Book Title: Karmagrantha Part 1 Karmavipak
Author(s): Devendrasuri, Dhirajlal D Mehta
Publisher: Jain Dharm Prasaran Trust Surat
Catalog link: https://jainqq.org/explore/001086/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama karmagraMtha vika vivecaka dhI2jalAla DAhyAlAla mahetA Ree Baefoc anaMtavIrya anaMtajJAna anaMtadarzana SOUL vA RHICHI @n[heFe DJll leve avyAbAdha sukha anaMta cAstri Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjyapAda AcAryadeva zrI jagacaMdrasUrIzvarajInA ziSyaratna AcAryazrI devendrasUrIzvarajI viracita karmavipAka nAmA prathama karmagra) mULagAthAo, saMskRta chAyA, zabdArtha,gAthArtha, upayogI samAlocanA,pAribhASika zabdakoza tathA pUjya gaNivarya munirAjazrI abhayazekharavijayajI ma. sA. kRta pariziSTa sahita saraLa bhASAmAM saMkSipta vivecana. : vivecanakAra : dhIrajalAla DAhyAlAla mahetA-surata. : prakAzaka : jaina dharma prasAraNa TrasTa-surata. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka : jaina dharma prasAraNa TrasTa 11443, mAtRchAyA bIlDIMga, cothe mALe, rAmajInI poLa, nANAvaTa, surata-395001. : prAptisthAna : dhIrajalAla DAhyAlAla mahetA sarasvatI purataka bhaMDAra 11443, mAtRchAyA bIlDIMga, pustakonA vepArI bIje mALe, rAmajInI poLa, hAthIkhAnA-ratanapoLa, nANAvaTa, surata-395001 amadAvAda (gujarAta) INDIA zrI yazovijayajI jenA saMskRta pAThazALA sTezana roDa, raMgamaholanA nAke, mahesANA (uttara gujarAta) INDIA INDIA : prakAzana varSa : vIra saMvata-2521 para vikrama saMvata-2011 isvIsana-1995 para prathamavRtti -3000 citrakAra : jayapaMcolI. : lesara TAIpa seTIMga tathA mudraka : bharata prinTarI nyu mArkeTa, pAMjarApoLa, rIlIpharoDa, amadAvAda-380001. phona : 387964 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA , che zake bhAratIya darzanomAM pUrve thayelA saMta puruSoe potapotAnA zAstromAM bhinna bhinna rIte karmavAda samajAvelo che. karma" jevuM koI adazya kAraNa che ke je jagatanA sarvajIvonI sukhI-duHkhI, rogI-nirogI, rAjA-raMka, Adi avasthAonA sarjanamAM prabaLa hetu che. vicitratAnuM jyAre bAhya koi kAraNa dRSTigocara thatuM nathI, yukti-saMgata banatuM nathI tyAre A mAnavI aMte zabdAttarathI (Izvara-bhAgya-nasIba-laka ityAdi zabdothI paNa) karmane svIkAre ja che. "AtmA" eka cetanAvaMta dravya che. te svataH zuddha, buddha, nirmaLa, sphaTikanI tulya, svataMtra eka padArtha che. tenI be prakAranI avasthA che. eka karma sAthe vIMTaLAyelI ke je avasthAne azuddhAvasthA kahevAya che ane bIjI karma rahita avasthA ke jene zuddhAvasthA kahevAya che. anAdi-kAlIna A saMsAramAM sarve jIvo azuddhAvasthAvALA che. tethI AtmA ane karmano saMyoga anAdino che. "karma" e pudgala dravya che. AtmAthI paradravya " che. nirjIva dravya che. varNa-gaMdha-rasa-sparzavALuM rUpI dravya che paraMtu atizaya sUkSma hovAthI cakSuthI agocara che. A jIva jyAre snAnAdi karavA vaDe pANIthI bhIno thayelo hoya che athavA tailAdinI mAlIsa vaDe zarIra snigdha hoya che tyAre havAmAM uDatI dhULa (rajakaNa) tene coMTI jAya che ane mela bane che. e ja nyAye A AtmA svataH zuddha buddha hovA chatAM pUrvabaddhakarmanA udayathI jyAre jyAre yoga ane kaSAyonI vRttiothI malIna bane che tyAre tyAre tene havAmAM (lokAkAzamAM) rahelI kArmaNavargaNA coMTI jAya che ane te ja karma kahevAya che. tene ja AtmAnI azuddhAvasthA kahevAya che. na ja Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jyAre A AtmA zuddhAvasthAvALo arthAt karmarahita bane che. (jema ke mokSagata AtmA) tyAre A AtmA karmane bAMdhato nathI ane karma na hovAthI bhogavato paNa nathI. arthAt akartA ane abhokatA che. paraMtu jyAre azuddhAvasthAvALo, karmasahita che. tyAre vikArI-azuddhAvasthAvALo hovAthI karmono A AtmA kartA-bhokatA che. zarIra ane indriyo sAdhana mAtra che. te kartA-bhokatA nathI. paraMtu zarIra ane indriyo dvArA A AtmA yoga ane kaSAyane vaza thayo thako karmone kare che ane pUrva-baddhane bhogave che. AthI je loko A AtmAne akartA ane abhoktA kahI mAtra jJAtA-dRSTA ja kahe che te vItarAga evA ayogI jIvomAM ane mokSamAM barAbara che. paraMtu saMsArI jIvomAM je A vAta joDe che te teonI ajJAna dazA che. saMsArI jIvo azuddha hovAthI karmonA kartA-bhoktA che ja. adhyAtma dRSTie jema AtmAnI zuddhadazA jANavA jevI che ke jethI te prApta karI zakAya, tevI ja rIte azuddhadazA paNa jANavA jevI che ke jethI temAMthI bacI zakAya-nIkaLI zakAya. upAdeyabhAvo pravRtti mATe jema jANavA jevA che tema heyabhAvo paNa nivRtti mATe jANavA jevA ja che. sobata mATe sAro mitra jema oLakhavA jevo che. tema ThagAi na jaie te mATe dumitra paNa savizeSe oLakhavA jevo hoya che. hIrA-mANeka-motI-sonuM-rUpuM, nIlama-pannA Adi jhaverAta kharIdatI vakhate jema A camakavALA, svaccha, pANIdAra, yathArtha kaTIMgavALA che e jANavA jevuM che tema A padArthomAM chAMTa-kalaMka-khADA ke banAvaTa nathI. e paNa jANavuM jarUrI ja che. e ja nyAye AtmAne upAdeyabhAve jema jANavo joie tema heyabhAve tene lAgelAM karmo paNa barAbara jANavAM joie. A siddhAMtathI ja pUrve thayelA gItArtha AcAryoe ''karma''viSayane samajAvavA ghaNI sUkSma carcAo karavApUrvaka mahAn zAstrasarjana karyuM che. teonA lakhAyelA graMthonuM jo digdarzana mAtra karIe to paNa teonuM jIvana keTaluM jJAna-dhyAnamAM otaprota ane pAraMgata haze tenuM Azcarya thayA vinA raheze ja nahIM. cArvAkadarzana vinA bhAratIya anya darzanakAroe zabdAntarathI 'karma" ne svIkAreluM ja che. pUrvabhava ane punarbhava mAnanArA sarva dharmasUtrakAroe A kairma" nI mAnyatA svIkArI che. * Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagatkartA izvara che evuM mAnanArA nyAya-vaizeSika darzanakAroe paNa dharma ane adharma nAmanA be guNo svIkArI karmanI mAnyatAne svIkRta karI che. teone jyAre prazna karavAmAM Ave che ke jagatkartA izvara parama kRpAlu ane svataMtra che pachI zA mATe rAjA-raMka, sukhI-duHkhI, rogI-nirogInI bhinna bhinna racanA kare che. sarvatra sukhI ja saMsAra kema sarjatA nathI? tyAre A ja uttara Ape che ke tenA zubha-azubha karma pramANe izvara jIvone rAjA-raMkapaNe sarje che. zAstravihita karmajanya guNane dharma ane zAstra niSidhdha karmajanya guNane adharma kahe che. zabdAntara mAtrathI A karma ja che. sAMkhyadarzanamAM "puruSa ane prakRti" ema be tattva mAnI prakRti ja saMsAranI lIlAnI sarjaka batAvI che. A prakRtinuM pratibiMba AtmAmAM mAnI AtmAmAM aupacArika kartRtva-bhokatRtva mAneluM che. prakRtino saMyoga te saMsAra ane prakRtino viyoga te mokSa ema mAneluM che. A prakRti e ja zabdAntarathI karma ja thayuM. bauddhadarzanamAM aMguttaranikAya ane dhammapada nAmanA bauddhazAstromAM mAnasika-vAcika ane kAyika cetanA e ja karma che ane saMsAra paribhramaNanuM kAraNa che. te karmanA teonI dRSTie 4 bheda batAvelA che. (1) janaka, (2) upastaMbhaka, (3) upapIDaka, (4) upaghAtaka. mImAMsakadarzanamAM avidyA zabdathI karma svIkRta karyuM che. vastunA yathArtha svarUpanuM ajJAna e ja avidyA che, te ja karmabaMdharUpa che. karmazakitane teo '"apUrva" kahe che. jaiminIya muninuM kathana che ke vedomAM varNavelA yajJo dIrghakALe phaLa ApanArA che. tethI yajJo pUrNa karyA pachI jyAM sudhI phaLaprApti na thAya tyAM sudhI yajJakRta koi evuM apUrva' tattva aMdara varte che ke je kAlAntare phaLa Ape che. te karma ja che. tathA yajJa ane yAgAdi kriyAo dvArA tathA nitya naimittika kriyAo dvArA A jIva pratikSaNe karma bAMdhe che. A pramANe cArvAka vinA sarva darzanakAro jAdI jAdI rIte karmatattva svIkAre che tathA tenA baMdhanAM kAraNo tathA tenA vipAkanA prasaMgo viSe ghaNI carcA jovA-jANavA maLe che. te anya prasaMge samajAvIzuM. paraMtu itaradarzano karatAM jainadarzanamAM karmaviSayaka vipula sAhitya ane sUkSmAtisUkSma carcA-saMkrama Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udvartanA-apavartanAdi rUpa karmanA parivartanonuM vivecana jovA maLe che teno alpa aMza paNa anyatra maLato nathI. gaNadhara bhagavaMtothI Aja sudhInA kALamAM thayelA aneka AcAryoe saMskRta-prAkRta bhASAmAM gadya-padya rUpe tathA vidvAn gRhastha paMDitoe gujarAtI-hindI bhASAntaro rUpe paNa anekavidha sAhitya sarjana kareluM che. prabhu zrI mahAvIra deve kevalajJAna prApta karI vItarAgavANI vaDe zrutajJAna rUpI A dIpaka prajvalita karyo che. je dIpakane pAMcamA ArAnA cheDA sudhI prakAzamAna rAkhavA Aja sudhInA thayelA saMtoe suMdara zAstrasarjana karavA rUpI ghI A dIpakamAM pUryuM che. jo vaccenA saMtoe zAstrasarjana karavA rUpI ghI A dIpakamAM pUryuM na hota to dRSTivAdanI jema vartamAnakAlIna viziSTa zruta paNa kadAca ApaNA sudhI AvyuM na hota. tethI te saMtono ApaNA upara dIpakane prajvalita rAkhavA rU5 mahAnuM upakAra che. - jaina darzanamAM mukhya be paraMparA che. (1) zvetAmbara ane (2) digaMbara, A banne paraMparAmAM karma viSayaka aneka zAstrasarjana vidvAnuM mahAtmAoe karyuM che. tenI kaMIka rUparekhA mAtra ApuM chuM. (1) karmaprakRti (kammapaDi) A graMthanA kartA pUjya AcAryazrI zivazarmasUrijI che. jeo prAyaH 10 pUrvadhArI che. vikramanI zarUAtanI sadImAM prAyaH thayA che. A graMtha prAkRta bhASAmAM padyarUpe 47pa zloka pramANa che. A graMtha upara 7000 zloka pramANa ajJAta-kaphUMka cUrNa che. 8000 zloka pramANa saMskRta bhASAmAM gadya rUpe pUjyazrI malayagirijI kRta TIkA che. tathA 13,000 zloka pramANa pUjya upAdhyAyajI yazovijayajI ma. kRta saMskRta TIkA che tathA paMDitajI zrI caMdulAla nAnacaMdajI kRta gujarAtI TIkAnuvAda paNa che. (2) paMcasaMgraha A graMthanA kartA zrI caMdrarSi mahattarAcArya che. 963 zloka pramANa A graMtha che. A graMthakartA pArtharSinA ziSya hoya ema lAge che. A graMtha upara 9000 zloka pramANa svopajJa, ane 18,850 zloka pramANa pUjya malayagirijI kRta saMskRta TIkAo che. A paMcasaMgrahanA be bhAga che. prathama bhAgamAM pAMca dvAro che ane bIjA bhAgamAM karma prakRtinA anusAre ATha Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karaNonuM varNana che. A graMthanI TIkAno gujarAtI anuvAda paMDita zrI hIrAlAla devacaMdajIe karelo che tathA paMDitajI zrI pukharAjajI amIcaMdajIbhAIe (amArA vidyAgurue) punaH tenuM saMpAdana karI sAra saMgraha karela che. prAcIna karmagraMtha Saka devendrasUrijInA banAvelA karmagraMtho saraLa ane arvAcIna che. tethI tenI apekSAe pUrve racAyelA karmagraMthone "prAcIna karmagraMthomAM kahevAyuM che. evA che karmagraMtho che. te bhinna bhinna kartAnA banAvelA che. nAmo prAcIna ane arvAcInanAM samAna che. (1) karmavipAka A prathama karmagraMthanA kartA gargaSimuni che. te 168 zloka pramANa che. udita karmonA vipAkanuM (phaLanuM) varNana karela hovAthI nAma karmavipAka rAkhela che. A karmagraMthanI racanA vikramanI 10 mI sadImAM thaI che. te graMtha upara (1) paramAnaMda sUrijI kRta TIkA, (2) udaya prabhasUrijI kRta TippaNaka ane (3) ajJAtakartRka TIkA che. A TIkAo ane TippaNaka prAya: vikramanI bAramI-teramI sadImAM thayela che. (2) karmastava A bIjA karmagraMthanA kartAnuM nAma anupalabdha che. te pa7 zloka pramANa che. tenA upara be bhAgyo ane be saMskRta TIkAo che. banne bhASyonA kartA ajJAta che. paraMtu banne TIkAonA kartA anukrame (1) govindAcArya ane (2) udayaprabhasUrijI che. A bIjA karmagraMthanuM "banyodaya-sayukta stava'' evuM bIjA nAma paNa che. (3) bandhasvAmitva A graMthanA kartAnuM nAma paNa anupalabdha che. A graMtha 54 zloka pramANa che. A graMtha upara eka saMskRta TIkA che. je TIkAnA kartA pU. zrI haribhadrasUrijI che. A haribhadrasUrijI bRhadgacchanA zrI mAnadevasUrijInA ziSya hatA. tethI yAkinI mahattarArnuthI anya che. A TIkAnI racanA vi. saM. 1172 mA varSamAM,-vikramanI 12 mI sadImAM thaI che. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) SaDazIti A graMthanA kartA jinavallabhagaNi che. A graMtha 86 zloka pramANa che tethI ja tenuM nAma "DazIti" rAkhavAmAM Avela che. A graMthanI racanA vikramanI bAramI sadImAM thaI che. A graMthanuM bIjuM nAma "Agamika vastu vicArasAra" prakaraNa che. A graMtha upara ajJAtakartaka be bhAgyo che jenI anukrame ra3 ane 38 gAthAo che. tathA traNa saMskRta TIkAo che. (1) zrI haribhadrasUrijI kRta TIkA che. (A haribhadrasUri yAkinI mahattarArnuthI judA che) (2) pUjya zrI malayagirijI kRta TIkA ane (3) pU. zrI yazobhadrasUrijI kRta TIkA. A traNe TIkAo vikramanI bAramI sadImAM thaI che. A cothA karmagraMthanA kartA zrI jinavallabhagaNi zrI jinezvarasUrijInA ziSya hatA, ane abhayadevasUrijI pAse vidyAbhyAsa karatA hatA, graMthakartA vikrama saMvata 1167 mAM svargavAsI thayA che. (5) zataka A pAMcamA karmagraMthanA kartA pU. zrI zivazarmasUrijI che. jeo kammapayaDinA paNa kartA che. A karmagraMtha 100 zloka pramANa che tethI ja tenuM nAma "zataka" rAkhela che A karmagraMtha upara traNa bhASyo, eka cUrNi ane traNa TIkAo che. traNa bhASyomAMthI be laghubhASyo che. jenI 24 24 gAthAo che. teonA kartA ajJAta che. paraMtu trIjA bRhabhASya che. jenI 1413 gAthA che. vikrama saM.1179 mAM racAyuM che. tenA kartA zrI cakrezvarajI che. tathA cUrNinA kartA ajJAta che. traNa TIkAomAM pahelI TIkAnA kartA maladhAri zrI hemacaMdrAcAryajI che. bIjI TIkAnA kartA zrI udayaprabhasUrijI che ane trIjI TIkAnA kartA zrI guNaratnasUrijI che A traNe TIkAo vikramanI anukrame bAramI, teramI ane paMdaramI sadImAM racAI che. (6) saptatikA A graMthanA kartA caMdra mahattarAcArya che. (athavA zivazarmasUrijI hoya ema paNa prAcIna itihAsa saMzodhakonuM mAnavuM che.) A graMthanI 70 gAthA che. tethI ja tenuM saptatikA nAma rAkhela che. A graMthano keTaloka viSaya kaThIna che. tethI tenI saraLatA mATe tenA upara racAyelA bhASyamAMthI keTalIka gAthAo Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakSipta karAI che. jethI hAla 91 gAthA jovA maLe che. A graMtha upara zrI abhayadevasUrijI kRta 191 gAthAnuM bhASya che. ajJAtakartaka cUrNi che. candraSimahattarAcAryakRta prAkRtavRtti che. zrI malayagirijI kRta saMskRta TIkA che. tathA merUtuMgAcAryanI vikrama saMvata 1449 mAM racAyelI bhASyavRtti che. tathA zrI guNaratnasUrijInI vikramanI 15 mI sadImAM racAyelI avacUri paNa che. arvAcIna karmagraMtho (5) uparokata karmagraMthomAM je je viSayo lakhelA che. te te ja viSayone jaNAvatA saraLabhASAmAM prAkRta padyamaya lipimAM pU. zrI devendrasUrijIe navA pAMca karmagraMtho banAvyA che. jenAM nAmo pUrvanA karmagraMthone anusAre ja karmavipAka-karmastava-baMdhasvAmitva-paDazIti ane zataka rAkhela che. hAla A ja karmagraMtho vadhAre adhyayana adhyApanamAM pracalita che. A pAMce karmagraMtho upara graMthakartAnI ja svopajJa TIkAo che. paraMtu koI agamya kAraNasara trIjA karmagraMthanI TIkA anupalabdha che. tathA pAMce karmagraMtho upara thaIne 2958 zloka pramANa zrI munizekharasUrijIe TIkA banAvI che ane 5407 zloka pramANa A0 guNaratnasUrijIe TIkA banAvI che tathA zrI kamalasaMyama upAdhyAyajIe 150 zloka pramANa mAtra bIjA karmastava nAmanA karmagraMtha upara vi. saMvata 1559 mAM vivaraNa lakhela che tathA pAMce karmagraMtho upara traNa bAlAvabodha lakhAyela che. (1) vikramanI 17 mI sadImAM zrI jayasomasUrijIe 17000 zloka pramANa, (2) vikramanI 17 mI ja sadImAM zrI maticaMdrasUrijIe 12000 zloka pramANa ane (3) vikramanI 19 mI sadImAM (saMvata 1803 mAM) zrI jIvavijyajIe 10OO0 zloka pramANa bAlAvabodha lakhela che. sArdhazataka | karmagraMthanA ja viSayane samajAvato zrI jinavallabhagaNijIno banAvelo 155 zloka pramANa A graMtha che jenI racanA vikramanI 12 mI sadImAM thaI che. tenA upara ajJAtakartRka bhASya che tathA eka cUrNi ane be TIkAo paNa che. (1) vikrama saMvata 1170 mAM, zrI mUnicaMdrasUrijI kRta Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 2200 zloka pramANa cUrNi che. (2) vikrama saMvata 1171 mAM, zrI dhanezvarasUrijI kRta 3700 zloka pramANa saMskRta TIkA che ane (3) vikrama saMvata 1179 mAM, zrI cakrezvara sUrijI kRta 1400 zloka pramANe vRtti TippaNaka paNa che. manaHsthirIkaraNa prakaraNa vikrama saMvata 1284 mAM zrI mahendrasUrijIe 167 zloka pramANa A graMtha, tathA 2300 zloka pramANa tenA upara svopajJa TIkA teoe ja banAvI che. saMskRta karmagraMtha cAra vikramanI 15 mI sadImAM, kula 569 zloka pramANa, saMskRta bhASAmAM cAra karmagraMtho zrI jayatilakasUrijIe banAvyA che. bhAva prakaraNa vikrama saMvata 1623 mAM zrI vijaya vimalagaNijIe 30 zloka pramANa bhAva prakaraNa'' nAmano graMtha tathA tenA upara 325 zloka pramANa svopajJa saMskRta TIkA banAvI che. baMdhahetUdaya tribhaMgI vikramanI 16 mI sadImAM zrI vijayaharSakula gaNijIe 65 gAthA pramANa A graMthanI racanA karI che tathA tenA upara ja 1150 zloka pramANa saMskRta TIkA vAnararSigaNijIe 1602 mAM banAvI che. banyodayasattA prakaraNa vikramanI 17 mI sadImAM zrI vijayavimalagaNijIe 24 gAthA pramANa A graMthanI racanA karI che tathA A ja graMtha upara kartAe pote ja 300 zloka pramANa svopajJa avasUri paNa banAvI che. karmasaMvedhabhaMga prakaraNa vikramanI 17 mI sadImAM zrI devacaMdrasUrijIe 400 zloka pramANa A graMthanI racanA karI che. jemAM saptatikAnA anusAre saMvedha bhAMgAonuM ja varNana che. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 bhUyaskArAdi vicAra prakaraNa zrI lakSmI vijyajIe 60 zloka pramANa A graMthanI racanA karI che. jemAM bhUyaskAra-alpatara-avasthita baMdha ane avaktavya baMdhanuM savista25Ne varNana che. tathA pUjya AcAryadeva zrI premasUrIzvarajI ma.sA. nA mArgadarzana ane preraNAthI temanA ziSya-praziSyoe (1) baMdha vihANa mahAgrantha tathA (2) khavagaseDhI-uvasamaseDhI ityAdi mULa grantho prAkRtamAM ane TIkAo saMskRta bhASAmAM racelI che. tathA vaLI pUjyagaNI zrI abhayazekharavijyajI ma. sAhebe karmaprakRti padArtha bhAga-1-2, tathA karma prakRti praznottarI bhAga-3 ityAdi sAhitya paNa karma upara suMdara chaNAvaTa pUrvaka racAyeluM jovA maLe che. kammapaDi ane zataka nAmanA pAMcamA karmagraMtha upara pUjya municandrasUrijI ma.sA. nI banAvelI viSamapadA nAmanI TippaNI paNa che. tathA nIcenA granthomAM paNa karmasaMbaMdhI vizAla carcA jovA maLe che. SakhaMDAgama karmanA viSayane samajAvato, SaTkhaMDa rUpe (cha bhAga rUpe) sauthI vadhu mahattvavALo A graMtha che. jenI aMdara cha khaMDomAM (1) jIvasthAnaka, (2) kSudrakabaMdha, (3) baMdhasvAmitvaviSaya, (4) vedanA, (5) vargaNA, (6) mahAbaMdha ema cha viSayonuM savistara varNana che. A graMthanA kartA zrI bhUtabalI ane puSpadaMta bhaTTArakajI che. jeono vidyAbhyAsa giranAra parvatanI guphAomAM dharasena AcArya pAse thayo che. puSpadaMta alpAyuSI hatA tethI alpa bhAganI racanA karI che. zeSabhAga bhUtabalijIe pUrNa karela che. A munio prabhu zrI mahAvIra svAmI pachI 680/700 varSe thayA che eTale SaTyuMDAgamanI racanA bIjI-trIjI sadImAM banI che. A graMtha upa2 zrI kuMdakuMdAcArya kRta saMskRta TIkA che. samantabhadrAcAryakRta paNa saMskRta TIkA che tathA vIrasenAcAryakRta 72000 zloka pramANa saMskRta TIkA che jenuM nAma dhavalA tarIke prasiddha che. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 kaSAyaprAta - jJAnapravAda nAmanA pAMcamAM pUrvanI dazamI vastumAMthI zrI guNadhara AcAryazrIe A graMthanI racanA karI che. prAyaH vikramanI trIjI sadImAM A graMtha racAyo che. karma ane kaSAyanA viSayanuM atizaya vistArathI varNana che. pakhaMDAgama ane kaSAya prAbhUta graMtho AgamanI jeTalA mAnanIya ane vistRta che. A graMtha upara 4 TIkAo che. (1) eka TIkA zAmakuMDAcAryanI che. (2) bIjI TIkA taMburAcAryajInI che. (3) trIjI TIkA bapyadevasUrijInI che. (4) ane cothI TIkA vIrasenAcAryazrInI banAvelI 60000 zloka pramANa "jayadhavalA" nAmanI mahATIkA che. gommadasAra A graMtha siddhAnta cakravartI zrI nemicaMdrajIno banAvelo che. jenA be khaMDa che. (1) jIvakAMDa ane (2) karmakAMDa. digambara saMpradAyamAM A banne kAMDono atyAre sarvatra abhyAsa thAya che. A graMtha upara cAmuMDarAyanI banAvelI kannaDa bhASAmAM eka TIkA che. bIjI kezavavaNajInI saMskRta TIkA che. trIjI abhayacaMdrajInI saMskRta TIkA che. ema traNa TIkAo che. tathA paMDitajI zrI ToDaramalajInuM hindI bhASAmAM vivaraNa che. tathA prathama jIvakAMDa upara paMDitajI khubacaMda jainanuM ane bIjA karmakAMDa upara paMDitajIzrI manoharalAlajI zAstrInuM hindI bhASAmAM vivaraNa che. je paramazrutaprabhAvaka maMDaLa agAsa taraphathI prakAzita thayeluM che. labdhisAra A graMtha paNa siddhAnta cakravartI zrI nemicaMdrajIe racela che. tenI Azare 649/650 gAthA che. tenA upara kezavavarsIjInI saMskRta TIkA che ane ToDaramalajInI hindI vyAkhyA che. paMcasaMgraha A graMthanA kartA "amita muni' che A graMthanI racanA vikramanI agiyAramI sadImAM thaI che (vi.saM. 1073 mAM graMtha racanA thayelI che, tenI 1456 gAthAo saMskRta bhASAmAM padyarUpe che ane lagabhaga 1000 zloka Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 13 pramANa gadya rUpe che. prAkRta paMcasaMgraha paNa che. paraMtu tenA kartA anupalabdha che. tenI gAthA 1324 ane gadyabhAga lagabhaga 500 zloka pramANa che. A pramANe karmanA viSayane samajAvatuM saMskRta-prAkRta-hindI-gujarAtI Adi bhASAomAM gadya-padya rUpe zvetAMbarIya ane digaMbarIya paraMparAmAM vipula sAhitya sarjana mahAtmAoe karela che. te sarve graMthomAM praveza karavA mATe A "karmavipAka" nagara pravezanA dvAra samAna che sarvatra savizeSa adhyayana yogya che. jo ke A karmagraMthanuM gujarAtI vivecana zrI yazovijyajI jaina saMskRta pAThazALA mahesANA, paMDitajI bhagavAnadAsabhAI, zrI somacaMda DI. zAha tathA paMDita sukhalAlajI taraphathI lakhAIne prasiddha thayela che. paM. zrI prabhudAsabhAI ane paM. zrI khubacaMda kezavalAla taraphathI "karmavicAra" nAme pustako prakAzita thayAM che. tathApi tene vadhAre saraLa bhASA rUpe banAvavA tathA amArA potAnA adhyayana vizeSa mATe ame A lakhyuM che. graMthakartA viSe yatkiMcit A karmagraMthonA kartA pU. A. zrI devendrasUrIzvarajI ma. che. teonA gurujInuM nAma "zrI jagacaMdrasUrIzvarajI" hatuM, teo savizeSa tapa AcaratA hovAthI teonA tapa prabhAvathI prasanna thayelA citoDanA mahArAjA netrasiMhe teone "tapA" birUda ApyuM hatuM tyArathI A gaccha "tapAgaccha"nA nAme prasiddhi pAmyo, vikrama saMvata 1327 mAM graMthakartA svargavAsI thayA che. teonuM "caMdrakula" hatuM. A pAMca karmagraMtho uparAMta zrAddhadinakRtya vRtti, siddha paMcAzikAvRtti, sudarzana caritra, siddhadariDakA Adi aneka graMthonI racanA karI che. teoe banAvelI TIkA Adi graMthonuM saMzodhana vidvatna zrI dharmakIrtisUrijI tathA zrI vidyAnaMdasUrijIe karyuM che. AbhAra svIkRti A gujarAtI vivecana lakhavAmAM svapajJaTIkA, mahesANA pAThazALAnuM tathA paM. bhagavAnadAsajI kRta gujarAtI vivecana A traNa graMthono mukhya sahAro lIdhela che tathA prasaMga-prasaMge vi.A. bhASya, sammatitarka, naMdIsUtra, Adi graMthono sahAro lIdhela che. te sarve graMthakartA ane vivecana kartAono huM AbhAra mAnuM chuM. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 mahesANA pAThazALA tathA paMDitajI zrI pukharAjajI sAhebano huM AbhAra mAnuM chuM ke jeoe mane A yatkiMcit paNa samyajJAna ApI mane dharma saMskArono vAraso Apyo che. pUjya gacchAdhipati, AcArya zrI jayaghoSasUrijI mahArAjazrInI AjJAthI pUjya gaNivarya munirAjazrI abhayazekharavijayajI" mahArAjazrIe AdithI aMta sudhI ekeka pRSTha ane ekeka paMkti atizaya lAgaNIpUrvaka potAnA bahoLA abhyAsa ane anubhava dvArA tapAsI ApI ghaNA sthaLoe rahelI truTio sudhArI, A vivecanane rasaprada ane nirdoSa karI ApyuM che. tathA teoe pU. munimaMDaLane bhaNAvatAM bhaNAvatAM ekaThI karelI keTalIka sUkSma carcAo rUpa TippaNIo A graMthamAM prasanna thaine prakAzita karavA sammati ApI che ane te dvArA A graMthanI zobhAmAM atizaya vadhAro karyo che te badala pU. gacchAdhipatino tathA pU. gaNivaryazrIno aMtaH karaNapUrvaka atyanta AbhAra mAnuM chuM. tathA paMDitavarya zrI mANekalAla haragovanadAsabhAie ane paMDitavarya zrI rasikalAla zAntilAlabhAie paNa samaya ane saMjogAnusAra A vivecana tapAsI ApyuM che te badala teono paNa AbhAra mAnuM chuM. vyavasthita TAipaseTiMga tathA prakAzana karI ApavA badala amadAvAda bharata prinTarInA mAlika kAMtilAla DI. zAha tathA teozrInA suputro Adino tathA potAnA amUlya samayano bhoga ApI kALajIpUrvaka potAnA abhyAsa ane bahoLA anubhava sAthe suMdara prupharIDIMga karI ApavA badala paMDitavaryazrI ratilAla cImanalAlabhAino khUba ja AbhAra mAnuM chuM. jyAre A vivecana lakhAtuM hatuM tyAre ja kopIono kharca ApI kopIo noMdhAvavA dvArA mArI prakAzana kharca saMbaMdhI Arthika ciMtA dUra karI jeoe sAtha-sahayoga Apyo che te sarveno paNa A avasare AbhAra mAnuM chuM. chadmasthatAnA ane bIna-upayogatAnA kAraNe zrI jinezvara paramAtmAnI AjJA virUddha je kaMi A graMthamAM lakhAi cUkyuM hoya tenI trividhe kSamA yAcuM chuM ane te kSatio tarapha turata mArUM dhyAna doravA vidvargane namra bhAve vinaMti karUM chuM. 11443, mAtRchAyA bIlDIMga, bIje mALe, rAmajInI poLa, nANAvaTa, surata-395001. (INDIA) li. dhIrajalAla DAhyAlAla mahetA Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 15. A pustaka prakAzananI pahelAM prakAzita thayelAM pustakomAM paNa jeoe 100 thI vadhu kopI noMdhAvI mane Arthika sahakAra Apyo che teonAM nAmo te te pustakomAM ApavAM rahI gayAM che tethI ahIM te nAmo ApuM chuM ane te sarveno khUba ja AbhAra mAnuM chuM. zrI jaina dharmanA maulika siddhAnta - kopI 1000 mIlavokI, amerikA, eka tattva jijJAsu gRhastha. zrI yogazataka - kopI 1000 zrI vijayabhAI tathA mInAbena losa eMjIlarsa-amerikA. zrI yogaviMzikA - kopI 500 pU. A. zrI jayaMtasenasUrIzvarajI ma. nA sadupadezathI (tristutika jaina saMgha). zrI jaina tattva prakAza - kopI pa00 zrI praviNabhAI daMDa parivAra, voziMgTana, amerikA. zrI jaina tattva prakAza - kopI 500 zrI laoNsa eMjIlarsa jaina senTara amerikA. zrI yogaviMzikA - kopI 200 zrI yazovijayajI jaina saMskRta pAThazALA-mahesANA. zrI yogaviMzikA - kopI 200 pU. lAvaNyazrIjI ma.sA. (sarakArI upAzrayavALAM) nA sadupadezathI. zrI yogazataka - kopI 100 zrI yazovijayajI jaina saMskRta pAThazALA-mahesANA. zrI yogazataka - kopI 100 pU.A.ma.zrI labdhisUrIzvarajI ma. nA sadupadezathI zrI yogazataka - kopI 100 pU. lAvaNyazrIjI ma.sA. (sarakArI upAzrayavALAM)nA sadupadezathI. (10) Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 prakAzita thayela pustakonI yAdI (1) yogaviMzikA - pU. haribhadrasUrijI kRta viMzativiMzikAmAMnI 17 mI yoga uparanI viMzikA, tathA pU. upAdhyAyajI kRta TIkAno anuvAda. (2) yogazataka - pU. haribhadrasUrijI kRta svapajJa TIkA sAthe anuvAda. (3) zrI jaina dharmanA maulika siddhAnto - je pustakamAM amerikA tathA laMDanamAM bhaNAvelA pAMca viSayono saMgraha karyo che. (1) navakArathI sAmAIya vayajutto sudhInAM sUtronuM vivecana, (2) navatattva, (3) cauda guNasthAnaka, (4) karmanA 8 ane 158 bhedonuM varNana, (5) anekAntavAda, sAtanaya-saptabhaMgI, pAribhASika zabdakoza vigere. (4) zrI jaina tattva prakAza bhAga-1 - be pratikramaNanA sUtronuM vivecana. (5) zrI Atmasiddhi zAstra - zrImad rAjacaMdrajI kRta graMthanuM gujarAtI vivecana. jaina dhArmika pAribhASika zabdakoza - je pustakamAM jaina zAstromAM vAraMvAra vaparAtA pAribhASika zabdonA artho saMgrahita karyA che. (7) jaina dhArmika praznottara mAlA bhAga-1 - prauDha strI-puruSane upayogI cAraso prazna-uttarono saMgraha. (8) "karmavipAka"- prathama karmagraMthanuM saraLa gujarAtI vivecana. hAla lakhAtA graMtho (1) ratnAkarAvatArikA - pahelo-bIjo pariccheda lakhAI gayo che. je TuMka samayamAM prakAzita thaze. trIjA paricchedanuM vivecana lakhAya che. (2) tattvArthAdhigamasUtra - saraLa, bAlabhogya bhASAyukta, parimita vivecana. (3) karmastava - baMdhasvAmitva - bIjA-trIjA karmagraMthanuM vivecana (4) yogadRSTi samuccaya - TIkA sahitanuM saraLa parimita gujarAtI vivecana. sva-paranA Atma kalyANa mATe jaina zAstronA graMthono abhyAsa ane upayoga karavA namra vinaMti che. li. dhIrajalAla DAhyAlAla mahetA Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parama pUjya tapasvI zrI kaMcanazrIjI mahArAja sAhebanA ziSyA parama pUjya lAvaNyazrIjI mahArAja sAheba (sarakArI upAzrayavALA) nA sadupadezathI zrI AdinAtha zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha che. AdinAthanagara, kAnajI vADI, zAntAdevI roDa, navasArI-096445 taraphathI 500 (pAnaso) nakalanA grAhaka thaIne amane je Arthika sahakAra Apyo che te badala teozrIno huM AbhAra mAnuM chuM. dhIrajalAla DAhyAlAla mahetA Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya namaH be bolI muni : abhayazekharavijaya gaNI sAmyaM bibharti yaH karma-vipAkaM hadi cintayan / sa eva syAt cidAnanda-makarandamadhuvrataH // (jJAnasAra) karma vipAkane ciMtavato je ciMtaka hRdayamAM samatA dhAraNa kare che te ja cidAnanda rUpI makaraMdane mANanAro bhramara bane che * * * * * * * * * * * * * * * * paDI paDozamAMthI avAja AvI rahyo che, bApa dIkarAne mArI rahyo che eno, ane dIkaro roI rahyo che eno. dIkarAe zuM karyuM che? e na jANatA hovA chatAM zuM kalpanA Avaze! e ja ke dIkarAe kaMIka aparAdha-tophAna-khoTuM karyuM haze ne tethI bApa ene sajA karI rahyo che. sAmethI ghaNAM Dhora AvI rahyAM hoya, emAMthI ko'kanA ja gaLAmAM evI rIte lAkaDuM bAMdheluM jovA maLe ke je vAraMvAra enA ja pagamAM athaDAyA kare ne ene herAna karyA kare, AvuM joIne zI kalpanA Avaze? bIjAM pazuo tophAnI nahIM hoya, A ja tophAnI haze. AnAthI viparIta paDozamAM evuM dRzya jovA maLe che ke bApa dIkarAnI pITha thAbaDI rahyo che, prazaMsA karI rahyo che, kaMIka bakSisa ApI rahyo che. dIkarAe zuM karyuM che? te na jANatA hovA chatAM zuM kalpanA Avaze? e ja ke dIkarAe kaMIka sAruM kAma karyuM haze ne tethI ene bakSisa maLI rahI che. ATalI tAravaNI dilamAM kotarI levA jevI che ke "aparAdha vinA sajA nahIM ... ne satkArya vinA bakSisa nahIM ... Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 bIjAo ophIsamAM beThA beThA TelIphonanuM DAyala ghumAve ne hajAro rUpiyA kamAI jAya, ane huM keTalIya majArI karuM , doDadhAma karuM chuM. kaMI keTalAya dhaMdhA ajamAvI joyA, paNa nirdhanatA satI strInI jema mAro paDachAyo choDatI nathI. bIjAne suMdara-suzIla-guNiyala patnI maLI. ne ghaNI ghaNI tapAsa karIne pasaMda karI hovA chatAM mArI patnI kema kubhAryA nIkaLI? roja phalezakaMkAsa ne kajIyA. jIvavuM jhera karI nAMkhyuM. jarUra prakRti mane sajA karI rahI che ne to pachI jarUra huM pUrvamAM kaMIka ne kaMIka tophAna-aparAdha karI Avyo chuM. nahIMtara mArA ja gaLe AvuM lAkaDuM zA mATe bAjhe? jIvananA je je aMgamAM anukULatAo maLI che te te pUrvamAM huM kaMIka sukRta karI Avyo chuM enI mane prakRti taraphathI bakSisa maLela che. ne jIvananA je je aMgamAM pratikULatAo pedA thayelI che e pUrvamAM huM ja kaMIka aparAdha karI Avyo chuM enI prakRti taraphathI mane thaI rahelI sajA che. to pachI patnI-putra-paDozI-bhAgIdAra ke bIjA koIne paNa mArA duHkhamAM javAbadAra zuM mAnavo? ne enA pratye dveSa-zatrutA zuM karavAM? satkArya karyuM, puNya baMdhAyuM, enA vipAke bakSisa maLI." "duSkArya karyuM, pApa baMdhAyuM, enA vipAke sajA thaI." jIvanamAM je kaMI sAruM ke narasuM banI rahyuM che emAM AvuM karmavipAkanuM cintana karanAranA hRdayane samatAdevI zA mATe na vare? alyA! ubho rahe, vagara lAITe sAIkala calAve che...' aya! bAju para khasa, lAITa to nathI, breka paNa nathI.' chatAM, TrAphIka polIse jema tema karI sAikalanuM henDala pakaDI sAikala savArane ubho rAkhyo, khIsAmAMthI DAyarI kADhI, "kaMi lakhatAM vAMcatAM AvaDe che ke? "lakhatAM AvaDe che, vAMcatAM nathI AvaDatuM.." sAIklisTe kahyuM. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 "vAMdho nahIM, lakhatAM AvaDe che ne... le tAruM nAma ne eDresa AmAM lakhI de...' gAmaDiyAe DAyarI lai kaMika lITA karI, DAyarI pAchI ApI. polIse joyuM ane khIjAyo. 'alyA! A zuM lakhyuM ? vAMcI batAva... 'meM kahyuM ne... mane vAMcatAM nathI AvaDatuM...' ApaNe paNa roje roja kaMika sArAM narasAM kAryo karIne AtmA para jAta jAtanuM lakhyA karIe chIe, paNa atyAre jIvanamAM je anubhavI rahyA chIe... e pUrvamAM zuM lakhIne AvyA chIe ? enuM pariNAma che? eTaluM vAMcatAM zIkhyA nathI. zarIra rogiSTha (ke nirogI) zA mATe maLyuM? patnI suzIla (ke kuzIla) zA mATe maLI? Arthika paristhiti saddhara (ke advara) zA mATe? putro vinIta (ke ullaMTha) zA mATe pADyA! saMgha-samAja ke saMsthAnuM ghaNuM kAma karuM chuM chatAM mane jazane badale jUtiyAM maLe che ne phalANo kazuM nathI karato chatAM jaza khATI jAya che. ghaNo upakAra karavA chatAM huM lokapriya banavAnA badale aLakhAmaNo kema banI gayo chuM ! badhAMne mAruM Agamana apriya kema thai paDe che ? jiMdagInA AvAM aneka pAsAMo kayA karmano vipAka che! te ane evuM karma mana-vacana-kAyAnI kevI sArI-narasI pravRtti-vRttithI baMdhAya che te vAMcavAnuM zIkhavato eka avvala kakSAno grantha eTale "karmavipAka" nAmano prathama karmagraMtha. prAcIna karmagranthano AdhAra laine pU. A. zrI devendrasUri mahArAje racelA A prathama karmagraMtha para Aja sudhImAM ghaNuM ghaNuM sAhitya bahAra paDI cUkayuM che. chatAM jagattA jIvo ghaNuM kharuM A vAMcatAM zIkhyA nathI-zIkhatA nathI. eTale vizvavatsala zrI tIrthaMkara devothI nirakSaratA nivAraNa mATe cAlu thayelA A sAkSaratA abhiyAnamAM paMDitavarya zrI dhIrajabhAi mahetA paNa potAno kaMika phALo noMdhAvavA jijJAsuo samakSa upasthita thayA che je jarUra aneka bhAvukone lAbhakartA banaze emAM zaMkA nathI. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 seMkaDonI saMkhyAmAM sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtone teoe aneka granthonuM adhyApana karAvyuM che tethI teonuM grantha parizIlana sAruM che. vaLI yogaviMzikAyogazataka vagere aneka granthono saraLa anuvAda prakAzita karyo hovAthI teonI A bAbatanI hathoTI sArI keLavAyelI che tathA amerikAsthita sAva navA jIvone paNa A vAto kevI rIte samajAvavI? eno emane anubhava che eTale A vivecanamAM teoe sAro evo vistAra karyo che je navA jIvone viSaya vastu paNa samajavAmAM upakAraka banaze evI zraddhA che. siddhAntadivAkara, gacchAdhipati pUjyapAda A. bhagavaMta zrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajI ma. sA.nA sUcanane anusarIne meM mArA kSayopazama anusAra A vivecana vAMcI joyeluM che. mane paNa A granthanA adhyApanano lAbha anekazaH prApta thayelo che e daramyAna thayelI vicAraNAo-phuraNAono lAbha aneka jijJAsuone prApta thAya evI bhAvanAthI prathama karmagranthanA padArthonuM lakhANa taiyAra kareluM. paNa zrI dhIrUbhAi paMDitanI bhAvanA mujaba enuM alaga pustaka na chapAvatAM emAMnI viziSTa vAto A pustakamAM ja pariziSTa rUpe samAviSTa karI che. karmavipAka nAmanA A prathama karma granthano abhyAsa-parizIlana-manana karIne Dagalene pagale ene jIvanamAM vicAratA rahIne, samatA keLavIne, bhavyajIvo cidAnaMdanA bhokatA bano evI maMgala kAmanA. zrI zaMkhezvarajI mahAtIrtha vi. saM. 2051 zrI prema-bhuvanabhAnu-dharmajita jayazekharasUrIzvara ziSyANuM muni abhayazekharavijaya gaNI. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 abhiprAya) bhAratIya Astika darzanakAroe judA-judA nAme karmano svIkAra to karyo che. paNa tenA svarUpa nidarzanamAM kayAMya UMDANa ke sUkSmatA jaNAtI nathI. jyAre jaina darzanakAroe e ja karmanA svarUpane aneka mULa Agama graMthomAM pratiSThita karela che. ane tenA uparathI pachI pachInA pUrvAcAryo-pUrva mahApuruSoe aneka graMtho, TIkAo AdinI racanA dvArA khUba UMDANathI vizada vivecana karela che. vartamAnamAM e karmanA svarUpano abhyAsa karavA pa. pU. A. zrI devendrasUrIzvarajI ma. sA. racita karmagraMtho khUba upayogI che. AjathI lagabhaga eMzI varSa pahelAM sadguNAnurAgI pU. zrI karparavijayajI ma. sAhebe pU. zrI jIvavijayajI ma. sA. nA TabAnA AdhAre taiyAra karela A karmagraMtho zrI jaina zreyaskara maMDaLa-mahesANA taraphathI prakAzita thayela, tyArabAda paM. zrI prabhudAsabhAI becaradAsa pArekhe lagabhaga pAMsaTha varSa pUrve tenuM pharIthI saMpAdana karI punarmudrita te ja saMsthA taraphathI karAvela. tyArabAda temAM koI vizeSa sudhArA vinA tenI ja AvRttio pharI -pharI prakAzita thayela. bhASAkIya sugamatAnI dRSTie temAM thoDA sudhArA-vadhArAnI AvazyaktA jaNAtI hatI. mAnanIya vidvada-ratna paM. zrI dhIrajalAlabhAIe te AvazyaktA A prathama karmagraMtha (karmavipAka)nA vivecanane tene anusAre chatAM navesarathI lakhavA dvArA mahadaMze pUrNa karI che. ane bAkInA karmagraMthonuM vivecana paNa A ja rIte pharIthI taiyAra karI jJAna-pipAsu AtmAonA adhyayanamAM sahAyaka banaze. -evI AzA che. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - A prathama karmagraMthanuM saMpUrNa meTara meM upayogapUrvaka tapAsela che. ane tene lagatAM sUcano paNa paMDitajIne karela, jenA temaNe yogya khulAsA paNa karela che. A lakhANamAM koI paNa sthaLe thayela bhUlo sUcavavAthI tene sudhArI levAnI tatparatA dekhADI paMDitajI zrI dhIrubhAIe potAnA sarala svabhAvano paricaya karAvyo che te jarUra anumodanIya che. karmagranthamAM jaNAvyA mujaba karmanA svarUpane samajI tyAgamaya jIvana dvArA karmabaMdhanA hetuone dUra karavAno prayatna jeTalA-jeTalA aMze AcaraNamAM mUkAya teTalA-teTalA aMze A graMtha nirmANamAM sahAyaka sarvano prayatna saphaLa gaNAya. li. ratilAla cImanalAla dozI (ludarAvALA) adhyApaka : zrI hemacandrAcArya jaina pAThazALA zrI mahAvIra svAmI jaina derAsaranA DhALa pAse, amadAvAda, Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdhyAtmika vikAsa mATe karmagranthanA jJAnanI ghaNI AvazyakatA che. karmagraMthamAM AvatA karma prakRtinA viSayane saraLa bhASAmAM rajuAta karatA saMpAdananI AvazyakatA hatI. paMDitazrI dhIrajalAla DAhyAlAla mahetAe athAga parizrama karI karma graMthanuM suMdara saMpAdana karI abhyAsakavarganI ghaNA samayanI jarUriyAta pUrNa karI che te mATe paMDitajIno prayatna prazaMsanIya che. karmagraMthanA saMpAdananuM meTara meM vAMcela che tethI temAM saraLa bhASAmAM karela suMdara rajuAtathI paMDitajInI vidvattA tathA karmaprakRtinA tattvajJAnanI pratIti thAya che. karma bandhanA hetuo tathA karma prakRtionI saraLa vyAkhyAnA jJAnadvArA A grantha abhyAsakavargane karma sAhityanuM jJAna prApta karavA temaja karmabandhanothI dUra rahevA upayogI thaze. paMDitazrI dhIrajalAlabhAie paradezamAM tattvajJAnanA vargo calAvatAM divasa daramyAna rahela samayamAM karmagraMthanA saMpAdana mATe karela parizramathI teozrInA karma sAhityanA UMDA jJAnanI temaja abhyAsaka varga mATe upayogI thavAnI teonI bhAvanAnI pratIti thAya che. bhaviSyamAM dravyAnuyoganA viSayanA temaja nyAyanA graMthonuM saraLa bhASAmAM saMpAdana karavA zakitamAna bane e ja abhilASA rAkhuM chuM. tA. 17-1-95 5, ratnasAgara epArTamenTa, kAjInuM medAna, surata. -mANekalAla haragovanadAsa sonethA sAhityazAstrI DI.bI.e. (prathama varga) Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 (3) jinezvara bhagavaMte jagatanuM svarUpa varNavyuM che ke navatattva ane cha dravyamaya jagat che. temAMye mukhya dravya jIva che. te jIvo anaMta jJAna-darzana Adi guNavALA che. anaMta zaktivALo AtmA hovA chatAM je saMsArI jIvonI vicitratA dekhAya che tenuM mukhya kAraNa karma che. te karmanuM svarUpa yathArtha samajAya to ja AtmA karmathI mukata banavA prayatna kare. karmanuM svarUpa aneka Agamo ane graMthomAM varNavela che. chatAM bALa jIvo samajI zake te hetuthI AgamomAMthI saMkSepamAM svarUpa grahaNa karI pU. A. devendrasUrIzvarajI ma. e karmagraMtha rUpe pAMca karmagraMthonI racanA karI che. A graMthono abhyAsa sAmAnya jIvo karI zake te mATe tenI TIkAnuM gujarAtI bhASAntara mahesANA zrI jaina zreyaskara maMDaLa taraphathI prakAzita thayela che. jenA AdhAre Aje karmagraMthanA abhyAsIo tenuM adhyayana kare che. te bhASAntaramAM keTalAka pAribhASika zabdo hovAthI temaja keTalAka gahana prazno uddabhavatA hovAthI vizeSathI karmanuM svarUpa samajI zake te AzayathI mArA vaDIlabaMdhu paM. zrI dhIrUbhAie te karmagraMtho upara gAthArthazabdArtha-vyAkhyA-prazno javAba Adi rUpe je taiyAra karela che te vAMcatAM ema lAge che ke adhyApakanI madada vinA paNa abhyAsako karmagraMthanuM ane karmanuM svarUpa sahelAithI jANI zakaze. paM. zrI dhIrUbhAino prayatna ghaNo ja prazaMsanIya che. A graMthonuM adhyayana-vAMcana karI sarve AtmAo karmathI mukta bane tevI AzA. li. rasikalAla zAntilAla mahetA 301, kumudacaMdrakRpA, sonI phaLIyA, surata. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadda yazovijayajI jaina saMskRta pAThazALA sTezana roDa, raMga maholanA nAke, mahesANA. (u. gujarAta - INDIA) jaina dharmanAM zAstronuM prAraMbhathI suMdara adhyApana karAvanAra A eka ja saMsthA che. meM A saMsthAmAM rahIne ja ATha varSa dhArmika abhyAsa karyo che. bhAratabharamAM pAThazALAmAM bhaNAvanAra zikSaka zikSikAo A saMsthAmAM taiyAra thayela che. Aja sudhI lagabhaga ghaNA bhAIoe abhyAsa karI dIkSA paNa svIkArI che. nyAyavyAkaraNa ane ucca dhArmika zAstronuM adhyayana karAvavAmAM Ave che. bhaNatA vidyArthIone abhyAsakALa daramyAna ane abhyAsa pUrNa kare tyAre sAro puraskAra ApavAmAM Ave che. to ApazrInA bALakone uttama dhArmika saMskAra tathA abhyAsa mATe A saMsthAmAM mokalavA vinaMti che. tathA A saMsthAne Arthika kSetre vadhu dRDha karavA dAtAone vinaMti che ke samyagdarzana-samyajJAna ane samyagyAritrano dhodha varasAvatI A saMsthAne avazya yAda karavA jevI che. lAbha levA mATe khAsa vinaMti che. A saMsthAmAM dAna ApavAnI aneka yojanAo che. tathA vikrama saMvata 1954mAM A saMsthA sthapAyelI che. jethI be varSa pachI A saMsthAne 100 varSa pUrNa thAya che teno zatAbdi mahotsava ujavavAno che. to AvA zubha prasaMge ratnatrayInuM prasAraNa karatI A saMsthAne avazya yAda karazo. evI AzA rAkhuM chuM. - li. dhIrajalAla DAhyAlAla mahetA Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maGgalAcaraNam sarvajJaM zrImahAvIraM, bahrAsannopakAriNam / zakrapUjyaM vinirmohaM vande'haM tIrthakArakam // 1 // * " lAbhastairalpamedhasAm // 3 // vAgdevatAbhidhAM devIM saMsmRtya haMsavAhinIm / karmagranthaM pravakSyAmi, devendrasUri - bhASitam // 2 // santi yadyapi naikAni, TIkA- bhASAntarANi ca / naiva duHSamakAlena, grAmINAnAM yathA grAmyo, hyalpajJo'pi subodhaka: / tadvad mama prayAso'yaM, mRdu gurjarayA girA // 4 // karma sAhitya - snehena kRtamidaM vivecanam / sajjanAstad vikurvantu, dhairyaguNagaNAnvitAH // 5 // zeSAH paJcApi likhyante, prakAzyante yathA tathA / zrutasudhArasAsvAde-nAtmahitArthinA mayA // 6 // kRpayA sAdhu-sAdhvInAM samAptirastu vai kRteH / kalyANamastu saMghasya, mama racanayAnayA // 7 // 1 1 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 karmavipAka nAmanA prathama karmagraMthanI mULa gAthAo siri-vIra - jiNaM vaMdia, kammavivAgaM samAsao vucchaM / kIrai jIeNa heUhiM, jeNaM to bhannae "kammaM " // 1 // payai - Thii-rasa-paesA, taM cauhA moagassa diTThatA / mUla-pagaiTTha- uttara-pagai - aDavannasayabheyaM // 2 // iha nANa- daMsaNAvaraNa- veya- mohAu-nAma- goANi / vigghaMcapaNa- nava-du-aTThavIsa - cautisaya-du-paNavihaM // 3 // mai - sua- ohI -maNa- kevalANi, nANANi tattha mainANaM / vaMjaNavaggaha- cauhA, maNa- nayaNa - viNiMdiyacaukkA // 4 // atthuggaha- IhA - vAya-dhAraNA karaNamANasehiM chahA / iya aTThavIsabheaM, caudasahA vIsahA va suyaM // 5 // akkhara - sanni-sammaM, sAiaM khalu sapajjavasiaM ca / gamiaM aMgapaviTThe, sattavi ee sapaDivakkhA // 6 // pajjaya- akkhara -paya-saMghAyA, paDivattI taha ya aNuogo / pAhuDa - pAhuDa - pAhuDa, -vatthu pUvvA ya sa-samAsA // 7 // aNugAmi- vaDDhamANaya- paDivAIyaravihA chahA ohI / riumai - viulamaI, maNanANaM kevalamigavihANaM // 8 // esiM jaM AvaraNaM, paDuvva cakkhussa taM tayAvaraNaM / daMsaNa cau paNa niddA, vittisamaM daMsaNAvaraNaM // 9 // Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 cakkhu-diTThi-acakkhu-sesiMdiya-ohi-kevalehiM ca / daMsaNamiha sAmannaM, tassAvaraNaM tayaM cauhA // 10 // suhapaDibohA niddA, nihAnidA ya dukkhapaDibohA / payalA ThiovaviTThassa, payalapayalA u caMkamao // 11 // diNa-ciMtiastha karaNI, thINaddhI addha-cakkI-addha-balA / mahu-litta-khagga-dhArA-, lihaNaM va duhA u veaNIaM // 12 // osannaM suramaNue, sAyamasAyaM tu tiriyanaraesu / majaM va mohaNIyaM, duvihaM daMsaNacaraNamohA // 13 // daMsaNamohaM tivihaM, sammaM mIsaM taheva micchattaM / suddhaM addhavisuddhaM, avisuddhaM taM havai kamaso // 14 // jIya-ajIya-puNNa-pAvA''sava-saMvara-baMdha-mukkha-nijaraNA / jeNaM saddahai tayaM, sammaM khaigAi-bahu-bheaM // 15 // mIsA na rAgadoso, jiNadhamme aMtamuhU jahA anne / nAliaradIvamaNuNo, micchaM jiNadhammavivarIaM // 16 // solasa kasAya nava nokasAya, duvihaM carittamohaNIyaM / aNa-appaccakkhANA, paccakkhANA ya saMjalaNA // 17 // jAjIva-varisa-caumAsa, pakkhagA naraya-tiriya-nara-amarA / sammANusavvaviraI-ahakhAya-carittaghAyakarA // 18 // jala-reNu-puDhavI-pavvaya-rAI-sariso cauvviho koho / tiNisalayA-kaTTha-TThiya-selatthaMbhovamo mANo // 19 // Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 mAyAvalehi-gomutti-miMDha-siMga-ghaNavaMsimUlasamA / loho haliddakhaMjaNa-kaddama-kimi-rAga-sAmANo // 20 // jassudayA hoi jIe, hAsa raI arai soga bhaya kucchaa| sanimittamannahA vA, taM iha hAsAi mohaNIyaM // 21 // purisitthi-tadubhayaM pai, ahilAso javvasA havai so u / thI-nara-napuveudao, phuphuma-taNa-nagaradAhasamo // 22 // sura-nara-tiri-narayAU, haDisarisaM nAmakamma cittisamaM / bAyAla-tinavaivihaM, tiuttarasayaM ca sattaTThI // 23 // gai-jAi-taNu-uvaMgA, baMdhaNa-saMghAyaNANi saMghayaNA / saMThANa-vaNNa-gaMdha-rasa-phAsa-aNupuvvi-vihagagaI // 24 // piMDapayaDitti caudasa, paraghA-UsAsa aayvujoaN| agurulahu tittha nimiNo-vaghAyamia aTTha patteA // 25 // tasa- bAyara-pajattaM, patteya-thiraM subhaM ca subhagaM ca / susarAijjajasaM, tasadasagaM thAvaradasaM tu imaM // 26 // thAvara-suhuma-apajjaM, sAhAraNa-athira-asubha-dubhagANi / dussara-NAijjA jasa-mia, nAme seyarA vIsaM // 27 // tasacau-thirachakkaM athirachakkasuhamatiga-thAvaracaukkaM / subhagatigAivibhAsA, tayAisaMkhAhiM payaDIhiM // 28 // vanacau-agurulahucau, tsaai-du-ti-cur-chkkmiccaaii| ia annAvi vibhAsA, tayAisaMkhAhiM payaDIhiM // 29 // Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 gaiyAINa u kamaso, cau-paNa-paNa-ti paNa-paMca-cha-chakkaM / paNa-duga-paNa-TTha-cau-duga-ia uttarabhea paNasaTThI // 30 // aDavIsajuA tinavaI, saMte vA panarabaMdhaNe tisayaM / baMdhaNa-saMghAyagaho, taNUsu sAmannavanacau // 31 // ia sattaTThI baMdhodae a, na ya sammamIsayA baMdhe / baMdhudae sattAe, vIsa-duvIsaTTavaNNasayaM // 32 // niraya-tiri-nara-suragaI, ig-bia-tia-cu-pnniNdi-jaaiio| orAla-viuvvA''hAraga, tea-kammaNa paNa-sarIrA // 33 // bAhUru-piTThi-sira-ura, uyaraMga-uvaMga-aMgulI-pamuhA / sesA aMgovaMgA, paDhamataNutigassuvaMgANi // 34 // uralAi-puggalANaM, nibaddha-bajhaMtayANa saMbaMdhaM / jaM kuNai jau-samaM taM, baMdhaNamuralAi-taNunAmA // 35 // jaM saMghAyai uralAi-puggale, tiNagaNaM va dNtaalii| taM saMghAyaM baMdhaNamiva, taNunAmeNa paMcavihaM // 36 // orAla-viuvvA-hArayANa, saga-tea-kammajuttANaM / nava baMdhaNANi iyaradu-sahiyANaM tinni tesiM ca // 37 // saMghayaNamaTThinicao, taM chaddhA vajjarisahanArAyaM / taha risahanArAyaM, nArAyaM addhanArAyaM // 38 // kIlia-chevaLaM iha-risaho paTTo akIliA vaMjaM / ubhao makkaDabaMdho, nArAyaM imamurAlaMge // 39 // samacauraMsaM niggoha-sAi-khujjAi vAmaNaM huuNddN| saMThANAvannA-kiNha-nIla-lohiya-halidda-siyA // 40 // Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 surahidurahI rasA paNa, titta-kaDu-kasAya-aMbilA-mahurA / phAsA-guru lahu-miu-khara-sI-uNha-siNiddha-rukkhaTTA // 41 // nIla-kasiNaM-duggaMdhaM, tittaM kaDuaMgurUM kharaM rukkhaM / sIaMca asuhanavagaM, ikkArasagaM subhaM sesaM // 42 // cauha-gaivvaNupuvvI, gai-puvvIdurga, tigaM niyAujuaM puvvI udao vakke, suha-asuha-vasuTTa-vihagagaI // 43 // paraghAudayA pANI, paresiM baliNaMpi hoi duddhriso| UsasaNaladdhijutto, havei UsAsanAmavasA // 44 // ravi-biMbe ujIaMgaM, tAva-juaM AyavAu, na ujalaNe / jamusiNa-phAsassa tahiM, lohiavaNNassa udautti // 45 // aNusiNapayAsaruvaM, jIaMgamujoae ihujoA / jaidevuttaravikkia-joisakhajoamAivva // 46 // "aMgaM na guru na lahuaM, jAyai jIvassa agurulahu udyaa| tittheNa tihuaNassa vi, pujjo se udao kevaliNo // 47 // aMgovaMganiyamaNaM, nimmANaM kuNai suttahArasamaM / uvaghAyA uvahammai, sataNuvayavalaMbigAIhiM // 48 // bi-ti-cau-paNiMdia tasA, bAyarao bAyarA jIyA thUlA / niya-niya-pajjattijuA, pajjattA laddhikaraNehiM // 49 // patteataNU patte udaeNaM daMta-aTThimAi thiraM / nAbhuvari sirAi suhaM, subhagAo savvajaNaiTo // 50 // susarA mahurasuhajhuNI, AijjA svvloagijjhvo| jasao jasakittIo, thAvaradasagaM vivajjatthaM // 51 // goaMduhucca-nI, kulAla iva sughdd-bhuNbhlaa'iaN| vigdhaM dANe lAbhe, bhoguvabhogesu virie a // 52 // Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sirihariyasamaM eyaM, jaha paDikUleNa teNa raayaaii| . na kuNai dANAIyaM, evaM viggheNa jIvo vi // 53 / / paDiNIyattaNa-ninhava-uvaghAya-paosa-aMtarAeNaM / accAsAyaNayAe, AvaraNadugaM jIo jayai // 54 // gurubhtti-khNti-krunnaa,vy-jog-ksaay-vijy-daannjuo| daDhadhammAI-ajjai, sAyamasAyaM vivajjayao // 55 // ummgg-desnnaa-mgg-naasnnaa-devdvvhrnnehiN|| daMsaNamohaM jiNa-muNi-ceiya-saMghAIpaDiNIo // 56 // "duvihaMpi caraNamohaM, kasAya-hAsAi-visayavivasamaNo / baMdhai narayAuM mahA-rambhapariggaharao ruddo // 57 // tiriAu gUDha-hiao, saDho sasallo tahA maNussAU / payaIi taNukasAo, dANa-ruI majjhimaguNo a||58|| avirayamAI surAuM, bAla-tavo'kAmanijjaro jayaI / saralo agAravillo, suhanAmaM annahA asuhaM // 59 // guNapehI mayarahio, ajjhayaNa-jjhAvaNAruI niccaM / pakuNai jiNAibhatto, uccaM nIaM iyarahA u // 60 // jiNapUA-vigghakaro, hiMsAiparAyaNo jayai vigdhaM / ia kammavivAgo'yaM, lihio deviMdasUrIhiM // 61 // Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayantu zrIvItarAgAH pUjyapAda vividhaguNagaNAlaMkRta AcAryadeva zrI devendrasUrIzvarajI viracita karmavipAkanAmA prathamakarmagraMtha karmavipAka nAmanA prathama karmagraMthanA artha prAraMbha karatAM pahelA jainadarzananI dRSTie "karma" e zuM vastu che? AtmAnI sAthe kema baMdhAya che? ane kevI rIte baMdhAya che? te saMbaMdhI keTalIka prAthamika vicAraNA jANI laIe. navatattvamAM ajIva tattva Ave che. tenA dharmAstikAyAdi pAMca bhedo che. temAM pudgalAstikAya nAmanuM 1 dravya che. je varNa, gaMdha, rasa ane sparzavALuM ane rUpI dravya che. tenA skaMdha deza-pradeza ane paramANu evA cAra bheda che. saMkhyAta-asaMkhyAta ke anaMta pradezo bhegA thaIne banelA dravyone skaMdha kahevAya che. sarakhe sarakhA pradezonA banelA skaMdhonA samUhane vargaNA kahevAya che. athavA ekeka skaMdhane paNa vargaNA kahevAya che. pudgalAstikAya nAmanA dravyamAM AvA prakAranI anaMtAnaMta vargaNAo che. A anaMtAnaMta vargaNAomAM vacce vacce anaMtI avaMtI vargaNAonA ATha samUho evA che jene jIva grahaNa karI zake che. A AThamAMnI eka pachI eka vargaNAo vadhAre vadhAre pradezonI banelI che. ane avagAhanAmAM vadhAre vadhAre sUkSma che. (1) audArikavargaNA, (2) vaikriyavargaNA, (3) AhArakavargaNA, (4) taijasa-vargaNA, (5) bhASAvargaNA, (6) zvAsocchavAsavargaNA, (7) manovargaNA ane (8) kArmaNavargaNA. ema 8 vargaNA jANavI. manuSyatiryaMconA audArika zarIronI racanAmAM upayogI thAya tevAM pugalone audArikavargaNA kahevAya che. deva nArakInA bhavapratyamika ane manuSya Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama karmagraMtha tiryaMcanA guNapratyayika vaikriya zarIronI racanAmAM upayogI thAya evAM pudgalone vaikriyavargaNA kahevAya che. cauda pUrvadhara munimahAtmAo praznanA nivAraNAdi arthe kevalI bhagavaMta pAse javAnA prayojanathI je zarIra racanA kare temAM upayogI thatAM pudgalone AhArakavargaNA kahevAya che. zarIramAM bhukta AhAranI pAcanakriyA karanAra je taijasa zarIra che temAM upayogI pudgalone tejasa vargaNA kahevAya che. A prathamanI cAra vargaNAnA skaMdhono samUha carmacakSuthI dRzya che tethI bAdara pariNAmI kahevAya che. A zarIrothI saMsAranA bhogo (AhAra-pANI-maLa-mUtra-nisarga Adi) thaI zake che tethI bhoga yogya kahevAya che. ane have nIce batAvAtI zeSa 4 vargaNAonA skaMdhono samUha cakSuthI adRzya che tethI sUkSmapariNAmI che. A zeSa cAra sUkSma pariNAmI to che ja paraMtu temAM paNa pachI pachInI vargaNA atizaya sUkSma che. tathA vacanoccAramAM, zvAsa ucchvAsamAM ane ciMtana-mananamAM upayogI thatAM pudgalone anukrame pAMcamI bhASAvargaNA, chaThThI zvAsocchvAsa vargaNA ane sAtamI manovargaNA kahevAya che. ane AtmAnI sAthe karmarUpe bAMdhavAne yogya je pudgalo tene AThamI kArmaNavargaNA kahevAya che. A karmagraMthomAM je karmanI carcA zaru thAya che te karma A AThamI kAryaNavargaNAnuM ja bane che. te parama sUkSma che adRzya che. cauda rAjaloka pramANa samasta lokAkAzamAM pradeze pradeze A vargaNA bharelI che. jo ke AThe vargaNA samasta lokamAM khIcokhIca bharelI che tathApi ApaNI carcAno viSaya je karma che tene yogya kAryaNavargaNA paNa samasta lokAkAzamAM vyApta che ema samajI atyAre tenI carcA karIe. A kAryaNavargaNA nirjIva che. pudgalAtmaka che. varNAdisahita che. cakSuthI agocara che. samasta lokavyApI che. jema aMjananA cUrNathI bharelo Dabo hoya tema A vargaNAthI caude rAjaloka bharapUra che. sUkSma che, atisUkSma che. eka jAtanI jhINI 2ja che. te AtmAnI sAthe coMTIne karma bane che. - Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka prazna-je vastu nirjIva hoya te AtmAne kema coTe?tenAmAM buddhi ke jJAna to nathI to coMTavAno vyavahAra kyAMthI thayo ? uttara-jema vastra upara telanuM TIpuM paDayuM hoya to havAmAM uDatI jhINI jhINI sUkSma raja nirjIva hovA chatAM, coMTavAnI buddhi na hovA chatAM te raja vastrane coMTIne mela banI jAya che. tema AtmAmAM telanI cIkAza sadaza rAga dveSa- moha ane kaSAyAdinA pariNAmarUpa cIkAza hoya to ja kArmaNavargaNA nirjIva hovA chatAM AtmAne coMTIne karma bane che. anyathA nahIM. prazna-karma nirjIva che. to temAM jIvane duHkha-sukha ApavAnI zakti kevI rIte Ave ? nirjIva vastu jJAnarahita hovAthI AtmAne upaghAta (duHkha) ane anugraha (sukhI karavAnuM zuM jANe? uttara - AtmAne upaghAta, anugraha karavAnI nimittatA nirjIva vastumAM svayaM che ja. jema viSa ane amRta nirjIva hovA chatAM eka vastu AtmAne duHkhanuM nimitta bane che ane bIjI vastu sukhanuM nimitta bane che. tathA rAMdheluM anna, paherAtAM vastro ane alaMkAro nirjIva hovA chatAM jIvane sukhano hetu bane che ane pIvAnuM viSa Adi jIvane duHkhano hetu bane che. e ja rIte karma nirjIva hovA chatAM jIvane duHkha-sukhano hetu bane che. tathA karmamAM to vaLI A AtmAe ja potAne bhAvimAM duHkha-sukha ApavAnI nimittatA sarjI che. baMdhakAle ja tevA prakArano (phaLa ApavAnI yogyatA rUpa) rasabaMdha A jIve ja sarjelo che. mATe parva annanI jema karma nirjIva hevA chatAM paNa AtmAne duHkha-sukhano hetu che. prazna-AtmAne A karmo vaLagyAM kyAre? AtmAne karmo lAgavAnI zarUAta kyArathI thaI haze? uttara-AtmAne karmano saMyoga anAdikALathI che. teno prAraMbha ja nathI. jema koI paNa manuSyano janma tenA pitAthI che. teno paNa janma tenA Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama karmagraMtha pitAthI che. paraMtu te paraMparAnI Adi nathI. kerIno janma AMbAmAMthI che ane AMbAno janma pUrvanI kerI (goTalA)mAMthI che chatAM tenI paraMparAnI Adi nathI. tathA maraghIno janma IDAmAMthI che ane IMDAno janma pUrva maraghImAMthI che paraMtu tenI paraMparAnI Adi nathI tevI ja rIte jIva ane karmanA saMyoganI paraMparAnI paNa Adi nathI. dhAro ke karmanA saMyoganI Adi mAnIe to A AtmAne jyArathI karma zarU thayAM te pahelAM AtmA karmarahita hato ema nakkI thAya ane jo karmarahitane paNa karma lAgatAM hoya to siddha thayelA paramAtmAone paNa kvacit karmano prAraMbha thaze ane pharIthI saMsAranI janma-maraNanI jaMjALamAM joDAze evo artha thAya. je yuktisaMgata nathI. mATe karma pravAhathI anAdi che. prazna- A AtmAnI sAthe jo karmano saMbaMdha anAdikALathI che to te saMbaMdha anaMtakALa paNa rahevo joIe. jema AtmA ane jJAnano saMbaMdha anAdi che ane tethI ja anaMtakALa te saMbaMdha rahe ja che. tenI jema karma AtmAmAMthI kadApi chuTuM na ja thavuM joIe? uttara- je vastuono saMyoga anAdikALano hoya teno saMyoga anaMtakALa rahevo joIe evo niyama nathI. "AtmA ane jJAnanuM je daSTAMta ApyuM che te paNa barAbara nathI. kAraNa ke jJAna e guNa che. saMyoga saMbaMdha be dravyono hoya che. eka dravya hoya ane bIjI vastu guNa hoya to teno saMyogasaMbaMdha hoto nathI. paraMtu tAdAbhyasaMbaMdha (abheda saMbaMdha) kahevAya che. vaLI jema deha ane AtmAno saMyogasaMbaMdha anAdi hovA chatAM ratnatrayInI ArAdhanAnA baLe tenA saMyogano aMta karI zakAya che. nigodAvasthA anAdinI hovA chatAM A AtmA temAMthI nIkaLe tyAre aMta na karI zake che. suvarNa ane mATIno saMyoga anAdi hovA chatAM agninA yoge teno aMta karI zakAya che tema jIva-karmano saMyoga anAdi hovA chatAM ratnatrayInI ArAdhanAnA baLe ane khAsa mohanA kSayathI A saMyogano aMta lAvI zakAya che. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka prazna- jema raMgamAM boLelI pIMchI AkAzamAM pheravavA chatAM AkAzane koI asara thatI nathI. kAraNa ke AkAza amUrta che. tema karma rUpI che ane AtmA arUpI che mATe rUpI evuM karma arUpI evA AtmAne lAbha-nukazAna karI zakavuM joIe nahIM. uttara- viSa ane amRta rUpI hovA chatAM AtmAne duHkha-sukha kare che te samajAvAi gayuM che. vaLI buddhi (jJAna) arUpI che ane madirA- dUdhAdi rUpI che chatAM madirApAnathI buddhino vinAza thAya che ane dUdhAdi uttama dravyonA pAnathI buddhinI vRddhi thAya che mATe rUpI dravya arUpI dravyane upaghAta ane anugraha karI zake che. tathA saMsArI AtmA karma vigere pudgalo sAthe kSIra-nIranI jema ekameka thayo hovAthI kathaMcid rUpI paNa che. tethI tenA upara karmonI asara thAya te spaSTa che, prazna- "karma" jevuM adRzya tattva A saMsAramAM haze temAM tenI siddhi mATe yukti zuM ? uttara- A saMsAramAM je kaMi vicitratA dekhAya che tenI pAchaLa kaMine kaMi kAraNa hovuM joie. nirdetuka A vicitratA na ja hoi zake. mATe je citra-vicitratAmAM bAhya kAraNonI viSamatA dRSTigocara thatI nathI, tyAM teno je atyaMtara hetu che te ja karma che. jema ke (1) eka ja ghare ekI sAthe janmelA be bALakomAM eka buddhizALI pAke che ane bIjo hInabuddhivALo thAya che. eka dhanavAna ane eka daridra thAya che. eka jIva chokaro ane bIjo jIva chokarI thAya che. (2) rAjA-raMka, rogI-nIrogI, sukhI-duHkhI, rUpavAna-kurUpa, sajjanadurjana ityAdi je vicitratA thAya che. te karmakRta che. (3) duSTa kAryo karanAra ane uttama kAryo karanArane jo pApa-puNya jevuM koi karma na baMdhAtuM hoya to A jagatanI vyavasthA rahe ja nahIM. ityAdi yuktiothI samajAya che ke karma jevuM koI adRzya kAraNa che ja . Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama karmagraMtha - prazna - "karmatattva" ne jaina darzanakAra ja samajAve che ke anya darzanakAro paNa A tattvane samajAve che? : 1 uttara-anyadarzanakAro paNa karmatattvane zabdAttarathI svIkAre ja che ane jagatane samajAve paNa che ja. te A pramANe nyAya ane vaizeSikadarzanakAro karmane badale dharma-adharma tattva mAne che. vihitano dharma: niSiddhanacoDatharnaH A dharma-adharma ne ja bhAgyaadRSTa ane karma kahevAya che. | vedAntadarzanamAM karmane "avidyA" tasvarUpe mAneluM che. sAMkhyadarzanamAM karmane "prakRti" rUpe samajAvela che. tenA cAra bhedo batAvelA che. kRSNa, zuklakRSNa, zukla ane azudghAkRSNa ityAdi. bauddhadarzanamAM karmane vAsanA kahevAmAM Ave che. prazna- A AtmA karmo bAMdhe che temAM kAraNa zuM ? kyA kyA kAraNothI A AtmA karmone bAMdhe che ? uttara- karmabaMdhanAM mukhyatve cAra kAraNo che. (1) mithyAtva,(2) avirati, (3) kaSAya, (4) yoga, sAcI vastune sAcA rUpe na samajavI, na mAnavI ane khoTI vastune sAcI mAnavI te mithyAtva. hiMsA vigere pApono, saMsArika bhogono, pAMca indriyonA sukhono tyAga te avirati, Aveza-ahaMkAra- chaLakapaTa ane asaMtoSa te kaSAya. ane mana-vacanakAyAnI pravRti te yoga. A cAra prakAranI AtmAmAM je pravRtti che te ja mukhyatve karmabaMdhanAM kAraNo che. paraMtu ekeka (jJAnAvaraNIyAdi ) karmanA baMdhanuM kAraNa zuM zuM che? te A ja graMthanI chellI gAthAomAM samajAvAze. vi.pramAda e kaSAyamAM aMtargata hovA chatAM vivakSAnA vazathI bhinna karIne tattvArthasUtramAM karmabaMdhanAM pAMca kAraNo paNa kahyAM che. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka A pramANe karma saMbaMdhI keTalIka prAthamika Avazyaka vicAraNA karIne have ApaNe karmavipAka" nAmanA prathama karmagraMthanA artha zarU karIe siri-vIra-jiNaM vaMdia, kammavivAgaM samAsao vucchN| varIphanI , ne manag"vana" che (zrI-vIra-jinaM vanditvA karmavipAkaMsamAsataH vakSyAmi / jiyate nIvena phemi:, yena to maLyo "') zabdArtha - pirivInAM zrI vIra jinezvarane, vaMbi-vaMdana karIne, --vivAAM karmavipAkane, samAgo saMkSepamAM, vueN=kahIza, athavA varNavIza, vIraDu nIpa-jIva vaDe je karAya, dehaM mithyAtvAdi hetuo vaDe, ei = je kAraNathI, to te kAraNathI, ema kahevAya che, "karma" gAthArtha- zrI vIra jinezvara prabhune namaskAra karIne saMkSepathI karmavipAka" nAmanA prathama karmagraMthane huM kahIza. jIva vaDe (mithyAtvAdi) hetuo dvArA je kAraNathI karAya che te kAraNathI tene karma kahevAya che. 1. vivecana- A graMthanA kartA pUjya devendrasUrIzvarajI ma. sAheba che. AtmAe bAMdhela karmo udayamAM Ave tyAre zuM zuM phaLa Ape ? te viSaya A graMthamAM samajAvAze. tethI A graMthanuM nAma "karmavipAka" rAkhela che. =bAMdhelA karmono vipAtraphaLa zuM hoya tenuM varNana. koI paNa graMthano prAraMbha karIe tyAre prAraMbhamAM ja nIce mujaba cAra vastuo avazya hoya ja che, tene "anubaMdhacatuSTaya" kahevAya che. (1) maMgaLAcaraNa, (2) viSaya (abhidheya), (3) saMbaMdha, (4) prayojana. (1) maMgaLAcaraNa - upakArI paramAtmAne namaskAra karavo te, prAraMbhelA graMthamAM koI vighno Ave nahIM ane saMbhavita vidgono paNa vidhvaMsa thaI jAya teTalA mATe maMgaLAcaraNa karavAmAM Ave che. ahIM sivirani e prathama padamAM maMgaLAcaraNa che. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama karmagraMtha (2) viSaya- A graMthamAM zuM kahevAnuM che? kayo viSaya carcavAno che? te, tene abhidheya paNa kahevAya che. viSaya eTale ja abhidheya, graMthamAM kahevA lAyaka padArtha, viSaya jaNAvavAthI vidvAna puruSo A graMtha vAMcebhaNe-praveza kare. jo viSaya na batAvavAmAM Ave to A graMthamAM zuM haze? hitakArI tattva haze ke ahitakArI? ema samajIne jJAnI puruSo AvA graMthane tyajI de, mATe viSaya jaNAvavo jarUrI che. ahI mUvivAra e padamAM viSaya batAvelo che. (3) saMbaMdha- A graMthamAM je viSaya kahevAze te kyA graMthanA AdhAre kahevAze.? A graMthano kayA graMthanI sAthe saMbaMdha che ? e vAta jaNAvavI te saMbaMdha kahevAya che. je chaghastha hoya temanI vANI jo sarvajJanI vANI sAthe saMbaMdhavALI hoya to ja upAdeya bane che. svataMtrapaNe mahilpanAthI lakhAyelI vANI upAdeya hotI nathI. A graMthamAM mULagAthAmAM saMbaMdha sUcaka spaSTa zabda nathI tathApi vIra prabhune namaskAra karela che mATe temanI vANIne anusAra A graMthamAM karmano viSaya lakhAze ema saMbaMdha jANavo. athavA A graMtha ane tenAthI prApta thatA jJAnanI vacce vAcyavAcaka bhAva, upAdAna-upAdeya bhAva ane kArya-kAraNa bhAvavALo saMbaMdha paNa jANavo. (4) prayojana- A graMtha zA mATe banAvyo ? graMtha banAvavAnuM prayojana zuM? prayojana be jAtanuM hoya che. kartAnuM ane zrotAnuM, te banne be prakAranuM che anaMtara (tAtkAlika) ane paraMparAe (dUrakAle). kartAnuM anaMtara prayojana ziSyone jJAna karAvavA rUpa paropakAra ane svAdhyAya karavA rUpa svaupakAra karavo te che. ane zrotAnuM anaMtara prayojana karmasaMbaMdhI jJAna meLavavuM te che. baMnnenuM paraMparAe prayojana sarvakarmakSaya karI kevaLajJAna prApta karI mokSaprApti karavI e che. ahIM baMnne prakAranuM prayojana svayaM samajI levuM. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka AtmAnI sAthe baMdhAyeluM A karma kSIra-nIranI jema ane lohAgninI jema ekameka thaI jAya che. AtmAnA pradeza pradeze anaMta-anaMta kArmaNavargaNAo mithyAtvAdi hetuone lIdhe karmasvarUpe rUpAntara thaIne ekameka banI jAya che. tenuM phaLa ApyA vinA AtmAthI chUTI paDatI nathI. mULagAthAmAM varSa zabdanI vyAkhyA pAchaLanI adha gAthAmAM ApI che ke mithyAtvAdi hetuo vaDe AtmA dvArA je karAya te karma kahevAya che. karmanA dravyakarma ane bhAvakarma evA be bhedo che. je kArmaNavargaNAnA skaMdho karmasvarUpe banI AtmAnI sAthe ekameka thAya che te dravyakarma che ane temAM kAraNabhUta evA AtmAnA mithyAtvAdi je pariNAmo che te bhAvakarma che. bhAvakarma kAraNabhUta che ane dravyakarma tenA kAryabhUta che. 1. lADunA dAne karmanA cAra prakAra ane mUlabheda tathA uttarabhedonI saMkhyAnuM kathana: papha-nira-pAlA, taM vaDA moDAsaritA mUtra-pada-3ra-papha-3vasImeyaM . 2 | (prati-sthiti-rasa-pradeza, tavatu nokarI dattAt | mUlaprakRtyaSTottaraprakRtyaSTapaJcAzat zatabhedam) zabdArtha-pa-viDra=prakRti-sthiti. rasa-pAsA = rasa ane pradeza, te varada = te karma cAra prakAre, moyasa = lADavAnA, hiatA = dRSTAntathI, mUna' = mUlaprakRtio, gaTTa =ATha che, uttara pUrUM uttara prakRtio, avama = aThThAvana adhika, sAmevAM = so bhedavALI che. gAthArtha te karma prakRti-sthiti-rasa ane pradezanA bhedathI lADavAnA dRSTAnta cAra prakAranuM che. tenA mULabhedo ATha ane uttarabhedo ekaso aThThAvana che. 2. vivecana- AtmA mithyAtva ane kaSAya Adi bhAvavALo jyAre bane ane tenA kAraNe kArmaNa vargaNA karmasvarUpe pariNAma pAmI AtmA Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama karmagraMtha sAthe je vakhate coMTe arthAt baMdhAya te ja vakhate ekI sAthe te karmamAM cAra prakArano baMdha thAya che. ane te lADavAnA dRSTAntathI samajavA lAyaka che. zAstromAM kahyuM che ke prakRtistu svabhAvaH syAt, sthitiH kAlAvadhAraNam / anubhAgo raso jJeyaH, pradezo dalasaMcayaH // prakRti eTale svabhAva, sthiti eTale kALamApanuM nakkI thavuM te, rasa eTale anubhAva ane pradezo eTale dalikono samUha. (1) prakRtibaMdha- zarIramAM thayelA vAyune dUra kare evA sUMTha-marI Adi dravyothI banAvela lADavo jema vAyune hare, pittane dUra kare tevAM jIrU Adi dravyo nAkhIne banAvela lADavo jema zarIramAM pittane dUra kare, ane kaphane dUra kare evAM liMDapipara Adi dravyo nAkhIne banAvela lADavo zarIranA kaphane dUra kare che. AvA AvA vAyu-kapha-ane pittane dUra karavAno svabhAva te te lADavAno che. tevI rIte baMdhAtuM karma paNa koI AtmAnA jJAna guNane DhAMkavAnA svabhAvavALuM, koI karma AtmAnA darzana guNane DhAMkavAnA svabhAvavALuM ane koI karma sAtA-asAtA ApavAnA svabhAvavALuM baMdhAya che te prakRtibaMdha kahevAya che. (1) (2) sthitibaMdha - jema koI curamAnA lADavo 1 ke 2 divasa sAro rahe, koI buMdI Adino lADavo 8-10 divasa sAro rahe, ane ziyALAnA pAkanA methI-guMda AdinA koI lADu 30 divasa paNa sArA rahe tevI rIte baMdhAyeluM A karma AtmA sAthe koI 20 koDAkoDI sAgaropama rahe, koI karma 30 koDAkoDI sAgaropama rahe ane koI karma 70 koDAkoDI sAgaropama paNa rahe. A pramANe AtmAnI sAthe karmane rahevAnA kALamAnanuM nakkI thayuM te sthitibaMdha. 2. (3) rasabaMdha - AtmAnA guNono ghAta karavAnuM karmamAM raheluM je sAmarthya-zaktivizeSa, AtmA vaDe ja karmomAM baMdhAyeluM je sAmarthya te rasa Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 11 kahevAya che athavA te sAmarthyane anubhAga paNa kahevAya che. jema curamAnA ane buMdInA tamAma lADavA gaLyA ja hoya che chatAM koI lADavo ocho gaLyo hoya che koI lADavo vadhAre gaLyo hoya che ane koI lADavo tenAthI atizaya vadhAre gaLyo hoya che tathA methInA pAkanA banAvelA tamAma lADavA jo ke kaDavA hoya che tathApi koI lADavo thoDo kaDavo, koI lADavo vadhAre kaDavo ane koI lADavo ativadhAre kaDavo hoya che te ja rIte pratisamaye baMdhAtA karmomAM zubhakarma ane azubhakarmono rasa paNa (sAmarthya paNa) ochuM-vatuM hoya che. te ochA-vattA rasanI taratamatA jo ke asaMkhya ane anaMta prakAranI hoya che to paNa jJAnI mahAtmA puraSoe te bhedo samajAvavA saMkSepamAM rasanA cAra prakAra pADelA che. (1) manda, (2) tIvra, (3) tIvratara, (4) tIvratama, A cAra bhedone zAstromAM ekasthAnika, kristhAnika, tristhAnika ane catuHsthAnika kahevAya che. athavA ekaThANiyo, beThANiyo, traNANiyo ane cAra ThANiyo kahevAya che. zubhakarmanA rasane samajAvavA zeraDInA rasanuM dRSTAMta ane azubha karmanA rasane samajAvavA liMbaDAnA rasanuM dRSTAMta zAstromAM Ave che. AvA prakAranA rasanI taratamatAnuM nakkI thavuM te rasabaMdha. 3. | (4) pradezabaMdha - jema bALakane samajAvavA nAno lADavo vALavAmAM Ave jene lADuDI kahevAya che. madhyama mANasone ApavA madhyama lADavA vaLAya che. ane ghaNA ja lADavA vALavAnA hoya ane vALatAM kaMTALo Avato hoya tyAre bahu moTA lADavA vaLAya che. tevI ja rIte karma bAMdhatI vakhate yogane anusAre kyAreka ochA pradezovALuM (to paNa anaMta paramANuo to hoya ja), kyAreka vadhAre pradezovALuM, ane kyAreka atizaya vadhAre pradezovALuM karma A AtmA bAMdhe che te pradezabaMdha. 4. jyAre lADavo banAvAya che tyAre ekI sAthe prakRti Adi cAre bhAvonuM nirmANa temAM thAya che tevI ja rIte baMdhAtA karmomAM eka ja samaye te karmanA prakRti-sthiti-rasa- ane pradezAtmaka bhAvonuM nirmANa thAya che. mATe lADavAnA dRSTAMte baMdha cAra prakArano che. prakRtibaMdha ane pradezabaMdha yoganA AdhAre thAya che ane sthitibaMdha tathA rasabaMdha kaSAyanA AdhAre Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama karmagraMtha thAya che. jema jema AtmAmAM yoga vadhAre hoya tema tema pradezo vadhAre baMdhAya ane tamana-vacana-kAyAno) yoga ocho hoya to pradezo ochA baMdhAya. kaSAya vadhAre hoya to sthiti ane azubha karmono rasa vadhAre baMdhAya ane kaSAya ocho hoya to sthiti ane azubha karmono rasa ocho baMdhAya che. 2. A karmanA mUlabhedo 8 che. ane uttarabhedo (peTAbhedo-pratibhedo) kula 158 che. te have pachInI trIjI gAthAmAM jaNAve che. rUdanA- saM vara--moTara-nAma-gamafor viSaM rapa-va-3-tmakUvIsa-3-tithi-Tu-pIvAM rUA (rUda-jJAna-rzanAvaraNa-vaidya-korApunama-jotrALa ! vighnaM ca paJcanavadvyaSTAviMzati catustrizatadvipaJcavidham) zabdArtha :- 6 = ahIM, nAgavaMlAvara = jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya, veca= vedanIya, mohAsa = mohanIya ane AyuSya, nAmoni = nAmakarma ane gotrakarma, virSa 2 = ane aMtarAyakarma, paNa = pAMca, nava = nava, DuM = be, adRvIsa =aThyAvIsa, 23 = cAra, tithi = ekaso ane traNa, 3 = be, paNavidda = pAMca prakAranA bhedo che. gAthArtha - ahIM te karma jJAnAvaraNIya- darzanAvaraNIya-vedanIyamohanIya- AyuSya- nAmakarma- gotrakarma ane aMtarAya ema ATha bhedovALuM che. tenA anukrame pa-9-ra-28-4-103-2 ane 5 peTA bhedo che. 3. vivecana - AtmA pratisamaye je karma bAMdhe che tenA mUlathI ATha bhedo che. ane te ekeka mUlakarmanA peTAbhedo gaNatAM AThe karmanA kula peTabhedo ekaso aDhAvana che. ATha mUlakarmomAMthI AyuSya vinAnAM sAta mUlakarmo A AtmA navamA guNaThANA sudhI pratisamaye avazya bAMdhe che. AyuSya karma bhavamAM eka ja vAra baMdhAya che. saMsAranA tamAma padArthomAM be jAtanA dharmo che. sAmAnyadharma ane vizeSadharma. jyAM vastu spaSTa na jaNAya paraMtu A kaMIka che ema aspaSTa jaNAya te sAmAnyadharma. ane te ja vastu jyAre spaSTapaNe jaNAya jema ke Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 13 A ghaTa che, A paTa che ItyAdi te vizeSa dharma kahevAya che. vastunA dharmo be prakAranA hovAthI te dharmone jANavAnI AtmAnI zakti paNa be prakAranI kahevAya che. sAmAnyadharmane jANavAnI AtmAnI je zakti te darzana ane vizeSadharmane jANavAnI AtmAnI je zakti te jJAna kahevAya che. vastumAM rahelA dharmonI dvividhatAne lIdhe tene jANavAnI AtmAnI zakti paNa dvividha che. eTale AtmAmAM darzanazakita paNa che ane jJAnazakti paNa che. (1) AtmA jyAre karma bAMdhe che tyAre je karmamAM AtmA evuM sAmarthya utpanna kare che. arthAta evo svabhAva pragaTa kare che ke te karma jyAre udayamAM Ave tyAre AtmAmAM rahelI vizeSadharmane jANavAnI jJAnazaktine te karma AvRta kare, tevA prakAranA jJAnane AvRta karavAnA svabhAvavALA karmane jJAnAvaraNIyakarma kahevAya che. je karma AMkhanA ADA pATA jevuM che. jema AMkhanI ADA pATAthI mANasa joI zakato nathI. tevI rIte jJAnAvaraNIya karmanA udayathI jIva vastunA vizeSa dharmane jANI zakato nathI. (2) je karmamAM AtmA bAMdhatI vakhate evo svabhAva utpanna kare ke te karma udayamAM AvyuM chatuM AtmAmAM rahelI vastunA sAmAnyadharmane jANavAnI darzanazaktine AvRta kare te darzanAvaraNIyakarma kahevAya che. te karma dvArapAla (cokIdAra) jevuM che. jema dvArapAla bahArathI rAjAne jovA AvanAra vyaktine roke to makAnanI aMdaranA rAjAne te bahAranA mANaso joI na zake, tevI ja rIte darzanAvaraNIyakarmanA udayathI AtmA sAmAnyadharmane jANI zakato nathI. (3) je karmamAM evo svabhAva prApta thAya ke te karma udayamAM AvyuM chatuM AtmAne sukha athavA duHkhano anubhava karAve, AvA svabhAvavALuM je karma te vedanIyakarma kahevAya che. te karma madhathI lepAyelI talavAranI dhAra jevuM che. jema AvI talavAra cATatAM jyAM sudhI madha hoya tyAM sudhI Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. prathama karmagraMtha sukha thAya ane pachI viveka cUkI jatAM jyAre dhArathI jIbha chedAya tyAre duHkha thAya, te rIte je karma A AtmAne prathama sukha Ape pachI duHkha Ape, AvA svabhAvavALuM je karma te vedanIyakarma kahevAya che. - (4) je karmamAM evo svabhAva prApta thAya ke te karma udayamAM AvyuM chatuM AtmAne avivekI banAve, moha pamADe, akartavyo karAve te mohanIyakarma kahevAya che. A karma madirA jevuM che. madirA jema manuSyane vivekahIna banAve che. tema mohanIyakarma AtmAne vivekarahita banAve che. game tevA tuccha padArtho upara prIti karAve che ane vAraMvAra phleza-kaMkAzakaDavAza utpanna kare che. (5) je karmamAM A AtmA evo svabhAva utpanna kare che te karma udayamAM AvyuM chatuM A AtmAne te te bhavomAM jIvADe che. te te bhavomAM pakaDI rAkhe che. duHkhAdinA kAraNe maravAnI IcchA thAya to paNa rokI rAkhe che te AyuSyakarma kahevAya che. A karma pagamAM nakhAyelI beDI tulya che. jema pagamAM nakhAyelI beDIvALo manuSya tenI niyatamudata pahelAM temAMthI nIkaLI zakato nathI. tevI ja rIte AyuSyakarmanA udayavALo jIva te te bhavamAMthI AyuSya pUrNa thayA pahelAM nIkaLI zakato nathI. (6) je karma A AtmAne zarIra-Indriya-zarIranI racanA-rUparaMga ItyAdi ApavAnA svabhAvavALuM hoya te nAmakarma kahevAya che. A karma citArA jevuM che. jema citAro raMga-beraMgI citro citare che tema A nAmakarma zarIre zarIre bhinna bhinna racanA kare che. koInuM mukha prAyaH koInI sAthe maLatuM na Ave tevI racanA kare che. (7) je karma A AtmAne sArA-nasArA kuLomAM janmAve, uttama saMskArI ke tuccha-binasaMskArI kuLomAM janma apAve te gotrakarma kahevAya che. A karma kuMbhAra jevuM che. jema kuMbhAra be jAtanA ghaDA Adi vAsaNo banAve che. eka kuMbhasthApana-lagnanI caoNrI Adi sArA kAryomAM vaparAya Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 15 ane bIjA mAMsa-madirA Adi bharavAnA tuccha kAryomAM vaparAya. tevI rIte A gotrakarma A jIvane saMskArI ane asaMskArI gharomAM janma apAve che. (8) A AtmAne dAnAdi karatAM roke-vigha kare evA svabhAvavALuM je karma te aMtarAyakarma kahevAya che. A karma rAjAnA bhaMDArI tulya che. rAjAnI dAnAdi ApavAnI IcchA hovA chatAM paNa bhaMDArI je pratikULa hoya to rAjAne "Ama ApyA ja karazo to tamArA bhaMDAro khuTI jaze." ItyAdi samajAvI dAnAdi ApavAmAM aMtarAya ubho kare che. tema A karma jIvane dAnAdi guNomAM vighnakartA che. A pramANe mULa ATha karmo che tenA 158 uttarabhedo che. jJAnAvaraNIyanA 5 AyuSyakarmanA 4 darzanAvaraNIyanA 9 | nAmakarmanA 103 vedanIyakarmanA 2 | gotrakarmanA 2 mohanIyakarmanA 28 | aMtarAyakarmanA 5 + 114 = 158 prazna- A ATha karmone prathama jJAnAvaraNIya pachI darzanAvaraNIya ItyAdi krame goThavavAmAM kema AvyAM che ? zuM temAM kaMI kAraNa che ? te karmonA AvA upanyAsa (goThavaNa-racanAnA) kramanuM zuM kAraNa che? uttara- hA, AvA prakArano upanyAsa karavAmAM AvA prakAranuM kAraNa che. AtmAmAM anaMta guNo che. paraMtu te anaMtaguNomAM jJAna ane darzana A be guNo sauthI vadhu mukhya guNo che. kAraNake A AtmA jJAnadarzana vaDe ja prathama vastune yathArthapaNe jANI zake che. jANyA vinA yathArtha pravRtti-nivRtti thatI nathI. A rIte jJAna-darzana A be guNo mukhya hovAthI tene AvaraNa karanArAM jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIyakarma zeSakarmothI prathama kahyAM che. 44 [. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama karmagraMtha prazna- jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karma zeSakarmo karatAM bhale pahelAM kahyAM, paraMtu te bannemAM jJAnAvaraNIyakarma paheluM ane darzanAvaraNIyakarma bIjuM. ema zA mATe kahyuM? chadmastha jIvone jJAnanI utpattimAM to prathama sAmAnya bodha thAya che pachI ja vizeSa bodha thAya che. A ulaTo krama zA mATe ? 16 uttara- vAta sAcI che ke darzana (sAmAnya bodha) pahelo thAya che paraMtu '"A kaMIka che" AvA prakArano thayelo sAmAnya bodha ISTa kAryamAM pravRtti karAvanAra ane aniSTakAryathI nivRtti karAvanAra nathI. jyAM sudhI vizeSa bodha thato nathI tyAM sudhI ISTAniSTa ane hitAhitamAM pravRttinivRtti thatI nathI. A pravRtti-nivRtti jJAnaguNathI ja thAya che, tethI te be guNomAM jJAnaguNa mukhya che ane tenI apekSAe darzanaguNa gauNa che, tethI jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karmono upanyAsa A pramANe karyo che. jJAnAvaraNIya-darzanAvaraNIya karmo udayamAM Ave tyAre A AtmA AMdhaLo-bahero-bobaDo-buddhihIna thavAthI duHkhI thAya che ane te karmonI maMdatA (kSayopazama) hote chate sukhI thAya che. mATe duHkha ane sukhane ApanAruM trIjuM vedanIyakarma te be karmo pachI goThavyuM che. vedanIyakarmanA udayathI thayela sukhakALe A jIvane rAga thAya che ane du:khakALe dveSa thAya che. arthAt rAga-dveSa, harSa-zoka, AnaMda ane udAsInatA pragaTe che. A badhA mohanA prakAra che. tethI vedanIyakarma pachI mohanIyakarmano krama lIdho che. mohanIyakarmane AdhIna thayelo AtmA rAgAdinI paravazatAne lIdhe naraka-tiryaMca AdinAM AyuSyo bAMdhe che ane asAra evA A saMsAramAM rakhaDe che mATe mohanIya pachI AyuSyakarma kahyuM che. " AyuSyakarma jevuM udayamAM Ave che tevuM ja nAmakarma udayamAM Ave che. jo A AtmA narakanA AyuSyanA udayavALo thAya to narakagati, Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka - 17 paMcendriyajAti vaikriyazarIra-vaikriyaaMgopAMga, huDakasaMsthAna ItyAdi te te bhavane yogya ja nAmakarmanI karmaprakRttio udayamAM Ave che. mATe nAmakarma AyuSyakarmane anusaranAruM hovAthI AyuSya pachI nAmakarma kahela che. nAmakarmanI jo puNyaprakRtio udayamAM AvI hoya to prAyaH uccagotra ane nAmakarmanI jo pApaprakRtio udayamAM AvI hoya to prAyaH nIcagotra karma udayamAM Ave che. tethI nAmakarma pachI gotrakarma kahyuM che. uccagotranA udayavALAne prAyaH aMtarAya karmano udaya maMda hoya che. ane nIcagotranA udayavALAne prAyaH aMtarAya karmano udaya tIvra hoya; che. ema aMtarAyakarma prAyaH gotrakarmanA udayane anusaranAruM hoya che tethI gotrakarma pachI aMtarAyakarma kahyuM che. A pramANe AThe karmonA upanyAsano krama sahetuka che. paraMtu mana phAve tema nirdetuka nathI. 3. have ATha karmomAMnA ekeka karmanuM kramazaH varNana karavAmAM Ave che. mapha-sujha-mohI--vatAna, nApA tatva maphatA ! vaMchAvAda-vaDA, mA-nava-vividaAT I4 che. (mati-zrutAvadhi-mana kevalAni, jJAnAni tatra matijJAnam / vyaJjanAvagrahazcaturdhA, manonayanaM vinendriyacatuSkAt) zabdArtha :- maDDamatijJAna, su-zrutajJAna, modI=avadhijJAna, mA mana:paryavajJAna, vevANa kevaLajJAna, nALi=ema pAMca jJAno che, tattha= tyAM, mALa=matijJAna kahevAya che, vaMgaNava-vyaMjanAvagraha, vaDada-cAra prakAre che. mag-nayaNa-mana ane cakSu, vi=vinA, te be indriyo sivAya driya vaDA=zeSa cAra indriyonA bhedathI. gAthArtha- matijJAna-zrutajJAna-avadhijJAna-mana:paryavajJAna-ane kevaLajJAna ema kula pAMca jJAno che. tyAM prathama matijJAna samajAvAya che. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 prathama karmagraMtha mana ane cakSu vinA zeSa Indriya catuSkanA bhedathI vyaMjanAvagraha cAra bhedavALo che. 4. vivecana - ATha karmomAM sauthI prathama jJAnAvaraNIyakarma kaheluM che. te prathama samajAvAya che. jJAnane DhAMkanAruM je karma te jJAnAvaraNIyakarma. jJAna keTalA prakAranuM che ? jJAnanA keTalA bhedo che te jo samajAyuM hoya to ja tene AvaraNa karanAruM karma samajAya. eTalA mATe jJAnAvaraNIyakarma samajAvavAnuM hovA chatAM prathama AvArya (AvaraNa karavA yogya) evA jJAnaguNanA bhedo-pratibhedo samajAve che. jJAnanA pAMca bhedo che. matijJAna vigere, tenA artho A pramANe (1) matijJAna-pAMca Indriyo ane manathI thanAruM te te viSayane jaNAvanAruM, je jJAna te matijJAna kahevAya che. cakSuthI rUpaviSayaka, thrANathI gaMdhaviSayaka jillAthI rasaviSayaka, tvacAthI sparzaviSayaka, zrotrathI zabdaviSayaka ane manathI saMkalpa-vikalpaviSayaka je jJAna thAya che te matijJAna che. matijJAnane AbhinibodhikajJAna paNa kahe che. ma=sanmukha rahelA padArthano niHnizcayAtmakaje bodhate Abhinibodha, tenA uparathI svArthamAM "pha" (7-2-169) pratyaya lAgavAthI Abhinibodhika zabda bane che. (2) zrutajJAna - A jJAna paNa Indriyo ane manathI ja thAya che. tathApi je jJAna prApta karavAmAM bhaNAvanAra-samajAvanAra gurunI ane zAstrAdinI jarUrIyAta rahe, arthAt guru ke AgamAdi zAstronA AlaMbane je jJAna prApta thAya che te zrutajJAna kahevAya che. jema koI paNa pustakanuM eka pAnuM cakSuthI vAMcI javuM te matijJAna che. paraMtu temAM rahelA hArdaneparamArthane jANavuM te zrutajJAna che. te te vAkyomAM rahelo paramArtha guru samajAvanAra hoya to ja samajavo saraLa bane che. tathA zabda ane arthanI paryAlocana (vicAraNA) vinAnuM je jJAna te matijJAna ane paryAlocanavALuM je jJAna te zrutajJAna. jema ke "ghaTa-paTa Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 19 zabdo kAnathI sAMbhaLyA che, ane A ghaTa-paTa zabdo ghaTa-paTa nAmanA padArthanA vAcaka che ema zabda ane artha vaccenA vAcyavAcaka bhAvanA saMbaMdhanuM je smaraNa thAya te, A banne matijJAna che. paraMtu tenAthI upasthita thayelA padArthono paraspara anvaya thavA dvArA je zAbdabodha thAya che te zrutajJAna kahevAya che. tethI ja prathama matijJAna thAya che pachI ja zrutajJAna thAya che. matijJAna kAraNa che, zrutajJAna tenuM kArya che. matijJAna thayA pachI zrutajJAna thAya ja evo niyama nathI. paraMtu zrutajJAna thatAM pahelAM avazya matijJAna hoya ja che. vizeSAvazyakabhASya gAthA 10pamAM kahyuM che ke maputre sumutta na marda suyayvyA prazna - gurujI samajAvanArA hoya che ane vAvAcakabhAvanA saMbaMdhavALuM je jJAna te jo zrutajJAna kahevAtuM hoya to ekendriya- vizlendriya vigere jIvone Indriyo ja ochI che to tene zrutajJAna kema hoI zake ? uttara - ekendriya-viklendriya jIvone jo ke pudgalonI racanA rUpa dravyandriyo ochI che. paraMtu jJAnAvaraNIyakarmanA kSayopazama svarUpa bhAvendriyo labdhisvarUpe pAMce hoya che. ane tethI ja koI vanaspati vAdaLanA garjaravathI phaLe che. koI vanaspati caMdra-sUrya joIne khIle che. koI madirApAnanA chaMTakAvathI phaLe che mATe labdhiIndriyane AzrayI zrutajJAnAvaraNIya karmanA kSayopazama rUpa avyakta zrutajJAna ekendriyAdine paNa hoya che. (3) avadhijJAna - pAMca Indriyo ane mananI madada lIdhA vinA mAtra rUpI dravyone sAkSAt karAvanAra je jJAna te avadhijJAna. A jJAna deva-nArakIne janmathI maraNa paryanta paMkhIne maLelI uDavAnI zaktinI jema bhavapratyayika sadA kALa hoya che ane manuSya-tiryaMcone tapa-saMyamAdi viziSTa guNone AzrayI ja thAya che mATe guNapratyAyika kahevAya che.. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 prathama karmagraMtha (4) mana:paryavajJAna-aDhI dvIpamAM rahelA saMjJIpaMcendriya jIvonA manogata bhAvonuM sAkSAt AtmAne je jJAna te manaHparyavajJAna. A jJAna viziSTa muni-mahAtmAone ja hoya che. (5) kevaLajJAna - sarva dravyonuM, lokAloka sarva kSetranuM, bhUtabhAvi-vartamAna ema traNe kALanuM ane sarva paryAyonuM eka samayamAM je jJAna thAya arthAt saMpUrNa je jJAna te kevaLajJAna kahevAya che. vastu jenA vaDe jaNAya tene pramANa kahevAya che. jainazAstromAM be pramANa Ave che. 1. pratyakSa pramANa ane 2. parokSa pramANa, je IndriyonI sahAya vinA jJAna thAya te pAramArthika pratyakSa kahevAya che. avadhijJAna, mana:paryavajJAna ane kevaLajJAna A traNa pAramArthika pratyakSajJAna che. je IndriyonI sahAyathI sAkSAt jJAna thAya che te sAMvyavahArika pratyakSa kahevAya che. jo ke te IndriyonI sahAyavALuM hovAthI vAstavika to parokSa ja che. tathApi upacArathI pratyakSa kahevAya che. temAM matijJAna ane zrutajJAna Ave che. ane dhUmathI vahninI je kalpanA karAya che. tevA prakAranAM anumAna-Agama vigere saMbaMdhI mati-zrutajJAno parokSa kahevAya che. matizruta parokSa ane avidha Adi traNa jJAno pratyakSa che. mati Adi cAra jJAno kSAyopazamika bhAvanAM che. ane kevaLajJAna kSAyika che. ane Ava2Na saMpUrNa kSaya thayA pachI je jJAna pragaTa thAya te kSAyika kahevAya che. ane AvaraNa udayamAM hovA chatAM maMda udaya thavAthI kaMika aMze jJAna pragaTa thAya ane kaMika aMze AvaraNano udaya paNa hoya to tene kSayopazamabhAva kahevAya che. tenAthI thayelAM jJAno kSAyopazamika kahevAya che. AvaraNano sarvathA vinAza te kSaya, ane tIvra AvaraNane maMda ka2Ine bhogavavuM te kSayopazama jANavo: mati Adi cAra jJAno ekI sAthe eka jIvamAM hoi zake che, paraMtu kevaLajJAna thAya tyAre prathamanAM cAra zAno hotAM nathI. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 21 prazna- kevalajJAnAvaraNIyano jyAre kSaya thAya tyAre te karmanA kSayathI jema kevalajJAna pragaTa thAya che. tema zeSa cAra jJAnAvaraNIya karmono paNa kSaya to thAya ja che. tethI zeSa cAra jJAno paNa kevalIne hovAM joIe, na hoya ema kema kaho cho? uttara- AtmAno mUlaguNa phakta eka kevalajJAna ja che. te kevalajJAnAvaraNIyathI DhaMkAye chate jIvasvabhAve je alpa jJAnamAtrA khullI rahI jAya che tene matijJAnAdi cAra jJAno kahevAya che. te khullI rahelI mAtrA bhUta matijJAnAdine matijJAnAvaraNIyAdi cAra karmo DhAke che. paraMtu pAMce AvaraNa dUra thaye chate mUlathI ja kevaLajJAna pragaTa thaI jAya che tethI tenA AvaraNakRta je kalpita prakAzo hatA te rahetA ja nathI. jema sUryano mUla eka ja prakAza che. jayAre sUrya vAdaLathI DhaMkAya che tyAre teno aMdaprakAza rahe che. jhuMpaDA AdinA uparanA DhAMkaNathI te maMda prakAza paNa avarAya che paraMtu jayAre jhuMpaDAnuM AvaraNa ane vAdaLa ema banne dUra thaI jAya che tyAre sUryano mULa prakAza ja pragaTa thAya che paraMtu maMda prakAza raheto nathI. tenI jema ahIM samajI levuM. prazna- matijJAnAdi pAMca jJAnone A krame ja kema goThavavAmAM AvyAM che ? uttara- matijJAnAdi pAMca jJAnano upanyAsakrama A pramANe karavAmAM ghaNAM kAraNo che je vizeSAvazyakamahAbhASyamAM savistara lakhyAM che. te hAla vidyArthIonI buddhine anurUpa saMkSepathI kAraNa mAtra rUpe batAvavAmAM Ave che. vadhAre vistAra anyagraMthothI samajI levo. (1) pAMca jJAnomAM sauthI prathama anAdikALathI AtmAne matizrutajJAna hoya che zeSajJAno pachI thAya che. mATe mati-zruta prathama kahyAM che. (2) matipUrvaka zruta thAya che. paraMtu zrutapUrvaka mati thatI nathI. tethI mati kAraNa che ane zruta kArya che mATe te bemAM mati prathama ane zruta pachI kahela che. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 prathama karmagraMtha (3) mati ane zrutanI vacce (1) svAmI, (2) kAla, (3) kAraNa, (4) viSaya ane (5) parokSatva e pAMca bAbatanI samAnatA che mATe te banne pAse pAse kahyAM che, je matijJAnanA svAmI, te ja zrutajJAnanA svAmI che. ekathI bAra guNaThANAvALA sarve jIvo mati-zruta ubhayanA svAmI che. je samaye A jIva samyaktva pAme ane samyaktvanA kAraNe je kALe mati ajJAnamAMthI matijJAna pAtra thAya te ja kALe zrutaajJAnamAMthI zrutajJAna paNa prApta thAya che. matijJAnanuM kAraNa pAMca Indriyo ane mana che. zrutajJAnanuM kAraNa paNa te ja che. mati jJAnano viSaya sarvadravyo ane asarvaparyAyo che te ja viSaya zrutajJAnano paNa che. matijJAna jema parokSa che tema zrutajJAna paNa parokSa che. A pramANe bannenI samAnatA hovAthI banne jJAno pAse pAse kahela che. (4) mati-zrutajJAnanI sAthe avadhijJAnanuM kALa, viparyaya, svAmI ane lAbhanuM sAdharma hovAthI te be pachI trIjuM avadhijJAna kahela che. samyagdaSTipaNAmAM mati-zruta jema 66 sAgaropama kALa sudhI hoya che tema avadhijJAna paNa 66 sAgaropama sudhI utkRSTathI TakI zake che, te kALa sAdharma. mithyAtve jatAM mati-zruta jema viparyayapaNAne pAme che tema avidha paNa viparyayapaNAne pAme che te viparyayasAdharmsa, mati zruta jema cAre gatimAM thAya che tema avadhijJAna paNa cAregatimAM thAya che te svAmIsAdharma ane mithyAtvAvasthAmAMthI samyaktva avasthA pAmatAM jema mati- zruta ajJAnamAMthI mati-zrutajJAnano lAbha thAya che tema avadhiajJAnamAMthI avadhijJAnano paNa lAbha thAya che te lAbhasAdharma jANavuM. (5) avadhijJAna ane mana:paryavajJAnanI vacce chadmasthatA, viSaya, bhAva, ane pratyakSatA ema cAra prakAranI sadRzatA hovAthI avadhijJAnanI pachI mana:paryavajJAna kahela che. avadhijJAna jema chadmasthane thAya che tema mana:paryava paNa chadmasthane ja thAya che. avadhijJAnano viSaya jema rUpIdravya che tema mana:paryavano viSaya paNa (manovargaNA rUpa) rUpI dravya ja che. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 2 3 avadhijJAna jema kSayopazama bhAvavALuM che. tema mana:paryavajJAna paNa kSayopazamabhAvavALuM ja che. ane banne pratyakSapramANa hovAthI pramANanI apekSAe paNa samAna che. mATe avadhi pachI mana:paryava kahela che. (6) mana:paryava ane kevalajJAnanI vacce yatisAdhamya, sarvottamatA ane antimaprAptitA hovAthI mana:paryavajJAna pachI kevaLajJAna kahela che. mana:paryavajJAna paNa yatine ja thAya che. tema kevaLajJAna paNa bhAvamunine ja thAya che. kevaLajJAna sarvottama che ane kevaLajJAna saithI anne pragaTa thAya che. te kAraNathI mana:paryavajJAna pachI kevaLajJAna kahela che. A pramANe saMkSepamAM pAMca jJAnano upanyAsakrama jANavo. have te pAMca jJAnomAMthI prathama matijJAnanuM varNana zarU karIe. matijJAna be prakAranuM che. (1) zrutanizrita ane (2) azrutanizrita. bannenAM cAra-cAra bhedo che. zrutanizritanA (1) avagraha,- (2) ihA, (3) apAya ane (4) dhAraNA ema 4 bhedo che ane azrutanizritanA (1) autpAtikI, (2) vainAyikI, (3) kArmikI ane (4) pAriNAmikI ema cAra prakAranI buddhi e ja cAra bhedo che. kRtanizritano prathamabheda je avagraha che tenA be peTAbhedo che (1) vyaMjanAvagraha ane (2) arthAvagraha. matijJAna zrutanizrita azrutanizrita. avagraha IhA apAya dhAraNA vyaMjanA- arthAvagraha-4, vagraha-6 autpAtikI vaiyikI kArmikI pAriNAmikI. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 prathama karmagraMtha have A badhA bheda-pratibhedonA artha vicArIe indriyo ane mana dvArA je viSayonuM jJAna pahelAM kareluM hoya, guru Adi pAse sAMbhaLeluM hoya, lokamukhe bolAtA padArtho vAraMvAra sAbhaLavA dvArA jJAna meLaveluM hoya, paraMtu vartamAnakAle te viSaya jANavAmAM jyAre pravarte tyAre te bhUtakAlIna anubhavanA AlaMbana vinA ja pUrvanA saMskArathI sahaja rIte je jJAna thatuM hoya te kRtanizrita matijJAna kahevAya che. arthAta pUrve zrutano saMskAra pAmeluM, paraMtu vartamAnamAM zrutane anusaryA vagara je matijJAna thAya te zrutanizcita matijJAna kahevAya che. jemake koI bALake sau prathama eka ghaTa joyo, paraMtu A ghaTane zuM kahevAya? te A bALakane khabara nathI, tethI teNe anubhavIne pUchyuM "A zuM kahevAya ?" anubhavIe uttara Apyo ke "A ghaTa kahevAya" tyAra bAda be cAra vAra ghaDAne joIne e bALaka anubhavInuM vacana yAda kare che ke "A ghaDo che" te zrutajJAna che paraMtu tyArabAda kALAMtare A bALake pharIthI ghaTa joyo, te vakhate "AvA AvA AkAravALA padArthane ghaTa kahevAya" evo vicAra manamAM lAvyA vinA, bhUtakALanA te anubhavanu AlaMbana lIdhA vinA pUrvanA saMketanA saMskAramAtranA baLathI "A ghaTa che" evuM je jJAna thAya che te kRtanizrita matijJAna kahevAya che. ane je pahelAM kadApi sAMbhaLyuM nathI, joyuM nathI, anubhavyuM nathI ane ApameLepotAnI buddhi-prajJAnA AdhAre je vastu samajAya te azrutanizrita matijJAna kahevAya che. jemake abhayakumAra ane bIrabalanI buddhi. prathama zrutanizcita matijJAnanA 4 bheda che. indriyo ane mananI sAthe jANavA lAyaka viSayano sannikarSa thavA dvArA, athavA sannikarSa thayA vinA "A kaMIka che" evuM taddana aspaSTa sAmAnyapaNe jANavuM te avagraha. tenA be bhedo che. indriya ane viSayano sannikarSa thAya tene vyaMjanAvagraha kahevAya che. ane "A kaMIka che" evo arthabodha je thAya che te arthAvagraha kahevAya che. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 25 Indriya ane viSayano saksikarSa hoya paraMtu jJAnanI mAtrA jyAM jaNAtI na hoya tene vyaMjanAvagraha kahevAya che. vyaMjanAvagraha zabdamAM be vyaMjana zabdo hatA temAMthI eka vyaMjana zabdano lopa thayela che. prathama vyaMjana zabdano artha upakaraNendriya che. vyathate artha ane ti nam viSaya jenA vaDe jaNAya te vyaMjana, viSaya jANavAnuM asAdhAraNa kAraNa. ahIM vi upasargapUrvaka rajU dhAtuthI karaNamAM ad pratyaya lAgIne vyaMjana zabda banela che. vyaMjana eTale upakaraNendriya. pudgalanI banelI aMdara rahelI atyaMtara nivRtti je Indriya che temAM viSaya jaNAvavAmAM nimittabhUta banavAnI je zakti che tene upakaraNendriya kahevAya che. bAhyanivRtti khyAna jevI che. atyaMtaranivRtti talavAra jevI che. ane A upakaraNendriya talavAranI dhAramAM rahelI chedanazakti saduza che. tene vyaMjana kahevAya che. bIjA vyaMjana zabdano artha viSaya che. vyakti yat tat #nam, upakaraNendriya dvArA je jaNAya te vyaMjana, ahIM karmamAM anaT pratyaya thayo che vyaJjanena vyaJjanasya avagrahaH iti vyaJjanAvagrahaH upakaraNendriya vaDe te te viSayanuM aspaSTapaNe je jANavuM te vyaMjanAvagraha. ahIM vaccenA vyaMjana zabdano lopa thaI madhyamapadalopI samAsa thayo che. A vyaMjanAvagraha cakuM ane manano thato nathI. zeSa cAra indriyono ja thAya che. kAraNa ke zeSa cAra indriyo prApyakArI che ane cakSu tathA mana aprApyakArI che. je indriyo viSayanI sAthe saMyoga pAmI chatI viSayabodha kare te indriyo prApyakArI kahevAya che. jema kAnamAM vaktAno zabda praveza kare to ja kAna sAMbhaLe che. nAkanI pAse phUla aDADavAmAM Ave ane tenI gaMdha nAkanA chidramAM jAya to ja jaNAya che. jIbhanI sAthe lADavAno saMyoga thAya tyAre ja rasa jaNAya che. pANInI DolamAM hAtha nAkhIe tyAre ja zIta ke uSNanI khabara paDe che. mATe zrotra-dhrANa-rasanA ane sparzanendriya ema cAra prApyakArI che. paraMtu cakSu dUra rahelA viSayane jANe che. dUra dUra Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 prathama karmagraMtha rahelA pANIne ke agnine cakSu jue che tyAre pANIthI cahyuM bhIMjAtI nathI ane agnithI cakSu baLatI nathI arthAt viSayavaDe cakSune anugraha-upaghAta thato nathI mATe cakSu aprApyakArI che. vaLI cakSuthI dUra raheluM kAjaLa dekhAya che. paraMtu cakSumAM AMjeluM kAjaLa dekhAtuM nathI. tevI ja rIte cakSumAM paDeluM taNakhaluM, aMdara AMjelo suramo ke aMdara nAkheluM davAnuM TIpuM cakSuthI dekhAtuM nathI. dUra hoya to ja dekhAya che mATe cakSu aprApyakArI che. tathA davAnI bharelI eka zIzImAM rahelI davAno svAda-gaMdha jANI zakAtA nathI paraMtu rUpa joI zakAya che. mATe paNa cakSu aprApyakArI che. nyAya ane vaizeSika darzanakAro ema mAne che ke cakSumAMthI sUryanA kiraNonI jema kiraNo nIkaLe che ane viSayane sparze che. paraMtu A vAta barAbara nathI. jo kiraNo nIkaLatAM hoya to te kiraNo dekhAvAM joIe, tathA kiraNothI dUra-dUranuM dekhAya to aMdara paDela tRNa-aMjanAdi paNa dekhAvA joIe. paraMtu dekhAtAM nathI mATe A dalIla barAbara nathI. koI evo prazna kare ke jo cakSu aprApyakArI che. to bhIMta AdinA AMtarAmAM rahelI vastune paNa cakSu dekhanAra banavI joie, paraMtu A dalIla paNa barAbara nathI. kAraNa ke cakSunI zakti evA prakAranI ja che ke niyata dezamAM rahelA aspRSTa viSayane jANe che. jema lohacuMbaka dUra rahelA loDhAne kheMce che paraMtu bhIMta AdithI aMtarita ke lAkho yojana dUra rahelA loDhAne kheMcatuM nathI, tema cakSumAM jANavuM. mATe cakSu aspaSTa viSayane jANe che tethI aprApyakArI che. tevI ja rIte mana paNa AtmAnI sAthe rahyuM chatuM ja dUra dUra rahelA zatruMjaya ane merU Adi parvatonuM ane tenA upara birAjamAna tIrthaMkara bhagavantonuM ciMtana-manana kare che. paraMtu manano ane viSayano saMyoga thato nathI. mana Indriya hovAthI AtmAne choDIne jatI ja nathI ane Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 27 mAno ke jAya to paNa atyaMtara karaNa hovAthI ekaluM kArya karI zake nahIM. . jema suthAranA hAthamAM rahelo kuhADo suthArathI chUTo paDe to karyA vinA te kuhADo chedanakArya karI zake nahIM. tathA zatruMjaya ke merU parvatAdi viSayo uDIne manavALA dezamAM AvatA nathI. mATe manano ane viSayano saMyoga na thato hovAthI mana paNa aprApyakArI che. prazna - "mAruM mana amuka ThekANe gayuM che." AvuM to kahevAya che. vyAkhyAnAdimAM jenuM citta na hoya tene ema kahevAya che ke "tAruM mana kyAM bhaTake che?" to tame ema kema kaho cho ke mana bahAra jatuM nathI? uttara - A upacAravacana che. yathArthavacana nathI. jema anAja sAruM ugyuM hoya ane antima varasAdanI jarUra hoya tyAre jo samayasara varasAda varase to "sonuM varase che," ema kahevAya che te upacAravacana che. sonuM kadApi varasatuM ja nathI. paraMtu samayasara varaselA varasAdathI anAja pAkaze, loko kamAze ane lokonA gharamAM sonuM Avaze mATe "sonuM varase che." ema bolAya che tema mana bIjA viSayanuM ciMtanamanana karatuM hoya tyAre "tAruM mana kyAM bhaTake che?" Ama bolAya che. dUra-dUra dezamAM rahelA agni-pANI-sarpa-ke siMhAdi tathA caMdana-puSpAdinuM ciMtana-manana karavA chatAM manane upaghAta-anugraha thato nathI mATe manano viSayanI sAthe sparza nathI tethI aprApyakArI che. (A viSaya vizeSAvazyakamahAbhASyamAM tathA ratnAkarAvatArikAnA bIjA paricchedamAM savistara calo che tyAMthI vizeSArthIe joI levo.) : A pramANe cahyuM ane mana vinA zeSa cAra Indriyo viSayanI sAthe saMbaMdha pAmIne viSayane jANe che mATe te cAra prApyakArI che ane te cAra Indriyono ja vyaMjanAvagraha thAya che. jema ke koI puruSa bharauMghamAM sUto che tene jagADavA mATe jagADanAre eka pachI eka ema kramazaH 10 bUmo pADI ane dasamI bUme te "huM" ema karIne jAgyo : tyAM 1 thI 9 bUma sudhInA jagADanAranA zabdo je tenA kAnamAM pravezyA te vakhate IndriyanI sAthe Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28. prathama karmagraMtha zabdano saMparka thavAthI je prakriyA thaI te tamAma vyaMjanAvagraha che ane dasamI bUme "huM" ema bolato je jAge che te vakhate arthano bodha thato hovAthI arthAvagraha thAya che. tevI ja rIte dhrANamAM viSayanI gaMdhanA pugalo pravezyA ja kare paraMtu prANane khyAla na Ave tyAM sudhI vyaMjanAvagraha kahevAya che ane te pravezelAM pudagalo utkaTarUpamAM thAya ane ahIM kaMIka gaMdhAya che ema khyAla Ave tyAre ja arthAvagraha thAya che. A rIte rasanA ane tvacAmAM paNa samajI levuM. prazna - Indriya ane viSayano sannikarSa thAya paraMtu viSaya na jaNAya tyAM sudhI jo vyaMjanAvagraha kahevAya to te jJAnano bheda kema kahI zakAya ? viSaya to bilakula jaNAto ja nathI. sarvathA ajJAtAvasthA ja che. jyAM alpa paNa jJAnanI mAtrA nathI tevA vyaMjanAvagrahane matijJAnanA bheda tarIke kema kahI zakAya ? dIpaka hoya ane andhakAra hoya ema kema bane ? uttara - praznakAranI vAta satya che. paraMtu vyaMjanAvagrahamAM jJAna paNa che ane jJAnAbhAva paNa che ema banne rIte paNa matijJAnano bheda gaNI zakAya che tevo uttara zAstromAM Avelo che te A pramANe jema mATInuM banAveluM navuM zarAva (koDIyuM-cappaNIyuM) laIe. temAM kramazaH eka pachI eka jalabindu nAkhIe. te zarAva navuM hovAthI cUsI jaze. eTale ApaNane pANI naSTa thayuM lAgaze, paraMtu kramazaH Azare 99 jalabinduo nAMkhatAM te zarAva rITuM thatAM 100muM jalabindu te zarAvamAM Takaze, have jo 1 thI 99 jalabinduo sarvathA naSTa thaI ja cUkyAM hoya to 100mA jalabindu vakhate paNa zarAva to navuM ja hovAthI te TIpu paNa cUsAI javuM ja joIe, paraMtu cUsAtuM nathI. tethI mAnavuM ja paDe che ke 1 thI 99 jalabinduonuM pANI na dekhAtuM hovA chatAM sarvathA naSTa nathI. tenA hovApaNAthI ja 100muM bindu sthiratAne pAme che. tevI ja rIte jagADanAranI pahelI bUmathI navamI bUma sudhInA kAnamAM pravezelA Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka zabdo sarvathA naSTa thatA nathI. alpa-alpa jJAnamAtrAne to kholatA ja jAya che. paraMtu te jJAnamAtrA alpapramANamAM hovAthI anubhavamAM AvatI nathI. ane vRddhi pAmatAM pAmatAM 100mA jalabindunI jema "huM" karIne jAge che ema utkaTa jJAnamAtrA thAya tyAre arthAvagraha svarUpe jaNAya che. sArAMza ke 1 thI 99 jalabinduo jema sarvathA naSTa nathI tema 1 thI 9 bUmamAM jJAnamAtrAno sarvathA abhAva nathI. paraMtu alpajJAnamAtrA che. jenA pratApe dasamI bUme utkaTa jJAnamAtrA thavAthI arthAvagraha bane che. bIjo uttara e che ke dhAro ke vyaMjanAvagrahamAM jJAnAbhAva ja che tathApi arthAvagrahAdi jJAnamAtrAnuM te kAraNa che. kAraNamAM kAryano upacAra karIne jJAnAbhAva hovA chatAM vyaMjanAvagrahane matijJAna kahevAya che. A pramANe indriya ane viSayanA sannikarSathI 1 thI 99 jalabinduonI jema taddana aspaSTapaNe vikasatI je jJAnamAtrA te vyaMjanAvagraha jANavo ane te cakSu-mana vinA zeSa cAra IndriyothI thAya che. mATe IndriyonA bhedathI te cAra prakArano che, (1) sparzanendriya vyaMjanAvagraha, (2) rasanendriya vyaMjanAvagraha, (3) ghrANendriya vyaMjanAvagraha, (4) zrotrendriya vyaMjanAvagraha. 4. have arthAvagrahAdinA bhedo jaNAve che. atthuggaha-IhA-vAya-dhAraNA karaNamANasehiM chahA / iya aThThavIsabheaM, caudasahA vIsahA va suyaM // 5 // (arthAvagrahehA'pAyadhAraNA: karaNamAnasaiH SoDhA / ityaSTAviMzatibhedaM, caturdazadhA viMzatidhA vA zrutam) zabdArtha- astha hiarthAvagraha, hAIhA, avAya apAya, dhAra[= dhAraNA, raV=Indriyo ane, mAnahiM mana dvArA, chahIM-cha prakAre che, ye A pramANe, navI megaM=aThyAvIsa bhedovALuM matijJAna che, 238sIcauda prakAre, vIsa vIsa prakAre, vai=athavA, suyaM zrutajJAna. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 prathama karmagraMtha gAthArtha-pAMca Indriyo ane mana ema kula 6 Indriyo vaDe thatA arthAvagraha-IhA-apAya ane dhAraNA cha-cha prakAre che. A pramANe matijJAna kula aThThAvIsa bhedovALuM che ane zrutajJAna cauda bhedovALuM athavA vaza bhedovALuM che. 5. vivecana-arthAvagraha="A kaMIka che" evuM tadana sAmAnya, nAmajAti-guNa-kriyA ke dravyanI kalpanA vinAnuM avyakta je jJAna te arthAvagraha kahevAya che. prApyakArI evI cAra indriyono vyaMjanAvagraha aMtarmuhUrta sudhI cAle che. tyArabAda te vyaMjanAvagrahane lIdhe tenA ja antima samaye "A kaMIka che" evo je tadana sAmAnya ane aspaSTa evo arthano bodha thAya che te "arthAvagraha" kahevAya che. tathA cahyuM ane mana aprApyakArI hovAthI vyaMjanAvagraha thayA vinA dUrathI ja viSaya grahaNa karatAM prathama samaye ja arthAvagraha thAya che. vyaMjanAvagraha jaghanyathI AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAga pramANa ane utkRSTathI zvAsocchavAsa pRthakatva thAya che. paraMtu te banne nAnAM-moTAM aMtarmuhUrta ja kahevAya che. mATe vyaMjanAvagrahano kALa aMtarmuhUrta che ane A kaMIka che' evA prakAnA tadana avyakta arthanA bodhavALA arthAvagrahano kALa mAtra 1 samaya che. jene zAstromAM naiRRyika arthAvagraha kahevAya che. prazna- naiyika arthAvagraha evo bheda pADavAnI zuM jarUra? zuM arthAvagrahanA bIjA bhedo che ke jethI AvuM vizeSaNa joDavuM paDe ? uttara- jo ke vAstavika arthAvagraha A eka samayanA kALavALo je che te ja eka che. tathApi upacArathI bIjo arthAvagraha paNa kahevAya che tenAthI A arthAvagrahane bhinna samajAvavAnaiRyika evuM vizeSaNa joDeluM che. 1. naikSayika-vAstavika-pAramArthika-upacAra vinAno arthAvagraha. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka prazna- upacArathI bIjo arthAvagraha kayo ? uttara- A naiRRyika arthAvagraha pachI IhA thaze, IhA pachI apAya thaze, ane apAyamAM je nirNaya thayo tenA ja vizeSa sUkSma dharmone jANavAnI jijJAsA thAya to apAya pachI punaH IhA thAya che. tyAre te apAyane (vAstavika apAya hovA chatAM) upacArathI arthAvagraha kahevAya che. kAraNake jenI pachI IhA Ave, arthAt IhAnI pUrve je hoya te arthAvagraha kahevAya che. A rIte apAyane je arthAvagraha kahevAya te vyAvahArika athavA aupacArika arthAvagraha kahevAya che. te pUrvanI IhAnI apekSAe apAya svarUpa che. mATe vAstavika arthAvagraha nathI, teno kALa antarmuhUrta che, ane vyaMjanAvagrahanA atte thanAro A arthAvagraha te naiRRyika arthAvagraha che. teno kALa mAtra 1 samayano ja che. A naiRRyika arthAvagraha pAMca Indriyo ane mana ema cha thI thato hovAthI cha prakArano che. IhA "A zuM haze" evo je vicAravizeSa karavo te IhA kahevAya che. arthAvagrahamAM 'A kaMIka che" evo bodha thayA pachI A zuM haze ? zuM zabda haze ke rUpAdi haze ? zuM puruSano avAja haze ke strIno avAja haze ? zuM caitrano zabda haze ke maitrano zabda haze ? ItyAdi je vicAraNA vizeSa karavI te IhA kahevAya che. A vicAraNA anvayadharmathI paNa thAya che ane vyatirekadharmathI paNa thAya che. anvaya eTale hovuM ane vyatireka eTale na hovuM. 31 === jyAM viSaya jANavAnI tamannA thaI che. ane zaMkA thaI che ke je A jaNAya che te zuM che ? tyAM je vastu saMbhavI zake tenA vidyamAna dharmone jANIne te vastunA hovApaNAnA nirNaya tarapha AgaLa vadhavuM te anvayathI IhA kahevAya che. ane tyAM je vastu saMbhavatI nathI tenA dharmonA nAstipaNAthI te vastu nathI evA nirNaya tarapha DhaLato je vicAravizeSa te vyatirekathI IhA kahevAya che. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 prathama karmagraMtha jema ke dUrathI jaMgalamAM sandhyAkALe eka vRkSanuM sukuM ThUMThuM dekhAyuM tene uparanA bhAgamAM jamaNI--DAbI gayelI be zAkhA che. upara paNa moTo ghaTAdAra bhAga che. jANe be zAkhA e be hAtha ane vacceno ghaTAdAra bhAga te mAthuM hoya tevuM dUrathI dekhAya che. tethI temAM zaMkA thAya che ke-A je dekhAya che te zuM sthANuM che ke puruSa che ? ATaluM mAtra jJAna te saMzaya kahevAya che. tene IhA kahevAtI nathI. IhAno pUrvavartI bhAga kahevAya che. paraMtu jyAre vicAradhArA AgaLa vadhe che ke paMkhIo uDe che ane mAthe bese che. paMkhIonA mALA dekhAya che. pavanane anusAre hAle che mATe sthANuM (ThUMThuM) hovuM joIe A anvayadharmathI vicAraNA karI. tathA sandhyA samaya che, andhakAra vyApI gayo che mATe puruSa na hoI zake, vaLI khaNaja khaNato nathI, te mATe hAtha halAvato nathI mATe puruSa na hoi zake. A vyatireka dharmathI vicAraNA karI. AvI eka dharmathI ke ubhayadharmathI vicAraNA karavApUrvaka nirNaya pAse pahoMcI javuM te IhA. prazna - saMzaya ane IhAmAM zuM taphAvata ? - uttara - saMzayamAM tyAM vidyamAna vastu ane tyAM avidyamAna vastu ema banneno anirNaya samAna ja hoya che. jyAre ihAmAM vidyamAna vastunA nirNaya tarapha, ane avidyamAna vastunA niSedha tarapha DhaLato vicAravizeSa hoya che, mATe ja saMzaya ajJAnAtmaka che ane IhA jJAnAtmaka che. apAya-IhA dvArA saMbhAvita karelI vastuno nirNaya karavo te apAya. jema ke AnathI saMbhaLAya che mATe 'A zabda ja che paraMtu rUpAdi nathI.'' tathA Avo madhura ane tINo zabda che mATe 'A strIno ja zabda che paraMtu puruSano nathI.'' ItyAdi nirNayAtmaka je jJAna te apAya kahevAya che. jo ke "A strIno ja avAja che.'' evo apAya thayA pachI paNa "zuM bhAvanAbenano che ? ke raMjanabenano che ? evI IhA thaI zake che. AvA prakAranI IhAnI apekSAe pUrvanA nirNayAtmaka apAyane paNa arthAvagraha kahevAya che. paraMtu te vyAvahArika arthAt aupacArika arthAvagraha kahevAya che. A pramANe IhA-apAya-IhA Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka apAya- ane IhA ema jJAnadhArA tyAM sudhI cAle che ke jyAM sudhI AtmAnI vizeSadharmo jANavAnI jijJAsA jIvaMta hoya. A apAya paNa chae IndriyothI thAya che mATe cha prakA2no che. dhAraNA - nirNaya karelA arthane dhArI rAkhavuM. yAda rAkhavuM. haiyAmAM sthira karavuM te dhAraNA. karelA nirNayane jo haiyAmAM dRDhIbhUta karavAmAM na Ave to kAlAntare yAda na Ave, bhUlI javAya, mATe, sthira karavuM te dhAraNA. tenA traNa peTAbhedo che. (1) avismRti, (2) vAsanA, (3) smRti. 33 = (1) avicyuti apAyakAle vastutattvano je nirNaya karyo, te niSkRta thayelA vastutattvane te ja kALe antarmuhUrta sudhI dhArAvAhI jJAnapaNe yAda rAkhavo, cittane temAM ja sthira karavuM, upayogane te viSayathI anyatra na laI javo te avicyuti kahevAya che, jema ke koI eka gAthA kaMThastha karI, te apAya thayo, tyArabAda satata antarmuhUrta sudhI tene ja gokhyA karavI, citta te kaMThastha gAthAnA raTanamAM ja parovavuM te avicyuti kahevAya che. arthAt prathama vAra thayelo nirNaya apAya che ane pachI e ja nirNayane tyAre ja vAraMvAra doharAvAya e avicyuti che. A avicyutinA kAraNe gAthA haiyAmAM jAmI jAya che. ane kALAntare yAda karatAM turata ja smaraNamAM Ave che. A avicyutino kALa aMtarmuhUrta che. (2) vAsanA - avicyuti dhAraNA dvArA haiyAmAM gAthAnA je saMskAra jAmyA che ke je saMskAra bhAvimAM smaraNanuM kAraNa banaze. te jAmelA saMskArane ja vAsanA kahevAya che. A vAsanA avicyutithI utpanna thAya che. ane smRtinuM kAraNa bane che. vAsanAno kALa jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI asaMkhyAta varSano jANavo. (3) smRti - avismRti ane vAsanAthI haiyAmAM dRDha thayelA, sthirIbhUta banelA viSayane kALAntare yAda karavo, saMskAranA kA2Ne tenI yAdI thavI te smRti kahevAya che. keTalAka jIvone yuvAvasthAmAM bAlyAvasthAnuM 3 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 prathama karmagraMtha kArya yAda Ave che. vRddhAvasthAmAM bAlya ane yuvAvasthAnuM kArya yAda Ave che. tathA A janmamAM gayA janmanuM smaraNa thAya che te sarve A smRtimAM samajavuM. jAtismaraNa jJAna paNa dhAraNAnA trIjA bhedamAM ja aMtargata samajavuM. te utkRSTathI bhUtakALanA saMkhyAtA bhavane paNa jANI zake che. avismRti ane smRtikAle arthabodha hovAthI te baMne jJAnAtmaka che. paraMtu vAsanA saMskAra mAtra svarUpa che. arthabodha svarUpa nathI mATe jJAnAtmaka nathI, tathApi smRtirUpa jJAnanuM kAraNa ane avismRtirUpa jJAnanuM kArya hovAthI banne bAjuthI upacAra karIne vAsanAne paNa jJAna kahela che. tathA avismRti Adi traNa bhedo hovA chatAM dhAraNA mAtra rUpe sAmAnya gaNavAmAM Ave che ane A dhAraNA pAMca indriyo ane manathI thAya che mATe cha prakAre thAya che. vyaMjanAvagrahanA 4, arthAvagrahanA 6, IhAnA 6, apAyanA 6, ane dhAraNAnA 6, ema maLIne zrutanizrita matijJAnanA 28 bhedo thAya che. temAM azrutanizcita matijJAnanI 4 buddhi umerIe to 32 bhedo thAya che. prazna- azrutanizrita matijJAnanI cAra buddhinA artho zuM? uttara-pUrvanA zrutanA saMskAranA AlaMbana vinA svaprajJAthI je bodha thAya te azrutanizrita kahevAya che. tenA peTA bheda svarUpa cAra prakAranI buddhinA artho A pramANe che - ' (1) autyAtikI= akasmAta buddhi utpanna thAya te, hAjarajavAbI, praznane anurUpa satya athavA kalpita paraMtu yathocita uttara yAda AvI jAya che. koI sAdhumahAtmAne sUryane ja deva mAnanArA puruSe prazna karyo ke tame jaino je bhagavAna mokSe gayA che, kyAre paNa AvavAnA nathI ane kazuM ApavAnA nathI, tevI vyaktine bhagavAna mAno ane je pratidina uge che, Athame che, prakAza Ape che, Arogya Ape che. dararoja Ave ja che, nidrAmAMthI jAgRta kare che, te sUryane tame bhagavAna na mAno te kema Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 35 ucita kahevAya ? sAdhusaMte uttara Apyo ke sUryane ame evA bhagavAna mAnIe chIe ke jevA tame nathI mAnatA. sAMjanA samaye sUryabhagavAna javAnA che evo khyAla Ave tenI viraha vedanAthI be ghaDI pahelAM ja ame AhAra-pANI choDI daIe chIe, temanA virahamAM (rAtrimAM) kaMI ja jamatA nathI, temanA Agamana pachI paNa teonuM darzana jagatamAM badhe vyApe tyAM sudhI (48miniTa) kaMI letA nathI,pachI ja AhAra pANI svIkArIe chIe ane tame temane bhagavAna mAnavA chatAM temanA virahamAM AnaMda -camana karo cho. kaho ke have sUryane ame sAcA bhagavAna mAnanArA ke tame sAcA bhagavAna mAnanArA ? A uttara zAstrAnuyAyI bhale nathI paraMtu yathocita che. tethI te autpAtikI buddhi jANavI. (ahIM zikSake rohiNIyA coranAM, akabara-bIrabalanAM ane abhayakumAranI buddhinAM yathocita dRSTAnta samajAvavAM) (2) vainAyikI- gurujInA vinayathI je buddhi Ave te vainAyikI. abhyAsa karatAM karatAM guru pratyenA vinayabhAvathI prApta karelI, gurunI prasannatAthI je buddhi Ave te vainAyikI kahevAya che. ahIM vinIta-avinIta ziSyomAM retImAM paDelAM pagalAM dekhI hAthaNIno, eka AMkhe kANIno, tenA upara rAjAnI rANI che teno, te sagarbhA che teno, ane pUrNa divasavALI che teno je nirNaya karyo tenuM dRSTAnta samajI levuM. (3) kArmikI- kAma karatAM karatAM je buddhi utpanna thAya te kArmikI. jemake citrakAranI kaLA, darajInI kaLA, sonInI kaLA, hajAmanI kaLA ane rasoInI kaLA, bharataguMthaNanI kaLA vigere je buddhio che te. (4) pAriNAmikI= pariNAma eTale uMmaravizeSa, vaye vizeSa, vayanA paripAkathI je buddhi Ave te, ummaralAyaka strI-puruSoe aneka prakAranA taDakA-chAMyaDo joyA hoya, saMkaTanA prasaMgomAMthI pasAra thayAM hoya tethI teonI ghaDAyelI- kasAyelI je buddhi te. "gharaDAM gADAM vALe" e Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 prathama karmagraMtha kahevata ahIM joDavI. (prAkRtavijJAna pAThamALAnA pariziSTamAM AvatI yuvAna ane vRddha maMtrIonI kathA zikSake ahIM samajAvavI.)vastutaH pariNAma eTale sva-paranI te te pravRttinA pariNAmanuM pUrvApara Alocana, uMmara vadhatAM, anubhavo thatAM thatAM A buddhi ghaDAya che. prazna - matijJAnanA 28+4=32 bhedo ja che ke vadhAre paNa che? uttara : vadhAre paNa che. zrutanizrita matijJAnanA vyaMjanAvagrahAdi je 28 bhedo pUrve samajAvyA che. tenA ekeka bhedanA bahu-abahu ItyAdi 12-12 peTA bhedo thAya che. jethI 28412=336+4=kula 340 bhedo thAya che. prazna--bahu-abahuvigere 12-12 bhedo kyA? ane teno artha zuM? uttara- te bAre bhedo tathA tenA artho A pramANe che (1)bahugrAhI= Indriya vaDe jaNAtA viSayamAM dravyanA bhedane jANI zake che. jema vAjiMtrono avAja saMbhaLAto koI manuSya A avAjamAM zaMkha,-nagArAM, jhAlara, bherI, mRdaMga vAge che. ema zabda uparathI vAjiMtrane judA judA jANI zake che. (2) abahugrAhI= "mAtra vAjiMtro vAge che eTaluM ja jANe, paraMtu pRthaka pRthaka vAjiMtrane na pArakhI zake, teTalo tIvra kSayopazama na hoya te. (3) bahuvidhagrAhI=viSayamAM dravyanA bhedane jANavA uparAMta tenA guNadharmone paNa pRthaka pRthak jANI zake evo tIvra kSayopazama, jema ke vAjiMtrono je A zabda saMbhaLAya che. temAM zaMkha-nagArAMjhAlara Adino bheda to jaNAya ja, taduparAMta kyuM vAjiMtra tAlamAM vAge che. kyuM khokharUM vAge che. kyuM tAla bahAra vAge che. ityAdi guNadharmone paNa jANe che. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka (4) abahuvidhagrAhI=uparokta guNadharmomAMthI eka-be guNadharmone jANe, paraMtu vadhAre guNadharmone je na jANe te. (5) kSipragrAhI-viSaya prApta thatAM ja kSayopazamanI tIvratAthI jaldI jANe te. (6) akSipragrAhI=kSayopazamanI maMdatAthI dhImedhIme vicArI vicArIne jANe te. 37 (7) nizritagrAhI=koi hiMgothI vastu jANe, jema dhvajAthI devamaMdira jANe te. (8) anizritagrAhI= koi paNa prakAranA liMgano Azraya lIdhA vinA svarUpa mAtrathI je jANe te, jema dhvajA joyA vinA devamaMdira jANe te. (9) saMdigdhagrAhI=vastune jANe, paraMtu haiyAmAM zaMkA hoya te. (10) asaMdigdhagrAhI=vastune nizcayapUrvaka jANe, alpa paNa zaMkA na hoya te. (11) dhruvagrAhI= vastunuM svarUpa evuM jANe ke sadA rahe, cAlyuM na jAya te. (12) adhruvagrAhI= vastunuM svarUpa evuM jANe ke je turaMta bhulI javAya. prazna vyaMjanAvagrahAdimAM taddana aspaSTa jJAnamAtrA che. A kaMika che'' evo bodha paNa spaSTa nathI tyAM upara samajAvelA bAra bhedo kevI rIte hoi zake? "" uttara- vyaMjanAvagraha-arthAvagraha ane ihA A traNa vibhAgo aspaSTa hovAthI bahu Adi 12-12 bhedo jo ke temAM spaSTa ghaTatA jaNAtA nathI. tathApi apAya-dhAraNAmAM sArI rIte saMbhave che ane apAya Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 prathama karmagraMtha dhAraNA e vyaMjanAvagrahAdinuM kArya che. vyaMjanAvagrahAdi e kAraNa che. jo kAraNamAM bhedo na hoya to kAryamAM bhedo Ave nahIM. kAryamAM bhedo spaSTa dekhAya che mATe kAraNamAM bhedo hovA ja joIe, ema anumAnathI aspaSTapaNe paNa vyaMjanAvagrahAdimAM 12-12 bhedo samajavA. judI judI jAtanA iMDAonA pravAhI rasamAM rahelo jIvabheda dekhAto nathI. paraMtu koImAMthI cakalI, koimAMthI mora, koImAMthI popaTa ane koImAMthI kabUtara ItyAdi bhinna bhinna pakSI svarUpa kArya thatuM dekhAya che. mATe mAnavuM joIe ke iMDAnA pravAhI rasakALamAM paNa jIvabheda hato ja, te rIte ahIM paNa samajavuM. prazna- A matijJAnavALo AtmA, vadhumAM vadhu keTaluM jANe? uttara- matijJAnI AtmA utkRSTathI keTaluM jANe te cAra prakAre samajAvAya che. dravyathI= matijJAnI AtmA zAstranA AdhAre sAmAnyathI sarvadravya jANI zake, paraMtu tenA sarva paryAyo na jANI zake, jema ke dharmAstikAyAdi dravyo che. te lokAkAzavyApI che. gati-sthiti-avagAhAdi sahAyaka che. ityAdi jANe, paraMtu tenA sarva paryAyo na jANe. kSetrathI- AgamanA saMskArathI loka-aloka samasta kSetrane jANe che. kALathI-AgamanA saMskArathI sAmAnyapaNe traNe kALa jANI zake che. bhAvathI- dharmAstikAyAdi dravyonA keTalAka bhAvone (paryAyone) AgamanA saMskArathI jANe che. sarva paryAyone jANI zakato nathI. A pramANe matijJAna saMbaMdhI keTalIka carcA pUrNa karI. tyAra bAda zrutajJAnanuM varNana karavAno krama Ave che. zrutajJAnanA eka apekSAe 14 bhedo che ane bIjI apekSAe 20 bhedo paNa che. have pachInI chaThThI gAthAmAM zrutajJAnanA 14 bhedo ane sAtamI gAthAmAM 20bhedo samajAvAze. 5. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka have zrutajJAnanA 14 bhedo samajAve che akkhara - sanni-sammaM, sAiaM khalu sapajjavasiaM ca / gamiaM aMgapaviTThe, sattavi ee sapaDivakkhA // 6 // (akSara-saMnni-samya, sAi hatu saparyavasitaM = / gamikamaGgapraviSTaM, saptApi ete sapratipakSA:) . zabdArtha :- avara = akSarazruta, tri-saMjJIzruta, samna- sabhyazruta sALaM" sAdizruta, jItu - kharekhara, sapatnavasirga = saparyavasitazruta, ==ane, mitraM=gamikazruta, apavittuM aMgapraviSTazruta, satta-sAte, vi - paNa, 5 = A, saMpattivA = pratipakSabhedo sahita jANavA. gAthArtha= akSarazruta,- saMjJIzruta, samyakzruta, sAdizruta, saparyavasitazruta, gamikazruta ane aMgapraviSTa zruta ema A sAta bhedo tenA pratipakSa bhedo sahita kula 14 bhedo zrutajJAnanA jANavA. 6. = 39 vivecana= akSarazruta Adi zrutajJAnanA kula 14 bhedo che. temAMnA koi paNa paraspara virodhI be bhedomAM sarvazrutano samAveza thAya che. tathApi cauda mArgaNAonI jema judI judI rIte zrutajJAna samajAvavA mATe upara mujaba zrutajJAnanA 14 bhedo pADelA che. tenuM vivecana A pramANe H (1) akSarazruta=akSaro bolavAthI je artha bodha thAya te, spaSTa zabdonuM uccAraNa ka2vA vaDe arthano je bodha thAya te. jagatamAM bhAvo be jAtanA che (1) abhilApya ane (2) anabhilApya, je zabdothI bolI zakAya, bolIne bIjAne samajAvI zakAya te abhilApya ane zabdothI je na bolI zakAya, mAtra anubhavathI ja je samajI zakAya te anabhilApya bhAva, jema ke A ghaTa-paTa- kaLaza che ityAdi zabdoccAraNathI samajI zakAya che mATe abhilApya che. ane ghIno svAda kevo ? te zabdathI samajI zakAtuM nathI. anubhava karIe to ja samajAya che mATe anabhilAkha Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 prathama karmagraMtha kahevAya che. abhilApya bhAvo anaMtA che ane anabhilApya bhAvo abhilApya bhAvo karatAM anaMtaguNA che. arthAt anaMtAnaMta che. sarve pUrvadhara bhagavatto, arthAta zrutakevalIo cauda pUrvomAM racAyelI je akSararacanA te akSarajJAnanI apekSAe samAnazrutavALA hoya che. paraMtu te akSaradhRtathI gama je bhAvo tenI apekSAe hInAdhika zrutajJAnavALA hoya che. paraspara chaThThANavaDiyAM (SasthAnapatita) hoya che. eka pUrvadhara karatAM bIjApUrvadharanuM jJAna anubhavane AzrayI (1) anaMtabhAga adhika, (2) asaMkhyAtabhAga adhika, (3) saMkhyAta bhAga adhika, (4) saMkhyAtaguNa adhika, (5) asaMkhyAtaguNa adhika, ane (6) anaMtaguNa adhika ema che jAtanI paraspara jJAnanI taratamatAvALuM hoya che tene zAstromAM chaThThANavaDiyo athavA SasthAnapatita kahevAya che. anabhilAkha bhAvo sauthI vadhAre ( anaMtAnaMtI che. tenAthI anaMtamA bhAganA abhilApya bhAvo che. tenAthI anaMtamA bhAganA bhAvone gaNadhara bhagavaMto zAstromAM gUMthe che. A rIte zAstra racanAthI anubhava gamya bhAvo anaMtaguNA hoya che je pUrvadhara bhagavanto potAnA kSayopazamanA anusAre hInAdhika jANe che. mATe paraspara taratamatA che. akSaradyutanA traNa bhedo che (1) saMjJAkSara, (2) vyaMjanAkSara ane (3) ladhyakSara, AkAra rUpe je akSaro lakhAya che, maroDa rUpe je sleTakAgaLa-ke kapaDAdi upara AlekhAya che. je lIpI rUpe citrAya che te saMjJAkSara che. A saMjJAkSara AkRti svarUpa hovAthI jeTalI lIpIo teTalA saMjJAkSara jANavA. jemake gujarAtI-hindI, baMgAlI, urdu, iMglIza, tAmila, marAThI ItyAdi bhedo Aje dekhAya che. zAstromAM haMsalIpI, bhUtalIpI vigere aDhAra jAtanI lipI kahelI che te saMjJAkSara. je zabdo mukhe uccAraNa rUpe bolAya te vyaMjanAkSara kahevAya che. bhASA rUpe pratipAdana karAya te vyaMjanAkSara che. te 5 thI 6 sudhInA maLIne kula 52 (bAvana) akSaro che. thI sau sudhI 14 svaro che. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka anusvAra ane visarga, jra thI 4 sudhInA 33 vyaMjano, La-kSa-ane jJa ema maLIne kula 52(bAvana) akSaro ja uccAraNamAM Ave che. game te bhASAmAM bolo paNa uccAraNamAM A 52 (bAvana) akSaro ja Ave che jema ke pustakane iMglIzamAM Book kahevAya, paraMtu tenuM uccAraNa karIe tyAre 'bUka' bAvanamAMnA akSarothI ja bolAya che. ema sarva bhASAomAM jANavuM . eTale lakhAya te saMjJAkSara ane bolAya te vyaMjanAkSara Avo artha samajavo. (4 lakhelA akSaro pudgalAtmaka che. ane bolelA akSaro paNa bhASAvargaNAnAM pudgalo ja che. A banne akSaro pudgala hovAthI jaDa che. ajJAnAtmaka che. paraMtu " ladhyakSara" rUpa bhAvazrutajJAnanuM kAraNa hovAthI kAraNamAM kAryano upacAra karIne saMjJAkSara tathA vyaMjanAkSarane paNa zrutajJAna kahela che. taphAvata mAtra eTalo ja che ke saMjJAkSara ane vyaMjanAkSara upacAre zruta hovAthI dravyazruta che ane '"ladhyakSara" vAstavika zruta hovAthI bhAvazrutajJAna che. 41 zabdo sAMbhaLIne athavA lakhelA zabdo vAMcIne hRdayamAM thato je arthabodha te labbakSarazruta kahevAya che. vaktA pAse sAMbhaLavA dvArA ane aneka pustakonA vAMcana dvArA AtmAmAM pragaTa thato jJAnAvaraNIya karmano je kSayopazama te labbakSarazruta kahevAya che. A pramANe traNe prakAranA akSaro dvArA thatuM je zruta te azrvarazruta kahevAya che. akSaronA uccAraNa vinA chIMka-udharasa-tALI pADavI-khoMkhAro khAvo ityAdi prasaMgomAM aspaSTa uccAraNa dvArA je bodha thAya te anakSarazrutajJAna kahevAya che. A ceSTAmAM uccAraNa rUpa zabda che te dravyazruta ane tenAthI bIjAne potAnuM astitva je jaNAvAya che. te bhAva zruta ema dravyazruta ane bhAvazruta rUpa anakSarazruta che. tathA hAthanI-AMkhanI tevI tevI ceSTAo dvArA mane aMdara AvavAnI hA kahe che, nA kahe che, ityAdi bodha thAya che te bodhane ekalA bhAvazruta Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 prathama karmagraMtha rUpa anakSaragruta kahevAya che. kAraNa ke tyAM bolavArUpa dravyazruta nathI ema jANavuM athavA zrutajJAnopayukta jIvanI koI paNa ceSTA e anakSazruta kahevAya che. (3-4) saMjJI-asaMjJIzruta saMjJA eTale samajaNa, buddhi, jJAnamAtrA, zAstromAM A saMjJA traNa prakAranI jaNAvI che. (1) hetuvAdopadezikI, (2) dIrghakAlikI, (3) dRSTivAdopadezikI. A traNamAMthI bIjA naMbaranI dIrghakAlikIsaMjJA je jIvone hoya che teone saMjJI kahevAya che. ane bAkInA jIvone asaMzI kahevAya che. - jyAM mAtra vartamAnakALano ja vicAra karavAmAM Ave, pUrvApara dIrghakALano vicAra jyAM nathI te hetuvAdopadezikI saMjJA kahevAya che. vikalendriya ane samUrNima paM. tiryaMca manuSyone A saMjJA hoya che. chatAM te jIvone asaMzI kahevAya che. kAraNa ke A saMjJA atizaya alpamAtrAvALI che. jema alpa dhanathI mANasa dhanavAna na kahevAya, alpa rUpathI mANasa rUpavAna na kahevAya ane alpajJAnathI mANasa jJAnI na kahevAya, tema ahIM samajavuM. pUrvApara- bhUta- bhAvino vicAra karIne kAryamAM pravRtti kare tevI dIrgha-kALanI vicAraNA zakti jemAM hoya te dIrghakAlikIsaMjJA. A saMjJA garbhaja patiyaca-manuSyone ane deva-nArakIone hoya che. A saMjJA viziSTa hovAthI A saMjJAvALAne saMjJI ane zeSane asaMzI kahevAya che. vItarAga paramAtmAnA AgamazAstronA adhyayanathI mumukSu bhAve AtmAnA hitanI daSTi-vicAraNA-te dRSTivAdopadezikI, A saMjJA mAtra samyagdaSTi AtmAomAM ja hoya che. 4 thI 12 guNasthAnakomAM hoya che. A traNa prakAranI saMjJAomAMthI dIrghakAlikI saMjJAnI apekSAe zAstromAM saMjJI-asaMjJIpaNAno vyavahAra thAya che mATe te saMjJAvALA Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka garbhaja potiryaMca, manuSya, deva-nArakIne saMzI kahevAya che. te saMzI AtmAomAM prApta thayeluM je zrutajJAna te saMjJIzruta ane te saMjJA vinAnA ekendriyathI saMmUrNima paMcendriya sudhInA jIvo asaMzI kahevAya che ane temAM AveluM zrutajJAna te asaMjJIzruta kahevAya. che. (5-6) samyakzata ane mithyAzruta samyakazruta paNa be prakAranuM che dravyathI ane bhAvathI, te ja rIte mithyAzruta paNa be prakAranuM che dravyathI ane bhAvathI, kula 4 prakAra thAya che. je zAstronA kartA- racanA karanAra- banAvanAra samyagdaSTi hoya, anekAntavAdI hoya, yathArthadaSTivALA hoya, sAcA tattvajJa hoya, teonuM raceluM je zruta te dravyathI samyakazruta, jema ke dvAdazAMgI, cauda pUrvo ane tenA AdhAre pachInA AcAryoe banAvelAM sarva zAstro tathA upAdhyAyamuni mahAtmA Adi viziSTa AtmAoe banAvelAM zAstro. je zAstronA kartA samyagdaSTi nathI, anekAntavAdI nathI, yathArtha dRSTi nathI, ekAnta nitya athavA ekAnta anityAdi mAnI tenI ja ekAnta rUpe je prarUpaNA kare che te dravyathI mithyAzruta jemake itaradarzano, je zAstro samyagdaSTi kartAnAM banAvelAM hoya ke bhale mithyAdRSTi kartAnAM banAvelAM hoya paraMtu te zAstrone bhaNanAra- grahaNa karanAra-pAtra jo samyagdaSTi hoya to te samyagdaSTi pAtramAM AveluM tamAma zrata bhAvathI samyakazruta kahevAya che. kAraNa ke tenI buddhi sabhya hovAthI banne prakAranAM zAstromAMthI paNa samyam bodha karavAnI zakti dharAve che. ane zAstrone bhaNanAra pAtra jo mithyASTi hoya to temAM AveluM zruta te bhAvathI mithyAzruta kahevAya che. kAraNa ke tenI buddhi mithyAbhAvavALI hovAthI zAstra kathita bhAvone samya rIte bodha karavAnI tenI zakti nathI. jema varasAdanuM varasatuM pANI eka ja hovA chatAM chIpamAM paDe to Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 prathama karmagraMtha motI thAya ane samudramAM paDe to pANI ja rahe ane sarpanA mukhamAM paDe to jhera thAya, pAtrane anusAre te pANI pariNAma pAme che tevI ja rIte jJAna paNa pAtrane anusAre pariNAma pAme che. A pramANe dravyathI vicArIe to samyagdaSTinuM banAveluM te sabhyazruta, ane mithyAdaSTinuM banAveluM zruta te mithyAzruta ane bhAvathI vicArIe to samyagdaSTi pAtramAM AveluM je zruta te sabhyazruta ane mithyArdaSTi pAtramAM AveluM je zruta te mithyAzruta ema artha jANavo. prazna- samyagdaSTi paNa ghaTane ghaTa, paTane paTa, ghoDAne ghoDo ane mANasane mANasa kahe che ane mithyAdaSTi paNa A ja pramANe kahe che to pachI zA mATe ekanA jJAnane samyazruta ane bIjAnA jJAnane mithyAzruta kahevAya che. uttara- tamArI vAta sAcI che. paraMtu A ghaTa che, paTa che azva che ke mANasa che, ityAdi vyAvahArika jJAnane AzrayI A bhedo pADavAmAM AvyA nathI, jIva-ajIva-puNya- pApa-mokSa Adi je tattvo che tenA jJAnane AzrayI A bhedo pADelA che je AtmA mithyAdRSTi che tenI ghaTapaTa-azvAdine AzrayI buddhi sthUladRSTie satya hovA chatAM jIva ajIvAdinI bAbatamAM satya nathI. kAraNa ke jIva-ajIvAdi nityAnitya hovA chatAM mithyAtvamohanA udayathI nyAya-vaizeSika ane sAMkhyAdi darzanakAro nitya ja mAne che ane bauddhAdi darzanakAro anitya ja mAne che. cArvAkadarzanakAra AtmA dravya ja svIkAratA nathI. zarIrathI AtmA bhinnAbhinna hovA chatAM ekAntanizcayanayavALA bhinna ja mAne che. ane ekAntavyavahAranayavALA abhinna ja mAne che. ityAdi tattvajJAnane AzrayI jenI dRSTi viparIta che tenuM zruta mithyAzruta kahevAya che. tathA vaLI ghaTapaTa azvAdi saMbaMdhI je jJAna che te paNa "sarvathA A ghaTa ja che" ema ekAntadRSTi hovAthI ajJAna ja che. mithyA ja che. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 45 prazna- mithyAdaSTi AtmAmAM ghaTa-paTa-azvAdinuM je jJAna che, te samyagu che ema kahI zakAya? uttara- te jJAna paNa mithyAjJAna ja che. ghaTa-paTAdi vastuo paNa sata-asat ubhayarUpa che. ghaTamAM ghaTanuM astipaNuM ane paTanuM nAstipaNuM ema banne che. paTamAM paNa ghaTanuM nAstipaNuM ane paTanuM astipaNuM ema banne che paraMtu mithyAdaSTi AtmA ekane ja mAne che bIjAno apalApa kare che mATe te jJAna paNa satya nathI. yathArtha bodha na hovAthI mithyAjJAna ja che. prazna-mithyASTimAM evo zuM durguNa che ke jenAthI tenuM zruta mithyAzruta kahevAya che? uttara- (1) sat zuM ane asat zuM teno viveka na hovAthI, (2) tenuM jJAna bhavavRddhino ja hetu hovAthI, (3) icchA mujaba AgamavAkyono arthabodha karato hovAthI ane (4) jJAnanuM phaLa je virati teno abhAva hovAthI mithyASTinA jJAnane zAstromAM ajJAna kahyuM che. A cAra kAraNonuM vivaraNa AgaLa samajAvAze. (7-8) sAdi-anAdiThuta. tathA. (9-10) saparyavasita-aparyavasita zruta. je zrutajJAnano prAraMbha thAya te sAdiThuta, je zrutajJAnano prAraMbha na thAya te anAdidhRta, je zrutajJAnano aMta Ave te saparyavasitakRta, ane je zrutajJAnano aMta na Ave te aparyavasitazruta. A cAra bhAMgA dravyathIkSetrathI-kALathI ane bhAvathI vicAravAmAM Ave che te A pramANe che- ' (1) dravyathI- jyAre eka AtmA mithyAtvaguNasthAnakathI samyakta prApta kare che tyAre A samyaphyutanI Adi thAya che mATe sAdiSNuta, ane te ja AtmA jyAre samyakatva vamIne mithyAtve jAya che tyAre te samyakazruta cAlyuM jAya che mATe saMparyavasita, athavA koI AtmA navuM zruta bhaNe tyAre sAdi ane bhaNeluM bhUlI jAya tyAre, athavA mRtyu pAme tyAre Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 prathama karmagraMtha vinAza pAme che tethI tene AzrayI saparyavasita zruta kahevAya che. ane aneka jIva dravyone AzrayI zrutajJAna anAdikALathI cAlyuM ja Ave che ane ziSya-praziSyonI paraMparA dvArA anaMtakALa bhaNAtuM ja raheze. mATe anAdi-aparyavasita kahevAya che. sArAMza ke eka jIvadravya AzrayI sAdi-saparyavasita ane aneka jIvadravya AzrayI anAdi-aparyavasita kahevAya che. (2) kSetrathI- bharatakSetra ane airAvatakSetramAM pahelA RSabhadevAdi tIrthakara bhagavantanA zAsanathI A samyajJAnanI zarUAta thAya che ane vacce zAsana viccheda thAya che tenI vivakSA na karIe to carama tIrthaMkaranA zAsananA aMtakALe (pAMcamA ArAnA cheDe) A samyagrutano vinAza thAya che mATe bharata-airAvatakSetra AzrayI samyakazruta sAdi-saparyavasita che, paraMtu mahAvideha kSetramAM sadA tIrthakara bhagavanto hovAthI tyAM samyaphazrutajJAna sadAkALa hoya ja che. tethI te kSetra AzrayI anAdi-aparyavasita samyaphathuta che. (3) kALathI- utsarpiNI- avasarpiNI kALane AzrayI trIjA ArAthI samyakazruta prAraMbhAya che ane utsarpiNImAM cothA ArAmAM keTaloka kALa gayA pachI, ane avasarpiNImAM pAMcamA ArAnA cheDe A samyakazrutajJAna vinAza pAme che mATe utsarpiNI-avasarpiNI kALa AzrayI samyakazruta sAdi-saparyavasita che, paraMtu mahAvideha kSetramAM noutsarpiNI ane noavasarpiNI kALa che. te kALane AzrayI sadA zrutajJAna hovAthI anAdi-aparyavasita che. (4) bhAvathI- upayogane AzrayI jyAre vicArIe tyAre kyAreka zrutajJAnano upayoga hoya ane te upayogapUrvaka bhaNAtuM-bhaNAvAtuM hoya tyAre, tathA kayAreka upayoga na paNa hoya arthAt citta anyaviSayamAM hoya ane zrutajJAna bhaNAtuM tathA bhaNAvAtuM hoya tyAre upayogane AzrayI sAdi-saparyavasita ane labdhine AzrayI vicArIe to zrutajJAnAvaraNIya karmanA lAyopathamika bhAvarUpa labdhi A jIvane kAyama hoya ja che. kadAca Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka bhavya jIvamAM kevaLajJAna pAme tyAre aMta Ave, paraMtu abhavya jIvamAM to sadAkALa zrutajJAnanI labdhi hoya ja che. (ahIM samyaka ke mithyAzrutano bheda vicAryo nathI, tethI te labdhine AzrayI anAdi aparyavasita che athavA samyagdaSTi bhavyane AzrayI sAdi-saparyavasita, ane mithyASTiabhavyane AzrayI anAdi-aparyavasita kahevAya che. (11-12) gamikazruta ane agamikazruta - je zAstromAM vAraMvAra sarakhe sarakhA pATho AvatA hoya, prayojana vazathI je vizeSatA batAvavI hoya teTalI ja mAtra vizeSatA batAvIne bIjA badhA pAThanA AlAvA jyAM sarakhA hoya te gamikahyuta. A prAyadRSTivAdamAM hoya che. samajavA puratuM ja udAharaNa tarIke jema pakSmI sUtramAM AvatA pAMca mahAvratanA AlAvA vigere, ane jyAM sarakhe sarakhA pATho hotA nathI te agamikazruta. jema AcArAMga, sUyagaDAMga, ThANAMga vigere. (13-14) aMgapraviSTa ane aMgabAhya - tIrthaMkara paramAtmAnI vANI sAMbhaLIne gaNadhara mahArAjAo je zAstronI racanA kare che tene aMga kahevAya che. te aMgamAM AveluM je zruta te aMgapraviSTazruta kahevAya che. te dvAdazAMgI jANavI. AcArAMga-sUyagaDAMgaThANAMga, samavAyAMga-bhagavatIjI vigere. temAM atyAre 12muM dRSTivAda aMga viccheda gayeluM che. zeSa agyAra aMga upalabdha che. gaNadhara mahArAjAo pachI thayelA sthavira AcAryonuM banAveluM je zruta te aMga bAhyazruta kahevAya che. jemake uttarAdhyayana, nizIthasUtra, dazavaikAlika, dazAzrutaskaMdha Adi. A pramANe zrutajJAnanA akSaradyuta Adi sAtanI sAme pratipakSa rUpe bIjA sAta bhedo gaNatAM thayelA 14 bhedonuM varNana pUrNa thayuM. 6. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 prathama karmagraMtha have te ja zrutajJAnanA bIjI apekSAe 20 bhedo che te samajAve che. pajjaya-akkhara-paya-saMghAyA, paDivattI taha ya annuogo| paduDa-pAdu -pAdu vadhu pUchyA yA-samAsA chA (paryAyAkSara-pada-saMghAtAH, pratipattistathA cAnuyogaH / prAkRta-prAkRta-prAkRta-vastu-pUrvALi salamAna) zabdArtha :- pAyaparyAyazruta, avara-akSarazruta, va=padadbhuta, saMdhAyA=saMghAtazruta, paDavanI pratipattizruta, tahaM tathA, ca=ane, majurono =anuyogazruta, pAhuDa pAduDa prAbhRta-prAbhRtakRta, pAdurDa prAbhRtazruta, valthavastuzruta, pUthvI=pUrvazruta, ca=ane, samAsA-samAsa sahita bhedo che. gAthArtha- paryAyazruta, akSarazruta, padadbhuta, saMghAtazruta, pratipattizruta tathA anuyogazruta, prAbhRtaprAbhRtakRta, prAbhRtakRta, vastuzruta, ane pUrvazruta ema dazabhedo che te samAsa sahita karatAM vIsa bhedo thAya che. 7. | vivecana - pUrve je cauda bhedo samajAvyA, temAMnA koI paNa pratipakSI be bhedomAM sarvazrutano samAveza thAya che. jema ke aMgapraviSTa ane aMgabAhya, koI zAstro aMgapraviSTa hoya ane koI zAstro aMgabAhya hoya che. paraMtu sarva zAstrono A bemAM samAveza thAya che. A rIte A cauda bhedo samajAvyA che. ane have je vIsa bhedo samajAvAya che, te uttarottara adhika-adhika kSayopazamane AzrayI pADelA bhedo che. paryAya ane paryAvasamAsazruta karatAM akSara ane akSarasamAsazrutamAM vadhAre kSayopazama che. ema tenAthI uttarottara bhedo viziSTa-viziSTa-kSayopazamane AzrayI samajAvavAmAM AvyA che. sauthI vadhAre kSayopazamavALuM zrutajJAna pUrvazruta ane pUrvasamAsazrutamAM hoya che. A pramANe 14 ane 20 bhedonuM prayojana bhinna bhinna jANavuM. (1-2) paryAyazruta-paryAyasamAsazruta - zrutajJAnano sauthI sUkSmAtisUkSma avibhAjya aMza tene paryAya Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 49 kahevAya. AvA eka paryAyanuM je zrutajJAna te vAstavikapaNe paryAyazruta kahI zakAya, paraMtu AvA ekaparyAyanuM zrutajJAna koI jIvane hotuM nathI. kAraNake bIjA jIvo karatAM ochAmAM ochA zrutajJAnavALA sUkSma nigodIyA jIvane utpattinA prathama samaye temAM paNa atizaya alpazrutajJAnavALA jIvanuM paNa zrutajJAna aneka paryAyavALuM ja hoya che. ekaparyAyavALuM hotuM nathI. tethI A jaghanyazrutavALA sUkSmanigodanA jIvane AzrayI je svalpataradhrutajJAna varte che. tenAthI utpattinA prathama samaye ja vartatA bIjA koI sUkSma nigodanA jIvane eka paryAya jeTaluM je adhikazrutajJAna varte, te paryAyazruta kahevAya che. arthAt jaghanyatara zrutajJAnavALA karatAM eka paryAya jeTaluM adhika zruta jene varte te paryAyazruta. ane jaghanyatara zrutavALA te prathama jIva karatAM be-cAra-daza paryAya jeTaluM adhika zruta jene varte te paryAyasamAsazruta jANavuM. samAsa eTale samUha. (3-4) akSaradyuta ane akSarasamAsazruta - 3 thI 4 sudhInA je svaro tathA vyaMjano che tene akSara kahevAya che. koIpaNa eka akSara ekalo (ekalavAyo) hoya tyAre tenA keTalA keTalA artho thAya ? ane te ja akSara bIjA svara-vyaMjanonI sAthe joDAyo chato keTalA artho thAya ? tenA saMbaMdhI vAcya arthanuM je jJAna te akSaradyuta. jema ke te ekalo hoya to pRthvI artha thAya che. ane te ja * bIjA sAthe maLyo chato kaDuM, kuMDaLa, kamaLa, kanaka, kAjaLa, kAnti, komaLa ItyAdi aneka artho samajAve che. AvA ekeka akSaranA ekalavAyA rUpe ane sAMyogika rUpe asaMkhyAtA paryAyo (arthe jaNAvavAnI zaktirUpa) thAya che. temAMthI keTalAka paryAyayukta eka akSaranuM je jJAna te akSarazruta, ane ghaNA akSaronuM je jJAna te akSarasamAsazruta. (pa-6) padadbhuta ane padasamAsakruta saMskRta bhASAmAM "vidatyanta bhadra" vibhakti jene aMte Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 , prathama karmagraMtha hoya tene pada kahevAya che. ane navakAramaMtra- IriyAvahiye Adi sUtromAM "arthaparisamaNiH patrama" jyAM artha pUrNa thAya tene pada kahevAya che. paraMtu te banne arthe ahIM levAnA nathI. AcArAMga Adi zAstronuM aDhAra hajAra padanuM mAna kahevAya che ane sUyagaDAMga AdinuM tenAthI Dabala Dabala padonuM mAna kahevAya che. te pada ahIM samajavAnuM che. karmagraMthanI TIkAmAM lakhyuM che ke A pada keTaluM levuM? tenuM mApa tevA prakAranA saMpradAyanA abhAvathI hAla jaNAtuM nathI. tethI te mAna hAla vyavahAramAM nathI. tevA eka padanuM jJAna te padadhRta ane ghaNAM padonuM jJAna te padasamAsazruta. (7-8) saMghAtazruta ane saMghAtasamAsakRta - gati- Indriya-kAya-yoga ItyAdi 14 mArgaNAo Ave che. tattvonI vicAraNA karavA mATe pADelAM je dvArA tene mArgaNA kahevAya che. AvI 14 mULamArgaNA che ane tenA 62 uttarabhedo che. jema ke gatinA 4, IndriyanA 5, kAyanA 6, yoganA 3 vigere. A uttaramArgaNAomAMthI koI paNa eka uttara mArgaNAmAM jIvatattva vigere saMbaMdhI jJAna thAya te saMghAtakRta ane be traNa uttaramArgaNAomAM jIvatattvAdinuM jJAna thAya te saMghAtasamAsazruta kahevAya che. (ahIM koI paNa eka mULa mArgaNAnA jeTalA uttarabhedo hoya temAMthI 1 uttarabheda ocho hoya to te saMghAtasamAsakruta kahevAya che. dA. ta. gatimArgaNAnA cAra bhedo che. temAM rAsa gatimAM jIvatattvAdinuM jJAna thAya to te saMghAtasamAsazruta kahevAya che. paraMtu jo cAre gatisaMbaMdhI jIvatattvAdinuM jJAna thAya to eka mULamArgaNA saMpUrNa jaNAvAthI te pratipattizruta kahevAya che. mATe 1 uttaramArgaNA ochI hoya tyAM sudhI saMghAta samAsazruta kahevAya che ema samajavuM.) (9-10) pratipattizruta-pratipattisamAsakRtaH gati Adi upara samajAvelI 14 mULamArgaNAomAMthI koIpaNa eka mULamArgaNA (tenA sarva uttarabhedo sAthe)nuM jIvatattva vigere saMbaMdhI Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 51 je jJAna thAya te pratipattikRta ane be-traNa-cAra mULamArgaNAomAM jIvAdi tattva saMbaMdhI je jJAna thAya te pratipattisamAsazruta kahevAya che. (11-12) anuyogazruta ane anuyogasamAsazruta. vastu tattvanI sUkSma vicAraNA karavA mATe vyAkhyAnanA upAyabhUta satpadaprarUpaNA, dravya pramANa, kSetra Adi pADelAM je nava dvArA te anuyoga kahevAya che. tevA eka anuyoga upara jIva-ajavAdi nava tattvonI vicAraNApUrvakanuM je jJAna te anuyogazruta ane be-traNa-cAra yAvatu nave anuyoga upara jIvAdi tattvonuM je jJAna te anuyogasamAsazruta kahevAya che. (13-14) prAbhRtaprAbhRtaskRta ane prAprAsamAsakruta daSTivAda nAmanA bAramA aMgamAM parikarma, sUtra, pUrvAnuyoga, pUrvagata, ane cUlikA ema pAMca adhikAro che. temAMnA cothA "pUrvagata" nAmanA adhikAramAM cauda pUrve Ave che. te ekeka pUrvamAM judAjudA je adhikAro tene vastu kahevAya che. ekeka pUrvamAM 14-14 vastuo che. temAMnI ekeka vastumAM nAnAM nAnAM prakaraNo, peTA adhikAro, tene prAbhRta kahevAya che. ekeka vastumAM AvA prakAranA 20 prAbhRta hoya che. ane ekeka prAbhRtamAM nAnA nAnA viSayonI carcA rUpa bhinna bhinna prakaraNo svarUpa peTA adhikAro te prAbhRtaprAbhRta kahevAya che. ekeka prAbhRtamAM 20-20 prAbhRtaprAbhUta adhikAro hoya che. A pramANe pUrvonA aMtarvartI adhikAra te vastu, vastunA aMtarvartI adhikAra te prAbhRta, ane prAbhRtanA aMtarvartI adhikAra te prAbhRtaprAbhRta kahevAya che. eTale prAbhRtaprAbhUta e sauthI nAnA adhikAro che. tevA eka prAbhRtaprAbhUtanuM je jJAna te prAprAbhRta. ane be-traNa-cAra yAvat ogaNIsa prAbhRtaprAbhUtanuM je jJAna te prAprAsamAsazruta kahevAya che. (jo vase prAbhRtaprAbhUtanuM jJAna thAya to eka mUla prAbhRta pUrNa thavAthI te paMdaramA bhedarUpa prAbhRtazrutamAM gaNAya che. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para (15-16) prAbhUtazruta ane prAbhRtasamAsazruta dRSTivAdanA aMtarvartI je pUrva, te pUrvanA aMtarvartI je vastu, ane vastunA aMtarvartI je adhikAro che. te prAbhUta kahevAya che. tevA eka prAbhUtanuM jJAna te prAbhRtazruta ane be-traNa-cArathI yAvat ogaNIsa prAbhUtanuM je jJAna te prAbhRtasamAsazruta kahevAya che. (jo vIse prAbhUtanuM jJAna thAya to eka vastunuM pUrNa jJAna thavAthI te 17 mA bhedarUpa vastuzrutamAM Ave che.) prathama karmagraMtha (17-18) vastuzruta ane vastusamAsazruta pUrvanA aMtarvartI adhikAra vizeSa te vastu, ekeka pUrvamAM cauda cauda vastu che. temAMnI eka vastunuM je jJAna te vastuzruta. ane be-traNacAra yAvat tera vastunuM jJAna te vastusamAsazruta. (19-20) pUrvazruta ane pUrvasamAsazruta. dRSTivAda nAmanA bAramA aMgamAM AvelAM cauda pUrvomAMthI eka pUrvanuM jJAna te pUrvazruta ane be-traNa-cAra yAvat caude pUrvonuM jJAna ane dRSTivAdanuM je jJAna te pUrvasamAsazruta jANavuM. A pramANe zrutajJAnanA A vIza bhedo uttara-uttara adhika adhika kSayopazamanI mAtrAnI apekSAe samajAvelA che. have A zruta jJAnI AtmA dravyathI kSetrathI kALathI ane bhAvathI keTaluM keTaluM jANI zake te dravyAdi saMbaMdhI viSaya samajAve che. utkRSTa zrutajJAnI AtmA sarvajJa bhagavaMtonA AgamazAstronA AdhAre sarva dravyone, sarva lokAloka kSetrane, atItAdi sarvakALane ane auyikAdi sarva bhAvone AlaMbanathI jANe che. zrutajJAna e matijJAna karatAM viziSTa hovAthI vadhAre spaSTapaNe jANe che. sAmAnyapaNe jANavuM te "" A jJAnano viSaya nathI. mATe vizeSe-spaSTapaNe jANe che. vaLI bhAvathI jANavAnI bAbatamAM " sarva bhAvane jANe'' teno artha audayikAdi pAMce bhAvone jANe evo artha karavo, paraMtu sarvaparyAyone jANe evo artha na ka2vo, kAraNake zrutajJAnI AtmA sarvaparyAyone jANI zakato nathI. (juo tattvArthasUtra a. 1., sUtra 27 tathA vizeSAvazyaka gAthA 553) Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka pa3 prazna- jaMbUsvAmI mokSe gayA pachI kevaLajJAna viccheda pAmyuM che ema zAstromAM saMbhaLAya che. vaLI cothA ArAmAM janmelo AtmA pAMcamA ArAmAM kevalajJAnI thAya, paraMtu pAMcamA ArAmAM janmelo AtmA saMghayaNabaLa na hovAthI kevalajJAnI na thAya evuM paNa zAstromAM saMbhaLAya che. to pachI bhadrabAhusvAmI ke jeo caudapUrvadhara hatA teone "zrutakevalI" kema kahevAya che? tathA AcAryazrI hemacaMdrAcAryajIne "kalikAlasarvajJa" kema kahevAya che? zuM A AcAryo zrutajJAnI hatA ke kevalajJAnI? uttara- A banne AcAryo pAMcamA ArAmAM ja janmelA che ane jaMbUsvAmI pachI ja thayA che mATe kevalajJAnI nathI ja, paraMtu te bannemAM zrutajJAna eTaluM badhuM vizALa hatuM ke kevalajJAnInI jema zrotAnA praznonA saMtoSakAraka uttara ApatA hatA, zrutajJAnI hovA chatAM jANe kevalI hoya zuM? kalikAlamAM jANe sarvajJa ja AvyA hoya tema upacAra karavAmAM Avyo che. zrotA e bemAM koI bheda pArakhI na zake ke zrutakevalI koNa? ane kevalajJAnI koNa? eTaluM e bannenI dezanAmAM sAmya hovAthI 14 pUrvadharone zrutakevalI kahevAya che. zrI hemacaMdrAcAryAdi dareka viSayanuM ghaNuM uDuM jJAna dharAvanArA hatA, mATe jANe badhuM ja jANanArA che. ema samajI kalikAlasarvajJa kahevAyA hatA. jema nadIno kAMTho Ave tyAre paNa nadI AvI ema kahevAya che. tema ahIM upacAra samajavo. parokSa pramANamAM AvatAM matijJAna ane zrutajJAna ema be jJAnonuM varNana pUrNa thayuM. have pratyakSa pramANanA bheda tarIke AvatA avadhijJAnAdi zeSa traNa jJAnonuM varNana karIzuM. 7. avadhijJAnAdi traNa zAnonA bhedo jaNAve che. aNugAmi - vaDDamANaya - paDivAIyaravihA chahA ohI / riumai - viulamaI, maNanANaM kevalamigavihANaM // 8 // (anugAmi - vardhamAnaka- pratipAtItaravidhAt SoDhAvadhiH / Rjumati- vipulamatI, manojJAnaM kevalamekavidhAnam ) Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa4 prathama karmagraMtha zabdArtha pufma = anugAmI, vAya = vardhamAnaka, DivA = pratipAtI, raviNa = pratipakSInA bhedathI, chaThThI = cha prakAre, mohI = avadhijJAna che. riDama = 2jumati, vitarR = vipulamati ema be prakAre, maLanAd = mana:paryavajJAna che, vartam = kevalajJAna, vizALa = eka prakAranuM che. gAthArtha- anugAmI, vardhamAna ane pratipAtI ema traNa bheda tathA tenA pratipakSI traNa bheda maLI avadhijJAna kula 6 bhedavALuM che. Rjumati ane vipulamati ema be prakAre mana:paryavajJAna che. ane (antima) kevaLajJAna eka ja prakAranuM che. 8. vivecana =IndriyonI apekSA vinA AtmA pote sAkSAt rUpI dravyone je jJAnathI jANI zake te jJAnanuM nAma avadhijJAna kahevAya che. te jJAnanA sAmAnyathI be bheda che. (1) bhavapratyayika ane (2) guNapratyayika, A banne prakAranuM avadhijJAna avadhijJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamathI thAya che. paraMtu kSayopazama e atyaMtara kAraNa che. tathA banne prakAranA avadhijJAnanI prAptimAM te kSayopazama rUpa atyaMtara kAraNa to hoya ja che. tethI te kSayopazama sAdhAraNa kAraNa kahevAya che. ane bhava tathA guNa ekeka prakAranA avadhijJAnanAM ja kAraNo hovAthI bhava ane guNane asAdhAraNa kAraNa kahevAya che. tethI banne prakAranA avadhijJAnamAM kSayopazama sAdhAraNa kAraNa hovA chatAM tenI avivakSA karIne viziSTa kAraNa bhava ane guNane AzrayI A be bhedo karela che " bhava " e ja che nimitta jenI prAptimAM te bhavapratyayika avadhijJAna kahevAya che. A avadhijJAna deva-nArakIne hoya che. ahIM paNa kSayopazama atyaMtara kAraNa to che ja, paraMtu guNa kAraNa nathI tethI guNanA vyavaccheda mATe "bhava ja" ema ja zabda vAparavAmAM Avela che. devanArakInA jIvo bhale guNovALA hoya ke guNothI hIna hoya tathApi paMkhIne uDavAnI zaktinI jema ane mAchalAne taravAnI zaktinI jema A avadhijJAna janmathI ja maLe che ane maraNaparyanta rahe che. mATe bhavapratyayika kahevAya che. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 55 prazna- manuSyo nArakI karatAM guNIyala ane sukhI che chatAM sarve manuSyone avadhijJAna na maLe ane nArakI pApI ane duHkhI chatAM sarve nArakIne maLe Avo nyAya kema? uttara- A avadhijJAna sukha-duHkha, ke puNya-pApathI thatuM nathI. tathA tevA jIvone thatuM nathI. paraMtu bhavamAtranA kAraNathI ja utpanna thAya che. pataMgIyAM-macchara-ane cakalI jevAM prANI tuccha-hInabaLavALAM che tathApi janmathI ja uDavAnI zakti maLe che. tema nArakInA jIvone narakano bhava maLatAM ja te bhavanA kAraNe ja avadhijJAnAvaraNIya karmano kSayopazama thAya ja che. jo ke prApta thayeluM A avadhijJAna sukhanuM kAraNa banatuM nathI paraMtu vadhAre duHkhanuM ja kAraNa bane che. mohanA kSayopazamavALAne ja jJAna sukhanuM kAraNa bane che. mohanA udayavALAne to jJAna bahudhA duHkhanI vRddhinuM ja kAraNa bane che. jema sukhamAtranA ja arthI AtmAne jyotiSa zAstranA jJAnathI thatI bhAvinI AgAhInuM jJAna duHkhanuM ja kAraNa bane che. te ja pramANe nArakIne A avadhijJAna paNa duHkhakAraka ja jANavuM. deva-nArakIne thanAruM A bhavapratyayika avadhijJAna janmathI maraNapayata sadA hovAthI, tathA nizcitadravya-kSetrAdi viSayavALuM hovAthI tenA pratibhedo pADavAmAM AvatA nathI. paraMtu manuSya-tiryaMcone je avadhijJAna thAya che te guNonI nimittatAthI thAya che. manuSya-tiryacomAM guNonI taratamatA hovAthI tenAthI thanArUM avadhijJAna paNa taratamatAvALuM utpanna thAya che. tethI guNa pratyayika avadhijJAnanA cha bhedo che. te have samajAve che (1-2) anugAmI ane ananugAmI utpanna thayeluM je avadhijJAna locananI peThe AtmA jyAM jAya tyAM tenI sAthe jAya. je AtmAne jeTalA kSetranuM ane jeTalA kALanuM avadhijJAna je kSetramAM utpanna thayuM hoya te kSetrathI anya kSetramAM A AtmA jAya to paNa te avadhijJAna teTalA ja kSetra-kALavALuM cAlu ja rahe, cAlyuM na jAya Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa6 prathama karmagraMtha te anugAmI avadhijJAna kahevAya che. ane sAMkaLathI bAMdhelo dIpaka jema potAnA niyata kSetramAM ja prakAza Ape che. tenI jema je avadhijJAna je kSetramAM utpanna thayeluM hoya te ja kSetramAM AtmA sthita hoya to padArtha bodha karAve, paraMtu te avadhijJAnI AtmA te kSetrathI anya kSetramAM jAya to te avadhijJAnathI bodha na thAya. punaH utpattivALA kSetramAM Ave tyAre viSayabodha thAya. AvA prakAranuM kSetranimittaka kSayopazamavALuM je avadhijJAna te ananugAmI avadhijJAna kahevAya che. A avadhijJAna koI AtmAne paryantanA AtmapradezomAM, koIne madhyanA AtmapradezomAM, koIne pAchaLanA bhAgamAM, koine pIThanA bhAgamAM ane koIne AgaLanA bhAgamAM ema aneka prakAre paNa thAya che. phagaavadhi kahevAya che. koipaNa eka bhAganA phaDuMgaavadhithI viSaya jove to paNa upayoga sarvAtmapradezomAM eka ja hoya che. vaLI AtmapradezomAM koI AtmapradezomAM anugAmI, ane koI AtmapradezomAM ananugAmI ema paNa thAya che. A badhuM kSayopazamanI citra-vicitratAnA kAraNothI thAya che. ema samajavuM. (juo naMdIsUtramAM sUtra-9 Agamodayasamiti taraphathI prakAzita pRSTha 81 thI 90). (3-4) vardhamAna ane hIyamAnaH dina-pratidina prazasta-prazastatara adhyavasAyone kAraNe je avadhijJAna dravya-kSetra-kALAdinI apekSAe vRddhi pAmatuM jAya te vardhamAna avadhijJAna kahevAya che. A avadhijJAna jaghanyathI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAgamAM je rUpI dravyo hoya tene jovAnI zakti dharAve che. temAM uttarottara vRddhi thatAM saMkhyAta-asaMkhyAta yojana kSetra dekhI, samasta cauda rAjaloka sudhInA kSetramAM rahela rUpI dravyone jovAnI zakti sudhI vadhe che tyAre tene lokAvadhi kahevAya che. tyArabAda vRddhi pAmatuM pAmatuM te avadhijJAna alokamAM paNa loka jevaDA jevaDA asaMkhyAtA khaMDo ubhA karIe tyAM sudhInA alokanA AkAzamAM paNa jo koI rUpI dravya hota to joi zakata teTalI viziSTa zakti utpanna thAya che, tene paramAvadhi kahevAya che. A paramAvadhi apratipAtI ja hoya che. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka pa7 prazna- alokamAM rUpI dravyo to koI che ja nahIM, pachI tevI avadhijJAnanI zakti kahevAno artha zuM? te zaktinI saphaLatA zuM? uttara- A kSayopazamanI zaktinuM mApa che. jo padArtha hota to joI zakata. mAtra tyAM padArtha nathI eTale kaMI jotA nathI. paraMtu jonAranI zakti to che ja. jema AkAza tarapha uMcuM jonArI cakSunI zakti evI che ke jo te AkAzamAM 300/400 phuTavALA kSetramAM koI paMkhI ke vimAna uDatuM hota to joI zakata. phakta paMkhI ke vimAna uDatuM na hoya to kaMI dekhAya nahIM. paraMtu teno artha e nathI ke cakSumAM jovAnI zakti nathI. tema ahIM paNa jANavuM. tathA vaLI jema jema dUra dUra kSetra jovAnI zakti avadhijJAnanI vadhatI jAya che tema tema lokanI aMdara rahelAM rUpI dravyomAM sUkSma-sUkSmatara ane sUkSmatama skaMdhone paNa jANI zake che tathA tenA vadhu-vadhu paryAyone paNa jANe che. ane vadhAre spaSTapaNe jANe che. A pramANe loka bahAranI avadhijJAnanI zakti lokanI aMdaranA dravyone vadhu sUkSma ane spaSTa jANavAnI apekSAe phaLavALI che. kALathI jovAnI zakti vadhatAM vadhatAM vadhumAM vadhu asaMkhyAtI utsarpiNI ane asaMkhyAtI avasarpiNI kALamAM banelA rUpI dravyonA paryAyone jANI zake che te vardhamAna kahevAya che. tathA uttarottara azubha adhyavasAyone kAraNe je avadhijJAna ghaTatuM jAya te hIyamAna avadhijJAna kahevAya che. te UrdhvalokamAM jayotiSonA vimAna Adine viSe, adholokamAM ratnaprabhA Adi pRthvIne viSe, ane tiththu asaMkhyAtA dvIpasamudrone viSe thayA pachI ghaTatu ghaTatuM anukrame phakta aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganA kSetragata rUpIdravyone jANanAruM thAya che. tyArabAda te sthitimAM sthira paNa rahe che ane kayAreka sarvathA naSTa paNa thAya che. A rIte ghaTatA avadhijJAnane hIyamAna avadhijJAna kahevAya che.' 1. juo tasvArthabhASyamAM saTIka sUtra 1-23, naMdIsUtramAM yAvat samasta lokane joIne paNa A jJAna paDI jAya che. ema kahyuM che. juo pRSTha 96. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 prathama karmagraMtha (pa-6) pratipAtI ane apratipAtI jaghanyathI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAgathI mAMDIne yAvata utkRSTathI samasta loka sudhInuM je avadhijJAna thAya, tyArabAda te avadhijJAnathI te te rUpI dravyone joIne sahasA cAlyuM jAya, vinAza pAmI jAya te pratipAtI avadhijJAna kahevAya che. ane loka uparAMta alokanA eka-be AkAzapradezone paNa je avadhijJAna jANe che te avadhijJAna AvyA pachI cAlyuM jatuM nathI. tathA vinAza pAmatuM nathI. yAvat kevaLajJAnanI prApti thAya tyAM sudhI sthira ja rahe che. mATe tevA avadhijJAnane apratipAtI avadhijJAna kahevAya che. prazna- hAyamAna ane pratipAtImAM zuM taphAvata? uttara-dhIme dhIme ghaTatuM jAya te hIyamAna, ane eka sAthe sarvathA cAlyuM jAya te pratipAtI kahevAya che. prazna- tattvArthasUtra 1-23nA bhASyamAM anavasthita ane avasthita evA 2 bhedo A cha bhedamAM kahyA che teno kyA bhedamAM samAveza thAya che? uttara- anavasthita eTale pratipAtI, ane avasthita eTale apratipAtI ema zabdabheda mAtra jANavo. arthabheda nathI. kAraNa ke je utpanna thayeluM avadhijJAna avasthita (sthira) na hoya eTale ke AveluM cAlyuM jAya te anavasthita kahevAya che. pratipAtIno paNa e ja artha che. tathA je avadhijJAna pragaTa thayeluM na ja cAlyuM jAya, sadA rahe te avasthita kahevAya che. apratipAtIno paNa A ja artha che. kevaLajJAnanI prApti sudhI athavA maraNa paryanta je sadA rahe te avasthita-apratipAtI kahevAya che. prazna-deva-nArakInA avadhijJAnamAM A cha bhedomAMthI keTalA ghaTe? uttara- anugAmI, ane apratipAtI ema be ja bhedo hoI zake che. paraMtu pratipakSI bhedo na hovAthI A bhedonI vivakSA thatI nathI, tethI mAtra tiryaMca-manuSyonA avadhijJAnanA (eTale ke guNapratyayika avadhijJAnanA) ja A cha bhedo pADavAmAM AvyA che. temAM paNa tiryaMcone apratipAtI vinA pAMca bhedo hoya che ane manuSyone chae bhedo hoya che. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka have avadhijJAna dvArA dravya-kSetra-kALa-bhAve jaghanya-utkRSTathI keTaluM jANI zakAya? tenuM mAna jaNAve che dravyathI mAna- avadhijJAnI AtmA jaghanyathI (aMgulanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelA) anaMta rUpI dravyone jANe che. ane utkRSTathI paNa anaMta rUpI dravyone (samasta lokAkAzamAM rahela sarva rUpI dravyone) jANe che. avadhijJAnavALA AtmAne avadhidarzana paNa avazya hovAthI sAmAnyapaNe jANe te avadhidarzana ane vizeSapaNe jANe te avadhijJAna kahevAya che. tethI te AtmA sAmAnya- vizeSa ema bannepaNe jANe dekhe che. jaghanya karatAM utkRSTa avadhijJAnathI jaNAtAM rUpI dravyo anaMtaguNA hoya che. ema jANavuM. 59 - kSetrathI mAna - jaghanyathI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAgane ane utkRSTathI samasta loka tathA alokane viSe paNa loka jevaDA jevaDA asaMkhyAtA khaMDuka pramANa AkAzane jANe, dekhe. (ahIM AkAzadravya arUpI hovAthI avadhijJAnano viSaya nathI. tathApi te te AkAzamAM rahelAM rUpI dravyone ja jANe ema artha karavo, jethI upacAre AkAzane jANe-dekhe ema kahela che. AdhAra-AdheyabhAvano abheda upacAra samajavo.) kALathI mAna- jaghanyathI AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAganA kALane, ane utkRSTathI asaMkhyAtI utsarpiNI ane avasarpiNI pramANa-atItaanAgatakALane jANe, dekhe. (ahIM kALa paNa arUpI hovAthI teTalA kALamAM banelA rUpI dravyonA paryAyone jANe ema artha svayaM samajI levo. paraMtu kALane jANe evo artha na karavo) bhAvathI mAna jaghanyathI paNa anaMtA paryAyone jANe ane utkRSTathI paNa anaMtA paryAyone jANe, paraMtu jaghanya karatAM utkRSTa paryAyo anaMtaguNA samajavA. chatAM samasta paryAyo na jANe. paraMtu samasta paryAyonA anaMtamA bhAgasvarUpa evA anaMta paryAyone jANe, jo ke ekeka dravyanA vadhumAM vadhu asaMkhyAtA ja paryAyo jANe, ane ochAmAM ochA . Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 prathama karmagraMtha pratidravye cAra paryAyo jANe tathApi jaghanyathI dravyo anaMtA jaNAtAM hovAthI ane ekeka dravyadITha asaMkhyAtA paryAyo jaNAtA hovAthI jaghanyathI paNa kula anaMta paryAyone jANe che. avadhijJAnathI dravya-ane paryAyo anaMtA jaNAya che. mATe jadhanya ane utkRSTa vacce taratamatA anaMta jAtanI hovAthI anaMtA bhedo paNa thAya che. paraMtu kSetra-ane kALa asaMkhyAto ja jaNAya che. mATe tene AzrayI jaghanya-utkRSTa vacce taratamatA asaMkhyAta jAtanI hovAthI asaMkhyAtA bhedo paNa thAya che. A pramANe avadhijJAna samajAvI have mana:paryavajJAna samajAvAya che. aDhIdvIpamAM rahelA saMzI paMcendriya jIvonA manogata bhAvone jANavAnI AtmAnI je zakti te mana:paryavajJAna, tenA RRAmati tathA vipulamati ema be bhedo che. manogata bhAvone vipulamatinI apekSAe sAmAnyathI grahaNa karanAra je jJAna te RRmati ane aneka vizeSadharmothI yukta evA manogata bhAvone jANanAra je jJAna te vipulamati. Rnnumati ke vipulamati ema banne prakAranuM manaHparyavajJAna vizeSavizeSa dharmone ja jANanAruM che. Rmati paNa sAmAnyadharmagrAhI nathI. paraMtu vizeSadharmagrAhI ja che. phakta vipulamatinI apekSAe svalpa vizeSagrAhI che ane vipulamati adhika vizeSagrAhI che. jema ke A mANase ghaDo vicAryo che" evuM RRAmativALo AtmA jANe che. A jJAnamAM ''A kaMika vicAre che" evo sAmAnya mAtra bodha nathI paraMtu ghaTavizeSadharmano bodha che. phakta adhikavizeSadharmano bodha nathI, jyAre vipulamativALo AtmA "A ghaTa teNe dravyathI mATIno banelo, kSetrathI rAjanagarAdino banAvelo, kALathI zizirAdi RtumAM banAvelo, ane bhAvathI kRSNAdi varNavALo, vicAryo che'' ema aneka vizeSadharmothI yukta jANe che. RjumatijJAna vipulamatijJAna karatAM svalpavizeSadharmagrAhI hovA chatAM paNa 'vizeSadharmagrAhI'' che mATe tene darzana kahevAtuM nathI. jo ke Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka cakSu-acakSu darzananA prasiddha arthathI bhinna artha vivakSIne pUjya AcAryazrI siddhasena divAkarasUrijIe sammatitarka kANDa bIjAmAM jaNAvyuM che ke manaHparyavajJAnI AtmA acakSu darzanathI grAhya manovargaNAne dekhe che tathA avadhijJAnI AtmA avadhidarzanathI dekhe che. kevaLajJAnI AtmA kevaLadarzanathI dekhe che. matijJAnI AtmA cakSu-acakSu darzanathI dekhe che. ane zrutajJAnI AtmA zrutajJAna matipUrvaka hovAthI matikAle thayelA cakSuacakSu darzanathI ja dekhe che. zrutajJAna kALe vAcyavAcakabhAvanA saMbaMdhavALuM viziSTajJAna hovAthI darzana kahevAtuM nathI, paraMtu zrutajJAna anindriyano (manano) viSaya hovAthI sammatitarkanA anusAre acakSudarzanathI dekhe che. A pramANe tyAM jaNAvyuM che. 61 prazna- mana:paryavajJAnI AtmA dravya-kSetra-kALa ane bhAvathI keTalA viSayane jANe ? uttara- RRmati dravyathI aDhIdvIpavartI saMjJI paMcendriya jIvo vaDe grahaNa karIne manapaNe pariNamAvelA evA manovargaNAnA anaMtAnaMta pradezothI niSpanna skaMdhone jANe che. vipulamati tenAthI kaMika vadhAre skaMdhone atizaya vadhu spaSTapaNe jANe che. kSetrathI Rmati adholokamAM adhogrAma (mahAvideha kSetramAM pazcimabAjunA bhAgamAM AvelI 24/25 mI be kubaDI vijayo) sudhI, UrdhvalokamAM jyotipcakra sudhI, ane tirkAlokamAM aDhI dvIpa sudhImAM rahelA saMzI paM. jIvonA manogatabhAvone jANe che. vipulamati te ja kSetrane aDhI AMgaLa mAtra adhika dekhe che. temaja vadhAre spaSTa rIte jANe che (mahAvideha kSetramAM merUparvatathI pazcimadizA taraphano bhAga dhIme dhIme DhALa paDato UMDo UMDo thato jAya che. te dizAmAM ante AvelI24/25 mI ema banne vijayo samabhUtalAnA levalathI 1,000 yojana UMDI thai jAya che. jethI adholokavartI kahevAya che. kAraNa ke tirchAloka phakta 900 yojana sudhI ja gaNAya che. tethI te be vijayone adhogrAma athavA kubaDIvijaya paNa kahevAya che. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama karmagraMtha kALathI Rjumati palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa atItaanAgata kALanA manogata bhAvone jANe che ane vipulamati kaMIka vadhAre kALanA bhAvone jANe che ane vadhAre spaSTapaNe jANe che. bhAvathI Rjumati manogata bhAvanA anaMta paryAyone jANe che ane vipulamati tenAthI kaMIka adhika paryAyone jANe che ane vadhAre spaSTatara jANe che. Rjumati karatAM vipulamati vadhAre spaSTatara jANatuM hovAthI vizuddha che tathA jumati pratipAtI hoI zake che arthAt AveluM cAlyuM paNa jaI zake che ane vipulamati apratipAtI che. AvyA pachI kadApi cAlyuM jatuM nathI. yAvat kevalajJAnanI prApti sudhI sadAkALa sthAyI ja rahe che. prazna- avadhijJAna ane mana:paryAyajJAnamAM paraspara zuM vizeSatA? uttara- A banne jJAnomAM nIce jaNAvyA mujaba paraspara cAra prakAre taphAvata che. (1) vizuddhi, (2) kSetra, (3) svAmI, (4) viSaya. (1) vizuddhi- avadhijJAnI je rUpI dravyone jANe che temAMthI mana:paryavajJAnI manovargaNA mAtrane ja jANe che. paraMtu atizaya vizuddhapaNe jANe che. (2) kSetrathI avadhijJAnI utkRSTathI samasta loka, ane alokamAM paNa asaMkhyAta khaMDa sudhI jANe che. ane mana:paryavajJAnI mAtra aDhIdvIpa kSetra ja jANe che. (3) svAmI- avadhijJAna cAre gatinA jIvone thaI zake che. ane mana:paryavajJAna mAtra manuSyagatimAM ja , te paNa saMyamI AtmAne ja, temAM paNa koI viziSTa mahAtmAne ja thAya che. (4) viSayaavadhijJAnano viSaya utkRSTathI samasta rUpI dravyo che paraMtu mana:paryavajJAnano viSaya mAtra manovargaNA ja, te paNa saMjJI paM. vaDe gRhIta, temAM paNa mAtra aDhIdvIpavartI ja. 1. juo-naMdIsUtra-mULa tathA TIkA. pRSTha 107-108. . Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 63 prazna- uparokta carcA samajatAM avadhijJAna kSetrathI svAmIthI, ane viSayathI mana:paryavajJAna karatAM vadhAre moTuM che to teno naMbara mana:paryavajJAna pachI hovo joie ? trIjo naMbara zA mATe? uttara : kSetrAdi traNamAM avadhijJAna adhika hovA chatAM paNa vizuddhinI apekSAe mana:paryavajJAna ja adhika che. te cAremAM vizuddhi-e ja pradhAna che. jema tAMbA-pittaLanAM vAsaNo jhaverAtanA dAgInAthI kSetrAdi traNemAM adhika che to paNa vizuddhimAM jhaverAtanA dAgInA ja adhika che. ahIM vizuddhi eTale kiMmata artha samajavo, tevI rIte mana:paryavajJAna vizuddhimAM nirmaLatAmAM) adhika che. prazna-mana:paryavajJAnanAM bIjAM paryAyavAcI nAmo che? uttara- hA, mana:paryava, mana paryaya ane mana:paryAya ema traNa nAmo che. para upasargapUrvaka mar dhAtuthI prathama nAma che. ri upasargapUrvaka maryuM dhAtuthI bIjuM nAma che ane pari upasargapUrvakardhAtuthI trIjAM nAma che. vakivirALa = have kevalajJAna samajAve che. te eka ja prakAranuM che. sarvadravya- sarvakSetra- sarvakALa ane sarva bhAvone jANavAvALuM A jJAna che. zAstromAM A kevaLajJAnane zuddha, sakala, asAdhAraNa, anaMta, nircAghAta, ane eka paNa kahevAya che tenAM prayojano A pramANe che. (1) saMpUrNapaNe AvaraNano vilaya thavAthI ja thAya che. mATe zuddha che. (2) prathamathI ja saMpUrNapaNe pragaTa thAya che mATe sakala che. (3) tenA samAna bIjuM koI jJAna na hovAthI asAdhAraNa-advitIya che (4) anaMtaya viSayone jANe che mATe, tathA anaMtakALa sudhI rahevAvALuM che mATe anaMta che. (5) loka-alokamAM sarvatra zeya padArthone jovAmAM A jJAna koI paNa prakAranA vyAghAtane (alanAne) pAmatuM nathI mATe nirvAghAta che. (6) kevalajJAna vakhate matyAdijJAno nathI mATe eka che. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 - prathama karmagraMtha prazna- kevaLajJAnanA kALe matyAdi zeSa cAra jJAno hoya ke na hoya? uttara- nayavizeSathI banne dRSTio pravarte che. keTalAka AcAryonuM mantavya che ke kevalajJAna kSAyikabhAvanuM che. ane zeSa cAra jJAno kSayopazamabhAvanA che. tethI ja kevaLajJAna nirAvaraNa hoya che. ane zeSa cAra jJAno sAvaraNa (karmanA udayanI apekSAvALAM) hoya che. mATe kevalajJAna vakhate zeSa cAra jJAno hoto nathI. vaLI teonuM kahevuM che ke sUryanI ADuM vAdaLa Ave ane sUrya DhaMkAI jAya tyAre je manda-mandatara, mandatama prakAza thAya che te kRtrima che. meghanA AvaraNane lIdhe kalpita prakAza che. tene ja kaTa-kuTI svarUpa AvaraNo DhAMke che. paraMtu jyAre kaTa-kuTI svarUpa AvaraNo ane meghanuM AvaraNa ema sarva AvaraNa cAlyAM jAya tyAre kalpitabheda vALo mada-madatara ane mandatama prakAza hoto nathI, phakta mUla taDako ja pragaTa thAya che. tevI rIte kevalajJAna rU5 sUrya kevalajJAnAvaraNa svarUpa meghathI DhaMkAya che tyAre jIvasvabhAva vizeSane lIdhe je kevalajJAnanI yatkiMcita prabhA khullI rahe che te ja prajAne matyAdijJAna kahevAya che. tene ja kaTakuTI svarUpa matijJAnAvaraNIyAdi karmo DhAMke che. paraMtu jyAre kaTa-kuTI svarUpa matijJAnAvaraNIyAdi karmo ane meghasamAna kevalajJAnAvaraNIyakarma ema sarva AvaraNono vilaya thAya che tyAre sUryanA prakAza samAna mUla kevalajJAna ja pragaTa thAya che. manda-mandatara-mandatama prakAza samAna matyAdi jJAno hotAM nathI. bIjA keTalAka AcAryonuM evuM mantavya che ke kevalajJAnanI prApti kAle jema kevalajJAnAvaraNIyano kSaya thAya che. tema zeSa cAra jJAnAvaraNIya karmono paNa kSaya thAya ja che mATe kevalajJAnanA kAle zeSa cAra jJAno paNa hoya ja che. phakta nisteja hovAthI teno vyavahAra thato nathI. jema sUrya asta thai jAya tyAre rAtri kALe caMdragraha-nakSatra ane tArA prakAze che paraMtu te ja caMdrAdi sUryanI hAjarI hoya tyAre AkAzamAM vidyamAna hovA chatAM prakAza karatA nathI. sUryanA prakAzamAM aMtargata thaI jAya che. tema ahIM kevalajJAnanI bAbatamAM paNa A pramANe ja jANavuM. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka prazna- eka sAthe eka jIvane keTalAM zAno hoya che ? uttara- ochAmAM ochuM eka jJAna ane vadhumAM vadhu cAra jJAno hoya che. jo eka jJAna hoya to kevalajJAna, athavA zrutagraMthAnusArI viziSTazrutane AzrayI ekendriyAdimAM eluM matijJAna, kAraNa ke kevalajJAna kSAyikabhAvavALuM hovAthI te ekaluM ja hoya che. tenA kALe zeSa cAra jJAno kSAyopamika bhAvanAM hovAthI hotAM nathI. A kevalajJAna sivAyanuM bIjuM koi paNa jJAna ekaluM saMbhavatuM nathI. kAraNa ke badhA chadmastha jIvone chevaTe mati ane zruta to hoya ja che. ekaluM matijJAna ke ekaluM zrutajJAna koine hotuM nathI, paraMtu jo 'zrutajJAna'" tarIke zrutagraMthone anusAre thatuM vAcya- vAcaka bhAvanA saMbaMdhavALuM evuM je viziSTa zrutajJAna, te laie to te paMcendriya manuSyAdimAM ja saMbhavatuM hovAthI ekendriya-vikalendriyAdi jIvomAM AvI viziSTa zrotra labdhi na hovAthI AvuM viziSTa zrutajJAna nathI. mATe ekaluM matijJAna mAtra hoya che, ema kahI zakAya. paraMtu sAmAnyathI zrutajJAna jo levAmAM Ave to ekendriyAdi sarve jIvone mati-zrutajJAnAvaraNano kSayopazama aMzataH hovAthI mati-zruta banne jJAno eka sAthe eka jIvamAM hoya che. zAstromAM kahyuM che ke nastya manAnuM tatva sucanALa, nRtya suyanALuM, tathaeN manAnaM, mATe be jJAno jo hoya to ti ane zruta hoya che. traNa jJAno jo hoya to mati-zruta-avadhi, athavA mati-zruta-mana:paryava hoya che. avadhi vinA paNa mana:paryava thai zake che. cAra jo hoya to ti Adi prathamanAM cAra hoya che. ekI sAthe pAMca jJAno hotAM nathI. (juo tattvArtha sUtra-1-31) eka jIvamAM labdhine AzrayI vadhumAM vadhu cAra jJAno hovA chatAM paNa upayogane AzrayI phakata eka ja jJAnano upayoga pravarte che. be-traNa-cAra jJAnono upayoga eka sAthe pravartato nathI. labdhi eTale jJAnAvaraNIyakarmanA kSayopazamathI pragaTa thayelI jJAnazakti, ane upayoga eTale pragaTa thayelI te zaktino vaparAza. 4 65 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama karmagraMtha tathA darzanopayoga ane jJAnopayoganI bAbatamAM paNa chadmastha AtmAone prathama darzanopayoga hoya che ane pachI jJAnopayoga hoya che kAraNa ke prathama sAmAnyathI zeyane jANe tyAra bAda uhApoha karatAM karatAM vizeSapaNe joyane jANe che. vaLI te upayoga aMtarmuhUrta-aMtarmuhUrta parAvartana pAme che. paraMtu kevalajJAnI mahAtmAne darzanopayoga ane jJAnopayoganI bAbatamAM traNa mato pravarte che. (1) siddhAntavAdI jinabhadragaNi kSamAzramaNAdi kramavAdI kahevAya che. teonuM kahevuM che ke prathama samaye jJAnopayoga ane dvitIya samaye darzanopayoga ema svabhAvathI ja samayAntare upayoga-parAvRtti hoya che. sarve labdhio sAkAra upayogavaMtane ja prApta thAya che mATe kevalajJAnarUpa labdhinI prAptinA prathama samaye jJAnopayoga hoya che, pachI darzanopayoga hoya che, tyArabAda samayAntare kramazaH banne upayogI anaMtakALa cAle che. paraMtu eka samayamAM ekI sAthe jJAna-darzana banne upayogI sAthe hotA nathI. gugavaM nalthi to 3vo AvA prakAranA siddhAntanA vacanano Azraya karIne kramavAda svIkAre che. (2) tarkaziromaNi malavAdIjI bhedavAdI che. eka ja samayamAM jJAnopayoga ane darzanopayoga banne sAthe ja hoya che samayAntare hotA nathI ema mAne che. paraMtu jJAna ane darzana sva-sva AvaraNakSaya-janya hovAthI bhinna bhinna zaktio che. A banne zakti ekarUpa nathI. sAmAnyadharmane jANavAnI zakti te darzana ane vizeSadharmane jANavAnI zakti te jJAna, banne zaktio ane banne AvaraNo bhinna bhinna hovAthI banne upayogo bhinna-bhinna che. mAtra banne AvaraNono bAramA guNaThANAnA carama samaye ekI sAthe kSaya thato hovAthI teramA guNaThANAnA prathama samaye ja banne upayogo ekI sAthe eka jIvamAM hoya che. (juo sammatitarka kAMDa bIjo) 1. juo sammatitarka kArDa bIjo gAthA 4 thI 31. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 67 (3) tArkika zrIsiddhasenadivAkarasUrIzvarajI abhedavAdI che teonuM mantavya A pramANe che ke- jJAnopayoga ane darzanopayoga evA be bhinna bhinna upayogo chadmasthAvasthAmAM ja hoya che kAraNa ke te kALe karmonAM AvaraNo hovAthI sAmAnya jANavA vaDe ja vizeSa jaNAya che. paraMtu kevalI avasthAmAM Avo bheda hoto nathI. viSayone jANavAnI AtmAnI eka ja rAyakazakti che. phakta zeya padArtho dvividha hovAthI eka ja jJAyakazaktinAM be nAmo che. jo samayAntare upayoga mAnIe to jJAnopayogakALe darzanopayoga na hovAthI jANe, paNa dekhe nahIM ane darzanopayoga kALe jJAnopayoga na hovAthI dekhe, paNa jANe nahIM tevA bhagavAnane sarvajJasarvadarzI kema kahevAya ? vaLI teramA guNaThANe jJAnopayogakALe paNa darzanAvaraNIya karma kSINa hovAthI pratibaMdhakatattva na hovAne kAraNe darzanopayogane koNa aTakAve ? prazna- bhedavAdI mallavAdIjI ane amedavAdI zrI siddhasenajIne gugavaM natyi to vo'' A pAThanI sAthe zuM virodha nahIM Ave? uttara- teonuM kahevuM che ke A pATha chadmasthajIvone AzrayIne che. kevalajJAnIne AzrayI nathI. tathA vevenI gaM samaye nApha taM samarthana pAsa ane gaM samaye pAsa taM samaye na nAkhavuM ityAdi zAstromAM je pATho che te paNa zrutakevalI ane avadhikevalI AzrayI che paraMtu sarvajJa kevalI AzrayI nathI. evo uttara teo Ape che.(jAo sammatitarkakANDa bIjo). A traNe pakSonI carcA vizeSAvazyaka bhASyamAM aMzataH ane sammatitarkamAM savizeSapaNe che. vizeSArthIe tyAMthI jANI levI. mAtra digdarzana rUpe prAthamika abhyAsane dhyAnamAM rAkhI ahIM sUcanA svarUpe jaNAvI che. pUjyapAda mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjazrIe jJAnabiMdumAM nathavizeSathI A traNe pakSono samanvaya paNa karyo che. prathama pakSa sUkSma RjAsUtranayane anusaranAra che. bIjo pakSa vyavahAranayane anusaranAra che ane trIjo pakSa zuddha saMgrahanayane anusaranAra che. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 . prathama karmagraMtha A pramANe pAMceya jJAnonuM varNana ahIM pUrNa thAya che. jo ke anya graMthomAM AvatA varNananI apekSAe A varNana atizaya saMkSipta che. tathApi prAthamika abhyAsI chAtragaNanI apekSAe A varNana paNa pUratuM che. tattvArthasUtra adhyAya pahelo, vizeSAvazyakabhASya gAthA 75 thI 900 sammatitarkakADa bIjo, naMdIsUtra, jJAnabindu Adi anyagraMthamAM pAMca jJAnanuM vizeSa varNana karela che. 8. jJAnazakti pAMca prakAranI che. mATe tene AvaraNa karanAruM jJAnAvaraNIya karma paNa pAMca prakAranuM che. AvArya guNanI paMcavidhatAne lIdhe AvAraka karma paNa paMcavidha kahevAya che. te jaNAve che. esiM jaM AvaraNaM, paDuvva cakkhussa taM tayAvaraNaM / daMsaNa cau paNa niddA, vittisamaM daMsaNAvaraNaM // 9 // (eSAM yadAvaraNaM paTa iva cakSuSastattadAvaraNam) darzanacatuSkaM paJca nidrA, vetrisamaM darzanAvaraNam ) zabdArtha siM = A pAMce jJAnonuM , i = je, AvaM = AvaraNa, paDutra pATAnI jema, varasa = cakSunI ADA, saM = te te karma, tayAra = te te AvaraNa kahevAya che, taMI = darzana, vaDa = cAra, paNa = pAMca, niddA = nidrA, vittimaM = dvArapALa samAna, hiMsAvara" = darzanAvaraNIya karma kahevAya che. gAthArtha- A pAMca jJAnonuM AcchAdana karanArUM je karma, te cakSunI ADA pATAnI jema te te AvaraNIya karma kahevAya che. darzanAvaraNacatuSka ane nidrApaMcaka ema darzanAvaraNIya karma 9 prakAranuM che ane te dvArapAla samAna che. 9. vivecana - cakSu dUranI vastu jovAmAM bhale nirmaLa hoya, paraMtu jo te cakSunI upara eka-be paDavALo ghanIbhUta pATo bAMdhavAmAM Ave to cakSu manTa joI zake che. traNa-cAra paDavALo ghanatara pATo bAMdhavAmAM Ave to te Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 69 ja cakSu madatara joI zake che ane vadhAre paDovALo ghanatama pATo bAMdhavAmAM Ave to atizaya maMdatame joI zake che, tenI jema ghana-ghanatara ane ghanatama jJAnAvaraNIya karmanA AvaraNathI AvRta thayelo A jIva jaganA bhAvone svalpa, svalpatara, ane svalpatama joI zake che mATe jJAnAvaraNIya karma cakSunI ADA pATA jevuM che. tathA AvArya guNo pAMca hovAthI AvArakakarma paNa pAMca prakAranuM che. ane te te nAmavALuM AvaraNa kahevAya che. jema ke matijJAnanuM je AvaraNa te matijJAnAvaraNa, zrutajJAnanuM je AvaraNa te zrutajJAnAvaraNa, e ja rIte avadhijJAnAvaraNa, mana:paryavajJAnAvaraNa ane kevalajJAnAvaraNa ema jJAnAvaraNIya mUlakarma ane tenA pAMca uttara bhedo jANavA. have darzanAvaraNIya karma samajAve che cAra prakAranuM darzanAvaraNIya ane pAMca prakAranI nidrA ema kula 9 prakAranuM darzanAvaraNIya karma jANavuM. ahIM mULagAthAmAM vAM, A padathI jo ke zabdArtha pramANe cAra darzana evo artha thAya che paraMtu darzana e kaMI karma nathI. e to sAmAnyadharmane jANavAnI AtmAnI zakti vizeSa che. tene karma kema kahevAya ? mATe tana zabda lakhelo hovA chatAM nAvaraNIya artha samajavo, vaize palamukAyopavarAt evo nyAya hovAthI padano eka deza jyAM lakhyo hoya tyAM paNa padasamudAya levAno upacAra thato hovAthI ahIM darzana zabdathI darzanAvaraNIya karma samajavuM. jema laghuvRttimAM te suvA sUtra (3-2-108) thI bhImasena zabdane badale bhIma zabda paNa vaparAya che tema ahIM paNa samajI levuM. nitarAM drAti, atizayena kutsitatvaM gacchati caitanyaM yasyAmavasthAyAM sA nidrA, je avasthAmAM AtmAnuM caitanya atizaya kutsitapaNAne pAme, jJAna-darzanazakti sarvathA DhaMkAI jAya te avasthAne nidrA kahevAya che, A Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 prathama karmagraMtha karma dvArapAla-pratihArI samAna che. jema gharamAM beThelA rAjAne jovA mATe bahArathI loko te rAjAne ghera AvyA hoya, paraMtu daravAje beThelo cokIdAra jo te AvanArA lokone roke to teo rAjAne joI zakatA nathI. athavA rAjA lokone joI zakto nathI tevI rIte A AtmA darzanAvaraNIya karma vaDe AvRta thayo chato ghaTa-paTAdi padArthone joI zakato nathI. A dRSTAnta banne rIte joDavuM. (juo karmagraMtha TIkA pRSTha 21-22.) have te nave bhedo kramazaH samajAve che. vahu-li-vahu-siMtiya-hi-vatriA daMsaNamiha sAmannaM, tassAvaraNaM tayaM cauhA // 10 // vazudi-avadhu, sendriya-madha-varteza darzanamiha sAmAnyaM, tasyAvaraNaM taccaturdhA) zabdArtha :- vavakuli = cakSudarzana, avanavuM = acakSudarzana, saMdriya = zeSa indriyothI, Adi = avadhidarzana, vahiM 2 = ane kevaladarzana, taMtai = darzana eTale, rUda = ahIM, sAmarna = sAmAnya , tarasa= tenuM, sAvarai = AvaraNa, taya = te karma, vahI = cAra prakAre gAthArtha=cakSudarzana eTale dRSTi arthAt nayana, tenA vaDe jovuM te, acakuM eTale zeSa Indriyo, tenA vaDe jANavuM te, tathA avadhi ane kevaladarzana ema darzana cAra prakAre che. darzana eTale ahIM sAmAnya bodha evo artha karavo, tenuM AvaraNa paNa cAra prakAre che. 10. vivecana- "cakSudarzana" zabdamAM cakSuno artha dRSTi-nayana-netra evo jANavo, eTale cakSurindriya dvArA thato je sAmAnya bodha te cakSudarzana, tene AvaraNa karanAra je karma te cakSudarzanAvaraNIya karma. A karmanA udayathI ekendriya-beIndriya ane te Indriya jIvone mULathI cakSunI Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 71 ja aprApti che tathA caurindriya ane paMcendriya jIvone jo ke cakSunI prApti thAya che to paNa A karmanA udayathI te cakSu kAM to cAlI jAya che. athavA motIyo jhAmara Adi rUpa timirAdithI aspaSTa jonArI bane che. tathA kadAca cakSu roga vinAnI dhAro ke nirmaLa hoya to paNa maryAdita ja kSetra joI zake, paraMtu maryAdita kSetrathI adhika kSetra je na joI zake te paNa A karmano udaya jANavo. acakSudarzana" zabdamAM acalu zabdathI cakSuthI bhinna evI sparzanAdi zeSa 4 bAondriyo ane mane ema pAMca indriyo jANavI. te zeSa 4 Indriyo ane mana dvArA sAmAnya dharmano je bodha thAya te acakSudarzana, tene AcchAdana karanArUM je karma te acakSudarzanAvaraNa. cakSudarzana cakSu dvArA ane acakSudarzana zeSa indriyo ane mana dvArA thAya che. bannemAM padArthanA sAmAnyadharmanA bodhane darzana kahevAya che. mati-zrutajJAnavALA AtmAone prathama indriya sApekSa je sAmAnya avabodha thAya che. te ja cakSu-acakSudarzana kahevAya che. indriyonI apekSA vinA, mAtra rUpI dravya viSayaka, te paNa kSetrakAlAdinI maryAdAvALo je sAmAnya avabodha te avadhidarzana, tene AcchAdana karanArUM je karma te avadhidarzanAvaraNIya karma kahevAya che. sarvavastuonA sAmAnyadharmane jANanArUM je darzana te kevaladarzana, tene AcchAdana karanAruM je karma te kevaladarzanAvaraNIya karma. ahIM cAre prakAranA darzanamAM darzana zabdano "sAmAnya avabodha" evo artha samajavo. mana:paryavajJAnI (bhale jumativALA hoya to paNa) prathamathI ja vizeSadharmone ja jANatA hovAthI mana:paryavajJAna ja kahevAya che paraMtu darzana kahevAtuM nathI. 10. have nidrApaMcakanA artha jaNAve che suhapaDibohA niddA, nihAnihA ya dukkhpddibohaa| payalA ThiovaviTThassa, payalapayalA u caMkamao // 11 // Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 prathama karmagraMtha (sukhapratibodhA nidrA, nidrAnidrA ca duHkhapratibodhA / pracalA sthitopaviSTasya, pracalApracalA tu cakra mataH) zabdArtha -surakivohI sukhe sukhe jAgRti thAya tevI, niddA-nidrA, niniddA nidrAnidrA, ca=ane, kuvADivohA-duHkhe duHkhe jAgRti thAya tevI, patA=pracalA, uttama ubhelAne, visa=beThelA puruSane, thata thatA pracalA pracalA, 3 vaLI, caMvamo cAlatA puruSane, gAthArtha - sukhe jAgRti thAya jemAM te nidrA, muzkelIthI jAgRti thAya jemAM te nidrAnidrA, ubhA rahelAne, ke beThelAne je nidrA Ave te pracalA, ane cAlatAne je nidrA Ave te pracalA pracalA. 11. vivecana- darzanAvaraNIya karmanI cakSudarzanAvaraNIyAdi cAra prakRtinuM varNana karI have nidrAdi pAMca prakRtinuM varNana samajAve che. nidrA= je nidrAvALI avasthAmAM prANI sahelAithI jAgRta thAya, zabdamAtrathI uThI jAya, dhImA avAjamAtrathI jAgRta thaI jAya, gharamAM AvanAranA paga paDavA mAtrathI je jANI zakAya. evI atizaya alpamAtrAvALI je nidrA te nidrA kahevAya che. jene zvAnanidrA tulya kahevAya che. kutaro poLamAM suto chato jema mANasanA Agamana mAtrathI jAgI jAya che. tema je turata ja jAgI javAya evI je nidrA te nidrA. AvI nidrA lAvanAra karmaprakRti paNa kAraNamAM kAryano upacAra karavA vaDe nidrA kahevAya che. nidrAnidrA=nidrAtaH tithinI yA nidrA nA nikAnA pUrvokta nidrAthI atizaya caDhIyAtI je nidrA te nidrAnidrA. je nidrAvALI avasthAmAM prANI duHkhathI jAgRta thAya, bahu DhaMDhoLavAthI jAge athavA AMkhe pANI chAMTavA AdinA upAyothI jAge-evI gADha nidrA te nidrAnidrA, AvI gADha nidrA apAvanAra karma paNa nidrAnidrA. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka pracalA= ubhelA puruSane ke beThelA puruSane je nidrA Ave te pracalA, AvI pracalA lAvanArI karmaprakRti paNa pracalA. pracalApracalA- cAlatAM cAlatAM je nidrA Ave te, AvI nidrA apAvanAra karma paNa pracalA pracalA, AvI nidrA gAya-baLada-pADA-ane ghoDA vigere pazuone vadhu saMbhave che ke jeo gADAM vigeremAM joDAyA chatA dararojanA anubhava mujaba nidrAmAM ghaNo paMtha kApe che. tathA manuSyone paNa jyAre nirbhaya paMtha hoya, pagapALA saMghamAM cAlavAthI zarIra bahu parizramita hoya, vahelI savAre ardhanidrAmAMthI uThIne cAlavAnuM banyuM hoya tyAre nidrAmAM paNa paMtha kapAya che. vAstavika A gAthAmAM cAra prakAranI nidrA samajAvI che. paraMtu tevA tevA prakAranI cAra nidrAne apAvanAruM karma paNa te te nidrAnA nAmathI samajI levuM. kAraNa ke tevI tevI nidrAvALA darzanAvaraNIya karmano udaya thavo te kAraNa che ane AvA prakAranI nidrA AvavI e kArya che. kAraNamAM kAryano upacAra karavAthI karmane paNa te te nidrAnA nAmathI ja bolAvAya che. 11. have pAMcamI thINaddhi nidrA samajAve che. vighna-khritimaNya raLI, thILI a-vazI-ad-vatA / mahu-bhinna-jIva-dhArA-, jiddaLa va tunhA 3 vesanIma // 2 // (dinacintitArthakaraNI styAnarddhirardhacakrayardhabalA / madhu-lipta-ghA-dhArA-, behanuM va kriyA tu venIyam // ) 73 , zabdArtha :- vighna-divase, vruiti-ciMtavelo, matsya-artha-kArya, raLI=karavAvALI, thI ithINaddhi nidrA che, addhanI ardhacakrIthIvAsudevathI, avanA ardha baLavALI che, matyu-madhathI, ttitta-lepAyelI, vadhArA-talavAranI dhArane, hiLa-cATavA, vasadRza, duhA-be prakAre, 3vaLI, temanIyaM vedanIya karma, Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama karmagraMtha gAthArtha - divase ciMtavelA kAryane karavAvALI thINaddhi nidrA che. ane te ardhacakrI (vAsudeva) karatAM ardha baLavALI hoya che. madhathI lepAyelI talavAranI dhArane cATavA sarakhuM be prakAre vedanIya karma che. 12. vivecana= divase ke upalakSaNathI rAtre paNa ciMtavelA kAryane karavAvALI je nidrA te sthAnaddhi athavA syAnagRddhi nidrA kahevAya che. eTale ke divase koinI sAthe manaduHkha AdithI vaira thayuM hoya, koI vastu joI khAvAnI tIvra IcchA thaI hoya, koInI sAthe tIvra sneha baMdhAyo hoya, ItyAdi tIvra pariNAma divase athavA sUtA pahelAMnI rAtrinA kALe Avyo hoya, tyAra bAda rAtre sUtAM chatAM evI nidrA Ave ke je nidrAmAM uThIne te divase athavA prAthamika rAtrikALe thayelA vairano tyAM jaIne badalo laI Ave, khAvAnI tIvra icchA pUrNa karI Ave, snehathI maLI AliMganAdi karI Ave, ane pAcho AvIne sUI jAya chatAM jAgRta na thAya, ane jyAre nidrA pUrNa thAya tyAre "mane AvA prakAranuM svapna AvyuM" evuM jemAM lAge te thINaddhinidrA kahevAya che. saMskRtamAM tene syAnaddhi athavA syAnagRddhi paNa kahevAya che. sthAnA=fvgImUtA, Rddhi=tti: yasyAM to sthAddhi =syAna eTale piMDIbhUta-ekaThI thayela che, Rddhi eTale Atmika zakti je nidrAmAM te myAnaddhi-thINaddhi, je nidrAmAM AtmAnI zakti ghaNI ja piMDIbhUta thAya, ekaThI thAya te svAnaddhi, athavA nAfpasIbhUta vRddhi =jJA;i yasyAM nA sthAnakipiMDIbhUta thaI che Asakita je nidrAmAM te syAnagRddhi, je nidrAmAM tIvra lolupatA-Asakti ekaThI thAya te ema banne artho saMgata thAya che. A nidrAmAM zArIrika baLa ane tIvra lolupatA ekaThI thaIne duSkRtya karAve che. A nidrAnA udayavALo jIva jo prathama vajaRSabhanArAcasaMghayaNavALo hoya to tene ardhacakrI (eTale vAsudeva)nA baLa karatAM ardhabaLa prApta thAya che. te saMghayaNa vinA anya saMghayaNavALAne vadhumAM vadhu sAta-ATha gaNuM baLa prApta thAya che. lokaprakAzamAM ema paNa kahyuM che ke Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 75 anya saMghayaNavALAne A nidrA jyAre udayamAM na AvI hoya to paNa bIjA puruSo karatAM traNa cAragaNuM baLa sahaja hoya che. A nidrAnA udaya upara zrI vizeSAvazyakabhASya (gAthA 235)mAM aneka dRSTAnto ApyAM che, tyAMthI jANI levAM. prazna - darzanAvaraNIyakarma darzanaguNane Avare che. te AvArya darzanaguNa cakSudarzana vigere mAtra cAra (4) ja che. ane AvaraNa karanAra darzanAvaraNIya karmanA 9 bhedo tame samajAvo cho. te kema saMgata thAya? jo AvArya 4 hoya to AvAraka paNa cAra (4) ja hovAM joIe. athavA jo AvArakakarma nava hoya to AvAryaguNa paNa nava (9) gaNAvavA joIe. uttara - tamAro prazna satya che. AvArya guNa cakSudarzana vigere cAra ja che. tenuM AvaraNa karanArA darzanAvaraNIya karmanA paNa cakSudarzanAvaraNIyAdi cAra bhedo ja che. paraMtu te cAra karmomAMthI prathamanAM traNa karmo kSayopazama bhAvavALAM che. temAM paNa acakSudarzanAvaraNIya karmano sarva jIvone niyamA kSayopazamabhAva hoya ja che. ane cakSudarzanAvaraNIya karmano caurindriya-paMcendriya jIvomAM yathAyogya kSayopazamabhAva hoya che. tathA jene avadhijJAna pragaTa thayuM che tevA paMcendriya jIvone avadhi darzanAvaraNIya karmano kSayopazama hoya che. eTale te traNe karmo potAnA AvArya mULa cakSudarzanAdi traNa guNano ghAta to kare ja che paraMtu dezaghAtI hovAthI ane kSayopazamabhAvavALAM hovAthI potAnA AvArya guNane sarvathA haNI zakatAM nathI. kAraNa ke kSayopazamAnuviddha audayikabhAva hoya che. tethI kSayopazama hovA chatAM maryAdita pramANamAM ja cakSu darzana vigere prApta thAya che. tene ja udayamAM Avela nidrApaMcaka haNe che. ane jyAre nidrAno udaya na hoya tyAre te AvArya guNonI yatkiMcit prabhA ughADI rahe ja che. jema ke sAmAnya manuSya-pazu-pakSI Adine A traNe karmono udaya hovA chatAM 400-500 phUTa dUrathI jovAnI, sAMbhaLavAnI, suMghavAnI vigere darzanalabdhi ughADI ja rahe che. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama karmagraMtha nidrApaMcakane AvaraNa karavA lAyaka A cakSudarzanAdi traNa guNo ja che. A ja ughADI rahI gayelI arthAta kSayopazamabhAvathI prApta thayelI darzanalabdhine A nidrApaMcaka ghAta kare che. mATe nidrApaMcakane darzanAvaraNIyamAM gaNI che. ane te paNa sarvathA haNe che. kAraNa ke nidrAkALe te jovAnIsAMbhaLavAnI ane suMghavAnI zakti sarvathA DhaMkAI jAya che. mATe sarvaghAtI paNa kahI che. jo ke A nidrApaMcaka prApta thayelI darzanalabdhi rU5 aMzane ja haNe che. tathApi sarvathA haNe che. mATe sarvaghAtI che. sArAMza ke cakSudarzanAvaraNAdi cAra karmo cakSudarzanAdi cAra mUlaguNone haNe che ane nidrApaMcaka A cAra darzanAvaraNIya karmomAMnA prathamanA traNa karmonA kSayopazamathI prApta thayelI cakSudarzanAdi labdhine haNe che. mATe navemAM darzanAvaraNIyapaNuM kaheluM che. (juo karma prakRti upara pU. upAdhyAyajI yazovijayajI ma. kRta TIkA gAthA 1. naukA tathA prathama karmagraMthanI TIkA gAthA 12) A pramANe darzanAvaraNIya karma pUrNa karI have trIjuM vedanIya karma samajAve che - madhathI kharaDAyelI talavAranI dhArane cATavA sarakhuM A trIjuM vedanIyakarma che. jema madhathI lipta talavAranI dhAra cATatAM prathama jyAM sudhI madhano svAda Ave tyAM sudhI sAtA upaje. paraMtu AsaktithI vadhAre cATatA cATatAM jyAre jIbha kapAya tyAre asAtA upaje. tenI jema A jIva viSayanA upabhogakALe sukhano anubhava kare. ane pachI te ja viSayonA vipAkathI ke virahathI duHkhano anubhava kare che. mATe A vedanIya karma madhathI lipta asidhArA samAna che ane te be prakAranuM che. (1) sAtavedanIya ane (2) asatAvedanIya. jyAM AtmAne sukhano anubhava thAya, cAre bAju anukULatAonI prApti thAya, sAnukuLa saMjogo maLe, zarIra nirogI maLe te sAtavedanIya ane jyAM duHkhano anubhava thAya, pratikULa saMjogonI prApti thAya. te asatAvedanIya karma kahevAya che. 12. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka have gatine AzrayI vadhAre sAtA - asAtA kyAM hoya te jaNAve che osannaM suramaNue, sAyamasAyaM tu tiriyanaraesu / majjaM va mohaNIyaM, duvihaM daMsaNacaraNamohA // 13 // (osannaM suramanuje, sAtamasAtaM tu tiryaGnarakeSu / madyamiva mohanIyaM, dvividhaM darzanacaraNamohAt ) zabdArtha :- osatsaM manuSyagatimAM, sAyaM sAtA hoya che, asAyaM asAtA, tu = vaLI, ttiriyanarajju = tiryaMca ane narakagatimAM, ma va = madirA jevuM, mohaLIya mohanIyakarma che. dvividha = be prakAro, vaMtaLavaraNamoha| = darzanamohanIya ane cAritramohanIyakarmanA bhedathI. prAyaH, ghaNuM karIne, suramapuN = deva ane = - - = 99 - gAthArtha :- deva-manuSyagatine viSe prAyaH sAtAno ane tiryaMca tathA narakane viSe prAyaH asAtAno udaya hoya che. mohanIya karma madirA jevuM che ane darzanamohanIya tathA cAritramohanIyanA bhedathI be prakAre che. 13. vivecana :- deva tathA manuSyagatimAM bahulatAe sAtAvedanIyano udaya hoya che. chatAM devone potAnA cyavana kALe, strIviyogAdi kALe, tathA paraspara apaharaNa ane laDAI kALe asAtAno udaya paNa hoya che. tathA manuSyone paNa vadha, baMdhana, ISTaviyoga, aniSTasaMyoga, za2I2pIDA ane roga - zokAdi kALe asAtAno udaya hoya che. ahIM mULagAthAmAM kahela " osanna '" zabda bahulatAno sUcaka che. naraka tathA tiryaMcagatimAM ghaNuM karIne asAtAno udaya hoya che. chatAM tIrthaMkaraprabhunA cyavanAdi kalyANakonA prasaMge sAtAno paNa udaya hoya che. tiryaMcomAM cakravartI rAjAnA paTTahastI ane azvaratna Adine sAtAno udaya paNa hoya che. devone vadhAre sAtA. tenAthI manuSyone ochI sAtA hoya che. nArakIne vadhAre asAtA, tenAthI tiryaMcone ochI asAtA hoya che. A pramANe vedanIyakarma pUrNa thayuM. mohanIya karma madirA samAna che. jema madirApAnathI unmatta thayela prANI sArAsAranA vivekathI bhraSTa thAya che. kartavya zuM ? ane akartavya zuM? te jANato nathI. game tema bole ane gAMDAnI jema varte che. tevI rIte Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama karmagraMtha mohanIya karmathI mUDha thayela prANI pAramArthika hitAhitanA vivekathI bhraSTa thAya che. AtmAnA ahitakArI tattvomAM (kudeva - kuguru AdimAM) hitabuddhi kare che ane hitakArI tattvomAM (sudeva-suguru AdimAM) ahitabuddhi kare che. mATe mohanIyakarma madirA samAna che. (mohanIya zabdamAM mun dhAtuthI banIya pratyaya thayela che. temanI ane A traNa pratyayobukonI apekSAevidhyarthakRdantanA che ane vyAkaraNanI apekSAe kRtyapratyayo che. te kRtyapratyayo tatkALAnANA varSamAve uttaryAzca siddhahema 3-3-21 thI karmakArakamAM ja thAya che. ahIM jo A sUtrAnusAre karmakArakamAM karIe to muhya yaH maNI modanIya je muMjhAya te mohanIya evo artha thAya che ane te AtmA ja Ave, paraMtu karma artha jelevo che te Ave nahIM. mATe siddhahema 5-1-2 vahunam sUtrathI A manIya pratyaya kartA kArakamAM karavo. paraMtu karmakArakamAM na karavo. mohati vat tat mohanIca= AtmAne je muMjhave, moha pamADe, te mohanIya,tethI muMjhavanAra evuMmohanIya karma ja artha thaze. paraMtu muMjhavavA lAyaka AtmA evo artha thaze nahIM.). A mohanIyakarmanA be bhedo che. (1) darzanamohanIya ane (2) cAritramohanIya darzana eTale zraddhA-vizvAsa,prema, ruci evo zabdArtha jANavo, jIva-ajIva-puNya-pApaAdiyathArthatattvopratyenI vAstavikaje zraddhA-rucite darzana arthAt samyakatva kahevAya che. sarvajJa ane vItarAga paramAtmAoe jagatanuM ja svarUpa batAvyuM che te svarUpa, vaktA pUrNajJAnI hovAthI ane rAgAdi rahita hovAthI saMpUrNapaNe satya che evI acala-aDaga zraddhA te darzana = samyagdarzana arthAtsamyaktvakahevAya che. te samyagdarzanamAM karma muMjhavaNa ubhI kare. zraddhAthavAnade,athavAzraddhAmAM zaMkAkarAvete darzanamohanIya. - hiMsA-juTha-corI Adi durAcArono je tyAga ane ahiMsA-satya Adi sadAcAronuM je Asevana te cAritra. AvA prakAranuM uttama cAritra jIvanamAM AvavA na de, athavA cAritramAM muMjhavaNa ubhI kare, doSo lagADe, cAritrane lUSita kare te cAritramohanIya. saMkSepamAM vicArone mithyA kare te darzanamohanIya ane AcArone mithyAkare te cAritramohanIya kahevAya che. 13. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka have prathama darzanamohanIyanA traNa bhedo samajAve che - daMsaNamohaM tivihaM, sammaM mIsaM taheva micchattaM / suddhaM addhavisuddhaM, avisuddhaM taM havai kamaso // 14 // (darzanamohaM trividhaM, samyag mizraM tathaiva mithyAtvam / zuddhamavizuddhaM, avizuddhaM tad bhavati kramazaH) zabdArtha - haMsAnoraM darzanamohanIya karma, tividaM traNa prakAre, samma=samyakatva mohanIya, mI-mizramohanIya, taheva=tathA, mitta= mithyAtvamohanIya, suddha=zuddhapUMja, vizuddha ardhavizuddha, vizuddha azuddhapUMja, to karma, hava hoya che. temano anukrame. gAthArtha :- darzanamohanIya karma traNa prakAre che. (1) . samyakatvamohanIya, (2) mizra mohanIya, (3) mithyAtvamohanIya. te traNe karma anukrame zuddha, ardhazuddha ane azuddhapUMja svarUpa che. 14. vivecana :- A AtmA jyAre upazamAdi samyakatva pAme che. tyAre te samyakatvanI vizuddhinA balathI pUrvabaddha sattAgata mithyAtvamohanIya karmanAM pudgalomAM mithyAbhAva lAvavAnI je vikAraka zakti che tene haNIne-hIna karIne te ja pudgalone traNa bhAga svarUpe kare che. jema DAMgarane khAMDaNiyA AdimAM khAMDavAthI keTalIka DAMgara photarAM vinAnI bane che. keTalIka DAMgara ardha photarAvALI bane che. ane keTalIka DAMgara haju tevIne tevI ja rahe che. e ja pramANe mithyAtvamohanIyakarmanAM je pulomAMthI mithyAbhAva lAvavAnI vikAraka zakti vadhAre pramANamAM hIna thaI cukI hoya, arthAt nahIMvat rahI hoya te pudgalo jo ke alpavikAraka zakti yukta che tathApi tenI mAtrA alpa hovAthI zuddhapuMja kahevAya che. tenuM ja nAma samyakatvamohanIya. je pudgalomAM vikArakazakti ardhahIna thaI che te azuddhapuMja. tenuM nAma mizramohanIya. ane mithyAtvamohanIyakarmanAM je pudagalo haju paNa tevAM ne tevAM ja rahyAM che te Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 prathama karmagraMtha azuddhapuMja arthAt mithyAtvamohanIyakarma kahevAya che. A traNe karmo AtmAnA samyakatva guNane (darzana guNane) haNe che tathA klaSita kare che mATe traNene darzanamohanIya karma kahevAya che. mithyAtvanAM cAra ThANIyA rasavALAM, traNa ThANIyA rasavALAM, ane tIvra be ThANIyA rasavALAM pudgalo te mithyAtvamohanIya, madhyama be ThANIyA rasavALAM pudgalo te mizramohanIya, ane maMda beThANIyA rasavALAM tathA eka ThANIyA rasavALAM pudgalo te samyaktvamohanIya karma kahevAya che. prazna - samyakatvamohanIya to zuddhapuMja hovAthI upAdeya gaNAvo joIe, tathA mithyAtva mohanIyakarmanA udayathI AtmA mithyAtvI kahevAya ane mizramohanIyanA udayathI AtmA mizradaSTi kahevAya, tevI ja rIte samyakatvamohanIyanA udayathI jIva samyaktI kahevAya che. to muhapattinA pacAsa bolamAM " samyakatvamohanIya, mizramohanIya, mithyAtva mohanIya pariharU" ema samyakatvamohanIyane paNa tajavAnuM kema batAvyuM che? uttara - samyakatvamohanIyakarma te zuddhapuMja che ja nahIM. phakta mithyAtva ane mizranI apekSAe vikArakazakti alpa hovAthI alpanI avivakSA karIne zuddhapuMja kahevAmAM Avyo che. vAstavikapaNe to samyakatvamohanIyakarma paNa haju ekaThANIyo ane maMda be ThANIyo rasa hovAthI samyakatvamAM zaMkA-kAMkSA Adi aticAro utpanna karavAnuM ja kAma kare che. te karma samyakatva ApatuM nathI paraMtu prApta samyaktane doSitakalaMkita kare che mATe heya ja che. mithyAtva ane mizra karatAM A karmano rasa ghaNo ja maMda karela hovAthI samyakatvane A karma aTakAvI zakatuM nathI. paraMtu kAMkarA to mAre ja che. tethI kAMkarA nAkhavA rUpa doSo ja utpanna karavAno A karmano svabhAva che. mATe heya che paraMtu upAdeya nathI. - tathA mithyAtva ane mizranA udayathI jema mithyAtvI ane mizradaSTi kahevAya che. tema samyakatvamohanIyanA udayathI jIva samyakatvI Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka kahevAto nathI. jo tema kahevAya to upazama ane kSAyikasamyakatvIne to samyakatvI kahevAze ja nahIM. kAraNa ke tene to samyakatva mohanIya udayamAM ja nathI. mATe samyakatvamohanIyanA udayakALe cAra ThANIyo-traNa ThANIyo ane tIvra tathA madhyama be ThANIyo rasa je haNAyo che tenAthI eTale tIvra rasanA abhAvathI samyakatva prApta thayuM che. paraMtu zeSa rahela maMda be ThANIyA ane eka ThANIyA rasathI samyakatva prApta thayuM nathI. te rasa to doSotpAdaka ja che. tIvra rasanA abhAvathI samyakatvanI prApti thaI che. paraMtu zeSa bAkI rahela maMda rasanA udayathI samyakatva thayuM nathI, thatuM nathI. ane thaze paNa nahIM. te maMda rasodaya paNa doSano sarjaka hovAthI jo te paNa cAlyo jAya to vadhAre nirmaLa samyakatva pragaTa thAya che kAraNa ke bAdhakatattva sarvathA naSTa thayuM. ItyAdi sUkSmadaSTie vicAravuM. tathA sItte mota ti ema samI tapuruSa samAsa karavo. je karma samyakatvamAM muMjhave te samyakatva mohanIyakarma kahevAya. (paraMtu samatva apAve te samyakatvamohanIya evo artha na karavo.) AtmAne yathApravRtta-apUrvakaraNa ane anivRttikaraNa karavA vaDe anukrame sthitibheda, granthibheda ane aMtarakaraNa karavA dvArA samyaktvanI prApti je thAya che ane tenA vaDe je traNa puMja karAya che te hakIkata bIjA karmagraMthanA vivecana prasaMge tenI bIjI gAthAmAM jaNAvAze. 14. have samyagdarzananuM svarUpa samajAve che - nI-mI-pu0-pAvAiDasa-saMvara-dhaMdha-muvara -nikAra ne sada tA, sakhya phApha-Tu-be . 25 (nIvALIva-puSya-patriva-saMvara-vandha-mokSa-nirbharapAni ! yena zraddadhAti tatsamyak kSAyikAdibahubhedam) Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 prathama karmagraMtha zabdArtha :- nIca = jIva, maLIya = ajIva, puuUT = puNya, pAva = pApa, Asava = Azrava, saMvara = saMvara, vaMdha = baMdha, avara = mokSa ane, nigarA = nirjarA, ned = jenA vaDe, sarU = zraddhA karAya, tartha = te, sakhta = samyakatva, uphA = kSAyikAdi, naMdubeThaM = ghaNA bhedavALuM che. gAthArtha :- jIva-ajIva-puNya-pApa-Azrava-saMvara-baMdha-mokSa ane nirjarA A nava tattvonI jenA vaDe zraddhA karAya che te tattvonI ruci svarUpa AtmapariNAmane samyakatva kahevAya che ane te samyakatva kSAyikAdi bahubhedavALuM che. 15. vivecana - jIva-ajIva-puNya-pApa Adi nava tattvonuM jevuM svarUpa A saMsAramAM che. tevA svarUpanI zraddhA karavI-ruci karavI, tene ja satya che ema svIkAravuM. te samyagdarzana kahevAya che. (juo tasvArtha sUtra tattvArthazraddhAnaM sa rNanam 1-2) A samyagdarzana darzanamohanIya karmanA kSayathI, upazamathI ane kSayopazamathI prApta thAya che. darzanamohanIya karmano kSaya, upazama ane kSayopazama A traNa atyaMtara (aMtarvartI) kAraNo che ane samyagdarzana e tenuM kArya che. (1) A dehamAM asaMkhyAta pradezAtmaka jIva che. dehamAM hovA chatAM dehathI bhinna padArtha che. caitanya e tenuM lakSaNa che. mithyAtvAdi hetuone lIdhe karmono kartA che. ane pUrvabaddha karmono bhoktA che. AyuSya Adi karmone lIdhe eka bhavathI bIjA bhavamAM Avana-jAvana karanAra che. pUrvabhava-punarbhavavALo che. dravya-guNa-paryAyavALo che. dravyathI te anAdi anaMta nitya che. guNothI jJAnAdi guNovALo che. paryAyathI deva-manuSyAdi paryAyo pAmavAvALo che ane tethI anitya paNa che. ItyAdi jIvanuM svarUpa jevuM che tevuM yathArtha mAnavuM te samyagdarzana, Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka (2) caitanya vinAnuM nirjIva je dravya te ajIva, A dravya dharmaadharma-AkAza-pudgala-ane kALa ema pAMca bhede che. pudgala rUpI ane zeSa cAra arUpI che. sarve dravyo lokamAtra vyApI che. paraMtu AkAza lokAloka vyApI che. kALa aDhI dvIpa vyApI che. kALa aupacArika dravya che. paramArthathI jIva ane ajIvanA paryAya svarUpa che ItyAdi. 83 (3) jIvane sukha Ape, anukULatAo Ape, AnaMda karAve, prasannatA Ape te puNya. (dravya puNya). tenA sAtAvedanIyAdi 42 bhedo che. pAtrane dAnAdi ApavA rUpa nava prakAre A puNya baMdhAya che, ItyAdi. (4) jIvane duHkha Ape, pratikULatAo Ape, nAkhuzIbhAva lAve, zoka-udAsInatA lAve te pApa (dravya pApa), tenA asAtAdi 82 bhedo che. hiMsA Adi 18 pApasthAnakothI baMdhAya che, ItyAdi. (5) jema hoDImAM chidrathI pANI Ave tema AtmAmAM je je kAryo karavAthI karmo Ave te te kAryo Azrava kahevAya. hoDI samudramAM DUbe tema jIva A saMsAramAM DUbe, tenA pAMca Indriya, cAra kaSAya, pAMca avrata. traNa yoga, ane pacIsa kriyA ema 42 bhedo che. (6) AvatAM karmo jenAthI rokAya, hoDImAM AvatuM pANI jema Duco mAravAthI athavA sAMdho pUravAthI rokAya, tema karyo AvatAM je kAryothI rokAya te saMvara. jema pAMca samiti traNa gupti ItyAdi. A saMvaranA 57 bhedo che. (7) AtmAmAM AvelA karmonuM kSIra-nIranI jema athavA lohAgninI jema ekameka thavuM. tanmaya thavuM. aMdara aMdara bhaLI javuM te baMdha, prakRtibaMdhAi tenA cAra bhedo che. A saMsArI AtmA karmothI baMdhAya paNa che ane chuTe paNa che. kartA-bhoktA che. akartA nathI. mAtra jJAtA-dRSTA nathI. siddhigata AtmA karmono akartA che, ItyAdi. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 prathama karmagraMtha (8) AtmAnuM sarvathA karmothI chuTA thavuM te mokSa. nRtnakSayo mokSa tattvArthasUtra 10-3, zuddha-buddha, niraMjana-nirAkAra, anaMta jJAnAdi guNovALI avasthA te mokSa. A jagatamAM mokSa paNa che ane mokSanA upAyo paNa che. jJAnAdi guNonuM sevana ane mithyAtvAdi doSono tyAga e ja mokSano parama upAya che, ItyAdi. (9) sarva karmono kSaya thavA rUpa mokSanA kAraNabhUta aMze aMze karmono kSaya thavo te nirjarA. tenA bAhya-atyaMtara tapa svarUpa 12 bhedo che. mULagAthAmAM zabdaprAsa mATe nirjarAne mokSanI pachI kahyuM che. mATe vivecanamAM ame paNa ema ja karyuM che. (A karmagraMthano abhyAsa karanAra navatattva pUrve bhaNelA ja haze ema samajI ame ahIM A gAthAmAM navatattvonuM vadhAre vivecana lakhyuM nathI.) upara mujaba saMsAramAM nave tattvo che. tenI zraddhA karavI. te jema che tema zraddhA karavI. jarA paNa manathI khoTI kalpanAo na karavI. vItarAga kevalI paramAtmAoe je batAvyuM che. te saMpUrNa satya ja che. evI je parama zraddhA. naM nihiM natti tameva sarva AvA prakArano je daDha saMkalpa te samyagdarzana kahevAya che. te samyagdarzana kSAyika Adi ghaNA bhedovALuM che. mukhyatve aupazamika, lAyopathamika, ane kSAyika ema traNa bhedo che. ane vivekSAbhede vedaka tathA sAsvAdana gaNavAthI pAMca bhedo paNa che. (1) aupazamika :- traNa prakAranI darzanamohanIyakarmanI sattA hovA chatAM AtmAe evI dabAvI dIdhI hoya ke jethI tenI eka paNa prakRti udayamAM na Ave ane AtmAnI rucine na haNI zake, ke na lUSita karI zake, te kALe AtmAnuM je samyagdarzana te aupathamika samyagdarzana. A samyagdarzana traNa karaNo karavAthI Ave che ane bIjI Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 85 vakhata upazamazreNI prAraMbhatI vakhate Ave che. saMsAracakramAM eka jIvane upazama samyakatva pAMca vAra Ave che. aMtarmuhUrta ja Take che. sauthI prathama A samyagdarzana jIvane prApta thAya che. A samyagdarzana cArathI agiyAra guNasthAnaka sudhI hoya che. tathA samyakatva mohanIyano udaya na hovAthI apaudgalika kahevAya che. paraMtu sattAmAM samyakatva mohanIya hovAthI azuddha apaudgalika kahevAya che. jyAre kSAyika zuddha apaudgalika samajavuM. (2) kSAyopathamika :- traNa prakAranI darzanamohanIyamAMthI mithyAtva mohanIya ane mizramohanIya ema be prakRtino udaya (rasodaya) jyAM aTakAvyo hoya paraMtu samyakatva mohanIyano rasodaya jyAM cAlu hoya, te kALe je samyagdarzana te kSAyopathamika samyagdarzana. tIvra mithyAtva -mizrane maMdarasIbhUta karIne anubhavavuM te kSAyopathamika samyakatva. udayamAM Avela mithyAtva ane mizramohanIyanA rasane haNIne samyakatva mohanIya rUpe karI rasodayathI bhogavI vinAza karavo te kSaya, tathA sattAmAM rahela, hAla udayamAM na Avela, paraMtu udIraNA AdinA baLe udayamAM AvavAne samartha evAM mithyAtva ane mizramohanIyanAM daliko udayamAM na AvI jAya evI rIte dabAvI rAkhavAM e upazama, A be bhAvo sAthe hovAthI kSayopazama samyakatva kahevAya che. A samyakatva cArathI sAta guNaThANA sudhI hoya che. ochAmAM ochuM aMtarmuhUrta rahe che ane vadhumAM vadhu sAdhika chAsaTha sAgaropama rahe che. samyakatvamohanIyanA udayavALuM hovAthI paudgalika (pudgalanA udayavALuM) ane azuddha kahevAya che. (3) kSAyika - traNe darzanamohanIya tathA tenI pUrve ja kSaya thatA hovAthI anaMtAnubaMdhI cAra kaSAya ema darzana saptaka)no jeNe saMpUrNapaNe baMdha-udaya ane sattAmAMthI ja vinAza karyo che. arthAt A sAta prakRtino eka paNa karma paramANu jene sattAmAM paNa nathI ja, tenuM darzanamohanIya Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 prathama karmagraMtha saptakanA kSayathI utpanna thayeluM je samyaktva te kSAyikasamyakatva kahevAya che. A samyakatva jinakAlIna prathama saMghayaNavALAne ja thAya che. mokSamArga cAlu hoya tyAre ja prApta thAya che. manuSya bhavamAM ja maLe che ane eka ja vAra Ave che. AvyA pachI jatuM nathI tethI sAdi-anaMta che. A samyakatva samyakatvamohanIya karmanA udaya vinAnuM che. eTale apaugalika to che ja, paraMtu te prakRti sattAmAM paNa na hovAthI zuddha apaulika kahevAya che. A samyakatvavALo jIva parabhavanuM AyuSya ane jinanAmakarma ja na bAMdhyuM hoya to te ja bhave mokSe jAya che. ane jo baddhAyu hoya to traNacAra bhave (ane kvacit pAMca bhave) mokSe jAya che. ane jinanAma karma bAMdhyuM hoya to trIjA bhave mokSe jAya che. (4) vedaka samyakatva - A kSAyopathamikano ja eka bheda che. samyakatvamohanIyanA udayavALA samyakatvane kSAyopathamika kahevAya che. temAM jyAre mithyAtva, mizra, anaMtAnubaMdhIcatuSka ema cha karma prakRtiono sarvathA kSaya thaI cUkyo hoya, samyakatva mohanIyano paNa kSaya thaI rahyo hoya temAM jyAre chello grAsa kSaya thato hoya tyAre vedakasamyakatva kahevAya che ke jenI pachI turata ja kSAyikasamyakatva Ave che. samyakatvamohanIya karmano udaya cAlu hovAthI azuddha paugalika che ane kSAyopathamikamAM ja aMtargata che tathApi anittama grAsanA udayanI viziSTa vivakSA karIne kSAyopathamikathI koI koI sthAnoe bhinna samajAvyuM che. (5) sAsvAdana :- aupazamikasamyakatva pAmyA pachI traNa darzana mohanIya upazamAvelI hovA chatAM anaMtAnubaMdhI catuSkano jo udaya thaI jAya to sAsvAdanasamyakatva kahevAya che. ahIM darzanatrika sarvathA upazAnta hovAthI A sAsvAdana aupazamikamAM ja aMtargata thAya che. tathApi anaMtAnubaMdhI udayamAM AvavAthI ane te samyakatvano ghAtaka hovAthI Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka aupazamikathI bhinna gaNela che. mithyAtva mizra ane samyaktvamohanIyano udaya na hovAthI samyaktvaguNa avarAyelo (DhaMkAyelo) hoto nathI, chatAM anaMtAnubaMdhIno udaya hovAthI e guNano spaSTa anubhava paNa thato nathI, tethI samyaktvanA kaMIka AsvAdavALuM hovAthI A sAsvAdana samyaktva kahevAya che. A pramANe aupamika azuddha apaudgalika, kSAyopamika azuddha paudgalika, kSAyika zuddha apaudgalika, vedaka azuddha paulika ane sAsvAdana azuddha apaudgalika samajavuM. jyAM samyaktvamohanIyano udaya hoya te paudgalika ane udaya na hoya te apaudgalika tathA sattA na hoya to zuddha ane sattA hoya to azuddha ema artha samajavo. tathA anyazAstromAM judI judI vivakSAe dIpaka, rocaka ane kAraka evA paNa samyaktvanA bheda samajAvelA che. je AgaLa-AgaLa prasaMge samajAvAze. 87 prazna darzana mohanIya karmanA traNa bhedomAM samyaktvamohanIya karma Ave che teno artha samajAvavo joIe. tene badale samyaktva guNano artha ane tenA bhedo zA mATe samajAvyA ? uttara - tamAro prazna satya che. paraMtu AvArya guNa jo barAbara samajAya to ja AvAraka karma samajAya. te mATe jJAnanA arthano ane bhedono vistAra samajAvyo, tevI ja rIte A samyaktvamohanIya karma samajAvavAnA prasaMge samyaktvano artha ane bhedo samajAvyA che. have svayaM samajI levuM ke AvI ruci-zraddhAsvarUpa samyaktvane je kaluSita kare, malIna kare, aticAravALuM banAve, doSita kare, sarvathA haNI na zake paraMtu hataprAyaH kare te samyaktva mohanIya karma kahevAya che. je AtmAnuM ahita karanAra hovAthI heya che. 15. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 prathama karmagraMtha have mithyAtva mohanIya ane mizramohanIyanA artha samajAve che - mIsA na rAgadoso, jiNadhamme aMtamuhU jahA anne / nAliaradIvamaNuNo, micchaM jiNadhammavivarIaM // 16 // (mizrAd na rAgadveSau, jinadharme antarmuhUrtaM yathA'nne / nAlikeradvIpamanujasya, mithyAtvaM jinadharmaviparItam) zabdArtha - mItI = mizramohanIyanA udayathI, = thatA nathI, rAvato = rAga ane dveSa, unAthane = jainadharmane viSe, aMtamuhU aMtarmuhUrta sudhI, nahIM = jema, ane = anAja upara, nAniMgaravIva= nAlIkera dvIpamAM vasanArA, napuNo = manuSyane, mirjI = mithyAtva, unAthavivarIzaM = jainadharmathI viparIta. gAthArtha :- jema nAlIkera dvIpavAsI manuSyane anna upara prItiaprIti hotI nathI, tema mizramohanIya karmanA udayathI A jIvane jainadharma upara rAga ke dveSa hoto nathI. teno kALa aMtarmuhUrta che. ane jainadharmathI viparIta zraddhA te mithyAtva mohanIyakarma kahevAya che. 16. vivecana : - jyAM kevaLa nAlIyera (upalakSaNathI anyaphaLo mAtra) thAya che. paraMtu koipaNa jAtanuM dhAnya nIpajatuM nathI, tene nAlIkeradvIpa kahevAya che. jo ke Avo dvIpa Aje upalabdha nathI. paraMtu karNATaka ane tAmilanI AsapAsanA samudramAM koI nAno TApu hovo joIe, tyAM vasatA manuSyo nALIyera Adi phaLothI ja jIvatA hovAthI, dhAnya joyeluM ja na hovAthI, teonI sAme dhAnya mUkavAmAM Ave to te dhAnya upara te manuSyone ruci paNa thatI nathI ane aruci paNa thatI nathI, kAraNa ke teoe koI paNa jAtanuM dhAnya joyeluM ja nathI. tenI jema mizramohanIyakarmano udaya jyAre hoya tyAre A jIvane jainadharma upara ruci paNa thatI nathI ane aruci paNa thatI nathI. Avo pariNAma jIvane utkRSTathI phakta aMtarmuhUrta ja rahe che. mizramohanIyanA udayakALe Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 89 trIjuM guNasthAnaka kahevAya che. aMtarmuhUrta bAda jo adhyavasAyonI vizuddhi thAya to samyakvamohanIyakarmano udaya thAya che. ane jIva samyatva prApta kare che paNa jo adhyavasAyonI azuddhi thAya to mithyAtvamohanIyakarmano udaya thAya che. ane jIva mithyAtve jAya che. tathA jinezvara paramAtmA dvArA banAvAyelAM tattvone viSe je karmanA udaye aruci thAya, aNagamo thAya, te mithyAtvamohanIyakarma kahevAya che. A pramANe traNa prakAranA darzanamohanIyakarmanA artho pUrNa thayA. 16. have cAritramohanIya karmanA artha samajAve che. - solasa kasAya nava nokasAya, duvihaM carittamohaNIyaM / aNa-appaccakkhANA, paccakkhANA ya saMjalaNAM // 17 // (SoDaza kaSAyA nava nokaSAyA, dvividhaM cAritramohanIyam / . anantApratyAkhyAnAH, pratyAkhyAnAzca saMjvalanAH) zabdArtha - nonasa = soLa, sAthe = kaSAyo ane nava = nava prakAre, nosIya = nokaSAyo. ema, virda = be prakAre, varittamodaNIyaM = cAritramohanIya karma che. 3 = anaMtAnubaMdhI, aUvA = apratyAkhyAnIya, pannavasthA = pratyAkhyAnIya, ya = ane, saMgaUTI = saMjavalana kaSAya. gAthArtha - soLa prakAranA kaSAyo, ane nava prakAranA nokaSAyo ema be prakAre cAritramohanIya karma jANavuM. tathA anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnI pratyAkhyAnIya ane saMjvalana ema kaSAyo cAra prakAre che. 17. vivecana :- ahiMsA - satya - acaurya ItyAdi sadAcArorUpa je cAritra che. temAM je moha pamADe, muMjhave te cAritramohanIyakarma. tenA be bheda che (1) kaSAya mohanIya ane (2) nokaSAya mohanIya, kaSa eTale Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 prathama karmagraMtha saMsAra, janma-maraNa, bhavonI paraMparA, Aya eTale lAbha, vRddhi, jenAthI janma-maraNonI vRddhi thAya, bhavanI paraMparA vadhe te kaSAya kahevAya che. krodha - Aveza, gusso, kopa, tiraskAra, apamAna. mAna - ahaMkAra, abhimAna, moTAI, AtmaprazaMsA. mAyA - chaLa, kapaTa, chetarapiMDI, banAvaTa, prapaMca, haiyAmAM judA bhAva ane hoThamAM judA bhAva te. lobha - Asakti, mamatA, mUcha, asaMtoSa, vAsanA, prIti. A cAre kaSAyonA anaMtAnubaMdhI - apratyAkhyAnIya - pratyAkhyAnIya ane saMjavalana ema cAra cAra bhedo hovAthI 444=16 kaSAyo thAya che. kaSAyonI sAthe rahenArA hAsyAdi navane nokaSAya kahevAya che. tenA nava bhedo che. ahIM no zabda sAhacarya ane preraNA arthavAcI che. kaSAyasahavartittvAt, kaSAyapreraNAdapi / hAsyAdinavakasyoktA, nokaSAyakaSAyatA // hAsyAdi navane kaSAyonA sahacArI hovAthI tathA kaSAyone preraNA karanAra hovAthI "nokaSAya" rUpa kaSAyatA kahelI che. jema corI karanArA evA coranI sAthe rahenAro corI na karato evo puruSa tenI corInI kriyA vakhate sAthe raheto chato tathA te kriyAmAM preraka banato chato cora kahevAya che. tevI rIte A hAsyAdi nava prakRtio kaSAyonI sAthe rahI chatI paraMparAe kaSAyone lAvanAra, sahAya karanAra che mATe nokaSAyAtmaka evI kaSAyatA kahelI che. A nava nokaSAyo anaMtAnubaMdhI Adi prathamanA bAra kaSAyonA sahavartI che. paraMtu saMjavalananA sahavartI nathI kAraNa ke prathamanA bAra kaSAyo gaye chate turata ja navA nokaSAyono aMta Ave che. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 91 cAritra mohanIyanA be bhedo samajAvI have te bemAMthI prathama kaSAya mohanIyakarma samajAve che - krodha-mAna-mAyA ane lobha A cAre kaSAyo manda, mandatara, mandatama, tIvra, tIvratara, ane tIvratamanA bhedathI taratamapaNe asaMkhyAta jAtanA hoya che. paraMtu te asaMkhyAta prakArono saMkSepa karIne jJAnI mahAtmAo ApaNane cAra prakAre samajAve che. krodha paNa cAra prakAre, mAna paNa cAra prakAre, mAyA paNa cAra prakAre ane lobha paNa cAra prakAre che. tethI 444=16 bhedo thAya che. (1) atizaya tIvra krodha te anaMtAnubaMdhI. (2) sAmAnya tIvra krodha te apratyAkhyAnIya. (3) sAmAnya maMda krodha te pratyAkhyAnIya. (4) atizaya maMda krodha te saMjavalana e ja pramANe mAna-mAyA-lobha paNa cAra prakAre che. (1) anaMtAnubaMdhI - anaMta saMsArano anubaMdha karAve evo atizaya tIvratara je kaSAya te anaMtAnubaMdhI. A kaSAya sauthI vadhAre tIvra che. A kaSAyanuM bIjuM nAma saMyojanA kaSAya paNa che. saMyojana eTale joDavuM. je kaSAya AtmAne anaMta saMsAranI sAthe joDe te saMyojanA, tenA krodha-mAna-mAyA ane lobha ema cAra prakAra che. (2) apratyAkhyAnIya :- svalpa paccakakhANa paNa je kaSAyathI na thAya, dezaviratinA pariNAmane paNa je aTakAve, tyAganA pariNAma AvavA ja na de te apratyAkhyAnIya, ahIM pratyAkhyAna zabda alpa pratyAkhyAna arthamAM che. ane A niSedha arthamAM che. svatvamA pratyAronavRidhvati = alpa paNa paccakakhANane je AvRta kare te arthAt jenA udayathI paccakkhANano sarvathA abhAva ja hoya, alpa paNa paccakkhANa na thAya te apratyAkhyAnIya kaSAya. A kaSAyanuM bIjuM nAma apratyAkhyAnAvaraNa paNa che. A kaSAya anaMtAnubaMdhI karatAM kaMIka aMze maMda-maMdatara che. tenA krodhAdi cAra bhedo che. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama karmagraMtha (3) pratyAkhyAnAvaraNa - hiMsA-jUTha-corI-abrahma Adi svarUpa mahApApono je sarvathA tyAga te sarvavirati kahevAya che. tevI sarvavirati (rUpa sarvatyAga)nA paccakakhANane je kaSAya AvRta kare, te pratyAkhyAnAvaraNa kahevAya che. A kaSAya mAtra sarvatyAgane roke che paraMtu dezatyAgane AvRta karato nathI. tethI dezavirati dharma prApta thAya che. apratyAkhyAnIya karatAM A kaSAya maMda che. A kaSAyanA paNa krodha-mAna-mAyA-lobha ema cAra bheda che. (4) saMjavalana = ==kaMIka, vanti = bALe, saMzvAna, sarvavirativALA mahAtmA munine paNa upasarga-pariSahAdi Ave chate kaMIka bALe eTale kaMIka doSa yukta kare, kaMIka malinatA lAve, te saMjvalana, A kaSAya pratyAkhyAnAvaraNa karatAM vadhAre madatara che. A kaSAyanA paNa krodhAdi cAra prakAra che. ema kaSAyanA kula 16 bhedo che. 17. have te cAre kaSAyonI sthiti, ane phaLa samajAve che - jAjIva-varisa-caumAsa, pakkhagA naraya-tiriya-nara-amarA / sammANusavvaviraI-ahakhAya-carittaghAyakarA // 18 // (yAvajjIva-varSa-caturmAsa-pakSagA, narakatiryagnarAmarAH / samyagaNusarvavirati,-yathAkhyAtacAritraghAtakarAH) zabdArtha - nAnIvayAvajIva, varisa=eka varSa, 23mA cAra mAsa, pa+= paMdara divasa, naraya = narakagati, tiriya = tiryaMca gati, nara = manuSyagati ane amara = devagati apAvanAra, sabhya = samyaktva, 3y = dezavirati, savvavira = sarvavirati, mAthvIya = yathAkhyAta, varitta = cAritrano, vAyarA = ghAta karanArA che. gAthArtha = anaMtAnubaMdhI Adi cAre kaSAyo anukrame (1) yAvajIva, (2) eka varSa, (3) cAra mAsa ane (4) paMdara divasanI sthitivALA che. anukrame naka-tiryaMca-manuSya ane devagati apAvanArA che. tathA anukrame samyatvano, dezaviratino, sarvaviratino ane yathAkhyAta cAritrano ghAta karanArA che. 18. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 93 vivecana = A gALAmAM anaMtAnubaMdhI Adi kaSAyo paraspara kevA tIvra-maMda che ? kayA kaSAyathI kayo kaSAya keTalo baLavAna che ? te samajAvavA mATe skUla vyavahArathI kALapramANatA, gatidAyakatA, ane guNaghAtakatA ema traNa prakAranAM svarUpa samajAvela che. naM. kaSAyanuM nAma | kALapramANatA gatidAyakatA | guNaghAtakatA anaMtAnubaMdhI | mAvajIva | narakagatimApakatA | samyakatva apratyAkhyAnIya eka varSa | tiryaMcagatiprApakatA dezavirati pratyAkhyAnIya | cAra mAsa | manuSyagatimApaktA sarvavirati 4| saMjvalana | paMdara divasa ! devagatiprApakatA | yathAkhyAta prathama anaMtAnubaMdhI kaSAya evo tIvra che ke koI eka AtmAne bIjA AtmAnI sAthe thayela vaimanasya ke ahaMkArAdi yAvajIva (maraNaparyata) rahe che. apratyAkhyAna kaSAya pUrvanA anaMtAnubaMdhI kaSAyathI kiMIka maMda che. tethI bAra mAsa sudhI rahe che. varSanA aMte karAtA saMvarcyurI pratikramaNa dvArA micchAmi dukkaDe ApatAM jAya che. pratyAkhyAnAvaraNa cAra mAse caumAsI pratikramaNa karatAM jAya che ane saMjvalana kaSAya paMdara divase paphakhI pratikramaNa karatAM sakala jIvonI sAthe khAmaNAM karatAM jAya che. ema eka pachI eka kaSAyo maMda che ema samajAvavA A kAlapramANatA jaNAvI che. A kAlapramANatA cAre kaSAyonI arasaparasa tIvratA-maMdatA jaNAvavA mATe che. paraMtu te te kaSAyo teTalo teTalo kALa rahe evo niyama nathI. kAraNake samyakatvathI vamI mithyAtve aMtarmuhUrta rahI turata samyakatva 1. kaSAyonI kAlapramANatA ane gatiprApakatA sthUla vyavahAranaya AzrayI che. te mATe juo karmagraMthanI A gAthAnI TIkA. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama karmagraMtha pAme evo mithyAtvaguNaThANAno jaghanya aMtarmuhUrta kALa Ave che. eTale anaMtAnubaMdhI aMtarmuhUrta paNa rahe che. tathA aviratasamyagdaSTiguNaThANuM pUrvAparanA manuSyabhavo sAthe anuttaravAsI devone 33 sAgaropamathI kaMIka adhika kALa rahe che tethI apratyAkhyAnIya kaSAya teTalo kALa paNa rahe che. dezavirati guNaThANAno kALa dezonapUrvakroDa varSa che. tyAM pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyano udaya niyamA hoya che. tethI pratyAkhyAnAvaraNa teTalo kALa hoI zake che. tevI ja rIte chaThThA-sAtamA guNaThANAno kALa (vacce bIjAM guNaThANAMone spardhA vinA) dezonapUrvakroDa sudhI hoya che tethI saMjvalana kaSAya paNa teTalo kALa hoI zake che. bAhubalI munine saMjvalana mAna dIrghakALa paNa hatuM. mATe A badhI carcA lakSyamAM letAM cAre kaSAyonuM je A kAlapramANa che te sthUlavyavahAra nayanI dRSTie tIvra-maMdatA sUcavanArUM che. paraMtu te te kaSAyo teTalo teTalo kALa rahe ja, athavA teTalo teTalo kALa ja 2he ema na samajavuM. 94 tathA anaMtAnubaMdhI kaSAya evo tIvra che ke narakagati apAve, apratyAkhyAnIya Adi kaSAyo tenAthI kaMIka kaMIka maMda-maMda che, je anukrame tiryaMcagati-manuSyagati ane devagati apAve che. A paNa sthUlavyavahAra nayane AzrayIne tIvra-maMdatA jaNAvavA mATe ja pratipAdana kareluM che. anyathA pahelA guNaThANe vartatA anaMtAnubaMdhI kaSAyanA udayavALA abhavya jIvo vaimAnika devalokamAM ane nava praiveyaka sudhI utpanna thAya che. AvA prakAranuM je zAstravacana Ave che. te vacana ghaTe nahIM. A cAre kaSAyo anukrame samyaktva-dezavirati-sarvavirati-ane yathAkhyAta guNano ghAta kare che. A vacana mAtra sthUlavyavahAranayathI nathI paraMtu nizcayanayathI che. kAraNa ke te te kaSAyonA udayakALe ghAtya evA te te guNo aMzathI paNa prApta thatA nathI. chatAM temAM paNa eTaluM samajavuM jarUrI che ke anaMtAnubaMdhI Adi traNa kaSAyono rasodaya mAtra ja te te guNono ghAtaka che. pradezodaya te te guNono thAta karI zakato nathI. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka pradezodaya to mAtra prApta thayelA te te guNomAM aticAra utpanna kare che. ane saMjvalana kaSAyano rasodaya ke pradezodaya banne yathAkhyAta cAritrano ghAta kare che. paraMtu sAmAyikAdi zeSa cAritrono ghAta karato nathI paraMtu te saMjvalana kaSAyano banne prakA2no udaya zeSacAritromAM aticAra utpanna kare che. (A viSaya zikSakabaMdhue sUkSmatAthI samajAvavo.) 18. have soLe kaSAyonI tIvra-maMdatA samajAvavA mATe anukrame 16 dRSTAMto graMthakArazrI samajAve che - nata-reNu-puthvI-paya-rA$-saraso caDavyo joddo / tiLisalayA-du-priya-senaEbovamo mALo // 21 // mAyAvattedi-gomutti-miM-siMga-dhaLavaMsimUlasamAM hoddo nidaNuMnaLa-dama-iima-rALa-sAmAno // 20 // gata-reNu-pRthvI-parvata-rApti,vRzazcaturvidha: odhaH / ttinizAtA-jAbAsthi-zailastathyopamo mAnaH z mAyA'valekhikA - gomUtrikA bheSa zRGga- ghanavaMzImUlasamA / homo haridrA-jIana-ma-mirAsamAna: || 20 || zabdArtha :- nala = pANImAM, reNu = retImAM, puthvI = pRthvImAM, parvatamAM paDelI, rApha = rekhA (phATa-tirADa), sariso - sarakho, caDavviho = cAra prakArano, joo krodha jANavo, tikhila-nayA netaranI soTI, 6 = kASThanI soTI, adgima pattharanA thAMbhalAnI, navamo = upamAvALo, pavvaya = hADakAM, settasthaMbha mALo mAna samajavo. = = = = = - samA mAyA = mAyA (kapaTa), avaitti = lAkaDAnI chola, gomutta gomUtrikA, miMDhasiM gheTAnA ziMgaDAM, paLavaMta = majabUta vAMsanA mUla, sarakhI cAra jAtanI che, toddo = lobha, itir = haLadara, aMjana-kAjaLa, ma kAdava-gADAMnA paiDAno mela, iimarAna kiramajIno raMga, samALo tenI samAna cAra lobha jANavA. khaMjaNa 95 = = - = = Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 prathama karmagraMtha gAthArtha = saMjvalana Adi cAre prakAranA krodha anukrame pANInI rekhA, retInI rekhA, mATInI rekhA ane parvatanI rekhA sarakhA jANavA, e ja pramANe saMjvalana Adi cAre prakAranA mAna netaranI soTI, kASTanI soTI, hADakA ane pattharanA thAMbhalA sarakhA jANavA. saMjavalana Adi cAre prakAranI mAyA anukrame lAkaDAnI chola, gomUtrikA, gheTAnA ziMgaDAM ane kaThaNa vAMsanA mUla sarakhI jANavI. e ja pramANe cAra prakArano lobha anukrame haLadara, kAjaLa, kAdava ane karamajInA raMga sarakho jANavo. 19-20. vivecana = cAre prakAranA krodhamAM, cAre prakAranA mAnamAM, cAre prakAranI mAyAmAM ane cAre prakAranA lobhamAM paraspara kevI tIvra-mandatA che te samajAvavA A banne gAthAmAM anukrame 16 dRSTAMto samajAve che. ahIM kaSAyonI arasa parasa tIvratA samajAvavA mATe saMjvalana kaSAyathI krama cAlu kare che. maMdatA samajavA mATe ulaTo krama ApaNe svayaM samajI levo. je be jIvo vacce krodha-kaSAya thAya che te be jIvo vacce abolA zarU thAya che. phATa paDe che. chuTA paDe che. bannenI vacce tirADa paDe che, tethI krodhanAM cAre daSTAMto phATanAM (tirADanAM) ApelAM che. (1) saMjvalana krodha jalanI rekhA samAna che. jema lAkaDI vaDe vahANa vaDe ke sTImara vaDe pANImAM thatI rekhA (phATa-tirADa) alpakALa rahI te te lAkaDI vigere gaye chate pAchaLathI saMdhAI jAya che tema saMjavalana krodhathI thayela tirADa alpakALamAM pUrAI jAya che. (2) pratyAkhyAnIya krodha retInI rekhA samAna che. nadInA kinAre rahelI sUkI retImAM lAkaDIthI karAyelI rekhA pANInI rekhAnI jema turata pUrAtI nathI paraMtu kaMIka adhika lAMbA kALe jyAre pavana joradAra pheMkAya tyAre ja pUrAya che. tema pratyAkhyAnIya krodhathI thayela tirADa saMjvalana kaSAya karatAM kaMIka adhika kALe pUrAya che. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka (3) apratyAkhyAnaya krodha mATInI rekhA samAna che. jema gAmaDAnA taLAvanI mATImAM comAsAno varasAda AvavAthI mATI pIgaLI jAya che. paraMtu bhAdaravA mahinAnA taDakAthI te ja mATI sukAI jAya che tyAre te mATImAM tirADa paDe che. te tirADa jala ane retInI rekhAnI jema pavana Adi vaDe jaladI pUrAtI nathI. paraMtu bAre mahIne jyAre pharIthI varasAda Ave che tyAre ja varasAdanA pANIthI mATI pIgaLavAthI te tirADa pUrAya che tema apratyAkhyAnIya krodhathI thayela tirADa pratyAkhyAnAvaraNanA krodhathI kaMIka adhika kALe pUrAya che. (4) anaMtAnubaMdhI krodha pattharanI rekhA (parvatanI rekhA) samAna che. parvatanI zIlAomAM paDelA phATa jema keme karI koI kALe pUrAtA nathI. tema anaMtAnubaMdhI krodhathI paDelA phATa maraNaparyata athavA bhavAntare paNa agnizarmAnI jema keme karI pUrAtA nathI. A rIte A cAre krodha kaSAyo kramazaH maMda-tIvra-tIvratara ane tIvratama che. (5) saMjvalana mAna netaranI soTI samAna che. mAna haMmezAM anamanazIla che. koIne namavuM nahIM e ja mAnano svabhAva che. tethI mAnanA cAre daSTAMtomAM namavA ane na namavAnA bhAvavALAM cAra daSTAMto Ape che. jema netaranI soTI sukhe sukhe namAvI zakAya che tema je AtmA kaMIka thoDuMka ja samajAvatAM potAnI akkaDatA tyajI de che. te AtmAnuM mAna saMjvalanamAna kahevAya che. tethI te netaranI soTI jevo hovAthI maMda kahevAya che. (6) pratyAkhyAnIya mAna kASThanI soTI jevo che. jema lAkaDuM netara karatAM kaThIna hovAthI turata namAvI zakAtuM nathI. paraMtu pANImAM palALI pocuM karI paganA DhIMcaNe bhIDAvI muzIbate vALI zakAya che tema A mAna muzkelIthI tyajAya che. mATe A pratyAkhyAnIya mAna saMjvalanamAna karatAM tIvra che. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama karmagraMtha (7) apratyAkhyAnIya mAna hADakAM samAna che. jema hADakuM bahu prakAranA vividha upAyo ajamAvavAthI mahAkaSTa vaLe che. tema apratyAkhyAnIya mAnavALo AtmA ghaNuM ghaNuM samajAvavAthI mahAkaSTa vaLe che mATe tIvratara che. (8) anaMtAnubaMdhI mAna pattharanA thAMbhalA samAna che. jema pattharano thAMbhalo game teTalA upAyo karo to paNa koI rIte namato nathI, bahu jora karo to kadAca tUTI jAya, paraMtu name to nahIM ja, tevI ja rIte A mAnavALo AtmA mRtyu paryanta potAnuM mAna choDato nathI. vaTanI khAtara phanAphAtIyA thaI jAya, are prANo paNa nyocchAvara karI nAkhe, paraMtu vaTa na choDe, name nahI mATe mahA tIvratama che. A rIte saMjavalana Adi cAre prakAranA mAna paraspara maMda-tIvra-tIvratara ane tIvratama che. (9) saMjvalana mAyA vAMsanA chAla sarakhI che. mAyAno svabhAva vakratA-kuTilatA che. tethI havenAM cAre dRSTAMto vakratA uparanAM che. jema raMdhAthI cholAtA vAMsanI chAla raMdhAmAM je ekaThI thAya che te chAlamAM vakratA hoya che. paraMtu hAthamAM laIne tene sIdhI karavAmAM Ave to turata ja te sIdhI thaI jAya che. tema A mAyA maMdaprakRtivALI hovAthI sajjana mANaso vaDe samajAvAtAM turata ja dUra thaI jAya che. ane saraLatA AvI jAya che. mATe maMda che. (10) pratyAkhyAnI mAyA gomUtrikA samAna che. jema gADe joDelo baLada cAlatAM cAlatAM rastAmAM mUtradhAra kare che. ane zarIra gatizIla hovAthI te dhArA vakratAvALI thAya che. paraMtu tenI pAchaLa retI dharase tyAre athavA lAMbAkALe pavana Ave tyAre te vakratA nAza pAme che tema A mAyA lAMbA kALe jAya che. tethI tIvra che. (11) apratyAkhyAnIya mAyA gheTAnA zIMgaDA jevI che. jema gheTAnA ziMgaDAnI vakratA koI rIte naSTa karavI sukara nathI, mahAkaSTa dUra Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka thAya che tevI ja rIte A mAyA tyajavI vadhAre duSkara che. mATe tIvratara kahevAya che. (12) anaMtAnubaMdhI mAyA kaThaNa vAMsanA mUlasamAna che. dharatImAM ugelA vAMsanA mUla ghaNAM majabUta ane ativakra hoya che. te keme karI saraLa karI zakAtAM nathI, bahu kheMcavA jatAM tUTI jAya, paraMtu vakratA na choDe, tevI ja rIte kadAca mRtyu thaI jAya, paraMtu A anaMtAnubaMdhInI mAyA koI paNa rIte dUra karI zakAtI nathI. mATe tIvratama che. A rIte A cAre mAyA paraspara maMda-tIvra-tIvratara-tIvratama che. (13) lobha AtmAne uparakta = raMjita kare che. mATe tene samajAvavA raMganI upamA ApI che. saMjavalana lobha haLadaranA raMga sarakho che. jema haLadarano raMga sAbuthI dhoI taDakAmAM sukavatAnI sAthe ja uDI jAya che tema saMjvalana lobha = (Asakti-mUcha) jJAnI guruno yoga thatAM jaldI cAlyo jAya che. mATe bIjA traNa prakAranA lobha karatAM maMda che. (14) pratyAkhyAnAvaraNano lobha kAjaLa jevo che. jema AMkhamAM AMjavAnA kAjaLano raMga kapaDA upara lAgyo hoya to jaldI jato nathI paraMtu kaSTa karIne jAya che tema A lobha kaSTa jAya che. mATe tIvra che. (15) apratyAkhyAnIya lobha kAdava jevo che. jema gADAnA paiDAmAM vacce nakhAtA telathI banelo cIkaNo kALo mela athavA gaTara AdinA kacarAno kALo mela bahu ja cIkaNo kALo hoya che. tenA DAgha mahAkare jAya che tema apratyAkhyAnIya lobha ghaNA prakAranA prayatnothI jAya che mATe bIjA kaSAyo karatAM tIvratara che. (19) anaMtAnubaMdhI lobha karamajInA raMga jevo che. jema kIramajI eTale majIThano raMga bahu ja pAko gaNAya che, te lAgyA pachI keme karI jato nathI. tenI jema anaMtAnubaMdhI lobha majIThanA raMga jevo tIvratama che. kapaDuM phATI jAya, paraMtu majIThano raMga na jAya. tema mANasa marI jAya, Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 prathama karmagraMtha paraMtu A lobha na chUTe. A rIte cAre lobha anukrame maMda-tIvra-tIvrataratIvratama che. soLe kaSAyonI paraspara tIvratA-maMdatA samajAvavA mATe A dRSTAMto ApelAM che. 19-20. have nava nokaSAyanuM svarUpa samajAve che. jassudayA hoi jIe, hAsa raI arai soga bhaya kucchA / sanimittamannahA vA, taM iha hAsAi mohaNIyaM // 21 // (yasyodayAd bhavati, hAso, ratiraratiH zoko bhayaM kutsA / sanimittamanyathA vA, tadiha hAsyAdimohanIyam / ) zabdArtha:- HsaM=jenA, 3yA=udayathI, =hoya che, gI=jIvane viSe, sa=hAsya, -nara rati-arati, sonA-ma=zoka ane bhaya, chIM=jugupsA, nimittaRnimitta sahita, annA = nimitta vinA, vI=athavA, taMte karma, phu=ahIM, hasA=hAsyAdi te te nAmavALuM, moLIyaM - mohanIyakarma kahevAya che. gAthArtha:--je karmanA udayathI A jIvane nimitta sahita ke nimitta vinA hAsya-rati-arati-zAka-bhaya ke jugupsA utpanna thAya che. te karmane anukrame hAsyAdi mohanIyakarma kahevAya che. 21. vivecanaH- jIvane hAsyAdi thavAmAM bAhya nimitta hoya athavA na paNa hoya, paraMtu abhyattara nimitta to hoya ja. chatAM bAhya nimitto lokonI dRSTie dazya che ane abhyattara nimitta loka-dRSTie dazya nathI. tethI hAsyAdi utpanna thavAmAM jyAre bAhya nimitto hoya tyAre sanimittaka kahevAya che. ane jyAre bAhya nimitta na hoya tyAre atyaMtara nimitta hovA chatAM paNa animittaka kahevAya che. hAsya utpanna thavAmAM 4 kAraNo che. ThANAMga sUtramAM kahyuM che ke huM ThANehiM hAsuppattI siyA, taM jahA, pAsittA, bhAsittA, suNittA, saMbharittA (1) sAme tevA prakAranAM drazyo jovAthI, (2) prazaMsAdivALAM vacano Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka bolavAthI, (3) rAgotpAdaka vacano sAMbhaLavAthI, ane (4) pUrve anubhavelAM sukho smaraNa karavAthI, A cAra prakArathI jIvane hAsya utpanna thAya che. temAM prathamanAM traNa sanimittaka che. chellAmAM bAhyanimitta na hovAthI animittaka che. ema banne prakAranAM hAsyo cAra kAraNo dvArA je karmanA udayathI A jIvane thAya che. te karmanuM nAma hAsyamohanIya kahevAya che. na rati eTale prIti-sukhabuddhi, ane ati eTale aprIti-duHkhabuddhi, nAkhuzIbhAva, je karmanA udayathI jIvane bAhyanimitto hote chate athavA bAhyanimitto vinA pUrvAnubhUtanA smaraNAdithI je prIti-aprIti thAya che te rati-ati mohanIyakarma kahevAya che. 101 prazna - rati eTale prIti-sukhanI prApti. sAtAvedanIyakarmanA udayathI paNa jIvane sukhanI prApti thAya ja che, to sAtAvedanIya ane A ratimohanIyakarmamAM taphAvata zuM ? tevI ja rIte arati eTale aprItiduHkha, te asAtAvedanIyanA udayathI paNa janya che. to te asAtA ane atimAM taphAvata zuM ? uttara - sukha ane duHkhanAM sAdhano maLavAM tathA tenAthI sukhaduHkhano anubhava thavo te sAtA-asAtA nAmanuM trIjuM vedanIya karma che. ane maLelAM te sAdhanothI thatA sukha ane duHkhamAM sukhabuddhi ane duHkhabuddhi te rati-ati mohanIyakarmano viSaya che. sAnukULatA ane pratikULatAmAM paNa cittanI je anyathAvRtti che te rati-aratimohanIyano viSaya che. jema ke 34 atizayAdi sukhasamRddhimAM vartatA tIrthaMkarabhagavanto rati vinAnA che. ane pratikULatAmAM vartatA baMdhakamuninA ziSyo tathA gajasukumAla muni Adi arati vinAnA che. ItyAdi. (juo kammapayaDi, baMdhanakaraNa gAthA-1 pU. upAdhyAyajIkRta TIkA). 1. anyathAvRtti eTale cittanuM ulaTuM hovApaNuM, du:khakAle paNa manamAM duHkhano abhAva ane sukhakAle paNa anAsakti. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10ra prathama karmagraMtha - je karmanA udayathI jIva priyanA virahAdi nimittothI athavA pUrvAvasthAmAM prApta duHkhanA smaraNathI AkaMdana kare, raDe, bhUmi upara ALoTe, chAtI kuTe, mAthuM pachADe, dIrgha niHsAsA nAkhe, ApaghAta karavA tarapha prerAya te zokamohanIya karma. je karmanA udayathI sAme nimitto maLavAthI, athavA bAhya nimitta vinA paNa pUrve joyelAM dRzyonA smaraNathI jIva bhaya pAme te bhayamohanIyakarma kahevAya che. bhayo sAta prakAranA hoya che. * (1) manuSyane rAjA, polIsa, ke zatru Adi anya manuSya taraphathI je bhaya te Ihalokabhaya. (2) manuSyane pazu-pakSI-ke devo taraphathI je bhaya te paralokabhaya. (3) potAnuM dhana corAI jaze, koI luMTI jaze, evo bhaya te AdAnabhaya. (4) vijaLI, pANInuM pUra, Aga ke ghara paDavAnA je bhayo te akasmAbhaya. (5) AjIvikA barobara maLaze ke nahIM teno bhaya te AjIvikAbhaya. (6) mRtyuno bhaya te maraNabhaya. (7) jagatamAM apayaza-apakIrti phelAvAno je bhaya te apayazabhaya. je karmanA udayathI tuccha vastu upara paNa sanimittaka ke animittaka dhRNA-tiraskAra Ave te jugupsA mohanIyakarma.4 A hAsyAdiSaTraka tathA have jaNAvAtA traNa vedo ema navane nava nokaSAya kahevAya che. kAraNa ke A nave dekhItI rIte kaSAya nathI. paraMtu hAsyAdi karavAthI arasaparasa kAlAntare kaSAyo thAya che. tethI teone nokaSAya kahelA che. nokaSAya eTale ke kaSAyone lAvanAra, kaSAyone madada karanAra, kaSAyone preraNA karanAra, kaSAyone sahAyaka, evo artha jANavo. jema eka cora corI karato hoya ane bIjo cora bahAra khabara rAkhavA rUpe tene madada karato hoya to te bIjo cora mudAmAla vinAno hovAthI Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 103 sAkSAt cora nathI tathApi te prathama corane sahAyaka hovAthI cora ja gaNAya che. tema ahIM nokaSAyanavaka 16 kaSAyane madadagAra che ema jANavuM. 21. have traNa vedonuM svarUpa samajAve che - purisitthi-tadubhayaM pai, ahilAso javyasA havai so u / thI-nara-napuro , jpuma-ta-nAralAho ArA (puruSa-strI-ta6mAM, pratyafmanAvo tvAn bhavati satu. strI-nara-napuMsaveroya, jputRNana radvArama:) zabdArtha-risa-puruSapratye, sthi = strI pratye, tamartha = strIpuruSa ema baze, parU = pratye, dattAto = bhoganI je abhilASA, vyasA=je karmanA vazathI, dava thAya che. to te karma, vaLI, thInaranapuDo =anukrame strIveda, puruSaveda ane napuMsakavedano udaya kahevAya che, puma =bakarIonI lIMDIno agni, taU-ghAsano agni, ane navI=nagaranA agninI, samo tulya (A veda) che. gAthArtha - je karmanA udayanA vazathI A jIvane puruSa pratye, strI pratye, ane ubhaya pratye bhoga bhogavavAnI abhilASA thAya che te anukrame strIveda, puruSaveda ane napuMsakaveda kahevAya che. ane te traNe vedo anukrame bakarInI lIMDInA agnitulya, ghAsanA agninI tulya, ane nagaranA agninI tulya che. 22. vivecanaH- je karmanA udayathI jIvane puruSanA zarIra sAthe bhoga bhogavavAnI abhilASA thAya te strIveda kahevAya che. A veda chANAnA agnitulya eTale ke bakarInI lIMDIono je agni che tenI tulya hoya che. chANAno ane lIMDIono agni moDo saLage che. paraMtu saLagyA pachI teno tApa vadhe che. jaldI zAnta thato nathI. agninA bhAThAne UMco-nIco karavAthI Aga ane tApa vadhe che. tema strInA jIvane puruSa pratyenI Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 prathama karmagraMtha bhoganI abhilASA puruSanI jema jaldI thatI nathI. paraMtu moDI thAya che. puruSanA zarIrano sparza thavAthI te abhilASA ekadama vadhe che. jaladI tRpta thatI nathI. je karmanA udayathI strI pratye bhoganI abhilASA thAya te puruSaveda kahevAya che. te veda tRNanA agnitulya che. jema tRNa jaladI saLage che ane jaladI bujhAya che. tema puruSano jIva strInA zarIrane jotAM ja, athavA sparza karatAM ja bhoganI abhilASAvALo bane che. ane bhoga bhogavatAM turata ja abhilASA zAnta thaI jAya che tethI A veda tRNanA agnitulya che. je karmanA udayathI jIvane strI-puruSa ema ubhaya pratye bhoganI abhilASA thAya te napuMsakaveda samajavo. A veda nagaranA agnisamAna che. jema nagaramAM lAgelI moTI Aga keme karIne bujhAtI nathI. tema A abhilASA koI upAyothI jaladI tRpta thatI nathI. mATe nagaradAtulya che. A pramANe 3 darzanamohanIya, 16 kaSAyamohanIya, 6 hAsyaSaka ane 3 veda ema 28 prakAre mohanIyakarma samajAvyuM. 22. have AyuSyakarma samajAve che - sura-nara-tiriyA, kiri nAma vitta che bAyAla-tinavaivihaM, tiuttarasayaM ca sattaTThI // 23 // (sura-nara-tirtha-navayuddhavizaM nAma trisamasT. dvicatvAriMzat-trinavatividhaM-tryuttarazataM ca saptaSaSTiH) zabdArtha : sura: = devanuM, nara: = manuSyanuM, tiri = tiryaMcanuM, anenaraya = narakanuM, A= AyuSya, Dara = beDI sarakhuM che, nAm = nAmakarma, vittimaM = citrakAra sarakhuM che, vAyAta = beMtAlIsa, tivavi6 = trANuM, tirasathuM = ekaso traNa, ane satta= saDasaTha bhedo che. - Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 10pa gAthArtha - deva-manuSya-tiryaMca ane narakanA bhava saMbaMdhI AyuSya karma cAra prakAre che. ane te beDI sarakhuM che. nAmakarma citArA jevuM che. ane tenA 42-93-103-ane 67 ema cAra prakAre bhedo che. 23. vivecana :- je karmanA udayathI jIva potAnA niyatabhavamAM jIvI zake. ane jyAre te karma pUrNa thAya tyAre niyamo mRtyu ja pAme. evuM je karma te AyuSyakarma che. A AyuSyakarma pagamAM naMkhAyelI beDI sarakhuM che. jema beDIthI jakaDAyelo manuSya potAnI niyatamudata sudhI te beDImAMthI chaTakI zakato nathI. tema AyuSyakarma rUpI beDIthI baMdhAyelo manuSya te te bhavanuM AyuSya pUrNa na thAya tyAM sudhI te te bhavamAMthI nIkaLI zakato nathI. eTale bhavamAM jIvADanAra, bhavamAM pakaDI rAkhanAra A karma che. A AyuSya karma be prakAranuM baMdhAya che. (1) apavartanIyakALanI apekSAe nyUna thaI zake tevuM, ane (2) anapavartanIyakALanI apekSAe nyUna na thAya tevuM. eTale ke jema lAMbA kALa sudhI baLI zake evuM 100 phuTa lAMbu doraDuM guMcaLuM vALI bhaThThAmAM nAkhavAmAM Ave to pAMca miniTamAM paNa banI zake che. bannemAM baLavAnI kriyA sarakhI ja thAya che. phakta lAMbuM rAkhavAmAM Ave tyAre dIrghakALa thAya che ane guMcaLuM vALavAmAM Ave tyAre alpakALa thAya che. tenI jema ciMtA AghAta-apamAna Adi AMtarakAraNothI, ane viSa-zastraadhikAhAra-pANI Adi bAhyakAraNothI lAMbAkALa sudhI bhogavavA yogya karma alpakALamAM ja bhogavAI jAya te apavartanIya AyuSya kahevAya che. ane je AyuSya jeTalA kALanuM hoya teTalA ja kALamAM bhogavAya paraMtu kALanI apekSAe nyUna na thAya te anapavartanIya AyuSya kahevAya che. A banne prakAranuM AyuSyakarma pradezonI apekSAe to purepuruM te te bhavomAM bhogavavuM ja paDe che. pradezo jarA paNa ochA thatA nathI. phakta pradezone bhogavavAnA kALamAM bAhya-abhyattara nimittothI nyUnatA Ave che. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 prathama karmagraMtha A siddhAMta uparathI e phalita thAya che ke pacIsa varSa jevI nAnI uMmara ane yuvAvasthAvALo puruSa paNa jo akasmAtamAM mRtyu pAme to tenuM bAkInuM manuSyabhavanuM sarva AyuSya doraDAnA guMcaLAnI jema guMcaLuM vaLI mRtyu pAmatAM pahelAM saMpUrNa bhogavAI ja jAya che. tuTatuM nathI, bAkI rahetuM nathI, ke parabhavamAM sAthe laIne jato nathI. phakta vyavahAra dRSTivALA jIvone AzrayI jeTalA varSa jIvavAno hato teTalA varSa na jIvyo eTale AyuSya tuTI gayuM kahevAya che. vaLI AvI rIte mRtyu pAmelA jIvo "avagatie gayA" ema je kahevAya che te paNa ucita nathI kAraNake avagati nAmanI koI gati nathI. mRtyu pAmyA pachI sAmAnyathI traNa samayamAM to parabhavamAM trasanADImAM game teTaluM sthAna dUra hoya to paNa jIva utpanna thAya ja che. adhavacamAM kyAMya rokAto ja nathI. mATe mRtyu pAmyA pachI parabhavamAM pahoMcI ja jAya che. paraMtu parabhavamAM te jIva vyaMtara jevA devomAM gayo hoya, utpanna thayA pachI avadhijJAnano kadAca upayoga mUke ane tenAthI potAnuM gayA bhavanuM akALa avasAna dekhe to te gayA bhavanA strI-putra Adi parivAra uparanA mohane lIdhe devAvasthA rUpe A ghare AvI paNa zake. ane snehIone darzana paNa Ape, IcchAo paNa pUre, koInA zarIramAM praveza paNa kare. te paNa devabhava saMbaMdhI uttaravaikriya sAthe mohathI praveza kare. ItyAdi yathAyogya samajavuM. - devatA-nArakI-yugalika tiryaMca-manuSyo, te ja bhave mokSe janArA jIvo tathA tresaThazalAkApuruSonuM (24 tIrthaMkara paramAtmA, 12 cakravartI, 9 vAsudeva, 9 prativAsudeva ane 9 baLadeva ema 63 puruSonuM) AyuSya anapavartanIya hoya che. bAkInA tiryaMca-manuSyonuM AyuSya apavartanIya paNa hoya che ane anapavartanIya paNa hoya che. (juo tattvArtha sUtra. 2-52) te AyuSyakarmanA cAra bheda che. surAyu, narAyuM, tiryaMcAyu ane narakAya, potAnA zarIranI svAbhAvika kAnti vaDe je zobhe-dIpe te sura kahevAya che. arthAt deva kahevAya che. te bhavamAM jIvADanArUM je AyuSya te Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ? karmavipAka surAyuSya, devAvasthAmAM prAyaH zArIrika ane mAnasika sukha che kAraNa devavaibhava ghaNo che. paraMtu parigrahasaMjJA ane lobhasaMjJA devabhavamAM vadhAre hovAthI IrSyA-parastrI ane paradhananuM apaharaNa, laDAI, spardhA, IndranI AjJAnI paravazatA Adi duHkho paNa che. chatAM bAhyasaMpattinI apekSAe devabhavamAM sukha kahevAya che. ane naraka bhavamAM vadhAre du:kha che. tIvra puNya ane tIvra pApanA phaLane bhogavavAnuM sthAna te ja deva ane naraka che. nAkI nIce che ane devonAM sthAno keTalAMka nIce ane keTalAMka upara che. narAyu eTale manuSyanuM AyuSya. je vastusthitine yathArtha samajI zake te nara, te bhavamAM jIvADanArUM je karma te narAyuSya. tiryaMcAyu = tirchA cAle te tiryaMca. ahIM tirdhyAno artha vAMkA cAle evo na karavo, paraMtu tiA eTale viveka vinAnA, game tyAM maLamUtra kare, game tyAM moDhuM nAkhe, game tevI bhUmi upara ALoTe ItyAdi. vivekarahita prakRtivALA te tiryaMco kahevAya che. pazu-pakSI jaLaca2 Adi jIvo tathA caurindriya sudhInA jIvo paNa AmAM gaNAya che. narakAyu je atizaya pApa karanArA nara manuSyone tathA tiryaMcone du:kha bhogavavA mATe jANe bolAvatA hoya te naraka. A atizaya duHkhanuM kSetra che. 107 * = prazna - manuSya-tiryaMco pratyakSa dekhAya che eTale che ema samajAya che. paraMtu deva-nArakI dekhAtA nathI to haze ema kema manAya ? uttara manuSya-tiryaMcanA bhavamAM puNya ane pApanA phaLanI mAtrA parimita che. koI manuSya game teTalAM khUna kare paraMtu tene phAMsIthI AgaLa sajA A bhavamAM zakya nathI, mATe vadhAre pApa karanArane vadhAre phaLa bhogavavA mATenuM koI sthAna hovuM joIe, te ja nAraka. tevI ja rIte game tevo upakAra karanArane rAjya prAptithI vadhAre mAnavabhavamAM sukha nathI. mATe vadhu sukha bhogavavAnuM je sthAna te svarga. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 prathama karmagraMtha * vaLI dekhAya e ja pramANa manAya ane na dekhAya te jo na hoya to ApaNA-traNa-cAra peDhI uparanA vaDIlone ApaNe koIe joyA nathI. tethI ApaNe "teo paNa na hatA" ema ja mAnavuM rahyuM paraMtu e jema nathI manAtuM. joyA nathI to paNa jIvaMta vaDIlonA kathanathI atIta vaDIlone na joyA hovA chatAM svIkArIe chIe. tema sarvajJamahAtmAonA vacanathI ApaNane na dekhAya to paNa deva-nArakI che ema svIkAravuM joIe. A pramANe AyuSyakarma samajAvI have nAmakarma samajAve che. tenA-42-93-103-67 ema cAra prakAre bhedo thAya che. je AgaLa gAthAomAM samajAvAya ja che. A karma citArA jevuM che. jema citAro raMga-beraMgI citro citra che. koI eka citra bIjA citranI sAthe maLatuM na ja Ave te rIte citrI jANe che. te ja rIte A nAmakarma paNa mANase mANase, ane pazue pazue judA judA AkAro citrI jANe che. tethI ja lAkho mAnavIonAM paNa moDhAM judAM judAM ja dekhAya che. koI paNa mANasa lAkho mAnavAmAM paNa potAnA mANasane moDhAnA AkAra uparathI oLakhI zake che. mATe A nAmakarma citArA jevuM che. 23. have te nAmakarmanA prathama 4ra bheda samajAve che. -nA-taNu-, vaMtha-saMpAya saMyaUTI saMd-avor-ib--chApa-puSya-vidhArDa rajA (ti-jJAti-tana-3pani -vaMdana-pAtanAni saMdaranAniM. saMsthAna-va-pa-rasa- -bhAnupUrvI- vita:) zabdArtha:- = gati, nADuM = jAti, tay = zarIra, vaMn = aMgopAMga, vaMdhar = baMdhana, saMdhAyANi = saMghAtana, saMdhayaNa = saMghayaNa, saMtAna = saMsthAna, vaM = varNa, gaMdha = gaMdha, rasa = rasa, pAsa = sparza, ajupuSyi = AnupUrvI, visA = vihAyogati. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 109 gAthArtha - (1) gati, (2) jAti, (3) zarIra, (4) upAMga, (5) baMdhana, (6) saMghAtana, (7) saMghayaNa, (8) saMsthAna, (9) varNa, (10) gaMdha, (11) rasa, (12) sparza, (13) AnupUrvI, (14) vihAyogati ema kula 14 piMDa prakRtio jANavI. 24. vivecana :- deva-naraka-tiryaMca ane manuSya Adi te te paryAyone bhogavavA mATe AtmAone je namAve, dabAve te nAmakarma. AyuSyakarmanA AdhAre ja nAmakarma udayamAM Ave che. AtmA pAse nAmakarmanI badhI ja prakRtio bAMdhelI sTokamAM hovA chatAM paNa te ja gati- jAti-zarIra udayamAM Ave che ke je bhavanuM AyuSyakarma udayamAM AvyuM hoya. bAkInI gatijAti-zarIra Adi nAmakarmanI prakRtio uditakarmamAM saMkramIne pradezodayathI bhogavAya che. paraMtu rasodayathI te kALe udayamAM AvatI nathI. te nAmakarmanA prathama 4ra bheda che. (14) piMDaprakRti, (8) pratyeka prakRti, (10) trasadazaka, ane (10) sthAvaradazaka. ema 14+8+1+10 = maLIne kula 42 prakRtio thAya che. jenA be-traNa-cAra-pAMca-cha ItyAdi peTAbhedo hoya, eTaleke je ghaNA peTAbhedono piMDa banyo hoya tevI pravRtione piMDa prakRti kahevAya che. tenA 14 bhedo che. te A pramANe - (1) gatinAmakarma = je karmanA udayathI jIvane deva-nAraka Adi avasthA prApta thAya. deva-naraka Adi paryAya anubhavavA tarapha gamana thavuM. te gatinAmakarma, (ahIM am dhAtu prApti arthamAM che.) (2) jAtinAmakarma = ekendriya-beIndriya-te indriya Adi jAtinI prApti te jAtinAmakarma kahevAya che.' 1. jo ke IndriyonI prApti thavI te jAtinAmakarma nathI. kAraNake dravyendriyo pudgalonI banelI hovAthI aMgopAMganAmakarma ane paryApta nAmakarmathI prApta thAya che. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 prathama karmagraMtha (3) zarIranAmakarma = je nAza pAme, nAza pAmavAne yogya hoya, zaDana, paDana ane vidhvaMsanane yogya hoya te zarIra kahevAya che. te audArikAdi pAMca che. tenI prApti jenAthI thAya te zarIranAmakarma. bhAvendriyo AtmAno jJAna guNa hovAthI jJAnAvaraNIya-darzanAvaraNIya karmanA kSayopazamathI ja maLe che. mATe IndriyonI prApti mATe A jAtinAmakarma mAnavuM te ucita nathI. paraMtu "A paNa ekendriya, A paNa ekendriya, A paNa ekendriya" ItyAdi je samAnavyavahAra thAya che. te samAna zabdavyavahAranI pravRttimAM kAraNabhUta jAtinAmakarma che. jema sonA-rUpA-trAMbA ane mATI AdinA anekavidha ghaDAomAM "A ghaTa che. A ghaTa che." ItyAdi samAnavyavahAranA kAraNe nyAyazAstromAM ghaTavajAti mAnavAmAM Ave che. tema A paNa samAnapaNe thatA zabdanA vyavahAranI pravRttinuM je nimittakAraNa che. te ja jAti nAmakarma che. kadAca ahIM koI evI zaMkA kare ke AvA prakArano samAnapaNe vyavahAra to ghaNA sthaLoe thAya che. jema ke " A Indra che. A indra che." "A devadatta che. A paNa devadatta che." ItyAdi ghaNA samAna vyavahAra thatA hovAthI ghaNI jAtio thaI jaze, tathA "A paNa deva che. A paNa deva che. A nArakI che. A paNa nArakI che." ityAdimAM deva-nArakI AdipaNe samAna vyavahAra thAya che to tyAM paNa cAragatine badale cAra jAti ja mAnavI paDaze. tema mAnavAthI zAstra vyavahArane bAdhA Avaze. teno uttara e che ke kharekhara "samAna zabdavyavahAranuM kAraNa paNa jAti nathI, paraMtu "samAna caitanyanI prAptinuM kAraNa" jAti che. samAna caitanya maLavAthI samAna zabdavyavahAra thAya che. game teTalA jJAnI AtmAo paNa ekendriyamAM jAya tyAre ekendriyanA bhavane yogya caitanyavALA ja banI jAya che. ane game tevo ekendriya jIva paNa marIne paMcendriyamAM Ave tyAre paMcendriyane yogya caitanyavALo bane ja che, mATe jAtinAmakarmanA udayathI hInAdhika caitanya maLe che ane hInAdhika caitanyathI samAna zabdavyavahAra thAya che. tethI jAtinAmakarma e samAnazabdavyavahAranuM sIdhuM kAraNa nathI. paraMtu hInAdhika caitanyanuM sIdhuM kAraNa banyuM chatuM samAna zabdavyavahAranuM kAraNa bane che mATe kAraNanuM kAraNa hovAthI eTale ke paraMparA-kAraNa hovAthI jAtinAmakarmane paNa samAna zabdavyavahAranuM kAraNa kahevAya che. A rIte jAtinAmakarmathI indriyo prApta thatI nathI. paraMtu samAnacaitanya ane tenAthI samAnazabda vyavahAra prApta thAya che. chatAM prathamakarmagraMthanA abhyAsakALane dhyAnamAM laIne bAlajIvonA praveza mATe cUlavyavahArathI Ama samajAvAya che. (juo kammapayaDa, baMdhanakaraNa gAthA-1 pU. upAdhyAyajI kRta TIkA) Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 111 - (4) aMgopAMganAmakarma = zarIrarUpe racAyelA pudgalomAM aMgapratisaMga rUpe je racanA thAya te aMgopAMga, tenA audArikAdi traNa bhedo che. tenI prApti jenAthI thAya te aMgopAMganAmakarma. (5) baMdhananAmakarma = dArikAdi zarIra rUpe racelAM pudgalono ane pratisamaye navAM navAM grahaNa karAtAM audArikAdi pudgalono paraspara saMbaMdha je karma karI Ape te baMdhananAmakarma. (6) saMghAtananAmakarma = audArika Adi zarIronI racanA karavA mATe tene yogya pudgalono jaththo ekaTho karI ApanArUM je karma te saMghAtananAmakarma. prazna - A kArya to zarIra nAmakarmathI ja thaI zake tema che. kAraNa ke zarIranAmakarma ja zarIrane yogya pugalo grahaNa karAve che. tethI saMghAtananAmakarmanI judI AvazyakatA ja kyAM che ? uttara - pragna vyAjabI che. "zarIrane yogya pugalonuM grahaNa" zarIra nAmakarmathI ja sAdhya che. temAM saMghAtananAmakarma mAnavAnI jarUra nathI. paraMtu zarIrane yogya pudgalonuM grahaNa paNa zarIranI racanAne anurUpa "parimita ja grahaNa" karavAmAM saMghAtana nAmakarma kAma kare che. tethI ekavaDIyA bAMdhAnuM ke bevaDIyA bAMdhAnuM zarIra banAvavAnuM hoya che tenA mATe tene yogya parimita pudgalagrahaNa A saMghAtana nAmakarma janya che. eTale hInAdhika pudgala grahaNa thatuM nathI. tenI parimitatAmAM saMghAtananAmakarma Avazyaka che. (7) saMghayaNanAmakarma = hADakAMno bAMdho, hADakAMnI racanA, hADakAMnI majabUtAI athavA zithIlatA te saMghayaNa kahevAya che. je karmanA udayathI zarIramAM hADakAMnI racanA majabUta maLe athavA zithIla maLe, te saMghayaNa nAmakarma kahevAya che. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 2 prathama karmagraMtha (8) saMsthAnanAmakarma = saMsthAna eTale AkAravizeSa, je karmanA udayathI audArikadi zarIronI racanA amuka prakAranI vyavasthita ke avyavasthita thAya "sAmudrikazAstramAM kahyA pramANenA mApavALAM ke mApa vinAnAM aMgonI racanA prApta thAya te saMsthAnanAmakarma | (9-10-11-12-varNa-gaMdha-rasa-sparza nAmakarma = je karmanA udayathI audArika Adi zarIromAM kALA-dhoLA vigere varNonI, sugaMdhadurgadha vigere gaMdhanI, khATA-tIkhA-mIThA Adi rasanI, ane komaLa-karkaza Adi sparzanI prApti thAya te anukrame varNanAma, gaMdhanAma, rasanAma ane sparzanAmakarma kahevAya che. (13) AnupUrvInAmakarma = ekabhavathI bIjAbhavamAM jatA evA A jIvane baLadanA nAkamAM nAkhelI dorInI jema AkAzapradezonI paMktine anusAre je karma vakratA karAve, jIvane kATakhUNAvALA AkAzapradezomAM paMktine anusAra utpatti kSetra tarapha vALe te AnupUrvI nAmakarma. (14) vihAyogatinAmakarma = paga ke pAMkha dvArA cAlavAnI zakti jIvane je karmanA udayathI maLe te vihAyogatinAmakarma, baLada, hAthI ane haMsa jevI cAla maLe te zubha, ane UMTa ane gadheDA jevI cAla maLe te azubha. . nAmakarmanA 14 bhedomAM pahelo bheda paNa gati che ane A chello bheda paNa gati che. A banne eka na thai jAya teTalA mATe bhinna karavA sAruM A caudamI prakRtimAM gatinI AgaLa vihAyan zabda joDelo che. vihAyas no artha AkAza thAya che. AkAzamAM arthAt khullI jagyAmAM pagathI thanArI je cAla te vihAyogati kahevAya che. 1. zarIranuM tathA zarIranA ekeka aMgonuM mApa je zAstromAM batAvAyuM hoya te zAstrone "sAmudrika zAstra" kahevAya che. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 113 A gaNAvelI caude prakRtionA peTAbhedo thAya che. koinA 2, koInA 3, koinA 4, ItyAdi, paraMtu te peTabhedo gAthA 29 tathA 32 thI 4ra mAM graMthakArazrI pote ja batAvavAnA che. eTale ame ahIM vistAra karatA nathI. A pramANe uttarabhedono piMDa hovAthI A caudane piMDa prakRtio kahevAya che. 24. have pratyeka prakRti 8 jaNAve che - piMDapayaDitti caudasa, paraghA-UsAsa aayvujoaN| agurulahu tittha nimiNo-vadhAyamia aTTha patteA // 25 // (piNDaprakRtiriti caturdaza, parAghAtocchavAsAtapodyotam agurulaghu-tIrthanirmANopaghAtamityaSTau pratyekAH) zabdArtha - fpaMDapa = piMDaprakRtio, tti = upara mujaba, = kula 14 che, paradhA = parAghAta, sAsa = ucchavAsa, bAyeva = Atapa, Dabborga = udyota, anukulahuM = agurulaghu, titva = tIrthakara nAmakarma, nimiSA = nirmANa nAmakarma, 3vadhArtha = upaghAta, rUga = A pramANe, maDha= ATha, jemA = pratyeka prakRtio che. gAthArtha = upara gAthAmAM kahyA mujaba kula 14 piMDaprakRtio che. (1) parAghAta, (2) ucchavAsa, (3) Atapa, (4) udyota, (5) agurulaghu, (6) tIrthaMkaranAma, (7) nirmANa, (8) upaghAta ema 8 pratyeka prakRtio che. 25. vivecana = uparokta 24mI gAthAmAM jaNAvelI gati-jAtizarIra vigere kula 14 piMDaprakRtio che. kAraNake te darekamAM be-traNa-cAra peTabhedono piMDa che. je peTabhedo AgaLa kahevAze. pratyeka prakRti eTale jenA peTAbheda na hoya, mAtra ekeka ja je hoya te pratyeka prakRti kahevAya che. tevI pratyeka pravRtio kula 28 che. temAM AThasvataMtra che ane daza-dazanA be jhumakhA che eTale ke 8+10+10=ema 28 che. ATha Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 prathama karmagraMtha A 25mI gAthAmAM kahe che. prathamanI 10 26mI gAthAmAM kahevAze, ane pachInI daza 27mI gAthAmAM kahevAze. te dasa-dasa sAma-sAmI=pratipakSI che. paraspara virodhI che. prathamanI 10 zubha che. pAchaLanI 10 azubha che. svataMtra evI A ATha prakRtionA artha jo ke gAthA 43 thI 47mAM AgaLa kahevAze ja, to paNa bALajIvonA praveza mATe alpa artha ahIM apAya che. vizeSa artha AgaLa tyAM Avaze. (1) parAghAtanAmakarma = je karmanA udayathI sAmenA baLavAna mANaso paNa dabAI jAya, virodhI paNa virodha na karI zake te. (2) ucchavAsanAmakarma = nAkathI ke zeSa aMgothI sukhe sukhe zvAsa laI zakAya te, zvAsanI takalIpha na hovI. (3) AtapanAmakarma = je sUryanA vimAnamAM pRthvIkAya ratno che. tene A karmano udaya che. pote anuSNa hovA chatAM potAno prakAza jagatane uSNa Ape che. sUryakAnta maNi vagerene paNa A karma hoya che. (4) udyotanAmakarma = je pote zItaLa hote chate potAno prakAza jagatane paNa zItaLa Ape che. A karmano udaya caMdrAdizeSa jyotiSamAM rahelA pRthvIkAya Adi ratnagata jIvo vagerene hoya che. (5) agurulaghunAmakarma = je karmanA udayathI jIvane potAnuM zarIra - potAne bhAre paNa na lAge ane halakuM paNa na lAge te. (6) tIrthakara nAmakarma = je karmanA udayathI jIva caturvidha saMghanI sthApanA karI zake, traNe jagatane pUjanIka bane che. (7) nirmANanAmakarma = aMga-upAMgonI yathAsthAne racanA kare te. (8) upaghAtanAmakarma = potAnA zarIranA aMgothI pote ja duHkhI thAya tevI vicitra aMgaracanA, rasoLI khuMdha vigere je karmanA udayathI thAya te. A ja AThe prakRtionA vizeSa artha AgaLa Avaze. 25. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka have prathama dazakAnA nAma kahe che tala- Ayara-pAtta, pajJeya-thi' sukhaM tra sumanuM vA susarAijjajasaM, tasadasagaM thAvaradasaM tu imaM // 26 // (trasa-vAva-paryAma, pratye-sthira zubhaM tra sumanaM 6 / susvarAdeyayazaH, trasadazakaM sthAvaradazakaM tvidam ) zabdArtha :- tama trasa, vAyara = bAdara, pakhatta = paryApta, jJeya pratyeka, thira = sthira, sukSma zubha, suman = saubhAgya, muttara susvara, Apna Adeya, nasaM - yaza, tasavsamAM = trasadazaka, thAvaraA= sthAvara dazaka, tu = vaLI, rUmaM A pramANe che. = = = = = 115 gAthArtha :- trasa, bAdara, paryApta, pratyeka, sthira, zubha, saubhAgya, susvara, Adeya ane yaza A prathama trasadazaka kahevAya che. (tenAthI viparIta) sthAvaradarzaka A pramANe che- 26. = vivecana = A daza prakRtiomAM prathama trasanAmakarma hovAthI trasadazaka kahevAya che. tathA bIjI daza prakRtiomAM prathama sthAvara nAmakarma hovAthI sthAvaradazaka kahevAya che. banne daza-daza paraspara virodhI che. trasAdi 10 zubha che kAraNake tenA udayamAM jIvane sukha thAya che. ane sthAvarAdi 10 azubha che. kAraNake tenA udayathI jIvane duHkha thAya che. A 20 prakRtionA artha 48-49-50mI gAthAmAM kahevAze. 26. have sthAvaradazakanI 10 prakRtio jaNAve che H thAvA-muhamaapaLa, sAhAraLa-adhira-asuma-sumanALi / tussara-khAphanA nasa-mitra, nAme sevA vInaM / / 27 (sthAvara-sUkSmAparyAR, sAdhAraLAsthirAjImaturmAni | du:svarAnAdeyAyaza, iti nAmni setarA viMzati:) zabdArtha :- thAvar=sthAvara, suhuma=sUkSma, apaE=aparyApta, sAhArana=sAdhAraNa, athi=asthira, azubha=azubha, juma=iDhArbhAgya, Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 prathama karmagraMtha kusaduHsvara, khADA=anAdeya, anasaM=ayaza, rUma=A pramANe, nAme = nAmakarmamAM, meyara = pratipakSI sahita, vIvIza che. gAthArtha - (1) sthAvara, (2) sUkSma, (3) aparyApta, (4) sAdhAraNa, (5) asthira, (6) azubha, (7) daibhaMgya, (8) duHsvara, (9) anAdeya, (10) ayaza. ema nAmakarmamAM pratipakSI sahita 20 prakRtio jANavI. 27. vivecana :- trasadazakanI barAbara sAme azubha evI A sthAvaradazaka hovAthI banne maLIne pratipakSI sahita 20 prakRtio dazakAnI gaNAya che. A vIse prakRtionA artha AgaLa gAthA 48-49-50 mAM AvavAnA che. tathA kaMIka saraLa paNa che. tethI ahIM lakhatA nathI. 14 piMDaprakRtio. gati Adi. gAthA- 24 8 pratyekaprakRtio parAghAta Adi. gAthA -25 10 trasadazaka. trasa vigere. gAthA -26 10 sthAvaradazaka. sthAvara vigere. gAthA-27 4ra kula nAmakarmanI betAlIsa pravRtio thAya che. jo ke nAmakarmanA peTAbhedo 42-93-103-67 ema cAra prakAre che. to paNa te cAra AMkamAMthI 42 no AMka kevI rIte che. te A 24thI 27 ema cAra gAthAothI jaNAvela che. bAkInA traNa AMka paNa AgaLa 30mI gAthAmAM samajAvAze. bIjA -- trIjA Adi karmagraMthomAM A pravRtiomAMthI ghaNI ghaNI prakRtio sAthe-sAthe levA-mUkavAnI Ave che. 14 guNasthAnakomAM ane 62 mArgaNAsthAnomAM kaI prakRtio baMdhAya ? ane kaI prakRtio na baMdhAya ? te jaNAvavA mATe vAraMvAra A pravRtione ochI paNa karavI paDe che ane umeravI paNa paDe che. vAraMvAra A badhI pravRtionAM nAmo lakhavAthI graMtha paNa gauravavALo banI jAya, ane abhyAsakavargane paNa aruci utpAdaka banI jAya, te mATe saraLatA sArU keTalIka keTalIka Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka prakRtio sAthe karIne tenI " pAribhASika saMjJAo" banAve che, je je prakRtio bhegI karIne je je saMjJA banAvI hoya. te te saMjJA mAtra lakhavAthI te te prakRtio levA-mUkavAnI saraLatA thAya che. jemake "svara" kahevAthI 1 thI au sudhInA 14 svaro samajI zakAya che. 14 svaro lakhavA paDatA nathI. tathA "vyaMjana" lakhavAthI thI 6 sudhInA 33 vyaMjano samajI zakAya che. 33 lakhavA paDatA nathI. tema ahIM paNa saraLatA mATe AvI saMjJAo samajAve che. 27. tasacau-thirachakaM, athirachaka suhumatiga- thAvaracaukkaM / subhagatigAivibhAsA, tayAisaMkhAhiM payaDIhiM // 28 // ( trasavatu- sthiraSamasthira- sUkSmatri-sthAvaravatum subhagatrikAdivibhASA, tadAdisaMkhyAbhiH prakRtibhiH ) 117 *** zabdArtha:- tasavaDa trasacatuSka, thirachA= sthiraSaTka, thiracha = asthiraSaTka, sudumati| = sUkSmatrika, thAvaratna = sthAvaracatuSka, sumatijJa = saubhAgyatrika vigere, vimAsA = saMjJAo, tayArU te te te prakRtine AdimAM gaNIne, saMghAtti = saMkhyA vaDe, payaDIrdi = prakRtio vaDe. gAthArtha:- trasacatuSka, sthiraSaTka, asthiraSaTka, sUkSmatrika, sthAvara catuSka, saubhAgyatrika vigere saMjJAo te te prakRtine AdimAM gaNIne teTalI saMkhyAvALI prakRtio vaDe karavI. 28, vivecanaH- zAstronI racanA alpAkSarI bane, abhyAsakavargane sukhaprada bane, teTalA mATe AvI saMjJAo banAvavAmAM AvI che. saMjJA banAvavamAM prathama eka prakRti lakhAya che.ane tenI pachI koi paNa saMkhyAvAcaka zabda lakhAya che. tenAthI te prakRtithI AraMbhIne teTalI saMkhyAvALI prakRtio 24 thI 27 gAthAmAM AvelA krama pramANe ApaNe svayaM samajI levI. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 prathama karmagraMtha dA. ta. traNacatuSka = trasathI AraMbhIne cAra-trasa, bAdara, paryApta ane pratyeka nAmakarma. A cArane trasacatuSka kahevAya che. sthiraSaka = sthira nAmakarmathI AraMbhIne cha-sthira, zubha, saubhAgya, susvara, Adeya ane yaza. A chane sthiraSaka kahevAya che. asthiraSaka = asthirathI AraMbhIne cha. asthira-azubhadaurbhAgya-svara-anAdeya ane ayaza. A cha prakRtione asthiraSaka kahevAya che. sUmatrika= sUkSmathI AraMbhIne traNa. sUkSma-aparyApta-sAdhAraNa A traNane sUkSmatrika kahevAya che. sthAvara catuSka= sthAvarathI AraMbhIne cAra. sthAvara-sUkSmaaparyApta ane sAdhAraNa. A cArane sthAvara catuSka kahevAya che. subhagatrika = saubhAgyathI AraMbhIne traNa. saubhAgya, susvara ane Adeya. A traNane saubhAgyatrika kahevAya che. AvI AvI saMjJAo svayaM paNa samajI levI. AdimAM lakhelI prakRtithI AraMbha karavo, ane je saMkhyAvAcaka zabda joDelo hoya teTalI ja prakRtio levI, jethI saMjJAo banI jaze. ane TuMkANamAM ghaNuM samajAze. 28. bIjI paNa keTalIka saMjJAo batAve che nniva-magurunahuvaka, sApha-Tu-ti-ra3ra-chamitrA ia annAvi vibhAsA, tayAisaMkhAhiM payaDIhiM // 29 // (varNacatuSkAgurulaghucatuSka,-trasAdi-dvi-tri-catuHSaTkamityAdi / ityanyA api vibhASAH, tadAdisaMkhyAbhiH prakRtibhiH) zabdArtha - vava varNacatuSka, ma huvaDa-agurulaghu catuSka, talA traNa vigere, Tu-ti-ra3Rddhika-trika-catuSka, chalakA =Saka - - - Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka vigere, rU=A pramANe, vi=bIjI paNa, vimA=saMjJAo, tathAsaMte Adi prakRtionI saMkhyA vaDe, pacavIriM=prakRtio dvArA. gAthArtha :- varNa catuSka, agurulaghucatuSka, trasAdi hika, trika, catuSka, ane Saka vigere A pramANe bIjI saMjJAo paNa te te karmane AdimAM mUkIne teTalI saMkhyA vALI prakRtio vaDe karavI. 29. vivecana :- uparanI gAthAmAM samajAvyuM te ja pramANe varNacatuSka vigere saMjJAo kahelA karmane AdimAM gaNIne samajI levI. jema kevarNacatuSka-varNa-gaMdha-rasa ane sparza. agurulaghucatuSka = agurulaghu, upaghAta, parAghAta ane ucchavAsa, A saMjJAmAM kahelI 4 prakRtio 25mI gAthAmAM kahelA krama pramANe nathI. temAM pUrvAcAryonI AvA prakAranI rUDhi kAraNa che. jo ke kramane anusAre agurulaghu, tIrthakara, nirmANa, ane upaghAta ema ja cAra AvavI joIe, paraMtu pUrvAcAryo "agurulaghucatuSka"mAM uparokta gaNatA AvyA che. mATe te ja levI. trasaddhika - trasa ane sthAvara. trasatrika - trasa-bAdara-ane paryApta. traNacatuSka - trasa-bAdara-paryApta-ane pratyeka. trasaSaka - trasa-bAdara-paryApta-pratyeka-sthira-zubha. A vigere bIjI saMjJAo paNa gAthAmAM na lakhI hoya to paNa te te prakRtine AdimAM gaNIne svayaM samajI levI. jyAnarvitrika - thINadvitrika. A saMjJA paNa agurulaghucatuSkanI jema rUDha che. paraMtu gAthAnA krama pramANe nathI. nidrAnidrA, pracalAmacalA ane tyAnadhine thINadvitrika kahevAya che. jemAM gAthA 11 - 12 mAM kahelo krama jaLavAto nathI. chatAM paNa pUrvAcAryonI rUDhithI A saMjJA Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 prathama karmagraMtha cAlI Ave che. A pramANe agurulaghucatuSka ane thINadghitrika A be saMjJAo rUDhivazathI jANavI. ane bAkInI saMjJAo gAthAmAM kahelA kramapramANe je prakRti kahelI hoya tyAMthI teTalI saMkhyAvALI karmaprakRtionI te te saMjJA samajI levI. 29. have piMDaprakRtio je 14 che tenA uttarabheda kahe che. gALa 3 vamato, 3-paLa-paLa-ti paLa-paMca-chavo / paLa-Tu-paLa-Tu-enDa-TuA-ba uttaramee pAsaTTI rU0 // (gatyAvInAM tu maza:, vatu: padma-padma-tri-padya-padya SaT Sam / paJca-dvika-paJcASTacaturdvikamityuttarabhedAH paJcaSaSTi: ) zabdArtha :-DvAna = gati vigere 14 piMDaprakRtionA, 3 = vaLI, mo = anukrame ghaDa cAra, paLa pAMca, paLa pAMca, ti cha, chaThThuM - cha, paLa-pAMca, be, traNa, paLa-pAMca, paMva-pAMca, 5 = pAMca, gaTTu = ATha, vaDa uttarabheJa = peTA bhedo, paLasaDDI = A pramANe, 2012, 57 = 4, 337 pAMsaTha che. = = = = = gAthArtha :- cauda piMDaprakRtionA uttarabhedo anukrame cAra, pAMca, pAMca, traNa, pAMca, pAMca, cha, cha, pAMca, be, pAMca, ATha, cAra, ane be che. ema kula uttarabhedo 65 thAya che. 30. = vivecana - gati Adi 14 piMDaprakRtio covIsamI mUla gAthAmAM je kahelI che. tenA uttarabhedonI saMkhyA A gAthAmAM jaNAvI che. te te uttarabhedonAM nAmo, tathA tenA artho gAthA 33 thI 43mAM graMthakArazrI ja jaNAvavAnA che. eTale ahIM lakhatA nathI. 1. A gAthA graMthakartAnI nathI, anyakartRka prakSipta che. karmagraMthanI TIkAmAM A gAthA tathA tenI TIkA nathI. mATe prakSipta che. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka gatinA jAtinA zarIranA aMgopAMganA baMdhananA saMghAtananA saMghayaNanA pharaka 3 rr saMsthAnanA varNanA gaMdhanA rasanA sparzanA AnupUrvInA vihAyogatinA 33 A pramANe trIzamI gAthAno artha pUrNa thayo. 30, 6 i ja 3 nAmakarmanA 42 bhedo 27mI gAthAmAM samajAvyA che. tenA uparathI have bAkI rahelA 93-103-ane 67 bhedo nAmakarmanA jaNAve che - aDavIsajuA tinavaI, saMte vA panarabaMdhaNe tisayaM / paMcaLa-saMyAya ho, tasu sAmannavatratraka // 32 // 121 4 2 32 kula 65 (aSTAviMzatiyuktA trinavatiH sati vA paJcadazabaMdhane trizatam / baMdhana-saMghAtagrahastanuSu sAmAnyavarNacatuSkam ) mahavIsa=aThyAvIsa, nuJAyukta, tinavarphe trANuM, saMd=sattAmAM, vA-athavA, panaravaMdhaLe=paMdarabaMdhana mAnavAmAM, ttiyaM=ekasotraNa, baMdhaLasaMcAyaLo-baMdhana ane saMghAtananuM grahaNa, tabUsu=zarIramAM karo, sAmanavanava-varNacatuSka sAmAnyathI levuM. gAthArtha - (uparokta 65 bhedone) 28thI yukta karIe to nAmakarmanA 93 bhedo thAya che. te sattAmAM levAya che. athavA paMdara baMdhana gaNIe to ekso traNa-103 thAya che. te paNa sattAmAM levAya che. ane Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 prathama karmagraMtha baMdhana tathA saMghAtananuM grahaNa zarIramAM laIe ane varNa catuSka sAmAnyathI laIe to 67 bheda thAya che. 31. vivecana - parAghAta Adi 25mI gAthAmAM kahelI 8, trasa Adi 26mI gAthAmAM kahelI 10, ane sthAvara Adi 27mI gAthAmAM kahelI 10, ema 28 prakRtio piMDa kRtionA peTAbheda je 65 che. temAM umeravAthI 65+28=maLIne nAmakarmanI 93 prakRtio thAya che. athavA pAMca baMdhanane badale keTalAka AcArya mahArAjAonI vivakSAbhedanI dRSTie paMdara baMdhana paNa gaNAya che. jo baMdhana A rIte pAMcane badale paMdara laIe to 14 piMDaprakRtinA ja je upara 65 bhedo gaNAvyA te 75 thAya che ane temAM parAghAta Adi 8+10+10=28 umeratAM nAmakarmanI 103 prakRtio thAya che. bIjA karmagraMthamAM A AThe karmo cauda guNasthAnakomAMthI kayAM kayAM karmo kayA guNasthAnaka sudhI baMdhAya che. udayamAM Ave che ane sattAmAM (sTokamAM rahe che. te vAta ekeka uttarabhedavAra samajAvAze, tyAM sattAmAM nAmakarmanI A gaNAvelI 93 athavA 103 prakRtio levAmAM Avaze. ane have cotho 67no nAmakarmano AMka samajAvAya che te mAtra baMdha-udaya ane udIraNAmAM levAmAM Ave che. 67no AMka A pramANe gaNAya che -14 piMDaprakRtionA je pAMsaTha peTA bhedo gAthA 30mAM jaNAvyA che. temAM pAMca baMdhana ane pAMca saMghAtana zarIranI aMdara ja gaNavAM, kAraNa ke jyAre jyAre je je zarIra baMdhAya che ke udaya-udIraNAmAM Ave che ke sattAmAM hoya che tyAre tyAre te te baMdhananAmakarma ane saMghAtananAmakarma avazya baMdha-udaya-udIraNA ane sattAmAM Ave ja che. mATe juduM gaNavAnuM kaMI khAsa viziSTa prayojana nathI. tethI A 10 ochI thAya che. tathA varNanA 5, gaMdhanA 2, rasanA 5, ane sparzanA 8, ema kula 20 uttarabhedo je kahyA che. tene badale mAtra varNagaMdha-rasa- ane sparza ema cAre mULabheda rUpe eka eka gaNavA. tethI Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 123 20ne badale 4 mULabheda gaNavAthI 16 bhedo te ochA thAya che. A pramANe 5 baMdhana, 5 saMghAtana, ane 16 varNAdinA maLIne kula 5 + + + 16 = 26 bhedo uparokta 6pamAMthI ochA thAya che. jethI piMDaprakRtionA peTabhedo 65ne badale mAtra 39 thAya che. temAM parAghAta Adi 28 bhedo pUrvanI jema umerIe to 67 bhedo nAmakarmanA levAya che. koSTaka (nAmakarmanuM) piMDaprakRtio | 14 | 65 | 75 | 39 parAghAta Adi | + 8 | trasa dazaka | +10 | 10 | 10 | 10 sthAvara dazaka [+10 | 10 | 10 | 10 42 93 ] 103 ! 67. kula piMDaprakRtiono AMka badalAvAthI cAre AMko badalAya che. mULabheda gaNIe to 14, uttarabheda gaNIe to 65, paMdarabaMdhana gaNIe to 75, ane baMdhana-saMghAtana zarIramAM gaNI varNAdi sAmAnyathI laIe to 39 thAya che. te cAre AMkamAM parAghAta Adi ATha, trasadazaka, ane sthAvaradazaka umerAya che. nAmakarmanI 93 ane 103 sattAmAM gaNAya che. ane 67 baMdhaudaya-udIraNAmAM gaNAya che. ane 93, 103, 67, A traNe AMka gaNavA saraLa paDe mATe tenA upAya rUpe 42 bheda kahyA che. bAkI 42 bhedano baMdhAdimAM kyAMya vyavahAra Avato nathI. 31. have baMdhAdimAM AThe karmanI prakRti keTalI hoya te jaNAve che - ia sattaTThI baMdhodae a, na ya sammamIsayA baMdhe / baMdhudae sattAe, vIsa-duvIsaha vaNNasayaM // 32 // (iti saptaSaSTibandhodaye ca, na ca samyagmizrake bandhe / bandhodaye sattAyAM viMzaM dvAvizaM aSTapaJcAzaM zatam ) Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 24 prathama karmagraMtha zabdArtha - rU =A pramANe, sattaddI=saDasaTha, vaMtho =baMdha ane udayamAM, e=ane, ni=nahIM, 3=vaLI, samUnIyA=samyakatvamizramohanIya, vaMdhe-baMdhamAM, vaMthag=baMdha tathA udayamAM, sattA=sattAmAM, vIsa-kuvIsa-vA=vIza,bAvIsa ane aThAvanathI adhika evI, sacaM=so eTale ke 120, 122, 158 prakRtio jANavI. gAthArtha - A pramANe nAmakarmanI baMdha-udayamAM 67 prakRtio jANavI. mohanIyakarmamAMnI samyakatvamohanIya ane mizramohanIya baMdhamAM gaNAtI nathI. tethI AThe karmonI baMdha-udaya-ane sattAmAM anukrame 120122- ane 158 prakRtio thAya che. 32. vivecana - upara samajAvyA pramANe baMdha-udaya ane udIraNAmAM nAmakarmanI 67 prakRtio levAya che. ane sattAmAM 93 athavA 103 gaNAya che. Ama gaNavAmAM pUrvAcAryono vivakSAbheda ja kAraNa che. vAstavika rIte to nAmakarmanI ekaso traNe prakRtio baMdhAya ja che. udaya-udIraNAmAM paNa Ave ja che. bAMdhyA vinA sattAmAM Ave kyAMthI ? ane sattAmAM jo AvI hoya to pUrve bAMdhelI paNa cokkasa che ja ane pAchaLanA kALe udaya-udIraNAmAM paNa cokkasa Avaze ja. mATe sattAmAM ja phakta 103 che ema nahIM, paraMtu baMdha-udaya-udIraNA ane sattA ema cAre prakAromAM 103 ja che. tathApi keTalIka-keTalIka pravRtio sarakhI sarakhI hovAthI baMdha-udaya ane udIraNA vakhate sAthe gaNI che. jethI 67 levAmAM Ave che. ane sattA vakhate judI gaNI che. tathA koI pAMca baMdhana mAne che. ane koI paMdara baMdhana mAne che. tethI sattAmAM 93 athavA 103 gaNAya che. baMdha = navA navA karmonuM AtmA sAthe coMTavuM. udaya = pUrve bAMdhelA karmone bhogavavAM. udIraNA = udayakALane na pAkelAne baLAtkAre udayamAM lAvavAM. sattA = bAMdhelA karmonI AtmA sAthe vidyamAnatA. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 1 25 mohanIyakarmanA bhedo jo ke 28 che. paraMtu baMdhamAM 26 ja gaNAya che. kAraNa ke samyakatvamohanIya ane mizramohanIyano baMdha thato nathI. phakta mithyAtva mohanIya karma ja baMdhAya che. AtmA jyAre samyakatva pAme che tyAre pUrve baMdhAyeluM mithyAtva mohanIyakarma ja rasaghAta thavAthI zuddha ane ardhazuddha rUpa bane che. tene ja samyakatvamohanIya ane mizramohanIyakarma kahevAya che. te kAraNathI baMdhamAM mohanIyakarmanI ra6 ja gaNAya che ane udaya-udIraNA-sattAmAM mohanIyanI 28 gaNAya che. vAstavika vicAra karIe to samyakatvamohanIya ane mizramohanIya paNa baMdhAyA vinA addharathI AkAzamAMthI kaMI TapakI paDI nathI. baMdhAvAthI ja AvI che. paraMtu samyakatvamohanIyasvarUpe ane mizramohanIyasvarUpe baMdhAI nathI. mithyAtvamohanIya rUpe baMdhAyA pachI AtmavizuddhinA lIdhe zuddharUpe banI che. mATe potAnA rUpe baMdhAtI nathI. eTale baMdhamAM gaNAtI nathI. A pramANe nAmakarma ane mohanIyakarma, A be karmamAM baMdha-udayaudIraNA ane sattAmAM judI judI saMkhyA thavAthI AThe karmanI sAthe baMdhaudaya-udIraNA-sattAmAM gaNIe tyAre saMkhyA paNa judI judI thAya che. tenuM citra A pramANe che - jJAnA. darza. veda. moha. Ayu nAma gotra aMta. kula baMdha | 2 | 26 | 4 67 | 2 | pa | 120 udaya 5 | 9 28 | 4 |67 | 2 | 5 | 122 udI. 2 | 9 | 9 | 2 | 28 | 122 sattA 5 | 148 158 / 'hA Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama karmagraMtha mULagAthAnA uttarArdhamAM AThe karmanI prakRtio baMdha-udaya (udIraNA) ane sattAmAM keTalI hoya ? teno AMka Apelo che. baMdhamAM 120, udaya (udIraNA)mAM 122, ane sattAmAM 158 hoya che. gargarSi maharSi Adi keTalAka AcAryo paMdara baMdhana mAne che tethI 158 thAya che. ane jo pAMca baMdhana gaNIe to ATha karmanI 148 thAya e svayaM samajI levuM. pAMca ane paMdara baMdhana kevI rIte thAya che te vAta AgaLa 36mI gAthAmAM Ave ja che. 32. have uttarabhedo je 65 kahyA te gaNAve che - niya-ti-inara-murArUM, phana-viJa-tiJa-23-paiiti-nADuMo / orAna-vijhADa'hArA, teJa-maLa paLa-marIza / / rUrU (niraya-tirthA-nara-sura|taya:, -dvi-tri-catu:-paAndriyanAtaya: I vAra-vaiyiADaDAra-tena:-ArnAni padma zarIrakhi ) 126 - zabdArtha - niya-nakagati, ti-itiryaMcagati, na-manuSyagati, suraE-devagati, pha-ekendriya, vijJa-beIndriya, tima-teIndriya, 3carindriya, niMdri-paMcendriya, nAo-ema pAMca jAti jANavI, orAnaaudArika, vighna-vaikriya, sArA-AhAraka, teJa-taijasa, jammu-kAryaNa, paLa-sarIrA-ema pAMca zarIro jANavAM. gAthArtha - naka-tiryaMca-manuSya ane deva ema cAra gati jANavI, ekendriya-beindriya-teindriya- caurindriya ane paMcendriya ema pAMca jAti jANavI, tathA audArika, vaikriya, AhAraka, taijasa ane karmaNa ema pAMca zarIra samajavAM, 33. vivecana = gati eTale avasthAvizeSanI prApti, je avasthA vizeSamAM duHkha-sukha viziSTa prakAre A jIva bhogavI zake tevI avasthA vizeSane gati kahevAya che. te gati cAra prakAre che. tenA kAraNe tevI tevI gati apAvanArUM nAmakarma paNa cAra prakAre che. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 127 (1) narakagatinAmakarma = atizaya duHkha bhogavavAvALI je avasthAvizeSa te narakagati, tene apAvanArUM je karma te narakagatinAmakarma. te narakagatinA 7 bheda che. (2) tiryaMcagatinAmakarma = narakanI apekSAe hIna ane manuSyAdinI apekSAe adhika duHkha bhogavavAnuM je kSetra te tiryaMcagati. AvI gati apAvanArUM je karma te tiryaMcagatinAmakarma. (3) manuSyagatinAmakarma = vivekavALo je bhava, jemAM naraka-tiryaMca karatAM ochuM duHkha che ane devAvasthA karatAM ochuM sAMsArika sukha che. te manuSyagati, tene apAvanArUM je karma te manuSyagatinAmakarma. (4) devagatinAmakarma = saMsAranA sukhanI adhikatAvALo je bhava te devagati, tene apAvanArUM je karma te devagatinAmakarma. jAtinAmakarmanA pAMcabheda che. jAti eTale paraspara samAna caitanyanI prApti. ekendriyamAM utpanna thanArA tamAma jIvomAM kaMIka kaMIka paraspara ochu-vadhatuM caitanya haze. to paNa sAmAnyathI beindriyAdi jIvo karatAM ochuM ja hoya che. tethI badhA ja sarakhA caitanyavALA lagabhaga hovAthI "ekendriya jAti" vALA kahevAya che. evI ja rIte beIndriyateIndriya Adi jAtimAM paNa paraspara je caitanya sarakhuM (samAna) prApta thAya che te A jAtinAmakarma che. samAna caitanya maLavAthI "A ekendriya che. A paNa ekendriya che. A paNa ekendriya che" evo samAna zabdavyavahAra thAya che. A rIte jAtinAmakarma e samAna caitanyanuM kAraNa bane che ane samAna caitanya e samAna zabdavyavahAranuM kAraNa bane che. zarIramAM maLatI AMkha-kAna-nAka-jIbha-cAmaDI vigere je Indriya che te aMgopAMga nAmakarmathI ane paryApta nAmakarmathI maLe che. temAM jAtinAmakarma kAraNa nathI. tathA jJAnAvaraNIyakarmanA kSayopazama rUpa je bhAvendriyo che temAM jJAnAvaraNIyakarmano kSayopazama kAraNa che. paraMtu Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 prathama karmagraMtha "samAna caitanyanI prAptimAM asAdhAraNa kAraNa jAtinAmakarma che. tenA pAMca bhedo che. te A pramANe - (1) ekendriyajAtinAmakarma = beIndriya Adi uparanA sarva jIvo karatAM jemAM ghaNuM ja ochuM caitanya khulluM thAya che ane paraspara te jIvomAM mAtra eka ja Indriya saMbaMdhI caitanya che. te ekendriyajAti. tevA bhavane apAvanArUM karma te ekendriyajAtinAmakarma. (2) beIndriyajAtinAmakarma = ekendriya karatAM kaMika adhika ane paraspara sparzanendriya tathA rasanendriya saMbaMdhI ja mAtra caitanya jyAM che te beIndriyajAti. tevo bhava apAvanArUM je karma te beIndriya jAtinAmakarma. evI ja rIte(3) teIndriyajAtinAmakarma = traNa Indriyo saMbaMdhI samAna caitanyavALA bhavane apAvanArUM karma te teIndriya jAtinAmakarma. (4) cauridrayajAtinAmakarma = cAra Indriyo saMbaMdhI samAna caitanyavALA bhavane apAvanArUM je karma te caurindriya jAtinAmakarma. (5) paMcendriyajAtinAmakarma = pAMce Indriyo saMbaMdhI samAna caitanyavALA bhavane apAvanArUM je karma te paMcendriyajAtinAmakarma. sukha ane duHkhanA upabhoganuM je sAdhana te zarIra, jenAthI saMsAranAM duHkha- sukha bhogavAya te zarIra,zIta yat tat zarIram = je nAza pAmavAnA svabhAvavALuM che te zarIra kahevAya che. te zarIra pAMca prakAranAM che tethI tene apAvanAruM zarIra nAmakarma paNa pAMca prakAranuM che.audArika zarIra nAmakarma vigere. (1) udArazabda uparathI rUd pratyaya lAgIne audArika zabda bane che. udAra eTale sauthI moTuM, sauthI vadhu tejasvI, ane sauthI vadhu dAnezvarI, A traNa prakAranA guNavALA zarIrane audArika zarIra kahevAya che. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 129 (1) vaikriyazarIra devone AzrayI 7 hAtha, nArakIne AzrayI pa00 dhanuSya ane AhAraka zarIra muThI vALelA 1 hAtha pramANa che. taijasakArmaNanI svataMtra avagAhanA hotI nathI. jayAre audArika zarIra vanaspatikAyane AzrayI eka hajAra yojanathI paNa kaMIka adhika avagAhanAvALuM che mATe sauthI moTuM che. (2) tIrthakara bhagavanto Adine A zarIra hoya che ane te devothI paNa adhika tejavALuM che. jenI sAme loko barAbara joI zakatA nathI. jenA tejane saMharavA mATe pAchaLa bhAmaMDaLa rakhAya che. tethI sauthI vadhAre tejavALuM paNa A zarIra che. (3) vaikriya Adi cAre zeSa zarIro AtmAne sAMsArika saMpattinuM dAna karI zake che, paraMtu pharIthI jyAM janma-maraNanI jaMjALa nathI evI mokSalakSmInuM dAna AtmAne A audArika zarIra ja kare che. mATe sauthI vadhu dAnezvarI che. AvA traNa guNovALA zarIrane apAvanArUM je karma te audArikazarIra nAmakarma. (2) je nAnuM thaIne moTuM thAya, moTu thaIne nAnuM thAya, je AkAzagAmI thaIne bhUmigAmI thAya, ane bhUmigAmI thaIne AkAzagAmI thAya ItyAdi vividha-kriyAovALuM je zarIra te vaikriya zarIra.tene apAvanArUM je karma te vaikriyazarIranAmakarma. A vaikriya zarIra (1) bhavapratyayika ane (2) labdhipratyayika ema be prakAranuM hoya che. bhava e ja che prAptimAM kAraNa jene tenuM nAma bhavapratyayika. deva tathA nArakInA jIvone bhavapratyayika vaikriya zarIra hoya che. paMkhIne jema bhavathI ja uDavAnI zakti maLe che. mAchalAMne jema bhavathI ja taravAnI zakti maLe che. tema deva-nArakIne bhavathI ja vaikriya zarIra banAvavAnI zakti maLe che. deva-nArakIno upapAta janma hovAthI A zarIrane aupapAtika paNa kahevAya che. tathA deva-nArakI AvA navA vaikriya zarIranI racanA kare tyAre paNa janmathI maLeluM vaikriya zarIra to potAnuM kAmakAja kare ja che. tethI navA banAvelA A zarIrane Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 prathama karmagraMtha uttaravaikriyazarIra kahevAya che. A pramANe deva-nArakInA A zarIranAM bhavapratyayika, aupapAtika athavA uttaravaikriya Adi vividha nAmo che. manuSya-tiryaMcone tapa-cAritra-tathA jJAna-dhyAna Adi guNonA pratApe A vaikriya zarIranI prApti thAya che mATe te labdhipratyayika kahevAya che. vAyukAyAmAM paNa vaikriya zarIra banAvavAnI zakti che. paraMtu sarva vAyukAmAM A zakti hotI nathI. mAtra keTalAka bAdara-paryApta vAyukAmAM ja hoya che. ane te paNa vaikriyasatakanI uvalanA na thaI hoya tyAM sudhI ja hoya che. tethI bhavapratyayika gaNAtuM nathI. AvA prakAranA vaikriya zarIrane apAvanArUM je karma te vaikriya zarIranAmakarma. (3) tIrthaMkara paramAtmAnAM darzana karavA mATe, athavA AgamonA arthamAM thayelA saMzayane dUra karavA mATe, cauda pUrvadhara muni mahAtmAo AhAraka zarIrane yogya evI AhArakavargaNAnAM pudagalo grahaNa karI te pugalonuM eka hAtha pramANa avagAhanAvALuM je zarIra banAve te AhArakazarIra, A zarIra sphaTikanI jema atizaya svaccha ane nirmaLa hoya che. mahAvideha kSetra sudhI jatAM-ane AvatAM pote koInAthI vyAghAta pAmatuM nathI ane potAnAthI bIjA koIne vyAghAta thato nathI. eka hAtha jeTalI avagAhanAvALuM hovAthI dazya che. loko joI paNa zake che. chatAM atizaya vegavALI gati hovAthI adazya paNa kahevAya che. mahAvideha kSetra sudhI gamanAgamana kare che chatAM kALa mAtra antarmuhUrta ja thAya che. AvA prakAranA nirmaLa zarIrane apAvanArUM je karma te AhArakazarIranAmakarma. (4) je karmanA udayathI jIvane taijasa zarIranI prApti thAya te tejasa zarIranAmakarma. jIve karelA AhArAdinA pAcananuM je kAraNa te taijasazarIra. A pAcanakriyA karAvanArUM tejasa zarIra sarvajIvone hoya che. paraMtu tapaAdi viziSTa guNone lIdhe taijasa labdhi je pragaTa thAya che. te labdhipratyayika taijasa zarIra koika AtmAone ja hoya che. te labdhinA pratApe apakAra karavAnI buddhithI zrAparUpe ane upakAra karavAnI buddhithI ThAravA rUpe Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 131 tejovargaNAnAM pudgalonuM ja zarIra banAvI sAmenA jIva upara mukavAmAM Ave che. tene anukrame tejalezyA ane zItalezyA kahevAya che. A zarIra paNa labdhi pratyayika che. koIka jIvone ja thAya che. te jovargaNAnuM baneluM che. (5) karmaNavargaNAnuM baneluM je zarIra te kArmaNazarIra. ekabhavathI bIjA bhavamAM jatA jIvane A taijasa-kArpaNa be zarIro hoya che. bAkInA traNe zarIrono tyAga thAya che. vigraha gatimAM jato jIva A be zarIrovALo che. tenAthI ja saMsArI kahevAya che tathA parabhavamAM gayA pachI A be zarIronA kAraNe ja audArikAdi anya zarIronI prApti thAya che. A kArmaNazarIra pote ATha karma rUpa che ane kArmaNazarIranAmakarma e kArmaNazarIranI prAptimAM kAraNa che. A pramANe 4 prakAranI gati, 5 prakAranI jAti, ane pa prakAranAM zarIrone apAvanArAM nAmakarmo paNa anukrame 4-5-5- prakAranAM che. ema traNa piMDaprakRtio samajAvI. 33. have aMgopAMga nAmakarma samajAve che - vAhU-iilira-35, 3-3yaMga-aMgutrI-papu ! sesA aMgovaMgA, paDhamataNutigassuvaMmANi // 34 // (bAhUrU-pRSTiH-zira-ura, udaramaGgAni upAGgAnyaGgulipramukhAni / zeSANyaGgopAGgAni prathamatanutrikasyopAGgAni ) zabdArtha - vAk = be bhUjA, 3= be sAthaLa, piTTi = pITha, sira = mAthuM, 32 = hadaya-chAtI, 3yara = udara-peTa, saM = A ATha aMgo che. 3vaM = upAMgo, maMtrI = AMgaLI, pamuhI = vigere, sesI = bAkInA, gaMgovaM = aMgopAMgo kahevAya che, paDhamaMtay = prathamanAM zarIro, tirasa = traNane, sarvALi = A aMgopAMgo hoya che. gAthArtha = be bhUjA, be sAthaLa, pITha, mastaka, hRdaya ane udara A ATha aMgo kahevAya che. AMgaLI vigere upAMgo kahevAya che. ane Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 prathama karmagraMtha bAkInA (rekhA vigere) aMgopAMga kahevAya che. prathamanA traNa zarIromAM ja A aMga-upAMga ane aMgopAMga hoya che. 34. vivecana = zarIranA mukhya mukhya je avayavo te aMga kahevAya che. te aMga ATha che. (2) bhUjA-hAtha, (2) sAthaLa-paga, (1) pITha, (1) mastaka, (1) chAtI-hadaya, (1) udara-peTa, ema A ATha avayavo zarIranA mukhya bhAgo hovAthI te AThane aMga kahevAya che. aMganA je peTA avayava te upAMga kahevAya che. jema ke hAtha e aMga che. tenA peTA avayava rUpa AMgaLIo te upAMga. paga e aMga che. tenA peTAavayava rUpa paganI AMgaLIo, DhIMcaNa, te upAMga. pITha e aMga che. tenA peTAavayava rUpa maNakA te upAMga, ema sarvatra samajavuM. - upAMganA je peTA-avayava te aMgopAMga kahevAya che. jema ke AMgaLIo te upAMga che. tenI rekhAo, veDhAo te aMgopAMga. tevI ja rIte nakha, romarAjI vigere aMgopAMga kahevAya che. A aMga-upAMga-ane aMgopAMga mAtra audArika vaikriya ane AhAraka ema traNa zarIromAM ja hoya che. taijasa-kAzmaNa zarIromAM hotAM nathI. kAraNake taijasa-kAzmaNane svataMtra saMsthAna (AkAra) hoto nathI. A traNa zarIro pramANe Atmapradezo AkAra dhAraNa kare che. ane Atmapradezo sAthe taijasa-narmaNa vyApta thayeluM hovAthI tenA ja AkAre bane che. tethI tenuM khAsa viziSTa saMsthAna kahevAtuM nathI. jema ghaDAmAM nAkheluM pANI ghaDAnA AkAre bane che ane thALamAM ThAreluM pANI thALanA AkAre bane che mATe pANIno potAno khAsa koI AkAra nathI. tema taijasa-kAzmaNano audArikAdi traNa zarIrothI bhinna khAsa koI viziSTa AkAra nathI. mATe teonuM aMgopAMga nAmakarma hotuM nathI. prazna = aMgopAMga zabdanI saMdhi chuTI pADavAmAM Ave to aMga ane upAMga ema be ja pado nIkaLI zake che ane tame upara aMga, upAMga Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 133 ane aMgopAMga ema traNa samajAvyAM, to traNa pado A eka zabdamAMthI kevI rIte kADhI zakAya? uttara = akSara 2 3pa ni 2, ti alopAni, A pramANe pahelAM "aMga ane upAMga" ema be padono itaretara dvanda samAsa thAya che. ane tyArabAda "pAna 2 prakopani -ema be padono "calAvavaMdhyeyaH' (siddhahema sUtra 3-1, 119) thI ekazeSa samAsa thayela che. tethI aMga, upAMga ane aMgopAMga ema traNe artha thaI zake che. A pramANe traNa zarIromAM aMga-upAMga-ane aMgopAMga hoya che. tethI teone anukrame audArikAMgopAMga, vaikriyAMgopAMga, ane AhArakAMgopAMga kahevAya che. ane te traNe aMgopAMgane ApanArAM karmone anukrame audArikAMgopAMganAmakarma, vaikriyAMgopAMganAmakarma ane AhArakAMgopAMga nAmakarma kahevAya che. 34. have pAMca prakAranAM baMdhana samajAve che. uralAi-puggalANaM, nibaddha-bajhaMtayANa saMbaMdhaM / jaM kuNai jau-samaM taM, baMdhaNamuralAi-taNunAmA // 35 // (audArikAdi-pudgalAnAM, nibaddha-badhyamAnAnAM sambandham / yatkaroti jatusama, tad bandhanamaudArikAdi-tanunAmnaH ) zabdArtha - 3ratArU = audArika vigere, pupAtALuM = pudgalo, nibaddha = pUrve bAMdhelAM, ane jIMyA = navAM baMdhAtAMno, saMbaMdhuM = paraspara saMbaMdha, kaM = je karma, rU kare che, asamaM = lAkha sarakhuM, te = te karma, vaMthai = baMdhananAmakarma, 3ranA =audArikAdi, tapunAma = zarIranA nAmathI. * Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama karmagraMtha 134 gAthArtha = pUrve bAMdhelAM ane hAla navAM baMdhAtAM evAM audArikAdi pugalono paraspara saMbaMdha je karma karI Ape che te karma lAkhanI sarakhuM audArikAdi zarIranA nAme pAMca prakAranuM che. 35. vivecana = lAkha (athavA guMda-vigere padArtho) jema be kASThakAgaLa Adine paraspara joDI Ape che. banneno paraspara saMbaMdha=ekamekAvasthA karI Ape che. tenI jema je karma pUrve grahaNa karelAM audArika zarIranAM pudgalonI sAthe navAM grahaNa karAtAM audArika zarIranAM pudgalone ekameka karI Ape che te karma audArikabaMdhana nAmakarma kahevAya che. tema vaikriyAdimAM paNa samajavuM. koI paNa jIva janmyo tyAre ja teNe potAnuM audArikAdi yathAyogya zarIra to banAvyuM ja che. paraMtu te zarIramAM pratisamaye navAM navAM grahaNa karAtAM AhAra-pANI-ane havA AdinAM audArikAdi pudgalo udaramAM gayA pachI audArikAdi rUpe pariNAma pAmI, junA banelA rUdhira-mAMsahADa-carabI-vIrya ityAdi te te aMzomAM ekameka je thaI jAya che. te A baMdhananAmakarmanuM ja kArya che. jo A karma na hota to audArikAdi zarIra nAmakarmathI pudgalonuM zarIra rUpe pariNamana thAta. paraMtu ekameka na thavAnA kAraNe retInA kaNonI jema samUha rUpe ja mAtra thAta. paraMtu piMDarUpa banata nahIM. ane piMDarUpe bane che tethI baMdhananAmakarma che. ema sidhdha thAya che. te te zarIra nAmakarmanI sAthe te te baMdhananAmakarma baMdhamAM, udayamAM ane sattAmAM hoya ja che. phakta baMdha-udayamAM baMdhananI zarIrathI judI vivakSA karelI nathI. ane sattAmAM judI vivakSA karelI che. junAM grahaNa karelAM audArika pudgalonI sAthe navA grahaNa karAtAM audArika pudgalono paraspara je saMbaMdha thavo te audArikabaMdhana, ane te karAvanAruM je karma te audArika baMdhana nAmakarma kahevAya che. tevI ja rIte Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 135 junAM grahaNa karelAM vaikriya pudagalono navo grahaNa karAtAM vaikiya pudgalonI sAthe paraspara je saMbaMdha thAya che te karanArA karmane vaikriyabaMdhana nAmakarma kahevAya che. A ja rIte AhArakabaMdhananAmakarma, taijasabaMdhananAmakarma, ane karmaNabaMdhananAmakarma paNa svayaM samajI levAM. A pramANe baMdhananAmakarma pAMca prakAre che. 3pa. have pAMca prakAranAM saMghAtana samajAve che - jaM saMghAyai uralAi-puggale, tiNagaNaM va daMtAlI / taM saMghAyaM baMdhaNamiva, taNunAmeNa paMcavihaM // 36 // (yatsaMghAtayati-audArikAdi-pudgalAn tRNagaNamiva daMtAlI tatsaMghAtaM bandhanamiva, tanunAmnA paJcavidham ) / zabdArtha - = = je karma, saMpAya = ekaThAM kare che, 3ranArUM = audArikAdi, pumA = pudgalone, taNaIM = tRNanA samUhane, 2 = jema, saMtAna = daMtALI, te = te karma, saMthArtha = saMghAtananAmakarma, vaMthai = baMdhananI, va = jema, tapunAme = zarIranA nAme, paMvi6 = pAMca prakAre che. gAthArtha = jema daMtAlI ghAsanA samUhane ekaTho kare che tema ja karma audArikAdi pudgalone (zarIranI racanAne anurUpa) ekaThAM kare che te saMghAtana nAmakarma baMdhananI jema ja audArikAdi zarIranA nAme pAMca prakAre che. 36. vivecana = manuSya-tiryaMcano bhava hoya tyAre audArika zarIranI racanA thAya che. deva-nArakIno bhava hoya tyAre vaikriya zarIranI racanA thAya che. manuSya-tiryaMcomAM paNa labdhi vikasAvavAnuM prayojana hoya to vaikriyazarIranI racanA thAya che. cauda pUrvadhara muni mahAtmAo prayojanavazathI AhAraka zarIranI racanA kare che. pratisamaye taijasa-kAzmaNa zarIranI racanA to cAlu ja che. taduparAMta tejolezyA athavA zItalezyAnA nisargakALe viziSTa taijasa zarIranI racanA thAya che. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 prathama karmagraMtha judA judA-bhavomAM, ane judA-judA kALe thatI A zarIranI racanAmAM te te zarIrane anukula pudgalonA jatthAno saMgraha karI ApanArUM je karma che te saMghAtana nAmakarma che. jema daMtAlI (pAMca-cha dAMtAvALuM, ghAsane ekaThuM karavAnuM, lAMbA hAthAvALuM eka jAtanuM khetaromAM vaparAtuM sAdhanavizeSa) chuTA-chuTA paDelA ghAsane ekaThuM karI Ape che. te ja rIte A karma jIvane audArikAdi je zarIra banAvavAnuM hoya te zarIrane anukuLa pugalonA jatyAvizeSa bhegA karI Ape che. te karmane saMghAtana nAmakarma kahevAya che. zarIro pAMca che tethI te te zarIrane yogya pagalonA jasthAone ekaThA karavA rUpa saMghAtana nAmakarma paNa pAMca prakAre ja che. audArikasaMghAtananAmakarma, vaikriyasaMghAtananAmakarma, AhArakasaMghAtananAmakarma, taijasasaMghAtananAmakarma ane karmaNasaMghAtananAmakarma. prazna = je audArikAdi zarIra nAmakarma che tenAthI ja zarIrone yogya pagalonuM grahaNa siddha thaI jAya che. kAraNake zarIranAmakarmamAM ja lakhyuM che ke te te zarIrane yogya pudgalone grahaNa karI audArikAdi te te zarIra rUpe pariNAvI zarIranI racanA karavI te zarIranAmakarma. to pachI saMghAtana nAmakarma mAnavAmAM zuM vizeSatA che ? zarIranAmakarmathI saMghAtananAmakarmanuM evuM te zuM kAryavizeSa che ke jenAthI saMghAtana nAmakarma bhinna svIkAravuM paDyuM che? mATe bhinnakArya vizeSa zuM? te samajAvo. uttara audArikAdi zarIrane yogya pudgalonuM grahaNa, zarIra rUpe pariNamana, ane zarIronI racanA, ityAdi kArya to zarIra nAmakarmathI ja janya che. paraMtu te te pugalonA jatthA keTalA lAvavA ? pudgalonA jasthAnI "parimitatA" karAvanAruM A saMghAtana nAmakarma che. zarIrano bAMdho ekavaDIyo banavAno hoya to ochA jatthA, madhyama bAMdho banavAno hoya to madhyama jatthA, ane hAthI jevI vizALa kAyA banavAnI hoya to vipula jatthA lAvavAmAM A karma kAma kare che. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 137 sArAMza ke "pudgalonuM grahaNamAtra, ane zarIra rUpe parimaNana mAtra" karAvavuM te zarIranAmakarmano viSaya che. paraMtu zarIranI racanAne anukuLa parimitatA karAvanArUM saMghAtananAmakarma che. A pramANe banne karmono viSaya-kAryakSetra bhinna hovAthI banne karmo judAM che. zarIro pAMca che tethI zarIro ane baMdhanonI jema A saMghAtananAmakarma paNa zarIronA nAme ja pAMca prakAranAM che te svayaM samajI levuM. 36. have garSi Adi RSionA mate 15 baMdhana vivAya che te samajAve che - morAna-vidhyA-hIrA, tA-te-majuttAI . nava baMdhaNANi iyaradu-sahiyANaM tini tesiM ca // 37 // (3ra-vaiciThThIrANAM, vartana-yuvatI nAm | nava bandhanAni itaradvisahitAnAM trINi teSAM ca ) zabdArtha - 3ora7i = audArika, viDavya = vaikriya, mIrarayALa = AhAraka, saT = potAnI, te = taijasa, mya = kArmaNathI, juttA = yukta karIe to, nava = nava prakAre, vaMdhaNi = baMdhano che. yara = itara-bAkInAM, TuriyA = be je taijasa-kAzmaNa, tenAthI sahita, timi = traNa, tesiM = te taijasakAmaNanAM. gAthArtha = potAnI sAthe, taijasanI sAthe, ane kArmaNanI sAthe, audArika, vaikriya ane AhArakanuM joDANa karavAthI kula nava baMdhano thAya che. tathA te ja audArikAdi traNa zarIronuM Itara evAM be zarIra taijasakArmaNa, tenI sAthe joDavAthI bIjAM traNa baMdhano thAya che. tathA te taijasakArpaNanAM ja traNa baMdhano thAya che. ema 15 baMdhano che. 37. vivecana = audArika-vaikriya- ane AhAraka A traNa zarIrono (1) potAnI sAthe, (2) taijasanI sAthe, ane (3) karmaNanI sAthe, - saMyoga karavAthI kula 9 prakAranAM baMdhano thAya che. te A pramANe - Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 prathama karmagraMtha (1) junAM grahaNa karelAM audArika pudgalono navAM grahaNa karAtAM audArikapudgalonI sAthe saMbaMdha karAvanArUM je karma te audArika-audArika baMdhana nAmakarma. (2) junAM grahaNa karelAM ane navAM grahaNa karAtAM audArikapugalono junAM grahaNa karelAM ane navAM grahaNa karAtAM taijasa pudgalonI sAthe paraspara saMbaMdha karAvanArUM je karma te audArikataijasabaMdhananAmakarma. (3)-junAM grahaNa karelAM ane navAM grahaNa karAtAM audArika pugalono junAM grahaNa karelAM ane navA grahaNa karAtAM kArmaNa pudgalonI sAthe paraspara saMbaMdha karAvanArUM je karma te audArikakArmasabaMdhananAmakarma. A ja pramANe (4) vaikriya vaikriya baMdhananAmakarma, (5) vaikriya taijasabaMdhananAmakarma, (6) vaikriya kArmaNabaMdhananAmakarma, (7) AhAraka AhAraka baMdhananAmakarma, (8) AhAraka taijasabaMdhananAmakarma ane (9) AhAraka kArpaNa baMdhananAmakarma, ema 9 baMdhano thAya che. tathA A ja audArika-vaikriya- ane AhAraka ema traNa zarIrone Itara evAM je taijasa-kAzmaNa be zarIro, te benI sAthe-sahita karavAthI paNa bIjAM traNa baMdhano thAya che. A artha pharavuhiyAM e padamAMthI nIkaLe che. (10) junAM gRhIta ane navAM gRhyamANa audArika pudgalono junAM gRhIta thayelAM ane navAM gRghamANa evAM taijasa-kAzmaNa ema banne prakAranAM pudgalonI sAthe saMbaMdha karAvanArUM je karma te audArika taijasakArpaNabaMdhana nAmakarma. e ja pramANe (11) vekriyataijasakArmaNabaMdhananAmakarma ane (12) AhArakataijasakArmasabaMdhananAmakarma paNa samajI levAM. tathA te taijasa ane kAryaNa ema be ja zarIronA paraspara saMbaMdha thavA rUpa traNa baMdhano thAya che. A artha "tri siM =" e padamAMthI nIkaLe che. upara samajAvyA pramANe ja (13) taijasa taijasa baMdhana nAmakarma, Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka (14) tejasa kArpaNa baMdhana nAmakarma ane (15) kArmaNa-kAryaNa baMdhana nAmakarma. ema pannara bhede baMdhano che. ahIM audArika pudgalono vaikriya ane AhA2ka pudgalo sAthe, tathA vaikriya pudgalono audArika ane AhAraka sAthe, tathA AhAraka pudgalono audArika ane vaikriya sAthe paraspara saMbaMdha thato nathI, tethI teonuM paraspara baMdhana kahyuM nathI. A artha u52thI ema phalita thAya che ke audArika zarIravALo AtmA jyAre jyAre vaikriya ke AhAka zarIra banAve che tyAre tyAre te te zarIro audArikathI judAM bane che ane judAM rahe che. paraMtu taijasa-kArpaNanI jema audArikanI sAthe otaprota-ekameka thatAM nathI. tathA audArika zarIravALA AtmAne bhUta-preta Adi tuccha devo vaLage, zarIrapraveza kare tyAre paNa te devonuM vaikriya zarIra juduM hoya che. mAtra audArikanI sAthe sAMyogikabhAve joDAyeluM hoya che. tAdAtmyabhAve joDAyeluM hotuM nathI ane tethI ja te bhUta-preta nIkaLI jAya che tyAre tenuM vaikriya paNa tenI sAthe ja cAlyuM jAya che. audArikavALA AtmAmAM vartatuM nathI. ItyAdi yuktio paNa svayaM samajavI, paMdara baMdhanonAM nAmo A pramANe che - (1) audArika audArika baMdhana, (2) audArika taijasa baMdhana, (3) audArika kAryaNa baMdhana, (4) vaikriya vaikriya baMdhana, (5) vaikriya taijasa baMdhana, (6) vaikriya kAryaNa baMdhana, (7) AhAraka AhAraka baMdhana, 139 (8) AhAraka taijasa baMdhana, (9) AhAraka kAryaNa baMdhana, (10) audArika taijasa-kAryaNa baMdhana, (11) vaikriya taijasa-kAryaNa baMdhana, (12) AhAraka taijasa kArmaNa baMdhana, (13) taijasa-tejasa baMdhana, (14) taijasa-kAryaNa-baMdhana, (15) kArmaNa-kAryaNa baMdhana. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 prathama karmagraMtha gAthAnA krama pramANe upara 15 nAmo lakhyAM che. paraMtu bIjI rIte vicAra karIe to (1) audArikanI sAthe saMbaMdha dharAvanArAM kula 4 baMdhano che. naMbara-1-2-3-10, A cArane audArika baMdhana catuSTaya kahevAya che. tevI ja rIte (2) vaikriyanI sAthe saMbaMdha dharAvanArAM paNa kula 4 baMdhano che. naMbara-4-5-6-11, tathA AhArakanI sAthe saMbaMdha dharAvanArAM paNa kula cAra baMdhano che. naMbara 7-8-9-12. tathA taijasanI sAthe saMbaMdha dharAvanArAM phakta be che naMbara 13-14 ane kAzmaNanI sAthe saMbaMdha dharAvanArUM phakta 1 ja baMdhana che. naMbara 1pamuM. A rIte audArikanAM 4, vaikriyanAM 4, AhArakanAM 4, taijasanAM 2 ane kAzmaNanuM 1, ema maLIne kula 15 baMdhano thAya che. prazna = jo pudgalono paraspara baMdha (saMbaMdha) paMdara jAtano che to tevA prakAranA jasthAono saMghAta paNa paMdara jAtano ja haze. kAraNa ke jatthA bhegA karyA hoya teno ja paraspara baMdha thAya che. mATe jo saMghAta pAMca che to baMdhana paMdara kema ? ane jo baMdhana paMdara che to saMghAta pAMca kema ? kAM to banne pAMca hovAM joIe athavA banne paMdara hovAM joie? paraMtu pa-15no saMkhyAbheda kema che? uttara =prazna satya che. baMdhana paMdara che. tethI "zarIronI racanA"ne anurUpa "jasthAonuM grahaNa" e rUpa saMghAtana paNa paMdara ja che. paraMtu vijAtIyanuM grahaNa prazaMsApAtra nathI. tethI te grahaNa paNa agrahaNa svarUpa ja gaNAya che. jema koI eka manuSya lAkaDAnuM Tebala banAve che. temAM jarUrIyAta pramANe 1-2 iMca lAMbA khIlA koI nokara pAse bajAramAMthI maMgAve che. paraMtu te nokara potAnI aNaAvaDatanA kAraNe dhAro ke vA iMcanA ane vA icanA khIlA laI Ave che. have te lAvelA khIlA TebalamAM yathAsthAne kAma nahIM AvavAthI maMgAvanAranuM mukha caDI jAya che ane lAvanAra upara garama thaI jAya che ane bolI uThe che ke "tuM to lAvyo, paraMtu na lAvyA barAbara che." te khIlA maMgAvyA pramANe ane Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka yathArtha AvyA nathI eTale grahaNa paNa agrahaNa gaNAya che chatAM maMgAvanAra te khIlAne pheMkI deto nathI, bIjA anyasthAnomAM paNa teno vaparAza to kare ja che. TebalamAM te nAnA khIlA paNa nAkhe to che ja. te ja rIte zarIrone anurUpa sajAtIya pudgalonA saMyogane ja zubha gaNela che. audArikanI sAthe taijasa-kArpaNa ke ubhayanuM grahaNa vijAtIya hovAthI azubha mAnI saMghAtana mAnavAmAM AvyuM nathI. paraMtu grahaNa to thayuM ja che eTale paraspara baMdha to kare ja che. ItyAdi suyogya tarkathI samajavuM. 37. have cha saMghayaNanuM svarUpa samajAve che - saMghayaNamaTThinicao, taM chaddhA vajjarisahanArAyaM / taha sahanArAyuM, nArAya anAya // rUTo kIlia - chevaTTha iha - risaho paTTo akIliA vajjaM / 3mo mIDavaMtho, nArAyuM rUmamurAnaMne rUkS (saMhananamasthinicaya: tatSoDhA vajraRSabhanArAcam / tathA ca RSabhanArAcaM nArAcamardhanArAcam ) kIlikA - sevArtamiha, RSabhaH paTTazca kIlikA vajram / ubhayato markaTabandho, nArAcamidamudArAGge ) zabdArtha H- saMSayaLa = saMghayaNa, adginiSao = hADakAMnI racanA, taM te saMghayaNa, chI = cha prakAranuM che, varasadanA yaM=vajaRRSabhanArAca, taha = tathA, sahanArAya RSabha-nArAca, nAyaM nArAca, anArAya ardhanArAca, jIvitra kIlikA, chevavuM = chevaDhuM, 4 = ahIM, siho = RRSabha eTale, paTTo pATo, naiti kIlikA eTale, vAM vaja-khIlI, mo-banne bAjuno markaTabaMdha, nArAyuM = te nArAca, pharma = A cha saMghayaNo, rAtane = audArika zarIramAM hoya che. = = = 141 = gAthArtha = saMghayaNa eTale hADakAMnI majabUta racanA, te cha prakAre che. (1) vajaRRSabha nArAca, (2) RRSabhanArAca, (3) nArAya, (4) = Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 prathama karmagraMtha ardhanArA, (5) kIlikA, (6) sevArta, ahIM RSabha eTale pATo, vaja eTale kAlikA = khIlI, ane banne bAjuno je markaTabaMdha tene nArAca kahevAya che. A cha saMghayaNo audArika zarIramAM hoya che. 38-39. vivecana = zarIranI majabUtAI asthinI racanAnI majabUtAI upara AdhAra rAkhe che. jeTalI asthinI racanA majabUta, teTalI zarIranI majabUtAI jANavI. A kAraNathI asthinI racanA jANavI jarUrI che. asthinI racanA mAtra audArika zarIramAM ja hoya che. tethI A gAthAmAM kahelAM cha e saMghayaNa mAtra audArika zarIramAM ja hoya che. vaikriya AhAraka zarIra asthinI racanA vinAnuM ja hoya che. tethI te be zarIromAM saMghayaNa hotAM nathI. jo ke AgamamAM devone vajaRSabhanArAca saMghayaNavALA kahyA che paraMtu te mAtra zaktinI apekSAe ja jANavuM. vAstavika devone saMghayaNa hotuM nathI. phakta vajaRSabhanArA saMghayaNavALA manuSya-tiryaMcanI jema devonuM zarIra atyaMta majabUta hoya che. manuSya-tiryaMcone cha e saMghayaNa hoya che. vizlendriyone chevaTuM saMghayaNa hoya che ane deva-nArakI - ekendriya jIvo saMghayaNa vinAnA che. have saMghayaNo samajavA mATe temAM AvelA pAribhASika zabdonA prathama artho samajIe. vaja eTale khIlAnA AkAranuM hADakuM, RSabha eTale pATAnA AkAranuM hADakuM, ane nArAca eTale markaTabaMdha-jemAM be hADakAM sAma-sAmAM eka-bIjA hADakAne vIMTaLAIne rahelo hoya te, jema mAMkaDAnuM bacyuM tenI mAtAnA peTe je rIte vaLageluM hoya che te evuM majabUta vaLageluM hoya che ke tenI mAtA chalAMga mAre tyAre bacce ulaTuM thaI jAya che. chatAM paDatuM nathI. tema majabUta be hADakAMnI ArapAra nIkaLavAvALI racanA vizeSa te markaTabaMdha kahevAya che. tene ja nArA kahevAya che. (1) jyAM be hADakAM markaTabaMdhanI jema paraspara ekabIjAne vIMTaLAyelAM hoya, tathA te banne hADakAM upara pATAnA AkAre hADakuM vIMTaLAyeluM hoya, Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 143 tathA te traNe hADakAMne bhedanAra khIlAnA AkAravALuM hADakuM ArapAra gayeluM hoya, AvI hADakAMnI majabUtAI te vaja88SabhanArAca saMghayaNa. tene apAvanArUM je karma te vajaRSabhanArAca saMghayaNanAmakarma. (2) pUrve kahelI tamAma vyavasthA hoya paraMtu mAtra vajaHkhIlAnA AkAravALuM traNane bhedanAruM hADakuM na hoya. pATo ane markaTabaMdha e be ja hoya, te RSabhanArAca saMghayaNa. tene apAvanArUM je karma te RSabhanArAca saMghayaNanAmakarma. (3) jyAM mAtra banne hADakAM markaTabaMdhathI ja baMdhAyelAM hoya, paraMtu hADakAMno pATo ke khIlI AkAravALuM hADakuM jyAM na hoya tevA AkAravALI hADakAMnI je racanA te nArAcasaMghayaNa. tene apAvanArUM je karma te nArAcasaMghayaNanAmakarma. (4) jyAM be hADakAMnI vacce eka bAju markaTabaMdha hoya, paraMtu bIjI bAju markaTabaMdha na hoya, banne hADakAM svataMtra mAtra hoya tevI majabUtAIvALI je hADanI racanA te ardhanArAca saMghayaNa. tene apAvanArUM je karma te ardhanArAcasaMghayaNa nAmakarma. (5) jyAM be hADakAMnI vacce markaTabaMdha na hoya, pATo paNa na hoya, mAtra sAMDasInI jema khIlI ja mArelI hoya, be hADakAMnI vacce khIlAnA AkAravALuM hADakuM mAtra hoya te kIlikAsaMghayaNa. tene apAvanArUM je karma te kIlikAsaMghayaNa nAmakarma. (6) jyAM markaTabaMdha-pATo-ke khIlAnA AkAranAM koI hADakAM ArapAra nathI-mAtra be hADakAMnA cheDA aDIne ja jemAM rahelA che. saheja dhakko mAtra lAgatAM khasI jAya che te chevaTuM-sevArta-chedaskRSTa saMghayaNa kahevAya che. cheda = cheDA, pRSTa = aDelA, jyAM cheDA mAtra aDelA che tethI chedaspaSTa nAma paDela che. tenA uparathI ja apabhraMza thaIne chevaTjha zabda banela che. tathA snigdha padArthanA bhojananI ane tailAdinA sevAnI apekSAthI vyApta che. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 prathama karmagraMtha sevA + ta = sevAthI yukta che tethI sevArta. tene apAvanAruM karma paNa sevArtasaMghayaNanAmakarma. 38-39. have cha prakAranAM saMsthAna samajAve che - samacaraMsaM niggoha-sAi-khujjAi vAmaNaM hUMDaM / saMvAvanA- nI-daya-tti-ziyA 40 | (samaturaa codha-sAhi-yujJAni vAmana suvuM ! saMsthAnAni vaM: M-nIta-nahita-hAridra-pitA:) zabdArtha - samavasaM = samacaturasa, nigoda = nyagrodha, sAruM = sAdi, raghuganA = kunjAdi, vImA = vAmana, suMThuM = huMDaka, saMvALa = saMsthAna, vanA = varNa, fSTra = kALo, nana = nIlo, sohiya = lAla, sid = pILo, siyA = zveta-dhoLo. gAthArtha = samacaturarsa, nyagrodha, sAdi, kultha, vAmana ane huMDaka, A cha saMsthAno che. kALo, nIlo, lAla, pILo ane dhoLo e pAMca varSo che. 40. vivecana = zarIranA aMga-pratiaMgonA mApanuM varNana jemAM karavAmAM AvyuM hoya tevA zAstrane "sAmudrika zAstra kahevAya che. te sAmudrika zAstranA AdhAre zarIranA aMga-upAMgonI racanA hoya to te zarIrano AkAra zubha kahevAya che, ane tenA mApathI viparIta mApavALAM aMgo hoya to te AkAra azubha kahevAya che. te samajAvavA saMsthAna (zarIranA aMga-pratiaMgonI racanA) AkAra cha prakAre che. te jaNAve che.(1) samacaturastra = zarIranA saghaLA avayavo sAmudrika zAstramAM kahyA mujabanA pramANayukta hoya, athavA paryakAsane beThelA puruSanA be DhIMcaNanuM aMtara, DAbA khabhA ane jamaNA DhIMcaNanuM aMtara, jamaNA khabhA ane DAbA DhIMcaNanuM aMtara, lalATa ane AsananuM aMtara, ema A cAre khUNA jenA Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 145 sarakhA hoya, sama = sarakhA che, vahu = cAre, 3 = khUNA jenA te saMsthAna samacaturastra saMsthAna kahevAya che. tene apAvanArUM karma samacaturasasaMsthAna nAmakarma kahevAya che. A pramANe bAkInAM pAMca saMsthAnomAM paNa apAvanArAM te te karmone te te nAmavALuM saMsthAna nAmakarma kahevAya che. (2) jodhaparimaMDala = nyagrodha eTale vaDalAnuM vRkSa, parimaMDala = eTale tenA jevo AkAravizeSa, jema vaDalAnuM vRkSa uparanA bhAge suMdara zAkhA-prazAkhA-pAMdaDAM ane phaLavALuM hoya che ane nIcenA bhAgamAM lAMbI lAMbI vaDavAio laTakatI hovAthI tevA prakAranI zobhAvALuM hotuM nathI. tevI rIte prANIonA zarIrano nAbhithI uparano ardhabhAga suMdara hoya, pramANayukta hoya ane nIceno ardhabhAga tevo zobhAvALo na hoya, paraMtu lakSaNo ane pramANo vinAno hoya te nyagrodha parimaMDala saMsthAna. (3) sAdi athavA sAcI = zarIramAM nAbhithI uparano bhAga lakSaNa ane pramANa vinAno hoya ane nAbhithI nIceno bhAga lakSaNothI ane pramANathI yukta hoya te sAdisaMsthAna, Adi bhAga eTale nIceno bhAga, te pramANayukta hovAthI te bhAgathI sahita je saMsthAna tene sa + 8 = sAdi saMsthAna kahevAya che. athavA sAcI eTale zAlmalI vRkSa, tenA jevI zarIrAkRti, zAlmalIvRkSa jema nIcethI zobhAvALuM hoya che. ane uparanA bhAgamAM tevA prakAranI zobhAvALuM hotuM nathI. tenI jema je zarIramAM uparano bhAga pramANa-zUnya hoya ane nIceno bhAga pramANayukta hoya te sAcI. ' (4) kunja saMsthAna = zarIranAM mukhya 4 aMgo (1) mastaka, (2) grIvA, (3) hAtha ane (4) paga, A cAra aMgo sAmudrikazAstramAM kahela lakSaNo ane pramANothI yukta hoya ane bAkInA ura-udara-pITha ItyAdi zeSa aMgo lakSaNahIna hoya te kunja saMsthAna. (5) vAmana saMsthAna = upara kahela kujathI ulaTuM je saMsthAna, arthAt mastaka-grIvA-hAtha-ane paga A cAra jemAM lakSaNahIna hoya ane zeSa ura-udara-pITha ItyAdi avayavo pramANayukta hoya te vAmana saMsthAna. 10 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 prathama karmagraMtha (6) huMDaka saMsthAna = UMTanA aDhAre vAMkAM, enI jema zarIranA sarva aMga-pratyaMgo jemAM lakSaNahIna hoya, beDoLa hoya, te huDakasaMsthAna. je karmanA udayathI prANIonA zarIramAM cAmaDIno raMga tathA zarIranA bIjA rudhira-mAMsa-vIrya Adino raMga kALo-dhALA-pILo-nIlo ane zveta prApta thAya te varNanAmakarma kahevAya che. te 5 bhede che. (1) kRSNavarNa nAmakarma = je karmanA udayathI prANInuM zarIra kAjaLa jevA kALA varNavALuM bane te kRSNavarNa nAmakarma. (2) nIlavarNa nAmakarma = je karmanA udayathI prANInuM zarIra popaTanI pAMkha jevuM nIlA varNavALuM bane te nIlavarNa nAmakarma. (3) lehitavarNa nAmakarma- athavA raktavarNa nAmakarma = je karmanA udayathI prANInuM zarIra majITha jevA lAlaraMgavALuM bane te raktavarNa nAmakarma. (4) pItavarNa nAmakarma = je karmanA udayathI prANInA zarIramAM haLadaranA jevA pILA raMganI prApti thAya te pItavarNa nAmakarma. (5vetavarNa nAmakarma = je karmanA udayathI prANInA zarIramAM zaMkhanI jema zveta-dhoLA raMganI prApti thAya te zvetavarNa nAmakarma. A pAMca varNa sivAya kAbaracitaro, chiMkaNIyo tathA cokaleTa Adi aneka raMgo che. paraMtu te raMgo upara kahelA pAMca raMgenA yathAyogya mIlanathI bane che mATe judA-judA kahyA nathI. 40. have be gaMdha, pAMca rasa, ane ATha sparza jaNAve chesurahiduho rasa pAna, tira-Du-sAya-avinA-madurA pAsa-gu-tadu-miDa-ka-sI-3-siddhi -tula 42 (suramapuramI rasA: pa%, tivata-Tu-SAyA-mathurA: | sa guru-ta-mRdulara-zIta-3-thikSAH maNI ) Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 147 zabdArtha - surada = sugaMdha, purI = durgadha, rasA = raso, paNa = pAMca, utara = kaDavo, Tu - tIkho, sAtha = tUro-phikko, kavitA = khATo, madurA = madhura, pAsA = sparza, guru = bhAre, tadu-halako, miDa =komaLa, ura = karkaza, sI = zIta, 36 = uSNa, siddhi = snigdha avara = rukSalukho, mag = ATha. gAthArtha = sugaMdha ane durgadha ema be prakAre gaMdha jANavI, kaDavotIkho-turo-khATo ane mITho ema pAMca prakAre rasa jANavo, bhAre, halako, komaLa-karkaza-zIta-uSNa-snigdha ane rukSa ema kula AThasparzI jANavA.41. vivecana = zarIramAM be prakAranI gaMdha, pAMca prakArano rasa, ane ATha prakArano sparza apAvanArUM je karma, te karma te te nAmathI kahevAya che. (1) surabhi nAmakarma = je karmanA udayathI prANIonA zarIramAM kasturI gulAba ane attara jevI sugaMdha prApta thAya te surabhigaMdha nAmakarma. (2) durabhi nAmakarma = je karmanA udayathI prANIonA zarIramAM lasaNa ane ukaraDA AdinA jevI durgadha prApta thAya te durabhigaMdha nAmakarma. (1) tiktarasa nAmakarma = kapha Adi rogono nAza kare evo lIMbaDA Adino je rasa te tiktarasa, je karmanA udayathI prANIonA zarIramAM lIMbaDAnA rasanI jema tiktarasa = kaDavA rasanI prApti thAya te tiktarasa nAmakarma. (2) kaTurasa nAmakarma = gaLA AdinA rogano nAza kare evo marI-suMTha vigereno je rasa te kakarasa, je karmanA udayathI prANIonA zarIramAM Avo tIkho rasa prApta thAya te kaTurasa nAmakarma (3) kaSAyarasa nAmakarma = raktadoSano nAza karanAra haraDI-beDAM Adino je rasa te kaSAyarasa, je karmanA udayathI prANIonA zarIramAM AvA prakArane kaSAyarasa (tura-phIkko rasa)prApta thAya te kaSAyarasa nAmakarma. Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 prathama karmagraMtha (4) Alpharasa nAmakarma = je karmanA udayathI prANIonA zarIramAM AMbalI ane lIMbu jevo khATo rasa prApta thAya te AspharasanAmakarma. (5) madhurarasa nAmakarma = je karmanA udayathI prANIonA zarIramAM pittAdi doSone zamAvanAra goLa-sAkara jevo madhurarasa prApta thAya te madhurarasa nAmakarma. A pramANe je karmanA udayathI prANIonA zarIramAM nIce mujaba ATha sparzanI prApti thAya che, te te sparzanAmakarma kahevAya che. (1) adhogamananuM kAraNa bane tevuM loDhAnI jevuM bhArepaNuM te gurusparza. (2) tirya-UrdhvagamananuM kAraNa bane tevuM rU nI jema halakApaNuM te laghusparza. (3) makhamala AdinI jema kamaLatAnI prApti te mRdusparza. (4) patthara AdinI jema karkazatAnI prApti te karkazasparza. (5) barapha AdinI jema ThaMDApaNAnI prApti te zItasparza. (6) agni AdinI jema uSNapaNAnI prApti te uSNasparza. (7) ghI-tela AdinI jema cIkAzavALA sparzanI prApti te snigdhasparza. (8) bhasma-AdinI jema lukhkhA sparzanI prApti te rukSasparza. A pramANe varNanA 5, gaMdhanA 2, rasanA 5, ane sparzanA 8 maLIne kula varNAdi cAranA 20 bhedo thAya che. sattAmAM te 20 gaNAya che. jo ke baMdha, udaya tathA udIraNAmAM paNa vIse bhedo hoya ja che kAraNa ke jo baMdha ja na thayo hoya to sattAmAM Ave kayAMthI ? tathA kammapayaDImAM udIraNA karaNamAM vIse bhedo udaya-udIraNAmAM gaNyA paNa che. paraMtu karmagraMthakAroe vIsa peTAbheda na gaNatAM baMdha-udaya-udIraNAmAM sAmAnyathI varNa-gaMdha-rasa ane sparza ema cAra ja bheda vivasyA che. ahIM vivakSAbheda mAtra kAraNa che. 41. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 149 have A 20 bhedamAM zubha-azubha keTalA? te samajAve che nIla-kasiNaM-duggaMdhaM, tittaM kaDuaM guruM kharaM rukkhaM / sIaMca asuhanavagaM, ikkArasagaM subhaM sesaM // 42 // (nona- tulyuM, tivarta Turva murAM akSam | zItaM cAzubhanavakamekAdazakaM zubhaM zeSam ) zabdArtha -nItta = nIlo varNa, tii = kALo varNa, durgha = durgadha, tid = tiktarasa, vaDu = kaTukarasa, guru = gurusparza, ragha = karkazasparza, varSa = rUkSasparza, sIgaM = zItasparza, masudanava = azubha navaka che. phuvAra = agiyAra varNAdi, sumaM = zubha che, sesaM = bAkInA. gAthArtha = varNamAM nIlo ane kALo, gaMdhamAM durgandha, rasamAM tikta ane kaTuka ane sparzamAM guru-karkaza-rukSa ane zIta A kula 9 guNo azubha che. bAkInA 11 zubha che. 42. vivecana = varNAdi nAmakarmanA 20 peTAbhedomAMthI 9 azubha ane zeSa 11 zubha che. azubha zubha nIla-kRSNa rakta-pIta-zveta gaMdha durgadha kaSAya-Amla-madhura. | guru-kakarza, rukSa-zIta laghu-mRdu-snigdha-uSNa varNa | sugaMdha 2sa tikta-kaTu sparza nIla varNAdine ApanArAM nIlavarNAdi nAmakarmone azubha ane raktavarNAdi ApanArAM raktavarNAdi nAmakarmone zubha kahevAya che. 42. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 prathama karmagraMtha cauha-gaivvaNupuvvI, gai-puvvIdurga, tigaM niyAujuaM putrI e vade, su-bhUsuda-suda-vihAra karU (caturdhA-gatirivAnupUrvI, gati-pUrvIdvikaM trikaM nijAyuyutam / pUryudayo vakre zubhAzubhavRSoSTravihagagatayaH ) zabdArtha:-23 =cAra prakAre, abai=gatinI jema, maLuputrI AnupUrvI, rUputrI gati ane AnupUrvI, dvika, tirAM-trika niya3=potAnA AyuSyathI, guNaMgayukta, putrI3o=AnupUrvIne udaya, vakragatimAM, suda-suda-zubha-azubha vasuda-baLada ane uMTa jevI, vihA=vihAyogati jANavI. gAthArtha- AnupUrvI karma gatinI mAphaka cAra prakAre che. gati ane AnupUrvInuM ddhika gaNAya che. tathA temAM potAnuM AyuSya yukta karIe to trika kahevAya che. AnupUrvIno udaya vakragatimAM thAya che. baLada ane uMTanI jema zubha-azubha vihAyogati be prakAre che. 43. vivecanAH- narakagati Adi gati jema cAra prakAranI che. te ja pramANe AnupUrvIkarma paNa cAra prakAre ja jANavuM. kAraNa ke eka bhavathI chuTI bIjA bhavamAM jatAM je gati udayamAM AvI hoya, te ja AnupUrva udayamAM Ave che. tathA baMdha-sattAmAM paNa gatinI sAthe ja AnupUrvI hoya che. tethI A gati ane AnupUrvInuM joDakuM che. mATe bIjA trIjA Adi karmagraMthomAM athavA paMcasaMgrahAdi uparanA zAstromAM jyAM jyAM gatiddhika ema lakhyuM hoya tyAM tyAM te te gati ane te te AnupUrvI levAya che. ane jyAM trika lakhyuM hoya tyAM te te AyuSya paNa sAthe gaNAya che. jema ke(1) narakaddhika eTale narakagati ane narakanI AnupUrvI, (2) narakatrika eTale narakagati, narakAnupUrvI, ane narakAyuSya. ema cAre gatinAM drika tathA trika samajI levAM. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 151 A AnupUrvIno udaya jIvane eka bhavathI nIkaLyA pachI bIjA bhavamAM pahocatAM pahelAM vacagALAnA kSetramAM vigrahagatimAM ja hoya che. "anuNa tiH" tattvArtha. sUtra 2-27 thI A jIvanI parabhavamAM jatAM AkAzapradezonI paMktine anusAre ja gati thAya che. have parabhavamAM utpanna thavAvALuM kSetra jo AkAzapradezonI eka paMktimAM AvatuM na hoya to samazreNIe jatA jIvane utpattikSetra tarapha kATakhUNethI vALavAnuM kAmakAja A AnupUrvanAmakarma kare che. ethI A AnupUrvakarma baLadanA nAkamAM nAkhelA rAzi samAna che. tenA udayathI samazreNIe jato jIva paNa kATakhUNethI vaLIne vakrA karIne potAnA utpattikSetramAM pahoMce che. je bhavamAM javAnuM hoya te bhavanI AnupUrvIno udaya hoya che. kAraNa ke cAlu bhavathI chuTyA pachI bIjA ja samaye vigrahagatimAM paNa parabhavanuM AyuSya, parabhavanI gati, ane parabhavanI ja badhI nAmakarmanI prakRtiono udaya hoya che. tethI AnupUrvI paNa te bhavanI ja hoya che. (1) narakAnupUrvakarma-naraka bhavamAM jatA jIvane vakrA karAve te. (2) tiryaMcAnupUrvakarma=tiryaMca bhavamAM " " (3) manuSyAnupUrvakarma=manuSya bhavamAM " " " (4) devAnupUrvakarma= deva bhavamAM " A pramANe cAra AnupUrvInAmakarma samajAvyuM. have zubha ane azubha ema be prakAranI vihAyogati samajAve che (1) vRSabha-hAthI-ane haMsanA jevI prazaMsanIya cAla-gatinI prApti je karmathI thAya te zubhavihAyogati nAmakarma. (2) UMTa-ane gadheDAnA jevI nindanIya cAla-gatinI prApti je karmathI thAya te azubhavihAyogatinAmakarma kahevAya che. prazaMsanIya ane nindanIya evI cAlavAnI kriyA e mukhya lakSya che. cauda piMDa-prakRtiomAM pahelI prakRti paNa gati che. ane A paNa gati che. tethI te banne karmo Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 prathama karmagraMtha eka na thai jAya te mATe A caudamI prakRtimAM gatinI AgaLa "vihAyasa" zabda vizeSaNa rUpe joDelo che. ahIM gati-AnupUrvInuM drika, ane gati-AnupUrvI ane AyuSyanuM trika evI saMjJA jema karavAmAM AvI che. tevI bIjI paNa keTalIka saMjJAo jANavA jevI che. je gAthAmAM lakhI nathI to paNa AgaLa graMthomAM upayogI che. mATe jaNAvAya che. vaikriyadika = vaikriyazarIra ane vaikriya aMgopAMga, audArikaddhika = audArika zarIra ane audArikAMgopAMga. AhArakaddhika = AhArakazarIra ane AhAraka aMgopAMga, vaikriyacatuSka = vaikriya zarIra, baMdhana, aMgopAMga ane saMghAtana, audArikacatuSka = audArika" " " AhArakacatuSka = AhAraka" " " vaikriyaSaTraka = vaikriya zarIra, vaikriyaaMgopAMga, devagati, devAnupUrvI, narakagati ane narakAnupUrvI. vaikriyasataka = vaikriya zarIra,aMgopAMga saMghAtana,paMdaramAMthI ja baMdhana, audArikasaptaka = audArika " " " " AhAraka saptaka = AhAraka , , , vaikriyASTaka = vaikriya zarIra, aMgopAMga, devagati, devAnupUrvI, devAyuSya,narakagati, narakAnupUrvI, narakAyuSya. AvI anya saMjJAo paNa samajI levI. ahIM 14 piMDaprakRtinA je 65 peTAbhedo che. tenAM nAmo tathA artho pUrA thAya che. 43. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 153 have pratyeka prakRtinA artho jaNAve che paraghAudayA pANI, paresiM baliNaMpi hoi duddhriso| UsasaNaladdhijutto, havei UsAsanAmavasA // 44 // (parAghAtodayAtprANI, pareSAM balinAmapi bhavati durdhrssH| ucchvasanalabdhiyukto, bhavati ucchvAsanAmavazAt ) zabdArtha - parIkathA = parAghAta nAma karmanA udayathI, pApI = prANI, paresiM = bIjA mANasone, vatiifpa = baLavAnuM hoya to paNa, hoDuM = hoya che. Turiso = duHkhe jItI zakAya tevo, sasaNa = ucchavAsa nAmanI, naddhanutto = labdhithI yukta, have = hoya che. sAsanAmavalI = ucchavAsa nAmakarmanA vazathI. gAthArtha = parAghAta nAmakarmanA udayathI prANI baLavAn evA paNa parane durgharSa (duHkhe jItAya tevo) bane che. ucchavAsa nAmakarmanA udayathI jIva ucchavAsa labdhithI yukta bane che. 44. vivecana = je karmanA udayathI prANI evo mahAna tejasvI bane ke potAnA darzana mAtrathI, athavA vANInA atizayathI sAme beThelA baLavAnuM mANasone paNa durgharSa thAya, sAme rahelA baLavAna mANasone paNa kSobha pamADe, dabAvI de, kaMI paNa bolI na zake tevA ThaMDA thaI jAya, A vyakti na AvI hoya tyAM sudhI ghaNo ja virodha karatA hoya, game tema bephAma ADAavaLuM viruddha bolatA hoya, paraMtu A vyakti AvIne jyAre sTeja upara bese tyAre tene joIne ja koI bolI na zake, koi kaMi virodha na karI zake, potAnA tamAma pratispadhIo dabAI jAya te parAghAta nAmakarma. ghaNA mANasono evo prabhAva ja hoya che ke je prabhAvanA kAraNe teno koI virodha na kare, athavA virodha karanArA virodha karI na zake, virodhIonI pratibhA naSTa thaI jAya, evo prabhAva je karmanA udayathI maLe te parAghAta nAmakarma. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 prathama karmagraMtha koI vyakti moTI sabhAmAM gayela hoya tyAre athavA rAjAmahArAjAnI sabhAmAM gayela hoya tyAre tene jotAM ja sabhAnA sarva sabhyono virodha zAnta thai jAya tevo prabhAva je karmanA udayathI prApta thAya te ja parAghAtanAmakarma. A AtmA ucchavAsa levA-mukavAnI labdhivALo je karmanA udayathI bane te karma ucchavAsanAmakarma. sukhe sukhe ucchavAsa laI zake, mukI zake, ucchavAsa levA-mukavAmAM koi paNa jAtanI takalIpha na paDe tevI ucchavAsanI labdhi je karmanA udayathI maLe te ucchavAsanAmakarma. have Atapa nAmakarma samajAve che ravi-biMbe ujIaMgaM, tAva-juaM AyavAu, na ujlnne| jamusiNa-phAsassa tahiM, lohiavaNNassa udautti // 45 // (ravibimbe tu jIvAGgaM, tApayutamAtapAd na tu jvalane / yaduSNasparzasya tatra lohitavarNasya udaya iti) zabdArtha :- vivive = sUryanA biMbane viSe, 3 = nakkI, nava = jIvanuM aMga, tAvanusaM = tApayukta, mAyavI3 = Atapa nAmakarmanA udayathI, 7 = nahIM, 3 = vaLI, jo = agnikAyamAM, kaM = kAraNa ke, 3sifsanna = uSNasparzano, tahiM = temAM, trivaUUsa = lohitavarNano, 363= udaya che. tti = mATe. gAthArtha = sUryanA biMbane viSe ja (pRthvIkAya) jIvonuM zarIra je tApayukta lAge che te Atapa nAmakarmanA udayathI che. paraMtu agnikAya jIvone AtapanAmakarmano udaya hoto nathI. kAraNa ke tyAM uSNasparzanAmakarmano ane lohitavarNanAmakarmano udaya hoya che. 45. vivecana = je karmanA udayathI jIvonuM zarIra anuSNa hovA chatAM bIjAne uSNa prakAza Ape te karmane Atapa nAmakarma kahevAya che. paraMtu A AtapanAmakarmano udaya mAtra sUryanA vimAnamAM rahelA pRthvIkAyamaya je ratno che te ratnomAM rahelA pRthvIkAya jIvone ja hoya che. anyatra Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka . 155 kyAMya AtapanAmakarmano udaya hoto nathI. sUryanA vimAnamAM je ratno che temAM vartatA pRthvIkAya jIvone ja mAtra A karmano udaya hovAthI teo ja pote anuSNa che chatAM jagatane teno prakAza uSNa ApI zake che. prazna = agnikAyanA jIvo paNa uSNa prakAza to Ape ja che to zuM teone AtapanAmakarmano udaya na manAya ? uttara = nA, kAraNa ke pahelI vAta to e che ke teo pote anuSNa (zItaLa) ja nathI. uSNa ja che ane AtapanAmakarmano udaya teone hoya che ke jeo pote svayaM anuSNa hote chate bIjAne uSNa prakAza Ape te, A vyAkhyA agnikAyamAM lAgu paDatI nathI. kAraNa ke te agni pote uSNa hote chate bIjAne uSNa prakAza Ape che. mATe Atapa nAmakarmano udaya tyAM nathI. prazna = agnikAyanA jIvone jo AtapanAmakarmano udaya na hoya to teo lAla (rakta) ane uSNa (garama) kema jaNAya che ? pAMca varNomAMthI raktavarNa ane ATha sparzImAMthI uSNasparza kema che ? zuM te AtapanAmakarmanA udayathI nathI? uttara = nA, raktatA ane uSNatA e AtapanAmakarmanA udayajanya nathI. paraMtu raktatA je dekhAya che te lohitavarNanAmakarmanA udayajanya che ane uSNatA je jaNAya che te uSNasparzanAmakarmanA udayajanya che. A bane paristhitio AtapanAmakarmanA udayajanya nathI. paraMtu te te varNanAmakarma ane sparzanAmakarmanA udayajanya che. 45. have udyotanAmakarmanuM svarUpa samajAve che aNusiNapayAsaruvaM, jIaMgamujoae ihujoaa| jaidevuttaravikkia-joisakhajjoamAivva // 46 // (anuSNaprakAzarUpaM jIvAGgamudyotate ihodyotAt / yatidevottaravaikriyajyotiSkakhadyotAdaya iva) Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1pa6 prathama karmagraMtha zabdArtha :- alipa = zItaLa, pAlavuM = prakAzasvarUpa, gIra = jIvanuM aMga, 3omA = udyota kare che, rUda = ahIM, 3omA = udyota nAmakarmanA udayathI, kharuM = yati-sAdhu, deva = devatA vaDe, kavimi = karAyelA vaikriya ane uttaravaikriyamAM, gophA = caMdrAdi jyotiSa devone, rogamArUM = AgiyA vigere, vra = jIvonI jema. gAthArtha = sAdhunuM vaikriya zarIra, devonu uttara vaikriya zarIra, caMdrAdi jyotiSka devo ane AgiyA vigerenI jema je jIvonuM zarIra anuSNa (zItaLa) prakAza rUpe udyota kare che te ahIM udyotanAmakarmanA udayathI thAya che. 46. vivecana = vaikriya zarIranI racanA karavAnI labdhi je sAdhu mahAtmAone utpanna thai che te sAdhu mahAtmAo jyAre vaikriya zarIranI racanA kare tyAre te vaikriya zarIramAM, tathA devo jyAre uttara vaikriya banAve tyAre temanA banAvelA te anyavaikriyazarIramAM, tathA caMdra-graha-nakSatra ane tArAdi (sUrya vinAnA) tamAma jyotiSka devonA vimAnomAM jaDelA pRthvIkAyamaya ratnonA jIvomAM, tathA (caurindriya) evA AgiyA jIvomAM, tathA Adi zabdathI ratnAdimAM, maNi-nIlama-pannAdi pRthvIkAya jIvomAM, apUkAya jIvomAM, tathA auSadhi Adi vanaspatikAya jIvomAM, te te jIvonuM zarIra je zItaLatA rUpe prakAza kare che. te udyota nAmakarmanA udayathI prakAza kare che. pote paNa zItaLa hoya ane potAno prakAza bIjAne paNa zItaLatA Ape te udyotanAmakarmanA udayathI che. uparanI carcAthI keTalIka vAta spaSTa samajavAnI jarUra che ke je AgaLa upara chaThThA karmagraMthamAM upayogI thaze. te A pramANe (1) sAdhu mahAtmAone janmathI maLelA audArika zarIramAM udyota nAmakarmano udaya bIlakula hoto nathI. (2) sAdhu mahAtmAo vaikriya zarIranI racanA kare tyAre paNa AhAra, zarIra ane indriya A traNa paryAptio te zarIra saMbaMdhI pUrNa thayA pachI ja udyotano udaya thAya che. te paNa koI jIvone ucchavAsa Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 157 paryApti pUrNa karyA pahelAM paNa udyota zarU thAya che ane koI jIvone ucchavAsa paryApti pUrNa karyA pachI paNa udyota zaru thAya che. tathA koI jIvane bhASA paryApti pUrve athavA bhASA paryApti pachI paNa udyotano udaya zarU thAya che. tathA koIne mana:paryApti pUrNa karyA pachI ane koIne mana:paryApti pUrNa karyA pahelAM A udyota nAmakarmano udaya zarU thAya che. (3) 1thI5 guNasthAnaka vALA gRhastho vaikriya zarIra banAve (aMbaDazrAvakAdinI jema) to paNa teone udyotano udaya hoto nathI. (4) sAdhu mahAtmAo cauda pUrvadhara banyA pachI AhAraka zarIra banAve, to te paNa eka jAtanuM mUlazarIrathI bhinna zarIra hovAthI te zarIramAM paNa udyotano udaya thaI zake che. te AhAraka zarIra saMbaMdhI zvAsocchavAsa, bhASA ane mana:paryAptinI pUrve athavA pachI A udyotano udaya thaI zake che. (5) devone teoe banAvelA uttaravaikriyamAM ja udyotano udaya hoya che ane te paNa te uttaravaikriyazarIra saMbaMdhI prathamanI traNa paryApti pUrNa thayA pachI, 4-5-6 paryAptinI pUrve athavA pachI udaya hoya che. (6) devone paNa janmathI maLelA mUlavaikriyamAM udyotano udaya hoto nathI. (7) nArakInA mUlavaikriyamAM ke uttaravaikriyamAM ekeyamAM paNa udyotano udaya hoto nathI. (8) tiryaMcagatimAM phakta teukAya-vAyukAyane mukIne bAkInA tamAma (ekendriya-vinsendriya-ane paMcendriya tiryaMco)mAM audArika zarIramAM udyotano udaya thaI zake che. te paNa 4-5-6 paryAptionI AgaLa athavA-pAchaLa udyotano udaya thAya che. (9) ekendriya-vizlendriya-ane asaMzI paMcendriya tiryaMcamAM vaikriya labdhi nathI (vAyukAyamAM vaikriyaracanA che paraMtu teone udyotano udaya hoto ja nathI). bAkInA mAtra saMjJI paMcendriya tiryomAM vaikriyalabdhi hoI zake che. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 prathama karmagraMtha teo jyAre vaikriyaracanA kare tyAre yathAsaMbhava 4-5-6 paryAyionI pUrve ane pachI udyotano udaya hoI zake che. (10) jyotiSka devomAM caMdra-graha-nakSatra ane tArAnAM je vimAno che te vimAnomAM je pRthvIkAyamaya ratno che te ratnonA jIvone cothI ucchavAsa paryAptinI AgaLa-athavA pAchaLa udyotano udaya hoya che. (11) devonA uttaravaikriyamAM je udyotano udaya pAMca naMbaranI lAInamAM jaNAvyo te bhavanapati-vyaMtara-jyotiSkadevo ane vaimAnikadevo ema cAre nikAyanA devomAM jANavo. - gAthAmAM je goDa = zabda che tenAthI caMdrAdi jyotiSka devonA vimAnomAM rahelA pRthvIkAyamaya ratnanA jIvo jANavA ane tevuttaravikrama zabdathI bhavanapati-vyaMtara-jyotiSka ane vaimAnika ema cAre nikAyanA devo samajavA. A padanA sArAMzathI sUryanA vimAnanA pRthvIkAya jIvone udyotano udaya hoto nathI. paraMtu sUrya nikAyamAM janmelA je devo che teone uttaravaikriyanI racanAkALe udyotano udaya hoya che. 46. have agurulaghu tathA tIrthaMkara nAmakarma samajAve che"aNgN na guru na lahuaM, jAyai jIvassa agurulahu udayA / tittheNa tihuaNassa vi, pujo se udao kevaliNo // 47 // (aGgaM na guru na laghu, jAyate jIvasya agurulaghUdayAt / tIrthena tribhuvanasyApi, pUjyastasyodayaH kevalinaH) - zabdArtha - = zarIra, guru = bhAre paNa nahIM, ane na tadu = halakuM paNa nahIM, nAyaDu = thAya che, nIvarsa = jIvone, amukulahuDI = agurulaghunA udayathI, tilthaLa = tIrthakara nAmakarma vaDe, tidurmAsa vi = traNe bhuvanane paNa, jo = pUjya thAya che, tarasa = teno, 3o = udaya, vaLio = kevalIne hoya che. gAthArtha = agurulaghu nAmakarmanA udayathI sarva jIvone potAnuM Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 1pa9 zarIra bhAre (vajanadAra) paNa lAgatuM nathI, tathA halakuM (bInavajanadAra) paNa lAgatuM nathI. tIrthaMkara nAmakarmanA udaya vaDe jIva traNe jagatane pUjanIya bane che. A tIrthaMkara nAmakarmano udaya kevalI bhagavAnane hoya che. 47. vivecana = je karmanA udayathI sarva jIvone potAnuM zarIra vajanamAM atizaya bhAre lAgatuM nathI, tathA atizaya haLavuM paNa lAgatuM nathI te A agurulaghu nAmakarmano udaya che. hAthInA jIvane hAthInuM zarIra bhAre lAgatuM nathI ane kIDInA jIvane kIDInuM zarIra haLavuM lAgatuM nathI. paraMtu banne prakAranA jIvone pota-potAnuM zarIra agurulaghu (gurutA-laghutA vinAnuM) je lAge che te A karmano udaya che. koI paNa jIvanuM zarIra jo atizaya bhAre hoya to te zarIra vahana ja na karI zakAya, ane jo atizaya laghu ja hoya to vAyu vaDe uDI jAya, bhUmi upara sthira rahI ja na zake, mATe guru ke laghu nathI, paraMtu agurulaghu che. A agurulaghu nAmakarma dhruvodayI che. sarve jIvone avazya udayamAM hoya ja che. tathA je jIvone uThatA-besatAM carabI AdinA kAraNe zarIra bhAre lAgatuM hoya, zarIre sojA AvelA hoya tethI takalIpha paDatI hoya, to te asatAvedanIyAdi anya karmono udaya samajavo, tathA A agurulaghu nAmakarmano maMda rasodaya saMbhave che. tethI vAyu jevA halakA vajanavALA jIvone, ane lokhaMDa-suvarNAdi jevA vajanadAra jIvone paNa pota potAnA zarIramAM A agurulaghu nAmakarmano udaya to hoya ja che. mAtra tyAM maMda rasodaya hoya ema lAge che, jethI ekamAM vadhAre laghutA ane bIjAmAM vadhAre gurutA dekhAya che. jo ke te te jIvone to potapotAnuM zarIra agurulaghu ja lAge che. paraMtu bAhyadRSTivALA anya jIvone te zarIra halakuM-bhAre je lAge che. te A karmanA maMda udayathI hoya ema lAge che.' 1. jAo gujarAtI karmagraMtha pahelo vivecaka paMDita bhagavAnadAsabhAI saMpAdaka pU. A. zrI rAjazekharasUrIzvarajI ma. pRSTha-131. Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 prathama karmagraMtha je karmanA udayathI jIva traNe bhuvanane pUjanIya evuM dharmatIrtha pravartAve, dharmano paramasatyarUpa upadeza Ape, sAdhu-sAdhvI Adi caturvidha saMghanI sthApanA kare, ane tenA dvArA sura-asura-mAnava-tiryaMca Adi traNe bhuvananA loko vaDe pUjanIya bane te tIrthakara nAmakarma. A karmano udaya mAtra kevalajJAnIone ja hoya che. tIrthakara paramAtmAnA jIvone paNa tIrthakara nAmakarmano vipAkodaya kevalajJAna pAmyA pachI ja thAya che. te pUrve vipAkodaya hoto nathI. chatAM pradezodaya trIjA bhave jyArathI tIrthakaranAmakarma baMdhAyuM che tyArathI ja aMtarmuhUrta bAda zarU thAya che tenA kAraNe A jIvono prabhAva anya jIvo karatAM trIjA bhavathI sadA vadhAre hoya che. paraMtu tIrthanI sthApanA karavA rUpa vipAkodaya kevalajJAna pAmyA pachI ja thAya che. tathA sarve kevalajJAnIone tIrthakara nAmakarmano udaya hoya ja, evo niyama nathI. paraMtu tIrthaMkara nAmakarmano udaya jo hoya to kevalajJAna pAmyA pachI ja hoya che evo niyama che. prazna = tIrthakara bhagavanto kevalajJAna pAmyA pachI nispRha che. anya jIvo pratye mamatA vinAnA che. kRtakRtya che. to zA mATe dharmopadeza ApatA haze ? caturvidha saMghanI sthApanA zA mATe karatA haze ? vaLI kSINamoha che to loko bhagavAnane karuNAnA sAgara kema kahetA haze ? bhagavAnane loko upara zuM karuNA varasatI haze ? duHkhI lokone bhagavAnuM karuNALu hovAthI zuM sukhI karatA haze ? gautamasvAmine prabhu mahAvIrasvAmI karuNAnA sAgara hovAthI kevalajJAna ApI mokSa sAthe kema na laI gayA? 1 uttara = kevalajJAna pAmelA tIrthakara bhagavatte niHspRha che, nirmama che tathA apekSAvizeSe kRtakRtya paNa che ja, tethI spRhAthI, mamatAthI ke koI kRtya karavAnA AzayathI dharmopadeza ApatA nathI. paraMtu pote ja potAnA Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 161 trIjA bhavamAM "savi jIva karUM zAsana rasI"nI bhAvanAthI tIrthakara nAmakarma bAMdhyuM che ane atyAre kevalI avasthAmAM potAnuM ja bAMdheluM te tIrthakara nAmakarma udayamAM AveluM che. te tIrthakara nAmakarmano vipAkodaya ja evo hoya che ke je dharmopadeza ApavA vaDe ja bhagavAya, tethI tIrthaMkara nAmakarmanA udayathI (udayane paravaza hovAthI) dharmopadeza Ape che tathA ghAtakarmo kSINa karelAM hovAthI teTalA aMze kRtakRtya che. paraMtu haju aghAtI karmo kSINa karyA nathI tethI teTalA aMze (kaMIka aMze) te haju akRtakRtya paNa che. ekAnta kRtakRtya banyA nathI. mATe pUrvabaddha karmodayathI dharmopadeza Ape che ane tenAthI ja caturvidha saMghanI sthApanA kare che. tathA bhagavAna vItarAgAvasthAvALA che. nathI koI upara karuNAvALA, ke nathI koI upara krUratAvALA, paraMtu sarva jIvone sAcA dharmanA rasika banAvavAnI parama uttama uMcI bhAvanAthI pUrvabhavamAM bAMdheluM tIrthaMkara nAmakarma Aje vipAkedayamAM AveluM che. tethI teno udaya anya jIvonuM paramakalyANa karanAra bane che. tenA udayathI vANI paNa pAMtrIsa Adi aneka guNovALI hoya che. tethI sAMbhaLanAra zrotAvargane ema lAge che ke amArA upara prabhunI parama karuNA varasI rahI che ke je AvI hitakArI parama-kalyANakArI vANI saMbhaLAve che. samajAve che. A pramANe "karuNAnA sAgara" A vAkya zrotAonuM che. zrotAone prabhunI vANI parama kalyANanuM kAraNa hovAthI zrotAo prabhune "karuNAnA mahAsAgara kahe che. zrotAvarga dvArA karAyeluM A upacAravAkya che. prabhu pote paNa karmodayane AdhIna che to anya saMsArI jIvo to karmanA udayane AdhIna hoya ja, temAM Azcarya zuM ? tethI ja bhagavAna koI duHkhIne sukhI banAvatA nathI ke gautamasvAmIne sva-IcchAthI kevalajJAna ApatA nathI. tamAma jIvo pote ja potAnAM karmo laghu karavAthI ke kSaya karavAthI guNo pAme che. mAtra potAnA kalyANamAM prabhunI vANI asAdhAraNa kAraNa che. tethI te pUjya che. upakArI che. 47. 11 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 have nimArNanAmakarma ane upaghAtanAmakarma samajAve cheaNgovNgniymnnN, nimmANaM kuNai suttahArasamaM / uvaghAyA uvahammai, sataNuvayavalaMbigAIhiM // 48 // (aGgopAGganiyamanaM, nirmANaM karoti sUtradhArasamam / upaghAtAdupahanyate, svatanvavayavalaMbikAdibhi:) zabdArDa- azovaM niyamaLa = aMga ane upAMganI goThavaNa, nimmANaM nirmANa nAmakarma, kuNai kare che, suttahArakSama sUtradhAra sarakhuM che, vaSAyA upaghAta nAmakarmanA udayathI vahammad = pIDAya che. potAnA zarIranA ja, avayava avayavo je, taMtriAdi = sataNu paDajIbhI Adi vaDe. = = prathama karmagraMtha = = gAthArtha H- je karma suthAranI jema aMga-upAMgonI yathAsthAne vyavasthA-goThavaNI kare che te nirmANanAmakarma che. upaghAta nAmakarmanA udayathI jIva potAnA zarIranA ja avayavo paDajIbhI AdivaDe duHkhI thAya che. 48, = vivecana :- aMgopAMganAmakarma zarIranA aMgo-upAMgo ane aMgopAMgonI racanA karI Ape che. paraMtu te sarva avayavone yathAsthAne joDavAnuM kAma nirmANa nAmakarma kare che. jema nAnA nAnA suthAro bArIbAraNAM tathA tenA TukaDAo ghaDIne banAvI Ape. paraMtu yathAsthAne te sarva bArI-bAraNAMnI goThavaNI mukhya suthAra kare che. tema hAthanI jagyAe ja hAtha, paganI jagyAe ja paga, mAthAnI jagyAe ja mAthuM, ityAdi potapotAnA yathAsthAne tamAma avayavonI goThavaNI karanArUM je karma te nirmANa nAmakarma che. A nirmANa nAmakarma dhruva-udayI che. sarva jIvone sarva avasthAmAM udayamAM hoya ja che. mATe sarva avayavo pratiniyata sthAne ja goThavAya che. chatAM koi bALakomAM janmatAM aMgonI goThavaNI astavyasta jaNAya, to te upaghAta nAmakarmanA udayathI jANavuM. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 163 je karmanA udayathI prANI potAnA ja zarIranA beDoLa, vikRta, athavA hIna ke adhika avayavo vaDe pote duHkhI thAya, saMsAramAM parAbhava pAme, doSita zarIravALo gaNAya te upaghAta nAmakarma. jema ke zarIramAM rasoLI hoya, paDajIbhI hoya, coradAMta hoya, harasa-masA-tala-khuMdha, cha AMgaLIyo, mAthe TAla, gAle moTuM lAla cAThuM, gaLe AMcaLa, vigere bhAgothI zarIra doSita hoya te sarva upaghAtanAmakarmathI samajavuM. gaLe phAMso khAvo, parvata uparathI paDatuM mukavuM, nadI ke samudramAM jhaMpApAta karavo, agnimAM baLI maravuM, Trena nIce ApaghAta karavo, ItyAdimAM zarIra ja duHkhanuM kAraNa hovAthI upaghAta nAmakarmano udaya samajavo. prazna :- mAthe TAla hoya, Dabala dAMta hoya, cha AMgaLIo hoya, ityAdi bhAvavALo jIva to paisAdAra-dhanavAna-bhAgyazAlI kahevAya che. tene upaghAta nAmakarmano udaya kema kaho cho ? upaghAta nAmakarma to azubha che. uttara :-jyotiSa zAstra pramANe bhale kadAca te bhAvimAM thanArI dhanaprAptinAM sUcaka cihno hoya, ane tenA kAraNe te jIvone dhanavAna ke bhAgyazAlI bhale gaNAtA hoya, tathApi zarIranI suMdara racanAmAM to te khAmI gaNAya, dUSitatA gaNAya, zarIra doSavALuM gaNAya, mATe upaghAtano udaya gaNAya che. ane te zarIranI vikRti hovAthI azubhamAM ja Ave che. A pramANe parAghAta Adi 8 pratyeka prakRtio samajAvI. 48. have trasadazakanA artha samajAve chevi-ti-va-pafortisA, vAyaro vAyara gayA zUnA , niya-niya-pajjattijuA, pajjattA laddhikaraNehiM // 49 // (ddhi-tri-vatu:-pagnendriyAtrAd vAto vAtAH navA zUrA. nija-nija-paryApti-yutAH paryAptAd labdhikaraNAbhyAm ) zabdArtha - vi = beIndriya, ti= te indriya, va = caurindriya, Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 prathama karmagraMtha pabindi = paMcendriya, tA= trasanAmakarmanA udayathI, vAyaramo = bAdara nAmakarmanA udayathI, vAyarI = bAdara, nIyA = jIvo, cUnA = pUla, niyaniya = pota potAnI, pamttinukA = paryAptiothI yukta, taddhi rahiM = labdhi ane karaNa vaDe. " gAthArtha - trasa nAmakarmanA udayathI jIva beindriya, teIndriya, caurindriya ane paMcendriya thAya che. bAdara nAmakarmanA udayathI jIvo bAdara eTale sthUla thAya che. paryApta nAmakarmanA udayathI jIvo potapotAnI paryAptiothI yukta thAya che. ane te labdhi tathA karaNa vaDe be prakAranA che. 49. vivecana :- prayojananA vazathI potAnI icchA pramANe ekasthAnathI bIje sthAne jaI zake, icchA mujaba gamanAgamana karI zake te trasa kahevAya che. beIndriya-teIndriya-caurindriya-ane paMcendriya jIvo trasa kahevAya che kAraNa ke A cAra prakAranA jIvo svecchAnusAra gamanAgamana kare che. AvA prakAranuM beIndriyAdinA bhavavALuM trasapaNe je karmanA udayathI prApta thAya che te trasanAmakarma kahevAya che. prazna- tattvArtha sUtramAM to teukAya-vAyukAyane paNa trasa kahevAmAM Ave che. sUtra-2-14, to zuM teone paNa trasanAmakarmano udaya hoya? uttara :- nA, teukAya-vAyukAyane sthAvara nAmakarmano ja udaya hoya che. trasanAmakarmano udaya hoto nathI, agni eka gharathI bIjA ghara upara, ane eka vRkSa uparathI bIjA vRkSa upara gamana kare che. tathA vAyu svayaM jagatamAM vAya che. gamana kare che. mATe gamana zakti yukta hovAthI gatitrasa kahevAmAM AvyA che. eTale ke gatithI jANe trasa jevA che. nadInA kAMThAmAM zItaLatA ane pavitratA hovAthI lakSaNAthI jema nadIno upacAra karAya che. paraMtu te vAstavika nadI nathI; tyAM jaLapravAha nathI. tema teukAya-vAyukAyamAM gatidharmane AzrayI trasatvano Aropa karavAmAM Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka Ave che. vAstavika trasa nathI, tethI ja teonI gati te gatimAtra che. paraMtu duHkhathI bacavAnI ane sukhanI prApti pUrvakanI buddhivALI gati nathI, mATe ja vAstavika sthAvara che. prazna :- patthara paNa DhALa maLe to gati kare che. pANI paNa DhALa maLe to gati kare che tathA jhADa paNa vAyu maLe to zAkhA-prazAkhA hAle che. to pRthvI-pANI-vanaspatine trasa (gatitrasa) kema na kahyA ? 195 uttara H- A traNe DhALa- athavA pavanano sahAro maLe to tenA vegathI gati kare che svayaM pote gati karatA nathI. jyAre agni ane vAyu to bhakSya maLatAM koinI sahAya vinA svayaM gati kare che mATe teu-vAyu A be ja gatitrasa che. zeSa traNa sthAvara che. vAstavika pAMce sthAvara che. je karmanA udayathI jIva sthUla bane, bAdara pariNAma vALo bane, jenuM eka zarIra athavA zarIrono samudAya bhego thayo chato cakSuthI dekhI zakAya te bAdara nAmakarma kahevAya che. sUkSma jIvonAM asaMkhya zarIro bhegAM maLe to paNa cakSugocara banatAM nathI. bAdara nAmakarmanA udayavALA jIvomAM kadAca eka jIvanuM zarIra bhale cakSugocara na thAya, paraMtu samUha thaye chate avazya cakSugocarane yogya thAya che. te bAdara nAmakarma kahevAya che. A karmanA udayathI jIva pote bAdara pariNAmamAM pariNAma pAme che. tethI tenuM zarIra dRzya bane che. bAdara nAmakarmano vipAkodaya jIvamAM phaLa Ape che. A prakRti jIvavipAkI che. eTale jIvane bAda25Ne pariNamAve che. tethI tene maLeluM zarIra dRzya bane che. kadAca zarIra na hoya to paNa A karmanA udayathI jIva bAdara bhAvavALo piraNAma pAme che. jemake vigrahagatimAM audArikAdi zarIra nathI. chatAM jIvane bAdara nAmakarmano udaya hoya che. mATe jIvanuM bAdarapaNuM samajavuM, zarIranuM nahIM. jIva bAdara banato hovAthI tenuM zarIra paNa bAdara kahevAya che. jema krodhano udaya=Aveza-gusso jIvamAM ja thAya che. chatAM anyonya saMbaMdha Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 prathama karmagraMtha hovAthI zarIra paNa lAlacoLa bane che. tapI jAya che ane parizramita banI jAya che. paraMtu vAstavika Aveza jIvamAM ja che. tema ahIM bAdara pariNAma jIvano samajavo. je karmanA udayathI jIva pota-potAnA bhavane yogya paryAptio pUrNa karI zake te paryApta nAmakarma ekendriyane 4, vikasendriya tathA asaMjJIne 5, ane saMjJI paMcendriyane 6, paryApti hoya che. je karmanA udayathI te paryAptio pUrNa karI zake te paryApta nAmakarma ane pUrNa na karI zake te aparyAptanAmakarma. tenA be bheda che, eka bheda labdhinI apekSAe, ane bIjo bheda karaNanI apekSAe. A prasaMga samajavA mATe prathama paryAptionuM svarUpa kaMIka samajIe. pudgalonA upacayathI AhAra- zarIra ane indriyone yogya pugalone grahaNa karavAnI, tathA te te rUpe pariNamAvavAnI AtmAmAM pragaTa thatI je zaktivizeSa te paryApti, tathA zvAsa-bhASA ane manane yogya pagalone grahaNa karavAnI, te te rUpe pariNAvavAnI, ane tenuM ja avalaMbana laIne choDavAnI zakti vizeSa te paryApti kahevAya che. paryApti e eka jAtanI AtmAnI zaktivizeSa che. te pugalonA sahArAthI utpanna thAya che. ane AhArAdinAM pudgalonuM grahaNa ane pariNamana kare che. tathA zvAsocchavAsAdinuM grahaNa-pariNamana ane avalaMbana laIne visarjana kare che. A AhArAdinA grahaNa-pariNamana-avalaMbana ane visarjanamAM vaparAtI zaktivizeSa te ja paryApti che. tenA cha bheda che. (1) utpattisthAnamAM rahelA AhArane yogya pagalone je zaktithI grahaNa karI, tene AhAra rUpe pariNamAve, ane zarIra banAvavAne yogyaayogya rUpe pRthapha kare te zaktinuM nAma AhAraparyApti. (2) yogya pudgalomAMthI hADakAM - mAMsa-lohI-vIrya-Adi rUpe sAta dhAtuonuM zarIra je zaktithI banAve, te zaktinuM nAma zarIraparyApti. Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 167 AhAra paryApti utpattinA prathama samaye sarva jIvone thAya che. paraMtu te AhAramAMthI zarIra banAvatAM aMtarmuhUrta kALa lAge che. mATe AhAra paryAptino kALa 1 samaya, paraMtu zarIraparyAptino kALa aMtarmuhUrta samajavo, sAtadhAtumaya zarIranI racanA phakta audArika zarIramAM samajavI. kAraNa ke te ja zarIramAM sAta dhAtu hoya che. temaja vaikriya zarIra rUpe ane AhAraka zarIra rUpe racanA thavI te paNa zarIraparyApti samajavI. jema khorAka-pANI levAthI jIvamAM zakti vadhe che. tema pudgalonA sahArAthI AhAra-ane zarIranI grahaNa tathA pariNamananI zakti jIvamAM pragaTa thAya che. (3) zarIra rUpe banelA pudgalomAM AMkha-kAna-nAka-jIbha Adi indriyo banAvavAnI pudgalonI madadathI AtmAmAM utpana thayelI zaktivizeSa te indriyaparyApti. A traNa paryAptiomAMnI prathama AhAra paryAptimAM mAtra pugalonuM grahaNa tathA pariNamana ja che. ane zarIra tathA indriya paryAptimAM pudgalonuM pariNamana mAtra ja che. paraMtu avalaMbana laIne visarjana karavAnuM nathI ane have pachInI traNa paryAptimAM avalaMbana laIne visarjana paNa karavAnuM hoya che. A traNa paryAyio tamAma jIvo (paryAptA ke aparyAptA sarva jIvo) pUrNa kare che. kAraNa ke traNa pUrNa karyA pachI ja parabhavanuM AyuSya baMdhAya che. ane parabhavanuM AyuSya bAMdhyA pachI ja (abAdhAkALanA aMtarmuhUrta bAda jo mRtyu thAya che. tethI 1 zvAsocchavAsamAM sAdhika 17 bhava karanArA ane jaldI jaldI janma-maraNa karanArA jIvo paNa A traNa paryAptio to pUrNa kare ja che. (4) zvAsocchavAsane yogya pudgalone je zaktithI grahaNa karI, zvAsa-ucchavAsa rUpe pariNamAvI, tenuM ja avalaMbana laIne visarjana karAya te zaktine zvAsocchavAsa paryApti kahevAya che. zvAsa-ucchavAsanAM pudgalone grahaNa karI pakaDI rAkhavAnAM hotAM nathI. choDI ja devAnAM hoya Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 prathama karmagraMtha che. tethI A traNa paryAptimAM visarjana adhika che. vaLI jema daDAne pheMkatAM daDAnuM avalaMbana (AdhAra) levo paDe che. tene pheMkavAmAM vIryotpatti mATe teno sahAro levo paDe che tema zvAsa AdinA pudgalonA visarjanamAM tenuM ja avalaMbana levuM paDe che. (5) bhASAne yogya bhASAvargaNAnAM je pugalo che tene grahaNa karI, bhASA rUpe pariNAvI, tenuM ja avalaMbana laIne bhASA rUpe je zaktithI mukAya che te bhASA paryApti kahevAya che. (6) manane yogya manovargaNAnAM je pudgalo che te pudgalone grahaNa karI mana rUpe pariNamAvI, tenuM ja avalaMbana laIne je zaktithI manarUpe visarjana karAya che te zaktinuM nAma mana:paryAmi kahevAya che. A cha paryAptiomAM AhAra-zarIra-ane indriya A traNa paryAptio paraspara saMbaMdhavALI che. kAraNa ke grahaNa karelA AhAramAMthI ja zarIra bane che. zarIramAMthI ja indriyo bane che. paraMtu zvAsa-bhASA ane mana te te zvAsa-bhASA-ane manovargaNAnA pudgalomAMthI banatI hovAthI svataMtra che. kALa- manuSya-tiryaMcone audArika zarIra AzrayI pahelI AhAra paryApti 1 samaye thAya che. zeSa pAMce paryAyio ekeka aMtarmuhUrta, ekeka aMtarmuhUrta ema pAMca aMtarmuhUrta pUrNa thAya che. to paNa aMtarmuhUrta nAnAMmoTAM asaMkhya bheTavALAM hovAthI cha e paryAtino bhego kALa aMtarmuhUrta ja kahevAya che. deva-nArakI, manuSyanA vaikriya-AhAraka zarIramAM tathA tiryaMcanA vaikriya zarIramAM pahelI paryAmi eka samaye, bIjI zarIra paryAmi aMtarmuhUrta, ane bAkInI cAreya paryAyio ekeka samaye pUrNa thAya che. siddhAntakAranA mate devonI pAMcamI-chaThThI bane paryApti na samayamAM sAthe pUrNa thAya che. chatAM dareka jIvone potAnI sarva paryAyio pUrNa karavAno kALa aMtarmuhUrta hoya che. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 169 prAraMbha- cha e paryAptiono prAraMbha sAthe kare che paraMtu pUrNAhUti kramaza thAya che. kAraNa ke pachI-pachInI paryAmi pUrva-pUrvanI paryApti karatAM sUkSma-sUkSmatara che. zAstramAM cha rU kAMtanArI strIonuM daSTAnta Ave che. cha e strIo bhale sAthe rU kAMtavAnuM kAma cAlu kare tathApi jADuM kAMtanArIne vaheluM pUrNa thAya che ane sUkSma-sUkSmatara kAMtanArIne vAra lAge che. A cha paryAtiomAMthI koI jIva traNa pUrNa karIne, koI cAra pUrNa karIne, koI pAMca pUrNa karIne ane koI cha pUrNa karIne mRtyu pAme che. te samajAvavA A paryAptAnA be bheda kahe che. labdhiparyAptA ane karaNaparyAptA. je jIvone pota-potAnI paryAmio pUrNa karavAnI labdhi arthAt zakti varte che. potAnI yathAyogya paryAptio pUrNa karyA pachI ja mRtyu thAya evI jenI pAse labdhi-zakti che, te labdhi paryAptA kahevAya che. koI jIva eka bhavamAMthI mRtyu pAmI bIjA bhavamAM jyAre jato hoya tyAre vigrahagatimAM paNa jo tyAM jaI potAnI paryAddhio pUrNa karyA pachI mRtyu pAmavAno hoya to paryAptio pUrNa karavAnI labdhivALo hovAthI paryApto ja kahevAya che. tevI ja rIte AhAra-zarIra-indriya paryApti karato hoya tyAre paNa pUrNa karyA pachI maravAno hoya to labdhithI paryApta ja kahevAya che ane je jIva potAnA bhavane yogya paryAddhio pUrNa karyA vinA ja adhavacce ja mRtyu pAmavAno hoya to te jIva labdhithI aparyApta ja kahevAya che. labdhiparyApta jIva sadA te bhavamAM labdhiparyApta ja rahe che ane labdhi aparyApta jIva sadA te bhavamAM labdhiaparyApta ja rahe che. eka bhavamAM eka ja avasthA Ave che. bane avasthA AvatI nathI. labdhiaparyAptane aparyApta nAmakarmano udaya hoya che ane labdhiparyAptane paryAtanAmakarmano ja udaya che. paryApta-aparyApta nAmakarmano udaya labdhine AzrayI hoya che. Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 prathama karmagraMtha karaNa eTale paryAptio pUrNa karavAnI kriyA, je jIve potAnA bhavane yogya potAnI paryAptio pUrNa karavAnI kriyA samApta karI che. potAnI paryAptio pUrNa karI lIdhI che te karaNaparyApta ane je jIva potAnA bhavane yogya 4-pa-ke 6 paryAptio pUrNa karI nathI paraMtu haju paryAptio kare che te karaNa aparyAptA. cha paryAptio karatA jIvo karaNa aparyApta kahevAya che paraMtu te ja jIvo potAnI paryAddhio pUrNa thatAM karaNa paryAptA bane che. eka bhavamAM banne avasthA AvI zake che. karaNa paryApta thavAvALAne karaNa aparyApta avasthAmAM paNa paryAptanAmakarmano ja udaya hoya che. paryAtio pUrNa karavAnI kriyA pUrNa thaI nathI teTalA purato ja te aparyApta kahevAya che. vAstavika to te paryApta ja che. karaNa aparyApta avasthAmAM labdhinI apekSAe aparyApta paNa hoI zake ane labdhinI apekSAe paryApta paNa hoI zake, paraMtu karaNa paryApta avasthAmAM mAtra labdhi paryApta ja hoya che. tevI ja rIte labdhi paryApta jIvo potAnI paryAptio karatA hoya tyAre karaNa aparyAptA ane paryAptio pUrNa karI rahe pachI karaNa paryAptA ema banne thaI zake che. paraMtu labdhi aparyAptA jIvo niyama karaNa aparyAptA kahevAya che. koIka sthaLoe "karaNa no trIjI indriyaparyApti" evo paNa artha karavAmAM Avyo che. jeoe trIjI Indriya paryApti pUrNa karI che te karaNaparyAptA ane trIjI haju apUrNa che te karaNa aparyAptA. Avo artha paNa koI sthaLoe che. A artha pramANe sarve labdhi aparyAptA jIvo paNa traNa paryAptio pUrNa karIne ja mRtyu pAmatA hovAthI niyamA karaNa paryAptA thAya ja che. evo artha phalita thAya che. paraMtu A artha vyApakapaNe prasiddha nathI. A pramANe trasa-bAdara-paryAptanAmakarma samajAvyuM. 49. Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 171 have pratyeka-sthira-zubha-saubhAgyanA artha samajAve che. patteataNU patte udaeNaM daMta-aTThimAi thiraM / nAbhuvari sirAi suhaM, subhagAo savvajaNaiTTho // 50 // (pratyekatanuH pratyekodayena, dantAsthyAdi sthiram / nAbhyupari zira Adi zubhaM, subhagAtsarvajaneSTaH) zabdArtha - patte tapU = judA-judA zarIravALo, patte 35 = pratyeka nAmakarmanA udayathI, vaMta = dAMta, diDuM = hADakAM vigere, thira = sthira, nAmuri = nAbhithI upara, sirADuM = mastaka vigere, surda = zubha, amo = saubhAgya nAmakarmanA udayathI, savyana = sarva mANasone, rU = ISTa-vahAlo. gAthArtha = pratyeka nAmakarmanA udayathI judA-judA zarIravALo bane che. sthiranAmakarmanA udayathI dAMta-hADakAM vigere sthira prApta thAya che. zubha nAmakarmanA udayathI nAbhi uparanA mastakAdi aMgo zubha prApta thAya che. saubhAgya nAmakarmathI jIva sarva jIvone vahAlo lAge che. 50. vivecana = je karmanA udayathI dareka jIvane audArika ke vaikriya bhinna-bhinna zarIra prApta thAya. jIvavAra juduM juduM zarIra maLe, ekeka zarIramAM teno mAlIka jIva ekeka bhinna bhinna hoya te pratyeka nAmakarma. vanaspatikAya sivAya tamAma jIvone pota-potAnuM zarIra bhinna bhinna ja hoya che. vanaspatikAyamAM vRkSa-zAkhA-prazAkhA-phala-phaLa ityAdine jIvavAra bhinna bhinna zarIra hoya che ane baTAkA-DuMgaLI-lasaNa-gAjara ityAdi vanaspatimAM anaMtajIvo vacce eka ja zarIra hoya che. tethI tene sAdhAraNa kahevAya che. Avo pratyekano pratispardhI bheda mAtra vanaspatikAyamAM ja hovAthI tyAM pratyeka-sAdhAraNa be bhedo prasiddha che zeSa pRthvIkAya Adi sarva jIvo pratyeka nAmakarmanA udayavALA che tathApi teomAM kayAMya sAdhAraNa evo bIjo bheda na hovAthI pratispardhInA abhAve pratyekano vyavahAra thato nathI. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 172 prathama karmagraMtha je karmanA udayathI zarIramAM rahelA dAMta-hADakAM vigere avayavo potapotAnI jagyAe sthira ja rahe che. khasI jatA nathI, paDI jatA nathI ke ekaThA thaI jatA nathI. te sthiranAmakarma kahevAya che. koI mANasa mukha pahoLuM kare to uparanA dAMta nIce paDI jatA nathI, eka paDakhe suve to uparanA paDakhAnAM hADakAM nIce Dhagalo thaI jatAM nathI. te sthira nAmakarma che. je karmanA udayathI nAbhinI uparanA avayavo zubha prApta thAya te zubhanAmakarma. kAraNa ke hAtha-mastakano bIjAne sparza thAya to sAmano mANasa AnaMdita thAya che. koInA paNa mAthA upara, pITha upara hAtha mUkavAmAM Ave to te rAjI thaze, paNa paga mukavAmAM Ave to rAjI thaze nahIM, mATe uparanA avayavo je zubha che te zubha nAmakarmano udaya che. je karmanA udayathI A jIva bIjAno upakAra na karavA chatAM bIjAne vahAlo lAge, loko vhAla varasAve, ochuM kAma karavA chatAM lokonI prasannatA vadhe, lokono prema vadhe te saubhAgyanAmakarma. koI koI vakhata puNyazAlI jIva saubhAgyAdi zubhanAmakarmanA udayavALo hoya chatAM sAmenA jIvamAM rahelA tIvra evA mithyAtva-rAgaane dveSa Adi mohanIya karmanA udayane lIdhe tevA jIvone puNyazAlI jIva upara paNa aprIti-nAkhuzIbhAva thAya che. paraMtu te doSa te jIvono jANavo. jema sUrya prakAza kare tyAre ghuvaDa na joI zake te ghuvaDano doSa che. jema varasAda varase tyAre javAso vanaspati sUkAya te javAsAno doSa che. tema tIrthaMkara paramAtmA jevA mahAsaubhAgyavALA jIvo paNa abhavyAdi jIvone khaTake che te doSa te abhavyAdi jIvono samajavo. 50. have susvara-Adeya ane yazanA artha kahIne sthAvaradazaka jaNAve che. susarA mahurasuhajhuNI, AijjA svvloagijjhvo| jasao jasakittIo, thAvaradasagaM vivajjatthaM // 51 // Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka (susvarAd madhurasukhadhvanirAdeyAtsarvalokagrAhyavacAH / yazaso yazaH kIrtayaH, sthAvaradazakaM viparyayArtham ) zabdArtha :- sukharA susvara nAmakarmanA udayathI, maghura = madhuramIThI, sunna = sukhakArI, nruLI - dhvani, ArnA ATheya nAmakarmanA udayathI, sabatoJa = sarva lokone, ziAvo = grAhyavacanavALo, naso yazanAmakarmanA udayathI, nakSattiIo yaza ane kIrti, thAvarasa = = sthAvaradazaka, vivapnatyaM = viparIta arthavALuM che. gAthArtha susvara nAmakarmanA udayathI mIThI ane sukhakArI vANI prApta thAya che. Adeya nAmakarmanA udayathI sarvalokone grAhya vacanavALo bane che. yazanAmakarmanA udayathI yaza ane kIrti prApta thAya che. sthAvaradazaka A trasadazakanA arthathI viparIta arthavALuM jANavuM. 51. vivecana je karmanA udayathI kaMTha koyala jevo madhura ane bIjAne sAMbhaLatAM ja sukha-AnaMda-ane harSa utpanna thAya evo suMdara maLe te susvaranAmakarma. 173 = je karmanA udayathI jIvanuM vacana sarva loko mAnya kare, bolatAMnI sAthe ja vacana jhIlI le. loko kahyAgarA banI jAya, jIvanuM vacana lokone prIti upajAvanArUM bane, bolanA vaktAnA vacanathI AkarSAine loko satkAra-sanmAna-ane vinaya kare te Adeya nAmakarma. je karmanA udayathI jIvanI cAre dizAmAM khyAti vadhe, pratiSThA prApta thAya, dAna dvArA, tapAdi guNa dvArA, athavA zUravIratA dvArA prazaMsA thAya, yaza ane kIrti cotarapha phelAya. te yazaHkIrti nAmakarma. prazna :- yaza eTale prazaMsA, ane kIrti eTale prazaMsA, A bannemAM taphAvata zuM ? zA mATe yazaHkIrti ema be nAmeA bhinna bAlAya che? uttara H- sAmAnyathI bannene artha prazaMsA-khyAti che. te paNa vizeSathI vicArIe tA bannemAM nIce mujaba taphAvata che. Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 prathama karmagraMtha tA-puSya-tA kIrti parIkramavRtta thazaH | ekadiggAminI kIrtiH, sarvadiggAmukaM yshH|| dAna ane puNyakAryo karavAthI je khyAti thAya te kIrti. parAkramatAthI-zUravIratAthI je khyAti thAya te yaza. eka dizAmAM phelAnArI je prasiddhi te kIrti. sarva dizAmAM phelAnArI vyApaka evI je prasiddhi te yaza. zAstramAM kIrti karatAM yazane moTo gaNAvyo che. have sthAvara dazakanA artha samajAvavAnA che. paraMtu te trasadazakathI barAbara viparIta che. tethI trasadazakanA artho uparathI svayaM samajAya tevA che mATe ja graMthakArazrIe gAthAmAM lakhyA nathI. te artho A pramANe che(1) sthAvara nAmakarma- sukha-duHkhanA saMjogomAM prayojana vazathI paNa potAnI icchA mujaba duHkhathI nivRtti mATe, ane sukhanI pravRtti mATe je gati karI zake nahIM te sthAvara nAmakarma. (2) sUmanAmakarma- asaMkhya zarIre laMba rUpe bhegAM thayelo hoya chatA carmacakSuthI dekhI na zakAya evo AtmAno sUkSma pariNAma te sUmanAmakarma, A karma paNa jIvane ja potAnuM phaLa batAve che. mATe jIvano je sUkSma pariNAma te A karmathI samajavo. zarIranuM sUkSma thavuM ke je zarIra cakSuthI agocara hoya ema artha na karavo, AtmA sUkSma pariNAmavALo A karmathI thayelo che. tethI zarIra paNa sUkSma baneluM che ema artha spaSTa karavo. (3) aparyAptanAmakarma- je karmanA udayathI jIva pota-potAnA bhavane yogya paryAptio pUrNa karI na zake, adhurI paryAptie ja mRtyu pAme te aparyApta nAmakarma. labdhinI apekSAe je aparyAptA hoya che teone aparyApta nAmakarmano ja udaya hoya che. paraMtu karaNanI apekSAe je aparyAptA hoya che teone aparyApta nAmakarmano udaya hoya evo niyama Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka nathI, kAraNa ke karaNa aparyApta avasthAmA vatartA je jIvA peAtAnI paryAptie bhAvimA pUrNa karIne ja mRtyu pAmavAnA hAya che teone paryAptanAmakarmanA udaya vigrahagatithI ja cAlu thayelA hAya che. mATe labdhi aparyAptAne ja aparyApta nAmakarmano udaya hoya che ema samajavuM. (4) sAdhAraNa nAmakarma - anaMta jIvA vacce eka ja za2I2nI prApti thAya te sAdhAraNa nAmakarma, kAMdA, baTAkA, lasaNa, gAjara, ityAdi anaMtakAyane sAdhAraNa nAmakarmano udaya hoya che. anaMtakAyamAM utpanna thanArA anaMtA jIvo (parabhavathI koi jAdA judA bhavomAMthI avIne ahIM AvIne) sAthe utpanna thAya che. sAthe jIve che. sAthe zvAsa-AhAra grahaNa kare che. ane sAthe mare che. paraMtu maryA pachI bhinna bhinna gatimAM jai zake che. kAraNa ke eka za2I2vartI hovA chatAM taijasa-kAryaNa zarIra darekane svataMtra jAdAM jAdAM hoya che tathA adhyavasAyasthAno paNa bhinna bhinna hoya che. (5) asthira nAmakarma je karmanA udayathI zarIramAM jIbha, AMkhanI pAMpaNa, nADI, rudhira, Adi gatizIla ja prApta thAya te asthiranAmakarma. ( A sthira-asthira nAmakarma dareka jIvone sAthe ja udayamAM hoya che ane niyamA udayamAM hoya che) = 175 (6) azubha nAmakarma = nAbhithI nIcenA avayavo je karmanA udayathI azubha prApta thAya, jenA sparzathI sAmeno jIva du:khI thAya, jema paganA sparzathI anya vyaktine du:kha thAya che. te azubhanAmakarma. (A zubhaazubha nAmakarma dareka jIvone sAthe udayamAM hoya che ane niyamA udayamAM hoya che). prazna = sthira-asthira-zubha-azubha A cAre karmono udaya dareka jIvone niyamA hoya ja che ema kaho cho paraMtu pRthvIkAya-akAya jevA jIvone, ane nigodanA jIvone A cAra karmono udaya kema hoi zake ? teone hADakAM-dAMta nathI. jIbha-pAMpaNa nathI, nAbhi ja nathI to tenA uparanA bhAgo zubha ane nIcenA bhAgo azubha kema hoi zake ? Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 prathama karmagraMtha uttara=prazna sAco che, paraMtu tevA jIvomAM paNa zarIrano koi bhAga sthira ane koi bhAga asthira samajavo, pRthvIkAya-akAya ke nigodanA jIvonuM zarIra aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganuM hovAthI AkhuM zarIra joi zakAtuM nathI to bhAganI vAta to kyAMthI joi zakAya ? chatAM vanaspatikAya jevA jIvamAM thaDa AzrayI, sthira, ane zAkhA-prazAkhA AzrayI asthira samajI levuM. tathA nAbhinA upalakSaNathI madhyabhAgavat Atmapradezo samajI u52-nIceno bhAga zubha-azubha samajavo. prazna = paganA sparzathI du:kha thAya che mATe nAbhi nIcenA avayavo azubha che ema samajAvo cho paraMtu strInA caraNa-sparzathI puruSane ( ane puruSanA caraNa-sparzathI strIne ) prIti thatI paNa dekhAya che to pagano bhAga azubha kema kahevAya ? uttara = temAM mohanI prabaLatA'' kAraNa che. jema viSTA azubha che chatAM bhUMDane te game che. ane teTalA mAtrathI te zubha thai zakatI nathI tema ahIM mohane lIdhe jIvane pagano sparza prIti karanAro bane che, paraMtu vAstavika nahIM, mATe azubha nAmakarmano udaya che te barAbara che. (7) daurbhAgya nAmakarma mANasane apriya lAge, te daurbhAgya nAmakarma. je karmanA udayathI upakAra karavA chatAM sAmenA (8) duHsvara nAmakarma = je karmanA udayathI kAnane apriya lAge tevA kharAba svaranI prApti thAya te duHsvara nAmakarma. (9) anAdeya nAmakarma = yukti-yukta bolavA chatAM, hitakAraka vacano kahevA chatAM je karmanA udayathI loko mAnya na kare, loko mAna- sanmAnavinaya na kare te anAdeya nAmakarma. (10) ayaza nAmakarma = je karmanA udayathI cotarapha niMdA thAya, apakIrti phelAya, koi paNa kAmamAM apajaza maLe te apayaza nAmakarma. Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka A pramANe sthAvaradazaka kahyuM. A pramANe nAmakarmanA 42-93103-67 bhedo vistArathI samajAvyA. 51, have gotrakarma tathA aMtarAyakarmanA bhedo jaNAve che goaM duhucca-nIaM, kulAla iva sughaDa-bhuMbhalA iaM / vigdhaM dANe lAbhe, bhoguvabhogesu virie a // 52 // ( gotraM diyottvanIraM, lAla phava suSaTa-muMmalAvim / vighnaM dAne lAbhe bhogopabhogeSu vIrye ca ) = sArA zabdArtha :- gotraM - gotra karma, vudgha = be prakAre che. sattvanIgaM uccagotra ane nIcagotra, lAla kuMbhAra, va = jema, suSaDa ghaDA, ane muMmatAA = madirAnA azubha ghaDA vigere, viSaM = aMtarAya karma, vALe - dAnane viSe, tame = lAbhane viSe, bhoLuvabhoLelu = bhoga ane upabhogane viSe, viNi ya ane vIryane viSe. = = = 177 = gAthArtha :- jema kuMbhAra sArA ghaDA ane bhuMbhalAdi banAve che tevI rIte gotra karma ucca-nIca ema be bhede che. dAna-lAbha-bhoga-upabhoga ane vIryane viSe vighna karanAra aMtarAya karma pAMca prakAre che. para. = vivecana :- gotra karmanA ucca ane nIca ema be bheda che. A karma kuMbhAra sarakhuM che. jema kuMbhAra eka ja mATImAMthI pUrNakalaza Adi evA ghaTa banAve che ke je kuMbhasthApanA-lagnanI caoNrI AdimAM vaparAya, puSpa-caMdana-kaMku-mAlA-ane akSatAdi vaDe pUjAne pAme, ane te ja mATImAMthI evA paNa ghaTa banAve che ke je madirA-viSTA-mAMsAdinuM bhAjana banyA chatA nindAne pAme, tiraskArane pAme, tema uccagotranA udayathI jIva evA kuLamAM utpanna thAya che ke je buddhirahita, dhanarahita, ane rUparahita hoya to paNa lokamAM prazaMsA pAme che. ane nIca gotranA udayathI evA kuLamAM utpanna thAya che ke je buddhimAn, dhanavAn, ane rUpavAn hovA chatAM paNa niMdA ane tiraskArane pAme che. 12 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 prathama karmagraMtha uccagotra karmanA udayathI viziSTa kuLanI utpatti mAtra vaDe prazaMsA pAme che ane nIcagotra karmanA udayathI halakA kulanI utpatti mAtra vaDe nindA pAme che. - have aMtarAya karma samajAve che tenA pAMca bheda che. AtmAmAM dAnAdi guNonI je labdhio (zakti) rahelI che. tene rokavAnuM kAma karanAra A aMtarAya karma che. dAnAdi labdhio pAMca prakAranI che tethI tene aMtarAya karanAra karma paNa pAMca prakAranuM che. (1) dAnAntarAya- sva ane paranA upakAra mATe potAnI vastuno tyAga karavo te dAna (tasvArtha sUtra 7-33). AvA prakAranA Atma-guNano pratibaMdha karanAra je karma te dAnAntarAya. dAnamAM ApavA yogya padArtha ghare vidyamAna hoya, ghare sAmethI koI guNavAnuM pAtra levA AvyuM hoya, ane AvA guNavAnuM supAtrane ApavAthI zuM lAbha thAya che ? te zAstrAbhyAsathI ke gurugamathI jIva jANato hoya, chatAM ApavAnI tamannA na jAge te dAnAntarAyakarma. (zreNikarAjAnI kapilAdAsInI jema) (2) lAbhAntarAya- iSTa vastunI prApti thavI te lAbha. teno pratibaMdha karanArUM je karma te lAbhAntarAya. viziSTa dAtAne ghera jaI vinaya pUrvaka mAgavA chatAM icchita vastunI prApti je karmanA udayathI na thAya te lAbhAntarAya. DhaMDhaNa munine cha mAsa AhAraprApti na thaI, RSabhadeva prabhune pazuone pUrvabhavamAM karelA aMtarAyathI 13 mAsa AhAraprApti na thaI ItyAdinI jema. (3) bhogAntarAya- je vastuono mAtra ekavAra upayoga thaI zake, pharI bIjI vAra jeno upayoga na thAya tevI vastuonA vaparAzane bhoga kahevAya che. jema rAMdheluM anAja, puSpamAlA, ityAdi. te bhogamAM pratibaMdha karanArUM je karma te bhogAntarAya, gharamAM bhogane yogya mevA-mIThAI Adi aneka cIjo puNyodayathI maLI hoya, sukhI hoya, chatAM tyAganI bhAvanA vinA te Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka vastuono pote potAnA mATe upayoga karI na zake, vastu vAparavAnuM mana na thAya, te bhogAntarAya, paraMtu dezavirati athavA sarvavirati dharma svIkAravAnI icchAthI vastusvarUpane asAra-heya samajIne bhogave nahIM to te bhogAntarAyakarma kahevAtuM nathI. paraMtu mohanIyakarmano kSayopazama che. (4) upabhogAntarAya- je vastuono vAraMvAra upayoga thai zake te upabhoga, jema ke vastra, pAtra, strI, gRha, ityAdi. gharamAM AvI vastrapAtrAdi upabhoga yogya vastuo ghaNI hoya, tyAganA pariNAma paNa na hoya chatAM zarIranI elarjInA kAraNe, athavA cAmaDInA dardavizeSAdinA kAraNe athavA evA kAraNa vinA mAtra AsaktithI teno upayoga jIva na karI zake te upabhogAntarAya. mammaNa zeThanI jema. (5) vIryAntarAyakarma- vIrya eTale sAmarthya-zakti-tAkAta, teno pratibaMdha karanArUM je karma te vIryAntarAyakarma. yuvAna hovA chatAM, zarIre nirogI hovA chatAM, je karmanA udayathI A jIvane bala phoravavAnuM mana na thAya pramAdI bane te sarva vIryAntarAyakarma jANavuM. (vIrA sAlavInI jema. aMtarAyakarma nivAraNa pUjA-6ThThI). 179 chatAM A pAMce aMtarAya karmo udayamAM AvavAthI A jIva vastu hovA pudgala saMbaMdhI te te dAna-lAbha-bhoga-upabhoga AdimAM pravRtti karI zakto nathI. ane A ja pAMce aMtarAya karmonA kSayopazamathI (tIvrakarma maMda thaine udayamAM AvavAthI ) pudgala saMbaMdhI te te dAna-lAbhAdi pravRttiomAM A jIva vyavahArathI pravRttio karI zake che. tyAganI bhAvanA na hoya to dAna lAbha-bhoga-upabhoga AdimAM joDAi zake che. paraMtu jyAre A pAMce aMtarAya karmono sarvathA kSaya thAya che tyAre te2mA guNaThANAthI A pAMce labdhio saMpUrNa paNe pragaTa thAya che labdhio (zaktio) pragaTa thayelI hovA chatAM pudgala saMbaMdhI dAna-lAbha-bhogaupabhoga Adi vyAvahArika pravRtti hotI nathI paraMtu aghAtI karmono Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 prathama karmagraMtha udaya haju hovAthI, zarIranA pratibaMdhane kAraNe, vedanIyakarmanA udayane kAraNe, ane zarIra svabhAvanA kAraNe nirIhabhAve AhAra ane vastrAdino upayoga kevalIo kare che. paraMtu vAstavikapaNe to te avasthAmAM jIva potAnA guNomAM A labdhiono upayoga kare che. ane siddhAvasthAmAM to zarIrano A pratibaMdha paNa na hovAthI pUrNapaNe svaguNaramaNatAmAM ja A labdhiono upayoga AtmA kare che. siddhAvasthAmAM labirUpe dAnAdiguNo hovA chatAM pravRttirUpe hotA nathI. chatAM kSAyikabhAvanA A guNonI vidyamAnatA kaMIka AvI rIte ghaTAvI zakAya. paugalika sarva vastuonA tyAga rUpa dAnadharma tyAM che. AtmAnA sattAgata sarva guNonI prApti rUpa lAbhadharma tyAM che. AtmAnA AvirbhUta guNomAM ramaNatA rUpa bhoga ane upabhoga dharma tyAM che. AtmAnA guNomAM svazaktinA vaparAza rUpa vIryaguNa tyAM che. A pramANe aMtarAyakarmanA pAMca bhedo kahyA. para. have te karma konA jevuM che? te dRSTAnta sAthe samajAve che sirihariyasamaM eyaM, jaha paDikUleNa teNa raayaaii| na kuNai dANAIyaM, evaM viggheNa jIvo vi // 53 // (zrIgRhikasamametad-yathA pratikUlena tena rAjAdiH / .. na karoti dAnAdikamevaM vighnena jIvo'pi) zabdArtha - siririya = bhaMDArI sarakhuM, payaM = A aMtarAyakarma, nada = jema, paDilULa = viruddha vartavAthI, te = te kAraNathI, rIyA = rAjA vigere, na sukharUM = karI zake nahIM, lAkhAdya = dAna vigere, vaM= A pramANe viSekha = vighnakarmathI-aMtarAyakarmathI, nIvo vi = jIva paNa. gAthArtha:- A aMtarAyakarma rAjabhaMDArI jevuM che. jema te rAjabhaMDArI pratikULa hoya, to tenAthI rAjAdi dAnAdi karI zakatA nathI, tema A jIva paNa (aMtarAya karmanA udayathI) dAnAdi karI zakato nathI. pa3. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 181 vivecanaH- zrI eTale lakSmI, te lakSmI eja che ghara jenuM te zrIgRhI arthAt satata dhana levA-devAnA kArabhAramAM ja rahenAro te zrIgRhI eTale bhaMDArI, rAjAne dAnAdi ApavAnI icchA hoya, rAjAnA rAjyamAM dhana-vaibhava vipula hoya, chatAM rAjA jene ApavA icche che tenA upara rAjabhaMDArIne vaimanasya hoya to rAjAne "Ama chUTe hAthe dAna Apazo to rAjabhaMDAro khUTI jaze" ityAdi ADuM avaLuM samajAvIne roke che. tethI rAjAdi jema dAna ApI zakatA nathI te rIte A aMtarAyakarmanA udayathI jIva dAnAdi karI zakato nathI. A pramANe aMtarAyakarma karyuM. A rIte jJAnAvaraNIya Adi mUla ATha karmo ane tenA peTAbhedo 120-122-148-158 ahIM samajAvyA. tethI "karmavipAka" bAMdhelA karmonAM phaLo zuM ? te viSaya pUrNa thAya che A prathama karmagraMthano prastuta adhikAra ahIM samApta thAya che. pa3. have ahIM eka prazna thavo saMbhavita che ke bAMdhelAM karmo jo AvA AvA prakAranA vipAko Ape che to AvA vipAkane ApanArAM te te karmo zuM zuM karavAthI baMdhAtAM haze ? te paNa jaNAvo to sAruM thAya, kAraNa ke to ja AvA mAThAM phaLone ApanAra karmonA baMdha vakhate ja A AtmA cetIne cAle, jethI kaTraphaLa bhogavavAno samaya na Ave, AvI karmabaMdhanA hetuone (kAraNone) jANavAnI tamannA ziSyone thavI saMbhavita che. teno uttara graMthakAra zrI ApatAM have pachInI gAthAmAM prathama jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karmabaMdhanAM kAraNo jaNAve che paDiNIyattaNa-ninhava-uvaghAya-paosa-aMtarAeNaM / accAsAyaNayAe, AvaraNadurga jIo jayai // 54 // (pratyanItva-niva-35yAta-praSa-anAve atyAzAtanayA AvaraNadvikaMjIvo jayati ) Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 prathama karmagraMtha zabdArtha -LImattA = pratyunIkatA, aniSTAcaraNa, nindava = chupAvavuM, 3vaSaya = upaghAta, haNavuM, pasa = praSa, saMtarA aMtarAya karavAthI, vIsAyaNayANa = atizaya AzAtanAthI, sAvarakunAM = be AvaraNIyakarma, nImo = jIrve, naya = bAMdhe che. - gAthArtha :- (jJAna-jJAnI-ane jJAnanAM sAdhano pratye) aniSTa AcaraNa karavAthI, apalApa karavAthI, haNavAthI, dveSa karavAthI, aMtarAya karavAthI, ane atizaya AzAtanA karavAthI, jIva jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karma bAMdhe che. 54. - vivecana :- mithyAtva-avirati-kaSAya ane yoga ema karmabaMdhanA cAra hetuo zAstromAM kahelA ja che. paraMtu te sAmAnya baMdha hetuo che. A cAra baMdhahetuothI A jIva pratisamaye sAta athavA ATha karma bAMdhe ja che. paraMtu temAM have kahevAtA vizeSa baMdhahetuo bhaLe che tyAre te vizeSahetu je je karmanA hoya che te te karmano tIvrarasa bAMdhe che. eTale A vizeSahetuo vivakSita eka-eka karma AzrayI che ane te khAsa cIkaNo rasa bAMdhavAmAM kAraNa che. tethI te jANavA jarUrI che. have te prathama jJAnAvaraNIya karma ane darzanAvaraNIya karmanA vizeSa hetuo jaNAve che AtmAno mukhya guNa je jJAna che te jJAna pratye, jJAna ApanAra jJAnI (dharmaguru-vidyAguru-ke vaDIlo) pratye, tathA jJAnanAM sAdhano pATIpustaka-kAgaLa-pena-daphatara, sleTa vigere sAdhano pratye (1) pratyanIkatA karavAthI eTale teone na game tevuM AcaraNa karavAthI, teone mAThuM lAge, manaduHkha thAya, aprIti thAya, avinaya dekhAya tevuM AcaraNa karavAthI, (2) jemanI pAse bhaNyA hoie temanuM nAma chupAvavAthI, prAthamika bhaNAvanAra karatAM ApaNe vadhu bhaNIe tyAre prAthamika zikSakanuM nAma ApaNA adhika abhyAsane lIdhe chupAvIe to tenAthI athavA Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 183 bhaNAvatI vakhate huM badhuM bhaNAvIza to mAruM mAna ghaTI jaze ane A bhaNanAranuM mAna vadhI jaze evA AzayathI bhaNAvatI vakhate bhaNeluM chupAvI rAkhavAthI, (3) te traNeyano nAza karavAthI, hatyA karavAthI, mAra mAravAthI, zastra mAravAthI, (4) temanA pratye dveSa karavAthI, aprIti karavAthI, nAkhuzI bhAva rAkhavAthI, manamAM asadbhAva rAkhavAthI, (5) teone aMtarAya karavAthI, bhaNanArane bhaNavAnuM kAma karavAmAM ane bhaNAvanArane bhaNAvavAnuM kAma karavAmAM vikSepo-vighno ubhAM karavAthI, ghoMghATa ka2vAthI, kAMkarIcALo karavAthI, (6) atizaya AzAtanA karavAthI, niMdA-TIkA, kuthalI karavAthI, avarNavAda bolavAthI, ema A cha kAraNothI jIva jJAnAvaraNIya karma bAMdhe che. mithyAtvAdi sAmAnya cAra baMdha hetuo vaDe baMdhAtuM jJAnAvaraNIya karma uparokta vizeSa baMdha hetuo vaDe dIrghasthitivALuM ane tIvra cIkaNA rasavALuM baMdhAya che. A ja pramANe vastunA sAmAnya dharmane jANavuM te darzana, darzana guNavALA darzanI, ane darzananAM (sAmAnya bodhanAM) sAdhanonI pratyenIkatA Adi cha kAraNanA sevavAthI A jIva darzanAvaraNIya karma bAMdhe che. vizeSa bodha te jJAna ane sAmAnya bodha te darzana. ema bannenA guNI ane guNanAM sAdhano samAna che. A pramANe A gAthAmAM jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karmanA baMdhahetuo kahyA. 54. have trIjA vedanIyakarmamAM prathama sAtAvedanIyanA baMdhahetu jaNAve chegurumatti-prati-jaLa, vaya-no-sAya-vinaya-tALa-jIo rdhammArUM-anapha, sAyamasAyaM vivapnayao / / Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 prathama karmagraMtha (ha-vita-kSati-varuNa, vrata-yo-RSAvinaya--rAyutaH | dRDhadharmAdirarjayati, sAtamasAtaM viparyayataH) zabdArtha :- gurumatti = guru pratye bhakti, vaMti = kSamA, varuNaT = karuNA-dayA, vaya-nona = vratanuM pAlana, yogadazAnuM pAlana, sAvinaya = kaSAyono vijaya, tALanu = dAna guNathI yukta, rUDhayA = dharmanA kAryomAM dRDhatAvALo, a7 = bAMdhe che, sAthe = sAtA vedanIya, sAcuM = asAtA vedanIya, vivaMyo = tenAthI viparIta AcaraNa karavAthI. gAthArtha :- gurunI bhakti, kSamA, karuNA, vratapAlana, yogapAlana, kaSAyavijaya, dAnaguNa ane dharmakAryamAM dRDhatA, ItyAdi zubhAcArathI A jIva sAtA vedanIyakarma bAMdhe che ane tenAthI viparIta AcaraNa karavAthI A jIva asAtA vedanIya karma bAMdhe che. papa. vivecana :- sAtavedanIya e puNyaprakRti che. mana-vacana ane kAyAnA zubhayogo sAtAvedanIya karmanA Azrava che. dharmAbhimukha, vinayAdi guNasaMpanna je yoga te zubhayoga kahevAya che. nIce jaNAvAtA zubha AcAro sevatAM sevatAM jIva sAtavedanIya karma bAMdhe che. (1) gurubhakti = janma ApanAra mAtA, pitA, skula tathA pAThazALAnuM zikSaNa bhaNAvanAra vidyAguru, dharmano upadeza ApanAra dharmaguru tathA vaDIla evo sarva pUjanIya varga te guru kahevAya che. teonI bhakti karavI, eTale manathI teo pratye hArdika sadbhAva-bahumAna-ahobhAva, ane pUjyabhAva rAkhavo, vacanathI temanI guNaprazaMsA, upakAra gAvo, ane kAyAthI zarIrasevA karavI, AhArAdi ApavAM. ema guruonI sevAbhakti-zuzruSA karavI. (2) kSamA = krodhanA prasaMgo Ave chatAM krodha na karavo, gaLI javuM, samatA rAkhavI, gusso-Aveza-ke dveSa na karavo. (3) karuNA = dayA rAkhavI, sarve duHkhI jIvo upara lAgaNI-dayA karavI. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 185 (4) vratapAlana = aNuvratAdi, mahAvratAdi tathA uttama niyamonuM pAlana karavuM. (5) yoga = AtmAne mokSanI sAthe joDe te yoga, vinaya-svAdhyAya Adi, tenuM vAraMvAra sevana karavuM. sAdhu sAmAcArInuM sArI rIte pAlana karavuM athavA mana-vacana-kAyAne azubha mArgathI rokIne zubhamArgamAM joDavAM. (6) kaSAyavijaya = cAre kaSAyonA jyAre jyAre prasaMgo Ave tyAre tyAre teno vijaya meLavavo, kSamA-namratA-saraLatA ane saMtoSa dhAraNa karIne kaSAyone jItavA. (7) dAnayuktatA = potAnI zaktine anusAre potAnI chatI vastu pArakAnA upakAra mATe tajavI, anyane dAna ApavuM. (8) dUDhadharma = dharma karatAM karatAM Apattio Ave to paNa dharmanuM AcaraNa mukavuM nahIM, dharmanA kAryomAM daDha rahevuM. sthira rahevuM. (9) mAHi = Adi zabdathI jinezvara prabhunI pUjA karavI, vRddha vaDIlonI vaiyAvacca karavI. paropakAra karavo. uparokta zubha AcaraNathI A jIva sAtA vedanIya karma bAMdhe che. ane tenAthI viparIta AcaraNa karanAro jIva asAtAvedanIya karma bAMdhe che. (1) gurunuM apamAna, tiraskAra karanAra, (2) krodha karanAra, (3) nirdayapaNe vartanAra, (4) vrato rahita athavA vratothI bhraSTa, (5) zubha sAmAcArI rUpa yogane nahIM sevanAra, (6) kaSAyone paravaza, (7) kRpaNalobhI-kaMjUsa, (8) dharmakAryamAM asthira-caMcaLa, ItyAdi azubha AcaraNavALo jIva asAtAvedanIyakarma bAMdhe che. tathA potAne, parane ane ubhayane duHkha-zoka-tApa-AkraMdana, vadhaane parAbhava Adi karanAro jIva paNa asatAvedanIya karma bAMdhe che. 55. * jI. Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 prathama karmagraMtha have darzanamohanIya karmanA baMdhahetuo kahe che 3ma-saT-mana-nA-vadhyadahiM haMsAnonA-muchA-vaidya-saMthApiDioo / vaddo (unmArgadezanA-mArganAzanA-devadravyaharaNaiH / darzanamohaM jina-muni-caitya-saMghAdi pratyanIkaH ) zabdArtha :- 3HvelA = unmArganI dezanA karavI, mAnAsA = sanmArgano nAza karavo, vyahiM = devadravyanuM haraNa karavuM, daMtAnoruM = darzanamohanIya karma bAMdhe che, naLa-muLa = jinezvara prabhu ane muni mahAtmA, vejha = caitya ane, saMdhAruM = caturvidha zrI saMgha Adino, pariNAmo = pratyanIka-zatru. gAthArtha - unmArganI dezanA ApavAthI, sanmArgano nAza karavAthI ane devadravyanuM haraNa karavAthI, jIva darzanamohanIya karma bAMdhe che. tathA jinezvara paramAtmA, muni mahAtmA, jinapratimA tathA caturvidha zrI saMghano virodhI jIva paNa darzanamohanIya karma bAMdhe che. 56. vivecana - anaMta saMsAramAM bhaTakAvanArUM je karma, sarva karmo karatAM vadhu bhayaMkara je karma, te darzanamohanIya karma arthAt mithyAtva mohanIya karma. (kAraNa ke samyakatvamohanIya ane mizra mohanIyano to baMdha thato ja nathI. tethI ahIM darzanamohanIya zabdathI mithyAtva mohanIya karma jANavuM.) tenA baMdha hetuo A pramANe che(1) unmArgadezanA = unmArganI (ulaTA mArganI) dezanA karavAthI, saMsAranA bhogo, viSaya-kaSAyonI vAsanA vigere je saMsAranAM kAraNo che. tene mokSanAM kAraNo samajAvavAthI, je heya che tene upAdeya gaNAvavAthI, je upAdeya che tene heya gaNAvavAthI, kudeva, kuguru ane kudharmanI upAsanAthI mokSaprApti thAya che tema samajAvavAthI. Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 187 (2) sanmArgavinAza = samyajJAna-samyagdarzana-ane samyagyAritra e ratnatrayI sAco muktino mArga che teno vinAza karavAthI, tenAM sAdhano, tathA te guNovALA guNIono vinAza karavAthI, sAcA mArge cAlatAne ADuM-avaLuM samajAvI patita karavAthI. (3) devadravyaharaNa = prabhu pratyenI bhaktithI samarpita kareluM je dravya te devadravya, A dravya paramAtmAnI mUrti, tathA maMdiranA saMrakSaNa mATe rakhAya che. tenuM bhakSaNa karavAthI, tenuM bIjo koI bhakSaNa karato hoya te jANavA chatAM ane rokavAnI zakti hovA chatAM tenI upekSA karavAthI, tenA dvArA ADI-avaLI rIte svArtha sAdhavAthI, te devadravyanuM nANuM beMkamAM jamA karAvI tenI sAme potAnA dhaMdhA mATe lona levAthI, ItyAdi rIte paraMparAe paNa teno upayoga karavAthI. (4) jina-muni-caitya-saMghAdi pratyenIka = zrI vItarAga paramAtmA, paMcamahAvratadhArI muni mahArAjA, jinezvara paramAtmAnI mUrti tathA tenI rakSA mATenuM maMdira, ane zrI caturvidha saMgha, A sarve saMsArathI taravAnAM sAdhano che. aneka jIvone tAre che. tevA parama upakArI tattvonI niMdA karavAthI, virodha karavAthI, teonA duzmana thavAthI, teone na ruce tevuM AcaraNa karavAthI A jIva darzanamohanIya karma bAMdhe che. (5) Adi = gAthAmAM lakhelA Adi zabdathI bIjA paNa AvA prakAranA baMdha hetu samajI levA-jema ke siddha paramAtmA, zrutajJAna, vaDIlo, gurujano, tIrthasthAno, Adi pavitra tattvonI niMdA-TIkA-virodha ane vinAza karavAthI paNa jIva A karma bAMdhe che. pa. have cAritramohanIya karmanA baMdhahetuo jaNAve che "duvihaMpi caraNamohaM, kasAya-hAsAi-visayavivasamaNo / baMdhai narayAuM mahA-rambhapariggaharao ruddo // 57 // Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 prathama karmagraMtha (dvividhapi caraNamohaM, kaSAya-hAsyAdi-visayavivazamanAH / badhnAti narakAyurmahA-rambha-parigraharato raudraH) zabdArtha :- vidyapi = banne prakAranA paNa, varamoDhuM = cAritramohanIya karmane, sAya-hAsAruM = kaSAya ane hAsyAdine, vivasamano = paravaza manavALo jIva, vaMdha = bAMdhe che, narathANuM = narakanuM AyuSya, mahAraznapariSadaro = moTA AraMbha ane parigrahamAM rakta banelo, ruddo = bhayaMkara raudra pariNAmavALo jIva. gAthArtha - kaSAya ane hAsyAdine paravaza thayeluM che mana jenuM evo AtmA banne prakAranuM cAritra mohanIyakarma bAMdhe che tathA mahAraMbhaane parigrahamAM rakta ane raudra pariNAmavALo jIva narakanuM AyuSya bAMdhe che. pa7. vivecana - anaMtAnubaMdhI-apratyAkhyAnIya-pratyAkhyAnAvaraNa, ane saMjavalana-krodha-mAna-mAyA-ane lobha ema 16 prakAranA je kaSAyo te kaSAyacAritra mohanIya. ane hAsya-rati-arati-zoka-bhaya- jugupsA-traNa veda e noSAyacAritramohanIya. ema cAritra mohanIyakarma be prakAre che. krodhAdi kaSAyone paravaza thayelo AtmA kaSAyamohanIya hAsyAdi nokaSAyone paravaza thayelo AtmA hAsyAdi Saka, ane 'pAMca IndriyonA viSayone paravaza thayelo vedatrika bAMdhe che, eTale kaSAyonI, hAsyAdinI ane pAMca indriyonA viSayasukhonI parAdhInatA e ja kaSAyanokaSAya-ane vedatrikanA baMdhahetu che. - have narakAyuSyanA baMdhahetu jaNAve che-mahA-AraMbha-samAraMbhamAM Asakta, katalakhAnAM, athavA ghaNI hiMsAvALAM moTAM kArakhAnAM karanAra, dhana-dhAnyAdi nava prakAranA parigrahamAM atizaya Asakta, ghaNI ja mamatAmUrchAvALo, raudra pariNAmI, eTale bhayaMkara kaSAyonA AvezavALo, paMcendriyAdi jIvonA vadha karavAnA pariNAmamAM ja rakta evo AtmA A narakanuM AyuSyakarma bAMdhe che. pa7. Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 189 have tiryaMcAyuSya tathA manuSyAyuSyanA baMdhahetu kahe che tiriAu gUDha-hiao, saDho sasallo tahA maNussAU / payaIi taNukasAo, dANa-ruI majjhimaguNo a||58|| (tiryagAyuYDhahRdayaH, zaThaH sazalyastathA manuSyAyuH / prakRtyA tanukaSAyo, dAnarucirmadhyamaguNazca) zabdArtha :- tiritrADa = tiryaMcanuM AyuSya, pUmi = gupta hRdayavALo, so = lucco, saso = zilya-kapaTavALo, tarI = tathA, madhusADa = manuSyanuM AyuSya, ya-svabhAve, tapunAmo = pAtaLA kaSAyavALo, phALapuruM = dAnanI rucivALo, malphinaguNo = madhyamaguNavALo jIva. gAthArtha - gUDha hRdayavALo, luccAIvALo ane zalya (kapaTa) vALo AtmA tiryaMcAyuSya bAMdhe che. tathA svabhAve ja pAtaLA kaSAyavALo dAnanI rucivALo, ane madhyamaguNavALo AtmA manuSyAyuSya bAMdhe che. 58 vivecana :- nIcenAM kAraNo vALo AtmA tiryaMcAyuSya bAMdhe che. (1) gUDhahRdaya- jenuM hRdaya atizaya gupta che. haiyAmAM rahelI kaDavAza-jhera ke virodha je dekhAvA de nahIM, mIThAza-mitratA-ane vizvAsa saMpAdana karIne parano ghAta kare athavA parane nukazAna pahoMcADe. jema ke udAyi rAjAno vizvAsa saMpAdana karIne bahArathI parama vinayI banelA evA vinaya ratna sAdhu ke jeNe charI vaDe udAyInI ane gurunI hatyA karI hatI. (2) zaTha- lucco, moDhe mIThuM-mIThuM bolanAra, paraMtu adhyavasAyamAM atizaya bhayaMkara, jema ke zrIpALa mahArAjA pratye dhavaLazeThanI pravRtti. (3) sIzalya- zalya sahita, kapaTayukta, vrata-niyamono bhaMga thavA chatAM prAyazcitta ane AlocanA na karanAra, bIjAnA nAme karanAra, jema ke lakSmaNA sAdhvIjI. jemaNe cakalA-cakalInI maithuna krIDA dekhIne prabhu pratye "avedI hovAthI prabhu savedInA duHkhane zuM jANe?" Avo vicAra karI potAnI bhUla samajAvAthI bIjAnA nAme pote guru pAse prAyazcitta lIdhuM. A traNa tiryaMcAyuSyanA baMdhahetuo jANavA. Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 prathama karmagraMtha - have manuSyAyuSyanA baMdhahetuo jaNAve che(1) svabhAve ja pAtaLA kaSAyavALo, krodhAdi cAre kaSAyo hoya, paraMtu jenI mAtrA atizaya alpa che. ugratA nathI, UMDo DaMkha nathI, koIka samajAve ke turata ja kaSAya choDI de, evA pAtaLA kaSAyovALo, (2) dAnaruci- paropakAra arthe yathAzakti dAna ApavAnI rucivALo potAno svArtha jato karIne paNa paranuM bhaluM karanAro, dAkSiNyatA guNavALo, (3) madhyamaguNayukta- vinaya-viveka-tapa-jJAna-dhyAna Adi guNonI madhyama mAtrAvALo, guNIyala, vivekI, kaMIka saMyamI evo AtmA manuSpAyuSya bAMdhe che. 58. have devAyuSya tathA zubhAzubha nAmakarmanA baMdhahetu jaNAve che avirayamAI surAuM, bAla-tavo'kAmanijjaro jayaI / saralo agAravillo, suhanAmaM annahA asuhaM // 59 // aviratAdiH surAyurbAlatapA akAmanirjaro jayati / saralaH agauravavAn, zubhanAma anyathA'zubham ) zabdArtha :- virA-avirati Adi, surIyuM-devAyuSyane, vAtavo-ajJAna tapa karavA vALo, anijhara-akAmanirjarAvALo, natha-bAMdhe che, sarato-saraLasvabhAvI, eIRva7o-Asakti vinAno jIva, sunAmaM-zubhanAmakarma, nahA-anyathA, ulaTuM, asurda-azubha nAmakarma bAMdhe che. gAthArtha- avirata (samyagdaSTi) Adi, tathA ajJAnatapa karanAra ane akAmanirjarA karanAra devAyuSya bAMdhe che. saralasvabhAvI ane Asakti vinAno jIva zubhanAmakarma bAMdhe che. tenAthI ulaTuM vartana karanAra jIva azubha nAmakarma bAMdhe che. pa9. Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 191 vivecana :- devonA mukhyatve cAra prakAra che. bhavanapati-vyaMtarajyotiSka-vaimAnika, A cAra nikAyanA devomAM bhavanapati ane vyaMtarane asura (halakA devo) kahevAya che. ane jyotiSa-vaimAnikane sura (uMcA devo) kahevAya che. viramagurUM e pada surAyuSyanA baMdhano hetu che ane monikAro vigere pado asurAyuSyanA baMdhano hetu che. avirata samyagdaSTi, dezavirati ane sarvavirativALA (4-5-67 guNasthAnaka vALA) AtmAo deva-guru-dharma pratyenA rAgavALA hovAthI surAyuSya bAMdhe che. kAraNa ke AyuSyakarmano baMdha gholamAna pariNAmathI thAya che ane rAgavALAne gholamAna pariNAma saMbhave che. rAgavALA AtmAne jenA pratye rAga che tenI vRddhimAM AnaMda ane hAnimAM zokakrodha Ave ja che. tethI citta pariNAma sthira rahetA nathI. tethI gholamAna pariNAma hovAthI A cAra guNaThANAvALA jIvo surAyuSya bAMdhe cheparaMtu apUrvakaraNAdi 8 mA vigere guNaThANAmAM vartatA jIvo mohano upazama athavA kSaya karatA hovAthI citta uttarottara vizudhdhamAna hovAthI gholamAna pariNAmanA abhAve AyuSyabaMdha karatA nathI. tathA pahelA-bIjA guNaThANAmAM vartatA, ajJAnatapa ane akAmanirjarAvALA jIvo asurAyuSyano baMdha kare che. sAco paramArtha jANyA vinA saMsAramAM AvI paDelA pativiraha-patnIviraha-dhanaviraha-yazaviraha Adi duHkhonA kAraNe, athavA koi vyakti pratyenA rAgathI aMjAine tenI prApti mATe, athavA koI vyakti pratyenA dveSathI tenuM kAsaLa kADhavA mATe karAto je tapa te bAlatapa-ajJAnatapa kahevAya che. jema anizarmAe guNasena uparanA roSathI traNa mAsa upavAsa pachI mAvajIva sudhI AhArano tyAga karI karelA tapathI vyaMtarAyuSya bAMdhyuM. kamaThe paramArtha jANyA vinA karelA paMcAgni tapathI meghamAlInuM AyuSya bAMdhyuM. sArAMza ke bAlatapa ane akAma nirjarA (bhavanapati ane vyaMtara rUpa asuranA AyuSyanA baMdhanuM kAraNa che. juo karmagraMthanI svopajJa TIkA.) Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192. prathama karmagraMtha potAnI icchA vinA paravazapaNe bhUkha-tarasa-TADha-tApa ke upasarga sahana karavAthI, tathA DAsa-macchara-AdinA pariSaho anicchAe parAdhInatAthI sahana karavAthI thatI karmonI je nirjarA te akAmanirjarA, AvI akAmanirjarA karavAvALo AtmA mohAvezamAM hovAthI uttama kakSAnA devanA AyuSyane na bAMdhatA asuranuM (bhavanapati-vyaMtaranuM) AyuSya bAMdhe che. AyuSyakarmanA baMdhahetuo kahyA. have nAmakarmanA baMdhahetuo kahe che. nAmakarmanA 42-67-93-103 bhedo che. bheda-pratibheda ghaNA hovAthI eka-eka pratibhedanA baMdhahetu kahevA duSkara paNa che ane jo ahIM kahe to graMthagaurava paNa thAya, karmagraMthanA abhyAsIne mATe samajavuM kaThIna thaI jAya, te mATe te tamAma pratibhedone be bhAgamAM graMthakArazrI vaheMcI nAkhe che. (1) zubha ane (2) azubha. have te zubhanAmakarma tathA azubhanAmakarmanA baMdhahetu jaNAve che (1) saralasvabhAvI = atizaya sarala svabhAvavALo, mAyAkapaTa-juTha vinAno, haiyAmAM juduM ane hoThe juduM evuM nahIM bolanAro, (2) gAravarahita- prApta vastumAM Asakti ane aprApta vastunI tIvra jhaMkhanA A banne bhAva vALo je pariNAma te gArava kahevAya che. khAvA-pIvAnI je atizaya Asakti te rasagArava, dhana-dhAnya-sonArUpAdinI je Asakti te RddhigArava ane zarIranI sukhAkAritAnI je Asakti te sAtAgArava. AvA prakAranA rasa-Rddhi ane sAtA ema traNe gArava vinAno AtmA zubhanAmakarma bAMdhe che. tathA kSamA Adi guNavALo ane saMsArathI bhIrU jIva zubhanAmakarma bAMdhe che. tenAthI viparIta svabhAvavALo jIva azubhanAmakarma bAMdhe che. jema ke vakrasvabhAvavALo ane atizaya rasa-Rddhi-sAtAnI AsaktivALo jIva azubhanAmakarma bAMdhe che. 59. Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 193 have gotra karmanA baMdhahetuo kahe che - guNapehI mayarahio, ajjhayaNa-jjhAvaNAruI niccaM / pakuNai jiNAibhatto, uccaM nIaM iyarahA u // 60 // (guNaprekSI madarahitaH adhyayanAdhyApanArucirnityam / prakaroti jinAdibhakta uccaM nIcaM itarathA tu) / zabdArtha - guNavedI guNone jonAro, madirA = abhimAnathI rahita, saphAyovaIkaruM = bhaNavA-bhaNAvavAnI rucivALo, nivaeN = haMmezAM, pamDuM = bAMdhe che. nimitta = jinezvara Adino bhakta, sarve = uccagotra, nImuM = nIcagotra, tharA = viparIta, 3= tathA. gAthArtha - (1) pArakAnA guNone ja jonAro, (2) abhimAna rahita, (3) bhaNavA-bhaNAvavAnI rucivALo, (4) haMmezAM jinezvara AdinI bhakti-bhAvanAvALo jIva uccagotra karma bAMdhe che ane tenAthI viparIta vartana karanAro jIva nIcagotra karma bAMdhe che. 60. - vivecana - have uccagotra karmanA baMdhahetuo jaNAve che. (1) guNaprekSI- pArakAnA guNone ja jonAro, nAnA guNone moTA karI AlaMbana lenAro, doSonI upekSA karanAro, upalakSaNathI potAnA doSo ja jonAro, potAnA nAnA doSone moTA karanAro, potAnA moTA guNone nAnA karanAro evo jIva uccagotra karma bAMdhe che. (2) madarahita- abhimAna vinAno, namra svabhAvavALo, (3)bhaNavA-bhaNAvavAnI rucivALo, je satata pote bhaNe-vAMce lakhe, ane bIjAne bhaNAve-vaMcAve-lakhAve, ItyAdi uttama kAryomAM ja mazagula rahevAnI rucivALo, potAnI bhaNavA-bhaNAvavAnI zakti na hoya to je bhaNatA- . bhaNAvatA hoya tenA pratye ghaNA ja bahumAnavALo, hArdika sadbhAva vALo, teonI satata anumodanA karanAro, pustaka-pothI Adi ApIne satata sevA karanAro, temAM potAno paiso vAparIne yathAzakti sahAyaka thanAro jIva. 13 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 prathama karmagraMtha (4) jinezvara paramAtmA AdinI bhaktivALo. ( arihaMta deva, siddhaparamAtmA, AcArya mahArAja, upAdhyAyajI mahArAja, sAdhusaMto, mUrtimaMdira, zrutajJAna, pustaka, tathA anya guNavaMta vyaktionI pUjA-bhaktivinaya-sevA-ane vaiyAvacca karanAro, teono varNavAda gAnAro AtmA uccagotra karma bAMdhe che. ane tenAthI viparIta vartana karanAro AtmA nIcagotra karma bAMdhe che. pArakAnI nindA, potAnI prazaMsA, pArakAnA chatA guNo DhAMkavA, ane potAnA achatA guNo kahevA, pArakAnA achatA doSo kahevA, potAnA chatA doSo DhAMkavA, bhaNavA-bhaNAvavAnA kArya pratye tiraskAra karanAra, tathA jinezvara paramAtmA Adi upakArI ane guNiyala mahAtmAonI nindA karanAro jIva nIcagotra karma bAMdhe che. 60. have aMtarAyakarmanA baMdhahetu kahe che jiNapUA-vigghakaro, hiMsAiparAyaNo jayai vigdhaM / ia kammavivAgo'yaM, lihio deviMdasUrIhiM // 61 // (jinapUjAvighnakaraH, hiMsAdiparAyaNo jayati vighnam / iti karmavipAko'yaM, likhitaH devendrasUribhiH) zabdArtha :- nipUna = jinezvara prabhunI pUjAmAM, viSara = viddha karanAro, hiMsArUparAyo = hiMsA Adi kAryomAM parAyaNa, navuM = bAMdhe che. virSa = vipna, aMtarAya, rU = A prathama karmagraMtha, nidio = lakhyo, banAvyo, kahyo, seviMjUrohiM = devendrasUrIzvarajIe. gAthArtha- jinezvara paramAtmAnI pUjA Adi kAryomAM vighna karanAro ane hiMsAdi kAryomAM parAyaNa evo jIva aMtarAya karma bAMdhe che. A pramANe karmavipAka nAmano A prathama karmagraMtha devendrasUrIzvarajIe banAvyo.61. Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 195 ' vivecana :- have chellA aMtarAyakarmanA baMdhahetuo jaNAve che(1) jinezvara paramAtmA Adi upakArI ane mahAguNavAn AtmAonI pUjAno niSedha karanAra, pUjA karavAmAM jalasnAna-puSpAdi cuMTavA Adi kAryomAM hiMsA che. hiMsAvALuM kArya kema thAya? ItyAdi kahIne gRhasthone paNa pUjAno niSedha karanAra. (2) hiMsA Adi (hiMsA-juTha-corI-maithuna-ane parigraha ItyAdi) pApakAryomAM atizaya Asakta, otaprota evo jIva. (3) sAdhu-sAdhvIjI mahAtmAone bhAta-pANI-auSadha ane upakaraNa Adi ApavAno niSedha karanAra. (4) anya jIvo dAnAdi ApatA hoya, teone lAbha maLato hoya, bhogaupabhoga karatA hoya, temAM vighno karanAra, vikSepa karanAra, dAnAdimAM virodha ubho karanAra jIva. tathA maMtrabalathI bIjAnuM vIrya harI lenAra, vadha baMdhana dvArA anyajIvone ceSTA rahita karanAra, kApa-kUpa-chedana-bhedana Adi dvArA anya jIvonI indriyonI zakti haranAra jIva aMtarAya karma bAMdhe che. 61. A pramANe "tapAgaccha" birUda dharAvanArA evA zrI jagacaMdrasUrijInA ziSya zrI devendrasUrijIe karmavipAka che nAma jenuM evA A prathama karmagraMthanI racanA karI. samApto'yaM karmavipAko nAma prathamakarmagranthaH "karmavipAka" nAmanA prathama karmagraMthanI mULagAthAonI saMskRta chAyA, zabdArtha, ane gAthArthonI sAthe gujarAtI bhASAmAM lakhAyeluM A vivecana paNa samApta thayuM. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "A karmagraMthanI saMkSipta samAlocanA" prazna = A prathama karmagraMtha koNe banAvyo? uttara = AcArya zrI jagansaMdrasUrijInA ziSya zrI devendrasUrijIe banAvyo. prazna = A karmagraMthanuM nAma zuM? ane tenuM kAraNa zuM? uttara = A karmagraMthanuM nAma "karmavipAka" che. ane A karmagraMthamAM bAMdhelA karmo udayamAM Ave tyAre zuM phaLa Ape ? te samajAvyuM che. mATe karmavipAka (karmonuM phaLa) evuM nAma rAkhela che. (3) prazna = A graMthakartA kayA saMpradAyanA hatA? uttara = zvetAMbara mUrtipUjaka tapAgaccha saMpradAyanA hatA. (4) prazna = "karma" kayA padArthanuM baneluM che? uttara = pugalAstikAyanA peTAbheda rUpa "kArmaNavargaNA" che. eka prakAranA sUkSma rajakaNo = pudgalANuo che. anaMta anaMta pradezonA banelA skaMdho che. prazna = A kArmaNa vargaNA A jagatamAM kyAM bharelI haze? uttara = samasta vizvamAM (lokAkAzamAM) sarvatra bharelI che. prazna = te nirjIva hovAthI jJAna nathI to paNa jIvane kema caTe che? uttara = AtmAmAM tevA prakAranA viSaya-kaSAyanI vAsanAnA pariNAma thAya che mATe coMTe che. kapaDAne telano DAgha hoya to raja coMTe tema. prazna = AtmA ane karma, A bannemAM paheluM koNa? uttara = AtmA, karma, ane te banneno saMyoga, A traNe anAdi che. prazna = AtmA jyAre kaSAyAdi kare tyAre ja karma lAge che, to anAdi kema samajAvo cho ? uttara = vivakSita koI paNa karma jyAre kare che tyAre ja lAge che mATe AdivALuM che. paraMtu pravAhathI-paraMparAthI anAdi che. jema ApaNe (6) (8) Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 197 janmyA tyAre manuSyabhavanI Adi, marIne jyAM jazuM tyAM te bhavanI Adi, paraMtu bhavonI paraMparA anAdinI che. (9) prazna = jaDa evuM karma AtmAne duHkha-sukha ApI zake? uttara = noTonuM baMDala koI Ape to sukha thAya, ane khovAI jAya to duHkha thAya, viSa ane amRta duHkha-sukhamAM nimitta bane, paththabhojana ane apaththabhojana duHkha-sukhamAM nimitta bane, tema karma paNa AtmAne duHkha-sukhamAM nimitta bane che. (10) prazna = karma rUpI ke arUpI? uttara = varNa-gaMdha-rasa-sparzavALuM che. pudgala che mATe rUpI che. paraMtu sUkSma hovAthI dRSTigocara thatuM nathI. prazna = graMthanA prAraMbhamAM maMgalAcaraNAdi zA mATe samajAvAtAM haze? uttara = saMbhavathI AvanArA vidgonA vinAza mATe maMgalAcaraNa che. A graMthamAM zuM che ? te jaNAvavA, paMDitonI pravRtti mATe viSaya che. chadmasthanI vANI svataMtra na hovI joIe te jaNAvavA saMbaMdha che. sva-para-upakAra mATe A pravRtti che te jaNAvavA prayojana che. (12) prazna = A karmagraMthamAM maMgalAcaraNAdi cAra kyAM che? uttara = (1) nirivIrani vaMtima A maMgalAcaraNa che. (2) --vivA samAsano vuchuM A viSaya-abhidheya che. (3) saMbaMdha vAcya-vAcakabhAvarUpa svayaM samajavo. (4) prayojana paNa sva-para upakAra mATe che te svayaM samajavuM. (13) prazna = AtmA "karma bAMdhe che" eTale zuM kare che? uttara = kAzmaNa vargaNAmAM prakRti-sthiti-rasa-ane pradezanA bhAvo utpanna kare che. ane jema dUdha-pANI, tathA loDhuM ane agni ekameka thAya tema AtmA sAthe kArmaNavargaNA ekameka thAya tene karma bAMdhe che ema kahevAya che. (14) prazna = prakRti-sthiti Adi cAreno artha zuM? Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 prathama karmagraMtha : saMkSipta samAlocanA uttara = (1) jJAna-darzana Adi guNone DhAMkavAnuM nakkI thavuM te prakRtibaMdha. arthAt svabhAvanuM nakkI thayuM te prakRtibaMdha. (2) baMdhAyelA karmomAM kALa-mAnanuM nakkI thayuM te sthitibaMdha. (3) baMdhAyelA karmomAM tIvra-maMdatAnI zaktinuM nakkI thayuM te rasabaMdha. (4) baMdhAtA karmomAM dala-saMcayanuM nakkI thayuM te pradezabaMdha. (15) prazna = zuM baMdhAyelA karmo avazya bhogavavAM ja paDe ? uttara = "rasodayathI" bhogavavAM ja paDe tevo niyama nathI. paraMtu pradezodayathI avazya bhogavavAM ja paDe che. pradezodaya AtmAne vighAtaka banato nathI. (16) prazna = zuM karmo bAMdhyA pachI temAM pheraphAro thAya? uttara = hA, zubhanuM azubhamAM, ane azubhanuM zubhamAM saMkramaNa, sthitirasanI apekSAe nAnAnuM moTu ane moTAnuM nAnuM te udvartanA apavartanA, baLAtkAre vaheluM udayamAM lAvavuM te udIraNA, tIvranuM maMda ' karavuM te kSayopazama, ema aneka pheraphAro thaI zake. phakta nikAcita karmamAM pheraphAra thatA nathI. paraMtu te ghaNuM alpa ja hoya che. (17) prazna = zuM AThe karmo A jIva pratisamaye bAMdhe ja? uttara = nA, AyuSya vinAnAM sAta karmo A jIva pratisamaye navamA guNasthAnaka sudhI sadA bAMdhe che. paraMtu AyuSyakarma dareka bhavomAM phakta eka ja vAra bAMdhe che. (18) prazna = AyuSya karma kyAre bAMdhe ? evo koI niyama che? uttara = hA, manuSya-tiryaMcanA bhavomAM potAnA bhavanA trIjA bhAgamAM bAMdhe che. ane deva-nArakInA bhAvomAM potAnA bhavanA cha mAsa bAkI rahe tyAre ja AyuSya bAMdhe che. (19) prazna = karmonA mULabhedo keTalA? ane kyA kyA? ane teno artha zuM? uttara = karmonA mULabhedo 8 che. jJAnAvaraNIya vigere, tenA artha A pramANe Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 199 (1) AtmAnA jJAna guNane DhAMkanArUM je karma te jJAnAvaraNIya. (2) AtmAnA darzana guNane DhAMkanArUM je karma te darzanAvaraNIya. (3) AtmAne duHkha-sukha ApanArUM je karma te vedanIyakarma. (4) AtmAnI satyaruci ane sadAcArane luSita karanAra je karma te mohanIya. (5) vivati bhavamAM jIvADanAra-pakaDI rAkhanAra karma te AyuSya. (6) AtmAne zarIra-inDiyAdi bhavopagrAhI sAmagrI ApanAra karma te nAmakarma. (7) saMskArI ane bIna-saMskArI kuLa apAvanArUM je karma te gotrakarma. (8) AtmAnI dAna-lAbhAdi labdhione rokanArUM je karma te aMtarAya. (20) prazna = A AThe karmonA svabhAvo koI daSTAntothI samajAvI zakAya? uttara = hA, te AThe karmonA svabhAvo nIce mujaba che. (1) jJAnAvaraNIya karma AMkhanA ADA pATA jevuM. (2) darzanAvaraNIya karma cokIdAra-dvArapAla jevuM. (3) vedanIya karma madhathI lepAyelI talavAranI dhAra jevuM. (4) mohanIya karma madirA (dArU-zarAba) jevuM. (5) AyuSya karma pagamAM naMkhAyelI beDI jevuM. (6) nAmakarma raMga-beraMgI citra citaranArA citArA jevuM. (7) gotrakarma sArA-nasArA ghaDA banAvanArA kuMbhAra jevuM. (8) aMtarAyakarma rAjamaMtrI (bhaMDArI) jevuM che. uparokta ATha dRSTAntonA jevA svabhAva che tevA karmonA svabhAvo che. (21) prazna = AThe karmono Avo ja krama zA mATe karyo haze ? uttara = AtmAnA anaMta guNo che te sarvamAM jJAna-darzana mukhya che. temAM paNa jJAna e vizeSa bodhAtmaka hovAthI pravRtti-nivRtti karAvanArUM che. mATe te bemAM jJAnaguNa mukhya che. tethI jJAnane DhAMkanArUM karma prathama kahyuM ane darzanane DhAMkanArUM karma pachI kahyuM che. A be karmo udayamAM Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 prathama karmagraMtha : saMkSipta samAlocanA Ave tyAre jIvane duHkha thAya che ane A karmono kSayopazama thAya to AnaMda thAya che. mATe trIjuM vedanIyakarma che. sukha-duHkhathI rAgAdi thAya che mATe cothuM mohanIya karma che. mohanIya karmathI naraka-tiryaMcanA AyuSyo baMdhAya che. AyuSyane anusAra gati-jAti ane zarIra maLe che. nAmakarmane anusAre zubhAzubha gotra udayamAM Ave che ane prAyaH gotrane anusAra ja aMtarAyakarma udayamAM Ave che. mATe A krama rAkhela che. prazna = A ATha karmomAM ghAtakarma ane aghAtI karmo keTalAM ? ane kyAM kyAM ? uttara = jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya ane aMtarAya A cAra karmo ghAtakarmo che ane bAkInAM cAra vedanIya-AyuSya-nAma ane gotrakarma aghAtakarmo che. (23) prazna = ghAtI ane aghAtI eTale zuM? uttara = AtmAnA jJAna-darzana-cAritra ane vIrya guNane je karmo DhAMke che te ghAtakarmo che ane saMsAranI bhoga-sAmagrI-duHkha-sukha ApanArAM karmo te aghAtI karmo che. (24) prazna = jJAnAvaraNIya karmanA bheda keTalA? ane kayA kayA? uttara = AtmAnA jJAnaguNane DhAMke te jJAnAvaraNIya karma. jJAna pAMca prakAranAM che. mATe jJAnAvaraNIya paNa pAMca prakAranuM che. mati jJAnAvaraNIya, zrutajJAnAvaraNIya vigere. (25) prazna = matijJAnano artha zuM? tenA mukhya bhedo keTalA? uttara = indriyo ane mana dvArA je viSayabodha thAya te matijJAna. zarIramAMnI pAMca indriyothI rUpa-rasa-gaMdha-sparza ane zabdAdinuM je jJAna thAya che te matijJAna che. tenA zrutanizrita ane azrutanizrita ema mukhya be bhedo che. (26) prazna = te banne bhedono artha zuM? tenA peTAbhedo keTalA? uttara = je pUrve sAMbhaLeluM hoya, joyeluM hoya, athavA anubhaveluM hoya, paraMtu vartamAna kAle vastu jANatAM tenuM anusaraNa na hoya, mAtra pUrvanA Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 201 anubhavathI thayelA saMskAro dvArA sahajapaNe je jaNAya te dhRtanizcita. ane jeno pUrve anubhava karyo ja nathI ane ApameLe jaNAya te azrutanizrita. bannenA cAra-cAra bhedo che. (27) prazna = cAra cAra bhedo kayA kayA? ane teno artha zuM? uttaraH zrutanizritanA (1) avagraha, (2) IhA, (3) apAya, ane (4) dhAraNA, azrutanizritanA (1) autpAtikI, (2) vainAyikI, (3) kArmikI, ane (4) pAriNAmikI, (1) atizaya aspaSTa (avyakta) evuM je jJAna te avagraha, (2) "A zuM haze evI vicAraNA karavA dvArA nizcaya pAse pahoMcavuM te IhA. (3) je vastu hoya teno nirNaya karavo te apAya. (4) nirNata thayelI vastune dhArI rAkhavI, daDha karavI te dhAraNA. (1) akasmAt buddhi utpanna thAya, hAjarajavAbI te "autpAtikI". (2) gurujInA vinayathI-prasannatAthI je buddhi thAya te vainayikI. (3) kAma karatAM karatAM je buddhi thAya te kArmikI. (4) uMmara thavAthI anubhavathI je buddhi Ave te pAriNAmikI. (28) prazna = avagrahanA peTA bhedo che ? hoya to kayA kayA ? teno artha zuM? uttara = avagrahanA be bhedo che. (1) vyaMjanAvagraha, (2) arthAvagraha, (1) jyAM mAtra indriyano ane viSayano saMyoga ja thAya. paraMtu jJAna na thAya, ane zarAvalAne pAyelA pANInI jema je AgaLa AgaLa thanArA jJAnamAM kAraNa bane che, vyaMjanAvagraha. (2) jyAM "A kaMIka che" evo arthabodha thAya, te arthAvagraha. (29) prazna = zuM badhI ja indriyothI vyaMjanAvagraha-arthAvagraha thAya che? uttara = nA, vyaMjanAvagraha cahyuM ane manano thato nathI, zeSa cAra ja indriyono thAya che. ane arthAvagraha chae indriyono thAya che. Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 prathama karmagraMtha : saMkSipta samAlocanA (30) prazna = cahyuM ane manano vyaMjanAvagraha na thavAnuM kAraNa zuM? uttara = A banne indriyo aprApyakArI che. eTale ke viSayanI sAthe saMyoga pAmyA vinA viSayane jANI zake che. mATe vyaMjanAvagraha nathI, bAkInI cAra Indriyo prApyakArI che. mATe vyaMjanAvagraha che. agni ane jalAdine cakSuthI jotAM, ane manathI vicAratAM cahyuM ane manane upaghAta-anugraha thato nathI, mATe aprApyakArI che. (31) prazna = matijJAnanA zrutanizritanA kula bhedo keTalA thayA? uttara = IndriyonA bhedothI vyaMjanAvagrahanA 4, arthAvagrahanA 6, ihAnA 6, apAyanA 6, ane dhAraNAnA 6, kula 28 bhedo thAya che. (32) prazna = A 28 bhedothI vadhAre bhedo to have nathI ne ? uttara = che, tenA paNa bahu-abahu-bahuvidha-abahuvidha vigere bAra bAra pratibhedo hovAthI 2812-336 bhedo thAya che. (33) prazna = vyaMjanAvagraha ane arthAvagraha ja taddana aspaSTa che tenA vaLI AvA sUkSma-sUkSma bAra-bAra bheda kema hoI zake? uttara = kAraNamAM bheda hoya te ja kAryamAM pragaTa thAya. mATe bhale spaSTa jaNAtA nathI. chatA IDAnA rasanI jema kAraNakAle paNa bhede che. (34) prazna = autpAtikI buddhi upara dRSTAnto che ? uttara = rohiNIyA coranuM dRSTAnta zAstromAM Ave che. A cAra ghaNI ja corI karatA hatA, koI paNa rIte pakaDAto na hato, eka vakhata eka gAmamAM te cora Avyo che. ema samAcAra maLatAM rAjAe pablIkane bolAvIne kaDaka AjJA karI ke eka saptAha pachI tamAre rAjya sabhAmAM ahIM AvavuM. paraMtu cAlatA cAlatA paNa na AvavuM ane vAhana upara paNa nahI, bheMjana karIne paNa nahI, ane bhukhyA paNa nahIM, taDake paNa nahI ane chAye paNa nahI, divase paNa nahI ane rAtre paNa nahI, ItyAdi be be virodhIbhAvo jaNAvIne sabhAmAM AvavAnuM kahyuM. gAmaloko gabharAyA, keyaDo ukalato nathI, gAmalokone ciMtAtura jANIne saMtAyelA Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 203 (35) rohiNIyA core gAmalokone pUchyuM. gAmalokoe ciMtAnuM kAraNa jaNAvyuM, rohiNIyA cAre potAnI autpAtikI buddhinA prabhAve turata gAmalokone samajAvyuM ke lAkaDIno ghoDo karIne sabhAmAM javAnuM, jethI cAlatA paNa na kahevAya ane vAhana upara paNa na kahevAya, sIMga-caNA phAkatA phAkatA javAnuM, jethI bhojana karIne paNa na kahevAya ane bhukhyA paNa na kahevAya, kANAMvALI kAmaLI oDhIne javAnuM, jethI taDake paNa na kahevAya ane chIye paNa na kahevAya, saMdhyA samaye javAnuM, jethI rAtri paNa na kahevAya ane divasa paNa na kahevAya, ItyAdi ukela maLI AvatA gAmaloko harakhAyA, saptAha pachI upara pramANe rAjasabhAmAM gayA- rAjAe kaDakAithI prazna karyo ke tamane A prazno koNe ukelI ApyA? sAcuM bolo, nahI to tamAre ja vadha thaze. ItyAdi kahetAM rohiNIyA coranuM nAma ApyuM ane tene pakaDavAmAM Avyo, AvI Akasmika buddhi, tatkAla javAba Ape evI je buddhi te autpAtikI buddhi. prazna = vainAyikI buddhi upara kaI dRSTAnna che? uttara = eka ja gurujI pAse be ziSyo bhaNatA hatA-eka parama vinIta hato, bIjo avinIta hato, gurujI bannene sarakhuM ja bhaNAve, paraMtu gurujInA vinayanA prabhAve vinItane sArI buddhi utpanna thatI hatI, chatAM banne mitro hatA. eka vakhata jaMgalamAM retInI aMdara hAthInAM pagalAM paDelAM dekhIne vinIte avinItane pUchyuM ke he mitra ! A pagalAM uparathI tane zuM samajAya che? avinIte uttara Apyo ke hAthI ahIMthI gayo hoya ema lAge che. bIjuM kaMI samajAya che ? nA, A pagalAMmAMthI bIjuM zuM samajAya ? vinIte kahyuM ke jo hAthI nahi paraMtu hAthaNI gayelI che. vaLI te hAthaNI eka AMkhe kANI che. tenA upara rAjAnI rANI (athavA moTA gharanI strI) beThelI che. te strI sagarbhA che. ane pUrNa divasavALI che. avinIte pUchyuM ke AvuM kevI rIte samajAya che? tyAre vinIte samajAvyuM ke gatikriyAmAM prathama DAbo paga upaDelo che te ema sUcave che. ke A puruSa nathI. paraMtu strI che. gatikriyAmAM puruSano Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 prathama karmagraMtha : saMkSipta samAlocanA prathama jamaNA paga upaDe che ane strInA prathama DAbA paga upaDe che, mATe hAthI nathI paraMtu hAthaNI che. tathA banne bAjA suMdara vRkSAnI ghaTA hAvA chatA eka bAjunA vRkSAmA sUMDha nAkhelI che. bIjI bAjunA vRkSeA akhaMDa che. mATe teNIne bIjI sAiDa dekhAtI nathI. tethI eka Akhe kANI che. te hAthaNIne jyA besADavAmA AvI che. ane tenA u52thI utarelI strInAM pagalA je retImA paDela che temA zaMkha-kamaLa-Adi uttama pratikA dekhAya che mATe A strI moTA gharanI patnI che. najIkamA ja tenI laghunIti karavA mATe besavA-uThavAnI rItithI jaNAya che ke te sagarbhA ane pUrNa divasavALI che. AvAM sAMketika cihnothI vastu samajavA mATenI je buddhi te vainayikI buddhi samajavI. (36) prazna = kArmikI buddhi upara keAi dRSTAntA jANItA che ? uttara sonInI, darajInI, hajAmanI, rasAinI, vigere sarve kaLAe kAma karatAM karatAM ja vikase che te kArmikI buddhi che. = (37) prazna = pAriNAmikI buddhi upara koi dRSTAnta che ? uttara eka rAjAnI rAjasabhAmAM vRddha-anubhavI maMtrIo hatA, paraMtu zarIre vRddha hovAthI dedIpyamAna zarIravALA na hatA, teonI sAthe yuvAn maMtrIo paNa kAmakAja karatA hatA, paraMtu yuvAn maMtrIo yuvAvasthAnA kA2Ne dedIpyamAna zarIravALA hovAthI pratidina rAjAne samajAve ke A vRddha maMtrIo have thAkI gayA che. sAeTha varSa uparanI uMmara thavAthI naSTa buddhivALA thayA che. mATe teone rajA ApIne amArUM sthAna vadhAravuM joie, paraMtu rAjA cakora hato, teNe avasare joizuM, ema kahIne A carcA dabAvI dIdhI. ** eka vakhata banne prakAranA maMtrIonI parIkSA karavA mATe rAjAe bharasabhAmAM banne prakAranA maMtrIone eka prazna pUchyo, ke he maMtrIo! AvI bharasabhAmAM beThelA, cAre tarapha saMpUrNa saMrakSaNavALA tamArA A rAjAne koi tamAco athavA paganI pATu mArI jAya to tene zuM zikSA karAya ? Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka A sAMbhaLatAM ja yuvAn maMtrIo turata bolI uThyA ke he rAjAjI ! AmAM tame zuM pUchyuM ? AvI bAbatamAM kaMi paNa vicAra ka2vAno ja na hoya, tamAco athavA paganI pATu mAranArane kArAvAsamAM ja mokalI apAya athavA bharasabhAmAM rAjAnuM je AvuM apamAna kare tene phAMsI ja apAya. yuvAn maMtrIo bolI rahyA tyAre vRddhamaMtrIo gaMbhIra hatA. rAjAe teo tarapha joyuM. vRddhamaMtrIoe A praznano uttara vicA2vA thoDoka samaya mAgyo, rAjAe samaya to Apyo, paraMtu yuvAn maMtrIo rAjAne uzkeravA lAgyA ke he rAjan ! jAo! A vRddhomAM have bIlakula buddhi nathI, AvA praznamAM zuM vicAravAnuM che ? AmAM samaya mAgavAno zo artha ? rAjA mauna rahyA. vRddhamaMtrIo maMtraNA karIne sabhAmAM AvyA. rAjAjI pUche che ke tamAro zo uttara che ? vRddhamaMtrIo kahe che ke je AvuM kArya kare tene tamArI rAjyagAdI soMpAya. A uttara sAMbhaLI yuvAn maMtrIo pharIthI uzkerAyA. rAjAe vRddhamaMtrIone khulAso karavA kahyuM. tyAre vRddhamaMtrIo kahe che ke he rAjan ! prathama to tame ja baLavAna cho eTale tamane koi tamAco ke pATu mAre nahIM. temAM paNa bharasabhA hoya, saMrakSaNa pUrNa hoya to zatrurAjAnA AgamananI to koi saMbhAvanA ja nathI. tethI tamAruM potAnuM bALaka ramADavA mATe tame sabhAmAM lAvyA ho ane e bALaka lADakoDamAM tamane mAre evuM banI zake, ane sabhA kaMi paNa pratikAra kare nahIM, paraMtu AnaMda pAme ane e bALaka tamAruM hovAthI tamAro vArasadAra ja kahevAya-mATe tene rAjya gAdI ja apAya. A sAMbhaLI saghaLA mANaso Azcarya pAmyA. ane rAjAe yuvAn maMtrIone chuTA karyA ke jeo irSyALu hatA. A pariNAmikI buddhi kahevAya. (38) prazna = matijJAnathI vadhAremAM vadhAre keTaluM joi zakAya ? uttara zAstranA sahArAthI sarva dravyo, sarva kSetra, sarva kALa ne anaMtA (asarva) paryAyo jANI zakAya che.. Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 prathama karmagraMtha saMkSipta samAlocanA (39) prazna = arthAvagrahanA naizcayika ane vyAvahArika ema be bhedo Ave che. teno artha zuM? uttara = vyaMjanAvagrahanI pachI sauthI prathama je arthAvagraha thAya che te naizcayika arthAvagraha che. ane je IhA pachI thayelA apAyane pAchaLa AvanArI IhAnI apekSAe upacArathI arthAvagraha kahevAya che, te vyAvahArika arthAvagraha che. (40) prazna = vyaMjanAvagrahAdino vadhumAM vadhu keTalo kALa ? uttara = (1) vyaMjanAvagraha, vyAvahArikArthAvagraha, IhA, apAya, avismRti, ane smRtino kALa aMtarmuhUrta. (2) naiRRyika arthAvagrahano kALa 1 samaya. (3) vAsanA nAmanI dhAraNAno kALa-saMkhyAta-asaMkhyAta varSa. (41) prazna = zrutajJAna eTale zuM? tenA bhedo keTalA? ane kyA kayA? uttara = bhaNAvanAra gurujI dvArA athavA zAstro dvArA samajIne je vAcya-vAcaka bhAvavALo tattvabodha thAya te zrutajJAna che. tenA 14 athavA 20 bhedo che. A karmagraMthanI 6/7mI gAthAmAM te bhedo jaNAvelA prazna = akSarazrutanA bhedo keTalA ? teno artha zuM? uttara = akSaro dvArA je jJAna thAya te akSara zrata, tenA 3 bheda che. (1) pustaka, tADapatra AdimAM lakhelA akSaro te saMjJAkSara. (2) mukhe uccAra karavA rUpe (para) akSaro te vyaMjanAkSara. (3) akSaronI oLakhANa rUpe hRdayastha je jJAna te ladhyakSa. (43) prazna = anAra zruta eTale zuM? uttara = jemAM akSaronuM uccAraNa na hoya te, jema ke khoMkhAro, udharasa, tALI pADavI, athavA hAtha-mukhanA IzArA karavA te. (44) prazna = saMjJA keTalA prakAranI? kaI kaI? tenA artha zuM? Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 207 uttara = saMjJA traNa prakAranI che. saMjJA eTale cetanA, jJAna, (1) jenAthI vartamAna kALamAtrano ja vicAra karI zakAya te hetuvAdopadezikI. (2) jenAthI traNe kALano vicAra karI zakAya te dIrghakAlikI. (3) jenAthI AtmAnA hitAhitano vicAra karI zakAya te dRSTivAdopadezikI. (45) prazna = samyagruta ane mithyAzrutanA nizcaya ane vyavahArathI zuM artha ? uttara = (1) jenA racayitA samyagdaSTi hoya te vyavahArathI samyagruta (2) jenA racayitA mithyASTi hoya te vyavahArathI mithyAzruta. (3) jenA zrotA samyagdaSTi hoya te nizcayathI samyagruta. (4) jenA zrotA mithyASTi hoya te nizcayathI mithyAzruta. (46) prazna = aMgapraviSTanI bAbatamAM zvetAMbara-digaMbaramAM zuM vicArabheda che ? uttara = hAla je 11 aMgo upalabdha che. te gaNadharakata che tethI te aMgapraviSTa che. duSkALa pachI pATaliputrAdimAM AcAryoe tenuM anusaMdhAna mAtra karyuM che ema zvetAMbarAmnAya mAne che. ane mULa 11 aMgo duSkALanA kALe naSTa thaI cUkayAM che, vartamAna 11 aMgo gaNadharakRta nathI, tema digambarAmnAya mAne che. (47) prazna = zrutajJAnanA 14 ane 20 be bhedo zA mATe batAvyA ? uttara = cauda bhedo evA che ke jemAMnA koI paNa be bhedomAM sakla zrutajJAnano samAveza thAya che. jyAre vIsa bhedo evA che ke jemAM uttarottara vRddhi pAmatA zrutanA bhedo che. (48) prazna = navapadanI oLImAM jJAnanA 51 bhedo Ave che te kyA? uttara = matijJAnanA 28, zrutajJAnanA 14, avadhijJAnanA 6, manaH paryavajJAnanA 2, ane kevaLajJAnano 1, ema kula 51 bhedo che. (49) prazna =pUrvemAM vastuo, prAbhUto, ane prAbhRtaprAbhUto keTalAM hoya che? For Private- & Personal Use Only Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 prathama karmagraMtha : saMkSipta samAlocanA uttara = bAramA daSTivAdamAM 14 pUrvo Ave che. eka-eka pUrvamAM 14/14 vastuo hoya che. eka-eka vastumAM 20/20 prAbhRto hoya che, eka-eka prAbhRtamAM 20/20 prAkRtaprAbhRto hoya che. (50) prazna = bhavapratyayika ane guNa pratyayika eTale zuM? uttara = bhava che nimitta jenuM te bhava pratyayika, pakSIne uDavAnI zaktinI jema, A avadhijJAna deva-nArakIne hoya che. guNa che nimitta jemAM te guNa pratyayika, A avadhijJAna manuSya-tiryaMcone hoya che. tenA cha bhedo che. (51) prazna = bhavapratyayika avadhijJAnanA cha bhedo thAya ke nahi? uttara = tyAM pratipakSI bhedo nathI, tethI cha bhedo thatA nathI. jema ke(1) anugAmI-ananugAmImAMthI anugAmI ja hoya che. (2) vardhamAna ke hIyamAna hotuM nathI. paNa avasthita ja hoya che. (3) pratipAti-apratipAtimAMthI apratipAti ja hoya che. (para) prazna = sAmAnya viSayane dekhatuM hovAthI Rjumatine darzana kahevAya? uttara = nA, jumati paNa ghaNA vizeSa dharmone ja dekhe che. phakta vipulamati karatAM kaMIka hIna dekhe che. mATe darzana nathI. (53) prazna = mana:paryavajJAnI bhUta-bhAvikALa palyopamano asaMkhyAtamo bhAga dekhe che. te kevI rIte jotA haze ? manovargaNAmAM gRhIta AkAro naSTa thai cUkyA che ane bhAvinA AkAro banyA ja nathI. to vartamAnakALa sivAya zeSa be kALanA paryAyo kevI rIte jANe ? uttara = manovargaNAmAM bhUta-bhAvikALanA paryAyo Avirbhata nathI. eTale paryAyArthikanayathI pragaTa nathI, paraMtu te te manovargaNAmAM banavA rUpe, ke banI cUkyA rUpe to bhUta-bhAvinA paryAyo tirobhAve che ja, tethI dravyArthikanayathI paryAyo che ja, te paryAyone A jJAnI jANe che. e ja jJAnanuM mAhAbhya che. (54) prazna = A kALe pAMca jJAnomAMthI keTalAM jJAno thAya che? Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 209 (55) prazna - uttara = matijJAna ane zrutajJAna thAya che. kavacit avadhijJAna hoI zake che. paraMtu mana:paryavajJAna ane kevalajJAna koine paNa bharataairAvatakSetramAM thatuM nathI. prazna = jAtismaraNa jJAna thAya che te zuM che ? A pAMca jJAnamAMthI konAmAM samAveza pAme ? uttara = pUrvabhavanuM potAnuM ja anubhaveluM yAda Ave, smaraNamAM Ave, te jAtismaraNa, A jJAna matijJAnamAM aMtargata thAya che. dhAraNAmAM samAveza pAme che. hAla koIkane hoI zake che. (56) prazna = kevaLajJAna eTale saMpUrNajJAna (traNe kALanA traNe lokanA sarvadravyonA sarvaparyAyonuM jJAna) A artha barAbara che? uttara = hA, jaina darzanakArone A artha sammata che. paraMtu bIjA koI koI darzanakAro kevaLajJAna eTale saMbhavI zake teTaluM utkRSTajJAna evo artha kare che. paraMtu saMpUrNajJAna artha karatA nathI, kAraNa ke teonI dRSTie AvuM pUrNajJAna koine thayuM nathI ane thatuM paNa nathI. (57) prazna = kevalajJAna pAmelA mahAtmAonA jIvanaviSe zvetAMbara ane digaMbara AmnAyamAM koI vicAra bheda che? uttara = hA, zvetAMbara AmnAya ema mAne che kevalIbhagavaMto AhAragrahaNa kare che. vasa-pAtrAdi niHspRhabhAve hoya, strIo paNa kevaLajJAna pAme, kevalIbhagavaMto dharmopadeza vANI dvArA prakAze, jyAre digambarAnjhAya ema mAne che ke- kevalI bhagavaMtone AhAragrahaNa na hoya, vastra-pAtra na hoya, strIo kevaLajJAna na pAme, ane prabhu vANI prakAze nahi. paraMtu zarIramAMthI divyadhvani nIkaLe che. (58) prazna = darzanAvaraNIyakarmamAM AvAryaguNa 4 che ane AvaraNa 9 kema che? AvAryaguNa hoya to AcchAdana thAyane? uttara = AvAryaguNa cakSudarzanAdi cAra ja che. te cAra guNane cakSudarzanAvaraNAdi cAra AvaraNIya karmo Avare che. tathApi A cAramAM traNa karma dezaghAtI hovAthI, ane sarvathA guNo nahI AvRta thavA 14 Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 prathama karmagraMtha : saMkSipta samAlocanA devAno avasvabhAva hovAthI yatkiMcit darzanazakti kSayopazamabhAve anAvRta rahe ja che. kSayopazamathI prApta evI te kiMcit darzanazaktine nidrApaMcaka haNe che. mATe te paNa darzanAvaraNIya ja che. (59) prazna = jo nidrApaMcaka yatkiMcita evI prApta darzana labdhine haNatI hoya to aMzane haNatI hovAthI dezaghAtI kahevarAvI joie, sarvaghAtI kema kahevAya che? uttara = jo ke nidrApaMcaka AMzika darzana labdhine ja haNe che tathApi tene "sarvathA" haNe che. haNavAnI kriyA sarvathA che. mATe sarvaghAtI che. (60) prazna = thINaddhi nidrAmAM baLa keTaluM Ave? te jIva marIne kyAM jAya? uttara = jo pahelA saMghayaNavALo jIva hoya to ardhacakrI (vAsudeva) karatAM adhuM baLa Ave, zeSa saMghayaNa hoya to zarIramAM je baLa hoya tenAthI sAta-ATha gaNuM baLa AvI jAya. A nidrAvALo AtmA mRtyu pAmIne prAyaH narakagatigAmI thAya che. (62) prazna = vedanIyakarmanA udayathI deva-manuSyamAM sukha, ane naraka tiryaMcamAM duHkha prAyaH hoya che emAM prAyaH kema lakhyuM? uttara = jyAM sukha kahyuM che tyAM duHkha paNa hoya che. devone cyavana, yuddha, strI-dhanAdinA apaharaNa samaye, ane manuSyone mRtyukALe tathA dhana-strI AdinA viyogakALe duHkha paNa hoya che. nArakIne bhagavAnanA janmAdikalyANaka prasaMge, ane tiryomAM paNa tevA prasaMge temaja paTTahastI Adine sukha paNa hoya che. eTale prAyaH lakhyuM che. (62) prazna = darzanamohanIya ane cAritramohanIyano artha zuM? uttara = yathArtha padArtho tarapha ruci-prIti-zraddhA na thavAde te darzanamoha, yathArtha AcaraNa na AvavA de te cAritramohanIya. eka karma sacine kaluSita kare che. bIju karma AcArane kaluSita kare che. (63) prazna = darzanamohanIyano 1 bheda ke 3 bheda ? jo baMdhamAM 1 che to udaya-sattAmAM 3 kevI rIte AvyA ? jo udaya-sattAmAM 3 che to baMdhamAM 1 ja kema ? baMdha vinA udaya-sattA kevI rIte hoya ? For. Private & Personal Use Only Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 211 uttara = darzanamohanIyano 1 ja bheda che te mithyAtvamohanIya, A ja karma maMdarasavALuM thAya tyAre tene ja mizramohanIya kahevAya che ane maMdatama rasavALuM thAya tyAre tene ja samakita mohanIya kahevAya che. eTale ekanA ja taratamabhAve traNa bheda che. baMdhakALe eka ja baMdhAya che. baMdhAyA pachI AtmAnA adhyavasAyane anusAre rasa maMda-maMda thatAM tenAM ja bIjAM bIjAM nAmo mAtra che. bAkI to sarve (traNa) mohanIya ja che. (64) prazna = samakitamohanIya che ke upAdeya? zA mATe? uttara = heya ja che. samaktimAhanIyamAM mithyAtvano rasa maMdatama thayela hovAthI samyapharvane rokI zakatI nathI, paraMtu, samyaktvamAM zaMkAkAMkSA-vicikitsA Adi aticAro lAvavA rUpa kAMkarA to nAkhe ja che. samyaktva ApavuM te tenuM kArya nathI. paraMtu samyakatvane kaluSita karavuM te tenuM kArya che. mATe heya ja che. prazna = anaMtAnubaMdhI 4 kapAya jo cAritramohanIyano bheda che to samyaktvano ghAta kema kare che ? ane jo samyaktvano ghAta kare che to mithyAtvamohanIyanI jema darzanamohanIya kema na kahevAya? uttara = hakIkatathI anaMtAnubaMdhI 4 kaSAya cAritrane, (AcArane) ja Avare che. apratyAkhyAnIyAdi kaSAya jema bAra mAsa-cAramAsa paraspara vaimanasyAdi rakhAve tevI tIvratAvALA che tema A anaMtAnubaMdhI kaSAya vadhAre tIvratama pariNAma hovAthI mAvajIva vaimanasya (kaDavAza-vaira) rakhAvanAra hovAthI agnizarmA ane kamaTha tApasa AdinI jema AcArane ja kaluSita kare che. mATe cAritramohanIya ja che. paraMtu AvA tIvra kaSAyo hote chate mithyAtvamohanIya prAyaH (sAsvAdananA kALane varjIne) avazya udayamAM Ave ja che ane te samyaktvano ghAta kare che. eTale anaMtAnubaMdhI kaSAya paNa mithyAtvamohanIyanA udayanuM kAraNa banyo chato paraMparAe samyakatvano ghAtaka bane che. mATe samyakatvano ghAtaka kahyo che. hakIktathI samyaktvano ghAta mithyAtvamohanIya ja kare che ane te mithyAtvane anaMtAnubaMdhI lAve che. . Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 prathama karmagraMtha saMkSipta samAlocanA (66) prazna = anaMtAnubaMdhI cAra kaSAyano sarvathA mUlathI kSaya (nAza) thAya tyAre ja kSaya ane visaMyojanA kahevAya che to A bemAM pharaka zuM? uttara = jayAM anaMtAnubaMdhI ane darzanatrika ema sAteno saMpUrNapaNe mULathI kSaya thayo hoya che. eTale jyAM punaH anaMtAnubaMdhI AvavAno saMbhava ja nathI. tene kSaya kahevAya che. ane tene kSAyikasamyaktva kahevAya che. paraMtu jayAM mAtra anaMtAnubaMdhI cArano ja kSaya thayo hoya ane tenA mUlabIjabhUta darzanatrikano kSaya thayo na hoya to punaH anaMtAnubaMdhI AvavAno saMbhava che. tethI tene prathamanA kSayathI judo oLakhAvavA pUrvAcAryoe "visaMyojanA" zabdano prayoga karyo che. (67) prazna = anaMtAnubaMdhI Adi cAre kaSAyo narakagati Adi Ape, mAvajIvAdi kALa rUpe rahe, ane samyakatvAdi guNono ghAta kare te jo barAbara ja hoya to abhavyo nava raiveyaka sudhI jAya che te kema ghaTe? uttara = anaMtAnubaMdhI Adi kaSAyo anaMtAnubaMdhI Adi rUpe tIvratamapaNe hoya to ja narakAdi gati apAve che. tenI tIvratAnuM A varNana che. bAkI jo te maMdarUpe hoya to devagati Adi paNa Ape che ane aMtarmuhUrta paNa rahe che. mATe gatidAyakatA ane kALa-pramANatA niyata nathI, guNa-ghAtaktA niyata che. prazna = hAsyAdimAM sanimittaka ane animittaka lakhyuM che to animittaka hAsyAdi kevI rIte Ave ? kaMIka to nimitta hoya ja? uttara = atyaMtara nimitta (pUrvAnubhUtanuM smaraNa Adi nimitta) hoya ja che mATe atyaMtarane AzrayI sanimitta ja che. phakta bAhyanimitta hoya athavA na paNa hoya, mATe bAhyanimittane AzrayI ja animittaka kahyuM che. (69) prazna = AyuSya baMdhAya te pramANe gati nakkI thAya che? ke je gatimAM javAnuM nakkI hoya che te ja bhavanuM tevuM AyuSya baMdhAya che? uttara = nizcayanayathI dareka AtmadravyamAM te te bhavamAM utpanna thavA rUpa bhAviparyAyo pAmavAnI zakti niyata che ja, mATe te te paryAyone Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 213 anurUpa AyuSya baMdhAya che. paraMtu vyavahAranayathI je bhavanuM AyuSya baMdhAya te ja bhavamAM javAnuM bane che. (90) prazna = nAmakarmanA 42-97-93-103 bhedo vividha prakAre kema batAvyA ? uttara = vivakSA mAtra ja kAraNa che. vastutaH koI ekAntabheda nathI. 67-93-103 bhedonI utpatti samajAvavA mATe 42 bheda kahyA che. baMdha-udaya- ane udIraNAmAM saMkSiptavivakSAe 67 bheda kahyA che. sattAmAM uttarabhedonI bhinna-vivakSAe 93 bheda kahyA che. sattAmAM ja gargarSi Adi munioe baMdhanomAM bhedanA paNa pratibhedonI judI judI vivakSA karIne 103 bheda kahyA che. chatAM kammapayaDI Adi graMthomAM udayaudIraNAmAM nAmakarmanA 93 bheda paNa kahyA che. te pramANe udIraNAsthAno udIraNAkaraNamAM Ave che. (71) prazna = gatinAmakarmanA ane AyuSyakarmanA sarakhe sarakhA cAra bheda che. to te bannemAM taphAvata zuM ? devAyuSya eTale paNa devabhavanI prApti, ane devagati eTale paNa devabhavanI prApti, to A banne karmonuM jAduM-juduM phaLa zuM? uttara = gatinAmakarma prApti arthamAM che. AyuSyakarma prApti arthamAM nathI, paraMtu prAptasthitimAM pratibandhaHA arthamAM che. eTale ke devagatinAmakarma devabhavanI prApti karAve che. devabhava apAve che. ane devAyuSyakarma prApta thayelA devabhavamAM pakaDI rAkhe che. jIvADe che. nIkaLavA detuM nathI. evo artha che. jo ke banne sAthe udayamAM zarU thAya che. to paNa eka karma devabhava prApta karAve che. ane bIjAM karma prApta thayelA evA devabhavamAM pratibaMdha kare che, (72) prazna = jAtinAmakarma indriyo Ape ke bIjuM kaMI Ape ? uttara = aMgopAMganAmakarmathI dravyandriyo maLe che. ane jJAnAvaraNIyAdi karmanA kSayopazamathI bhAvendriyo maLe che. tethI jAtinAmakarma IndriyaprAptinuM kAraNa nathI, paraMtu hInAdhika caitanyanI prAptimAM Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 prathama karmagraMtha : saMkSipta samAlocanA jAtinAmakarma kAraNa che. hInAdhika caitanya prApta thavAthI samAnavyavahAra thAya che. tethI paraMparAe samAna vyavahAranuM paNa kAraNa jAtinAmakarma kahevAya che. (73) prazna = caitanyanI prApti to jJAnAvaraNIyAdi karmono kSayopazamathI thAya che. temAM aghAtI evA jAtinAmakarmane kAraNa mAnavAnI jarUra zuM? jAtinAmakarma caitanyanuM kAraNa kema bane? uttara = caitanyanI prAptinuM kAraNa jJAnAvaraNIyAdi karmono kSayopazama ja che. paraMtu te kSayopazamanuM kAraNa jAtinAmakarma che. A jIva marIne ekendriyamAM jAya eTale te jAtinAmakarmanA udayathI jJAnavaraNIya karmano udaya thAya che ane tenAthI caitanya hIna banI jAya che, ane ekendriyanA bhavamAMthI nIkaLI paMcendriyAdinA bhavamAM Ave eTale jJAnAvaraNIyakarmano kSayopazama thAya che. ane tenAthI caitanya vRddhi pAme che. A pramANe jAtinAmakarma jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazama dvArA hInAdhika caitanyanuM kAraNa bane che. (74) prazna = zarIranAmakarma, baMdhananAmakarma, saMghAtananAmakarma, ane aMgopAMganAmakarma A cArenuM bhinna-bhinna kArya zuM? uttara = A cAre karmo zarIra saMbaMdhI hovAthI sAthe ja udayamAM zarU thAya che paraMtu te darekanuM kAryakSetra bhinna bhinna che. (1) zarIranAmakarmano udaya audArikAdi zarIrane yogya pugalonuM grahaNa karAve che. tenuM zarIrarUpe pariNamana karAve che. eTale zarIra AkAra bane che. (2) saMghAtananAmakarma zarIramAM joItAM pudgalonuM pramANa nakkI karI Ape che. tenAthI jarUrI parimita pudgalonuM ja grahaNa thAya che. (3) aMgopAMganAmakarma zarIramAM hAtha paga-mukhAdi avayavonI racanA karI Ape che. ane (4) baMdhananAmakarma gRhIta ane pratisamaye gRhyasANa yugalone ekarUpa banAve che ke jenAthI zarIranI vRddhi thAya che. (75) prazna = baMdhana jo 15 che to saMghAtana 5 kema ? saMghAta thayA vinA baMdha to thavAno ja nathI ? to bannenI saMkhyA sarakhI joie. Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 215 uttara = jo ke saMghAtana paNa baMdhanane anusAre 15 ja che. paraMtu svajAtIya saMghAtane saMghAta gaNAya che. vijAtIya saMghAtane saMghAta tarIke vyavahAramAM lekhAto nathI. mATe saMghAtana 15 kahyAM nathI. (76) prazna = zarIra, baMdhana, saMghAtana, aMgopAMga, ane nirmANa, A zarIrasaMbaMdhI pAMce karmo tathA varNAdinAmakarmo sarve jIvone udayamAM hoya ? uttara = uparokta sarve karmo sarve saMsArI jIvone udayamAM hoya ja che. phakta ekendriya jIvone aMgopAMga nAmakarma hotuM nathI. vigrahagatimAM zarIra na hovAthI zarIrasaMbaMdhI karmo udayamAM hotAM nathI. tathA caudame guNaThANe zarIrasaMbaMdhI karmo udayamAM nathI. phakta nirmANa nAmakarma jIvavipAkI ane dhruvodayI hovAthI vigrahagatimAM paNa hoya che. (77) prazna=vigrahagatimAM zarIra vinA nirmANa nAmakarmano udaya zuM kArya kare? uttara = jo ke vigrahagatimAM zarIra nathI, paraMtu hota to aMgaupAMgone yathAsthAne nirmANanAma goThavI Apata, ema goThavavAnuM kArya karanAra nirmANanAmakarma hAjara ja che. mAtra goThavavA lAyaka padArtho nathI. eTale racanA rUpa kArya thatuM nathI. (78) prazna = piMDaprakRti ane pratyekaprakRtino artha zuM? tenA bhedo keTalA? uttara- jenA bhedo hoI zake te piMDaprakRti, ane jenA uttara bhedo na hoI zake te pratyekaprakRti kahevAya che. piMDaprakRtinA gati-jAti-zarIra vigere 14 bhedo che ane pratyekaprakRtinA 8+10+10 = kula 28 bhedo che. (79) prazna = paryApta-aparyApta nAmakarmano udaya labdhine AzrayIne hoya che? ke karaNane AzrayIne hoya che ? uttara = A banne karmono udaya mAtra labdhine AzrayIne ja hoya che. karaNane AzrayI nahIM. tethI ja bhAvimAM paryAptA thavAnI zaktivALAne vigrahagatithI ja paryAptanAmakarmano udaya hoya che. ane bhAvimAM paryApta na thanArAne aparyAptanAmakarmano udaya hoya che. karaNa to kriyAmAtrane AzrayI vivakSita che. Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 prathama karmagraMtha : saMkSipta samAlocanA (80) prazna = gatitrasa (teukAya ane vAyukAya) ne sthAvara nAmakarmano udaya hoya ke trasanAmakarmano ? je hoya tenuM kAraNa samajAvo. uttara = gati=sane sthAvara nAmakarmano ja udaya hoya che. trasanAmakarmano udaya hoto nathI. kAraNa ke vAstavika A jIvo sthAvara ja che. mAtra gatikriyA dekhAtI hovAthI jANe trasa hoya zuM ? evo trasatvano upacAra thAya che. tathA gatikriyA hovA chatAM IcchA mujaba gati thatI nathI mATe vAstavika trasa nathI. (81) prazna = anaMtakAyamAM sAdhAraNanAmakarmavALA jIvonAM janma, maraNa, zvAsa, jIvana sAthe ja che ane sarakhuM ja che. to pachI te sarva jIvone karmo paNa sarakhAM ja baMdhAtAM haze ne ? uttara = karmo sarakhAM baMdhAtAM nathI, kAraNa ke te sarve jIvonuM zarIra (audArika zarIra) eka hovA chatAM tejasazarIra, kArmaNazarIra, tathA pratyeka AtmAnA pariNAmo (adhyavasAyo) judA-judA hoya che. pariNati bhinna-bhinna hovAthI karmabaMdha paNa bhinna bhinna che. te kAraNathI ja tyAMthI mRtyu bAda koI jIva bahAra pRthvIkAyAdimAM janme che ane koI jIva pAcho tyAM ja anaMtakAyAdimAM janme che. (82) prazna = saubhAgya, Adeya ane yazanAmakarmamAM taphAvata zuM? uttara = kAma ochuM karavA chatAM jagatu hAla varasAve te saubhAgya. potAnuM boleluM vacana loko jhIlI le, grAhyavacanI thAya te Adeya ane cAre dizAmAM prazaMsA phelAya, guNagAna thAya te yazakIrti. (83) prazna = tIrthakara bhagavantone saubhAgya-Adeya ane yazanAmakarma hovA chatAM abhavyo ane mithyAtvIo temanA pratye dveSa kema kare che? uttara = sUrya prakAze tyAre ghUvaDa na dekhI zake, varasAda varase tyAre javAso sukAya e jema teonA prakRtidoSo che. tema prabhu saubhAgya ane AdayavALA hovA chatAM abhavyone ane mithyAtvIone je khaTake che te teono ja prakRtidoSa che. prabhuno nahIM. (84) prazna = yaza ane kIrti A bannemAM taphAvata zuM? Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 217 uttara = dAna-tapa-brahmacaryAdi guNathI je prasiddhi thAya te kIrti. ane parAkrama-zUravIratA-athAt baLathI je prasiddhi thAya te yaza. athavA ekadizAmAM prasiddhi thAyu te kIrti ane sarva dizAomAM prasiddhi thAya te yazanAmakarma, (85) prazna = sarve manuSyo sarakhA che. ucca-nIca koI bheda ja nathI. ucca nIcapaNAno A bheda tucchabuddhivALAoe mAtra kalpelo che. tethI ja koI koma pratye lokone tiraskAra janme che je ucita nathI. sarva manuSyo sarakhA che ema ja mAnavuM joIene? uttara = A vAta barAbara nathI. A bheda tucchabuddhivALAoe kalpelo nathI. paraMtu gotrakarmajanya che. gotrakarmanuM ja A kArya che. sarve manuSyo mAnavatAnI dRSTie jarUra samAna paNa che. paraMtu saMskAritAnI daSTie asamAna paNa che. mAtA-patnI-bahena- ane putrI A cAre pAtro potAnA kuTuMbanA "sabhya" tarIke samAna paNa che. ane adhikArabhede asamAna paNa che. tethI ja cArenI sAthe sarakho vyavahAra karAto nathI. mATe gotrakarmajanya ucca-nIcanA bhedathI lohInA saMskAro judA judA ja hoya che. (86) prazna = aMtarAyakarma pudgalasaMbaMdhI dAna-lAbha-bhoga-upabhogane roke che ke AtmAnA guNaviSayaka dAnAdine roke che? uttara = A aMtarAyakarma bannenA viSayavALI evI je Atmazakti, tene roke che. A karma jIvavipAkI hovAthI jIvamAM rahelI dAnanI zakita, lAbhanI zakti, bhoga ke upabhoganI zakti, te zaktinuM AcchAdana kare che. AtmAnI te zakti pugala saMbaMdhI paNa hoya ane AtmaguNaviSayaka paNa hoya che. paraMtu Atmazaktino aMtarAya A karma kare che. (87) prazna = siddhigatimAM sthita AtmAomAM dAnAdi kema ghaTe? uttara = aMtarAya karmanA kSayathI AtmAmAM rahelI dAnAdinI sarva zaktio Avirbhata thaI che. tethI ja svaguNomAM te zaktino saMpUrNataH upayoga che ja. paugalikaviSayo tyAM na hovAthI te vyavahAra nathI. te zaktimAtra pragaTa che. Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama karmagraMtha : saMkSipta samAlocanA (88) prazna =jJAnAvaraNIya-darzanAvaraNIya karmanAM mukhyatve baMdhanAM kAraNo zuM ? uttara = jJAna,jJAnI, ane jJAnanAM sAdhanono vinAza, hatyA, apamAna, tiraskAra, teone na game tevuM AcaraNa, teonA durupayoga, bALavAM, phADavAM, toDavAM, chUpAvavA ityAdithI A karma baMdhAya che. (89) prazna = AMdhaLA, baherA, bobaDApaNuM kyA karmathI prApta thAya che ? uttara darzanAvaraNIya karmanA udayathI prApta thAya che. pUrvabhavomAM koinA AMkha, kAna, nAka kApyAM hoya., DAma dIdhA hoya ke hAtha-paga chedyA hoya to tenAthI baMdhAyeluM karma AvAM phaLa Ape che. 218 = (90) prazna = sAtA vedanIya karma zAnAthI baMdhAya ? uttaraH- sadgurujInI bhakti, vaDIlonuM bahumAna, kSamAzIla svabhAva, karuNA, vratonuM yathArthapAlana, zubhayogamAM pravRtti, kaSAyo upara vijaya, dAnaguNavALo svabhAva, dharmakAryamAM dRDhatA vagerethI sAtAvedanIya karma baMdhAya che. je nirogitA Adi saMsArasukhano hetu che. (91) prazna = asAtA vedanIyanA baMdhahetu zuM ? uttara = te sAtAthI ja viparIta baMdhahetuo asAtAnA baMdhanAM kAraNo che. gurunuM apamAna, vaDIlono tiraskAra, kaSAyayukta svabhAva, azubhayogamAM pravRtti ityAdi asAtA baMdhAve che je rogi-dazA Adi saMsAranAM duHkhanAM kAraNo che. (92) prazna = mithyAtva mohanIya karma zAnAthI baMdhAya che. ? uttara vItarAga prabhunI yathArtha vANIno vinAza karavAthI, tenAthI viruddha vANIno pracAra karavAthI, devadravyAdinuM bhakSaNa karavAthI, jinezvara, muni, caityAdino vinAza ka2vAthI, athavA teonI niMdA karavAthI A karma baMdhAya che. je samyakatvanuM AvAraka che. = (93) prazna = cAritra mohanIya karmanA baMdhanAM kAraNo zuM ? uttara pAMca indriyonA viSayonI vAsanA ane kaSAyothI A karma baMdhAya che. je sadAcArane kalaMkita-kaluSita kare che. = Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 219 (94) prazna = darzanamohanIya ane cAritramohanIyamAM taphAvata zuM? uttara = zraddhAne (rucine) kaluSita kare vinAza kare te darzanamohanIya, AcArane kaluSita kare, vinaSTa kare te cAritramohanIya. (95) prazna = narakAdi cAre AyuSyonA baMdhanAM kAraNo zuM? uttara = (1) mahAAraMbha- samAraMbha, raudradhyAnanA pariNAma te narakAyuSyanA baMdhanuM kAraNa. (2) mAyA- kapaTa-juTha- aprAmANikatA e tiryaMcAyuSyanA baMdhanuM kAraNa. (3) alpa AraMbha- samAraMbha, madhyamaguNavattA, te ma. nA baMdhanuM kAraNa. (4) rAgavALo saMyama, akAmanirjarA, ane ajJAnatapa e devAyuSyanA baMdhanuM kAraNa. (96) prazna = baMdhAyeluM AyuSya nAnuM-moTuM thAya ke na thAya? uttara = nAnuM thaI zake paraMtu moTuM na thAya, baMdhAyA pachI udayamAM Ave tyAre je tuTIne nAnuM thaI zake te apavartanIya kahevAya che. (7) prazna = apavartanIya- anAvartanIya AyuSya konuM konuM hoya? uttara = devo, nArakI, taddabhavamokSagAmI, tresaThazalAkApuruSo ane yugalika manuSya- tiryaMconuM AyuSya anapavartanIya hoya che. bAkInA jIvonuM AyuSya apavartanIya hoya che. (98) prazna = ucca-nIca-gotra karma kayA kAraNothI baMdhAya che? uttara = anya vyaktiono guNone ja jonAro, nAnA guNane moTA karanAro, abhimAna vinAno, bhaNavA-bhaNAvavAnI rucivALo ane tIrthaMkara paramAtmAnI bhakti karanAra uccagotra karma bAMdhe che. tenAthI viparItapaNe vartanAro nIcagotra bAMdhe che. (99) prazna = A jIva zuM karavAthI aMtarAya karma bAMdhe che? uttara = jinezvaranI pUjA darzana-vaMdanamAM vigna karavAthI, ane hiMsA juTha-corI Adi pApomAM vartavAthI jIva aMtarAya karma bAMdhe che. Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 prathama karmagraMtha saMkSipta samAlocanA (100) prazna = A karmagraMtha koNe banAvyo ? tenA upara bIjI TIkAo tathA bhASAntara Adi zuM sAhitya che? uttara = A karmagraMtha zrI devendrasUrijIe lakhyo che. temanA gurujInuM nAma jagacaMdrasUrIzvarajI hatuM. teo zvetAmbarIyAmnAyanA hatA. A karmagraMtha upara pote ja svopajJa TIkA banAvI che. tathA mahesANA pAThazALA, somacaMda DI. zAha tathA paMDita bhagavAnadAsa harakhacaMda ane paMDitajI sukhalAlajIbhAI kRta gujarAtI vivecano prakAzita thayelAM che. A karmanA viSaya upara zvetAMbara-digaMbara saMpradAyomAM vipula sAhitya che. jenI kaMIka rUparekhA prastAvanAmAM ame lakhI che. tyAMthI joI levA vinaMti che. aMte A karmagraMthano abhyAsa karI anyakarmagraMthAdi viSayomAM uttIrNa thaI abhyAsaka varga karmono vinAza karI uttarottara AtmakalyANanA paMthe vikAsa prApta karI kSepaka zreNI prAraMbhI kevalajJAnI thaI siddhipada prApta kare e ja abhilASA. -dhIrajalAla DAhyAlAla mahetA. * * * * * * Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A pustakamAM AvelA kaThIna pAribhASika zabdonA saraLa gujarAtI artho. te. prAthamika - prAraMbhanI zarUAtanI. aMjanacUrNa :- kAjaLa, AMkhomAM rUpI - varNa-gaMdha-rasa-sparza jemAM hoya AMjavAnuM cUrNa, anyathA - tenA vinA, te sivAya, aMdha :- pradezono samUha, AkhI vastu,pakvaanna - rAMdheluM anna, pakAveluM pradezono piMDa. bhojana, bhavapratyayika :- bhava che utpattimAM anAdikALa :- jenI Adi nathI evo kAraNa jenuM, bhavanA kAraNe thanAra. | kALa, samaya, guNapratyayika - guNa che utpattimAM tAdAbhyasaMbaMdha :- abhedasaMbaMdha, kAraNa jenuM, guNanA kAraNe thanAra. ekAkArasaMbaMdha, pUrvadhara :- pUrvonuM jJAna je mahAtmAone ratnatrayI - jJAna-darzana ane cAritra, hoya te. ! e traNa ratno, nivAraNArthe - dUra karavA mATe, saMzayAnisargapaNe - sahaja rIte, svAbhAvika bhAMgavA mATe, { paNe, bhukta AhAra - lIdhelA bhojananuM,hInabuddhivALo:- ochI akkalavALo, karelA bhojananuM, | ochI buddhivALo, pAcanakriyA - pacAvavAnI kriyA, karmakRta - karmo vaDe karAyelo, carmacakSuthI :- cAmaDInI banelI je atyAga :- tyAga na karavo te, bhogo AMkha, tenAthI, cAlu rAkhavA te, dazya - dekhI zakAya tevuM joIpakAya saMkSepathI - TuMkANamAM, vistAra vinA, tevuM, saMbhavita :- je thavAno saMbhava che te, vyApta - bharapUra, bharela, vyApela, yukta, bhAvimAM kadAca thanAra, Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama karmagraMtha : pAribhASika zabdonA gujarAtI artho vidhvaMsa :- vinAza, kSaya thavo, cAlyA dvividhatA :- be prakAre, jenA bhedo be che te. javuM. 222 hitakArI :- phAyado karanAra, lAbha AvRta kare :- DhAMke te, DhAMkanAra, AcchAdita karanAra, karanAra, matikalpanA :- potAnI buddhi mAtrathI avivekI :- vivekahIna, na karavAnuM ja kalpela, kAma karanAro, upAdeya H- AdaravA lAyaka, grahaNa niyatamudata :- nakkI karelI mudata, nizcita samaya. vAcyavAcakabhAva :- graMtha vAcaka che ane ISTa kAryamAM :- managamatA kAmakAjamAM, graMthano artha vAcya che. vAcaka eTale priyakAmamAM karavA lAyaka, kahenA2 ane vAcya eTale kahevA hitAhitamAM H- lAbha-nukzAnamAM, kalyANa ane akalyANamAM yogya. upAdAna-upAdeya :- upAdeya eTale sahetuka meLavavA yogya, upAdAna eTale tenuM sAdhana, kSIranIra H- dUdha ane pANI jema ekameka thAya tema. lohAgni :- loDhuM ane agni ekameka thAya tema. koDAkoDI :- eka kroDane eka kroDe guNatAM je Ave te. sAgaropama H- daza koDAkoDI palyopama, sAgaranI upamAvALo kALa, nirmANa H- racanA, nakkI thavuM, banAvavuM. pratisamaye :- samaye samaye, vacce viraha paDyA vinA. H- kAraNa sahita, prayojana sahita. AvArya :- AcchAdana karavA lAyaka, DhAMkavA lAyaka, dravyendriya :- pudgalanI banelI je Indriya hoya te. avyakta :- aspaSTa, ApaNane na samajAya tevuM. aDhI dvIpa :- jaMbudrIpa, ghAtakIkhaMDa ane ardhapuSkaravara dvIpa, saMzI paMcendriya :- dIrghakAlikI saMjJA jene hoya tevA paMcendriya jIvo dIrghakAlikI :- traNe kALano je lAMbo vicAra karavAnI zakti. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 223 kSAyopathamika - tIvra karmane maMda karavuM, utkaTarUpa - ghanIbhUta, vadhAre bhegAM haLavuM karIne bhogavavuM. ane thAya te. anuditane aTakAvavuM. ajJAtAvasthA :- na jANelI avasthA, AvaraNakata :- AvaraNothI karAyela, bodhavinAnI avasthA. AvaraNothI banelA, zarAva :- koDIyuM, cappaNIyuM, mATInuM kalpita prakAzo - manathI kalpAyelA, vAsaNa, manathI mAnelA prakAzo, pRthakatva - 2 thI 9, be thI navamAMnI ubhayanA :- (mati ane zruta) ema koI eka saMkhyA. bannenA, naizcayika - vAstavika, yathArtha, nizcaya asarvaparyAyo - badhA paryAyo nahIM, " | nayathI, paraMtu amuka ja paryAyo, viparyaya - viparItapaNAne, ulTApaNAne, | upacArathI - Aropa karavAthI, ekamAM bIjAnI kalpanA karavAthI, chaghastha:- kevalajJAna vinAnA jIvo, sanikarSa - saMyoga thavo, paraspara bhegA anvayadharma :- A hote chate A hoya thavuM te, che tevuM vicAravuM te. asAdhAraNakAraNa - khAsa kAraNa, | vyatireka dharma :- "A na hote chate viziSTa kAraNa, advitIyakAraNa, | '| A hotuM nathI" evuM vicAravuM te. bAhyanivRtti :- bahArathI dekhAtI pugalanA AkAravALI Indriya. | AnirNaya :- anizcaya, DolAyamAna khyAna - talavAra rAkhavAnuM sAdhana | avasthA, madhyamapadalopI - vaccenuM pada jemAM tANa zabda :- pAtaLo zabda, jhINo uDI jAya evo eka samAsa. | zabda. prApyakArI :- je indriyo viSayo sAthe daDhIbhUta-majabUta, gADha, ekAkAra, joDAIne jJAna karAve te Indriyo. | kALAntare :- bIjA kALe, anya kALe, karaNa :- Indriyo athavA sAdhana. | anya avasare, upaghAta-anugraha :- nukazAna ane dhArAvagAhIjJAna :- satata tenA te ja lAbha, geraphAyado ane phAyado, | jJAnamAM sthira rahevuM te Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 prathama karmagraMtha : pAribhASika zabdonA gujarAtI artho baLa, kaMThastha :- gokhavuM, mukhapATha karavo, yAda |aMtarvartI adhikAra :- aMdara rahelo karavuM, | adhikAravizeSa, svaprajJAH-mAtra potAnI buddhibaLe ja, 'kalikAlasarvajJa - kaliyugamAM jANe peTabheda - uttarabheda, bhedanA paNa bheda. sarvajJa hoya tevA. hAjarajavAbI :- prazna pUchatAM ja uttara | sAdhAraNa kAraNa :- janarala kAraNa, Ape te. sarvenuM je kAraNa hoya te, virahavedanA :- viyoganI pIDA, 'hIrabala :- ochu baLa, maMdamAtrAvALuM virahanuM duHkha, vinIta-avinIta - vinayavALo ane "| bahudhA - ghaNuM karIne, prAya, vinaya vinAno, niyata kSetra :- nizcita kSetra, amuka pRthapRthaka- juduM-juduM, bhinna-bhinna | cokkasa kSetra, utkRSTathI :- vadhumAM vadha. sarvathI adhika lokAkAzavyApta - cauda rAjalokamAM prazasta - suMdara, sArA, AtmAbhimukha, ThAMsIne bharela, sarvatra vidyamAna. prazastatara vadhAre suMdara, vadhAre sArA. zrutakevalI :- zrutajJAna dvArA jANe kSetragata :- kSetramAM rahelA, kSetra saMbaMdhI, kevalI hoya tevA. sahasA - ekadama, turata ja, jaldI, gamya :- samajI zakAya tevA, jANavA pratipakSI :- virodhI bheda, sAmenA bhedo lAyaka, | AdhAra-Adheya :- rAkhanAra ane hInAdhika - ochA-vattA, koIkamAM rahenAra ochuM ane koIkamAM vadhAre, pariNAvelA - banAvelA, te rUpe pUrvApara :- AgaLa-pAchaLa, zAstrakathitabhAva :- zAstromAM kahelA |niSNanaskaMdho :- banelA piMDo, thayelA bhAvo, skaMdho, AMzika satya - aMzamAtrathI satya, sUkamanigodIyA - eka prakAranA vilaya - vinAza, dhvaMsa, saMpUrNa nAza. cakSuthI adazya anaMta jIvovALI | kaTa-kuTI - sAdaDI ane jhuMpaDI, rAzi. yatkiMcit :- kaMIka, alpamAtrAvALuM, karelA, Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 2 25 UhApoha - ciMtana-manana, Ama haze asidhArA- talavAranI dhArA, ke Ama ? madirApAnathI - dArU pIvAthI, dArUnA sva-sva AvaraNa - pota-potAnAM judAM vyasanathI, judAM AvaraNo. unmatta :- gAMDo banela, tophAnI, kSayajanya :- kSayathI utpanna thayelAM | unmAdI, vivekazUnya, pratibaMdhakatattva :- aTakAvanAra tattva, bhaSTa - paDelo, sAcA mArgathI utarI rokanAra tattva, gayelo, game tema bolanAro chAtragaNa :- vidyArthIono samUha, paryabaddha - pUrve bAMdhelAM karmo abhyAsI varga. AvAryaguNa :- AvaraNa karavA lAyaka sattAgata :- sattAmAM rahelAM karmo, (sToka) guNa, paMcavidhatA - pAMca prakAro, dioSano sarjaka:- doSa lAvanAra, dUSita karanAra, ghanIbhUta :- piMDIbhUta, majabUta, kaThaNa, uparAuparI paDathI vIMTaLAyelo bAdhakatatva :- bAdhA lAvanAra, kalaMkita AvRta :- DhaMkAyelo, AcchAdita thayelo karanAra, dArzattika - jenA mATe dRSTAMta ApyuM lAka A lokAlokavyApI - loka ane aloka, ema bannemAM vyApta. hoya te, nirbhayapaMtha :- bhayavinAno mArga, bIka upazamazreNI :- mohanIyakarmane vinAno rasto, dabAvatAM dabAvatAM upara caDavuM te bahu parizramita :- ghaNuM ja thAkeluM. sAdi-anaMta :- jenI Adi che paraMtu ardhanidrA :- adha uMghamAM, ardha aMta nathI te. uMghavAnI avasthA. baddhAyu - jeNe parabhavanuM AyuSya bAMdhyuM DilabhUmi :- jaMgala javAnI bhUmi che te. vaDInIti karavAnI bhUmi, pavitra agnimagrAsa - chellAM daliko, chellA bhUmi. karmapradezo, vipAka ke virahathI - baMdhAyelA karmonA hataprAya :- lagabhaga ghaNo bhAga jeno - udayathI athavA viyogathI. | nAza thayo che tevuM. 15 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 prathama karmagraMtha : pAribhASika zabdonA gujarAtI artho praNItatattvo - kahevAyelAM, jaNAvAyelAM abhyAsakavarga -bhaNanAra vidyArthIono tattvo, samUha kAla pramANatA :- kAlanuM mApa, kayo alpAkSarI - bahu ochA akSarovALI, kaSAya keTalo keTalo TAIma rahe che. sukhaprada - sukha Ape tevI, sukhe gatidAyakatA :- gati (bhava) | samajAya tevI, ApavApaNuM. AkAzagAmI :- AkAzamAM cAlanArUM. bAhyanimitta :- bahAra cakSuthI dekhAtAM bhUmigAmI :- pRthvI upara cAlanArUM. nimitto, udvalanA :- bAMdhelA karmane bIjA karmamAM atyaMtara nimitta :- aMdara raheluM, nAkhavAnI viziSTa prakriyA cakSuthI na dekhAya tevuM nimitta. pAcanakriyA :- khAdhelo AhArane pUrvAnubhUtatA :- pUrve anubhavelA pakAvavAnI kriyA . padArtho. vigrahagati - ekabhavathI bIjAbhava anyathAvRtti - cittanuM bIje pravartavuM, vaccenI je gati te. upayoga bIje javo, nisargakALa - choDavAno kALa, mUkavAno jaLacara :- jaLamAM cAlanArA, pANImAM samaya, pharanArA jIvo, mAchalAM vigere kAryavizeSa - viziSTakArya, juduM kArya uditakarma - udayamAM AvelAM karmo, parimitatA :- pramANasara, joIe pradezodayathI - eka karma bIjA karma| teTalA ja, hInAdhika nahI te, rUpe udayamAM Ave che. grAmANa - navAM navAM grahaNa karAtAM. parimita grahaNa - je zarIra jevaDuM sAMyogikabhAve - be zarIrono saMyoga banAvavAnuM hoya, teTalAM ja che jemAM te, pANImAM nAkhela pugalonuM grahaNa vastranI jema. vyavasthita :- mApasara, pramANayukta |tAdA saMbaMdha :- abheda saMbaMdha, avyavasthita :- mApavinAnAM, pramANa pANImAM nAkhela raMga vinAnAM, asthinI racanA :- hADakAMnI racanA, anuSNa :- zItaLa, ThaMDo. | hADakAMnI goThavaNI, Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTaH keTalIka vizeSa vAto - muni abhayazekharavijaya gaNI. 1. prazna : jIvane sarvaprathama karmo kayAre coMTyAM? uttara: jema jIva anAdikALathI che tema karmo paNa (pravAhathI) anAdikALathI ene vaLagyAM che. eTale ke jIva pahelAM karmazUnya-zuddha hato ne pachI sau prathama karma ene vaLagyuM, ne pachI karmonI paraMparA cAlI evuM nathI. AvuM eTalA mATe na mAnI zakAya ke jo e pahelAM AtmA zuddha-amUrta hoya to pachI ene kyAreya karmo coMTI zake nahIM ke enuM saMsAramAM paribhramaNa thaI zake nahIM. rAga-dveSa (mithyAtvAdi) hetuo na hovA chatAM jo zuddha AtmA-para karmo coMTavAnuM mAnazo to siddhanA jIvone paNa karmo coMTavAnuM ne tethI emane punaH saMsAra-bramaNa hovAnuM mAnavuM paDe ane to pachI ekavAra sarva karma mukta thaI pharI pAchA saMsAranAM duHkho bhogavavAnA UbhA rahevAnA hoya to zAzvata sukhamaya mokSa je kahevAya che temAM azraddhA thaI jAya. temaja jeno aMta Ave evuM sukha to saMsAramAM paNa maLatuM hovAthI, ne mokSasukha paNa evuM ja thaI javAthI e mATe tapatyAga-kaThora sAdhanAmaya dIkSAjIvana nirarthaka banI raheze, ne tethI sAdhanAnA pratipAdaka grantho paNa (ne tethI prastuta grantha paNa) niSThayojana banI jaze. AvA badhA doSo UbhA na thAya mATe zuddha AtmAne kayAre ya karmo coMTI zaktA nathI, ema mAnavuM Avazyaka che. ne tethI saMsArI AtmA pUrve kayAre ya zuddhaHkarmamukta hato nahIM ema mAnavuM Avazyaka che. tethI jIvane karmano saMyoga pravAhathI anAdi mAnavo paDe che. karma-janma-zarIra-indriyo-viSayomAM pravRtti-rAgadveSa ane karma... A pramANe cakra cAle che. * junuM karma che mATe janma levo paDe che. janma thAya eTale zarIra maLe, zarIra sAthe indriyo Ave je viSayomAM pravRtti kare che. viSaya-pravRttithI rAga dveSa thAya che, jenA kAraNe pharIthI navAM karmo baMdhAya che ne A paraMparA cAlu rahe che. karmothI mukta thavA mATe A paraMparA toDavI joIe. AmAMthI jIvanA hAthamAM (1) anAvazyaka evI viSaya-pravRttino tyAga ne (2) Avazyaka evI viSaya-pravRttimAM rAga-dveSano nigraha A.be bAbato che ne tethI prabhue rAga-dveSa para, vijaya meLavavAnI AjJA pharamAvI che.. Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke 228 : prathama karmagraMtha 2. praznaH karmo jo Atmapradezo sAthe kSIra-nIravata ekameka thaiyA che to eno artha e thaze ke e tAdAsyu pAmelA che. ne to pachI eno kyAre ya viyoga ja thai zakaze nahIM. eTale karmone sarvAtmapradezo sAthe coMTelA na mAnavA joIe, paNa sApane jema kAMcalI mAtra uparathI sparzIne rahI hoya che tema AtmapradezonI upalI sapATI para karmo coMTIne rahyA hoya che evuM mAnavuM joie. uttaraH sAtamA nihnava goSThAmAhilano Avo ja mata hato, paNa e barAbara nathI. karmanA je mithyAtvAdi (adhyavasAyAdi) kAraNo che te sarvAtmapradezoe hovAthI temaja karmanA kAryarUpa ajJAna-pIDA vagere paNa sarvAtmapradezoe pravartatA hovAthI karmane paNa sarvAtmapradezo sAthe saMbaddha mAnavA Avazyaka che. chatAM kSIra-nIra ke kaMcanopalane jema ucita sAmagrIthI vikhUTA pADI zakAya che, tema karmone mithyAtvAdinA vipakSabhUta samyakatvAdithI vikhUTA pADI zakAya che. 3. granthakAre prathama gAthAmAM "karma' zabdanI je vyutpatti ApI che ke "jIva vaDe mithyAtvAdi hetuo dvArA karAya che mATe karma kahevAya che' eno vicAra karIe. jema kuMbhAra daMDa-cakra vagere hetuo dvArA mRpiMDane ghaDAmAM rUpAMtarita kare che to ghaDo enI kriyAnuM karma (dvitIyA-kAraka) kahevAya che, tema jIva mithyAtva vagere hetuo dvArA kArmaNavargaNAnA muddagalone karma' mAM rUpAMtarita kare che. tethI "karma jIvanI kriyAnuM dvitIyA-kAraka (karma) hovAthI "karma' kahevAya che. abhavyajIvothI anaMtaguNa ane siddhaparamAtmAnA anaMtamA bhAge je anaMta Ave eTalA anaMtaparamANuothI banelA tathA Atmapradezo je AkAzapradezomAM rahelA hoya te ja AkAzapradezomAM baMdha samaye sthira rahelA eTale ke (anyatrathI AvatA gatizIla nahIM evA) asaMkhya AkAzapradezanI avagAhanAvALA kArmaNavargaNAnA kaMdhone jIva karma tarIke grahaNa kare che. jema mRpiMDamAM kaMbUjhIvAdi AkAra-jaLAharaNAdinuM sAmarthya vagere pariNAmo hotA nathI, ne e pariNAmo emAM pedA karavA e ja ene ghaDAmAM rUpAMtarita karavA barAbara che, ema jyAM sudhI kArmaNavargaNAnA skaMdho AkAzamAM rahelA che, tyAM sudhI emAM jJAnanuM AvaraNa karavuM, AtmA para amuka kALa coMTI rahevuM vagere pariNAmo hotA nathI, paNa je samaye jIva A skaMdhone Atmapradeza sAthe kSIranIravata ke lohAnivat ekameka kare che e ja samaye A skaMdhomAM jJAnanuM AvaraNa karavuM, AtmA para amuka kALa sudhI coMTI rahevuM, vagere cAra prakAranA viMziSTa pariNAmo Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 229 , pedA kare che. A pariNAmo pedA karavA e ja kArmaNavargaNAnA pagalone karmamAM rUpAMtarita karavA barAbara che. ne jyAre A pariNAmo e pudgalomAMthI pAchA nIkaLI jAya che tyAre e skaMdho AtmapradezothI chUTA paDI jAya che ne pAchA kArmaNavargaNAmAM bhaLI jAya che. Ane karmanI nirjarA thaI kahevAya che. have e pugalone "karma' kahevAtA nathI, paNa "kArmaNavargaNAnA skaMdho' ja kahevAya che. AtmA para karma tarIke coMTelA A pudgalomAM jJAnanuM AvaraNa karavuM, darzananuM AvaraNa karavuM, sukha ApavuM vagere svabhAva (=prakRti) je pedA thAya che e "prakRtibaMdha kahevAya che. AtmA para 30 ka. ko. sAgaropama sudhI coMTI rahevuM. 40 ko. ko. sAgaropama sudhI coMTI rahevuM vagere amuka kALa sudhI coMTI rahevAno je pariNAma pedA thAya che e 'sthitibaMdha' kahevAya che. ema udayakALe AtmA para potAnI asara kevI tIvra ke maMda batAvavI eno je pariNAma pedA thAya che e "sabaMdha" yA "anubhAgabaMdha" kahevAya che, ne te te prakRtinA bhAge je dalika jaththo nizcita thAya che e "pradezabaMdha' kahevAya che. Ama cAra prakAre karmabaMdha thAya che. A cAra prakAranA baMdhamAMthI pratibaMdha ane pradezabaMdha yoganA kAraNe thAya che ane sthitibaMdha tathA rasabaMdha kaSAyothI thAya che. jema yoga vadhu, ema vadhu karma daliko AtmAne coMTe che. jema kaSAyo vadhu ema sthitibaMdha adhika thAya che. (jema lADavAne banAvatI vakhate pUratI garamIthI barAbara zekyo hoya to e lAMbo kALa Take che. kaSAyo paNa Agatulya che tathA jema kaSAyo (=saMleza) vadhu tema azubha prakRtiono rasa tIvra baMdhAya che ne zubha prakRtiono rasa maMda baMdhAya che. enAthI viparIta, jema kaSAyo maMda (kavizuddhi vadhu) tema azubhano rasa ocho baMdhAya che ne zubhano rasa tIvra baMdhAya che. 4. pU. AcAryavarya zrI malayagiri sUri mahArAje dharmasaMgrahaNInI vRttimAM ATha karmo jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa vagerenA kramanuM kAraNa nIce mujaba jaNAvyuM cheAtmA jJAna-darzana svarUpavALo che. emAMthI paNa sarvalabdhio jJAnopayogamAM prApta thatI hovAthI jJAna mukhya che. mATe ene AvaranAra jJAnAvaraNa sau prathama kahyuM che. pachI sthitinuM ne upayoga-ghAtakatvanuM sAmya hovAthI darzanAvaraNa. pachI sthitinuM sAmya hovAthI temaja sayogI kevalI sudhI baMdhAtuM hovAthI vedanIya. pachI sarvAdhika sthiti dharAvatuM hovAthI mohanIya. pachI sarvakarmanA AdhArabhUta hovAthI AyuSya, pachI sarvAdhika uttara pravRtiovALuM hovAthI nAmakarma. pachI samAna sthitivALuM hovAthI gotra. chelle bAkI rahI gayuM hovAthI aMtarAyakarma. Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 prathama karmagraMtha 5. sAmAnyathI koi paNa vastunuM nirUpaNa enA svarUpanA varNana dvArA karavAnuM hoya che ne e svarUpamAM rahelA bhedonA varNana dvArA enA bhedonuM varNana karavAnuM hoya che. jema ke kaMbU-grIvA vagere vALo goLAkAra-moTA peTavALo padArtha e ghaDo che... vagere. prastutamAM matijJAnAvaraNa-zrutajJAnAvaraNa vagere karmone spaSTa alaga-alaga svarUpavALA tarIke viziSTajJAnIo jue ja che ne e rIte varNavI paNa zake. chatAM, jenI AgaLa varNana karavAnuM hoya e jijJAsunI evI bhUmikA na hoya ke jethI e, e svarUpane ke enA bhedane samajI zake, to enI AgaLa e svarUpanuM varNana karavA dvArA enuM nirUpaNa karavAno kazo artha raheto nathI. tethI eve vakhate jijJAsu vyakti je rIte (vivakSita vastunA kAryanA varNana vagere dvArA) enI pichALa meLavI zake e rIte enuM varNana thatuM hoya che. jema ke zarIramAM aMdara thayelA vAta-pitta ke kaphane bahArathI joi-jANI zakAtA na hovAthI enAM bAhya kAryothI enI oLakhANa apAya che ke AvI nADI cAlatI hoya... AvuM AvuM thatuM hoya to vAyu thayo kahevAya vagere... ema prastutamAM matijJAnAvaraNa vagere karmo rUpe banelAM pudgalonuM varNana ka2vAno kazo artha raheto na hovAthI enAM kArya dvArA enI oLakhANa apAya che ke AvA jJAnane roke te matijJAnAvaraNa karma- vagere, paNa evI oLakhANa nathI apAtI ke pudgalo amuka prakAranA hoya to matijJAnAvaraNa ne amuka prakAranA hoya to zrutajJAnAvaraNa... vagere. 6. kevalajJAna eka che eTale ke enI sAthe matijJAnAdi cAra hotA nathI, A cAra jJAno kSAyopamika che, eTale AvaraNakarmano sarvathA kSaya thavA para TakI zakatA nathI, (nahIMtara to kSAyika thai jAya) mULamAM AtmAnA svabhAvabhUta kevalajJAna che. enuM AvaraNa karma kevalajJAnAvaraNa vAdaLa jevuM che, jethI kevalajJAna DhaMkAyeluM che. paNa jema vAdaLa chavAyA hovA chatAM kaMika sUryaprakAza to phelAya ja che, ema kaMika jJAnamAtrA to khullI ja hoya che. makAnanI chata vagere e kaMika phelAyelA sUryaprakAza mATe AvaraNa samAna che. ema matijJAnAvaraNIyAdi karmo jANavAM, chatamAMthI prakAza AvavA mATe jevA chidrAdi hoya e pramANamAM prakAza Ave che, ema matijJAnAvaraNAdino jeTalo kSayopazama thAya eTaluM jJAna thAya che, paNa jyAre AkhI chata-divAlo badhuM ja UDI gayuM ne vAdaLAM paNa vikherAi gayAM, tyAre to sUryano zuddha prakAza ja astitva dharAve che, vAdaLachAyo prakAza rahI zakato nathI, ema kevalajJAnAvaraNa paNa kSINa thai javA para AtmAnA svabhAvabhUta mAtra kevalajJAna ja rahe che. Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka bIjo mata ema kahe che ke kevalajJAna kALe matijJAnAvaraNAdi karma paNa kSINa thayA hovAthI matijJAnAdi zA mATe na hoya? 231 eTale ke jo AvaraNa karanAra karma kSINa thai gayuM che, to AvaraNa karanAra koi na rahevAthI e jJAna paNa zA mATe pragaTa na thAya? vaLI e 4 jJAnonI vidyamAnatA mAnavAmAM eka kAraNa evuM paNa ApavAmAM Ave che ke, matijJAna vagerethI je jJAna thAya che e kevalajJAnIne paNa hoya to che ja (nahIMtara to kevalajJAna adhUruM kahevAya) mATe matijJAna vagere paNa hAjara hoya che. chatAM, sUryanI hAjarImAM graha-nakSatra vagere vidyamAna hovA chatAM nisteja banI jAya che ema kevalajJAnanI hAjarImAM A cAra jJAno parAbhUta thai jAya che. 7. mati-zrutamAM svAmI vagerenuM sAdharmDa hovA chatAM nIce mujaba vaidharma paNa che ne tethI e banne eka nathI. paNa alaga-alaga che. (1) bannenAM lakSaNo judAM judAM che. (2) bannenAM AvAraka karmo judAM judAM che. (3) matijJAna kAraNa che ane zrutajJAna kArya che. (4) matijJAna mUka che, zrutajJAna mUketarabolakuM che. (5) matijJAna sAbhilApa ke nirabhilApa ema banne prakAranuM hoya che jyAre zrutajJAna sAbhilApa ja hoya che. (6) bhale thatI vakhate game te indriya dvArA thayuM hoya, paNa je zrutajJAna hoya che te zrotrendriyopalabdhi yogya to hoya ja che. arthAt pustakamAM lakhelA akSaro vAMcIne je zrutajJAna thAya che e cakSuindriya dvArA thayuM hovA chatAM, jo e ja zabdo koi bolyuM hoya ne pote sAMbhaLyA hota to zrotrendriya dvArA paNa e zrutajJAna thai ja zakta. Ama emAM zrotrendriyopalabdhi yogyatA to rahI ja hoya che. matijJAnamAM AvuM nathI. goLa ane khAMDanI mIThAzanA pharakane jIbha vaDe jANI zakAya che paNa ene zabdomAM utArI zakAto nathI ne tethI e kyAre ya zrotrendriyathI jANI zakAto nathI. AvuM anya indriyo dvArA keTaluMya matijJAna thatuM hoya che je nirabhilApa hoya che ne zrotrendriyopalabdhi yogya hotuM nathI. tethI matijJAna zrotrendriyopalabdhi yogya hoya ja evo niyama nathI, je paNa eno zrutajJAnathI bheda darzAve che. (7) matijJAnanA 28 vagere prakAro che. jyAre zrutajJAnanA 14 vagere prakAro che. ja 8. jJAnono utpattikrama mati, zruta, avadhi, manaH paryavajJAna ne kevalajJAna A che. zrI tIrthaMkara devo chevaTe pUrvanA trIjA bhavamAM to samyaktva pAme ja. eTale tyArathI mati-zruta hoya che. dvicaramabhavamAM deva ke nArakamAM avadhijJAna pragaTa thAya che. ne caramabhavamAM dIkSA le tyAre manaH paryavajJAna thAya che. sAdhanA dvArA ghAtIkarmonA kSaye Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 prathama karmagraMtha kevalajJAna thAya che. anya paNa je jIvone avadhi-manaH paryava A banne jJAna thAya che ene lagabhaga pahelAM avadhi ne pachI mana:paryava thAya che. eTale sAmAnya rIte Avo utpattikrama hovAthI avadhi pachI mana:paryavajJAna kahyuM che. 9. vyaMjanAvagraha-arthAvagrahane A rIte paNa samajAvI zakAya jema ilekaTrIka lempa svIca ona karavA mAtrathI prakAzavA mAMDe che jyAre ghI ke telano dIvo tarata pragaTato nathI, kintu 15-20 sekanDa sudhI divAsaLI dharI rAkhIe tyArabAda prakAze che. cahyuM ane mana ilekaTrIka lempa jevA che. enA AvaraNakarmano kSayopazama ne upakaraNendriya paTu hovAnA kAraNe tUrta ja viSayano prakAza (jJAna) kare che. jyAre zeSa indriyo saMbaMdhI kSayopazamanI ane upakaraNendriyanI eTalI paTutA hotI nathI. tethI e tUrta prakAza karatI nathI. paNa ghInA dIvAnI jyota pragaTAvavA mATe jema divAsaLI dharI rAkhIne diveTa prakAzamAna thAya evI bhUmikA taiyAra karavI paDe che ema indriyane viSayasaMparka dvArA viSayano prakAza karavAnI bhUmikA para lAvavI paDe che. paryApta mAtrAmAM viSayasaMparka thavA para indriya jJAnaprakAza phelAvavA mAMDe che. saLagatI divAsaLInA saMparka kALe jyota prakAzatI na hovA chatAM e saMparka enuM kAraNa to bane ja che. tema, A viSayasaMparka kALe jJAnaprakAza na hovA chatAM enI bhUmikA taiyAra thatI hovAthI kAraNamAM kAryano upacAra karI e prakriyAne "vyaMjanAvagraha" nAma ApI matijJAnanA bheda tarIke kahevAmAM Ave che. 10. praznaH "A puruSe phUkelA zaMkhano avAja che" evo nirNaya thayA pachI paNa A vRddhapuruSe phUkelA zaMkhano avAja haze ke yuvAne kelA ke kizore phUkelA? vagere jijJAsA jAgI zake che, to pachI ihA-pAcho apAya. AvI paraMparA kayAre pUrI thAya? uttaraH AgaLa AgaLa jijJAsA jAge ja evuM hotuM nathI, eTale jijJAsA aTakI jAya tyAre A paraMparA aTakI jAya che. athavA bIjo koI vikSepa Ave, ke jijJAsA jAgavA chatAM nirNaya karavAno kSayopazama na hoya to paNa A paraMparA aTakI jAya che. 11. praznaH avagraha-ihA vagereno A krama zA mATe kahyo che? uttara: avagrahathI avagRhIta na hoya enI (anavagRhItanI) IhA thatI nathI. IhAthI Ihita na hoya eno (anIhitano) apAya thato nathI. apAyathI nirmIta na hoya enI dhAraNA thatI nathI. mATe A ja kramamAM avagrahAdi thatA hovAthI A krama kahyo che. Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 233 zaMkA dUra rahelA padArtha mATe "A hRduM haze ke puruSa" evI jijJAsA UbhI thAya, ihA cAle ne pachI apAya thAya, e to barAbara che. paNa samIpavartI ghaTa vagereno to AMkha kholavAnI sAthe ja "A ghaDo che." evo nirNaya thaI jAya che. to tyAM sIdho apAya ja thai gayo mAnavo joie ne? ne tethI "anIhitano apAya thato nathI' A vAta kayAM UbhI rahe? samAdhAnaH avagrahane IhA thayA vagara apAya kayAre ya thato nathI. paNa abhyastadazAmAM A be eTalA zIdhra thaI jatA hoya che ke ApaNane eno khyAla Avato nathI ne ema ja lAge che ke sIdho apAya thaI gayo. zaMkAH arthAvagraha to eka samayano hovAthI khyAlamAM na Ave e barAbara che. paNa vidyamAnapadArthanA dharmonI vidyamAnatA ne avidyamAnapadArthanA dharmonI avidyamAnatA vagerenI vicAraNArUpa IhA jo pravartatI hoya to e anubhavAvI ja joie ne? vicAraNA cAlavAno koI ja anubhava hoto nathI, to ihA mAnavAnI zI jarUra che? samAdhAnaH ghaTa vagere sAme rahelA padArthano bodha aneka prakAre thaI zake che. jema ke "A ghaDo che' athavA "A mRnmaya padArtha che ke "A dravya che? ne ThIka ThIka aMdhAruM hoya tyAre A kaMika vastu che vagere. enA e ja padArthano AMkha dvArA thato nirNaya alaga-alaga prakArano kema thAya che? e vicAravuM joIe. sAme rahelA padArthamAM keTalAka ghaDAnA viziSTa dharmo che je aghaTamAM (=ghaTabhinna koDiyuM, jaLa vageremAM) hotA nathI. keTalAka dareka mRnmaya padArthamAM hoya evA sAdhAraNa dharmo che je amRnmaya (mATImAMthI nahIM banelI jaLa, guNa vagere) cIjomAM hotA nathI, ne keTalAka dravyamAtramAM rahelA sAdhAraNa dharmo che. AmAMthI koI paNa dharma najaramAM na Ave to to koI ja prakArano nirNayAtmaka bodha thAya nahIM. (jema ke naiRyika arthAvagrahamAM, emAM mAtra prakAza hoya che "A zabda che' ke "A rUpa che" eTalo sAva sAmAnya nirNayAtmaka bodha paNa hoto nathI. e paNa eTalA mATe ke Avo nirNaya karavA mATe paNa enA zabda ke rUpa tarIkenA zabdatva ke rUpatra vagere dharmo najaramAM AvavA Avazyaka hoya che.) tethI jo koI paNa nirNayAtmaka bodha (apAya) thato hoya to, tyAM, amuka dharmo najaramAM levAmAM AvyA che evuM mAnavuM ja paDe che. indriyane sanmukha thayelA padArthamAM rahelA "zabdatva' dharmane paNa jo najaramAM levAyo na hoya ne chatAM eno "A zabda che" evo nirNaya thaI Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 prathama karmagraMtha zakato hoya to to jemAM zabdendu dharma che ja nahIM evA rUpa vagereno paNa "A zabda che evo bodha zA mATe na thAya? paNa e thato nathI. mATe e sanmukha padArthanA dharmone najaramAM levA Avazyaka che e jaNAya che. jyAre sanmukhasthita ghaDAnA dravyatva-guNa vagere dharmo ja najaramAM Ave che tyAre eno nirNaya "A dravya che" evo ja thaI zake che, paNa "A mRnmaya padArtha che vagere nahIM. kAraNa ke jaLa vagere amRnmaya padArthamAM paNa A dravyatva, guNa vagere dharmo rahyA hovAthI najaramAM AvI zake che ne tethI eno paNa "A dravya che' evo nirNaya to thai ja zake che. A mRnmaya padArtha che' evo nirNaya tyAre ja thAya che jyAre mRtmaya padArthanA mRnmayatva vagere viziSTa dharmone najaramAM levAmAM AvyA hoya ane (athavA) amRnmaya (jaLa vagere) padArthanA jaLatva vagere viziSTa dharmo sAmA padArthamAM nathI, e rIte, amRnmaya padArthanA dharmonI bAdabAkI thayelI hoya. ema aghaTanA viziSTa dharmonI bAdabAkI thayelI hoya ke-ane ghaTanA viziSTadharmo najaramAM AvyA hoya to ja "A ghaDo che' evo nirNayAtmaka bodha thAya che. A, ghaTanA viziSTadharmo najaramAM levA ke-ane aghaTa (=ghaTabhinna) padArthonA viziSTadharmonI bAdabAkI karavI. e ja to ihA che. eTale ihA thayA vagara apAya thato nathI e vAta siddha thAya che. 12. zratanizritamatijJAnanA bahu-abahu vagere bhedonI samajaNa nIce mujaba jANavI (1-2) bahu-abadugrAhI matijJAna :- eka indriyanA aneka viSayo eka sAthe upasthita thavA para e badhA viSayone alaga-alaga jANI zake e bahugrAhImatijJAna. ne je e badhA viSayone alaga-alaga tAravI na zake e abahugrAhImatijJAna. jemake cevaDo khAtI vakhate A sIMgano svAda. A pauAno svAda. A dALano svAda.. Ama alaga-alaga svAda pArakhI zake to bahugrAhImatijJAna, ne e alaga alaga na pakaDatAM cevaDA tarIke ja AsvAde to abadugrAhImatijJAna. (3-4) bahuvidha-abahuvidhagrAhI matijJAna :- eka ja indriyanA eka ja prakAranA alaga-alaga viSayomAM je taratamatA-bheda rahyo hoya tene pakaDI zake e bahuvidhagrAhImatijJAna. ne e bheda pakaDI na zake to abahuvidhagrAhImatijJAna. jema ke ThaMDakano sAmAnya pheraphAra dharAvatAM be pANImAM kayuM vadhAre ThaMDuM che ne kayuM ochuM? ene Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 235 be-cAravAra hAtha nAkhavA chatAM jo na pakaDI zake to abahuvidhagrAhI, ne pakaDI zake to bahuvidhagrAhI. ema be vastuonA lAla vagere raMga, mIThAza vagere svAda, sugaMdha, avAjamAM tINApaNuM vagerenA ochA vattApaNAne je pakaDI zake to bahuvidhagrAhI matijJAna jANavuM. (5-6) kSipra-akSikagrAhI matijJAna - viSaya upasthita thatAM, kSayopazamanI paTutAnA kAraNe zIdhra nirNaya karI zake e kSipragrAhI. ne emAM vAra lAge to akSipragrAhI matijJAna jANavuM. cazmAno naMbara kaDhAvavo hoya tyAre oNpTIzyana pAke aDadho naMbaranA pharakavALA kAca lagAvI kevA kAcathI spaSTa vaMcAya che e pUche che tyAre keTalAka mANaso "A kAcathI spaSTa dekhAya che' ema tUrta-prathamavAramAM ja nirNaya karI le che, jyAre keTalAka, e kAca thoDo pheravALo kAca, babbe-traNa traNa vAra badalAvI pachI spaSTa dekhAvAno nirNaya karI zake che. A akSipragrAhI matijJAna jANavuM. ne jeo tUrta nirNaya kare che emanuM kSipragrAhI jANavuM. (7-8) nizcita-anizritagrAhImatijJAna - nirNaya karavAmAM bAhya cihnohetuonI khUba apekSA rAkhe e nizritagrAhI, ne e vinA paNa nirNaya karAvI ApanAra jJAna e anizritagrAhI. dhvajA vagere joine ahIM maMdira haze evo nirNaya thAya to e nizritagrAhI ne e vagara paNa thAya to anizritagrAhI. (9-10) saMdigdha - asaMdigdhagrAhI matijJAna :- vastuno nirNaya karyA pachI paNa e ema ja haze ke anyathA ? evo saMdeha paDe te saMdigdhagrAhI ne e nirNaya niHzaMka rahe to asaMdigdhagrAhI. cazmAnA naMbarano nirNaya karyA bAda paNa keTalAkane zaMkA paDe che ke A ja kAcathI barAbara dekhAtuM hatuM ke bIjA kAcathI ? to saMdigdhagrAhI. ne keTalAkane evI koI zaMkA paDatI nathI te asaMdigdhagrAhI. (12) dhruva-adhRvagrAhImatijJAna :- ekavAra nirNaya karyA bAda ene bhUlI na jAya to dhRvagrAhI. ne bhUlI jAya to adhUvagrAhI. ekavAra paNa koI vyaktine joI hoya ne, keTalAkane e yAda rahI jAya che to e dhRvagrAhI. ne keTalAkane bIjIvAra e vyakitanI mulAkAta thAya tyAre ghaNuM mathavA chatAM paNa e vyakti yAda na Ave. A adhRvagrAhI. 13. prazna :- bahu-abahu vagere bhedo apAya-dhAraNAmAM saMbhave e to samajyA, paNa avagraha ne bahAmAM zI rIte saMbhavaze? kAraNa ke, e be mAM koI nirNaya ja nathI, to e bahu che ke abahu? vagere prazna ja kyAM rahe che? Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 prathama karmagraMtha uttara :- IhAmAM vyakta rUpe A bhedo na rahyA hovA chatAM yogyatA rUpe to rahyA ja hoya che. avyavahAra rAzimAM rahelA zrI tIrthakara devanA jIvamAM ne anya jIvamAM paropakAra karaNa vagere koI bheda vyakta rUpe na hovA chatAM yogyatA rUpe to hoya ja che. athavA maraghInA IMDAmAM ne moranA IMDAmAM bAhya dRSTie raMgono koI phera dekhAto na hovA chatAM yogyatA rUpe e rahelo ja hoya che. maraghInA IMDAmAMthI kayAreya mora pedA thato nathI. abadugrAhI apAya karAvanAra avagraha ne IhA bahugrAhI apAya kayAreya karAvI zake nahIM. tethI abahugrAhI apAyanI pUrve thayelA avagrahaIhAmAM bahuhI apAyanI pUrve thatA avagraha-ihA karatAM, bAhya dRSTie koI bheda rahyo na hovA chatAM, avyakta rUpe yogyatA rUpe bheda rahyo ja hoya che. kAraNa -bheda vinA kArya-bheda kayAreya thaI zakato nathI. tethI avagraha vigerenA paNa bahugrAhI vigere bhedo hovAmAM koI vAMdho nathI. 14. zaMkA :- avagraha-ihA-apAya-dhAraNA A badhAne zruta nizcita matijJAnanA bhedo tarIke kahyA che. eka vyakitane cA pItAM pItAM nirNaya thAya ke "cA-phIkI che... athavA cA mIThI che. to A apAyAtmaka matijJAnamAM ne e pUrve thayelA IhA-avagrahamAM zrutanizcitapaNuM zuM che? samAdhAna :- pote je pravAhI pI rahyo che te "cA che-A vAta temaja potAne eno je svAda anubhavI rahyo che te svAda "phIko' kahevAya (athavA mITho kahevAya) te vAta... A badhuM bahu nAnI uMmaramAM potAnI mAtA vagere Apta vyakti pAsethI jANeluM. tethI emAM mRtanA saMskAra hovAthI e zruta nizcita che ja, ne pachI to jema bahu prakAranA apAyanuM kAraNa bananAra ihA-avagrahane paNa "bahu' prakAranA kahevAya che. ema prastutamAM zruta nizcita matijJAna svarUpa "apAya" nA kAraNabhUta ihAavagrahane paNa kRtanizcita kahevAya che. matijJAnI zrutanI nizrAe dharmAstikAyAdi sarvadravyone, loka-aloka sarva kSetrane, traNe kALane jANI zake che. paNa A sarva dravyAdinA amuka paryAyone jANI zake che, sarva paryAyone nahIM. matijJAnane Abhinibodhika jJAna paNa kahe che. abhi = sanmukha padArthane, ni = nizcayAtmaka bodha e abhinibodha, ene svArthamAM ka pratyaya lAgIne "Abhinibodhika' zabda banyo che ema jANavuM. 15. prazna :- zrutajJAna ane kRtanizrita matijJAna A be mAM zuM taphAvata che? Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 237 uttara :- "Ane ghaDo kahevAya evuM je anubhavIne vacanathI sau prathamavAra jANuM te zrutajJAna che. tyArabAda bIjI-trIjI vagere vAra jyAre ghaDo enI najaramAM Ave tyAre tyAre AvA padArthane pelA vaDIle (zuM kahyuM hatuM?... ema kahIne vaDIlanA vacanane yAda karavAno prayAsa thAya ane te yAda AvatAM hAM...) ghaDo kahyo hato ema emanA vacanane yAda karIne "A ghaDe che.' vagere je bodha thAya che te paNa zrutajJAna che. A rIte be cAra vAra thayA bAda abhyAsa thai gayo hovAnA kAraNe jyAre ghaDo najaramAM Ave che tyAre vaDIlanuM vacana yAda karyA vagara ja "A ghaDo che" vagere bodha ene thaI jAya che. A bodha thatI vakhate Apta puruSanA vacanane anusaravAnuM thayuM na hovAnA kAraNe A zrutajJAna nathI paNa matijJAna ja che. chatAM pUrvakAlIna zratanA saMskAra potAno bhAga bhajavI rahyA che, mATe e zrutanizrita matijJAna che. ema, jIva vicAranI gAthA parathI ke gurudevanI pAse adhyayana karavAthI jANavA maLyuM ke teukAyanuM utkRSTa AyuSya 3 ahorAtra hoya che. A zrutajJAna che. pharIthI teukAyanuM AyuSya keTaluM? e prastAvamAM gAthA vicAravI paDe ke "vAvIyA puDhavI... TLa tema tirastAjha' ne enA parathI jANe ke teukAyanuM AyuSya 3 divasa-rAta hoya che, athavA adhyApakanA vacano vicAravA paDe che. pRthvIkAyanuM... bAvIsa hajAra varasa kahyuM hatuM.. apUkAyanuM... (keTaluM kahyuM hatuM? hA) sAta hajAra varSa kahyuM hatuM... teukAyanuM? 3 divasa rAta kahyuM hatuM. hA tethI teukAyanuM utkRSTa AyuSya traNa ahorAtra che. A rIte granthane (granthagata gAthAne) ke Apta purUSanA vacanane yAda karavAM paDe ne pachI bodha thAya to e zrutajJAna ja che. paNa vAraMvAra punarAvartana karavAthI pachI A padArtho evA sahaja thaI jAya che ke jethI gAthA ke Apta purUSanA vacanane yAda karyA vagara.... ekadama sahaja rIte teukAyanuM utkRSTa AyuSya 3 divasa-rAta hoya che. ema pote jANI zake che-kahI zake che ane tethI emAM granthagata kramane ke Apta purUSe je kramamAM bhaNAveluM hoya te kramane paNa anusaravuM Avazyaka hotuM nathI. ADuM avaLuM kAMI paNa pUchavAmAM Ave ke pote nirUpaNa kare to paNa sahaja rIte javAba ApI zake-nirUpaNa karI zake. AvI avasthAmAM e bodha zratane (=granthane ke Apta purUSanA vacanane) anusaryA vagara thato hovAthI e zrutajJAna nathI, paNa matijJAna che. chatAM pUrve e jANakArI zrutathI meLavI hatI, mATe zrutanA saMskAra hovAthI A zruta nizcita matijJAna kahevAya che. athavA, cA pItI vakhate mIThAzano thato anubhava e mati che emAM "cA mIThI che' A rIte zabdo saMbhaLAya e zrutanI nizrA che, evo artha paNa vicArI zakAya. Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 prathama karmagraMtha 16. saMjJIzruta - asaMjJIzruta - manavALA (=saMjJI) jIvonuM zrutajJAna e saMjJIzruta ane ekendriyAdi mana vagaranA (asaMjJI) jIvonuM zrutajJAna e asaMjJIzruta. zAstromAM saMjJAonuM aneka rIte nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. emAM prastutamAM hetuvAdopadezikI, dIrghakAlikI ane dRSTivAdopadezikI e traNa saMjJAo jaNAvavAmAM Ave che. pravRtti karavI ke nivRtti? eno nirNaya karAvanAra jJAna che. A nirNaya mAtra vartamAna paristhitine anusarIne karAvanAra jJAna (saMjJA) e hetuvAdopadezikIsaMjJA che. A bhavanA svakIya anubhava vagerene anusarIne eno nirNaya karAvanAra saMjJA e dIrghakAlikI saMjJA che. dRSTivAdane (=sarvajJa vacanone) anusarIne e nirNaya karAvanAra jJAna e dRSTivAdopadezikI saMjJA kahevAya che. daSTivAdanA jANakAra (pUrvadhara) mahAtmAone A saMjJA hoya che. athavA badhA samyagRSTi jIvone A saMjJA kahevAya che. daSTivAdamAM dRSTi eTale syAdvAda dRSTi-anekAnta dRSTi. sAmAnyathI samyakatvanA kSayopazama sAthe jJAnAvaraNano evo kSayopazama thaI jato hoya che ke jethI aneka dRSTikoNa khule che. tethI heya-upAdeya... Azrava-saMvara vagere vibhAjana aMge ekAntaAgraha chUTI jAya che. mithyASTi jIva kerIne khAdya ja mAnato hoya che. jyAre samyakatvI jIva ene rAgAdinuM nimitta hovAthI e rUpe akhAdya paNa mAnato hoya che. tethI samagraSTi jIvone dRSTivAdopadezikI saMjJA hovI kahevAya che. 17. samyaguSTi jIva sarvajJa praNIta zAstronA adhyayanathI je rIte heyaupAdeya padArthono yathArtha vibhAga kare che e ja rIte anya dharmIonA grantha parathI paNa potAnA samyakatvanA prabhAve sarvajJane mAnya hoya e rItano ja heya-upAdeya padArthono yathArtha vibhAga kare che, tethI enA mATe e samyakazruta rUpe ja pariName che. jyAre mithyAtvI jIva, kadAca sarvajJanAM zAstro bhaNe to paNa, enI budhdhi mithyAtvathI upahata hovAnA kAraNe heya-upAdeya padArthonuM yathArtha vibhAjana karI zakato nathI, eTale ke sarvajJanA vacanonuM arthaghaTana paNa e evuM kare che ke jethI sarvajJane heya tarIke abhipreta padArtha ene upAdeya bhAse che ane sarvajJane upAdeya tarIke abhipreta padArtha ene heya bhAse che. tethI jaina grantho bhaNavA chatAM enuM zruta mithyAzruta ja rahe che. che. jo ke mithyAtvI jIva paNa ghaDAne ghaDA tarIke ja jANe che. eTale vyavahArathI enuM A jJAna bhrama (kamithyA) nathI kahevAtuM. chatAM nIcenAM cAra kAraNoe enuM jJAna mithyA kahevAya che. (1) ene sadasano viveka hoto nathI. ghaDo, paTa rUpe asata hovA chatAM, mithyAtvI ghaDAne sarvathA sat mAne che. kathaMcit (ghaTa rUpe) sata ane kathaMcidra (paTAdi rUpe) asat ema sadasat nathI mAnato, mATe enuM jJAna mithyA che. Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 239 (2) samyagu jJAna to mokSanuM kAraNa che. jayAre mithyAtvInuM jJAna saMsAranuM kAraNa banatuM hoya che mATe mithyA che. (3) e, gItArtha granthakAronA abhiprAya mujaba grantha-gata vacanono arthabodha karato nathI, paNa potAnI icchA mujaba arthabodha kare che, mATe mithyA che. (4) jJAna kannavirati mithyAtvInuM jJAna virati lAvI ApatuM nathI, mATe mithyA che. 18. 14 pUrvo ane tenAM pado A pramANe che. (1) utpAdapUrva-1 kroDa (2) agrAyaNIpUrva-96 lAkha (3) vIrya pravAda-70 lAkha (4) ati pravAda-60 lAkha (5) jJAna pravAda-99,99,999 (6) satya pravAda-10000006 (7) Atma pravAda-26 karoDa (8) karma pravAda-18OOOOOO (9) pratyAkhyAna pravAda-84 lAkha (10) vidyA pravAda-10010000 (11) kalyANa pUrva-26 kroDa (12) prANAyu-pa6 lAkha kroDa (13) kriyA vizAla-9 kroDa (14) loka bindusAra-125OOOO prathama pUrvane lakhavA mATe 1 hAthI pramANe zAhInI bhUkI joie bIjA pUrvane lakhavA mATe 2 hAthI pramANa.... trIjA pUrva mATe 4 hAthI pramANa.. ema uttarottara jANavuM. A hAthI kayo levAno? paMcama kALano-vartamAnano? cothA ArAno? mahAvidehano? Avo prazna ghaNAne uThato hoya che. Ano samAdhAnakArI uttara e che ke te te kALamAM je taMdurasta yuvAna hAthI e levo joie. je kALamAM hAthInI avagAhanA moTI hoya e kALamAM manuSyanI avagAhanA paNa moTI ja hovAthI sAmAnya rIte lakhAtA akSaro moTA ja hoya, tethI hAthI moTo hovAnA kAraNe sahInI bhUkI bhale vadhAre Ave, akSaro to eTalA ja lakhAvAnA. arthAta zlokonuM pramANa to sarakhuM ja rahevAnuM. 19. jema jema vizudhdhi vadhe che tema tema avadhijJAna dravyAdithI vadhatuM jAya che. dravyAdi cAramAM kALa sahuthI sthUla che, tenAthI kSetra sUkSma che, dravya sUkSmatara che ne bhAva (paryAyo) sUkSmatama che. Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 prathama karmagraMtha eka samayamAM jIva asaMkhya AkAza pradezo (utkRSTathI 14 rAja jeTalA) ullaMghI zake che, jenAthI jaNAya che ke kALa karatAM kSetra sUkSma che. eka AkAza pradezamAM anaMtA paramANu vagere dravyo rahI zake che, tethI kSetra karatAM paNa dravya sUkSma che. ne eka eka dravyamAM anaMtA paryAyo rahyA hovAthI dravya karatAM paryAya sUkSma che. tethI avadhijJAnanA viSayabhUta kALamAM vRddhi thAya to zeSa, kSetrAdi traNamAM avazya vRddhi thAya che. paNa kSetranI vRddhimAM kALanI vRddhi bhajanAe thAya che, eTale ke thAya ke na paNa thAya, chatAM dravya ane bhAvanI vRddhi avazya thAya ja che. dravyanI vRddhimAM kALa, kSetranI vRddhi bhajanAe, bhAvanI vRddhi avazya thAya. bhAvanI vRddhimAM zeSa traNanI vRddhi bhajanAe thAya che. 20. darzanAvaraNa karma : vastuno sAmAnya bodha e darzana. enuM AvaraNa karanAra karma e darzanAvaraNa karma. A dvArapALa jevuM che. A dvArapALanA dRSTAntamAM rAjA darzanIya che. lokone rAjAnuM darzana karavAnI icchA che ne e mATe loko prayatna kare che, to paNa dvArapALa teone rAjAnAM darzana thavA deto nathI. ema darzanIya padArthonA darzananI jIvane icchA hovA chatAM tene tadarthaka prayatna hovA chatAM, darzanAvaraNa karma e darzana thavA detuM nathI. mATe e dvArapALa samAna che. A pramANe upanaya jANavo." karmagranthanI vRttimAM A pramANe jaNAvyuM che yathA rAjAnaM draSTukAmasyApyanabhipretasya lokasya vetriNA skhalitasya rAjJo darzanaM nopajAyate, tathA darzanasvabhAvasyApyAtmano yenAvRtasya stambhakumbhAmbhoruhAdipadArthasArthasya na darzanamupajAyate, tad vetrisamaM drshnaavrnnm| AmAM darzanIya tarIke rAjA, ane jovAnI icchAvALA (jonAra) tarIke lokane jaNAvela che, tethI ukta upanaya jANavo. chatAM vRttikAre ja sAkSIpATha tarIke je gAthA ApelI che temAM "gada yA tada nIvo'' ema kaheluM che eTale ene anusarIe to darzanIya tarIke loko ane darzanakartA jIva tarIke rAjA, evo paNa upanaya jANavo, AvA upanayAmAM bahAra darzanIya padArtho, vacce karma, ane aMdara darzanArthI jIva che. bahAra loko, vacce dvArapALa ane aMdara rAjA. AvuM dArdAntika ane dRSTAnta vaccenuM sAmya jANavuM 21. jo ke pracalAnI AvI vyAkhyA karavAmAM keTalAka prazno ubhA thAya che. sADA bAra varSanAM chadmastha kALamAM prabhu vIrano nidrAkALa eka muhUrtathI adhika na Ama Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka ' 241 hato. vaLI teonI apramattatAne bhAraMDa paMkhInI upamAthI samajAvAyelI che. AnA parathI prabhue nidrA para kevo vijaya meLavyo haze te samajI zakAya che. AvA nidrA vijetA prabhune paNa kAyotsargamAM ubhA hatA tyAre alpa nidrA AvI jemAM prabhue svapno joyAM. A ubhA ubhA jhokuM AvavA jevI nidrA AvI che, to zuM ene "pracalA" mAnavAnI? A paMcama-viSama kALamAM virala kahI zakAya evA pAMce AcAranA pAlanamAM apramatta sAdhaka sva. pUjyapAda gurudeva A. bhagavaMta zrImad vijayabhuvanabhAnusUrIzvarajI ma.sA. mAtra 3-4 kalAkanI nidrA letA. paNa tethI kayAreka zramita zarIranA kAraNe vihAramAM cAlatAM cAlatAM paNa jhokuM AvI jatuM... atyaMta apramatta sAdhakane pracalA pracalA prakAranI nidrA hoya evuM mAnavA dila zI rIte taiyAra thAya? tema chatAM, A prasiddha vyAkhyAne anusarIne vIra prabhunI nidrAne pracalA prakAranI ke sva. gurudevanI nidrAne pracalA pracalA prakAranI mAnI laIe, to paNa eka bIjo prazna Ubho thAya che ke AvI rIte AvelI nidrAmAM e vyakti jarAka hAtha aDADavAthI ke emanuM nAma bolavA mAtrathI jAgI to jAya ja che. tethI 'suda paDavohI niddA' vyAkhyAnusAre emanI nidrAne nidrAja mAnavI paDe che. vaLI e nidrA ubhA ubhA AvI rahI che, mATe pracalA mAnavI paDe che. to have e nidrAne kayA prakAranI mAnavI? nidrA ke pracalA? kAraNa ke bannenAM prasiddha lakSaNa emAM rahelAM che. * A praznanA samAdhAna mATe AvI vicAraNA (prastuta zlokanA uttarArdhvanI AvI vyAkhyA) karI zakAya ke nahI? eno gItArtho vicAra kare. prathama be nidrAnI vyAkhyAmAM, AdamI kevI rIte sUI rahyo che enI koI vAta nathI karI, paNa ene zI rIte uThADI zakAya-nidrA tyAga kaI rIte thAya enI vAta karI che. eTale pracalA vagerenI vyAkhyAmAM paNa nidrAtyAganI prakriyAne jo sAMkaLI laIe paraMtu nidrAnI paddhatine nahIM, to samAdhAna maLI zake. je nidrAno tyAga capaTI vagADavA mAtrathI ke nAma bolavA mAtrathI thai jAya te nidrA. je nidrAno tyAga capaTI vagADavA mAtrathI ke nAma bolavA mAtrathI na thAya, paNa DhaMDhoLavAthI-pANI chAMTavAthI thAya te nidrA nidrA. DhaMDhoLavuM vagere karavA chatAM paNa nidrAno tyAga na thAya... paNa sUtelAne pathArImAM pakaDIne beTho karI devAthI ke ubho karavAthI ja enI uMgha uDe... AvI nidrA e pracalA, beTho ke ubho karI devA chatAM je AdamI nidrAmAMthI jAgrata na thAya. ene pAMca-paccIza DagalAM calAvavA para ja enI uMgha uDe.... AvI nidrA e pracalA-pracalA, 16 Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 prathama karmagraMtha pathArImAMthI ubho thAya, cAlavA mAMDe, divase ciMtaveluM kArya karIne pAcho pathArImAM AvIne sUI jAya. ne chatAM jo uMgha na uDe... to AvI gADha nidrA e thiddhI nidrA jANavI. A vyAkhyAone anusAre zrI vIra prabhunI ke sva. pUjyapAda gurudevanI nidrAmAM nidrAnuM ja lakSaNa jAya che. pracalA ke pracalA-pracalAnuM nahIM. tethI ukta asaMgati rahetI nathI. 22. jene darzana mohanIyanI eka ja mithyAtva mohanIya prakRti sattAmAM hoya tevo jIva yathApravRttikaraNa, apUrvakaraNa ane anivRttikaraNa ema traNa karaNa karIne ja samyakatva pAmI zake che. anAdi mithyAtvI jIva sau prathama A rIte samyaktva pAme che. A prathama samyaktva aupazamika samyakatva hoya che. A samyakatva pAmavAnI sAthe ja traNa puMja thavA mAMDe che ne tethI jIva mizra mohanIyanI temaja samyakatva mohanIyanI paNa sattAvALI thAya che. tyArabAda have jo pharIthI mithyAtve jAya to mithyAtva prayuphata azuddhinA kAraNe mizra mohanIya ane samyakatva mohanIyane pharIthI mithyAtva mohanIya rUpe banAvavAnuM cAlu kare che. ne jo e palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganA kALa karatAM adhika kALa mATe mithyAtve ja rahe to samyakatva mohanIya tathA mizra mohanIyanuM sattAgata badhuM dalika mithyAtvarUpe banI javAthI (uvelAI javAthI) have A be puMjanI sattA rahetI nathI, mAtra mithyAtva mohanIyanI ja sattA rahe che. have pharIthI eNe samyakatva pAmavuM hoya to anAdi mithyAtvInI jema traNa karaNa karavAM ja paDe che. ne e je samyakatva pAme che te aupathamika samyakatva ja hoya che. A paNa jAtithI prathama samyakatva tulya hovAthI prathama samyakatva ja kahevAya che. AkhA bhavacakramAM AvAM prathama samyaktva asaMkhyavAra pAmI zakAya che, paNa e badhuM jAtithI eka ja kahevAya che. AkhA bhava cakramAM upazama zreNI cAra vAra eka jIva pAmI zake che eTale A cAra vAra tathA prathama samyakatva jAtithI ekavAra ema kula pAMca vAra upazama samyakatva Ave che evuM kahevAya che. (vastutaH asaMkhyavAra Ave che ema jANavuM.) pahele guNaThANe AvelA jIva, samyakatva mohanIya ne mizra mohanIya haju uvelAi gayA na hoya, paryApta mAtrAmAM vidyamAna hoya, ne pharIthI samyaktva pAmavuM hoya to karaNa karavAM paDatAM nathI, mAtra adhyavasAyo vizuddha thavA para e cothe guNaThANe cAlyo jAya che. e vakhate kSAyopathamika samyakatva hoya che tathA e vakhate samyaktva mohanIya puMjano udaya hoya che. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 243 sAsvAdana samyakatva - upazama samyakatvI jIvane darzana mohanIya upazAMta rahevAnA kALamAM chelle jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI 6 AvalikA jeTalo kAla bAkI hoya tyAre koIka jIvane anaMtAnubaMdhI kaSAyono udaya thaI jAya che. A vakhate mithyAtva ane mizra mohano udaya na hovAthI samyaktva guNa avarAyelo hoto nathI, chatAM anaMtAnubaMdhIno udaya hovAthI samyakatva guNano spaSTa anubhava paNa hoto nathI. tethI samyakatvanA kaMIka AsvAdavALuM hovAthI A sAsvAdanasamyakatva kahevAya che. A paNa apaugalika che. Ano kALa jaghanyathI 1 samaya ne utkRSTathI 6 AvalikA hoya che. AmAM anaMtAnubaMdhIno je udaya hoya che e avazya mithyAtvanA udayane kheMcI lAvanAro hovAthI jIva ahIMthI avazya pahele guNaThANe ja jAya che. A samyakatva bIje guNaThANe hoya che, ne cothethI paDatAM ja Ave che. lAyopathamika samyaktva :- udaya prApta niSekamAM rahelAM mithyAtva-mizranA dalikomAMnA rasane haNIne sakhyatva mohanIya tulya karI devo (jethI e sakhyatva guNane haNI na zake) e kSaya ane udaya na pAmelA e benA daliko mithyAtva ke mizra mohanIya tarIke (adhika rasavALA tarIke) udIraNA-apavartanA dvArA udayamAM na AvI jAya evI rIte dabAvI rAkhavA e upazama. A kSaya ane upazamathI thayelo pariNAma e kSayopazama darzana mohinIyanA kSayopazamathI prakaTa thayeluM samyakatva kSAyopathamika samyakatva kahevAya che. Ano jaghanya kALa aMtarmuhUrtane utkRSTa kALa sAdhika 66 sAgaropama hoya che. AmAM samyakatva mohanIyano udaya hovAthI A paugalika che. e 4 thI 7 guNaThANe hoya che. A kSAyopathamika samyakatvane jarA vistArathI samajIe. kSayopazamanA be aMzo che. kSaya ane upazama. ApaNe kalpanA karIe ke 1 thI 10,000 pAvara sudhInA rasavALAM daliko dezaghAtI rasavALAM che ne samyakatva mohanIya kahevAya che. A daliko eka ThANiyo ne maMda be ThANiyo rasa dharAvatAM hoya che. 10001 pAvarathI 25000 pAvara sudhInA rasavALAM daliko mizramohanIya kahevAya. e madhyama be chANiyo rasa dharAve che ne sarvaghAtI hoya che. 25001 thI eka lAkha pAvara sudhInA rasavALAM daliko mithyAtva mohanIya kahevAya che. A utkRSTa taraphano be ThANiyo rasa tathA traNa-cAra ThANiyo rasa dharAve che, sarvaghAtI hoya che, mithyAtva guNaThANe rahelo jIva darzana mohanIya karmano baMdha kare che. paNa tyAre 25000 thI ocho rasa baMdhAto nathI. eTale ke darzana mohanIya rUpe je daliko baMdhAya che. emAM 25000 thI adhika pAvaravALo rasa ja Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 prathama karmagraMtha pedA thAya che. ocho rasa nahIM. ne tethI samyakatva mohanIya ke mizra mohanIyano baMdha hoto nathI. mAtra mithyAtva mohanIyano ja baMdha hoya che. paNa jyAre jIva samyaktva : pAme che tyAre vizuddhinA prabhAve keTalAMka dalikomAMthI rasane eTalo badho haNI nAkhe che ke jethI e 10,000 nI aMdarano thaI jAya. A dalikono jaththo e samyaktva mohanIya-zuddha puMja che. keTalAMka dalikomAMthI rasane haNIne 10001 thI 25000 sudhIno banAve che. A dalikono jaththo e mizra mohanIya-mizra puMja che. A vakhate vizuddhinA kAraNe ja utkRSTa taraphano (dhAro ke 70001 thI eka lAkha pAvara sudhIno) rasa paNa sattAmAMthI nirmaLa thaI gayo hoya che ema jANavuM. chatAM 25001 thI 70,000 sudhInA rasavALAM je daliko sattAmAM rahe che eno jaththo e mithyAtva mohanIya-azuddha puMja che. A traNa puMjamAMthI jIvanA jevA saMkliSTa ke vizuddha adhyavasAyo hoya ene anusarIne eka puMja udayamAM Ave che. jema jema saMleza vadhu hoya tema tema vadhu pAvaravALo rasa udayamAM Ave che ne jema jema vizuddhi vadhu hoya tema alpa pAvaravALo rasa udaya pAme che. jyAre vizuddhi eTalI prabaLa hoya ke jethI 10,000 nI uparano rasa udaya pAmI zakato nathI. tyAre jIva kSAyopathamika samyakatvavALo hoya che. ApaNe dhArIe ke eka samyakatvI jIvane vizuddhinA kAraNe vivakSita samaye 1000 pAvarathI vadhu pAvaravALo rasa udaya pAmI zakato nathI, paNa chatAM, vivakSita samaye ja udaya pAmI zake e rIte 1001 thI 10,000 sudhInA samyaphatva mohanIyanAM daliko, 10,001 thI 25,000 sudhInAM mizranAM ne 25,001 thI 70,000 sudhInAM mithyAtvanAM daliko paNa goThavAyelAM to hatAM ja, ne tethI udaya paNa pAmI ja rahyAM che. jo A daliko pota potAnA A pAvara sAthe ja udayamAM Ave to to samyakatvane haNI ja nAkhe, paNa jevo vivakSita samaya Avyo ke e ja samaye A (udaya prApta) 1000 pAvarathI uparanA badhA pAvaravALA rasane jIva vizuddhinA baLa para haNI nAkhe che. ne tethI e adhika rasavALAM udaya prApta daliko paNa 1000 sudhInA pAvaravALA thaIne ja udayamAM Ave che. A rIte udaya prApta dalikomAM rahelA adhika rasane haNI nAkhavo e kSaya kahevAya che. vaLI udayAvalikAnI bahAranAM (vartamAna vivakSita samayathI mAMDIne eka AvalikA sudhIno kALa vItI gayA pachI udayamAM AvI zake evI rIte goThavAyelAM) dalikomAM paNa 70,000 sudhIno rasa hoya to che ja. tethI udIraNA ke apavartanA dvArA e paNa jo vartamAna samaye udaya pAmI jAya to to jIvanA samyaktva guNane Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka ra4pa haNI ja nAkhe. paNa jIva potAnI vizuddhinA baLa para A adhika rasavALAM daliko udIraNA, apavartanA dvArA paNa evA adhika rasa sAthe udaya pAmI na jAya e rIte e rasane dabAvI rAkhe che. e dalikomAMthI A rasa haNAI jato nathI, akabaMdha ja rahe che, paNa e udaya pAmI na zake e rIte e rasa dabAI jAya che. uparanA adhika rasavALA dalikone A rIte dabAyelAM rAkhavA e ""upazama" kahevAya che. Ama TUMkamAM udaya prApta dalikomAMnA adhika rasane jIva je haNI nAkhe che e kSaya ne udayAvalikAnI bahAra rahelA udaya aprApta dalikomAMnA adhika rasane (adhika rasavALAM dalikone) e udayamAM na AvI zake e rIte jIva je dabAvI rAkhe che te upazama. A be bhegA thaIne kSayopazama kahevAya che. AmAM eka hajAra pAvaravALo rasa to udayamAM che ja. jo ke e ghaNo maMda hovAthI samyakatvane haNI zakato nathI, paNa chatAM e, guNamAM kaMIka malinatAaticAra to lagAve ja che. mATe A kSayopazamane udayAnuvidhdha kSayopazama kahevAya che. AmAM 1000 thI vadhu pAvaravALA rasano je kSaya tathA upazama che e ja jIvanI vizuddhinA prabhAve che ne samyatva pragaTAvanAra che. paraMtu 1000 sudhIno rasa je udayamAM che te nathI jIvanI vizuddhinA prabhAve ke nathI samyaktvaguNa pragaTAvanAra, paNa uparathI samyakatvamAM malinatA lAvanAra che. tethI, samyakatva mohanIya karmanA udayathI samyakatva guNa prakaTa thato nathI. paNa mithyAtva mohanIya vagerenA adhika rasanA kSayopazamathI ja samyakatva guNa pragaTa thAya che, ne tethI ja A samyatva kSAyopathamika bhAva kahevAya che, audayika bhAva nahIM. temaja samyakatva mohanIya paNa aticAra ApAdaka hovAthI tyAjya ja che. jIvanA adhyavasAyo jema jema vizudhdha thAya che tema tema udaya prApta rasa eka hajArathI paNa nIce utaravA mAMDe che ne samyaktva guNa nirmaLa thato jAya che. enAthI viparIta, adhyavasAyo jema jema azuddha thatA jAya che tema tema samyakatva malina thatuM jAya che. jo azuddhi eTalI badhI vadhI jAya ke jethI udaya prApta rasa 10000 nI upara cAlyo jAya, to jIva samyakatva gumAvI de che. keTalAka vidvAno kSayopazamanI AvI vyAkhyA kare che ke- "mithyAtva-mizranA adhika rasavALA dalikonA rasane maMda karI samyaktva mohanIya jevo karavo e upazama ane samyakatva mohanIya rUpe karelA A rasane (ke je udayamAM Avyo che tene) anubhavIne vinAza karavo e kSaya. A be bhegA thAya te kSayopazama." "udaya prApta (=udIrNa) no kSaya ne anudIrNano upazama" ATalA ja zabdo pakaDIne karavAmAM AvatI AvI vyAkhyA Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 prathama karmagraMtha gerasamaja bharelI jANavI. malinatA ubhI karavI vagere rUpe potAnI asara dekhADIne karma je Ape che ene kAMI guNa pragaTAvanAra "kSaya' tarIke kahI zakAya nahIM ne tethI eno "kSayopazama" mAM antarbhAva hoI zake nahIM. nahIMtara to pahele guNaThANe rahelA jIvane, mithyAtvano upazama to che ja nahIM, ne udaya prApta dalikono anubhavIne vinAza karavAnuM to cAlu ja che, ethI ene mAtra ""kSaya" hovAthI kSAyika bhAvano guNa mAnavAnI Apatti Ave. vedaka samyaktva :- kSAyika samyaktva pAmatAM pahelAM samyaktva mohanIyanA carama grAsane vedatA jIvane vedaka samyakatva kahevAya che. A eka prakAranuM kSAyopazamika samyakatva ja che. chatAM vizeSa vivakSA karIne ene alaga pADavAmAM AvyuM che. (23) kSAyika samyaktva - darzanatrika ane anaMtAnubaMdhI catuSka ema darzana saptakano saMpUrNa kSaya thavAthI pragaTatuM samyakatva e kSAyika samyakatva che. A samyatva apaulika che. 4 thI 14 guNaThANe temaja siddhAvasthAmAM hoya che, tethI sAdi anaMta che. A samyakatva pAmanAre jo parabhavAyu ke jinanAma bAMdhyuM na hoya to avazya e ja bhavamAM mokSe jAya che. A samyakatva prathama saMghayaNavALA jinakAlIna manuSyane ja prApta thAya che. sAyika samyakatva. manuSya bhavamAM ja maLe che eno artha kSAyika samyaktva pAmavAnI prakriyA ne karaNo manuSya bhavamAM ja thAya che ema karavo. badhAM karaNI pUrNa thayA bAda jIva "kRtakaraNa' kahevAya che, paNa haju samyakatva mohanIyanuM thoDuM dalika sattAmAM hoya che tene kramazaH bhogavIne kSINa karavAnuM hoya che. A avasthAmAM mRtyu pAmIne jIva cAreya gatimAM jaI zake che, ne tyAM jaine avaziSTa samyakatva mohanIyane khapAvI kSAyika samyakatva pAme che. eTale A dRSTie kSAyika samyakatvanI prApti cAre gatimAM thaI zake che. sAyika samyaktva pAmavA pUrve jo jIve manuSya ke tiryaMca Ayu bAMdhI dIdhuM hoya to teNe niyamA yugalika manuSya-tiryaMcanuM ja bAMdheluM hoya che. zeSa manuSyatiryaMcanuM nahIM. tethI e avazya yugalikamAM ja jAya che ne tyAMthI deva bhava karI manuSyamAM AvI mokSe jAya che. Ama (1) manuSya, (2) manuSya (ke tiryaMca) (3) deva ne (4) manuSya ema enA cAra bhava thAya che. (24) jaLarekhA vagere upamAono artha nIce mujaba jANavo. pANImAM lAkaDI pheravavAmAM Ave to jevI rekhA dorAya che e lAkaDI khasatAM Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 247 ja maTI jAya che. ema saMjavalana krodha tarata dUra thAya che. paMdara divasathI dhULamAM paDelI rekhA tarata mITatI nathI. vAyaro Ave tyAre mITe. chevaTe cAra mahine eka vAra to vAyaro vAya ja. mATe e cAra mahinAthI vadhu Take nahi. ema pratyAkhyAna krodha jANavo. khUba garamIthI jamInamAM tirADa paDe che. je varasAdathI pUrAya che. chevaTe bAra mahine to vRSTi thavAthI e pUrAya ja. apratyAkhyAna krodha Avo che. mATe 12 mahinAthI vadhu Takato nathI.vadhu kALa thAya to anaMtAnubaMdhI thaI jAya. parvatamAM paDelI tirADa kyAreya mITatI nathI. ema anaMtAnubaMdhI krodha paNa AkhI jiMdagImAM na mITe evuM banI zake che. krodhathI saMbaMdhomAM tirADa paDe che mATe tirADanI upamA ApelI che. mAna eTale akkaDatA, namratA AvavAthI e mITayo kahevAya. netaranI soTI tarata vaLI jAya. zeSa 3 uttarottara vALavA kaThina che. paththarano thAMbhalo jora karavA para tUTI jAya, paNa vaLato nathI. evuM anaMtA) mAnavuM che. vaTanI khAtara marI jaze, paNa ahaMkAra nahIM choDe. | mAyA eTale vakratA, saraLatA AvavAthI e dUra thaI kahevAya. avalehI eTale suthAre cholelA lAkaDAnI chAla... e goLAkAra vaLatI jAya che. paNa tarata sIdhI karI zakAya che saMjavalana mAyA AvI hoya che. zeSa traNanI kuTilatA choDAvI saraLatA karavI uttarottara kaThina che. ghanavaMsanA mULiyA tUTI jAya, paNa sIdhA na thAya. ema anaMtAnubaMdhI mAyA jANavI. lobha jIvane uparakta kare che, mATe raMganI upamA... haLadarIyo raMga taDakAmAM sUkavatAM UDI jAya che. evA saMjavalana lobha che. kapaDuM phATI jAya, paNa kImajIno raMga jato nathI. ema mANasa marI jAya paNa anaMtAnubaMdhI lobha choDato nathI. AmAM 15 divasa vagere je kAla pramANa kahyuM che teno artha A rIte samajavo joIe : eka mANasane bIjAnI sAthe jhagaDo thAya. khUba gusso Ave. gusso to thoDIvAramAM utarI gayelo dekhAya. paNa gussAnI asara UbhI hovI zakya hoya che. jema ke, have enI sAthe boluM nahIM. enuM moM jovuM nahIM. enA ghare nahIM jAuM... enA taraphathI saMghajamaNa vagere kAMI paNa prasaMga hoya to jamavA nahIM jAuM... vagere vagere gAMTha baMdhAvI; enuM bUruM ciMtavavuM; potAne jenAthI kazo lAbha na hoya evA paNa enA nukazAnamAM rAjI thavuM; enI bhUla hatI ne meM gusso karyo hato-huM zAno mAphI mAguM ? vagere mAnyatAnA kAraNe micchAmi dukkaDam devAnI taiyArI na hovI... A badhI krodha kaSAyonI asaro che. Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra48 prathama karmagraMtha - gharamAM koI bAbatamAM salAha levAmAM bApe nAnA dIkarAne pUchayuM, ane moTA dIkarAne na pUchayuM athavA pachIthI pUchyuM, ne moTAno ahaMkAra uchaLyo. nAnAe ApelI salAha mujaba kArya karavAmAM nukazAna thavAnuM che evuM jANavA chatAM, bhale nukazAna thatuM, mane kema na pUchyuM? have huM sAcI-sArI salAha ApuM ja nahIM ne. AvI pakaDa hovI; nukazAna thaI gayA bAda pote e nukazAnane haLavuM karavA ke nAbuda karavA samartha hovA chatAM evuM na karavAnI pakaDa; bApane pAchaLathI khyAla Ave ke moTA dIkarAne khoTuM lAgyuM che ne tethI e sahAya karato nathI, ne tethI bApa sAcA dilathI mAphI mAge ke mArI bhUla thaI gaI- (pahelAM) tane na pUchyuM- " micchAmi dukkaDam'.. vagere to paNa have kazuM sAMbhaLavAnI ke sahAya karavAnI taiyArI na dAkhavavI; pote je pUMchaDuM pakaDyuM che enAthI potAne nukazAna thaI rahyuM che evuM jANavA chatAM vaTano prazna banAvI e taMta na choDavo... saMlagna sAtheno vyavahAra badalI nAkhavo. A badhI ahaMkAranI asaro che. A ja rIte mAyA-lobhanI asaro jANavI. A asaro dIrghakALa Take che. paNa sAmAnyathI jema jema kALa vIte tema tema duHkhanuM osaDa dahADA nyAye e pakaDa vagere asaro DhIlI paDavI zakya hoya che. A rIte kALa pasAra thavA para ke, "bhUla game tenI hoya, gusso karavo to sAro nathI ja nukazAnakartA ja che. micchAmi dukkaDam daI do." vagere samajaNa maLavA para, A asaro jo vadhumAM vadhu paMdara divasamAM chUTI jAya ke prajJApanA maLavA para chUTI javAnI yogyatA hoya to e saMjavalana kaSAya samajavo. e ja rIte cAra mahinAmAM chUTe to pratyAkhyAnAvaraNa, bAra mahinAmAM chUTe to apratyAkhyAnAvaraNa ne bAra mahinA pachI paNa na chUTe-vadhAre Take.. mAvajIva sudhI TakI jAya.. to e anaMtAnubaMdhI kaSAya jANavo. - A cAra kaSAyonA nirUpaNamAM je gatidAyakatA kahelI che temAM prazna Ubho thAya che ke anaMtAnubaMdhI kaSAyo narakagatiprada kahyA che. paNa A kaSAyanA udayavALA mithyAtvI jIvo cAre gatimAM jaI zake che. to AnI saMgati zI rIte karavI? vaLI, bIjI eka asaMgati e che ke apratyAkhyAna kaSAyanA udayavALAne tiryaMcagati kahI che. paNa A kaSAyavALA jIvo to avirata samyaktvI hovAthI deva ke manuSya prAyogya ja prakRtio bAMdhe che, tiryaMca prAyogya nahIM. to tiryaMcagatimAM zI rIte jAya? ema pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyo to pAMcame guNaThANe hovAthI mAtra paMcendriya tiryaMca ke manuSyone ja hoya che ne teo to pAMcame guNaThANe devaprAyogya ja bAMdhe che, to manuSyagatidAyakatA zI rIte kahevAya? Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 249 . A badhAnI saMgati karavI hoya to ema vicArI zakAya ke mithyAtvI jIvo anaMtAnubaMdhInA udayavALA hoya che ne teo cAre gatimAM jai zake che, zeSa jIvo nahIM. eTale A gatidAyakatAnI je prarUpaNA che e mULa anaMtAnubaMdhI kaSAyanA udayavALA jIvo mATe ja hoya. zaMkA:- paNa jo mULa anaMtAnubaMdhInI ja vAta hoya to judI judI gatidAyakatA zI rIte saMbhave? samAdhAna - anyatra zAstromAM mULa anaMtAnubaMdhInA paNa pAchA anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnAvaraNa, pratyAkhyAnAvaraNa, ane saMjavalana ema cAra prakAro batAvyA che. A ja rIte apratyAkhyAnAvaraNa vagerenA paNa anaMtAnubaMdhI vagere cAra-cAra bheda batAvelA che. eTale 16 44 = kula 64 prakAro paNa batAvyA che. eTale mULamAM anaMtAnubaMdhI kaSAya ja hovA chatAM bahArathI e konA jevo che enA para enI gatipradAyakatA ahIM darzAvI che. jo e anaMtAnubaMdhI jevo ja hoya to narakagati apAve. apratyAkhyAnAvaraNa jevo dekhAto hoya to tiryaMcagati apAve... vagere jANavuM.. AgaLa gAMTha bAdhavI, pakaDa rAkhavI, micchAmi dukkaDam daIne kaSAyathI pAchA na pharavuM vagere kaSAyonI je asaro jaNAvelI che, e asara eka varasathI adhika rahevAnI yogyatA hoya to e kaSAya mULamAM anaMtAnubaMdhI ja che ne samyakatvaguNano avazya ghAta kare che. paNa AvA kaSAyano paNa bAhya dekhAva atyaMta dhamadhamATavALo ja hovo joie evo koI niyama nathI. AMkho lAla thaI javI, caDhI javI, mukha vikRta thaI javuM, AkhuM zarIra krodhathI kaMpavuM, UMcA sAde vivekazUnya zabdo nIkaLavA, mArapITa karavI... Avo bAhya dhamadhamATa paNa hoya to samajavuM ke mULa to anaMtAnubaMdhI che ja, ne dekhAva paNa anaMtAnubaMdhIno, Avo kaSAya narakagati-prada che. gAMTha-pakaDa vagerenI yogyatA to varSAdhika kALanI ja hoya, paNa bAhya dhamadhamATa thoDo ocho hoya to mULa anaMtAnubaMdhI paNa dekhAva apratyAkhyAnAvaraNa tulya jANavo. Avo kaSAya tiryaMcagatiprada che. evo ja mULa anaMtAnubaMdhI kaSAya hoya, paNa bAhya dhamadhamATa nahIMvat hoya to e pratyAkhyAnAvaraNatulya jANavo. A manuSyagatiprada che. evo ja mULa anaMtAnubaMdhI kaSAya hoya, paNa bAhya rIte sAva zAMta dekhAva hoya. kaSAya hoya evuM lAge ja nahIM. A saMjavalana tulya jANavo. e devagatiprada che. Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 prathama karmagraMtha chatAM A cAreya mULamAM adhika kALa rahevAnI yogyatAvALA hovAthI temaja gADha (jaldI na chUTe evI) pakaDa-gAMThavALA hovAthI samyakatvanA ghAtaka che ja. bAhya dekhAva atyaMta zAMta hoya to paNa e bacAva ApI zakato nathI. parvatamAM paDelI tirADa, pachI e be-cAra phUTa pahoLI ane tUrta najare caDhe evI hoya ke najaramAM na Ave evI atyaMta bArIka hoya, vizeSa kazo phera paDato nathI, e nathI pUrAI zakatI te nathI ja pUrAI zakatI. ema mULamAM anaMtAnubaMdhI kaSAya che, to e bAhya dRSTie saMjavalana jevo zAMta hoya ke anaMtAnubaMdhI jevo dhamadhamATa vALo hoya, samyatvano ghAta karavAnI bAbatamAM kazo phera paDato nathI, e samyakatvano ghAta kare ja che. (hA narakagati dAyakatA, zArIrika vikRtio, lokomAM apriyatA vagere je nukazAno bAhya dhamadhamATa kare che. te nukazAnA bAhya zAMta dekhAvavALo saMjavalana tulya anaMtAnubaMdhI kaSAya karato nathI. eTale e dRSTie, temaja bAhya zAMta dekhAvavALAne mULamAM anaMtAnubaMdhI kaSAya je che eno kSayopazama vagere thavA saraLa hoya che e dRSTie bAhya dhamadhamATa paNa atyaMta varjya che ja.) ema, gAMTha-pakaDa-kaSAyathI pAchA na pharavuM vagere asara eka varSathI adhika na rahe, e pahelAM chUTI jAya. AvI yogyatAvALo kaSAya mULamAM apratyAkhyAnAvaraNa che. avirata-samyakatvI jIvone A kaSAya hoya che. paNa teono paNa bAhya dekhAva to atyaMta dhamadhamATa vagere cAre prakArano hoya che. tethI enA paNa mULamAM badhA apratyAkhyAnAvaraNa kaSAya paNa saMbhave. bAhya dekhAva atyaMta dhamadhamATavALo hoya to e anaMtAnubaMdhI tulya, ochA dhamadhamATavALo hoya to apratyAkhyAnAvaraNa tulya, nahIMvat dhamadhamATa hoya to pratyAkhyAnAvaraNa tulya ne zAMta dekhAvavALo hoya to saMjavalana tulya. chatAM bAhya dekhAva game te hoya, A kaSAya dezaviratiguNano ghAta kare ja che ne samyakatvano ghAta karI zakato nathI ja. temaja A kaSAyavALA manuSyatiryaMcone devagati prAyogya ne deva-nArakone manuSyagati prAyogya ja baMdha hoya che. pRthvImAM paDelI-tirADa, atyaMta bArIka hoya ke be cAra-phUTa pahoLI khADA jevI hoya, e varasAda paDyA bAda ja pUrAya che, A bAbatamAM kazo vizeSa pharaka paDato nathI. A ja rIte mULamAM pratyAkhyAnAvaraNa ane mULamAM saMjvalana kaSAyanA paNa bAhya dekhAva AdhArita cAra-cAra bheda jANavA. eTale mULamAM saMjavalana kaSAyane dharanArA saMyamI AtmAnA kaSAyano paNa bAhya dekhAva atyaMta dhamadhamATavALA anaMtAnubaMdhI tulya hoI zake che. chatAM e, sarva viratino ghAtaka nathI hoto te nathI ja hoto e jANavuM. . Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 251 eTale koika sAdhu kayAreka kyAreka khUba gussAmAM AvI jatA hoya, eTalA mAtrathI emane asAdhu mAnI zakAya nahIM. "sAdhune kAMI ATalo gusso hoto haze? ATalA badhA gussAvALA kAMI sAdhu hotA haze? Avo vicAra potAno gusso ghaTADavA mATe potAnA mATe bhale karI zakAya, bIjA sAdhu mATe na ja karI zakAya. emanI vizeSatA ja A hoya che ke, prasaMge ekadama ukaLI gayelA dekhAya.. ekadama gusse bharAya ne UMcA avAje kaMIka bolI nAkhe. paNa vaLatI ja paLe teone khyAla AvI jAya ke huM bhUlyo... kaSAyane AdhIna banI gayo. vagere.... ne tethI teo enuM micchAmi dukkaDam paNa detAM acakAya ja nahIM. pachI bhalene sAmI vyakti sAva nAnI hoya. micchAmi dukkaDam daI devA.. koI gAMTha-pakaDa noMdha rAkhavI nahIM. bolavAcAlavA vagereno vyavahAra pUrvavat karI devo... A badhuM kaSAyone choDI devA rUpa che, kaSAyothI pAchA pharI javA rUpa che. sAdhuo, kadAca kaSAya thaI jAya to paNa tUrta kaSAyathI pAchA pharI jAya che ne tethI teono kaSAya saMjavalana kaSAya ja hovAthI sarva viratino ghAtaka hoto nathI. pANImAM lAkaDIthI pAtaLI rekhA doro ke cAra-pAMca phUTa pahoLA pATiyAthI pahoLI rekhA doro... zuM phera paDavAno? tarata pUrAI ja javAnI... zrI caMDarudrAcAryane potAnA bhayaMkara gussAno pArAvAra pazcAttApa-kheda hato. eTale teo tUrta kaSAyathI pAchA pharI ja jatA haze. ne tethI teono kaSAya mULamAM saMjavalanano ja hovAthI, ATalo badho tIvra hovA chatAM, sarvaviratino ghAtaka banI zakyo nahIM ja, e jANavuM. AnAthI viparIta, kyAreka koI gRhastha mATe evuM paNa jovA maLe ke Ama ekadama zAMta prakRti hoya... kayAreya gusse thatA jovA na maLe. paNa bhAI sAthe ke pADozI sAthe kaMIka vAMkuM paDayuM ne gAMTha evI bAMdhI hoya ke enA ghare na jAuM. kayAreka e bhAI ke pADozI vagere rastAmAM bhegA thai jAya to vAto paNa mIThAzathI kare gussAmAM AvIne kayAreya ene paNa kazuM kahe nahIM. paNa koI game eTaluM samajAve ke A pakaDa choDI de ne bhAInA ghare jAo to kahI de ke "nA! e mArAthI nahIM bane. enA ghare to huM nahIM ja jAuM." varSonA varSo sudhI AvI pakaDa rAkhe.... to A mULamAM anaMtAnubaMdhI ja che je samyaktvano ghAta kare ja che. A nirUpaNA parathI e samajavAnuM che ke kaSAyonI bAhya tIvratA-AkramakatA jeTalI nukazAnakAraka che enA karatAM enI aMdaranI pakaDa khUba ja adhika nukazAnakAraka che ne tethI vadhu ciMtAjanaka che. - eTale koi paNa Atma-hitecchue kaSAya kadAca tIvra thai gayo hoya to paNa, keTalo jaldI A kaSAyathI (kaSAyanI asarathI) pAcho phare enA para mahattva Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2para prathama karmagraMtha ApavuM joIe... ne jeTalA jaldI micchAmi dukkaDam devA vagere dvArA kaSAyathI pAchA pharAya eTalA jaldI pAchA pharI javuM joIe. koI pakaDa nahIM, koI gAMTha nahIM, koI durbhAva-dveSa nahIM. koI noMdha nahIM. vyavahAramAM ke vicAradhArAmAM kaSAyajanya koI parivartana nahIM. koI khAra nahIM ke dADhamAM rAkhavAnI vAta nahIM. AvI vRtti avazya keLavavI joie. e keLavavAmAM na Ave, to bAhya dRSTie karelI kaSAyonI upazAMtatA eTalI lAbhakartA banI zakatI nathI. 25. audArika zarIra :- audArika pudgalomAMthI A zarIra bane che. e manuSyo ane tiryaMcane hoya che. A zarIra cAra rIte udAra che. mATe audArika kahevAya che. (1) vizALatA :- AnI utkRSTa avagAhanA sAdhika 100 yojana che, jyAre vaikriyanI mAtra 500 dhanuSya. (A bhavadhAraNIya zarIranI avagAhanA gaNavI. anyathA uttaravaikriya sAdhika lAkha yojananuM paNa hoya che.) (2) suMdaratA - zrI arihaMtaparamAtmA vagerenA audArikazarIra jevI suMdaratA anya koI zarIramAM hotI nathI. (3) sAmarthyaH- A ja zarIra kevalajJAna ane mukti apAvavAnuM sAmarthya dharAve che. (4) sthUlatA - jIvone grAhya pudgalomAM A ja pudgalo sauthI vadhu sthUla che. bAkInA sUkSma-sUkSmatara che. 26 prazna :- tIrthaMkara nAmakarmano udaya 13 mAM guNaThANe kevalIne hoya che ema kahyuM. cyavana-janma vakhate to prabhu cothe guNaThANe hoya che. to 14 svapna vagere vizeSatAo konA prabhAve? - uttara :- A praznanA be uttaro granthomAM dRSTigocara thAya che. (1) tIrthakara nAmakarmano 13 mA guNaThANe udaya thavo je kahyo che te vipAkodaya jANavo. bAkI pradezodaya to jinanAmano baMdha karyA bAda be AvalikA vItye zaru thaI ja jAya che. tethI A pradezodayano prabhAva hoya zake. (2) je atyaMta viziSTa adhyavasAyothI jinanAmakarma baMdhAya che te adhyavasAyothI viziSTa prakAranA saubhAgya-Adeya-yaza nAmakarma paNa sAthe ja baMdhAyA hoya che. ne A badhAno to cothe guNaThANe paNa udaya thaI zake ja che. tethI enA udaye 14 svapna janmAbhiSeka vagere vizeSatAo thAya che. A be uparAMta eka nIce mujabanI anya vicAraNA para gItArtha bahuzruto vicAra kare nyAyadarzanavALA AtmAne vibha=AkAzanI jema samagra brahmAMDavyApI mAne che. AvuM mAnavAmAM teo nIce mujaba kAraNa Ape che. Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 2 53 muMbaImAM rahela vyakita mATe duniyAnA judA judA sthaLe judI judI vastuo bane che. A vastuo tene bhogavanAra te vyakitanA bhAgyane anusarIne sArI ke narasI bane che mATe te te vastu banavAmAM te vastune bhogavanAra vyaktinuM bhAgya paNa bhAga bhajavI rahyuM hovAthI kAraNabhUta che. naiyAyikanA mate kArya ane kAraNa samAnAdhikaraNa ja joIe. eTale jayAM te te vastu utpanna thaI rahI hoya tyAM te te vyaktinuM bhAgya hAjara hovuM joie. taiyAyikanA mate bhAgya (adRSTa) e AtmAno guNa che, ne guNa guNavAnane choDIne anyatra raheto nathI. tethI te te vyaktinA bhAgyanA AdhArarUpe eno AtmA 'paNa tyAM sarvatra rahyo hovo joie. tethI AtmA sarvatra rahyo hovAthI vibhu che. paNa jainadarzana AtmAne vibhu mAnatuM nathI. sAmAnya rIte kArya kAraNane samAnAdhikaraNa (=jayAM kAraNa hoya tyAM ja kArya thAya evuM) hovA chatAM, amuka kAraNa evI viziSTatA dharAvatuM hoya che ke pote anyatra rahevA chatAM anya pradezomAM paNa kArya karI zake che. jema ke lohacuMbaka dUra rahelA lokhaMDane paNa AkarSe che. karma paNa evuM kAraNa che je anya dezomAM kArya karI zake che-eTale muMbaImAM rahetI vyakitanuM bhAgya paNa enA zarIrastha AtmA para rahyuM hovA chatAM, duniyAnA vividha sthaLoe banI rahelI vastuo sArI-narasI banavAmAM bhAga bhajavI ja zake che. Ama, karma anya pradezamAM kArya karI zake che ema mAnavAmAM kazo vAMdho nathI. jema karmamAM anya dezastha kArya karavAnuM sAmarthya che, tema anya kALamAM kArya karI zakavAnuM sAmarthya paNa mAnI zakAya che. AvuM mAnavAmAM keTalAMka kAraNo paNa che. dIrdhakALa sudhI zAsana calAvanAra rAjanetA e zAsananA kAraNe ghaNo lokapriyanAmanAvALo banyo hoya. paNa e zAsana calAvavA kaMIka kAvAdAvA-khaTapaTa-hatyAo vagere badhuM ja karyuM-karAvyuM hovAnA kAraNe mRtyu bAda narakamAM jAya chatAM ahIM mAnavalokamAM to enI bolabAlA, enA nAmano jayajayakAra, Thera Thera pratimAo, enA nAma para bIjAo cUMTaNI jItI jAya.... vagere jovA maLe che. A badhuM saubhAgya vagere nAmakarmono prabhAva che. paNa atyAre to e vyakti narakamAM hovAthI durbhaga vagere nAmakarmono udaya cAlI rahyo che. to vartamAna saubhAgyAdinI pAchaLa kayuM karma bhAga bhajave che? Ano javAba e ja hoI zake ke jayAre e vyaktinuM zAsana cAlatuM hatuM tyAre udayamAM AveluM saubhAgya vagere nAmakarma ja atyAre paNa potAnI asara dekhADI rahyuM che. zrI pArthaprabhunAM tIrtho, maMdiro, pratimAjIo, upAsanA vagere Aje paNa ghaNuM ghaNuM dekhAya che. prabhu to mokSamAM birAjamAna che jyAM koI karma nathI. to A Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 54 prathama karmagraMtha kono prabhAva? eno ke jayAre teo vicaratA hatA tyAranuM emanuM saubhAgya vagere nAmakarma evA viziSTa kakSAnAM hatAM ke jethI pAchaLa paNa dIrdhakALa sudhI emanI ArAdhanA thatI ja rahe. AvI badhI aneka bAbato che ke je karma je kALe udayamAM Ave enA karatAM bhinnakALamAM paNa potAnI asara dekhADI zake che. eTale, teramA guNaThANe udayamAM AvanAruM jinanAmakarma ja bhinnakALamAM cyavana-janma vagere kALe paNa potAnI asara dekhADatuM hoya e saMbhavI zake che. koka azubhapaLe narakAyu bAMdhI dIdhuM. paNa ghaNI suMdara ArAdhanAo karI viziSTa puNya upADyuM. narakabhava pUrNa karyA bAda jayAM manuSya tarIke utpanna thavAno che e parivAranA vepAra-saMpatti vagere vadhavA mAMDe che, e kSetramAM dukALa vagere paristhiti hoya to, vRSTi thAya che, dukALa dUra thAya che, samRddhi vadhe che, prajA AnaMda-ullAsavALI bane che. kAraNa ke prakRtie A jIvane evA sthAnamAM, evA vAtAvaraNamAM ja utpanna karavo che A badhuM thavAmAM e jIvanAM puNyakarmo paNa avazya bhAga bhajavI ja rahyAM che. paNa hAlamAM e jIva narakamAM hovAthI pApano udaya cAlI rahyo che. to enuM janmAdikALe udaya pAmanAruM puNya ja A pUrvabhUmikA racI rahyuM che ema mAnavuM Avazyaka lAge che. A rIte, teramAM guNaThANe udaya pAmanAruM jinanAmakarma pUrvakALamAM potAno prabhAva batAvatuM hoya ema mAnavAmAM kazo vAMdho lAgato nathI. gItArtha bahuzruto A vicAraNA para vicAra kare. - 27. prazna :- dAMta-hADakAM vagere avayavo sva-sthAne sthira rahe che e sthira nAmakarmano udaya che ane AMkhanI pAMpaNa-jIbha vagere asthira rahe che e asthira nAmakarmano udaya che ema kahyuM che. paNa jIbha vagere hAlatAM rahe e to jIvane ISTa che. to AvI anukULatA karI ApanAra asthira nAmakarmane pApakarma zI rIte kahevAya? ema jIbha sthira thaI jAya ene sthira nAmakarmano udaya kahevAno hoya to sthira nAmakarmane puNya karma zI rIte kahevAya?kema ke jIbha sthira thaI javI e to pratikULatA che.. uttara :- jenAthI anukULatA maLe e puNyakarma ne jenAthI pratikULatA maLe e pApakarma... A pUla vyAkhyAo che. cokasAIvALI vyAkhyA e che ke - jeno tIvrarasa vizuddhimAM (kaSAyonI maMdatAmAM) baMdhAya e puNyakarma, ne jeno tIvrarasa saMkulezamAM (kaSAyonI pracUratAmAM) baMdhAya e pApakarma. sthira nAmakarmano tIvrarasa vizuddhimAM baMdhAya che ne asthira nAmakarmano tIvrarasa saMkulezamAM baMdhAya che. tethI sthira nAmakarma puNyaprakRti che ne asthira nAmakarma pApa prakRti. jo gItA - Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavipAka 255 zaMkA :- chatAM, asthira nAmakarmanA udayathI jIbha halavI vagere anukULatA maLe e vAta, magajamAM eTalI besatI nathI. samAdhAna - jo A zaMkA rahyA karatI hoya to enA samAdhAna mATe AvI vyAkhyA vicArI zakAya ke je nAmakarmanA udaye te te avayavo sva-avasthAmAM sthira rahe to sthira nAmakarma. ne jenA udaye te te avayavo sva-avasthAmAM asthira thaI jAya. calita thai jAya te asthira nAmakarma. eTale dAMta vagere sthira rahevA, ne jIbha vagere avayavo hAlatA rahevA e badhuM sthira nAmakarmano ja udaya che, kAraNa ke e ja te te avayavonI sva-avasthA che. AnAthI viparIta, dAMta vagere asthira thaI javA ke jIbha-pAMpaNo vagere avayavo sthira thaI javA e sva-avasthAmAMthI vicalita thaI javA rUpa hovAthI asthiranAmakarmano udaya che. - pratikSaNa keTalAya avayavo sva-avasthAmAM avasthita hoya che, temaja kokane koka avayavamAM kaMIka to garabaDa thayelI hoya che. tethI A banne prakRtio dhruvodayI che. gItArtha bahuzratone A vyAkhyA para vicAra karavA vinaMti. 28. zarIranAmakarma vagere aMge vicAraNA - khurazI banAvavA cAhatA suthArane lAkaDuM, mATI, lokhaMDa vagere aneka cIjo upalabdha hovA chatAM, e lAkaDAnI ja pasaMdagI kare che. lAkaDuM paNa aneka prakAranuM hoya che. emAMthI pAyA mATe alaga prakAranuM, beThaka mATe alaga prakAranuM, pAchaLanA pATiyA mATe alaga prakAranuM. e pasaMda kare che. A judA-judA prakAranuM lAkaDuM paNa vipula pramANamAM upalabdha hovA chatAM, emAMthI e Avazyaka hoya eTaluM ja lAkaDuM upADe che, badhuM nahIM. pAyAnA lAkaDAmAMthI pAyo banAvI pAyAnA sthAne ja joDe che, anyatra nahIM. jIva je AkAzapradezomAM avagAhIne rahyo hoya e AkAzapradezomAM rahelAM mugalonuM ja grahaNa kare che. paNa e AkAzapradezomAM paNa audArika, vaikriya, AhAraka vagere badhI vargaNAonA skaMdho rahyA ja hoya che. mATI, lokhaMDa vagere na pakaDatAM lAkaDuM ja levuM A kAma suthAra to hAtha vaDe kare che. paNa vaikriya vagere pudgalo na svIkAratAM audArika pudgalo ja levA, AvuM karavA mATe jIva pAse koI hAtha nathI. eTale audArika zarIra nAmakarma enI sahAre Ave che. pudgalo tyAMnA tyAM ja rahe che, kayAMya khasatA nathI... chatAM, audArika pudgalonuM ja grahaNa thAya che, vaikriyAdinuM nahIM. eTale ema kahI zakAya ke audArika pudgalo ja jIvane grahaNa karavA mATe upalabdha thAya, anya pudgalo nahIM. audArika pudgalone upalabdha (jIva dvArA gRhIta thavAne sanmukha) karavAnuM kAma audArika zarIra nAmakarma kare che. audArika pudgalo paNa aneka prakAranA hoya che. emAMthI te te prakAranA jIvanA zarIra mATe amuka Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 prathama karmagraMtha prakAranA audArika skaMdho ja upayogI hoya che. emAM paNa te te jIvanA zarIra mATe paNa AMkha mATenA pugalo judA prakAranA. ne kAna mATenA judA prakAranA... Ama anyAnya avayavo mATe jANavuM. Avazyaka cokkasa prakAranA ja audArika pudgalo gRhIta thavA e kArya paNa kAM to zarIra nAmakarma karatuM haze yA aMgopAMga nAmakarma ke saMghAtana nAmakarma karatuM haze. A cokakasa prakAranAM pudgalo paNa te te AkAzapradezamAM jeTalAM hoya e badhAMne jIva grahaNa karI leto nathI, paNa amuka cokkasa pramANamAM ja grahaNa kare che. enuM pramANa nizcita karavAnuM kAma saMghAtana nAmakarma kare che. aMgopAMga vagere dareka karmono udaya sarvAtma pradezoe hoya che. temaja te te Atmapradezo je je AkAza pradezomAM rahyA hoya che e dareka AkAzapradezomAM dareka pudgalo paNa hoya che ja. tethI, paganA sthAne paNa AMkha prAyogya karmodaya paNa che ne AMkha prAyogya pudgalo paNa che ja. chatAM paganA sthAne paga yogya pudgalonuM grahaNa thaI paga bane che, AMkha nahIM, ne ema AMkhanA sthAne AMkha ja bane che, paga nahIM... A badhuM niyatraNa nirmANa nAmakarma kare che. yathAyogya sthAne avayavone joDavAnuM nirmANa nAmakarmanuM je kArya kahevAya che e AvuM samajavuM. bAkI hAtha-paga vagere taiyAra thaIne pachI yogya sthAne joDAya che AvuM kayAreya banatuM nathI. A rIte aneka karmothI niyatrita thaine, te te sthAne, te te prakAranA ne te te pramANamAM gRhIta thayelAM pudgalomAMthI aMgopAMga nAmakarma te te aMga-upAMgAdi banAvavAnuM kArya kare che. AvuM vicAratAM saMbhavita lAge che. athavA khorAkanuM pAcana thaine je sAta thatuo bane che emAMthI zarIranA te te bhAgamAM yogya pagalo pahoMcI indriya vagere te te avayavo bane che, temaja te te avayavo vyavasthita rIte kAryarata rahe te mATe yogya pramANamAM lohIbhramaNa vagere Avazyaka hoya che. koika avayavamAM koika tattvanI kacAza thavAnA kAraNe takalIpha UbhI thAya tyAre e tattvanI pUrti karavA mATe DAkaTare ApelI goLI peTamAM jAya che ne chatAM emAMnuM tattva Avazyaka bhAgamAM ja pahoMce che, anyatra nahIM, jema ke kezyamanI goLImAMthI prApta thayeluM kezyama je hADakAmAM sAMdho vagere karyA hoya tyAM ja mukhyatayA pahoMce che anya hADakA vageremAM nahIM. A badhuM kArya saMghAtana-aMgopAMga nirmANa vagere nAmakarmo kare che. AvI badhI saMbhAvanA yathAyogya vicAravI. karmagraMthanA abhyAsakALe zAstrathI pUrvApara avirUddhapaNe AvA prakAranI sUkSma carcA yathAyogya vicAravI. F. . Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnAvaraNIya darzanAvAIya _ vedanIya mohanIya nAmakaE gotrakama aMtAyapha