________________
પ્રથમ કર્મગ્રંથ
(૨) વિષય- આ ગ્રંથમાં શું કહેવાનું છે? કયો વિષય ચર્ચવાનો છે? તે, તેને અભિધેય પણ કહેવાય છે. વિષય એટલે જ અભિધેય, ગ્રંથમાં કહેવા લાયક પદાર્થ, વિષય જણાવવાથી વિદ્વાન પુરુષો આ ગ્રંથ વાંચેભણે-પ્રવેશ કરે. જો વિષય ન બતાવવામાં આવે તો આ ગ્રંથમાં શું હશે? હિતકારી તત્ત્વ હશે કે અહિતકારી? એમ સમજીને જ્ઞાની પુરુષો આવા ગ્રંથને ત્યજી દે, માટે વિષય જણાવવો જરૂરી છે. અહી મૂવિવાર એ પદમાં વિષય બતાવેલો છે.
(૩) સંબંધ- આ ગ્રંથમાં જે વિષય કહેવાશે તે ક્યા ગ્રંથના આધારે કહેવાશે.? આ ગ્રંથનો કયા ગ્રંથની સાથે સંબંધ છે ? એ વાત જણાવવી તે સંબંધ કહેવાય છે. જે છઘસ્થ હોય તેમની વાણી જો સર્વજ્ઞની વાણી સાથે સંબંધવાળી હોય તો જ ઉપાદેય બને છે. સ્વતંત્રપણે મહિલ્પનાથી લખાયેલી વાણી ઉપાદેય હોતી નથી. આ ગ્રંથમાં મૂળગાથામાં સંબંધ સૂચક સ્પષ્ટ શબ્દ નથી તથાપિ વીર પ્રભુને નમસ્કાર કરેલ છે માટે તેમની વાણીને અનુસાર આ ગ્રંથમાં કર્મનો વિષય લખાશે એમ સંબંધ જાણવો. અથવા આ ગ્રંથ અને તેનાથી પ્રાપ્ત થતા જ્ઞાનની વચ્ચે વાચ્યવાચક ભાવ, ઉપાદાન-ઉપાદેય ભાવ અને કાર્ય-કારણ ભાવવાળો સંબંધ પણ જાણવો.
(૪) પ્રયોજન- આ ગ્રંથ શા માટે બનાવ્યો ? ગ્રંથ બનાવવાનું પ્રયોજન શું? પ્રયોજન બે જાતનું હોય છે. કર્તાનું અને શ્રોતાનું, તે બન્ને બે પ્રકારનું છે અનંતર (તાત્કાલિક) અને પરંપરાએ (દૂરકાલે).
કર્તાનું અનંતર પ્રયોજન શિષ્યોને જ્ઞાન કરાવવા રૂપ પરોપકાર અને સ્વાધ્યાય કરવા રૂપ સ્વઉપકાર કરવો તે છે. અને શ્રોતાનું અનંતર પ્રયોજન કર્મસંબંધી જ્ઞાન મેળવવું તે છે. બંન્નેનું પરંપરાએ પ્રયોજન સર્વકર્મક્ષય કરી કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરી મોક્ષપ્રાપ્તિ કરવી એ છે. અહીં બંન્ને પ્રકારનું પ્રયોજન સ્વયં સમજી લેવું.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
