________________
કર્મવિપાક
૮૯
ત્રીજું ગુણસ્થાનક કહેવાય છે. અંતર્મુહૂર્ત બાદ જો અધ્યવસાયોની વિશુદ્ધિ થાય તો સમ્યક્વમોહનીયકર્મનો ઉદય થાય છે. અને જીવ સમ્યત્વ પ્રાપ્ત કરે છે પણ જો અધ્યવસાયોની અશુદ્ધિ થાય તો મિથ્યાત્વમોહનીયકર્મનો ઉદય થાય છે. અને જીવ મિથ્યાત્વે જાય છે.
તથા જિનેશ્વર પરમાત્મા દ્વારા બનાવાયેલાં તત્ત્વોને વિષે જે કર્મના ઉદયે અરુચિ થાય, અણગમો થાય, તે મિથ્યાત્વમોહનીયકર્મ કહેવાય છે. આ પ્રમાણે ત્રણ પ્રકારના દર્શનમોહનીયકર્મના અર્થો પૂર્ણ થયા. ૧૬. હવે ચારિત્રમોહનીય કર્મના અર્થ સમજાવે છે. -
सोलस कसाय नव नोकसाय, दुविहं चरित्तमोहणीयं । अण-अप्पच्चक्खाणा, पच्चक्खाणा य संजलणां ॥१७॥ (षोडश कषाया नव नोकषाया, द्विविधं चारित्रमोहनीयम् । . अनन्ताप्रत्याख्यानाः, प्रत्याख्यानाश्च संज्वलनाः)
શબ્દાર્થ - નોનસ = સોળ, સાથે = કષાયો અને નવ = નવ પ્રકારે, નોસીય = નોકષાયો. એમ, વિર્દ = બે પ્રકારે, વરિત્તમોદણીયં = ચારિત્રમોહનીય કર્મ છે. ૩ = અનંતાનુબંધી, અUવા = અપ્રત્યાખ્યાનીય, પન્નવસ્થા = પ્રત્યાખ્યાનીય, ય = અને, સંગUTI = સંજવલન કષાય.
ગાથાર્થ - સોળ પ્રકારના કષાયો, અને નવ પ્રકારના નોકષાયો એમ બે પ્રકારે ચારિત્રમોહનીય કર્મ જાણવું. તથા અનંતાનુબંધી, અપ્રત્યાખ્યાની પ્રત્યાખ્યાનીય અને સંજ્વલન એમ કષાયો ચાર પ્રકારે છે. ૧૭.
વિવેચન :- અહિંસા - સત્ય - અચૌર્ય ઈત્યાદિ સદાચારોરૂપ જે ચારિત્ર છે. તેમાં જે મોહ પમાડે, મુંઝવે તે ચારિત્રમોહનીયકર્મ. તેના બે ભેદ છે (૧) કષાય મોહનીય અને (૨) નોકષાય મોહનીય, કષ એટલે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
