________________
કર્મવિપાક
હવે શ્રુતજ્ઞાનના ૧૪ ભેદો સમજાવે છે
अक्खर - सन्नि-सम्मं, साइअं खलु सपज्जवसिअं च । गमिअं अंगपविट्ठे, सत्तवि एए सपडिवक्खा ॥ ६ ॥ (અક્ષર-સંન્નિ-સમ્ય, સા∞િ હતુ સપર્યવસિતં = । गमिकमङ्गप्रविष्टं, सप्तापि एते सप्रतिपक्षा:)
.
શબ્દાર્થ :- અવર = અક્ષરશ્રુત, ત્રિ-સંજ્ઞીશ્રુત, સમ્ન- સભ્યશ્રુત સાળં” સાદિશ્રુત, જીતુ - ખરેખર, સપત્નવસિર્ગ = સપર્યવસિતશ્રુત, ==અને, મિત્રં=ગમિકશ્રુત, અપવિત્તું અંગપ્રવિષ્ટશ્રુત, સત્ત-સાતે, વિ - પણ, ૫ = આ, સંપત્તિવા = પ્રતિપક્ષભેદો સહિત જાણવા. ગાથાર્થ= અક્ષરશ્રુત,- સંજ્ઞીશ્રુત, સમ્યક્શ્રુત, સાદિશ્રુત, સપર્યવસિતશ્રુત, ગમિકશ્રુત અને અંગપ્રવિષ્ટ શ્રુત એમ આ સાત ભેદો તેના પ્રતિપક્ષ ભેદો સહિત કુલ ૧૪ ભેદો શ્રુતજ્ઞાનના જાણવા. ૬.
=
૩૯
વિવેચન= અક્ષરશ્રુત આદિ શ્રુતજ્ઞાનના કુલ ૧૪ ભેદો છે. તેમાંના કોઇ પણ પરસ્પર વિરોધી બે ભેદોમાં સર્વશ્રુતનો સમાવેશ થાય છે. તથાપિ ચૌદ માર્ગણાઓની જેમ જુદી જુદી રીતે શ્રુતજ્ઞાન સમજાવવા માટે ઉપર મુજબ શ્રુતજ્ઞાનના ૧૪ ભેદો પાડેલા છે. તેનું વિવેચન આ પ્રમાણે ઃ
(૧) અક્ષરશ્રુત=અક્ષરો બોલવાથી જે અર્થ બોધ થાય તે, સ્પષ્ટ શબ્દોનું ઉચ્ચારણ ક૨વા વડે અર્થનો જે બોધ થાય તે. જગતમાં ભાવો બે જાતના છે (૧) અભિલાપ્ય અને (૨) અનભિલાપ્ય, જે શબ્દોથી બોલી શકાય, બોલીને બીજાને સમજાવી શકાય તે અભિલાપ્ય અને શબ્દોથી જે ન બોલી શકાય, માત્ર અનુભવથી જ જે સમજી શકાય તે અનભિલાપ્ય ભાવ, જેમ કે આ ઘટ-પટ- કળશ છે ઇત્યાદિ શબ્દોચ્ચારણથી સમજી શકાય છે માટે અભિલાપ્ય છે. અને ઘીનો સ્વાદ કેવો ? તે શબ્દથી સમજી શકાતું નથી. અનુભવ કરીએ તો જ સમજાય છે માટે અનભિલાખ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
