM che; jIva ane zivano bheda paDyo che. paNa mULa svarUpadaSTithI te bannemAM kaMI paNa bheda nathI. jevuM 'anaMta sukhasvarUpa' te jinapada che, tevuM ja A 'mULa zuddha te Atmapada' che A jinapada ne nijapadanI ekatA che, e lakSa thavAne mATe ja sukhadAyaka evA sarva zAstranuM nirupaNa che, ane e ja A bhaktimaya jinabhAvanAnuM prayojana che. 'jinapada nija pada ekatA bhedabhAva nahi kAMI; lakSa thavAne tehano, kahyAM zAstra sukhadAyi." eTale evA anaMta sukhasvarUpa mULa zuddha te Atmapadane je icche che te jogIjane te sayogI jinapadanI akhaMDa ekaniSThAthI ArAdhanAbhAvanA avazya karavI joIe. atre gheTAnA ToLAmAM cirakALathI vaselA siMhazizunuM daSTAMta ghaTe che. koI siMhanuM baccuM janmathI mAMDI gheTAnA ToLAmAM vasyuM che, ucharyuM che, ane cirasaMvAsathI te potAne gheTuM ja mAnI beThuM che. tyAM koI siMha dekhAya che tene dekhI te siMhazizu dhArI dhArI tenuM rUpa jue che ane pAchuM potAnuM svarUpa nihALe che, to bannenuM svarUpa samAna dekhAya che, ane tene bhAna thAya che ke huM gheTuM nathI, paNa siMhazizu chuM. tema A AtmA paNa anAdikALathI parabhAvanA saMvAsamAM vaselo che, ane potAne pararUpa ja mAnI beTho che. tene samAdhirasabharyA svarUpasiddha prabhunA darzanathI-bhAvanathI ciravismRta nija svarUpanuM bhAna thAya che. ane Ama te jina sama svarUpa sattA oLakhe che, eTale tenA pragaTa AvirbhAvanI ihA-icchA tene pragaTe che ke AvuM jina bhagavAna jevuM paramAnaMdamaya zuddha AnaMdaghana svarUpa mane pragaTe to kevuM sArUM? evI aMtaraMga rucirUpa tIvra icchAthI te parapariNatimAM nirIha-niSkAma banI AtmapariNAma bhaNI vaLe che. ane pachI evo te aMtarAtmA Adarza paramAtmasvarUpanI sAdhanA kare che. jevo upAsya Adarza tevI siddhi thAya che. kuzala zilpI jema Adarzane (Model) niraMtara dasimmukha rAkhI potAnI kalAkRti ghaDe Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 prazAvabodha mokSamALA che; tema mumukSu AtmA paNa pratibRdasthAnIya-AdarzarUpa prabhune niraMtara daSTisanmukha rAkhI nija AtmasvarUpanI pUrNa kalAmaya ghaTanA kare che. "darpaNa jima avikAra" prabhunA rUpadarpaNamAM nijasvarUpanuM darzana kare che. maharSi kundakundAcAryajI de che ke-"je bhagavAna ahaMtanuM svarUpa dravya guNa ane paryAyathI jANe, te potAnA AtmAnuM svarUpa jANe ane teno nizcaya karIne moha nAza pAme." Ama jina bhagavAnanA svarUpanuM bhAvana karavuM te gauNatAthI AtmasvarUpanuM ja bhAvana che; jinanuM pUjana te AtmasvarUpanuM ja pUjana che. "jinavara pUjAre te nija pUjanA re." (davacaMdrajI) jema jema jinavaranA avalaMbane jIva AgaLa vadhato jaI ekatAnatA sAdhato jAya che, tema tema te AtmAlaMbanI thato jAya che, ane prabhunA svarUpamAM cittavRttinI tanmayatArUpa laya thatAM saMpUrNa svarUpAlaMbanI thAya che, eTale ke prabhunA svarUpadhyAnAvalaMbana vagara-nirAlaMbanapaNe vRttiAtmA-kAratA bhaje che.' Ama puSTa nimittarUpa prabhunuM AlaMbanadhyAna AtmAne svarUpAroharaNa karavAne sugama ne zreSTha upAya che, rAjamArga che. zrIpUjyapAdasvAmIjIe kahyuM che tema vATa dIvAnI upAsanA karatAM pote dIvo bane che, tema AtmA paramAtmAnI upAsanA karatAM svayaM paramAtmA thAya che. upAsyanI upAsanAthI upAsaka pote upAsya bane che ane "namo muja! namo muja!" evI yogIzvara AnaMdaghanajIe gAelI parama dhanya dazA prApta thAya che. Ama te parama puruSanA avalaMbane parama padanI prApti sAva sughaTa ne sugama thaI paDe che; je saMsAra samudra samAna taravo ati dustara che, te prabhunA avalaMbane goSpada samAna lIlAmAtramAM pAra utarI javAya evo banI jAya che! eTalA mATe ja zrI devacaMdrajI jevA bhakataziromaNi mahAtmA gAI gayA che ke "jina AlaMbanI nirAlaMbanI thAya che, tiNe hame ramazuM nija guNa zuddha naMdanavane re lo." te aTale sudhI ke Atmatattva jyAM sudhI saMpUrNa nahi thAya tyAMsudhI huM A jagaguru devanA caraNa sadAya sevyA karIza, yAvat bAramA lIgamAMha Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra eka mahAvibhUti-bhAga 1 265 guNasthAnanA aMta payaMta jinabhAvanA bhAvata rahI huM tenuM avalaMbana choDIza nahi. Ama jinabhAvanAmaya bhaktine sarva zAstrakAroe ekI avAje vakhANI che. bhakti e muktino bhavya rAjamArga che. "jinapatibhakti mukitano mAraga, anupama zivasukhakaMdo re," ema bhaktarAja devacaMdrajI kahe che. zAstrasamudranuM avagAhana karatAM mane A sAra maLyo che, ke bhagavadranI bhakti e ja paramAnaMdasaMpadAonuM bIja che," ema sarva zAstrapAraMgata zrI yazovijayajInuM subhASita vade che. "jinameM bhAva vinA kabU nahi chUTata du:khadAva,' ema parama bhAvitAtmA zrImad rAjacaMdrajInuM anubhavavacana bhAkhe che. (doharA) jinasvarUpa AdarzamAM, dekhI nija svarUpa; zilpI jyama sAdhaka sadA, sAdhe jina svarUpa. zikSApATha 98 : zrImad rAjacaMdra oka mahAvibhUti } bhAga 1 rAja-caMdra ugyo divya, bhArata gaganAMgaNe; jyoti vistArato saumya, akhila vizvamaMDale. AtmabhAvanA ane jinabhAvanAnuM ananyabhAvana jeNe jIvanamAM karyuM hatuM, te parama bhAvitAtmA zrImad rAjacaMdrajInA* jIvananuM anne diggadarzana karazuM. mahAtmA gAMdhIjI jevA para paNa je sAdhucarita sapuruSanA udAtta saccAritrano ghero prabhAva paDayo hato, evA A eka bhArataavanine pAvana karI gayelA alaukika * A graMthanA caritro sivAyanA pAThonI nAmAvalInI adabhuta saMkalanA zrImad rAjacaMdrajIe pradarzita karelI che. eTale teozrI ja A graMthanA preraNAmUrti hovAthI, A upakAranI kRtajJatApUrNa smRtimAM temanA saccaritranuM saMkIrtana atre samucita ja che. Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazAvabodha mokSamALA saMtaziromaNinA jIvana pratye mAtra UDato daSTipAta karavA jeTalo ja atre avakAza che. "nirmala guNamaNirohaNa bhUdharA, munijana mAnasa haMsa; dhanya te nagarI re dhanya veLA ghaDI, mAta pitA kula vaMza." . saMtabhUmi saurASTranA eka khUNe AveluM nAnakaDuM gAmaDuM vavANIA, te A jaMgama kalpavRkSa samA saMtanA janmathI pAvana puNyadhAma banyuM! devabAInA putra "mahAdivyAkuritna" ane ravajIbhAInA kuladIpaka "zabdajituvarAtmaja' A "devajIna' ravajI paMcANanI ekotera peDhIne tArI dIdhI. saM. 1924 nA kArtika pUrNimAnA dhanya dine bhAratanA gaganAMgaNamAM Ugelo A bhAratano jyotirdhara rAja-caMdra akhila vizvamaMDalamAM parama zAMti sudhArasamathI saumya jyoti vistArI gayo. vavANIAno A vANIo-apUrva ratnavaNika (jhaverI) ratnatrayIno ananya vyApAra karI parama dhanya AtmalAbha pAmI gayo. mahA brahmajJAnI evo A mahAbrAhmaNa brahmarasano ananya bhogI mahAyogI thaI gayo. AMtar zatruone jItanAro A mahA vIra kSatriya AtmasthAne apUrva vIratva dAkhavanAro AtmavIra dharmavIra thaI gayo. - zrImad rAjacaMdranuM jIvana e eka Atmasiddhi mATe satata mathatA eka parama ucca koTinA divya AtmAnuM jIvana che. teo kevA aMtaraMga AtmapariNAmI ne nirmAnI hatA teno khyAla, teo ame (a + me) zabdano mArUM nahi te athavA huM nahi evA viziSTa arthamAM paramArthasatya prayoga karatA, te parathI AvI zake che. prAkata sAmAnya dehAdhyAsI jano huM eTale deha evo artha kare che, paNa huM eTale A dehanI aMdara beThelo AtmA (dahI) evo bhAva ja-satata upayoga ja zrImanA hRdayamAM che,-e emanA vacanAmRtamAM akhaMDapaNe pravahatI AtmopayogI paramArthadhArA uparathI sahajapaNe supratIta thAya che. sAta varSanI laghu vayamAM jene koI yuvAnanA maraNaprasaMga parathI UhApoha karatAM jastismaraNa uparyuM hatuM ane apUrva tattvasaMskAro Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra eka mahAvibhUti-bhAga 1 267 jAgyA hatA, evA A pUrvanA prabaLa ArAdhaka puruSa A janmamAM saMskRta-prAkRta bhASAnA abhyAsa vinA paMdara-soLa varSanI vaya pUrve sarva AgamazAstro ne darzanagraMtho avagAhI gayA hatA, eTaluM ja nahi paNa tenA phaLaparipAkarUpa mokSamALA-bhAvanAbodha Adi prauDha gaMbhIra darzanaprabhAvaka graMtho temaNe gUMthyA hatA! asAdhAraNa kSayopazamI ne asAmAnya pratibhAsaMpanna A sAkSAta sarasvatI' nuM biruda pAmelA zatAvadhAnI kavie teTalI nAnI vaye, muMbaI nagarImAM mukhya nyAyAdhIzanA (Chief justice) pramukhapade maLela sabhAmAM zatAvadhAnanA advitIya prayoga karI batAvI, sarvane Azcaryamugdha karyA hatA. paNa temano naisargika lakSa kevaLa AtmArtha bhaNI ja hoI, ogaNIsa varSanI vaya pachI tevA bAhya prayogo paNa temaNe choDI dIdhA hatA; ane jagatanI daSTithI lagabhaga adazya-alopa jevA thaI jaI, kevala adhyAtmamAM lIna thaI gayA hatA. AtmAmAM samAI gayA hatA. Avo apUrva AtmasaMyama jeNe dAkhavyo hato evA zrImad jhaverAtano vyavasAya karatAM chatAM ahoniza temanuM ciMtana to paramArthanuM ja hatuM, ane vAraMvAra teo nivRtti samaya meLavI gujarAtanA jaMgalomAM mahInAnA mahInA sudhI AtmadhyAnamAM nimagna rahetA. yathAyogya paripakva dazA na thAya ne gRhavAsa udayamAM hoya tyAM sudhI pragaTapaNe mArgaprakAza na karavo, "paramArtha mauna dhAraNa karavuM e mudrAlekha temane mAnya hato, ane temAM teo bhagavAna mahAvIranA uttama Adarzane anusaryA hatA, ema temanA sahaja udgAro parathI dhvanita thAya che. ane pachI tathArUpa yathAyogya paripakva dazA thaye, jyAre teo bAhya vyavahAra upAdhithI nivRtta thaI, sarvasaMgaparityAganI taiyArI karI rahyA hatA, tyAM to asAdhya rogathI temano deha grasta thayo ne durbhAgye te prANaghAtaka 'nivaDyo. eTale emanA parama AtmalAbhanI paramArtha meghavRSAnA lAbhathI samAja vaMcita rahyo, e A viSama du:Sama kalikAlano ja doSa kahI zakAya. tathApi 'satya dharmanA uddhArarUpa paramArthamArganI surekha rekhAno je apUrva nirdeza temaNe karyo che, te paNa sAcA mumukSu AtmAthIne avaMdhya-acUka mArgadarzana karAvavAne paripUrNa samartha che. Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 prajJAvabodha mokSamALA zrImad pahelethI te chelle sudhI, zrI jinanA paramArthamArganA-vItarAga darzananA ja sAcesAcA paramArthasata anuyAyI, prarUpaka ne praNetA che, temAM ja tamenI paramAvagADha zraddhA che, teno ja temane avicaLa akhaMDa vinizcaya che, ane tenA seMkaDo ullekho temanA graMthamAM TheraThera maLe che. zrImadda adhyAtma jIvanavikAsa. zrImadbhA A adhyAtma jIvanavikAsanA mukhya traNa vibhAga vA tabakkA pADI zakAya : (1) saMvata 1947 pahelAMno samaya. uttarottara baLavattara banato jato kSayopazama atre jhaLahaLI UThe che. temAM kuzAgrabuddhinA svAmIpaNAne lIdhe parIkSApradhAnIpaNe svasamayaparasamayanA talasparzI avagAhana, paDradarzanano sukSma UhApoha Adi daSTigocara thAya che; parama vairAgyanI phuraNA varte che. 'ogaNIsameM ne betAlIsa, adbhuta vairAgya dhAra re.' vItarAga mArganI anupama dRDha zraddhA che. (2) bIjo tabakko saMvata 1947thI 1953 sudhIno samaya. 'ogaNIsameM ne suDatAlIze, samakita zuddha prakANyuM re : zruta anubhava vadhatI dazA, nija svarUpa avabhAcuM re.' Ama atre zuddha samakita prakAzya che, pratyakSa nizcayarUpa AtmAnubhava upajyo che, graMthibheda thaI svasaMvedanajJAnarUpa nizcaya vedhasaMvedya pada pragaTayuM che, nirvikalpa dazArUpa parama AtmazAMti Avirbhata thaI che; ane te temaNe "dhanya re divasa A aho! jAgI je re zAMti apUrva re,' e nAmanA adbhuta AtmAnubhavanA udgArarUpa parama AtmollAsamaya kAvyamAM amara karela che. A bIjA tabakkAmAM temanI darzana-zraddhA sAkSAta nizcaya anubhavarUpa hoI atyaMta vajalepa gADha banI che. vItarAganA te parama anuyAyI, ananya bhakata pratIta thAya che. darzanamoha vItyA pachI cAritramohanI kSINatA bhaNI temanuM AtmavIrya parama ullAsathI satata pravRtti karI rahyuM che. temanI vItarAgatA samaye samaye pravardhamAna thatI jAya che tyAM bAhya upAdhino prArabdhodaya ugra rUpa pakaDe che ne teno khedamaya cItkAra zrImad A zabdomAM vyakta karyo Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra eka mahAvibhUti-bhAga 1 269 che-'tyAM Avyo re udaya kAramo, parigraha kArya prapaMca re; jema jema te haDaselIe, tema vadhe na ghaTe raMca re.... karmanI vicitratAe anicchatA chatAM temane bAhya upAdhinI madhya mUkI jANe temanA sattvanI kasoTI karI hatI! chatAM AvI bAhya upAdhinI madhye paNa akhaMDa AtmasamAdhi jALavI temaNe parama abhuta "rAdhAvedha' sAdhyo hato ne chevaTe te udayakarmano garva paNa toDI nAMkhyo hato. AvI AtmasamAdhi jALavI, zrImad "dhAra taravAranI" karatAM paNa dohalI evI "caudamA jinatANI caraNa sevA" sohalI ja karI batAvI che. viSama saMjogomAM paNa teo aviSama AtmabhAve-samabhAve rahyA e ja addabhutAdabhuta che. e to emanA jevA apavAdarUpa (Exceptional) olIA puruSa ja, siddhahasta parama yogI ja karI zake. bIjAnuM gajuM nathI. trIjo tabakko 1953nI sAlathI 1957 mAM temanA dehotsarga sudhIno kahI zakAya. AmAM vItarAga cAritranI gaveSaNA parAkASThAne pAme che. bAhya vyavahAra upAdhi sameTI laI, sarvasaMgaparityAganI bhAvanA atre ugra svarUpa pakaDe che ne tathArUpa pravRtti paNa AraMbhAya che. paNa aphasosa! jyAM te bhAvanA phalarUpe paripakava thavAno samaya Ave che, tyAM gaMbhIra rogathI temano deha rogagrasta thAya che ane aMte rAjakoTamAM caitra vadI paMcamIne dine apUrva samAdhibhAvathI temano dehotsarga thAya che. A tabakkAmAM temaNe vItarAga bhAvanI savizeSa siddhi karelI jaNAya che. niSpanna-siddha yogI jevI paripakava AtmadazA temanI pragaTI che. deha chatAM jANe dehAtIta sthiti hoya evI parama avadhUta mahAmunIzvara jevI apUrva AtmavRtti varte che. zrImano divya AtmA adbhuta AtmanizcayathI garjanA kare che ke'AvI apUrva vRtti aho! thaze apramatta yoga re; kevaLa lagabhaga bhUmikA, sparzIne dehaviyoga re ... dhanya re.' zrImano A jIvanavikAsakrama lakSamAM rAkhI temanA graMthanuM kALAnakame varSavAra madhyastha bhAve avalokana karavAmAM Ave to temanA caritra saMbaMdhI ghaNo prakAza sAMpaDe ema che kAraNake temAM ja temanuM Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 : che. prajJA prajJAvabodha mokSamALA adhyAtma jIvana otaprota che, ne temAM ja temanuM kharUM caritra-svarUpAcaraNarUpa caraNa pragaTa che. ane te vizuddha aMtarAtmAthI vicAravAmAM AvatAM sahaja jaNAI Ave ema che ke teo eka sAcA paramArtha sAdhupuruSa hatA, atyaMta niSkaSAyI bhAvanigraMtha hatA, AtmabhAvanAthI atyaMta bhAvitAtmA hatA, saralatA ane vairAgyanI mUrti hatA, paramArthamaya daDha dharmaraMgathI raMgAyelA dharmamUrti hatA. AvA zuddha suvarNa jevA zuddha ne sphaTika jevA zukla aMta:karaNavALA saralahRdayI, vizvagrAhI vizAla daSTivALA parama udAracitta, sAgaravaragaMbhIra AzayavALA samabhAvabhAvI, "deha chatAM dehAtIta dazAe vicaranArA jIvanamukta evA "guNagaNamaNiAgaru" A zrImad eka alaukika saMtaziromaNi thaI gayA. vizeSa to--'tethI deha eka ja dhArine, jAzuM svarUpa svadeza re..dhanya re divasa A aho!" ema chAtI ThokIne AtmasAmarthyanA yathArtha bhAnathI ja, nirahaMkArapaNe, potAnI AtmasaMvedanamaya jIvanadhanyatA gAnAra, A divya draSTA kavi'nI AtmadazA keTalI badhI ucca koTinI haze te to viralA sahadayo ja samajI zake ema che. (maMdAkrAMtA) bAlyAvasthAmahiM maraNa ko bhALI saMvegavege, jene jAtismaraNa upajayuM pUrvajanmo ja dekhe; evI evI smRti bahu thaI karmanA baMdha chUTyA, tUTaTyA jJAnAvaraNa paDadA jJAna aMkura phUTyA. jAgyo AtmA viNa parizrame tattvasaMskAradhArI, tattvoddhodhe laghuvaya chatAM vRddha jJAnAvatArI; ne bhAvaMto jina svarUpane bhAvitAtmA mahAtmA, Arohyo A svarUpa padanI zreNie divya AtmA. Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra ke mahAvibhUti-bhAga 2 zikSApATha 99 : zrImad rAjacaMdra eka mahAvibhUti } bhAga 2 zrImaddnI kRtionuM digdarzana 271 AvA satpuruSonuM ApaNe caritrasaMkIrtana karIe ke na karIe, guNagAna gAIe ke na gAIe, jayaMtio ujavIe ke na ujavIe. paNa te to potAnI amara sukRtiothI sadA jayavaMta ne jIvaMta ja che. zrI bhartRharie sAcuM ja kahyuM che ke-sukRtI evA te rasasiddha kvIzvaro jayavaMta che, ke jemanI yaza:kAyamAM jarAmaraNajanya bhaya nathI. bhartRharinI A ukti zrImanA saMbaMdhamAM akSaraza: caritArtha thatI dekhAya che. potAnI ekaekathI sarasa uttama kAvyamaya sukRtithI jayavaMta evA A zrImad vIzvara potAnI yaza:kAyathI sadA jIvaMta ja che: zrImad rAjacaMdranI kIrtikaumudI vistAratI emanI ekeka ciraMjIva kRti eTalI badhI amRtamArIthI bharI che ke teno rasAsvAda letAM rasanA thAkatI nathI, paNa lama thAke che. tathApi atre te pratye aMgulinirdeza karIne ja saMtoSa mAnazuM. A pUrvanA prabala ArAdhaka Ajanma yogIe dazabAra varSanI laghu vaye sarjelI kAvyakRtiomAM paNa emanI naisargika kavipratibhA (Poetic genius) atyaMta jhaLakI UThI che. soLamA varSa pahelAM A zatAvadhAnI kavie prauDha vicAraNAmaya suMdara kalAtmaka saMkalanAthI gUMthelI puSpamALA temaja mahAnIti Adi, jANe koI prAcIna maharSi abhinava sUtraracanA karatA hoya evo bhAsa Ape che. soLa varSanI vaye mAtra traNa divasamAM mokSamALA (bAlAvabodha) jevo apUrva darzanaprabhAvaka graMtha A mahAtmAe sumadhura bhASAmAM prauDha gaMbhIra zAstrazailIthI gUMthyo che. (je anupama kRtinI laghu bhiMganI hovAnuM saubhAgya A prajJAvabodha mokSamALAne prApta thayuM che). te ja arasAmAM A mokSamALAnA upahArarUpe A bhAvitAtmAe racelo bhAvanAbodha jevo zAMtasudhArasasaritA samo bhAvavAhI graMtha Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 prajJAvabodha mokSamALA mumukSuone vairAgyataraMgiNImAM nimajjana karAve che. jemAM darzanane sAra samAvyo che ane jemAM zrutasamudra maMthI tasvanavanIta jamAvyuM che, evI anubhavarasagaMgA samI zrImadbhI Atmasiddhi to A avani paranuM sAkSAt amRta che. pade pade jenI parama vItarAga bhakti nijhara che, evA A vItarAganA kharekharA anuyAyI 'rAye' te vItarAgane anusarI "paMtha parama pada bodhyo' che. A devaji-naMde deva-jinaMda bhAkhyo, 'mULa mAraga sAMbhaLo jinane re' 'bhavya janonA hitane kAraNe saMbhaLAvyo che. A satya dharmanA uddhArake apUrva AtmazAMtinA ullAsamAM 'dhanya re divasa A aho!" gAI nija jIvanadhanyatA lalakArI che 'apUrva avasara'nI jhaMkhanA karatA A sAdhucarita divyadraSTA kavIzvare paramapadaprAptino bhavya manoratha parama bhAvAvezathI gAyo che. "karunA hama pAvata he tumakI" ema karuNAsibdha A parama kRpALue "yama niyama saMyama A5 kiyo' e jogIndra garjanA karI che. 'lokarUpa aloke dekha' ema A AtmadaSTA parama puruSe 'loka puruSa'no alaukika bhedaprakAzyo che. sarva yogazAstronA parama rahasyarUpa "icche che je jogIjana' e chellI amara kRtimAM jinapravacanasibdha bindumAM samAvI A yogIndra 'sukhadhAma anaMta susaMta cahI" e tenA chellA padamAM sarva yogazAstrono chellAmAM chello zabda kahyo che. . A uparAMta parama vizrAma zrI saubhAgya' Adi jevA hRdayajJa paramArthasahad satsaMgIo pratye pAThavelA AtmasaMvedanamaya patromAM to A mahAjJAnI vItarAga puruSe potAnuM hRdaya ThAlavI potAnI utkRSTa yogazreNIe zIdhra ArohatI adabhuta AtmadazAnI ApaNane jhAMkhI karAvI che. athathI te iti sudhI jemanI pratyeka kRtimAM sarvatra AtmA AtmA ne AtmAno ja divya dhvani gUMjyA kare che, evA A mahAgItArtha yogIzvare "zrImad rAjacaMdra' graMtharUpa AtmAnI mahAgItAnuM ja divya saMgIta gAyuM che, ane pahelethI te chelle sudhI A AtmabhAvanAmaya saMte "jJAnIono sanAtana sanmArga jayavaMta va!' e ja bhAvanA bhAvI che. Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 273 zrImad rAjacaMdra ke mahAvibhUti-bhAga 3 Avo mahApratibhAsaMpanna saMskArasvAmI jJAnAvatAra puruSa seMkaDo varSomAM koI viralo ja pAke che. sahasramukha pratibhAthI zobhatA zrImad rAjacaMdrajI sahasrarami tejasvI sUrya samA che. je virala vibhUtirUpa mahA jyotirdharo bhArata gaganAMgaNamAM camakI gayA che, temAM zrImad rAjacaMdrajInuM sthAna sadAne mATe amara raheze. mata-darzana Agraha ne saMpradAyathI para vizvagrAhI vizALa daSTivALA AvA gaNagaNaguru samartha tattvadraSTA kAMI koI eka saMpradAyanA ja nahi, paNa samasta bhAratanA bhUSaNarUpa che. teo ekalA bhAratanA ja nathI, paNa samasta vizvanA che. (mAlinI) apratima pratibhAthI pUrNa zrI rAjacaMdra, amRtamayI prasArI jJAnajyotsanA sure; tahi sujana cakoro nhAI AnaMda pAme, sumana kumuda kero pUrNa uddhodha jAme. zikSApATha 100 : zrImad rAjacaMdra eka mahAvibhUti } bhAga 3 zrImadda ane AnaMdaghanajI : eka tulanA mahAtmA AnaMdaghanajI ane zrImad rAjacaMdrajInA jIvanamAM ane vanamAM ghaNuM sAmya dazya thAya che. bannenuM jIvana parama adhyAtmapradhAna che; banne AtmaguNavikAsanI ucca dazAne pAmelA samadaSTi jJAnI vItarAga puruSo che; banne viziSTa AtmAnubhavane pAmelA samartha yogIndro che-A emanA pragaTa anubhavanI ArasI jevA vacanAmRtothI supratIta thAya che. bhaktaziromaNi zrIAnaMdaghanajInI parama vItarAga bhakti emanI stavanAvalImAM pratyakSa thAya che; parAbhaktinI parAkASThA vaTAvI gayelA zrImad Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 prajJAvabodha mokSamALA rAjacaMdrajInI annaya vItarAga bhakti pade pade nijhara che. banne paramAtmadarzanane pAmelA sAkSAta draSTA puruSo che. bannenI vItarAga zAsana pratyenI sAcI aMtardAjha niSkAraNa karuNAthI zAsanaprabhAvananI bhAvanA sthaLe sthaLe daSTigocara thAya che. bannee apUrva bhaktithI vItarAgamArganI ananya sevA karI che, darzanaprabhAvaka graMthAdi vaDe 'satya dharmanA uddhArarUpa ananya upakAra karyo che. jema jema A mahAtmAonI yathArtha pIchAna-oLakhANasvarUpadarzana thatuM jaze, tema tema temanA parama upakArano janatAne paricaya thato jaze. paNa te pUjyapaNuM pIchAnatAM lokone vakhata lAge che, teTalo temane potAne ja lAbhaaMtarAya rahe che. jagata vade ke niMde tenuM AvA samadarzI satpuruSone kAMI prayojana nathI ke tethI temane kaMI lAbha-hAni nathI. lAbha-alAbha to vaMdaka-niMdakane potAne ja che. svadehamAM paNa ni:spRha ane nirmama evA A avadhUta vItarAga satpuruSoe to vaMdaka-niMdaka bannene sama gaNyA che, ane stutiniMdAthI nirapekSapaNe niSkAraNa karuNAthI jagatanuM kalyANakArya karI teo cAlatA thayA che. samAnazIla ane samAnadharmI satsaMgI sAcA saMta suhadono viraha bannene atyaMtapaNe saMvedAyo che, chatAM teono puruSArtha asIma che, asAdhAraNa che. mokSamArganA pravAsI A viralA puruSasiMhoe apUrva AtmajAgRtipUrvaka mokSamArge apramatta akhaMDa prayANa AdaryuM che. "dhIThAI karI mAraga saMcaruM, seMgU koI na sAtha" e zrI AnaMdaghanajInA udgAra, tathA ghaNI tvarAthI pravAsa pUro karavAno hato,' game teTalA du:kha veTho, game teTalA parisaha sahana karo, game teTalA upasarga sahana karo-ItyAdi zrImad rAjacaMdrajInA vacanAmRto A vAtanI sAkSI pUre ja bana banne uccatama koTinA naisargika kavIzvara (Born poets) che, "kavi' prabhAvako che. paNa teoe potAnI apUrva kavitvazakti parama zAMtarasamaya paramArthamAM ja avatArI che. thoDA zabdomAM ghaNuM kahI nAkhavAnI bannenI Azayazakti adbhuta che, asAdhAraNa che. bannenuM Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra ke mahAvibhUti-bhAga 3 kavana adhyAtmapradhAna hoI sarvatra AtmAnuM saMkIrtana che. bannenI zailI sIdhI, sAdI, sarala, sahaja, suprasanna ane mAdhurya amRtathI sabhara bharelI che. emano ekeka akSara AtmAnubhavarUpa tIvra saMvedanathI aMtarAtmAnA UMDANamAMthI nIkaLelo supratIta thaI, sahRdaya zrotAnA hradaya soMsaro nIkaLI jAya evo vedhaka ane mArmika che. banneno Azaya paramArthapUrNa 'sAgaravaragaMbhIra' che. Ama sAmAnyapaNe A banne jJAnI mahAtmAonuM sAmya samajAya che. 275 ane chevaTe eTaluM umeravuM yogya thaI paDaze ke kAkAsAheba kAlelakare zrImad rAjacaMdrane mATe 'prayogavIra' evo sUcaka arthagarbha zabda prayojyo che, te sarvathA yathArtha che. zrImad kharekhara prayogavIra ja hatA. prayogasiddha samayasAranuM darzana karavuM hoya ke paramAtmaprakAzanuM darzana karavuM hoya, prayogasiddha samAdhizatakanuM darzana karavuM hoya ke prazamaratinuM darzana karavuM hoya, prayogasiddha yogadaSTinuM darzana karavuM hoya ke AtmasiddhinuM darzana karavuM hoya, to joi lyo 'zrImad'! te te samayasArAdi zAstromAM varNita karelA bhAvanuM jIvatuM jAgatuM jvalaMta udAharaNa joituM hoya to joI lyo zrImaddna jIvanavRtta ! ane zrImad evA pratyakSa pragaTa parama prayogasiddha Atmasiddhine prApta thayelA puruSa che, eTale ja emaNe praNIta karela 'Atmasiddhi' AdimAM ATaluM badhuM apUrva daivata pragaTa anubhavAya che. bAkI to 'sat' ne prakAzita karavAne koInA pramANapatranI ke sIphArasanI jarUra nathI. satpuruSa to svarUpathI 'sat' hoI sUrya samA sadA svayaM prakAzamAna ane sudA jayavaMta ja che. temanI nirvikAra vItarAga mudrAmAM, nirdoSa cAritramaya caritramAM, ane nirmala sahaja svayaMbhU vacanAmRtamAM sAdhucarita zrImanuM yathArtha AtmajIvana pratyakSa * pratibiMbita che. svasva yogyatA pramANe pAtra jIvo te pratibiMba jhIlI AtmaprakAza pAme che ne pAmaze. (anuSTupu) zrImad jJAnazrIsaMpanna, vaMgha je budhavRndane; bhagavAnadAsa te vaMde, yogIndra rAjacaMdrane Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 (vaMzastha) svayaMprakAzI svarUpe prakAzatA, svayaM sadA je jayavaMta vartatA; te saMtanA saMta mahat mahaMtanA, zrI rAjane ho mananaMda vaMdanA! prajJAvabodha mokSamALA zikSApATha 101 : hitArthI prazno } bhAga 1 prazna : jinano 'mULa mArga' zuM? uttara : samyagdarzana jJAna-cAritranuM abheda ekapaNuM AtmAmAM pariNamavuM te jinano mULa mArga. prazna : te mULa mArganuM mULa zuM? uttara : samyagdarzana. kAraNake 'vaMsaLamUto thamyo' samyagdarzana mUla hoya to ja dharmavRkSa Uge; ane darzana samyak hoya to ja jJAna-cAritra samyak hoya. prazna : samyagdarzana eTale zuM? uttara : tattvanuM svarUpa jema che tema samyapaNe dekhavuM, anubhavavuM, ata eva sahavuM te samyagdarzana. prazna : tattva zuM? uttara : jIva, ajIva, puNya, pApa, Asava, baMdha, saMvara, nirjarA, mokSa e nava; athavA puNya-pApano baMdhamAM aMtarbhAva karatAM sAta tattva. 7 prazna : A nava tattvano paramArtha zo? uttara : A nave tattva jIva ane ajIva e be tattvamAM samAya che. jIva te cetana ane ajIva te acetana-jaDa. e banneno svabhAva pragaTa bhinna che, evuM bhedajJAna pAmI zuddha AtmAno anubhava karavo te samyagdarzana. Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hitArthI pro-bhAga 1 277 prazna : AtmAnuM lakSaNa zuM? uttara : cetanA athavA upayoga e AtmAnuM lakSaNa che; ane te | darzanopayoga ne jJAnopayoga ema be prakArano che. prazna : darzanopayoga ane jJAnopayoganuM svarUpa zuM? uttara : pratyeka vastu sAmAnya-vizeSAtmaka che. temAM sAmAnya bhAvane grahe te darzanopayoga ane vizeSa bhAvane grahe te jJAnopayoga. prazna : tenA bheda kayA? uttara : matiAdi pAMca jJAna ane traNa ajJAna ema jJAnopayoganA ATha bheda; ane cakSu, acakuM, avadhi ane kevala ema darzanopayoganA cAra bheda. prazna : jIvanuM svatattva zuM? uttara : aupathamika, sAyika, sAyopathamika audayika ane pariNAmika e pAMca bhAva jIvanuM svatattva che, arthAt bIjI koI paNa vastumAM nathI evuM jIvanuM potAnuM khAsa viziSTa tattva che. prazna : aupathamikAdi bhAvano artha zuM? uttara : karmanA upazamathI upajato bhAva te aupathamika. karmanA kSayathI upajato te kSAyika. karmanA kSaya ane upazamathI upajato bhAva te kSAyopathamika. karmanA udayathI upajato te audayika. karmathI nirapekSa evuM je jIvanuM svata:siddha pariNAma te pArimANika bhAva. prazna : aupathamika bhAva kayA? uttara : samatva ane cAritra e be. pazana : kSAyika bhAva kayA? uttara : jJAna, darzana, dAna, lAbha, bhoga, upabhoga, vIrya ane samyakatva, cAritra-ema nava. prazna : mAyopathamika bhAva kayA? uttara : jJAna 4, ajJAna 3, darzana 3, dAnAdi labdhi 5, samyakatva, cAritra saMyamasaMyama-ema aDhAra Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 prazAvabodha mokSamALA prazna : audayika bhAva kayA? uttara : gati 4, kaSAya 4, liMga 3, mithyAdarzana, ajJAna, asaMyata, asiddhatva, vezyA 6,-ema ekavIsa. prazna : pAriNAmika bhAva kayA? uttara : jIvatva, bhavyatva, abhavyatva Adi. (Adi eTale astitva, nityatva Adi je anya dravyomAM paNa samAna che.) Ama pa3 bhAva te jIvanuM svatattva che. (doharA) mULamArga zrI jinataNo, cAritra darzana jJAna; mULamArganuM mULa paNa, samyagadarzana jANa. zikSApATha 102 : hitArthI prazno} bhAga 2 prazna : jIvatva e pAriNAmika bhAva che eTale zuM? uttara : jIvattva eTale cetanatva. cetanA e ja jIvanuM pariNAma hoya. jIva-cetana, aupazamikAdi karmajanita bhAvo maLe paNa, zuddha ke azuddha A cetanA pariNAma kadI paNa cUke nahi. "cetanatA pariNAma na cUke, cetana kahe jinacaMdo re" (zrI AnaMdaghanajI) . prazna : cetanA keTalA prakAranI ? uttara : jJAnacetanA ane ajJAnacetanA. temAM ajJAna cetanA be prakAranI-karmacetanA ane karmaphalacetanA. prazna : jJAnacetanA ne ajJAnacetanAno artha zo? uttara : huM jJAnasvarUpa AtmA chuM evuM cetana-saMvedana te jJAnacetanA; jJAnasvarUpa AtmA sivAya A huM chuM evuM cetana-vedana te ajJAnacetanA. . prazna : karmacetanA ne karmaphalacetanAno artha zo ? uttara : jJAna sivAyanuM A zuM karuM chuM evuM cetana te karmacetanA; ane jJAna sivAyanuM A huM veduM chuM evuM cetana te karmaphalacetanA. Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hitArthI prazno-bhAga 2 prazna : A traNa prakAranI cetanA kone kone hoya? uttara : karmacetanA mukhyapaNe trasa jIvane, ekendriyAdine, ane jJAnacetanA samyagdaSTa jJAnIne. 279 karmaphaLacetanA prazna : jJAnacetanA ane ajJAnacetanAnuM phaLa zuM? uttara : karmacetanA ane karmalacetanA e banne prakAranI ajJAnacetanA azuddha upayogarUpa hovAthI saMsAranuM bIja che, ane jJAnacetanA e zuddhopayogarUpa hovAthI mokSanuM bIja che. prazna : zuddha-azuddha upayoga eTale zuM? uttara : cetanAnuM zuddha-azuddha pariNamana te zuddha-azuddha upayoga. prazna : tevuM zuddha-azuddha pariNamana kema thAya che? uttara : pAriNAmika svabhAvane lIdhe jIva jevA jevA bhAve pariNamavA icche tevA tevA bhAve pariNamI zake che. azuddhabhAve pariName to azuddha upayoga ane zuddha bhAve pariName to zuddha upayoga thAya. prazna : zuddha-azuddha upayoga kevA prakAre ? uttara : huM dehAdi parabhAvathI bhinna zuddha AMtmA chuM ema zuddha AtmAno anubhava karatAM AtmasvabhAvamAM varNavuM te zuddhopayoga; ane dehAdi parabhAvamAM Atmabuddhi rAkhI vibhAvamAM vartavuM te azuddhopayoga. azuddha upayoganA be prakAra-zubha ane azubha. Ama upayoga zuddha, zubha, azubha ema traNa prakArano che. prazna : A traNe prakAranA upayoganuM phaLa zuM? uttara : zubha upayoga puNyabaMdharUpa hovAthI tenuM phaLa deva-manuSyAdi sugati che, azubha upayoga pApabaMdharUpa hovAthI tenuM phaLa naraka-tiryaMcAdi durgati che. Ama banne prakArano azuddha upayoga karmarUpa hovAthI tenuM phaLa saMsAra che; ane zuddha upayoga dharmarUpa hovAthI tenuM phaLa mokSa che. Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280. vzAvabodha mokSamALA prazna : zuddha upayogane dharma kahevAnuM kAraNa zuM? uttara : vatthasadAvo dhabbo | AtmAno-vastuno svabhAva te dharma ane AtmA zuddha jJAyaka svabhAvamAM varSe te ja zuddhopayoga. eTale zuddhopayoga e ja dharma che. prazana : azuddha upayogane karma kahevAnuM kAraNa zuM? uttara : AtmA zuddha jJAyaka bhAva choDI rAgAdithI zeyamAM karUMvAdi bhAve pariName, e ja azuddha upayoga hoI karma che. prazna : dharma ane cAritramAM kaMI phera kharo? uttara : kaMI paNa nahi. dharma e ja cAritra che, ne cAritra e ja dharma che. prazna : te kevI rIte? uttara : svarUpamAM caraNa te cAritra; ane dharma eTale sama athavA zama, arthAt "moha kSobha vihIna AtmAno pariNAma te sama," (kuMdakuMdAcAryajI) athavA svarUpamAM zamAvuM te zama. Ama dharma, cAritra, sama ane zama e sarva eka ja che. prazna : dharma ane karmamAM zo phera? uttara : svabhAva te dharma ane vibhAva te karma. arthAt AtmA jJAna darzana-cAritramaya AtmasvabhAvamAM varSe te dharma ane rAga leSa-moharUpa vibhAva karmamAM varte te adharma. (doharA) zuddhopayoge cetanA, pariName to mokSa, azuddhopayoge cetanA, pariName bhavadoSa. AtmA AtmasvabhAvamAM, varte teha ja dharma; rAgAdika vibhAvamAM, varte te ja adharma, Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hitArthI prazno-bhAga 3 281 - zikSApATha 103 : hitArthI prazno} bhAga 3 prazna : karmanA prakAra kayA? tenuM sAmAnya svarUpa zuM? uttara : dravyakarma, bhAvakarma ane nokarma e karmanA traNa prakAra che. jJAnAvaraNIyAdi aSTa karma te dravya karma, rAga-dveSa-moharUpa vibhAvika cetana pariNAma te bhAvakarma, ane zarIra te nokarma. dravyakarma-nokarma pudagalAzrita hoI jaDa che, ane bhAvakarma AtmAzrita hoI cetana che. atre cokhAnI koThInuM daSTAMta: dhAnya te dravyakarma, koThI te nokarma ane cokhAne lAgelo mINo te bhAvakarma. prazna : A karma prakAro sAthe AtmAno saMbaMdha kevA prakArano che? uttara : zilpInI jema AtmA dravyakarmano nimitta-naimittika bhAve kartA che, bhAvakarmano pariNAma-pariNAmI bhAve kartA che. nokarma arthAt zarIra sAthe AtmAno pIranIravata, agnilohavata ekotrAvagAha saMbaMdha che. prazna : e traNa karmanI saMkalanA zI che? uttara : nokarma e dravyakarma ane bhAvakarmanuM vAhana che, arthAt emAM sthiti karato AtmA rAga-dveSa-moharUpa bhAvakarma kare, to tenA nimitte dravyakarma baMdhAya che, ane tethI puna: nokarma-zarIra dhAraNa, ema paripATI cAlyA kare che. prazna : e karmabaMdhanI sAMkaLa kema tUTe? uttara : jIva bhAvakarma-rAgadveSamoharUpa vibhAva na kare, to dravyakarma na baMdhAya, eTale anukrame nokarma-zarIra dhAraNa karavuM na paDe ane baMdhasaMkalanA tUTe. karmanA annadAtA rAjA mohane mAre eTale badhAM karma ApoApa mare. prazna : mohane mAravAno upAya zo? uttara : darzanamohane haNavAno acUka upAya samyagu bodha ane cAritra mohane haNavAno acUka upAya vItarAgatA. Ama samyagudarzana Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 prazAvabodha mokSamALA jJAna-cAritrarUpa jinanA mULamArgathI mohakarmano nAza karI AtmadharmanA prakAza vaDe jIva mokSarUpa nija sAdhyanI siddhi prazana : sAdhya sAdhana ne siddhi te zuM? uttara : zuddha AtmasvarUpa te sAdhya, samyagudarzana-jJAna-cAritra te sAdhana ane zuddha Atmasiddhi te siddhi. sAdhyane lakSyamAM rAkhI, sAdhana seve to siddhi pAme. prazna : sAdhyaAdi na cUkAya te mATe zuM karavuM joIe? uttara : yogAvaMcaka, kiyAvaMcaka ane phalAvaMcakanI prApti karavI joIe. lakSya nizAnane tAkI bANa choDe to nizAna viMdhAya, tenI jema, lakSyane cUke nahi-vaMcaka thAya nahi evA yoga-kiyA-phala sAdhavA joie. prazana : e traNa avaMcakanuM svarUpa zuM? uttara : AtmasvarUpa sat sAdhyanA lakSyano yoga na cUkavo te yogAvaMcaka; te sAdhyane anulakSIne sat sAdhana sevavAM te kiyAvaMcaka; ane te sasAdhanathI je AtmasvarUpanI siddhirUpa phaLaprApti thavI te phalAvaMcaka. athavA svarUpane oLakhavuM te yogAvaMcaka, svarUpane sAdhavuM te kriyAvaMcaka, svarUpane pAmavuM te phalAvaMcaka. prazna : A traNa avaMcakanI prApti kema thAya? uttara : sAcA sadgurunA yoge dravya yogAvaMcaka AdinI prAptithI. arthAt satpuruSanuM sapuruSasvarUpe oLakhANa te yogAvaMcaka, tevI oLakhANa thaye te sasperuSa pratye vaMdanAdi kriyA te kriyAvaMcaka, ane te vaMdanAdinuM eka mokSapratyayI sAnubaMdha phaLa maLe te phalAvaMcaka. mUrtimAnuM AtmasvarUpa sadgurunA yoge prApta thatA A traNe dravya avaMcaka jIvane AtmasvarUpano adbhuta lakSa karAvI uparokta bhAva avaMcakanI prAptimAM parama upakArI kAraNa thaI paDe che. Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hitAthI prazno-bhAga 3 283 prazna : Avo adbhuta mArga jethI prApta thAya te sadguru kevA hoya? uttara : AtmajJAnI gItArtha evA vItarAga satpuruSa te sadaguru, prazna : gItArtha eTale zuM? uttara : gItArtha eTale jeNe zAstrano-sUtrano artha-paramArtha gIta karyo che, saMgItanI jema avisaMvAdIpaNe AtmAmAM tanmaya ekatAra AtmAkAra karyo che, AtmAnubhUtimaya karyo che te gItA. AvA sAkSAt daSTA yogI puruSa ja jIvane divya yogadaSTi apa divya jinamArganuM samyagudarzana karAve che. prazna : dariAga ane samyagudarzanamAM zo phera? uttara : daSTirAgathI thatuM darzana rAgabhAvathI raMgAyeluM hoya che ne samyagadarzana tevA raMga vinAnuM svaccha hoya che. daSTirAgamAM matanuM mAnyapaNuM ne samyagudarzanamAM sanuM mAnyapaNuM che. daSTirAgI mAruM te sAcuM mAne che ne samadaSTi sAcuM te mArUM mAne che. eTale ja oghadaSTivALA aMdhazraddhALu daSTirAgI potAnA kuladharmanA game tevA gurune paNa sadguru mAnI bese che; paNa yogadaSTivALA satyazraddhALu samadaSTi to kathArUpa guNalakSaNasaMpanna saddagurune ja sadguru mAne che. prazana : yogadaSTi ane oghadaSTimAM zo phera? uttara : yogadaSTi te samadaSTi mumukSunIdaSTi, ane ghaSTi te mithyAdaSTi bhavAbhimaMdInI dRSTi. oghadaSTi laukika, gADarIA pravAha jevI, aMdha zradhdhAvALI hoya. yogadaSTi alaukika tattvamArgAnusAriNI, ane zraddhAvALI hoya; oghadRSTi jano darzanabheda bAbata paraspara vivAda kare, paNa yogadaSTi jano vivAda na kare. (doharA) bhAvakama chUTe to truTe, baMdha saMkalanA Apa; mohane mAre to mare, karmo ApoApa. gItArtha sadguru yogathI, svarUpa avaMcaka yoga; kiyA phala avaMcaka vaLI, yogadaSTi saMyoga. Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 pazAvabodha moTAgALA zikSApATha 104 : hitArthI prazno} bhAga 4 prazna : yogadaSTi janomAM darzanavivAda kema na hoya? uttara : samadaSTi evA yogadaSTi jogIjano paDadarzanane zuddha AtmadarzananA athavA jinadarzananA aMgarUpa jANe che, eTale teo samanvaya karI, chae darzanane AtmabandharUpa jANI samadRSTithI ArAdhe che. "padarzana jina aMga bhaNIje. (zrI AnaMdaghanajI) prazna : tevo darzanasamanvaya teo zI rIte sAdhe che,? . uttara : te samadaSTi jano yathAyogya na vibhAga karI jANe che. eTale te mahAjano syAdvAdaza hoI, te te darzana potapotAnA nayanI apekSAe kathaMcita-koI apekSAe sAcA che, ema "sAta padano nyAsa karIne te samAdhAna-samanvaya kare che. eTale ja "jinavaramAM darzana saghaLA che, darzana jinavara bhujanA re; sAgaramAM saghaLI taTinI sahI, taTinI sAgara bhajanA re." (zrI AnaMdaghanajI) prazna : syAdvAdane koI saMzayavAda kahe che tenuM kema? uttara : ema kahe che tene mahAna anekAnta siddhAntanA svarUpanuM bhAna ja nathI. kAraNake bhinna bhinna nayaapekSAono anekAnta svIkAra kare che, chatAM amuka koI eka nayanI apekSAe to te A Ama ja che evo ni:saMzaya nizcaya karAve ja che. prazna : ekAMtavAda ane anekAMtavAdamAM zo phera? uttara : ekAMtavAda A vastu ekAMta Ama ja che ema nirapekSa kathana karI Agraha kare che; anekAMtavAda A vastu A amuka apekSAe Ama che ema sApekSa nirAgraha kathana kare che. eTale ekAMtavAdI bhale AgrahI hoya, paNa sarvasamanvayakArI anekAMtavAdI to sarvathA sarvatra nirAgrahIja hoya. Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hitAthI prazno-bhAga 4 285 prazna : je vizAla anekAntadaSTie sarva darzananI ekatA che, to te te darzanonI dezanApaddhatimAM kema bheda paDe che? uttara : tevA tevA prakAranA ziSyavizeSane guNa-upakAra thAya, kalyANa thAya ema tene ThekANe ANavA, AtmasthAne lAvavA, ekAMta hitaetae teoe "samajAvyAnI zailI karI che, tethI teonI dezanA jUdI paDI che. bAkI to'je gAyo te saghaLe eka, sakala darzane e ja viveka; samajAvyAnI zailI karI, AAvAda samajaNa paNa kharI." prazna : sarva darzananI ektA kevI rIte che? uttara : eka ja AtmatattvatA mULamAM e sarva darzano vyApta che. mAtra daSTino ja bheda che. eTale eka zuddha Atmadharmano joga e ja eka mAtra jenuM prayojana che, evA sarvadarzanasaMmata yogamArgamAM sarvadarzananI ekatA che. prazna : A yogamArgamAM sarvamAnya mukhya sAdhana kayA che? uttara : bhaktiyoga, karmayoga, ane jJAnayoga. prazna : bhaktiyoga eTale zuM? uttara : sadeva, sadguru, ane sadyutanI zuddha bhakti karavI te bhaktiyoga. A bhaktiyoga sarva yogamAM zreSTha ane prathama che. prazna : zuddha bhakti eTale zuM? uttara : A loka-paraloka saMbaMdhI kaMI paNa kAmanA rahitapaNe tAtvika samajaNapUrvaka para tatvanI bhakti karavI te zuddha bhakti. A zuddha bhakti e ja yogabIja che, je mokSanuM avaMdhya acUka kAraNa thaI paDe che. prazna : karmayoga eTale zuM? uttara : paraMtattvanI bhaktipUrvaka tAttvika samajaNathI mokSasAdhaka dharmakriyA arthAt nija svarUpanI sAdhaka AtmapariNatimaya adhyAtmakiyA te karmayoga. prazana : jJAnayoga eTale zuM? . uttara : paraMtatvane parama nidhAna jema bhaktithI hRdayamAM dhAraNa karI Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 adhyAtmakriyAyuktapaNe tathArUpa upAsanA te jJAnayoga. prajJAvabodha mokSamALA jJAnanI-anubhavayoganI prazna : A traNa yogano saMbaMdha zo? bheda zo? uttara : A traNe vAstavika rIte viruddha nathI ke vibhinna nathI, paNa eka ja yoganA traNa pAsA (Facets) che, ane paraspara gADha saMbaddha hoI eka bIjAnA kevA pUraka ane samarthaka che te tenI uparokta vyAkhyA parathI samajI zakAya che. (doharA) AtmadarzananA aMga sau, darzanane dekhaMta; anekAMta samyagdaSTa nA, darzanavAda vadaMta Atmadharma yuMjana kare, yogamArga te eka; bhakti karma ne jJAnanI, yoga ekatA che. zikSApATha 105 : hitArthI prazno } bhAga 5 prazna : A mokSamArgarUpa yogamArganA adhikArI koNa ? uttara : sAcA mumukSu AtmArthI jogIjana e ja tenA adhikArI, bhavAbhinaMdI jIvo adhikArI nahi. prazna : bhavAbhinaMdInuM lakSaNa zuM? ...uttara : saMsAra bhalo che, rUDo che, ema saMsArathI rAcanArA, bhavane abhinaMdanArA viSayAsakta jIvo te bhavAbhinaMdI. kSudra, lobhI, dIna, matsarI, bhayavAna, zaTha, ajJa evo bhavAbhinaMdI jIva niSphalAraMbhI hoya; ane te mAnArthano-lokeSaNAno bhUkhyo hoI 'lokapaMkti "mAM besanAro hoya, arthAt te dharmakriyA paNa lokArAdhana hetue, lokane rIjhavavA khAtara milana aMtarAtmAthI kare. prazna: bhavAbhinaMdIne anadhikArI kahevAnuM kAraNa zuM uttara : bhavAbhinaMdI yoga sevavAnI ceSTA karavA jAya, to paNa tene viSamizrita annanI jema viparItapaNe pariName. kAraNake tenI Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hitArthI prazno-bhAga 5 287 matinA yoga viSayavikArayukta durvAsanAmaya che. aMtaraMga pariNati-vRtti vibhAvamAM rAcI rahI che, pariNAmanI viSamatA va che, eTale tene yoga paNa ayoga thaI paDe che. Ama bhavAbhinaMdInI yogakriyA paNa niSphaLa hoya che ne bodha paNa vAsita bodha AdhArarUpa asat pariNAmathI anuviddha hoI abodharUpa hoya che, eTale ja tenA badhA maMDANa niSphaLa hovAthI te niSphaLAraMbhI evo anadhikArI che. prazna : adhikArI mumukSu AtmAthanuM lakSaNa zuM? uttara : bhavabaMdhanathI chUTavAnI nirdabha aMtaraMga icchAvALA hoya te ja sAcA mumukSu. jene kaSAyanI upazAMtatA thaI hoya, mAtra mokSa sivAya bIjI abhilASA jene na hoya, saMsAra pratye jene kheda-kaMTALo upajyo hoya, ane sarva prANI pratye jene anukaMpA vartatI hoya, evo AtmArthI jIva ja A yogamArga pAmavAne yogya che. AvI jogadazA jyAM lagI jIva pAme nahi, tyAMlagI te mokSamArgane pAme nahi ne teno aMta roga paNa maTe nahi. prazna : eka ja dharmakriyA karavA chatAM bhavAbhinaMdI ne mumukSane phaLamAM bheda kema paDe che? - uttara : bhavAbhinaMdInI kriyA vikriyArUpa ke akriyArUpa hoI AtmAne viSaanuSThAna, garaanuSThAna ke ananuSThAnarUpa thaI paDe che, ane mumukSunI kriyA sakriyArUpa hoI AtmAne tatu ke amRtaanuSThAnarUpa thaI paDe che. prazna : te kevI rIte te samajAvo. uttara : mAnArthI bhavAbhinaMdI A loka saMbaMdhI dhana-kIrti pUjAsatkAra Adi phalakAmanAthI ke paraloka saMbaMdhI phalakAmanAthI kriyA kare che, eTale te AtmAne viSarUpe pariNamI viSaanuSThAna thaI paDe che. ane AtmArthI mumukSu A loka-paraloka saMbaMdhI kAmanA rahitapaNe zuddha AtmArthe ja kiyA kare che, eTale te AtmAne amRtapaNe pariNamI amRtaanuSThAna thaI paDe che. Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 prazAvabodha mokSamALA Ama bhavAbhinaMdInI sarva kriyA paNa ayogarUpa che; mumukSunI sarva yogakriyA yogarUpa che. prazna : yoga eTale zuM? yoganI mukhya vyAkhyA zuM? uttara : mokSanI sAthe arthAt zuddha AtmasvabhAvanI sAthe yoje, muMjana kare te yoga. "mokSe yoganAn yoH " (zrIharibhadrasUri) prazna : yoganI bIjI vyAkhyA zuM? uttara : sarva parizuddha dharmavyApAra te yoga. athavA cittavRttinirodha te yoga. athavA samiti gupti sAdhAraNa dharmavyApAra te yoga athavA mana:sthiratA-cittasamAdhi te yoga. A cAre vyAkhyAnusAra yoga eka bIjAnA pUraka ne samarthaka che, ane mULa mukhya vyAkhyAnusAra yogano sAdhaka che. prazana : A mokSasAdhaka yoganuM udAharaNa darzAvo. uttara : adhyAtma, bhAvanA, dhyAna, samatA ane vRttisaMkSaya ema Uttarottara zreSTha pAMca tabakkAvALo yoga yogabindumAM kahyo che, te yoganuM uttama udAharaNa che. prazna : A adhyAtmAdi yoganuM svarUpa zuM? uttara : "nija svarUpa je kiriyA sAthe te adhyAtama kahiye re," athavA "jyAM jyAM je je yogya che' tyAM tyAM te te AcaranArA AtmArthI puruSanuM maitrI Adi cAra bhAvanAthI sAra evuM zAstravacana thakI tattvaciMtana te adhyAtma. A anubhavasiddha amRtasamAM adhyAtmanuM ja puna: puna: bhAvana te bhAvanA. zubha eka AlaMbanavAnuM tathA sUkSma upayogathI yukta evuM sthira pradIpa samuM citta te dhyAna. "sarva bhAvathI audAsInya vRtti karI' ISTa-aniSTa pratye sarvatra samabhAva te samatA. anyasaMyogajanya vRttiono pharI udbhava na thAya evA apunarbhavathI tevA tevA prakAre nirodha te vRttisaMkSaya. Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hitArthI pro-bhAga 6 289 prazna : A vRtti kaI? ne tenA saMkSayanuM phaLa zuM? uttara : vRtti be prakAranI che : (1) manodravya saMyogajanya vikalparUpa. (2) zarIrasaMyogajanya parispandarUpa. vikalparUpa vRtti kevalajJAna lAbhakALe saMkSaya pAme che, ne parispandarUpa vRtti ayogi kevalikALe saMkSaya pAme che. sarvotkRSTa evA A vRttisaMkSaya yoganuM phaLa kevajJAna, zailezI avasthA ane mokSaprApti che. (doharA) yogamArganA pAtra che, mumukSu jogIjana; bhavAbhinaMdI apAtra che, niSphaLAraMbhI adhanna. mokSa zuM yoje yoga te, zuddha dharmavyApAra; adhyAtma bhAvanA Adi e, yoga paMcavidha sAra. zikSApATha 106 : hitArthI prazno} bhAga 6 prazna : Ama AtmadazAnA vikAsarUpa adhyAtmAdi paMcavidha yoga kahyo, tevI bIjI koI suMdara yojanA che kharI? uttara : hA, icchAyoga, zAstrayoga ane sAmarthyayoga e traNa tabakkAvALo yoga paNa tevI ja suMdara rasaprada yojanA che. prazna : icchAyoganuM svarUpa zuM? uttara : dharma karavAnI icchAvALA, zrutajJAnI evA jJAnIno paNa pramAdane lIdhe je vikala-asaMpUrNa dharmayoga te icchAyoga. prazna : te IcchA kevI ane kaI? uttara : sAcesAcI, nirdabha, niSkapaTa, nirvAja, aMtaraMga icchA, ruci, prIti, bhaktibhAva, prazasta rAga, sAco raMga te icchA. ane te paNa "mULa zuddha te Atmapada' rUpa zuddha dharmanI mokSanI icchA sivAya bIjI koI paNa icchA nahi. prazna : icchAyogInA lakSaNamAM zrutajJAnI vizeSaNa mUkyA chatAM jJAnI' vizeSaNa kema mUkyuM? uttara : zrutajJAna-AgamajJAna hoya chatAM kadAca te ajJAnIpaNa hoya, Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 prajJAvabodha mokSamALA eTalA mATe icchAyogI jJAnI' arthAt samyagudaSTi AtmajJAnI hovo joIe evuM khAsa vizeSaNa mUkyuM. prazna : zrutajJAna chatAM ajJAnI hoya kema bane? uttara : game teTaluM zruta bhaNyo hoya, are! nava pUrva jeTaluM zrata paNa bhaNyo hoya, paNa jo AtmArUpa mULa vastunuM jJAna na hoya, to te sarva zrutajJAna paNa ajJAna che. prazna : icchAyogIne pramAdajanya viklatA kema hoya? uttara : icchAyogI samadaSTi AtmajJane darzanamoha to dUra thayo che, paNa cAritramohanI haju saMbhAvanA che, eTale haju tene kavacituM pramAdane lIdhe tevI saMpUrNa avikala Atmasthiti hotI nathI. prazna : IcchAyoganA pAtra adhikArI koNa? uttara : pramAdanI uttarottara nyUnatA pramANe (1) avirati samyagdaSTi, (2) dezavirati samadaSTi (bhAvazrAvaka), (3) sarvavirati samyagadaSTi (bhAvasAdhu)- A traNa atre nizcayathI mukhya adhikArI che. vyavahArathI dharma karavAnI sAcI nirdabha icchAvALo evo apunabaMdhakAdi dazAvALo koI paNa sAco mumukSu AtmArthI adhikArI che. prazna : zAstrayoganuM svarUpa zuM? uttara : yathAzakita apramAdI evA zrAddha-zraddhAnaMta tIvrazAstra bodhavALA puruSano je yathAsUtra Adarza AcaraNarUpa avikala yoga te zAstrayoga. prazna : tIvra zAstrabodhavALo eTale zuM? uttara : zAstranuM sUkSmamAM sUkSma rahasyabhUta gUDha nipuNa jJAna jene che, dvAdazAMgInA sArabhUta zuddha Atmatatva jeNe jANyuM che evo gItArtha. prazna : zrAddha-zraddhAvaMta eTale zuM? uttara : suvarNanI jema zAstranI kaSa-cheda-tApa parIkSA vaDe tattvanI cakAsaNIthI jene samyaphapratItirUpa saMpratyayAtmaka zraddhA Page #312 -------------------------------------------------------------------------- _