________________
૧૩૬
પ્રથમ કર્મગ્રંથ
જુદા જુદા-ભવોમાં, અને જુદા-જુદા કાળે થતી આ શરીરની રચનામાં તે તે શરીરને અનુકુલ પુદ્ગલોના જત્થાનો સંગ્રહ કરી આપનારૂં જે કર્મ છે તે સંઘાતન નામકર્મ છે. જેમ દંતાલી (પાંચ-છ દાંતાવાળું, ઘાસને એકઠું કરવાનું, લાંબા હાથાવાળું એક જાતનું ખેતરોમાં વપરાતું સાધનવિશેષ) છુટા-છુટા પડેલા ઘાસને એકઠું કરી આપે છે. તે જ રીતે આ કર્મ જીવને ઔદારિકાદિ જે શરીર બનાવવાનું હોય તે શરીરને અનુકુળ પુગલોના જત્યાવિશેષ ભેગા કરી આપે છે. તે કર્મને સંઘાતન નામકર્મ કહેવાય છે.
શરીરો પાંચ છે તેથી તે તે શરીરને યોગ્ય પગલોના જસ્થાઓને એકઠા કરવા રૂપ સંઘાતન નામકર્મ પણ પાંચ પ્રકારે જ છે. ઔદારિકસંઘાતનનામકર્મ, વૈક્રિયસંઘાતનનામકર્મ, આહારકસંઘાતનનામકર્મ, તૈજસસંઘાતનનામકર્મ અને કર્મણસંઘાતનનામકર્મ.
પ્રશ્ન = જે ઔદારિકાદિ શરીર નામકર્મ છે તેનાથી જ શરીરોને યોગ્ય પગલોનું ગ્રહણ સિદ્ધ થઈ જાય છે. કારણકે શરીરનામકર્મમાં જ લખ્યું છે કે તે તે શરીરને યોગ્ય પુદ્ગલોને ગ્રહણ કરી ઔદારિકાદિ તે તે શરીર રૂપે પરિણાવી શરીરની રચના કરવી તે શરીરનામકર્મ. તો પછી સંઘાતન નામકર્મ માનવામાં શું વિશેષતા છે ? શરીરનામકર્મથી સંઘાતનનામકર્મનું એવું તે શું કાર્યવિશેષ છે કે જેનાથી સંઘાતન નામકર્મ ભિન્ન સ્વીકારવું પડ્યું છે? માટે ભિન્નકાર્ય વિશેષ શું? તે સમજાવો.
ઉત્તર ઔદારિકાદિ શરીરને યોગ્ય પુદ્ગલોનું ગ્રહણ, શરીર રૂપે પરિણમન, અને શરીરોની રચના, ઇત્યાદિ કાર્ય તો શરીર નામકર્મથી જ જન્ય છે. પરંતુ તે તે પુગલોના જત્થા કેટલા લાવવા ? પુદ્ગલોના જસ્થાની “પરિમિતતા” કરાવનારું આ સંઘાતન નામકર્મ છે. શરીરનો બાંધો એકવડીયો બનવાનો હોય તો ઓછા જત્થા, મધ્યમ બાંધો બનવાનો હોય તો મધ્યમ જત્થા, અને હાથી જેવી વિશાળ કાયા બનવાની હોય તો વિપુલ જત્થા લાવવામાં આ કર્મ કામ કરે છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
