________________
કર્મવિપાક
૧૩૧
તેજોવર્ગણાનાં પુદ્ગલોનું જ શરીર બનાવી સામેના જીવ ઉપર મુકવામાં આવે છે. તેને અનુક્રમે તેજલેશ્યા અને શીતલેશ્યા કહેવાય છે. આ શરીર પણ લબ્ધિ પ્રત્યયિક છે. કોઈક જીવોને જ થાય છે. તે જોવર્ગણાનું બનેલું છે. (૫) કર્મણવર્ગણાનું બનેલું જે શરીર તે કાર્મણશરીર. એકભવથી બીજા ભવમાં જતા જીવને આ તૈજસ-કાર્પણ બે શરીરો હોય છે. બાકીના ત્રણે શરીરોનો ત્યાગ થાય છે. વિગ્રહ ગતિમાં જતો જીવ આ બે શરીરોવાળો છે. તેનાથી જ સંસારી કહેવાય છે તથા પરભવમાં ગયા પછી આ બે શરીરોના કારણે જ ઔદારિકાદિ અન્ય શરીરોની પ્રાપ્તિ થાય છે. આ કાર્મણશરીર પોતે આઠ કર્મ રૂપ છે અને કાર્મણશરીરનામકર્મ એ કાર્મણશરીરની પ્રાપ્તિમાં કારણ છે.
આ પ્રમાણે ૪ પ્રકારની ગતિ, ૫ પ્રકારની જાતિ, અને પ પ્રકારનાં શરીરોને અપાવનારાં નામકર્મો પણ અનુક્રમે ૪-૫-૫- પ્રકારનાં છે. એમ ત્રણ પિંડપ્રકૃતિઓ સમજાવી. ૩૩. હવે અંગોપાંગ નામકર્મ સમજાવે છે -
વાહૂ-િિલિર-૩૫, ૩-૩યંગ-અંગુત્રી-પપુ ! सेसा अंगोवंगा, पढमतणुतिगस्सुवंमाणि ॥३४॥ (बाहूरू-पृष्टिः-शिर-उर, उदरमङ्गानि उपाङ्गान्यङ्गुलिप्रमुखानि । शेषाण्यङ्गोपाङ्गानि प्रथमतनुत्रिकस्योपाङ्गानि )
શબ્દાર્થ - વાક્ = બે ભૂજા, ૩= બે સાથળ, પિટ્ટિ = પીઠ, સિર = માથું, ૩૨ = હદય-છાતી, ૩યર = ઉદર-પેટ, સં = આ આઠ અંગો છે. ૩વં = ઉપાંગો, મંત્રી = આંગળી, પમુહી = વિગેરે, સેસી = બાકીના, ગંગોવં = અંગોપાંગો કહેવાય છે, પઢમંતy = પ્રથમનાં શરીરો, તિરસ = ત્રણને, સર્વાળિ = આ અંગોપાંગો હોય છે.
ગાથાર્થ = બે ભૂજા, બે સાથળ, પીઠ, મસ્તક, હૃદય અને ઉદર આ આઠ અંગો કહેવાય છે. આંગળી વિગેરે ઉપાંગો કહેવાય છે. અને
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
