Jain Shwetambar Conference Herald 1905 Book 01

Author(s): Gulabchand Dhadda
Publisher: Jain Shwetambar Conference
Catalog link: https://jainqq.org/explore/536501/1

Page #1

bis 41551566f4f $i$filii
151664414141414141414 415
- શ્રી જૈન ધર્મ વિજય પુસ્તકાલય
99999999956456456564545494.fi Fifi
Camal
વિરમગામ 4546464696444645661451461454647441451461454647419
JACTA EST ALEA
The die is cast. We ought to prepare ourselves to be shaped according to the mould, but it would be practically wise to examine the matrix thoroughly before we condescend to be impressed by it.
To begin with, we require to be satisfied whether this pro. claimed die of the Jain Swetainber Conference Journal is an innovation or merely a repetition of what was current in bygone times and which, for some reason or other, had fallen into disuse. This enquir
ill gratify our human nature which is mostly apt to addict to what has surrounded us in the immediate past, irres. pective of its advantageous and dis-advantageous influences upon mankind, and we look reluctantly upon anything, however beneficial, which we think is forced upon us. A retrospect of what our venerable Rishis and Moonees have, throughout their life-long labor, have done for the advancement of the Jain laity, in the shape of writing extraordinary works on Literature, Ethics, Moral and Mental Philosophy, Science, instructive religious and social Novels &c., and preserving them in the world-renowned Jain Libraries of Jaisalmer, Patan, Cambay and other places far beyond the reach of the Musulman destroyer, would at once convince us that our learned ancestors had fully realised the value of the resources of spreading knowledge and wisdom. And as there were no easy means of communication in those days, they spread
ured wisdom and religious knowledge by their personal contact and influence with people of different localities, where bound by the sacred role, they happened to go during the ascetic life. Times are changed now. And along with th change comes a change in the facility of communication also. V have now been blessed with high-speed railway trains and gigar steamships by nitans of which we perform our journeys at any rate of thirty and even forty miles and more an hour and which immediately carry news of one place to another spreading it all

Page #2

J. S. Conference Herald.
January.
over the world within a short time. We have got telegraphic service through which news of long, long distances can reach us within a few hours. And, above all, we are free from those tur moils and disturbances of the highwayman which unavoidably attended upon our former sluggish journey by road. We have, as a matter of course, made a concomitant improvement in this branch of spreading knowledge and now our palatable views and opinions may be chewed, relished and digested by our brothersin-religion, spreading all over India and elsewhere, within a very short time of their being served from the kitchen. Our this service is not an innovation then but an improved recurrence of what had been compulsorily forgotten owing to unsettled times; and we fervently hope our brothers would adapt themselves to this time-honored measure and by honoring it, honor themselves.
2
The next question may arise about the necessity and wisdom of adding to the number of the already existing periodicals. A review of such Jain publications counted on the fingers of one's hand, would make one feel ashamed of the very meagre number of such public organs which are the mouthpiece of society. The existence of a greater number of such impartial and instructive papers and their wide circulation throughout the whole Jain Community, of which they are the ornaments, would, in the long run, better our condition comparatively_earlier than any other means brought in vogue for the same. They are the speakingtrumpets of society and they help much in the formation of public opinion-so urgently needed for reform-towards eradicating evils and imposing sound principles for future guidance. Our best thanks are due to our Jain Contemporaries, who, in addition to other responsible duties to society, are often vehemently preaching the cause of the Jain Swetamber Conference and trying their utmost to improve, sometimes at self-sacrifice, the condition of their co-religionists. Our business would solely be the business of the Conference; and by our timely exertions, we would only be able to add a quota to what has already been taken in hand by our older Contemporaries. We hope our maiden attempt will meet with public approval.
The last but most serious question may be put about the fairness of conducting the paper to which our only answer is that we would avoid all party questions, and, so far as practicable, sectarian and political questions. We would always
deal with matters concerned with the Jain Conference and the welFare of the Jain Community.

Page #3

1905
Graduates' Asrintion XTKA The Jain Swetamber Graduates' Association
of India. As the heroic well-wishers of the Jain Community of India are trying their utmost either through local Panchayats, clubs, societies or personal exertions to contribute to the welfare of the Jain Swetamber Conference, so the benevolent.Jain Swetamber Graduates present at the meetings of the Third Conference at Baroda, irrespective of local barriers, taking themselves to be fellows of one great and influential body of graduates thought it fit to assist the Conference by starting the above-named Association. They met together in the evening of the 29th November 1904, in the Conference Mandap when Mr. Golabchand Dhadda M. A., of Jaipur, presided.
The work done was as follows :
1. That this association be styled “ The Jain Swetamber Graduates' Association of India ;”
2. That the word "Graduate " indicate the graduates of all Universities, High Court Pleaders, District Pleaders, Doctors and Barristers ;
3. That Mr. Golabchand Dhadda M. A. of Jaipur be appointed President, Doctor Balabhai Maganlal Nanavati L. M. &. S. of Baroda be appointed Vice-President and Mr. Motichand Girdhar Kapadia B. A., LL. B., of Bhownagar, now in Bombay, be appointed Secretary of the Association ; 4. That the aims and objects of the Association be --
(a) To secure the co-operation of all Jain Graduates; (6) To further the projects of the Jain Swetamber
Conference ; (c) To meet at least once a year with individual re
. ports of work done during the year ; (d) To contribute to the Conference Paper articles
in English on religious, educational and social
questions; @) To procure donors to the Conference Fund; (N.B.
Donors through this Association to the Conference Fund will be taken as sympathisers of the Association.)

Page #4

J.S. Conference Herald.
January, 5. That Graduates of and over five years' standing pay four Rupees or more annually towards the up-keep of the Conference Fund, and others two rupees or more ; .
6. That all the members get the Conference Paper free; 7. That a list be opened and members enlisted.
After finishing the regular business of the night, the'members. present thought of preparing a list of the Graduates so far so known to them and each adding to the list according to his own information, the result arrived at was 1 M. D., Bar-at-law ;
M. A., Bar-at-law; 2 Bar-at-law; 1 M. A., L, L. B. I M, A., B. Sc., 1 M. A., 1 B. A., B. Sc. LL. B., 1 B. A., B. Sc; 19 B. A., L. L. B., 30 B. A., 1 B. A. L. M. & S.: 4 L. M. &S: 1 G. M. A. C. ; 1 L. R. C. P., 2 L. C. E. ; 4 H, C. P.; and 14 D. P.;
NOTE.-Readers are invited to kindly furnish the President or the Secretary of the Association with names of persons of their districts or others known to them eligible for the membership of the Association and graduates. in the sense of the term adopted here will be good enough to fill the following form in the capacity of members of the Association and forward the same to the President of the Association, so that their names may be authoritatively kept on record.
FORM.
Father's Name.
Caste, i. e Oswal, Srimal or Name of town or village of
Porawal. residence.
Name of district.
Year of graduation:
Name of University.
Present age.
Distinctions, prizes, honors,
scholarships, rewards &c.
Present occupation.
Name.
Remarks.
No.

Page #5

1905
Graduates' Association of India. The following alphabetical list of the Jain Swetainber Graduates, so far as known, is appended for public information and future correction and completion. Name.
Degree.
Town,
No.
· B. A.
Kaira.
1 Amritlal Moolchand Mehta. B.A. Ahmedabad. 2 Anopechand Milapchand. Sha. .
Broach. Balabhai Gulabchand. L. C. E. Balabhai Maganlal Nanavati.
L. M. & S. Baroda. 5 Balabhai Mancharam.
B. A.
Panna. 6 Bhagwanji Anope Chand 1 Mehta.
B. A., LL. B.
Rajkote. Bhoodar Dass Bechar Dass Vohra:
L.R.C.P. &c.
Radhanpur. Bhoora Lal Haran.
M. A.,L.L. B. Ajmere Chandoo Lal Balabhai Nanavati,
B. A. Ahmedabad. Chandoo Lal Gokul Dass Javeri.
B. A.
Do. Chatur Dass Ghelabhail Sangvi.
D. P.* Jamnagar. Chimanlal Lalloobhai. | H. C. P.* Surat. Chimanlal Nathoobhai Doshi B.A., LL. B. Ahmedabad. Chimanlal Poorooshotam. Dass Broker.
B.A.,L. L. B. Do. Choonilal Golabchand Dalia. L. C. E. Surat.
n BB
Chotalal Golabchand Vakil.
D.
P.
Do.
Do..
21
D.
17 Chotalal Kalidas Gandhi.
D. P.
Ahmedabad. 18 Dalsookhbhai Premchand. 19 Daulatram Poorooshotam Barodia.
B. A. Joonagarh. 20 Dolatram Umed Ram Sha. B. A., LL, B. Ahmedabad. Dayabhai Hakamchand,
D. P.
Dhandhuka. yabhai Premchand Mody D. P. Ahmedabad. 23 Dayabhai Ratanchand Da-l lal.
B.A., L. L. B. 24 Deochand Uttamchand Pa- M. A. rekh,
Bar-at. Law 25 Dhiraj Lal P. Shroff. Bar-at-Law' Bombay. *D. P. indicates District Pleader and H. C. P. High Court Pleader.
Do.
Rajkote.

Page #6

J. S. Conference Herald.
January
No.
Name.
Degree.
Town.
27
D. P.
D
36
37
Girdharlai Ranchore Lal Sha.
B. A. Ahmedabad. Gulabchand Dhadda.
M.A.
Jaipur. 1 Gulabchand Moteechand Damania.
B. A., L.L B.
Solicitor Bombay. 09 | Gopichand.
B. A. Umballa. 30 | Harakhand Dhariwal. B.A.,L,M,&S. Ajmere. 31 Harilal Mancharam,
Ahmedabad. 32 Harilal Moolchand Mehta.
B. A. I Ahmedabad. 33 Ilarilal Ranchodlal
Kaira. 34 Jagjiwan Moolji Bania. B. A., B. Sc Jamnagar. 35 | Jamnadass Premchand. L. M. & S. Ahmedabad Jivaraj Odhavji Doshi.
B. A. Bhawnagar. Kalayanji Padamji Sha.
B. A. Radhanpur. Keshavlal Premchand Mody.
B.A.,L.L.B. Ahmedabad. Keshevlal Mehta.
B.A.
Jodhpur. Lakhamsi Heerji Maisri. B.A.,L.L.B.
Bombay. Madansingh Khabia.
B. A. Maganlal Poorooshotam Badami.
D. P. Mabasookhram Lakhshmi
Bahial ( near Chand
B.A. Degana ) Makanji Jootha Mehta.
B. A. Bomby. - 45 Mangalchand Mehta
B. A. Jaipur. 46 Manakchand Kochar
B. A. Jabbalpur Manilal Balabhai Nanavati 1 BA.,L.L.B. Baroda. 48 Manilal Bhagubhai Javeri B.A., L.L.B. | Ahmedabad 49 Manilal Daulatchand Sha
B A.
Patan. 50 Manilal Nathoohbai Doshi
B. A. Ahmedabad 5 i Manilal Wadilal Dalal
D. P.
Do. 52 Mahsookhram Narshi Dass Sha
B.A.,L L.B.
Do. 53 | Mayachand M. Seth
L. M. & S.' Baroda. 54 | Mohanlal Choonilal Dalal 1 B. A. I Bombay. 55 | Mohanlal Gocul Dass Sha B.A.,L L.B. Ahmedabad. 56 Mohanlal Jewanlal
Bar-at-Law Wadhwan. 57 Mohanlal Wadilal Moonim
B. A. Ahmedabad.. -
Udaipur.
. Surat.
44

Page #7

1905
Graduates' Association of India,
7
Name.
Degree.;
Town,
B.A.,L. L B. G. M. A. C.
B. A. I. P.
B. A. B.A., L.L.B.
B.A.
Bombay. Bombay. Ahmedabad Kaira.
Degaun. Viramgam.
N
.
63
1
58 MotichandGirdharKapadia 59 Motilal Kashalchand Sha 60 | Motilal Umabhai Sutaria 61 Nagindass Sankalchand 62 | Narotamdass Khemchand
Nathoobhai Motichand Sha Nanchand Bechar Dass
Doshi Nibalchand Lakhshmichand
Soni Notanmul Bhandawal Popatlal Amthasha Prabhashanker Liladhar
Doshi Pranjiwandass Jagjiwan
dass Mehta
Bhawpagar.
B.A. B.A.L.L.B.
DP.
Gogha. Jodhpur. Ahmedabad.
Rajkote.
B.A.,L.L.B. M. D. Bar at
Law
Rangoon.
|
D. P. Viramgam,
B. A. I Ahmedabad. B.A.,L.L.B. Jamnagar, H. C.P. | Ahmedabad, B.A.
Do. B, A. B. Sc.
LL. B. Ajmere D. P.
Kaira,
70 Ratanchand Moolchand
Mehta 71 Sankalchand Mohokam Dalal 72 Sankalchand Narayenji Sha | Sankalchand Ratanchand
Vora 74 Sarabhai Maganlal Mody
Siraichand Bhampua Somchand Bhailal Soorchand Poorshotamdass
Badami Tribhuvandass Laherchand
Sha Tribhuvandass: Odbavji Sha
Vadilal Tarachand Parekh | Vanechand Lakhshmichand
Doshi 82 | Vanechand Umedchand
Mehta 83 | Velji Anandji Maisri 84 | Vallbhabhai Utamchand 85 Talim Singh Kothiari
B. A. LL. B. Surat. L. M. & S. 1 Verawal.
B.A. Bhawnagar. H. C. P. Ahmedabad. B.A.,LL.B Rajkote ! H. C. P. Dholka. B.A.
Bombay. M, A., B. Sc. Jetpur. : 1 B. A. l Nagode C I,

Page #8

January
J. S. Conference Herald. To the above list may be added the names of Mr. Neme. chand Mody B. A., of Sailana, now at Ajmer and Seth Jagabhai Dalpatbhai B. A., Messrs Keshavlal Amthasha B. A., Ghelabhat Chotalal B, A., and Manilal Hattisingh B. A., all of Ahmedabad, who took their degree of B. A, in the last Bombay University examination. Thus we are enabled to count 90 graduates on our list and more additions will most probabaly take the list to the number of one hundred.
- An examination of the list shows that Ahmedabad stands topmost being proud of holding 30 graduates. Next in order are Bombay, 8; Surat, 5; Ajmer, 4; Jamnagar, 4; Kaira, 4; Rajkote 4, Baroda, 3; Bhawnagar, 3; Dholka, 2; Jaipur, 2; Jodhpur, 2; Radhanpur, 2; Viramgam, 2 and the rest one each.
“In Jain Mat Samikhsha Case orders were issued by the District Magistrate on the 6th instt. Shambhoo Dattu author has been fined Rs. 500/- Ramchand printer, Rs. 250/- while Ramkrishna publisher has been ordered to give securities for the sum of Rs. 150/- for one year."
Rates for Advertisement.
જાહેર ખબર આપનારાઓને સુંદર તક. આ માસીક કે જેનો જેને જેવી ધનાઢ્ય કોમમાં હિંદુસ્તાનના દરેક પ્રાંતમાં બહાળો ફેલાવે છે તેમાં જાહેર ખબર આપવાના ભાવે નીચે મુજબ છે –
૧ પેજ અથવા ૧ કલમ. |અડધુ કલમ. પા કલમ ૧ વર્ષ માટે | પ૦ | ૨૮ ૧૫ છ માસ માટે ૨૮ | ૧૫ | ૮-૮-૦ ) ૫ એક અંક માટે | ૫ | ૮ | ૨-૪-૦ | ૧-૪-૦
પા કલમથી ઓછી જાહેરખબર લેવામાં આવશે નહીં. જાહેરખબરે ઈગ્રેજી, હીંદી, યા ગુજરાતી ભાષામાં લેવામાં આવશે. જાહેરખબરનાં નાણાં અગાઉથી મ
લ્યા શીવાય જાહેરખબર દાખલ કરવામાં આવશે નહીં. તે માટે સઘળે પત્રવ્યવહાર મનીઓર્ડર વિગેરે નીચેનાં શીરનામે મોકલવા – એસીસ્ટંટ સેકેટરી.
શ્રી જૈન શ્વેતાંબર કેન્ફિરન્સ.
સરાફબજાર, મુંબઈ.

Page #9

॥ नमासिद्धेभ्यः॥
जैन श्वेताम्बर कोनफरन्स हरेल्ड.
पुस्तक १
जनवरी सन १९०५.
नम्बर १
-
तीसरी जैन श्वेताम्बर कोनफरन्स. जैन श्वेताम्बर कोनफरन्स नामी बच्चेकों इस दुनियाकी रोशनी देखे हुवे दो बरस होकर तीसरा बरस शुरु होगया. इसके पैदा होनेका उत्सव मारवाडी आसोज (गुजराती भादवा ) वुदि ९ और १० मारवाडी सम्बत १९५९ में उस भूमीके "पवित्र स्थान श्री फलोधी पार्श्वनाथ के तीर्थपर हुवाथा कि जिस भूमीके ओश्या नग्रीमे हमारे बहुतसे बुजुर्ग (बडिल) मिथ्यात्वकों छोडकर पवित्र जैनधर्मकों अङ्गीकार करके ओसवाल हुवेथे और जहांसे कुल हिन्दुस्थानमें फैलकर जैनधर्मकी धर्मपताका मारवाड, मेवाड, गुजरात, काठियावाड, पंजाब, कच्छ-पूरब वगैरह मुल्कों में फरका रहे हैं. “घडा लारे ठीकरी और मायड लारे डीकरी" के कथनानुसार हमकों आशा होतीहै के हमारे बुजुर्गोने जिस तरह जय पाई उसही तरह बर्तमान और भविष्यत्कालमें यह पवित्र भूमीमें पैदा हुवा महानुभव जय पावेगा और समय पाकर वह वह कार्य करेगा के जो आश्चर्यकारी होंगे. इस बच्चेकी उत्पत्तिका उत्सव होनेके बाद मारवाडीयोंने अपने गुजरात, काठियावाड के स्वामी भाइयोंकी दरख्खास्त पर इस बच्चेको आयन्दा परवरिश करनेके लिये उनकी गोदमें देना मुनासिब समझा
और इसका दूसरा बार्षिकोत्सव का स्थान परम पवित्र श्री शत्रुञ्जय महातीर्थ करार पाया था, परन्तु अपने बचपनके बल और पराक्रमकी तरफ नजर डालकर इस परम पुरुषने चहा के इस तीर्थकी यात्रा कुछ ज्यादा शक्ति प्राप्त होने से किई जावै तो अच्छा होगा इसलिये श्रीजैनसंध और ठाकुर पालीताणामें खटपट के बहानेसे इसकी इच्छित भूमी मुम्बा पट्टनमें जा बिराजा और जिस धूमधाम के साथ मुम्बापुरी के सदगृहस्थोन इसका दूसरा वार्षिकोत्सव किया उसपर ज्यादा टीका करनेकी आवश्यकता नहीं है क्योंकि वह बात अब तक सब के दिलोंपर अच्छी तरह उकीरी हुई है. मुम्बापट्टनमे इस सत्पुरुषके प्रभावसे इस बातकों घडी घडी जाहर करने पर के चन्दा करनेकी आवश्यकता नहीं है. जैन समुदाय के उदार चित्तवाले हिंदुस्थानके पृथक पृथक बिभागोंसें आये हुये प्रतिनिधियों ने उस सुशोभित मण्डप के अन्दर दो घण्टे तक रुपयों की चिठियों की वह बोछाड बरसाई . के जिसको देखकर और सुनकर

Page #10

१०
जैन कॉनफरन्स हरैल्ड.
[ जनवरी
प्रत्येक मनुष्य के मुखसें " धन्य है जैनधर्म और धन्य हैं इसके अनुयाई " की ध्वनि निकल रही थी -दो घण्टे के अन्दर येक लक्ष मुद्रा से उपर संख्या पहुचने सें सबकों सन्तोषके उपरान्त चमत्कारी बात मालुम हो रहीथी और जिस निर्विघ्न और सन्तोष के साथ पचरङ्गी पगडीवाले पांच हजार जैनियोंने मिलकर कार्यवाही की वह उस समयके अंगरेजी, गुजराती, हिन्दुस्थानी पत्रोंसें अच्छी तरह मालुम होसक्ती है यहां तकके मुम्बई हाइकोर्टके नामदार जसटिस चन्दावरकर साहबनें नेशनल कांग्रेससें भी इस जैन कोनफरन्स की कार्यवाही ज्यादा अच्छी और फतहमंद होनेकी राय प्रगट किईथी के जिससे हर सच्चे जैनीके दिलकों हर्ष उत्पन्न होकर उसको इस कोनफरन्स को तन मन धनसें मदत देनेकी उत्कण्ठा होनी चाहिये.
इस सत्पुरुषने अपनी पवित्र स्थितिका पहिला वर्ष पूर्ण होतेही चारो तरफ नजर डालकर बिचार किया कि इस समय विद्या अर्थात् केलवणीकी जैन समुदाय में कमी है और दु:कालोंके पडनेसें जैन समुदायकी स्थिति अच्छी नहीं रहीहै और परम पवित्र तीर्थोंमे तथा अन्य स्थानोमें पुज्यपाद तीर्थकरों की प्रतिमावों का तथा मन्दिरों का संरक्षण और सेवा जैसी के चाहिये वैसी नहीं होती है. केवली भगवानके कथन को पूर्वाचार्यैने शास्त्रद्वारा अमुल्य विरासत हमारे वास्ते छोडी है उसका अनुभव हमारी बेपरवाहीसे कमी आदि जन्तु कर रहे है. जीवात्मा सर्व समान होते हुये गूंगे प्राणियों कों जो पीडा पहुंचाई जाती है यह धर्माभिमानके बिरुद्ध है. खोटी खोटी रीतिरीवाज जो कई कारणोसें जैन समाज में प्रचलित हो गये हैं ये लोक परलोकमे हानिकारक हैं गरज कि इस इस तरह के उत्तम खयालात के साथ इस सत्पुरुषनें कुल जैन संघ की सहायताके नीचे इन कामों को चार बीर पुरुषोंके हाथमें मुख्य तोर पर और सर्व संघके हाथमें साधारण तौरपर सोंपा उन चार पुरुषोंमें से एक महाशय ने तो इस लोककों छोड परलोक का बीडा उठाया और जिस तरहपर मरुदेवी माता अपने पुत्र रिषभके पहिले शिवरमणीकों देखने पधारी वैसेही यहां की उन्नति बाकी रहे हुये अपने तीनों मित्रोपर छोडकर मिस्टर फकीरचन्द प्रेमचन्द जे. पी. कुल समुदाय को शोकजनक करके परलोक सिधाये उनकी जगह बीर पुरुष वीरचन्द दीपचन्द सी. आई. ई. मुकरर हुये इन चारों सेक्रेटेरियोंने नीचे मुताबिक काम और देश बांटे. -
नाम
सेठ बीरचन्द दीपचन्द सी. आई. ई, मुम्बई.
सेठ लालभाई दलप
तभाई, अहमदाबाद. बाबू रायकुमारसिंह,
कलकत्ता.
देश
सूरत मुम्बई तक दक्षिणखान्देश, बराड. गुजरात, पालीताणासें. सूरत तक, काठियावाड, कच्छ, बंगाल, पूरब, पंजाब
बरमा.
काम
जीवदया, निराश्रित को आश्रय. केलवणी.
जीर्णमन्दिरोद्वार.

Page #11

१९०५] तीसरी जैन श्वेताम्बर कॉनफरन्स. . मिस्टर गुलाबचन्द ढढा राजपुताना, मालवा, मध्य जीर्णपुस्तकोद्धार.
एम, ए. जयपुर. प्रान्त, मध्यहिंदुस्थान.
चुनाचे इन चारो सेक्रिटेरियोनें तथा इन के साथ में प्रान्तिक सेक्रिटरियो ने जो जो काम किये और उपदेशकों ने जो काम किये उसका मुफस्सिल वृत्तान्त जो सालाना रीपोर्ट कोनफरन्स के चारों सेक्रेटरियों की तरफ से छपकर प्रगट हुई है उसमें दर्ज है यहां पर लिखने से पिष्टपेशन होगा परन्तु इतना लिखना उचित होगा के इस कोनफरन्स के जरयेसें वह वह कार्यवाही हुईहैं कि जो पृथक पृथक मनुष्योंसें या समाजासें होना असम्भव था, यथा, जैसलमेर भंडारका खुलना, जगह जगह मन्दिरोंकी मरम्मत्तका होना, जगह जगह पाठशालावो का व कन्या शालावों का खुलना तथा उनको मदद का मिलना, विद्यार्थियोंकों स्कालरशिप का मिलना, जीवदया और कुरि तयों तथा सुकृत भण्डार के लिये जगह जगह उपदेश होना, बहुतसी जगह कुरितियों का छूटना, सुकृत भण्डारका शुरु होना, जैन विवाह विधि अनुसार जैनियों में विवाह होना, और सबके उपर जैन समुदाय में एक सम्यका पैदा होना तथा इस कोनफरन्स द्वारा एक ताकतका कायम होना और सर्व जैनियों के दिलोंमें आल्हाद का उत्पन्न होना सबसे ज्यादा खुशीकी बात है.
दूसरा वर्ष पूर्ण करके इस विराट ( महत् ) पुरुषने तीसरे वर्षमें कदम रखा उस समय विचार पूर्वक बजाय मारवाडी आसोज के मारवाडी मार्गशीर्ष में वार्षिको त्सव का होना मुनासिब समजा और प्रतिदिन इसकी क्रान्ती इस कदर बढती रही
और इसका प्रभाव इस कदर असर डालनेवाला हुवा के बमुकाबले मुम्बई, बडोदा जैसे शहरमें के जहां पर श्रावक वर्ग विशेष नहीं है इसके उत्सवकी कार्यवाही में सैंकडों सदगृहस्थोने महिनों पहिलेसें अपने घरवारका सब धन्धा छोडकर मशगूल हुये और हरतरहसे इसके उत्सवकों धूम धामके साथ पार पटकने पर कटिबद्ध हुवे-जिन महाशयोंने कृपा करके इसके मण्डप वगैरेहकों देखा है उनकों अबतक अनुभव होगा के बडोदा महाराजके लक्ष्मीबिलास महलके आगे विशाल हवादार मैदानमें इस मण्डपकों खडा किया गयाथा के जहां पर बडे आलीशान दरवाजे की शोकज, जैन लाक्षणिक प्रदर्शनका दरसाव, झण्डे और ध्वजा पताकावोंका चारों तरफ फरकना, कई खेमोंका खडा होना, किटसन लाइटका प्रकाश, स्टेट बेंडका बजना, पोलिसका इन्तजाम वगैरह सब इस वक्त तक फिर फिर कर याद दिलाते हैं के हमारी उम्रमें हम हमेशा यह बात देखा करें. इन सब बातोंके उपर पांच हजार जैनियोंका बंगाल, पूरब, पञ्जाब, राजपुताना, गुजरात, कच्छ, काठियावाड, मध्यप्रान्त, दक्षिणसे आकर इत्तफाकके साथ इस कोनफरन्सकी कार्यवाहीकों भली प्रकारसें पार उतारना जैनियोंकी उत्तम हालतकों दिखला रहा था. महाराजा शियाजीराव, युवराज फतहसिंहरोव, महाराणी साहिबा और रियासतके दीवान वगैरहका इस जलसेंमें शामिल होना दोनों तरफको शोभा दे रहा था.

Page #12

जैन कोनफरन्स हरैल्ड.
[जनवरा तीन दिन तक कोनफरन्सकी धूम धाम रहकर प्रतिनिधि अपने अपने ठिकाने “पधारे और पांच सात दिनके बाद उस जगहपर कोई चिन्ह ऐसा नहीं रहाके जिससे एक नवीन देखनेवालेको मालुम हो सके के इस जगह एक हफते पहिले क्या कार्यवाही हुई थी.
इस खयाल के साथही उन आक्षेपो परभी गोर करना वाजिब है कि जो आम तोरपर उन महाशयों से सुनने में आता है के जिनो नें या तो कोनफरन्सके हेतवोंकों अच्छी तरह समजा नहीं है या जिनकों कुदरती तोरपर इस शब्दसे नफरत है के "कोनफरन्स क्यों किई जाती है, इससे क्या फायदा है, सैंकडों हजारों कोसोंसे मनुष्य अपना अपना काम छोडकर क्यों इकठे होते है, हजारों लाखों रुपय्ये को साल दरसाल क्यों रेलके किराये वगैरहमें खोदेते हैं इस रुपय्ये कों किसी शुभ काममें ही क्यों नहीं लगाते हैं. अवतक तीन जलसें होगये कोनफरन्सने क्या कार्यवाही किई, क्या इन्तजाम किया, क्या बहादुरी किई ?"
इन आक्षेपों पर पूरा गोर करके इनके दोनो तरफों पर ध्यान देकर विचार करना और उनके नफे नुकसान को सोचकर कार्यवाही करना हर महाशयका कर्तव्य है-अवल कोनफरन्स क्यों किई जाती है इससे क्या फायदा होता है ? इस सवाल कों विचारते हुवे इस बातका ध्यान रखना जरूरी है के यह कोनफरन्स किस की है और इस कोनफरन्स सें क्या नतीजा पैदा होता हैं ? इस का यह जबाब है कि यह कोनफरन्स जैन समुदायकी है के जिसमें जैन सम्प्रदायके चुने हुवे प्रतिनिधि एक जगह एक सालमें इकट्ठे होकर अपने धर्म और समाजके भले बुरे का खयाल करके सब की सम्मति से बुरी बात को अपनी समाज में से निकाल कर भली बात कों प्रचलित करने की कोशिश करते हैं और एक दूसरे के साथ मिलकर भ्रातृभाव बढाते है. ऐसी कोनफरन्स के न होनेसें एक दूसरे से मिलने का मोका न आने से आपस में हमदर्दी पैदा नही होती है. और हमदर्दीके पैदा न होनेसें इत्तफाक नहीं बढताहै. इत्तफाक के न बढ़ने में सामाजिक और धार्मिक उन्नति नहीं होती है और इस असार संसार में उच्चकुल में उत्पन्न होकर श्रेष्ट जैन धर्म को पाकर यदि अपने समाज और धर्म की उन्नति न किई तो ऐसी मनुष्य देह को धारण करना ही व्यर्थ है. पस प्रथम सवाल का जबाब मिल चुका के इस कोनफरन्स के इकट्ठे होनेसें सामाजिक और धार्मिक उन्नति होती है.
दूसरा आक्षेप यह है के सैकडों हजारों कोसों से मनुष्य अपना अपना काम छोडकर क्यों आते है ? इसका यह जबाब है के मनुष्य अपने अपने काम छोडकर सैकडों हजारों कोस सिर्फ इस ही काम के वास्ते नहीं जाते हैं परन्तु केई सांसारीक और धार्मीक कामों में उनकों जाना पडता है. यह कोनफरन्स सांसारीक और धार्मीक सुधार के लिये है तो फिर यदि सजन लोग अपने अपने काम छोडकर अवश्य इस कोनफरन्स के लिये आवै तो इसमें आश्चर्य क्या है ? जहां जहां अपना सम्बन्ध होता है वहां वहां शादी गमी के मोके पर प्रत्येक मनुष्य को अपना अपना

Page #13

१९०५] तीसरी जैन श्वेताम्बर कॉनफरन्स. काम छोडकर अवश्यही जाना पडता है. जहां जहांपर अपना व्यापार चलता हो वहां वहां पर सहस्त्र दुःख उठाकर के भी जाना पडता है. जहां जहांपर अपने तीर्थ हो वहां वहां पर तीर्थयात्रा निमित्त जानेकी अभिलाषा रहने में जाना पडता है. ऐसा कोई मनुष्य इस समय में नहीं होगा के जो इन कारणों में से किसी न किसी कारण सें अपना मकान छोडकर मुसाफरी न करताहो. जब एक एक कारण का बांधा हुवा मनुष्य कई जगह भटकता है तो फिर एक साल में ऐसी जगह जावे के जिसमें अपने कुल समुदाय के शिरोमणियों के दर्शन हों, तीर्थोके दर्शन हो, जाति और धर्म की उन्नति हो तो इसमें नई वात क्या है ? जो मनुष्य ऐसे समाज में शामिल न हो ऊसकी कार्यवाही पर सद अफसोस है.
तीसरा आक्षेप यह है के हजारों लाखों रुपय्या रेलके किराये वगैरह में लगा देते हैं इस रुपय्ये कों किसी शुभ कार्य में ही क्यों नही लगाया जावै ? इसका जवाब एक उदाहरणसें दिया जाता है-जिस वक्त मेघ बरसता है यह खयाल नहीं करताके जरखेज जमीन परही बरसै, उसर जमीन पर न बरसै. मेघ कहीं भी बरसै दुनियां कों फायदा जरूर पहचावेगा, बन्ध और तालाव में पानी भरने से कूप का पानी बढताहै धीरेधीरे मेघ के बरसने से कुलपानी जमीन में पैवस्त होकर कूप के पानी को बढ़ाता है. दीखत में कितनी ही बातें ऐसी दीखा करती हैं कि जिनसें तुरन्त फायदा नहीं मालुम होता बल्के यह मालुम होता है के इन में व्यर्थ श्रम होता है परन्तु अन्त में जब उनका परिणाम शुद्ध आता है तो मालुम होजाता है के दीखत में जो बात श्रमवाली मालुम होती थी उसका दूसरी तरह पर परिणाम ठीक निकला-व्यापार करने के वक्त प्रथम रुपय्या धन्धे में खर्च किया जाता है, दूकान का भाडा, गुमाशतों की तनखुहा दीजाती है किसी व्यापार में नफा होता है किसी में नुकसान होता है उस नुकसान को भी उठाकर धन्धा करना पडता है- इसही तरह पर जब एक मनुष्य के पुत्र या पुत्री उत्पन्न होते हैं तो वह उनकी परवरिश करने में, पढाने में, शादी करने में हजारों रुपय्या लगादेते हैं यदि यह रुपय्या अपने सन्तान की परवरिश से बचाकर किसी धर्म के या उन्नति के काम में लगाते तो अच्छा होता. जब तीर्थयात्रा करने को जाते हैं तो उसमें रेलका और वग्गी गाडी का और डोली वगैरह का किराया देना पडता है बहतर होता कि यह किराया न देना पडता और किसी लब्धी के बल सें फोरन मन का बिचारा हुवा काम करलिया जाता. नोकारशी वगैरह जीमण करके हजारों रुपय्या खर्चा जाता है रहने के वास्ते बडे बडे मकान बागीचा बनाकर रुपय्या खर्च किया जाता है गाडी, वग्गी, घोडा, मोटर साइकिल वगैरह खरीद कर व्यर्थ खर्च किया जाता है यह सब खर्च न करके यदि कुल रुपय्या धर्मके काममें लगाया जाता तो क्या खूब होता ? परन्तु यह कल्पना मात्रही सिद्ध होसक्ता है व्यवहार सिद्ध नहीं हो सक्ता क्योंकि संसारका रस्ताही यह है के जिस मार्गका पैसा उसही मार्गमें लगाया जावै. पस इन बातोंसे सिद्ध होगया के जो पेसा इस कोनफरन्समें जगह जगह से विद्वान, बुद्धिमान, धनवान अग्रेश्वर जैन आ कर रेल

Page #14

१४ जैन कॉनफरन्स हरैल्ड.
[ जनवरी वगैरह के किराये में लगाते हैं वह पैसा व्यर्थ नहीं लगता है बल्के एक शुभकार्य के मदद देनेमें खर्च होता है के जिसका परिणाम अन्तमें अच्छा है-ऐसा आक्षेप कारआमद नहीं होसक्ताहै न इस कोनफरन्सके खैरखुवा होंके ऐसे खयालात होना चाहिये. शुभ कामभे रुपय्या खर्च करनेके उपायोंके लिये ही रेल वगैरहका किराया लगाकर इतने सज्जन तकलीफें उठाकर दूर दूरसे आकर इकठे होते हैं.
- चोथा आक्षेप यह है के अब तक तीन जलसे हो गये कोनफरन्सने क्या कार्यवाही किई, क्या इन्तजाम किया, क्या बहादुरी किई ? यह आक्षेपमी कच्चा है जिसतरहसे बूढे नशेबाज आदमी चोहटों दर बैठ बैठ कर पीनकके अन्दर सच्ची झूटी गप्पें मार मार कर अपना अमूल्य समय व्यर्थ खोते हैं उन गप्पों में कुछ सचावट नहीं होती बल्के उनको जो बात नशे में सूझ पडती है वहही उनके मुस्वसें धणी के भागकी निकल पडती है वैसेंही इस आक्षेपकी बुनियाद समझना चाहिये. हर तालीम पाया मनुष्य को याद रहता है के “Rome was not built in a day" अर्थात् शहर रोम एक दिनमें नहीं बनाया गयाथा इसका मतलब यह है के बडे कामों केलिये ज्यादा समय चाहिये, बडे काम थोडेसे समयमें पार नहीं पडसक्ते हैं
और जिसमें भी खास करके ऐसे बडे काम के जिनके लिये न काफी मसाला मोजूद हे न कारीगर मोजूद है न उस बड़े कामके पार पटकनेवालोमें जैसी हमदर्दी, हिम्मत, हुशयारी चाहिये वैसी पहिलेही पहल नजर आती है तो फिर इस तरह पर एक हांसी और मजाक के तौर पर कह बैठना के अब तक कोनफरन्सने क्या किया उचित नहीं है. हरबडे कामके शुरुआत में मुशकिलें पेश आती हैं; शुरुही शुरुमें बहुत थोडी तरक्की मालुम होतीहै जैसे लकडीके वुरके ( मोटी लकडी) को फाडने में कुल्हाडे की दो चार चोट तो ऐसी मालुम होती है के मानो कुछ लकडी पर असरही नहीं करती परन्तु असलियतकी तरफ नजर डाली जावे तो मालुम होजावेगा के पहले की कुल्हाडे की चोटने दूसरे कुल्हाडे की चोट केलिये रस्ता जारी करदिया है
और दूसरीने तीसरीके लिये यहां तकके जो दो चार चोटोमें असर मालुम नहीं दिया वह आयन्दा एक चोटसें के जिससे लकडी फटजातीहै भली प्रकार मालुम हो जाती है. इसही तरह पर जब मकान बनाया जाता है तो एक एक पत्थर के चुनने से कुछ यह अनुभव नहीं होता है के किसी समयमें इसही एक एक पत्थर की चुनावट सें एक वडा भारी महल नजर आजावेगा, परन्तु वह एक एक पत्थर ही अपना काम जरूर करता है और महल की चुनावटमें मदद देता है. इन्डियन नेशनल कोंग्रेस जब शुरु हुई क्या दशा थी ? आज बीस बरसके अन्दर इस कोंग्रेसने क्या चमत्कार दिखलाया है ? इसही तरह पर जब जैन श्वेताम्बर कोनफरन्स मेरतारोड स्टेशनपर शरु हुई उस समय सिर्फ इसकी नीव डाली गई थी और जब मुम्बई और बडोदामें इसके सालाना जलसे हुवे तो सब को मालुम हो गया के जैनियोंकी तरफसे इत्तफाक के साथ क्या उमदा कार्यवाही किई जाती है.

Page #15

तीसरी जैन श्वेताम्बर कॉनफरन्स.
१९०५ ] १५ जो शनै शनै जात्योन्नति और धार्मिकोन्नति यह सभा करती जाती है और जिसका साक्षात प्रकाश समय पाकर होसक्ता है उसको तो उस समय देखा जावेगा के जिस समय उसका प्रकाश होगा परन्तु इस वक्त इस पुष्ट बच्चेने जो जो चमत्कार दिखलाये हैं उनमें से किसी कदर नीचे मुजब बतलाये जाते हैं:
१. साल दर साल कुल जैन समुदायके चुने हुवे प्रतिनिधियोंका के जो धनवान, बुद्धिवान, विद्यावान, होते है एक जगह इकट्ठे होकर जाति और धर्म की बातों पर बिचार करना.
२. देश देशके जैनियों में के जिनका आपस में इस तरहपर शामिल होने का मोका शायदही उम्रभरमें मिलता हो आपसकी मुलाकात, सम्यकी वृद्धि और भ्रातृभाव
का बढना.
३. एक दूसरे की मुलाकातसें हरएक के दुःखदर्दकी बात दूसरे पर जाहिर होना. ४. जीर्णमन्दिरोद्धार का प्रयत्न होना.
५. जीर्ण पुस्तकोद्धार का प्रबन्ध होना.
६. निराश्रितों को आश्रयका उपाय बतलाकर उनका खयाल रखना.
विद्याका प्रचार.
७.
८. जीव दयाकी तरफ लागणी.
९. जैन समुदाय में जैन विधिके मुवाफिक फेरोंका होना.
१०. हानिकारक रीतिरीवाजों की बुराइया दिखलाकर उनके बन्ध और कम करनेका यत्न.
११. उपदेशकों का जगह जगह जाना.
१२. कुल जैन समुदायके ग्रेज्युएटोंका इस कोनफरन्सके सहाई होनेकी गरज सें एक मण्डलका कायम होना.
१३. कोनफरन्सकी कार्यवाहीकों आमतोर पर समजाने और प्रचलित करने के वास्ते मासिक पत्रका शुरु होना.
१४. राजा महाराजावोंका इस मण्डल में शामिल होकर सहाई होना. १९. पबलिक ओपिनियन ( Public Opinion ) का उत्पत्ति होना
इत्यादि अनेक प्रकार के फायदे इस कोनफरन्सके होनेसें नजर आने लगे हैं. हर चीज समय पाकर बदलती रहती है और उस बदली हुई हालतके मुवाफिक जो काम नहीं करता तो उसको पीछे पश्चात्ताप करना पडता है - एक समय ऐसा था कि जब अपने धर्मकी उन्नति अपने बलवान धर्माचार्य व राजा महाराजा करतेथे अब यह समय आगया है कि जिसमे कुल समुदाय को मिलकर उन्नति करना चाहिये और कुल समुदायकों इसके फायदों का पूरे तोरपर ज्ञान होना चाहिये. इस जैन पबलिक ओपिनियन कायम होकर तरक्की पानेसें सब दिक्कतें दूर होजावेंगी और आयन्दा साधारण तोरपर वह वह बड़े काम होते रहेगें के जिनकों देख देख कर लोग चकित हो जावें गे.

Page #16

जैन कोनफरन्स हरैल्ड.
[ जनवरी जो तीन जलसे इस कोनफरन्सके हुवे हैं उनसें बहुत कुछ सुधार हुवाहै और आयन्दा ज्यादा सुधारे की उम्मेद है...
प्रार्थना इतनी ही है के इसकी तरक्की हमेशा चाहते रहै, इस के विघ्नोंकों हटाते रहै और तन मन धनसें इसकी परवरिश करते रहै.
कोनफरन्सकी खबरे. तृतीय जैन · कोनफरन्स का जलसा पूर्ण होनेके पश्चात् पहली दिसम्बर सन् १९०४ को तीन बजे के वक्त सूरी श्री कमलबिजयजी महाराज और उपाध्याय श्री बीरबिजयजी महाराजके सन्मुख बडोदाकी रीसैपशन कमीटी के प्रेसीडेन्ट, वाइस प्रेसीडेन्ट, चीफ सेक्रिटेरी वगैरह तथा कोनफरन्स के जनरल सेक्रिटेरी मिस्टर गुलाबचन्दजी ढढ्ढा और भावनगर निवासी सेठ कुंवरजी आनन्दजी, वकील मूलचन्द नथुभाई वगैरह कई सद्गृहस्थों के रुबरू पाटनवाले नगरसेठ और सेठ पूनमचन्दजी कोटावाले वगैरह पाटन के सद्गृहस्थों ने इस कोनफरन्स का चोथा सालना जलसा पाटन में करनेकी दरखास्त करके प्रार्थना किई के आयन्दा साल इस कोनफरन्स का वार्षिकोत्सव पाटन में स्वीकार करके हम को कृतार्थ कीजिये और आयन्दा सालमी नवम्बर के महिने में कार्तिक पूनम के पश्चात् जो तारीख अनुकूल हो उसमें यह जलसा किया. जावै जिसपर सब ने पाटन वालो की प्रार्थना स्विकार करके आयन्दा वार्षिकोत्सव नवम्बर के महिने में करना निश्चित किया.
धन्य है पाटनके श्रावक! जिनहोंने अपने तन मन और धन कों श्रुत कार्य में लगाने पर कमर बांधी है. पाटन अपना प्राचीन खेडा है जहां पर सैंकडों बड़े बडे मन्दिर है जहांपर महाराजा कुमारपाल ने जैन धर्म को दिपायाथा जहांपर कलिकाल सर्वज्ञ हेमचंद्राचार्य बिराजते थे और जहांपर अपने धर्म के पुरातन ग्रन्थ ताडके पत्रों पर मोजूद है और जहांपर करीब १५ पुराने पुस्तकालय मोजूद हैं. महसाना स्टेशन सें करीब २० माइल है रेल ठेठ तक जाती है. जब कोनफरन्सके शुरु होने के पहिले गुजरात, काठियावाडमें भ्रमण करके मिस्टर गुलाबचन्द ढढाने हर शहरके समुदाय की राय कोनफरन्स कायम करने के बाबत लिई थी तो मुनि श्री कान्तिबिजयजी के रोबरू इस ही शहर के नगर सेठ और कोटावाले सेठ वगैरेह ने सबसे पहिले अपना इत्तफाक प्रगट करके उक्त महाशय को हिम्मत बन्धाई थी.
हम आशा करते हैं के हमारे जैन वर्ग के शुभेच्छक पाटन पधार कर सक वातों का लाभ उठावेंगे, और हमारे पाटन निवासी भाइयों में प्रार्थना है के सेट लालभाई दलपतभाई के मुवाफिक कोनफरन्सके जलसेका बहुत सादगी साथ प्रबन्ध करेंगे.
__ सेठ लालभाई दलपतभाई के पुत्र की शादी और सेठ कुंवरजी आनन्दजी के भतीजा भतीजो की शादी जैन बिबाह बिधि के मुबाफिक हुई, आशा किई जाती है के अन्य स्थानो परभी हमारे जैनी भाई इसही तरह करने पर कमर बांधेगे. ___ जैसलमेर भण्डार की टीप जारी है.

Page #17

11 3474: RE11
The Jain Swetauber Conference Kerald.
Vol. I
February, 1905.
No. II.
Jainism and His Highness the Gaekwar
of Baroda.
0.0oo..ooc
A review of our several sacred places of pilgrimages, our divine shrines, our ancient Jain Libraries and a hundred other religious: institutions would at once convince us of the fact that our ancestors. spread far and wide over whole India, from the north to the south, from the east to the west, from the rich Gangetic delta to the arid and sandy deserts of Marwar and Jaisalmer. Nay, from ancient traces found by late Mr. Gandhi, it may safely be asserted that Jain. ism sometime found its way to America and the intermediate count. ries. And they did not migrate like swarms of locusts flying on no purpose and spreading havoc and devastation wherever they go, but they increased and multiplied with a settled purposem to earn honestly and to spend rightly. This well-earned money increased the more, the more it was spent on charitable and religious purposes. As an outcome of this benevolent practice you may at present see the beautifully carved and unparalelled temples at Delwara, the golden images said to weigh 1444 maunds at Achalgarh on Mount Abu, “costing many crores of rupees in their structure; the innumerable grand spiral temples, looking like so many angelic hives of the nine castle like Vasis of Sri Shatrunjaya Hills in Kathiawar whose cost cannot be estimated; the lofty superhuman temple of Ranekpur in Godwar which excels all earthly constructions and bewilders the gaze of the spectator making him think lowly and bumbly of himself howsoever great; tho surpassingly nice temple of Taranga in Gajrat; the sovoral temples of Samatsikhar in Hazaribugh

Page #18

February
18 980 9 J, S. Conference Herald and several other innumerable costly temples situated in all parts of India. The Jains of ypre were not only food of spending much on the mages of their Avatars and their consecrated abodes, they spent equally as much on preserving and propagating their religious books instances of which may bę,found up to this day in the invaluable Libraries existing in Patan, Canhbay, Jaisalmait and several other places.
The Jainis may therefore be very fuirly called a peaceful and lawabiding people earning their livelihood by fair means and profitting their neighbours by a fair distribution of what they earned by the sweat of their brow. The Rajahs and Maharajahs whose protection they sought were also included in the catalogue of their munificence, and the Protectors of the soil always favoured such millionaires in the hope of their being pecuniarily helped in their turn in times of need. But the more you clip the myrtle the more it sprouts and the virtuous Jain of old was by no means the less wealthy. This protection offered in nnsettled times drew large numbers of Jains to such distant and dreary places as Jaisalmer and the interior of Jodhpur and Bikanir. These wielders of the land, in addition to their being thus profitted, felt proud to rule over so many thousands or tens of thousands of peaceful Jain millionaires. And such transactions created a mutual feeling of love and friendship between the rulers and the ruled. These feelings in their turn were enchanced to respect and reverence for Jainism by the miraculous deeds of the marvellous Acharayas of those times.
It was this mixed feeling of love and respect of Maharajah Koomarpal of Patan-May his soul find rest!-more than eight hundred years ago, and over which ancient sanctified abode of the Jains-a place where in that prince's time the mighty Hemchandracharya flourished-His Highness Maharajah Siyaji Rao has been fortunate enough-both for himself and his Jain subjects-to rule, it was this friendly and respectful feeling, we repeat, of Maharajah Koomarpal, which drew 1800 Jain millionaires to Patan who went to receive with pomp and grandeur the prince's religious preceptor and guide, the world-renowned Jainacharya Hemchandra on his entry to the Maharajah's 'capital. We are glad to note that in our age also such reciprocal duties are not forgotten, for a similar feeling of mingled, love and sympathy was evinced by His Hightless the Gaek'war towards the representatives of the Jains of all cordiand througit them

Page #19

1905 . His Highness the Gapk.war of Baroda. to all the Jains of India & when they latelymet,tat Baroda, in the Third Jain Swetamber Conference. The son yied with father and Yuvraj Fateh Singh Rao was not a bit less enthusiastic in his behaviour towards the Jains: rather the son precededthe father in as much as the former opened the Conference Exhibition on the 24th of November, 1904, whereas the latter formally opened the proceedings of the Conference on the 27th of November, 1904. The presence of the Maharajah, the Mabarani, their sons, ministers and high state officials, in the Conference Mandap on the first and third days; the Maharajah's prolonged stay in the Mandap both days; his visit to the Conference Exhibition; his minute enquiry into and approbation of the religious articles placed for show in the stalls of the Exhibition; his condescending to be photoed along with the Jain graduates; his princely donation of Rs. 1000 towards the ConferenceFund, bis desiring the Yuvaraj to show his colors with the Jain speakers on the dais; and above all, his encouraging and truly syropathetic words—well worth preserving in letters of gold "No religious scruples and jealousies had been formerly tolerated in this (Baroda) state, nor will they be tolerated now and hereafter; all religions are in common with me, and it is the bounden duty of the Rajah to dcfend all religions; I never take Jainism to be separate from my religion and therefore whatever I have done, I do not think it to have done more", uttered while replying to the thanks given to him for his kind presence in the Conference, his sympathy with the Jain religion, and his princely treatment in the shape of the cessation of custom dues, the free supply of chairs, tents, state band, Police, state coaches for distinguished Conferencemen &c. &c.; these and similar other considerations on the part of the Maharajah have greatly endeared him to the whole Jain Community.
Considering upon the present times, it would not be out of place to say that Maharajah Siyaji Rao is a worthy successor of Maharajah Koomarpal to the throne of Patan in which city is still to be found a large number of Jain Millionaires. Encouraged by the help given by the Gaekwar to the Third Jain Conference, the Jains of Patan have invited the next Conference to their town. The two consecutive Conferences being held in the dominions of Baroda speak in high favour of the Gaekwar. We hope Patan may also be forturiate to be honored by its ruler at the time of the Fourth Jain Conference, where an in :spection of the numerous costly temples and Jain Laibraries would

Page #20

20 J. S. Conference Herald.
February, satisfy him of the high and unselfish principle of management of their sacred places of the Jains. : . We cannot finish our article without saying that we lay our implicit faith in the spontaneous promise of the Maharajah of defending our religion and of his taking Jainism to be his own religion; and we hope the Jains would also prove up to the mark as they have always been in old times,
By the bye let us say that had such friendly relations existed between the Jains and the other princes whom we always bave an opportunity to come in contact with in relation to our places of worship it would have been a matter of honour to both the parties. The Jains are, beyond question, pliant, submissive, righteous, peaceful. They never go to seek after war themselves but they stand aghast at any act which meddles;profanely with their religion. They want only to see fair play. Princes would therefore do well to make friends of the Juins by defending their faith and thus earning a good name for themselves throughout India. By imitating the Gaekwar of Baroda and learn. ing a lesson from him they will soon win over the Jains to their side.
કેન્ફરન્સનાં જુદાં જુદાં ખાતાંઓના ફંડમાં નાણાં ભરનાર ગૃહસ્થને
જાહેર ખબર.
મુંબઈમાં ભરાએલી કેન્ફરન્સ વખત જુદાં જુદાં ખાતાઓમાં જે જે ગૃહસ્થાએ નાણાં ભર્યું હોય અને જેઓને તે કેન્ફરન્સના રીપોટની નકલ ન મળી હોય તેઓએ નીચેને સરનામે ટપાલ ખર્ચના ચાર આના મેલી તે મંગાવી લેવા કુપા કરવી.
શ્રી જૈન શ્વેતાંબર) કોન્ફરન્સ ઓફીસ
સરાક અજર, અંબઈ

Page #21

१९.५ .. ... जैन समुदायके मुख्य कर्तव्य.
जैन समुदायके मुख्य कर्तव्य. हिन्दुस्थानके पृथक् २ स्थलोंसे कुल जैन समुदायके चुने हुये प्रतिनिधियोंके तीन चार दिन तक एक नियत स्थानपर एक बर्षमें एकबार मिलकर अमुक ठहरावोंको पास करनेसे और बक्तावोंके सिर्फ मनोरंजन भाषणोंके सुननेसे जाति और धर्मकी चाहीं हुई उन्नति नहीं हो सकती है. चार पांच हजार प्रतिनिधियोंका अथवा इससे कमज्यादाका कोनफरन्स मण्डपमें एकत्र होना आपसके सम्पकी सूचना देता हुवा इस बातको अवश्य सिद्ध करता है के इस समयके जैनधर्मानुयायीभी अपने धर्माचार्योंके सदुपदेशके अनुसार देश, काल, भावको देखकर बर्तते हैं; और जिस तरहपर अन्य २ जातियोंने इस प्रतिनिधिपनाको ग्रहण करके सुधारे बधारे किये हैं वैसेही जैनसमुदायभी इसके लाभोंके अनभिज्ञ नहीं हैं. भूतकालम बडे २ राजा, महाराजा, मन्त्री, सेठसाहूकारोंके अन्तःकरणसे धर्मानुरागी होनेके कारणसे और जैनधर्मोपदेष्टावोंका ज्ञानबल अधिक होनेके सबबसे स्वच्छ जैनधर्मकी ध्वजा पताका भली प्रकारसे सब जगह फरकतीथी उस समय न किसी सुधारेकी आवश्यकता थी, न कोई ऐसे रीतिरिवाज प्रचलित थे के जिनसे धर्म, अर्थ, काम, मोक्षके साधनोंमें किसी प्रकारकी हानी पहुंचती हो. परन्तु जमाना बदलता रहता है, और इसही तरह रीतिरिवाज बर्ताव वगैरहमेंभी बदलाबदली होती रहती है. इस समय जैनी राजा महाराजावोंका अभाव, जैन धर्मानुरागियोंका प्रायः करके राजकीय उच्चपदसे भ्रष्टता, लक्ष्मी और सरस्वतीकी असन्तुष्टता, धर्मशास्त्रोंकी कई कारणोंसे लुप्तता, धर्माचार्योंका सङ्कोचित ज्ञानबल, उनका खास २ जगह बिहार, श्रावकोंका स्वधर्मके बिरुद्ध आचरण, स्त्रियोंकी अज्ञानता, खोटे रीतिरिवाजोंकी प्रचलितता, माया, ममता, ईर्षा, द्वेषका बढना इत्यादि कारणोंसे जैन कोमकी वह दशा होगई है, कि जिसको फिर मार्गमें लाकर असली हालतमें युक्त करना हर सच्चे जैनीका परमोत्कृष्ट धर्म है. इसही ख्यालसे बुद्धिमानोंने महासभाके द्वारा अपने कोम और धर्मकी तरक्की करनेपर कमर बान्धी है, और कुल समुदायनें उनके विचारोंके साथ सम्मति करके उनकी हिम्मत बढाई है; परन्तु प्रतिनिधियोंके सिर्फ एक बर्षमें एक बार के मिलनेसे जो २ कार्य बिचारे गये हैं उनकी सिद्धि असम्भव है. इसके लिये चार जनरल सेक्रेटरीभी स्थापित किये गये, परन्तु वे भी अपने २ स्थानमें बैठे हुवे जैसी के चाहिये तरक्की नहीं करसकते हैं. और जो पांच खाते-केलवणी ( विद्याप्रचार ), निराश्रिताश्रय, जीर्णमन्दिरोद्धार, पुस्तकोद्धार, जीवदया-कोन्फरन्सकी तरफसे खोले गये हैं और जिनके लिये एक लाखसे कुछ कम ज्यादा मुद्रा इकट्ठी हुई है जिसमेंसें हर खातेमें अबतक उन खातोंमें अर्पण किई हुई रकमोंमेंसे कुछ २ रकम लग चुकी है और लगती जाती है उनके द्वारा न परिपूर्ण इच्छित फलकी प्राप्ति हो सकती है न इसका किसीपर हैसियतके मुवाफिक बोझा डालना मुनासिब है. जब कुल जमा किई हुई रकम खर्च हो जावेगी और कोई सूरत आमदकी सोची न जावेगी तो जो २ काम बिचारे गये हैं वे केवल अंश मात्र शुरू होकर मुद्राके अभावमें उसही प्रथम

Page #22

२
कीनफरन्स-रेल्ड.
[ फेवरमा
पैडीपर उपस्थित रहैं तो क्या चाचर्य! है! जब तक कुल हिन्दुस्थानके जैनियोंको इस महाप्रतापी मण्डलके कृत्योंकी सूचना देकर उनके दिलोंमेंसे हानिकारक बिचारोंको जड समेत न उडाये जायेंगे और इस महासभा के मंजूर किये हुवे ठहरावोंको उनके हृदयमें न जमाये जायेंगे, तब तक इस सुधारेके मण्डलकी कार्यवाहीकी तरक्की शीघ्रतासे नहीं हो सकती है.
इन कुल बातों पर ध्यान देनेसे नीचे लिखी हुई बातोंपर बहुत जल्द कुल जैनसमुदायको अमल करनेकी आवश्यकता मालूम होती है:
१. सबसे पहिले हिन्दुस्थानके कुल जिलों में और हर जिलेके हर शहर और गांव में के जहांपर एक घरभी श्रावकका हो-जहां रेलका मार्ग हो रेलसे और रेलके अभाव में गाडी, घोडा, ऊंट वगैरहकी सवारीसे या जहां ऐसाही मोका आ जावे तो पेदल फिरकर - जैन कोन - फरसके मंजूर किये हुये मामलातों का उपदेश दिया जावे और यह उपदेश सिर्फ नाम के लिये या एक बारही न दिया जावे बल्के बार २ दिया जावे; और उन सब लोगोंके दिलपर इस महासभाकी कार्यबाहीके फायदे अच्छी तरहपर जमाये जावें के जिस सबबसे कुल जैन समुदायका अमल कोनफरन्सकी बातोंपर पूरा २ हो.*
२. सिवाय ऐसे उपदेशकों के जिस कदर हमारे धर्मगुरू और गुरणियां है और जिनको शास्त्रका अच्छा बोध है और कोनफरन्सकी बातोंको अच्छा समझते हैं वे सब बातकी प्रतिज्ञा करें कि जहां २ उनका बिहारहो अर्थात् छोटे मोटे कुल गावों में नित्य कोनफरन्सकी कार्यवाहीपर अमल करनेकी उन गांवोंके श्रावकवर्गको सूचना देकर उनको जिस तरह मुनासिब समझे इस कार्यवाही में प्रवर्तावें.
* उपदेशको के गुण - जैन धर्म और कोमकी तरक्की के देनेके लिये देशाटन करें उनके गुण कमसे कम इस प्रमाण १. ओसवाल, श्रीमाल अथवा पोरवाल जातिकेमेंसे किसी जातिके हों अन्य जातिवाले नहो. २. जैनधर्मक तत्वोंका जिनको अच्छा बोध हो.
३. स्वधर्ममें जिनके श्रद्धा संयुक्त रुचि हो और उसद्दी अनुसार आचरण हो.
४. दुनिया के प्राचीन अर्वाचीन हालातका जिनको सही ज्ञान हो.
५. जिनकी वक्तृत्वशक्ति अच्छी हो.
लिये जो गृहस्थ कमर बांधकर उपदेश: होवें :
६. जो लोकप्रिय हों.
७. जो शान्त स्वभाववाले डॉ.
८. जो सफर की तकलीफोंको सहन करनेवाले हों.
५. उत्पादबुद्धिवाले हों,
१०. केवल जाति और धर्मकी उन्नति जिनके वित्तमें पक्की जड़ पकड़ रखी हो.
अ ११. जो अपमान तथा मानको मध्यस्थ भावसे देखनेवाले हों.
१२. जो अङ्गीकार किये हुवे कार्यको हरतरह पार पटकनेवाले हों. १३. जिनके लोभी न हो.

Page #23

_ जैन समवायो सस व्य. . ३. ऐसे धर्मगुरू और गुरणियोंका सिर्फ एक जिले में सा एक बाहरके आसपासके गावोंमेंही बिहार करके काल व्यतीत करना योग्य मालुम नहीं होता है, जहांपर उनके विराजने और बिहार करनेसे समुदाय सुधरी हुई है और धर्मकार्यमें प्रवर्तती है उन समुदायके उपर उनका रुचा हुवा काम छोडकर ऐसे क्षेत्रोंमें बिहार करें के जहांपर कभी साधू मुनिगजके दर्शन तक नहीं हुये हैं, और धर्मोपदेष्टावोंके अभावसे वहांकी समुदाय सिर्फ नाम मात्र जैनी है, किन्तु कृत्य उनके ऐसे हैं के जो सुधारेके योग्य हैं. ऐसे मुनिबिहारसे जो २ कुरीतिरिवाज प्रचलित हो गये हैं शीघ्रही छूट सकते हैं.
४. यदि " जैन" पत्र साप्ताहिक है और जैन कोमकी सेवापर उसके प्रबन्धकर्ता ने कमर बांध रखी है और इस पत्रद्वारा जहांतक मुमकिन होता है ,देश प्रदेशकी ऐसी खबरें छापकर बांचकबर्गको मालूम करता है कि जिनका इस पत्रके अभावमें मालूम होना असम्भव है परन्तु कुल हिंदुस्थानके जैनी गुजराती भाषा नहीं जानते है, न गुजराती भाषाको समझसकते हैं, देवनागरी प्रायः करके कुल हिंदुस्थानके मनुष्य समझसकते है, इस कारण देवनागरी टाइप और हिन्दुस्थानी भाषाका कमसे कम एक साप्ताहिक पत्रका प्रगट होना बहुत ही जरूरी है. कि जिसमें अच्छे २ विद्वानों और बुद्धिमानोंके बिचारशील लेख, धर्म और जात्युन्नतिके विषयमें प्रगट होते रहे और ऐसे लेखोंद्वारा जैनसमुदायके विचारोंको स्वधर्मकी तरक्की तरफ रजू किये जावे.
५. ऐसे पत्रसे बतोर नफा पैदा करनेका ख्याल कदापि न रखा जावे; वल्के लागतके मुवाफिक उसका मूल्य रखा जाकर कोशिश यह किई जावे के यह पत्र, छोटेसे छोटे गांवमेंभीके जहांपर एक ही घर जैनीका क्यों न हो पहुंचे और अपने लेखोंका असर कुल जैन समुदायपर डाल कर उनके विचारोंको कोनफरन्सकी तरफ खेंचे.
६. जैन कोनफरन्सके उपदेशक तथा साधु मुनिराज के जिनका देशाटन हिन्दुस्थानके कुल जिलोंमें हो अपना कर्तव्य समझ कर जहां २ वे जावें वहां की डाइरेक्टरी तय्यार करें, कि जिसमें मन्दिर, उपासरा, धर्मशाला, प्रतिमा, पुस्तकालय, औषधालय, पांजरापोल, समुदाय, धर्म, क्रिया, व्यापार स्थिति, धार्मिक और सांसारिक केलवणी इत्यादिका कुल हाल दर्ज हो और रीमार्क्सके खातेमें अपनी आजादाना राय लिखें कि जो वहां की हालत देखने सुननेस उनको मालूम हो. ... ७. प्रत्येक जिलेमें जिस तरह मुनासिब समझा जावे एक, दो अथवा ज्यादा प्रान्तिक सेमेटरी स्थापित किये जावें के जो प्रतिष्ठित और धर्मलागणीवाले हों और उनके प्रान्तके हर शहर और गांवमें एक २ लोकल सेनिटेरी स्थापित किया जाये. जहांपर ऐसी योग्यता हो बतोर सलाहगीरोंके, सेंक्रिटेरियों के लिये “मोर्ड आफ एडवाइजर्स " कायम किये जावें. उनका

Page #24

[फेवरमारी कमसे कम साप्ताहिक मिटिंग होकर कोनफरन्सकी कार्यवाही चलाई जावे. इस तरहसे हर जगह हर समय कोनफरन्सके कामोंकी चर्चा रहनेसे समुदायका सुधारा हो सक्ता है.
८. चारों जनरल सेक्रेटरी यदि इस कोनफरन्सका काम करते हैं परन्तु उनका काम उसही समय ठीक तोरपर चल सकता है के जब एक जिम्मेवार जनरल सेक्रेटरी उनकी सहायताके लिये खास इसही कोनफरन्सके वास्ते स्थापित किया जावे और उस हीके ओफिससे हमेशा कोनफरन्सके हर कामका सम्बन्ध रखा जावे.
९. सब बात बिना रुपय्या पार नहीं पड सकती है और बिना कायम करने एक " नेशनल फण्ड "के रुपय्या कहांसे आवे ? इसलिये सब समुदायका उत्साह बराबर बना रहै चार आना फी, जैनी फी साल या अमुक रकम फी, घर फी, सालका प्रबन्ध किया जाकर उसही फण्डमेंसे जीर्णमन्दिरोद्धार, पुस्तकोद्धार वगैरहका काम चलाया जावे.
हम आशा करते हैं के हमारे भारतवर्षीय जैनी भाई इस मामलेपर पूरा ध्यान देकर अपनी जाति और धर्मकी उन्नति करेंगे.
जैन श्वेताम्बर और दिगाम्बर समुदायमें सम्पकी आवश्यकता.
. पूज्यपाद चरम तीर्थकर श्रीमन्महाबीरस्वामिके भोक्ष पधारे पीछे जैन धर्मके दो फिरके होगये और उन दोनों फिरकोमें धर्म क्रियाके किसी कदर भेदसे दिन प्रतिदिन फरक पडता गया, यहांतक के आपसमें तीर्थस्थान वगैरह के बाबत झगडे चलकर सरकारी अदालतोंमें एक दूसरेका प्रतिपक्षी होकर खडे होनेका मोका मिला; यह कुल कार्यवाही मापसके बिरोधसे होती रही और अबतक इस बिरोधको मिटानेकी कोशिश किसीकी तरफसे देखनेमें नहीं आई. समयानुसार दोनों फिरकोंके अन्दर बहुतसे सज्जन उच्च शिक्षा पाये हुवे मोजूदभी हैं और दोनों सम्प्रदायोंमें थोडे समयसे महासभायेंभी होने लगी हैं परंतु अबतक इस आपसकी फूटको मिटाकर सम्प करनेका ख्याल किसीने भी न किया. घेताम्बर कोनफरन्सका जलसा तीन सालसे होता है और कई बातों के सुधारेका प्रबन्ध किया गया है परन्तु अबतक इस महासभाके अन्दर या इससे अतिरिक्त श्वेताम्बर संघने दिगाम्बर संघ के साथ सम्प करनेका बिचार प्रगट नहीं कियाहै इसही तरहपर भारतबर्षीय दिगाम्बर जैमियोंकी महासभाअनुमान आठ दस वर्षसे होती है परन्तु उसमेंभी अबतक इस वातका बिचार नहीं किया गया लेकिन आनन्दका समय है कि "दी जैन यङ्गमन्स एसोशियेशन आफ इण्डिया" (The Jain Young Men's Association of India)के जो प्रायः इसही दिगाम्बर सम्प्रदा

Page #25

૧૯૦૫]
જન સમાજે હા એમ બેધ. यके शिक्षित युवा महाशयोंकी सभा है उसने भारतवर्षीय दिमाम्बर महासभाके सामना ना सेमें शामिल होकर गत दिसम्बर मासके बड़े दिनोंकी छुठियों में अम्बाला छावनी के अन्दर लास करके एक यह प्रस्ताव प्रगट करके स्वीकार कियाके इस समय जैन श्वेताम्बर और दिगाम्बर सम्प्रदायको मुनासिब है के आपसमें सम्प करके अपने समुदायकी उन्नति करें और अपने धर्मकी उन महाशयोंके अनुचित हुमलोंसे रक्षा करें के जिनको इस धर्मका पूरा मेध नहीं है. इस शुभ प्रस्तावके अनुकूल दिगाम्बर सम्प्रदायके साथ पत्रव्यवहार हो रहा है और दिगाम्बर सम्प्रदायकी तरफसे इस बातकी सूचना दिई गई है के इस प्रस्तावके मुंवाफिक श्वेताम्बर सम्प्रदायमेंभी प्रस्ताव किया जाकर इस कार्यवाहीको सफलताके साथ प्रचारमें लाई जावै तो श्रेष्ठ होगा. यह बिचार दिगाम्बर भाईयोंका स्तुति पात्र है के उनोंने उस प्रबल अरुचिको के जो चिरंकालसे मिथ्याभिमान करके हृदगत होरही है, नष्ट करके परस्पर मैत्री भाव बढानेमें उद्यत हुये है. हम आशा करते हैं के हमारे श्वेताम्बर भाई इस प्रस्तावपर पूरा ध्यान देंगे. और सम्पका जो अच्छा अवसर मिला है उसको हाथसे न जाने देंगे.
શ્રી વીર ભગવાનના ચરિત્ર ઉપરથી જન સમાજે ગ્રહણ કરવા ચગ્ય બેધ.
(લખનાર–ઝવેરી માણેકલાલ ઘહેલાભાઈ–મુંબઈ) અહો માનવ બાંધવ! જે કાળમાં વિચાર કરવાનો સમય મળે છે કે હું કોણ છું, કયાંથી આવ્યો છું, કયાં જવાનો છું, આ દશ્ય જગત શું છે, મારો અને તેને શું સંબંધ છે, અને મારું શું કર્તવ્ય છે, તે કાળને હું ખરેખર શ્રેષ્ઠ માનું છું.
અન્ય મતવાળા આ સાંપ્રત કાળને કળીયુગ કહે છે અને જૈન ધર્મમાં તેને પાંચમ આને કહે છે. આ ભર્તક્ષેત્રમાં કાળના બે વિભાગ થાય છે તેમાં એક ઉત્સર્પિણી અને બીજે અવસર્પિણી છે. આ બે વિભાગના પેટા વિભાગે ૧૨ છે અને તે દરેકને આરા કહેવામાં આવે છે. આ રીતે ઉત્સર્પિણીના છ આરા છે, ઉત્સપિણમાં દિન પ્રતિ દિન આયુષ્ય, બળ, સુખ, જ્ઞાન અને તેનાં સાધનો સારાં થતાં જાય છે અને તેથી વિપરીત અવસપીમાં આયુષ્ય આદિ હિન થતાં જાય છે. એટલે કે ઉત્સપિણમાં હમેશ ચઢતી થાય છે અને અવસર્પિણીમાં પડતી થાય છે. હાલ આપણે અવસર્પિણી કાળમાં છીએ અને તેમાં પણ ચાર આરા ગયા છે એટલે પડતીની સીમાની નજીક આવી પહોંચ્યા છીએ. આ ઉત્સર્પિણી અને અવસર્પિણી કાળમાં ત્રીજા અને ચોથા આરામાં આ ક્ષેત્રમાં ધર્મનું સં૫ન કરનાર પાવીસ તિર્થકંર ભગવાને થાય છે. અને તેઓ લોકેને દુઃખમાંથી છેડાથી પરમપદ પ્રાપ્ત કરવાને માર્ગ બતાવે છે. આ અવસર્પિણુમાં તેવા વીર

Page #26

.* જૈન કે નફરન્સ હરેન્ડ.
[ફેબ્રુઆરી મહાત્માઓ થઇ ગયા છે અને આપણા પરોપકારી શ્રી વીર ભગવાન કે જેમના ચરિત્ર ઉપરથી આપણે કેમ વર્તવું તે વિચાર કરવા બેઠા છીએ, તેઓ શ્રી ચાવીસમા તીર્થંકર મારાજ થયા છે..
આ છેલ્લા ભગવાનને જન્મ વિક્રમ સંવત પહેલાં ૪૭૦ વર્ષ અગાઉ ચૈત્ર સુદી ૧૩ તેરસને દિવસે ઉત્તર હિંદુસ્તાનના બિહાર પ્રાંતમાં ક્ષત્રિયકુંડ નામના ગામમાં થયો હતે. ભગવાનના પિતાશ્રીનું નામ સિદ્ધાર્થ રાજા હતું અને માતાજીનું નામ ત્રિશલા દેવી હતું. આ સિદ્ધાર્થ રાજા ઈવાકુ વંશના હતા અને તેમને પ્રથમ પુત્ર નદીવર્ધન નામના હતા અને એક દુહિતા સુદર્શના નામની હતી. એટલે ભગવાનને એક જે બંધુ અને એક જેણે ભગીની હતાં. સિદ્ધાર્થ રાજાએ ભગવાનનું વર્ધમાન એવું નામ પાડ્યું અને કેન્દ્ર ભગવાનનું મહાવીર નામ પાડયું. બૌદ્ધ શાસ્ત્રમાં તેમને નિગ્રંથજ્ઞાતપુત્ર પણ કહે છે. માતાપિતાના આગ્રહથી ચગ્ય વયે ભગવાને સમરવીર રાજાની પુત્રી યશોદાદેવીનું પાણુંગ્રહણ કર્યું અને તેમનાથી પ્રિયદર્શના નામે દુહિતા થઈ હતી જેમને મહા કુળવાન અને સમૃદ્ધિાવાન રાજપુત્ર જમાલી સાથે પરણાવી હતી. આ પ્રમાણે ભગવાનનાં નામ, કુળગેત્ર અને નિકટ સંબંધીઓના નામ માત્ર જણાવી હવે પ્રસ્તુત વિષય ઉપર વાંચકોનું ધ્યાન
ખેંચું છું.
ભગવાને કરેલી માતૃપિત ભક્તી. તિર્થંકર હંમેશ ત્રણ જ્ઞાન સાથે ગર્ભાવસ્થામાં હોય છે અને તે નિયમ પ્રમાણે આ વીર ભગવાન પણ મતી, મૃત અને અવધી જ્ઞાન સહીત ગર્ભાવસ્થામાં હતા. પોતે કેણુ છે અને કયાં છે તે પોતાની સ્થિતીને જાણતા હતા. પિતાના હલન ચલન આદિ કરવાથી માતાને દુઃખ થશે તેથી તેમ ન કરવાનો ભગવાને વિચાર કર્યો અને તે પ્રમાણે સર્વ અગાને સકાચીને યોગીની પેઠે ગર્ભાવસ્થામાં ભગવાન નિશ્ચય રહ્યા હતા.
ભગવાનના આ કાર્ય ઉપર વિચાર કરી જે ભગવાન ગર્ભમાંથી માતાને દુઃખ થાય તેની કાળજી રાખતા હતા તે ભગવાન કેઈપણ સમયે માતાના મનને જરા પણ કલેશ. થાય તેમ કરવાની વાત પણ કરે? અને તેમ કરનારને સારે ધારે? માતાપિતા કેવાં પકારી છે અને તેમને કે પ્રકારે વિનય કરવો જોઈએ તે વાત પોતે સ્પષ્ટ પણે ભગવાને રેલી આજ્ઞાઓમાં જણાવેલી છે. અને કહ્યું છે કે માતાપીતાના ઉપકાર પુત્ર કઈ પણ Aતે ફેડી શક્તો નથી. કદિ કોઈ પુત્ર પ્રાત:કાળમાં ઉઠીને માતાપિતાને નમસ્કાર કર, તેઓને અંગે તેલાદિક ચાળીને તેમને પોતાને હાથે નવડાવે અને યોગ્ય ભેજન જમાડે બને તે પ્રમાણે યાવત્ જીવ સુધી કરી તેમની આજ્ઞા માને તે પણ તેમણે નિસ્વાર્થપણે થિમ કરેલા ઉપકાર તે ફેડી શક્તો નથી - આ પરમ પુજ્ય ભગવાને આ પ્રમાણે કહ્યું છે. એટલું જ નહિ પણ તે પોતે કરી તાવ્યું છે. પોતાની સંસાર પ્રત્યે ઉદાસીન વૃત્તિ છતાં પણ. માતાપિતાના આગ્રહથી

Page #27

૧૫]
જન સમાજે ગ્રહણુ ચરવા ચેગ્ય આધ.
ગા
નીવાડ કરી ભગવાને સસારમાં સામાન્ય સાની પેઠે ગાંગામસરસ્વકાર્યો છે અને પોતાનાં માતાપિતા જીવ્યાં ત્યાં સુધી નિવૃત્તિ માર્ચ પણ અંગીકાર નહિ કરવાને નિશ્ચય કર્યો છે. અને તેજ પ્રમાણે માતાપિતાના સ્વર્ગ અમન થતાં સુધી એ નિયમ પાળ્યે પણ છે. ભગવાનનું આ ચરિત્ર ખરેખર અનુકશ્યુ કરવા યોગ્ય છે.
અન્ય ધર્મમાં માતાપિતાની ભક્તિનાં અનેક દૃષ્ટાંતામાં શ્રવણ નામના બ્રાહ્મણનું દૃષ્ટાંત સુપ્રસિદ્ધ છે અને તે શ્રવણ નામના બ્રાહ્મણે પાતે જીવ્યે ત્યાં સુધી એક નીષ્ઠાથી માતા પિતાની ભક્તિ કરી છે. વળી જગ પ્રસિદ્ધ શ્રી રામચંદ્રજીએ પિતાના એક વચનને પાળવાને માટે ચૌદ વર્ષ સુધી વનવાસ સ્વીકાર્યા હતા તે વાત પણ પ્રસિદ્ધ છે, જો મહાત્મા એના ચરિત્રા ઉપર વિચાર અને મનન કરવામાં આવે તેા તેનાથી ઘણા લાલે થાય તેમ છે. પણ હાલમાંની પ્રવૃત્તિ એવી થઈ ગઈ છે કે શાસ્ત્ર વાંચતાં સુધી કે સાંભળતાં સુધી. તેના ઉપર લક્ષ રાખવામાં આવે છે અને જ્યારે પાતાને કમેટીઉપર ચઢવાના પ્રસગ આવે ત્યારે શાસ્ત્ર અને ગુરૂ વાકચાને ખાજીપર નાંખવામાં આવે છે. આથી વાસ્તવિક રીતે શાસ્ત્રાદિથી વિપરીતપણે પ્રવૃતિ કરનારને લાભ ન થતાં ઉલટી હાની થાય છે અને તેના પ્રત્યક્ષ દાખલા જોવામાં આવે છે. વડીલેાપાજીત મીલકતમાંથી ખાપથી છૂટા પડી ભાગ માગનારા પુત્રાએ અને નવપરણીત વધુના શબ્દથી માતા સાથે કલેશ ઉત્પન્ન કરનાર અને તેને દુઃખ દેનાર પુત્રાએ ભગવાનના ચરિત્રના વિચાર કરવાના છે. ભગવાન પોતે કૃત કૃત્ય હતા અને તેજ ભવે મુકત થવાનું જાણુતા હતા છતાં પણ માતાપિતાની આજ્ઞાનું ઉલઘન કર્યું નથી તેા પછી હાલમાં પોતાના ચા હવાલ થનાર છે તે પણ નિ જાણનાર પુજ્ય માતાપિતાનાં મન અપ કારણને લઈને દુભાવે, તેમણે કરેલા ઉપકાર પર પાણી કરવે અને તે ઉપકારને બદલે અપકાર કરે તેવા પુત્રના આ લેાકમાં અને પરલેાકમાં શું હાલ થશે તેને ખ્યાલ પણ થઈ શકતા નથી. માટે હું અંધવા! આ ભગવાનના ચરિત્રમાંથી માતાપિતાની ભક્તિ કરવાના પાઠ શીખી તે પ્રમાણે પ્રવર્તન કરી સુખી થાઓ.
( અપૂર્ણ.)
શ્રી જૈન શ્વેતાંબર ડીરેકટરી તૈયાર કરવા સારૂ જન ભાઇઆને વિનતી.
( લખનાર—મેહનલાલ ચુનીલાલ દલાલ. શ્રી, એ. સુ·ખઇ. )
વાંચક વર્ગને સારી પેઠે યાદ હશે કે ખીજી અને ત્રીજી ફ્રાન્સની બેઠક વખતે હિંદુસ્તાનની જૈન ડીરેકટરી તૈયાર કરવાના ઠરાવ પસાર કરવામાં આવ્યા હતા અને તે રરાવને પહેલ વહેલા અમલમાં મુકવાનું માન આપણા ભાવનગર વાસી જૈન ભાઈએ શ્વેતાના શહેરની ડીરેક્ટરી કરીને માટી ગયા છે. મારા માઉની મુસાફરીની જહેમત ખે ચીને અને હજારો રૂપીયાના લેશે વર્ષમાં એકતાર ગાયણે કેન્ફ્રન્સમાં જે ઠરાવે પસા

Page #28

જૈન કેનફરન્સ હરે....
[ ફેબ્રુઆરી કરીએ છીએ તેને બેશક એકદમ નહીં તે ધીમે ધીમે અમલ થયા કરે જોઈએ અને અમને જણાવતાં ખુશી ઉત્પન્ન થાય છે કે અત્યાર સુધીમાં મળેલી કેન્ફરન્સની બેઠકમાં પસાર થયેલા ઠરા અમલમાં મુકવાની શરૂઆત થવા માંડી છે અને ખાત્રીથી માનીએ છીએ કે આ પ્રમાણેના થોડા વર્ષના ઉત્સાહ ભરેલા ચાલુ પ્રયાસથી કોન્ફરન્સના સઘળા ઠરાવો અમલમાં આવેલા જેવાને આપણે ભાગ્યશાળી થઈશું. પરંતુ આ સઘળા ઠરાવોમાં હીંદુસ્તાનની જૈન ડીરેકટરી તૈયાર કરવાને ઠરાવ એક એવા પ્રકારને છે કે અમુક એક વ્યક્તિ યા સ્થળ આ ઠરાવને અમલમાં મુકવાને તદન અશક્ત છે કે તે સાથે એટલું પણ નક્કી છે કે દરેક જૈન વસ્તીવાલાં સ્થળની બેકે દરેક જૈનભાઈની મદદ વગર તેવી ડીરેકટરી તૈયાર થવી અશક્ય છે. આ ઠરાવ આવા પ્રકારનું હોવાથી જે દરેક સ્થળ પિતાની ડીરેકટરી તૈયાર કરે તે પછી તે ઉપરથી હીંદુસ્તાનની ડીરેકટરી તૈયાર કરવાનું ઘણું જ સુગમ થઈ પડે. આપણે સઘળા સારી પેઠે જાણીએ છીએ કે ડીરેકટરી જેવી એક નોંધ વગર આપણા ધર્મ તેમજ આપણ ધમી ભાઈઓ સબંધીની ઘણએક હકીકતથી આપણે બીનવાકીફ રહીએ છીએ અને હાલમાં આપણી કોન્ફરન્સ જે ધોરણથી કામ કરે છે તેને માટે તે ખાસ કરીને પિતાની મદદગ્ય સ્થળે પહોંચે તેટલા સારૂ આવી ડીરેકટરીની ખાસ અગત્ય છે. આ ડીરેકટરી તૈયાર કરવા માટે આપણા વેતાંબર મૂર્તિપુજક જૈન ભાઈઓની વસ્તી કયાં કયાં સ્થળોમાં છે તે જાણવાની પહેલ વહેલી જરૂર છે કારણ કે
જ્યાં સુધી આપણને તેવાં ગામનાં નામની ખબર નથી ત્યાં સુધી તેવાં ગામેની હકીકત પત્રવ્યવહાર ચા માણસે મેકલી મેળવવી અશક્ય છે. આ સંબંધમાં કોન્ફરન્સમાં પસાર થયેલા ઠરાવમાં બતાવ્યા મુજબ આપણી વસ્તી, મંદિરે અને પ્રતિમાઓ, જ્ઞાન ભંડારે, પાઠશાળાઓ, પુર્વાચાર્ય પ્રણિત ગ્રંથ વિગેરે સંબંધી હકીકત આ પુસ્તકમાં એકઠી કરવાની છે. અને તેથી સર્વે ભાઈઓ સહેજ સમજી શકશે કે આવી ડીરેકટરી કેટલી બધી ઉપયોગી થઈ પડવાને સંભવ છે. આવી ડીરેકટરીની અગત્યતા સર્વમાન્ય છે અને તેથી તે સંબંધમાં કાંઈ પણ વિશેશ કહેવાની જરૂર નથી. આ બાબતમાં મુખ્ય સવાલ આ સઘળી હકીકત કેવી રીતે એકઠી કરવી એટલેજ છે. આવી ડીરેક્ટરી સંબંધી હકીકત એકઠી કરવા માટે ટારૂઆતમાં આપણી વસ્તીવાળાં સ્થળોનાં નામની પ્રથમ જરૂર છે અને જ્યાં તે સઘળાં તે આપણા જાણવામાં આવ્યાં એટલે ડીરેકટરી તૈયાર કરવાનો પહેલે અંક સમાપ્ત થાય છે. આવી રીતે સ્થળનાં નામે જાણ્યા પછી તે સંબધી હકીકત એકઠી કરવી તે આ કાર્યને બીજો અંક છે અને ઘણાં પાત્રોની મદદ વગર તે પુર્ણ રીતે ભજવે મુકેલ છે. દરેક કાણની જૈન વસ્તીની જુદી જુદી હકીકત સાથે મનુષ્યવાર ગણત્રી કરવા સારૂ ઘણું માણસોની જરૂર છે અને તે માટે જેવી રીતે નામદાર બ્રીટીશ સરકાર તરફથી લટીયરે મારફતે દર દશ દશ વર્ષે વસ્તીની ગણત્રી કરવામાં આવે છે તેવીજ રીતે જે આ કાર્ય કરવામાં આવે તે ઘણું જ સહેલાઈથી અને ઓછે ખર્ચે આપણા સંબંધી સર્વ ઉપયોગી કીકત ડી મુદતના અરસામાં આપણે મેળવવા શક્તીવાન થઈએ. શ્રી જૈન શ્વેતાંબર કોન્ફરન્સની મુંબઈની એફીસ તરફથી આવી રીતે ડીરેકટરી તૈયાર કરવાની શરૂઆત છેડા ખિતમાં થનાર છે પરંતુ તે સંબંધમાં જુદા જુદા સ્થળોના જૈન ભાઈઓ પિત પિતાના

Page #29

૨૯
૧૯૫]
જેને ભાઈઓને વિમતી. સ્થળની હકીકત પુરી પાડે નહીં ત્યાં સુધી સંપુર્ણ ડીરેકટરી તૈયારં ભવી અશકય છે. આ પ્રમાણે હોવાથી આવી ડીરેકટરી સંપુર્ણ બનાવવા સારું નીચેની બે બાબતે ઉપર અમારા જેન બાંધવાનું ખાસ ધ્યાન ખેંચવામાં આવે છે. ''
૧. આ માસીક જે જે ગૃહસ્થોના વાંચવામાં આવે તેઓને હીંદુસ્તાનના કોઈપણ ભાગમાં મોટા યા નાનાં જથ્થામાં આપણે જૈન ભાઈઓની વસ્તી ધરાવતાં પિતાની જાણમાં હોય તેવાં નાનાં યા મેટાં સ્થળનાં જીલ્લાવાર નામે મુંબઈની કોન્ફરન્સ ઓફીસને મહેરબાની કરીને બનતી ત્વરાએ લખી જણાવવાને વિનતી છે.
કદાચીત કઈ ગામમાં શ્રાવકનું ફક્ત એકજ ઘર હોય તે પણ તેવા ગામનું નામ લખી જણાવવું જોઈએ.
૨. જૈન વસ્તીવાળાં સ્થળોનાં નામો મળ્યા પછી તેવા સ્થળોની હકીક્ત અને ખાસ કરીને હજારે જૈનેની વસ્તીવાળાં ગામોની હકીક્ત એકઠી કરવાને ઘણાં માણસની જરૂર છે અને તે માટે કેન્ફરન્સના કાર્ય તરફ દીલજી ધરાવનાર જૈન યુવાનોને પોતાના સ્થળની જોઈતી હકીકત એકઠી કરી આપવા માટે લટીયર તરીકે કામ કરવાને વિનતી કરવામાં આવે છે. આ પ્રમાણે ઈચ્છા રાખનાર ગૃહસ્થોએ તેમ કરવા પિતે ખુશી છે તે સંબધી પિતાનાં નામે ગામ અને ઠેકાણુવાર મુંબઈની કોન્ફરન્સ ઓફીસને બનતી ત્વરાએ મોકલી આપવા મેહેરબાની કરવી.
આ પ્રમાણે પુરતી સંખ્યામાં લટીયરે બહાર પડે તે ડીરેકટરી તૈયાર કરવાનું કાર્ય કોઈપણ રીતે મુશ્કેલ નથી. એ માટે આપણા ધર્મભીમાની યુવાને કે જેઓ પોતાના જૈન ભાઈઓની સેવા બજાવવામાં સદા તત્પર રહે છે તેઓના ધર્મભીમાન તરફ નજર કરતાં અમને સંપૂર્ણ ખાત્રી છે કે તે બાબતમાં કેઈપણ પ્રકારનો વાંધો આવશે નહિ. એકઠી થએલી હકીકતની તારવણી કરીને તેને પુસ્તક રૂપે પ્રગટ કરવામાં આ કાર્યના ત્રીજા અંકને સમાવેશ થાય છે. અને તે સાથે આ અતિ ઉપયોગી કાર્ય પૂર્ણ થશે. છેવટે આ પ્રયોગ આપણા જૈન ભાઈઓ પિતા પોતાને ગ્ય ભાગ આ કાર્યમાં જોઈતી મદદ આપને સંપૂર્ણ અને યોગ્ય રીતે ભજવશે તેવી અમારી નમ્ર વિનંતી છે.
આગમેદ્વારની આવશ્યકતા. પીરતાળીસ આગમાંનું એક મળતું નથી.
મુની મહારાજે તથા સુજ્ઞ શ્રાવકને વિનંતી. જૈન ધર્મને મુખ્ય આધાર આગમો અથવા સૂત્રોઉપર છે. આ સૂત્રો ગણધર મહારાજાએ રચેલાં છે અને તેના ઉપર જુદા જુદા આચાર્ય ભગવાનએ ભાષ્ય, ટકી શિક્તિ અને ચણિ રચી છે અને આ તમામ પંચાંગી કહેવાય છે.
સવત ૫૦૦ ની સાલમાં દેવશ્રી ગણ ક્ષમાશ્રમણ નામના આચાર્ય મહારાજા પ્ત પ્રયાસે હાલના ૫ આગમ છે એમ સિદ્ધ કરીને તે વખતે તાડપત્રો ઉપર મોટી સરસ

Page #30

જૈિન નાના હરે....
[ફેબ્રુઆરી લીથી લખાવી રાખ્યાં છે, જ્યારે આ દેવદ્રી ગાણી મહારાજાને લાગ્યું કે ધર્મના આધાર રૂપ આગમનું જ્ઞાન મુની મહારાજાઓ ભુલતા જાય છે ત્યારે તેઓશ્રીએ તમામ અથવા જેટલા બને તેટલા મુનીઓને પાલીક્ષણે ભેગા કર્યા હતા અને ત્યાં જે જે મુનીમહારાજએને જેટલાં જેટલાં સૂત્રો યાદ રહ્યાં હતાં તેટલાં તેમાં લખાવી કહાડયાં. આ પ્રમાણે હાલનાં આગમ સાચવવાને ઉપકાર આપણું ઉપર કરનાર દેવધી ગણી ક્ષમાશ્રમણ માહરાજ છે. _ શાસ્ત્રમાં આગમનું વર્ણન સાંભળીએ છીએ ત્યારે જણાય છે કે આચારંગજીની પદ - ખ્યાથી સૂગડાંગજીની પદ સંખ્યા બમણી અને એમ બીજા સૂત્રની પદ સંખ્યા ઠામ બમણી હતી. તે હીસાબે હાલના આગમ જેટલાં પણ રહેલાં લાગતાં નથી.
આ પ્રમાણે મુળ આગમને ઘણે મેટે ભાગ આજથી ૧૪૦૦ વર્ષ પહેલા જ અદ્રશ્ય થયેછે અને હવે આપણે જે પ્રમાદ કરીશું અને આ શેષ રહેલા આગની પણ રક્ષા કરીશું નહીં તે આમાંથી પણ આગમે ઓછાં થશે માટે જે જે મુનીરાજે પાસે અથવા ગૃહસ્થપાસે જે જે આગમોની પ્રતા હોય તેનાં નામ, લખાયાની સાલ અને ટીકા, ભાષ્ય કે નિક્તિ જે હોય તે લખીને જૈન કોન્ફરન્સની મુંબઈની ઓફીસને લખી મોકલવા કૃપા કરવી.
* હાલમાં આ શેષ રહેલા આગમની મુળ લેક સંખ્યા લગભગ ૮૦૦૦૦ થી ૯૦૦૦૦ ની ધારવામાં આવે છે અને ટીકા, ભાષ્ય, નિર્યુક્તિ અને ગુણ વિગેરે મળી તમામની શ્લોક રાંખ્યા સાતથી આઠ લાખની હોવાનું અનુમાન છે.
જેમ સરકાર તરફથી અનેક વિદ્વાને રાખી શાસ્ત્રોની શુદ્ધ પ્રતે છપાવવાનું થાય છે તેમ આ આગની અનેક પ્રતે મેળવી તેમાંથી એક શુદ્ધ પ્રત કપડાપર (ટ્રેસીંગ કલોથપર)લખવાને વીચાર કર્યો છે અને તેમ કરતાં શુદ્ધ કરામણી તથા ઘણુજ સરસ અક્ષરે લખામણીનો ખચે દર એક હજાર લેક પાછળ રૂ. ૨૦) ને થવાને ધાર્યો છે અને આ પ્રમાણે આગના ઉદ્ધારના ખર્ચને આંકડે રૂ. ૧૮૦૦૦ ને થાય છે તેમાં કપડું, ટપાલ ખર્ચ વગેરેના રૂ. ૨૦૦૦ ગણતાં રૂ. ૨૦૦૦૦ ને આશરે ખર્ચ થવાનું અનુમાન છે.
જે મુની મહારાજાઓ, યતી મહારાજે અને ગૃહસ્થા તરફથી આ આગમેદ્ધાર કરવાના કામ માટે પિતા તરફથી જે આગમની પ્રત મેકલી આપવામાં આવશે તેમને આ કામ પુરૂં થતાં તેમણે મોકલેલી પ્રત તથા તે સાથે ઘણુજ મજબુત અને આ કામ માટે ખાસ બનાવેલા કાગળ ઉપર ફેરોટાઈપથી ઉતારેલી શુદ્ધ પ્રત આપવાનો વિચાર રાખે છે અને આ કાયૅમાં તેઓશ્રીએ મદદ કરી છે તેથી તેમને મોકલી આપવા ધારેલી પ્રત નીચે તેમને ફેટેગ્રાફ પણ છાપી આપવાનું રાખ્યું છે અને આ પ્રમાણે ભેટ આપવાની પ્રતે વીગેરેને ખર્ચ રૂ. ૫૦૦૦ થ ધાર્યો છે.
આ પ્રમાણે કુલ રૂ. ૨૫૦૦૦ કેન્ફરંસ ફંડમાંથી કે બીજા જ્ઞાન ખાતાઓમાંથી અથવા ટીપ કરી ભેગા કરવાનું થાય તે આ કાર્ય પૂર્ણ થવા સંભવ છે. .. - ઘણીજ ત્વરાથી આ કાર્ય કરવામાં આવે તે પણ તમામ આગમાદ્ધાર થતાં ત્રણથી ચાર વર્ષ થવાને સંભવ છે અને છેવટની પ્રત સાંપ્રત કાળમાં આગમનું જ્ઞાન ધરાવનાર અને આ કાર્યને મદદ કરવા ઈચ્છનાર મુની મહારાજેને બતાવી પછી કપડા ઉપર લખાઆવવાનું ધાર્યું છે.

Page #31

૧૫]
આગામી વિશ્યક્તા. કેન્ફરંસના સેક્રેટરી સામેની મરજી મળતાં કાર શરૂ કરવાનું છે અને તે માટે તમામ જૈન ભાઈઓને અને વિદ્વાન મુની મહારાજેને અમારી વિનંતી છે કે સર્વે આ કાર્યમાં પિતાનાં તન, મન અને તેમાં કરી. '
છે કે ગૃહસ્થ પાસે યા દેરાસરજીમાં જ્ઞાનખાતાનું દ્રવ્ય હેય અને તેઓ જે ખુશીથી તેમાં થોડું યા બહુ આ ખાતામાં આપશે તો તેઓને ઘણું આગમની રક્ષા રૂપ માટે લાભ
મને તેમજ જે કઈ મુની મહારાજ આ પીસ્તાળીસ આગમ પૈકી પોતાની ઈબાસાર અમુક આગમની શુદ્ધ પ્રત લખાયા પછી તપાસી આપી તેમાંની દષ્ટીથી પહેલી અશુદ્ધતા દૂર કરી આપવાની ઈચ્છા બતાવશે તે તે પણ ખરેખરૂં અન્ય ઉપાર્જરી આગમ રક્ષાના મહતુ કાર્યમાં ભાગીદાર થશે. આ સંબંધી વિશેષ માહીતી મુંબઈની કેન્ફરંસ ઓફીસમાંથી મળી શકશે.
લી.
શ્રી સંધને દાસાનુદાસ સરાફ બજાર, મૂબઈ. માણેકલાલ ઘેલાભાઈ જેરી, તા. ૨૮–૨–૧૯૦૫ રેસીડંટ જનરલ સેક્રેટરીની એડવાઈઝરી
બેડના મેંબર.
જૈન ડીરેકટરી તૈયાર કરવા સારૂ નભાઈઓને
જાહેર ખબર. હિંદુસ્તાનની જેન ડીરેકટરી તૈયાર કરવાનું કાર્ય મુંબઈની કોન્ફરન્સ ઓફીસ તરફથી શરૂ કરવામાં આવ્યું છે. અને તે માટે હિંદુસ્તાનના જુદા જુદા ભાગના જૈન ભાઈઓની વસ્તીવાળા ગામનાં નામો જાણવાની જરૂર છે તે દરેક જૈનભાઈઓને જેલાં ગામોનાં નામે પિતાની જાણમાં હોય તેટલાં બને તે જીલ્લાવાર નીઓને સરનામે લેખી મેકલવા વિનંતી કરવામાં આવે છે.
- શ્રી જન કોન્ફરન્સ આપીએ.
સરાફ બજાર, મુંબઈ
જૈન ભાઈઓને અગત્યની સુચના. . .. પિત પિતાના સ્થળમાં જૈન ધર્મ અને જૈન કોમની ઉજતીને લગતી દરેક બાબતના ખબર આ માસીકમાં પ્રગટ કરવા માટે દરેક માસની તા.૧૫ મી પેહેલાં અમને મળે તે પ્રમાણે મકલી આપવા ન બધુઓને ખાસ વિનંતી કરવામાં આવે છે. વિદ્વાન - ધિને ૧ણ લકેપગી વષ આ માસિક માટે યુવા સારૂ અરજ કરવામાં વે છે.
*
* . . ' થપતિ.
જૈન કોન્ફરન્સ જે

Page #32

32
જાહેરખબર,
થી. જેન (શ્વેતાંબર ) કાન્ફરન્સ. જાહેર ખખર.
૧. જુદા જુદા ધંધાઓ શીખવા માટે મદદ.
હાલમાં મળુર થએલી સખ્યા.
૧૦
પીટર ટાઈપ અથવા રસાયણી નીચાથી પુસ્તકા છાપવાની રીત । લહીમનું કામ બુક-કીપીંગ ઇંગ્રેજી શોર્ટ ડેન્ડ રીપોર્ટીંગ ઈંગ્રેજી ટાઇપ રાઇટીંગ
...
ઘડીમાળ દુરસ્ત કરવાનું કામ. ગીલીટ કરવાનું કામ. અર સ્ટેમ્પ બનાવવાનું કામ
...
પ
૧૫
પ
૫
૫
૨
સર કલર, સુમદ ફેબ્રુગારી સને ૧૯૦૫
૨
...
}
...
900
માસિક સ્કોલરશીપ રૂપીયા
પ્
...
૫
૫
૮ અને ફી.
"
27
ક્રુષ્ણબ્રુારી
27
૨
27
ઉપર પ્રમાણેની સ્કાલરશીપેા તથા મેટાં શહેરામાં જુદા જુદા પદાર્થાની ફેરી કરવાની ઈચ્છા રાખનારને ખાત્રી આવ્યેથી રૂપીઆ પાંચથી દસ સુધીના માલ ધીરાવી આપવાની સવડ કરી આપવામાં આવશે. વધુ ખુલાસા માટે જાતે મળવું અથવા પત્રવ્યવ્હાર કરવે. ૨. આંધળાં પણ જુવાન અને કામ કરવાને શક્તિવાન જૈનેને સારી રીતે ગુજરાન ચલાવી શકાય તેવા ધધાએ શીખવવાની તજવીજ શ્રી જૈન ( શ્વેતાંબર ) કેાન્સ તરફથી કરાવી આપવામાં આવશે. અને જ્યાં સુધી તેઓ શીખી રહે ત્યાં સુધી ખાવા પીવા તથા રહેવા વીગેરેની ગેાડવણ પણ કેાન્ફરસ તરફથી કરી આપવામાં આવશે. એ પ્રમાણે ઈચ્છા રાખનારે અમને લખી જણાવવું.
""
૩. મા આપ વગરનાં બાળકાને તથા જેએનાં માબાપ પેાતાના બાળકાને કેળવણી આપવાની શક્તિ ધરાવતાં ન ડાય તેવાં માળકોને કાન્ફરન્સ તરફથી ખાવાપીવા વીગેરની તથા કેળવણી માપવાની સવડ પડતે સ્થળે ગાઠવણ કરી આપવામાં આવશે. આવાં આળકોના વાલી અથવા લાગતા વળગતાઓએ તે માટે અમને નામ ઠામ સાથે લખી જાવવું.
૪. જૈન’શ્રી શીક્ષક થવા માટે જૈન સીઓને ભલામણ:-અઢાર ગામમાં ગૃહસ્થ વર્ગની જૈન સ્ત્રીઓ માટે સ્ત્રી શિક્ષકા તરીકે તૈયાર કરવા સારૂ જૈન સ્ત્રીઓ જોઇએ છે સીઆને શરૂમાતમાં મુંબઇ શહેરમાં કેટલાંએક સારાં ઉપયેગી કામા કાબેલ સ્ત્રી શિક્ષકાન હાથ તળે શિખવવામાં આવશે અને તે વખતે તેમને માસિક ૧૦ થી ૨૦ ની સ્કોલરશીપ આપવામાં આવશે. તે પછી બહારગામમાં સ્ત્રી શિક્ષક તરીકે સારા પગારથી મોકલવામાં આવશે. તે પ્રમાણે અચ્છા રાખનારી જૈન સીઓએ નીચેને સરનામે વવું. સ્કાલરશિપા ૧૦:થી ૧પ આપવાને વિચાર છે. ભણેલી બહેનેાએ આ તર્કના લા
આવ
લેવા ચુકવું નિહ.
શ્રી જૈન શ્વેતાંબર કાન્ફરન્સ. સરાફ અનર, ડુંગર,

Page #33

कायदे.
१. हर महिने के अखौर में पत्र छपकर प्रगट होगा. २. छपने के लिये बिषय हर महिने की १५ तारीख तक पहुचना चाहिये. ३. छपने के लिये बिषय जहां तक मुमकिन हो संक्षिप्त हो और सिर्फ कॉन्स___करन्स से सम्बन्ध रखते हों. ४ नाम निर्देश करके आक्षेप न किया जावै. ५. चार्षिक मूल्य अगाऊ देना चाहिये. ६. काम काज सम्बन्धी-जैसे के रुपथ्या भेजना, ग्राहक बनना, पत्रके देरसे पाना, न पहुचने की शिकायत वगैरह वगैरह-पत्र व्यवहार आसिस्टैन्ट सोक्रेटरी जैन कॉन्फरन्स, श्राफ बाजार, मुम्बई के साथ करना चाहिये, और बिषय छपाने वगैरह के सम्बन्ध में पत्र व्यवहार मिस्टर गुलाबचंद दृढ़वा, जनरल
सेक्रिटरी, जयपुर के साथ करना चाहिये. 9. जैन श्वेताम्बर ग्रेज्युएट्स एसोशियेशन के मेम्बरोंकों और उनके साथ
हमदर्दी प्रगट करनेवालों को पत्र मुफत मिलेगा. ८. नमूने की कापी असिस्टैन्ट सेक्रिटरीको दरखास्त करनेपर मुफत मिलेगी.
सछे. શ્રી જૈન વેતાંબર કોન્ફરન્સ તરફથી હિંદુસ્તાનના જુદા જુદા ભાગમાં ગુજરાતી વ્યા હિંદી ભાષામાં છટાદાર ભાષણ કરી શકે તેવા ઉપદેશક જોઈએ છે. પગાર લાયકાત સુજબ સારે આપવામાં આવશે. તે માટે નીચેને સરનામે અરજીઓ કરવી –
શ્રી જૈન વેતાંબર કેન્ફરન્સ ઓફીસ
स२।३ मार, अॅम.

Page #34

દરેક જૈન કુટુંબમાં અવશ્ય હોવો જ જોઈએ. બીજી શ્રી જૈન (શ્વેતાંબર) કોન્ફરન્સને
રિપોર્ટ,
મુંબઈમાં ભરાયેલી બીજી શ્રી જેન ( શ્વેતાંબર) કેનફરન્સને રીપોર્ટ ત્યાંની રીસેપ્શન કમીટીના રીપોર્ટ સહીત તૈયાર છે. આ રીપોર્ટ સુંદર ગ્લેઝ કાગળ ઉપર આલબાઇ ટાઈપથી છાપેલ લગભગ ૪૦૦ પાનાનું કયડાના પુઠ્ઠાનું સુંદર પુસ્તક છે. બીજી કોન્ફરન્સમાં બીરાજેલા લીગેટેનું તથા તે વખતે જુદા જુદાં ખાતાંઓમણે નાણું ભરનારા ગૃહસ્થાનું લીસ્ટ, રીસેપ્શન કમીટીની જુદી જુદી સબ કમીએન રીપાટ વીગેરે ઘણીજ ઉપયોગી બાબતોથી ભરપુર છે. જુજ નકલે બાકી છે માટે વહેલા તે પહેલે આ રીપેર્ટ શ્રી જૈન(શૈતાંબર) કોનફરન્સ ઓફીસ તરફથી પ્રગટ કરવામાં આવ્યા છે અને તેથી તે પડતર કીંમતેજ વેચવામાં આવે છે. મૂલ્ય ફe રૂ. —૧૨-બહારગામથી મંગાવનારાઓને વી. પી. થી મેકલવામાં આવશે.
મળવાનું ઠેકાણું – શ્રી જૈન શ્વેતાંબર) કોન્ફરન્સ એફસ
સરાફ બજાર–મુંબઈ
શ્વેતાંબર જૈન વિદ્યાર્થીઓને જાહેર ખબર.
સ્કુવારીક અને કોઈપણ જાતના ઉદ્યોગને લગતી કેળવણી માટે જે કે મૂર્તિપુજક શ્વેતાંબર જૈન વિદ્યાર્થીને મદદની જરૂર હોય તેમણે પિતાની લાયકાત અને જરૂરીયત માટે બે સારા ગૃહસ્થોના સર્ટીફીકેટ તથા જ્ઞાતી, ઉમર, અભ્યાસ અને જોઇતી મદદ વગેરે હકીકત સાથે નીચે જણાવેલ ઠેકાણે અરજી કરવીઃ
લાલભાઈ દલપતભાઈ, જનરલ સેક્રેટરી, જૈન શ્વેતાંબર કોન્ફરન્સ
અમદાવાદ,

Page #35

Registered " No. B. 525.
Cas
विर सम्वत् २४३१. ॐ विक्रम सम्वत् १९६१
उपायेन हि तत् साध्यं, न यत् साध्यं पराक्रमैः
De' A i Aalb A Mid
29
(A Conference monthly Journal conducted in English
and Vernacular.) .
The Jain Swetander Gonference
RAI) श्री जैन श्वेताम्बर कॉन्फरन्स
हरैल्ड.
S
हर
(मासिकपत्र.)
Vol, I, No.. Hari 3:00.5
पुस्तक १, नम्बर ३.
मार्च १९०५.
YERCA
Get
Conduced by,
NO
GULAB CHAND
Published by: THE JAIN S. CONFERENCE
___DHADD.I
M.
A.VIDEO
OFFICE.
JUPUR.
सा परमो
BOMBAY.
--
-
संपादक गुलाबचंद ढदा एम्. ए.
प्रगट कर्ता धी जैन श्वेतांबर कॉन्फरन्स ऑफिस-मुम्बई. Annual Subscription with postage Re. 1, वार्षिक मूल्य डाक महसूल समेत सिर्फ रु. १.
RATORS

Page #36

विषयानुक्रमणिका.
مع
- વિષય.
પૃષ્ઠ. વિષય. Necessity of a Jain College. ... 88 | ઉપદેશકનો રીપોર્ટ -
: - ૪૮ Society for the Protection of જીવ દયા પ્રચારને યોગ્ય રસ્તો. ... પ૧
Orphans, ... ..... 85 | આપણાં પિસ્તાળીસ આગમે... ... ૫૬ Hostel for Jain Students at
પ્રાંતિક જૈન કોન્ફરન્સો.
.. પ૭ Bhavnagar. .. ... 87| આગમેદ્ધાર માટે વિનંતી. ... . ૫૮ श्री आगमोद्धार.
દક્ષિણ પ્રાંતિક કોન્ફરન્સની કમીટીઓ. ૫૯ जैन काँग्रेसका विज्ञापनपत्र.
ગુજરાત પ્રાંતિક કે સ ... ... ૬૦ સાધુ મૂનિરન્નાદે વિદ્યાર સવરચતા. ... ૪૪ વર્તમાનસાર. ...
••• ... ૬૩ જન સમાજે ગ્રહણ કરવા ચોગ્ય બોધ. ૪૬ !
જાહેર ખબર.
શ્રી લાલબાગ જૈન બેડીંગ. સર્વે જૈન શ્વેતાંબર વિદ્યાથીઓને ખબર આપવામાં આવે છે કે ઈગ્રેજી પ્રાથમીક અને કોલેજને અભ્યાસ કરવા ઈચ્છનાર અને ટાઈપ રાઈટીંગ વગેરે ઘધાઓને અભ્યાસ કરવા ઈચ્છનારા જૈન વિદ્યાર્થીઓને નીચે લખ્યા પ્રમાણે સગવડ કરી આપવામાં આવે છે –
રહેવાના મકાન ઉપરાંત પ્રત્યેક વિદ્યાર્થીને ખુરશી એક, ટેબલ એક, સુવાને ખાટલો અને દીવાબતી.
જે કઈ કલબમાં જમવા ખુશી હશે તે તેમને દરમાસે રૂ.૧૦ સુધીના ખર્ચે જમવાની ગોઠવણ કરી આપવામાં આવશે. જે વિદ્યાર્થીઓ તેમ કરી શકે તેવા નહિ હોય તેઓ જે કેન્ફરન્સના સેક્રેટરી સાહેબને મળશે તે તેમને ભેજન ખર્ચ પણ કોન્ફરન્સ તરફથી આપવાની તેઓ વ્યવસ્થા કરશે. ચાલુ વર્ષની બીજી ટર્મ જુન મહીનાના પહેલા અઠવાડીયામાં શરૂ થશે તેથી જે વિદ્યાર્થીઓ દાખલ થવા ઈચ્છતા હોય તેમણે પિતાની અરજીઓ તા. ૧૫ મી મે પહેલાં નીચેને ઠેકાણે કરવી –
મુંબઈ, સરાફ બજાર, કેન્ફરન્સ ઓફીસ.
મેહનલાલ હેમચંદ.
ઓ. સેક્રેટરી. લાલબાગ જૈન બેડીંગ.
તા. ૨૬-૨-૧૯૦૫

Page #37

Il 3074: RE: II
# Jur: ##T: 7064657T: Aftantini, नैवाधिर्ना समाधिनच दुरदुरिते दुष्टदारिद्रतानो; at I DETT FELT finansaatoriali,
जायन्ते पार्थचिन्तामणि नति वसतां प्राणिनां भक्तिभाजां ॥ The Jair Swetamber Gonference Herald.
Vol. I
March, 1905.
:
No. III:
THE NECESSITY OF A JAIN COLLEGE
Cott
There are two phases of a man's life-secular and religious. The former concerns with the existence of his clay cottage whereas the latter is required for the emancipation of the bird that lies imprisoned in this
e. Those who believe in the transmigration of the soul are prone, and their iuclination is natural, to give precedence to the religious phase, as it is the only means of evolving the being from the lowest form of creation to the highest. They who neglect the development of religious element neglect their first and foremost duty to self directly and to others indirectly. The earlier development of both the phases depends solely on the general training of the female sex who have the sole charge of the child in its infancy. Man is an imitative creature and he learns by copyingi what is set before himn. The child, wherever and in whatever age, born, is the child of the human being. The body, the limbs, head, &c. are common to all children, but the difference in the conduct of their parents creates a corresponding difference in the children. The child of an Englishman will learn to speak English, that of an Arab will learn to speak Arabic and that of a Hindu will begin speaking Hindustani by imitating tsie spoken language of its parents. These several children will necessarily be inclined towards the creed of their parerits. They will cultivate the habit of cleanliness, truthfulness, uprightness, sobriety, &c., or the reverse according as they find their models laid before them for imitation..

Page #38

J. S. Conference Herald.
March.
To make exemplary Jains of your children, train their parents, and specially their mothers in the best possible way. Sound female education taken up in right earnest will help us three-fourths in our work of rightly educating our children. Our best thanks are due to Seth Lalbhai Dalpatbhai, the Supervising Secretary for Education, who has shewn keen tact and insight into matters educational, by giving prominence to female
34
education. All the great worthies, such as Napoleon, Washington, Macaulay &c., are the best and undefatiguable proofs of the good results of educated mothers. The soft and pliant mind and body of a child are susceptible to impressions from without and education begins not only when a child is born but from the very time when the child is in the embryo. It is therefore of vital importance that the mother ought to be well trained and the Jains of the present day would do well, instead of feasting so many hundreds, thousands, nay, tens of thousands of persons, to educate their females.
If a child receives sound religious education at home and imbibes the truths of those principles, there is no fear for him to spoil at school: rather the more he makes progress in his studies, the more convinced he becomes of the truths learnt in his infant days. But if he is let loose like an unbroken colt to graze wherever he can, you can easily conjecture the result. Better to remain satisfled with true and faithful Jains destitute of modern learning than to be encumbered with some of the long tailed but sceptic alumni of the present day. But the fault is not theirs. The blame lies immediately at the doors of their parents who, being themselves ignorant of their own religion, neglected the timely religious training of their children. The home education thus badly begun ruins future religious aspects and school education given as it is at present seals the fate of the man for ever. He is irrevocably lost to self and to society of which it has been his fate to be a member.
we sow.
The results will not be good if such revolutionary turn of things is allowed to pass current. Sooner or later we must reap according to what To keep pace with the advancing time, and to remain true to the points of heaven and home, it is the incumbent duty of the leaders of society in addition to educating the female sex to found such a national institution which would afford means for the true and right cultivation of the brain in religious and secular education. The late Babu Panna Lal of Bombay had got this idea uppermost in his mind when he endowed the princely sum of faur lacs of rupees towards the establishment of a Jain College. But the trustees, for reasons best known to themselves,

Page #39

Jain Society for the Protection of Orphans.
are still procrastinating, and are thereby depriving the whole Jain Community of the blessings of such an institution. What a boon it would be bestowed upon us if this College is soon brought into existence ! A boarding-house, capable of lodging so many students coming from outside, would be a necessary adjunct to the College. How satisfactory would it be to see all Jain students, under the supervision of a strictly pious Jain, rise up early in the morning, perform Pratikramana, then bathe and worship in the temple; how beneficial it would be for all Jain students to eat food allowed by their religion, and how wholesome would it be to receive daily religious training? Daily exercise would form into habit and there would scarcely be a day when this second nature will find one disobedient to its inandates. Above all daily contact with one another would strengthen the chords of friendship and in the immediate future we can get model Jains of our progeny.
1905
35
The Jains of Bhownagar have taken the initiative in the matter of opening a Jain Hostel at Bhownagar and we are glad to take note of their religious attitude. We hope our brothers of the Punjab, who have been astounding us from a long time with their intention of creating a Jain College in the Punjab, and other provinces, will be awakened to the necessity of bringing such institutions into existence as early as possible and confer an everlasting boon on the Jain Community.
"Jain Society for the Protection of Orphans."
We are glad to note that our educated Jains of this generation are in no way behind our old orthodox Jains in working for the improvemet of their caste and creed. We may not be blamed if we dare to say that our young Jains have gone a step further and proved themselves more philanthropic and sympathetic than our co-religionists of the Seventies and Eighties. In addition to their intention of alleviating the sufferings and miseries of their own destitute widows, orphans and the invalids, they have bethought of bringing up "the orphans belonging to twice-born classes and Sparsha Sudra class." They are thus the true followers of the tenets of Sri Mahavir whose aim and object was to initiate all beings into the true path to Heaven. By trying to lessen the cares and anxieties of the poor and helpless, no matter to what class and religion they belong, the pious Jains have fairly come up to the mark of discharging fraternal duty towards all beings who are eternal and who come of a common source. Babu Banke Rai B. A., L. L. B., Pleader of Hissar, is instrumental in bringing about a Jain Society for the protection of orphans and we cannot do better than quoting the full text of his appeal for funds and programme of the work

Page #40

36
Jo S. Conference Herald.
March intended to be done by the Society. He invites the attention of his readers as follows:
(DEAR BROTHER !
Consider for a moment the miseries of tliose poor orphans who have lost their parents in their very infancy, who being penniless have been left to their fate by those who once were called their ' near and dear,' and who · at present are quite destitute of food or clothes.
Poor widows ! Ah, they too deserve your sympathy. To say the least their husbands' untimely death has reduced them to such a state that they get up all hungry and go to bed just the same.
Here they are : the lame and blind, destitute of life and limb, fortune's direct pray. This class, too, entirely depends upon your charity.
Gentleman! I ask you in the name of the institution which undertakes to meet the requirements of all the three classes above mentioned, is it not an institution which really deserves your deepest sympatlıy above all?
Blessed are those who out of their earnings set apart something for the help of the orphans and the needy.
Oh! Take compassion upon poor waifs and do your best to help them." Tie objects of the society are shewn in the following terins:--
"1. (a) To provide for the maintenance of the orphans, helpless widows and invalids of the Jain Community (whether Digamber, Swetamber, or Thanak Panthe &c, &c, ) throughout India, as well as to bring up the orphans belonging to twice-born classes and the Sparsha Sudra class.
(b) To impart to the orphans, religious, secular, and technical education, and to teach them other useful arts.
2. To help the famine-striken people with food and raiments.
3. To invite attention of the people of the country to the support and eare of the orphans, and to encourage such people as take some interest in this noble cause, by means of rewards and expression of good wishes. .

Page #41

Hostel for Jain Students at Bhownagar.
4. To do such other acts which the managing committee of this society may from time to time deem fit, for the realisation of the objects of this Society.
1905
Fee for the membership of this Society:
Ordinary Member
Life Member
Rs. 5 per year.
Rs. 100 in advance.
37
N. B.-This Society is to be registered in the near future and its rules and regulations wil be published very soon."
We hope our Swetamber Jains wil not lack in the zeal evinced by our learned brother Babu Banke Rai. Co-operation and mutual help will soon produce the desired results and the whole Jain Community will find an immortal place in the history of the world so far as absolute charity is concerned.
The Opening Ceremony of the Hostel for Jain Students at Bhownagar.
"A highly interesting meeting of the citizens of Bhownagar was held in the Dadasaheb Vadi-Jain temple, presided over by His Highness Sir Bhavsingji, K. C. S. I., Maharajahı Saheb of Bhownagar at the request of the Jain Community.
The object of the meeting was to request His Highness to open a newly constructed Jain boarding-house, affording sufficient accommodation for 28 students studying in the local college and schools.
The proceedings began with a brief but eloquent speech, delivered by Principal Unwalla in which the speaker referred to the fact that the institution was the outcome of a few suggestions thrown out by him at a public function about a year ago.
He feelingly exhorted the citizens of Bhownagar to imitate the noble example of self-help as shown by the Jains in setting up t this institution and added that he could confidently state that in the course of his long experience of native states all over India Bhownagar yielded to none in its loyalty to the ruling chief.

Page #42

38
J. S. Conference Herald. . March. He further asked his hearers to meditate daily upon the virtues of loyalty, self-help and toleration in their public life, and he mentioned with approbation the names of Ratanji Virji, Tribhovandas Bhanji and Kuverji Anandji, who worked hard in raising subscriptions for the building as well as in its construction.
He then thanked the Jain community for the opportunity they had given him to serve them as he had been doing in the case of other similar communities.
Mr. Unwalla finally requested Mr. Kuvarji Anandji, one of the secretaries, to give a detailed report of the origin and able manner in which the scheme was brought to a successful issue.
. His Highness was then requested by Mr. Motichaud Jhaverchand Mehta, the Joint Secrtary, to perform the opening ceremony, which His Highness did by opening a silver lock, attached to the door of the central hall, with a silver key, both of which he was requested to retain as a suve. nir of the interesting ceremony.
After his return to the Shamiana His Higness was thanked by Mr. Motichand Girdhar Kapadiva, B. A., L. LB., and was blessed by Shastri Narinadashanker.
Thien in a felicitious speech His Highness endorsed in appriciative terms all the remarks inade by Principal Unwalla with reference to the virtue of self-help as an important factor in securing the welfare and prosperity of the people.
His Highness was glad to find that the boarding-house was situated in a pleasant spot in the vicinity of the Jain holy temple, and trusted the Jain community would secure to the students living there religious and moral instruction.
The Maharajah further advised the community to secure a permanent fund for the maintenance of the boarding-house.
He concluded by wishing every success to the institution. After the usual distribution of pan-supari the proceedings terminated.”
Advocate of India.

Page #43

१९०५]
.
श्री आगमोद्धार.. श्री आगमोद्धार.
इस पञ्चम काल म परम तीर्थङ्कर श्रीमन्महाबीर स्वामी के मोक्ष पधारने के पश्चात् भव्य जीवों के लिये उनकी प्रतिमा तथा उनकी आगमारूढ बाणी आधार भूत हैं. प्रतिमा के दरशन से साक्षात् वह स्वरूप याद आता है के जिस के साधन से अनेक भव्य जीव माक्ष को प्राप्त हुवे हैं. इस कारण जिनप्रतिमा और उनके बिराजने के स्थान अर्थात् मन्दिरों का रक्षण करना कुल जैन समुदायका मुख्य कर्तव्य है. इसही खयाल से जीर्ण मन्दिरोद्धारका खाता कोनफरन्स में खोला गया है. तथा अन्य सद्गृहस्थ भी यथाशक्ति रुपय्या लगाकर जीर्ण मन्दिरोद्धार कराते हैं परंतु अबतक किसी प्रबन्ध का उस पूर्ण रीतिसे होना ज्ञात नहीं होता है के जिस से यह विश्वास हो जावे कि जिस कदर जैन मन्दिर हिन्दुस्थान में हैं उनका उद्धार जरूरत के समय अवश्य होता ही रहेगा इस विषय में उचित स्थानपर चर्चा चलाई जावेगी. इस समय हमारा बिचार यह है के हमारे परमोपकारी शासन नायक बीर परमात्मा की बाणी जो गणधरों द्वारा आगमारूढ हो कर हम को अमूल्य विरासत के तोरपर मिली है और जिसका एक अक्षर भी कम ज्यादा होजावे तो फिर बहुत परिश्रम करने से भी ऊसकी कमी दूर नहीं हो सकती है यह बिरासत अच्छी स्थितिमें बनी रहै तो उसके रक्षणसे हमको और हमारे वारिसोंको तथा अन्य दरशनिको बडा भारी फायदा पहुच सकता है. यह बात सब सज्जनुं को अच्छी तरह मालुम है के बीर परमात्मा के निर्वाण के पीछे उनके पदधारियों को उनके बचन कण्ठस्थ रहते थे इस कारण उस समय पुस्तकों के लिखने लिखाने की आवश्यकता नहीं थी परन्तु जैसे २ काल के प्रभावसे इसके महातम्यमें कभी आती गई, मनुष्यों की बुद्धि कम होती गई और बारा २ बरष के दुःकालों के पडने से कई साधु महात्मा परलोक सिधारे. बाकी जो रहे उनको समय के दोषसे कुल परम्परा से चली आई परिपाटीके अनुसार पूरा ज्ञानका कंठस्थ रहना मुशकिल होगया; इस कारण दो दफा साधु मुनिराजोंका समागम होकर जो २ बातें उन सबको यादथी उनको एक जगह इकट्ठी किई और इन को बल्लभी और माथुरी वांचना के नाम से प्रगट करनेमें आया. बीर परमात्मा के ९८० वर्ष पश्चात् श्रीदेवीगर्णाक्षमा श्रमण सूरीजीने इस बाणी को पुस्तकारूढ किया और जबहीसे परमात्मा की बाणी पुस्तक द्वारा प्रचलित हुई.
समयमें हमेशा फेरफार हुवा करता है. उसका असर धर्म परभी जरूर पडता है. हिन्दुस्थानमें आपसकी लडाई, षट्दर्शनोमें बिरोघ वगैरह से कईबार हरधर्म की पुस्तकों पर तथा मूर्तियोंपर आपत्ति आई है. और सैंकडों तथा हजारों पुस्तकें नष्ट होगई हैं कि जिनसे धर्म को पूरी हानि पहुंची है. इस नुकसान को तो सहन करके फिर धर्म मार्गमें प्रवर्तने की

Page #44

जैन कोनफरन्स हरैल्ड.
[मार्च काशश किई गई परन्तु घरकी फूट के नुकसान का कुछ पार नहीं, हमारी अज्ञानता और जड बुद्धि की वजहसे जो २ नुकसान कुल समुदाय को पहुंच रहे हैं उन को कहांतक लिखा जावै ? अवल तो जितना आगम वगैरह का ज्ञान का प्रचार श्रीवीर परमात्मा के पश्चात् था वह नष्ट हुवा पीछे दुःकालों के पडने से हानि हुई, फिर श्रीदेवर्लीगणीक्षमा श्रमण सूरीजीने जिस ज्ञान को पुस्तकों में लिखवा कर बचाया उसमें से भी बहतसा नष्ट हुवा, जो शेष बचगया था उसमें कई तरह का नुकसान कम समझ पुस्तक लिखने वालों ने पहंचाया के जिसके सबबसे फरक पडा. इसके सिवाय जो २ पुस्तक जिस २ मनुष्य या समुदाय के पास रही व उनके ममत्व भावसे जहां पर रखे गये वहां ही प्रायः करके रहे. उदई वगैरहने उनको अच्छी तरह अवलोकन करके जैनियों के परिश्रमको कम कर दिया और इनसे भी जो कुछ बचा बचाया ज्ञान हाथ लगा उसमें भी अकसर प्रतियों के मूल पाठ वगैरहमें फरक मालूम देता है.
कुल जैन समुदायने पुस्तकोद्धारकाभी खाता खोला है और प्रथम जैसलमेर भण्डार की टीप कराने का काम शुरू किया गया, परन्तु जैसलमेर के जैनी भाई अपने बचनपर कायम नहीं रहते हैं और अकसर भण्डार को बंध कर देते हैं और फिर खोले तो सिर्फ एक घण्टा दो घण्टातक काम करने देते है. जिस कारण से ज्यादा व्ययसे कम काम होता है, इस तरह पर प्रायः अन्य २ स्थलों के भण्डारोंका हाल है. इस कारण हमारे तृतीय कोनफरन्सकी आगतस्वागत कमिटी के चीफ सेक्रेटरी बडोदा निवासी शेठ माणकलाल घेलाभाई जोहरीने इस विषयपर अपना अप्रिप्राय इस तरह प्रगट किया है. .
" हालमां जैसलमेरना भण्डारनी टीपy काम बंध पडयुं छे तेथी जीर्ण पुस्तकोद्धारर्नु कांई पण चालतुं नथी, एम कहेवामां खोलूं नथी.
. धारोके जैसलमेरनो भण्डार खोलवामां आवे अने ए टीपy काम चाले तो पण जीर्ण पुस्तकोद्धारनी आजे रु. १५०००, रकम आपणा हाथमां खर्चवानी बाकी रहेशे.
___आपणां ४५ आगमो छे अने तेनी टीका, भाष्य, नियुक्ति, चुर्णी अने केटलाकना टबो पण लखायला छे. आ तमाम सूत्रो शुद्ध एक ठेकाणे मलवानुं साधन नथी. जैन धर्मनो मूल आधार आगमो उपर छे अने आ आगमोनी सरकार तरफथी छपाएली नकलो सिबाय बाबुसाहेब अने बीजाओए छपावेली नकलमां सेंकडो भूलो छे. आ बाबत इंग्रेज लेखकोए पण आपणी भूल बतावी छे. तेथी आपणी कॉन्फरन्स तरफथी आगमोनी प्रतो जुदे २ स्थलोएथी मंगावी तेमांथी इंग्रेजी रीत प्रमाणे एक शुद्ध प्रत विद्वानो पासे | तैयार करावी ते कोई मुनि महाराज पासे वंचावी पछी तेनी कपडा उपर (ट्रेसींग पेपर

Page #45

श्री आगमोद्धार. उपर ) सारा लहीआ पासे हाथवती नकल कराववी अने ते नकल अत्रे मुंबाईमा राखवी अने फेरो टाईपनी प्रोसेसथी कोई पण गाम वाला सूत्रनी प्रत मांगे तो ज्यारे जोइए त्यारे टुंक वखतमा खरेखरी शुद्ध प्रत जूज खर्चे आ कॉन्फरन्स तरफथी आपवानी व्यवस्था राखवी अने आम करी आपणा आगमोनो उद्धार करवो. आ करवामां नीचे प्रमाणे व्यवस्था करवाथी काम सहज बने तेवु छे.
१. आ काम करवा कोई कमिटी नीमवी अथवा ज्ञान प्रसारक मण्डलने ए काम सोपवु अथवा कॉन्फरन्स ओफीसनी देखरेख नीचे आ खातुं काहाडवू.
२. आ कामनी शुरुवात करवा कॉन्फरन्सना जीर्ण पुस्तकोद्धार फंडमांथी रु. ३००० या ४००० भरवा अने आगमोद्धार टीप चालु करवी अने तेमां जुदा जुदा गामोमांना ज्ञान खातामाथी मदद करवा लोकोने विनंती करवी अने तेम करीने ओछामां ओछा रु. २५००० नी टीप थवी जोइए. उपर प्रमाणे टीप थवानी आशा छे कारणके मुनि महाराजोनो आश्रय मले तेम छे. मात्र शुरुआत करवानी जरूर छे.
. ३. आगमोद्धारनुं काम कोई मुनि महाराजानी देखरेख नीचे चलाववं होय तो तेम पण बने छे अने तेम करवाथी लोक लागणी पण कॉन्फरन्स प्रत्ये सारी थशे.
४. जो सेक्रेटरी साहेबो आ स्कीम मंजूर करशे तो आ बाबत अंतरवव्यस्था केम करवी ते दर्शाववानुं थशे.
___ आ विशे जेसलमेरना भण्डारनी टीप तथा आ आगमोद्धारनं काम आपणे करीप तो पण कॉन्फरन्से श्रीसंघनी सारी सेवा बजावी एम गणाशे. आ आगमोद्धारनुं काम पुरु थया पछी प्राचीन आचार्योना ग्रन्थोनी शोध करी तेमनुं रक्षण करवानुं छे. आपणो जैन धर्मनो मूल आधारज सूत्रो पर छे तेनुं रक्षण करवा प्रयास करवो ते अवश्यतुं छे." -
यह खयाल एक धर्म की लागणी वाले जैनकी तरफसे प्रगट हो इस मे कोई आश्चर्य की बात नहीं है वल्के हमको अत्यन्त खुशी उत्पन्न होती है के धर्म के रक्षणा हमारे आगेवान सद्गृहस्थ इस तरह पर बिचार करते है और जिस तरह मुमकिन हो धर्म और जातिकी उन्नति करना चाहते है.
यह आगमोद्धार इस तरह पर हो सकता है के पूरी पूरी कोशिश करके प्राचीन अर्वाचीन हस्तलिखित तथा छपी हुई पुस्तकें भण्डारोंमें से तथा साधु मुनिराजों, यतियो सद्गृहस्थों के पास से मंगवाई जावें. इस तरहपर एक २ आगमकी कई प्रतें इकठी होसकार

Page #46

जैन कोनफरन्स हरैल्ड.
[मार्च है. उन कुल पुस्तकों का मुकाबला किया जाकर देखा जावे के उनमें किस २ जगह फरक है. मूल, टीका वगैरहमें क्या २ फर्क है इस तरह मुकाबला करने के बाद एक प्रति लिखवाई जावे जिसमें जहां २ जो २ फरक हो वह अपनी तरफ से राय प्रगट किये बिना जैसा जिस पुस्तकमें हो वैसाही इस नई लिखवाई हुई पुस्तकमें दरज करदिया जावे. इस तरहपर जो २ फरक कई कारणोंसे प्रतियोंमें पड गये हैं वे सब एक जगह आ सकते हैं और फिर उन फरकों का निरधार गुरु गम्यताके मुत्राफिक पंडित साधु कर. सकते हैं. . अगरचे इस तरहपर आगमोद्धार अन्य पंडितों के मारफतभी होसकता हैं परन्तु हमारी राय यह है के पण्डित साधु मुनिराजों की निगरानिकी जरूरत है. आगमों की बिरासत ऐसी अमूल्य है के इसका भरोसा साधु मुनिराजों पर ही हो सक्ता है हम आशा करते है के हमारे इस समयके पण्डित मुनिराज इस प्रार्थना पर पूरा २ ध्यान देकर अपना अभिप्राय प्रगट करेंगे और हमारे स्वामिभाईभी अपनी राय बतलावंगे.
जैन (श्वेताम्बर दिगाम्बर) काँग्रेस का एक विज्ञापनपत्र
"दक्षिण हिंदुस्थान के वराड जिलेमें खामगाम नामका एक शहर है के जहांपर गत माघ सुदि ११ को नवीन मंदिरमें श्री रिषभदेवस्वामीकी प्रतिमा स्थापनका महोत्सव हुवा था. भासपासके गांवों के हजार बारासों मनुष्य इकट्ठे हुवेथे उस समय सभा होकर सम्प के विषय र अच्छे मनोरंजक भाषण हुवे थे, और ज्यादा करके श्वेताम्बरी और दिगाम्बरी जैनियों को परस्पर सम्प कर के रहने की सूचना दिई गई थी. तिस पर यह ठहराव हुवा के भारत वर्षीय श्वेताम्बर दिगाम्बर समुदायकी एक महासभा किई जावे और उस का नाम " इन्डियन
न जनरल काँग्रेस" ( Indian Jain General Congress) रखा जावे. इन्तजाम करने नाली कमिटी के प्रेसीडेन्ट सेठ पूरणलालजी श्यामलालजी, आनररी माजिस्ट्रेट खामगांव ले और सेक्रेटरी कल्याणचन्दजी लालचन्दजी एवलावाले मुकरर हुवे हैं. इस कोंग्रेस
मी सभा का जलसा चैत्र सुदि १-२-३ बुध, बृहस्पत, शुक्र मुताबिक तारीख ५-६-७ विप्रेल को करार पाया है. इस बातका विज्ञापन पत्र प्रेसीडेन्ट तथा सेक्रेटरी की तरफ से
गह २ भेजा गया है. इस विज्ञापनपत्र के अनुसार इस महा सभाको करके जैनियों की निर्मिक तथा सांसारिक उन्नति के बारे में सर्वोपयोगी विषयोंकी चर्चा किई जावेगी."
यह विचार जो वराड के जैन समुदाय की तरफसे प्रगट किया गया है साधारण रपर ठीक होने से स्तुतिपात्र है परन्तु यह काम इतना बड़ा है के इसको अच्छी तरह

Page #47

१९०५] जैन जनरल काँग्रेस.
. ४३ साफल्यता के साथ पार पटकने के लिये ज्यादा विचार और ज्यादा मनुष्यों की सम्मति की अत्यावश्यकता है. आज कल श्वेताम्बर दिगाम्बर समुदायों में महासभायें होने लगी है. दिगाम्बर समुदायमें " भारत वर्षीय महासभा " तथा जैन यङ्ग मेन्स एसोसिएशन आफ इन्डिया ( The Jain Young Men's Association of India ) के सालाना जलसे उत्तरी हिंन्दुस्थानमें होते हैं. और दक्षिणी दिगाम्बरीयों की कॉन्फरन्स दक्षिण में होती है. जैन श्वेताम्बर ) कॉनफरन्स के नाम से श्वेताम्बर सम्प्रदायके सालाना जलसे होते है, श्वेताम्बर सम्प्रदाय के दक्षिणी जैनियोंकी प्रान्तिक सभा अब होनेही वाली है. फिर• समझमें नहीं आ सकता है के इस कोंग्रेस के नाम से जो सभा किई जावेगी उसमें क्या अधिक्यता बिचारी गई है. जो २ सभायें दोनों सम्प्रदायकी होती चली आती है उस सब में धार्मिक तथा सांसारिक सुधारेकी ही चरचा होती है उन बातों पर ही सबका ध्यान खेंचा जाता है. अलबत्ता प्रान्तिक सभाओंकी यों आवश्यकता है के कोन्फरन्स की कार्यवाही को पृथक् २ प्रान्तम सभा करके प्रचलित किया जावे. परन्तु इस कोंग्रेस की इस समय आवश्यकता नहीं देखते है क्यौं कि थोडा मीठा अच्छा मालुम होता है. ज्यादा मीठा होने से गला सक जाता है और उस बस्तुसे अरुचि होजाती है. सम्प्रदायों की महासभाओं का पृथक् २ नामसे जल्द इकट्ठा होना असम्भव है. हम को सब तरफ गोर कर के काम करना उचित है. अभ श्वेताम्बर और दिगाम्बर कोनफरन्स के जलसों को हुवे सिर्फ दो तीन महिने गुजरे है औ कई महाशय अपने २ कार्योंसे मुशकिल छुटकारा पाकर उनमें शामिल हुवे हैं. अब द महिने के पीछेही वे सजन दूर २ की मुसाफरी उठाकर हमारे इस कोंग्रेस नामी सभा कैसे शामिल होसकते है ? खामगांवके भाईयों को जो कुछ बिचार प्रगट करना था खुशी। साथ बडोदा की कोनफरन्स में पधार कर खुद अथवा किसी के द्वारा करते कराते. हमा रायमें तो इस तरह की कोंग्रेस के होने से इस समय ज्यादा फायदा नजर नहीं आता है.
इस कोंग्रेस के लिये अवल तो समय बहुत कम मिला. दूसरे मोसम ठीक नहीं लि, गया. तीसरे सब के अनुकूल स्थान नहीं मुकरर किया गया. चोथे दोनों सम्प्रदायके मख्य | गृहस्थों की सलाह लिये बिना इस काम का प्रारम्भ किया गया, पांचवें कोई खास विण ऐसा नहीं सोचा गया कि जिसकी चर्चा या तसफिया समुदाय की महासभाओंमें नहीं छ हो. गरज के हम जहांतक खयाल करते हैं इस समय ऐसी कोंग्रेस के होनेकी कोई आवश्यक नहीं समझते हैं न हम को यकीन हो सकता है के इस समय संख्यावंद श्वेताम्बर दिगाम आगेवान वहां पधार सकते है. हमारे बन्धुवर्गों से हमारी यह ही प्रार्थना है के इस गा प्रवाहको छोडकर पृथक २ उन्नति के मार्गोको अंगिकार करके जैन धर्म की प्रमावना का ठीक है. अबभी यदि इस बातपर विचार किया जाकर कार्यबाही किई जावे तो अच्छा होग

Page #48

[माच
जैन कोनफरन्स हरैल्ड. जैनी साधूमुनिराजों के बिहार की आवश्यकता.
MOON
हिन्दुस्थान के बडे २ तीर्थ - समेत शिखर, पञ्चकल्याणक, हस्तिनागपुर, रिषभदेव, पार्श्वनाथ, आबू, तारङ्गा, भोयणी, गिरनार, सिद्धाचल, संखेश्वरा, थम्भण, ऐवन्ती, मक्षी, वगैरह-पूरब, पञ्जाब, राजपूताना, मालवा, गुजरात, दक्षिण कुल प्रान्तों में हैं और राजपूताना 'मालवामें छोटे २ गांवोंमें श्रावक संख्या ज्यादा है प्राचीन भव्यमन्दिर भी मौजूद हैं परन्तु
उपदेष्टावोंका बिहार न होनेसे धर्मका रहस्य उन लोगोंको मालूम नहीं होसकताहै और धर्मका यथोचित ज्ञान न होनेसे वे लोग धर्मकार्य जैसा के चाहिये नहीं करसकते हैं. बहुधा स्त्रियोंके अनभिज्ञ होनेसे ऐसे विलक्षण आचरण देखने में आये है के जिनका सुधारणा होना अत्यावयक है. मन्दिर दर्शन सेवा न करना, चैत्य वन्दन विधि न जानना, ठण्डी बासी रोटी वाना, अथाना आचार खाना, रात्री भोजन करना, कंदमूलका कुछ परहेज न होना, अभक्ष क्षणका त्याग न होना, करवाचोथका व्रत करके रात्रीको भोजन करना, मिथ्यात्वी देवों की नता करनी, मरे हुवे के पीछे नुकताका जीमण करणा, रोना कूटना वगैरह २ कुरीति वाजोंके ढेर से कुछ नमूनेके तोरपर यहां दर्ज किये गये हैं. ये सब बातें साधूमहाराज और साध्वियोंके जगह २ बिहार करके न पहुंचनेके कारणसे पाई जातीहैं. अगर राजपूताना,
लवा, पूरब, दक्षिण . वगैरहकी तरफ इन महात्मावोंका विहार हो तो कुल जैन समुदायको जायदा पहुंच सकताहै और साध्वियोंके उपदेशसे स्त्रियोंके सुधरनेसे जैनकोमकी तरक्की शीघ्रही वे सकतीहै. हमारी कुल साधु मण्डलसे नम्रता पूर्वक प्रार्थनाहै के गुजरात, काठियावाडसे पूरव, क्षिण, पञ्जाब, राजपूताना, मालवाके बडे छोटे गांवों में बिहार करके वहांके श्रावकोंके आच
को सुधारें और जहां २ मन्दिरोंमें सेवा पूजाका प्रबन्ध ठीक तोर पर नहीं है उपदेश कर पूरा २ बन्दोबस्त करावें. साधुमहाराजावोंमें अवल तो ज्ञानका बल होताहै; दूसरे उनके मैगी बैरागी होनेसे उनके उपदेशका असर ज्यादा होताहै; तीसरे उनको गुरु बुद्धिसे मानकी हालतमें उनके कथनको स्वीकार करना पडता है. जो काम सैकडों आदमियोंकी कोशसे पार नहीं पडता वह काम उनके उपदेशसे शीघ्र सिद्ध होताहै. दृष्टान्त तरीक जयके इलाकेमें मालपुरा नगरमें आजतक मुनियोंके न पधारनेसे वहांके समुदायको धर्मका पदेश यथोचित न मिलनेसे मन्दिरोंकी सेवा पूजाका जैसी कि चाहिये इन्तजाम नही था,
कार मन्त्रतकभी तो श्रावक समुदायको नहीं आताथा, देव गुरु और धर्मका तो बोध ताही कैसे? इस समय पुज्यश्री १०८ मोहनलालजी महाराजके शिष्य श्री हेममुनिजी
राजके इधर पधारने और धर्म कथा करनेसे जैनी और बैष्णवोंने कन्दमूल, अभक्ष, रात्री जिन वगैरहके नियम लियेहैं और कई श्रावकोंने नित्य प्रति मन्दिर पूजा करनेके नियम

Page #49

૧૯૦૫]
જન સમાજે ગ્રહણ કરવા યોગ્ય બેધ. किये है, और सेवा पूजाके केशर, चन्दन, धूप, दीपके वास्ते रु. १२५ के करीबकी सालान टीप किई है; उसके अनुसार हरसाल कार्यवाही होती रहेगी.
जैसा उपकार मुनि बिहारसे इस मालपुरामें हुवा उसही मुवाफिक छोटे २ गांवोंमें मुनि बिहारसे बहुत सुधारा हो सकताहै.
શ્રી વીર ભગવાનનાં ચરિત્ર ઉપરથી જન સમાજે ગ્રહણ કરવા ચોગ્ય બોધ.
(ગયા અંકથી ચાલુ). બાંધ! ગયા અંકમાં ભગવાનની માતાપીતા તરફની ભક્તિ અને તે સંબંધ તેઓએ કરેલી આજ્ઞા વિષે કહ્યું છે અને આ માતાપીતાની ભક્તિ કરવાની તેમની બુદ્ધિ કેમ થઈ, વળી ગર્ભાવસ્થામાં પણ ભગવાનને જ્ઞાન શાથી રહ્યું કે જેથી તેમણે માતાન દુઃઅને ટાળવાને પોતે નિશ્ચયપણું ધારણ કર્યું તે વિષે વિચાર કરીએ.
હરેક કાર્ય થવાને તેનાં કારણે હોય છે, કારણવિના કાર્ય થતું નથી. આવાં કારણે બે જાતનાં હોય છે. એક ઉપાદાન કારણ અને બીજું નિમિત્ત કારણ. જે વસ્તુમાંથી નવી વસ્તુ ઉત્પન્ન થાય છે, તે પૂર્વની વસ્તુ પછી તેમાંથી થનારી વસ્તુનું ઉપાદાન કારણ કે જેમકે માટીને ધડે થાય છે તેમાં માટીમાંથી ઘડે થાય છે તેથી માટી તે ધડાનું ઉપાદા કારણ છે.
હવે ઉપાદાન કારણને વસ્તુ થવામાં જે સહાય કરે તે નિમિત્ત કારણ છે એટલે માટીનો ઘડો થવામાં સાહ્ય કરનાર કુંભારનો ચાક કુંભારને ચાક ફેરવવાને દાંડે એનિમિત્ત કારણે ગણાય છે.
આપણા સમસ્ત જૈનધર્મી ભાઈઓની માન્યતા એવી છે કે આત્મા એ સિધ્ધ પરમેશ્વરપણાનું ઉપાદાન કારણ છે અને દેવગુરૂ અને ધર્મ એ નિમિત્તે કારણે છે એટલે દેવગુરૂ અને ધર્મની સાધતાથી આપણે (આત્મા) પરમાત્માને પરમેશ્વરને સિધ્ધપણું પામી શકીએ છીએ એ જૈનમતનો સિધ્ધાંત છે અને તેથી આપણે દેવ તથા ગુરુમહારાજન ભક્તિ કરીએ છીએ.
ત્યારે આ સિધ્ધાંત પ્રમાણે ભગવાન મહાવીર સ્વામી પણ આપણા જેવા સામાન્ય આત્મા હોવા જોઈએ અને તેઓ શ્રી એ પોતે જ કહ્યું છે કે તેઓ પણ સામાન્ય આત્મા હતા. અને તેમાંથી પોતાના સ્વપરાક્રમથી અને સતત ઉદ્યાગથી પરમ મતાને તેઓ પામ્યા છે અને તે પ્રમાણે જે કરશે તે પરમપને અને અનંત આનંદ અનંત સુખ, અનંત જ્ઞાન વગેરેને પામશે એમાં સંશય નથી. આમ ઉપદેશ કરી દર

Page #50

જૈન કેનફરન્સ હરેલ્ડ.
[માચ જીવને પોતાનું સામર્થ્ય પ્રગટ કરવાને આ પ્રભુએ ઉપદેશ કર્યો છે અને તેથી પિતાના પુર્વ ભવો પણ આવા સંસારથી છુટવાનું ઈચછનારને ઉપયોગી થવા સારુ યથાતથ્યપણે એ ભગવાને કહેલા છે.
આપણે પુનર્જન્મ માનીએ છીએ અને પુનર્જન્મમાં પણ જાત્યાંતર થતો માનીએ છીએ એટલે કેટલાક થીઓસોફી જેવા પુનર્જન્મ માનીને પુરૂષ મરીને પુરૂષ થાય એવું માનનાર આપણે નથી. આપણી માન્યતા છે એવી છે કે, આત્માને જાતકે લીંગ નથી. જેવાં કર્મ તે કરે છે તેવું ફિલ અનેકનીમાં અને સ્ત્રી પુરૂષ કે નપુસંક થઈને તે પામી શકે છે અને તેજ પ્રમાણે આ વીર ભગવાનને આત્મા અનાદી કાળથી આપણું આત્માએની સાથે સંસારમાં પરિભ્રમણ કરતું હતું એવું તે ભગવાને કહ્યું છે અને જ્યારથી તેમને સમ્યક્તની પ્રાપ્તિ એટલે મોક્ષ ક્વાને અથવા પરમપદ પ્રાપ્ત કરવા ખરે માર્ગ હાથ લાગ્યો ત્યાર પછી પણ સત્તાવીસ જન્મે ગ્રહણ કરવા પડ્યા છે તેથી તે પણ વીર ભગવાનના ચરિત્રમાં ગણાય છે. આ આત્માના અસંખ્યાતી ભવ થયેલા તે જે ગ્રંથમાં લખવામાં આવે તો ગ્રંથને પાર પણ ન આવે તેથી જૈન ધર્મની શ્રદ્ધા થઈ હોય ત્યારથી ભવગણવાનો શાસ્ત્રકારોએ રીવાજ રાખે છે અને તેથી વીર ભગવાનના આત્માને મોક્ષનું નિમિત્ત કારણ સમ્યક્ત એ નયસાર નામના ગામેતીના ભાવમાં પ્રાપ્ત થયું છે અને ત્યારથી તેમના ભવ ગણવાની શાસ્ત્રકારોએ શરૂઆત કરેલી છે. ' હાલની આપણી અવસર્પિણી કાળની શરૂઆત પહેલાં આ ભગવાનના આત્મા પાશ્ચમ વિદેહમાં જયંતી નામની નગરીના શત્રુમર્દન નામે રાજાના પૃથ્વી પ્રતિષ્ટન ગ્રામમાં [નયસાર” નામના ગામેતી પટેલ હતા અને રાજાની આજ્ઞાથી એક વાર તે પટેલ લાકડાં ઉપવા મોટા જંગલમાં ગયે હતો. મધ્યાનને સમય થયો હતો. સૂર્ય બરાબર તપેલે હતો અને જમીન પણ તેના તાપથી અગ્નિ જેવી થઈ ગઈ હતી તે વખતે આ નયસાર પ્રટેલ પિતાનું લાકડાં કાપવાનું કામ બંધ કરી બપોરે જમવા બેસતાં વિચાર કરવા લાગ્યા કે આ વખતે કઈ અતિથી આવે તે તેને કાંઈ આપીને જમાય તે સારૂં. આ નયસારના 'નમાં વિચાર થતો હતો તે વખતે કેટલાક મુનીઓ ક્ષુધાતુર, તૃષાતુર, શ્રાંત અને પરશેhથી જેમનુ અંગભીજાઈ ગયું હતું એવી હાલતમાં ભુલા પડેલા ત્યાં આવી પહોંચ્યા. છે આ મુનીને જોઈને નયસારના મનમાં આનંદ થયો અને વિચારવા લાગ્યો કે મારા સાદયથીજ આ મુનીઓ અત્રે આવ્યા લાગે છે. પછી પરોપકાર કરવાની બુદ્ધિવાલા Fપુ સારે આ મુનીઓને નમસ્કાર કર્યો અને આવા મહા વીકટ જગલમાં તેઓ કેમ તેને ક્યાંથી પધાર્યા તે પુછયું. મુની મહારાજાઓ બોલ્યાં કે અમે એક સાર્થની સાથે નીલેલા
તા. માર્ગે જતાં રસ્તામાં એક ગામ આવ્યું ત્યાં અમે ભિક્ષાને માટે ગયા અને સાર્થ અમને કદી ચાલ્યા ગયે. ગામમાંથી અમને કાંઈ ભક્ષા મળી નહીં તેથી અમે પાછા આવી અમારી થેના સાર્ચને શોધતા ચાલ્યા અને માર્ગ ભુલી જવાથી આ વિકટ જંગલમાં આવ્યા છીએ.

Page #51

૧૯૦૫] જન સમાજે ગ્રહણ કરવા એગ્ય બેધ.
૪૭ આ પ્રમાણે મુનીનું વાક્ય સાંભળી પરોપકારવૃત્તિવાલા નયસારે મુનીઓને વિજ્ઞપ્તિ કરી “ આપ મારે માટે તૈયાર કરેલા ભેજનમાંથી આહાર લ્યો અને તે ખાઓ. પછી હું આપની સાથે આવીને માર્ગ બતાવી નગરમાં પહોંચાડીશ.” | મુનીઓએ સમયને અનુકુલ એવી નયસારની વિનંતી સ્વીકારી તેની પાસેથી શુધ્ધ આહાર ગ્રહણ કરી ત્યાં બાજુ ઉપર જઈ વિધીપુર્વક તે આહાર વાપર્યા (ખાધે) અને શ્રમ ઉતારી આ નયસાર પટેલની સાથે તેણે બતાવેલ માર્ગે પ્રયાણ કર્યું. આ મુનીરાના સતસંગમાં ધર્મ વાત નીકળી અને એક વૃક્ષની નીચે વિશ્રામ લેવા બેઠા તે વખતે સુની. રાજેએ આ નયસારને યોગ્ય જાણું ધર્મપદેશ કર્યો અને મોક્ષને અથવા પરમાનંદ પ્રાણી કરવાનો ખરો માર્ગ (જૈનધર્મનું તત્વ) બતાવ્યો અને અનંત કાલથી સંસારમાં ભ્રમણ કરતાં વીર ભગવાનના આત્માને સંસારથી મુક્ત થઈ પરમાનંદ પ્રાપ્ત કરાવનાર નિમીત્ત કારણ રૂપ દેવતત્વ, ગુરૂતત્વ, અને ધર્મનું યથાર્થ સ્વરૂપ નિસ્પૃહી મુની માહારાજાઓએ બતાવ્યું.
આ પ્રમાણે પરોપકાર વૃત્તિથી નયસારને સત્સંગ થયે અને તે મુનીઓના સહવાસથી અમુલ્ય એવા મોક્ષમાર્ગને આ નયસારે સહજમાં પ્રાપ્ત કર્યો.
એ માર્ગનું આરાધન કરી ભગવાન મહાવીર સ્વામીએ નયસારનાં ભવમાં સૌધર્મ દેવ લોકમાં દેવત્વ પ્રાપ્ત કર્યું અને એક પપમ એટલે આપણું કરોડો વર્ષ સુધી દેવ૫, ણાના સુખ ભોગવ્યાં અને પોતે સ્વપરાક્રમથી દેવાધિદેવપણું પ્રાપ્ત કરાય એવી ચિગ્યતા મેળવી. આ ઉપરથી આપણે શું વિચાર કરે એગ્ય છે તે જુઓ.
ભગવાને કરેલું મુનીઓનું આતિથ્ય.
અને તેથી દરેક માણસની આતિથ્ય કરવાની ફરજ જે ભવમાં ભગવાને સમ્યક્ત પ્રાપ્ત કર્યું છે તે ભવમાં પૂર્વથી ધર્મનું તેમને સુદ જ્ઞાન નહતું પણ મુનીઓનું આતિથ્ય કર્યું તેથી તેમને અતી ઉત્તમ જ્ઞાન દર્શન અને ચારીત્રરૂપ ત્રણ રને મળ્યાં. બાંધવ, હાલમાં આપણે પ્રવૃત્તિ પર વિચાર કરો.
અરે, પારકાની વાતતો દૂર રહી પણ પિતાના ઓળખાણવાળા મળે તો પણ કયારે પધાર્યા, કયાં ઉતર્યા છે, જ્યારે જશે અને જાણે પોતે ઘણું કામમાં હોય એમ બતાવત અને સાહેબજી કરીને વિદાય થતા.
આપણી હાલની આતિથ્ય કરવાની ખુબી તે વીચારે! કઈ ગુણવાન માણસને પિતાને પ્રસંગ મલે તેને માટે પર્વે કેવું વર્તન થતું હતું તે ખરેખર વિચારવા જેવું છે પિતાની પાસે લાખો રૂપિયા હોય, પિતે લાડી વાડી અને ગાડીની સેહેલ કરતા હોવ

Page #52

જૈન કેનફરન્સ હેરલ્ડ.
[ માર્ચ છે તેવે સમે પણ મુનીરાજની સરભરા પિતાના સ્વામી ભાઈથી અથવા બીજા ખાતે થી ભક્તિ
કરવાને વિચાર પણ આધુનીક કાલમાં શહરેમાં અને તેમાં પણ મુંબઈ જેવા શેહરમાં દુર્લભ થઈ પડે છે. જૈનધમી માત્ર બે આના એટલે ૧૨ દેકડાની પુછવાલા પુણીઆ શ્રાવકપણ રેજી જેટલી પુંજીમાંથી પોતાની સાથે કોઈપણ સ્વામી ભાઈને જમાડીને જમવાની ઈચ્છા રાખતા હતા અને તે પ્રમાણે પ્રવૃત્તિ પણ કરતા હતા. બંધુઓ એ આ વીરભગવાનના સમયને વિચાર જે આપણું હાલના ઘનાલ્ય શેઠીયાઓના અને સામાન્ય વર્ગના આપણું ભાઈઓના મનમાં હોયતે શું જેનેને યાચના કરવાનો વખત આવે? પણ આ શ્રાવકથી ઓછી પુંછવાલે જૈન હોય એવું બનવું આ સમયમાં તે અસંભવીત છે અને જ્યારે તેના મનમાં અતિથીને આદરસત્કાર કરવાના વિચાર હોય ત્યાં તેનું અનુકરણ કરવામાં આવે છે તેથી કેટલું શ્રેય થાય એ કહેવું અશક્ય છે.
અરે, આ ભગવાનના પિતાના ચરિત્રમાં આ મત છે એટલું જ નહીં પણ ગૃહસ્થોના બાર વ્રતમાં છેલ્લું વ્રત અતિથી સંવિભાગ નામનું ભગવાને કહ્યું છે અને તેને અર્થે દરેક ગૃહસ્થ અતિથીને આદરસત્કાર કરવાને એ સ્પષ્ટ છે પણ હાલ તે એ બારવ્રતપર ઘણું
ડું જ્ઞાન અપાય છે. મુનીમાહારાજાઓ વ્યાખ્યાનમાં મેટા મેટા આગમો વાંચે છે અને તે સાંભળનાર શ્રાવકે પણ આવા આગમ સાંભળનારા શ્રાવકે પૈકી મારી અ૯૫ મતી પ્રમાણે આગની વાત તે દુર રહી પણું ગૃહસ્થને કરવાના અવશ્ય કર્મની વાતો પણ આવા મહાન વ્યાખ્યાન શ્રવણ કરનાર મારા બાંધવાના અને ભગનીઓના લક્ષમાં ચોકસ રહેતી હોય એમ હું ધારતું નથી. વ્યાખ્યાનમાં શાની કથા ચાલે છે અને આજ શી વાત આવી એ પરજ પ્રાય ધ્યાન રહેતુ હોવાથી ગ્રંથ લખનારના અશિયનું દુર્લક્ષ્ય થાય છે અને જે એમન થતું હોય તે અતિથી આદરસત્કાર કરવાનું હાલમાં તે અલ્પ જોવામાં આવે છે તે જરૂર વિશેષ જેવામાં આવતા અને હાલમાં આપણા ભાઈઓ જેઓ ગામડામાં રહે છે તેઓના જે ટલે યણ અતિથીને આદરસત્કાર કરવાનું મોટા મોટા નગરમાં વસ્તા વૈભવવાલા સ્વામી ભાઈ એમાં જોવામાં આવતું નથી. કે આપણે વિર ભગવાનનું ચરિત્ર દરવર્ષે સાંભલીએ છીએ અને ભગવાનના ભવની વાતે પણ જાણીએ છીએ તે જે કૃત્યથી ભગવાને સમ્યક્ત પ્રાપ્ત કર્યું તે અતીથી આદરસત્કારનું
ન્ય અને તેને અંગે થતે સસંગને લાભ જરૂર જવા દેવા જેવો નથી. આપ કોઈ પણવાન મુનીને અથવા શ્રાવકને યા બીજાને પિતાના અતિથી કરશે તે તેની વડે ઘણો
હીં. તે અલ્પ કાલને પણ સત્સંગ થશે અને તેથી આવા અ૯૫ કાળના સતસંગથી પરમ ભગવાનને સમ્યક્ત પ્રાપ્ત થયું તેમ આપણામાં પણ કેઈ નવો ગુણ ઉત્પન્ન થશે. આ અતિથી વિભાગમાં જે તીર્થકર મહારાજના ભવ અથવા ગણધર માહારાજનો જીવ પથવા તેમાં જે કઈ મહા તપસ્વી માહાત્માને દાન આપવામાં આવે તો તે દાનનું ફળ Fમ તરતજ તે ભવે મળે છે અને કદી તેમ ન થાય તે આવા દાનનું ફળ પરલોકમાં કન્યા વિના રહેતું નથી. માટે મારા માનવ બાંધવ, આપણે પોતાની શક્તિ અનુસારે

Page #53

૧૯૦૫]
ઉપદેશકને રીપોર્ટ. અતિથીને આદરસત્કાર કરવામાં ચુક કરવી નહીં અને શ્રી મહાવીર ભગવાને જે રીતે પિતે નયસારના ભવમાં અતિથી મુનિઓને આદરસત્કાર કરીને જે દાખલો આપે છે તે બરાબર ધ્યાનમાં રાખવા જેવો છે અને યશ કે બીજે લાભ મેળવવાની આશા વિના શ્રી વીર ભગવાને પોતાનાજ દાખલા પ્રમાણે વર્તવા માટે ઉપદેશ કર્યો છે એટલું જ નહીં પણ આ કોમના ગૃહસ્થને માથે ફરજ નાંખી છે તે તે વાત લક્ષમાં રાખી ભગવાનની આજ્ઞા પાળી સુખી થવું ચોગ્ય છે. અતિથી સંવિભાગ જ કર. આમ કરવાથી કોઈ વખત મેટે લાભ થશે એમ ખાત્રીથી જાણવું. માત્ર મુનિ મહારાજાને દાન આપવું એજ અતિથી વિભાગ દ્રત છે એમ સમજવામાં ખરેખરી ભુલ થાય છે. મુનિ મહારાજા દાન આપવાના પાત્રોમાં સિાથી ઉત્તમ પાત્ર છે એ વાત ખરી છે પણ તેથી મધ્યમ પાત્ર એવા વ્રતધારી શ્રાવકોનો અતિથી સંવિભાગ ભૂલવાને નથી. તે શ્રાવકો મધ્યમ પાત્ર છે અને ત્યાર પછી સમ્યકતવી અને ત્યાર પછી અનુકંપાથી બીજાઓને પણ દાન આપવું તે યોગ્ય છે. આમ પાત્ર પ્રત્યે ફળ વિશેષ છે એ વાત ખરી છે પણ તેથી વિશેષ ફળ મળેતોજ લેવું અને સામાન્ય ન લેવું એમ કરવું તે મુર્ખાઈ છે માટે જૈનધમાં બાંધવામાં ખાસ કરીને અને બીજા બાંધવોએ પણ અતિથી સંવિભાગ અવશ્ય કરણીય છે.
આપણા ઉપદેશક મિ. ટોકરશી નેણશી લદાયાને દક્ષિણ
પ્રદેશમાં પ્રવાસ. તા-૬-૩-૧૯૦૫–દભાડા તળેગાંવ-મુંબઈથી નીકલી તળેગાંવ આવ્યા અને ત્યાં મીટીંગ કરી. લગ્ન પ્રસંગે ઘણા ભાઈઓ બહાર ગામ ગયેલા હોવાથી કાંઈ ચેકસ ઠરાવ થઈ શક્યા નહિ પરંતુ પાછળથી સુધારો કરવા હાજર રહેલા ભાઈઓએ કબુલાત આપી. કેન્ફરંસ હરેલ્ડ માટે પણ ઉપદેશ કર્યો.
તા-૭–૩–૧૯૦૫. પુના. અત્રે આવ્યા પણ કેટલાક કારણોને લીધે મીટીંગ થઈ શકી નહીં અને તેથી નીરાશ થઈ આગળ વધ્યો.
તા-૯-૩-૧૦૫: અહંદી. પુનેથી તા. ૯ ની બપોરના નીકળી હુની સ્ટેશને ઉતર્યા. લુનીમાં જૈનોનાં માત્ર પાંચેક ઘર છે. તે સર્વે ત્યાંથી દેહેડ કોસ ઉપર આવેલ અહંદી નામના નાના ગામડાંમાં કે જ્યાં જનનાં ફક્ત બેજ ઘર છે ત્યાં લગ્ન પ્રસંગે ગયેલા હતા. વળી વધુ ખબર મલીકે આસપાસના નાનાં ગામોના લગભગ સે ભાઈઓ ત્યાં લગ્ન પ્રસંગે એકઠા થયા છે. આ પ્રમાણે હોવાથી બેલ ગાડી કરી અંડેદી ગયા. રાત્રે ત્યાં સભા ભરી. સે ભાઈઓ અને બાઈઓ ત્યાં હાજર થયાં. આશરે બે કલાક વિવેચન કરી કોન્ફરંસના ઠરાવે, તેને અમલ અને જીવદયા સંબંધી બોધ કર્યો જે સૈાએ ધ્યાન પૂર્વક સાંભ. શ્રાવકભાઈએ ઉપરાંત ત્યાંના ખેડુતે પણ મીટીંગમાં આવ્યા હતા.

Page #54

| ' જેને કેનફરન્સ હરેલ્ડ.
[ માર્ચ તા–૧૦–૩–૧૦૫. અહંદીથી રાત્રે નીકળી તા. ૧૦ મીએ ઘેડ ઉતર્યો. માર્ગમાં ચેવત વગેરે ગામોના ભાઈઓ અહંદીમાં હતા તેથી ત્યાં ઉતર્યા નહીં. ઘેડમાં જેનેનાં ૨૦ ઘર છે તેમાં ગુજરાતી જૈનેનાં ૧૨ ઘર છે. ગામમાં દેરાસરજી છે તે જીર્ણ અવસ્થામાં છે. રૂ. ૨૦૦૦, આશરેનું કામ છે અને જે તરત કામ ન થાય તે થોડા વખતમાં ધસી પડે તેમ છે. આ બાબત લક્ષમાં લેવા જેવી છે. આમલનેર કેન્ફરંસ વખતે તે માટે હીલચાલ કરવામાં આવશે. સાંજના સર્વે ભાઈઓને એકઠા કરીને વ્યાખ્યાન આપ્યું.
તા-૧૨-૩-૧૯૦૫. ધેડથી અહમદનગર આવ્યા. તા. ૧૨-૧૩ બે દીવસ રહ્યા. ઘણા ભાઈઓ સાથ મળ્યા છતાં મીટીંગ થઈ શકી નહીં. અત્રે ગુજરાતી કરતાં મારવાડી જેનોનો સાથ મેહટે છે. અત્રેના દેરાસરજીની પ્રતિષ્ઠા દશ વર્ષથી થતી નથી. પાંચ ખાતાને અંગે નીચે પ્રમાણે રકમો ભરાવી.
રૂ. ૧ શેઠ, વાડીલાલ હાથીભાઈ છે ર૭ , બહાદર પુરશોત્તમ.
૨૫૦ , વીરચંદ હરીચંદ. તા-૧૪-૩-૧૯૦૫. એવલા. અહમદનગરથી રવાના થઈ તા. ૧૪મીના રાજે એવલે આવ્યા. દક્ષિણના જનેમાંથી અત્રેના જૈન દરેક બાબતમાં ઘણે આગળ પડતો ભાગ લે છે. મુનિ મહારાજ શ્રી રાજ વિજયજીને મુકામ પણ હાલ અત્રે છે. અત્રે પહેલેથી જ કેટલાએક અગત્યના ઠરાવો અમલમાં મુકાયા છે. અત્રે પાઠશાલા-શ્રાવકાશાળા ઘણા સારા પાયા ઉપર ચાલે છે જેમાં વિશેક બાઇઓ તથા છોકરાઓ અભ્યાસ કરે છે. બન્ને માટે એક પંડીત છે જે બપોરે સ્ત્રીઓને અને રાત્રે છોકરાઓને શિખવે છે. સીમંત (અઘરણું) પ્રસંગે સ્ત્રીને ગામમાં ફેરવવા, મૃત્યુ પાછળ કુટવા વગેરે રીવાજો અત્રે બંધ થયા છે. ધર્મદા હિસાબની ચોખવટ રાખવા તથા પ્રાણીજન્ય પદાર્થો ન વાપરવા વિગેરે કરા પણ અમલમાં છે.
તા૧૮-૩-૧૯૦૫. જળગામ. તા. ૧૬ મીના રોજ એવલાથી રવાના થઈ પારા ગયા અને ત્યાંથી તા. ૧૮ મીના રોજ જળગામ આવ્યા. j અત્રે પ્લેગને લીધે જૈન ભાઈઓ ગામથી દુર ઝુંપડાઓમાં રહેતા હતા છતાં પણ પ્રયત્ન કરીને કેટલાએકને એકઠા કરી મીટીંગ કરી. યથાશક્તિ સમજ આપી. સુકૃત સંડાર મંજુર રાખવામાં આવ્યા. માસીકનાં તેર નવા ગ્રાહકો કર્ય.
તા. ૨૩-૩-૦૫-ભુસાવળ–તા. ર૩ મીના રોજ અત્રે આવ્યા. બીજે દીવશે જેન આઈઓની મીટીંગ કરી. સુકૃત ભંડાર મંજુર રહે. આ વર્ષના આશરે રૂ. ૫૦૦ ની ઉત્પન્ન થઈ છે જે ઓફિસ તરફ મોકલવાનું નક્કી થયું છે. માસીકના ત્રણ ગ્રાહકે કર્યા,

Page #55

૧૯૦૫]
જીવદયા પ્રચાર કરવાના ચેાગ્ય રસ્તે,
૫૧
તા. ૨૫-૩-૦૫-મલકાપુર તા.—૨૫ મીના રોજ મલકાપુર આવ્યા. અત્રે પણ પ્લેગને લીધે અવ્યવસ્થા છે. રાત્રે કેશેસ કરીશું. અહીંથી આવતી કાલે ખાલાપુર જઇશું. ત્યાંના પ્રખ્યાત શેઠ અને આપણા પ્રે. સેકરેટરી શેઠ હૌસીલાલજી પાનાચ’દજીને ત્યાં લગ્ન પ્રસ`ગ છે અને આજુમાજીના ઘણા ગૃહસ્થા ત્યાં આવવા સભવ છે.
જીવદયા પ્રચાર કરવાના ચાગ્ય રસ્તા.
( એક જૈન ગ્રેજ્યુએટ )
‘ હિંસા પરમો ધર્મ ” એ આપણુ જૈને માત્રને સિધ્ધાંત છે એમ નથી પરંતુ પ્રાચીન કાળથી તે અત્યાર સુધીમાં હિંદુસ્તાનમાં ચાલેલા અને ચાલતા સર્વે જુદા જુદા થર્મા અને મતાએ આ સિધ્ધાંતને સ્વિકારેલા છે તે આપણુ સધળા સારી રીતે જાણીએ છીયે. પરંતુ આપણા પવિત્ર જૈન ધર્મમાં આ સિધ્ધાંતનું જે દરજ્જે પ્રાધાન્ય માનવામાં આવ્યું છે તે દરજ્જે બીજા ધર્મામાં અને સંપ્રદાયામાં જોવામાં આવતું નથી. મનુષ્યની માકજ સુખ દુઃખને અનુભવી શકે તેવાં પશુપક્ષી આદિના જીવ છે એમ સઘળા ધમા અને ધમાચાયા એકે અવાજે કખુલ કરતા આવ્યા છે પરંતુ જૈન ધર્મ તેથી પણ વધુ આગળ વધીને વાયુ, પાણી, પથ્થર, ધાતુ, વનસ્પતિ વિગેરે વસ્તુઓમાં સુખ દુઃખ અનુભવી શકે તેવા જીવા માને છે અને આ સંબંધમાં તેઓની માન્યતાને આધુનીક કાલની વિદ્યાએ સંપુર્ણ રીતે પુરવાર કરીને પુષ્ટી આપી છે. હાલ સુધી અને હજી સુધી પણ જૈનાની જીવદયાને ખીજા મતવાળાએ હદ પારની અને સંસારીક વ્યવહારને ખલેલ કત્તા માનેછે અને એટલે સુધી આગળ વધીને કહેછે કે જો જૈનાના સિધ્ધાંત અનુસાર સર્વ જગત જીવદયા માને તે આ સંસાર ચાલવા અશકય થઇ પડે. આ સંબંધમાં તેનું માનવું કેટલે અંશે ખરૂંછે તે માત્ર જૈના પાતે સંસારમાં રહીને પાતાની જીંદગી કેવી રીતે ગુજારે છે તે જોયાથીજ આપે।આપ જણાઈ આવશે. અસ્તુ, તે ગમે તે હેા પરંતુ જીવ દયાથી મનુષ્ય માત્રના આચરણ અને કહેણી કરણી ઉપર સારી અસર થાય છે. તે વાત સર્વ કોઈ મંજુર કરે છે અને માંસાહારી પ્રજાઓ કરતાં ફક્ત વનસ્પતિના ખેારાક ઉપર ગુજરાન ચલાવતી પ્રજાએ શરીરે તંદુરસ્ત અને શાંત પ્રકૃતિ વાળી તથા માનસીક વૃત્તીઓને તાબે થવાને અદલે વિશેષ ધાર્મીક વૃત્તીઓવાળી જોવામાં આવે છે. આ સાથે હાલની વૈદ્યક વિદ્યાથી વનસ્પતિ ખારાક માંસાહાર કરતાં વિશેષ સુખકારી અને નિરોગી સિદ્ધ થયા છે. પરંતુ કેટલેક અંશે પડી ગયેલી ટેવ અને કેટલેક અંશે દુરાગ્રહને લીધે આપણી બીજી ભાઈબંધ પ્રજાએ તેમનામાં કેટલાંએક કારણાને લીધે પ્રચલીત થયેલા માંસાહારના રીવાજને મકી શક્તી નથી.

Page #56

પર
જૈન કેનફરન્સ હરૈ.
[માર્ચ આપણા પિતાના જવાંજ સુખ દુઃખને અનુભવી શકે તેવાં અસંખ્ય પ્રાણીઓને હણીને તેઓને માટે જે ખોરાક તૈયાર કરવામાં આવે છે તેને ઊપગ કરતી વખત તેમાંના સેંકડે નેવું ટકા મનુષ્યોને તે પ્રાણીઓ ઉપર કેટલું ઘાતકણું ગુજારવામાં આવે છે તેને બીલકુલ ખ્યાલ હોતો નથી અને ફક્ત એક સાધારણ સંસારના વ્યવહાર તરીકે તેઓ આવા ખોરાકનો ઉપયોગ કરે છે. પરંતુ આપણે ખાત્રીથી માનીએ છીએ કે માંસાહારી મનુષ્ય તેમને ક્યાં ખોરાક તૈયાર કરવામાં આવે છે તે કસાઈખાનાઓની જે ફક્ત એકજ વાર મુલાકાત લે તે તેઓને અર્થે બીચારાં નીરાધાર પશુઓ ઉપર જે જુલમ અને કુરતા ગુજારવામાં આવે છે તે જોઈને તેમાંના ઘણાખરા માંસાદિ પદાર્થનું સેવન વગર વિલંબે છોડી દે એ સંભવીત છે. પરંતુ જ્યાં સુધી આ બાબત તેઓના લક્ષપર યોગ્ય રીતે લાવવામાં આવી નથી ત્યાં સુધી આ વિષે તેઓનાં મગજમાં કાંઈ પણ ખ્યાલ આવવો અશક્ય છે. આવું પરિણામ લાવવાને માટે જયાં બીચારાં પશુ પક્ષીઓને તેનું માંસ કાઢવાને મારી નાખવામાં આવે છે તેવાં કસાઈખાનાઓમાં જે ઘાતકીપણું વાપરવામાં આવે છે તેનું અને તે બાપડાં પ્રાણુંએને મરતી વખતને ફફડાટ અને તેમની કર્ણને પ્રહારરૂપ ભયંકર શી વિગેરે આબતોને તાદૃષ્ય ચીતાર જે તેઓ સમક્ષ રજુ કરવામાં આવે તો અમે ધારીએ છીએ કે જરુર માંસાહારીઓમાંના કેટલાક કે જેઓનાં હદય કરતાની પૂર્ણતાને પામ્યાં નથી, તેઓ ઉપર તે સારી અસર કરશે અને તે પછી તે ખોરાક લેવા પહેલાં પોતે વાંચેલો ચીતર તેઓનાં ચક્ષુ સમક્ષ રજુ થઈને તે ખોરાક લેવો કે નહીં તે વિચારમાં તેનો જરૂર પડી જશે. તે પછી જે આવી રીતે ઉત્પન્ન થયેલી તેમની લાગણીઓને એગ્ય રીતે દેરવામાં આવે તે મેડા વહેલા પણ જરૂર તેઓ આવી જાતને ખોરાક લેતા અટકશે. આ સંબંધમાં અમારે જણાવવું જોઇએ કે આવા ઘણા એક દાખલાઓ બન્યા છે કે જેમાં કેટલાએક માંસાહારી મનુષ્યએ માંસ તજી દીધું છે. આ પ્રમાણે તેમનામાં દયાના જે અંકુરે ક્રૂરશે તે તેઓના સંસારિક વ્યવહારના દરેક પગલામાં જોવામાં આવશે અને તેને લીધે તેઓની જીદગીમાં મોટો ફેરફાર થવાનો સંભવ છે. જીવદયાના ખરા સીધ્ધાંતને ફેલાવો કરવાને ફક્ત આજ ખરો માર્ગ છે કે જે હંમેશાં સારું પરિણામ લાવ્યા વગર રહેતું નથી. આપણા દેશમાં જીવદયા કેમ કરવી તે વિષે કંઈ ગેરસમજુતી થતી લાગે છે. આપણું જીવદયા ફક્ત કસાઈઓના હાથમાંથી જીવને છોડવવામાંજ સમાઈ જાય છે. આ પણ જીવદયાનો એક માર્ગ છે અને તેમાં કંઈ ખોટું નથી પરંતુ તે કસાઈઓ અને તે પ્રાણીઓનું માંસ ભક્ષણ કરનારા મનુષ્યને તેમનાં દુષ્ટ વર્તનથી રાંક પશુ પક્ષીઓ ઉપર જે ઘાતકીપણું ગુજરે છે અને તેમને જે મહા વેદના ભેગવવી પડે છે તેથી જે યોગ્ય રીતે વાકેફ કરવામાં આવે તે અમને ખાત્રી છે કે કસાઈઓના હાથમાંથી પશુપક્ષીઓને છોડવા વામાં આપણે અત્યારે જેટલાં નાણાંને વ્યય કરીએ છીએ તેટલાંજ નાણાં જે ઉપર બતાવ્યા પ્રમાણે પ્રજાના વિચારો કેળવવા પાછળ ખર્ચ કરવામાં આવે તો ઘણુંજ ઉપયોગી અને સંગીન પરિણામ આપણે લાવી શકીશું. સુધરેલા દેશે જેવા કે ઈંગ્લાંડ, અમેરિકા, જર્મની

Page #57

૧૦૫] જીવદયા પ્રચાર કરવાને યોગ્ય રસ્તા. ૪
૫૩ વિગેરેમાં આવી મજબુત લાગણી ફેલાતી જાય છે અને તે ધરણે કાર્ય કરવા સારુ કેટલાંએક મંડળે પણ ઉભાં થયાં છે. આપણા દેશમાં પણ જુનાગઢવાલા નાગર ગૃહસ્થ મી. લાભશંકર લક્ષ્મીદાસ આ ધોરણ ઊપર કાર્ય કરી રહ્યા છે. અને તેમના તે કાર્યમાં જીવદયાના સિદ્ધાંતને માનનારા દરેક મનુષ્ય પોતાથી બની શકતી મદદ આપવાની જરૂર છે. ગયા ફેબ્રુઆરી માસમાં મી. લાભશંકર લક્ષ્મીદાસની સલાહથી આપણું કેરસના જીવદયાના ખાતામાંથી ૪૩ પિંડ એટલે રૂ ૬૪૫ ઇંગ્લંડની (વૈદક) મેડીકલ કોલેજના વિદ્યાથીઓમાંથી જીવદયાના વિષયો તથા વનસ્પતિ આહાર ઉપર સૌથી સારે નિબંધ લખનારને ઈનામો આપવા તથા તે માટેના ખર્ચ સારૂ લંડનના “ધી હ્યુમેનીટેરીઅન લીગ” (The Humanitarian League) ઉપર મોકલવામાં આવ્યા હતા. આ મોકલવાની મતલબ એ હતી કે હાલમાં વૈિદક કોલેજમાં જે વિદ્યાથીઓ છે તેઓ દાકતરે થઈને માંસાહારનાં માઠાં પરિણામથી પિતાના સમાગમમાં આવનાર દર્દીઓને વાકીફ કરે. આ ઈનામનું પરિણામ એ આવવાનું કે ખોરાક વિગેરેની બાબતમાં પ્રમાણ રૂપ મનાતા વિદકી વીચારો આપણી તરફેણમાં આવે અને તેમ થવાથી ભવિષ્યની પ્રજાને માંસાહારને બદલે વનપસ્તી આહાર તરફ દોરવાને આપણે શક્તીવાન થઈએ. આ સંબંધમાં આપણા તરફથી જે ૪૩ પિંડની રકમ મોકલવામાં આવેલી તેની પહોંચ સ્વીકારતાં તે મંડળના સેક્રેટરી આપણી ઉપર નીચે પ્રમાણે પત્ર લખી મોકલે છે. -
The Humanitarian League.
53 Chancery Lane London W. C.
February 20, 1905 DEAR SIR,
I beg to tlank you most sincerely on behalf of the Humanitarian league for the very generous gift of £ 43—which you have sent us from the Jain Conference to be used in the cause of Vegitarianism. We will do our utmost to expend the money in the way most calculated to produce the besireb result. We think that it would be wiser to publish some good vegitarian literature, rather than to offer prizes to medical students and I understand from our friend Mr. Labhashanker Laxmidas that your society will be willing to leave us to use our own judgement in this matter.
In any case I will acquaint you with the decision of the Committee when they have had time to consider in the matter more fully,
With inany thanks To the Secretary of the
Yours faithfully Jain Conference
HENRY S. SALT,

Page #58

૧ ૫૪ * જૈન કોન્ફરન્સ હરેન્ડ.
[માર્ચ ઉપરના ઈંગ્રેજી પત્રને તરજુમો. અરનેસ્ટબેલ, ખજાનચી.
પ૩ ચાન્સરી લેન હેનરી એસ સૉલ્ટ, સેક્રેટરી.
લંડન, ડબ્લ્યુ. સી. કે. વ્હીટેકર, એ-સેક્રેટરી.
ફેબ્રુઆરી ૨૦, ૧૯૦૫.. પ્યારા સાહેબ,
જૈન કોન્ફરન્સ તરફથી વનસ્પતી આહારના ફેલાવા અર્થે વાપરવા સારૂ આપે મેકલેલ ૪૩ પિડની ઉદાર સખાવત માટે હયુમેનીટેરીઅન લીગ તરફથી આપને અંત:કરણથી ઉપકાર માનું છું. સારામાં સારું પરીણામ લાવે તેવા ગ્ય માર્ગ આ નાણું ખર્ચવાને અમે અમારાથી બનતું કરીશું. વૈદક વિદ્યાર્થીઓને ઈનામો આપવા કરતાં વનસ્પતી આહાર સંબંધી સારું સાહિત્ય પ્રગટ કરવું અને વધારે ડહાપણ ભરેલું સમજીએ છીએ અને અમારા મિત્ર મિ. લાભશંકર લક્ષ્મીદાસ તરફથી અમે સમજીએ છીએ કે તમારી કેમ આ બાબતમાં અમારા ઉપર છેડી દેવાનું પસંદ કરશે. તેમ છતાં પણ અમારી કમીટીએ તે બાબત ઉપર પુખ્તપણે વિચાર કર્યેથી તેમના ઠરાવથી આપને જાણીતા કરીશું. રવાને
ઘણા ઉપકાર સાથે, ધી સેકેટરી
આપને વિશ્વાસુ, જૈન કેન્ફરન્સ,
(સહી) હેનરી એસ, સેલ્ટ, આ પત્ર વાંચીને અમારા ઘર્મ બંધુઓની ખાત્રી થશે કે જીવદયાના મેક્ષ માર્ગને ફેલા કરવાને આ એક ઉત્તમ માર્ગ છે અને તેથી આપણું સઘળાઓનું એ તરફ ધ્યાન ખેચાવું જોઈએ છે. આપણે પોતાના દેશમાં પણ આવા સાહીત્યની ઘણી જ જરૂર છે અને અમે આશા રાખીએ છીએ કે ભવિષ્યમાં તે સંબધી યોગ્ય કરવાને આપણે શક્તિવાન થઈશું.
शुद्ध और चरबी रहित पवित्र मोमबत्तीयां,
खास जैन धर्मियोंके वास्ते. ___ हमारे यहां मुखतलिफ् किसम् वजन् सफेत मोंबत्तीयां बनती है. इस्की बनावटमें कोई नापाक जानवरोंका जुझ नहीं है. इस्की रोशनी दूसरी बत्तीयोंसे कम नही हय और ये उन्से ज्यादा देरतक जल्ती है. और इन्ही औसाफ के सबब पांच सोनेके और एक चांदीका तमगा याने आलासनदें और सिवाय बहोसी सनदे मिली हय. चूंके आपके यहां मोंबत्तीयां इस्तेमाल और फरोक्त होती है इस लिये अगर आप एक फे हमारी बत्तीयां मंगवायेंगे तो आपको उन्की खुबीयोका यकीन होगा.
हमारा पत्ताः-मोतीलाल कशळचंद शाह. मेनेजर-गुजरात केन्डल फॅक्टरी अन्ड स्बेस्टॉस वर्स, जुबिली बाग, ताडदेव, मुंबई.

Page #59

૧૯૦૫]
૧૧ અંગ
અને
(અગ્યાર અગ, ખાર ઉપાંગ, દેશ પચન્ના, છ છેદ, ચાર મુળ, નદી તથા અનુયાગઢાર મળીને પિસ્તાળીસ આગમ ગણાય છે. )
ફેરાટાઈપપ્રતની
પડવાધારેલી
આશરે કિંમત.
૧ આચારાંગ
૨ સૂત્રકૃતાંગ
૩ સ્થાનાંગ
૪ સમવાયાંગ
૫ ભગવતી
૬ જ્ઞાતધર્મકથા
૭ ઉપાશકદશા
પિસ્તાળીસ આગમા.
આપણાં પિસ્તાળીસ આગમે.
एकारस अंगाई - बारउवंगाईं दस पयन्नाई, छछे मूलचउरो - नंदी अणुओग दाराई. १
૧૦ પ્રશ્નવ્યાકરણ
૧૧ વિપાકસૂત્ર
શ્લોક
૨૫૦૦
૮ અંતકૃદ્દશા
૮૯
હું અનુત્તર।પપાતિક ૧૯૨
૧૨૫૦
૧૨૧૬
૨૦૦૦
૧૭
૩૭૫૦
૧-૧૪
૧૬૬૭
૦-૧૩
૧૫૭૬૦ ૭-૧૩
૬૦૦૦
3-o
૮૧૨
3.241.
૧--૪
૩૫૯૫૬
૦-૭
હી—.
—ર
૦-૧૦
-૧૦
૧૮ રૂપીયા
૧૨ ઉપાંગ આશરેકિંમત
૧ આપપાતિક ૧૫૦૦
૨ રાજપ્રશ્નીય ૨૦૦૮
૩ જીવાભિગમ ૪૭૦૦
૪ પ્રજ્ઞાપના
७७८७
૫ જંબુદ્રીપપ્રગતિ ૪૧૪૬
૬ ચંદ્રપ્રજ્ઞપ્તિ ૨૨૦૦
૭ સૂર્યપ્રજ્ઞપ્તિ
૨૨૦૦
નિરયાવલિકા ૨
૮
૯ કલ્પાવતસિકા
૧૦ પુષ્પિકા
૧૧ પુષ્પચૂલિકા
૧૨ વૃષ્ણુિદશા
૨. આ. ૦–૧૨–
૧૧૦૯
૧-૨
2--$
૩-૧૪
૨-૨
૧–૨
૧–૨
૫
૨૫૭૨૦ ૧૩ રૂપીયા

Page #60

[માર્ચ.
'૧૦ પયના ૧ ચઉંસરણ ૬૪ ૨ આઉરપચ્ચખાણ ૧૩૪ ૩ ભક્તપરિણા ૧૭૧ ૪ સંથારા ૧૨૧ ૫ તંદુલવિયાળી ૪૦૦ ૬ ચંદ્રવેધક [૧૭૪
જૈન કેન્ફરન્સ હરૈ.
' છ છેદ ૦–૧ : ૧ નિશીથ ( ૮૧૫ ૦–૮
– ૨ બૃહત્ક૯૫ ૪૭૩ ૦ -૪ –૧ ૩ વ્યવહાર ૬૦૦
૪ દશાશ્રુથકલ્પ ૧૮૩૦ ૦-૧૪ ૫ પંચક૯૫ ૧૧૩૩ ૦-૧૨ ૬ મહાનિશીથ ૪૫૦૦ ર-૪
૯૩૫૧
૪ મુળ
૦
–૩
૭ દેવેંદ્રસ્તવ ૩૦૩ ૮ મરણ સમાધિ પદ ૯ મહાપચ્ચખાણ ૧૪૩ ૧૦ ગણિવિજજા ૮૫
૦–૧
૧ આવશ્યક ૧૨૫૦-૨ ૨ દશવૈકાલિક ૭૦૦ ૦-૭ ૩ ઉત્તરાધ્યયન ૨૦૦૦ ૧-- ૪ પિંડનિર્યુકિત ૭૦૮ ૦-૭
-૧
૨૨૫૧
૧-
૩૫૩૩
૨-૦
૧ નંદીસૂત્ર
૭૦૦
૦૪
ટેટલ
શ્લોક ૭૯૪૧૧ રૂ ૪૦
૨ અનુગદ્વાર ૧૯૦૦
૨૬૦૦
૦–૧૨ ૧–૦
નેટર–આ શ્લસંખ્યામાં જૂદી જૂદી પ્રતને જૂદા જૂથ પાઠાંતરે આવવાથી કદ સવાયું થશે એમ ધારીયે છીયે તેથી લખેલી કિસ્મતથી સવાઈ કીમતે પુસ્તક અપાઈ શકાય એમ અનુમાન છે.

Page #61

૧૮૦૫] પ્રાંતિક જૈન કોન્ફરન્સ.
પ૭ આ વર્ષ દરમીયાન મળનારી પ્રાંતિક જૈન કોન્ફરન્સો.
(એક ગ્રેજ્યુએટ ) આપણું શ્રી જૈન ( શ્વેતાંબર ) કોન્ફરસને શરૂ થયે ફક્ત ત્રણ વર્ષ થયાં છે અને જે ત્રણ વર્ષો દરમીયાન જેની ફક્ત ત્રણજ બેઠક મળી છે તેટલામાંજ આપણું સર્વ જૈન ભાઈઓ કેન્ફરંસથી થતા ફાયદાઓ પૂર્ણ રીતે સમજવા લાગ્યા હોય તેમ માલમ પડે છે અને તે ઘણાજ હર્ષની વાત છે. મહાસભાના ફાયદાઓથી વાકેફ થઈને આપણું દક્ષિણ નિવાસી જૈન ભાઈઓએ દક્ષિણ પ્રાંતિક ફોન્ફરસ એપ્રીલ તા. ૨૨ા૨૩ ૨૪ ના રોજ આમલનેરમાં મેળવવાનું નકી કર્યું અને જે માટેની તૈયારીઓ કરવામાં તેઓ હાલ દેડધામમાં પડી ગયા છે. પોતાના દક્ષ ધર્મ બધુઓ કે જેઓ પહેલ વહેલી પ્રાંતિક સભા બેલાવવાનું માન ખાટી ગયા છે તેમનું અનુકરણ કરીને અમારા ગુજરાતી જૈનભાઈએએ પણ પિતાની એક પ્રાંતિક સભા તા. ૧૧-૧૨-૧૩ મે ના રોજ પેથાપુર મુકામે મેળવવાનું નકી કરી કોન્ફરંસમાં ભેગા મળીને પિતાની ધામક અને સંસારીક ઉન્નતી કેવી રીતે થાય તેનો વિચાર કરવાનો ઠરાવ કર્યો છે. શ્રીજૈન (શ્વેતાંબર) કોન્ફરસની વાર્ષિક બેઠકમાં આપણે જે ઠરાવો કરીએ છીએ તેને જ્યાં સુધી અમુક ગામો યા જ્ઞાતિઓ યા વ્યક્તીઓ અમલ કરે નહીં ત્યાં સુધી તે કેવળ કાગળ ઉપર જ રહે છે અને તેથી આ પ્રમાણે પ્રાંતિક કોન્ફરસ કે જે આ દેશના અમુક વિભાગના ગામોના પ્રતિનિધિઓનાં બનેલાં છે તેમાં મહાસભામાં થએલા ઠરાવો ઉપર વિચાર ચલાવી પોતપોતાની સ્થિતી અને સમયાનુસાર તે ઠરાવો અમલમાં લાવવાનું નક્કી કરવામાં આવે તે બેશક અતિ જરૂરનું છે. આવી પ્રાંતિક કોન્ફરંસમાં અમુક ઠરાવ અમલમાં લાવવા એવું નકી થયું એટલે આપણે જરૂર સમજવું કે તે ઠરાવે ખરેખરા અમલમાં આવવાનાજ કારણ કે એક મહા સભા કરતાં નાના મંડલે પોતે કરેલા ઠરા અમલમાં લાવવાને માટે ઘણા સારા ઉપાય ચિજી શકે છે તથા તે માટે ઘણું સારું બંધારણ બાંધી શકે છે. વળી તેથી બીજે માટે ફાયદો એ છે કે આવાં પ્રાંતિક કોન્ફરંસમાં જોડાતાં સ્થળોના રીતરીવાજ લગભગ એક એકને મળતા યા સરખા હોય છે અને તેથી કરીને મુખ્યત્વે કરી સંસારીક રીવાજોને સુધારે ઘણીજ સારી રીતે અને સહેલાઈથી થઈ શકે છે કારણ કે મહાસભામાં જે ઠરાવે કરવામાં આવે છે તે સઘળા પ્રાંતેને અનુસરતા કરવામાં આવે છે જ્યારે આવા પ્રાંતિક કેન્ફરસે પિતાની સ્થિતીથી વધારે સારી રીતે માહીતગાર હોઈને તેમાં રહેલી સવળી બદીઓ દુર કરવાને ગ્ય માર્ગો જવાને શક્તીવાન થાય છે. આ સાથે આવાં કેન્ફરસે મળવાથી તેજ પ્રદેશને લગતી કેટલીક ખાસ બાબતેને ત્યાંને ત્યાંજ નિકાલ થઈ જાય છે. અને તેથી કરીને મહાસભા ઉપરથી કાર્યને કેટલાએક બેજે ઓછો થઈ શકે છે. આવી રીતનાં જુદે જુદે ઠેકાણે પ્રાંતિક કોન્ફરંસો મળવાથી આખા દેશમાં કોન્ફરંસના ઠરાવો પુર્ણ રીતે અમલમાં આવી શકશે અને તેમ થવાથી આપણું ધામક અને સંસારીક ઉન્નતી જલદીથી થઈ શકશે. આપણા દક્ષીણું અને ગુજરાતી ભાઈઓએ પિતાની ઉન્નતી અટે

Page #62

૫૮ • જૈન કેનફરન્સ હરે....
[મારચ પિતાની જે પ્રાંતિક કેન્ફરસ મેળવવાને વિચાર રાખે છે તે જ પ્રમાણે બીજા પ્રાંતના અમારા જૈન ભાઈઓ તેમનું અનુકરણ કરે તે ઘણો જ ફાયદો થવાનો સંભવ છે. તે અમે આશા રાખીએ છીએ કે અમારી આ સુચના ઉપર તે લોકો એગ્ય લક્ષ આપશે. છેવટે આ બે પ્રાંતિક કેન્ફરસેને અમે ફતેહ ઈચ્છીએ છીએ.
...
છે
સુશ્રાવકો, પુસ્તકના ભંડાર સાચવનાર મહિાશયે, યતિજી મહારાજાઓ
અને મુની માહારાજાઓને વીનંતી. - આ કોનફરન્સ તરફથી આગામે દ્ધાર કરવાનું કામ ચૈત્ર સુદી પ્રતિપદાને દિવસે શરૂ કરવાનું કર્યું છે અને તે સંબંધે આપ શ્રીને કિંચિત રસ્તી આપવી પડે છે તેની ક્ષમા કરી નીચે પ્રમાણે આ કાર્યમાં મદદ આપશે એવી આશા છે. ( ૧ આપની પાસે આપણા ૪૫ આગમ પિકી જેટલાં આગમોની પ્રાચીનમાં પ્રાચીન અને શુદ્ધ પ્રત હોય તે બનતી ત્વરાએ આપ અત્રે મેકલી આપશોજી.
* ૨ કદી કોઈ આગમની નકલ કપડાં ઉપર લખતાં પહેલાં આપશ્રીને શુદ્ધાશુદ્ધ. તપાસવા મોકલવામાં આવે છે તે આપશ્રી તપાસી આ કાર્યને ઉત્તેજન આપશે કે કેમ તે જણાવશેજી.
હાલમાં આવતી કોનફરન્સ પાટણમાં મળે તે પહેલાં ૪૫ આગમના મુળ સુત્ર પાઠને સંગ્રહ કરવાનું છે. આ સંબંધી ઝવેરી માણેકલાલ ઘેહેલાભાઈની સુચના ઉપર સેક્રેટરી સાહેબેએ ધ્યાન આપી તે પ્રમાણે વ્યવસ્થા કરવા મંજુર કર્યું છે એટલે કે છાપખાનામાં આગમની આશાતના બીલકુલ ન થતાં જ્યારે જોઈએ ત્યારે રસાયણ રીતે (ફેરેટાઈપની રીતે) માગો તે આગમની શુદ્ધ પ્રત થાય તેવું છે. અને તેને ખર્ચ પણ માત્ર એક પાને એક પૈસો અથવા ચાર પાઈ આવે છે. એટલે કે જુજ રકમમાં આગમની રક્ષા અને સંગ્રહ થાય એવું છે તે આપ આ કાર્યને જરૂર પુષ્ટી આપશે કારણ કે આ દુ:ષમ કાળમાં આપણે આધાર જીનાગમ અને જનપ્રતિમા પર છે.
વિશેષમાં આપના તરફથી જેટલાં જેટલાં આગ આવશે તેની એક એક શુદ્ધ પ્રત જે ઘણુજ વિદ્વાને પાસે શેધાવી તૈયાર કરાવવામાં આવશે તે આપશ્રીને ભેટ આપવાની છે. પુસ્તકે અત્રે મેકલવાને તથા પાછા મોકલવાને ટપાલ ખર્ચ પણ કોનફરન્સ ખાતેથી આપવાનું છે તે આપ જરૂર તાડપત્રની હોય તે તે નહીં તે કાગળપરની પુનામાં
ની અને શુદ્ધ આગમ મુળ, ટીકા, ભાષ્ય, નીયુક્તિ, ચુણી વિગેરેની હસ્તલીખીત જે પ્રતે કાય તે અત્રે મેકલશે અને આ વિનંતિના પ્રત્યુત્તરમાં આ કાર્યમાં આપ કેટલાં પુસ્તક નલી શકશે અને કઈ રીતે આ કાર્યને મદદ કરશે તે જણાવવા કૃપા કરશે.
આપને દાસાનુદાસ. એ.સેકેટરી. જન . કોન્ફરન્સ.

Page #63

૧૦૦૫]
દક્ષિણ પ્રાંતિક કેાન્ફરન્સની કમીટીઓ.
શ્રી દક્ષિણ જૈન ( શ્વેતાંબર) માંતિક કાન્ફરન્સ. કમીટીઓની નીમણુંક.
સ્વાગત કમીટી.
પ્રમુખ. શેઠ દલીચંદ નથુશા. સેક્રેટરી. શેઠ હરખચંદ ગુલાબચંદ,
સેમરો. શેઠે છગનદાસ મગનદાસ.
,
در
در
મેાહનચ'દ માણેકચંદ » ભુખણદાસ વેલચદ.
ભાગચંદ રાયચ`દ.
..
,, કલ્યાણુચંદ નથુશા.
ચુનીલાલ નહાલચંદ,
દેવચંદ નથુશા.
29
..
"
""
,,
""
""
رد
,
""
રતનયદ દગડુસા.
રામચંદ્ર મેાહનચંદ
મેાહનચંદ હીરાચંદ
""
"3
..
હરખચંદ બાલુશા.
રૂપચંદ મેાહનચ૬.
ચુનીલાલ નહાનચંદ. હીરજી વેલાભાઇ.
નથમલ છે.ગમલ.
વાલ’ટીયર કમીટી.
શેઠ ચુનીલાલ રાયચંદ
પ્રમુખ સેક્રેટરી.
માણેકચંદ વીરચંદ.
મેમો. સાકરચંદ રંગીલદાસ.
હીરાચંદ શંભુરામ,
અમુલખ તારાચ’૬.
વાલચંદ મેાતીચંદ.
ભિખુશા રૂગનાથદાસ.
ચુનીલાલ રામચંદ.
વીસનજી અર્જુન.
હેજારીમલ કાહારી.
લખમીચંદ લાલચઢ
દેવચંદ નથુશા. હરખચંદ હીરાગ્ય દ
ભાજન કમીટી,
પ્રમુખ. શેઠે ભીખુરા રૂગનાથદાસ. સેક્રેટરી. ચુનીલાલ છગનલાલ.
મે ખરા.
શારદાસ છગનદાસ.
પ્રમુખ
સેક્રેટરી
,,
મેખરે
.
ލގ
..
,,
دو
""
પ્રમુખ. શેઠ ભાગચ’દ રાયચંદ
સેક્રેટરી.
મેાહનચાઁદ હીરાચંદ.
મે ખરે
29
,,
ખુબચંદ ગુલાબચંદ.
મેાહનચંદ તારાચંદ
વીરચંદ લવજી.
લીલાચંદ નથુશા. ઉતારા કમિટી.
રૂપચંદ મેાહનચંદ્ન. ચુનીલાલ નાનચ'દ, માણેકચંદ લખમીચંદ. મંડપ કંમીટી.
શેઠ છગનદાસ મગનદાસ.
કીશારદાસ છગનદાસ,
ચુનીલાલ નાહાલચંદ..
હીરજી વેલાભાઈ.
દેવચંદ શુશા.
ભાગચંદ ચુનીલાલ. વીસનજી અર્જુન,
ભીખુરા રૂગનાથદાસ. ખીમદ્ ભાર્ચે ૬.
..
29
"2
دو
નાનચંદ નાગચંદ
નથુભાઇ કીશારદાસ.
લસીદાસ રાયચંદ
در
دو
આરેાગ્ય કમીટી. શેઠે ભીખુશા રૂગનાથદાસ..
ભાગીલાલ રતનચંદ.
પ્રમુખ.
સેક્રેટરી.
મેમો. ભાગચંદ ચુનીલાલ.
દ ુદાસ ઉત્તમચંદ..
માતીચંદ્ર તૈમીદાસ..
""
.
--,
د.

Page #64

o
- જૈન કેનફરન્સ હરેલ્ડ.
[માર્ચ કરસપોનડન્સ કમીટી.
સેક્રેટરી. ભાગચંદ છગનદાસ. પ્રમુખ. શેઠ દામોદર બાપુશા. ' મેંબરે. , ભેગીલાલ રતનચંદ. સેક્રેટરી. ,, બાલચંદ હીરાચંદ.
સાકરચંદ રતનચંદ ભાગચંદ છગનદાસ,
બાલચંદ રામચંદ છે, ડાહ્યાભાઈ ચુનીલાલ.
» ભાગચંદ ચુનીલાલ. જ ભોગીલાલ રતનચંદ. સુપરવાઈઝરશેઠ ભાગચંદ છગનદાસ. છે ભુખણદાસ ખીમચંદ.
નાણુ વસુલ કરનાર લટીય. કેશીયર કમીટી.
હોઠ મગનદાસ ભુખણદાસ. પ્રમુખ. શેઠ ચુનીલાલ નહાલચંદ.
એ પિટલાલ ચુનીલાલ.
1 શ્રી ગુજરાત ઉત્તર વિભાગ પ્રાંતિક જેન (વેતાંબર) કેન્ફરન્સ.
મુનિ મહારાજ શ્રી બુદ્ધિસાગરજીના ઉપદેશથી સંવત ૧૯૬૧ના વૈશાખ સુદી ૭-૮-૯ એટલે તા. ૧૧-૧૨-૧૩ મે સને ૧૯૦૫ ના દીવસોએ પેથાપુર ખાતે જે પ્રાંતીક જૈન (તાંબર) કોન્ફરન્સ મળવાનું નક્કી કરવામાં આવ્યું છે તેની કંકોત્રીઓ ઉત્તરમાં પાલનપુર સુધી, દક્ષિણે કપડવંજ, પશ્ચિમમાં સાણંદ અને પૂર્વમાં ઈડર મહીકાંઠા સુધી મોકલવાનું ઠરાવવામાં આવ્યું છે. રીસેપશન કમીટી તથા પેટા કમીટીઓની વ્યવસ્થા.
- રિસેપ્શન કમીટી.
પ્રમુખ વકીલ ફતેહચંદ રામચંદ. ઉપપ્રમુખે –ગાંધી રવચંદ રામચંદ
શેઠ ફતેહચંદ રવચંદ. વકીલ ડાહ્યાભાઈ હકમચંદ. શેઠ મોતીચંદ ભગવાનદાસે. શેઠ ડાહ્યાભાઈ હઠીગંધ.
ચીફ સેકટરી–વકીલ ઇટાલાલ લલ્લુભાઈ કરેટરીએ–શેઠ જમનાદા મહેકમદાસ. શેઠ મનસુખલાલ મુળચંદ. I , સોમચંદ ભગવાનદાસ. ,, મેહનલાલ સાંકળચંદ.
મંડપ કમીટી, પ્રમુખ મહેતા હાથીચંદ ઝવેરચંદ. સેકટરી--શા. જેશગલાલ લલુભાઈ
હીસાબ કમિટી મુખ–શેઠ અમથાલાલ ટેકચંદ. સેકટર–શેઠ ચકાભાઈ લલ્લુભાઈ
વેલેંટીયર કમિટી. મુખ–શેઠ ડાહ્યાભાઈ હકમચંદ. સુપ્રિન્ટેન્ડેટ—શેઠ મનસુખલાલ ઉમેદરામ.
, જેશગુલાલ ઉમેદરામ. યુપરવાઈઝરે–શા. ડાહ્યાભાઈ હાથીચંદ. શા. કાળીદાસ હાથીચંદ.
,, મંગળદાસ છગનલાલ. , મણીલાલ રવચંદ.
નગીનદાસ પુનમચંદ. , સરૂપચંદ પુનમચંદ. , ચંદુલાલ હઠીસંઘ.
, નાથાલાલ રણછોડલાલ. , ઢેલાભાઈ લલ્લુભાઈ , ચંદુલાલ છોટાલાલ. - પરશોત્તમ રેવાદાસ. , ચંદુલાલ દલસુખરામ. - ચાલચંદ ઉદેરામ ગાંધી. આ વાડીલાલ લલ્લુભાઈ સંઘવી. 5 જેઠાલાલ ફતહચદ.

Page #65

૧૯૦૫]
શ્રી ગુજરાત પ્રાંતિક કેન્ફરંસ.
ઉતારા કમિટી.
બીજે ?
પ્રમુખ–શેઠ ફતેહચંદ રવચંદ. સેકટરી–શેઠ જેસંગભાઈ સાકરચંદ.
ભજન કેમ પ્રમુખ–ગાંધી રવચંદ રામચંદ.
સેકટરી–શેઠ ડાહ્યાભાઈ હઠીસંઘ.
પલવ્યવહાર કમિટી, પ્રમુખ-કારભારી ભગુભાઈ ફતેહચંદ. સેકરેટરી–શેઠ ડોસલચંદ જમનાદાસ.
આરોગ્ય કમિટી. પ્રમુખ–ડાકટર રામશંકર જયાનંદ. મેંબરે–પટવા ગોકળદાસ બહેચરદાસ.
ગાંધી મગનલાલ વર્ધમાનદાસ. 'ડેલીગેટ તથા વીઝીટરની શિ. ડેલીગેટ પાસેથી આઠ આનાની ફી લેવાનું ઠરાવ કરવામાં આવ્યો છે. વિઝીટરે યાને પ્રેક્ષકો પાસેથી નીચે પ્રમાણે ફી લેવામાં આવશેપુરૂષ વર્ગ
ચીવર્ગ. પહેલે વર્ગ ૧-૦-૦
૦-૮-૦ ૦-૮-૦
૦-૪-૦ ચર્ચવાના મુખ્ય વિષય. ૧. મહાન વેતાંબર કોન્ફરંસે જૈનેન્નતી માટે પસાર કરેલા ઠરાવો. ૨. જૈન ધમી પુરૂષ તથા સ્ત્રી વર્ગને વ્યવહારીક અને ધામીક કેળવણી આપવી
તથા તે માટે શાળાઓ, લાયબ્રેરી, બોડીગે અને સ્કોલરશીપ સ્થાપવી વગેરે. ૩. નિરાશ્રીતોને ઉઘમે લગાડવા તથા યથા શક્તિ મદદ કરવી.. ૪. જીવહીંસા થતી અટકાવવા પાંજરાપોળ સ્થાપવી અને હોય તેને ઉત્તેજીત કરવી. ૫. બાળલગ્ન, કન્યાવિય, વૃદ્ધવિવાહ, જૈનશાસ્ત્ર પ્રમાણે લગ્ન વિધી ખોટા ફરજીયાત ખર્ચો કમી કરવા અને મરણ પાછળના જમણવાર, રડવા કુટવાના
ચાલ વીગેરે હાનીકારક રીવાજો બંધ કરવા. ૬. ધર્માદા ખાતાના હીસાબ બરાબર રાખવા, તપાસવા તથા છપાવવા.
આ સાથે કંકોત્રીઓમાં નીચે પ્રમાણે ખુલાસાઓ માગવામાં આવનાર છે૧. આપના ગામમાં શ્રાવકની વસ્તી કેટલીક છે? અને કઈ કઈ જાતના શ્રાવક છે? ૨. કંઇ ઘી અથવા એકડા છે કે કેમ? ૩. જુદી જુદી જાતના શ્રાવકેમાં ઘોળ અથવા એકડાના કાંઈ કાયદા દારા લખીત
છે કે કેમ? જે લખત હોય તે મહેરબાની કરી તેની નકલ મોકલાવશે. ૪. કોન્ફરન્સના ઠરાવ અમલમાં લાવવા અત્યાર સુધી કંઈ યોજના થઈ છે કે કેમ
અને થઈ હશે તે શું? અને તે કેવી રીતે અમલમાં આણેલ છે? તે બાબતમાં કંઈ લખીત ઠરાવ થયો છે કે કેમ? જે લખત હોય તે મેહેરબાની કરી નકલ
મોકલાવશે. ૫. ગામમાં દેરાસર કેટલાં છે અને ઉપાશ્રય કેટલા છે? અને તેનો વહિવટ કેવી રીતે કરવામાં આવે છે? તેમજ પાંજરાપોળ તથા બીજાં ધામક ખાતાઓ બાબત કેવી રીતે વહિવટ કરવામાં આવે છે તેમજ મુળનાયક પ્રતિમાજીનું
નામ વીગેરે હકીક્ત જણાવવી, ૬. શ્રી જૈન શ્વેતાંબર મહામંડલે સુચના રૂપે કરેલા ઠરા અમલમાં આણવાને
માટે આપ શું સુચવે છે ને તે કેવી રીતે કરવાથી અમલમાં આણી શકાશે?

Page #66

ધી ગુજરાત કેન્ડલ ફેકટરી અને એએસ વર્કસ, જુબિલી બાગ, તારદેવ, મુંબઈ
ધર્મિષ્ટજૈન બંધુઓ માટે ખાસ!! ચરબી અથવા બીજા પ્રાણીજન્ય પદાર્થો રહિત
પવિત્ર મીણબત્તી.
આવી જાતનું કારખાનું હિંદુસ્તાનમાં આ પહેલવહેલું જ છે અને તેમાં સાઘારણ બજારમાં મળતી પરદેશી મીણબત્તીઓમાં ચરબી વિગેરે હિંસાના તેમજ ઘર્મ વિરૂદ્ધ પદાર્થો આવે છે, તેવા કોઈપણ પદાર્થો વાપર્યા વિના શુદ્ધ વનસ્પતિના તેલોમાંથી વાલસેટ, ગાડીની, પેનસીલ જેવી, નકશીવાળા વિગેરે મીણબત્તીઓ દરેક કદ, વજન અને રંગની બનાવવામાં આવે છે, અને જેની સરસાઈને માટે બીજી બનાવટની મીણબત્તીઓ સાથેના મુકાબલામાં જુદાં જુદાં પ્રદર્શનોમાંથી પાંચ સેનાના અને એક ચાંદીને ચાંદ મળવા ઉપરાંત, નામાંકિત વિદ્વાન પાસેથી સેંકડે ઉત્તમ સરટિફિકેટ મળેલાં છે. ભાવમાં પણ બીજી બનાવટ કરતાં સસ્તી છે, અને આ મીણબત્તી ઓ કોઈપણ જાતના હિંસક પદથી રહિત હોવાથી દેરાસરમાં વાપરવા માટે ખાસ ઉપયોગી છે, અને તેથી આપણું દેરાસરમાં તેલની રોશની કરવામાં જે મેહનત અને માથાકુટ પડે છે, તે અમારી મીણબત્તીઓથી ઘણે દરજે ઓછી થઇ જાય છે. વળી અમારા ધાર્મિક જૈન બંધુઓ કે જેઓ ઘર વપરાશ માટે ચરબીવાળી મીણબત્તીએ વાપરતા નથી, તેઓને પણ આ મીણબત્તીઓ ખાસ ઉપયોગી થઈ પડશે, અને તેથી ' અમારા જેન બે ધુઓનું અમારી મીણબત્તીઓ તરફ ખાસ ધ્યાન ખેંચી એ છીએ. | કિંમત તથા માહિતી માટે નીચેને સરનામે પત્રવ્યવહાર કરવા, તેમજ એક વખત અજમાયશ લેવા વિનંતી છે.
મોતીલાલ કશળચંદ શાહ જી. એમ. એ. સી. મેનેજર—ધી ગુજરાત કેન્ડલ ફેકટરી અને એમ્બેસ્ટોસ વર્કસ.
જ્યુબિલીબાગ, તારદેવ–મુંબઈ.
આગમાં તીજોરી.
મુ ગઈ તા. ૫ ફેબ્રુઆરી ૧૯૦૫ ને દિવસે ગોદરેજ અને બાઇસે મુંબઈના
પ્રદર્શનમાં મોટી આગ કરી તેમાં પોતાની એક તીજોરી નાખી માંહેથી ૨૦૦૦ મહેંડબીલ, કરસી નેટ, રૂ, ટીશ્ય પેપર, ઘડીઆળ વિગેરે સંપુર્ણ સલામત હાલતમાં મકાઢી બતાવવાને અખતરે એક શેઠ વીઠલદાસ દામોદર ઠાકરસી, ખાવ બા મનચિરજી કાવસજી મરજબાન, શેઠ લલુભાઈ શામલદાસ અને સેંકડે ગૃહસ્થની હાજરીમાં કરી બતાવ્યું હતું.
પ્રદર્શનના ચેરમેન તથા સેક્રેટરીઓની સહી સાથને ઉપલા અખતરાને સંપુર્ણ અહેવાલ મંગાવ્યાથી મળશે.
ગોદરેજ અને બાઈસને દરેક પ્રદર્શનમાં ફક્ત સેનાનાંજ ચાંદ મળ્યા છે. બાવું ફક્ત ગોદરેજ અને બાઈસના જ બાબમાં થયું છે. . કારખાનું-ગેસ કંપનીના પાસે, પરેલ.
દુકાન–ત્રાંબાકાટા પાયધોની.

Page #67

૧૯૦૫]
વર્તમાન.
વર્તમાનસાર. કલકત્તા ખાતે રાય બદ્રીદાસજીએ બંધાવેલા દેરાસરજીને વાર્ષિક મહોત્સવ ગઈ તા. ૮ મીએ ભારે ધામધુમ સાથે ઉજવવામાં આવ્યો હતો. સ્વામિભાઈઓની તે પ્રસંગે ભારે ઠઠ જામી હતી. સહવારથી પૂજન ભણાવવામાં આવી હતી જે સાંજે પુરી થઈ હતી. આ પ્રસંગનો લાભ લઈને એકઠા થએલા જેને ભાઈઓએ ના. લેડી કર્ઝને બીમારીમાંથી સાજા થયાં તે માટે પ્રાર્થના કરી હતી ને સ્વામિ વસુલ કરવા માં આવ્યું હતું જેમાં એક હજાર જૈનભાઈએ સામેલ થયા હતા. ગરીઓમાં અનાજ વહેંચવામાં આવ્યું હતું.
મહવાથી વિહાર કરી મુનિમહારાજ શ્રી મુકિતવિજયજી તથા મણીવિજ્યજી ફાગણ સુદ ૮ ને મંગળવારે યુગે પધાર્યા છે. તેમના પધારવાથી ત્યાં જાગૃતિ થઈ છે. દશમના રોજ જીવદયા ઉપર એક વ્યાખ્યાન થયું. આ વ્યાખ્યાનમાં ત્યાંના તાલુકદાર દીપસંગજી તથા પટેલ દયાભાઈ ઘેરીભાઈ, મથુરાભાઈ ગીરધરભાઈ વીગેરે ઘણા અન્ય વર્ગના પટેલો તથા બ્રાહ્મણ વગેરે હાજર રહ્યા હતા. આ ભાષણ સાંભળીને ખેતરમાં સુડકરી આગ મુકવી નહીં, બળદોને પરણની આર ધંચવી નહીં, ગાડામાં વિશેષ ભાર ભરવો નહીં, તથા શ્રાવકોએ તથા પાટીદારોએ જેડામાં લોઢાંના ખીલા તથા નાળ મરાવવા નહીં એવા નિયમ કર્યા હતા આજરોજ ત્યાં જાહેર સભા થવાની છે તેમાં મુનિ મહારાજ શ્રી મુકિત વિજયજી મનુષ્યનું કર્તવ્ય શું એ વિશે ભાષણ આપનાર છે. - શિકારનો શેખ-જુનાગઢ ગીરના જંગલમાં લૉર્ડ લેમિંગટન સાથે હાલાર પ્રાંતના પિ. એજંટ મેજર કારનેગી સીંહનો શીકાર કરતા હતા તે વખતે તેની શોધમાં ગુફાના મોં આગળ જતાં સિંહે એકજ તડાકે મેજર કારનેગીને પંજામાં લે મારી નાંખ્યા હતા.
મવાના રહીશ શા. ગોપાળદાસ તારાચંદે પોતાની નાદુરસ્ત તબીયતને લીધે વિલ કરેલ છે તેમાંથી રૂ. ૫૦ ૦ ભોયણીજી, આબુજી, સમેતશીખર, તારંગાજી અને પાલીતાણું વગેરે તીર્થની મદદમાં આપવા કાઢયા છે.
દક્ષિણ જૈન (વેતાંબર) પ્રાંતિક સભામાં ચર્ચવાના વિષયે–આમલનેર ખાતે આવતા માસ ની તા. ૨૨-૨૩-૨૪ મી એ મળનારી ઉપલી સભામાં ચર્ચવાના વિષે રીસેપશન કમીટીના ચીફ સેક્રેટરી તરફથી જાહેર કરવામાં આવ્યા છે. તેમાં ફેરફાર કરવાને તથા બીજી ઘટીત સુચના કરવાની વિનંતી કરવામાં આવી છે. એ સભા માં નીચેના વિષયો ચર્ચાવાના છે.
1 કેળવણીનો પ્રચાર–તેના પેટાભાગમાં જ્ઞાન શાળાઓ સ્થાપવા, કન્યાશાળાઓ ઉઘાડવા, સ્ત્રીઓને સુશિક્ષિત બનાવવા, અને જૈન લાઇબ્રેરીઓ સ્થાપન કરવાની આવશ્યકતા બતાવેલ છે.
૨ ધમન્નતિનો પ્રયત્ન–ધમોંન્નતિના પ્રયત્ન તરીકે દક્ષિણ તરફ મુનિ મહારાજેને વિહાર કરવાની વિનંતી કરવાને મુખ્ય છે.
૩ જાતભાવ વધારવાનો યત્ન-કુસંપ ટાળવા અને સંપ વધારવા વજનદાર અનુભવી અને વિદ્વાન લે કે ની “જૈન ઐયવર્ધક કમિટી નીમી ગામવાળાઓ જે વાંધાનું છેવટ ન કરી શકે તેનો ફડચ કરવાની કમીટીને સત્તા આપવી.
- ૪ હાનીકારક રીવાજો દૂર કરવા–અરહનું ભાખિત ધર્મવિરૂદ્ધ અને શ્રાવક નામને કલંકીત કરે તેવી લગ્નવિધિ, મરણ પાછળ જમણવારને રીવાજ, રડવા કુટવાનો ચાલ, નકામાં ખર્ચે વીગેરે બંધ કરવા યત્ન કરવા.
૫ કન્યાવિક્રય બંધ પાડવે; તેનાં કારણે શોધી તે કારણે દૂર કરવાનો યત્ન કરો.
૬ ગ્ય અને પવિત્ર વિવાહ–બાળલગ્ન તેમજ વૃદ્ધ લગ્ન બંધ પાડી તેની હદ બાંધવાનો પ્રયત્ન કરે..
૭ જીર્ણ મંદિરે દ્વાર–જીર્ણ મંદિરને ઉદ્ધાર કરી જ્યાં આશાતના થતી હોય ત્યાં તે દુર કરાવા તજવીજ કરવી.

Page #68

૪
જૈન કાનફરન્સ હૅરેલ્ડ.
૮ ધર્માદામાતાના હિસાબની ચેખવા ધર્માદાખાતા, ૫ગ્ય ખાતા, સાધારણુ ખાતા, મદિરાનાં ખાતા વીગેરેને ભેદ સમળવા ને એવા હિસાબે ચેખા રાખી ખની શકે તે તે છપાવવા. ૯ પ્રાંતિક સભા જાથુકની નભી શકે તેવા ઉપાયા ચેાજવા.
ભાવનગરના પાંજરાપોળ ખાતા તરફથી ત્યાંના મહારાજા સર ભાવસીંહજીને કે. સી. એસ. આઇ. ના ખેતાબ મળ્યા તેની ખુશાલીમાં માનપત્ર આપવામાં આવ્યું હતું.
પાલણપુરની શહેર ફોજદારની કચેરી તરફથી જીયાના સંબંધમાં નીચેનુ જાહેરનામું બહાર પાડવામાં આવ્યું છે.
<<
સર્વે લોકાને જાહેર ખબર આપવામાં આવે છે કે મુસલમાન તથા લીધે વિગેરે ધારાળા માણસાના કેટલાક છેાકરાગ્મા રબરના ગીલેલા રાખી કબુતરોને મારે છે તેમ બીજા પરન્દાએ કે જે અહાર ધાન્ય ન હેાવાથી હેરાન છે તેમને પણ મારે છે. વળી લીડમારે તથા બીજાં જાતવાને દરવાજા બહાર હેરાન કરે છે. આ કૃત્ય અટકાવવા આપણા ખુદાવીંદ હજુરશ્રીજી સાહેબ બહાદુરના જરૂરી ક્રમાન્ય થવાથી સર્વે લેકેને ખબર આપવામાં આવે છે. કે કોઇએ કબુતર વિગેરે પરન્દાએને માર વાં નહીં તેમ લીડમારે તથા બીજા જાનવરને હેરાન કરવા નહીં તે વિરૂહ કેઇ વર્તશે તે તેને હુકુમ તેડયાને આરેપ રાખી ચેાગ્ય (શિક્ષા અહીંના સૈ. ૬. ક. મૈ. સાહેબની કારથી થશે અને કૃત્ય કરનાર માણસને જે કોઇ ખાતમી બતાવશે તેમ ખબર આપો અને પુરાવાથી ગુન્હેગાર સાખીત થશે તે ખબર આપનારને રૂ. ૨-૦-૦ એ સુધી ઇનામ આપવામાં આવે.
સુખદના શ્રી લાલબાગ જૈન મેડીંગમાં એપ્રિલ માસથી નવતત્ર અને છત્ર વિસ્તાર, દેવવદન ગુરૂવન અને પચ્ચખાણ તથા કથાનુયોગ એ ત્રણે વિષયે ઉશ્કર અઠવાડીયામાં ત્રણ વખત આપી જાણીતા જૈન વકતા મિ. લલન પાસે ભાષણા અપાવવાની ગઠવણ કરવામાં આવ્યો છે.
એક સાહસ - વઢવાણુ સીવીલ સ્ટેશન અને ભૂલી તય! સાયલા વચ્ચે અમદાવાડ વાળા નિ ભગુભાઈ શંભુનાથ ભાગીદારની ભેગી થાપણથી ચાલતી એક કંપની ઉભી કરવાનો વિચાર રાખે છે. આ કંપની મેસર્સ મનસુખભાઈ ભગુભાઇ, ચીમનભાઇ નગીનદાસ, ચીનુભાઇ નાધવલાલ વગેરે જાણીતા ધનાઢય ગૃહસ્થાના આશરા હેઠળ ઉભી કરવામાં આવનાર છે. આ વાત સદન સુધી વધારવાના વિચાર રાખવામાં આવ્યે છે અને તેથી કાઠીયાવાડના વ્યાપારને ઘણે ક થવાને
સભવ છે.
હાલમાં કાન્ફરન્સ મેડ્ડીસ તથી આગમાહાર અને ડાઈરેકટરીના હાથ ધરવામાં
આવ્યાં છે.
કાન્ફરન્સ હું ધાર કુંડ તથા મુંબઈનાં દેરાસરાની મદદથી શા. લલ્લુભાઈ ય દે શેવાડમાં જીણું મદીરાધાર શરૂ કર્યો છે.
જૈનમત સમીક્ષા કેસમાં આર્યસમાજીએ ડીસ્ટ્રીકટ મેજીસ્ટ્રેટના ફેંસલા ઉપર જે અપીલ મોશનર સાહેખેની કોર્ટમાં કરી હતી તે કમીશનર સાહેબે તા. ૩-૩-૧૯૦૫ ના રોજ કાઢી નાંખીને ડીસ્ટ્રીકટ મેજીસ્ ટના ચુકાદો બહાલ રાખ્યા હતે.
તા. ૧ લી એપ્રીલ સને ૧૯૦પ થી હાલમાં ટપાલ ખાતાની અડધા આનાની ટીકીટથી જે અડધા તાલા વજનને કાગલ ટપાલ ખાતા તરફથી લેવામાં આવતેા હતેા તેને બદલે તેજ દરથી પાણા તેાલા સુધીવજનને કાગલ જવ દેવાના ઠરાવ કરવામાં આવ્યે છે.
તા. ૨૨-૩-૧૯૦૫ થી હાલના મીઠાના કરમાં દર મંગાલી મણે રૂ. ૦-૮-૦ ના ઘટાટ કરવાની નામદાર સરકારે મહે આની ફરી છે.
શ્રીનાથદ્રારાના શ્રીમાન ટીકાયત ગાસ્વામી મહારાજ શ્રીગોવર્ધનથાલજીની આગેવાની હેઠળ વલ્લભી સ'પ્રદાયના આચાર્યોએ પોતાના બાલકાને કેળવણી આપવા માટેની કાલેજ સ્થાપવા અડધા લાખ રૂપયાની રકમ એકઠી કરી છે.
M

Page #69

कायदे.
१. हर महिने के अखीर में पत्र छपकर प्रगट होगा. २. छपने के लिये बिषय हर महिने की १५ तारीख तक पहुचना चाहिये. ३. छपने के लिये बिषय जहां तक मुमकिन हो संक्षिप्त हो और सिर्फ कॉन्स- फरन्स से सम्बन्ध रखते हों. ४. नाम निर्देश करके आक्षेप न किया जावै. ५. वार्षिक मूल्य अगाऊ देना चाहिये. ६. काम काज सम्बन्धी-जैसे के रुपय्या भेजना, ग्राहक बनना, पत्रके देरसे
पाना, न पहुचने की शिकायत वगैरह वगैरह-पत्र व्यवहार आसिस्टैन्ट सोक्रिटरी 'जैन कॉन्फरन्स, श्राफ बाजार, मुम्बई के साथ करना चाहिये, और बिषय छपाने वगैरह के सम्बन्ध में पत्र व्यवहार मिस्टर गुलाबचंद ढहा, जनरल
सेक्रिटरी, जयपुर के साथ करना चाहिये. ७. जैन श्वेताम्बर ग्रेज्युएट्स एसोशियेशन के मेम्बरोंकों और उनके साथ
हमदर्दी प्रगट करनेवालों को पत्र मुफत मिलेगा. .. ८. नमूने की कापी असिस्टैन्ट सेक्रिटरीको दरखास्त करनेपर मुफत मिलेगी..
जाहेर खबर. अच्छे लिखनेवाले लहियेकी जरूर है. पहले अपना दस्खतका नमुना और दररोजका पगार और कितना श्लोक लिख देवे उसकी बिना मुंबई जैन कॉन्फरन्सकी ओफिस सराफबजारमें भेजना चाहिये. पसंद आनेसे बुलाया जायगा.
एसिस्टंट सेक्रेटरी, जैन श्वेताम्बर कॉन्फरन्स.
से छे. શ્રી જૈન શ્વેતાંબર કેન્ફરન્સ તરફથી હિંદુસ્તાનના જુદા જુદા ભાગમાં ગુજરાતી વ્યા હિંદી ભાષામાં છટાદાર ભાષણે કરી શકે તેવા ઉપદેશકો જોઈએ છે. પગાર લાયકાત મુજબ સારે આપવામાં આવશે. તે માટે નીચેને સરનામે અરજીઓ કરવી –
શ્રી જૈન શ્વેતાંબર કોન્ફરન્સ ઓફી.
- स२।३ मार, भुम.

Page #70

- દરેક જૈન કુટુંબમાં અવશ્ય હજ જોઈએ. : બીજી શ્રી જૈન શ્વેતાંબર) કોન્ફરન્સને
રિપોર્ટ.
મુંબઈમાં ભરાયેલી બીજી શ્રી જેન (શ્વેતાંબર) કેનફરન્સને રીપોર્ટ ત્યાંની રસેશન કમીટીના રીપોર્ટ સહીત તૈયાર છે. આ રીપોર્ટ સુંદર ગ્લેઝ કાગળ ઉપર બાલબધ ટાઈપથી છાપેલ લગભગ ૪૦૦ પાનાનું કપડાના પુડ્ડાનું સુંદર પુસ્તક છે. બીજી કોન્ફરન્સમાં બીરાજેલા ડેલીગેટેનું તથા તે વખતે જુદાં જુદાં ખાતાંઓમાં નાણાં ભરનારા ગૃહસ્થોનું લીસ્ટ, રીસેશન કમીટીની જુદી જુદી સબ કમીટીઓના રીપાર્ટી વગેરે ઘણીજ ઉપયોગી બાબતથી ભરપુર છે. જુજ નકલે બાકી છે માટે વહેલે તે પહેલા. આ રીપેર્ટ શ્રી જૈન શ્વેતાંબર) કેનફરન્સ ઓફીસ તરફથી પ્રગટ કરવામાં આવ્યો છે અને તેથી તે પડતર કીંમતેજ વેચવામાં આવે છે. મૂલ્ય ફકત રૂ. ૦–૧૨–૦. બહારગામથી મંગાવનારાઓને વી. પી. થી મોકલવામાં આવશે.'
મળવાનું ઠેકાણું – શ્રી જૈન શ્વેતાંબર) કોન્ફરન્સ ઓફીસ,
સરાફ બજાર–મુંબઈ
શ્વેતાંબર જૈન વિદ્યાર્થીઓને જાહેર ખબર.
- વ્યવહારીક અને કોઈપણ જાતના ઉદ્યોગને લગતી કેળવણી માટે જે કંઈ મુર્તિપુજક શ્વેતાંબર જૈન વિદ્યાર્થીને મદદની જરૂર હોય તેમણે પિતાની લાયકાત અને જરૂરીયત માટે બે સારા ગૃહસ્થના સટીફીકેટ તથા જ્ઞાતી, ઉમર, અભ્યાસ અને જોઈતી મદદ વગેરે હકીકત સાથે નીચે જણાવેલ ઠેકાણે અરજી કરવી –
લાલભાઈ દલપતભાઈ, જનરલ સેક્રેટરી, જૈન શ્વેતાંબર કોન્ફરન્સ
અમદાવાદ,

Page #71

* Registered 'No, B 525.
विर सम्बत् २४३१. ॐ विक्रम सम्वत् १९६१. 15
उपायेन हि तत् साध्यं, न यत् साध्यं पराक्रमैः । The Jain Swctamber Gonference
HERALD.
AppYYY
कर boy
A I KRAL. A ALMx (A Conference monthly Journal conducted in English
and Vernacular.)
श्री जैन श्वेताम्बर कॉन्फरन्स
हरैल्ड.
( मासिकपत्र.)
Vol. I, No. 4. April 1905
पुस्तक १, नम्बर ४.
एप्रील १९०५.
नशाको
कासनमा
Published by
Conducted.by,
नशा GULAB CHAND WAS
GULAB CHAND
THE JAIN S.
KHANA S
DHADDA
CONFERENCE
OFFICE.
JAIPUR.
BOMBAY.
SC
144
संपादक गुलाबचंद ढदा एम्. ए.
प्रगट कर्ता धी जैन श्वेतांबर कॉन्फरन्स ऑफिस-मुम्बई. Annual Subscription with postage Re. 1.
वार्षिक मूल्य डाक महसूल समेत सिर्फ रु. १. PRATARNA
OuA
2490
8 जजजजज
चिनजानतान्यास

Page #72

विषयानुक्रमणिका.
વિષય
પૃષ્ઠ. વિષય. The Swetamber and Digam | પ્રેરિતપત્ર. .. . . . . ૮૨ ber Jains, ... ... ... 65 ! વિસાન.
શ્રી રામને વ ન્સ The Problem of the Day.
, ... ૮૪ 68
શ્રી આગદ્વાર. ... ... .., ૧૨૪ સાયિ વિ. .. ૭ ડીરેકટરી સારૂ મદદ માટે વિનંતી. ૧૨૫ મવાર સંઘ, . . ••• ૭૭ ] અકાળ મૃત્યુ. • • ૧૨૭
જાહેર ખબર.
શ્રી લાલબાગ જૈન બેઠગ. સર્વ જૈન શ્વેતાંબર વિદ્યાર્થીઓને ખબર આપવામાં આવે છે કે અંગ્રેજી પ્રાથમીક અને કેલેજને અભ્યાસ કરવા ઈચ્છનાર અને ટાઈપ રાઈટીંગ વગેરે ધધાઓનો અભ્યાસ કરવા ઈચ્છનારા જૈન વિદ્યાથીઓને નીચે લખ્યા પ્રમાણે સગવડ કરી આપવામાં આવે છે
રહેવાના મકાન ઉપરાંત પ્રત્યેક વિદ્યાથીને ખુરશી એક ટેબલ એક, સુવાને ખાટલે અને દીવાબતી, " જે કઈ કલબમાં જમવા ખુશી હો તો તેમને દરમાસે રૂ.૧૦ સુધીના ખર્ચે જમવાની ગોઠવણ કરી આપવામાં આવશે. જે વિદ્યાર્થીઓ તેમ કરી શકે તેવા નહિ હોય તેઓ જે કેન્ફરન્સના સેક્રેટરી સાહેબને મળશે તે તેમને ભેજન ખર્ચ પણ કોન્ફરન્સ તરફથી આપવાની તેઓ વ્યવસ્થા કરશે. ચાલુ વર્ષની બીજી ટર્મ જુન મહીનાના પહેલા અઠવાડીયામાં શરૂ થશે તેથી જે વિદ્યાથીએ દાખલ થવા ઈચ્છતા હોય તેમણે પિતાની અરજીએ તા. ૧૫ મી મે પહેલાં નીચેને ઠેકાણે કરવી–
મુંબઈ, સરાફ બજાર કેન્ફરન્સ ઓફીસ. તા. ૨૬-૨-૧૯૦૫. ]
હિનલાલ હેમચંદ.
ઓ. સેક્રેટરી. લાલબાગ જૈન બેડીંગ,
'
' '
'

Page #73

II 3PAH: 14.77: 11
नो रोगाः नैव शोकाः नकलहलनाः नारिमारि प्रकाशः, नै वाधिर्ना समाधिन च दुरदुरिते दुष्टदारिद्रतानो, नो शाकिन्यो ग्रहानो न हरि करि गणव्या लवेतालजालाः,
जायन्ते पार्श्वचिन्तामणि नति वसतां प्राणिनां भक्ति भानाम् ॥ The Jain Swetamber Gonfrrence Herald.
Vol. I
April, 1905.
No. IV.
A plea for the Alliance for the Swetamber and
Digamber Jains.
The cart of Phæbus has gone round Neptune's salt wash and Tellus' orbed ground” full two hundred and two dozen and seven times since our last revered Incarnation Shri Mahavir attained Nirvan. We have therefore a vast field lying before us to scan. Mahavir took Avatar 250 years after our renowned Parasnath. His was a model life well worth of imitation by dutiful and obedient sons, affectionate brothers, and submissive desciples. While yet in the embryo, he resolved, on account of the doting affection of his mother, not to enter into the holy order so long as his parents lived, and so he remained with them-Raja Siddharath and Rani Trisla, and after them with his brother--for thirty years. Then leaving all wordly connections he entered into the holy order of ascetics and practised self-mortification for twelve years. Having extirpated all the good and evil Karmas he obtained that mos tcraved for Kevalgyan, the all seeing and knowing faculty, and during his remaining thirty years of this holy life, he preached to the world at large the true doctrines of religion which, when practised in right earnest, pave the path to Heaven. His right teaching was not an outcome of selfish, worldly or licentious. motives. His was an exemplary life of self-denial. His object was to be freed from Karma, and leaving aside the cycle of worldly existence, to find eternal rest in Heaven. He was free from self-interest devoting himself to the purification of his soul as well as the souls of those who were

Page #74

J. S. Conference Herald.
April.
fortunate enough to understand and follow him rightly. The practical life of a preceptor is an index to his position of a leader and guide. Every soul is free to judge for himself about the capabilities and responsibilities of such a leader and to adopt him or not as the case may be.
66
But whatever the intuitions of such a great soul may be, those who are destined to whirl along with the wheel of the universe, find no time and inclination to be benifitted by the benign truths: rather to be born again and again in the several stages fo existence; they go against the established truth and create new moulds of thought, superficially attractive, but ruinous in the end. It was on account of this predestination that we find in the time of Mahavir as also before and after him, several heretics, seemingly imitating Mahavir or following their own way but unable to practice like him. Nature did not only stop there; it proceeded a step further and gave us schismatics who found pleasure in creating dissensions in our established church. Persecutions, internal feuds, arrogance and bad times were the chief. among many other, agents to bring about a division in the followers of Mahavir and in the year 609 A. D. i. e. in the year 139 Vikram, we see Shiv Bhooti the desciple of Krishna Sooree playing an important part in the religious and social history of the Jains. Whatever might have been the merits and demerits of the sense in which the doctrines were at that time interpreted by the great actor in this religious drama, and we are not inclined to touch upon such a delicate matter in our article which is written purely with the intention of bringing about an alliance, it is sure and certain that on account of him we the followers of Mahavir were split into two major sections known from that time as the Swetambers or white clad and the Digambers or Heaven clad. It did not only give us separate modes of worship and difference of opinion on some cardinal points of belief, but it created two distinct castes, known as the Oswals including Srimals and Porwals and the Sraogis, including Agarwal Jains. Intermarriages ceased, mutual love and fellow-feeling was lost and the two sections were inimically inclined towards each other. Their minds took a divergent course and instead of converging to the same focus became more estranged as they proceeded further on. And in the long run, loosing sight of the soothing influences of Mahavir's tenets, they were not ashamed to fight like irrational brutes in connection with places and images of worship often causing more harm than good to themselves, their religion, and their honour; nay, even desecrating the very holy object for which they took sides. They stood in courts of justice, opposed to each other praying to have their fates decided by those who had no concern with their religion. Better, a hundred times better it would have been for both to amicably settle the point of dispute themselves. More honorable would it have been for him who would have yielded his just claims to satisfy the whims and caprices of the other

Page #75

1905.
The Swetamber and Digamber Jains.
67
party merely for the sake of the religion. But the times were not favourTable and we had to go through the ordeal as best as we could.
Our fate was hard and it did not end there. We see among the Swetambers, the creation of a subsection of the Dhoondhias or Sthanakbasis in the year 1709 in the time of Vijayprabha Soori. They are mostly against current image-worship. They have adopted some modes of life and religious practices in contradistinction to those followed by the Swetambers. From among them sprang the Terapanthis in 1818 Vikram whose religious beliefs are a step further removed than those of their parent. Along with the creation of such divisions, the broad view of society with which it was closely bound together, has been narrowed. Special party question, aside from the general whole, have told much upon the community which has now lost its ancient, high and honorable position. The costly temples of Mount Abu, Ranakpur and other places are not the creation of to-day ; they were built when all the Swetambers believed in one common religion.
Unsettled times in conjunction with the effects of the creation of these ininor divisions, worked to undermine the whole fabric of society. Wealth gave way to poverty, learning yielded its place to ignorance, religious beliefs submitted to vulgar superstitions. In fact everything became topsy turvey, and as a drowning man falsely hopes for safety even in catching hold of a stray straw, so the man destitute of learning and religion easily became a prey of corrosive customs and habits which, in his ignorance, seemed good but which in the long run, proved baneful and nearly destroyed the originality of the real thing. Being accustomed to obnoxious and pernicious practices generation after generation the Jain of to-day who has not been fortunate enough to receive the blessings of education has for the most part still the gerin of obstinately holding his own way irrespective of the sound advices given to him by his well-wishers, and as such often proves a stumbling stone to progress.
We have got enough of this, nay, more than enough if we may be allowed to call it so. We are suffocated, we are about to nauseate, if no timely medicine is administered to us. Our dissensions and disaffections have made us weak and sickly and if the same desease is allowed to rule high over our constitution, it will end only with the nonexistence of our body. No true lover of society will tolerate it. We must at least find a way to achieve our purpose.
To try to make all Jains Swetambers, or Digambers, or Sthanakbasis would be as losing our exertions by taking water to the sandy deserts.

Page #76

68
J. S. Conference Herald.
April.
Let each follow his own way so far as his particular religious beliefs are concerned. No discussion upon the several sectarian perceptions ought to be allowed. It would only be destroying rather than producing, harmony. Leaving aside this particular branch of discussion, we have still much before us to think upon and if we agree upon those points, we would be relieved of the heaviest burden that now lies upon the shoulders of the whole Jain Community.
In the first place, we may create several sectarian. Panchavets of a certain number of respectable persons of broad and enlightened views and make it a rule to refer any and every matter of dispute among themselves, for their decision which ought to be final. Then we ought to form a Common Jain Panchayet of persons of social position and culture selected from among the members of the several sectarian Panchayets, to whom. matters concerning temples, images, sites of temples, Dharamsallas.. Upasras &c. &c. which are a bone of contention either in the major or minor divisions and which have not been amicably decided by tlie several sectarian Panchayets may be referred for decision. Their decision ought to be final. They ought to meet once a year or at any interval of time which may be conveniently fixed. This General Panchayet as well as the Sectarian Panchayets ought to be registered and recognised bodies.. Social questions of vital importance and general utility may also be discussed and decided.
By so doing we will honor ourselves and the wliole coinmunity and will be pecuniarily profitted. The object of worship will also b from desecration. Divided we fell but united we would rule the destiny of the future generations.
We are glad to note that our Digamber Brothers have taken the initiative in this matter, and during the annual meetings of the Jain Young Men's Association of India at Umballa Cantonment in December last they have specially adopted a resolution to this effect. We hope our Swetamber Brothers will not lack in the zeal shown by Digambers and will try to any how unite the two jarring elements of the day. By so doing they will be only following the footsteps of their religious preceptor and by sowing the seeds of union they will reap a good harvest the like of which has never been witnessed in the immediate past.
The Prohlem of the day. (Mr. Kalyanji Padamji Shah B. A. Radhanpur.) It is a piece of good luck that we the Jains are lately attempting to solve a problem vitally affecting us and our sacred religion. Happily we are thinking of rising from a long period of lethargy during which we have suffered a heavy loss in all ways. It is a matter of deep regret that a Jain of to-day differs from his forefathers of a few centuries back in every phase

Page #77

1905
The Problem of the day.
69
of life. So great is the contrast between the two that the latter would flatly refuse to recognize the former as his issue. The resemblance between the two exists in name only. It is an open secret that our past glory based on our high social status, moral standard, political power, and religious eminence is gone. Wlio is to blame? Assuredly we ourselves. We wasted our forefathers' patrimony, marred their names, encouraged and welcomed their foes viz. pernicious customs and ante-religious practices, and in short sacrificed anything and everything but their name. We ought to take 110 offence at their addressing us as a disgraceful posterity.
It is worth our while if we trace the causes of our downfall at this stage. They are many but not far to seek. As an exhaustive list of all will occupy inuch space and tire the patience of the reader, it is sufficient for our purposes if we note the principal ones..
Want of general culture, the loosening of the bond of brotherhood, and a spirit of " don't care for our sacred religion and religious instructors followed by a retinue of prejudicial and pernicious customs, irreligious ways and manners have one and all made a common cause in bringing our degradation-complete degradation—that is to say, social, moral, political and religious.
To praise the past, to inourn for the present and conceive extravagant hopes for the future is a general human frailty. To indulge in the above sentiment brings no good to us. We can improve our present lot if we seriously and earnestly handle the question with due care and diligence. Our efforts in this direction will surely be crowned with success if we in a body apply ourselves with heart and soul to the solution of the problem before us preserving patience and perseverance with unslackening zeal and enthusiasm keeping at an arm's length all petty jealousies, differences and prejudices. Let “Be up and doing" be our motto. Keeping to the main line with always an eve to the goal is a necessary precaution to our handling the question with effect.
The question for solution stands thus :
“How to release and diffuse our sacred lore at present confined in dark and stinking cellars to the care of heaps of dust and corroding insects;
how to ameliorate the condition of our needy, indigent and helpless broI thers who are struggling in vain in the ocean of misery and wretchedness;
how to introduce measures to raise our social status by eradicating customs and practices opposed to our sacred religion and blocking the path of our progress; how to create an insoluble tie of brotherhood amongst all the followers of Sri Mahavir with a view to secure cordial co-operation; how to bring about and promote our general weal and happiness and lastly how to regenerate, repair or preserve our holy temples, past traditions,

Page #78

70
J. S. Conference Herald.
April.
precious monuments, sacred images of our Tirthankaras and rich mine of wealth embedded in the strata of the treasure of our sacred scriptures."
For the prompt solution of the above problem, it is partly chimerical and partly disappointing to eagerly await the springing up in this age of a Jain Luther like our renowned and revered Hemchandracharya Maliaraj or Jain kings like Kumarpal and Samprati Maharajahs, or ministers like Vastupal and Tejpal or millionares like Motishah, Jagdusliali and others. Undoubtedly such an individual of gigantic strength, vast knowledge, uncommon parts and extraordinary tact can solve our problem in a twinkling of an eye. Will it bring us any good if we do not help ourselves and simply go on indefinitely waiting for such a one's coming to our hielp and rescue ? Are we justified in simply deploring their absence and feeling disappointment? We will do well in imitating them. They will assuredly serve us as our best pilots and search-lights in our line of action.
The fact that our problem can not be solved by one individual forces on us the necessity of trying other experiments and finding out new and proper means and devices for the same purpose. The wise first seriously think with right logic and reasoning and then impartially weigh all pros and cons as regards the work to be undertaken. Similarly we should pass through such processes and then take a decisive step onward with a firm hold and bold heart. The thinking, the wise and the learned amongst iis being inspired by patriotic feelings and animated by benevolent motives have luckily hit upon the plan of effecting the solution of our problem through united exertions. The plan consists in bringing together at a certain place our Jain brothers from different places to ponder over our problem of the day. All these ideas are grouped in the term Conference which is a key to our problem.
Next comes the question whether we shall succeed or not. It should be borne in mind that the success of everything depends upon tlie combination of three main requisites namely (1) right means (2) proper leadership and (3) hearty co-operation. Any one or two of these factors can effect little but three together if well selected leave nothing accomplished. Marvels of the world like the Pyramids of Egypt are the outcome of the combination of the above-mentioned three requisites. Even a common thing like wheat can not be produced without the same three factors.
The first factor of our success is the right selection of means. We have assigned this place to our Conference after taking stock of our pre. sent state, resources, limited capacities, surrounding circunstances and the spirit of the age in which we live. Conference owes its existence to minute scrutiny and careful siftings at the hands of men of talents and varied experience when backed by the unanimous consent and approval of a majority of us. What do we mean by the term Conference? We in

Page #79

The Problem of the day.
71
a body compose what we call our Conference. It carries the sum total of our individual intelligence and powers. Thus the opinion of our Conference ought to carry among us the greatest weight and highest value. We must therefore secure the long life of our Conference, put its resolutions into forces, further its objects, maintain its organs and support its feeders. Thus Conference furnishes us the first requisite of the right solution of our problem.
1905
The second requisite of our success depends on our choosing leaders able to guide and direct us. To be a leader is a task fraught with heavy responsibilities and onerous duties as well as it carries with it a rare honour and a dignified position. As the ideas, ways and manners of leaders are to be reflected and impressed on those that are to be led, the former ought to be men of sterling virtues, high morals, chaste thoughts and noble deeds. A leader can successfully discharge the duties of his eminent position if his mind and heart work in unison. He must be a man of vast resources, the faculties of his mind must be fully developed and he ought to be well up in resorting to personation, reasoning, threat, circumspection presence of mind and such other arts and means as the circumstances of the case may require. He can keep up his position till he works disinterestedly, impartially and justly. A leader is virtually an uncrowned king of those that follow him so long as he possesses their love, good-will and sympathy. The helm of the ship of our Conference ought to be put under the care of such ideal leaders. It is an apt remark that the present leaders of our Conference are the best under the circumstances: they being the gems and pearls of the Jain Community. It is clear that leaders have to make certain sacrifices without the hope of any reward, return or remuneration. We shall gain our point provided we never accept as our leaders persons who are fortune-hunters, fame-seekers, vain talkers, time-servers or worshippers of simple honour. A leader of thousands and millions knows that his position is not a bed of roses without thorns. He starts in his career as such with a clear presumption of meeting difficulties in his way but he always holds himself in readiness to cope with such obstacles and The hitches without loosing his temper, senses and control over mind. want of such leaders, as we knów, has created factions, dissensions and discontent at certain places and in some bodies. The office of leadership ought neither be life-long nor hereditary. It ought to be conferred on those that actively and independently work as such.
A leader ought to identify himself with the duty he undertakes to discharge. Among the duties and responsibilities of a leader may be mentioned the following:-infusion of activity; vigour and life; introduction of wholesome reforms and changes; repressions of evils wrongs and abuses; due punishment of wrong-doers and rule-breakers and promotion of peace and prosperity among those that are put under his lead.
The

Page #80

72
J. S. Conference Herald.
April.
people ought to obey the commands, accept the judgments, adopt the decisions, follow the suggestions and observe the directions of their worthy leaders whose constant thought is the good of the people.
The last but not of least importance is the third requisite to solve our problem. It is our 'cordial co-operation without which the fabric of the Conference will fall to the ground and the work of our leaders will come to naught. Take away this factor and the solution of our problem will hang in the air. Without it everything at best 'ends in thought or is realised in imagination. If we have a mind to keep pace with progress and civilization, if we at all cared to secure our good here and hereafter and if we desire to improve our present miserable lot, it is our bounden duty to heartily co-operate and walk hand in hand with the movement of our Conference and its leaders. We ought to contribute our mite towards the stability and permanency of our Conference in the shape of physical, mental and monetary aids. Leaders think, Conference resolves and we consent and put those resolutions into practice. Our position is not that of on-lookers or hearers. We are actively to work with our
eaders. Without us Conference is a meaningless working. We in a body are Conference and we individually are its limbs or parts. Thus we are Conference and Conference is we. Apart from us Conference is a non-entity. Every Jain therefore ought to style himself as a part of the Conference. He ought to be inspired spontaneously with the spirit of looking upon Conference as "my Conference." What is chiefly aiined at is that a spirit ought to flood the heart and pervade the nerves of every Jain if the Jains and Jainism are destined to rise in the near future. With this spirit the solution of our problem is like a child's play and the work of very little time. Without it, it shall liave to wait for years or ages. Let us work harmoniously for a decade or so and then see what we gain. Here lies no question of loss. This is a transaction of pure profit. To us who are mostly of mercantile bent of mind nothing is more palatable than a matter of profit. .
"May these three requisites of our success daily go on developing their co-existence together " ought to be the subject of our devo ut prayer with a wish that we may be happy to see in a concrete form what we always repeat in our daily prayer:
सर्व मंगलं मांगल्यं, सर्व कल्याण. कारणं प्रधानं सर्व धर्माणां, जैनं जयति शासनं

Page #81

१९०५]
७:
. सम्पादकिय टिप्पणी सम्पादकिय टिप्पणी.
जीर्ण पुस्तकोद्धारके खातेमें सबसे पहीले जैसलमेरके भंडारकी टीप तय्यार कराना
_ उचित समझा गथाया. इस टीपके बारेमें मुम्बई कोनजैसलमेरका भंडार.
- फरन्स के पश्चात पंचान जैसलमेरसे खत किताबत की गई परन्तु करीब चार मास तक. जैसलमेर के संघनें किसी चिट्ठीका भी जवाब नहीं दिया. जब मजबूर होकर श्रीयुत दीवान साहब जैसलमेरकी सेवामें प्रार्थना कीगई के जैसलमेर के भंडार में बहुतसी पुरानी जैनधर्मकी अमूल्य पुस्तकें सुननेमें आई हैं के जो बिना उद्धारके नष्ट होती जाती हैं और जिनका उद्धार कराना श्री जैन श्वेताम्बर कोनफरन्सने बहुत ही जरूरी समझा है और जैसलमेर के पंचों को इस विषय में कई चिट्ठीयां दीगई परन्तु वह जवाब तक नहीं देते हैं इस कारण आप से प्रार्थना की जाती है के इस उत्तमोत्तम काम में आप कृपा करके सहायता दें. इस प्रार्थना पत्रके जवाब में दीवान साहब की तरफ से चिठी नम्बरी ५८ तारीख १९ जनुवरी सन १९०४ ई. की इस खुलासे सै आई:
The General Secretary Jain Conference,
Jaipur.
..
Sir,
I invited Harakchand Jindani, Seth Sagat Mulji, Sha Meetha Lalji, Mehta Ratan Lalji and other respectable members of the Jain community and put before them for opinion about the important matter proposed by you who told that there is a catalogue of the Bhandar books ready prepared and that they have 110 objection if you want to revise, rewrite and see the books provided that they may not be removed from the temple in which the Bhandar lies.
इस दीवान साहब की चिठीका भावार्थ यह है कि मैं ने हरख चंदजी जिन्दाणी, सेठ सगत मलजी, शा मीठालाल जी, महता रतन लाल जी, और जैन समुदाय के अन्य सद्गृहस्थों को बुलाया और तुमारे (पुस्तकोद्धार के ) भारी मामलेको उनकी राय लेने के लिये पेश किया तो उन्हों ने जवाब दिया के भंडार की फहरिस्त तय्यार है और उनका पुनरावलोकन कराने में, पुस्तकों की नकल लिखवाने में या उनको दिखलाने में (जैसलमेरके संघ को) किसी प्रकार का उजर नहीं होगा परन्तु शर्त यह है कि जिस मंदिर में भंडार इस वक्त मोजूद है उसही जगह बदस्तुर रखा जावै.

Page #82

जैन कोनफरन्स हरैल्ड.
[एप्रिल दीवान साहब की इस चिठीके आनेके पश्चात जैसलमेर के पंचों की भी इकरारी चिठी आगई. इस तरह से पूरा इतमीनान होने पर कोनफरन्स की सेवा बजाने की गरज से जयपुर निवासी सेठ लखमीचन्दजी ढवा पंडितों को साथ लेकर जैसलमेर गये और जिन २ मुशकिलात के साथ उनहोंने भंडार खुलवाया है उसका पूरा वृत्तांत गत वर्ष के "जैन" पत्रमें छप चुका है यहां पर दुबारा लिखना पिष्ठपेशन होगा. टीपका काम थोडे. दिन जारी रहनेके पश्चात बिनाकारण जैसलमेर के संघनें भंडार को फिर बंद करके एक महीने तक नहीं खोला जिसपर फिर जैसलमेर के संघ के नाम चिठीयां भेजी गई जिसपर फिर भंडार खोलागया परन्तु मुशकिल से काम टीप के दो तीन घंटेही होताथा. हर तरह से तामील करते हुवेभी फिर दुबारा भंडार बंद करदिया गया के जिसको अरसा करीब तीन महीनेका होताहै. अगरचे हमनें जैसलमेरके पंचोंकी तस्सली पहलेही कर दीथी के भंडार के मोजूदा पुराने पुस्तक कहीं नहीं लेजाये जावंगे परन्तु फिरभी पंचोंने तीन शर्तों के साथ हमारे हाथका इकरारनामा हमसे कई बार की लिखा पढीके बाद तलब कीया तो उनकी खुवाहिशके मुवाफिक मार्च मासकी प्रथम तारीख को हमनें निम्न लिखित तीन शर्तों का कागज भेजाः
१. जिस कदर जीर्णोद्धारमें रुप्पया खर्च होता है वह कोनफरन्सकी तरफसे हर जगह होता है. जैसलमेर के संघ पर यह खर्च नहीं डाला जावेगा.
२. हम पहिले लिख चुके हैं कि जिस कदर जैसलमेर के भंडार में पुस्तकें मोजूद हैं जैसलमेर में रहेंगी हम उनको दूसरी जगह नहीं ले जावेंगे सिर्फ जिस पुस्तक को देखना है या जीर्ण होजाने की वजह से दुबारा लिखवानेकी जरूरत है या उनके फैलाव के वास्ते लिखवाने छपवानेकी जरूरत है या कुल जैन समुदाय के हित के वास्ते उनकी कार्यवाही दरकार है वगरह वगरह कारणों से पुस्तकोद्धार वगरह कोनफरन्स की तरफसे कराया जावेगा. जैसलमेर के संघ को किसी वक्त पुस्तक दिखलानेमें या लिखवाने वगरह में उजर नहीं होगा..
३ कोनफरन्स के विचार के मुवाफिक जिन २ पुस्तकोंका उद्धार कराने की या नकल करानेकी कोनफरन्स को जरूरत होगी कोनफरन्स अपने खर्च से नकल करावेगी.
इन शर्तों के साथ इकरार नामा भेजने परभी एक अरसे तक भंडार नहीं खोला ' गया और कोनफरन्स को पंडित वगरह का व्यर्थ खर्च बरदाश्त करना पड़ा. न मालूम 1 हमारे जैसलमेर के सुज्ञ जैनभाई क्या विचार करते रहे. इसके पश्चात हमने दीवान साहब 4 के नामपर और सकल संघ के नामपर तीन चार रजिष्टरी चिढीयां दी और कोनफरन्स की 'तरफ से जो पंडित वहां काम करता है उनको वहां पर बदस्तुर कायम रखकर सबर के

Page #83

१९०५]
सम्पादकिय टिप्पणी.. साथ कोशिश करते रहे. जैसलमेर के महता रतनलालजी, बाफणा सगतमलजी, जिन्दाणी हरखचंदजी को भी हर वक्त इस बात पर के भंडार के न खुलने से कोनफरन्स को व्यर्थ खर्च भुगतना पड़ता है तवज्जह दिलाते रहे. जैसलमेर सर्किल के सैटैरी महता ज्ञानचंद्रजी को भी इसके बारे में हर वक्त लिखा गया. इसके सिवाय और कई जरियों से भंडार के खुलाने की तदबीरें होती रही. जिस तरह जैसलमेर के पंच देर करते रहे वैसेही हम ज्यादा सबर करते रहे जिसका नतीजा यह हुवा कि एक के पश्चात दूसरा पंच अपनी पूर्व ग्रहित हट को छोड कर कोनफरन्स के पुस्तकोद्धार के काम को अच्छा समझ कर भंडार खोलने की तरफ रजू हुवे परन्तु एक साधारण मनुष्यनें कई दिनों तक माथा उठाकर भंडार को नही खुलने दिया जिस कारण से आखिर कार जेसलमेर के संघनें तंग होकर दीवान साहब की सेवामें प्रार्थना की के हम तो कोनफरन्स के काम को अच्छा समझ कर भंडार खोलना चाहते हैं परन्तु जेठमल काछबा भंडार नहीं खोलने देता है और दंगा फसाद करता है इस लिये कोतवाली (पोलिस) के नाम बंदोबस्त रखनेका हुक्म हो जावे जिस पर दीवान साहबनें कि जो अव्वलसेही कोनफरन्स के इस काममें सहायक थे कोतवाल के नाम हुक्म लिख. कर दंगा फसाद का इन्तजाम करा दिया. इसका यह परिणाम हुवा के तारीख ६ अप्रैल को जैसलमेर का भंडार खुला गया और टीप का काम फिर बदस्तूर जारी हो गया है.
___इस खुश खबरी की मुबारकबादी सकल जैन समुदाय को देते हुवे हम इस बात को पुख्ता तोर पर जमाने का भोका लेते हैं कि हर काम के शुरू करते हुवे उस काम के प्रारंभ में दिक्कतें और साधारण तोर पर उस काम का नफा नुकसान एक दम तमाम आदमियों को मालूम नहीं हो सकता है. अच्छे और शुभ काममें अक्सर पहिले २ बिघ्न पडाही करते हैं. इस कुदरती कायदे से जैसलमेर कैसे बरी रह सकताथा. परन्तु अब हम आशा करते हैं कि जैसलमेर के संघ को पुस्तकोद्धार के फायदे अच्छी तरह से मालुम हो गये हैं और अब टीप के काममें और पुस्तकोद्धार के काममें कोइ बाधा नहीं आवेगी.
लीमडीमें प्राचीन पुस्तकोंका भंडार मोजूदहै. इस भंडारमें बहुतसे पुस्तक ताडपत्रपर
लिखे हुवे कहे जाते हैं. पुस्तकोंकी टीप पहिले हुई थी परन्तु हीमडीका भंडार.
- एसा सुना है कि वह टीप खोई गई. लीमडीका संघ इस बातको चाहता है कि कोनफरन्सकी तरफसे पंडित भेजकर वहांकी टीप कराई जावे इस लिये लीमडीके भंडारकी टीपका काम बहुत जल्द शुरू कराया जावेगा.

Page #84

___जैन कोनफरन्स हरैल्ड.
[एप्रिल मुम्बई और बडोदाके कोनफरन्सके समय जैन डाइरैक्टरी तय्यार करनेका ठहराव
हुवा था उसके अनुसार मुम्बई कोनफरन्स ऑफिसमें इसका पोरबंदरके संघका
प्रबन्ध चल रहा है और अन्य स्थलके विद्वान् जैनीभी इस - ०९. कार्यको अच्छा समजकर इसकी तरफ पूरा २ ध्यान दे रहे हैं. अप्रैल मासकी पहिली तारीखको पोरबंदरके चीफ मैडीकल ओफीसर डाक्टर त्रिभुवनदास रहैरचन्द्र शाह, एल, एम अॅन्ड एस ने पांच सद्गृहस्थोंकी सलाहके साथ पोरबंदरके संघको इकट्ठा करके निम्नखिलित ठहराव पास कीये.
१ पोरबंदरके संघकी डाइरेक्टरी तय्यार की जावै.
२ डाक्टर त्रिभुवनदास इस डाइरेक्टरीको तय्यार करके मंजूरी के वास्ते सीलक्ट कमीटीके रोबरू पेश करे.
३ डाइरेक्टरीके तय्यार करनेमें जो खर्च लगे वह कलकत्तानिवासी हीराचंद सैसकएन अपने पाससे देवे.
४ डाइरेक्टरीका काम मुम्बइ ओफिससे डाइरेक्टरी फार्मसके मिलने पर शीघ्र शुरू कीया जावे.
५ पोरबंदरके संघकी तरफसे चार आना सालाना फी घर कोनफरन्स फंडमें दिया जाये.
हम अपने अन्तःकरणसे पोरबंदरके संघको और डाक्टर त्रिभुवनदास तथा हीराचंदजी सकरनजीको उनकी उदारता, महनत और धर्म लागणीका धन्यबाद देते हैं और हमारे अन्य स्थल के भाइयोंका ध्यान कोनफरन्सके ठहरावोंको शीघ्र अमलमें लानेकी तरफ खेंचते हैं.
आज कलकी रीतीके अनुकूल प्राचीन काल में क्रमांगत इतिहासका तय्यार होना देखने
में नहीं आया और इस ही कारण अन्य धर्मियोंको जैन धर्मका जैन इतिहास.
इतिहास सहल रीतिसे मालुम न होनेकी हालतमें कई संकल्प वेकल्पका मोका मिलता है. साम्प्रति कालके विद्वान् ऐतिहासकों ने जो धोका इस धर्मकी रत्यत्तिके बाबत खायाथा वह धोका शनैः शनैः निर्मूल होता जाताहै और कई यूरोपियन वेद्वानोंने अबतककी तलाशसे सिद्ध किया है कि जैन धर्म बौद्द धर्मसे प्राचीन है परन्तु भबतकभी इस धर्मका क्रमानुसार वृत्तांत छपकर प्रगट नहीं हुवा है. बडोदा नरेश महाराजाधिराज श्री शियाजीराव में तीसरी श्वेताम्बर कोनफरन्स की समय ऐसे तिहास के तय्यार होकर प्रगट होनेकी आवश्यकता जाहर कीथी उसके मुवाफिक हमारे

Page #85

१.०५]
सम्पादकिय टिप्पणी. ---- सुप्रसिद्ध अजीमगंज निवासी रायबहादुर बाबू साहब बुद्धि सिंहजीनें अपना विचार प्रगट किया है कि कोई विद्वान् जैन धर्म का सही और सच्चा इतिहास आजकल के ऐतिहासिक कायदों के मुवाफिक एक वर्ष के अन्दर तय्यार करेगा तो उसको इनाम के रु. ५००) पांच सो बाबूसाहब अपने पाससे देवेंगे. इतिहास तय्यार होने के पश्चात किसी विद्वान् आचार्य अथवा साधू मुनिराजको संसोधन के वास्ते सोंपा जावेगा और पीछे एक वर्षके अन्दर २ छपा दिया जावेगा. हम इस उदार वृत्ति के लिये उक्त बाबूसाहब को धन्यवाद देते हैं और आशा रखते हैं कि इस मोठी इनाम की रकमका फायदा उठानेपर हमारे विद्वान् जैनी भाई कटीबद्ध होकर बाबूसाहबका मनोरथ सफल करेंगे.
यद्यपि कोन्फरन्स के ठहराव के मुवाफिक इस पत्रको सिर्फ अंगरेजी और देवना
गरीमें छपाकर प्रसिद्ध करनेका विचार था परन्तु प्रथम अंकके हरैल्ड में गुजराती.
छपकर प्रगट होनेपर हमारे गुजरात देशके भाईयोंने यह इच्छा जाहर की अगर गुजराती भाषाभी इस पत्रमें शामिल की जावे तो उनको अनुकूल रहैगी
और तीनों भाषामें इस पत्र के प्रगट होनेसे तमाम हिन्दुस्थान के जैन वर्गको यह पत्र फायदा मंद होगा इस कारणसे इस पत्र का कदभी दुगुणा कर दिया गया है और गुजराती भाषाके. लेखभी छापे जाते हैं.
समाचारसंग्रह.
भरूंच निवासी मिसटर अनोपचंद मिलापचंद शाह बी. ऐ. मिसटर अनापचद ने ग्रैज्युएट्स असोसीएशन के नियमानुसार नीचे मुजब काम मिलापचंद शाह बी. एं; कीया है.
१. उनके दो मित्रोंके घरोंमें जैन विवाह विधिके मुवाफिक विवाह कराने में कोशिश करके कामयाब हुवे.
२. विवाह के समय वरात के एक गांवसे दूसरे गांव जानेमें जो गाडियों के बैलों की होडाहोड दोड हुवा करती थी और जिससे बेलोंको पूरी तकलीफ हुवा करती थी वह रिवाज बंद कराया गया.
३. विद्याप्रचार खाते एक फंड खडा किया गया है जिससे इस वक्त दो गरीब जैन विद्यार्थीयों को मदद देकर पढाया जाता है.
४. सेठियावोंसे प्रार्थना कीगई है.कि धर्मादाखाते के हिसाब वगरहको साफतौर पर छपवा कर प्रसिद्ध करें.

Page #86

जैन कोनफरन्स हरैल्ड.
[एप्रिल मुम्बई शुभेच्छक मित्रमंडल के मंत्री मिसटर लल्लु करमचंद दलाल हमको इत्तला दे
_ तेहें कि वह जहां जाते हैं वहीं जेनीयों की सभा इकट्ठी कर. लल्लु के. दलाल.
. के कोनफरन्स सम्बन्धि भाषण देते हैं और जहां तक मुमकिन होता है सुधारा कराते हैं वह यह भी समाचार लिखते हैं कि अहमदनगर के पास रूपा गांवमें जैनीयों के स्थानकबासी होनेसे मंदिर बंद होरहा है ओर प्रतिमाजी एक घर में रखी हुई है सेवा पूजा होती हुई मालुम नहीं देती. और औरंगाबादमें २-४ मंदिर हैं उनकी व्यवस्था ठीक नहीं है असातना होती है. करनपुरा सेरीमें मंदिर बंद है. थोडे समय पहिले मंदिर के अंदर कसाइखाना था अब नहीं है.
आर्य समाजियोने विपरीत बुद्धिसे जैन सिद्धान्तोंके अर्थको यथा योग्य न समजकर
उनका अनर्थ करके जो आक्षेप जैन मतयानुयायोंपर " जैन पानीमें आग लगी
" मत समीक्षा" द्वारा तथा अन्य रीतीसे कीया था उनक मुक्कदमे जैनियोंकी तरफसे देहली और आगरेमें चलकर आर्य समाजी गुनहगार साबित हुवे और न्याई ब्रिटिश सरकारने उन मुजरियोंपर यथायोग्य दंड किया. जैनियोंपर दयानंदी आक्षेप करें और जैनी उनपर राजकोर्ट में फरयाद करें और दयानंदी अपने दुष्ट कृत्यकी सजापावें इसमें तो कोई आश्चर्यकी बात नहीं है. परन्तु घर फूटा हुवा बुरा कारण घरकी फूट घरको खाती है. हम श्री सियाजी विजयकी खबरपर भरोसा करके लिखते हैं कि करांची सनातन धर्म सभाकी तरफसे आर्य समाजपर करांचीके कोर्ट में दावा हुवा है और स्वामि दयानंद सरस्वतीजीके बनाये हुये सत्यार्थ प्रकाशमें जो बीभत्स बास्य छपे हैं उनपर सनातन धर्म सभाकी तरफसे नाराजी प्रगट की गई है. वारंटके जरियेसे सत्यार्थ प्रकाशकी संख्याबंध पुस्तकें कोर्टमें आगई हैं. इस मुक्कदमेके चलनेसे खयाल होताहै कि उक्त महात्माने अन्य धर्मियोंपरही नहीं किन्तु स्वधर्म परभी हाथ फेरकर सफाई की है. एक मनुष्यपर या एक समाजपर मुतवातिर एसे मुक्कदमोंके होनेसे उस मनुष्य या समाजका खोटादिन समजना चाहिये. देखें उस मुक्कदमे में क्या रंग खिलता है !
__श्रीजैनश्वेताम्बर कोनफरन्सके निराश्रिताश्रयके ठहरावका अनुकरण करते हुवे हिस्सा
रकी जैन सोसाइटीने "भारत वर्षीय जैन अनाथाश्रम" हिस्सारमें जैन
। खोला है जिसके आनरेरी सैक्रेटेरी बाबू बांकेराय साहब बी. निराश्रिताश्रय.
" ए. एलएल. बी. हैं. इस अनाथाश्रममें अलावा जैन बच्चों, औरतों ओर मनुष्योंके द्विज ओर स्पर्श शूद्र जातके अनाथ बच्चोंकीभी परवरिश होगी.

Page #87

१९०५)
सम्पादकिय टिप्पणी राजपूतानामें जैन बिबाहविधि के मुवाफिक गत वर्ष में सिर्फ ४ लग्न हुवेथे. उनके
पश्चात राजपुताना में किसी जगह इस विधि के मुवाफिक सेठ सोभागमलजी
लग्न का होना नहीं पाया जाता है. हम को आशा थी कि दवा के पुत्रका लन जिस तरह धर्म कार्य में और कोनफरन्स की मदद में अजमेर निवासी राय बहादुर सेठ सोभागमलजी ढड्डा पूरा श्रम उठाते हैं उसही तरह अपने पुत्र कल्याणमलजी के बिबाह में उनका लग्न जैन बिबाह विधि के मुवाफिक कराते तो अन्य जैन गृहस्थों का भी होसला बढता. परन्तु हम को एसा समाचार मिला है कि उक्त सेठजी तो इस वात पर रजामंद थे परन्तु पुत्री के पितानें इस बात को स्वीकार नहीं किया इस कारण मजबूरी रही. तारातम्बोल की यात्रा की एक अद्भुत हकीकत पन्यासजी श्री कमलविजयजी की तरफ
से छपाई जाकर प्रगट की गई है. जाहरा यह हकीकत तारातम्वाल की यात्रा. "अरेबिअन नाईटस' की कहानीयों के अंदर दाखल करने के लायक मालुम देती है. हम को भी एक गृहस्थ की वहीमें से इसही तरह की इस से भी पुराने वक्त की हकीकत मिली है परन्तु इस के सच्चे होने का जबतक सुबूत न मिले एकदम इस को सही मानने में तामुल होता है. सुज्ञ जैन महाशयों को इसकी शोद्ध खोल करना उचित है. हम भी जहां तक मुमकिन होगा इस बारेमें कोशिश करेंगे. ___ मुनि श्रीकीर्ति चन्द्रजीके पधारनेसे मंदसोरमें श्रीऋषभ देवजीके मन्दिर का जीर्णो
द्धार कलशहेमालंकृत ध्वजादंडसहित स्थापन कर प्रतिमाजी मंदसोरमें उत्सव. विराजमान करनेका मुहूर्त चैत्र सुदि १३ का निकाला है. अडाइ महोत्सव के साथ प्रतिष्ठा होगी.
मालपुरामें जीर्णोद्धार-मालपुरामें जीर्णमंदिरोद्धार और दादाजी श्रीजिनकुशल सूरीजीकी निजधाम की मरम्मत का काम जारी है. यहांपर मुनिराजों के बिहारसे बहुत उपकार हुवा है. पहिले हेम मुनिजी महाराज पधारे थे अब जसमुनिजी महाराज विराजते हैं जैनि और वैश्नव व्याख्यान सुनकर ब्रत पच्काण करते हैं. राजपुताना के अंदर जयपुर राज्यमें मालपुरा एक प्राचीन जैन पुरी है, कि जिसमें
. पहिले २७ उपाश्रय थे और दादाजी श्रीकुशल सूरीजीकी मालपुराकी प्रतिमा धामभी यहांही है. परन्तु अब यहांपर श्रावकों के सिर्फ २० अन्य स्थल जासकती हैं.
घर हैं और सिर्फ २ मंदिर रह गये हैं कि जिनमें पाषाण के कइ मनोहर बिम्ब और सर्व धात की पंचतीर्थयां हैं अबतक यहां के श्रावकों का यह खयाल

Page #88

___जैन कोनफरन्स हरैल्ड.
[एप्रिल था कि दूसरे शहर या गांववालों को यहांसे प्रतिमा देने में उनकी बदमानी होती है परन्तु यहाँ के श्रावकों को समजानेपर अब उन्होंने मंजूर किया है कि अगर किसी स्थानपर किसी मंदिर के वास्ते किसी महाशय को प्रतिमाकी आवश्यकता हो तो कोन्सफरन्स के सेक्रेटरीयोंकी शिफारससे उनको प्रतिमा मिलसकती है.
एक पंजाब निवासी सद्गृहस्थ ने किजो अंग्रेजी फारसी अच्छी जानते हैं और
जो गवर्नमेंट के नोकर हैं और जिनमें वक्तृताकी शक्ति अच्छी उत्तरी हिन्दुस्थानक है अपनी नोकरीसे एक साल की रुखसुत लेकर कोन्सफरन्स
लिय उपदशक के उपदेशक तरीक पंजाब, राजपूताना, मध्यप्रदेश, पूरब वगरहमें जगह जगह उपदेश देवेंगे. तनखुहा कोन्सफरन्स से दी जावेगी पंजाबमें उपदेश देनेमें जो आनाजाना पडेगा उसका किरायाभी कोन्सफरन्सके जिम्मे रहैगा.
एक अंग्रेजी पढा हुवा पंजाबनिवासी भावडा जैनी को धर्म से भ्रष्ट होते हुवे मुनि
. श्री बल्लभविजयजीने बचाया है. यह जैनी पहिले अच्छी श्रद्धा अंग्रेजी पढे हुवे जैनी को ।
का वाला था. परन्तु कर्मसंजोग से कहीं से आश्रय न मिलने धर्मसे भ्रष्ट होते हुवे को रोका.
' की वजह से अपने धर्म को छोड कर क्रिश्चियन होताथा.
परन्तु उक्त मुनि महाराजनें उस को समजा कर बचाया है. वह इस वक्त बीमार है. उसका इलाज लाहोर में कोनफरन्स की तरफ से भाइ जसवंतराय की मारफत कराया जाता है. जब वह अच्छा हो जावेगा उसकी लियाकत के मुवाकिफ उस के लिये तजवीज की जावेगी. हम आशा करते हैं कि अन्य स्थलों पर भी इसही मुवाफिक हमारे साधू महाराज और स्वधर्मी भाई निगाह रखकर डूबते जैनीयों को बचाकर कोनफरन्स पर उपकार करंगे.
भूकंप-अप्रैल मास की चौथी तारीख की सुबह को भूकंप हुवा और किसी जगह ६ बजे किसी जगह ६ बजे पीछे यह भूकंप हिंदुस्थान के प्रायः कुल विभागों में मालूम पडा. तार की खबरों से विदित होता है कि कई जगह यह भूकंप थोडे थोडे समय के अन्तर से मालूम दिया और कई जगह दूसरे दिन भी मालुम पडा. एक दो जगह तीन चार दिन तक मालूम होतारहा. इसकी उत्पतिका स्थान लाहोर ओर शमला के दरमियान धर्मशाला शहर के आस पास प्रमाण होता है. धर्मशाला और उसके नजदीक के गांव बिलकुल बरबाद होगये. इस जगह कई अंगरेज, हिन्दुस्थानी फौज व अन्य मनुष्य मकानों के गिरपडनेसे दबकर मरगये. कांगडाका यह शोकजनक हाल हुवा कि ४७५० मनुष्यूं की बस्तीमें से ४००० से ज्या

Page #89

१९०५]
समाचारसंग्रह... - - दा मनुष्य मारे गये, अलावा धर्मशाला ओर कांगडा के लाहोर, अमृतसर, शमला वगरह में भी बहुत नुकसान हुवा है. सैंकडों आदमी मरगये है ओर लाखों करोंडों रुपयों की लागत प्राचीन व नवीन मकानात टूट गये हैं बहुतसे फट गये हैं. शमलामें लाठ साहब के रहने का मजबूत महल फट गयाहै. इस महल की चिमनी टूट कर उस कमरे की छत पर पडी के जिसमें लेडी करजन साहिबा रहती थी दैवयोग से लेडी साहिबा को कुशल रही. इस भूकम्पका जोर इन शहरों आगे हर तरफ इधर उधर फासले के साथ घटता हुवा पंजाब, पूरब, राजपूताना में मालुम हुवा. मुम्बई, मदरास में कुछ मालूम हुवा. उत्तर की तरफ भी इस का जोर कम होता गया यहां तक कि श्रीनगर में तो इसका सदमा ज्यादा मालूम हुवा परन्तु सोन मार्गमें बिलकुल कम मालूम हुवा. दहली, मियांमीर, जालंधर, फीरोजपूर, मुलतान, रावलपिंडी, मसूरी, डालहाउसी, पटीआला, डेहराडून, कसोली, गाजीआबाद, अम्बाला, सिकन्दराबाद, लैन्सडाउन, आगरा, कानपुर, कलकता, झालरापाटन, वगरह शहरों में भी इस भूकम्पका असर हुवा है. और किसीजगह कम किसी जगह ज्यादह नुकसान हेवा है. न मालूम इस वर्ष में हिन्दुस्थान का क्या होन हार है. शर्द ऋतुमें बरफ और ठंड में बेशुमार नुकसान किया, उन्हालू फसल जो बहुत अच्छीथी जलकर कम रहगइ. लाखो वृक्ष जल गये. महामारी ज्यादह जोर पर चलही रहीहै और अब भूकंपनें वह रंग दिखलाया है कि जिसके सुननेसे कलेजा जगह छोडता है.
रूसकी दशा-इस ही मुवाफिक इस समय रूसकी दशाभी सामान्यमालूम देती है. इनकी बडी सलतनतका एक छोटीसी जैपानसे कई लडाइयोंमें हारना, लाखों सिपाहियों
ओर हजारों अफसरोंका मारा जाना, बादशाहके नजदीकी रिश्तेदारोंपर हमला होना और उनका मारो जाना, खास बादशाहको नुकसान पहुंचानेका इरादा रूसीयोंका होना, रय्यतका बदल जाना, कर्जका न मिलना बडे बडे फौजी अफसरोंमें नाइत्तफाकी का होना और सबके ऊपर अब हैजेका जोरशोरस जारी होना. यह सब बातें रूसकी दुर्दशाको साबित कर रही हैं. अब बालटिक फ्लीट और जनरल टोगोकी हारजीतपर रूस जापानकी लडाइका दार मदारहै !
बडोदामें पाटनके नगर सेट तथा कोटावाले सेठ पूनमचंदजी वगरहनें चोथी कोनफ
रन्सका जलसा पाटनमें होनेकी खुवाहिश जाहर करनेपर उनकी पाटनमें आवती चोथी कोनफरन्स.
____ दरखुवास्त बहुत खुशीके साथ मंजूर को गई थी. उस
समयको पुरा पांच महीना हो चुका और अब सिर्फ पांच छ महीने पाटनवाले सद्गृहस्थोंके हाथमें बाकी रहगये है परन्तु हमको अभीतक कुछ काम

Page #90

८२
जैन कॉनफरन्स हरेल्ड.
[ एप्रिल
काजके शुरू होनेकी इत्तला नही मिली है. इसलिये पाटन के भाईयों से हमारी तरफ से प्रार्थनाकी जाती है कि आयंदा कोनफरन्सकी कामयाबीके वास्ते अबसेही तय्यार होकर बन्दोबस्त करना ठीक होगा. हम आशा करते हैं के कुल कारवाईसे हमको हरवक्त इत्तलादी जाया करेगी.
वागांव के आसपासके गांवों में हरैल्डकी मांगणी.
वलाके आसपास के गांववालोंकी एक बडी सभा होकर कोनफरन्सके ठहरावोंको मंजूर किया गया है और हरेक गांव में हरैल्ड और जैनपत्रको मंगाने की प्रतिज्ञा की गई है.
प्रेरित पत्र.
घर बैठेही बडोदा श्वेताम्बर कोन्फरन्सका जलसा देख लिया.
विदित हो कि प्रतापगढ तरफ से प्रतिनिधि घिया लखमीचन्द्रजी श्री बडोदा कोनफरन्स के जलसे में शरीक हुवेथे और वहां पर बडे २ महाशयोंने जैन हितकारि प्रबन्ध के लिये जो जो भाषण दिये वे अच्छी तरह चारों दिन तक बराबर सुने, सभा विसर्जन होने के बाद उक्त प्रतिनिधि अपनी मुम्बई की दूकान को सिधार गये और वहां से पत्रद्वारा सब हाल तथा समाचार पत्र प्रतापगढ को भेजे परन्तु उन्हमें संक्षेप हाल थे इस कारण मन को संतोष नहीं हुवा. अब धियाजी वापस प्रतापगढ आये और सब का मनोरथ पूरा करने के वास्ते अपने बगीचे के मन्दिर के सामने बडे चोगानमें आपने सभा की तयारी की जिसमें करीब ५०० मनुष्यों का समारोह एकत्रित हुवाथा उस में यहां के श्रीयुत कामदार साहब प्रन्नालालची जो कि ज्ञाति हुंबड जैन श्वेताम्बर धर्म के पके श्रद्धालु हैं उन्होंने सभापति के स्थान को सुशोभित किया तब उक्त धिया साहबनें सभा में खडे हो कर जो कोनफरन्स का हाल बडोदे में श्रीमान गायकवाड नरेश शियाजीराय बहादुर, राय बहादुर बुद्धिसिंहजी व मिसटर गुलाबचन्दजी ढड्ढा आदि महाशयों सें गुजराति तथा हिन्दि भाषा वगरह यथाक्रम से सुनाथा यथार्थ अपनी सुरेली मीठी बाणीसे जबानी डेढ घन्टेके करीब बयान किया. उनकी अमृतबाणीको सब श्रोतागण सुनकर उस अमृतरूपी रसको कर्णद्वारा पानकर आनंद में मग्न होगये और महासभाका जयजय शब्द उच्चारण करने लगे और अपने सुधारेका प्रबन्ध करने को तय्यार हुवे.
उस सभा में यह भी बिचारागया कि यहांपर धियाजीके बगीचे में पाठशाला कई वर्षो चली आती है लेकिन यहांपर लडके पढने कम आते है इसलिये सभा इसको तरकी देनेका

Page #91

१९०५ ]
समाचारसंग्रह.
८३
विचार आगमी जलसेमें करेगी. यहां जैनी श्वेताम्बर महाजनों के ३०० घरोंके अन्दाज है जिनमें हुमड, पौरवाड़, औसवालभी हैं. यहां जैन श्वेताम्बर मन्दिर १० हैं. आशा की जाती है कि यह सभा आयन्दा अपनी उन्नत्ति अवश्य दिखाकर महासभा से सम्बन्ध बढायेगी इत्यलम्.
श्रीसंघका कृपाकांक्षि गांधि देवराज हुंबड,
जैन श्वेताम्बर सभाका सैौरी.
विज्ञापन
जैन इतिहासके लिये रु. ५०० की इनाम.
जो के समयानुसार एक सिल सिलेवार सही जैन इतिहासके तय्यार होकर प्रगट होने की आवश्यकता है कि जिसमें शास्त्रों के हवाले से सच्ची हकीकत दर्ज की जावे और कुल हाल अव्यलसे अखीर तक पूरे तोर पर तारीख वार जैन धर्मके फैलावका, इसके प्रतापी आचार्यों, - राजा महाराजाओं तथा मंत्रियोंका, इसके दृढ श्रावक श्राविकाओं का, इसके तीर्थ, मंदिर, `पुस्तकालय वगरह्का आज कल के ऐतिहासिक कायदेके मुवाफिक दर्ज किया जावे और - साथ ही साथ जैनधर्मका अन्य धर्मोंपर और अन्य धर्मोका जैन धर्मपर क्या असर हुवा, और एक दूसरे के साथ क्या क्या और कब २ झगडे हुवे और उनका परिणाम क्या निकला इसके बाबत अच्छी तरह विवेचन किया जाये कि जिसके देखनेसे कुल हाल मालूम होजावे; जो साहब इस कामपर कमर बांधेंगे और एक बर्षके अन्दर इस इतिहास तय्यार करेंगे उनको हमारी तरफसै रुपया ५०० की इनाम दीजावेगी. इतिहास तय्यार करनेके पहिले ३० जून तक एक दरख्वास्त अपने अनुभविक ज्ञान वगरहकी हमारे पास भेजें ताकि योग्यता देखकर इजाजत दीजावे और उस दरख्वास्त के साथ पुस्तक तय्यार करनेका एक * ढांचाभी भेजें जिससे मालूप होजाये कि पुस्तक किस तरह तय्यार की जावेगी.
रायबहादुर बाबू बुद्धिसिंहजी दूधेडिया.
अजीमगंज.

Page #92

८४
जैन कॉनफरन्स हैरल्ड.
[ एप्रिल
श्री आमलनेर खाते भरायेली श्री दक्षिण जैन ( श्वेताम्बर ) प्रांतिक कॉन्फरन्स.
अमारा गया अंकमां जणाव्या प्रमाणे श्री दक्षिण जैन श्वेतांबर प्रांतिक कॉन्फरंसनी बेठको गया चैत्र वद्य ४ अने ५ एटले ता. २३ अने २४ एप्रील सन १९०५ ना रोज भरवामां आवी हती. आ वखते दक्षिण प्रांतना धुलिया, मालेगांम, येवला, तेलारा, खामगाम, जळगाम, बालापुर, जबलपुर, पुना, अहमदनगर, नाशीक, संगमनेर, बरानपुर, शोलापुर, सतारा, हुवली, धारवाड, नागपुर, उमरावती, आकोला, खंडवा, औरंगाबाद, हैद्राबाद वगेरे २०० स्थळोना लगभग ६०० प्रतिनिधीओ कोन्फरंसमां हाजर हता. आ उपरांत २००-२२५ जैन स्त्रीओए पण कॉन्फरन्सनी बेठकोमां भाग लीधो हतो. वली कोन्फरन्समां एकत्र थयेला जैन भाईओने उत्तेजित करवाने सारू मुनिराज श्री श्री अमर विजयादि साधु महाराजाओ पण आमलनेर पधार्या हता.
कान्फरन्समां भाग लेवा माटे जनारा सर्वे प्रतिनिधीओने उतारवा सारू वोल्टीयरोनी एक टुकड दरेक न वखते त्रण दिवस सुधी स्टेशन उपर हाजर रहेती हती, अने सर्वे प्रतिनिधीओने योग्य स्थळे पहोंचाडी उतारा विगेरेनी सारी गोठवण करी आपवामां आवती हती.
चैत्र वद्य ३ एटले ता. २२ एप्रीलना रोज अमदावादवाळा नगरशेठ शेठ चिमनभाई लाल भाई तथा शेठ लालभाई दलपतभाई, शेठ जगाभाई दलपतभाई, शेठ मणीभाई जेशंगभाई विगेरे बहार गामथी पधारेला गृहस्थाने सामैयाना रूपमां भारे धामधुमथी शहेरमां लाववामां आव्या हता, अने जे वखते सवत्र भारे उत्साह जोवामां आवतो हतो अने जे वखते तेओने शेठ भागचंद छगनदास, शेठ दामजी शवजी तथा मेसर्स हीरजी घेलाभाईनी कंपनी तरफथी पान गुलाब आपवामां आव्यां हतां.
कोन्फरन्सनी बेठको माटे शहेरना उत्तर भागमां शेठ छगनदास मगनदासना बगीचामां एक सुशोभित मंडप उभो करवामां आव्यो हतो, अने जेमां खुरशीओ, कोचो विगेरेनी बेठको करवा साथै ध्वजाओ, तोरणो अने किटसन लाइटथी मंडपने पुर भपकाबंध बनाववामां आव्यो हतो.
आमलनेर शहेर रूना व्यापारनं एक मोहोटुं मथक छे अने एक रेल्वेस्टेशन होवाथी प्रतिनिधी-ओने त्यां पधारवामां घणीज सारी सवड रही हती.
प्रथम बैठक.
कोन्फरन्सनी प्रथम बैठक ता. २३ एप्रील रवीवारना रोज बपोरना मळी हती अने कार्यनी शरु आत मालेगामवाळा मि. बालचंद हीराचंद तरफथी रचवामां आवेलां मंगळाचरणथी करवामां आवी हती.. मंगलाचरण समाप्त थया पछी चीफ सेक्रेटरी मि. हरखचंद गुलाबचंदे रिवाज मुजब आमंत्रणपत्रिका वांची संभळावी हती. आ वखते मि. बालचंद हीराचंद तथा मि. हरखचंद गुलाबचंदे कोन्फरन्स तरफ दिल

Page #93

आमलनेर कोन्फरन्ल. सोझी धरावनारा तथा तेने फतेह इच्छनारा नीचे जणावेला साधु मुनिराजो अने गहस्थोना तारो तथा पत्रोनी टीप वांची संभळावी हती:-मुनिराज श्रीहंसविजयजी, श्रीराजविजयजी, खानदेशना कलेक्टर, खानदेशना सेशन जज, शेट मनसुखभाई भगुभाई, शेठ जमनाभाई भगुभाई, शेठ वीरचंद दीपचंद -सी. आई. ई, शेट जेसिंगभाई हठीसिंग, बाबु राय कुमारसिंगजी, बाबु राज कुमारसिंगजी, रावबहादुर माणेकचंद कपुरचंद, मि. गुलाबचंदजी ढड्डा, शेठ अमरचंद जसराज, शेठ वीरजी वीरपाल, रावसाहेब वसनजी त्रीकमजी, मि. बुधमल केवळचंद, शेठ पुनमचंद करमचंद कोटावाला विगेरे. आ पछी स्वागत कमीटीना प्रमुख शेठ दलीचंद नथुशा सीरसालावाळा तरफथी नीचे प्रमाण, आवकार देनारं भाषण वांची संभळाववामां आव
स्वागत कमिटीना प्रमुखनुं भाषण. ___ प्रिय स्वधर्माबंधुओ, सुशील बेहनो, अने सद्गृहस्थो---आजे आ सभामंडपमां पधारेला महाराष्ट्रना जैन कोमना प्रतिनिधीओने अने बीजा सद्गृहस्थोने आवकार देवानुं मान भरेलु काम अहिंना श्री संघ तरफथी मने सोंपवामां आव्यु छे, ते बदल हुं सकलसंघनो आ प्रसंगे मोटो उपकार मानुं छु. आ महान् कार्य माटे मारा करतां बीजा कोई योग्य नररत्नने लाभ आप्यो होत तो ते वधारे आनंददायक थात पण ज्यारे आ मोटु मान मनेज आपवामां आव्युं छे, त्यारे हुं मने मोटो भाग्यशाली मानुं छु.
महाशयो ! अमारा आमंत्रणने भान आपी आप साहेबोए आपनो अमूल्य वखत अने द्रव्यनो भोग आपी उष्णऋतुना कष्टो सहन करी अत्रे पधारवानी जे तस्ती लिधी छे ते बदल आपना बहु आभारी छीए. संसारिक मांगलिक तो घेर घेर थायछे. श्रीसंघ जे सर्व गुणोनुं स्थानभूत शासननो आधार-स्तंभ जेमांथीज पंचपरमेष्ठयादि अमूल्य रत्नो उत्पन्न थाय छे; तेवा संघनी पूजा भक्ति करवारूप मंगळ तो क्वचित् भाग्यवंतने घेर थायछे. आयु शास्त्रनुं वचन जेमना हृदयमा रमी रह्यं छे तेओ पोतार्नु आंगणुं श्रीसंघना चरणकमलरजथी क्यारे पवित्र थाय तेनी हमेश तक जोया करे छे. घर आंगणे स्वाभिभाई पधार्या छतां कोने स्नेह न थाय ? जेमनी भक्तिथी तीर्थकरादि पदवी मळी शके, तेवा साधर्मीभाईओना पधारवाथी समकितवंतना आनंदने सीमाज रहेती नथी.
बंधुओ ! आ दक्षिणमहाराष्ट्रमा चारसो वर्ष पासेथीज गुर्जर, मरुधर, कच्छ, आदि देशोना आपना साधर्मी भाईओनी वसाहत थएली छे. परंतु तत्पूर्वीना प्राचीनकाळना इतिहासतरफ अवलोकन करशो तो एम जणाय छे के पूर्वकाळमां आ देशमां जैनोनी वधु जाहोजलाली हती. चौदपूर्वधारी श्री भद्रबाहु स्वामी, सिद्धसेन दिवाकर, कालिकाचार्य जेवा महान् आचायाए आ देशमां विहारकरी धर्मनो विजयवंत वावटो फरकाव्यो हतो एनो विश्वासनीय खात्रीलायक पुरावो एज छेके पर्वतो आदिक तत्कालीन जैन भुवनो गुफाओ आदि धार्मिक चिन्हो आज दिन सुधी अवशेष छे. परंतु मध्य कालमां दुःसह कालचक्रना तडाकामांथी अने केटलाक विधर्मीओनी जुलमी राजनीतिथी पूर्वनी उच्चस्थितीनो भंग थई नष्टस्थितिमां समाज आवी गयो हतो. परंतु प्रतापी अने दयाळू ब्रिटिश सरकारना राज्यछत्र नीचे हालना वीशमी सदीना विशाल सुधारणा समयमां महाराष्ट जैन मंडळ जो पछात रहेतो ते पोतानी कर्तव्यताथी विन्मुख थाय एमज मानवू पडे. (श्वेताम्बर जैन कोन्फरन्सनी जे महासभा दर वर्ष भराय छे, अने तेमां जे ठरावो पसार थाय छे, ते ठरावो आ देशना उपयोगी केटलाएक विषयोनो समावेश करी ते ठरावो संघना लाभना अने हितना अर्थे अम

Page #94

८६
जैन कोनफरन्स हैरल्ड.
[एप्रिल लमा लाववानो बनतो प्रयास करी ते लीधे भविष्यमा दक्षिणी जैन बंधुओनो सुख अने भलु थवानो पायो रची कोन्फरन्सना मुख्य हेतु साध्य थवाना अर्थे आ प्रान्तिक कान्फरन्सनो मेलावडो अत्रे भरवानो विचार राख्यो छे. बंधुओ ! आ प्रसंगे आपणे घणुए विचारवानुं छे. अने ते अगत्यनी बाबतो उपर हवे टुकामां इशारो करवानी हूं आप समक्ष रजा लउं छु.
प्रान्तिक सभानो हेतु. प्रान्तिक सभानो हेतु एक संप थवानो छे. आपणे एक संप थई रणसंग्राममां युद्ध करवानुं नथी, अगर राज्य लेवानुं नथी, परंतु एक दिलथी संप करीने आपणा जैन भाईओनुं भलं करवानुं छे. पवित्र जैन धर्मनी उन्नती करवानी छे. धर्मना पवित्र नामने आपना सद्वर्तनथी दीपाववानो छे. टंकमां जेथी आ विस्तीर्ण महाराष्ट्र देशना प्रत्येक भागोमां आपणा स्वधर्मीभाईनी जे पृथक् लघु प्रमाणमां जगे जगे वस्ती छे तेनो एक संप थई तेवडे सामाजिक अने धार्मिक बाबतोमा सुधारणा करवानी छे. संप घणी बळवान वस्तु छे; तेवडे मनुष्यो महान् कार्यो करी शक्या छे. ए ऐतिहासिक प्रमाणिक सिद्ध वातो छे.
___ ए आप कबुल करशो के संपवडे धारेलां कार्यो सर्वथी सिद्ध थाय छे. माटे मारा बंधुओ, आपण संप साथे जोडाई रही चालशो तो आपणा धारेलां कार्यो फतेमंद थशे; तेथी आपणने तथा आपणी प्रजाने भविष्यमां मोटो लाभ थशे.
केळवणी.
- मनुष्यमात्रे केलवणी लेवी जोईए. तेमां तेनी जीवित्वनी सार्थकता छे. अगाउ केळवणी लेवाने जोईए तेवां साथनो नहोता. परंतु हाल सरकारना उदारपणाथी नात जातना तफावतविना सौने सरखी रोते केळवणी मळेछे, अने तेने लीधे केटलाक विविध ज्ञातिना लोको उंचा प्रकारनी केळवणाना लीधे उंचीपदवी भोगवीने भाग्यशालि थया छे. परंतु आपणा भाईओ केळवणी लेवाना काममां बहु पछात रह्या छे. आपणी वणिक न्यातीनो मुख्य आधार तो औद्योगिक केलवणीपर छे, अने ते तरफ आपणा धनाढयलोकोए लक्ष आपी समाजने उन्नतीना मार्गपर दोरवयूँ जोईए. महाराष्ट्र देशना बीजी कोमना लोको हिंदुस्थानमां केळवणीमां आगळ वधतो भाग लेछे. त्यारे आपणे महाराष्ट्रीय जैनोए ए बाबतमां पछात रहेQ योग्य नथी. अने ज्यांसुधी औद्योगिक अने धार्मिक केळवणीनो प्रसार आपणी कोममा थशे नहीं त्यां सुधी आपणे उच्च स्थितिनी आशा राखवी व्यर्थ छे. गीतार्थ मुनि महाराजोना शुद्ध उपदेश विना आ देशमां घणाएक भागोमां धर्मग्लानी वधीगई छे. अने केटलाक एवा गामोमां सेंकडो घरो जैनोनां हतां ते ठेकाणे घणाएक लोको स्वधर्म छोडी बीजो धर्म मानवा लाग्याछे; वास्ते मुनिमहाराजाओना विहार ते भागमा थवाथी धर्मोन्नती थई घणा जीवोने स्वधर्ममां स्थिर करवानुं साधन मळशे.
संसारिक हानीकारक रिवाजो दूर करवानी जरूर. केळवणीना अभावे अने अन्य लोकोना घणा दिवसना सहवासथी केटलाएक कढंगा रिवाजो अने कुरातीओए आपणा लोकोमां पगपेसारो करी दीधो छे. अने तेने लीधे समाजनुं बहु नुकसान थई

Page #95

१९०५]
आमलनेर कोन्फरन्स. पडयुं छे. कन्याविक्रय जेवा आभवे अने परभवे दुःखदायक रिवाजो जोवामां आवे छे तेमज बाळलगना लीधे भविष्यनी प्रजा अशक्त अने निरुत्साही उत्पन्न थाय छे. लग्नादि प्रसंगमां हद बाहेर खर्च, संस्कारादि क्रिया अन्य शास्त्रप्रमाणे, मरण पाछळ जमणवारादिकना फाजल खर्च. एने लीधे केटलाएक कुटुंबो आ जन्मसुधी कर्जमां रहे छे. एवा अनेक दुष्ट अने दुःखदायी रिवाजोनुं निकंदन करवू जोईए. आपणा पूर्वजोए बुरानपूर, औरंगाबाद आदि प्राचीन शहेरोमां हजारो रुपीआ खर्ची घणा देरासरो बंधाव्या छे, अने चंद्रपूर आदि गामोना पर्वतोमां गुफाओ कोतरी जिनभुवनो कराव्यां छे, पण कालचक्रना असह्य माराथी. ते स्थळोना मंदिरो अति जीर्णस्थितिमा आवी जई नामशेष थवानो संभव छे. अने केटलाक पर्वतोमां अतिप्रयासे कोतरेलां जिनमंदिरो बीजा लोकोना ताबामां गयां छ बास्ते तेवा स्थळोमां योग्य दुरुस्ती करी आपणा ताबामा लेवानी कोशीश करवी जोईए.
ठरावो अमलमां मुकवानो थवो जोईतो प्रयत्न. बंधुओ ! बोलीने बेशी रहेवान नथी पण जे जे कांई कहेवाय तेने अमलमां मुकवामां आवे तेम थवामां आ मेलावडा, सार्थक छे. ते केवी रीते अमलमां मुकाय ते बाबतनो विचार करवा हुं ईशारो करुंछु.
• दक्षिणप्रान्तिक कोन्फरन्सनी आ प्रथम अने पहेली बेठक छे. आवो मेलावडो आमलनेरमां भरवानी जे गोठवण करवामां आवी छे, तथा तेनी पाछळ जे सामग्री पूरी पाडवामां आवी छे तेमां जे गृहस्थोए पोतानो धंधो छोडी रातदिवस जाते मेहनत करी छे तेवा भाईओनी उमदा लागणाथी आ मेलावडाकाम पार पडेलु मानिए छीए, अने मरहुम शेठ सखारामभाई दुल्लभदास धुळीयावाळाना प्रयासथी मुनिराजोनो विहार आ भागमा थवाथी आवा प्रकारना शुभकार्यो करवानी लोकोना अंतःकरणमां प्रेरणा थई छे. प्रियबंधुओ ! आ कोन्फरन्समां चर्चवाना विषयो विगेरेनो निर्णय करनारी कमिटी आगळ रुजु करवा सारं अहिंयाना स्वागतमंडले जे यादी तैयार करी छे ते संबन्धे कांई खुलासो करवानी जरुर छे. महान् कोन्फरन्समां चर्चायेला विषयो एवा गंभीर छे के आपणे हाथे धरेला सघळा विषयोनो तेमां समावेश थायछे. पण तेमां मुख्य केळवणी आ सर्वन मूळ होवाथी ते उपर वधारे उहापोह थई शके अने. प्रान्तिक सभानु स्थैर्य केवी रीते कायम रहे ए बाबत वधारे विचार करवानी जरूर छे. .
मित्रो, महाराष्ट्रना बीजा शहरोनी जैनवस्तीना प्रमाणमां अहिंनी जैनवस्ती बहुज थोडी छे. ते जोतां अमे महाराष्ट्र संघने आमंत्रण करवानी हिंमतज करी शकीए नहीं. परंतु श्रीममुनिवर अमरविजय महाराजना उपदेशथी अने योग्य सलाहथी अने शा. भागचंद छगनदासना अविश्रान्त प्रयासथी अमो आ शक्ति बाहेरनुं कार्य उपाडी शक्या छीए. मानवन्ता प्रतिनिधी साहेबो, मार अत्रे जणाव_ जोईए के महत्वनी धार्मिक बाबतोमां हमेश अमारी जोडे रहीने काम लेनारा अमारा शिरसाला, बहादरपुरा धुळीआ विगेरेना जैनभाईओ पण आपणुं स्वागत करवामां सामिल थयाछे. हवे आप साहेबोना सत्कार माटे अमे यत्किचित् योजना करी छे, तेमां जे न्यूनता लागे ते दर गुजर करशो एवी नम्र विज्ञप्ति करुंछु. बंधुओ, म्हारे केहेवार्नु टुंकमां कयुं छे. आपणे अगत्यनी बाबतो पर, आपणा आ भवना तथा परभवना हितनी बाबतो उपर, आपणुं तथा आपणी भविष्यनी ओलादनुं हित थाय तेवी बाबतो उपर आपणे विचार करवानो छे तेवा पुण्यरूप मेलावडामां आपे भाग लीधो छे तेथी फरीने अत्रेना संघ तरफथी आपने हुँ हर्ष भर्यो आवकार आपुंछु.

Page #96

जैन कोनफरन्स हैरल्ड.
[एप्रिल ___ सद्गृहस्थो, आ लघुगाममां अनेक अगवडोने लीधे आपनी सगवडो जाळववी मुश्केल पडे तेम छे. तेथी अमे जे करीए ते फुल नहीं पण फुलनी पांखडी प्रमाणे गणशो अने जे जे बाबतोमा पछात रहीए ते बाबतनी क्षमा करशो. हवे बंधुओ, अमोने योग्य अने किंमती सला आपी आ कार्य तरफ पूर्ण दिलसोजी धरावनार आपणा जैनवर्गना नररत्न शेठ लालभाई दलपतभाई अमूल्य वचनोना बोधवडे आ कोन्फरन्सना कामनो आरंभ करशो अने त्यार पछी कोन्फरन्सना आ प्रमुख तरीके योग्य नरनी चुंटणी करवा तमोने भलामण करूंछु.
शेठ लालभाई दलपतभाई- भाषण.. प्रमुख साहेब अने भाईओ, आपणे जे कारणसर भेगा मळ्या छीए तेनो विषय घणाज महत्त्वनो छे अने ते सर्वे भाईओनां मनमां रमी रहेल हशेज, अगर होवोज जोईए. ते विषय आपणुं कॉन्फरन्स कहो के प्रान्तिक समाज कहो के गमे ते मंडळ कहो ते दरेकर्नु अत्यन्त ध्यान खेंचनारोज छे. हं तो त्यांसुधी कहुं छु के कॉन्फरन्सनो मुख्य हेतुज ते छे. सवाळ थशे के ते विषयशो ? जवाब ए छे के आपणा जैन भाईओनी सांसारिक तेमज धार्मिक स्थिति केम सुधरे ? दिलगिरी साथे कहेवू पडे छे के ते विषयना महत्वना प्रमाणमा ते उपर ध्यान अपातुं नथीज. जीवदया-प्रथम जैनो अने ते पछी जानवरो प्रत्ये दयाभाव राखता शीखो.
आपणे जानवरोनुं रक्षण करवा हजारो रुपीया खर्चवा तैयार थईए छीए, त्यारे आपणाज भाईओ जेमनी तरफ आपणे ते करतां वधु ध्यान आपबुज जोईए, ते तरफ बेदरकार रहिए छीए; आ खोटी दया छे. हुं एम नथी कहेतो के आपणे जानवरोनी संभाळ नहीं राखवी पण ते करतां जनसमूहनी चिंता पण राखवी जोईए.
आपणा पूर्वजो एटला दयावान् हता के स्वधर्मीभाईओनी काळजी करता अने ते दया त्यां मुधी पोहोंचती के पशुपंखीओ सुधी पोहोंचती. काळ जतां थयु ए के आपणे एटली दया मूकी गया के फक्त पशुपंखी तरफज रही गई, एटले के, जेम कोई श्लोक बोले तेना त्रण पद भुली जई चोथुज याद रहे तेम थयु. आथी बीजा मतवाळाओ त्यां सुधी आक्षेप आपवा लाग्या के नाना जीव बचावो ने मोटाने मारो! आ स्थिति करतां वधु शोकजनक शुं ?
केवां धोरणनां मंडळ थवां जोइए ? ज्यारे हकीकत आवी छे त्यारे उपाय शु? तेनो उपाय एज छे के स्थळे स्थळे नानां मोटां मंडळ थई एकदिलथी तेवां मंडळोनां आसपासनां गामोनां जैनभाईओनी स्थिति केम सुधरे ते उपाय . लेवानां कार्य करवामां प्रमुख थाय. सेक्रेटरी नाम धराववा इच्छा नहीं करवी; कारण तेम करतां वखते माहे मांहे अथडाअथडी थवा संभव रहे छे. काम करनार छानां रहेता नथी अने तेम करतां रह्या तो नुकसान शुं ?
सांसारिक अने धार्मिक सुधारणा. धार्मिक बाबतमां त्रण रीते साचववान छे. पेहेली धास्ती छे ते तेमनी सांसारिक स्थिति सुधरतां जती रहेशे. ते शी ? ते ए छे के दुर्बळ अवस्था आवतां पेटनी खातर वटलाई ते गमे ते धर्ममां जतां

Page #97

१९०५]
, आमलनेर कोन्फरन्स. ... अटक शे. हालमां बीजा केटलाक पंथवाळा पुष्कळ पैसानो व्यय करी ते तजवीज चलाववा चुकवाना नथी. तेनी धास्ती पछी रहेशे नहीं. बीजी धास्ती आपणा उछरता जैन विद्यार्थीओनी छे. तेमने योग्य सत्पुरुषोनो तेम साधु मुनिराजोनो समागम नथी मळतो तो निशाळ के कोलेजमांथी निकळ्या के शंकाशीळ बने छे. आ बाबत धणीज अगत्यनी छे. कारण आपणी उछरती प्रजा उपर · आपणी सघळी आशा अने उमेद छे. तेनो उपाय एज छे के आपणी उछरती प्रजाने बनती रीते आपणा धर्मनी खुबीओ समजावी तेम तेमने धर्मलीन पुरुषो अने मुनिमहाराजाओना समागममां मुकवा ए आपणुं कर्तव्य छे. एम करतां पण वखते कोई नज सुधर्यो तो तेनो उपाय एज छे के तेवा धर्मभ्रष्ट प्रत्ये सर्वेए तिरस्कारथी जोधुं. त्रीजी धास्ती जे छे ते ए छे के में सांभळ्युं छे ते प्रमाणे मारवाड विगेरे केटलेक स्थळे सत्पुरुषोना समागमना अभावे केटलाक भाईओ जैन धर्म छोडी गया छे. घरमा तीर्थकर भगवाननी मूर्ति छतां अन्यमती थई गया ते शुं दर्शावे छे के ते मूळ जैन हता पण सत्समागम विना अमूल्य जैन धर्म छोडी लपशी गया. पण मने खुशी उपजे छे के आ विषय आपणा मुनि महाराजाओए हाथ धर्यो छे. तेओ स्थळे स्थळे विहार करे छे तो आ धास्ती रहेशे नहीं.
अलीगढ कोलेजना स्थापको जेवा नरोनी जैन कोममां जरूर.
उपर मुजब सांसारिक अने धार्मिक सुधारणानी आवश्यकता बावतमां बे मत होय नहीं. आपणे जोईए छीए के वखत बदलाई गया छे. आपणा पूर्वजोना बखतमा हालना जेटलुं हरीफाईमां उतरवू पडयुं होय तेबुं हुं धारतो नथी. हाल तो आपणे आखी दुनियांनी आपणा करतां कळाकौशल्यमां घणी आगळ वधेली प्रजाओ साथे हरीफाई करवानी छे. तेवा समयमा आखी जैनकोमनी तन, मन अने धननी स्थिति सुधारवा दरेक जैने पोतानुं कर्तव्यज मानवानुं छे. तमे जोशो के मुसलमान कोमनी स्थिति केवी हती अने ते सुधारवा केवी खंतथी काम लेवाय छे. मे सांभळ्युं छे के अलीगढनी मोहमेदन कोलेज एक नमुनेदार कोलेज छे. त्यां सातसें आठसें विद्यार्थीओ केळवणी ले छे अने पछी जुदी जुदी लाईनोमा जोडाय छे. थोडा वखत उपर अलीगढना एक गृहस्थ मारे त्यां आव्या हता. तेओ कहेता हता के ते कोलेजने लगती त्रणचार माईल जमीन छे, ज्यां विद्यार्थीओ शारीरिक कसरत विगेरे ले छे. आ कोलेजना मूळपुरुष सर सैयद अहमद तरफ हुं घणा मानथी जोउंछु. दरेक कोममां आवा नरोनी जरूर छे.
कोन्फरन्सनो फायदो.
आवां कार्यनी असर घणा लांबा वखत चाले छे. पण दिलगीर छु के आपणी कोममा हजी आनी खामी छे. केटलाक आगेवान गृहस्थो कहे छे के अमे कोन्फरन्समां फायदो जोता नथी. अमे तेवाओने कहिए छीए के भले न जुओ तो आपने जे रस्ते आखा समुदायनो फायदो थवो जणातो होय ते रस्तो शरू करो, त्यारे जवाब मले छे के " फुरसद नथी, जोईए तो पैसानी मदद करीए." पण फक्त पैसानी मदद तो तदन निराधारने काम लागे. हुं ते गृहस्थोप्रत्ये पण घणुं मान धरावू . पण मारी अल्पबुद्धि प्रमाणे तेमनी तेमां भूल यती जोउँछु.. आजे तमो सुखी छो, ने कोईनी दरकार नथी पण पेढी उतार पेढीनुं सुख तो कोमनी साथेज जोडाएलु छे. दरेक आगळ पडती कोम, दाखला तरीके आपणा पारसीभाईओमां कोमनी फेटली काळजी छे ?

Page #98

जैन कॉनफरन्स हैरल्ड.
काबुलना अमीरनी पोतानी कोम सुधारवानी काळजी.
थोडाज वखत उपर मे छापामां वांच्युं हतुं के काबुलना अमीरसाहेबे हिंदुस्थानना मुसलमान भाईओनी स्थिति सुधारणा तरफ मदद मोकली छे. ज्यारे आवा दूरना राज्य कर्ताओ पोतानी कोम प्रत्ये लागणी राखे छे, त्यारे आपणा पासेना आपणा जैन समुदाय प्रत्ये वेदरकार थवुं केम चालशे ?
[ एप्रिल
परदेशगमननी जरूर.
कलाकौशल्यमां आगळ वधवानी जरूरज छे अने ते सारू दूर देशांतर जत्रुं पडे तो जनुं तेवो मारो मत तो छे. कारण तेम नहीं गया तो ते शिखाशे नहीं अने ते न शिखाय तो जेम नामदार महाराजा गायकवाडे अमदावाद खातेना पोताना भाषणमां कहयुं हतुं तेम बीजी कोमोनुं पाणी भरवानुंके लाकडां चीरवानुं आपणा माथे आवशे. अत्रे रही गमे तेवी दुर्दशामां आवे अथवा गमे तेवां खराब काम करे तेवा जैनभाई करतां दूर देशावर जई आवी शुद्ध आचारवाला जैनभाईने जोवा हुं तो घणो तत्पर छु.. बीजी कोमोए आ विषय हाथ धर्यो छे तो आपणे पण धरवो उचित छे. तभे कहेशो के अमो समता वाळीशुं ने मागी तागी जुज मळशे तेथी मन वारीशुं; बीजी कडाकुट करवानी जरूर शी छे ? तो वधुं. शुं कहुं ? आ सुधरेली प्रजाओनी चढती स्थितिमां भीख मांगतां पण पेट भरवुं मुशकेल थशे; कारण के सुखीया ज्यां रहे त्यां दुखीयाने कोई राखशे नहीं. ठेर ठेर " बेगर लोझ " युरोपमां छे ने तेज ते वखते सुखी लोको अत्रे दाखल करावशे अने भीख मागतां पण पेट भरखं मुश्केल थशे. हालमां - आपणे कलाकौशल्यमां घणाज पाछळ छीए तेमां शकज नथी, तरफ लक्षज नथी, तेम तेनुं साधन पण नथी. तेम लक्ष नही आप्युं तो कलाकौशल्यना " मोटर " आगळ आपणुं " गाडुं " नभतुं नथी.
विद्या एटले शुं ? बोहोळो अर्थ लेवानी जरूर.
विद्या एटले आपणां छोकरां निशाळे जाय तेटलुं समजीए छीए, पण आपणे तेनो बोलो अर्थ लई जुदी जुदी शाखाओ शिखी तैयार थवानी खास आवश्यकता छे, कारण के फक्त निशाळमां शिख्याथी दिवसे दिवसे वधती जती हरीफाईमां आपणे नभी शकीशुं नहीं. नोकरीनी इच्छाए नीकळ्या तो तेमां एटली हाडमारी वधी जवानी के तेमां निष्फळ थईशुं हुं तेम नथी कहेतो के तेमज कर पण ते एकज तरफ लक्ष न दोरतां जुदी जुदी बाबतो तरफ लक्ष खेचवुं तेमांनी ते एक बाबत भले होय.
वेपारीओए लक्ष आपवानी जरूर.
आपण देश घणो बोहोळो छे अने घणी चीजो अत्रे बनावी शकिए तेम छे, पण बांधो ए छे के आपणा उछरता वेपारीओ आपणी हाजतो शुं छे, ते केवी रीते आहैं पुरी थाय ते तरफ जोइए ते लक्ष आपता नथी. तो परदेशी हाजतो पुरी पाडवानुं साहस तो आपणामां क्यांथीज आवे ? तेम आपणा सुखी भाईओ परदेशी चीजने बदले अत्रे बनेलो जो के किंमती पण एकवार सारो होय तो पण ते लेवा एटला संती थता नथी. जे काम आपणे मन आगळ धर्यु छे ते एक के दश आदमीनुं नथी. ते दरेकनुं कर्तव्य मानशो अने दरेक जैन भाई कोमनी उन्नत्ति एज पोताना जीवीतनुं कर्तव्य मानशे त्यारेज प्रयास सफळ थशे.

Page #99

१९०५ ]
आमलनेर कोन्फरन्स.
वार्षिक कोन्फरन्सने महत्ववाळी बनाववा माटे राखतुं जोइतुं ध्यान.
आ साथ एकज बाबत कहेवी रहे छे अने ते ए के आवा मंडल ( प्रान्तिक कॉन्फरन्स ) भेगां करवामां बिलकुल खर्च के डोळ दमाम नज करवो, कारण तेमां जेटली आपणी सामर्थ्यता ( energy ) जाय छे ते बीजी रीते वापरवानी जरुर छे. अने तेवा देखाव के खर्च तो मोटी वार्षिक कॉन्फरन्स मांज थोडुं घणुं करवुं. ते बाबतमां जोईतुं ध्यान नहीं आपीशुं तो आवी प्रान्तिक कॉन्फरन्सनं आयुष्य अल्प थई जशे. छेवटे जणावीश के प्रत्येक जैन बंधुए वार्षिक महान् कॉन्फरन्सने तन, मन, अने धनी टेको आपको जोईए. ( ताळीओ. )
९१.
प्रमुखनी चुंटणी.
ते पछी मि. छगनदास मगनदासे दरखास्त करी के आ कोन्फरन्सनुं प्रमुखस्थानं अमदावादना जाणता नगरशेठ शेठ चिमनभाई लालभाईने आपवुं.
उपली दरखास्तने मि. भूखणदास वेलचंदे टेको आप्यो हतो तथा मि. शामदास केवळचंदे अनुमोदन आप्युं हतुं; जेथी ताळीओना अवाज वच्चे शेठ चिमनभाईए प्रमुख स्थान लीधुं हतुं.
बाद नगरशेठ चिमनभाई लालभाईए नीचे मुजब भाषण आप्युं हतुं.
प्रमुखनुं भाषण.
दक्षिणना प्रतिनिधी बांधवो, सद्गृहस्थो अने सुशील बेहनो:
आजनो आ भव्य मेलावडो जोई मारूं अन्तःकरण आनंदथी उभराई जाय छे. स्वधर्मी बांधओना शुभदर्शन दरेक माणसने आनंददायक थाय तेमां आश्चर्य नथी. अने विशेषे करीने आवी सुधारानी बातो माटे आपे एकत्र मळी जे अन्तःकरणनो उमंग बताव्यो छे ते माटे खरेखर आपने धन्यवाद आपवानी हुं आ अमूल्य तक लउं छं.
आपणा दक्षिणी बांधवोमां जोके माराथी वधारे अनुभवी सूज्ञ अने योग्य गृहस्थो छे छतां आ सभानुं प्रमुखपद मने आप्युं ते माटे हुं आपणो अन्तःकरणपूर्वक आभार मानुं हुं अने आशा छेके श्री परमात्मानी कृपाथी अने आपनी साह्यताथी हुं आ काम करवामां फतेमंद निवडीश.
आवा भव्य मेलावडामां प्रमुख तरीके बोलवानो मने आ. पहेल वहेलोज प्रसंग होवाथी तथा आपनी साथै आवा संजोगोमां पण मारो पेहलोज प्रसंग होवाथी कदाच मारामां कांई खामी रही जाय तो हुं आशा राखुं हुं के आप मने तेमां साह्य करशो अने आ मेलावडो संपूर्ण रीते फतेहमंद उतारशो.. मारुं भाषण शरु करतां पहेलां पूर्वाचार्योंना पवित्र शब्दोमां चरम तीर्थंकर श्री महावीर स्वामीनुं स्तवन करतुं हुं युक्त धारूं छं.
वीरः सर्वसुरासुरेंद्र महितो वीरं बुधा संश्रिताः वीरेणाभिहतः स्वकर्मनिचयो वीराय नित्यं नमः वीरात्तीर्थमिदं प्रवृत्तमतुलं वीरस्य घोरं तपो वीरे श्रधृतिकीर्तिकान्तिनिचयः श्रीवीरभद्रं दिश ॥ १ ॥
एवा प्रकारनं मंगळाचरण करी आवा प्रकारनी सभानी आवश्यकता तरफ हुं आपनुं ध्यान खेचं छु

Page #100

जैन कॉनफरन्स हैरल्ड. कोन्फरन्सनी आवश्यकता.
आ भारत वर्षनी आपणी जैन कोम हाल जे संजोगोमां आवी पडी छे ते स्थिति अनुकूल छे के प्रतिकूलछे, आपणे उंची स्थितिमां आवता जईए छीए के आपणी अधोमुख स्थिति छे तेनो आपणे विचार करखो जोईए. आपणे हाल जोईए छीए के सामाजीक बाबतोमां आपणा लोको बहुज छात पडेला छे. समाजबंधारण आपणामां बहु शिशिल थतुं चाल्युं छे. नाना प्रकारनो कुरूप, कलेश, आप'णामां फेलाई गयो छे, अज्ञान, वेहेम, दुर्व्यसन, कुटेव, इत्यादि नाना प्रकारना दोष आपणामां उत्पन्न थथेला छे. जे समाज तरफ जोई बीजाओए दाखलो लेवो जोईए, ते समाजने बीजाना पगले चालवानो प्रसंग आवी गयो छे. धार्मिक बातो माटे तो शुं कहेवुं ? आपणा धर्मनुं रहस्य, तेनी खुबीओ, तेनुं पवित्रपणुं, तेनुं जोई " हार्मन जेकोबी " जेवा अन्यधर्मीओ तेनो स्वाद लई आनंदित थाय छे. आपणामां विद्वान् पंडितो गण्यांगाठ्यां पण मळी आववा मुइकेल थई पडे छे. आ स्थिति जो वधारे दाहाडा चालु रहेशे अने समयानुसार तेमां सुधारो करवा जो आपणे आगळ नहीं पडीगुं तो आपणी क्रोम अधोगतीना रस्ते जाय तेमां नवाई शी ? राष्ट्रीय बाबतोमां पण आपणी तेवीज नवळी स्थिति थई गई छे. तेमां पण उचूं पद मेळववाने आपणे भगीरथ प्रयत्न करवानी खास आवश्यकता छे. ए. उपरथी एटलुं तो खास सिद्ध थाय छे, के आपणामां खामीओ छे अने तेनो सुधारो करवानी पण जरूर छे.
तत्त्वज्ञान,
महान् आचार्योंए प्राचीन काळमां भरेली महासभाओ.
महान् आचार्यों, पंडितो, महात्माओ, काळने अनुसरी दरेक वाचतोमां सुधारो करता आवेला छे. जे जे वेळा कांईक पण शिथीलाचारीपणुं नजरे आव्युं ते ते वेळा आवज महा सभाओ भेगी करी सुधाराओं दाखल करेला छे. वचमां महा निद्रानो एक मोटो काळ जवाथी लोको आवी सभाओथी. थोडा अपरिचित थई गया हता पण तेनो पुनरुद्धार थवा आवो काळ आवेलो छे. माटे ते काळने सानुकुल "थयुं ते दरेक विचारी माणसनी फरज छे. आपणामां केहवत छे के पंच त्यां परमेश्वर. ए केहवतमां केटलो गंभीर अर्थ समायेलो छे तेनो विचार करवो जोईओ. एकथी वधारे माणसो ज्यां सद्हेतुथी भेगा थाय - त्यां एकएकना विचार प्रगट थवाथी सारभूत शुभ परिणाम आवे छे. माटे कोईपण एवा सुधाराओ करवानी आवी सभाओनी आवश्यकता छे. सजन पुरुषोनुं एकत्र मळवुं जनसमूहना चोकस हितने माटेज थाय छे. अने ते मुजब आपणा महान् पुण्य योगे सांपडेलो आ मांगलिक प्रसंग जैन शासनना कांई स्थाई अभ्युदयने माटे थाय ए प्रमाणे भविष्यने माटे आपणे मानीशुं. अने तेमांज आपणा प्रयननी सार्थकता छे. आपणा कुल प्रयत्नोनो कुल सवाळो आपणे केटलाक ठरावो पसार कर्या ते उपर नहीं रहे परंतु आपणी रेणीकेणीमां ज्ञानीमहाराजना वचनोनी अपेक्षाए केटला सुधर्या अने केटलाए शुद्ध धर्मना आलंबनो स्वीकारी हिंमत, सरळता तेमज नैतिक सत्वनुं तेज देखाडी आप्युं. माटे आवा प्रसंगो जेम बने ते वधारे आवे तो तेथी बहुज लाभ थाय, एवी मारी खात्री छे. आवा प्रकारनो पवित्र हेतु मनमां लावी आपणामांना केटलाएक आगेवान् दूरदर्शी बांधवोए जैन ( श्वेताम्बर ) कोन्फरन्स नामनी महापरिषद निर्माण करी छे. अने आपणे सारी पेठे जाणीए छीए के आखा भारतवर्षना जैनबांधवोए तेने आनंदथी वधावी लीधी छे. आज दिवस सुधी तेनी त्रण बेठको थई ते दरमीयान जे जे कांई काम थयुं छे ते माटे खरेखर आपणे बहुज अभिमान मानवा जेतुं छे. आ कामने आखी जैनकोमे पोतानुं अनुकूल मत बताव्यं ते तो योग्यज छे. पण तेथी पण विशेष आपणे ए जोवानुं छे के अन्य कोमना
.९२
[ एप्रिल

Page #101

स.----
--
--
१९०५]
आमलनेर कोन्फरन्स. विद्वान् बांधवोए पण आपणने संपूर्ण अनुकूळता · बतावी छे. ए उपरथी खुल्लु सिद्ध थायछे के आ आपणी महापरिषद काई धतिंग नथी. पण अनभवी अने परीणत मगजनो एक समुच्चयमां आवेल एक शुभ परिणाम छे. माटे बांधवो, आ सभाने संपूर्ण मदद करवी अने तेना हेतुओ पार पाङवा, ए दरेक जैननी फरज छे.
कोन्फरन्सना शुभ हेतुओ. कोन्फरन्सनी आज दिवस सुधी त्रण बेठको थई छे; ते दरम्यान जे जे कामो शरु थयां छे ते आपणने संपूर्ण आशा आपे छे के, भविष्यमां आपणे घणुं सारं काम करी शकीशुं. आपणी प्राचीन तीर्थभूमिओनुं समार काम शरु थयुं छे. आपणा प्राचीनपूवीचार्य रचित ग्रंथोनु पुनर्जीवन थई रहेलुं छे. ते ग्रंथो जाणे लांबा काळनी महानिद्रामाथी जागृत थवा मांड्या छे. केळवणीखातामां आपणे कांई विशेष करी शक्या नथी. ए बहुज थोडो काळ थयेलो होवाथी स्वाभाविक वात छे. पण घणा गरीब विद्यार्थीओने स्कोलरशीपो आदिक अनेक साधनोथी उत्तेजन मळी रहेलुं छे अने भविष्यमां अनेक शाळाओ, हाईस्कुलो, अने कोलेजो पण आपणे निर्माण करी शकीशुं एवी मारी खात्री छे. जीवहिंसाथी थती वस्तुओ वापरवा तरफ लोकोनी प्रवृत्ति ओछी थती जाय छे. तेना लीधे स्वदेशी मालने पर्यायथी उत्तेजन मळेछे. बाललग तरफ लोकोनी तिरस्कारबुद्धि उत्पन्न थई प्रौढविवाह तरफ लोकोनी वधारे प्रवृत्ति थती जाय छे. मरण पाछळना जमणवारो, शोक इत्यादि बाबतो तरफ वधारे अणगमो उत्पन्न थतो जाय छे. लग्नमां थतो लखलुट खर्च ओछो करवा बाबत घणा गांमोमां प्रयत्न चाल्यो छे. कन्याविक्रय बंध करवा घणा लोको मथे छे. धर्मादाखाताओ उपर वधारे अंकुश मुकातो जाय छे. सारांश, आपणा कल्याण तरफ लोकोनुं अंतःकरण खेंचाई रह्यं छे. ए एक जातनी विद्युतशक्ति उत्पन्न थइ छे. जागृतीना संपूर्ण चिन्हो जणाई आव्यां छे. भविष्यना सुख स्वप्नो आपणे अनुभवीए छीए. अने आपणने आशा बंधाय छे के थोडा वखत पछी सुखकर ज्ञानरवी प्रगट थई अज्ञान अंधकारने त्वरित दूर करी नाखशे, अने आपणे सुखकर एवा पवित्र संजोगोमां आवी शांतताथी सामाजिक, धार्मिक, नैतिक इत्यादि सुखो भोगवीशुं. ए उपरथी खुल्लुं सिद्ध थाय छे के कोन्फरन्स ए आपणुं संपूर्ण श्रेय करनारी छे अने तेमांज आपणुं श्रेय समाएलुं छे.
प्रान्तिक कोन्फरन्सनी आवश्यकता. आवी सभा आखा भारतवर्षनी भेगी थाय माटे तेना जे जुदा जुदा भागो छे ते दरेक भागनो सुधारो करवो ए दरेक भागनुं कर्तव्य छे. त्रण के चार दिवस चर्चा करी कांई कोन्फरन्स आखी कोमने सुधारी शकशे एम नहीं. · कोन्फरन्सरूपी मोटा शरीरना जुदा जुदा प्रान्तो ए अवयवो छे. ते दरेक अवयव सारो, पुष्ट, निर्दोष, अने सुदृढ थवाथीज कोन्फरन्सनुं भलुं थवानुं छे. अने कोन्फरन्सचें भलुं तेज आपणुं भलु छे. ए उपरथी जणाय छे के दरेक भागे पोताना हिस्सानु काम उपाडी लेवू जोईए. हुं कहुंछु के दरेक प्रान्ते पोतानुं काम करवु एटलुं तो शुं पण दरेक जीलाए पण पोताना भागनो सुधारो हाथ धरवो जोईए.
दरेक तालुकाए पोताना हिस्सा, काम उपाडी लेवू जोईए अने छेवट दरेक नाना मोटा गामे पण पोतानो भाग भजाववा तैयार थq जोईए. एटलुंज नहीं पण दरेक घरमा सुधारानी चर्चा थवी अत्यन्त इष्ट छे.

Page #102

९४
जैन कोन्फरन्स हैरल्ड.
[ एप्रिल ___ आपणे विचार करवानो के हाल जीर्णोद्धार नी व्यवस्था थाय छे. तेनुं जो प्रमाण जोइए तो जीर्णोद्धारने जेटली रकमनी आवश्यकता छे तेना एक शतांश जेटली पण आपणी कॉन्फरन्स पासे ना. हालमां जे खर्च थाय छे ते आपणी कल्याणक भूमिना उपर अत्यन्त जरुरना ठेकाणे थाय छे. ए अनुक्रमनीज राह जोता बेसीशुं तो दक्षिण प्रान्तमा जे जीर्ण तीर्थो छे तेमनो वारो क्यारे आवे ? अर्थात् एकला कॉन्फरन्सना फंडथी ए काम पुरुं थाय तेम नथी. तेना माटे दरेक प्रान्तमांज तजवीजो थवी जोईए छे. दक्षिण प्रान्तमा जे जे शहेरोमां कालवशात् जीर्णप्राय मंदिरो यई गयां छे ते ते शेहरोमां जई दक्षिणी लोकोएज सुधारानो आरंभ करवो जोईए. आ विवेचन उपरथी खुल्लु जणाय छेके प्रान्तिक सभानी अत्यन्त आवश्यकता छ, अने ते करवानो तमोए निर्णय कर्यो, ते अत्यन्त उत्तम काम विचार्यु छे. अने तमोए आपणा श्वेताम्बरी संबंधमां प्रान्तिक सभानो दाखलो पहेलोज बतावी आप्यो छे, ए पण खरेखर तमारा माटे अत्यन्त अभिनंदनीयछे. दक्षिणी बांधवोए आ सभा भरीने आखी हिंदुस्थाननी जैन कोमने -सारो दाखलो बतावी' आपेलो छे. अने तेमां पण विशेष अभिनंदनीय ए छे के आमलनेर जेवी नानी वस्तीमां आ काम उपाडयुं अने ते पण घणीज फतेहमंद रीते निवडयुं ते खरेखर बीजाओ माटे दाखला रूप छे. एक नानी सरखी वस्तीवाळा लोको पण धारे तो केटलं काम उपाडी शकेछे ए तमारा दाखला उपरथी बीजाओने शीखबा जेवू छे.
पुरुषार्थ फोरववानी जरूर. मनुष्य जन्म मळवो अत्यन्त दुष्कर छे, एबुं आपणा पूर्वाचार्यों अखंड वाणीथी केहता आव्या छे. ते मनुष्य जन्मनी सार्थकता पुरुषार्थ फोरववामां छे:
एटले धर्म, अर्थ, काम, अने मोक्ष ए चारे पुरुषार्थ साधन करवानी दरेक माणसने अत्यन्त आवश्यकता छे. पुरुषार्थसाधन वगर मनुष्यनो जन्म केवळ बकरीना गळामां रहेला निरर्थक स्तननी पेठे छे. पुरुषार्थनो अनुक्रम जोके धर्म, अर्थ, काम, अने मोक्ष एवो छ पण विचार करवानो ए छे के कदाच ते माटे घणाज थोडा लोको प्रयत्न करता होय एवो संभव छे. बाकी रह्या त्रण पुरुषार्थ धर्म, अर्थ, अने काम; तेमां आपणी स्थिति केवा प्रकारनी थई गई छे तेनो आपणे विचार करीए. पेहला धर्म, पछी अर्थ, अने पछी काम एवो अनुक्रम छतां अमोए हालमां ते अनुक्रम फेरवी तदन उलटो करी नांख्यो छे. एटले पेहेलां काम-लग्न करवा, विवाह करवा, मोज शोखमां दिवस गाळवा, एमां अमारी अडधी शक्तिनो नाश थई जाय छे. आ काळमां मोक्षसाधन करवू ए सेहे लुं नथी. सारांश, जे त्रीजो पुरुषार्थ तेने प्रथम योजवामां आवे छे, ते पछी अर्थ एटले द्रव्यसाधन; आपणे द्रव्यसाधन पेहलां करतां केटलु वधारे अथवा ओर्छ करीए छीए तेनो दरेक विचारी माणसे विचार करवो जोईए छे. आपणी कोमनी दीन पर दीन स्थिति नबळी थती जाय छे, ज्यां सेंकडो कोटी ध्वज हता त्यां हवे सहस्र ध्वज पण नजरे पडता नथी. मतलबके आपणी कोम अर्थ साधनमां पण जेवी जोईए तेवी फावी शक्ती नथी. छेले रह्यो धर्म; तेनी आपणे केटली दरकार राखीए छीए ते देखीतुंज छे. धर्मना नामे वाचालता करनारा घणा नजरे पडे छे. पण धर्मनो हेतु अने तेनुं खरूं रहस्य समजनारो एक पण वीरपुरुष आगळ आवी शकतो नथी. घणाज विरला पुरुषो धर्म साधनमां लीन थयेला जणाय छे. माटे आवी अवनत स्थिति बदली पुरुषार्थ साधननी उच्च स्थिति प्राप्त करो लेवानो दरेक माणसे प्रयत्न करवो जोईए. ए पुरुषार्थ चतुष्टय—साधन करवानो मुख्य आधार शुं छे तेनो विचार करता आचार्योए बतावेला जैन

Page #103

१९०५]
आमलनेर कोन्फरन्स. धर्मना आधारभूत जे सात क्षेत्रो तेने यथास्थित पुष्टी आपी आपणे आपणा समाजनो उन्नत्ति करवानो प्रयत्न करवो जोईए. ज्ञान, जिनबिंब जिन मंदिर, साधु, साध्वी, श्रावक, श्राविका ए सात क्षेत्रने पुष्टी आपवी ए आपणुं आद्यकर्तव्य छे. अने कॉन्फरन्से पण एज काम उपाडेलुं छे. कॉन्फरन्सनो पण एज अन्तिम हेतु छे. माटे आपणे पण तेनेज वलगी रहेवू एज युक्त छे. सात क्षेत्रने पुष्ट करवानी जरुर. केलवणीना वधारामत्य खेंचेलं ध्यान.
बंधुओ, आपणा सात क्षेत्र पुष्ट करवाने मुख्य साधनो शुं छे एनो आपणे विचार करीए. अने विशेषे करीने दरेक बांधवोए तेने माटे शुं करवानुं छे तेनो पण विचार करीए तो आपणने मालम पडी आवशे के प्रथम केलवणी छे.
केलवणी मनुष्यनु उत्तम आभूषण, सत्यासत्यनी वेचण करी न्यायपंथ उपर स्थापन करनार चालाक भूमिका समान अने आ संसारसमुद्रनी खडको अने खराबाने वटांवी सीधे रस्ते मुकनार कुशल नौकापति समान छे. विद्वान गमे तेवी सामान्य स्थितिमां होय छतां अभण धनवान् करतां संपूर्ण यश कीर्तिने पात्र थाय छे. लक्ष्मीवानोने पोतानी लक्ष्मी साचववाने अथवा तेनो वहिवट करी वधारवाने भणेला पुरुषोनीज मदद लेवी पडे छे. कारण तेमनी बुद्धी वगर केळवायेल, मंद पडी गयेल होवाथी पोतानी लक्ष्मीने साचववाने अने तेने वेपार वणज करी वधारवानी पोंच तेओ धरावता नथी. वळी विद्याविलासी पुरुषो गमे तेवी स्थितिमा होवा छतां पोतानी विद्याना बुद्धिबळने प्रभावे आ संसारने स्वर्गममान करी नाखे छे. विद्याना उद्देशो अगणीत छे. विद्या फक्त नोकरीने माटे भणवी ते तेनी अधम उपासनारूप छे; विद्या विद्याने माटे भणवी, तेना आनंदमां मशगुल रेहबुं अने परमार्थदृष्टीथी तेनी प्रसादी बोहोळे हाथे बनता विस्तारथी हेंचवी तेज तेनी उत्तम उपासनारूप छे. सर्व दानमा विद्यादान श्रेष्ठ कहेलुं छे. मगजनी खीलवणीरूपी केळवणीना प्रतापे सकल जगत्मां उत्पन्न थयेला सेंकडो चळकता दाखला आपणने विद्यादेवीना चुस्त पूजारी थवानुं सूचवे छे. लक्ष्मी मेळववानुं मुख्य साधन पण केलवणी छे. कारण के भण्याविना माणस पैसा पेदा करी शके नहीं अने पैसा कमाय नहीं, तो पछी घरसंसार केवी रीते चलावी शके ? माटे पोताना बालकोने केळवणीनां साधनो पुरां पाडवां जोईए. गामेगाम जैन धर्मने लगतुं तेमज व्यवहारने लगतुं तमाम शिक्षण माणसने मळवू जोईए. केळवणीना अभावेज कुसंप, अज्ञान, द्वेष, विगेरे नाना प्रकारना दोष आपणामां उत्पन्न थाय छे. माटे केळवणीनो प्रचार आपणामां थवो जोईए. इालमां केटलीएक शाळाओ स्थपाय छे. अने लोको भणवा तरफ वधारे लक्ष आपता जणाय छे. पण तेमां अपातुं शिक्षण जेवू जोईए तेवू सजड नहीं होवाने ·लीधे इष्ट परिणाम आववानो घणो थोडो संभव रहे छे. माटे शिक्षण तरफ वधारे सावचेतीथी लक्ष आपी व्यवहारिक, धार्मिक; अने शारीरिक, केळवी एकज जगे मळी शके तेवी तजवीज करवी जोईए. दक्षिण भागमां पूना, नाशक, येवला, नागपूर, नगर विगेरे मोटा गामोमां के ज्यां बहार गामथी पण विद्यार्थीओ आवी शके एवी जगे मोटी शाळा स्थापन करवी जोईए. तेमां तमाम जातनी केळवणी थोडा खरचे अने तेमां पण गरीब विद्यार्थी ओने तद्दन मफत आपवो जोईए. खानगी शाळाओ स्थापन करवाथी आपणे जे इष्ट होय तेवुज शिक्षण आपणे आपी शकीए तेम छे. माटे आवी शाळाओ जरुर स्थापन करवी. जेवी रीते आपणा बाळकोने भणवानुं तेवीज रीते आपणी कन्याओने पण ज्ञाननो आस्वाद चखाडवानी आपणी फरज छे. संसार रथना स्त्री अने पुरुष ए बे चक्रो छे. एक चक्र मजबूत होय अने ब@ि भांगेलुं जेवू तेवं होय तो ते.

Page #104

जैन कोन्फरन्स हैरल्ड.
[ एप्रिल रथ वधारे वार चाली शके तेम नथी. आपणे हाल एवीज रीते चलावीए छीए. अने तेना परिणामे तेवुज वेठीए पण छीए, माटे स्त्रीओने पण उत्तम अने योग्य केळवणी आपी ज्ञानी करवानी खास
आवश्यकता छे. शिक्षणथी अंतःकरण उपर केवा संस्कार थाय छे, केटलो लाभ थाय छे ते खरेखर विचारवा जेवं छे. अज्ञाननो नाश, कुसंप, अभिमान, मत्सर, इत्यादि दुष्ट विकारो उपर दाब बेशी सुलेह, सुसंप, आपणामां वधशे; अने अनुक्रमेज खोटा रिवाजो, फुलणजी बनवानी मूर्खपणानी टेव मटी जशे. सारांश, आपणे मुखी थई गुं.
दक्षिणमा जामेली जैन वस्ती. आपणामां केळवणीनो फेलाबो थवा साथेज आपणा धर्मनी उन्नति थवानी पण खास जरूर छे, दक्षिण प्रान्त एवो छे के पेहेलां त्यां आपणा समाजनी वस्ती घणीज थोडी हशे पण नानाप्रकारना दुष्काळ रोग आदि संजोगोमां राजकीय उथलपाथलमां आपणा लोकोने लांबा देशावर द्रव्य साधनार्थे जर्बु पडयु. तेज कारणथी दक्षिणमां जैन समाजनी वस्ती थई जवाथी कायमना दक्षिणना रहीश थई गया, घण लोकोना हाल पण सगावहालां गुजरात, मारवाड, काठीयावाड, आदिक देशोमां छे. घणा दिवस सुर्धा अहिंयानो रहेवास थवाथी अहिंयानी भाषा, पोषाक, धर्म, व्यवहार, रीत रिवाज इत्यादिक वातोनी आपणा उपर असर थई, आचारादिकोमा खामी आवी. घणा दिवसना धर्म साधनना अभावथी आपणा बांधवोने धर्मोपदेशक आदिक साधनो मेळववां मुश्केल थई पड्यां, अने तेथी घणा बांधवो पोतानो धर्म पण खोई बेठेला छे. आवा प्रकारनी अवनति थवी ए एक मोटुं दुर्भाग्य छे. पेहेला बादशाही, मराठा
आदिकोना अमलमां शांतता थोडी मळवाथी लोको शिथीलाचारी थई पोतानो धर्म भूली जाय तेमा 'नवाई नथी, पण हवे आपणे ब्रिटिश सरकारना सुलेहना राज्यमां वसता होवार्थी अनेक साधनो मेळवा शकीए तेम छे; माटे दक्षिणप्रांतमां आपणा धर्मध्वज झालनारा साधुवयों आवे अने तेमना पवित्र आचरणनो, शुद्ध धर्मोपदेशनो अने धर्मनी लागणीनो जो उपयोग थाय तो खरेखर तेथी घणा लाभ थवा संभव छे. आपणे जोयुं छे के थोडा मुनिवयौं हाल आ भागमा विचरे छे तेमणे धर्मोन्नत्तीनां केटलांक कामो कर्या छे तेथी केटलो लाभ थाय छे. आ भव्य मेळावडो ए तेमना आगमननुज शुभ परिणाम छ एम कहीए तो कोई जातनी हरकत नथी; माटे आवा साधुओ आपणी तरफ विचरे एवा संजोगो लाववा जोईए. बीजा विद्वान मुनिराजोने आ तरफ पधारवा विनंती करवी जोईए, जगजगे धर्मोपकरणना साधनो पुरा पाडवां जोईए अने तेमनो विहार सुकर अने छुटी थाय तेवी व्यवस्था करवी जोईए.
अज्ञानरूपी कुसंप टाळवा माटे दक्षिणमा सभा स्थापवा खेंचेखें ध्यान.
आ बधा प्रकारनां साधनोमां मुख्य साधन बंधुप्रेम, भ्रातृभाव छे, अने कोन्फरन्सनो हेतु पण मुख्यत्वेकरी एज छे. आपणामां संप हशे तो आपणे घणुं करी शकीशुं. संपथी, ऐक्यताथी जे शक्ति उत्पन्न थाय छे ते अपूर्व होय छे. आपणे घणा दाखला जोया छे के, जे काम एक व्यक्तिमात्रथी आखा जन्ममां पुरुं थई शके नहीं, ते संघशक्ति, ऐक्यता एक क्षणमां करी नाखे छे, एक ठेकाणे कर्तुं छे के:
त्रणखलाओथी बनेलो दोरडो होय छे तेथी एक हार्थाने पण आपणे बांधी शकिए छीए. त्रणखलं ते ? पण तेमां ऐक्यता, संप,. एकीकरण उत्पन्न थवाथी केवडी शक्ति उत्पन्न थई ? मतलब के संपमा बधो सार रहेलो छे... आपणा लोको संपीला नथी, एवं कहेती वखत आपणे ए पण समजी.

Page #105

१९०५ ]
आमलनेर कोन्फरन्स.
९७
राखवुं जोइए के, संप नथी ते शी बाबतमां ? अने तेनां कारणो शुं ? संप बाबत तो घणी जगे म छे के, केवळ मतभेद होय छे, अने ते मतभेद केवळ अज्ञानपणाथीज थएलो होय छे. ने सद्हेतु होय छे. मात्र वचमांनो भेद समजवानुं ज्ञान नहीं होवाने लीधे फोकट क्लेश वधे छे. एवा दाखला घणे ठेकाणे बने छे. सारांश, हेतुओ पवित्र छे. पौरुष कायम छे. पण तेनुं वलण सारुं नहीं होवाथी विनाकारणे कुसंप उत्पन्न थाय छे. माटे आवा कुसंप थवानो उपरनो पडदो जे अज्ञान ते दूर करवा तत्पर थयुं. ते माटे एक प्रमुख, वजनदार अने अनुभवी लोकोनी सभा स्थापन करवी जोईए. एवी सभानुं नाम “ दक्षिण जैन ऐक्यवर्धक सभा " एवं आपी एक संस्था स्थापन करवी जोइए. ते सभा दरेक गामोनां कुसंपनो छेडो लावी शके एवी तेने सत्ता आपवी जोईए, एम करवाथी बने पक्षनुं समाधान जळवाई शांतता कायम रहेशे. दक्षिणी बांधवो माटे बहारगामना लोको घणो सारो अभिप्राय धरावे छे माटे तमो पोताना शुद्ध सुसंपथी दक्षिणी कोम सुसंपीली छे एवं सार्थ सिद्ध करी बताव एवी आशा छे.
हानीकारक सांसारिक रिवाजो शा माटे तत्काळ दूर नहीं करवा जोईए ?
बंधुओ, बीजा एक महत्वना विषय तरफ हुं आपनुं ध्यान खेचुं छं. आपणामां अनेक निंद्य कृतिओ अनेक कारणोथी पेठेली छे. पण हवेथी आपणे ते रीतीओने समूळ नाश करी नाखवी ए आपणी फर छे. दक्षिणमां अनेक कृतिओ एवी नजरे पडे छे के, तेवी ते रीतीओ सेवन करनारा जैन छे के नहीं एवो शक पेदा थाय छे. लग्नकार्योमां अज्ञानताथी वगर फोकटना मोटा खर्चे करी लोको पायमाल स्थितीमां आवता जाय छे; नाचरंग, दारुखानुं, इत्यादि धर्मविरुद्ध तेमज नुकसानकारक रीतेरिवाजोथी दक्षिणी कोमने घणुं वेठवुं पडे छे माटे ते रिवाजो तदन नाबुद थवा जोईए; लग्नप्रसंगे, सीमंत (अघरणी ) प्रसंगे, धर्मविरुद्ध, शिष्टाचारविरुद्ध, जे अनेक रुढीओ केवळ अंधपरंपराथी चालती आवे छे, ते रुढीओने हवे देशवटो आपवो जोईए. शुद्ध समकित जो आपणे प्राप्त करी लेवानुं छे, आपणा आयुष्यनो उपयोग जो शुद्ध समकित प्राप्त करी लेवामांज करवानो छे, तो आपणे आवी रुढीओथी दूर रहेवुं जोईए. अनेक संस्कारविधी आपणा धर्मनी विद्यमान छतां अन्यधर्मप्रमाणें आपणा संस्कार शरू राखवा एना जेवुं अज्ञानपणुं बीजुं कयुं ? लग्नविधी आपणा धर्मप्रमाणे हालमां शास्त्रमांथी शोधी काढी प्रगट थयेली छे तो हवे आपणे वगर विलंबे तेज विधी शरु करवी जोईए. शुद्ध समकितवंत श्रावके आ प्रमाणे विधी न करतां अन्य धर्मप्रमाणे विधी शरु राखवाथी महापाप बंधायछे, माटे बांधवो, मने आशा छे के हवे एक पण लग्नविधी जैनधर्मार्वरुद्ध नहीं थाय. लग्न प्रसंगे बीजी एक महत्वनी वात ए छे के वरानो, दापानो, सोपारीओनो, जमणवारोनो, एवा खर्चना परंपराना कुरिवाजो केवळ रूढीना प्राबल्यथी चालता आवेला छे. कोई एम कहेशे, के जे लोकोए रूढी शरु करी ते लोको मूर्ख हता शुं ? हुं तेमने एवो प्रश्न करूं धुं के, एओने मूर्ख कहेवानुं कारण शुं ? कारण जे वखत जे जे संजोगो होय तेवुं माणसने वर्तन राखवुं पडे छे. आपणे विचार करीए के पेहेलां ज्यारे रेल्वेनं साधन नहोतुं त्यारे लोको गाडांओमांज मोटा प्रवासो करता हशे, तेनो दाखलो लई हवे जो कोई एवं कहेशे के, अमे तो रल्वेमां बेसवाना नहीं कारण, अमारा वडीलो शुं मूर्ख हता, के तेओ गाडामां बेसता हता ? एवं कहेनारानी आपणे केटली योग्यता समजीशुं ? एनुं उत्तर एटलुं छे के तेओने रेल्वेनुं

Page #106

९८
जैन कॉनफरन्स हरेल्ड.
[ एप्रिल
साधन नहीं हतुं माटे तेओ तेनो उपयोग समजता हता नहीं. हवे अमोने साधन मळेलुं छे माटे अमो तेनो उपयोग करीए छीए. ए उपरथी शुं सिद्ध थाय छे के, रीतंरिवाजो गमे तेमना घडेला होय पण ते जो धर्मविरुद्ध होय तो ते भांगी नांखवामां हरकत नथी. मरण पाछळ जमणवारादिक करवा सरखं नीच काम अत्यंत लज्जास्पद छे. बीजा धर्ममां तेने गमे ते आधार होय पण जैन धर्म तेथी तद्दन विरुद्धमां छे, ए वात प्रसिद्ध छे. रडवाकुटवानो रिवाज गुजरात प्रदेश करतां अहिंयां ओछो छे ए वात खरी छे, पण ए रिवाज अत्यन्त निंद्य होवाथी तद्दन नाबुद करी नांखवो, एज युक्त छे. ए करतां बीजी पण जे रुढी तमारामां पेठी होय ते काढी नांखवानी हुं आपने वारंवार भलामण करुंछु.
सद्गृहस्थो ! विशेष करीने कन्याविक्रय जेवी अत्यन्त नीच रुढी माटे हुं आप साहेबोनुं वधारे ध्यान चुं छं. दक्षिणमां कोण जाणे ए रिवाज केवी रीते पेठो छे ? कन्याविक्रय करनार माणस घणी हलकी पंक्तिमां गणाय छे अने कन्याविक्रय बंध करवा माटे असरकारक भाषणो थवानी खास जरूर छे. ज्यां सुधी आ चाल बंध नहीं थाय त्यां सुधी तेना विरुद्धमां अखंड प्रयत्न चलाववा जोइए. तेथी पछात पडवुं नहीं. मारी धारणा प्रमाणे ए चालनुं बीज लग्ननी खरचाळ रुढीओमां छे. भयंकर खर्चनो बोजो लोको उपर पडवाथी तेओने ते खर्च पूरो करवा माटे पैसाना साधनो जोवां पडे छे. अने पेहेला निरुपायथी अने अज्ञानताथी आ मार्ग तेओ स्वीकारे छे अने कन्याओना पैसा लेवा नीकळे छे माटे पैसा आपनारा अने लेनारा बन्ने उपर अंकुश राखवो जोइए.
जैन धर्मनो मुख्य आधार अहिंसा परमो धर्मः ए पवित्र वाक्य उपर छे. माटे जीवदया तरफ लक्ष आपवुं जोइए. आपणे दया पाळीए छीए, जीवोनी रक्षा करीए छीए पण केटलाएक अजाणपणाथी प्राणीजन्य चीजो वापरवामां आवे छे तेवी चीजो माटे सावचेती राखवी, अने पांजरापोळ जेवी संस्थाओ गामोगाम सारा पाया उपर थवी जोइए अने एक मोटा गाममां एवी संस्था थवी जोइए के गामेगामनी पांजरापोळ उपर ते संस्था देखरेख राखे अने तेमां जे खामीओ जणाय ते दूर करवानो प्रयत्न करे.
आपणा धर्मनो विजय, भूषण, अने गौरव जिनमंदिरोमां रहेलुं छे. माटे ज्यां ज्यां जिनेश्वर भगवाननां मंदिरो होय, त्यां त्यांनी व्यवस्था केवा प्रकारनी छे एनो शोध करी, ज्यां ज्यां आशातनाओ थती होय त्यां त्यां माणसो मोकली बनती कोशीसे ते आशातना दूर करी अने जे तीर्थोमां के ग्रामोमां मंदिरो भांगी पडेलां छे त्यां दुरुस्त करावी जिनचैत्यो उत्तम हालतमां राखवानी जरूर छे. जे गाममां श्रावकोनी वस्ती नहीं होय अने आशातना टाळवी अशक्य थई पडे छे, त्यांथी ज्यां ज्यां प्रतिमाओनी जरूर होय त्यां त्यां छूटथी आपवी जोइए; अने एके जिनमंदिर अपूज नहीं रहे तेवी कोशेश थवी जोइए. दक्षिणना अन्तरिक्ष पार्श्वनाथना तीर्थ माटे हाल जेवी कमिटी निमाई छे तेवी कमिटी तमाम दक्षिण प्रांत माटे निमवामां आवे तो बहु सारं.
आपणी अवनतीनुं बीजुं कारण आपणामां चालती कुरीतीओ छे एवुं हुं पहेलां कही गयोद्धुं तेमां बाळलग्न, वृद्धविवाह, अयोग्य विवाह, कजोडा इत्यादि चालोनो समावेश थाय छे. बाळलग्नथी केवा प्रकारनी पायमाल स्थिति थती जायछे तेना दाखला आपणे नित्य जोईए छीए. अपक्क वीर्यनो नाश थवाथी शौर्य, धैर्य, हुशियारी, साहस, शक्ति इत्यादि सद्गुणोथी माणस तदन विन्मुख थई जायछे, अने आपणी निर्वीर्य प्रजा निरुत्साही अने मंदबुद्धिनी थती जायछे अने आनुष्वीक गुणोथी तेनो प्रसार आखी

Page #107

न्स
.
.
.
-
.१९०५]
आमलनेर कोन्फरन्स. कोममां फेलातो जायछे. माटे आवां लग्न नहीं थाय तो खरेखर उत्तम छे. नामदार महाराजा सयाजीराव गायकवाडे पोताना राज्यमां आ बाबत कायदो घडी काढ्यो छे ते खरेखर प्रशंसापात्र छे. वृद्धविवाहथी केटलो त्रास, केटलो अनर्थ थाय छे तेनं विवेचन करवानी हुं जरूर जोतो नथी. अनेक नाटकोमां पण तेथी थती विटंबनानां चित्रो प्रेक्षको आगळ हमेश आवतां जायछे, छतां केटलाएक लोको पैसाथी खुवार थई घडपणनी घभरामणमां पण वरघोडे चढवा तैयार थायछे, ए अत्यन्त निंद्य छे. ते तरफ तिरस्कार बतावी एवां लग्नो थतां अटके एवा प्रयत्न थवानी खास जरूर छे.
धर्मादा खाताना हिसाब. आपणा कुसंपर्नु एक कारण ए छे के, धर्मादा खाताना हिसाबो. गामेगाम आवा हिसाबो माटे नाना प्रकारना कुसंप, तडो पडी फोगटनो क्लेश थाय छे. अने देवद्रव्यना भक्षणथी उत्पन्न थता पापना लोको भोक्ता थाय छे. माटे दरेक सार्वजनिक फंडनो हिसाब चोखे चोखो राखवो जोईए. अमूक एकज माणसना हाथमां आवा हिसाबनी सत्ता राखवी ए युक्त नथी;तेने माटे कमिटीज नीमि राखवी एवी पद्धतीथी काम लेवाथी घणो लाभ थशे एवी मारी कल्पना छे.
' हवे हुं छेल्ला पण घणा महत्वना मुद्दा तरफ आप साहेबोनुं ध्यान खेंचु छु. आपणे आजे जे भेगा थया छीए, तेनुं निमित्त आ प्रान्तिक सभा छे अने आपणे एमां जे यश मेळवीशुं एनुं श्रेय पण आ सभाने अंगेज छे; माटे आ सभाने उत्तम रीते, पोषण करी तेनुं आयुष्य वधारवु ए आपणुं प्रथम कर्तव्य छे. हाल सुधी आ सभानी बाळवय छे अने नाना बालकने नानपणमां घणां विघ्नो नडवा संभवनीय छे. माटे आवी वखतमां वधारे काळजी राखी आ सभा दर वर्षे भराती रहे एवी तजवीज थवी जोईए. आपणुं काम जाथुकर्नु नभे, आपणा ठरावो अमलमां आवे अने आपणा सर्व प्रयास सफल थाय ते माटे कॉन्फरन्सनुं बंधारण वधारे,व्यवहारीक अने संगीन पाया उपर मुकवानी जरूर छे. तेने माटे प्रान्तिक अने स्थानिक सेक्रेटरीओना काममां मदद आपवा माटे जुदे जुदे योग्य स्थले मोभादार काम करनार गृहस्थोनी कमिटीओ निमवामां आवशे तो आपणा कामने घणीज मजबुताई मळशे अने दर वर्षे वधारे संगीन अने उपयोगी कामो बतावी आपनारा रीपोर्ट आपणे रजु करी शकीशु. तेनी साथे आपणा उमदा हेतुओ देशना चारे खुणाना जैनभाईओनी जाणमां आवे अने तेओ ते काममां उत्साह भर्यों भाग लेता थाय ते माटे पण प्रयास थवो जोईए अने आवी प्रान्तिक कॉन्फरन्सो भरी धार्मिक तेमज व्यवहारिक सवालो चर्चवा जोईए.
बंधुओ ! हवे हुँ आपनो वधारे वखत लेवा मागतो नथी. आपणे जे कामने माटे अहियां भेगा थया छीए ते कामथी आप संपूर्ण वाकेफ छो. माटे आपनी आगळ जे जे कामो थशे ते ते कामो शान्तवृत्तीथी सांभळी लेशो अने पोतानो आधीन मत प्रगट करशो एवी मने आशा छे. हवे विषयनी योजना करवा माटे विषयनी योजक कमिटीनी योजना करवानी छे, ते आप करशो, अने आपनी आगळ जे जे वक्ताओ भाषण करे तेमने शान्तताथी सांभळो लेई ते प्रमाणे पोताना वर्तनमा सुधारो करवो जोईए. पोते तेवु वनि राखी बोजाओने पण सारो उपदेश करशो. सारा विषयोनी योजना करी आ सभा संपूर्ण रीते फतेहमंद निवडे एवी व्यवस्था करशो एवी हु आशा राखुं छु. आपे मारु भाषण शान्ततायो सांभळी लीधुं ते माटे आपनो आभार मानी हुं मारुं भाषण समाप्त करुं छं.

Page #108

१०० जैन कोनफरन्स हरैल्ड.
[एप्रिल साधु मुनिराजोनी पधरामणी. प्रमुख साहेबना भाषण दरमीयान एक डेप्युटेशन जैन मुनिमहाराजोने कॉन्फरन्समां पधारवा माटे लवा गयुं हतुं, जेथी नीचेना सात मुनी महाराजो हर्षनाद वच्चे कॉन्फरन्सना तंबुमा दाखल थया हताः-मुनीराज श्री अमरविजयजी, श्री बाळविजयजी, श्री देवमुनीजी, भावमुनीजी, खेममुनीजी, सिद्धमुनीजी अने शुभमुनीजी. प्रमुख साहेबना पछी सबजेक्ट कमिटी निमातां पहेलां मुनिराज श्री अमरविजयजीए निचे प्रमाणे उपदेश कर्यो हतोः
मुनी महाराज श्री अमरविजयजीनुं व्याख्यान. श्रोताजनो, धर्मोन्नति विषये तमो समक्ष थोडो जे उपदेश आपुं छु ते श्रम लई श्रवण करशो.
धर्मोन्नति ए शदनो अर्थ एवो थाय छे के काळना वशथी पवित्र धर्म पण अवदशाने प्रात थयलो होय छे ते पवित्र धर्मने फरीथी पण प्रयत्नद्वारा उंच दशामां पहोंचाडवो तेनुं नाम धर्मोन्नति छे.
___ जैन धर्म ऋषभदेव स्वामीना वखतथी ते चोवीसमा तीर्थकर सुधी अनेक प्रकारथी उलटपालट थतो आवेलो हशे. परंतु ते धर्म महावीरस्वामी पछी विक्रम संवतनी आसपासमां तेमज कुमारपाळ राजाना वखतमां तथा अकबर बादशाहना समयमां पण भारी जोरसोरथी प्रसरी रहेलो हतो. ते धर्म आज आ निर्विघ्न राज्यमां आटामा लुण तरीके जोवामां आवे छे ते केटलुं बधुं आश्चर्य सरखं छे ? दाखलो एज छे के प्रथम खानेसुमारी ( वस्तीपत्रक ) वखते जैन वीस लाख अने आ त्रीस वर्षे त्रीजी खानेसुमारी ( वस्तीपत्रक ) थतां पंदर लाख जैन भाईओनी संख्या नोंधायली नजरे पडे छे. आ उपरथी शुं समजाय छे ? अने धर्म विषे केवी लागणी छे तथा विस्तारमा केटली खामी पडी छे ?
धर्मनी अवदशा थवानां त्रण कारण छे:-(१) समाजमां ज्ञाननी मंदता; (२) समाजनी विभिन्नता अने ( ३ ) तेथी धननी पण निर्बळता. आ त्रणमांथी पण अज्ञानदेशा जेवू पाप तेमज समाजमां विभिन्नता करवावाळा पुरुष जेवू बीजुं एके पण मोटुं पाप जोवामां आवशे नहीं. तेथी ए बंने धनने तेमज धर्मने पण मोटो धक्को पोहोंचाडनार पाप कहीशुं तोपण चालशेज. माटे हे धर्म वांछको, आपणा धर्मनी उन्नती करवा प्रयत्न करवा अने पापने छोडवा, निचेना कारण तरफ लक्ष आपी आपणा तेमज बीजा प्राणीओना जन्म सफळ करवा प्रयत्न करशो. ते धर्मोन्नति करवामां मुख्य कारण चार छे. तेमां प्रथम ए छे के अज्ञान दशा दूर करवा आपणा बाळकोने उंच ज्ञाननी प्राप्ती करवामां जोडवाः (२) जैनोनुं उंच ज्ञान लोकोमा प्रसार करवाने पुरुषार्थ करवो; (३) अभिमाननो त्याग करी समाजनी विभिन्नता तोडवानो प्रयास करवो; (४) आजीविकाना विकल्पमां पडेला साधर्मी भाईओने वेपारादिकमां साह्यता आपी तेमनो विकल्प दूर करवो. तेमां पण अज्ञान दशा दूर त्यारेज थशे. के ज्यारे गामेगाममां जैन शाळाओ अने लायब्रेरीओने प्रबळपणे चलाववा प्रयत्न जारी करशो.
उंच ज्ञाननो प्रसार त्यारेज थशे के ज्यारे सारा सारा विद्वानोने मदद आपी तत्व मिश्रित महापुरुषोना निबंधो तेमज छंदो लखावी अने तेनी चोपडीओ छपावी खंत राखीने प्रसरावशो. तेमज विद्वान मुनिओना आवागमन थये बीजा लोकोने पण प्रेरणा करी तेमना समागममा जोडशो. तेमज अजाण वर्गोमां पण वकता पुरुषोने मोकली भाषण द्वारा तेमना अंतःकरणने कोमळ कराववा मोटो

Page #109

१९०५]
आमलनेर कोन्फरन्स. परीश्रम लेशो. विभिन्नता दुर त्यारेज थशे के ज्यारे जगे जगे मोटी सभाओ भेगी करी आपणा शुभ मनोरथोनी धुम मचावी विवेकनी वार्ताओ प्रगट करशो. तेमज लोकोनाज हित माटे लोकलाज छोडी खराब चाल तोडी सारा रिवाज चलावशो.
आजीविकानी न्यूनताना विकल्पो त्यारेज दूर थशे के ज्यारे साधर्मी भाईयोने धनथी मदद आपीने निरुद्यमीपणु मटाडी वेपारादीकमां जोडशो.
धर्मोन्नति करवानां जे मुख्य चार कारण बताव्यां हतां तेनाज आ बधा प्रगटपणे उपायो बताव्या छे.
ए सिवाय जीर्ण मंदिरोद्धार, जीर्ण पुस्तकोद्धार, सर्वे प्राणिओनी साथे मैत्रीभाव करवो विगेरे सर्व बाबतो धर्मोन्नतिनेज माटे समजवी अने तेथीज आपणे भवोभवमां उन्नत दशाने प्राप्त थईशुं. आ विषयने वधारे नही लंबावतां अत्रेज समाप्त करूं छु. जैनोमां भ्रातृभाव वधशे तोज सर्व काम पार पोहोंचशे. फक्त बोलवाथी काम सिद्ध थई शकतुं नथी. खास विचार करी पार केम पहोंचाय ते माटे तजवीज करवी जोईये. हे धर्मधुरंधरो, तमारा भाईओनी शी स्थिति छे तेनो स्वप्नामां पण विचार को होत तो हालना जेवी स्थिति थात नहीं; केटलाक कहे छे के अमारी सत्ता नथी, पण सत्ता तो घणी छे. लग्नप्रसंगे जमणवारमा नाचरंगमां हजारो रुपीया खर्ची छो, अने ज्यारे सार्वजनिक कामो तथा मंदिरोनी स्थिति सुधारवा कहीये छीये त्यारे कहो छो के छोकराने पुछी जोईये! आवी स्थिति छे तो उन्नति क्याथी थाय ? वळी हानिकारक रीवाजो दुर करवा, निराश्रित जैन भाईओ तथा बाईओने मदद आपी सारी स्थितिए मुकवा अने पोतानी आसपास कोण सुखी दुखी छे ते विषे ध्यान राखवा माटे तेमज कॉलेज विगेरे विद्यावृद्धिन खातां उघाडवा तरफ तमारू ध्यान खेंची मारो उपदेश समाप्त करूं छु.
सबजेक्ट कमीटीनी नीमणुक. मुनीराज श्री अमरविजयजीन भाषण समाप्त थया पछी बाकीनी बेठकोमा चर्चवाना विषयो वीगेरे नकी करवा सारु नीचेना गृहस्थोनी एक सबजेक्ट कमीटी नीमवामां आवी हतीः
नगरशेठ चिमनभाई लालभाई, शेठ लालभाई दलपतभाई, शेठ जगाभाई दलपतभाई, अंबालाल बापुभाई, हरखचंद गुलाबचंद, बालचंद हीराचंद, दामोदर बापुसा, भागचंद छगनदास, दलीचंद नथुशा, शामदास केवळचंद, हौशीलाल पानाचंद, डाह्याभाई चुनीलाल, भोगीलाल रतनचंद, मुकुंददास वेलचंद, बालचंद चतुरचंद, रतनचंद अंबाईदास, कल्याणचंद लालचंद, मोतीचंद भगवानदास, वरिचंद कृष्णाजी, अनुपचंद मलुकचंद, सरुपचंद गोविंदजी, वीरचंद श्रीचंद, टोकरसी नेणसी, दगडुसा सखाराम, मुकुंददास जेठासा, हीराचंद पानाचंद, चुनीलाल न्यालचंद, भागचंद रायचंद विगेरे. . त्यार बाद रात्रीए सभानी बीजी बेठक मेळववानुं जाहेर करवामां आव्युं हतुं अने ते बाद सभा मुलतवी रही हती.
बीजी बेठक.
ता. २३-४-१९०५ ना रोज रात्रे थयेली बीजी बेठक वखते नीचे प्रमाणे कामकाज करवामां आव्युं हतुं जे वखते पण जैन निओ सारी संख्यामां हाजर हती.

Page #110

१०२
जैन कोनफरन्स हरैल्ड.
[एप्रिल पेहेलो ठराव-जैन कोन्फरन्सनी हीलचालने धन्यवाद. ___ प्रमुख नगरशेठ चिमनभाई लालभाईए पेहेलो ठराव सभानी बाहाली माटे नीचे मुजब रजु क्या हतो:
___" समस्त आर्यावर्तनी जैन कोमनु श्रेय करावनारी, जिन बिंब, जिनमंदिरआदि सात क्षेत्रोमां समयानुसार उद्धार करनारी, स्यादनय युक्त श्री जिनाज्ञाधारक सकळ संघनी उद्धारिणी जैन (श्वेताम्बर ) कोन्फरन्स दर वर्षे भराय छे, तेना समस्त हेतुओ आ सभा घणा आनंदथी मान्य करे छे अने तेना प्रवर्तकोनुं अने तेमने मदद करनाराओगें हमेश श्रेय चाह्य छे अने ते कॉन्फरन्स सदा विजयवंत वर्ते एवं आ सभा अंतःकरण पूर्वक इच्छे छे."
उपलो ठराव सर्वानुमते पसार करवामां आव्यो हतो. बीजो ठराव-नामदार शेहेनशाह तथा महाराणीनो मानवामां आवेलो आभार.
बीजो ठराव प्रमुख नगरशेठ चिमनभाई लालभाईए बाहाली माटे नीचे मुजब रजु को हतो:--- ___" आपणी उपर राज्य करनारा ब्रीटिश शेहेनशाह महाराजाधिराज सातमा एडवर्ड तथा महाराणी एलेक्झनद्रा जेओना आश्रय नीचे अमो शांतीथी नागरिक सुख भोगवीए छीए, तथा जेमना उदार दयाळु छत्र तळे यथेच्छ धर्म स्वातंत्र्य भोगवीए छीए, ते प्रौढप्रतापी बादशाह . तथा महाराणी चिरंकाळ सुधी संतति, संपत्ति, सुख, अने आरोग्य भोगवो अने जैनसमाज जेवी शांती प्रिय कोमने तेओ सुख शांति आपो एवं आ सभा दीलोजानीथी चाहे छे." उपलो ठराव सर्वानुमते पसार करवामां आव्यो हतो.
त्रीजो ठराव-मुनिमहाराजोनो मानवामां आवेलो आभार. त्रीजो ठराव प्रमुख नगरशेठ चिमनभाई लालभाईए बहाली माटे नीचे मुजब रजु को हतो:
" आ काळना महापंडित जैनशास्त्रपारंगत आचार्य श्रीमद्वीजयानंद सूरीश्वरना संघाडामांना साधुवर्यो श्रीमद् हंस वीज्यजी, श्रीमद् अमर वीज्यजी, तेमज श्रीमद् राजवीज्यजी आदि साधुमंडळे दक्षिण देशमां पधारी अमोने धर्मोपदेश करी अनेक धर्मोन्नतीनां कामो का ते माटे, तथा तेमां पण मुनिवर्य श्री अमरवीज्यजीए आ सभानु काम हाथ धरवा माटे जे अथाग मेहेनत करी लोकोने उपदेश आपी धर्मोन्नतिनो खरो मार्ग बतावी आप्यो ते माटे आ सभा तेमनो अंतःकरणपूर्वक आभार माने छे." उपलो ठराव सर्वानुमते पसार करवामां आव्यो हतो.
चोथो ठराव-केळवणीनो प्रचार. केळवणीना प्रचारना संबंधमां मी० डाह्याभाई चुनीलाल शराफे नीचे मुजब दरखास्त मुकी हती. ___“ धर्म, अर्थ, काम, अने मोक्ष ए चार पुरुषार्थ साध्य थवा माटे पुरुषवर्गमां तेमज स्त्रीवर्गमा पण व्यवहारिक, धार्मिक, नैतिक, तथा शारीरिक केळवणीनो प्रचार करवा माटे,

Page #111

आमलनेर कोन्फरन्स. ----- (१) प्राथमिक केळवणी साथे धर्मनो अभ्यास करवा माटे शाळाओ, (२) उंचा प्रकारचं धर्म शिक्षण मेळववा माटे पाठशाळाओ, (३) केळवणीने उत्तेजन आपवा माटे स्कोलरशीपो तथा बोडिगो, (४) कन्याशाळाओ, (५) पुस्तकालयो, (६) शारीरिक केळवणी माटे शारीरिक शिक्षणशाळाओ,
(७) वेपारने लगतुं शिक्षण मेळववा माटे वर्गो, विगेर स्थापन करवानी खास जरूर छे अने धार्मिक पुस्तको प्रगट करवा तेमज मासिको तथा जैन समाचारोनो प्रचार वधारे करवानी आ सभा खास जरूर जुवे छे. तेमज घणा लोको धार्मिक खातांओमां पैसा खर्च करे छे तेओए आ अगत्यना खाता तरफ प्रथम लक्ष आपवानी अने मोटा फंडो आ खाता माटे उघाडवानी आ सभा घणी आवश्यकता जुवे छे."
आ दरखास्तने मी० भागचंद छगनदासे टेको आप्यो हतो अने मेसर्स गोविंदजी खीमजी तथा मोहनलाल अमरसी तथा मि. मावजी दामजीए अनुमोदन आप्या बाद ते सर्वानुमते पसार थएली जाहेर करवामां आवी हती.
मी० डाह्याभाई चुनीलालनु भाषण... मे. प्रमुख साहेब अने गृहस्थो, पृथ्वी उपरनां प्राणिओ तरफ आपणे नजर फेरवी विचार करीशं के बधां प्राणिओमां माणसनेज केम श्रेष्ठ गण्यो छे ? आपणे कहीशु के माणसमां शाक्त वधारे छे तेथी तेने श्रेष्ठ गण्यो छे पण बीजां घणां प्राणी एवां शक्तिवाळां छे के माणसनुं बळ तेमना आगळ कांईज नी. साधारण दाखलो-बळद अने धोडाओमां जेटली शक्ति छे तेटली पण माणसमां नथी तो हाथी वाघ अने सिंह जेटली शक्ति तो माणसमां क्याथीज होय ? पछी माणसमां शक्ती वधारे क्यांथी अने एने श्रेष्ठ शा माटे गणवो जोईए ? गृहस्थो, हुं कहुं छं के माणसमांज शक्ति वधारे छे अने तेथीज एने श्रेष्ट गण्यो छे. माणसमां शारीरिक शक्ति वधारे नथी पण एनामां बुद्धिबळ छे तेज बहु वधारे छे अने तेथीज ते हाथी, वाघ अने सिंह जेवां प्राणीओने छुटां छतां बांधी शके छे अने पांजरामां नाखी शके छे अने आटलो मोटो हाथी तेने एक वेहेत जेटला अंकुशथी वश राखे छे. ते बुद्धिबळ वधारनारूं ज्ञान मेळववा दरेक माणसे प्रयत्न करवो जोईए.
धर्म, अर्थ, काम अने मोक्ष ए चार पुरुषार्थ छे ते साधवा आपणने ज्ञाननी जरूर छे. ज्ञान ए अखंड ज्योति छे. संसारना गहन अने अंधकारमय प्रदेसमांथी जवा माटे ए ज्योति आपणे साथे राखक वी जोईए. ए ज्योतीविनाना माणसने शास्त्रकारोए पशुसमान गण्यो छे.
आहार निद्रा भय मैथुनानि । समानि चैतानि नृणां पशूनाम् ॥ - ज्ञानं विशेषोप्यधिको नराणां । ज्ञानेन हीनाः पशुभिः समानाः ॥ १ ॥
अर्थः-आहार, उंघ अने मैथुन ए त्रण माणस अने पशु बनेने होय छे पण माणसमां विशेष ए छे के तेने ज्ञान होय छे. ज्ञान जो न होय तो ते माणस पशु जेवो छे.

Page #112

१०४ जैन कॉन्फरन्स हरैल्ड.
[एप्रिल हमणां कहेला चार पुरुषार्थमांथी हाल फक्त त्रणज पुरुषार्थ प्रत्यक्ष रीते सधाय तेवा छे. बाकी जे त्रण रह्या तेमां पण धर्मने वधारे मान आप_ जोइए. कारण धर्म जाण्या वगर अर्थ अने काम ए बे पुरुषार्थ योग्य रीते सधाशे नहीं. सिंदुर प्रकरणमां कां छे केः
त्रिवर्ग संसाधन मन्तरेण । पशोरिवायुर्विफलं नरस्य ॥ तत्रापि धर्म प्रवरं वदन्ति । न तं विना यद्भवतोर्थकामौ ॥ १ ॥
अर्थः-धर्म, अर्थ अने काम ए त्रिवर्गनां साधन विना माणसनुं आयुष्य पशुना आयुष्य जेवू विफळ छे. ए त्रिवर्गमां पण धर्मने वधारे महत्त्व आप्युं छे. कारण धर्म विना अर्थ अने काम बराबर सधातां नथी.
ते माटे धार्मिक ज्ञान मेळववा बाबत सारो प्रयत्न यवो जोइए. हाल आपणा लोकोमा धार्मिक ज्ञाननी बहुज ओछाश छे. आपणामां पेहेलां बहुज विद्वान आचार्यों थई गया छे. तेओए बहुज सारा ग्रंथो लख्या छे. अन्य धर्मी विद्वानो साथे वादविवाद करी मोटा मोटा विजयो मेळव्या छे, अन्य धर्मी राजाओने जैन धर्ममां बुझव्या छे. श्रीमद् सिद्धसेन दिवाकर महाराजे कोई दिवस वैष्णव धर्म छोडी जैन धर्म अंगिकार करे नहीं एवा विक्रम राजाने पोताना प्रभावथी कल्याणमंदिरस्तोत्र रची अगियारमा श्लोकनी वखते पार्श्वनाथ स्वामीनी मूर्ति प्रकट करी ए राजाने जैनधर्म अंगिकार करवा मोह लगाड्यो हतो. तेमज चारसो वर्ष पेहेलां श्री हीरसूरीजी महाराजे अकबर बादशाहनी कचेरीमा जैनधर्मनो जय मेळव्यो छे. ते वखतना श्रावको पण बहुज विद्वान अने सारं धर्म ज्ञान धरावनारा हता. भगवतीजीमां ज्यंती श्राविकाए प्रश्न पछ्या छे ते उपरथी ए सिद्ध थाय छे के ते वखतनी श्राविकाओ पण बहु उंडु धर्मज्ञान धरावती हती. हालमां आपणा मुनीराजोमां विद्वान अने परधर्मी साथे वादविवाद करी जैनधर्मनो विजयध्वज फफडावनारा केटला मुनिराज निकळशे ? गृहस्थो, बहुज थोडा. गृहस्थो, खरेखरज आ दयाजनक स्थिति छे. जेना उपर आपणो बधो आधार, जेनाथी आपणे बंधी जात, सुख मेळववा यत्न करीए छीए, जेनाथी आपणी छेल्ली नेम जे मोक्ष ते मेळवी शकीशुं, ते धार्मिक ज्ञान विषे आपणी आ स्थिति ए बहुज अफसोसनी वात छे. माटे आपणामां जेम धार्मिक केळवणी वधे तेम वधारवा आपणे प्रयत्न करवो जोइए. आपणां बाळकोने नानपणमाथीज आ केळवणी मळवी जोइए, अने ते माटे छोकराओ उपर अभ्यासनो बोजो वधारे न पडे अने आपणो आ उद्देश सफळ थाय तेवी रीतना उपायो लेवा जोइए. .
हालनी पद्धती प्रमाणे व्यवहारिक अभ्यासनी साथेज धार्मिक शिक्षण अपाय ते माटे आपणे हाइस्कुलो अने कॉलेजो स्थापवी जोइए अने मिशनरी स्कुलो तथा कॉलेजोनी माफक रोज अडधो पोणो कलाक धार्मिक शिक्षण अपावू जोइए. एम थवाथी व्यवहारोपयोगी शिक्षण पण मळशे अने धर्मज्ञान पण सारं मळशे.
व्यवहारोपयोगी शिक्षणनी बाबत मां पण हालनी शिक्षणपद्धति बदलवी जोईए. कारण के हाल जे शिक्षण होय छे एमां तो वांधो नथीज, पण एनी हाल एटली बधी जरुर नथी. बीजगणित, भूमिती अने त्रिकोणमिती जेवा वीषयो के जेनो व्यवहारमा बहुज थोडो उपयोग थाय छे तेवा वीषयो ज्योतिष शास्त्र जेवा अमुक एक वीषयने खास जरुरना छे, पण व्यवहारमा तेनो घणो उपयोग थतो नथी, माटे

Page #113

१९०५ ]
आमलनेर कोन्फरन्स.
१०५
ते विषयो बधा माटे न राखतां फक्त जेओने तेनी जरुर होय तेओ माटेज राखवा जोईए, अने जे विषयोनो उपयोग व्यवहारमां वधारे थाय तेवा विषयो राखवा जोईए. अने ते माटेज आपणे व्यापारोपयोगी शिक्षणनी घणी जरूर छे ते बाबत शिक्षण मळवु जोईए. पण आ विषय लेवा पहेलां हालनी शिक्षणपद्धतीमां बीजी वे महत्वनी खामीओ छे ते हुं कही जाऊं छं.
हाल शालाओमां अने कॉलेजोमां वधा वीषयनुं थोडं थोडुं ज्ञान अपाय छे. एक विषयनुं पुरूं ज्ञान अपातुं नथी. मारा धारवा प्रमाणे आ सारुं थतुं नथी, कारण के तेथी कोई बाबत संपूर्ण तथा संगीन थती नथी. तेथी धार्मिक, नैतिक अने व्यवहारोपयोगी ज्ञाननुं प्राथमिक शिक्षण अपाया पछी एक चोकस बाबतनुं पुर्ण ज्ञान मळवु जोईए.
बीजी खामी एछे के आपणे उंची केळवणी मेळववा माटे अंग्रेजी भणवुं पडे छे तेथी थाय छे शुं के आपणी स्वभाषा आपणने पुरी आवडती नथी. अने पारकी भाषा के जेना साथे आपणी भाषाने जरीके संबंध नथी ते आपणे भगवा माटे बहुज मेहेनत पडे छे अने वखत जाय छे अने ते पण पुरी आवडती नयी अने त्यार पछी आपणने उंची केळवणी मळे छे. तेथी आ उंची केळवणी आपणने स्वभाषा मार्फत मळती होय तो पारकी भाषा भगवानो त्रास ओछो थाय अने आपणने उंची केळवणी बहु सारीरीते अने सहेलाइ थी मळे.
आपणो हिंदुस्थान देश पेहेलां दरेक कळामां प्रवीण हतो अने दरेक चीज अहींया बनती ह आपणा देशमां बनतो माल आखी दुनिया वापरती हती. ते वखते आ देश बहुज समृद्धिवान हतो अने एना माटे सुवर्णभुभि ए शब्द वापरवामां आवता हता; पण आजनी स्थिति एथी तद्दन विरुद्ध छे. आपणुं कलाकौशल्य बधुं जतुं रहयुं छे. आपणे त्यां हवे कोई जातनो माल बनतो नथी एम कहेवामां बिलकूल अतिश्योक्ती थशे नहीं. आपणे दरेक चीज माटे पारकाओनां मोंढा तरफ जोवुं पडे छे. घणुं तो शुं. पण एक नानी खोली माटे पण आपणे विलायत वीगेरे तरफ ओशीयाळु म्हों करी जोवुं पडे छे. जेम जेम शास्त्रीय बाबतोमां नवी नवी शोधो थवा मांडी तेम तेम यांत्रिक शक्तीथी वधारे वधारे काम लेवातुं
युं अने यांत्रिक शक्ति आगळ हाथशक्तीनुं जोर फावी शक्युं नहीं. यांत्रिक शक्तीथी उत्पन्न थता पदार्थों अतिशय सुंदर बनवा लाग्या अने तेम छतां पण तेनी किंमत ओछी पडवा लागी. आथी आपणे त्यांनी हाथनी बनावटनी चीजो खपती बंध थई चीजोनो खप बंध थयो एटले ए धंधाओ बेसी गया अने हवे आपणो वेपार एटलोज रह्यो के इंग्लंड, जर्मनी, अमेरीका, जपान ए देशोए आपणने माल तैयार करी आपवो अने आपणे ते मालने मुंबईथी हिंदुस्थानना जुदा जुदा भागमां फेलाववो. बधानो धंधो आ एक भाडुती कामनो थई गयों एटले तेमां पण कसाकसी वधारे थई. ए धंधामां पण कस रह्यो नहीं अने आजे आपणे बुमो पाडीए छीए के बधा वेपार बगड्या, कशामां कस रह्यो नहीं; अने आवी " रीते आपणामां दारिद्य रुपी दुष्ट राक्षसे देखाव आयो अने बधाने हेरान कर्या.
गृहस्थो, आवी दुष्ट स्थितीमांथी छुटवा फक्त हवे एकज मार्ग रह्यो छे. अने ते ए छे के पदार्थविज्ञान अने रशायणशास्त्रनुं सारी रीते अध्ययन करी तेनी मददथी नवा पदार्थो बनावतां शीखवुं. ज्यां सुधी नवा माल आपणे बनावी शकीशुं नहीं त्यांसुधी आपणी सांपत्तिक स्थिति सुधरवानी नथी. अने ज्यांसुधी आपणी सांपत्तिक स्थिति सुधरी नथी, त्यांसुधी आपणे कोई पण जातनो सुधारो करी शकीशुं नहीं...

Page #114

१०६ जैन कोनफरन्स हरैल्ड.
[ एप्रिल कारण के पैसा वगर आजकालमां कोइ पण काम यतुं नथी. हालतां चालतां पैसानी जरूर पडे छे ते माटे आपणे शास्त्रीय ज्ञान अने तेनी मददथी दरेक हुन्नर उद्योगनुं ज्ञान मेळववा शाळाओ अने कोलेजो स्थापवी जोईए अने त्यां आपणी भाषामां ज्ञान अपावू जोइए के ते वीषयो सहेलाइथी समजाय.
आ बाबतमा मुख्यत्वे करीने श्रीमंत शेठीआओए लक्ष आपq जोइए; कारण के आवी जातवें शीक्षण मेळववा खरच बहु वधारे थाय छे अने ते गरीबोथी थाय तेम नथी, ते छतां गरीब लोको ए ज्ञान मेळववा माटे खर्च करशे पण ए ज्ञान मेळव्या पछी मोटां मोटां कारखानाओ काढवाना ते तेओ केवी रीते काढशे ? माटे आपणा शेठीआओए आ बाजु वधारे ध्यान आपबुं जोईए.
___ हवे हुँ खरेखरा अने विशेष महत्वना विषय तरफ वळु छु. जे केळवणी विषे हुं बोलवा चाहुं छु ते जो योग्य रीते अपाशे तो आपणे जे भव्य अने मजबुत इमारत बांधवा मांगीए छे तेनो पायो पण तेवोज बांध्यो गणाशे. ए पायो सारी रीते नखायो के तेना उपरनी इमारत बांधवा जरीपण वार लागशे नहीं अने इमारत बांध्या पछी ते तुटी पडवानी जरा पण बीक रहेशे नहीं कारण के नानपणमां जेवी केळवणी माणसने मळे छे तेवीज तिना परिणाम तेना उपर आखा जनमारा माटे थाय छे अने ते माटे ए वखते ज्ञान आपनार मातानी केळवणी बहुज उंचा प्रकारनी जोइए. सुधरेला देशो तरफ आपणे जोईशुं तो आपणने मालम पडशे के एमनामां बधे ठेकाणे स्त्रीओने केळवणी अपाय छे. संसार सुखनो पण आधार स्त्री केळवणी उपरज छे कारण के आ संसारमा पुरुष अने स्त्री ए बे संसाररूपी गाडीना चाक छे. ए बने चाक जो सरखां हशे तोज ए गाडी सारी रीते चालशे; माटे पुरुष भणेलो हशे, अने स्त्री जो भणेली नहीं होय तो ए घरमां सुख जरीके मळशे नहीं. माटे स्त्रीओने भणाववी जोइए. हवे ए बाबत लोकोन ध्यान सारी रीते खेंचायुं छे अने स्त्री केळवणी विषे लोकोनुं विरुद्ध मत नथी. पण ए आपवानी गोठवण जेवी जोइए तेवी थई नथी ते माटे योग्य व्यवस्था थवी जोइए. . आ बधुं ज्ञान मेळववा वीषे थयुं पण ते ज्ञान मेळववानुं साधन जैन लायब्रेरीओ स्थापवी जोइए अने तेनी मार्फत जैन ज्ञाननो प्रसार थवो जोइए.
मी० भागचंद छगनदासर्नु भाषण. गृहस्थो ! जग तरफ जरा नजर फेरवी माणसजाती अने इतर प्राणीनो जो आपणे थोडो वीचार करीशं, तो तरतज एम लागशे के, माणसजातीने कांई पण चोकस कर्त्तव्य छे. ए चोकस कर्तव्य ए छे के आपणे आ भवमां आवी कांई पण मेळवq अने ते मेळववा माटे काई पण करवू. माणस जातीमांज, नानाथी ते मोटा सुधी नहीं पण अणुरेणुंथी पण नानां, एम दरेक प्राणीथी ठेठ पर्वत जेवा प्राणी सुद्धां सुख नथी जोईतुं एवो एके प्राणी नथी. हवे सुखमां पण पर्यवसाय सुख, अने दुःख पर्यवसाय सुख एम भेद छे. एक राजर्षीए कयुं छे के,
यत्कर्म कुर्वतोस्य स्वात्मपरीत्वेषोंतरात्मनः
तच्च यत्नेन कुर्वीत विपरीतं तु वर्जयेत् ॥ १॥ ___ एनो अर्थ ए छे, के, जेथी आपणा आत्माने संतोष थाय तेज कृत्य करवं; तेथी विपरीत होय दे. न करवू, आ सुखपर्यवसायी सुख छे.

Page #115

१९०५]
आमलनेर कोन्फरन्स. ___ हवे कोई चीजथी जो के, सुख यतुं होय तोपण. आत्माने खरेखर सुख थाय छे के नथी थतुं ए विद्यारंजन वगर मालम पडशे नहीं. साधारण सुख मेलववा पण, माणसने विद्यानी जरुर छे. बीजा प्राणीओने ते नथी. " आ वर्ष वरसादनो वायदो सारो नथी, वरसाद आववा आ वर्षे ग्रहस्थिति सारी नथी, तेथी आ वर्षे दुकाळ पडशे; पछी आपणी आजीविका केम थशे; " ए विचारथी माणस चिंताग्रस्त थाय छे; पण कीडीओने पोतानां इंडां भोंयमांथी लई जवां , अथवा के न लई जवां, अथवा कागडाने पोताना माळाओ झाडनां डाळाओने छेडे बांधवा के वचमां बांधवा, एवी रीतनी चिंता थवाथी तेमना हाथथी भुल थई होय, एम कोई दीवस जोवामां आवतुं नथी. एटलुंज नहीं पण सने १९०२ नी सालमां अमेरकिामां पेरी शेहेर तथा पासेना मुलकमां, पर्वतनो स्फोट थई, जे घणुं नुकसान थयुं, ते पेहेलां बेत्रण महीना, त्यांना जंगली पशु, लांबा जीव अने पंखीओ त्यांथी जतां रह्यां हतां अने घरमां राखेला जानवरो गभरायां हतां, अने कुतराओ रोवा लाग्या हता. टुंकमां कहेवा- ए के बीजां प्राणीओने विद्याज्ञाननी आवश्यकता नथी. पण माणस, वीधा वगरनो, अव्यवरहीत दुःखदायक प्राणी छे.
___ एम जो साधारण बाबतमां विद्यानी जरुर छे, तो पछी, धर्म, अर्थ, काम अने मोक्ष, ए चार पुरुषार्थ साधवा माटे, विद्यानी केटली जरुर छे, ते जूहूं कहेवानी जरुर नथी.
सर्वद्रव्येषु विद्यैव द्रव्यमाहुरनुत्तमम् ।
अहार्यत्वानहत्वादक्षय्यत्वाच्च सर्वदा ॥ १ ॥ एनो अर्थ ए के, सर्व धनमा विद्याधनज श्रेष्ठ छे; कारण के ते चोरावानी के आपवार्थी ओळु थवानी, जरीके भीती होती नथी. ए हितोपदेशकारना कहेवा प्रमाणे घणाओगें कहेवू छे.
हवे केळवणी एटले शुं ? केळवणी एटले लखवू अने वांचवू, एम घणाओगें कहे छे, अने ते वणे भागे खरूं पण छे, कारण केळवणरूिपी जे भव्य पदार्थसंग्रहालय छे तेमां पेसवानो, लेखन अने वांचन ए दरवाजो छे. ए दरवाजानी अंदर गया पछीज, सर्व पदार्थोनुं दर्शन थवानुं अने पछी आपणी बुद्धि, शक्ति, द्रव्यबल, अने बीजी मददथी, जे वस्तु ग्रहण कराय ते करवी, ए खरी स्थिति छ माटे केळवणी मंदिरनी अंदर जवानो रस्तो मेळववोज जोईए. विशेषतः आपणा स्त्रीवर्गमां, बहुज योडानी पासे आ रस्तो छ, माटे तेओने आ पास मेळवी आपवा माटे आपणाथी जेटली मेहेनत थाय तेटली करवी जरूरनी छे. केटलाक प्रसिद्ध ग्रंथकारोए एवी रीतना उद्गार काढया छे के "अमारी मानी साथे फरतां, ८-१० वर्षनी उमरमां, अमोने जेटलुं शिक्षण मळ्युं छे, तेटलुं अमोने आखा जन्मारामां' मळवू शक्य नथी. इंग्लंड जेवा सुधरेला राज्यमां घणाक लोकोने घj शिक्षण एमनी मा तरफीज अपाय छे. जे देशमा महिला वर्ग सुशिक्षित छे त्यां पतीए हाथ झालेला काममां मदद करनारी, छोकरांओने भणावनारी, धर्म प्रसार करवा माटे खरा दीलथी महेनत करनारी, मांदा लोकोनी पोतानी खुशीथी सारवार करनारी, अने एम अनेक रीते, स्वहीत तथा परहीत साधनारी, हजारो स्त्रीओ नीकळे छ; अने महिला शिक्षणना अभावे, आपणा देशमां, कंटाळो उपजावनारो सुर काढी, रस्तेथी लटकमटक चालनारी, माणस मर्या पछी कुटवामां एकमेक साथे हरीफाई चलावनारी, वेवाई वेवण साथे कजीआनुं जोर वधारनारी, देशना भावी आधारस्तंभ जे छोकरांओ, तेमने मूर्ख अथवा अशक्त बनावनारी, अने गोकुल जेवां प्रसिद्ध कुलमां, कलहामी सळगावी ज्यां त्यां वेर वसावनरि

Page #116

१०८ : जैन कॉनफरन्स हरैल्ड.
[एप्रिल स्त्रीओ, हजारोनी संख्यामा रहेजमां मळी आवे छे. आपणा महिला वर्गमांना जे दोष कह्या, तेनुं कारण आपणे पुरुष वर्गज छीए. माटे आ दोषमाथी छुटा थवा, आपणे महिला शिक्षण माटे सारी तजवीज करवी ए जरूरनुं छे.
महिला वर्ग सुशिक्षित थया पछी, जे सुधाराओ करवा माटे आपणे महेनत करीए छीए, तेमांथी अडधा बल्के तेथी वधारे तो पोतानी मेळेज थशे अने बाकी रहेला सुधारा करवामां आपणने मदद मळशे.
हवे पुरुष वर्गे केळवणी मंदिरमा पेसवानो पास कोईए वधारे, कोईए ओछो एम बधाए मेळव्यो छे तेथी एमने माटे शिक्षण एटले शुं, ए बाबत थोडं विवेचन करवू जोइए.
लखवू वांचवू अने हिसाब गणवा ए काई केळवणी कहेवाय नहीं. शिवाजी महाराजने पोतानुं नाम पण लखतां आवडतुं नहोतुं पण तेओ अशिक्षित हता एम कोण कहेशे ? तेमज विश्वविद्यालयनी परिक्षाओमां पसार थया पछी पण १०-१५ रुपयानी जगो माटे बुटांकीत सफेत पग उपर माधुं मुकवानो वखत आवे ए माटे हु जो भुलतो न होऊं तो तेने मेळवेला ज्ञानने केळवणी कहेती वखत जीभ कचराया वगर रहेती नथी.
___ केळवणी एटले शुं ?:- (१) अमुक वात योग्य छे के नहीं ? (२) अमुक वात सत्य छे के असत्य ? (३) अमुक चीज सुंदर छे के ढंगधडा वगरनी छे ? (४) बीजा उपर पूर्ण आधार राखी न बेसतां पोतानी तथा आपणा उपर जे आधार राखे छे तेओनी उपजीविका आपणे करी शकीशु के नहीं ? आ चार प्रश्नोमांथी पेहेला त्रण प्रश्नोना उत्तर आपवानुं तथा छल्ले कहेली जातनुं जे सामर्थ्य तेनेज केळवणी ए नाम अपाय.
मिल्टन कहे छे के " जे केळवणीने लीधे माणसने पोतानुं गृह संबंधी अने सार्वजनिक कर्तव्य, टेकथी, अक्कलथी अने उदार बुद्धीथी, करतां आवडे तेज केळवणीने केळवणी कहेवाशे. " आपणा एक संस्कृत कवीए " किं किं न साध्यति कल्पलतेव विद्या ? " एटले केळवणी ए एक कल्पवृक्ष छे तो पछी ते शुं नहीं आपे ? बधुंए आपशे एम कर्तुं छे.
हाल पेटनो खाडो पुरवातुं काम केटलं अघरुं थयुं छे ते जोई, विशेषतः कई केळवणी हाल जरूरनी छे ए विचारी, व्यवहार, नीति अने हुन्नरकळानुं ज्ञान भेळववा माटे शाळाओ स्थापन थशे तो घणुं सारं थशे.
___बधी जातनी केळवणीमां धार्मीक केळवणीने प्रथम मान आपq जोईए. कारण ॥ गृहीत इव केशेषु मृत्यना धर्ममाचरेत् ॥ एटले “ यमराजना हाथमां आपणी चोटली झलाएली छे एम जाणी माणसे धर्मनुं आचरण करवू " एबुं मोटमोटा महात्माओ- कहेवू छे अने तेथीज जैन धर्मना ज्ञाननो प्रसार थाय ते माटे जैन लायब्रेरीओ स्पापवी जोइए तेथी जेने इच्छा होय ते माणस ग्रंथसमागम करी शकशे. ग्रंथोना महत्व माटे एक महाराष्ट्रीय साधुए कह्यु छ के,
की हे शब्दरत्नांचे सागर । की हे मुक्तांचे मुक्तसरोवर ॥ नाना बुद्धिचे वैरागर । निर्माण झाले ॥ १॥

Page #117

१९०५] आमलनेर कोन्फरन्स..
१०९ आ ते सद्पुरुषलूं कहेQ केटलं खरं छे, ए कहेवानी जरूर नथी. माटे आटली वारसुधी जणावेली बाबतोनो वीचार करी ते माटे तजवीज करशो एवी आशा राखुंछु.
मी० गोवींदजी खीमजी, भाषण. केळवणीनो वीषय घणो महत्वनो छे. बाळपणमां केळवणी आपवाना संबंधमा ख्याल रहेतो नथी. मा बापो जाणे छे के फायदो छे, तोपण घणाओ शीक्षण आपवामां बेदरकार रहे छे. अंग्रेजी शीखवानी हाल घणीज जरूर छे कारण के ते राजभाषा छे. कळाकौशल्य नष्ट थयाथी संपत्ती घटी गई छे अने स्थाति नबळी थती जायछे. आपणो वेपार परतंत्र थई गयो छे माटे उंची केळवणी मेळवानी खास जरूर छे. शीशण मेळवq ए मुश्केलीनुं काम छे, माटे ते सारू बंदोबस्त थवानी जरूर छे. वीद्यार्थी
ओए आगळ वधवा खास प्रयत्न करवो जोइए छे अने स्त्रीओने आ जमानामां केळवणी आपवानी घणीज जरूर छे.
. मी० मोहनलाल अमरसीनु भाषण. केळवणीथी कोम वीरेनी उन्नती थई शके छे. ज्ञान दर्शन चारीत्रमा केळवधीनो समावेश थाय छे. केळवणी एवा प्रकारनी होवी जोइए के जेथी आत्मीक ज्ञानदर्शन वधे. पाठशाळा वीगेरे छे पण जेवां जोइए तेवां साधनो नथी. जैन वांचनमाळा माटे ज्यांसुधी प्रयास नहीं थाय त्यांसुधी धार्मीक बीज मगजमां रोपाशे नहीं. केळवणी बोर्ड स्थापी तेमां विद्वानोनी कमीटी नीमी वांचनमाळा दाखल थाय तेवो प्रयास थवो जोइए अने ते आपणी बधी शाळाओमां चालवी जोइए. जैन केळवणी खातुं स्थापी इनस्पेक्टरो, उपदेशको मोकली केळवणीनो प्रसार करवो जोइए. माताओ सुशीक्षीत थवा माटे स्त्री केळवीनी खास आवश्यकता छे अने तेना संबंधमां पण ध्यान आपवानी जरूर छे.
शा० मावजी दामजीतुं भाषण.
हीरो ज्यारे खाणमांथी नकळे छे, त्यारे तेनी कीमत घणी थोडी होय छे. परंतु ज्यारे तेनापरथी माटी दुर करवामां आवे छे, हुशीआर कारीगर पासे तेने साफ करी पहेल पाडे छे, त्यारे तेनी कीमत हजारो तो शुं पण लाखो रूपीयानी थाय छे तेम नीगोदरूपी खाणमांथी नीकळतो आपणो जीव माटीवाळा होरा जेवो छे. ज्यारे तेनापरथी कर्मरूपी माटी दुर करवामां आवे छे अने सद्गुरुरूपी कारीगर जीवन शुद्धस्वरूप ज्यारे समजावे छे त्यारे तेनी कीमत एक कोहीनुर तो शुं, पण लाखो कोहीनुर जेटली कीमतनुं तेनुं मुल्य थाय छे. आवी खबर आपणने कोण आपनार छ ? धर्म छे. माटे धर्मनी केळवणी प्रथम जोइए पछी धर्मनो सार, अर्थ ने काम साधवा जोइए जेथी मोक्ष पण साधी शकाय..
पांचमो ठराव-धर्मोन्नती प्रयत्न.
धर्मोन्नतीना प्रयत्नना संबंधमां मि. दामोदर बापुसाए नीचे मुजब दरखास्त मुकी हतीः
" पुरुषार्थ चतुष्टयमा धर्मने आद्यस्थान मळेलुं छे अने तेनी उन्नती करवी ए दरेक माणसनी फरज छे अने धर्मोन्नती करनारो वर्ग आपणा पूज्य मुनीराजो छे, जेओए परमार्थ माटे दुनीयानी मोह

Page #118

जैन कोनफरन्स हरैल्ड.
[एप्रिल जाळने तोडी नाखी छे अने जेओ परोपकारमांज पोतानुं जन्म साफल्य समजे छ तेमना पधारवाथीज आपणुं कल्याण छ माटे (१) गीतार्थ मुनी महाराजाओने आपणा देशमां वीहार करवानी प्रार्थना करवी; (२) धर्मना सख्त नीयमोने बाध नहीं आवे एवी रीते तेमना वीहार याटे व्यवस्था करवी; (३) ज्या ज्यां उपाश्रयो, धर्मशाळाओ नहीं होय त्यां बंधाववी;
(४) धर्मसंबंधी अज्ञान प्रदेशमा तेमने वारंवार वीहार करवा प्रार्थना करवी; (५) ज्यां ज्यां मुनिविहार अगवड भर्यो होय त्यां उपदेशको मोकलवा;
(६) अल्प समजने लीधे ज्यां देरासरो नहीं होय त्यां दर्शननी कोईपण रीते जोगवाई करवी इत्यादि धर्मोन्नतीना प्रयत्न हमेश जारी राखवानी आ सभा खास आवश्यकता जुवे छे अने गीतार्थ मुनी राजोने आ प्रदेशमां खास प्रवास करवा नमृता पुर्वक विनवे छे."
आ दरखास्तने मी. बालचंद हीराचंदे टेको आप्यो हतो अने पंडित लालने अनुमोदन आप्या बाद ते सर्वानुमते पसार थयली जाहेर करवामां आवी हती.
मी. दामोदर बापुशानुं भाषण. सिंदुर प्रकरणमां सोम आचार्ये कीधुं छे के, जे कोई धर्मनी उन्नती माटे प्रयास करतो नथी ते रत्न नाखी देवानुं काम करे छे. आ उपदेश सत्य छे अने जे आवश्यकता छे ते उपदेशकोनी छे. दक्षिण देश केटलेक स्थळे अनार्य कहेवाय केमके जैन धर्मनी जाहोजलाली हाल नथी, पण मारे कहेवू जोइए के प्राचीन वखतमां जाहोजलाली हती. जाणीता भद्रबाहु स्वामीनी आ दक्षीण देशना प्रतीष्टानपुरमा उत्पत्ती थयेली छे. वराहमीराचार्य पण त्यांज थया हता. सीद्धसेन दीवाकर वीक्रम रोजाना वखतमां थई गया तेओ पण प्रतीष्टानपुरमा वीचर्या हता.व्रजबाहुस्वामीए तेमज काळीकाचार्ये पण आदेशमा वीहार करेलो छे. आ दंतकथा नथी पण पुस्तकोना दाखला छे. प्रत्यक्ष पुरावो पंढरपुरमां विठ्ठलनाथनी मुर्ति जैननी छे. युधीष्टीर संवत १७२५ ना आषाड शुद अग्यारसे जे प्रतीष्टा नेमीनाथजीनी थई हती तेज ते प्रतीमा छे. हींदु विद्वानो तेमज अन्नासाहेब विंचुरकरने पण कबुल करवू पडयुं हतुं. इलोरानी गुफामां जैन प्राचीनतानो भागछे. आ उपरथी जणाय छे के आवी जाहोजलाली वखते आ देशमा लाखो घर जैनोनां होवां जोईए. हालना प्रकाशीत अंग्रेजी अमलमां मुनाराजो अत्रे फरीने उपकार करशे तो घणा लाभ थशे. संप्रती महाराजाना वखतमां साधुओने अनाय देशमां पण मोकलवामां आव्या हता. लाडवा खवराव्याथी धर्मनुं बीज रोपातुं नी पण सम्कांतनुं खरं बीज सिंचन करवू जोइए. खिस्तिओनी माफक आपणने खर्च
थी, कारण के जैन साधुओ पैसाना रागा नथी. तेओ त्यागी छे. आ देशमां मर्दुम मि० सखाराम दुलभदासे आगेवानी करीने धर्मनी उन्नति करवा जे प्रयास करेलो छ तेने मोटा पाया उपर मुकवानी जरूर 1. मुनिमहाराजो गुजरात काठियावाडमा फर छ तेज रीते आ तरफ फरे तेवा साधनो थवाथी धर्मनी उन्नति थशे अने दक्षिण देश लेखामा आवशे. .

Page #119

१९०५] आमलनेर कोन्फरन्स.
१११ मि. बालचंद हिराचंदन भाषण. आ विषयमां घणो इतिहास मुकायलो छे एटले पिष्टपेषण करवानी जरुर हुँ जोतो नथी. धर्मान्नति करवानो प्रसंग क्यारे आवे छे के अवनती थई गई होय त्यारे अने तेथीज हवे सुधारो करवानी जरुर पडे छे. दक्षिणी कोममां केटलाक बांधवो एवा छे के तेओने जुदा धर्मना बांधवो कहेवामां हरकत नथी. घणा गामोमां होमो, कढंगा रिवाजो जे जैन धर्मनी विरुद्ध छे ते प्रचलित छे. आनुं कारण धर्म उपदेशकोनी गेरहाजरी छे. धर्म, अर्थ, काम अने मोक्षमां धर्मने प्रथम पदवी आपवामां आवी छे. दरेक कोमनी उन्नति धर्मथो थयेली छे. माटे धर्मप्रचार जागृत रहे एवां साधनो मेळववां हमेश प्रयत्न . करवो जोइए. तेना साधनभूत मुनिमहाराजो छे.
__ आ देशमां मुनीराजोना वीहारथी जागृती ययेली छे. माटे बांधवो, साधु उपदेशथी केटलु बर्षा काम थाय छे ते जाणी शको छो.
___ श्रीमहावीर स्वामी जे वखते उपदेश करता हता तेवी असर हाल थती नथी, कारण के उपदेशकोनी योग्यता उपर सघळो आधार छे. मारा करतां मुनिमहाराजो उपदेश करे तो केवी छाप पडे ? जेओए क्रोध, मान, माया, लोभ छोड्या छे तेओनो उपदेश केटली बधी असर करशे ? सखाराम शेठे साधु विहार माटे उत्तम सगवडता करी आपी छे तेवी सगवडता करी आपीये तो कल्याण थाय. धर्मशाळा, पोषधशाळानां साधनो ज्यां न होय त्यां पुरां पाडवां जोइए, जेथी मुनिराजोने सारी सगवड थशे. जैनधर्म नास्तीक छे एवी भुल भरेली कल्पना फेलायली छे ते मुनिराजो दुर करशे अने जैनो पुरेपुरा आस्तिक छे ते बोध आपीने देखाडी आपशे. मुनीराजोना फरवाथी तथा उपदेशथी उत्तम तत्वो लोकोना जाणवामां आवशे अने तेथी धर्मनी उन्नती थशे.
पंडित फतेहचंद लालनु भाषण. - हुं धारुंछ के धर्मोन्नतीनुं मुळ साधन साधुओज छे. तेओर्नु आगमन आ तरफ थाय तो धर्मोन्नती थई सरल मार्ग थाय.
गुजरात काठिआवाडमां ज्यां साधुनां श्रवण हरवखत सांभळवामां आवे छे त्यां उन्नति छे अने अहीं अवनती छे एम मारु मानवू नथी. आंकना पाठनी माफक प्रतिक्रमण मोंढेथी उतावळु बोली जर्बु एथी कई उन्नति थती नथी. एक जण कहेशे के आ देश आर्य छे तेने हुं मळतो छु, कारण के आ भुमीपर सिद्ध भगवाने पोतानां पवित्र पगलां मुक्यां छे, परंतु आर्य काळे करी अनार्य थाय छे ने अनार्य. आर्य थाय छे, त्यारे हालमां आ देश अनार्य छे अने आर्य साधु महाराजाओगें काम अनार्यने आर्य करवानुं छे.
श्री वीर परमात्माए अनार्यने आर्य कर्या छे. आपणे तेने वचने मात्रज नहीं पण वचने ने पगले चालवू जोईए एटले अनार्यने आर्य करवा जोईए. गुजरातमा घणा साधु, अने आ देशमां नहीं तेनुं कारण साधुने जोईए तेकां साधनोनी खामी होईनेज. विहारस्थानो अथवा उपाश्रयो जेवां जोईए तेवां हजु बन्यां नथी ते थवां जोईए. ते उपरांत साधु महाराजनो जे रीते विनय सचवाय तेवी तजवीजो करवी जोईए.

Page #120

११२ जैन कोन्फरन्स रैल्ड
[ एप्रिल सिद्धसेन दिवाकर आचार्ये आ देशने आर्य को छे. तेमज श्री अमर विजय महाराज आ अनार्य देशने आर्य करवानुं मथन करी रह्या छे अने साधु मुनीराज आगमननो प्रवाह चालु कयों छे तो आशा छे के तेवो प्रवाह अमर रहेशेज. - संस्कृतरूपी मातामांथी उत्पन्न थयेली तेमनी बे सुपुत्रीओ मराठी अने गुजराती भाषा छे. मराठी मधुर वाणीए गुजराती उपर आ देशमां सुंदर असर करेली जणाय छे जेथी आवी सारी भाषा पर गुरु वचन सारी छाप पाडी शकशे. . दक्षिण देश ए जमणो हाथ छे. जेथी जमणा हाथनी माफक ते घj प्रशंसनीय काम बजावी शकशे, साधु मुनीराजना आगमन पुर्वे आपणा जैन साधुओ गुरु तरीके बीजाओनी अपेक्षाए केवा छे ते समजवू जोईए. हुं तेने माटे एक दृष्टांत आपीश. आपणा साधुओ विद्या मेळववा पुर्वे प्रथम पवित्र ता मेळवे छे अने पवित्रताना निर्मळ पदपर ज्ञाननां सुंदर चित्रो पाडे छे. ज्यारे केटलाक अन्य दर्शनीओ पवित्रतापर लक्ष आप्या पुर्वे ज्ञान मेळववानो यत्न करता जणाय छे अर्थात् आपणा जैन साधुओ छे ते पवित्र ने ज्ञानी छे.
छठो ठराव-भ्रातृभाव वधारवानो प्रयत्न. भ्रातृभाव वधारवाना संबंधमां तेल्हारावाळा मि. हरखचंद गुलाबचंदे नीचे मुजब दरखास्त मुकी हतीः
" जिनेश्वर भगवानना उपासको एक धर्मध्वज नीचे वसनारा, एक एकना सगा बंधु सरीखा होवा जोईए, परंतु विषमकाळना प्रभावथी तेओमां कुसंप छे, एवं जोइ खरा सर्मिओनां मन दुखाय छे; अने कोईपण रीते संपनी वृद्धी आपणामां थाय तेवा प्रयत्नो थाय एवं दरेक विचारशील माणस इच्छे छे माटे
(१) कुसंपनां बीज काढी नाखवा; (२) दक्षिण जैन ऐक्यवर्धक मंडळी स्थापवा; ( ३ ) ते मंडळीने बहु मते कुसंप मटाडवा सत्ता आपवा; ( ४ ) निराश्रित जैनोने आश्रय आपी तेमने उद्योगे लगाडवा; अने,
(५ ) जेम बने तेम संप, शांती अने सुलेह आपणामां चिरंकाल पर्यंत टकी रही, धर्मोन्नती समाजोन्नति इत्यादि करवामां आपणा लोको अकेकनी मददथी उत्साहित थई पोताने संपीला कहेवराववामा यथास्थित प्रयत्न करे एवं आ सभा अंतःकरण पुर्वक इच्छे छे." ___आ दरखास्तने पंडित लालने टेको आप्यो हतो अने मेसर्स भोगीलाल रतनचंद तथा साकरचंद रंगोलदासे अनुमोदन आप्या बाद ते पसार थयेली जाहेर करवामां आवी हती.
__ मि. हरखचंद गुलाबचंदनुं भाषण. आपणे हिंदु लोक मनमां बहु कोमळ छीए तेमां विशेषतः आपणे जैन लोको तो बहुज कोमळ छीए. सुक्ष्म जंतु माटे पण आपणी सहानुभुति छे ते जगप्रसिद्ध छे. आ मननां कोमळपणामां आपणे

Page #121

१९०५]
आमलनेर कोन्फरन्स. जे जोईए ते छे. आ मननु कुमळापणुं एक वखत परिणत स्थितीने पोहोच्युं एटले आपणी बधी मेहेनत सफळ थशे. आपणे सुक्ष्म जीवजंतु उपर पण प्रेम करनारा छीए तो पछी आपणे एकमेक उपर प्रेम करीशुं तेमां कांई पण आश्चर्य नथी एम तर्क दृष्टीथी जोतां तरत मालम पडे छे. पण व्यवहारमां बधे ठेकाणे एवं देखातुं नथी; एनुं कारण मनुष्य स्वभावमां विचित्र वैषम्य छे. तेज सत्य, नीति, न्यायनो प्रसार थाय ते माटे आकंड बोलनारा लोको, व्यवहारमा तेनो भंग करे छे. प्रजापालन एज कर्तव्य छतां प्रजापतीज प्रजाने त्रास आपे छे, एवी रीतना दाखलाओ इतिहासमां जोवामां आवे छे. जीवोने मारवामां महा पाप छे, एम जाणनारा लोको तरफथी कोई कोई वखते अत्याचार थवा वीशे आपणे सांभळीए छीए. एनुं कारण माणसना स्वभाव- वैषम्य छे, ए वैषम्य आपणे काढवू जोइए. ते काढवा माटे निसर्गतः प्रेमना अंकुर जोसथी वधे एम करवू जोईये. ते जोसथी वधवा माटे उदात्त कल्पना अने उंच विचार जागृत राखवा जोईए. प्रेम, प्रेमना अंकुर आपणा बधामा छे. फक्त तेने योग्य मार्ग आपवो ए आपणे करवानुं छे. ते आपवा माटे आपणे बधा एकज छीए एवो विचार मनउपर सारी रीते बीवित राखवो जोईए. एकज माना छोकराओनो एक बीजा उपर जोईए तेटलो स्वभाविक प्रेम होय तोपण सहवास विगेरेने लीधे ते दृढ थाय छे, तेवीज रीते आपणे बधा एक छीए एम जाण्या पछी पण आपणे एकमेकने वारंवार मळीशुं, एकमेकनो व्यवहार वधारे वधारीशू, सहानुभूति जागत करीशु तोज आपणो प्रेम वधशे. बधा कुटुंबोमां प्रेम कल्पनानी योग्य वृद्धि थाय तोज सर्व ज्ञातिओमां ते थाय छे. ते माटे प्रथम आपणे घरमांज ऐक्य वधारयु जोईए अने ज्ञातीओमा ऐक्य वधारवा जेटली आपणी विशेषतः जैनोनी पात्रता छे एम कोईपण वांधा वगर आपणे कही शकीशु. प्रेमनी वृद्धी थवा मननुं कोमळपणुं जोईए छे ते आपणा बधामां पूर्ण छे. फक्त आपणे तेने योग्य दिशामा परिपक्व करवू जोईए. एकज माने पेटे आवेला भाईओनो प्रेमभाव ज्ञाती बांधवोमां उत्पन्न करवो जोईए. सगा भाईओ माटे जे प्रेम उत्पन्न थाय छे तेवोज एकमेक विशे राखवो जोईए. एवो बंधुप्रेम उत्पन्न थशे तोज आवी बेठकोनो खरो फायदो आपणने मळशे अने तेवो प्रेमभाव वधवा माटे बेठको वारंवार थवी जोईए. आपणा लोकोमा मोटो दोष ए छे के आपणामां ऐक्यनो अभाव छे ते अभावनो नाश करवा माटे आपणे जुदी जुदी रीते प्रयत्न करी आपणामां ऐक्य करवू जोईए. अनेक क्षुद्र विचार, विकार, भुली सार्वजनिक बाबतोमा आजना जेवू मतैक्य करवू जोईए. आपणे एकमेक माटे अनास्था बताववी ए व्यक्ती अने ज्ञातीना सुखनी वच्चे आववा जे छे. कोईपण सार्वजनिक अथवा ज्ञाती बाबतनो प्रश्न आवे ते वखते खानगी मतभेद भुली, बधा एक दिलथी मेहेनत करीशुं तोज ज्ञातमांनो बंधु प्रेम अने ऐक्य वधतुं जशे. सार्वजनिक हीतनो संबंध आवे त्यारे एकमेकने उतारी पाडवानु, एकने नीचो नाखी बीजाए चढती करवी, एक पक्षवाळाओए बीजा पक्षवाळाओ उपर जोसमेर तुटी पडवू एम जो थशे तो ऐक्य कोई दिवस थशे नही. बंधु प्रेम नही होय तो ऐक्य थवानुं नथी; नहीं थाय तो ज्ञातीनी, समाजनी अने छेवटे राष्ट्रनी अवनतीज थवानी एम कोईपण देशना इतिहासी सिद्ध थशे. भ्रातृभाव राष्ट्रोन्नतीनो मुख्य पायो छे. प्रथम आपणे बधाए एकमेक माटे पूर्ण प्रेमभाव राखवो जोईए. ते राखवा माटे मतभेद भुली, सहनशीलता, क्षमावृत्तिओनुं अवलंबन करवू जोईए, आम थशे तोज आपणने समाजनी अनेक प्रकारे उन्नत्ति करतां आवडशे अने एक वखत उन्नत्ती थवा मांडशे एटले स्वभावत: आपणा विचार प्रबल थशे अने जुदी जुदी ज्ञाती माटे प्रेमभाव वधशे. बीजा
ओ माटे लागणी थशे पण बीजा माटे प्रेमभाव वधारवो होय तो ते प्रथम आपणामांज वधवो जोईए. कुटुंबो सुधर्या वगर समाज सुधरतो नथी अने अनेक समाज सुधर्या वगर राष्ट्रोन्नत्ति थती नथी तेमज प्रथम

Page #122

जैन कोनफरन्स हरैल्ड.
[ एप्रिल
आपणे एकमेक माटे बंधुप्रेम वधार्या वगर खरूं देश प्रेम उत्पन्न थई शकशे नहीं. आपणे बधा एकज भूमाताना छोकरा छीए ए विचार मन उपर बिंबित थवा माटे खरी देशोन्नति शुं करवाथी थाय छे ते पूर्णपणे जाणवू जोईए. ते जाण्या पछी ते रस्ते आपणे प्रयत्न करवा जोईए; ते प्रयत्नोमांनो एक प्रयत्न आपणी आजनी बेठक छ एने कायमर्नु उत्तम स्वरूप आफ्वा माटेनी जवाबदारी आपणा बधा उपर छे ते जवाबदारी जाणी आपणे बधाए वर्तवू एज परस्पर माटे खरेखरो प्रेम बताववो ते छे. ते वगर, खरेखरा बंधु प्रेम वगर, परस्परना ऐक्य वगर आवी बेठकोनो काई पण उपयोग थतो नथी. ते प्रेम खास आपणा बधामा जागत छे. तेनी वृद्धि करवा माटेज आपणे बधा भेगा थया छीए. ते वृद्धिंगत थशे त्यारेज आपणांमां ऐक्य वधशे; ऐक्य वधशे त्यारेज आपणी उन्नति, आपणा बंधुओनी उन्नती थशे अने उन्नती थशे तोज आपणे बधा सुखना दिवस जोइशुं.
पंडीत लालन- भाषण.
लालनने झाड थड जड्युं. परंतु मुळ शाखा, मुळ थड, डांखळीओ, फूलफळ शुं छे तेनो विचार करवा लाग्यो त्यारे खबर पडी. आ बघामां चित्रविचित्रता केटली बधी लागे छ ? जैनरूपी वृक्षनां थड शुं छे ? ते विचित्र देखाय छे. केटलाक फळy काम करे छे तेथी सामान्य दृष्टीवाळाने जुदु जुदुं देखाय छे—विरोधता देखाय छे. झाडमां जेम डाळीओ छे तेम जैन वृक्षमां गच्छो छे. परंतु थड-मुळ एकज छे. जेओ समजे छे ते माने छे के तेओ एकज झाडनां फळ छे. जो ऐक्यता जोई न शकता हो तो एक झाडना फळ फूलनो विचार करो. वस्तु एकज छे. झाडना मुळीआंथी ते रस सुधी विचार करो, सर्व एकज मालम पडशे. कर्जा छे के “ सर्व जीव करुं शासन रसी." क्या डाळामां ते रस नथी पोंच्यो ? आपणे सघळा बांधवो छीए. आपसआपसमां कदापी वढवाढ होय ते छतां पण संघD नाम लेवातां एकठा थाओ छो. जिन भगवान, दर्शन देखाडे छे के ऐक्यता छे. संपमा कुसंप जोइए नहीं. वीर भगवान सर्व उपर दया राखे छे. प्रीतिभाव एवो जोइए के कटोरमां पण लागे नहीं. धर्मनुं मुख्य स्थान हृदय जो एकत्र छे तो आपणे पण एक ज छीए.
गरीब झुपडां, पर्णकुटी, कोटेज, घर, बंगला मेहेल होय छे तेम राजानो महेल, चक्रवर्ती महेल होय छे. इंद्र, महेंद्र जेने वंदन करे छे तेवा वीर भगवानना आपणे सगा पुत्रो-राजपुत्रो-छीए. जैन दया रुपी धनथी आपणे धनवान-धर्मवान-छीए. दयानुं लोही जेनामां स्फूरी रह्यं छे तेना आपणे सगा पुत्रो छोए. आपणे सघळा एकज छीए. कदाचित् टोळीमां कजिओ करीए तो भूली जq जोइए. आपणे सघळाए संपथो रहे जोइए. धार्मिक बांधवो श्रेष्ठ छे. हमणांना भणेला एम माने छे के आपणे वीस लाख कांकरा सरखा छीए. जापाननी नानी वस्ती, देशभक्ती अने देशप्रीति विशेष होईने रशिया जेवा रीछने हठावे छे. देखाती जैन पण खरी दया स्वरूप जैन कोम एकत्रताथी हिंसारूपी रशियाने हठावी शके. बंधुत्वमा जोडाया पछी तिर्थकरने मोटा मान्या परंतु तेज तिर्थकरे श्रीसंघने मोहोटो मान्यो छे. आ एकत्रताथी श्रीसंघ तिर्थकर सरखाने पण वंदनीय थयो छे. कारण के तेमां गुण अधिक छ अने ते जगतनो व्यवहार छे. घरमां लडाई करीए तो केवं लागे? जो तमे सुपुत्रो हो तो संपथी रहो अने पवित्र दया धर्मनो दुनियामां प्रचार करो.
आपणे ऐक्यता मेळववी अने तेथीज भ्रातृभाव वधी शकशे. एक पिताना प्रपुत्रो होय तो वीस हजार थई जाय. संप शुं ? तेनी व्याख्या नथी. आपणा संघमां संपूर्ण प्रीति छे. जो ऐक्यबळथी

Page #123

१९०९] आमलनेर कॉन्फरन्स.
११५ काम थाय तो शुं जेपान करतां आपणे वधारे न करी शकीएं ? आपणे सघळा एकठा थया छीए ते देखाडी आपे छे के आपणामां बंधुत्वनी इच्छा स्फूरी रही छे. कॉन्फरन्सरुपी महेलना पायामां आ पहेलो पथ्थर छे. आपणामां ऐक्यता धीमे धीमे अने पगले पगले नहीं परंतु एकदम थवी जोइए. ज्यां संघ त्यां तिर्थकर अने ज्यां तिर्थकर त्यां संघ छे.
ज्यां आत्मा छे त्यां सर्व छे. नामदार गवर्नर जनरल हिंदनो प्रतिनिधि Viceroy कहेवाय छे. तेज प्रमाणे कॉन्फरन्सना चार जनरल सेक्रेटरीओने देशना सर्व भागनी दिलसोझीनुं बळ मळे छे. अमेरिकामां आवेला चिकागो ब्रीज-पुलनो दाखलो ल्यो. एक बार वर्षनो छोकरो कळथी बळ वापर वाने लिधे फतेहमंद थयो ते एक विचारथी थयुं तो आपणा सघळाओना एकत्र विचार- केटलुं बधुं बळ ? ते प्रमाणेना संपथी जरूर फतेह पामशो. धर्मनी भित्रता मोक्ष सुधी पहोंचे छे. संपमा महेनत नथी. कुसंपमा महेनत छे. ज्यां विरोध समजाय, आचारभिन्नता जणाय, त्यां कुसंप थाय. विचारनी विचित्रता ते शुं छे ? · त्रण रंग जुदा छतां त्रणे शोभे छे. ज्यां विचारभिन्नता-विकारभिन्नता होय तो कुसंप जोइए के सुसंप ? कुसंप शिवाय बीजं कांई नहीं.
___ जुदा जुदा गच्छो ते एक हारमोनियमना सप्तक बराबर छे. कदी आपणी धार्मिक क्रियाओ कंइक जुदी जुदी होय तेथी शुं आपणे जुदा थया? जे स्वरो काममा लागे छे ते लईने संप रूप सुर उभो करवो. जो ते युक्ती आवडती होय तो हाल जे तमे बोलो छो अने कार्य करी शकता नथी ते करी शकाय. आपणामां कोई पण जातनो भेद नथी. आपणे दुर्जनने सजन करनारा छीए. तेमने कहाडी नांखनारा नथी अने ते सारु सर्वत्र संप अने बंधुभाव होवानी जरूर छे.
मी० भोगीलाल रतनचंदनुं भाषण. मेहेरबान प्रमुख साहेब, प्रतिनिधि बांधवो, सद्गृहस्थो, अने सुशील बेहेनो,
" भ्रातृभाव वधारवानो प्रयत्न " ए रीतीना ठरावने टेको आपवा माटे हुं बे चार शब्द बोलवा आपनी रजा लऊर्छ. ए ठराव एटला महत्वनो छे के ए ठराव पसार थया पछी एनो जो पूर्ण अने खरेखरो अमल थाय तो आपणी जैन कोम हाल जे बधी बाबतमां पछातमा छे ते एक सुधरेली अने अग्रणीय कोम थाय.
गृहस्थो, भ्रातृभाव एटले भाई जेवो संबंध. भ्रातृ ए शब्दनो अर्थ भाई ए थायछे. अने तेना जेवो भाव ते भ्रातृभाव केहवाय. ते वधारवानो प्रयत्न करवा आ ठराव छे.
आपणा हिंदुस्थानदेशना इतिहास तरफ आपणे जो थोडीवार नजर फेरवीये अने विचार करीये के जे देश पहेलां धार्मिक, नैतिक, अने सांपत्तिक स्थितिमां बधा देशो करतां आगळ पडेलो हतो, जेना माटे सुवर्णमय हिंदुस्थान एम केहेवातुं हतुं, जे देशना विद्या, हुन्नर अने रीतरिवाज शिखवा माटे आ पृथ्वी उपरना दरेक देशमांथी विद्वान लोको आवता हता, ते देशनी आवी दयाजनक स्थिति केम थई ? ए देश पारका लोकोना हाथमां केम गयो ? ए देशना विद्या हुन्नर क्यां गया ? ए देश- सुवर्ण बधुं क्यां गयूं ? अने ए देशना लोकोने पोतानी आजीविका पण चलावानी शक्ती केम न रही ? गृहस्थो, आ प्रश्नना उत्तरमा शुं जवाब आपशो ? ए बधानो एकज जवाब छे के ए देशमां भ्रातृभाव तदन अस्त थई गयो

Page #124

. जैन कोनफरन्स हरैल्ड.
[ एप्रिल छे. भ्रातभाव न होवाथी आपणां राजाओनी सत्तानो नाश थयो अने, आपणामांनाज लोकोए पारकाओनी लांच खाई तेओने हाथ आपणो आखो देश सोंप्यो. राजकीय सत्ता जवाथी विद्या, हुन्नरने जोईतो टेको मळ्यो नहीं, अने विद्या हुन्नर डुबी जवाथी आपणि सांपत्तिक स्थिति बगडी, सांपत्तिक स्थिति बगवाथी धर्म तरफ लोकोनुं ध्यान वधारे न रह्यं अने धर्म शिक्षणना अभावे आपणी सामाजिक स्थिति बगडी अने तेथी आपणे बधी रीते पछातमां पडी गया. ग्रहस्थो, फक्त आपणामां संप न होवाथी आवि नबळी स्थितिने आपणे पोहोंच्या.
एथा तदन विरुद्ध स्थितिनुं राज्य के ज्यां भ्रातभाव लोकोना'नसोनस वशी रह्यो छे ते । देशनी स्थिति जुवो. ए देश आजे आखी दुनियानुं ध्यान खेंची रह्यो छे. एशीयाखंडमां तो छू पण
आखा युरोपखंडमां पण जे राज्य माटे पूर्ण भीति राखवामां आवती हती, तेवा मोटा रशीयन राज्य साथे बाथ भीडी आजे तेना ऊपर पूर्ण जय-एक पूर्ण उमरना मोटा सिंह ऊपर जेम सिंहनु नानुं पण खरेखरी शक्ति धरावनारूं बच्यु मेळवे तेवो मोटो जय मेळव्यो छे. ते जपाननो एक दाखलो आपवो हुँ युक्त धारूंछु, ते ऊपरथी आपणने मालम पडशे के आवडो मोटो जय एणे खरेखरा भातृभावथी उपजतो शौर्यना लीधे भेळव्यो छे. अने ए जपाने संपनी खरेखरी कीमत जाणी छे.
पोर्ट ऑर्थर लिधा पछी त्यां जपाननो वावटो चढावा जनारा पेहला जपानीस शीपाईने रशीयनोए मायो पंण पेहला शीपाईना हाथमांनो वावटो जराए नमतो नथी एटलामांतो बीजो शीपाई आव्यो तेणे पण रशीएनोए मायो. तरतज त्रीजो शीपाई आव्यो तेने मायो, चोथो, पांचमो, छठो, सातमो, आववा लाग्या पण जपाननो वावटो जरी के नम्यो नहीं त्यारे रशीयनोए जाण्यु के ए लोकोमा संप बहु वधार छे. ए मरवाने जरीके डरता नथी. बधाए मरी जशे पण वावटो चढावशे एम जाणी वावटो चढावा दीधो. गृहस्थो, जुवो ए लोकोनो संप अने जुवो ए लोकोतुं देशाभिमान! जेणे देशद्रोही थई पारकाओनी लांच खाई जपानना हितविरुद्ध आचरण करी देशनुं नुकसान कर्यु होय एवो एक पण जपानीस हजी निकब्ब्यो नथी अने आपणे आशा राखीशू के निकळशे पण नहीं.
एम संप होय तो मोटमोटां कार्य कराय छे कारण के तेवां मोटां काम करवाने शक्ति संपथीज आवे छे. एक बे माणसनी शक्ति आवां मोटां कार्यों करी शकती नथी. दाखला तरीके जुवो के रूना तार ज्यारे छुटा होय छे त्यारे तदन नबळा होयछे. पण ज्यारे एमनुं सुतर थई जाडां दोरडां वणायछे. त्यारे तेओमा हजारो मण बोजो उचकवा जेटली शक्ति आवे छे. तेवीज रीते लाकडीओनो भारो जुवो. आखो भारो लई तेना बे ककडा करवा जशो तो कोई पण दिवसे थशे नहीं पण एज भारो जो छुटो करी नांख्यो तो एक एक लाकडी भागी नाखवाने जरीके वखत लागशे नहीं अने आखो भारो पळमां भागी जशे.
माटे गृहस्थो, आपणामांथी कुसंपनो मुळथी नाश थवो जोईए. आपणामां केटलेक ठेकाणे तड होयछे. ते पण आ कुसंपना लीधेज भागवां जोईए. केटलेक ठेकाणे आभिमान अने ममत्वना लीधे जेओ लोकोमा एवां तड होयछे ते पोते भागी शकता नथी तेवी स्थितिमां आ ठरावमां जणाववा मुजब " जैन ऐक्यवर्धक सभा " काढी तेनी मददथी एवां तड भागवां जोइए. आटलुं बोली हुं आ ठरावने टेको आपी आपनी रजा लऊंछं.

Page #125

११७
१९०५]
आमलनेर कॉन्फरन्स.
मि. सांकल चंद रंगीलदासर्नु भाषण. आपणे एकज धर्म पाळनारा छीए, तथा आपणा. एकज विचारो छतां आपणी अवनती थवा आपणा दुर्भाग्ये कुसंपरुपी राक्षस दरेक देशमां, दरेक शहेरमां, एटलुंज नहीं पण नाना गामडांओमां ज्यां थोडी वस्ती होय छे तेमां पण पोतानो निवासस्थान करवा चुकतो नथी. आ कुसंपरुपी राक्षसे कंईक राज्योनी उलटपालट करी नांखी छे तो ज्ञातोमां खळभळाट मचावी तेओने मोठं नुकशान करे तेमां शुं आश्चर्य छे ?
सने ११९३ मां ठाणेश्वरनी बीजी लडाइमां रजपुत पड्या तेनुं कारण शुं हतुं ? बीजुं कांइज नहीं पण रजपुतोमा कुसंपरूपी राक्षसनुं प्राबल्य. कारण के ते वखते पृथ्वीराज चौहाण अने कनोजनो राजा बंने ससरा जमाईमां अत्यंत नीकट वेर चालतुं होवाथी परदेशीओ फाव्या. ए ऐतिहासिक वात कोईथी अछांनी नथी. आ कुसंपनो एकज दाखलो छ तेम नथी. इतिहास उपर नजर फेरवतां कुसंपना लीधे योतानी, पोताना कुटुंबनी, पोतानी ज्ञातीनी अने आखरे पोताना देशनी अधोगती थएली अवा सेंकडो दाखलाओ आपणने दृष्टीगोचर थायछे. तेटला बधा दाखला टांकी आपणो अमूल्य वखत लेवा हुं चाहतो नथी. इतिहास उपरथी आ वात सिद्ध थायछे के, जो एक घरमां संप न होय तो ते घरनो, जे कुटुंबमा संघ न होय ते कुटुंबनो, जे ज्ञातीमां संप न होय ते ज्ञातीनो, अने जे देशमां संप न होय ते देशनो नाश थायछे. हालमां भाई भाईमां पण संप जोवामां आवतो नथी, तो वळी कुटुंबमां, ज्ञातीमां अने देशमां संच तो क्याथीज होय ? एक बापना पुत्रो पैसाना लोभ अने स्वार्थमां मंदमति थई लडे छे, कोरटे चडे छे, पोताना पीताश्रीनी आवरूना कांकरा करे छे, अडधी संपति तो कजीआमां बरबाद थायछे बाकी अडधी संपत्तिथी क्रोडपति कहेवाता बापना पुत्रो हवे लक्षापति कहेवरावे छे. आगळ जतां तेओना पुत्रोमां पण तेवा कुसंपना बीज रोपाय छे. आवी रीते बे, चार पेढीओ थतां क्रोडपतिनुं नामनीशान पण रेहतुं नथी. तेज पुत्रो जो एक ठेकाणे संपथी रहे तो तेओ सघळा क्रोडपतीज कहेवाय छे माटे हे • बाधवो ! भाई भाईमां कोरटना बारणे न चढतां आपस आपसमां तंटा बंध करो. आपगुं, आपणा
कुटुंबY, अपणी ज्ञातीनुं अने छेवटे आपणा देशनुं भलं करवु होय तो आपणामां चालता कजीआ कंकास तथा द्वेशबुद्धि सदंतर दूर करवी जोईए.
__ इलीझाबेथ राणीना वारामा स्पेनना राजाओगे इंग्लंड उपर पोतान अजित आरमाडा मोकल्यु हंतुं, ते सर्वत्र प्रसिद्ध छे. आ स्वारीना वखतमा इंग्लंडमां धर्मसंबंधमां मोटा बे फांटा पडेला हता तथा प्रोटेस्टंट लोकोनो हाथ फाववाथी तेओ रोमन क्याथलीकने बाळी मुकता तथा क्याथलीक लोकोनी चडती थती त्यारे प्रोटेस्टंटोने मारी नाखता हता. आवी रीते केटलाक काळ सुधी चालतुं हतुं. आवी वखते इंग्लंडमां केटलांक फीतुरो थतां जोई स्पेनना राजाओनो इरादो प्रोटेस्टंट धर्मनो नाश करी नाखवानो हतो अने ते वखते ते घणोज बळवान हतो तेथी आखं इंग्लंड गभराई गयु. नशीबपर भरोसो राखी तेनी सामे उभा रह्या खरा, पण तेमां तेओनो भरोसो नहोतो एटलं होवा छतां उपली सवारीनो पोकार थतां आखा इंग्लंडमां एवो आवेश चड्यो हतो के जुना तथा नवा धर्म एक कोरे मुकी आपणे बधा इंग्लंडना रेहेवासीओ छीए एवीज तेओने बुद्धी थई गई अने आ अजीत आरमाडाने नसाडी मूक्यो. आ वखत ज्जो ऐक्यता न करत तो इंग्लंड उपर केवी दशा आवी पडत तेनो ख्याल करशो. आ प्रमाणे ऐक्यताथी सघळु सकळ थई उन्नती थायछे.

Page #126

१२
जैन कॉन्फरन्स हरेल्ड.
[एप्रिल त्रिजी बेठक. ता. २४-४-१९०५ ना रोज बपोरना सभानी त्रिजी बेठक मळी हती जे वखते पण आखो मंडप स्त्रीओ अने पुरुषोथी चिकार भराई गयो हतो. श्रीमन् मुनीराजो पण हाजर रही सभाना कार्यने उत्तेजित करता हता.
ठराव सातमो-जीवदया. पंडित फतेहचंद कपुरचंद लालने जीवदयाना संबंधमां निचली दरखास्त रजु करी हती:
"अहिंसा परमो धर्मः" ए जैन धर्मनुं रहस्य छे अने सकळ जीवनी समान योग्यतानुं तत्त्व केवळ जैन धर्मेज उत्तम रीते प्रतिपादन करेलुं छे, माटे
(१) मुंगा जानवरो उपर गुजरतुं घातकीपणुं अटकाववा, (२) पांजरापोळआदि जीवदयानां खातांओने मदद करवा, (३) बनते प्रयासे जीवहत्या अटकाववा, (४) जीवहिंसाथी बनती चिजो नहीं वापरवा, (५) तथा रुढी प्रमाणे जीवदया पाळवा, आ सभा अखिल दक्षिणी जैन समाजनुं ध्यान खेंचे छे."
आ दरखास्तने शेठ अनुपचंद मलुकचंदे टेको आप्याथी ते सर्वानुमते पसार थयली जाहेर करवामां आवी हती.
___ठराव आठमो-हानिकारक रिवाजो दूर करवा बाबत.
मि. वीरचंद श्रीचंदे हानिकारक रिवाजो दूर करवाना संबंधमां निचली दरखास्त रजु . करी हती:
"श्री जिनेश्वर भगवान भाषित धर्म विरुद्ध जे अनंत कुरीतीओ आपणामां पेठी छे तेमांथी, (१) लनादि प्रसंगे शिष्टाचारविरुद्ध चालती रुढीओ, (२) अन्य लोकोनां शास्त्रप्रमाणे चालती विधि, (३) मरण पाछळ जमणवारादिकोमा थतो अन्यथा खर्च, (४) रडवा कुटवानो त्रासदायक अने लजामणो रिवाज, (५) लग्नादि प्रसंगे थतो वगर फोगटनो खरच, (६) अने मालव देशादी भागोमां चालतो मातानो भंडारो,
इत्यादि अनेक रिवाजो आपणी कोमने डुबावनारा छे ते तथा बीजा रिवाजो जे जे भागमा चालता होय तेने अति सत्वर बंध करवानी व्यवस्था करवी; तथा आपणा स्वधर्मी बांधवोमां धर्मने लगती खरी रुढीयो प्रचार पामे तेवा उपायो योजवा आ सभा समस्त दक्षिणी संघनुं ध्यान खेंचे छे."
आ दरखास्तने मि. टोकरसी नेणसीए टेको आप्याथी अने मि. माणेकचंद वीरचंद तथा पंडित लालने अनुमोदन आप्याथी ते सर्वानुमते पसार थयली जाहेर करवामां आवी हती.

Page #127

१९०५]
.
११९
आमलनेर कोन्फरन्स. मि. वीरचंद श्रीचंद, भाषण.
बांधवो, आपणामां अविचारी रुढी- एटलं तो साम्राज्य प्रवर्ते छे के तेना आपणे दास बनी बेठा छीए अने तेना दास बनी जवाने मुख्य कारण स्त्रिओगें अज्ञानपणुं छे. माटे निओने केळवणी आपवी जोइए एटले रुढी तमारी दास बनी जशे. आपणा बांधवोनी दुःखी स्थिति थवाचं कारण अज्ञानपणुं, अने तेनाज लीधे आपणामां पेसी गएला हानिकारक रिवाजो. हालमां जमानो एवो आव्यो छे के आपणा गुरुओनी धर्मआज्ञा मानवाने बदले आपणी आज्ञा तेओने मनाववानो प्रयत्न करीए छीए. बांधवो, ज्यारे आवो उलटो जमानो आव्यो त्यारेज आपणामां धार्मिक तेमज संसारिक हानिकारक रिवाजो कंईक अन्यधर्मीओना सहवासथी, कंईक अज्ञानताथी अने कंईक पोताना आराम माटे लई बेठा छीए. धर्मपर श्रद्धा नहीं तेथी मिथ्यात्व आवे छे. जैन धर्ममां श्री वितरागनी भक्ति विना बीजाओनी भक्ति करवानुं फरमान नहीं छतां बीजाओनी भक्ती करवामां आवे छे; एटलुंज नहीं, पण शितला पूजन, शियळ सातमे टाढुं खावं, होळी भुख्या रेहे, सोमवार करवा वीगेरे देखादेखी हजारो अन्य धर्म संबंधी रीवाजो आपणामां पळाय छ; अने. विशेशतः स्त्रीयोमां वधारे पाळवामां आवे छे ते माटे स्त्रीओने विद्यार्नु अवलोकन करावो एटले ते हानीकारक रीवाजो दूर थई सुमार्गने तरत अंगीकार करशे. युरोपना वीरशरोमणी नेपोलीयन कहे छे केकहे नेपोलीयन देशने, करवा आबादान, सरस रीत तो एज के, दयो माताने ज्ञान. ए उपरथी खुल्लु जणाय छे के स्त्रीओने केळवणी जरूर आपवी. बांधवो! - तमारा हाथ चिंतामणी रत्न आव्यु छतां गारगोटी लेवानी इच्छा केम धरावो छो ? बांधवो ! जागृत थावो अने चालता दुष्ट रीवाजो तरत बंध थाय तेनो घटतो प्रयत्न करो.
बांधवो ! आपणामां लग्न आगोदर वेवीशाळ करवामां आवे छे ए रीत सर्वे कोममां चाले छे, पण आपणामां ए चालनो उपयोग खराब रीते करवामां आवे छे. आपणामां लग्न पेहलां पांच सात वर्ष
आगोदर वेवीशाळ करवामां आवे छे, अने तेज अनर्थनुं कारण छे. गरीबने तो कन्या मळवानाज वांधा त्यारे तेना वीषे तो कांई केहवानुज नथी. मोटाने घेर छोकरानो जन्म थयो के तेना वेवीशाळ वीषे वातो चर्चावा लागी, देशावरथी कागळ आववा मांड्या के तरत तेमना अज्ञान पिता कन्याना घय गुण तरफ नहीं जोता, पुत्रोना आगळना सुख दुःखो तरफ नहीं जोतां, फक्त पेहेरामणी तरफ लक्ष देइ वेवीशाळ करे छे. आगळ दुःखो तेमना पुत्रोने वेठवां पडे छे, अने तेनाथीज अनर्थ थायछे. एवी तरेहना वेवीशाल पेहेलां बंध करवां एटले बाळलग्न पण बंध थशे. बाळलग्न बाबत गायकवाड सरकारे जे कायदा कर्या छे ते बाबत आपणे तेमने अंतःकरणपूर्वक धन्यवाद आपीए छीए, माटे अग्रेसरो एवी तरेहना वेवीशाल बंध करशे एवी आशा छे.
बांधवो! आपणामां लग्न अन्य धर्मीओना सहवासथी धर्मविरुद्ध थतां हतां पण आपणी महासभाना लीधे ते चाल घणे ठेकाणे बंध थती चाली छे पण आपणा देशमां ते घणे ठेकाणे छे माटे ते नाबुद थाय तेवो प्रयत्न करशो. आपणामां लग्न प्रसंगे नाच, दारु, फाजील जमणवार, पंचोना लागा वगेरेमा फाजील खर्च थायछे. तेवी रीतोना फाजील खर्च न थाय ते माटे गामोगामना पंचोए तथा अग्रेसरोए ए बाबत नियम करवा जोईए अने नियम करती वेलाए तेओए ए वात ध्यानमा राखवी के

Page #128

१२० जैन कोन्फरन्स हरैल्ड.
[एप्रिल जे नियमथी गरीब माणसनुं कार्य कोईy करज काढ्या विना सहेज थाय, लमप्रसंगे सीओ अनुचित गायन गाय छे. लग्न ए मंगलकार्य कहेवाय ने एवां मंगलकार्यमां स्त्रीओ अमंगल गाय ते शुं सारूं छे ? जे वेळाए स्त्रीओना मुखमांथी बीभत्स भाषण नीकळे छे ते वेळाए त्यां सांभळवा आवेला समुदायने घणुंज शरम भरेलु लागे छे पण ते वातनी स्त्रीओने बिलकुल शरम लागती नथी. ते माटे मारी बेहेनो प्रत्ये नम्र विनंति छे के तेओ आवी रीतना अनुचित गायनो गाशे नहीं. कोई कोई ठेकाणे लग्न प्रसंगे तरगाळा जेवा लोकने जमाडी तेमनो नाच करावीने तेमना मोढेथी बीभत्स भाषणो सांभळीने तेमने शीख आपवामां फाजील पैसानो खर्च करे छे ते नहीं करवो एवी मारी नम्र विनंती छे.
बंधुओ, मृत्यु पाछळ मिष्टान्न खवराववानो अने भोजनो उडाववानो निंदा भरेलो रिवाज घणोज खराब छे. मरनारनी पछवाडे दिलगिरी जणावाने बदले आपणे तो मीठा मीठां भोजनो जमीए छीए. आपणुं हृदय केवं निष्ठुर छे ? आपणुं मगज केवं विचारशून्य छ ? बांधवो, विचार करो के आवा रिवाज तमो केवी रीते पसंद करशो ? ए माटेज एवा कढंगा रिवाजो बंध थाय तेवो प्रयत्न करशो.
मरण समये रोवा कुटवानो निषेध.
रोवा कुटवानो चाल केवळ दुर्गध समान छे, पण तेनी गंध आपणने बिलकुल आवती नथी पण आ रीत जोई अन्य लोकोना नाक तो फाटी जाय छे; कारण तेमने तेनो सहवास नथी अने तेनाथी थतुं जे जे महाभारत नुकसान तथा दुःख थाय छे, तेनुं तेओने ज्ञान छे. रोवा कुटवाना दुःखदायक चालथी घणां नुकसानो थाय छे, ए नीति अने धर्म थकी उलटा छे, अने शरीर तथा मनने बगाडनार छे. बांधवो, जे जन्म्युं ते मरवानुं छे, मरण आपणा हाथमा नथी. सर्व कर्माधिन छे. घणा दिवसना स्नेहने लीधे आपणने दुःख तो लागे पण निरुपाय वस्तुनो घेलो शोक करवो ए केवळ फळ विनानु छ एटलुज नहीं, पण एवी रीते शोक कीधाथी तन, मननी खराबी थाय छे. बांधवो, ए नठारी चालना गैरफायदा पोताना मनमा सारीपेठे समजी पोतानी स्त्रीओने रुडी रीते समजावी जेम बने तेम ए चालो कहाडी नांखवा जोइए. बेहेनो, तमारे सारी पेठे समजवू के स्त्रीना धर्म शा छे ? तेओए घरमां अने वहार केवा विवेक बताववा जोइए ? छोकराओगें आचरण तमारा उपर घणो आधार राखे छे. कई कई नीतीओ तमे तमारा बाळकना मनमा ठसावो छे? माटे समजीने शोक करवानी नठारी चाल कहाडी नांखवी जोइए. आपणे आ संसारमा नाना प्रकारना निरपराधी अने निर्विकारी कामो करी सुख भोगबवाने जन्मेल छीए; अने वगर कारणे हाथेथी खराबी करी लई दुःख पामवाने जन्म्या नथी. माटे एवी तरेहनी कुचालो बंध करी बांधवोने तारवा उद्यमवंत थाओ. बांधवो, जेओ सुधाराना सुखथी अने ए सुखना रस्तामां जे जे हरकतो आवी पडे छे तेथी अजाण्या छे, तेओने हुं दोष आपतो नथी पण जेओ समजे छ ने हरकतो दुर करता नथी तेओने माथे कायरपणानो अने देश सुधाराना काममां | आळस राख्यानो मोटो दोष छे. भाईओ, विद्यानी संगतथी घणानामां विवेक आवे छे माटे मारा सुज्ञ बांधवोए अने बेहेनोए उमेद राखी देश सुधाराना काममां आगळ पडवू जोइए. बंधुओ, देश हितने आडे आवनारी जे जे रुढीओ अने जे जे वहेमो छे, तेनुं जडमुळथी ज्यां सुधी तमो निकंदन नहीं करो, त्यांसुधीं तमो कदी पण देशोन्नति करी शकशो नहीं अने बांधवोने पण तारी शकशो नहीं. ए अवश्यमेव समजी राखजो.

Page #129

१९०५] आमलनेर कोन्फरन्स.
१२१ ठराव नवमो-कन्याविक्रयनो चाल बंध करवा बाबत. कन्याविक्रयनो चाल बंध करवा संबंधमां मी० उतमचंद वालचंदे नीचली दरखास्त रजु करी हती:
कन्याविक्रय जेवी अत्यंत निंद्य अने आपणा समाजने कलंकभूत चाल आपणामांथी तदन नाबुद थाय ते माटे
(१) कन्या विक्रयनां कारणो शोधी काढवां; (२) ते कारणो मटाडवा माटे चांपता उपायो योजवा; (३) दरेक गामना पंचे योग्य नियमो घडी काढवा; .
अने जेम बने तेम त्वराथी आपणामां पवित्र आचारो प्रगट थाय तेवा प्रयत्नो करवा आपणी समाजना आगेवान लोकोनुं आ सभा ध्यान खेंचे छे." .
आ दरखास्तने मी० टोकरसी नेणसीए टेको आप्यो हतो, अने मेसर्स चुनीलाल रामचंद, हौसीलाल पानाचंद, देवचंद ननुसा अने बालु रामचंदे अनुमोदन आप्याथी ते सर्वानुमते पसार थएली जाहेर करवामां आवी हती.
ठराव दसमो-योग्य अने पवित्र विवाह. योग्य अने पवीत्र विवाहना संबंधमां मी० गोविंदजी खीमजीए नीचे मुजब दरखास्त रजु करी हती:
___“ श्रावकोना सोळ संस्कारमांनो विवाह संस्कार अत्यंत महत्वनो छे अने तेनो दीर्घकाळ संबंध होय छे माटे,
(१) बाळविवाह, (२) कजोडां, (३) बाळा-वृद्धविवाह इत्यादि अयोग्य अने आपणी कोमने डुबावनारा विवाहना रीवाजो सवर बंध करवानो प्रयत्न करवा तमाम लोकोनुं आ सभा ध्यान खेंचे छे अने नामदार महाराजा गायकवाड सरकारे बाळविवाह प्रतिबंधक कायदो घडी काढ्यो छे तेनी आ प्रसंगे आ सभा घणी खुशीथी नोंध ले छे, अने तेमने अंतःकरणपूर्वक धन्यवाद आपे छे.”
___ आ दरखास्तने मी० दामोदर बापुसाए टेको आप्यो हतो अने मी० नरसी जादवजीए अनुमोदन आप्याथी ते सर्वानुमते पसार करवामां आवी हती.
___ठराव अगीयारमो-जीर्ण जैन मंदिरोद्धार. जीर्ण जैन मंदिरोद्धारना संबंधमां मी० चुनीलाल नयालचंदे नीचे मुजब दरखास्त रजु करी हती:
" आपणा दक्षीण देशमा जे जे पवीत्र तीर्थभुमीओ छे अने वीशाळ भव्य जैन मंदीरो छे, तेमांना. केटलांक कालवशात आजे घणी हीन स्थितिमा आवी गएला छे त्यां नाना प्रकारनी थती आशावनाओ जोई भावीक हृदयमां कंपारी छुटे छे, माटे

Page #130

१२२ जैन कोनफरन्स हरैल्ड.
[एप्रिल (१) तेवां मंदीरोनी अने तीर्थोनी नोंध करवा; (२) जीर्णोद्धार खातुं उघाडी एक कमीटी स्थापवा; अने ( ३) ज्यां आशातना थती होय त्यांथी योग्य कारणे अन्य देरासरीने छुटथी प्रतिमाजीओ आपवा.
आ सभा तमाम आगेवान लोकोनुं ध्यांन खेंचे छ; अने वराडमानुं पवीत्र तीर्थ श्री अंतरीक्षजी, जे पुजारी लोको दबावी बेठा हता, तेनो उद्धार करवा माटे नीमाएली “ दीगंबर-श्वेतांबरी संयुक्त कमीटी " ए तथा ते कमीटीना आगेवान गृहस्थोए जे अथाग परीश्रम लीधो छे ते माटे आ सभा तेमने अंतःकरणपूर्वक धन्यवाद आपे छे अने आवां कामो करवा बीजा बांधवोने विनंति करेछे. '
आ दरखास्तने मी० भागचंद चुनीलाले टेको आप्यो हतो अने तेने मी० बालचंद हीराचंदे अनुमोदन अप्याथी ते सर्वानुमते पसार थयली जाहेर करवामां आवी हती.
ठराव बारमो-धर्मादा खाताना हीसाबोनी चोखवट, धर्मादा खाताना हीसाबोनी चोखवट संबंधमां शेठ अनुपचंद मलुकचंदे नीचली दरखास्त रजु करी हतीः
धर्मादा अने शुभ खाताओनां हीसाबो बधे ठेकाणे चोखा नहीं होवाने लोधे वारंवार घणी तकरारो थाय छे, अने तडो पडी केटलांक वर्षीसुधी काळो केर पथराय छे, ते माटे,
(१) तमाम देरासरो तथा शुभ खाताना हीसाबो चोखा राखवा, (२) छुटथी गमे ते जैन बंधुने ते बताववा, ( ३ ) योग्य टूस्तीओना ताबामां व्यवस्था राखवा, (४) अने हिसाबो खास छापी प्रगट करवा
आ सभा तमाम गामोना आगेवानोनुं ध्यान खेंचे छे अने हवे पछी तमाम हिसाबो शुद्ध अने चोखा थशे एवी आशा राखे छे."
आ दरखास्तने मि. कल्याणचंद लालचंदे टेको आप्यो हतो अने मि. भुखणदास मोहनचंदे अनुमोदन आप्याथी ते पसार थयली जाहेर करवामां आवी हती.
___ठराव तेरमो सभानुं स्थैर्य. सभाना स्थैर्यना संबंधमां मि. बालचंद हिराचंदे निचली दरखास्त रजु करी हतीः
" श्री जैन कॉन्फरन्सना तथा 'श्री दक्षिण जैन श्वेतांबर प्रांतिक सभा : ना हेतुओ सर्वे फळिभुतः । थाय ते माटे प्रयत्न करवानी आवश्यकता आ सभा जुवे छे. "
आ दरखास्तने मि. दामोदर बापुसाए टेको आप्यो हतो अने शेठ लालभाई दलपतभाई तथा मेसर्स पोपटलाल चुनीलाल अने साकलचंद सोमचंदे अनुमोदन आप्याथी ते पसार थयली जाहेर करवामां आवी हती.

Page #131

१९०५] आमलनेर कोन्फरन्स.
१२३ ठराव चौदमो-"मुंबई समाचार" पत्रनो मानवामां आवेलो आभार.
"मुंबई समाचार पत्रनो आभार मानवाना संबंधमां आवकार देनारी कमिटीना वडा सेक्रेटरी मि० हरखचंद गुलाबचंदे निचे मुजब दरखास्त रजु करी हती:
"जैन कोममां तथा तमाम वेपारीओमां सारी रीते फेलायलं " मुंबई समाचार " पत्र वीजी कोमोनी साथे जैन कोमनी जे अमूल्य सेवा बजावे छे, तथा मोटा खर्च करीने महान समारंभ प्रसंगे पोताना खास रीपोर्टर मोकली आपीने हिंदना जुदा जुदा भागोना जैन ग्राहकोने खबरो पुरी पाडवामां जे आगेवानी ले छे ते माटे आ दक्षिण प्रांतिक जैन कोन्फरन्स "मुंबई समाचार' पत्रनो आभार मानेछे."
कोरेसपोन्डन्स कमीटीना प्रमुख मी० दामोदर बापुसाए उपली दरखास्तने टेको आपतां जणाव्यु के " मुंबई समाचार " पत्रे अत्रे पोताना खास रीपोर्टरने मोकली आपीने जे सेवा बजावी छे तेथी आखी हिंदनी जैन प्रजा आभारी थशे, कारण के एक भागमां जे महान समारंभो थाय छे ते वीपे “ मुंबई समाचार " पत्र पोताना मोटा खर्चे बीजा भागने त्वराथी खबर आपे छे अने आ सेवा कई नानीसुनी लेखाय नहीं.
___ श्रीआणंदजी कल्याणजीनी पेढीना प्रमुख शेठ लालभाई दलपतभाईए उपली दरखास्तने अनुमो, दन आपतां जणाव्यु के, घणो वखत थयां " मुंबई समाचार ” पत्र जैन भाईओमां सारी रीते वंचाय
छे अने ते पत्र खर्चनी दरकार कर्या वगर जे अमूल्य सेवा बजावे छे ते माटे ते पत्रना मालेक अने अधिपतिने धन्यवाद घटे छे. छेल्ली बने कोन्फरन्सोमां आ पत्रे हिंदना जैन भाईओने मोटा जथामां खबरो आपीने जे लाभ आप्यो छे ते आपणे विसरी गया नथी अने तेथी ते पत्रनो आभार मानवा माटे जे दरखास्त मुकवामां आवी छे तेने हुं दीलोजानीथी अनुमोदन आपुंछु.
आ दरखास्त ताळीओना अवाजो बच्चे सर्वानुमते पसार करवामां आवी हती. ठराव पंदरमो-प्रमुख नगरशेठ चीमनभाई तथा शेठ लालभाई
वगेरेनो मानवामां आवेलो आभार. आवकार देनारी कमीटीना वडा सेक्रेटरी मी० हरखचंद गुलाबचंदे आ कोन्फरन्सना प्रमुख नगरशेट चीमनभाई लालभाई तेमज श्री आणंदजी कल्याणजीनी पेढीना प्रमुख शेठ लालभाई दलपतभाई तथा तेमनी साथे आवेला गृहस्थोनो आभार मानवानी दरखास्त मुकी हती.
मी० दामोदर बापुसाए आ दरखास्तने टेको आपतां जणाव्युं के, अमदावादना नगरशेठ चीमनभाई लालभाईए आ प्रांतीक कोन्फरन्सन प्रमुखस्थान स्वीकारीने तेने जे प्रकाश आप्यो छे ते माटे तेमने सर्व तरफथी धन्यवाद आपवामां आवे छे. आ नगरशेठy कुटुंब मोगल शहेनशाहतना वखतथी सन्मान पामतुं आवेलुं छे अने हिंदना सकळ संघमां दीपतुं आवेलुं छे तेवा कुटुंबना नरे आ खानदेशने दिपाव्यो छे ते अमे अमारूं मोटुं भाग्य समजीए छीए.
___वळी शेठ लालभाई दलपतभाई जेओ श्री आणंदजी कल्याणजीनी पेढीना प्रमुख, जैन कोन्फरन्सना जेनरल सेक्रेटरी अने मील मालेक छे, जेओने एक घडीनी फुरसद होती नथी, छतां पोताना अमूल्य वखतनो भोग आपीने तेमणे जे श्रम लीधो छे तथा कीमती सलाह आपी छे ते माटे दक्षीणना जैन भाईओ तेमनो अंतःकरणथी आभार माने छे. वळी तेमनी साथे आवेला बीजा जाणीता गृहस्थो तथा प्रेक्षकोनो पण उपकार मानवामां आवे छे.

Page #132

जैन कॉनफरन्स हरेल्ड.
आ दरखास्त ताळीओना अवाजो वच्चे पसार करवामां आवी हती.
छेवटे साधु मुनी महाराजो, कॉन्फरन्सना प्रतिनिधिओ, प्रेक्षको, वोलंटियरो, जाणीता जैन आगेवानो मेसर्स छगनदास मगनदास, हिराचंद संभुराम, दलीचंद नथुशा, रतनचंद दगदुशा, भुखणदास वेलचंद, 'चुनीलाल रायचंद, भागचंद रायचंद, रुपचंद रंगीलदास अने रुपचंद मोहनचंद, तेमज आ कॉन्फरन्सनु काम यथार्थ फतेहमंद उतारवा माटे श्रम लेनारा मेसर्स भागचंद छगनदास, हरखचंद गुलाबचंद, दामोदर बापुसा, डाह्याभाई चुनीलाल अने बालचंद हिराचंद विगेरेनो प्रमुख नगरशेठ चिमनभाई लालभाई तरफथी तथा पोतानी तरफथी शेठ लालभाई दलपतभाईए आभार मान्यो हतो, जे पछी जिनेश्वर भगवानी जय बोली कॉन्फरन्स बरखास्त थई हती.
૨૪
[ एप्रिल
आ कॉन्फरन्सनी बेठको दरमियान अमदावाद तथा बीजा स्थळोएथी पधारेला नगरशेठ चिमनभाई तथा शेठ लालभाई दलपतभाई विगेरे आगेवानोने जुदा जुदा प्रतिष्ठित दक्षिणी बंधुओ तरफ थी मिजबानीओ तथा पानसुपारी आपवामां आव्यां हतां अने तेओना आवागमनथी पोताने भाग्यशाळी • समजता हता. एकंदर मेळावडो घणोज फतेहमंदी साथै पार उतर्यो हतो.
શ્રી આગમેાદ્વાર.
આગમાદ્વાર ન કરવા ખામત તથા તત્સ બધે લાભાલાભની ખાખત કેટલાએક પત્રામાં ચર્ચાય છે. દિલગીરીની વાત એ છે કે ચર્ચા ચલાવનાર અમારા માંધવા આગમનું મહત્વ શું છે તેપર જોઈતું લક્ષ આપતા નથી. દરેક કાર્યની શરૂઆત કરતાં તેનાં પાયા મજજીત કરવા જોઇએ. તત્રાપ જૈન ધર્મના આધાર આગમા ઉપર છે અને તે પડતાં મુકી જે મીત્રા ખીજા ગ્રંથાના ઉદ્ધાર કરવાની સલાહ આપે છે તે પાયા વિનાનુ` મકાન માંધવા કહે છે. તત્સ`મધે સૂજ્ઞાએ વિચાર કરવા યાગ્ય છે.
આગમની પ્રતા મળવી સુલભ છે એમ હમારા મિત્રા જણાવે છે પણ તે સાહેબ જો કિંચિત વિચાર કરત તેા લહીયાની પાસે મળતી અશુદ્ધ પ્રતાને આગમની પ્રતા કહીને મળવી સુલભ છે એમ લખત નહી. આવા લેખકેાને એટલુંજ કેહેવું ખસ છે કે કૃપા કરી પંચકલ્પની શુદ્ધ પ્રત પાંચ રૂપિયે હજારના ભાવથી પણ મેળવી આપવી. એ મેળવવા પ્રયાસ કરશે એટલે પછી પોતે કેવું લખ્યું છે તે સમજાશે.
આ કેન્ફરન્સના સેક્રેટરીએ શ્રાવકને આગમે ભણાવવાનું કામ કરતા નથી એટલે તત્સંબધે જવાબ આપવાનુ` કાંઈ રહેતું નથી. પ્રાયે આગમાદ્વાર મુનીરાજોને હાથેજ કરવાનુ થશે.
મુનિ મહારાજોની સ`મત્તિ વિના આ કામ કોન્ફરન્સના સેક્રેટરીએ શરૂ કરે તેવા નથી તથા આ કેન્ફરન્સના પૈસે તેઓ પેાતાના ઘરના નાણાંથી પડુ વધારે સાચવે છે.
અમારા કેટલાએક પત્રકાર અને બીજા આંધવા કટાક્ષપૂર્વક લેખા લખે છે તે સબધે કેાન્ફરન્સ જેવું મહત્વનું કાર્ય કરનારાએ તેમને ખીજા શબ્દોમાં જવાખ આપવાનું ઉચિત ધારતા નથી પણ આ ભાઇઓના ઉપકાર માને છે.
લી. શ્રી સ`ઘના દાસાનુદાસ, માણેકલાલ ઘેહેલાભાઈ ઝવેરી,
મે. એડવાઇઝરી ઓર્ડ-સુખ.

Page #133

૧૯૦૫]
ડીરેકટરી માટે મદદ સારૂ વિનતી. - દરેક ધર્માભિમાની જનને અમૂલ્ય તક -
શ્રી જૈન (શ્વેતાંબર) ડીરેકટરો.
જાહેર ખબર. મુંબઈ અને વડોદરા ખાતે ભરાયેલી શ્રી જૈન (શ્વેતાંબર) કેન્ફરસની બેઠક વખતે થયેલા ઠરાવ અનુસાર હીંદુસ્તાનની જૈન ડીરેકટરી તૈયાર કરવાનું કાર્ય આ વર્ષે કેન્ફરંસ ઑફિસ તરફથી હાથ ધરવામાં આવ્યું છે અને તે તા.૧ મે સને ૧૯૦૫ના રોજથી શરૂ કરવામાં આવનાર છે. આપણાં દેરાસરે, તીર્થસ્થળે, ધર્મશાળાઓ, ઉપાશ્રયે, જ્ઞાનભંડારે, લાઈ બ્રેરીઓ, પાઠશાળાઓ, સભાઓ વિગેરેને લગતી હકીકત એકઠી કરવા ઉપરાંત આપણી વેતાંબર મુર્તિપૂજક જનેની સંસારીક, ધામક અને કેળવણીને લગતી સ્થીતીની હકીકત સાથે વસ્તીની ગણત્રી કરવાની જરૂર છે અને તેને માટે જુદાં જુદાં સ્થળેની તેવી વસ્તીની ગણત્રી કરવા તથા બીજી જોઈતી હકીક્ત પુરી પાડવા માટે તેવાં જુદાં જુદાં સ્થબેમાં અમેએ ઉપાડેલા આ મહાન કાર્યમાં મદદ કરવા સારૂ યુવાન અને ઉત્સાહી જન ભાઈઓની મદદની જરૂર છે તે હવે તે માટે સર્વે ભાઈઓને અમને તેઓની આ કાર્ય કરવાની ખુષી દર્શાવવાની વિનંતી કરવામાં આવે છે કે જેથી તે સંબંધી તેઓ જોડે પત્ર વ્યવહાર શરૂ કરી શકાય.
ખાસ લાભ–જે જે જૈન ગ્રહસ્થા તરફથી અમને આ કાર્યમાં સાહ્યતા આપવામાં આવશે તેમને હકીક્ત એકઠી થયા પછી છાપવામાં આવનાર ડીરેકટરીના પુસ્તકમાં તેઓની મદદની નેંધ લઈને આભાર માનવામાં આવશે. આપણે કોમને લગતી એક આવી ડીરેકટરીની કેટલી અગત્યતા છે તે વિષે કાંઈ વધુ લખવાની જરૂર નથી અને તેથી અમને ખાત્રી છે કે જુદાં જુદાં સ્થળોના અમારા ધર્માભિમાની જન ભાઈઓ અમેએ ઉપાડેલા આ મુશ્કેલ કાર્યમાં મદદ કરવા જરૂર બહાર પડશે. આ એક એવું કાર્ય છે કે જે સર્વે ભાઈઓની મદદ શીવાય પાર પડી શકે તેમ નથી અને તેજ કારણને લીધે વલંટીયર તરીકે આ કાર્યમાં પોતાની મદદનો ગ્ય હી આપવા તેઓને ફરીથી અરજી કરવામાં આવે છે.
ખાસ વિનંતી. વળી આ માટે કરવામાં આવનારવસ્તીની ગણત્રીને સંપુર્ણ બનાવવા સારૂ આપણું મતિ પુજક શ્વેતાંબર જનેની વસ્તીવાળાં સ્થળેનાં નામે જાણવાની અમને ખાસ જરૂર છે તે દેશના જુદા જુદા ભાગમાં આવેલાં તેવાં સ્થળોનાં નામે બને ત્યાં સુધી જીલ્લાવાર અને આપણું જૈન ભાઈઓનાં ઘરની અંદાજ સંખ્યા સાથે અમને નીચેને સરનામે લખી મોકલવાં. જે કે ગામમાં ફક્ત શ્રાવકનાં એક યા બેજ ઘર હોય અથવા ફક્ત દેરાસરજી જહેય તે પણ

Page #134

"
જેન કનકન્ટસ હેલ્ડ. - ૧૨
[એપ્રીલ તેને શ્રાવક ભાઈઓની વસ્તીવાળા ગામ તરીકે ગણુને દાખલ કરવું. વસ્તીની ગણત્રી તથા બીજી હકીકતે સંપુર્ણ કરવા સારૂ આવાં ગામોના નામની અમને ખાસ અગત્ય છે અને તેથી પિતાથી બની શકે તેટલાં ગામોનાં નામે અમને મોકલી આપવાની દરેક ભાઈને ખાસ વિનતી કરવામાં આવે છે. આ સંબધી સઘળો પત્રવ્યવહાર નીચેને સરનામે કરવાની અરજ કરવામાં આવે છે.
એસીટ સેક્રેટરી શ્રી જૈન શ્વેતાંબર કેન્ફરસ,
સરાફ બજાર, મુંબઈ.
અમારા ગ્રાહકોને વિનંતી. આ વખતના અંકમાં દક્ષિણમાં ભરાયેલી શ્રી જન (શ્વેતાંબર) પ્રાંતિક કોન્ફરંસને રીપોર્ટ આપવામાં આવેલ હોવાથી બીજા કંઈ વિષયે લેવામાં આવ્યા નથી. વળી તે રીપોર્ટ અમારા હીદી વાંચકને ઉપયોગી બનાવવા સારું બાલબધ ટાઈપથી આપવામાં આવ્યું છે. આ લબા રીપોર્ટ છાપતાં આ અંક પ્રગટ થવામાં જે ડી ઢીલ થઈ છે તેને માટે અમારા ગ્રાહકેની ક્ષમા ચાહીએ છીએ.
અધિપતી–બી. જે. કે. હે.
ખાસ સુચના. આ પત્રનો ગયે અંક જે જે ગૃહસ્થને મોકલવામાં આવેલે તેમને ગ્રાહક તરીકેજ ગણવામાં આવેલા છે પરંતુ તે છતાં પણ જે કઈ ગૃહસ્થની ગ્રાહક થવાની મરજી ન હોય તે અમને તરતજ તે બાબતની સૂચના આપવી કે જેથી હવે પછી અમને નાહક ટપાલ અને છપામણું ખર્ચમાં ઉતરવું ન પડે અને અત્યાર સુધીમાં તેઓ તરફ જેટલા અંક મેકલવામાં આવ્યા હોય તે દરેકના બે આના લેખે ગણીને અમને મોકલી આપવા. જે તેમ કરવામાં નહિ આવે તે તેમને ગ્રાહક તરીકે ગણી પત્રનું આખું લવાજમ વસુલ કરવામાં આવશે.
એસિસ્ટન્ટ સેક્રેટરી, શ્રી. જો કે કે. મુંબઈ

Page #135

૧૯૦૫]
અકાળ મૃત્યુ.
- ૧૨૭
વકીલ મુળચંદ નથુભાઈનું અકાળ મૃત્યુ. એક સરસ વક્તા અને જૈન ધર્મના સારા અભ્યાસી તરીકે પંકાએલા શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશના માજી તંત્રી વકીલ મુળચંદ નથુભાઈ ભાવનગરવાલાના સ્વર્ગવાસની ખબર આપતાં અમને અત્યંત ખેદ થાય છે. આ ગૃહસ્થ આપણું જન કોમમાં એક વિદ્વાન તરીકે તથા માગધી સંસ્કૃતના સારા અભ્યાસી તરીકે ઘણું જાણીતા હતા. હાલમાં ભાવનગર ખાતે દુષ્ટમરકી જે ત્રાસ વર્તાવે છે તેના આ ગૃહસ્થ ચૈત્ર વદ ૩ એટલે તા. ૨૩-૪-૧૯૦૫ ના રોજ ભેગા થઈ પડયા હતા. તેઓ શ્રી જિન ધર્મ પ્રસારક સભાના એક સ્થાપક હતા અને તેમના સ્વર્ગવાસ સમયે શ્રી જૈન આત્માનંદ સભાના એક આગેવાન સભાસદ તથા શ્રી આત્માનંદ જેન લાઈબ્રેરીના પ્રમુખ હતા તથા ભાવનગર રાજ્યમાં એક વકીલ તરીકે પણ ઘણું જાણીતા હતા. આ ગૃહસ્થની વિદ્વતાને માટે સ્વર્ગસ્થ મુનીરાજ શ્રી આત્મારામજી ઘણે ઊંચે અભિપ્રાય ધરાવતા હતા. આ ગૃહસ્થ આપણી દરેક ધાર્મિક અને સંસારીક હીલચાલેમાં પુર્ણ ઉત્સાહથી ભાગ લેતા હતા અને તેથી તેમના સ્વર્ગવાસથી આપણે એક વિદ્વાન અને ઉત્સાહી પુરૂષ ગુમાવ્યું છે. તેમના મર્ણથી તેમના કુટુંબીઓને થતા દુઃખમાં અમે અતઃકરણથી ભાગ લઈએ છીએ તથા તેમના આત્માને શાંતી ઈચ્છીએ છીએ.
ગોદરેજ અને બાઈસ. ત્રીજોરીઓ, તાળાં તથા કળ બનાવનાર.
ગેસ કંપનીની પાસે, પરેલ, મુંબઈ. ગોદરેજ અને બાઈસના કારખાનાનાં માલેક ઈડ અને જર્મનીમાં રહીને ત્રીજોરી. બનાવવાનું કામ શિખ્યા છે અને ત્યાંના જેવીજ રીતથી અને તેવાજ સાંચા કામથી ત્રીજેરીઓ બનાવે છે. એ સાંચા ચાળીસ ઘોડાનાં બળનાં વરાળનાં ઈજીન્થી ચાલે છે. ગોદરેજ અને બાઈસની ત્રીજોરીઓ દરેક રીતે ઉત્તમ વેલાતી ત્રીજેરીઓની માફક હોવાં છતાં કીંમતમાં ચાળીસ ટકા ઓછી છે.
એ ત્રીજોરીઓ આગમાં કાગળીઓ સલામત જાળવી રાખવાની જામીનગીરી સાથે વેચવામાં આવે છે.
જાહેરમાં કરેલા આગના બે ફતેહમદ અખતરા હેવાલ મગાવ્યાથી મેકલવામાં આવશે.
ગોદરેજ અને બાઈસની ત્રીજોરીઓ પારકે હાથે ખરી ચાવીથી પણ ઉઘડતી નથી. આવી ખુબ ગમે એવી વેલાતી ત્રીજરીમાં હોતી નથી.
દરેજ અને બાઇસની ત્રીજોરીઓને દરેક પ્રદર્શનમાં પહેલાં ઈનામ સેનાનાં ચાંદ મળ્યા છે.

Page #136

- ૧૨૮ - જૈન કેનફરન્સ હરે....
[એપ્રિલ शुद्ध और चरबी रहित पवित्र मोमबत्तीयां.
खास जैन धर्मियोंके वास्ते. ___ हमारे यहां मुखतलिफ किसम् वजन् सफेत मोंबत्तीयां बनती है. इस्की बनावटमें कोई नापाक जानवरोंका जुझ नहीं है. इस्की रोशनी दूसरी बत्तीयोंसे कम नहीं हय और ये उन्से ज्यादा देरतक जस्तक है. और इन्ही औसाफ के सबब पांच सोनेके और एक चांदीका तमगा याने आलासनदें और सिवाय बहो. तसी सनदे मिली हय. चूंके आपके यहां मोंबत्तीयां इस्तेमाल और फरोक्त होती है इस लिये अगर आप एक दफे हमारी बत्तीयां मंगवायेंगे तो आपको उन्की खुबीयोका यकीन होगा.
हमारा पत्ताः-मोतीलाल कशळचंद शाह. मेनेजर और मालीक-गुजरात केन्डल फॅक्टरी अॅन्ड अस्बेस्टॉस वर्क्स, जुबिली बाग, ताडदेव, मुंबई.
ધી ગુજરાત કેન્ડલ ફેકટરી અને એમ્બેસ્ટોસ વર્કસ, જુબિલી બાગ, તારદેવ, મુંબઈ
ધર્મિષ્ટજૈન બંધુઓ માટે ખાસ!! ચરબી અથવા બીજા પ્રાણીજન્ય પદાર્થો રહિત
પવિત્ર મીણબત્તી.
આવી જાતનું કારખાનું હિંદુસ્તાનમાં આ પહેલવહેલું જ છે અને તેમાં સાધારણ બજારમાં મળતી પરદેશી મીણબત્તીઓમાં ચરબી વિગેરે હિંસાના તેમજ ઘર્મ વિરૂદ્ધ પદાર્થો આવે છે, તેવા કોઈપણ પદાર્થો વાપર્યા વિના શુદ્ધ વનસ્પતિના તેલમાંથી વાસેટ, ગાડીની, પેનસીલ જેવી, નકશીવાળા વિગેરે મીણબત્તીઓ દરેક કદ, વજન અને રંગની બનાવવામાં આવે છે, અને જેની સરસાઈને માટે બીજી બનાવટની મીણબત્તીઓ સાથેના મુકાબલામાં જુદાં જુદાં પ્રદર્શનોમાંથી પાંચ સેનાના અને એક ચાંદીને ચાંદ મળવા ઉપરાંત, નામાંકિત વિદ્ધા પાસેથી સેંકડો ઉત્તમ સરટિફિકેટ મળેલાં છે. ભાવમાં પણ બીજી બનાવટો કરતાં સસ્તી છે, અને આ મીણબત્તી ઓ કઈપણ જાતના હિંસક પદાર્થો રહિત હોવાથી દેરાસરમાં વાપરવા માટે ખાસ ઉપયોગી છે, અને તેથી આપણાં દેરાસરોમાં તેલની રોશની કરવામાં જે મેહનત અને માથાકુટ પડે છે, તે અમારી મીણબત્તીઓથી ઘણે દરજે ઓછી થઈ જાય છે. વળી અમારા ધાર્મિક જૈન બંધુઓ કે જેઓ ઘર વપરાશ માટે ચરબીવાળી મીણબત્તીઓ વાપરતા નથી, તેઓને પણ આ મીણબત્તીઓ ખાસ ઉપયોગી થઈ પડશે, અને તેથી અમારા જૈન બંધુઓનું અમારી મીણબત્તીઓ તરફ ખાસ ધ્યાન ખેંચીએ છીએ. | કિંમત તથા માહિતી માટે નીચેને સરનામે પત્રવ્યવહાર કરવા, તેમજ એક વખત અજમાયશ લેવા વિનંતી છે.
મોતીલાલ કશળચંદ શાહ જી. એમ. એ. સી. મેનેજર અને માલીક–ધી ગુજરાત કેન્ડલ ફેકટરી અને એએસ વર્કસ,
જ્યુબિલીબાગ, તારદેવ–મુંબઈ.

Page #137

कायदे.
१. हर महिने के अखीर में पत्र छपकर प्रगट होगा. . २. छपने के लिये विषय हर महिने की १५ तारीख तक पहुचना चाहिये. ३. छपने के लिये विषय जहां तक मुमकिन ह्ये संक्षिप्त हो और सिर्फ कॉन्स
फरन्स से सम्बन्ध रखते हों. ४. नाम निर्देश करके आक्षेप न किया जावै. २. वार्षिक मूल्य अमाऊ देना चाहिये. १. काम काज सम्बन्धी-जैसे के रुपच्या भेजना, ग्राहक बनना, पत्रके देरसे पाना, न पहुचने की शिकायत वगैरह वगैरह-पत्र व्यवहार आसिस्टैन्ट सोक्रटी जैन कॉन्फरन्स, श्राफ बाजार, मुम्बई के साथ करना चाहिये, और विषय छपाने वगैरह के सम्बन्ध में पत्र व्यवहार मिस्टर गुलाबचंद ढवा, जनरल
सेक्रिटरी, जयपुर के साथ करना चाहिये.. १७. जैन श्वेताम्बर प्रेज्युएट्स एसोशियेशन के मेम्बरोंकों और उनके साथ .... हमदर्दी प्रगट करनेवालों को पत्र मुफत मिलेगा. ६. नमूने की कापी असिस्टैन्ट सेक्रिटरीको दरखास्त करनेपर मुफत मिलेगी.
-
जाहेर खबर. अच्छे लिखनेवाले लहियेकी जरूर है. पहले अपना दस्खतका नमुना और दररोजका पगार और कितना श्लोक लिख देवे उसकी बिना मुंबई जैन कॉन्फरन्सकी ओफिस सराफबजारमें भेजना चाहिये. पसंद आनेसे बुलाया जायगा.
एसिस्टंट मेक्रेटरी, जैन श्वेताम्बर कॉन्फरन्स.
જોઈએ છે. શ્રી જૈન વેતાંબર કેન્ફરન્સ તરફથી હિંદુસ્તાનના જુદા જુદા ભાગમાં ગુજરાતી થા હિંદી ભાષામાં છટાદાર ભાષણે કરી શકે તેવા ઉપદેશકે જોઈએ છે. પગાર. લાયકાત સજબ સારે આપવામાં આવશે. તે માટે નીચેને સરનામે અરજીઓ કરવી –
1 શ્રી જૈન શ્વેતાંબર કેન્ફરન્સ એસ.
सरा मार, मुंब

Page #138

દરેક જૈન કટબમાં અવશ્ય હજ જોઈએ. બીજી શ્રી જૈન (શ્વેતાંબર) કોન્ફરન્સને
રિપોર્ટ.
મુંબઈમાં ભરાયેલી બીજી શ્રી જૈન (શ્વેતાંબર) કેનફરન્સને રિપિટ ત્યાંની રીસેપ્શન કમીટીના રીપોર્ટ સહીત તૈયાર છે. આ રીપેર્ટ સુંદર ગ્લેઝ કાગળ ઉપર આલબધ ટાઈપથી છાપેલ લગભગ ૪૦૦ પાનાનું કપડાના જુઠ્ઠાનું સુંદર પુસ્તક છે. બીજી કેન્ફરન્સમાં બીરાજેલા ડેલીગેટનું તથા તે વખતે જુદા જુદાં ખાતાંઓમાં નાણું ભરનારા ગૃહસ્થનું લીસ્ટ, રીસેકશન કમીટીની જુદી જુદી સબ કમીટીઓના રીપાટ વગેરે ઘણીજ ઉપયોગી બાબતોથી ભરપુર છે. જુજ નકલે બાકી છે માટે વહેલા તે પહેલે. આ રીપેર્ટ શ્રી જૈન (શ્વેતાંબર) કોનફરન્સ ઓફીસ તરફથી પ્રગટ કરવામાં આવ્યા છે અને તેથી તે પડતર કીંમતેજ વેચવામાં આવે છે. મૂલ્ય ફકત ૩.-૧૨-૦, બહારગામથી મંગાવનારાઓને વી. પી. થી મોકલવામાં આવશે.
મળવાનું ઠેકાણું – શ્રી જૈન (વેતાંબર) કૉન્ફરન્સ ઓફીસ,
સરાફ બજાર–મુંબઈ
શ્વેતાંબર જૈન વિદ્યાર્થીઓને જાહેર ખબર.
વ્યવહારીક અને કેઈપણ જાતના ઉદ્યોગને લગતી કેળવણી માટે જે કોઈ મુર્તિપુજક શ્વેતાંબર જૈન વિદ્યાથીને મદદની જરૂર હોય તેમણે પિતાની લાયકાત અને જરૂરીયત માટે બે સારા ગૃહસ્થના સટીફીકેટ તથા જ્ઞાતી, ઉમર, અભ્યાસ અને જોઇતી મદદ વગેરે હકીકત સાથે નીચે જણાવેલ ઠેકાણે અરજી કરવી –
"લાલભાઈ દલપતભાઈ, જનરલ સેક્રેટરી, જૈન શ્વેતાંબર કૉન્ફરન્સ
અમદાવાદ,

Page #139

,
Registered ' No. B525.
विक्रम सम्वत् १९६१. उपायेन हि तत् साध्यं, न यत् साध्यं पराक्रमैः
विर सम्वत् २४३१.
The Jain Swetamber Gonference FXERAX.D.
(A Conference monthly Journal conducted in English and Vernacular.)
श्री जैन श्वेताम्बर कॉन्फरन्स
हरैल्ड.
( मासिकपत्र. )
Vol. I, No. 5. may 1905.
Conducted by,
GULAB CHAND
DHADDA
M. A.
JAIPUR.
علم
ज्ञा
जन शासनमा
उनल
जय नि
हिंसा परमो
फ्र
धनाब
धर्मः
संपादक
गुलाबचंद ढड्ढा एम्. ए. प्रगट कर्ता
पुस्तक १, नम्बर ५. मे १९०५.
Published by
THE JAIN S.
CONFERENCE
OFFICE.
BOMBAY.
धी जैन श्वेतांबर कॉन्फरन्स ऑफिस-मुम्बई. Annual Subscription with postage Re. 1. वार्षिक मूल्य डाक महसूल समेत सिर्फ रु. १.

Page #140

विषयानुक्रमणिका.
વિષય.
पेथापुर कोन्फरन्सनो रिपोर्ट,
૨૨૬-૧૭૬.
ग्राहकोने खास सूचना. - आ वर्ष अडधुं वीतवा आव्युं, परंतु दीलगोर छीए के घणा खरा ग्राहको तरफथी आ मासीकनुं लवाजम हजी सुधी आव्यु नथी तो ते 'जेम बने तैम जलदीथी मोकली. आपवा विनंति छे, नहीं तो आवतो अंक व्ही. पी. थी मोकलवामां आवशे.
एसीस्टंट सेक्रेटरी, • નૈન શ્વેતાંગર નિફરન્સ.
। सराफ बजार-मुंबई.
હો જાહેર ખબર.
શ્રી લાલબાગ જૈન બેડીંગ. સર્વ જૈન શ્વેતાંબર વિદ્યાર્થીઓને ખબર આપવામાં આવે છે કે ઈગ્રેજી પ્રાથમીક અને કોલેજના અભ્યાસ કરવા ઈચ્છનાર અને ટાઈપ રાઈટીંગ વગેરે ધંધાઓને અભ્યાસ કરવા ઈચ્છનારા જૈન વિદ્યાર્થીઓને નીચે લખ્યા પ્રમાણે સગવડ કરી આપવામાં આવે છે (ા રહેવાના મકાન ઉપરાંત પ્રત્યેક વિધાથીને ખુરશી એક, ટેબલ એક, સુવાને ખાટલો અને દીવાબતી. ( જે કઈ કલબમાં જમવા ખુશી હશે તે તેમને દરમાસે રૂ. ૧૦ સુધીના ખર્ચે જમવાની ગોઠવણ કરી આપવામાં આવશે. જે વિદ્યાર્થીઓ તેમે કરી શકે તેવા નહિ હોય તેઓ જે કોન્ફરન્સના સેક્રેટરી સાહેબને મળશે તે તેમને ભેજન ખર્ચ પણ કોન્ફરન્સ તરફથી આપવાની તેઓ વ્યવસ્થા કરશે. ચાલુ વર્ષની બીજી ટર્મ જુન મહિનાના પહેલા અઠવાડીયામાં શરૂ થશે તેથી જે વિદ્યાથીઓ દાખલ થવા ઈચ્છતા હોય તેમણે પિતાની અરજીઓ તા. ૧૫ મી મે પહેલાં નીચેને ઠેકાણે કરવીઃમુંબઈ, સરાફ બજાર,
'મોહનલાલ હેમચંદ. કોન્ફરન્સ ઓફીસ.
એ. સેક્રેટરી. તા. ૨૬-૨-૧૯૦૫. J.
લાલબાગ જૈન બેડીંગ,

Page #141

॥ ॐनमः सिद्धेभ्यः॥
नो रोगाः नैव शोकाः नकलहलनाः नारिमारि प्रकाशः, नै वाधिर्ना समाधिन च दुरदुरिते दुष्टदारिद्रतानो, नो शाकिन्यो ग्रहानो न हरि करि गणव्या लवेतालजालाः,
जायन्ते पार्श्वचिन्तामणि नति वसतां प्राणिनां भक्ति भाजाम् ।। The Jair Swetamber Gonference Kerald.
Vol. I
May, 1905.
No. V
पेथापुर खाते भरायेली श्री उत्तर गुजरात प्रांतिक जैन श्वेतांबर कोनफरन्सनो
रीपोर्ट.
प्रमुखनु आवागमन.
ता. १०-५-१९०५ जयपुर तरफथी आवती फास्ट पेसेनजरमां मि. ढढा जेओने पेथापर खाते मळनारी प्रांतिक जैन कोनफरन्सना प्रेसीडंट तरीके पसंद करवामां आव्या हता, तेमने आदरसत्कार आपवा माटे पेथापुरना केटलाक प्रतिष्ठीत गृहस्थो कलोल गया हता, जेमां वकील फतेहचंद रामचंद, शेठ हार्थाचंद झवेरचंद, वकील नगीनदास सांकलचंद, भगु फतेहचंद कारभारी विगेरे हता. बळी पेथा पुरथी एक खास डेप्युटेशन पण कलोल गयुं हतुं, जेमां वकील डाह्याभाई हकमचंद, वकील छोटालाल ललुभाई, , शेठ मनसुख रवचंद, शेठ जमनादास वगेरे केटलाक गृहस्थो हता; तेमज केटलाक वोलनटीयरो खास
आव्या हता. बरोबर बे वागे अजमेर तरफथी गाडी आवतां तपास करतां मि. ढढा ते गाडीमां आवेला हता. तेमनी साथे मालपुराथी एक गृहस्थ नामे जमनालाल पोरवाल वथा अजमेरवाळा धनराजजी कासटीया पण हता. तेमने जोतां हाजर रहेला गृहस्थो आनंदथी उभराई गया हता अने तेमनो सामान तुरतज वोलंटीयरोए लेवा मांड्यो हतो अने वकील फतेहचंदे उक्त गृहस्थोने हार तोरा आया हता.

Page #142

१३०
जैन कॉनफरन्स हरैल्ड.
[ मे
खास कलोलना केटलाक गृहस्थो पण हाजर हता जेमां त्यांना गायकवाडी डाक्टर जेठालाल, मास्तर - गोरधनदास विगेरे हता. आवेला गृहस्थो माटे कलोल स्टेशन मास्तरे वेटींग रूममां खास सगवड करी आपी हती, केमके कलोलथी रांधेजानी त्रेनमां जवा माटे ये कलाकनां वार हती. आ दरमीयान बधा हाजर रहेला गृहस्थोनी मि. ढढा साथे ओळख कराववामां आवी हती अने तेओए बधी जैन कोममां केळवणी केम वधे, जैनोनुं श्रेय केम थाय विगेरे बाबतना विचारमाज पोतानो वखत गाळ्यो हतो.
रांधेजा तरफ विदायगिरी.
बरोबॊरं चार वागे अमदावाद तरफथी फास्ट पेसेंजर आव्या पछी बधा गृहस्थो रांधेजा तरफ जवानी तैयारी करता हता पण ते तरफ उपडती त्रेनने थोडी वार होवाथी आ त्रेनमां आवेला केटाक गृहस्थो पण मि, ढढाने जोवा टोळे टोळां मळ्यां हतां. छेवटे रांधेजा तरफ जनार त्रेननी तैयारी थतां तेमने लेवा आवेला तमाम गृहस्थो साथै मि. ढढा रांधेजा त्रेनमा सवार थया हता. कलोल विजापुर लाईनमां रांधेजा स्टेशन पहेलुंज होवाथी थोडा वखतमां ते स्टेशन आवी पहोंच्युं.
स्टेशन उपर थयेली गीरदी - एटली बधी हती के आवी गीरदी भाग्ये कोई वखत स्टेशन उपर जोवामां आवी हती, केमके आ गीरदी उतारूओनी नहीं पण मि. ढढानी मुखमुद्रा जोवा माटेनी हती. राधेजाना तमाम जैनो तथा त्यांना मुखी मतादारो अने ते शीवाय बीजा गृहस्थो वगेरे त्यां हाजर हता. त्रेनमांथी उतरतांज तेमने रांधेजाना स्टेशन मास्तरे हारतोरा आपी पोताना दर्शननो लाभ आप्यो ते माटे तेमनो आभार मान्यो हतो अने बधा गृहस्थोने ं वेटिंग रूममां लई जई पाणी वगैरे पाई आराम आप्यो हतो. स्टेशन मास्तर भि० रतनचंद जैन छे अने जैन तरीके तेमणे पोतानी फरज बजावी हती. रांधेजा स्टेशनथी पेथापुर फक्त त्रण माईल छे अने तुरत त्यांथी जो नीकळ्या होत तो पेथापुर सांजे सात वाग्या पहेलां जई शकात पण त्यां वसवाट करता शा० जेसींग उमेदराभे कोई पण गृहस्थ अने वोलंटीयरने जवानी मना करी अने पोताने त्यां बधाने लई गया. आ गृहस्थाने तेमने त्यां लई गया पहेलां रांधेजाना स्टेशन मास्तरे पानसोपारांनी बैठक पोताना मकानमां करी हती, तथा सर्वने चहा, दूध विगेरे आपवामां आव्यां हतां शा० जेसिंगभाईने त्यां आशरे ६० माणसो जमनार हतां अने बधांने जमाडयापछी मि० ढढाए देरासरमां जई शांतिनाथ प्रभुना दर्शन करी देरासरमां आरती उतारी हती, तेमज आ वखते प्रभुने आंगी रचवामां आवी हती. आ गाममां जैनो आशरे वीस रहे छे, अने देहेरासर हालमांज सुधरावेलुं जणाय छे. वळी आ गामना जैनोनी स्थिति बहु सारी नथी. केटलाक सामे आवेला गृहस्थो तुरतज पेथापुर गया हता पण मि० ढढा अने तेमनी साथै आवेला माणसो तेमज वकील डाह्याभाई हकमचंद, मि० भगु फत्तेचंद कारभारा, शेठ हाथीभाई झवेरचंद, शेठ जमनादास महोकमदास वगेरे तेमज केटलाक वोलंटीयरो रात्रे त्यां रह्या हता. आ बधां गृहस्थाने सुवा माटे स्टेशन मास्तरे स्टेशन उपर सवड करी हती अने बधा आराममां रह्या हता. बीजे दिवसे सहवार थतां एटले बुधवारना रोज दातण आदि कर्याबाद स्टेशन मास्तरे तेमज गामवाळा शेठ जेसिंगभाईए चहा पाणी कर्या हतां. अने ते पछी बधा गाडीओमां स्वार थई पेथापुर तरफ विदाय थया हता. पेथापुर लगभग पोणो माइल हतुं तेटलामां वोलंटीयरोनी एक मोटी तुकडी जेमां आशरे सो करतां वधु वोलंटीयरो हाजर हता ते त्यां उभेला जोवामां आव्या हता आ बधा वोलंटीयरो पोताना युनीफोर्म

Page #143

१९०५] पेथापुर कोन्फरन्स.
१३१ ड्रेसमा हता एटले बधाना माथे एकज रंगना फेंटा हता तेमज सफेद कोट पाटलुन पण एकज जातना कपडांना हता; आथी जाणे एक लष्करी तुकडी उभी होय तेवो देखाव देखातो हतो. थोडेक दूर जतां वोलंटीयरोए गाडीना बळद छोडावी नाख्या हता अने तेओ बधा एकठा थइ मि० ढहानी गाडी खेंची लई गया हता. थोडाएक कदम गाडी खेंची तेटलामां मि० ढढाने खबर पडतां तेओए घणी मनम करी परंतु वोलंटीयरो एटला तो उमंगमां आवेला हता के तेओए करेली मनानी दरकार न करतां जय जिनेंद्रनी ध्वनी साथे गाडी लगभग एकसो कदम खेंची गया अने मि० ढढा के जेओ आ प्रमाणे गाडी खेंचवानुं बीलकुल पसंद नहीं करता हता अने गाडीमांथी उतरी जवा मांगता हता तेमने उतरवा दीधा नहीं. आ गाडी पेथापुर गामनी भागोळे जाणीता मोतीवक आगळ लाव्या हता ज्यां गादीतकीयानी बेठक तैयार राखी हती अने गामना तमाम जैनो अने स्त्रीओ सामां आव्यां हतां. जैन वर्ग शिवाय बीजी कोमना सेंकडो लोको तेमने जोवा आव्या हता. गाडीमांथी उतरी बेठक लीधा पछी मि. ढढाने गांधी रवचंद रायचंदनी पुत्री बहेन मणीए फुलनो हार पेहराव्यो अने तिलक कर्यु हतुं. तेमज श्री संध तरफथी गांधी रवचंदे श्रीफळ तथा रुपीयो आप्यो हतो. आ पछी ब्राह्मण पंडीत नानुपंथे एक संस्कृत श्लोक कही तेमने आशीर्वाद आप्यो हतो अने त्यार पछी हाजर रहेला गृहस्थोनी ओळख कराववामां आवी हती तेमज श्री संघ तरफथी वकील डाह्याभाई हकमचदे मि. ढवा घणे दुरथी श्रम लई आव्या अने तेमणे तेमना आमंत्रणने मान आप्युं ते माटे मि. ढढ्ढानो आभार मान्यो हतो जेनो जवाब आपतां मि. ढढ्ढाए कह्यं के तेओ श्री संघना दास छे अने श्री संघनो हुकम मानवो ते तेमनी फरज छे. आटलं कर्या पछी तमाम गृहस्थोए सरघसना आकारमां गाममां प्रवेश को हतो. गाममां जतां केटलीक स्रीओ पाछळ मनोहर गीत गाती हती, अने आगळ वाजिंत्र वागतां हता. गाममां जतां प्रथम निशाळ झागळ वकील छोटालाल लल्लुभाईनी दीकरी बहेन मणीए मि. ढहाने हार पहेराव्यो हतो अने तेज वकीलना दीकरा रसीके मि. ढढ्ढा केळवणी पाछळ केटलो श्रम ले छे अने तेओ दिर्घायुष रहो एवी मतलबर्नु एक टुंक पण जुस्सादार अने मधुर भाषण कर्यु हतुं. आ विद्यार्थी मात्र सात वर्षनो हतो. गाममां जतां आखं गाम वावटा अने चंदरवाथी शणगारवामां आवेलुं जणातुं हतुं तेमज बंने बाजुए सेंकडो प्रेक्षकोनी ठठ जोवामां आवती हती. वळी ठेर ठेर " कॉन्फरन्सना पिता मि. ढढा दीर्घायुषी रहो" तेवी मतलबना बोर्डो मारेलां जोवामां आवतां हतां. बरोबर आशरे नव वागतां तेओ वकील डाह्याभाईना धर आगळ आवी पहोंच्या हता अने तेमना घरमां प्रवेश करतां तेमना मोटा भाई रतनचंद हकमचंद के जेओ आंबलीआराना कारभारी छे तेमणे हार तोरा आप्या हता. थोडो वखत आराम लीधा पछी तेओ श्री देरासरमां तेमज त्यां पधारेला पन्यास आनंदसागरजी, पन्यास वीरविजयजी, मुनी बुद्धीसागर आदि मुनिराजोना दर्शने गया हता ज्यां आगळ पन्यास आनंदसागर साथे घणी बाबतोना विचार करवामां आव्या हता.
मंडप.
गामनी बीजी बाजुए कॉन्फरन्सनी बेठक सारु एक खास मंडप उभी करवामां आव्यो हतो जेमां स्त्रीओ माटे प्लाटफोर्मनी बने बाजुए खास बेठको गोठववामां आवी हती. प्लाटफोर्म उंचा ओटला उपर हता अने ते उपर केटलीक खुरसीओ अने बेंचो हती. सामां वर्तमानपत्रोना रिपोर्टरो माटे तथा

Page #144

१३२
जैन कोनफरन्स हरैल्ड. जुदा जुदा गामना रिपोर्टर प्रतिनिधिओ माटे गोठवण राखघामां आवी हती. मंडपनो विस्तार १०० चोरस फीट हतो. आराम अने बीजी बेठको माटे मंडपंनी आसपास केटलाक तंबु पण नाखवामा आव्या हता. मंडपमां बे हजार माणसो माटे सगवड हती. मुंबई अने वडोदरानी माफक श्रीओनी बेठक आगळ पडदा नांखवाना हता अने नांखवामां पण आव्या हता परंतु गुजरातमा पडदानो रीवाज नहीं होवाथी स्त्रीओए वांधो लईने पडदो कढावी नांख्यो अने विना पडदे प्लाटफोर्मनी बने बाजुओने शोभावती नजरे पडती हती.
डेलीगेटो अने प्रेक्षको. डेलीगेटो अने प्रेक्षकोनी नीचे प्रमाणे लगभग २१००नी संख्या मंडपमा हाजर हती:३५० स्त्रीओ. २५० प्रेक्षको-टीकीटवाळा. ५०० बहारगामना डेलीगेटो. ४०० गामना डेलीगेटो. २०० स्वागत कमिटीना सभासदो.
१०० पुरुषो. वगर टीकीटना प्रेक्षको.
१०० त्रीओ. वर टाकाटना प्रेक्षको. १५० वोलंटीयरो.
५० मानवंता परोणाओ. २१००
जाणीता गृहस्थो-शेठ मनसुखभाई भगुभाई, शेठ लालभाई दलपतभाई, शेठ चिमनभाई नगीनदास, तेमज मुंबईथी पंडित लालन, प्रो० नथु, मि. परमार, शेठ देवकरण; सुरती शेठ जीवणचंद धरमचंद झवेरी वगेरे घणा जाणीता गृहस्थो आवनार हता परंतु कांई कारणथी आवी न शक्या. पेथापुरना ठाकोरसाहेब, तथा महीकांठाना नेटिव एसिस्टंट पोलिटिकल एजंट साहेब, आ. सरजन, पोलीस इन्स्पेक्टर विगेरे घणा गृहस्थो पधार्या हता. डेलीगेटो माटे केटलाक खास उतारा तेमज तेमने जमवा माटे खास रसोडा हता. वळी केटलाक जाणीता गृहस्थो वकील फतेहचंद रामचंद, वकील डाह्याभाई हकमचंद, वकील छोटालाल लल्लुभाई, वकील मनसुखराम मुळचंद, शेठ अमथालाल टेकचंद, शेठ हाथीचंद अवेरचंद. शेठ छोटालाल वीगेरेने त्यां उतयी हता. परदेशथी आवेला तमाम डेलीगेटोने गुरुवारना दिवसे शेट रखचंद रामचंदने त्यां जमाडवामां आव्या हता. आखुं गाम उत्साहथी उभराई गयुं हतुं अने ज्यां त्यां कॉन्फरन्सनी वातो थती हती. वळी सुप्रसिद्ध मुनिराजो अत्रे होवाथी घणोज लाभ थयो हतो. वळी , महीकांठाना पोलिटिकल एजंटे गाममां सारो बंदोबस्त राखवा तेमज डेलीगेटोनी तंदोरस्ती संबंधी जाळवणी राखवा खास बंदोबस्त करवा पोताना नेटिव आसिस्टंटने फरमाव्युं हतुं. मुनिराज भ्रातृचंद्रजी पण पधार्या हता.

Page #145

१९०५] .. पेथापुर कोन्फरन्स.
१३३ प्रथम बेठक.
गुरुवार, ता. ११-५-१९०५. गुरुवारे सहवारे दश वागे कोनफरंसनी पहेली बेठक थई हती, अने तेमां आगळ जणाव्या प्रमाणे डेलीगेटो, प्रेक्षको विगेरे मळी लगभग २१०० स्त्री पुरुषो हाजर हतां.
बधा लोको बेठा पछी मि० ढढाने लेया माटे एक डेप्युटेशन गयु हतुं, अने मि० ढढा आवतां मंडप हुररेना तथा जय जिनेन्द्रना पोहारथी माजी रह्यो हतो.
शरुआतमां मि० ढढाने हार तोरा आश्वामां आव्या हता अने ते पछी तिलक कयी बाद त्रण जैन बाळकीओए नीचे प्रमाणे मंगळाचरण हारमोनियमना सुर साथे गायुं हतुंः--
शार्दूलविक्रीडीत. प्रारंभे विभु पासजी) नमु मुदा जे विघ्नहारे सदा, जैनोना समुदायनो जयकरी आपे सदा संपदा; आ मोटा अभिवृंदनी प्रतिदिने वृद्धी करो सर्वदा, जैनोना व्यवहारिक धार्मीक नीती त्राता सुधारो सदा. १ आपो श्री सुवधि जिणंद सुमती कल्याणकारी विभो, पेथापुर सुदगाम धम जिननो राजे सदा ज्यां प्रभो; ते त्राता सुवधी जिगुंद नमतां इच्छानुं योगे फळे,
श्री शांति मति कति किर्ती प्रसरे आ जैनमा मंडळे. २ त्यार बाद नांचे प्रमाणे कंकोत्री चीफ सेक्रेटरी मि० छोटालाल ललुभाईए वांची संभळावी हती:
स्वस्ति श्री पार्श्वजिन प्रणम्य श्री महा शुभस्थाने पुजाराधे, दृढ धर्मवान, देवगुरु भक्तिकारक, धर्मप्रभावक, परमपवित्र, परमप्रीतिपात्र सुश्रावक, इत्यादि अनेक शुभ गुणालंकृत श्रीनी सेवामां एतान श्री पेथापुरथी ली. श्री संघ समस्तना प्रणाम स्वीकारशोजी. विशेष विनंति ए के अनेकांत हितकारी सर्वोत्कृष्ट श्री जैन धर्म अने जैन धर्ग समुदायनी उन्नति माटे सर्व स्थळना प्रतिनिधीओनुं महामंडळ श्री फलोधी तीर्थमां ने मुंबई तथा वड़ोदरामां मळी केटलाक ठरावो सूचनारूपे धार्मिक तथा संसारीक सुधारा माटे करेला छे; ते ठरावोम थी जे हालमां अवश्य अमलमां लाक्वा जोईए, तेम करवामां शुं योजनाओ करवी तेनो विचार करी अमलमां लाववा घटतो बंदोबस्त करवा गुजरातनो उत्तर विभाग के जे केटलीक बाबतमां बिजान: मुकाबले पाछळ पडे छे; तेवा जैन धर्मीओनी उन्नति माटे ते भागना श्री संघना प्रतिनिधिओनुं एक मांतिक मंडळ अहींना मुक्कामे संवत् १९६१ ना वैशाख सुदी ७-८-९ तारीख ११-१२--१३ माहे सने १९०५, वार गुरु, शुक्र अने शनीना दिवसे भरवा अहींना श्री संघे ठराव कर्यो छे. माटे आपना तरफना श्री संधना योग्य प्रतिनिधी श्री संघे मळी पसंद करी ते दिवसो उपर अहीं मोकलाववान महेरबानीथी तजवीज करशो. आ साथे प्रतिनिधी पत्रिका भरी छापेलं फार्म मोकल्युं छे ते चैत्र वध ५ पहेलां अमारी तरफ भरी मोकलवानी कृपा करशो. श्री जैन ( श्वेतांबर ) महामंडळ एकहुँ थई आणा हितार्थ सरळ अने सरस रीते विवेचन करी सूचना

Page #146

१३४
जैन कॉनफरत हरेल्ड.
[ मे
रूपे ठराव पसार करे छे ते ठराव आपणामां जो कोई राते अमलमां आवे तो कई अंशे आपणे सुधारा तरफ वळ्या एम कही शकाय अने ते श्री संघ महामंडळनो प्रयास व्यर्थ गयो नथी, एम समजी ठराव अमलमां लाववाना हेतूथी आ प्रांतीक मंडळ एकटुं करवानुं ठरायुं छे. तेथी बनतां सुधी योग्य लायकातवाळा एटले जेओ अहींना जे ठराव थाय ते ठराव पूर्ण उत्साहथी मनमां घरी लागवगथी अमलमां आणी शके तेवा प्रतिनिधी मोकली आपवानी तजवीज करवी जोईए. आ साथे मोकलावेला सवालोना जवाब जो हरकत न होय तो ताकीदथी आपवानी पण कृपा करशो. अहीं पधारवाथी श्री संघना दर्शनना लाभ साथै अत्रे सुविधीनाथ महाराज मुळायकनो जैन प्रासाद छे तेना दर्शननो पण मोटो लाभ थशे.
ते पछी स्वागत कमिटीना प्रमुख वकील फत्तेचंदे नीचे प्रमाणे आवकार देनारूं भाषण आप्युं हतुं.. स्वागत कमिटीना प्रमुखनुं भाषण.
प्रिय स्वामि बंधुओ, सद्गुणी बेहनो अने सद्गृहस्थो,
आजे पधारेला आप साधर्मी बंधुओने आवकार आपवानुं सुभागि काम मने सोपवामा आव्युं छे अने ते माटे हुं मने भाग्यशाली मानुंछु, जो के मारा करता कोई वडील आ काम बजाववाने वधु लायक गणात परंतु ज्यारे संघे आ काम मनेज सौंप्युं छे तो हुं श्री संघनो अंतःकरणथी आभार मानी संघनी तरफथ आप सघळाओने वधावी लेवाना आ कामथी एक मोटामां मोटुं मने मान मळेलुं समजुं छु, एटलुंज नहीं पण जैन शासनमां श्री संघने जे पदवी आपवामां आवेली छे तेनो विचार करतां पण आपना दर्शन मात्रथी हुं मने पावन थलो मानुं हुं अने " मनै घेर बेठां गंगा मळी " ए सामान्य कहेवत अनुसार मारी पश्चात्य जींदगी पावन थई छे एम कहेवं जैन शासन प्रमाणे वधु पडतुं नथी. दीकरा दीकरीनां लग्न जेवां मांगलीक कामो करतां पण श्री संघनों मेळावडो वधु आनंदकारक तथा पावन करनार छे अने तेथी पण वधु आनंद तो आप सघळाओए वैशाख महीनाना सक्त तापमां फक्त फेरजनो विचार करी पेथापुर जेवा एक खुणे पडेला गाममां पधारी अत्रेना संघने जे मान आप्युं छे ते वास्तविक रीते तपासतां एकला पेथापुरनेज नहीं पण आखा उत्तर प्रांतना जैन समुदायने आपेलुं छे. आप सघळाओनी सगवड साचववी ए जो के मोटुं काम छे छतां : अमारी अदना गुंजाश प्रमाणे अमो जे कांई यथाशक्ति अने यथामति आपने निवेदन करीशुं ते आपण स्वीकारी अमोने उपकृत करो. नियमो बहु भारे छे परंतु ए प्रमाणे वर्ततां अमो कदाच, फावी शक्या न होईए तो ते तरफ करशो अने आपनी तरफना अमारा भावनेज लक्षमां राखी आपनी उदार लागणांनी प्रसादी अमोने देखाडशो. पेथापुर प्रांतिक कोनफरन्समां अमदावादथी उ/रना पालणपुर सुधीना अने पश्चिमे साणंदी पूर्वमांइडर सुधीना जैन बंधुओने पधारवानुं आमंत्रण का डेल छे. आप सघळा सारी पेठे जाणो छो के आखा उत्तर गुजरातमां केळवणीनो फेलावो हजु जेव- आईए तेवो थयो नथी अने केटलेक ठेकाणे तो तेवी केळवणी लेवानां साधनो पण हयातीमां नथी; ळी उत्तर गुजरातमां नाना नाना गामडांओमां आपणी वस्तीना छुटां छवायां धरो छे के ज्यां देयशरोन पण सगवड नथी तो पण आ भुमिमां मुनि "महाराजोनुं आगमन कांइक अंशे वधु यतुं होवाथीज अपि मे आवो मेळावडो मेळवी शकवाने भाग्यवंत थया छीए अने आ काममां आपणा पूज्य मुनि श्री बगर आदिए आपणने प्रेर्या छे, जेना प्रभावे
स्वागतना

Page #147

१९०५]
पेयापुर कोल्फरन्स. आपणामां आजे नवं कौवत व्यापि रहेलुं छे. • यथायोग्य ज्ञान नहिं, पण आपणा धर्म तरफना रागने लीधे तथा जैन ( श्वेतांबर ) कोनफरन्सनी रोशनीथी आपणे आपणो भूल भाळी शक्या छीए अने ते महान् योजनाने मजबूत बनाववा माटेज आवी ।
प्रांतिक कोनफरन्स मेळववानी जरूर आपणे जोई छे. जनरल कोनफरन्समां थएला ठरावो अमलमां मुकवाथोज ए महान् सभानो हेतु पुरो पडशे तथा जुदा जुदा विभागोमा रहेला जैनबंधुओने तेना महान् काम तरफ प्रेरी शकाशे, अने सर्वथी महत्व- काम तो ऐक्य सधाशे एम लागवाथी प्रांतिक कोनफरन्सो भरवानी योजना अमलमां आवी छे. उत्तर गुजरातमां जैनोनी सारी वस्ती छे, पण तेओ जाहेर कामोमां भाग लेवाने पछात पडेला होवा छतां आ कोनफरन्स पेथापुर खाते भरवानुं नकी करवामां आव्युं अने सघळा गामना जैन बंधुओ ते विचारने संमत थया एज बीना हुं, तो आपणी भविष्यनी उन्नति समान लेखं छु. वर्षमा एकज वखत जनरल कोनफरन्स मळे अने अमुक ठरावो करे तेथी काई जोइतो लाभ मळी शके नहीं एतो आप पण कबुल करशोज, अने तेटला माटे आवी प्रांतिक कोनफरन्सो मेळववी खास जरुरनी छे. गृहस्थो, आवी प्रांतिक कोनफरन्सो मेळववाथी मोटामां मोटो लाभ आपणने ए थाय छे के संसारिक गमे तेवा मांगलिक प्रसंग उपर आपणे आजना जेटली संख्यामां एकठा थई शकता नथी पण आ सामाजिक हितना काममां मारा जैन बंधुओ खुशीथी तकलीफ उठावीने आजे एकत्र थया छे. ऐक्यना फायदा आपणने समजाववा पडे तेम नथी. आ लाभ कांई जेवो तेवो नथी. ऐक्यथी शुं नथी थई शकतुं ? संप छे त्यां जंप छे ने जंप एज सुख छे. आपणो मुख्य हेतु कोई पण प्रकार, सुख मेळववानोज छे. परंतु आपणे आम एकठा थई जे करवानुं छे ते जो यथार्थ रीते न करी शकीए तो पशु अने आपणामां फेर पडे नहीं. आपणी सामाजिक अने धार्मिक उन्नति करवा माटे आपणे एकठा तो थया छीए परंतु तेमां एक तत्वना फेलावानी खास आवश्यकता छ अने ते तत्व ते ।
केळवणी छे.
केळवणी अथवा तो विद्या जे माणसमां नथा ते माणस मनुष्य नथी पण पशुसमान छे ऐवू नीति वाक्य छे, माटे आपणे उन्नति करवा इच्छता होइए तो प्रथम स्थान केळवणीने आपq जोइए अने जेम बने तेम पुरुषोमां तेमज स्त्रीओमां पण केळवणीनो फेलावो वधु ने वधु थाय तेम यत्न आदरवो जोइए. आजना जमानामां आपणा करतां पारसी जेवी नानी कोम पण केळवणीना प्रतापे देशमां केवी अग्रेसर कोम थई पडी छे ? बीजी कोमो पण जाग्रत थएली छे, अने धन्य छे आपणा आ कॉन्फरन्सना निमायला मानवंत प्रमुखने के तेमती कोम तरफनी जिगरनी काळजीथी आपणे पण आजे आवी वातो करवाने भाग्यशाळी थया छीए. ज्यां सुधी आपणी सामाजिक ने धार्मिक स्थितीमां सुधारो नहीं थाय त्यां सुधी आपणे देशनी हरीफाईवाळी शरतमां कदी पण आंगळीचाँध थईशुं नहीं, अने जगतमा जन्मीने जे व्यक्ति के मंडळ मोखरे आवतुं नथी तेनो जन्म निरर्थक छे.
... धार्मिक केळवणी..... हालमा अपाती केळवणी एकतरफी केळवणी कहेवाय छे, अने धर्मनुं शिक्षण न मळवायी

Page #148

१३६
जैन कॉनफरन्स हरैल्ड.
[ मे
आपणामां पण घणा अनर्थो थाय छे छतां ज्यारे ए एकतरफी केळवणीना लीधे पण आपणी बुद्धि विकास पामी छे अने आपणी वास्तविक स्थितीनो आपणने ख्याल थयो छे तो ते केळवणीनी साथे धार्मिक शिक्षण मळे तो “सोनामां सुगंध" भळवा जेवुं थाय. तेमज केटलाक एवो पण विचार धरावनाराओ छे के आपणी सामाजिक स्थिति सुधरतां आपणे धर्मना कामने वधु आश्रय आपी शकीशुं. तेओना आ कथनमां कांइक सत्य होय तेम लागे छे अने आमलनेर खाते शेठ लालभाईए पण एवाज विचारो जाहेर कर्यो हता के आपणा दुर्बळ जैन भाइओनी स्थिति जो नहीं सुधरे तो तेओ पेटना पोषण अन्य धर्मनो आश्रय लेई जैन धर्मथी पतित थशे, माटेज आपणी सामाजिक स्थिति सुधरतां धर्मना काममां पण सुधारो थई शकशे, ए कथन सो ए सो टका खरुं छे.
सामाजिक स्थिति शाथी सुधरे ?
आपणी सामाजिक स्थिति सुधारखानो आधार आपणा पोता उपरज रह्यो छे, अने ते माटे जैन शासननां फरमानोने वळगी रहीने जो संसारिक रीत रिवाजोमां फेरफार करवामां आवे तो मारा आधिन मत प्रमाणे आपणो घरसंसार स्वर्ग समान थतां विलंब थाय नहीं. आपणे संग दोषथी के लांबा परिचय दोषथी अन्य मतोना आचार विचारने आपणा करी मानी बेठा छीए अने तेवा आचारविचारने सहेलाईथी तजी शकता नथी. आवा रीत रिवाजोमां मरण पाछळनां खर्चे, रडवा कुटवानो हानिकारक रिवाज, वरघोडा, कंचनीयोना नाच, बाळलग्न, कजोडां, कन्याविक्रय, अने अन्य धर्मने अनुसरती लग्ननी विधि विगेरे अधार्मिक रिवाजोए आपणामां जड घाली छे, ने ते जड ज्यां सुधी उखडशे नहीं त्यां सुधी आपणी सामाजिक उन्नति थई पण शकशे नहीं. घर संसारनी बदीयो नाबुद करवा माटे स्त्रीओनी मददनी मोटी जरुर छे छतां आपणे तो स्त्री केळवणी तरफ जोइए तेवा खंतीला नथी अने पुरुषोमां पण आ तरफना भागोमां छुटथी केळवणी फेलायली नथी माटे मुख्य तो ए छे के आप केळवणीनो जेम बने तेम वधु प्रमाणमां फैलावो करवो जोइए, अने तेटलाज माटे आपणी कॉन्फरन्सो केळवणीने वधु अगत्य लागु पाडे छे. बंधुओ, आ काम एकना प्रयासथी कदी थई शकशे नहीं माटेज समुदायना बळनी जरुर छे अने समुदायनी शक्ति शुं करी नथी शकती ते कहेवा जेवुं नथी. समुदाय जे धारे ते करी शके छे. केमके “पंच त्यां परमेश्वर" ए सादी कहेवत छे ने पंचमां कुदरती शक्ति आवे छेज जेथी आवा मेळावडामां एकत्र थवानी आपणी योजना सत्य रस्तानी छे एम कही शकाशे. आ कॉन्फरन्समां घणा अगत्यताना विषयो चर्चाशे, एटले हुं विशेष कहीश नहीं पण एक बाबत मारे इसारा रुपे जणाववी जोइए के बहु दुरअंदेशी अने ऐक्यवर्धक तथा देशकाळने अनुसरीने एक बाब खास विचारवी योग्य छे ने ते ए छे के जैनोनी एक बीजानी साथना तकरारना केसोने कोर्टे न लेई जतां तेनो पंचथी निकाल करवो. आ बाबत घणीज महत्वनी छे. आप सघळा जाणो छो के कजियानुं मूळ कुसंप होय छे तेज कुसंपने मूळमांथी छेदी काढवा माटे आ बाबतनो पूरेपूरो अमंल थवानी जरुर छे. वळी एनो अमल करतां जैन भाईओनी घणा प्रकारनी धार्मिक वृत्ति पण केळवाशे अने व्यवहारिक तथा धार्मिक लाभ तेथी मळशे. कोर्टनी देवडीए चडी फक्त संपना अभावे पैसानुं पाणी थवा सा कोममां झेर वेर वधवा पामे छे ने ममत्व बंधाता ए नठारी लागणी मजबुत थती जाय छे विगेरे कारणोथी आ बाबत चर्चवाने लायकनी गणी छे.
+

Page #149

१९०२]
पेथापुर कोन्फरन्स.
मुनी महाराजो आपणा आ काममां मददगार थाय छे अने आ तरफना भागोमां विहार करी जैनोनी सांसारिक तथा धार्मिक स्थिति केवी रीते सुधरे ते माटे सतत् प्रयास करवा लाग्या छे. आ तरफ मुनी बुद्धिसागरजीना विहार पछी आपणामां घणी स्फुरती आवी छे अने जैन धर्म प्रत्येनी आपणी लागणी प्रकाशी नीकळी छे, तेवीज रीते अन्य मुनी महाराजो पण सामान्य कॉन्फरन्सना ठरावोने लोकप्रिय बनाववा यत्न करे छे अने आ कॉन्फरन्सनो हेतु पण एज छे. जो प्रांतिक कॉन्फरन्सो बोलाववामां न आवे तो एक जनरल कॉन्फरन्सनो गमे तेटलो महान यत्न छतां तेनो हेतु जोइए तेवो संतोषकारक रीते पुरो पडी शके नहीं, वास्तेज प्रांतिक कॉन्फरन्स मेळववा आ तरफना आगेवानीए श्रम उठाव्यो छे. बंधुओ, अमारा आ कामने अमारा धारवा करतां घणो सारो आवकार मळ्यो छे ए आपना अत्रे आवा बहोळा समुदायमां पधारवाथी देखाई आवे छे, तेथी तेमज आगेवान जैन बंधुओए तन मन ने धनथी मदद आपवा पोतानी फरज विचारी छे तेथी अमे ए अर्थे आभार मानिये छीए तथा हर्ष बतावीए छीए. साथी छेल्ली पण एक घणा महत्वनी बीनाना संबंधमां हं हवे बोलीश के प्रतापी अंग्रेज सरकारना रामतुल्य राज्यमां आपणा जेवी सुलेहने चाहनारी आवरुदार अने शांतिप्रिय कोमने धर्म फोरववानी जोगवाई नळी छे, के जेवी जोगवाई पहेलांना वखतमां नहोती छतां ते वखते पण धर्मनी अभिवृद्धि थती गई ह्ती छतां आजना आवा समयमां जो आपणा धर्ममां घुसेली अन्य मतावलंबीओनी कुरीतीओ दुर न करी शकीए तो आवा शांतिना समयनो आपणे लाभ लीधो नहीं एवी आपणी थेकडी करावीए, माटेज ए बदनामीमांथी बची जवा ना. शहेनशाह एडवर्डना राज्यनी शांतिदाता राज्यनीतिनो लाभ लेवो आवश्यक छे. मध्य काळमां मारफाड ने जुलमना लीधे तथा केळवणीना अभावे आपणा जैन संसारमा पण अनेक रीतनी कुरीतीओ अने आचार विचार घुसी गया छे अने तेनी तरफ आपणी आजे नजर गई छे तो आपणुं ए कर्तव्यज छे के आपणे ए आचार विचारने तजी देवो ने जैन शासननो वेजय वावटो फरकाववो.
एकला हाथे कदी ताली पडशे ? बंधुओ, आपणा धर्मधुरंधर मुनि महाराजो, आपणा मील मालेको अने शेठीयाओ, सराफो अने नाणावटीओ, वकीलो अने बेरिस्टरो, अमलदारो अने खानदानो, डाक्टरो अने वैद्यो, वेपारीओ अने हलालो, टुंकामां जैन कोमना जवाहीर तुल्य गणाता आपणा आगेवानो जेओ आपणा हित माटे जैन श्वेतांबर) कॉन्फरन्सना स्थापको, उत्पादको, व्यवस्थापको, अने कार्यकारो छे, तेओ आपणी सामाजिक था धार्मिक उन्नति करवा भगीरथ प्रयत्न करवा लाग्या छे तेओने तेमना काममां मदद मळे अने सहेलाई थाय ए माटे शुं आवी प्रांतिक कॉन्फरन्सो मेळववानी जरुर नथी ? वहाला वीरो, हुं जणायु र्छ के कांई एकला हाथे ताळी पडती नथी, ने मोर पीछीओ वडेज रळीयामणो लागे छे माटे आपणी आ फॉन्फरन्स मेळववानी जरुरीयात सिद्ध थाय छे अने जो ए जरुरीयात आपणे न पुरी पाडी होत तो
आपणे आपणी फरजथी चुक्या गणात. बंधुओ, आपणी कोम साधारण रीते सुखी गणाय छे परंतु कांई कोममा सघळाज सुखी छे एम कहेवाय नहीं. केटलाको एवा पण हशे के जेओने नाणानी मददनी जरुर हशे, केटलाको बुद्धिशाळी छतां शक्ति विना पुरती केळवणी लेई शकता नहीं पण होय, घणाओ चा प्रकारनी केळवणीथी साधनना अभावे बेनसीब रही जता हशे अने थोडाओ मदद विना

Page #150

१३८
जैब-कॉन्फरन्स हरैल्ड.
[ मे
निराधार स्थितिमां अथडाता पण हशे आवा आपणा बंधुओने जोहती मदद आपवी ए आपणी जैन तरीकेनी आइन फरज़ छे केमके आपणे तो जिव दया धर्मने पुजनारा छइए जेथी कीट जेवा जंतुओने पण बहु काळजीथी बचावाय तो बचावी लेवा बंधाएला छीए, तो पछी आपणा सहधार्मिक जैन बंधुने तो गमे ते जोखमे मदद आपवाने पछात पडवुं ए तो आपणा पवित्र धर्मथी पतित थवा बराबर गणी शकाय .
मुसलमान कोमनो दाखलो मोजुद छे.
आपणा करतां साधारण रीते अज्ञान गणाती मुसलमान कोमनो दाखलो आपणी नजर आगळ तरे छे. ए कोम मिस्कीन कोम तरीके जाहेर छे छतां पण अलीगढ़ कॉलेज जेवी नमुनेदार कॉलेज स्थापी छे, वळी पोतानी कोमनां अनाथ बाळको माटे यतीमखाना पण उघाडवा शक्तिमान थई छे अने दरवर्षे केळवणीनो सवाल चर्चवा कॉन्फरन्सो मेळवे छे, अने पोताना दिनदार मुसलमान भाई ओनी स्थिति सुधारवा आगेवानो महेनत ले छे तेने आखी कोम जिगरथी यथाशक्ति मदद आपे छे अने केळवणीनो फेलाव करवा छुटी स्कोलरशिपो स्थापि ते नभाववा रुपीस्कीम अमलमां मूकी छे. मुसलमान जेवी पैसे टके ओछी गणाती कोम जमानाने वरती गई छे छतां आपणे के जे पैसे टके जरा ठीक गणाइए छी ते पछात पडीए तो आपणे आपणा धर्मनुं रहस्य समजी शकता नथी एम कही शकाय परंतु सुभाग्ये आपणे आपणा आगेवानोनी दुरंदेश नजरथी वखतसर जाग्या छीए अने जाग्या पछी पण आवी कॉन्फरन्सो मेळवी बीजा बंधुओने जगाडवानो यत्न करीए छीए एज आ कॉन्फरन्सनो खास हेतु छे. हिंदना चारे खुणे नजर फेंकतां जणाय छे के शीख, कायस्थ, मेश्री तथा अगरवाल वणीक, बंगाळी बाबुओ, मराठा तथा दक्षणी ब्राह्मणो अने गुजरातनी घणी खरी जातो तेमज पारसी अने मुसलमान कोम पण जागी छे ने जाग्या त्यांथी सहवार गणीने पोत पोतानी कोमनी स्थिति सुधारवा मंडी पडी छे. आपणे पण अंते जाग्या छीए अने आज चार वर्षथी परिश्रम करवा मंड्या छीए. जनरल कॉन्फरन्स ठरावो करे छे तेने अमलमां मूकवा ठामोठाम मुनिमहाराजो उपदेशो आपता करे छे अने ए मा अमुक विभागना जैन समुदायमां ए ठरावो अमलमां मूकाय तेनी व्यवस्था करवा आवी कॉन्फरन्सो मळे छे, अने तेने आप पधारीने आपनी अनुमति आपो छो एज कही आपे छे के आवी कॉन्फरन्सोनी खास जरुर छे.
आ कॉन्फरन्सी थवाना लाभो.
आ तरफ गामडांओना घणा लोको जो के बहार देशावरना वेपारी छे तो पण मोटो भाग एवं छे के जेओ मुंबाई, वडोदरा विगेरेनी कॉन्फरन्समां भाग लेई शक्यो नहीं होय तेवाओने माटे अ कॉन्फरन्स खास जरुरनी छे; वळी आवा मेळावडाथी भातृभावमां वधारो थई अरसपरसनी मददनी किंमत आंकी शकशे अने जैन समुदायनुं हित तेज आपणुं हित छे एवो विचार द्रढ करतां पण शीखशे. आ कांई जेवो तेवो लाभ नथी.
आ कॉन्फरन्सने मदद आपनारनो उपकार.
जे जे जैन बंधुओए आ मेळावड़ाने फतेहमंद उतारवा तन मन धनथी मदद आपीछे ते सक कानो उपकार मानतां मने आनंद थाय छे केमके आपना जेवा गृहस्थो दुर पल्लेथी पधारी तेमां सा

Page #151

१९०५]
पेथापुर कोन्पारस थवाने आकर्षाया छो ते तेवाओना परिश्रमने लेईनेज छे अने जे. काई अदना सेवा बजावया अमे शक्तिमान थया छीए ते पण तेओनेज लीधे छे.
छेवट आप सघळा स्वधर्मी भाइओनो छेवटे हुं आपे लीधेली तकलीफ माटे आभार मानु र्छ अने आप आपनी दानाईथी अमारी खामी तरफ दरगुजर करी जे कांई यथाशक्ति आपनी सेवा करवामां आवे ते फुल नहीं ने फुलनी पांखडी समजी अमारी सेवा वधारशो कारण के यजमान परोणाओने राजी रालवा बंधायलो छतां अमारी स्थानिक अगवडोने लीधे अमे जोईए तेवी सगवड करी पण न शकीए. संघनी सेवा करवानुं काम आपणा धर्ममां बहु श्रेष्ट गणेलं छे अने तेवा श्रेष्ठत्वने पामवा अमे उत्सुक छतां अमारा मानवा प्रमाणे केटलीक अडचणोने लीधे ए काम अमे सांगोपांग उतारी पण न शकीए. तेथी आपे मोटुं मन राखी माफ करवू आपने उचित छे. छेवटे आप सघळा बंधुओ आ कॉन्फरन्सना काममा उलटथी सामेल रही तेने फतेहमंद उतारवा कमीना नहींज राखो एवा विश्वासमां हुं आपनी रजा लेई. मारु बोलवू पूर्ण करुं छ.
- प्रमुख नीमवानी दरखास्त.. त्यार बाद प्रमुख तरीके मि० ढढानी निमणुक करवानी दरखास्त करतां वकील डाह्याभाई हकमचंदे नीचे प्रमाणे भाषण कर्यु:
"मानवंता शेठसाहेबो सद्गृहस्थो अने बानुओः--
पेथापुरना संध तरफथी नीमाएली रीसेप्शन कमिटीए आ प्रसंगे मने जे काम बजाववा फरमावेलं छे ते बजाववामां मने घणो आनंद थाय छे. ते कयुं ? तो ते आपणी आ गुजरात उत्तर विभागनी प्रांतीक कोन्फरन्सना प्रमुखनी नीमणोक करवा संबंधीनुं छे अने तेथी ते प्रमुख नीमवानी दरखास्त मुकतां पेहेलां मारे कहेवू जोईए के प्रमुख केवा गुणवाळा होवा जोईए. तेमनामां बीजा गुणोनी साथे ते लोकोमा सारी प्रतिष्टा पामेला, विद्वान, धर्ममा पूर्ण श्रद्धावाळा अने सारी वक्तृत्वशक्तीवाळा एटलें जेमनी वाणी एवी मधुर अने प्रीय होवो जोईए के सभासदोनां मन तेथी रंजन थई जाय तेवा होवा जोईए. वाणी ए केवो उत्तम गुण छे ते माटे एक नीतिशास्त्रकार कहे छे के
केयूरा न विभूषयन्ति पुरुषं हारान चन्द्रोज्वला न स्नानं न विलेपनं न कुसुमं नालंकृता मूर्धजाः ॥ वाण्येका समलंकरोति पुरुषं या संस्कृता धार्यते । क्षीयन्ते खलु भूषणानि सततं वाग्भूषणं भूषणम् ॥
एटले पुरुष केयुराथी ( कंकणथी) शोभतो नथी तेमज चंद्र जेवा उज्वळ हार पहेस्वाभी शोभतो नी तेमज स्नानथी अथवा विलेपनी अथवा तेल अत्तरथी वाळ ओळावी तैयार राखवाथी ते शोभतो नथी पण जेनी वाणी घणी शुद्ध अने मधुर होय तेज शोभे छे एटले बीजा दागीमानो नाश थाय छे पण वाणी ते खरं भूषण छे.

Page #152

१४० जैन कोम्फरन्स हरैल्ड.
[ में - आवी रीतना प्रमुखना गुण जोइए अने तेवा गुणोयुक्त प्रमुखने लायक आपणामां गण्यागांठा माणसो छे तो पण मने आ प्रसंगे कहेवाने खुशी उपजे छे के आपणा अमदावादना शेठीआओ तेमां मोटो भाग धरावे छे अने तेनो ताजो दाखलो आपणा. अमदावादना नगरशेठ चिमनभाई लालभाईए थोडा दिवसपर आमलनेरमां भरायेली कॉन्फरन्सनुं प्रमुखपणु स्वीकारी जे फतेह मेळवी छे ते कही आपे छे, तेमज शेठ लालभाई पण पोतानी लायकात आपणने घणी रीते बतावी चूक्या छे, तेमज अमारा शेठ मनसुखभाई भगुभाई तथा तेमना भाई शेठ जमनाभाई जे अत्रे पधारेला छे तेओ हमेशां जैनोने मदद सारी आपे छे अने आशा छे के तेज प्रमाणे बीजा शेठीया अने विद्वानो हिंमत करी बहार पडशे.
मारा मुळ विषयपर आवतां उपर बतावेलां गुणयुक्त प्रमुख थवाने मि. गुलाबचंदजी ढढा बधी रीते लायक छे एम अमे मानीए छीए अने तेथी हुँ मि. गुलाबचंदजी ढढाने आ प्रांतिक कॉन्फरन्सना प्रमुख निमवाने दरखास्त करुं छु.
आप साहेबो तेमना पोताना केटलाक गुणोथी सारी रीते वाकेफ छो एटले ते संबंधी जो के वधारे कहेवानी जरुर रहेती नथी तो पण वधु ओळखने माटे मारे कहेवू जोइए के तेओ एक तवंगर उमदा कुटुंबना नबीरा छे. तेमना वडील तीलोकशाजीसंगजी हता तेओ करोडाधीपती हता अने तेमना वडीले आपणा जैन मंदिर बनाववामां तेमज यात्रा करवामां मोटी रकमो खरचेली छे अने अजमेरवाळा रायबहादुर शोभागचंदजी तेमना नजीकना पीत्राई थाय छे. मि. गुलाबचंदजीना पिता सागरचंदजी एवा मातबर हता के तेओ प्रथमनी ओरत परण्या ते वखते बने बाजुवाळाए लग्नमां सुमारे ४ लाख रुपीआ खा हता अने ते ओरत गजरी गया पछी तेओ किसनगढना मोटा आबरुदार जागीरदारनी पुत्री जेमनु नाम बाई राजकुंवर छे तेमनी साथे लग्न कर्या हतां अने तेमणे नानपणथीज धर्मसंबंधी सारुं ज्ञान आपवामां आव्युं हतुं अने तेज बाईसाहेब मि. ढढाना मातुश्री छे. तेओनी धर्म उपर घणी सारी श्रद्धा छे अने पोते भणेलां छे अने तेवी स्त्री केळवणीथी केQ सारं परिणाम आवे छे ते तेमना दीकरा आपणी कॉन्फरन्सना प्रमुख मि. ढढानी धर्म उपरनी श्रद्धाथी जणाई आवे छे.
मि. ढढा पोते इंग्रेजीनी ऊंची परीक्षा जे एम. ए. नी छे ते ऊंचा नंबरे पास थया छे अने जो के तेओनुं इंग्रेजी ज्ञान ऊंचा प्रकारचें छे तेना साथे धर्मपर पूर्ण श्रद्धा छे तेथी आपणा ग्रेज्युएटोपर धर्मनी श्रद्धा होती नथी एवो जे आक्षेप करवामां आवे छे ते तेंओ साहेबना वृतांतथी केवो खोटो छे ते जणाई आवे छे.
वळी तेओ साहेब जेपुर स्टेटना डिस्ट्रिक्ट माजिस्ट्रेट अने रेवन्यु कमिशनरना मानवंता ओद्धापर हाल बिराजे छे.
आपणामां जे कांई कॉन्फरन्स भरवानी जागति थई छे ते तेओ साहेबनी मेहेनतनुं फळ छे. केमके तेओए घणी मेहेनत लीधाथी आपणी जैन कॉन्फरन्स हस्तीमां आवी छे अने तेओने “कॉन्फरन्सना पिताग्नुं जे नाम आपवामां आवे छे ते तमाम रीते व्याजबी छे.. .
तेओ साहेब आपणी जैन कोमनी उन्नती माटे तन,मन अने धनथी सतत प्रयास करता रह्या छे अने आपणा जैन बंधुओने उंची स्थिति उपर चढता जोवा ते हमेशां घणा आतुर छे एटलुंज नहीं पण तेने माटे तेओ पोताना अमुल्य वखतनो घणो भोग आपे छे.

Page #153

१९०५ ]
पेथापुर कोन्फरन्स.
तेओ साहेबनी मातुश्रीना सामान्य उपदेशथी अने धर्म संबंधी ऊंचा ज्ञानना लीघे तेओ आवी सारी लागणीवाळा थया छे अने आवा सारा उमदा कुटुंबना धर्मनी श्रद्धावाळा अने विद्यावंत नरने पेथापुरनो संघ प्रमुख तरीके मेळववाने भाग्यशाळी थयो छे तेथी अमोने घणो आनंद थाय छे अने ते आनंदनी साथै हुं आ दरखास्त आप साहेब रुबरु मुकुं हुं तो तेने वधावी लेशो. "
आ दरखास्तने टेको आपतां शेठ मोतीचंद भगवाने प्रमुख साहेबनी प्रसंशा करी हती अने ते शेठ मनसुख रवचंद, शेठ जेशिंग साकरचंद अने वकील मनसुखराम मुळचंदे अनुमोदन आपतां मि. ढढाए ताळीओना अवाज अने जय जिनेंद्रना पोकारो वच्चे प्रमुखनी खुरशी लीधी अने नीचे प्रमाणे पोतानुं भाषण आम्युं हतुं.
प्रमुख साहेबनुं भाषण. ॥ ॐ नमः सिद्धेभ्यः ॥
तत्रादौ मंगलाचरणम्.
प्राकारैस्त्रिभिरुत्तमा सुरगणैस्संसेविता सुन्दरा सर्वाङ्गैर्मणिकिङ्किणीरणरणज्झाङ्कारवैर्वरा || यस्यानन्यतमासु भूमिरभवद् व्याख्यानकाले ध्रुवं स श्रीदेवजिनेश्वरोभिमतदो भूयात्सदा प्राणिनाम् || १ || नमितनम्रमुरासुर किन्नर चरणपङ्कजवोधिदपारंग ॥ प्रथमतीर्थकर प्रविशारदप्रभवभव्य जनायसुसौख्यदः ॥ २ ॥
ये पूजितास्सुरगिरौ विविधैः प्रकारैः क्षीरोदसागर जलैरमरासुरेशैः ॥ जन्माभिषेकसमये वरभक्तियुक्त
स्ते श्रीजिनाधिपतयो भविकान् पुनन्तु ॥ ३ ॥
गतौ रागद्वेषविविधगतिसंचारजनको महामल्ली दुष्टावतिशयवली यस्य बलिनः ॥ प्रभोर्देवार्यस्य प्रचुरतरकर्मारिविकलं नमामो देवं तं विबुधजन पूजाभिकलितम् ॥ ४ ॥

Page #154

जैन कोनफरन्स हरैल्ड. प्रियधर्म बांधवो, गुजराती डेलीगेटो, अन्य सद्गृहस्थो और सूशील बहेनो!
श्रीजिनेश्वर देवकी इस समयपर मांगलिक स्तुति करते हुवे आज मुझे अत्यंत हर्ष उत्पन्न होता है कि में मेरे प्यारे गुजराती भाईयोंकी इस प्रान्तिक समाजमें उपस्थित होकर कृतार्थ हुवा. और जो २ शुभ कर्तव्य आप महाशय यहांपर पधारकर करनेकेलिये कटिबद्ध हुवे हैं उनकी कार्यवाहीमें में शामिल होसका. मुझे इसही प्रकारकी खुशी आमलनेर दक्षण प्रांतकी समाजमें शामिल होनेसे उत्पन्न होती परन्तु कई कारणों से वहां न जासका और इस जगहभीमें अपनी हाजरी दैवयोगसेही समझता हूं. और इसही लिये मुझे और भी ज्यादा खुश होनेका मोका मिलाहै, और आप साहबोंने कृपा करके इस प्रांतिक कोनफरन्सके प्रमुखके पदकी महान् इजत जो मुझे बक्षी है उससे मुझे इतना ज्यादा आल्हाद हुवा है कि उसको शब्द द्वारा प्रकट करने और आप साहबोंका उपकार माननेने में असमर्थ हूं. राजपुताना, पंजाब, गुजरात, काठीयावाडमें कइबार जगह २ सभा करके मेंनें आप साहबोंकी सेवा करके अपनी जात और धर्मोन्नत्तिके वास्ते भाषण दिये हैं और आप साहबोंकी सम्मत्तिसे श्रीफलोद्धीतीर्थ क्षेत्रपर अपनी महान सभाका पाया डाला है और फिर इस महासभाके जलसोंमें वक्तातरीके आपकी सेवा बजाइ है और आप साहबोंने विश्वास करके चारों जनरल सैक्रेटरीयोंकी पंकतिमें रखकर कोनफरन्सके एक खास रेजोल्यूशन द्वारा आपने हमको आपकी सेवा करनेका मान दिया है परन्तु इस प्रसंगपर जो बेहद इजत और आबरू आप साहबोंने मुझे बक्षी है उसका आपको अधिक धन्यवाद देते हुवे इस बातको प्रगट करना में मुनासिब और जुरूरी समझता हूं कि में अपने आपको इस कदर इजत और मानके लायक नहीं समझता हूं. बहतर होता कि इस प्रान्तिक कोनफरन्सके प्रमुखके जिमेदार पदके लिये आप साहब इस ही प्रांतके किसी विद्वान, बुद्विवान, धर्मवान, आगेवान, लायक सद्गृहस्थको पसंद करते; क्योंकि यद्यपी यह प्रान्तिक सभा अपने कुल जैन समुदायकी एक बडी शाख है और इसका काम काज उसही महासभाके अनुकूल और उसको पुष्टी देनेवाला होगा तोभी इस सभामें उत्तर भाग गुजरात प्रान्तकी खुसुसियत लगी हुई है, कि जिसकी कार्यवाही उमदा तौरसे गुजरातके सद्गृहस्थ सेही होना संभव था परन्तु इजत पर इजत बक्षना पसंद करके आप साहबोंने उमंग और उत्साहपूर्वक जो इस सभाका प्रमुखका पद मुझे दिया है कि जिन श्रीसंघकी दीहुई आबरूको में अपने दुनियाकी कुल इजत व आबरूसे कइ दरजे अधिक समझता हूं-उसके लिये में श्रीसंघको अपने अन्तःकरणसे कोटीशः धन्य बाद देता हूं; और परमात्मा देवसे प्रार्थना करता हूं कि आपने जो विश्वास मेरे अंदर कीया है उसही मुवाफिक मेरे अन्दर भी वह शक्ती दैवयोगसे पैदाहो कि जिससे में आपकी सहायताके साथ इस सभाके शुभकार्यको इच्छित कामयाबीके साथ पार उतारूं.. में फिर एक बार इस बातको प्रगट करनेके लिये इजाजत लेताहूं कि इस वक्त मेरे रुखसत लेकर यहां आनेमें कइ मुशकिलात दर पेश आई हैं परन्तु पेथापर संघके बेहद आग्रहसे और जैन समुदायकी जहांतक मुमकिन हो सेवा बजानेकी नियतसे में वगैर किसी तरहकी तय्यारी और सोच बिचारके आपके रोबरू हाजर हुवा हूं और यह प्रार्थना करनाभी मुनासिब समझता हूं कि आपके स्थानिक रीतीरिवाजसे में सम्पूर्ण तोरसे वाकिफकार नहीं हूं इसलिये अपनी इस शुभ प्रांतिक सभाके कामकाजमें भेरी तरफसे नावाकफितके सबबसे जो कमी रहजावे तो आप साहब क्षमा करेंगे और इसही लिये में आशा करता हूं कि आप सब साहब एकमन, एकदिल, एकवचन होकर इस कामको खास अपना समझकर और मुझे भी खास आपका सेवक समझकर बहुत खुशीके साथ समाप्त करंगे.

Page #155

१९०५]
पेयापुर कोन्फरन्स. इस मोके पर श्री पेथापुर निवासी जैन भाईयों की हिम्मत, बल और पराक्रम की नोंध लेते हुवे मुझे खुशी होती है कि थोडे दिनों पहिले जो स्तुतिपात्र कामे दक्षिण प्रांत की जैन समुदाय ने आमलनेर में प्रांतिक क्रोनफरन्स करके महा समा की पुष्टी के वास्ते किया है उसही का अनुकरण करते हुवे इस पेथापुर गांम की नानी जैन समुदाय में खास करके इस हालत में कि यहां पर अच्छी तालीम पाये हुवे जैनियोकी संख्या बहुत ही कम है उत्तर विभाग गुजरात प्रान्तिक कोनफरन्स इकट्टी करनेकी भारी महनत उठाकर महासभा के कामों में बडी भारी मदद दी है और अन्य शहरों व प्रातों के धनवान, बुद्धिवान, विद्वान, धर्मात्मा जैन महाशयों के वास्ते एक बेनजीर नमूना पैदा किया है कि जिस हिम्मत के लिये में अपनी तरफ से तथा आप सब साहबों की तरफसे पेथापुर के संघ को अपने खरे अन्तःकरण से धन्यबाद देता हूं.
सबसे पहीले में आप का ध्यान इस तरफ खेचना उचित समजता हूं कि आप सब साहबों को महासभा तथा प्रान्तिक सभा की आवश्यक्ता पर पूरा पूरा ध्यान देकर ऐसा विचार करना चाहीये कि जिससे हमलोगों का परिश्रम उठाकर दूर दूरसे आना और हमारे स्थानिक स्वामि भाईयों का अथाग श्रम और द्रव्य व्यय सफल होवे. आपलोगों को अच्छी तरह मालुम है कि अपनी जात और अपना . धर्म इतफाक (सम्प) से कायम है और इस सम्प का महातम्य अपने देव और गुरुने भली प्रकार बतलाया है-जिस समय श्री तीर्थकर भगवान की समवसरण रचना होती है उस समय देव देवांगना, मनुष्य, स्त्रीयां, साधू, साधवियें और हर किस्म के तिर्यंच उस समव सरण में अपने २ स्थान पर बैठते हैं. इनमें कई प्राणीयों में परस्पर विरोध भी होता है-तिर्यचों में बहुत से तिर्यंच एसे होते हैं कि जिन में परस्पर से जाती द्वेष चला आता है और जो अन्य स्थल व अन्य समय में ऐक दूसरे पर हमला करके प्राणघात करने को तय्यार होते हैं परन्तु श्री बीतराग के अतिशय से उन प्राणीयों के परस्पर का विरोध शम हो जाता है और वह सब आपसमें अपनी अदावत को, तडों को, बैर भाव को छोड कर प्रीति भाव को गहण करते हैं और प्रीतिपूर्वक जिनेश्वर भगवान की बाणी को सुनते हैं. हमेशा किसी खास काम को किसी खास कायदे के मुवाफिक करते रहने से उस काम के करने की आदत पड जाती है और इस आदत के मुवाफिक तीर्थकर देवके अभावभेभी वह बिरोधी जीव परस्पर मित्राइ रखते हैं. सच्या जैनी वह ही है कि जिसका घर हर गांवमें हो. इस पर गौर करने से मालुम होसकता है कि यह बात तो सब जैनीयों के लिये नामुमकिन है कि वह अपना २ घर हर गांममें बनावें. इसका मतलब यह ही है कि जैन धर्मानुयायी को हर गांमके जैनीयों के साथ ऐसी प्रीति करना वाजिब है कि जिस गांममें वह जावे वहां उसको अपने घरका सा आराम मिले यह बात उसही वक्त हो सकती है कि जब आपस में सम्प हो. इस ही तरह पर तीर्थयात्राके निमित्त संघ के निकालने से धर्मलाभ होने के उपरांत देशदेश के जैनीयों में सम्प की वृद्धि होती है क्योंकि अवल तो उस संघमें ही कइ अन्य गांवों के मनुष्य इकट्टे होते हैं जिनमें कह दिनों तक एक साथ रहने से आपस का मेल जोल बढ़ता है और जिस २ गाममें होकर वह संघ जाताहै उस र गांमके जैन समुदाय के साथ अवश्य प्रीति बढती है. जब नंद राजाके समय में बारा वर्षका दुःकाल हुवा उस वक्त भिक्षाके न मिलनेसे एक भद्रबाहू स्वामीको बर्जके सब साधु महात्मावों के कंठाग्रसे द्वादशांग के

Page #156

जैन कोनफरन्स हरैल्ड.
[मे पुस्तक सब विस्मृत होगये थे. दुर्भिक्षके मिटने पर पाटलीपुत्र नगरमें सब साधू इकठे हुये
और सम्मण कोनफरन्स करके जिस २ साधू को जो जो पाठ. कंठ रह गया था उस सबको संधान करके एकादशांग तो पूरे किये और नैपाल देशमें श्री भद्रबाहू स्वामीके पास श्री स्थूल भद्रजीने पहुंच कर दश पूर्व सूत्रार्थ से और चार पूर्व सूत्र. मात्र पढे-पीछे श्री स्कंदिलाचार्य के समय में बारा बर्षीय पुनःकाल पड़ा जिसमें क्षुधादोषसे चमत्कार दिखलाने वाले बहुत से शास्त्र नष्ट हो गये--परन्तु सुभिक्ष होनेसे मथुरा नगरीमें श्री स्कंदिलाचार्य प्रमुख श्रमण संघनें एकत्र होकर अपनी २ यादके मुवाफिक मथुरा नगरी में पुस्तक जोडे. और इसही वास्ते इसको " माथुरी बांचना" कहते हैं.
और जो सूत्रार्थ श्री स्कंदिलाचार्य ने संधान करके कंठाग्र प्रदालत कीयाथा उसको श्री देवद्धिंगणि क्ष्माश्रमणजीने एक कोटी अर्थात् एक करोड पुस्तकों में आरुढ कीयाथा. और अब इसही ज्ञान का एक अंश अपनी समुदाय में फैला हुवा है.
मेरे ऊपर के विवेचनसे आप साहेबोंको विदित हूवा होगा कि सम्पसे क्या फायदे होते हैं और कुसम्प से क्या क्या नुकसान पैदा होते हैं. अगर अपने महान पूर्वाचार्य अभिमान के छाजे बैठकर गच्छ, विद्या, बडे छोटेका खयाल करके आपसमें न मिलते और हरेकको याद रहे हुवे ज्ञानको एकत्र नहीं करते तो क्या जो अंश ज्ञानका इस वक्त रहगया है वह मिलसकता था ? धन्यहै उन महात्मावोंको कि जिनहोंनें परोप्कारार्थ इतना श्रम उठाकर हमारेबास्ते एक अमूल्य विरासत छोडी है. अगर आजकलके प्रचलित खलायात उन महात्मावोंके दिमागोमें भी ठसेहुवे होते तो में नहीं कह सकता कि ज्ञानके अभावमें हमारी क्या दुर्दशा होती. उनके पश्चात मुसलमानी राज्यके गडबडमें अपने पुर्खावोंको एसी समाजोंके इकट्ठे करने का मोका नहीं मिला और इसही कारणसे जो भ्रात भाव कुल हिंदुस्थानके जैनीयोंमें जो होना चाहिये वह देखनेमें नही आता और जो जो खराबीया धर्म और समाज पक्षमें देखी जाती हैं वह सब इसहीका नतीजा है. परन्तु अब अंग्रेजी राज्यमे हमलोगोंको फिर वह मोका मिला है कि हम अपने बुजुर्गुके रस्तेमें चलकर महासभा करके अपने जात और धर्मकी उन्नत्ति करें..
इस जगह यह प्रश्न होसकता है कि सम्प सम्प. पुकारनेसै सम्प कैसे हो? वह रस्ता कोनसा है कि जिसमें चलनेसे सम्पदेवीकी सहायता मिले ? इस प्रश्नका उत्तर तो आसान है परन्तु उस उत्तरके मुवाफिक आचरण करना आप सब साहबोंके हाथमें है. हमारी समाजमें वृद्ध, युवा और बालक, धनाढ्य
और गरीब, विद्यावान और भोले, बुद्धिवान और कम फहम, आजबान और साधरण स्थितीके भाइ मोजूद हैं. इन सबकी रहनुमाइके वास्ते दो दिलचस्प दृष्टांत देने की आवश्यक्ता समझकर अवलतो आपका ध्यान उन ५०० सुभटोंकी तरफ खेंचना चाहताहूं कि जो नोकरीकी तलाशमें निकलकर एक राजाके पास पहुंचे. राजाने उनकी परिक्षा करनेके लिये कि इसमें आपसमें सम्प है या नहीं और इनका बरताव फौजी कायदेके मुवाफिक है या नहीं, उस सबके वास्ते एक खाट, एक विठ्ठना, एक पानीकी मटकी भेज दी और उनकी चेष्टा देखनेके वास्ते अपने नोकरोंको उनकी निगहबानीपर बैठा दिया. उक्त सुभंटोंने अपने आपको एक दूसरेसे ज्यादा अकलमंद और उंचा समझकर राजाकी भेजी हुइ वस्तुके हरेकने गृहण करनेकी अभिलाषामें आपसमें लडाइकी इसकी खबर राजाको मिलनेसे राजाने उनका अनादर करके निकाल दिया कि जिसके सबबसे उनको उनका इच्छित फल नहीं मिलसका,

Page #157

१९०५]
पेयापुर कोन्फरन्स. इन सुभटोंकी जैसे अगर आप सब साहब मानके छाजे चढकर एक दूसरेसे लडोगे या अपनेसे ज्यादा श्रेष्ठ और बुद्धिवानका आदर न करके अपनी बुद्धिका अभीमान करोगे तो आप सब साहबोंका इस कदर श्रम उठाना फोकट जावेगा. हम लोगोंको हमारे कोनफरन्सकी तरक्कीके वास्ते कि जिसके साथ हमारी सामाजिक और धार्मिक उन्नत्ति लगीहुई है उस भोले जीवके मुवाफिक बरताव करना चाहिये कि जिसकी कथा इस तरह पर है:-एक भोले जीवकी स्त्री हमेशा कथा सुनने जाया करतीथीं और वापस आकर अपने पतिसे कहा करतीथी कि कथामें अमृत बरसता है. एक दिन उस भोले प्राणीके मनमें अमत पान करनेकी इच्छा हुइ तो अपनी स्त्रीके साथ कथामें गया. परमाद बस होनेसे नींद आगई, आंख मिचगई, मूंह खुलगया इतनेहीमें एक श्वानने मोका पाकर उसके खुले हुवे मुंहमें पेशाब करदिया कि जिसका स्वाद खराब लगा. घर आकर अपनी स्त्रीसे बोला कि मेरे मुंहमें तो अमतकी जगह कच्छ खराब स्वाद आया. स्त्री चातुरा थी जबाब दिया कि कल जुरूर अमृतका स्वाद आवेगा. अमतके लालचसे फिर दुसरे दिन वह भोला जीव कथामें गया और परमादबस हुवा. स्त्रीने मोका पाकर ही डली उसके खुले मूहमें डालदी कि जिसके स्वादसे वह भोला मनुष्य आनंदित होकर कार हमेशा जाने लगा किजिस कारणसे उसको धर्ममें रुचि होकर वह धर्मात्मा होगया-इस द्रष्टान्तसे अपने लोगोंको यह सारांश निकालना चाहिये कि जिस तरहपर बह भोला मनुष्य अपनी सी कथनपर दृढ रहकर प्रथमदिन खारा स्वाद आने परभी अमृतके लालचसे फिरभी वह कथामें न
और ज्ञानका उपदेश सुनकर धर्मात्मा होगया वैसेही चाहो अपनी बुद्धि अपनी महासमाजके कामकाजमें दोडे या नहीं अथवा हम महासमाजके फायदोंसे वाकिफ हो या नहीं परन्तु हम सबको एक यह दृढ विश्रास होना चाहिये कि हमारी कोमके आगेवान, धनवान, बुद्धिवान जिस कामको तन मन धन लगाकर प्रयत्न कररहे हैं वह अवश्य श्रेष्ठ है और हमको उनके बतलाये हुवे रस्तेमें चलकर उनकी मदद पर रहना श्रेष्ठ है. जब यह दृढ विश्वास हरेक जैनीके दिलमें पैदा हो जावेगा मसला संगीन पाया डाला जावेगा और जिस कामको करना विचारेंगे करसकेंगे क्यों कि एक तण किसी कामके करनेको अशक्तहै परन्तु जब कई तृण मिले जाते हैं और एक डोरीके साथ बन्ध जाते हैं तो हर जगह सफाइ करदेतेहें. अपनेभी सम्पकी डोरीके अन्दर बन्धनेसे अपनी समाजभी कई शशी करसकती है. एक बिन्दु पानीका पृथ्वीपर पडते ही सूकजाताहै परन्तु कई बिन्दूवोंका समह होनेसे नही बहकर जो मुकाबला करताहै उसहीको अपने प्रबाहके बेगमें तृणसमान बहा ले जाताहै. हमलोग पथक २ कुच्छनहीं करसकते जब नदी के प्रभा के मुवाफिक हम सबका सम्प होकर एक प्रवाह चलेगा. तौ आजकल जो जो शंकट दुष्ट जीवोंकी तरफसे अपने समाजपर डाले जाते हैं उन दान जी वोंका पराजय होकर तणवत वह पापी हमारे सम्पके प्रवाहमें ठोकर खाते टक्कर खाते नही हालतके साथ बहते हुवे चले जावंगे. अच्छे समझदार राजावोंका Divide and rule अर्थात हा डालकर निर्विघ्न राज्य करनेका विचार रहताहै परन्तु जिनमें तड पडजाती है उनका सत्यानाश होजाताहै.
घरकी फूट घर को खाये" इस कारण चाहो किसीभी समय किसीभी खयालसे अपने अन्दर तडें पडीहो उन तडोंको अब कायम रखनेसे अपना भला और सुधारा हरगिज नहीं होसकताहै. 'उन तडोंको तोडकर एक होकर सुधारा करनेका अब समय आगया है. और यह सुधारा इसही तरहपर होसकताहै कि जो जो प्रस्ताव अपनी महासभा में हों या उनका अनुकरण करते हुवे जो जो प्रस्ताव अपनी प्रांतिक सभावों में हो उन प्रस्तावोंकी पावंदी पूरे तौरपर की जावे और यह पाबन्दि जवही होसकती है कि जब

Page #158

जैन कोनफरम्स रैल्ड. हर गांमके जैन मर्द और औरत इस बातपर कमर बान्धे, जिस तरहपर एक गांममें एक जातकी खास पंचायत होती है और उसके कायदोंकी पाबंदी सबको करनी पड़ती है और जो मनुष्य अपनी उलट बुद्धिसे इसके विरुद्ध आचरण करताहै तो उसके साथ पंचायती व्यवहार बन्ध करदिया जाताहै वैसेही ग्रामीन पंचायतकी जगह प्रान्तिक कोनफरन्सके कायदे समझे जावें. गांवके पुरुष स्त्रीकी जगह प्रान्तके मर्द औरत समझे जावें और जिस तरहपर गांवकी पंचायतके विरुद्ध चलनेसे वह मनुष्य पंचायतसे खारिज रहताहै वैसेही प्रान्तकी पंचायती सभाके कायदोंके खिलाफ जो कोइ आचरण करे उसको प्रान्तकी पंचायतमें शामिल न समझाजावे और उस प्रान्तमें उसके साथ कोइ व्यवहार नहीं रखाजावे. अगर यह प्रबन्ध कुल हिन्दुस्थानके पृथक् २ प्रान्तमें होजावे तो आशा की जाती है कि अपनी महासभाकी धारी हुई कार्यवाही बहुत जल्द फलीभूत होसकती है. में आशा करताहूं कि इस मामले पर प्रथम गोर करके आप साहब एक नकी ठहराव करके सिर्फ कागजी काम नहीं बलके एक वा कई प्रबन्ध ऐसा करेंगे कि जिससे हमारा सुधारा बहुत जल्द होसके.
इस मामलेमें हरगिज दो राय नहीं हो सकती है कि सामाजिक और धार्मिक कॉन्फरन्सोंके इकठे होने की बहुतही जुरूरतहै परंतु कॉनफरन्समें सिर्फ छटादार भाषणोंके होनेसे या सभामंडपमें बैठकर परस्पर मुलाकत करनेसे ही कुच्छ सिद्धि नहीं हो सकती है. प्रथमकी दोचार कॉनफरन्सोंमें तो इतनी बातका पैदा हो जाना ही गनीमत समझा जाता है क्योंकि जो मसाला खंड बिखंड पडा हुवा होता है उसको छांटछूट कर किस्म वार करनेमें महनत पडती है परंतु एकदफे यह महमत उठा कर जुदै २ मसालेका ढेर अल्हदा २ कर दिया जाये और फिर भी उस ढेरको उसही हालतमें रहने दिया जाये तो उससे कुछ फायदा नहीं पहुंच सकताहै. अपनी महासभाके तीन जलसोंमें यह महनत कर लीगई उसका नतीजा यह हुवा कि दक्षिणमें तथा उत्तर विभाग गुजरातमें प्रांतिक सभाये हुइ परंतु इन प्रांतिक सभाओंमें भी सिर्फ कागजपर प्रस्ताव लिखे जावें और तीन दिनकी मोज शोकके बाद तालिया बजाकर अपने २ घरोंको सिधारें तो में तो इस कार्यवाही को अब अपनी तरक्री पाई हुइ हालतमें फतेहमंद नही समझ सकता हूं. मेरी राय यह है और में उमेद करता हूं आप इस रायको पसंद करंगे कि इस प्रांतिक सभामें आप साहब खास २ जरूरी बातों पर कि जिनके सुधारेकी आवश्यक्ता है ध्यान देकर उन पर चरचा करके खास एक ठहराव पर आकर उस ठहरावकी पूरे तोर पर पाबन्दी करनेकी अपने देवगुरुके समक्ष प्रतिज्ञा करेंगे.
. भाईसाहबों ! में इस विषयपर और ज्यादा विवेचन करना चाहता था परन्तु एकही विषयपर ज्यादा विवेचन करनेसे उसकी ताजगीमें फरक आताहै. श्रोताओंका दिल और नये २ पुष्पों और फलोंपर दोडता है. अकल मंदोंको एक इशाराही काफी होता है इस लिये इस इशारेको आपके इनसाफपर छोडकर में खुशीके साथ प्रगट करताहूं कि जिस महासभाको अनुमोदन करती हुई यह प्रान्तिक सभा
हुई है उसमें मुख्य करके जीर्णमंदिरोद्धार, जीर्ण पुस्तकोद्वार, व्यवहारीक तथा धार्मिक केलवणी, 'निराश्रिताश्रय, जीवदया, जैन डाइरेक्टरी, हाणीकारक रीतरिवाज दूर करनेके बाबत और धार्मिक तथा अन्य शुभ खातोंका हिसाब बराबर साफ रखनेके बाबत विषय चर्ये गये है और इनहीपर सामाजिक
और धार्मिक उन्नत्तिका आधार रखा. जाकर कार्यवाही शुरु की गई है. अपने धर्ममें मुख्य तीन तत्व हैं:-१. देव, २. गुरु. ३. धर्म. चुनाचे इन. तीन तत्त्वोंको पुष्ट करनेवाले यह ९ विषय हैं कि

Page #159

१२०५]
पेथापुर कोन्फरन्स.. जिनको अपनी महासभानें अपने हाथमें लिये हैं. अगरने इस विषयोंपर अपने बुद्धिवान् भाईयोंने छटादार भाषण देकर श्रोताओंकी प्यासको अपनी शुशोभित ध्वनिद्वारा अमृतपान कराकर तृप्त किया है तौमी अपने इस प्रान्तके और खास करके उन भाईयोंके निमित्त कि जो अपनी महासभाके जलसोंमें शामिल नहीं होसकेहैं किंचित उन विषयोंपर विवेचन करना मुनासिब समझताहूं कि जिनकी इस समय अपने इस प्रांतके भाइयोंके सुधारेके वास्ते आवश्यक्ता समझी जाती है.
___ सजनो ! सबसे पहिले में आपका ध्यान “निराश्रिताश्रय के विषयकी तरफ खेंचना चाहताहूं अगरचे जोजो विषय अपनी महासभामें जिसजिस आरडरमें चर्चे गये हैं उनके खिलाफ इस जगहमें इस विषयको सबसे लेताहूं परंतु इस पर पहिलेही पहिले विचार करना बहुत जरूरी है. एक पुन्यवान धनाढय मनुष्यके परिवार में सो सवासो मनुष्यये उनके रहने के वास्ते उस भाग्यवानने द्रव्य खर्च करके एक बडा बाग लगाया और उसमें अनेक प्रकारके मेवोंके और फूलोंके दरख्त लगाये उसही बागमें उनके आरामके वास्ते एक आलीशान मकान बनाया. पहननेके वास्ते उम्दा २ कपडे और गहने बनवाये, कई तरह की सवारीयां तय्यार कराई गरजके उसने बेशुमार धन खर्च कर अपने कुटुम्बको आराम देनेकी नियत से सब सामान तय्यार किया इतनेहीमें महामारीके पंजेमें आकर उस मनुष्यका कुटुम्ब सब नष्ट हो गया. ख्याल कीजये कि उस मनुष्यके दुःख की सीमा कहां कायमकी जा सकतीहै. इसही तरहपर चाहो हम केलवणीमें तथा जीवदयामें तथा डाइरेक्टरीमें तथा हानिकारक रीतरिवाजको दूर करने वगरहमें बेशुमार द्रव्य खर्च कर सुधारा करले परंतु जब उनका अनुभव करनेवाला प्राणि नष्ट हो जायगा तो क्या हमारी हालत अफसोसके लायक नही हो जावेगी? इस लिये पहिले वह साधन करने चाहीये कि जिनसे अपनी समाजकी स्थितीको नुकसान पहुंचकर अगर तरक्की भी न हो तो हालत मौजूदापर तो बनी रहै. पूर्व कालके महा प्रतापी आचार्योंने अपने तपोबलसे लाखों जीवोंको प्रतिबोध कर जैनी किये हैं आजकल वह रस्ता 'बिलकुल बंध है इस कारण अपनी समाजमें आदमी ज्यादा बढनेकी आशा करना तो अवकाश के फूल या घोडेके सींगवत है परंतु जो मोजूद है उन की संभाल करना हर जैनीका प्रथम कृत्य है. अपन लोग प्रायः करके महाजनी काम करते है इन दिनोंके दुकालोने तथा खोटे खोटे रीतरिवाजोंने अपने स्वामिभाईयोंकी दशा खराब करदीहै. बहुतसे मरगये बहुतसे भूखे मरते हुवे स्वधर्मको छोड-कर रोटीयोंके लालच अन्य धर्मको गृहण कीया है. कितनी बडी शरमकी बातहै कि अपने लोग दिनमें अपनी २ शक्तिके मुवाफिक पेटभरकर मेवा मिष्टानका भोजन करें और अपने स्वामीभाई भूखे मरते हुवे इस चिंतामणी रत्नको हाथसे छोडकर अन्य धर्मको ग्रहण करें ? कितने बडे भारी शरमकी बात है कि जैनीयोंकी तरफसे ढोरोंपर तो दया लाई जाकर जगह जगह ढोरोंके आरामके वास्ते पांजरापोलें खोलीजायें और अपने स्वामीभाईयोंके ढोरोंसेभी कमदरजेके समजेजाकर उनकेवास्ते कोई आश्रम न खोला जावे. गाङर मुवाफिक इसवक्त अपनी गती होरही है परन्तु जबतक उसगती को न छोडा जावेगा अपना भला हरगिज नहीं होसकता है, मेरे इस कथनसे मेरा यह मनशा हरगिज न समझा जावे कि में प्रांजरापोलके खिलाफ हूं. बलके मेरा कथन यह है कि पहिले अपनी डाढीकी आग बुझाकर अपने पडोसकी डाढीकी आग बुझायेंगे तो अपना कल्याण होगा और अगर पहिले अपने पडोसीकी डाढीकी आग बुझाने दौडेंगे तो न तो उसकी आग बुहासकेंगे न अपने प्राणको अपनी डाढीकी आग पहिले न बुझानेसे बचासकेंगे, असही तरहपर हमारा इस वक्त उत्कृष्ट फर्ज है कि हमारे भाईबन्धोंमें जो भूखकी आग लगीहै.

Page #160

१४८
जैन कॉन्फरन्स हरैल्ड.
[ मे
उसको पहिले शांत करके पीछे दूसरे दरजेपर ढोरोंका खयालकरे - भाईयों, सोचो क्या हमारे भाइबन्ध ढोरोंसे भी गये बीते हैं कि जिनपर हमको दया नहीं आती ? जब भूखसे मरकर या अन्यधर्मका अंगीकार करके अपने स्वामीभाई अपनी संख्याको कम करदेवेंगे तो अपने अंदर बल पराक्रम कहांसे आवेगा? गोया अपने भाईयोंकी सार संमाल न करनेसे अपने अंगोपांगको दुर्बल करनाहै. अपना फर्ज है कि अपने निराश्रित भाईयोंको और बहनोंको आश्रम देवें. अपने यतीम ( मातापितारहित ) बच्चोंकी परवरिश करके उनको पढाकर हुशयार करें तो अपना बल प्राकृम बढसकता है. दुकालमें सैकडों हजारों बच्चे भूख से मरजाते हैं अथवा रोटीके लालच अन्यधर्मको अंगीकार करते हैं यह कितने बड़े अफसोस की बात है? दिन बदिन अपनी संख्या कम होती जाती हैहै - इस विषयको चर्चते हुवे मेरा हृदय फटता है और जहांतक विवेचन किया जावे थोडा है परन्तु अन्य विषयों परभी हमको इनसाफकी नजरसे देखनाहै इस कारण इस विषयको आप सब साहबौके खोलेमें डालकर आपसे उम्मेदकी जाती है कि आप उसको जुरूर अंगीकार करेंगे और जैन समाज के सच्चे खैर खुहा बनेंगे.
व्यवहारिक तथा धार्मिक केलवणी.
बांधवो ! निराश्रिताश्रयके साथही साथ और उसही दरजेका जरूरी कर्तव्य विद्याप्रचारका हैमनुष्य में और पशूमें विद्याकाही फरक है. विद्या न होनेसे मनुष्य पशुसमान है. पशूके सिंग पूंछकी जगह मनुष्यके डाढी मूंछ हैं—इस केलवणीमें पूर्वकालमें अपना समाज जो बहुत श्रेष्ट गिणी जातीथी उसकी आज यह दशा होगई है कि इस खाते में अपना समाज सबके पीछे है और खास कर अहमदाबादसे उत्तर विभागके जैनी जिनके सुधारेके वास्ते यह कोनफरन्स इकट्ठी कीइ गई है. बहुतही पीछे सुननेर्म आये हैं और इस अफसोस दिलानेवाली दशा के कारण कुसम्प, कलह, कदाग्रह, ईर्षा, स्वार्थबुद्धि वगैरही हो सकते हैं कि जिससे कोइ प्रबन्ध तालीमका नहीं हो सकता है. आप साहब अच्छी तरह जानते हैं कि अपने धर्म और समाजकी उन्नत्ति तालीम अर्थात शिक्षापर मुनहसिर है. यह शिक्षा दोप्रकारकी है:१. धार्मिक. २. व्यवहारीक आत्माको परमात्मा बनानेके वास्ते इन दोनों प्रकारकी शिक्षाकी आवश्यकता है. परन्तु अपने लोगों में इस तरक्की के जमानेके मुवाफिक विद्याका ज्यादा प्रचार देखने में नहीं आता है क्योंकि अपने अंदर लिखना पढ़ना सीखकर चिठ्ठी लिखलेनेकोही पूरी तालीम समझ लीगई है और खयाल यह कियाजाता है कि क्या ज्यादा लिख पढकर हमको नोकरी करना है? यह खयाल बिलकुल नेस्तनाबूद करदेनेके लायक है क्योंकि केलवणी अपने आत्माके सुधारके वास्ते है अपनी बुद्धिके प्रकाशके वास्ते है अपनी जिम्मेदारियोंका अनुभव होकर उन फर्जेके अदा करनेके वास्ते है, अपने क र्तव्य ठीक तोरपर समझने के वास्ते है. इस लिये हे सजनो ! मनुष्यको मनुष्य बनानेके वास्ते उसको ऊंचे दरजैकी तालीम देनेकी आवश्यकता है. परन्तु कहते हुवे अफसोस होता है कि जिस प्रान्तकी यह कोनफरन्स है उसके लाखों जैनीयोंकी बस्ती में शायद, अहमदाबादको छोडकर, पांच सातही जैनीग्रेज्यूएट हों अथवा ऊंचे दरजेकी संस्कृत तालीम पाई हो. और अहमदावादमें भी जैनीयोंकी संख्याके मुवाफिक - ऊंची तालीम पानेवालोंका नम्बर नहीं है.
केलवणी मर्द और स्त्री दोनोंके वास्ते बराबर हैं क्योंकि शिक्षासे ज्ञान होता है, ज्ञानसे कर्म क्षय होते हैं और कर्मके क्षय होतेसे मोक्ष होती है. जब अपने शास्त्रोंके हुक्मके मुवाफिक स्त्रीलिंगसेभी मोक्ष मिलता है तो फिर आजकलकी रूढीके मुवाफिक स्त्री शिक्षाको बिलकुल हाथसे छोड़ देना अवल तो

Page #161

१९०५]
पेथापुर कॉन्फरन्स इतने प्राणीयोंके मोक्ष प्राप्त करनेके साधनमें खामी डालमा है. दूरसे जो कलह, कदाग्रह, दुराचार, दुष्ट रिवाज वगरह इसवक्त हमारीमाजमें प्रचलित होकर हमको तकलीफ दे रहे हैं वह सब स्त्रीयोंके सुशिक्षित होनेसे स्वयंमेव दूर होसकते है. तीसरे स्त्रीवर्गके शिक्षापानेसे उनके संतान अच्छे होसकते हैं क्योंकि बच्चेका शुरु जमाना जिन्दजीका उसके माता, बहिन, भुवा बगरह स्त्रीयोंकी सहोबतमें गुजरता है
और पंदरह वर्षकी उम्र पहीले उसका दिमाख ऐसा कोमल और स्वच्छ रहता है कि उसवक्त जो बात अच्छी या बुरी उस बच्चेके दिमागपर नक्श कर दी जाती है वह उसकी आयंदाकी उम्रमें उसके भले बुरेके वास्ते हमेशा कायम रहतीहैं और उन आदतोंके मुवाफिक ही वह अपना भला बुरा आचरण रखताहै. अगर माता सुशिक्षित हो, धर्ममें दृढ हो, अन्य देवको न पूजतीहो, होली, दीवाली, सीतलाअष्टमीके प्रचलित बुरे रिवाजोंको न मानतीहो तो उसके संतानभी उसहीके मुवाफिक करंगे. घरके अच्छे बुरेकी मुंतजिम स्री है और जब स्त्री मूर्ख हो तो उस घरकी उच्च दशा कहांतक आ सकती है आप साहब विचार कर सकते हैं. जितने दुनियामें बढे २ आदमी मसलन नैपोलीअन, वाशिंगटन, मेकाले वगरह हुवे हैं वह सब अपनी माताओंके सुशिक्षित होनेसे हुवे हैं. अपने इतिहासपर नजर डालनेसे मालूम होगा कि अपने सब तीर्थकरोंके बारेमें साधुओंसे साधवीओंकी और श्रावकोंसे श्राविकाओंकी संख्या ज्यादा रहीहै तो खयाल करनेकी बात है कि उनको धर्मका तत्व और रहस्य मालुम हुवा जब उनकी संख्या बढी और बगर इल्मके ऐसा ज्ञान होना असंभव है इसवास्ते अपनी आयंदाकी बहबूदी और बहतरीके वास्ते हर सच्चे जैनीका प्रथम कर्तव्य है कि स्त्री शिक्षाकी तरफ ज्यादा तवजह देवे. अकसर यह सुनने में आता है कि स्त्रीयोंको पडाकर क्या उनसे कमाइ करावोगे और इसका जबाब यह सुननेमें आताहै कि नहीं कमानेको तो हमही बहुत हैं परन्तु यह जबाब ना काफी और नादुरुस्त है. स्त्री शिक्षासे हमारा मतलब यहही है कि अवल तो उन का खुदका कल्याण हो और दूसरे हमारी संतान अच्छी हो. जब संतान अच्छी होगी तो हमारे स्त्री वर्गनें हमारी कमाई में इनडाइरैक्ट ( indirect ) मदद दी. अलावा इसके जब हम अपने व्यापार, धंधे या नोकरीमें हमारा बहुतसा वक्त लगाकर काम करते हैं तो फिर घरके इन्तजाम का बोझभी हमारे ही शिर पर डालना कितने बडे जुल्मकी बात है? अगर हम अपने घरका इन्तजामभी खुद ही करते हैं तो तो हमारे दिमागपर ज्यादा महनत डाली जाती है कि जो हमारे दूसरे कामों के लिये फिर निकम्मा हो जाता है और हम को उसही कदर नुकसान पहुंचता है और जो हम अपने घरका काम नहीं देखते हैं तो उसमें नुकसान लगता है अगर स्त्रीवर्ग सुशिक्षित हो तो वह घरका काम अच्छी तरह चलाकर हमारी कमाईमें बराबर मदद देनेवाली हो जाती है. स्त्री शीक्षाको पुष्ट करने वाली सबसे ज्यादा, मजबूत और अंगीकार · करने लायक एक यह दलील है कि अपने परमोपकारी श्री रिषभ देव स्वामी ने अपनी पुत्री ब्राझोकी अठराह प्रकार की लिपि सिखवाई है और स्त्रीका पढाना ठीक न होता तो अपने आदीदेव आदी गुरु यह बात कैसे करते-आजकल जो एक यह खयाल प्रचलित होरहा है कि स्त्री पढनेसे रांड होजाती है यहभी मूर्खताका चिन्ह है अगर जैसाही हो तो कुल यूरोप की स्त्रीयां रांड होनी चाहीये और ः कुल हिंदुस्थान की स्त्रीयां सवाराण होनी चाहीये परन्तु देखने में इसके विप्रित आता है. अपनी समाजमें कर्म को प्रधान माना है. कर्मों के फलोंसेही अपनी अच्छी और बुरी हालत होतीहै. फिर उसके खिलाफ किसी तरह का फुजूल डर अपने दिलों में

Page #162

१५० जैन कोनफरन्स रैल्ड.
[मे घुसाकर अनर्थ का बीज बोना सुज्ञ पुरुषों का काम नहीं है. स्त्री सिक्षाके समय इस बात पर अलबत्त अवश्य ध्यान दियाजाबे कि उन को एसी तालीम दी जावे कि जो उन के शीलरत्नकी पुष्टि करनेवाली हो....
. . ..
- ..मदके वास्ते मुख्य दो तरह की तालीम है. व्यवहारीक कि जिसके कई भेद है और धार्मिक यह दोनों प्रकार की शिक्षा आदमी को अपना स्वरूप पहीचाननेके वास्ते बहुत ही जुरूरीकी है इन दोनों प्रकारकी तालीममें मुख्य स्थान धार्मिक केलवणीको देना उचित है क्योंकि धर्मसे भ्रष्ट अगर हमारी समाजमें करोडपतिभी है तो हमको लजानेवाला है और धर्मज्ञ अगर हमारी समाजमें साधारण स्थिति का है तो भी हमको शोभा दिलानेवाला है इस कारण बच्चे की धर्म शिक्षा उसही वक्तसे सुरू हो जाना मुनासिब है कि जबसे वह होश संमाले अगर इस वक्त इतनी गुंजाइश न समझी जावे तो धार्मिक और व्यवहारीक केलवणी साथ साथ दीजावे परंतु यह बात कभी न विचारी जावे कि अवल बच्चेको व्यवहारीक शिक्षा देते धार्मिक शिक्षा खुद लेलेगी ऐसा ख्याल करनेसे धर्मबीजको नष्ट कर दिया जाता है क्योंकि आजकलके समयमें जो शिक्षा मिलती है वह अपने धर्मके असूलोंसे विपरीत मिलतीहै और स्कूलोंकी तालीमसे अपने बच्चोंको पहिलेसे अपने धर्मकी शिक्षा न दीजावे तो वह प्रायः धर्मभ्रष्ट हो जातेहै.
इस बातकी में खुशीके साथ नोंध लेताहूं कि इस प्रान्तमें शिक्षाके वास्ते जगह २ पाठशाला खुली है और उनमें अपनी संतानको धर्मशिक्षा दीजाती है अगरचे अभी इस कार्यवाहीका परिणाम जैसा अच्छा चाहीयें देखने में नही आताहै और उसके कारण अपनी तडें, ईर्षा, माया, द्वेष वगरह ही परंतु अगर यह सिलसिला जारी रहा तो अखीरमें इसका नतीजा बहुत ही अच्छा होगा. इस समय पर आपको ख्याल करना चाहीये कि जब मेघ बरसताहै तो घरोंका पानी रस्तोंके नालेमें मिलताहै, रस्तोंका पानी बाजारके नालोंके शामिल होताहै, बाजारका पानी बहकर एक छोटासा पानीका नला हो जाताहै और वह किसी स्थानिक छोटी नदीमें शामिल होताहै. वह नदी किसी महानदीमें शामिल होकर अखीरमें समुद्रमें पहुंच जाती है. इस ही तरह आपने जगह जगह पाठशालायें तो कोई परंतु उन पाठशालाओंमेंसे उतीर्ण होनेके पश्चात छात्रोंका कोई प्रबन्ध कीया हुवा नजर नहीं आताहै और जब तक ऐसा प्रबन्ध. न किया जावे एक मनुष्य जमीन परसे दसबीस गज ऊंचा उठा कर फिर उसको वापस जमीनपर गिरानेके मुवाफिक है और एसे अर्धदग्ध दीन और दुनियां दोनोके वास्ते खराब हैं क्योंकि कहाहै की
“ A little knowledge is a dangerous thing,
Drink deep or taste not the eternal spring." . इस लिये जो हजारों उपायोंका व्यय आप लोग प्राथमिक स्कूलों अर्थात पाठशालाओंमें कर रहे है उसका सारांश और उसकी सफलता उसही वक्त हो सकती है कि जब आप अपने छात्रोंको आगे बढनेका उत्तेजन दे. क्युं कि इस प्रान्तका मुख्य स्थान अहमदाबाद है और अपने अहमदाबादके शेठ लोग मातबर है, आगेवान हैं, धर्ममें सालाना हजारों उपाये खर्च करते है. इस कारण इस प्रांतके जुदे जुदे स्थानके लडके अपनी स्थानिक पाठशालासे उतीर्ण होनेके बाद अहमदाबाद पहूंचकर आगे पढनेका सिलसिला जारी रखें तो अच्छा. अगर अपना जैन कालेजही अहमदाबादमें कायम किया जावे

Page #163

१९०५ ]
पैथापुर कोम्फरन्स.
१६१
तो कोई बडी बात नहीं है परंतु इस वक्त अगर उसका कायम होना सम्भव न हो तो जैनीयोंका बोर्डिंगहाऊस तो अहमदाबाद में होना जरूरी है कि जहांपर इस प्रांतके लड़के रहें और उनके खानपानकी तथा धर्मशिक्षा बदस्तूर जारी रहनेका प्रबंध कीया जावे इसही तरहपर दूसरा बोर्डिंगहाउस मुम्बइमें किया जावे और इस वक्त जो लालबागमें एक बोर्डिंग हाउस खोला गया है परंतु उसके उपयोगी होनेके वास्ते ज्यादा उम्दा प्रबंध की जरूरत मालूम देती है. अगर इस तरह पर प्रबंध किया जावेगा तो जिस सुस्ती के साथ इस वक्त तक अपनी संतानको तालीम मिली है वह सुस्ती स्वप्नक्त होकर बहुत ताकीदके साथ इल्मका फैलाव होना सम्भव है.
आजकलका जमाना वह आगया है कि जिसमें हुन्नर, उद्योग, कला वगरहको न सीखने से हृमको दुनीयादारीके मामलों में बहुत नुकसान पहुंचता है. कहावत है कि “फिरै सो चरै." अगर हम लोग एक जगहही सबर करके बैठे रहेंगे तो हमारी दशा खराबसे ज्यादा खराब होती जावेगी इसलिये इसकी आवश्यकता मालुम पडती है. इस विषय में उत्तेजन देना आप साहबोंकी मरजी और रायपर मुनहसिर है.
अपने धर्माचार्योंका हमेशा खयाल अपने फैलानेकी गरजसे आर्य अनार्य क्षेत्रों में भ्रमण करके स्वर्गस्थ श्रीमद्विजयानंद सूरीजीनें देशाटन करके राघवजी गांधीनें देशाटन करके अनार्य क्षेत्रमें अपने वह आगया है कि अपने धर्म और समाजकी उन्नत्तिके वास्ते खास मुनिराजों व सद्गृहस्थोंको इस मिशनके वास्ते तयार कीया जावे तो समयानुसार ठीक मालुम होता है. इसपर ज्यादा विवेचन करनेकी आवश्यकता नहीं हैं. यह सब बात आप साहबोंके विचार पर छोडी जाती है.
पुस्तकोद्धार.
निराश्रिताश्रय और केलवणीके साथसाथही पुस्तकोद्धारका विषय गोरतलब है क्योंकि निकटोपकारी श्रीमहावीरस्वामीके मोक्ष पधारे पीछे हम लोगोंका आधार उनकी प्रतिमापर और उनकी आगमारूढ बाणीपर है. अबलतो दोदकैके बारा बरसी काल पडनेसे बहुतसा ज्ञान नष्ट होगया फिर जो कुछ संचय कीया गया यह आपसके झगडोसे और मुसलमानी राजके जुल्मसे नाशको प्राप्त हुवा. बाकी रहाहुवा ज्ञान हमारे अज्ञानता और धर्मसे नष्ट होता है. अन्य धर्मियोंके हाथसे बचानेके वास्ते अपने बडेरोंनें जैसलमेर, पाटन, खंभात बंगरहमें पुस्तक भंडार कराये थे अब उनका भय तो मिटगया लेकिन घरहीमें न्हार पैदा होगया उसका क्या इलाज कियाजावे. उसवक्त जिनजिनकी सिपुर्दगी में अपनी अमूल्य पुस्तके दीईथी अब उनहोंने ऊनपर ममत्वभाव रखछोडा है और न खुद देखकर सार संभालकी ताकत रखते हैं न दूसरोंसे सार संभाल करना बरदाश्त करते हैं यहांतककि वह अपूर्व ज्ञान जिसका २ अमूल्य है और जिसकी खामी इस जमानेमें पूरी नहीं होसकती है; उधई और कीडका भोग होगया है . इसलिये यह विषषभी ज्यादा गोरतलब है और मैं आशा करता हूं कि आपलोग इस बातपर पूरा लक्ष देकर जलदी चेतोगे.
धर्मकी फिलॉसफीको तरकी देनेका रहाहै और धर्मके बहूतसे प्राणीयोंपर उपकार कीया है. जमाने हालमैं पंजाबमें सुधारा किया है. मरहूम मिसटर वरिचंद्र धर्मकी फिलॉसफीकी छाप जमाई है. अब समय

Page #164

१५२
जैन कोनफरन्स हरेल्ड. ............... जीर्ण मन्दिरोद्धार..... "जिसतरह परमात्माको 'बाणी पुस्तकोंद्वारा मालुम होतीहै वैसेंही उस परमात्माका स्वरूप उसकी प्रतिमा द्वारा मालुम होताहै और इस स्वरूपके मालूम होनेसे अपना धर्मकृत्य ठीक तोरपर सधसकताहै. इसही का. रणसे अपने बडेरों ने करोडों उप्पये खर्च करके आबू राणकपुर जैसें भव्य मन्दिर बनवाये हैं. हिंदुस्थानमें लगभग ३६००० जिन मन्दिर कहे जाते हैं उनका रक्षण करना जैन समाज का मुख्य कर्तव्य है. जहांपर मन्दिर जीर्ण हो गये हैं वहांपर उन के सुधराने का प्रबन्ध करना, जहांपर पूजावगरह का इन्तजाम ठीक नहीं है वहां पर पूजा का बन्दोबस्त करना, जहापर जैनी समुदाय के होते हुवे मंन्दिर नहीं है वहांपर नवीन मन्दिर का बन्दोबस्त करना उचित है.
जीवदया. जिसतरह अपने स्वामीभाईयो की मदद के वास्ते निराश्रिताश्रम खोलकर उनकी भक्ति करना अपना कर्तव्य है उसही तरह लूले, लंगडे, बुढे, अश्यक्त ढोरोंका रक्षण करना अपने दयामई धर्म का एक जुरूरी अंग है इस लिये जगह जगह हर तरह के ढोरों की रक्षा करने के लिये अवश्य कारवाई होनी चाहीये. इस वक्त बहुत सी जगह पांजरापोल वगरह मोजूदभी हैं परन्तु । अफसोस इस बातका है कि उनमें से बहुतसी पांजरापोल एसी हैं कि जिनकी देखरेख जिनका बहीवट ठीक तोर पर नहीं होता है. जानवरोंकी सार संमाल ठीक तोरपर नहीं होती है. इस कामको कोई सज्जन निजका नही समजते हैं न इस काममें जैसी सलाह सूतकी मदद चाहीये देते हैं. पांजरापोलसे मतलब यह है कि दुःखी जानवरोंको सुख मिले उनकी आत्माको संतोष मिले. परन्तु अकसर पांजरापोलोंमें इससे विरुद्ध देखने में आया है किसीके पास घास नहीं तो किसीके पास पानी नहीं तो कोई गोबर और मूत में ही लोटता है तो किसी के जेवडे की फांसी लगी हुई है तो कोई बीमारी में फसा हुवा महान कष्ट सहन कर रहा है. इसतरह की जीव दया एक दिखलाने मात्र जीव दया है. पालीताणामें बोकडों को दूध पिलाकर उनपर उपकार किया जोताहै जब सेठ कल्याण के वहविटकी सभा अहमदाबादमें हुई उस वक्त मालुम हुवा कि हजारों रुप्पयोंका दूध बोकडोंको पिलाया जाताहै और संख्या बंद बोकडे चारों तरफसे आते हैं परन्तु जब यह प्रश्न किया गया कि अगर पांच हजार बोकडे आये तो उनमेंसे जिन्दा कितने बचे तो दिलगीरीके साथ जवाब यह मिला कि आयेसो सब मरगये. खयाल करनेकी बातहै कि पांच सात हजार रुप्पया लगाकर बोकडोंको दूध पिलावें और सब मरजावें ? इसका कारण तलाश करनेसे मालुम हुवा कि अवल तो जो दूध खरीदा जाता था ठीक नहीं आता था फिर बोकडे उपर तली पडकर पीतेथे कोई ज्यादा पीनेसे कोइ न पीनेसे कोइ चिथकर मर जाताथा. इस तरहकी हालतमें यह जीवदया कहांतक जीवदयाकी पंकतीमें आसकतीहै और इस तरहका पैसा खर्च करना कहांतक धर्मकार्यमें खर्च किया हुवा शुमार किया जा सकता है आप साहब खुद खयाल करसकतेहैं.
जीवदयाका प्रचार रीतसर करनेके वास्ते अवलतो पांजरापोलोंका मकान अच्छा कुशादा वनना (चाहीये.. दूसरे उसकी देखरेख सार संमाल उम्दा होनी चाहिये; तीसरे कोई वैटरीनरी डाकटर Veterinary Doctor ) उन बीमार जानवरोंके इलाजके वास्ते मुकरर किया जावे; चोथे अच्छे

Page #165

१९०५ ]
बेथापुर कोन्कएस.
१५३
और तनदुरूस्त जानवरको विना महनत खड़ा रखकर बिगाड़ना नहीं चाहीये बलके उससे उसकी शक्ती प्रमाण काम लेकर उसकी तनदुरुस्ती को ठीक रखना चाहिये और उसकी आमदनीसै पांजरापोलको तस्की देना चाहिये.
धर्मादाखाता बराबर रखना.
अपने आचार्योंके धर्मोपदेशके मुवाफिक अपने सात क्षेत्रोंका तथा साधारण खाता तथा अन्य कई तरहके शुभ खाते होते हैं और उन सब खातों में अपनी शक्ती प्रमाण रूप्पया दियाजाता है उस रुपयेका बराबर हिसाब रखकर उसको छपाकर प्रसिद्ध करनेकी आवश्यकता है. अपने अपने धर्मशास्त्रोंकी आज्ञाके मुवाफिक इस धर्मांदेखातेका पैसा एसा है कि अगर कोई मनुष्य मन वीगाडकर इसको खाना चाहे तो उसका सब ऐश्वर्य नष्ट होजाता है उसका कुटुम्ब नष्ट
21
वह प्राणी अनंता संसार बढाकर नरक और तिर्यच योनीके कष्ट सहन करता है. एक कुत्तेका दृष्ठांत यहांपर ठीक घटता हुवा होनेसे कहा जाता है : - अयोध्या में एक बाजारमें श्रीरामचन्द्रजीकी समयमें एक कुत्ता बैठा हुवा था उस कुत्ते के एक मनुष्यनें रस्ते के बीच में बैठनेसे लकडी मारी. कुत्तेनें मनुष्यकी भाषामें पुकारकी कि अगर रामके घर इनसाफ होता हो तो तुझे सजा मिलना चाहीये. इस आश्चर्यकारी बातकी इत्तला फोरन रामको हुई तो उस कुत्ते और उसको तकलीफ पहुंचानेवाले मनुष्यको रोबरू बुलाया गया. कुत्तेनें अरज कीई कि में राजमार्गमें बैठा हुवा था मुझे इस मनुष्यनें नाहक मारा अगर इसको उस रस्ते होकर जानाही था तो वह मुझसे बचकर चला जाता. कुत्तेकी दलील ठीक होनेस उस मनुष्यको सजा देना मुनासिब समझा गया चुनाचे उस कुत्तेहीसे पूछा कि तू इसको क्या सजा दिलाना चाहताहै. कुत्तेनें कहा कि अगर मेरी रायपर इस इनसाफको छोडा जाता है तो इस मनुष्यको सोरठ देशका राज्य दियाजावे. रामको यह बात सुनकर और भी आश्चर्य हुवा और कुत्तेसे पूछा कि तेरे ऊपर अपकार करनेवालेपर तू उपकार कैसे करता है ? तो कुत्तेनें जवाब दिया की आप उस मनुष्यसे पूछो. तो सही कि वह सोरटका राज्य कुबूल करता है या नहीं. जिसपर राजानें उस मनुष्यसे पूछा कि तू सोरठा राज्य नदें मंजूर करताहै? जिसपर हाथ जोडकर उस मनुष्यने अर्ज किया कि मुझे आप चाहो फांसी देदें परन्तु सोरठका राज्य यह बात औरभी आश्चर्यकारी हुई तो राजानें इसका कारण पूछा जिसपर उस मनुष्यनें जवाब दियाकि में और यह कुत्ता पूर्वजन्ममें भाई थे. और सोरठ देशमें रहतेथे. इस कुत्तेका जीव मंदिरमें पूजा वगरह बहुत किया करताथा और हमेशा घरपर आकर अपने हाथोंको अच्छी तरह धोकर साफ करके केशर चन्दन घृत वगरह मंदिरका कोइभी हाथके न लगार है इस तरहपर शुचि करके रोटी खाया करताथा. एक दिन मन्दिरके घृतका कुच्छ अंश इसके नाखूनमें लगा रहगया वह इसके पेटमें चलागया जिसकारणसे यह मृत्यु पाकर यहांपर कुत्ता हुवा जब यह एक घतके अंशमात्र पेटमें जानेसे मरकर कुत्ता हुवा तो सोरठके राज्यमें तो जगह जगह मन्दिर और तीर्थ हैं में अगर वहांका राज्य मंजूर करूं और वहांपर अगर किसी कारण मेरे पेटमें मंदिरका पैसा चलाजावे तो न मालुम मेरी क्या गति हो इसलिये में सोरठका राज्य मंजूर नहीं करता आप चाहो मुझे फांसी देदें तो वह में खुशीके साथ मंजूर करूंगा परन्तु सोरठका राज्य हरगिज मंजूर नहीं करूंगा. भाइसाहबो ! इस द्रष्टान्तसे आपको ག་པ་ विदित होगा कि जब अजानपनेमें नाखूनमें रहेहुवे मंदिरके घृतको वह कुत्ता होना पड़ा तो जो साहब कि धर्मादेके खातेको अपना घरूखाता
༡
༢
मनुष्य खा गया तो उसको मरकर समझकर उसमें गोटाला करते हैं.

Page #166

१५४
जैन को
ि
उनकी जो मती होगी ज्ञानी महाराज जाने ! या आप साहब इसका क्याल करसकते हैं. इसलिये अपनी आत्माका कल्याण होने और धर्मादिका पैसा व्यर्थ में जावें अपना सबका फर्ज है कि धर्मादाशलाताको बहुत सही और साफ रखें उसको छपाकर प्रगट करें और अपनी मिलकियत न समझकर जो जैमी उसको देखना चाहे उसको फोरन दिखलाया जावे...
जैन डाइरेक्टरी
जैन डाइरेक्टरी का तयार करना बहुतही जरूरी है कि जिससे अपने समाज की स्थिती का पूरा खयाल हो जावे ताके उसको उन्नत्ति और तरक्कीकी सूरत विचारी जावे. और इस जैन sistक्टरी का काम जबही ठीक पार पड सकता है कि जब महासभा के ठहराव के मुवाफिक प्रान्तिक सभामें इस कामको हाथ में लेकर अपने २ प्रान्त को डाइरेक्टरी तय्यार करे और प्रान्तिक सभा " मारफत इस का तय्यार होनाभी आसान है क्यों कि उस प्रान्तमें जितने गांव हैं उन गांवों की अल्हदा २ डाइरेक्टरी तय्यार होकर एक प्रान्तिक डाइरेक्टरी तय्यार होसकती है और प्रान्तिक डाइरेक्टरीयों से कुल समाज की एक डाइरेक्टरी होसकती है.
जैनीयों के आपस के तकरार का पंचायति फैसला
सज्जनो ! आप सब साहबों को आजकल के न्याय की पद्धती अच्छी तरह से मालुम है कि जिसमें दाखिल होने से वे शुमार खर्च लगता है और कई घरों के ताले लग जाते है. और जैसे गंज्या आदमी अपने माथे की खाज कुचरते हुवे खून निकलआने परभी उस माथे को दूणा खजाता हैं इसी तरह पर मुकदमे वाले को एक कोर्ट से फतह न मिलने से अपना जेवर मालमता बेचकर दूसरे कोर्ट में चडाई करना पडता और वहां से तीसरे और चोथे में. कोर्ट के खर्च के सिवाय अपने आजकल के वकीलों, बारिष्टरों का खर्च बे शुमार बढ़ गया है और इस की तसदीक अपने इस मंडल में आये हुवे बहुधा अहमदावाद निवासी जैन वकील करंगे. अगरचे में इस विषयकी सूचना देकर अपने भाईबंद वकीलो की आमदनी और धन में कमी करने की सूचना देरहा हूँ परन्तु आप साहब इस विषय में जो इन सज्जनुं सेही राय लेवंगे तो यह लोग आपको खरी सल्लाह देवंमे कि कोर्ट में चढकर न्यायको प्राप्त होना बहुत महंगा पडता है और इस तरहकी लडाई अपने धर्मशास्त्रोंके फरमानको भी विरुद्ध है क्योंकि हमको अपनी आत्माको स्वच्छ करनेकी नियत से किसीके साथ रागद्वेष नहीं रखना चाहिये किन्तु समान दृष्टीसे वर्तना चाहिये ते फिर कोर्ट में चढकर दुतरफा नुकसान पहुंचानेपर क्यों व्यर्थ कमर बांधि जावे. दुनियादारीके सम्बन्धमें आपसमें तकरारका होना नामुमकिन नही है परंतु इसका समाधान कोर्टमें न कराते हुवे अपनी समाजकै आगेवानोंको पञ्च मुकरर करके उनसे उस तकरारका समाधान कराया जावे तो अपनी समाज की तरकी और बहबूदी हो सकती है. आशा कीई जाती हैं कि आप इस बात पर पूरा ध्यान देकर इस पर विचार करंगे.
शत्रुंजय महातीर्थ.
यद्यपि शत्रुंजय महातीर्थ इस प्रांतके अन्दर नही है तो भी इस महातीर्थ सम्बन्धि चर्चा सभामें चला कर किसी पुरता विचार पर आना बहुतही जुरूरी है क्योंकि आज कल कोई दिन खाली
इस

Page #167

१९०५]
पयांपुर कॉन्फरन्स'. जाता होगा कि जब जौनयोंपर पालीताना ठाकोरसाहब की तरफसे किसी न किसी प्रकारकी तहोमत न लगाई जाती हो. इस पवित्र तीर्थ की यात्राके निमित्त कुल हिन्दुस्थानके जैनि जातेहै और यात्री लोग प्रायः करके ब्रिटिश सरकारके या अन्य देशी राजाओंकी प्रजा होतेहै फिर समझमें नहीं आता कि सुलह शान्तिके साथ रहनेवाले जैनसमुदायको पालीताना दरबारकी तरफसे 'इतनी तकलीफ क्यों दीजाती है. कमतीसे कमती दरजेयाले मनुष्यकोभी अपना धर्म वल्लभ होताहै एक दफे एक महेतरको बादशाहके पास लाकर हुक्म दिया गया कि तू अपना धर्म छोड कर मुसलमान हो जाये तो उसे जागीर दीजावेजी जिसपर उस भंगीने कहाकि में अपना धर्म हरगिज नहीं छोड़ सकता हूं. सच है धर्म की लागणी हरशख्सको एसीही होतीहै. धर्मके संरक्षणार्थ लढाईयां होकर खूनकी नदीयां वह जातीहै. फिर समझमें नहीं आता कि हमारे धर्मकी ठाकोरसाहब क्यों असातना करतेहै ? हमारे देव और गुरुकी ठाकोरसाहब जानकर असातना करते हैं. हमारे टौकोंमें खुद बीडी पीते हुवे-और जूता पहिने हुवे गये और अपनी पूलीसको जबरदस्ती भेजा, अंग्रेज और हिन्दुस्थानी आदमीयोंको अपना महिमान तरीके रखकर उनको खास हिदायत करके अपना आदमी साथदेकर भेजते हैं कि टोंकमें जातेहुवे जूता हरगीज न उतारना. हमारे साधु मुनिराजोंको कि जो शीलवान संतोषवान होते हैं फोजदारी कोर्टमें बुलाकर जमानत तलब करते. बारैढ लोगोंको कि जो एक जाचक ग्रोह है उशकेरकर हमारे मुकाबलेमें खडे करातेहै उनकी झूटी फरयादको सुनते हैं हमारी वाजबी दरखास्तको बाबत डाक्टरी इमतिहान उन बदमाशोंके कि जो मजरुबी शरीरके बहानेसे शफाखानेमें झूट झूट पडे हुवे हैं नामंजूर करते हैं गरज कि विनाशकाले विप्रित बुद्धि इस समय पालीतानामें होरही हैं तोभी सुशील जैनी इन आपत्तियोंको समताके साथ सहन कररहे हैं. जैनियोंमें अपना अस्ली क्षत्रिय पराक्रम और पुरुषार्थ मोजूद्र होते हुवेभी द्रयामई धर्मके प्रभावसे वह इस बातका इन्तजार कर रहे हैं कि अबभी ठाकोर साहबकी बुद्धि ठीक हो जावे तो अच्छा है हम उनकी बुराईके निमित कारण क्यों बने. भलाई और नेकीका नतीजा हमेशा नेक है बुराई और बदी यद्यपि किसी कारणसे थोडी देरके वास्ते सारी दुनियाकी नेकीको ढांक ले परन्तु अन्तमें तेलकी गादकी जैसे बुराई नीचे बैठ जाती है और अपनी बदीका मजा चखकर एक कोहनेमें बैठकर अपने कुकर्मोंपर पश्चाताप करतीहै. परन्तु फिरपछताये क्याहो जव चिडियाचुग गई खेत–कवि मिलटननें इस नेकी और बदीपर बहुत अच्छा कहाहै:
“ Virtue may be assailed but never hurt, Surprised by unjust force, but not enthralled; Yea, even that which mischief meant most harm, Shall in the happy trial prove most glory. But evil on itself shall back récoil, And mix no more with goodness, when at last, ... Gathered like soum, and settled to itself, It shall be in eternal restless change, . Self fed and self-consumed. If this fail, The pillared firmament is rotteness,.,.' And earth's base built on stubble.?

Page #168

... पालीतानाके ठाकोर साहब अबभी अगर खुदका भला चाहते हैं तो उनको अपने साथ अच्छा बरताव रखनेकी इच्छा प्रगट करनी चाहिये तोमें आशा करताहूं कि शायद आप साहब आपकी हमेशाकी दयालुताके सुवाफिक अपराधकी क्षमाकरें अगर एसा न होते, हे वीरपुत्रो ! सिर्फ नाममात्रही बीरपुत्र मत बनो बलके अपना अस्ली बीरपना प्रगट करके दुनियाको दिखलादो कि अत्याचार करनेवालेका क्या हाल होताहै ? अब हमारा पेट इन जुल्मूकी खूराकसे नाकतक भर गयाहै कि जिससे हमको सासतक नहीं आताहै. दोमेंसे एकबात अवश्य करो. यातो अपने धर्मको छोडकर ठाकोरकी गुलामी मंजूर करो या धर्मपर दृढहोकर एसाकाम विचारो और करो कि जिससे ठाकोरकी दृष्टितक हमारे उपर न पडे. यह विषय में आप साहेबोंके खास विचारपर छोडताहूं.
पबलिक ओपीनियन. आजकलके समयानुसार अपन लोगोंका फर्ज है कि अपन अपने सामाजीक और धार्मिक मामलत की-चाहे वह भारी हो या हलके हों-इतला, इल्म, आगाही हर खास व आम जैनीकेपास, खुवा वह किसी हिस्से हिन्दुस्थानमें रहता हो, पहुंचाकर कुल समाजकी राय हर मामलेमें एक किया करें
और उस बातोंको उन लोगोंतक पहुंचाकर उनको अपनी राय कायम करनेका मोका देवें. अपने गुरु महाराजाओंके देश परदेशके विहारसे अपने ऊपर इस मामलेमें बहुत उपकार होता है परन्तु इसको कामयाबीपर पहुंचानेके वास्ते कई विद्वान उपदेशकों की अवश्यकता है कि बह लोग जगह जगह फिरकर सभाए इकट्टी करके हर जैनीको अपनी राय कायम और जाहर करनेका मोका देवें. अपने मासिक पत्र-जैनधर्म प्रकाश, आत्मानंद जैन प्रकाश, (अफसोस कि इस पत्रके सम्पादककी ताजा मृत्युने हमारी समाजके रत्नों से एक रत्नको उठालिया) आत्मानंद जैनपत्रिका, कोनफरन्स हरैल्ड-और अपना साप्ताहिक पत्र “जैन " अपनी समाजकी अच्छी सेवा कररहे हैं परन्तु इनके सिवाय प्रान्त २ में
और अल्हदां २ भाषाओंमें कई पत्रोंका प्रगट होना जरूरी है. साप्ताहिक पत्रोंमें बधारा होनेकी आवश्यक्ता है और दैनिक पत्रके शुरू करनेका समय आगया है. मेरे नजदीक मुनासिब मालुम होता है कि आप साहब इस बाबपरभी पूरा लक्ष देवेंगे.
हानीकारक रीतरीवाज. अगरचे इस विषयको मैनें सबसे पीछे लिया है परन्तु लडाइका कायदा यहही है कि या तो पहीले कुछ जोर आता है या अन्तमें जोर आता है. इसही तरहपर जब कि हम लोक अवनतिकी हालतसे लडकर उन्नत्तिका राज्य जमाना चाहते हैं तो यह आखरी हमला ऐसा है कि जिससे अपने पक्षकी जय होनेवाली है इसलिये मेरी यह प्रार्थना है कि इस हमलेमें एकमन एकचित्त होकर दुशमनकी फोजपर गिरोंगे तो जीत हाथमें रखीहुई पावोंगे. अपने शास्त्रोंमें किसीभी हानीकारक रीतरिवाजका हुक्म नहीं है और जिस सत्यधर्मको अपन लोगोंने अंगीकार किया है उसमें कोइ आचरण एसा नहीं है कि जिससे अपन लोगोंका दिल खराब रस्ते जानेको चाहै. इन हालतोंमें यह बात गोरतलब है कि अमृतमें यह जहर किसतरह घुसपडा ? सूर्यके प्रकाशको इस अन्धकारमें किस तरह ढकलिया ? सफेद चीरके ऊपद यह चिकणाईका मैला धबा कैसे लगा, अपने मुक्तीमार्गको इस कुमतिपंथनें आडा पडकर कैसे भुलादिया ? जरा गोर करनेसे मालुम होगा कि, अज्ञानता और खास करके स्त्रीवर्गकी अज्ञानतानें

Page #169

१९०५] पेयापुर कोन्फरन्स.
१५७ हमारे समाजरूपी महलको मिथ्यात्वरूपी अंधकारसे ढकंदिया है. जबतकः यह मिथ्यात्व हमारा हाथ न छोडे हम किसी तरहकाभी सुधारा करनेमें अश्यक्त है. मानता फैलनेके कई संसारकि कारण थे कि जिनको यहांपर बतलानेकी विशेष आवश्यक्ता नहीं, है.. अज्ञानताके फैलनेसे, वहम, गरीबी, मिथ्यात्व फैला और इनके प्रधान होनेसे अपने आचरण धर्मविरुद्ध होने लगे और जैनी कहलाकर अपन लोगोंने अन्य देवको मानना पूजना शुरु किया, मिथ्यात्वीयोंके त्योहारोंको मानने लगे, ठंडी बासोरोटी खाने लगे, बाललग्न, वृद्धलग्न करनेलगे, कन्याका पैसा लेने लगे, अन्य शास्त्रोंके बताए हुवे हिंसक रीतसें लग्न करने लगे. मरनेके पीछे नुकतेके नामसे जीमनवार करने लगे, हांसी कराने लायक मरनेके पीछे छाती माथा कूटनेके रिवाजको जारी किया, लग्न समय मुंडे खराब निर्लज्य गीतगानकी प्रवृत्ति चली, संतानकी तालीमका कुच्छ खयाल नहीं किया गया. इन खोटे रिवाजोंका विषयवार विवेचन इसवास्ते किया जाता है कि आप साहब और खास करके मैरी बहनें पूरा ध्यान देकर इन नुकसान पहुंचाने वाले रीतरिवाजोंको एकदम अपनी समाजमेंसे दूर करके इसवक्त जो रेतके साथ सुवर्ण मिल करके मलीन हो रहा है उसको स्वच्छ करके तमाम दुनियांमें उसकी अस्ल कदरको प्रगट करदें.
१. वहमके कारण अन्य देव, तिथि और त्याहारका मानना-इतवारकी इतवार भैरव, खेत्रपाल वगरह मिथ्यात्वी देवोंके दरशनका नियम; मावडीयों देवीकी प्रायः करके संतानकी खातर स्त्री वर्गमें मानना; विवाह समय गणेशकी स्थापना, घरके दरवाजेपर गणेशकी स्थापना और महान पर्वके (भाद्रवासुदि ४) दिन उसकी पूजा करना, दसेरेके दिन देवीकी पूजा करना, दीप मालकाके दिन शासन नायक वीर परमात्माके मोक्षकल्याणकको भूलकर लक्ष्मी देवीकी पूजन करना, उससे धन मागना; गुजराती माघ १३ ( मारवाडी फागण बुदि १३ ) को शिवकी पूजा करना उसके निमित्त उपवास करना; होलीके दिन अपनी उच करणीको छोडकर भांडोंकी जैसे कुचेष्टा करना, तहजीबको हाथसे छोड देना, होलीको जलाना, पूजना, धूल उडाना; गुजराती फागण वुदि ( मारवाडी चैत्र बुदि) ७-८ को शीतला देवीको पूजना, पहिले दिनका पकाया हुवा बासी ठंडा धान खाकर अनेक बेंद्री जीवोंकी हानी करना अथवा इस दिन शीतला देवीके मठपर गाजे बाजेके साथ जाकर पूजा प्रतिष्ठा करना, चैत्र सुदि ३,४ को गणगोर देवीको इस ख्यालसे पूजना कि यह सुहाग देगी, रंडापेको मिटावेगी; श्रावण सुदि १५ के दिन रक्षाबंदन कराना, इत्यादि अन्य धर्मके त्योहारोंको मान कर अपनी पवित्र श्रधाको मलनि करना पडता है. इस के सिवाय व्यापार, धंदे, रोजगारकी खातर या अपने लडके लडकीको जिलानेकी खातर हे मेरे गुजरातनिवासी प्यारे भाईयो! आप लोगोंको पैंड पैंड पर अपने ज्ञानी धर्मगुरुमहाराजकी जोगवाई मिलनेपर और उनका धर्मोपदेश सुननेपर आप लोग उपर लिखे हुवे कई बातों की तथा पीरकी, अम्बाकी, कालकाकी, भैरवकी, और अन्य देवोंकी मानता मानते हो, होलीके दिन भूखे रहते हो, सीतलाके दिन ठंडा खाते हो, भूत, पलीत, डाकण साकणको मानकर अपने घरोंमें शाणे, भोपे इलाजयिोंको बुलाकर भूत भूतणी कढानेकी मोटी धमास करते हो. कहो, यह कुल बातें कितनी निंदनीय है और विचार करो क्या तुम्हारे करनेके लायक है
और क्या एसा वर्ताव करनेसे हम जैनी कहला सकते है और क्या इन बातोंको छोडना मुशकिल है? कहाहै कि

Page #170

“
परम गुरु जैन कहो क्यो होते.
रेल्ड.
स्वाद्वाद पूरण जो जाने
नय गर्भित जसु बाचा गुण पर्याय
द्रव्य जो बुजे, सोही जैन है सांचो ॥ परमः ॥
पर परिणति अपनी कर मानें
क्रिया गर्भे गहलो
उनको जैन कहो क्यों कही ये सो मूरखमें पहीलो || परम | "
[भ
'अशा कीई जाती है कि आप इस शिक्षाको याद रख कर इस वर्तवको एक दम अपनी समाज में से दूर कर 'देवंगे—
२ मरणे पीछे नुकता की जीमण वार
.. वैष्णव धर्मशास्त्र में स्वकर्म को प्रधान समझ कर अपने पुत्र की क्रियाको मरे हुवे पिता की कुगती से सुगती करने वाली मानी गई है. इस समय इस धर्म पक्ष के भले बुरे मतलब की तरफ तवजद्द करने की जरूरत नहीं है परन्तु यह बात मानने योग्य है कि वैष्णवों में अगर यह रिवाज प्रचलित है तो उन के धर्म शास्त्र की आज्ञा के सुवाफिक है. जैन धर्ममें स्वकर्म को प्रधान मान कर अपनी करणी ही मुख्य रखी गई है और जाते जी जो प्राणी सुकृत्य कर लेता है वह उसका आग्रामी कालमें सद्दाई होता है, जब के यह हालत है तो फिर अपने कुटुम्बी के मरने के पीछे उस का नुकता करके अपने अशुभ कर्म क्यों बांधे जावें ? अज्ञान दशा के कारण अथवा अन्य कारण से यह प्रवृती पडभी गई तो अब इसकी कोई आवश्यक्ता नजर नहीं आती हैं. घरमें मीत होवे और पडोंसी यों के जीमने की खुशी होय कहो कैंसा अनुचिताचरण है? में आशा करता हूं कि इस बुरे, जैनधर्म की आज्ञाके खिलाफ रिवाज को आप साहब अवश्य बंद करेंगे.
1. 5
मोत- होनेपर रोने कूटने का रिवाज . -
जीवात्मा अनादि कालसे इस संसार में भ्रमण करताहुवा अनेक वार अनेक योनीमें सम्बन्ध करताहुवा माता, पिता, बहीन, भाई वगरहकी पदवीको प्राप्त हुवा है और जहां संयोग है वहीं वियोग अवश्य है इसलिये वियोगकी हालत में मिध्याख और मोहनीके उदयसे इतना रोया है कि अगर अबतकके रोनेके आंसूको इकठा किया जाये तो इतनी प्रबल नदीं बहै कि शायद उसके सामने गंगा सिन्धु नदियांभी लज्जा पार्श्वे. ग्रह असार संसार एकसराय है जिसमें कई मुसाफर कई जग बसेरा लेतेहैं और कम ज्यादा स्थिती रखकर फिर अपना अपना रस्ता पकड़ते है. इसी तरहपूर जीवात्मा अपने २ कम प्रेरे हुवे आकर सम्बन्ध करते हैं और सम्बन्ध टूटनेसे फिर अपनी अवनी गती अंगीकार करके दूसरी जगह सम्बन्ध करते हैं - यह बात जुरूर है कि सम्बन्ध होतेस प्रीति

Page #171

१९०५]
याएर कोनस उत्पन्न होतीहै और उस प्रीतिके कारण वियोग होनेसे लोक होताहै और . शोक होनेसे अश्रुपात बहताहै यातक तो कुदरती बरतावहै परन्तु उस मरे हुवे प्राणीका सोग लेकर बरस छ महिनेतक बैठे रहना, धर्मकृत्यमें शामिल नहीं होना, अथवा जिस तरहपर इस प्रांतमें स्त्रीयोंको बचपनसे छाती खुली करके बाजारमें खुली छाती छाती कूटनेकी. तालीम दीजातीहै और स्त्रीयोंका टोलाका टोला होडाहोड छाती कूट २ कर लोहतिक निकाल लेतीहैं यह सब बातें अकदम नेस्तनाबूद कर देने लायक हैं. अरे भाईयो, सर्वज्ञके धर्ममें चलकर तुम्हारी यह कुचेष्टा कैसा लांछन लगानेवालीहै और क्या आजकलके कालमें आपलोग इस गवारूं रूढीको जारी रखना कभी पसंद करेंगे? में आशा करताहूं इस बातपर आप पूरा ध्यान देवेंगे.
बाललय. .... अपने धर्मशास्त्रों में बाललग्नका किसी जगह हुक्म नहीं है न पहीले अपनलोगोंमें बाललग्न होताथा. मुसलमानी राज्यमें कन्यावोंपर जुल्म होनेसे बाललग्न शुरू हुवा और वैष्णवधर्मशास्त्रमें बाललम करनेके हुक्मके श्लोक नवीन बढाये गये. उस समय अगर बाललन प्रचलित हुवा तो उस समय उसकी आवश्यक्ताथी परन्तु अब वह जमाना बदलगया. इसलिये इस रिवाजको अपने समाजमेंसे उठादेना बहुतही जुरूरी है. बॉललमसे स्त्रीपुरुष कमजोर होजाते हैं, संतान निर्बल होती है, धर्मकृत्य नहीं होता, बिद्याभ्यासमें कमी होती है और आखिर कार वह वह कजीये, कदाग्रह होते हैं कि जो रातदिन देखने में आते हैं. यह बाल लम दीन और दुनियाके वास्ते बहुत खराब है इसलिये इसका विचार पूरा पूरा करना मुनासिब है. दलम. . ....
.' बाललमसे ज्यादा निन्दनीय वृद्धलम है. विवाह विषय सेवनके वास्ते अथवा संतानोत्पतीके वास्ते है. बुढ़ापेमें इन दोनों बातोंका बल नहीं रहता है फिर समझमें नहीं आता कि साठ बरसका डोसा, जिसके पेटमें आंत नहीं, हमें दांत नहीं, कानसे सुनता नहीं, आंखसे दखिता नहीं, नाड (गन) हिल २ कर उसको शादी करनेको मनाकरती है, मसागमें लकडे पहुंचे हुबे है, यसराज गुलेमें फांसी डालकर उसकी रूहको निकालना चाहता है, घरमें एक दो. युवावस्था वाली बहीव बेटी रांड होकर छातीपर बैठी है एसी हालतमें जो मेरे प्यारे भाईचंद विवाह करते हैं. अपने शिरमें धूल डालते हैं और वह अपना विवाह नहीं करते हैं. किन्तु उन्के पडोसीयोंके लिये वह शादी करके अपने जन्मको बिगाडते हैं और उस गरीब वालाको घोर समुद्र में डबाता है. इसही बदलासे कन्याविक्रयका धंधा शुरू हुवा है अगर सह लग्न बंद होजावे तो कन्या विक्रयभी बंद होसकता है. एसे वृद्ध काकावोंके निसबत तजवीज मुनासिब करना उचित है:---.
:::
: विवाह समय फटाणा-( निर्लज्य बकणी गीतगाल) और अनुचित खर्च.--... ए विवाह समय हरख्स अपनी जिन्दगीमें मांसमीक समय समजताहै. इस मंगलकारी विवाहमें माविलय अथवा खुशी करना लाहीये परन्तु नीर्मा उस संपालिकासमा अमंगलकारी कणीनिर्लज्य गीलाल गाकर अपनी बीयताको खुन करती हैं यह उनकी अज्ञान दूकाको दर्शती है. मावापिता,

Page #172

जैन कॉनफरन्स होल्ड.
म सासू सुसरा, देवर, जेठ, पति बगरह सबके बैठे हुवे सबके सामने वह बकणी गालीयां गातीहै कि जो उनके मूहपर कभी न आना चाहीये. इस बातकी देखने और सुननेवाले हमारी स्त्रीयोंके शीलका कहांतक खयाल करंगें. अलावा इसके इन गीतगालसे मिथ्यात्व मोहिनी कर्मका बन्धन होता है कि जिससे अनेक भव करने पडते है और सम्यक्तसे विमुख होना पडता है. - इसही तरहपर एक २ शादीमें हजारों लाखों रुप्पये खर्च करना अथवा आतशबाजी छोडना, रंडीयोंका नाच कराना, हजारों आदमीयोंको जिमाना अपनी मर्यादाके खिलाफ है और जैनीयोंके साधारण स्थितीमें आजानेका यह भी एक कारण है. में इस सब बातोंके आपके खयाल करके उचित प्रबन्ध करनेपर छोडताहूं.
जैन विवाह विधिक मुवाफिक लग्न __ अन्य दर्शनियोंकी विधि मुआफिक अबतक जो लग्न होते हैं उनसे जीवहिन्सा बहुत होती है जब कि हमारे धर्ममें सोला संसकार मोजूद है कि जो स्वर्गस्थ श्रीमद्विजयानंद सूरीजी कृत " तत्व निर्णय प्रासाद ग्रंथमें बालबोधमें छपकर प्रगट हो चुके है तो फिर अन्य विधिके मुवाफिक अपने यहां लग्न करना बिलकुल ठीक नहीं है. मेरा मत है कि अब अपनी कुल समुदायमें जैनविधि मुवाफिक लग्न हुवा करें.
कन्याविक्रय
- सज्जनो! अब एक एसा खेद जनक विषय आया है कि जो अपनी उत्तम समाजपर कलंकलगाने वाला है जो “ अहिंसा परमो धर्स: माननेवाले जैनीयों को जीवता मांस बेचने वाले कसाई साबित कर रहा है, जो जैनीयों को पैमालमे मिलाकर बिलकुल नेस्तनाबूद करनेवालाहै, जो जैनियोंकी स्थितीको धक्का देनेवालाहै-यह सब कामका करनेवाला महान दुष्टकर्म कन्याविक्रयका है. अरेरे, सख्त अफसोस, हम जैन धर्मको धारण करके अपने बचके मांसको बेचें. हमारे बीच अंग्रज अच्छे जिन्होंने आदमीयोंकी खरीद फरोख्त बंद करेदी. गुजरातमेंही नहीं बलके मारवाड मेंभी यह दुष्ट कर्म ज्याही फैलता जाताहै, दक्षिणभी इससे बचा हुवा नहींहै. कैसे शरमकी बातकि हम ढोरूंको कसाईके हायसे बचावें और अपने संतानको कसाईके हाथ बेचें!'सैतानके साथ प्रेम होते हुवेभी नाणा देखकर हमें पाणी आ जाताहै और पैसेके लोममें आकर अबला कन्याको 'बहरा, लूलो. लंगडी, काणा, और वृद्ध मनुष्यके सिर्पद करदेतेहै और यह जान करकि इस विवाहसे मेरी छोरी जल्दी विधवा होनेवालीहै तोभी पैसेके लालचमें आकर प्यारी कन्याको अंधकूपमें धका देदिया जाताहै. यह कुल नतीजा अशानता और वृद्ध विवाहकाहै. में उम्मेद करताहूं कि सबसे ज्यादा इस बातपर ध्यान देकर आपसाहब इस रिवाजको बिलकुल बंद करके इस कसाइ खानेको बंद करके पुन्योपार्जन करंगे.... Fate nic.............. .. ... ... सजनो, मेने इशारे. मात्र यह सब अमेरकी सजना आमको कीईहै. आप खुद अक्लमंद, दाना, तजुकार और दुशयार हैं. इन विषयोपर या अन्य विषयोंपर आपको विवेचन करना मुमातिबहै. मेरे इस कथनमें जो कुछ भूल चूक रहीही या जो कटुबचन कहे गयेहो उनको आपअपनी दपालता.

Page #173

१६१
१९०५]
पेयापुर कोन्फरन्स. पूर्वक माफ करंगे. अखीरमें में सिर्फ यह कहना चाहताहूं कि आपसाहब मेरे कथनपर पूरा लक्ष देकर अपने यहां आनेको सफल करके श्री पेथापुर संघको कृतार्थ करंगे.
प्रमुख साहेबर्नु भाषण पुरुं थया बाद बाकीनी बेटकोमां चर्चवाना विषयो तथा वक्ताओ विगेरे नकी करवा सारु नीचेना गृहस्थोनी एक सबजेक्ट कमिटी निमवामां आवी हती:
मि. गुलाबचंदजी ढढा, शेठो जमनाभाई भगुभाई, मोतीचंद भगवानदास, गांधी रवचंद रामचंद, वकील फतेहचंद रामचंद, शेठो फतेहचंद रवचंद, हाथीचंद झवेरचंद, भगुभाई काळीदास, डाह्याभाई हठीसंग; वकीलो डाह्याभाई हकमचंद, छोटालाल लल्लुभाई, नगीनदास सांकलचंद, मनसुखराम मुळचंद, डोसलचंद जमनादास, जेशिंग लल्लुभाई, छोटालाल काळीदास, शा. जमनादास मोहोकम, मि. मनसुखराम रवचंद, मि. रतनचंद हकमचंद, भगुभाई फतेहचंद, मनसुख लल्लुभाई, चदुलाल छगनलाल, केशवलाल अमथालाल बी. ए., सांकलचंद मोहोकमचंद बी. ए., हाथीभाई मुळचंद, डाह्याभाई हाथीचंद, लल्लुभाई करमचंद दलाल, नारणजी अमरशी, नथुभाई मंछाचंद, परीख जेसंगभाई साकरचंद, नेमचंद भगवानदास, बालुभाई मंछाराम, गांधी दलसुखभाई मगनलाल, लल्लुभाई रामचंद विगेरे आशरे १५० गृहस्थो. ___त्यार बाद मेळावडो बाजा दिवसने माटे विसर्जन भयो हतो.
बीजो दिवस.
शुक्रवार, ता. १२-५-१९०५. सभानो बखत के जे अगियार वाग्यानो राखवामां आव्यो हतो ते पहेलां डेलीगेटो, प्रेक्षको, स्त्रीओ विगेरेथी मंडप भराई गयो हतो; अने वोलंटियरो योग्य बंदोबस्त राखी सर्वेने पोतपोतानी जग्याए बेसाडता हता. बरावर अगियार वागे प्रमुख साहेब मि. गुलाबचंदजी ढढा मंडपमां पधारतां हर्षना अवाजोथी तेमने वधावी लेवामां आव्या हता. सरेस्ता मुजब त्रण बालिकाओए नीचे प्रमाणे स्तुति हारमोनियमना सुर साथे गाई हती:
मंगळाचरण.
(१)
हरीगीतछंद. देवाधिदेवा चरण शेवा नित्य मेवा आपजो, करि विजय जैनसमाजनो शांति सकळ स्थळ स्थापजो; आ भरत भूमिना जैनी जनना संकटो सौ संहरो, श्रीशांतिनाथ कृपानिधी श्रीसंघमां शांति करो..

Page #174

१६२
जैन कॉनफरन्स हूँरैल्ड.
( २ )
( सुंदर शामळीया नाम जपीश नित्य तारुं—ए राग . )
समाज जैन मळीयो, पेथापूरमां आज, आज वांछीत फळीयो. फळ थयां सौ काज, समाज जैन मळीयो. पेथापुरमां प्रांतीक आज समाज बिराजे, वक्ता श्रोता ज्यां बहु छाजे वाणि जेम गंभीर घनगाजे; मंगळवाजिंत्रो बहु वाजे. गीत संगीतना साज समाज जैन मळीयो. पैथापुरमा ० सफळ दिवसने घडिपळ आजे, कंचन वरणो ज्यां रविराजे, तरीयां तोरण द्वार बिराजे, चोघडियां वाजे घनगाजे, सांकळचंद सुकाज, समाज जैन मळीयो.
पेथापुरमां•
( ३ )
लावणी.
(मुज उपर गुजरी पिता पादशाह जाणी – ए. राग . ) ज्यां संप जंप त्यां वसे लक्ष्मि स्थिरताथी, बहु तंतु मळी बंधाय दोरडे हाथी. तेम करो ऐक्यता ैनी बंधुओ आजे, पेथापुर प्रांतिक कॉन्फरन्स भरी आजे. वक्ता कहे श्रोता सुणो बंधुओ मारा, तजी हानिकारक चाल करो सुधारा; - सौ बाळलग्न निषेध करो सुखका जे.
विधि जैन लग्न संस्कार सदा आदरीए, कन्याविक्रयनो दुष्ट चाल परहरिए; अपशब्द फटाणां गातां जननि लाजे.
वरघोडो ते वरने एक घोडो जाणो, झाझे घोडे नाहक वितनो व्ययमानो; रडवे कुटवे मरनार न आवे साजे.
स्त्री केळवणी आपो शाळा बहु स्थापो, निज संततिपर पडशे मातानी छापो; जिवाजिब तत्वनुं भान ज्ञानथी राजे.
[मे
पेथापुर.
पेथापुर. ३
पेथापुर. ४
M
पेथापुर.
लखलूट खरच करी न्यातवरा न जमाडो, साधरमी निराश्रित फंड अखंड उघाडो, नोकारशि कहो नवपद भक्तो सुखीयाजे.
पेथापुर. ६
पुण्यक्षेत्र सात देवादिक द्रव्य संभाळो, कंइ डुबता जैनो उद्धरी सन्मुख भाळो; साधर्मि समो परमार्थ न बीजो आजे.
श्रुत ज्ञान समान न वस्तु कोई कहावे, अज्ञान तिमिर दुर थाय ज्ञान परभावे; ते ज्ञानोद्धार करो भविजन शुभ साजे.
जिन आगम ग्रंथो घणा जिर्णता पावे, बहु कुथ्था करडी खाय कमकमी आवे; शोधन करी संग्रह करो डिरेक्टरी काजे. बळि जीर्ण चैत्य उद्धार करो भलिमाते, संभा तीर्थनी ल्यो भविजन बहु खांते;
२
पेथापुर. ७
पेथापुर. ८
पेथापुर. ९

Page #175

२९०५] पेथापुर कोन्फरन्स.
१६३ ए परम धरमनां काज कह्यां जिनराजे.
पेथापुर. १० इत्यादिक हेतु कॉन्फरन्सथी सीझे, पण संप ऐक्यता थकी सरस फळ लीजे; सुण सकळचंद तु कॉन्फरन्स गुणगाजे.
पेथापुर. ११ त्यार बाद नीचे जणावेला गृहस्थो तरफथी कॉन्फरन्सना कार्यप्रत्ये दिलसोशी दर्शावनारा तारो तथा पत्रो आवेला, ते मि. डाह्याभाई हकमचंदे सभा समक्ष रजु कर्या हताः
तारो:-शेठ चिमनभाई नगीनदास, अमदावाद; शेठ वेणीचंद सुरचंद, मेसाणा; मि. मोहनलाल पुंजाभाई, मुंबाई; सेक्रेटरी-श्री हेमचंद्राचार्य प्रसारक सभा, पाटण; मि. रणछोढलाल छगनलाल, महीकाटाना मे. पो. एजंटना शिरस्तेदार, ईडर; मि. मोहनलाल हेमचंद, मुंबई.
पत्रोः-पारसी जैन मि. माणेकजी, डुमस; शेठ वीरचंद दीपचंद सी. आइ. इ., महाबलेश्वर; शेठ वसनजी विक्रमजी, हुमस; वकील पोपटलाल अमथासा, डुमस; वकील मोहनलाल हीमचंद, पादरा; मि. दामोदर बापुसा, येवला; मि. वालचंद हिराचंद, अधिपति-"सत्यमित्र," मालेगाम; मि. अनुपचद मलुकचंद, भरुच; शेट दीपचंद नहालचंद, नाशीक; वकील नंदलाल लल्लुभाई, वडोदरा; मुनीमहाराज श्री धर्मविजयजी, बिनारस; शेठ जीवणचंद धर्मचंद, मुंबई; मि. दोलतचंद पुरुषोत्तम बरोडीया बी. ए., जुनागढ़; शेठ कुंवरजी आणंदी, भावनगर; माणसाना ठाकोरसाहेब राओल श्री तख्तसिंघजी, माणसा...
तारो तथा पत्रो वंचाई रहेवा बाद ताळीओना अवाज वच्चे प्रमुख साहेबे नीचेना ठरावो प्रमुख- . स्थानथी सभानी बहाली माटे रजु कर्या हता जेने तालीओना अवाजोथी वधावी लई, सर्वानुमते पसार करवामां आव्या हता.
ठराव पहेलो-ना. ब्रिटिश सरकारनो उपकार. हिंदना शेहेनशाह नामदार सातमा एडवर्ड अने शहेनशाह बानु अलेकझांद्रा जेमना प्रतापी राज्यनी शीतल छाया तळे सर्वे धर्मजाळाओ शांती अने निरांतथी पोतपोतानो धर्म साचवी रह्या छे, तेओनुं राज्य अमर तपो अने सर्वे धर्मवाळाओ पोतपोतानो धर्म निर्विघ्नरूप पाळवा समर्थ थाओ, एम आ कॉन्फरन्स इच्छे छे.
ठराव बीजो-महान कॉन्फरन्पना ठरावोने बहाली. __ छेल्लां त्रण वरसमां मळेली जैन (श्वेतांबर) कान्फरन्से जे जे ठरावो कर्या छे ते स्तुतीपात्र छे अने ते आ कॉन्फरन्स मान्य करी अमलमां आणवा दरेक धर्मबंधु अने बहेनोने आ प्रोविन्शियल कॉन्फरन्स खास भलामण करे छे.
ठगव त्रीजो-मुनीपहा .
मर.
जे जे पवित्र मुनिराजो सीधी या आडकत .. दिलसोजी धरावे छे तथा तेमां पसार थथेला ।
. हितमां भाग लेई ते प्रती इओ तथा बेनोने उपदेश

Page #176

१६४ जैन कोनफरन्स हरैल्ड.
[मे करता रह्या छे तेओ बधानो आ कॉन्फरन्स उपकार माने छे अने तेओने तथा बीजा सर्वे मुनीराजोने ए प्रमाणे उपदेश करया नम्रतापुर्वक विनवे छे.
वळी मुनी महाराज श्री सुखसागरजीना शिष्य मुनी श्री बुद्धिसागरजी महाराज जेमना सदुपदेशी आप्रोविन्शियल कॉन्फरन्स अत्रे भेगी थई छे तेमनो आ कॉन्फरन्स अंतःकरणपुर्वक उपकार माने छे तथा आ प्रसंगे मुनी महाराज श्री आनंदसागरजी विगैरे पधारेला छे तेमनो पण आ कॉन्फरन्स उपकार माने छे.
ठराव चोथो-परदेशगमन तथा केळवणीने उत्तेजन आपवानी जरुर.
हानिकारक रिवाजो, अधर्माचरण थवानुं तथा ते जारी रहेवानुं कारण अज्ञान छे ते अज्ञानंधकार ज्ञान रुपी दिवाथी दुर थाय छे माटे ते प्रगटाववा जैन भाईओ तथा बहेनोमां समयोचित धार्मिक तथा व्यवहारिक केळवणीना बहोळा फेलावानी अवश्यकता आ कॉन्फरन्स जुवे छे; अने ते अर्थे निचेनी बाबतोपर जैन बंधुओनुं खास ध्यान खेंचे छे:
१ धार्मिक शिक्षण साथे जमानाने अनुसरती व्यवहारिक केळवणी बाळक तथा बाळकीओने मळे एवी शाळाओ स्थापवी तथा मोटी उमरनी स्त्रीओने माटे पण आवी शाळाओ स्थापवी;
२ अमदावाद, मुंबई आदी जेवां स्थळ ज्यां उंची केळवणीनुं साधन होय त्यां जैन बंधुओने - भणवामां सहायरुप थाय तेवी बोडिगो स्थापवी;
३ जैन बंधुओने उंची केळवणी माटे उत्तेजनार्थ स्कॉलरशिपो काढवी;
४ श्री बनारसनी श्रीमद्यशोविजयजी जैन पाठशाळा जे श्रीमन् मुनी महाराज श्री धर्मविजयजी आदीना सतत् प्रयास अने निस्वार्थ लागणीथी जैन शास्त्र शिक्षण माटे उपदेशको तैयार करवा त्रण वरस थयां स्थपाई छे तेने हरेक प्रकारे मदद आपवी अने संस्कृत, प्राकृत भाषा तथा जैन सिद्धांतो शिखी सारो जैन विद्वान वर्ग तेमांथी पेदा थाय एवी एनी मुळ नेम बर आववा दरेक प्रकारे जोइती मदद आपवा तत्पर रहे;
५ उद्योग वेपारार्थे हुन्नरादि शिखवा माटे योग्य जैन भाईओ युरोप, अमेरिका, जापान आदि स्थळे जाय ते अति लाभकारी छे, एम मानी तेम करवा आ कॉन्फरन्स भलामण करे छे.
दरखास्त करनार-मि. घेलाभाई छोटालाल बी. ए. अमदावाद.
टेको आपनार-मि. मणीलाल नथुभाई डोशी बी. ए.
, केशवलाल अमथाशा बी. ए. ,, सांकळचंद मोहोकम बी. ए., अमदावाद.
, नारणजी अमरशी, वढवाण. वकील फतेहचंद रामचंद, सादरा.

Page #177

१९०५]
पेथापुर कोन्फरन्स.
मि. घेलाभाई छोटालालनु भाषण. मारे आजे जे विषय उपर बोलवान छे ते नैतिक, सांसारिक अने धार्मिक केळवणी जेवा अगत्यना सवाल उपर बोलवानुं छे. मारा करतां कोई वधारे अनुभवीने ते विषय आपवामां आव्यो होत तो ते वधारे ठीक थई पडत. केळवणीना संबंधमां जुदा जुदा ग्रंथकारो जुदी जुदी जातनो उपदेश करी गया छे पण ते सघळानो उद्देश एवो छे के माणस जातनी बुद्धीने एवी रीते खीलववी के जेथी तेने सांसारिक तेमज आत्मिक लाभो प्राप्त थाय. आपणो आत्मा जेम जेम उंची पंक्तीए चहडतो जाय छे अने ते ज्यारे ज्ञानमां वधारे आनंद ले छे त्यारे एवं परमसुख प्राप्त थाय छे के जे लाखो या करोडो रुपया खर्चवाथी पण मळतुं नथी. तेज कारणने लीधे शास्त्रोमां पण ज्ञानने पहेली पंक्ती आपवामां आवी छे. ज्यां सुधी आपणे ज्ञान लेवामां अने आपवामां साधनभुत थवामां पाछळ रहीशुं त्यां सुधी आपण मनोकामना कदी पण सिद्ध धवानी नथी. दरेक जैन भाईए आ काममां कमर कसीने आ भवनी तेमज परभवनी उन्नती करवानी तक लेवानी छे. केळवणी लेवानो खरो वखत बाल्यावस्थानो छे. जो बाळकोने बचपणथीज सारी जातनुं शिक्षण आपवामां आवे तो घणो लाभ थाय. जे पिता पोताना पुत्रने केळवणी आपतो नथी, ते ते बाळकनो पिता नथी, पण वेरी छे. जर्मनी, जपान आदि देशोनां सरकारे दरेक माबाप उपर पोताना बाळकोने प्राथमिक शिक्षण आपवानी फरज नांखी छे पण कमनसीबे आपणा देशमों तेवू नथी, तेम होवाथी आपणे पोते जेपाननो दाखलो लेवो घटे छे. जेपान जेवो नानो देश पण एशिया खंडमां पहेलो आवी शक्यो छे अने रशिया जेवा एक महान राज्यने हंफाववाने शक्तिवान थयो छे. केळवणीना संबंधमां जैन शास्त्रो सौ करतां आगळ पडतां छे. स्त्री केळवणीमां पण आपणा तिर्थकर, रीखवदेव स्वामी पोतेज सरस दाखलो बेसाडी गया छे. तेमणे पोतानां मातुश्री अने बहेनोने केळवणी आपी हती अने तेवा बीजा जोइए तेटला दाखला मोजुद छे. जो स्त्रिओने केळववामां आवशे तोज आपणे आगळ वधी शकीशुं अने आपणो संसार सुखी निवडशे. तेओ पारकी कुथली करवाने बदले धार्मिक वृति तरफ दोरवाशे अने तेथी पण आपणने घणो लाभ थशे. हालनो जमानो सखत हरिफाईनोज छे अने तेने लोधे आपणे जो बीजाओनां करतां पछात पडीशुं तो कदी पण हरिफाईमां टकी शकवाना नथी. आपणा वडीलो आगला वखतमां लखामणीना भारे दरो होवा छतां घणां किमती पुस्तको लखावी गया छे अने हालमां जो ते पुस्तकोनुं संशोधन करावी तेमने छपाववामां आवशे तो तेथी घणो लाभ थवानी वकी छे. धार्मिक केळवणी आपवा माटे दरेक स्थळे एवी शाळाओ कहाडवी जोइए के जेमां धार्मिकनी साथे व्यवहारीक केळवणी पण लइ शकाय. तेवी शाळाओ उपरांत कोलेजोमां भणता जैन विद्यार्थीओने हालमां पडती हाडमारीओ दूर करवा माटे अने तेमनी धार्मिक वृत्तीमां थती शीथीळता अटकाववा माटे जैन बोरडींग जेवां स्थलोनी घणी जरूर छे अने ते माटे जैन भाईओए एक फंड करवू घटे छ.. मुनी महाराज श्री धर्मविजयजीना उपदेशथी बनारसमां एक संस्कृत पाठशाळा स्थापवामां आवी छे अने ते घणी उपयोगी थई पडवानी वकी छे; माटे दरेक जणे ते पाठशा'ळाने योग्य मदद करवानी जरूर छे. वळी जैन कोममां उंचा प्रकारनी केळवणीनो प्रसाद पामेलाओनी संख्या घणी नहानी छे, तेथी जैन पाठशाळा बलके कोलेज जेवू एक खातुं स्थापवानी घणी जरूर छे.
मी. मणीलाल नथुभाई डोशीनुं भाषण. धार्मिक अने व्यवहारीक केळवणीना संबंधमां जेम बीजनी अंदर रहेली गुप्त शक्तिओ पाणी,

Page #178

१६६
जैन कोन्फरन्स हरैल्ड.
जमीन, ताप आदि अनुकुळ संजोगो मळतां खोली नीकळे छे अने ते बीज वृक्षरूपे थाय छे तेज प्रमाणे मनुष्यनी शक्तिओ केळवणीथी खीले छे. केळवणी कोने आपवी जोइए ? केळवणी लेनार मनुष्यनुं बंधारणं तपासतां आपणने चार तत्वो तेनी अंदर जणाइ आवे छे. प्रथम स्थूल शरीर, बीजु मन, त्रीचं इच्छाओ, अने चोथो सर्वनो साक्षीभूत आत्मा. तो आ चारे तत्व संपूर्ण रीते खाली नीकळे तेवा प्रकारनी केळवणीनी खास आवश्यक्ता छे; बीजा शब्दोमां कहीये तो शारीरिक, मानसिक, नैतिक अने धार्मिक केळवणीनी जरूर छे.
प्रथम स्थुल शरीरने स्वीलववा अने ते योग्य साधन थाय ते सारूं कसरतनी जरूर छे. चारे बाजुओ दृष्टि फेरवतां आपणने भणेला वर्गनो शरिनो बांधो घणो निर्बळ, फीको अने मंद पडी गयेलो जणाय छे. डो. केल्होगना मत प्रमाणे The weaker and the wiser the world in growing, दुनिया दहाडे दहाडे वधारे डाही पण वधारे निर्बळ थती जाय छे. भूतकाळना महान पुरूषोना ज्ञान साथे अनुभव रुपी ज्ञान प्राप्त करवाथी डहापण वधे पण शरीरनी बाबतमां तो आपणे घणाज निर्बळ छीओ. माटे जे जे शाळाओ स्थापवामां आवी होय अने बीजी स्थापवामां आवे त्यां शारीरीक केळवणीने सारू योग्य कसरत आदि सामग्रीनी खास जरूर छे. तेथी करी शरीर मजबुत थशे अने ते मनुष्य पोतानुं काम सारी रीते बजावी शकशे.
बीजी मानसिक केळवणी-बुद्धि, तत्व अथवा मनने केळववानी जरूरथी तो कोई अजाण्यु नथी कारण के ते केळवणीथी मन सांकडं रहेतुं नथी पण विशाळ ने उदार बने छे. · पुर्व काळनो इतिहास, सायन्स, नीतिना प्रश्नो सर्व बाबतो जाणवाने केळवायेखें अने सुशीक्षित मन वधारे उपयोगी छे. केळवणी शिवाय हालना समयमां अेक पगलुं पण आगळ भरी शकाय तेम नथी. दरेक धंधामां पण केळवायेलो वर्गज आगळ वधी शके छे अने सारूं धन पेदा करी शके छे. हालनो जमानो हरीफाइनो छे. पण ते साथे जणावर्बु जोइओ के फक्त गोखी मारी मगजने, बहारना विचारोथी भरवू ते खरी केळवणी कही शकाय नहि. मानसिक शक्तिओ वधे अने तेथी originality नवं उत्पन्न करवानी शक्ति पण वृद्धि पामे तेवी केळवणी मळे तोज उपर जणावेला केळवणीना लाभ प्राप्त करी शकाय.
त्रीजी नैतिक केळवणी. आपणी अंदर जुदी जुदी लागणीओ, इच्छाओ छे तेमां केटलीक आत्मविकाशमां सहाय करे तेवी छे अने केटलीक तो मनुष्यने नीच बनावे छे तो पहेला प्रकारनी वृत्तिओ, दया, करुणा, वधुत्वभावना, प्रेम, भक्ति, निःस्वार्थता खीले अने बीजा प्रकारनी वृत्तिओ-क्रोध, द्वेष, अदेखाइ, मान, कलह करवानी इच्छा संयममां रहे तेवी केळवणी मानसिक अने शारीरिक केळवणी करतां पण वधारे अगत्यनी छे.
मनुष्यनुं मन केळवायेलं होय, तेनुं शरीर मजबूत होय पण जो ते केळवणीनो दुरुपयोग करे, अने पोतानुं ज्ञान स्वार्थ साधवामां अने बीजाने छेतरवामां वापरे ले ते कुपात्रने हाथ पडी कही शकाय. केळवणी जे अक शक्ति छे. तेनो उपयोग अथवा दुरुपयोग थइ शके. माटे जे लोको तेनो दुरुपयोग करे छे तेओ केळवणीना पवित्र नामने कलंकित करे छे. अने अभण वर्गने खोटे रस्ते दोरवाने सहायभूत थाय छे. माटे ते दुर करवाने नैतिक केळवणी आपवी जोइए..

Page #179

१९०५ ]
पेथापुर कॉन्फरन्स..
१६७
दया करवी,
नीतिनो पायो धर्म उपर रचायलो छे; धर्म विना नीति टकी शके नहि. नीतिना प्रश्ननो आधार सघळा आत्माने अक सरखो छे. अ धार्मीक सिद्धांतपर रहेलो छे. जेम शररिने टकाववा खोराकनी जरूर छे तेम आत्मोन्नतिने वास्ते धार्मीक केळवणीनी जरूर छे. अतींद्रिय वस्तुओं संबंधीनुं ज्ञान आपणने धर्मथी मळे छे. अने तेथी घणा प्रश्नोनुं समाधान थइ जाय छे अने आपणुं इष्टमां इष्ट कर्तव्य बजाववा आपणे शक्तिवान थइओ छीओ.. फक्त प्रतिक्रमण के तेनो अर्थ जाणवामां धार्मीक केळवणी समाइ जती नथी. ते पण जरूरनुं छे पण तेनी साथे जैन धर्मनां तत्वो जेमां रहेलां होय तेवा पुस्तको प्रगट करवानी जरूर छे के जे वांचवाथी भणनारना वर्तन चारित्र उपर असर थाय अने तेथी तेओ शुद्ध रीते जीवन व्यवहार चलावी शके.
आवी चार प्रकारनी केळवणी मनुष्यने मळे तो थोडा रत्नो पाके के जेओ पोताना उपदेशथी तथा आचारथी थोडा धार्मीक स्थीति सुधारी शके.
समयमां जैन समुदायमा सेवा नर समयमां जैनोनी सांसारीक तथा
पुरुषोने आवी केळवणी मळे तेथी बस नथी. स्त्रीओने पण केळवणीनी जरूर छे. रथनुं ओक पैडुं बगडेलुं होय तो रथ चाली शके नहि. तेम स्त्रीओ अभण होय तो जे हानिकारक वाज आपणे दुर करवा मागीओ छीओ ते कदापि दूर थाय नहि. माटे स्त्रीकेळवणीनी आवश्यकता छे. स्त्रीओने कांइ डीग्रीओ मेळववानी जरूर नथी. पण जेथी तेओ सुशील बेहनो, माताओ, गृहीणीओ थाय, पोतानुं गृहकार्य यथायोग्य करी शके, धर्मनुं ज्ञान प्राप्त करे, रांधता, शीवता, गुंथता आवडे, तेवी केळवणीनी जरूर छे. केळवणीथी तेओनुं वर्तन उच्च प्रकार दुष्ट बाजो स्वयंमेव नाश पामशे वधारे आ संबंधमां बोलवानुं हतुं पण वखत ओने केळववाने शाळाओ स्थापवानी दरखास्तने अनुमोदन आपी हुं बेसवानी रजा लऊं
थशे अने
जवाथी
मि. केशवलाल अमथाशानुं भाषण.
आपना
मारा केटलाक मित्रोने लीधे मने मळेला अंगत अनुभव उपरथी हुं कही शकुं छं के, स्वधर्मी विद्यार्थीओने माटे अलग गोठवणो नहीं होवाथी तेमने अन्यधर्मीओ साथै सहवास राखवो पडतो होवाने लीधे रात्रीभोजन तथा कंदमुळ आहार वगेरे करवां पडे छे, आ कारणने लीघे बोरडींग हाउसनी घणी जरूर छे. केळवणी एक उत्तममां उत्तम आभुषण तेमज आ विकट संसारसागरमांथी तरवाने माटे मनुष्यने वहाण समान छे माटे केळवणी जेम बने तेम वधारवी. जेवी रीते एक जंगलनुं लाकडुं पण केळववाथी केवुं सारूं अने शोभितुं बने छे के जे मनुष्य जेवा प्राणीनी जिंदगी ने बचावनार अने टकावनार थई पडे छे, तो माणस के जेनी अंदर ज्ञान छे तेने केळववाथी केवो सारो
}
अने उपयोगी थई पडे. केळवणी वगरनुं मनुष्य जीवन फोकट छे, माटे केळवणी जे जे साधनोथी जैन बालको तेमज युवानोमां मोटा प्रमाणमां विस्तार पामे तेवा साधनो योजवा दरेक जैन बंधुनी अने खास करीने श्रीमंत जैन बंधुओनी फरज छे. केळवणी केटली बधी उपयोगी अने लाभ कर्ता छे ते आगल बतावी आपवामां आव्युं छे. माटे ते उपर वधारे विवेचन करवानी जरूर नथी तेथी हवे हुं मुल साधन उपर आवीश. आपणा राज्यकर्तीनी भाषा अंग्रेजी छे ते भाषा तथा तेनी साथे वीजा विषयोनो अभ्यास करवाने माटे नाना गामडाना विद्यार्थीओने मोटा शहरमा रहेवानी जरूर पडे छे. तेवा

Page #180

१६८
जैन को फरम्स हरैल्ड.
[ मे
परदेशना विद्यार्थीओने रहेंवाने माटे पुरेपुरी सगवड होती नथी. माटे मोटा शहेरोमां के ज्यां कॉलेजो तथा हाइ स्कुलो छे. त्यां रेहेवाने माटे बोरडींग हाऊस स्थापवां जोईए जेथी ते लोकोने भणवामां वचे आवती हरकतो नडे नहीं, केमके, तेओ पोताना अभ्यासनी अंदर साधनोनी अगवडताने लीघे बराबर चित्त राखी अभ्यास करी शकतां नथी. बोरडींग हाउस ए एक केलवणीज छे, केमके दुनीयानी अंदर पण कारणज कार्यने उत्पन्न करणार होवाथी कारण मेलवी आपनारे कार्य कर्यु कहेवाय छे. जेम ओसड मनुष्यनी जिंदगी बचावे छे छतां कहेवामां आवे छे के, अमुक वैद्ये आ माणसनी जिंदगी बचावी, कारण के ओसडनो प्रयोग करनार ते वैद्य छे. तेवीज रीते केळवणी ( भणवं गणं ) नां साधनो पण केळवणी तरीकेज के वाय. शास्त्रकारो पण चिथरांना बनेला कागळो अने काजलनी बनेली रूसनाईथी लखाएलां पुस्तकोने ज्ञान कहीने आपणने जणावे छे के पुस्तक के जे आपणने ज्ञान मेळववानुं साधन छे तेज ज्ञान छे. तेवज रीते बोरडींग हाऊस एटले विद्यार्थीओने माटे खावापीवा तथा रेहेवानी गोठवण ए केळवणीनुं मुख्य साधन होवाथी ते पण केळवणीज छे. माटे दरेक श्रीमंत बंधुओ तेमज दरेक जैन बंधुओए पण पोतानी शक्ति प्रमाणे तेवां मकानो तेमज तेवी गोठवण करवा प्रयास करवो घणोज जरूरनो छे. परदेशथी आवतां विद्यार्थीओने बोरडींग हाउस एटलं तो अगत्यनुं साधन छे ते आपणने एटलाज उपरथी जणाई आवशे के आपणे सामान्य काम माटे परदेश जतां पहेला उताराने तथा भोजनने माटे सगवड करवी पडे छे, तेज मुद्दाथी साधुओने निर्विघ्ने सझायध्यान थई शके तेवा उपाश्रय स्थापवामां पुण्यानुबंधी पुण्य मानेलुं छे जेने माटे शास्त्रकारनी कहेली वंक्चुलादिकनी कथा प्रसिद्ध होवाथी मारे कहेवानी जरूर नथी. जैन बोरडींग हाउस मोटां शहेरोमां स्थापवाथी जैन विद्यार्थीओने भणवाथी ते आजिवीका माटे एक मोटुं उपयोगी साधन थई पडशे, एटलुंज नहीं पण ते विद्यार्थीओनी नरम पडेली धार्मीक श्रद्धाने द्रढ करवाने मुख्य साधन थई पडशे. जैन विद्यार्थीओ अंग्रेजी भणी पोताना धर्मनी सर्वज्ञताने सुचवनारा अत्यंत तत्वज्ञानवाळा सिद्धांतो अने खुबीओ समज्या वगर परधर्मीओना हाथ नीचे भणवाथी तेमज परधर्मीओना साथे घणो वखत सहवासमा रहेवाथी पोतानो धर्म छोडी दई अने ज़ैन शास्त्रमां सखत रीते मना करेलां कंद मुलादीक उघाडी रीते खाय छे अने घणी शरमनी 'वात छे के तेनुं प्रतीपादन करवा उघाडी रीते बहार पडे छे. माटे विद्यार्थीओने परधर्मथी थती असरमांथी बचाववाने माटे जैन बोरडींग हाउस मोटा शहरमां स्थापवानी खास जरूर छे. साधारण रीते विद्यार्थीओनो वर्ग गरीब होय छे. माटे मोटा शेहेरमां बोरडींग हाउस इत्यादिनी सगवड न होवाथी तेओने पोतानो अभ्यास छोडी देवो पडे छे. माटे बोरडींग हाउस पण ज्ञानदान आपवा जेवुज श्रेष्ठ छे. एम धारी ते स्थापवा प्रयत्न करवोज जोईए. मारा सांभळवा तेमज मारा अनुभव प्रमाणे केटलाक जैन विद्यार्थीओने कोलेजमां आव्या अगाउ कोई दिवस नहीं खावेलं कंदमुलादिक खावां पडे छें, तेमज रात्री भोजन करवां पडे छे त्यारे तेओ अफसोस करे छे के अमदावाद जेवां शहेरमां जैन बोरडींग हाउस नहीं होवाथी तेमज जैन कलब पण नहीं होवाथी अमारे अमारी अंतःकरणनी लागणी धर्म साचववानी छतां पण कंद मुलादिक खावानी जरूर पडे छे. दरेक काममां दुनीयानी अंदर पैसा अने मेहेनतनी जरूर पडे छे, माटे गरीबोने पोतानी शक्ती मुजब तन, मन अने धनथी ज्ञाननां साधनो योजवा प्रयास करवो जोईए. ते जैन बोरडींग हाउसमां जैन धर्मनुं शिक्षण फरजीयात राख जोइए के जे शिक्षण ते विद्यार्थीओने दुनीयानी अंदर पण सदाचारे वर्तावनार, आत्मानुं कल्याण करावजार, माता पितानी प्रत्ये सारी लागणी आपनार थई दाक्ष - णीयता अने विनय जेवां अमुल्य गुण उत्पन्न करे के जेथी केळवणी पामेलाने माथे पोतानी बेदरकारी

Page #181

१९०९]
पेथापुर कोन्फरन्स. माटे नास्तीक-उद्धत-आदो मुकातां अत्यंत खराब आक्षेपो मुकावा संभव रहे नहीं. माटे बोरडींग हाउस एटले विद्यार्थीओने माटे खावापिवा तथा रेहेवानी गोठवण ए केळवणी, मुख्य साधन होवाथी अने तेम करवाथी मोटुं पुण्य उपार्जन थतुं होवाथी दरेक जैन बंधुओनी तेमज खास करीने श्रीमंत भाईओनी बोरडींग हाउस स्थापवानी आवश्यक्ता तेमज प्राथमीक फरज छे. छेवटमां हुँ एटलुंज जणावं छं के दीगंबर जैन जेओ थोडाज नजरे पडे छे, तेओए पण ज्यारे मोटा शहेरोमां बोरडींग हाउसो स्थाप्यां छे, तो पछी मोटी श्रीमंत, वगवाळी, केळवणीना फळ चाखनारी आपणी कोम पाछळ रहे ते केवळ अफसोस करवा जेवू अने घणुंज दुःखदायक छे.
मी. सांकलचंद मोहाकेमर्नु भाषण. . स्कोलरशीपोनो विषय हालना समयमां घणोज अगत्यनो छे केमके हालमां केळवणीनो प्रसार अन्य कोमोमां वधु चाल्यो जाय छे अने तेना प्रमाणमां आपणे घणाज पाछळ पडी गया छीए. आपणामां वस्तीनुं प्रमाण जोतां केळवणीनी बाबतमां पारसीओ करतां आंपणे बीजे नंबरे छीए पण आप जोशो के आपणी कोम वणीक होवाथी लखवा वांचवा करतां विषेश केळवणी लेती होय एम जणातुं नथी, अने आ सवाल उंची केळवणीना संबंधमां छे जे केळवणी साधारण अने मध्यम वर्गना लोकोने घणीज मोंघी पडे छे अने विगत तपासतां मालुम पडे छे के जैन ग्रेज्युएटो तथा वकीलोनी संख्या मात्र सोनी अंदर छे. पंदर लाख जननी वस्तीना प्रमाणमां फक्त सोनी संख्या घणीज शोचनीय छे. मुसलमान कोम जे केळवणीनी बाबतमा घणीज पछात गणाती हती ते पण जोतजोतामां केळवणीनी बाबतमां आगळ वधवा मांडी छे तेनुं कारण एज छे के उंची केळवणी लेवाने माटे तेओए अलीगढ जेवी कोलेज स्थापी छे अने.ज्यां विद्यार्थीओने मफत राखी भणाववामां आवे छे अने ते शिवाय तेमने स्कोलरशीपो आपी जुदी जुदी कोलेजोमां भणाववामां आवे छे. दाखला तरीके आपणा गुजरातनी अंदर मोहोबत फेलोशीप नामनी एक स्कोलरशीप छे, अने मुंबई इलाकामां काशी शहाबुदीन नामनी केटलीक स्कोलरशीपो सुसलमान विद्यार्थीओने अपाय छे.
अफसोसनी वात ए छे के आपणा जैनोमां घणा धनाढ्यो छतां अने केळवणीनी जरूरीआत समजवा छतां आ विषय उपर बिलकुल ध्यान आपवामां आवतुं नथी. मुसलमान उपरांत पण पारसीओमां मर्दुम मि. ताता तरफथी मोटी रकमनी स्कोलरशीपो उंचा अभ्यास माटे आपवामां आवे छे. तेमज
आपणा हिंदुभाईओ तरफथी उंचा प्रकारनी केळवणी माटे सारी स्कोलरशीपो आपवामां आवे छे पण तेनी गेरहाजरी आपणा जैन भाइओमां जोवामां आवे छे. आपणा जैनोमां मि. प्रेमचंद रायचंद तथा मर्दुम शेठ मगनभाइ करमचंद तरफथी केटलीक स्कोलरशीपो आपवामां आवे छे पण आ स्कोलरशीपो बधी कोमना विद्यार्थीओ माटे होवाथी तेनो लाभ जैनोने घणे भागे मळी शकतो नथी. हालना स्पर्धाना वखतमां आपणे जोइए छीए के आपणा जैन बंधुओ घणा अन्न उत्पादक खर्चामां जेवा के वरघोडा, जमणवार, न्यातो विगेरे करीने उतरे छे पण अनुत्पादक खर्च ओछो करीने आपणा उंची केळवणी लेनारा युवान जैन आभिलाषीओने मदद करी शकीए तेम छे. दाखला तरीके अमदावादनी वीसा पोरबाडनी नातनी केळवणीनी बाबतमा मुख्य भाग लेनार अमारी न्यातना अग्रेसर अत्रे बिराजेला शेठ जमनाभाई तथा तेमना वडील बंधु शेठ मनसुखभाईना अथाग प्रयासथी वरघोडा विगेरेना पैसा बंध करी पोतानी नातना विद्यार्थीओने मदद आपवा एक फंड थयुं छे, तेमज दसा श्रीमाळीनी नातना अग्रेसर

Page #182

- जैन कोनफरन्स रैल्ड. शेठ चीमनभाई नगीनदासना श्रमथी तेमनी न्यातमा एवो ठराव करेलो छे के दरेक पोतानी न्यातना केळवणाना फंडमां अमुक रकम आपे अने ते फंडनो श्रीमंतो तथा गरीबना छोकराओ लाभ ले एवं फरज्यात करेलुं छे. अने आनी रूए ते न्यातमा भाग्येज कोई केळवणीनो लाभ लिधा सिवाय रहशे, अने अत्रे एकठा मळेला डेलीगेटो तथा श्रोताजनो आ दाखलाओगें अनुकरण पोतपोतानी न्यातना लोको. पासे करावशे.
मि. नारणजी अमरशीनुं भाषण. व्यवहारिक केळवणी आपवानी फरज नामदार सरकारे उपाडी लिधी छे पण हिंदमां भिन्न भिन्न धर्मो होवाने लीधे धार्मिक केळवणी आपवानो बोजो आपणे पोते उपाडी लेवो घटे छे. आपणी वस्तीवाला केटलांक स्थळोमां तेवी शाळाओ स्थापवामां आवी छे. पण ते माटे जाइए तेवा शिक्षकोनी खामी जोवामां आवी छे. केटलेक स्थळे तो अन्य धर्मी शास्त्रीओने हाथे काम लेवू पडे छे अने तेने लीधे तेओ संपूर्ण रीते सारूं शिक्षण आपी शकवानी स्थितीमां नथी. श्रीमद् यशोविजयजी महाराजने पण बनारसमां अभ्यास करवा जतां आवीज जातनी मुश्केली नडी हती, अने तेमने पण अन्य धर्मी शास्त्रीओ पासेथी शिक्षण लेंq पडयुं हतुं. तेवी जातनी मुश्केली दूर करवा माटे मुनी महाराज श्री धर्मविजयजी महाराजे जे पाठशाळा बनारसमां स्थापी छे ते माटे महाराज श्रीनो उपकार मानवो घटे छे. बंगाल अने बिहार तरफना आपणा स्वधर्मी बंधुओ उपदेशकोनी चालु मागणीओ करता रह्या छे. पण तेवा उपदेशको मळवाना वांधा थई पडया छे. अन्य धर्मीओ तरफथी आपणा धर्म उपर करवामां आवता हुमलाओ सामे आपणा धनु रक्षण करवा माटे आवी जातना उपदेशकोनी घणी जरूर छे, देशनां जुदा भागोमां चालती पाठशाळाओए पोताना बंधारणो वगेरेना संबंधमां तथा शिक्षण पद्धतीना संबंधमां आ मोटी पाठशाळाने पुछावीने काम लेवू जोइए छे. आवती ता० २८ मी मेने दिने बनारस खाते ए पाठशाळानो एक मेळावडो करवामां आवनार छे जेमां ते शाळाने मजबुत पाया उपर मुकवानो. विचार करवामां आवनार छे. आ मेळावडामां मुंबईवाळा मि. वीरचंद दपिचंद हाजर रहेवाना छे अने तमो भाईओ पण तेमां हाजर थवानी तक लेशो एवी हुं आशा राखं छु.
वकील फतेहचंद रामचंदन भाषण.
आपणो मोटो भाग वेपार करनारानो छे अने हालना जमानामां तेनां साधन-टपाल-तार-रेलवे-- आगबोट आदीमां सुधारो वधारो थतां वेपारमा घणी हरीफाई थई छे. हालनां वखत प्रमाणे कोई पण वेपार बेठा बेठा करी शकावानो नथी पण तेमां कुशळ थई करकसर करी कमावानुं शीखवानो छे. लाखो अने करोडो रुपीआना मालनो वेपार युरोप, आफ्रीका, अमेरीका अने एशीआना बीजा देशो साथे चाले छे, पण आपणामां देशावर जवानो घणो प्रचार नहीं होवाथी आपणने परदेशीओना आधारे रहेवू पडे छे अने वर्तमानपत्रो वगेरेथी सांभळीए छीए के युरोप अमेरीकामां करोडो नहीं, पण अवजो रुपीआनी दोलत धरावनारा गृहस्थो हस्ती धरावे छे ते बधा वेपारथीज थया छे. प्रथम ज्यारे आपणो देश हुन्नरनी बावतमा चढीआतो हतो ते वखते युरोपना लोको तेथी अंजाण हता. तेओ वेपार अर्थे आ मुलकमां आवी अहींनो माल तेमना मुलकमां लई जता पण आज आपणे दरेक पहेरवानी, ओढनानी, बापरवानी अने खांड-साकर जेवी खाधानी वस्तु माटे परदेशथी आवता माल उपर आधार राखीए छोए तेथी दर

Page #183

१७१
१९०५]
पेथापुर कोन्फरन्स. वर्षे असंख्य धन अहींथी घसडाई परदेश जाय छे. ए अटकाववाने माटे आपणां देशमां ते बधा हुन्नर, दाखल करवा शीखन्त्र सारु विद्यार्थीओ मोकलवा जोईए. मीलोनो उद्यम थवाथी आपणा देशना हजारो लोकोनो निभाव थवा मांडयो छे पण ते शिवाय बीजा अनेक तरेहना हुन्नर शीखीने आ देशमा दाखल करवानी जरूर छे. आपणामांथी कोई लायक शखसो आवो हुन्नर शीखी आवे तेने आपणां श्रीमंत शेठीयाओ आश्रय आपे अने तेवां हुन्नरनां कारखानां अहीं कराववामां आवे तो तेथी आ देशना लोकोनो रोजगार वधे अने ते द्वारे परदेश जतुं द्रव्य अटके. सिवील सरवीसनी परीक्षा मात्र विलायतमां थाय छे अने तेमां पास थया शिवाय तेवी नोकरी मळी शके नहीं. तेवी उंची सरकारी नोकरीमां आपणा श्रावक भाईओ जोडाय तो तेथी आपणी कोमने घणो लाभ थाय ए देखीतुं छे. आ देशमा हालमां आपणे फक्त खेती उपर आधार राखीए छीए तेथी ज्यारे पण वरसादना कमी थवाने लीधे अथवा बीजा प्रकारे खेतीना पाकने नुकसान थाय छे तो देशमां दुष्काळ पडे छे अने तेमां हजारो मनुष्यो अने ढोरोनो नाश थाय छे. जो आपणे खेती शिवाय बीजो धंधो मोटा पाया उपर चलावीये तो एवो वखत आवे नहीं अने ते पण मोठं पुन्यन काम छे. प्रथमथी कहेवत चाली आवे छे के-“जे गाम जावे ते खाली हाथे पाछो नहीं आवे." मतलब के देशावरना वेपार सिवाय भुखमरो नहींज जाय. आगळना वखतमा जे जे लोकोए राजा अने बादशाहने दुकाळमां मदद करी हती तेओए पण देशावरना वेपारथी अखट धन मेळव्यु हतुं. शेठ मोतीशाए द्रव्य पर्यु ते पण देशावरना वेपारथी मेळव्यु हतुं, अने हालना समयने अनुसरी चालवा माटे ते दरेक बाबतमां केळवणी लेवानी जरुर छे. ते मेळववानां साधन जे जे देशमां होय त्यां जवा माटे आपणा युवकोने आपणे प्रतीबंध नाखवो जोईए नहीं. घणी खुशीनी वात छे के आणंदजी कल्याणजीनी पेढीना प्रमुख अने कोन्फरन्सना एक जनरल सेक्रेटरी शेठ लालभाईए वडोदरानी जैन श्वेतांबर कोन्फरन्समां तथा आमळनेरनी प्रांतीक कोन्फरन्समां पोताना तरफथी बंगाळामांथी लायक उमेदवारने बेरीष्टर या सिविलीअन थवा माटे स्कोलरशीप आपी मोकलवानी इच्छा जाहेर करी छे. मी. महीपतराम रुपरामना जई आव्या पछी आ देशमां केळवणीमां घणो सुधारो थयो छे ते पछी बीजा घणां जई आव्या छे तेना प्रत्यक्ष दाखला छे. थोडी मुदतमा आपणामांथी पण घणा त्यां वेपारार्थे गया छे अने तेथी घणा लाभ थाय छे. वळी जेम राली ब्रदर्स जेवा वेपारी आ देशमा आवी खेडुतने त्यांथी माल लेवा लाग्या छे तेवे प्रकारे आपणा वेपारीओ देशावर जई काम करे तो घणो लाभ थाय.
एक बालके करेलुं भाषण. नगीन मनसुख नामना एक दसेक वर्षना विजापूरना एक बाळक विद्यार्थीए जणाव्युं हतुं के तमो सर्व भाइओए अमारा उपर खास ध्यान आपवानुं छे. जे खुरशीओ उपर आजे तमो बिराजो छो, तेज खुरशीओ उपर अमारे बेसवानो वखत आवशे. अमारे सोनानी कल्लीओ पेहेरवी नथी पण मात्र सारी केळवणी तमो अमोने अपावो एटलीज मारी तमोने प्रार्थना छे.
प्रमुखनुं विवेचन. बाद मत लेतां प्रमुखे हिंदी भाषामां जणाव्युं हतुं के:-आ बाबद उपर घणा भाइआए विवेचन कर्यु छे. तेनो सार एटलो तो खुल्लोज छे के दरेक प्रांतना मोटा स्थळोमां एकेक बोरडींग हाउस स्थापवानी जरूर छे. अमदावाद जेवा शहेरमां बोरडींगनी बिलकुल खामी छे. एक भाईए कह्यं छे

Page #184

[मे
१७२
जैन कोन्फरन्स हरेल्ड. के जो मध्य स्थितीना लोको मदद आपवानुं शरु करशे तो श्रीमंत वर्ग तो मदद आपवाने तैयारज छे.
आ वात तदन साची छे. जो आपणां बचांओने धार्मिक अने संसारीक केळवणी घणी सारा प्रकारनी मळे तोज तेथी घणो लाभ थवानी वकी छे. जो तमो आ सवालनी अगत्यता समजता हो तो तमारे कांइक वहेवारु काम करी बतावg घटे छे. त्रण दिवस सुधी खाली बेसीने सांभळीने चाली जg ए वाजबी नथी, पण तेनो अमल करवो घटे छे. बोरडींग हाउसनी गेरहाजरीमा विद्यार्थीओने रात्री भोजन तथा कंदमुळ आहार करवु पडे छे, ते जोतां जो तमो भाईओ अमदावादमा एक बोरडींग हाउस स्थापवानी जोगवाई करी आपो तो पेथापुरनी कॉन्फरन्से घणुं सरस करेलु कहेवाशे. जो तमो अमदावादमां बोरडींग स्थापवानी जरूर जोता हो अने तेम करवा इच्छता हो तो हाथ उंचा करी बतावशो. ( अत्रे सर्वेए हाथ उंचा करी पोतानी संमती बतावी हती.)
जो तमो तेम करवाने इच्छा राखता हो तो एक फंड अत्रे उभुं करवू जोइए. विद्यादाननी बरोबर बीजु कोइ पण दान छेज नहीं. शेठ जमनाभाइ भगुभाइ ते काममां मदद करवाने घणा खुशी छे अने तेमनी सहायताथी आपणे आ कामने पार पाडी शकीशुं. तमारी स्थिति सो रुपिया भरवानी हो तो तमो हजार रुपिया भरो एम कहेवानी मारी मतलब नथी पण तमो यथाशक्ती नाणा भरो एम मारूं कहेवू छे.
ए फंड माटे निचे जणावेला गृहस्थोनी एक कमिटी निमवामां आवी हती:
मि० फत्तेचंद रामचंद वकील, प्रमुख, • मि० छोटालाल ललुभाइ वकील, सेक्रेटरी.
मि० मनसुखराम रवचंद, खजानची. मि० हाथीचंद झवेरचंद. मि० डाह्याभाइ हकमचंद वकील. मि० जमनादास मोहकमचंद. मि० नगीनदास साकळचंद वकील. मि० जेसंगभाइ साकळचंद पारेख, मि० रवचंद रामचंद गांधी. मि० अमथालाल टेकचंद मेहेता. मि० हाथीभाइ मुळचंद. मि० नथुभाइ मंछाराम.
आशरे दोहोड कलाक जेटलो वखत टीपना काममां जवा पछी कोन्फरन्सनुं कामकाज पार्छ हाथ धरवामां आव्यु हतुं अने उपला ठराव उपर मत लेतां ते सर्वानुमते पसार थयेलो जाहेर करवामा आव्यो हतो.
अत्रे नाणांनी टीप शरु करवामां आवी हती जेमां नीचे प्रमाणे रकमो भरवामां आवी हती.
. ( अपुर्ण.)

Page #185

૧૯૦૫] પેથાપુર કોન્ફરન્સ.
૧૭૩ શ્રી જૈન (શ્વેતામ્બર) સંઘ તથા પ્રાચીન કારાગીરીના અભ્યાસીને
જાહેર આમંત્રણ પત્ર. ચાંદવડ લસણ ગામ સ્ટેશનથી (જી. આઈ. પી. રેલવે) ૬ કેસ (૧૨ માઈલ) છે. પ્રથમ રેલવે નહેતી તે વખતે આગ્રા રેડની સડક પગરસ્તાની હોવાથી આ શહેર વેપારમાં ચડીયાતું હતું તેમ આગળ જૈનની વસ્તી પુષ્કળ હતી. હાલ વખતના બદલાવાથી અત્રેના પહાડમાં જૈન તીર્થ દહેરું તથા મુતીઓ સઘળું પહાડમાંથી કોતરી કાઢેલું છે. જેઓએ ઘારાપુરી તથા બેરીવલીની ગુફાઓ જોઈ હશે તેઓને જ તેને કઈ વિચાર મનમાં આવશે.
જૈનોને તો બંને લાભ આ તીર્થની જાત્રા કરવાથી થશે કારણ કે ચંદ્રપ્રભુનું આ તીર્થ ઘણું જ પ્રાચીન અને ભવ્ય છે અને મુતીઓ પણ સંખ્યાબંધ છે.
વળી ગામમાં પણ ૧ દહેરાસર શ્વેતાંબરનું છે તથા ૧ ડીગબરીનું છે. જાત્રા આવ. નારાઓને વિશેષ માહીતી માટે શા. રતનચંદ નાનચંદ, કીશનદાન ભાઉસાને લખવાથી ઉતર મળશે. મુંબાઈથી લસણગામ રૂ. ૧ ભાડું ત્રીજા વર્ગનું છે. અંદરથી તીર્થ જેવા જેવું છે. પણ જૈનોની મદવસ્તીથી બહારની દેખરેખ તથા સંભાળ સારી નથી. વીર સં. ૨૪૩૧–૧૯૬૧ મિ. જેઠ શુ. ૧૪.
સંઘને સેવક.
મુનિમાણેક. મુ. વડનેર, તા. ચાંદવડ. જી. નાસીક.
ધી ગુજરાત કેન્ડલ ફેકટરી અને એમ્બેસ્ટોસ વર્કસ, જુબિલી બાગ, તારદેવ, મુબઇ.
ધર્મિષ્ટજૈન બંઘુઓ માટે ખાસ!! ચરબી અથવા બીજા પ્રાણીજન્ય પદાર્થો રહિત
પવિત્ર મીણબત્તી.
આવી જાતનું કારખાનું હિંદુસ્તાનમાં આ પહેલવહેલું જ છે અને તેમાં સાધારણ બજારમાં મળતી પરદેશી મીણબત્તીઓમાં ચરબી વિગેરે હિંસાના તેમજ ઘર્મ વિરૂદ્ધ પદાર્થો આવે છે, તેવા - કાંઈપણ પદાર્થો વાપર્યા વિના શુદ્ધ વનસ્પતિના તેલોમાંથી વાલસેટ, ગાડીની, પેનસીલ જેવી, નકશીવાળી વિગેરે મીણબત્તીઓ દરેક કદ, વજન અને રંગની બનાવવામાં આવે છે, અને જેની સરસાઈને માટે બીજી બનાવટની મીલુબત્તીઓ સાથેના મુકાબલામાં જુદાં જુદાં પ્રદર્શનોમાંથી પાંચ સેનાના અને એક ચાંદીને ચાંદ મળવા ઉપરાંત, નામાંકિત વિદ્વાનો પાસેથી સેંકડો ઉત્તમ સર્ટિફિકેટ મળેલાં છે. ભાવમાં પણ બીજી બનાવટો કરતાં સસ્તી છે, અને આ મીણબત્તીઓ કોઈપણ જાતના હિંસક પદાર્થો રહિત હોવાથી દેરાસરમાં વાપરવા માટે ખાસ ઉપયોગી છે, અને તેથી આપણું દેરાસરમાં તેલની રોશની કરવામાં જે મેહનત અને માથાકુટ પડે છે, તે અમારી મીણબત્તીઓથી ઘણે દરજે

Page #186

૧૭૪
જૈન કેન્ફરન્સ હરેલ્ડ. ઓછી થઈ જાય છે. વળી અમારા ધાર્મિક જૈન બંધુઓ કે જેઓ ઘર વપરાશ માટે ચરબીવાળી મીણબત્તીઓ વાપરતા નથી, તેઓને પણ આ મીણબત્તીઓ ખાસ ઉપયોગી થઈ પડશે, અને તેથી અમારા જૈન બંધુઓનું અમારી મીણબત્તીઓ તરફ ખાસ ધ્યાન ખેંચીએ છીએ.
કિંમત તથા માહિતી માટે નીચેને સરનામે પત્રવ્યવહાર કરવા, તેમજ એક વખત અજમાયશ લેવા વિનંતી છે.
મોતીલાલ કશળચંદ શાહ જી. એમ. એ. સી. મેનેજર અને માલીક–ધી ગુજરાત કેન્ડલ ફેકટરી અને એમ્બેસ્ટોસ વસ.
જ્યુબિલીબાગ, તારદેવ–મુંબઈ.
:
કવિ :
ક
===
સકડે મેકરમાંથી ચુંટી કહાડેલાં ચોકસ ભરૂસાદાર ઘડીઆલે.
લાંબી ગેરંટી અને અયુક્ત પ્રસંશાના તડાકા મારવા કરતાં એટલુંજ કહેલું બસ થશે કે નહીં પસંદ પડેલો માલ પાછો લઈ પૂરા પૈસા પાછા આપી શું. જેઓ ઘડીઆળની બાબતમાં જરા પણ જાણકાર હશે તેમને નીચેની જાહેર ખબર વાંચ્યાથી માલૂમ પડશે કે નીચે જણાવેલી ઘડીઆળો તદન ભસાદાર છે અને તે માટે અમારી કીંમત બીજા વેપારીઓ કરતાં લગભગ ૨૫ ટકા જેટલી ઓછી છે. દરેક ઘડીઆળ ચાલુ મધ્યમ કદનું છે અને સુંદર કાચ કમાન અને પેટી સાથે મોકલવામાં આવે છે,
ક. રૂપીયા. સીસ્ટમ રોસ્કેપ લીવર પ્રીમ નં. 1. ૭ ગેરંટી ૨ વર્ષ.
» સસ્તા ૬ , ૧ વર્ષ. ,, , રીતા પા ,, ૧ વ.
, ,, ચાંદીના કેસનું ૧૦ ,, ૨ વર્ષ. હાયર ગ્રેડ મેરીડીયન લીવર ૧૧ અને ૧૩, ૩ વર્ષ. , ' ,, ચાંદીનું ૧૫ અને ૧૭ ,, ૩ વર્ષ.
નક્કર સોનાનું ૪પ અને પ૦ ,, ૩ વર્ષ. આઠ દીવસની ચાવીનું ચાંદીનું લીવર ૧૬ અનેરર , ૨-૩વ. હાથના પટાનું નાનું મેરીડીઅન ચાંદીનું કીં. રૂ. ૧૩ અને
૧૭. ગેરંટી ર અને ૩ વર્ષ. ચાંદીની ગળાની ચેન કીં. રૂ. ૧૦, ૧. ચાંદીના હાલમાર્ક છેડા રૂ. ૩ થી ૫. ચાંદીના સંચામાં બનાવેલા બટન તેલાનો રૂ. ૧. નીકલને છેડો | પીંચ ગોલ્ડન છેડો રૂ.
૪ થી ૭ સુધી. પેકીંગ મુફત. પટેજ અને વ્હી.પી. અધીક. મણલાલ સી. મેદી, મેન્યુફેકચરર્સ એજન્સી.
ચંપાગલી–મુંબઈ
1
કરે,
,
રેક
હતા કડક
,
OTUL

Page #187

૧૭૫
પેથાપુર કોન્ફરન્સ
૧૭૫ शुद्ध और चरवी रहित पवित्र मोमबत्तीयां.
खास जैन धर्मियोंके वास्ते. हमारे यहां मुखतलिप किसम् वजन् सफेत मोबत्तीयां बनती है. इस्की बनावटमें कोई नापाक जानवरोंका जुझ नहीं है. इस्की रोशनी दूसरी बत्तीयोंसे कम नही हय और ये उन्से ज्यादा देरतक जल्ती है. और इन्ही औसाफ के सबब पांच सोनेके और एक चांदीका तमगा याने आलासनदें और सिवाय बहोतसी सनदे मिली हय. चूंके आपके यहां मोवत्तीयां इस्तेमाल और फरोक्त होती है इस लिये अगर आप एक दफे हमारी वत्तीयां मंगवायेंगे तो आपको उन्की खुबीयोका यकीन होगा.
हमारा पत्ताः-मोतीलाल कशळचंद शाह. मेनेजर और मालीक-गुजरात केन्डल फॅक्टरी अॅन्ड अस्बेस्टॉस वर्क्स, जुबिली बाग, ताडदेव, मुंबई.
દરેક ધર્માભિમાની જનને અમૂલ્ય તક શ્રી જૈન (વેતાંબર) ડીરેકટરો.
જાહેર ખબર. મુંબઈ અને વડોદરા ખાતે ભરાયેલી શ્રી જૈન (વેતાંબર) કોન્ફર સની બેઠક વખતે થયેલા ઠરાવ અનુસાર હીંદુસ્તાનની જૈન ડીરેકટરી તૈયાર કરવાનું કાર્ય આ વર્ષે કોન્ફરંસ ઓફિસ તરફથી હાથ ધરવામાં આવ્યું છે અને તે તા.૧ મે સને ૧૯૦૫ના રેજથી શરૂ કરવામાં આવનાર છે. આપણું દેરાસરે, તીર્થસ્થળે, ધર્મશાળાઓ, ઉપાશ્રયે, જ્ઞાનભંડારો, લાઈ બ્રિરીઓ, પાઠશાળાઓ, સભાઓ વિગેરેને લગતી હકીકત એકઠી કરવા ઉપરાંત આપણી
વેતાંબર મુર્તિપૂજક જનોની સંસારીક, ધામક અને કેળવણીને લગતી સ્થીતીની હકીકત સાથે વસ્તીની ગણત્રી કરવાની જરૂર છે અને તેને માટે જુદાં જુદાં સ્થળોની તેવી વસ્તીની ગણત્રી કરવા તથા બીજી જોઈતી હકીકત પુરી પાડવા માટે તેવાં જુદાં જુદાં સ્થળિોમાં અમેએ ઉપાડેલા આ મહાન કાર્યમાં મદદ કરવા સારૂ યુવાન અને ઉત્સાહી જૈન ભાઈઓની મદદની જરૂર છે તે હવે તે માટે સર્વે ભાઈઓને અમને તેઓની આ કાર્ય કરવાની ખુષી દર્શાવવાની વિનંતી કરવામાં આવે છે કે જેથી તે સંબંધી તેઓ જોડે પત્ર વ્યવહાર શરૂ કરી શકાય.
ખાસ લાભ–જે જે જૈન ગૃહસ્થ તરફથી અમને આ કાર્યમાં સાહતા આપવામાં આવશે તેમને હકીકત એકઠી થયા પછી છાપવામાં આવનાર ડીરેકટરીના પુસ્તકમાં તેઓની મદદની નોંધ લઈને આભાર માનવામાં આવશે. આપણી કમને લગતી એક આવી ડીરેકટરીની કેટલી અગત્યતા છે તે વિષે

Page #188

૧૭ જેને કેન્ફરન્સ હરેન્ડ.
[મે કાંઈ વધુ લખવાની જરૂર નથી અને તેથી અમને ખાત્રી છે કે જુદાં જુદાં સ્થળેના અમાર ધર્માભિમાની જૈન ભાઈઓ અમેએ ઉપાડેલા આ મુશ્કેલ કાર્યમાં મદદ કરવા જરૂર બહાર પડશે. આ એક એવું કાર્ય છે કે જે સર્વે ભાઈઓની મદદ શીવાય પાર પડી શકે તેમ નથી અને તેજ કારણને લીધે લટીયર તરીકે આ કાર્યમાં પિતાની મદદનો ગ્ય હીરસે આપવા તેઓને ફરીથી અરજ કરવામાં આવે છે.
ખાસ વિનંતી.
વળી આ માટે કરવામાં આવનાર વસ્તીની ગણત્રીને સંપુર્ણ બનાવવા સારૂ આપણાં મૂર્તિ પુજક શ્વેતાંબર જૈનેની વસ્તીવાળાં સ્થળોનાં નામે જાણવાની અમને ખાસ જરૂર છે તે દેશના જુદા જુદા ભાગમાં આવેલાં તેવાં સ્થળોનાં નામ બને ત્યાં સુધી જીલ્લાવાર અને આપણું જૈન ભાઈઓના ઘરની અંદાજ સંખ્યા સાથે અમને નીચેને સરનામે લખી મોકલવાં. જે કે ગામમાં ફક્ત શ્રાવકનાં એક યા બેજ ઘર હોય અથવા ફક્ત દેરાસરજીજહોય તે પણ તેને શ્રાવક ભાઈઓની વસ્તીવાળાં ગામ તરીકે ગણીને દાખલ કરવું. વસ્તીની ગણત્રી તથા બીજી હકીકતે સંપુર્ણ કરવા સારૂ આવાં ગામોના નામની અમને ખાસ અગત્ય છે અને તેથી પિતાથી બની શકે તેટલાં ગામનાં નામે અમને મોકલી આપવાની દરેક ભાઈને ખાસ વિનંતી કરવામાં આવે છે. આ સંબધી સઘળે પત્રવ્યવહાર નીચેને સરનામે કરવાની અરજી કરવામાં આવે છે.
એસીસ્ટન્ટ સેક્રેટરી શ્રી જૈન શ્વેતાંબર કેન્ફરંસ,
સરાફ બજાર, મુંબઈ.
અમારા ગ્રાહકોને વિનંતી.
આ વખતના અંકમાં પેથાપુરમાં ભરાયેલી શ્રી જૈન શ્વેતાંબર) પ્રાંતિક કોન્ફરસને રીપોર્ટ આપવામાં આવેલ હોવાથી બીજા કંઈ વિષય લેવામાં આવ્યા નથી. વળી તે રીપોર્ટ અમારા હીદી વાંચકોને ઉપયોગી બનાવવા સારૂં બાલબધ ટાઈપથી આપવામાં આવ્યું છે. આ લબા રીપેર્ટ છાપતાં આ અંક પ્રગટ થવામાં જે થોડી ઢીલ થઈ છે તેને માટે અમારા ગ્રાહકેની ક્ષમા ચાહીએ છીએ.
- અધિપતી, –થી. જે. કે. હે.

Page #189

વાયરે.
१. हर महिने के अखीर में पत्र छपकर प्रगट होगा.
२. छपने के लिये विषय हर महिने की १५ तारीख तक पहुचना चाहिये.
३. छपने के लिये विषय जहां तक मुमकिन हो संक्षिप्त हो और सिर्फ कॉन्स फरन्स से सम्बन्ध रखते हों.
४. नाम निर्देश करके आक्षेप न किया जावै.
९. वार्षिक मूल्य अगाऊ देना चाहिये..
૬. હ્રામ વજાન સમ્બન્ધી-નૈસે જે હથ્થા મેનના, પ્રા.વનના, પત્રલે વેલે पाना, न पहुचने की शिकायत वगैरह वगैरह- ह- पत्र व्यवहार आसिस्टैन्ट सोक्रेटरी जैन कॉन्फरन्स, श्राफ बाजार, मुम्बई के साथ करना चाहिये, और बिषय छपाने वगैरह के सम्बन्ध में पत्र व्यवहार मिस्टर गुलाबचंद ढड्ढा, जनरल सेक्रिटरी, जयपुर के साथ करना चाहिये..
19.
जैन श्वेताम्बर ग्रेज्युएट्स एसोशियेशन के मेम्बरोंकों और उनके साथ हमदर्दी प्रगट करनेवालों को पत्र मुफत मिलेगा.
८. नमूने की कापी असिस्टैन्ट सेक्रिटरीको दरखास्त करनेपर मुफ्त मिलेगी.
ગોદરેજ અને બાઇસ.
ત્રીજોરીઓ, તાળા તથા કળ બનાવનાર. ગેસ કંપનીની પાસે, પરેલ, મુ`બઈ,
ગોદરેજ અને બાઇસના કારખાનાનાં માલેક ઈગ્લેંડ અને જર્મનીમાં રહીને ત્રીનેરી બનાવવાનું કામ શિખ્યા છે અને ત્યાંના જેવીજ રીતથી અને તેવાંજ સાંચા કામથી ત્રીજો રીએ બનાવે છે. એ સાંચા ચાળીસ ઘેાડાનાં બળનાં વરાળનાં ઇન્જીથી ચાલે છે. ગાદરેજ અને ખાઇસની ત્રીજોરીએ દરેક રીતે ઉત્તમ વેલાતી ત્રીજોરીઓની માફક હોવાં છતાં કીંમતમાં ચાળીસ ટકા ઓછી છે.
g
એ ત્રીજોરીએ આગમાં કાગળીઆં સલામત જાળવી રાખવાની જામીનગીરી સાથ વેચવામાં આવે છે.
જાહેરમાં કરેલા આગના બે ફતેહમદ અખતરાના હેવાલ મગાળ્યાથી મેાકલવામાં
આવશે.
ગોદરેજ અને માસની ત્રીજોરીએ પારકે હાથે ખરી ચાવીથી પણ ઉઘડતી નથી. આવી મુખા ગમે એવી વેલાતી ત્રાજોરીમાં હેાતી નથી.
ગોદરેજ અને માઇસની ત્રીજોરીઓને દરેક પ્રદર્શનમાં પેહેલાં ઇનામ સેનાના ચાંદ
મળ્યા છે.

Page #190

દરેક જૈન કુટુંબમાં અવશ્ય હાવેાજ જોઇએ. ખીજી શ્રી જૈન (શ્વેતાંબર) કાન્ફરન્સના રિપોર્ટ.
મુંબઈમાં ભરાયેલી ખીજી શ્રી જૈન ( શ્વેતાંબર ) કાનફરન્સના રીપોટ ત્યાંની રીસેપ્શન કમીટીના રીપોર્ટ સહીત તૈયાર છે. આ રીપોર્ટ સુંદર ગ્લેઝ કાગળ ઉપર ખાલબાધ ટાઈપથી છાપેલ લગભગ ૪૦૦ પાનાનું કપડાના પુડ્ડાનું સુંદર પુસ્તક છે. બીજી ક્રાન્ફરન્સમાં બીરાજેલા ડેલીગેટનું તથા તે વખતે જુદાં જુદાં ખાતાંઓમાં નાણાં ભરનારા ગૃહસ્થાનું લીસ્ટ, રીસેપ્શન કમીટીની જુદી જુદી સખ કમીટીઓના રીપાર્ટી વીગેરે ઘણીજ ઉપયેગી માનતાથી ભરપુર છે. જીજ નકલે ખાકી છે માટે વહેલા તે પહેલા. આ રીપેાર્ટ શ્રી જૈન ( શ્વેતાંબર) કાનફ્રન્સ એફીસ તરફથી પ્રગઢ કરવામાં આવ્યાછે અને તેથી તે પડતર કીંમતેજ વેચવામાં આવેછે. મૂલ્ય ફકત રૂ. ૦-૧૨૦, બહારગામથી મંગાવનારાઓને વી. પી. થી મેકલવામાં આવશે.
મળવાનુ” ટેંકાણું:—
શ્રી જૈન (શ્વેતાંબર) કોન્ફરન્સ ઓફીસ, સરાફ બજાર—મુંબઈ.
શ્વેતાંબર જૈન વિદ્યાથીઆને જાહેર ખબર.
ܘܘ܀
વ્યવહારીક અને કાઈપણ જાતના ઉદ્યોગને લગતી કેળવણી માટે જે કઈ મુર્તિપુજક શ્વેતાંબર જૈન વિદ્યાર્થીને મદદની જરૂર હાય તેમણે પોતાની લાયકાત અને જરૂરીયત માટે એ સારા ગૃહસ્થાના સર્ટીફીકેટ તથા જ્ઞાતી, ઉમર, અભ્યાસ અને જોઇતી મદદ વીગેરે હકીકત સાથે નીચે જણાવેલ ઠેકાણે અરજી કરવીઃલાલભાઈ દલપતભાઈ,
જનરલ સેક્રેટરી, જૈન શ્વેતાંબર કૉન્ફરન્સ,
અમદાવાદ.

Page #191

ICICIcuW.D240.
C
S
विर सम्बत् २४३१. ॐ विक्रम सम्बत् १९६१.
उपायेन हि तत् साध्यं, न यत् साध्यं पराक्रमैः The Jain Swetamber Gonference
HERALD.
(A Conference monthly Journal conducted in English
and Vernacular.)
M
श्री जैन श्वेताम्बर कॉन्फरन्स
हरैल्ड. (मासिकपत्र.)
Vol. I. No. G. June 1905.
पुस्तक १, नम्बर ६. जून सन १९०५.
क
___Contincted by,
नि जनशान
जया
LAB CHAND
'Published by THE JAIN S. CONFERENCE
OFFICE.
DHADDA
.
A.
H
JAIPUR.
JAIPUR
BOMBAY,
Suः
संपादक--गुलाबचंद ढढा एम्. ए.
प्रगट कर्ता पी जैन श्वेतांबर कॉन्फरन्स ऑफिस-मुम्बई. Annual Subscription with postage Re. 1. वार्षिक मूल्य डाक महसूल समेत सिर्फ रु. १. Printed at the Indu-Prakash Press.

Page #192

विषयानुक्रमणिका.
पृष्ठ | विषय. वापर कोन्फरन्सनी रिपोर्ट....१७७-२१० चर्चापत्री. .... ... ... २१८. स्फुट विचार,... ... ...२१०-२१४ ।। सम्पादकिय टिप्पणी. .....२१४-२१७
- जाहेर खबर. ......... ... २२० - आ मासिकना ग्राहकोने खास सूचना. - लवाजम उघरावा सारु आ वखतना अंकथी वी. पी. थी मोकलवानुं शरु करवामां आव्युं छे तेथी लवाजमना पैसा भरी वी. पी. स्वीकारवा आ मासीकना ग्राहकोने नम्र - विनंति करयामां आवेई. वी. पी. पार्छ फेरवी, कोनफरन्स फड़ने नाहक नुकसान करवामां नहीं आवे एवी आशा राखवामां आवेळे.
एसीस्टंट सेक्रेटरी, जैन श्वेतांबर कोनफरन्स-मुंबई,
विज्ञापन, हरेक धर्माभिमानी जैनके लीये. श्री जैन श्वेतांबर डिरेक्टरी.
वॉलंटीयरोंकी जरूरत है। _गुजरात, काठीआवाड व दक्षिण में जैन डिरेक्टरीका काम ख़तम होने की तय्यारी है. और एक दो पक्षमें खतम होगा. मध्यप्रांत, निजाम स्टेट, मद्रास इटाखा, सेंट्रल इंडिआ, मालवा, राजपूताना, मारवाड, इत्यादि मुलकों के जहां हिंदी और मारवाडी भाषा प्रचलित है उन मुल्कोंकी श्वेतांबर मूर्ति पूजक जैनवस्तीकी डिरेक्टरी करनेके वास्ते वॉलंटीयरोंकी जरूरत है. कोनफरन्सकी ओरसे हम अपने प्रत्येक धर्मबंधुको अपने और अपनी आसपासके गांवोंकी डिरेक्टरी तैयार करनेको ओर अपने मुल्क में श्री जैन श्वेतांबर वस्तीवाले गांवोंके नाम, उन गांवोंकी पोस्टऑफीस ओर जेन अग्रेसरका नाम, जीतना होसके उतना लिख भेजनेके वास्ते प्रार्थना करते हैं और उमेद रखते हैं की; हरेक महाशय हमको इस उत्तम कार्यमें मदद करेंगे।
पनव्यहवार करनेका पत्ता
एसीस्टंट सेक्रेटरी, श्री जैन श्वेतांबर कॉनफरन्स.
सराफ बजार-बम्बई.

Page #193

॥ उनमः सिद्धेभ्यः॥ नो रोगाः नैव शोकाः नकलहकलनाः नारिमारि प्रचाराः,
नैवोंध्यम् समाधिन च दरदुरिते दुष्टदारिद्रतानो, .. नश्शाकिन्यो ग्रहानो न हरि करि गणव्याल वैतालजाला,
जायन्ते पार्श्वचिन्तामणि नति वसतां प्राणिनां भक्ति भाजाम् ॥ The Jain Swetamber Gonference Kerald.
Vol. I
.Jhune, 1905.
__
. No. VI
पेथापुर खाते भरायेली श्री उत्तर गुजरात प्रांतिक जैन श्वेताम्बर कोन्फरन्सनो
रीपोर्ट.
( गया अंकथी चालु ).
फंडमां भराएला नाणानी टीप.
नाम.
रुपीआ.
गाम.
अमदावाद. जेपुर. ....
२००
पेथापुर.
शेठ. जमनाभाई भगुभाई. प्रमुख मि. गुलाबचंदजी ढढा साहेब. वकील फतेचंद रामचंद. ) वकील डाह्याभाई हकमचंद. शेठ मोतीचंद भगवान. शा. मेठा मोतीचंद. वकील छोटालाल ललुभाई. वकील नगीनदास साकरचंद,
पुणा. पेथापुर,
"

Page #194

१७८
महेता खेमचंद नानाभाई. गांधी चुनीलाल डोसलचंद. शा. भगवानदास वर्धमानदास.
सतलासण महाजन.
शेठ नागरदास त्रिभोवनदास.
शा. मगनलाल कंकुचंद.
शा. मनसुख ललुभाई.
शा. गणेश नथु. शा. ललुभाई.
शा. हकमचंद सुरचंद. शा. काळीदास वनमाळी.
गांधी दलसुख मगनदासं.
महेता काळीदास देवचंद.
वकील मनसुख मुळचंद. गांधी. भीखाभाई देवचंद.
शा. चंदुलाल छगनलाल.
वकील छगनलाल लखमीचंद .
- कोठारी ललुभाई झवेरदास.
शा. नथुभाई मंछाराम.
शा. पुरुषोत्तम रेवादास.
शा. गुलाबचंद प्रेमचंद.
डोशी मलुकचंद गणेश.
बाई गंगाबाई रतनचंद हकमचंद .
शा. नथुभाइ जोइता.
शा. हरगोवम अमीचंद.
शा. मोतीलाल पानाचंद.
शा. सीरचंद रंगनाथ.
शा. मनसुखराम खेमचंद.
शा. परसोतम मंछाराम.
पटवा वनमाळीदास नथु.
पटवा भोगीलाल छगन.
शा. चुनीलाल नागजी.
जैन कोनफरन्स हरैल्ड.
•
५१
५१
५१
३५
३५
३५
२५
२५
२५
२५
१५
१५
११
११
११
१०
१०
११
१०
१०
१०
५१
१०
१०
१०
१०
६
५.
५.
पेथापुर.
29
""
सतलासण.
पेथापुर.
विजापुर.
पेथापुर.
י
33
33
27
""
""
""
अमदावाद.
"
अमदावाद.
प्रांतीज.
विजापुर.
सादरा.
"
गुंजा.
P
[ ज
पिपरज.
आखज.
पेथापुर.
माकपुर.
भोडा.
माधवपुरा. खोरज.
खोरज.
इटादरा.

Page #195

१९०५ ]
-
पेथापुर कल्फ
नारदीप महाजन ह. काळीदास त्रिभोवन.
..शा. पुंजाराम मानचंद.
शा. लेहरचंद जोईता.
शा. व्रजलाल सेवराम.
शा. अमृतलाल ललुभाइ
शा. मोहनलाल मगनलाल.
शा. नानचंद छगनलाल.
शा. मोतीलाल हकमचंद ..
शा. चतुरदास साकरचंद.
दलाल सांकळचंद मोहकम बी. ए. दोसी. मणीलाल नथुभाई. बी. ए. मि. केशवलाल दौलतराम.
५
५
दरखास्त करनार - वकील छोटालाल ल्लुभाई.
टेको आपनार - लाला चरिंजीलाल पंजाबवाला.
५
५
५
V
५
५
कुल रु. १७३३
नारदीपर
खेरवा
अमदाबाद.
"
35
""
माणसा.
पेथापुर.
अमदावाद.
33
ラウ
""
१७९
वली शेठ जमनाभाई भगुभाईए पेथापुरनी पांजरापोलना फंडमां रु. ५०० आया ह बीजा गृहस्थोए, पण पोतानी खुशीथी तेमां नाणा भर्या हतां जेथी तेमां पण एकंदर रु. १२०० ना
आशरे थया हता.
ठराव पांचमो. स्वधर्मी बंधुओने मदद करवानी भलामण.
स्वधर्मी भाइओ तथा बेनोने आश्रय आपवा तथा कामे लागी शके तेवांओने कामे लगाडवा श्रीमंत धंधादारी मीलमालेको वीगेरे मोटा वेपार आदी साधनवाळा जैन बंधुओने आ कोन फर खास भलामण करे छे.
मि० छोटाळाल ललुभाइनुं भाषण.
आपणा भाइओ जमणवारो वीगेरे पाछळ अने तेवांज बीजां वगर जरूरना कामो पाछळ भारे खर्च करवामां उलटमंद रहे छे, पण आपणा निराधार यह पडेला बंधुओ तरफ तेओनी लागणी बराबर उतपन यह नथी. जीवनना नीभाव अर्थे जोइता अनाजनी तंगीथी पीडाता भाइओने अनाज वीगेरे पुरूं पाडवाने बदले तेने तथा बीजाओने अकाद वखते मीष्टान आपवा पाछळ हजारो रुपीया खर्चवा अ शुं व्याजबी कहेवाय ? वधारे अफसोसनी वात तो अ छे के आपणा बंधुओ दरेक नहानामां नहाना जीव तरफ दया धरावनारा होवां छतां पोताना स्वधर्मी बंधुओनेज तदन भुली ज्ञाय छे. दरेक भाइए एटलं तो समजवुं जोइए के दुनीया उपरना कोइ पण प्राणीना करत

Page #196

ܘܐܐ
जैन कोनफरन्स हरैल्ड.
[जून. जैन बंधु तरफनुं तेओनुं सगपण सौथी वधारे छे. आपणे काइ पण अवी गोठवण करवी जोइए के जेथी जैन कोममां नीराधारोनी हस्तीज नहीं होय. ईगलंडमां एक. वखत एवो हतो के त्यां भीखारीओनां टोळेटोळां रखडतां हतां पण ते पछी सरकारे ज्यारथी जाहेर फंड उघाडी भीखारीओने भीख मांगतां अटकाववानो कायदो बांध्यो त्यारथी ईगलंडमां भीखारीओ तदन गुम थइ गया छ. आपणे आपणा पेट तो भरीये तेमां कांइ नवाइ नथी. पण ज्यारे आपणां स्वधर्मी बंधुओमांना गरीबो अने नीराधारोने मदद करी तमने सहायभूत थइशुं त्यारेज व्याजबी रीते करेलु कहवाशे. पोताना धन वीगेरेनो उपयोग करतां योग्यायोग्यनो वीचार करवो घटे छे.
आपणे आपणा अनाथो अने विधवाओ माटे साधननी गोठवण करवी जोइजे. आपणामां पुनर्लन नथी अने ते रीवाज आपणामां दाखल करवा पण मागता नथी तो विधवाओ माटे आपणे काइ खास गोठवण करवानी जरूर छे अने आपणा मोहोटा मील मालेको अने शेठीयाओनी तेम करवानी पहेली फरज छे. खानगो मदद आपवाने बदले तेने माटे एक जाहेर फंड उघाडवू जोइए छे. केटलाको आपणने “नाना जीवने पाळनार अने मोहोटो जीवने मारनार " एम. कही आपणी मश्करी करेछे ते आवी कांइ गोठवण करी बंध करवू जोइए छे..
लाला चीरंजीलाल नुं भाषण. ___ ओ निर्धनता ! तारुं सत्यनाश जजो. जे घरमां निर्धनतानो वास थयो तेनुं सर्व सुख तेनी साथे गयुं छे. एक पती अने पत्नी एक बीजाने गमे तेटलां चाहतां होय तोपण मात्र मुफलेसीने लीधे एक बीजाने तजी दे छे. घणाओ गरीबीने लीधे आपघात करे छे. एवी- मुफलेसीमां सपडावानो कोई पण माणसने माटे संभव छे. एवा घणाओ छे के जेओने चार चार दिवसो सुधी खावानुं मळतुं नथो. छपनना दुष्ट दुकाळमां दुकाळीयांओनी जे छबीओ लेवामां आवी छे ते जोईने छाती फाटी जाय छे. जे माता पोतानां बाळकने एक घडीभर पण छुटुं मुकवाने खुशी होती नथी ते माताओए मात्र एक रोटलीने खातर पोताना वहालां बचांओने अन्य धर्मीओने वेची नांख्यां छे. एक घरमां एक बीछाना उपर बाप मांदो पडयो छे, बीजी बाजु मा मरी गयली पडी छे अने बाळको पोतानी माताने जविती जाणीने स्तन मोहडामां पकडीने धावण मेळववा मथे छे एवा देखावो घणा नजरे जोया छे. आ बनावो शु जैन भाईओनी लागणी उश्केरवाने माटे बस नथी ? जेओ शरमने मारे काम करवाने शरमाय छे तेओ आवी जातनी पीडाओथी पीडाई पीडाईने अंते प्राण छोडीने चाल्यां जाय छे. मारी कहेवानी मतलब तो एटलीज छे के एक पण जैन पछी ते श्वेतांबर होय, दीगंबर होय के साधु मार्गी होय पण ते भीखारी नहीं होवो जोईए. घणी कोमोमां भीखारी छे पण जैन कोममां भीखारी वर्ग नथी परंतु एवी सेंकडो वीधवाओछे के जेओ पोतानी खानदानयत जाळवीने दुःखी जिंदगी पण निभावी ले छे. मरदो आ दुख समजवाने अशक्त छे कारण के तेओ तो पोतानी पत्नी मरण पामवाने बीजेज दिवसे परणे छे. विधवाओना दुःखनुं पुरु वर्णन आपवाने हुं तदन अशक्त छु कारणके. ते दुःख. असह्य छे. आवी विधवाओ अने मरी गयलां

Page #197

१९०५]
पेवापुर कोन्फरन्स.. माबापोना अनाथ बाळको तरफ दया राखवी एज खलं कर्तव्य छे. तमारी तमाम मालमीलकत मरण पछी कोकरा मीसाल छे तो पछी आवा कोमळ बाळको तरफ तमो शुं दया बतावी नहीं शको? लाहोर तरफना जैनो) अक यतीमखानुं (अनाथाश्रम) उघाडयुं छे अने तेमां गरीब अनाथ बाळकोन राखवामां आवे छे, जेओमांना बे चारने सीरपुर खातेनी कोनफरनसमां मोकलवामां आव्यां हतां. आवां अनाथ बाळको तरफ पण तमो सर्वे भाइओ दीलसोजी बतावशो एवी मने आशा छे. .
बाद मत लेवामां आवतां ए ठराव सर्वानुमते पसार थएलो जाहेर करवामां आव्यो हतो.
ठराव छठो. हानीकारक रीवाजो दूर करवा बाबत.
" नीचेना कुरीत रीवाजो, हानिकारक चालो, अधर्म आचरणो जे जैन भाईओमां संग प्रसंग तथा परंपरा दोषथी जडमूळ घाली बेठा छे ते प्रति आ कोनफरन्स अणगमो बतावी तेने बनती त्वराए दूर करवा आ कोनफरन्स भलामण करे छः१ बाळलग्न
५ मरण पाछळ रडवू, कुटवू. २ वृद्धलग्न;
६ फटाणादि बिभत्स गाणा. ३ एक स्त्री छतां बीजी परणवी;
७ अन्य धर्मशास्त्र मुजब लग्नादि करवां." ४ कन्याविक्रय; दरखास्त करनार-वकील छोटालाल कालीदास गांधी. टेको आपनार- , छोटालाल ललुभाई.
.,, डाह्याभाई हकमचंद.
लाला चीरंजीलाल. मि. छोटालाल मनसुखराम. ,, मनसुखराम मुलचंद. ,, केशवलाल अमथाशा.
मी. छोटालाल कालीदासर्नु भाषण. अगाउना बे ठरावो अमलमां मुकवा माटे नाणानी जरूर हती पण हुं जे ठराव तमारी समक्ष मुकवानो छु ते ठराव अमलमां मुकवा माटे मात्र तन अने मननीज जरूर छे. आपणामां जे कांई रीवाजो हालमा दाखल थया छे ते धर्मने लीधे, सोबतने लीधे अने परंपराने लीधे दाखल थया छे. धर्मने लीधे जे कांई रीवाजो दाखल थया छे ते साराज होय छे पण सोबत वीगेरेने लीधे घणा खोटा रीवाजो दाखल थवा पाम्या छ अने ते दुर करवानी घणी जरूर छे. अमारा बापदादाओ भुल करता आव्या हता माटे अमो पण ते करीशुं एवी दलीलो कोईना तरफथी करवामां आवशेज नहीं एवी हुं आशा राखुं छु.

Page #198

[जून
जैन कोनफरन्स हरेल्ड. * लग्न, कार्य आपणामां सौथी माटुं अने आनंददायक गणाय छे. आनंदना आ काममांज वधारे खोटुं काम गुजरातमा करवामां आवे छे. एक माणसने एक घोडो लेवो होय तो ते स्वारी या गाडीने माटे लायक छ के केम ते जोवानी तजवीज करशे पण एक छोकराने माटे वहु लाववानी हशे अथवा तो छोकरी माटे वर शोधवानो हो त्यारे एटली पण काळजी राखवामां आवशेज नहीं. ते वखते तो बाप मात्र पोतानी वाहवाह कहेवडाववानीज दरकार राखे छे. में एक दाखलो एवो जोयो छे के एक खानदान गृहस्थ पोतानी त्रण वरसनी छोकरीनुं वेशवाळ एक मासना छोकरा जोडे कर्यु छे. हवे ज्यारे छोकरी चार वरसनी थशे त्यारे ते पोताना छ आठ मासना पतीने केडमां तेडीने फेरववाने लायकनी थशे. आवी जातनां लग्नो केवां नीवडे ते जोवु सहेलुं छे. जो वस्तीपत्रक उपर जरा नजर फेरवशो तो छोकरओि सत्तर अढार वर्षनी वय सुधीमां घणी मोटी संख्यामां मरण पामे छे. तेनुं कारण काची वये गर्भ धारण करवानुं छे अने आपणामां तो एवी कहेवतज छे के “ सुवावड तो मरणनो खाटलोज छे." शुं आनो अर्थ एवोज छे के माताओ पोतानी बाळकीने वहेली मारी नाखवा माटेज परणावे छे ? केटलाको कहे छे के जैनोमां बाळलम नथी पण वस्तीपत्रक उपरथी जोतां मालूम पडे छे के अमदावादमांज सात वर्षनी एक जैन विधवा छे अने वडोदरामां दश वर्ष अंदरनी विधवाओ छे. शुं आ आर्छ शरम भरेलुं छे ? आवी रीते छोकरीओनी संख्या घटवा साथे छोकराओ एक, बे, चार पत्नीओ करवाने अचकाता नथी. तेथी घणा जुवानोने कुंवारा रहेQ पडे छे. बाळलग्न करतां पण वृद्धलग्न वधारे खराब छे. नानी वये परणेलुं जोडुं तो पांचे पंदरे पण ठेकाणे पडे, पण साठ वरसना डोसा जोडे परणेली बार वर्षनी बाळकीओने तो दुःखमांज संसार गाळवानो रह्यो छे. हवे ए रीते छोकरी
ओनी संख्या तो घटतीज रही छे, तेमां वळी एक करतां वधु पत्नीओ करवानो रिवाज - तो धणो फेलायलो छे. आवा पतीओना केवा भवाडा थाय छे अने तेओ केवा दुःखी थाय छे ते आपणे सारी रीते जाणतां होवाथी ते उपर हुं वधारे बोलीश नहीं. आपणामां सौथी वधारे खराब रीवाज कन्याविक्र यनो छे. कसाइओ तो जानवरोने मारी नांखीने वेचे छे पण माबापो तो जीवतां बाळकोनु मांस वेचे छे. रडवा कुटवाना संबंधमां हुं मात्र एटलुंज कहीश के उघाडी छातीए कुटवानो रीवाज तो तद्दन शरम भरेलो छे अने बैरांओए ते रीवाज बंध पाडवो जरूरनो छे. लग्न विधीना संबंधमां हूं कहीश के बीजा दरेक कार्यमां जैनधर्म मुजबनी क्रिया करवामां आवती होवा छतां लग्न बीजा धर्मप्रमाणे करवां ए शुं वाजबी कहेवाय के ?
मि. छोटालाल ललुभाइनुं भाषण.
आपणी प्रजा वीर्यहीन अने बळहीन थती जाय छे ए बीना तो घणी जाणीती छे. आपणी वय पंचावन अने साठ वरस करतां वधारे लंबावानी आशा तो राखवी नहीं. घणा खरा पचासनी अंदरज मरण पामे छे. आ बीना आपणे सारी रीते जाणीये छीए छतां पण तेना कारणनो आपणे कांई पण विचार को नथी. जुवान वये एक छोकरो मरण पामतां तेनां माता पीता आक्रंद करीने रडे पीटे छे पण तेना करतां तेओ जो बाळलग्मनो अटकाव करे तो आवी तको घणी ओछी आवे. मनुष्यना शरीरने पाकवा माटे जेटलो वखत जोईए तेटलो आपवा पहेलां तेनां लग्न करी तेनी परीपक्वतामां काj पाडवामां आवे छे अने परीणाम ए आवे छे के वायु वनस्पतीनो बचाव करनाराओ पोतानां बाळकोनां मरण- कारण थई पडे छे. बाळलग्न करनाराओ हत्यारा छे एम कहेवाने अचकावाने कारण नथी. आपणी प्रजा दीन

Page #199

१९०५]
पेयापुर कोन्फरन्स.. प्रती दीन उतरती जाय छे एम जाणवा छतां तेनो इलाज करवामां आवतो नथी ए बनाव तद्दनः बेहुंदो छे.
मि. डाह्याभाई हकमचंदनुं भाषण. कन्याविक्रयनो रीवाज गुजरातना घणा भागमां बीजा करतां हालमां वधारे प्रमाणमां चालतो होवाथी ते बाबत उपर खास वधारे ध्यान आपवाथी प्रमुख साहेबे तेवा वीषय उपर बोलवा, मने फरमावेलु होवाथी ते विषय उपर बोलवा रजा लडं छु. कन्याविक्रय ए संस्कृत भाषानो बोल छे अने " विक्रय " ए बोल “क्री” धातु उपरथी नीकळेलो छे. एटले के कन्याना बदलामां कांई पण अवेज लेवो तेवो अर्थ कन्याविक्रयनो थाय छे. केटलेक ठेकाणे साटां, खडां, चोखडां अने वेलथी कन्याओनां लग्न करवामां आवे छे. बे मागसो पोतानी कन्याओं अरसपरस आपीने लग्न करे तेने " साटां" कहेवाय छे. त्रण शखसो पोतानी कन्याओ तथा छोकराओनां अरसपरस लगन करे तेने
खडं कहेवाय छे. तेज रीते केटलीक वखते चार शखसो एक एकनी कन्या अने छोकराओने एक बीजा साथे गोठवी आपे तेने चोख९ कहेवाय छे. वळी केटलीक वखत दश या पंदर माणसो मळी अंदर अंदर एवी गोठवण करे के एक गृहस्थ पोतानी कन्या बीजाना छोकरावेरे आपे अने तेना बदलामां कोई त्रीजाज गहस्थनी कन्या पोताना छोकरा माटे मेळवे पण ते एवी शरते के ते त्रीजा गृहस्थना छोकराने पण तेओमांनो एक गृहस्थ वगर पैसे कन्या आपे. आवी जातनी गोठवणोने " वेल" कहेवामां आवे छे. जेओने मात्र कन्या होय तेओ तेमना बदलामां रुपिया ले छे पण ज्यारे छोकरो छोकरी साथे होय त्यारे कन्याना बदलामां रुपिया नहीं लेतां सारी कन्या मेळवे छे. तेओ पोताने कन्याविक्रयना टोळाथी मुक्त माने छ पण हुं तो धारूं छु के तेओनो दोष कोई पण रीते ओछो थतो नथी, कारणके तेओ पण पोतानी कन्याना बदलामां रोकड नाणुं नहीं पण बीजी कन्याना रूपमा पुरतो अवेज मेळवे छे. कन्याओने योग्य स्थळे, योग्य कुटुंबोमां अने योग्य वरनी साथे परणाववानी तेमना वाली
ओनी फरज छ एम आपणा शास्त्रोमां खुली रीते जणाववामां आव्युं छे. परंतु उपर जणाव्या मुजबना कन्याविक्रय करनाराओमां ते समजनी गेरहाजरी जोवामां आवे छे. केटलाको तो लीलांउमां मुकेली एक चीजनी माफक वधारे दाम आपनारा माणसनेज पोतानी कन्या आपे छे, पछी ते माणस लुलो, लंगडो, बहेरो, आंधळो वृद्ध अथवा गमे तेवो खामीवाळो होय तेनी तेओ काई पण दरकार करताज नथी. आवां माबापोने मावापनी उपमा आपवाने बदले माबाप रूपे निर्दय शत्रुओनी उपमा आपवी जोईए अने तेमने माटे जेटलो धिक्कार बतावीए तेटलो ओछो छे. कन्याना माबापो सामावाळाने बनी शके तेटलो वधारे नीचोववामां पोतानी बहादुरी माने छे अने. ते पछी पोतार्नु फरजंद थोडा वखतमां कंगाल हालतमां आवी पडे या दळणां दळीने पेट भरवानी स्थितीमा आवी पडे तोपण तेनी दरकार करता नथी. जे कन्याओने फक्त पैसाने खातरज वृद्धो जोडे परणाववामां आवे छे तेओ लग्न पछी थोडा वखतमांज दुखी हालतमां आवी पडे छे अने आखी जिंदगी तेवीज हालतमा पुरी करे छे. जीवदया प्रतिपाळ होवानो दावो करनारी आपणी कोमना जे गृहस्थो आवां कसाइओना जेवां काम करे छे, तेओने तेवां कामो करता अटकाववा माटे, दाखलो बेसाडवा माटे न्यातोना आगेवानोए केटलाकोने घटती सजा करवी जोइए. रांक कन्याओने पोतानां मूर्ख अने लोभी माबापोना भोग थइ पडता अटकाववा माटे न्यातोना आगेवानो जो कांइपण करशे

Page #200

जैन कोल्फरन्स हरेल्ड.
[जून तोतेओ सेंकडो गरीब कन्याओनो आशीर्वाद मेळवी शकशे. केटलाको एवी जातनी दलील करे छे के अमारा छोकराओने कोइ कन्याओ आपतुं नहीं होवाने लीधे जो कन्याना बदलामां नाणां नहीं लईए तो पछी छोकराने परणाववो क्याथी ? तेओने हुं मात्र एटलोज जवाब आपशि के छोकराने खातर छोकरीनो स्वार्थ बगाडवामां शुं एक पीता व्याजबी छे के ? वळी छोकराओने जमानाने अनुसरती केळवणी आपी ते दुनीयामा उपयोगी थई पडे तेवी रीते तैयार करवामां आवशे तो तेने कन्या मळवामां कांइ पण मुशकेली पडे तेम हुं मानतो नथी. वळी स्त्री केळवणी फेलाववाथी पण आवां अघोर कर्मो आपोआप बंध पडशे. केळवायली माताओ पोतानी वहाली पुत्रीओने कुवामां कदी पण नाखवा देशेज नहीं एवी मने खात्री छे.
लाला चिरंजीलालन भाषण.
एवो कोण कमअक्कल छे के जे पोतानां प्यारां संतानने कुवामां फेंकी देइ तेनी साथे एवो विरोध करे? पण मात्र एकज चीज एवी छे के जेने माटे एवं काम पण थाय छे. ते चीज पैसो छे. मुझफराबादना स्टेशन उपर में एक डोसाने नानी वयनी बाळकी साथे जोयो अने में तेने पुछयु के आ तमारी पुत्री छ के ? पेलो डोसो मारा उपर गुस्से थयो. पण में तो तेने के के अरे बेवकुफ, . तूं तो बे मास पछी कबरमां चाली जईश अने आ बिचारी शुं करशे ? ज्यारे एक कन्या- वेविशाल करवामां आवे छे त्यारे तेणीने कदी पण आशा होतीज नथी के जे साहेलीओ आजे आनंद करे छे तेओज थोडा मास पछी तेणीनी चुडी तोडवानी छे. जैनोमां एवा हजारो लोको छे के जेओ पोतानी पुत्रीना घर- पाणी पण पीता नथी तेमां पण केटलाक पापीओ एवा छे के जेओ पोतानी प्यारी पुत्रीओने वेचीने आखी कोमने लांछन लगाडे छे. जे माबापोए पोतानी कन्याने वेची छे तेओए सुखनी आशा तो कदी पण राखवीज नहीं. पण नर्कना द्वारमा जवा माटे तैयार रहेवू जोईए.
पोताना भाषण दरमीयान लाला चिरंजीलाले वृद्धविवाहना संबंधमां नीचेनी कविता साई हती:-'
मेरा हरीयाला बना, तेरी सूरत पर खूरबान, गाल बने सुखी नारंगी, मुखमें एक न दांत, कमर कुबडी चलने न देवे, सर के उजले बाल, वाह वाह २ कह करलो तिलक, डिगमिग करती चाल, नाक बहै और लाल टपकती, पिचक गये दोनों गाल, नई दुलहन सुखकी अभिलाषी, सर पर नाचत काल.
मि० छोटालाल मनसुखनुं भाषण. मि. छोटालाल मनसुख रायचंद नामना विजापुरथी आवेला एक नहाना विद्यार्थीए अत्रे प्रमुख पासे बाळलग्नना संबंधमां थोडा बोलो बोलवानी रजा मांगी हती. तेणे पोतानुं भाषण घणी छटादार रीते वांची संभळाव्यु हतुं अने श्रोताजनोए तेने ताळीओना अवाजोथी वधावी लीधो हतो. पोताना भाषण दरम्यान तेणे जणाव्युं हतुं के:

Page #201

१९०५ ]
पेथापुर कोन्फरन्स.
१८५
विवेकी जैन बंधुओ अने सुज्ञ बेहेनो, बाळलग्ननो जे प्रचार आपणा देशमां वधी पड्यो छे ते तरफ प्रथम लक्ष आपघुं एम धारी आ जगोए बोलवानी रजा मागुं छं. कृपाळु सार्वभौम ब्रिटीश सरकारना इनसाफी अमलमां आ आर्यावर्तमां आपणा लोकोए विद्यादेवीनं चरणसेवन करवा मायुं छे. विद्या बडेज सत्यासत्य, सारासार विगेरेनी समजण पडे छे, पण हालमां विद्याना अभावे आपणी स्थिति आगळ करतां दीन प्रतिदिन घणीज नबळी थती देखाय छे. दिवसे दिवसे लोकोमांथी समजशक्ती घटवा लागी छे अने तेना लीघे अनेक प्रकारनी खराब रूढीओ आपणामां दाखल थइ
इ छे. जे रीवाजो विषे शास्त्रमां स्पष्ट मना छे ते रीवाजो दाखल करी विरुद्ध आचरण करवा मांड्या छे, पण ए बधुं विद्याना अभावेज बनतुं आव्युं छे अने ए प्रमाणे आपणामां बने एमां कांइ नवाइ जेवुं नथी, कारण अविद्या अवळे रस्ते चडावनार छे ए आपणा जैन भाइओना जाणवा बहार नथी.
आ प्रमाणे विद्याना अभावे मारा जैन भाइओ भुला पडी अवळे रस्ते चढ्या अने अन्य दर्शनीओनां कार्य जोइ तेवां काय पोते करवा लाग्या.
एक वखत एवो पण हतो के आपणुं वर्तन निहाळी अन्य धर्मीओ अनुकरण करता अने आज एवो पण वखत आव्यो छे के अन्य धर्मीओना वर्तननुं अनुकरण आपणे करीए छीए. अहो, केटली बधी दीलगीरीनी वात छे ? केटलो बधो अफसोस ? लोकोनी आटली बधी गैरसमजण थइ एनं कारण शुं ? बीजाना पगले आपणे चालवा लाग्या तेनुं प्रयोजन शुं ? मात्र विद्यानो अभाव. पण बंधुओ, हवे ज्ञानना प्रकाश वडे वहेमादि अंधकार नाश पामवा लाग्यो छे. प्रथमनी विद्या अने कीर्ती मेळवववानों समय लगभग नजदीक आव्यो छे. माटे सुज्ञ बंधुओ, आवा सुसमयनो लाभ लेवा एक संप थइ उठो अने आजे आपणे जे कार्य माटे अत्रे भेगा थया छीए तेवांज कार्योंना विचार हमेशा घर आगळ पण करता रहो के जेथी करी आपणी आर्यावर्तनी प्रजा सारा पाया उपर चढे.
एक तरफ प्रतापी ब्रिटिश सरकारना सुराज्यथी विद्यारूपी सूर्यनो उदय थयो छे. बीजी तर - फथी मुंबईनी जैन एसोसिएशन ऑफ इंडिया तथा जाहेर कोनफरन्सो, संसारीक, धार्मिक अने राजकीय सुधारा माटे मथन करे छे. हवे कोण कहेशे के प्रथमनी स्थिति संपादन करवानो समय नजदीक नथी आव्यो ? कोइज नहीं. माटे सर्व भाइओ, आवा सरस वखतनो लाभ लेवा तत्पर थाओ एज मारी विज्ञापना छे. बाळलग्ननो जे प्रचार आपणा देशमां वधी पड्यो छे, ते तरफ प्रथम लक्ष आपवुं एम घरी बोलवानी रजा मागुं छं. संसारीक हानिकारक रीवाजोमांनो आ एक रीवाज छे. आ दुष्ट रीवाजेज आपणा हिंदना लोकोनी पायमाली करी नाखी तन, मन, धन, अने विद्या ज्ञाननी संपत्तीथी दूर करी मुक्या छे. आ दुष्ट रीवाजेज आपणा आर्यावर्तनुं सत्यानाश वाळी मेळ्युं छे. छतां पण कोइ वीर नरोए, अरे ? भरतखंडेना भूपतीओए अत्यार सुधी आंख उघाडी जोयुं होय एम जणातुं नथी ! पण आ भरतखंडना अनेक भूपतीओ पैकी नामदार वडोदराना महाराजा श्रीमंत सरकार सेनाखासखेल समशेर बहादुर सयाजीराव महाराजे स्वदेशाभिमानार्थे कमर कसी आगेवानी करी पोताना -राज्यमां बाळलग्न प्रतिबंधनो कायदो बहार पाड्यो छे, तेथी ते नामदार महाराजाश्रीने आ शुभ मांगलीक प्रसंगे हजारो धन्यवाद घटे छे. (ताळीओ) ए सार्वजनिक उन्नतीना अर्थे नामदार महाराजा श्री जे स्तुत्य काम हाथ धर्यु छे तेमां जरूर जगत्नीयंता फत्तेह आपे एम इच्छाए छीए. आ दुष्ट रीवाजे आपण जे अधोगतीए पोंचाड्या छे, तथा जनसमुदायने भयंकर हानीओ करी ने

Page #202

[जून
जैन कोनफरन्स हरैल्ड. हजु करे छे तेथी कोइ पण माणस अजाण्यु नथी. आ दुष्ट रीवाजे आपणा लोकोना शरीरनी छेकज पायमाली करी नाखी छे. कोईना पण मुख उपर नुर रहेवा पाम्युं नथी. चहेरा तो तद्दन फिका पडी गया छे. उत्साह तो बिलकुल जणातो नथी. आजे माथु दुखे तो काले पग दुखे, परम दहाडे पेटमां दुखे तो वळी चोथे दिवसे तो कांइ बीजुंज थाय. पंदर सोळ वर्षनी वयना उछरता बाळकोने चश्मा चढाववा पडे छे. ए रीते आ रीवाजे आपणा आयुष्य उपर पण छलंग मारी छे. आ दुष्ट रीवाजे आपणी शक्तीनुं हरण करी बस कर्यु नथी पण आपणी संततीने वधारे ने वधारे अशक्त तथा ओछा आयुष्यवाळी दीन प्रतिदीन करी नाख्ने छे. आ दुष्ट रीवाज आपणा उपर ज्यारथी मुसलमान लोकोनी सत्ता शरू थई त्यारथी आपणामां दाखल थवा पाम्यो होय एम जणाय छे. आगळना बादशाही अमलमां हिंदुओनी कुंवारी कन्याओने परधर्मिओ जोरजुलमथी लइ जता अटकाववाना हेतुथी आ दुष्ट रीवाज दाखल थवा पामेलो छे. हाल कांई तेवो समय रह्यो नी, तेथी आपणा लोकोए ए दुष्ट रविाजने वळगी रहेQ जोईतुं नथी; कारण के हालनी सार्वभौम ब्रीटीश सरकारना अमल नीचे कोई वातना जोर जुलमनो संभव नथी, तेथी ए नेकी राजकर्तानो आ मांगलीक प्रसंग उपकार मानवो जोईए. जय जय, श्री एडवर्डनो जय जय. नानपणमां लग्न करवाथी स्त्रीना उपर मरदनो जे दाब रहेवो अवश्यनो छे ते रही शकतो नथी ने मरद तरफ जे माननी दृष्टीए जोवू जोइए ते बनी शकतुं नथी. आ जंगली रीवाजे ब्रह्मचर्य अवस्थारूपी प्रथम आश्रम तेनो तो समूळगोज नाश करी दीधो. तेनां कडवां फळ आपणने भोगववां पडे छे अने भविष्यनी प्रजाने भोगववां पडशे ए खुल्लुंज छे. बंधुओ ! ए दुष्ट रीवाजने नाबुद करवा तत्पर थई श्री सयाजीराव महाराजा साहेबने साह्यभूत थाओ, एज मारी प्रार्थना छे. विद्या संपादन करवामां आ दुष्ट रीवाज मोटी अडचणरूप छे. विद्याथी केटला लाभ थाय छे ने विद्या खरा सुख, साधन शी रीते थई पडे छे ते यथार्थ रीते तो फक्त विरलाओज जाणी शके छे. विद्याथी जे एक अलौकीक आनंद थाय छे ते महोडे कही शकाय एवो नथी. हवे ब्रह्मचर्य विषे बे बोल बोलशि. बधा जीवोना प्राण रक्षण- मुख्य साधन ब्रह्मचर्य छे. ते शरीरना आरोग्यनुं मुख्य कारण छे. ब्रह्मचर्य वडे शरीरनुं पोषण थाय छे, बळ बुद्धी ने तेज वधे छे, ने आयुष्यने वधारे छे, वृद्धावस्थाने रोके छे, रोगनो नाश करे छे, मृत्युथी बचावे छे, अने मोक्षमार्गनी बारी देखाडे छे, अने मनने सदा प्रफुल्लीत राखे छे. आ सर्वे बाळ वयमां ब्रह्मचर्य नष्ट थवाथी नाश पामे छे अने अनेक प्रकारनां कष्ट उभां थाय छे, जेथी बाळलग्ननो रीवाज बंध करी पोतानां संतानोनां इहलौकिक अने परलौकिक सुखनी वृद्धी करवाने ब्रह्मचर्य पळावq ए माबापोनी मुख्य फरज छे. ज्यारे आपणा आर्यावर्तमां ब्रह्मचर्य धर्म प्रबळ हतो अने बाळ लगन थतां नहीं हतां त्यारे आपणो देश सर्व प्रकारनी उन्नतीना शीखर उपर हतो; परंतु ज्यारथी ब्रह्मचर्य नाश पाम्युं त्यारथी आपणो देश नष्ट भ्रष्ट थई गयो छे. बळ, बुद्धी, धन, महाशयता अने पुण्यनी वृद्धी ब्रह्मचर्यथी थाय छे; तेनो महीमा अगाध छे. जेनुं ब्रह्मचर्यपणुं भ्रष्ट थाय छे तेनी घणी दुर्दशा थाय छे. ज्यांसुधी आपणा देशमां ब्रह्मचर्यनी स्थापना थशे नहीं त्यांसुधी देशनी उन्नती थवी दुर्लभ छे. ब्रह्मचर्यथी सर्व सत्ताधीश थवाय छे. पुर्वकाळे ऋषी, महर्षी अने राजा महाराजा ब्रह्मचर्यनेज परम धर्म मानता हता अने पूर्ण ब्रह्मचर्य पाळीने शत्रुनो पराभव करता हता. युरोपियन लोको लांबी जिंदगी भोगवे छे तेनुं कारण तेमनामां मोटी उमरे लग्न थाय छे एज छे. सद्गृहस्थो, आगलना पुरुषो ब्रह्मचर्यथीज बुद्धीवान अने बलवान हता. जे गृहस्थ नानाप्रकारना सुखी आशा राखतो होय तेणे ब्रह्मचर्य- सेवन करवू अने पोतानी संततीने तेनु सेवन कराव. बाळ लग्नथी विधवाओ!

Page #203

१९०५] पेचापुर कोन्फरन्स..
१८७ वृद्धी थाय छे एना सविस्तर आंकडा आपवा बेसुं तो आजनो विषय वधी जाय .अने मारे बीजु बोलवायूँ छे ते रही जाय; तोपण मारे कहेवू जोईए के आ दश वरसनी खानेसुमारीना आंकडा जोतां घणो मोटो भाग विधवाओ होवानुं जणाय छे. आ उपरथी सहज जणाशे के बाळलमनो प्रचार ते वखतथी मांडीने आज सुधी चालु रह्यो छे ए घणुं खेदजनक छे. आपणा आर्यावर्तना प्रत्येक प्रांत तरफ दृष्टी करीए तो ठेकाणे ठेकाणे आपणा देशीओनी वृद्ध आकृती, फीका चहेरा, नीस्तेज दुर्बळ शरीर, उंडी बेशी गयेली नाजुक आंखो अने क्षय आदीक अनेक रोगो जोवामां आवे छे. आ भयंकर सडो आ भारत भुमीमांथी नीकळवा पामशे नहीं त्यांसुधी आ हिंदनी प्रजा कदी पण सुखी थशे नहीं एटला माटे सौने मारी प्रार्थना छे के आ महा रोगने मारी काढवा पुरुषार्थ करवो ए दरेक माणसनुं कर्तव्य छे एटलं बोली बेसवानी रजा मांगु छु..
मि. मनसुखराम मुळचंदनुं भाषण. जे स्त्रीओ पोतानी नाकनी दांडी पण बीजाओने बतावती नथी तेओ रस्तानी वचे उघाडी छातीए कुटे ते केवु शोकजनक छे ! रांडनारी एक अने रडावनारीओ हजार होय छे अने तेओ एक बीजाने उश्केरणी करीने एवी रीते रडवानी फरज पाडे छे के रडनारी कुटनारी स्त्री घणी वखत बेभान थईने नीचे पडी जाय छे अने मरण पामे छे. दरेक माणसने मरवानें तो छेज. जे जुवान पुत्रने आखी जिंदगीना सुखनुं साधन मान्युं होय तेने पोतानेज बाळीने राख करीने पाछा आव्या पछी अतिशय रडवाथी शुं वळवानुं छे ! तेम करवाथी कांईपण लाभ थवाने बदले हानी थाय छे, माटे दरेक बाईओने मारी नम्र अरज छे के तेमणे रडवा कुटवानो रीवाज छोडी देवो. कोई स्त्रीना सांभळतां जो कोईनाथी कांई अपशब्द बोलाई गयो होय तो ते स्त्री पोते कचवाय छे एटलुज नहीं पण ते वखते हाजर रहेला बीजा पुरुषो पण पोतानी लागणी दुखायली समजे छे. परंतु लग्न वखते स्त्रीओ पोते कांई पण मर्यादा राखवा वगर पोतानां सगां वहालाओ तथा बीजा अन्य पुरुषोनी हाजरीमां गमे तेवा नहीं पसंद करवा जोग शब्दनो उच्चार करे छे ते शुं ओर्छ नीचुं जोवडावनारुं छे ? हाजर रहेली बानुओने मारी अरज छे के तेओ पोताने त्यां लग्न अवसर आवतां फटाणा गावानो रीवाज बंध करशे.
मि. केशवलाल अमथाशानुं भाषण. अन्य धर्मनी विधी मुजब लग्न करवानो जे रीवाज हालमां प्रचलीत छे ते घणो खेदजनक छे. ब्राह्मणो हालमा जे रीते लग्न करावे छे तेमां तेओ गमे तेवा ओटा गोटा वाळी दे छे अने ते वखते वर कन्या केवी केवी जातनां पवीत्र वचनोथी बंधाय छे तेनो तेओने कांई ख्याल पण होतो नथी. जो आपणे जैन विधी मुजब लग्न कराववानी हठ पकडीशुं तो ब्राह्मणो आपोआप जैन विधी शीखशे अने कदाच तेओ तेम पण नहीं करे तो पछी आपणा जैन भाईओने ते माटे तैयार कराववा घटे छे.
बाद मत लेवामां आवतां ते ठराव सर्वानुमते पसार थयलो जाहेर करवामां आव्यो हतो. ठराव सातमो. आपसनी तकरारोनो पंचथी नीकाल करवा बाबत.
" जैन बंधुओमां व्यवहार योगे आपस आपसमां कांई तकरार टंटो थाय तो ते माटे सरकार दर.

Page #204

जैक कोनफाल्स होल्ड. बारमा जई पैसानी खुहारी नहीं करतां पंचद्वारा के अंदर अंदर समाधानी करवानी आ कोनफरन्स जैन बंधुओने खास भलामण करे छे. "..
दरखास्त करनार--वकील छोटालाल कालीदास. .... टेको आपनार-वकील डाह्याभाई हकमचंद.
मि. छोटालाल कालीदासर्नु भाषण. . ज्यारे एक माणसने अन्य बंधु उपर रोष चहडे छे त्यारे पछी ते तेनी पाछळ गमे तेटलो खुवार थवाने पण अचकातो नथी अने तेने लीधे आपणी कोममाथी लाखो रुपीया कोर्ट दरबारोमा खर्चाय छे माटे ते खोटो खर्च जेम बने तेम ओछो करवानी अने गामना सारा अने आबरूदार गृहस्थोने पंच तरीके नीभीने इनसाफ कराववानी घणी जरूर छे.
मि. डाह्याभाई हकमचंदनुं भाषण. __ आपणे भ्रातभाव राखयो जोइए, ऐक्य वधारवू जोईए अने आपणे अत्रे एकठा थवानुं कारण पण तेज छे. कजीआ कंकासथी पैसा खर्च थाय छे, वकीलो बारीस्टरोना घर भराय छे माटे कजीआ ओछा करवा जोईए. न्यातमां आबरूदार माणसो होय छे तेमनी सलाह लेवामां आवे तो कजीआओ ओछा थाय अने तेम करवानी आप सघळाओने हुं भलामण करूंछु. बाद मत लेतां ठराव सर्वानुमते पसार थएलो आहेर करवामां आव्यो हतो.
ठराव आठमो. पांजरापोळो बाबत. ___“ पांजरापोळो स्थळे स्थळे छे ए खुशी थवा जेवू छे पण ते माटे डाक्टर तथा दवानी जोगवाई करवा दरेक पांजरापोळवाळाओने आ कोनफरन्स भलामण करे छे. अने एम न थई शके तो सारी हवा पाणी तथा घासचारो विगेरेनी सगवडवाळी तथा अनावृष्टी जेवा प्रसंगमां घास सहेलाईथी लावी शकाय तेवी जग्या पसंद करी केटलांक गामनी एक भेगी पांजरापोळ करवी अने त्यां डाक्टर तथा दवा आदिनी जोगवाई करवानी आ कोनफरन्स भलामण करे छे. "
दरखास्त करनार—मि. ललुभाई करमचंद दलाल. टेको आपनार—मि. कालीदास वनमालीदास.
मि. ललुभाई करमचंदनुं भाषण. ... आपणी आवी गंजावर बेठकमां बोलवानी में आजेज पहेली हिंमत करेली होवाथी तेमज मारे कई पण बोलवाने जग्या रहेशे, एवी मने बिलकुल आशा न हती तेथी टुंक वखतमां तैयार थई तमो सन्मुख हुँ जे बे बोलो बोलवानी रजा लउं छु तेमां जणाती भुलो क्षमा करशो. ..
___ जीवदयानो विषय अर्थात् जीवोनी रक्षा करवी ए जैन धर्मनो एकलानोज सिद्धांत नथी पण ते सिद्धांत दुनियाना सर्वे धर्मोने एकसरखो लागु पडे छे, अने तेमां जैन धर्म विषेशे करी पोतानी फरज बजाववा तत्पर होय तेमां कई नवाई जेवू नथी. मि. बाळ गंगाधर तिलक जेवा नरे भार मुकी आपणी

Page #205

१९०५ ]
पेथांपुर कोन्फरन्स:
१८९
महान् कोनफरन्सना मेळावडा वखते जणाव्युं हतुं के जो कोई पण धर्मनो सिद्धांत दयामां वधारे बारीक होय तो जैन धर्मनोज छे. अने बीजा धर्मोमां जो कोईपण धर्मनुं अनुकरण थयुं होय तो जैन धर्मनुंज छे.. आ शब्दो शुं सुचवे छे ? आपणे एकला जंतुओ, पशु, पक्षीओनी दया करी बेसी रहेवानुं नथी पण आपणा बंधुओ बलके आखी दुनीया तरफ दयानी लागणी धराववानी जरूर छे. आ शब्दो हालना समये अशक्तपणानुं भान करावशे. पण आपणा पूर्वजो जगडुसा जेवाए दुष्काळमां थोडुं नथी कर्य अने केटलाक बंधुओ थोडा प्रमाणमां पण ते रस्ते चाले छे ते खुशी थवा जोग छे. आ विषय जीवदयामां सामेल होवाथी विवेचन कर्यु अयोग्य नही लागे. पण मारे. मात्र पांजरापोळो विषे वधारे बोलवानुं होवाथी हवे हुं ते विषय उपर आवश. घणुं करीने पांजरापोळो जैनोज चलावता होय छे अने तेमां अन्य बंधुओनी शामेलगोरी पण होय छे ते खुशी थवा जोग छे, पांजरापोळो घणे स्थळे छे अने जीवदयाना नामे आपणे तेमां लाखो रूपीआ खर्चीए छीए, छतां दिलगिरी साथे जणाववुं पडे छे के मात्र तेना उपर योग्य देखरेख अने लंबाण विचारनी खामीने लिधे आपणो हेतु जोइए तेवो फलीभूत थतो जणातो नथी. पांजरापोळो उपर केटलीक जगोए बिलकुल देखरेख रेहेती नथी. घणां जनावरो घणां जुज वखतमांज मरण पामे छे. मने कहेवाने हरकत नथी के घृणी पांजरापोळोमां मरणनुं प्रमाण सैंकडे ७५ का आवे छे. आपणी दयानी लागणींनो अमल करवामां मात्र अव्यवस्थाने लीवेज आवी स्थिती थई पडी छे. केटलीक जगोए जग्या नानी अने जनावरो वधारे तेमज तेमने गंदकीमां रखातां जणाय छे. तेओने पुरतुं अने चोखुं घास मळतुं नथी. तेमज तेओना आगळ एकदम वधारे घास नाखवामां आवतुं होवाथी ते खराब थलुं घास पेटमां जवाथी पण केटलोक रीते जनावरोनुं मरणप्रमाण वधे छे. वळी वखतसर दवा मळी शकती नहीं होवाने लीधे तेमज वैद्यनुं ज्ञान धरावनार माणसनी देखरेखना अभावे पण मरणनुं प्रमाण वधारे जणाय छे. पाणी गाळीने पीवानी खास संभाळ राखुवामां आवती नथी तेमज कुंडीओ अने तेवी चीजोमां पाणी भरी राखेल होय छे ते पाणी पीवा वखते न भरतां अगाउं भरेलुं होय तो तेमज जुनुं पाणी कहाडी न नाखतां तेमांज नवुं नाखवामां आवे तो तथा जुदी जुदी कुंडीओ न राखतां थोडी राखवाथी पण रोगो लागु पडवानां कारणो उत्पन्न थाय छे. आवी बाबतो पांजरापोळोना कार्यवा 'हकोए पुरेपुरी ध्यानमा राखवा जेवी छे अने बनती रीते तेमां सुधारो करवानी पेहेली जरूर छे.
केटलीक जगाए छते पैसे जनावरो न राखतां बीजी जग्याए ज्यां नाणानी तंगी होय छे त्यां मोकले छे म पैसानी मदद पण नथी मोकलता ते पण योग्य नथी. पांजरापोळमां लुलां, लंगडां, घरडां, अशक्त जनावरोने लावी पुरी मुकवाथी के संख्या वधारवाथी आपणे जीवदया पाळीए छीए एम मानवा करतां तेओने रीबातां केम ओछां करवां, तेओनुं दरद केम मनाबुद थई शके, तेओ तडको न वेठतां खुली अने स्वच्छ हवा केम लई शके अने टुंकमां कहीए तो तेओना आत्माने संतोष मळे एवा प्रकारनी गोठवण रात्रवी जोईए अने ते माटे नीचे मुजवनी केटलीक गोठवण थवी जोईए. प्रथम तो पांजरापोछोनुं मकान सुंदर सगवड भर्यु अने मोढुं जोईए. जे गाभे पांजरापोळ होय त्यांना केटलाक गृहस्थोनी कमिटी नीमी तेनो वहीवट चलाववो जोईए. ते कमिटीए ओछामां ओधुं महीनामा एक बखत मलबुं जोईए अने सुधारो वधारो शुं करवानो छे ते विचार करी निर्णय करवो जोईए बनी शके तो कमि-. टीना गृहस्थोमांथी एक जणे दररोज ते स्थळे जनुं जोईए ने त्यां राखेला माणसों क्रेवी दरकारथी काम करे छे ते अचानक तपासबुं जोईए जणाववुं जरूरनुं छे के. त्यां राखवामां आवता माणसोना उपरी तरीके एक अनुभवी अने लागणीवंत माणस जरुर जोईए, जे उपर जणाव्या, मुजबनी बाबतोनुं ज्ञान

Page #206

जैन कोनफरम्स हरैल्ड.
[जून धरावी शकतो होय. जे स्थळो चालु खर्च निभावी शकता होय छतां मकान वगेरेमां खर्च करवा शक्तीवान न होय त्यां मदद मोकली मकान बंधावी आप, जोईए. वधु जरूर पडे तो कोन्फरन्सनी ऑफिसथी मदद मानवी जोईए. घj करी पांजरापोळोनुं खर्च पोतपोताना आसपासना गामोमांथी लागा बगेरेनी चालु उपजनी योजना करीने निभावतुं जोईए. हुं नथी धारतो के पांजरपोळोने मदद आपवा कोई पण हिंदु ज्ञात इच्छा न राखती होय. जे गाममां लागा होवा छतां आपस आपसना कारणोए करी लागा वसुल थई शकता नथी, वसुल आपता नथी, ते दिलगीरी भर्यु छे. नानां गामनी पांजरापोळोमांथी मोकलवामां आवतां जनावरो राखवा माटे पांजरापोळो लवाजम मागे छे, अने खुलेखुलं कहीए तो लवाजम लेवा छतां पण संधरता नथी. आ माटे शुं कारण होय छे ते हुं जाणी शकतो नथी. छतां तेम न थर्बु जोईए एम भार मुकीने कहेवू पडे छे.
- दरेक पांजरापोळे पोतानो वहीवट तेमज हिसाब प्रजानी जाण माटे खुलो राखवा तथा बाहेर मेलवामां जरा पण ढील न करवी जोईए अने आपणी दर वर्षे मलती कोन्फरन्सनी बेठक पहेलां तेनो योग्य रिपोर्ट कॉन्फरन्सने पोहचाडवो जोईए. एक बीजी बाबत खास ध्यान खेंचवानी जरूर छे के आपणे हरेक प्रसंग घणा जीवो छोडावीए पण ते लावनारा हरामखोरो ते पैसानां बीजा तेवांज ढोरो लावी धंधो करे छे अने आडकतरी रीते आपणी अज्ञानताने लीधे आपणे हिंसाना भागी थईए छीए माटे ते बाबत दीर्घ दृष्टी पोहचाडवी जोईए के जेथी ते लोको धंधा अर्थे ढोरो लावताज अटके एवा प्रकारनो रस्तो लेवो जोईए. वळी एक उपदेशक राखी दया धर्मनो प्रचार वधारे थाथ तेम करवू जोईए तथा पांजरापोळो वीषे निबंधो लखावी जाहेरमां छुटथी वहेंची जेम बने तेम हिंसा करनाराने अटकाववा जोईए. केटलीक नानी पांजरापोळोनी एक मोटी पांजरापोळ करवी जोईए अने त्यां सर्वे प्रकारनी उत्तम सगवड करवी जोईए. छेवटमा हुं एटलुंज जणावीश के द्रव्यवानोए द्रव्यथी अने ज्ञानवानोए ज्ञानथी जेवी जेनी शक्ती होय तेवो उपयोग करी आपणो दयानो हेतु बर लाववा पोतानी फरज समजवी जोईए.
मि. कालिदास वनमालीदासन भाषण. . आ प्रांत तरफ जे जे गामोमां पांजरापोळो छे ते करतां गामना प्रमाणमां नानी या मोटी वधारे पांजरापोळोनी जरूर छे. आ तरफ विशनगर, पाटण, मेसाणा, विजापुर, वडनगर, माणसा, पेथापुर विगेरे गामोमां पांजरापोळो छे. ते पांजरापोळोमां आसपासना गामोमांथी खोडां ढोरो मोकलवामां आवे छे. आवी रीते आशरे १०० माईलना लंबाणमां आटली पांजरापोळो छे, ते तेना खप करतां घणीज थोडी छे. मारे कहेवानी मतलब ए छे के ज्यां ज्यां मोटी पांजरपोळो छे, त्यां ढोरो दूर गामोमांथी मोकलवां पडे छे अने तेमां केटलांक बीचारां लुलां, लंगडां ढोरोने दूर लइ जवां पडे छे, ते काम घj मुश्केल पडे छे. केटलीक वखत तो अशक्त बिचारां ढोरने दूरनी पांजरापोळमां लइ जइ शकवानुं अशक्य थइ जाय छे, तेथी बिचारां ढोरो सार संभाळ अने डाक्टरी दवा वगर जेम तेम रीबाईने मरण पामे छे, माटे नाना या मोटा गाममां तेना प्रमाणमां पांजरापोळ अथवा तेना जेवू नानुं खातुं उघाडवानी जरूर छे. केटलाक सारी स्थितीवाळां गामोमां ज्यां पांजरापोळो छे, त्यां आवदानी सारी होवाथी जेटलां ढोरो आवे तेटलां राखवामां आवे छे, अने ज्या ज्यां आवदानीमा तोटो होय छे, त्यां ढोरोने राखवा माटे आनाकानी करवामां आवे छे अगर अमुक फी दरेक ढोर दीठ मागवामां आवे छे, तेवी वखते जो फी आपी शके तेम न होय तो ते माणस ढोरने एमने एम मुकीने जता रहे छे, त्यारे पांजरापोळवाला तेवां पड़ी रहेलां

Page #207

रा.
१९०५]
..पेथापुर कोन्फरम्स. ढोरनी बराबर मावजत करतां खर्चनी बाबतमा आंचको खाय छे. एटला माटे ज्या ज्यांनी पांजरापोळोमां आवदानीमां तोटो नही होय ते पांजरापोळवाळाए बीजी पांजरापोळवाळाने पोतानामांथी नाणांनी मदद आपवी जोइए अने एक गामनी पांजरापोळ बीजा गामनी पांजरापोळ करतां इलायदी नथी एम समजवू जोइए, अने तेम थवाथी आ तरफ जे थोडीज पांजरापोळो छे अने ते पण सारी स्थितिमा नथी तेमां वधारो थशे अने ते सघळाओनी स्थिति सुधरशे.
आपणो धर्म दयामय छे अने तेथी करीने आपणे आ मुंगा प्राणीओ तरफ बहु लागणीथी जोइए छीए पण जेम मनुष्यनां तमाम अवयवो कामे लगाडवानां छे तेम आवां प्राणीओनां अवयवो पण कामे लगाडवाना छे एटले आपणी पांजरापोळोमां आवतां जनाक्रो जो मांदां होय तो तेनी सारवार कर्या पछी ते ज्यारे साजां थाय त्यारे तेमने कामे लेवां अगर योग्य सारा गृहस्थोने त्यां ते वेचवां जोईए. वळी दुधाळां ढोरोनुं दुध वेची पैसा करी पांजरापोळोनां फंडमां वधारो करवो जोइए. आ पांजरापोळनुं खातुं सार्वजनीक छे एटले एकला जैनोज ते प्रत्ये दयानी लागणीथी जुए छे तेम नयी पण अन्य कोमो पण ते तरफ घणीज दयानी लागणीथी जुए छे. दाखला तरीके मुंबई, पुना आदि स्थळे आवेली पांजरापोळोना वहीवटदारो पारसी छे. पांजरापोळो एकली हिंदुस्तानमा छे तेम नथी पण अमेरिका जेवा दूर देशोमां पण आवी पांजरापोळो छे. . वली पाडा आदी जानवरो एवां छे के जो तेओने भार खींचवामां, पाणी सींचवामां वगैरेमां काममा लेवामां आवे तो तेनो उपयोग थाय अने आ जानवरो कीमती निवडवाथी तेनो वध थतो पण अटकशे. वळी सुरतनी पांजरापोळ माटे एवो बंदोबस्त छे के त्यां जानवरोना चारा माटे इलायदी मोटी जमीन लेवामां आवी छे अने आवी जमीनमां उगतां घासनो त्यां उपयोग करवामां आवे छे. आथी ढोरोने सारूं घास मळतुं होवाथी तेओ तनदुरस्त जणाय छे. अमदावादनी पांजरापोळे छप्पनीआ दुकालमां जनावरो, रक्षण करी सारो वखत आवे तमाम ढोरो बीजाओने उपयोगने माटे आपी गरीबोनी आशीष लोधी हती. आवी रीते आपणी पांजरापोळो नानी होय तो तेना नीभाव माटे खर्च विशेष थाय माटे जो नानी पांजरापोळ बधी एकत्र थाय अने आवी मोटी पांजरापोळने आसपासनां गामनां लोको अमूक मालनां वेचाण उपर अमूक लागो आपे अने पोतानां फंडो एकठां करे तो थोडा वखतमां आपणी पांजरापोळनी स्थिति सुधरे अने तेथी घणी टीपो करवानी जरूर रहे नहीं अने वखतोवखत टीप करी लोकोने तस्दी आपवी पडे नहीं.
बाद मत लेतां ठराव सर्वानुमते पसार थयलो जाहेर करवामां आव्यो हतो, ते पछी डेलीगेटो विगेरेने जमणवारोना आमंत्रण जाहेर करवामां आव्यां हतां अने वखत थई जवाथी सभा बीजा दिवस माटे मुलतवी रही जयजीनेंद्रना पोकारो साथे बरखास्त थई हती.
. बीजो दिवस. ..
। शनिवार ता. १३-५-१९०५. आज रोज कॉन्फरन्सनी त्रीजी बेठक हती. गई काले सांजे : अमदावादथी शेठ लालभाई दलपतभाई पधारेला हता तेनी खबर सर्वेने पडवाथी विशेष उत्साह जणातो हतो. आजे कॉन्फरन्सचें कामकाज पुरुं करवानुं हतुं तेथी बराबर ११ वागे सर्वेने हाजर रहेवानी प्रमुख साहेबे गई काले भलामण

Page #208

१९२
जैन कोल्करन्स हरेड.
[ जून
करी हती; परंतु काम बराबर १२ वागे शरु थई शक्युं हतुं. मंडप प्रेक्षको तथा डेलीगेटोथी चीकार भराई गयो हतो. प्रमुख साहेब ११-३० वागे मंडपमां आव्या हता जे वखते तेमने तालीओना हर्षनादथी. वधावी लेबामां आव्या हता. शरुआतमां नीचे प्रमाणे मंगळाचरण बाळकीओए हारमो. नियमना सुर साये गाई संभळाव्युं हतुंः- ...
मंगळाचरण. ( वंदन करिए प्रभु तुज चरणमां अमे-ए राग.) सुविधिनाथ चरण शरण आवीया अमे, चरण कमळ अमर भ्रमर रुप थई रमे. सुविधिनाथ चरण शरण आविया अमे, देवा...सेवा...मेवा...आपो मने आप, जपु जिन जाप, मटे भव ताप, तारजो तमे.
सुविधि० जुक्ति...भक्ति...मुक्ति...आपो शिरताज, गरिबानवाज, नमु जिनराज; सकल सुर नमे.
सुविधिः
.
( जपती प्रितमनी जपमाळ जुवती जो अलबेली-ए राग.) प्रांतिक कॉन्फरन्स भरी आज, पेथापुरमा भारी, मळीया जैनो नरनारी; अहा सुखकारी (२) करवा संसारिक धार्मिक स्थिति सारी.
प्रांतिक
साखी. श्वेतांबरी जैनोतणी, प्रांतीक भरी समाज, सजन वर्गना बंदमां, सफळ थयां सौ काज; ल्यो गुणमार्गानुसारी, उर अवधारी. (२) करवा संसारिक......... हानीकारक रुढी तजो, सज़ो सरस आचार; निंदेजन तेवी कृति, करो न गुणि नरनार; जैन धर्मनी बलिहारी, जाऊं वारी वारी, (२) करवा संसारिक......... पायो उन्नति मेहेलनो, चणो ऐक्यता आज, संसारिक धार्मिक स्थिति, सूधरे जैनसमाज; सांकळचंद संप भारी, कर सुखकारी (२) करवां.
राग धनाश्री. गुर्जर जैन समाज, मळीयो गुर्जर जैन समाज; पेथापुरमा प्रांतिक मेळो, जैनोनो मळ्यो आज. धिरवीर मतिमान महाजन, दक्ष मळ्या शुभ साज. स्वपर विचारोथी दूर कीधा, हानिकार रिवाज.. संसारिक धार्मिक बाबतनां, सफळ थयां सौ काज. वीरबाळा विर पुरुष पधारी, आभारी कीध आज.
धर्म टेक धरी संप ऐक्य करी, स्वपर सुधार्यां काज, . कोमतणु कल्याण करे जे, एवा नर विरलाज. .
आशिरवाद वदे सांकळचंद, सुधरो जैन समाज,
मळीयो० मळीयो० मळीयो० मळीयो० मळीयो० मळीयो० मळीयो० मळीयो०

Page #209

१९०५] पेथापुर कोन्फरन्स.
१९३ आर्यागीती बंद राजनगरमा राजे, सभासरस्वति सागर सम कावे, सहज कलानिधि भाळी, भारति सभाब्धिमां भरती थावे. ते सरस्वति सभानु, रोप्युं बजि जे सद्गुरु महाराजे, अभिवंदन करी तेने, रचना रचि आ कॉन्फरन्स काजे. जैन महामंडळनी, वडतरु सम वृद्धि प्रतिदिन थाशे, जनमनरंजन कविता रचिने सांकळचंद सदा गाशे.
ठराव नवमो.-जीवदया बाबत. कचकडां तथा पीछां वीगेरे माटे प्राणीओने दुःख देवामां तथा तेमनो वध करवामां आवे छे तेनो अटकाव थाय एटला माटे ते वस्तुओनो उपयोग बंध करवा आ कोनफरन्स भलामण करे छे.
दरखास्त करनार—मि. नारणजी अमरशी. टेको आपनार-मि. मोहनलाल सांकळचंद.
मि. नारणजी अमरशीनुं भाषण. गृहस्थो, आ ठराव नवो नथी. पण आ कोनफरन्समां हाजर थनाराओनी वाकेफगिरी माटे जणावयूँ जोइए के कचकडां ए जीवता काचबानी पीठ उपर अंगारा मुकी उतारी लीधेली ढालमांथी बनावाय छे अने तेनां बट्टण, लीखीआ अने विंटीओ विगेरे बनाववामां आवे छे. श्रीमंतो वहेमनी खातर कचकडानी विंटीओ वापरे छे. कुदरती रीते गर्भधारणनो समय सौन्दर्य दर्शक होय छे तेथी पक्षीओनी मादा गर्भवंत होय छे त्यारे पापी पेटनी खातर पिंछा मेळववा माटे तेने मारी नांखवामां आवे छे. आ वखते ते प्राणीने असह्य वेदना प्राप्त थाय छे. तेथी आपणने पीछावाळी वस्तुओ वापरवी ए आपणा धर्मनी विरुद्ध छे. दिलगिरी साथे जणावq पडे छे के आ सभामां पण केटलाक धर्मबंधुओ. पिंछावाळा पंखा वापरी मोज ले छे. तेओ आज दिनथी ते वापरबुं बंध करशे. चमरो अने चमरीओ घोडा अने गायना पुंछडा कापी बनाववामां आवे छे. कापेलां पुंछडांने धग धगता तावेताथी डामे छे. तेथी तेने असह्य पीडा थाय छे अने मोत पण थाय छे. आवी वस्तुओ जो आपणे वापरवी बंध करीए तो नाह्या एटलं पुण्य ए कहेवत माफक जीवहिंसा ओछी थाय. तेज प्रमाणे चरबीनी मीणबत्तीओ नहीं वापरतां आज गामना रहीश आपणा स्वामी बंधु मि. केशवलाल भगवानदास जेओए मुंबईमां वनस्पति
मांथी मिणबत्तीओनू कारखानुं काढ\ छे जे मिणबत्तीओ रोशनी आपवामां, बळवामां तथा टकवामां । हिंसक मीणबत्तीओ करतां घणा दरजे सरस अने उत्तम छे माटे ते वापरवानी हूं. कुल जैन समुदायने भलामण करूं छु.. परदेशथी आवता खोराक जेवा के इंडां, बीस्कुट, वगेरे पुष्टी मळवाने बहाने वपराय छे तेमज केटलीक दवाओ पण ते. बहाने वपराय छे तेमां पण हिंसानो हाथ छे मारे ते नहीं वापरतां आपणां आर्यवैदके फरमावेली दवाओ वापरवी जोइए. आ. विचार जैन बंधुओमां फेलाववा माटे आपणे, मिशनो स्थापवां जोईए जेथी भुलावामां पद्धेलाओने सत्य रस्ते लावी शकाय.

Page #210

[जून
जैन कोन्फरनस हैरल्ड. मी. मोहनलाल सांकलचंदनु भाषण. आ कोनफरनसना जुदा जुदा वीषयोमां जीव दयानो वीषय हाथ धरेलो छे, जेना वीशे नारण भाइओ ववेिचन करेलुं छे, अने तेनुं अनुमोदन करवानुं मारा प्रत्ये फरमान थयेवं छे. आ भवमाथी छुटी संवर धारण करवानुं आपणा धर्मनुं महा फरमान छे, अने बीजा धर्मवाला सांभळीने अजायब थशे के आपणे कोइपण जीवने हण्या सीवाय, हणाव्या सीवाय, अने बीजो हणतो होय तेने अनुमोदन दीधा सीवाय पृथ्वी उपर जे जे हींसा थती होय अथवा हरगीज जे जे वनस्पतीनो नाश थतो होय तेना पापनो काइक अंशे दरेक मनुष्यनो जीव ओसरावे नहीं त्यांसुधी तेमां भागीदार थाय छे ए बहु उंडो अने महत्वनो सीधांत छे अने तेनुं यथार्थ तात्पर्य समजवामां न आवे त्यांसुधी बीजा माणसने गळे ए सीध्धांत उतरवो मुश्केल छे. तथापि जैन धर्म जीव प्रत्ये दया पालवामां केटलो उंडो उतरेलो छे ते तेमांथी मली आवती अनेक बीनाओ बतावी आपे छे.
आपणो प्राचीन धर्म कहे छे के तमाम पृथ्वी अने वायु जीवथी भरेला छे. पचीस वरस पहेला आ वात आधुनीक कहेवाता सुधरेला माने तेम नहातुं. पण आ वात सर्व प्रकारे मान्य थइ पडी छे. घणा रोगोनां कारणो समजवामां नहोतां आवतां, पण हवे अ सीद्ध थयुं छे के वायुना तमाम रजकणो जीवमय छे, अने ते जंतुओ एक जगाएथी बीजी जगाए प्रसार थइ चेपी रोगने फेलावे छे तेथी ते सुक्ष्म जीवो पोता, अस्तीत्वपणुं बतावी आपे छे. . सुक्ष्म जीवो सीवाय स्थुल जविो प्रत्ये जैनोनी लागणीनो दाखलो आखी आलमने लेवा जेवो छे, अने ते दरेक प्रकारे बीजा धर्मवाळाओए पण मान्य करेल छे अने महाभारतमां पण कहयुं छे के,
अद्रोहः सर्वभुतेषु, कर्मणा मनसा गिरा
अनुग्रहश्च दानं च, सतां धर्मः सनातनः ___ अर्थः-मन, वचन कायाए करी कोइ पण प्राणीनो द्रोह न करवो, दया राखी उपकार करवो ए सत्पुरुषोनो सनातन धर्म छे. मांसाहार करनार माणसो पण जनावर उपर घातकीपणुं गुजारवार्नु नापसंद करे छे, तेना माटे सरकारे कायदा बांध्या छे; सोसाइटीओ स्थपाइ छे. कोइ पण प्राणीने मारी नांखवू तेना करतां तेने दुःख देवु ते गुन्हो मोटो छे, ऐम मानवु ए आ काळनी बलीहारी छे. आपणा भाइओ जाणीने खुशी थशे के युरोप अने अमेरीका खंडमां वेजीटेरीयन सोसाइटीओ स्थपाइ छ, एटले ते सोसाइटीमां दाखल थनारा मांसाहार नहीं करतां वनस्पतीनो आहार करे छे. तेओ अटलुंज करी बेसी रहेता नथी. - आपण अने बुरोपीअन लोके वचे ऐटलोज तफावत छे के आपणे कहेवामां होशीआर छीए पण तेओ पग उपर कोवाडो लेह करी बताववामां हुशीआर छे. आपणे “पेसीव " ए अने तेओ " एकटीव " छे. आपणे आपणुं घर पकडी बेसी रहीए छीए पण तेओ उभा थह पारका घरमां डोकी करे छे, अने तेओ लाग आवे तो पचावी पण पाडे छे. आपणे युरोपीअन अने अमेरीकन लोकोने जैन करवा वीचार आण्यो नथी, पण तेओना पादरीओ अने मीशनरीओनां टोले टोलां आवी

Page #211

- १९०५ ]
पेथापुर कोन्फरन्स.
१९५
आपणी उपर शीकार करवा तैयार थयां छे, ने मी० वीरचंद राघवजीए जे हीमत करी अमेरीकामां जइने जाहेर भाषण करी घणा लोकोने आपणां तत्त्वो समजावी उपदेश कयों छे तेने माटे आ स्थले तेओ साहेबनो हुं उपकार मानुं छं.
चळी युरोपीअनो पोते मांसाहार छोडी बेसी रह्या नथी पण रणसंग्राम करी पोतानी कोममां धारो करता जाय छे तेम आपणे पण उपदेशको मोकली मांसाहार थतो अटकावानी खास जरूर छे. वबारे क्रूर बना ए छे के वीना कारणे वीना फायदे बीचारा हजारो बलके लाखो प्राणीओने मारी नाखवामां आवे छे ऐनुं कारण शुं छे ? ते आपणी फेशन छे. जे मडमो पीछानी टोपीओ पहेरी पोताना शरीरने शणगारे छे, अने तेनो चेप आपणा लोकोमा लाग्यो छे ए पीछांने माटे बीचारा गरीब अने कुमळां पक्षीने मारी नाखवामां आवे छे !
तेवीज हकीकत कचकडानी छे. जेनो आपणामां बोहोळो वपरास थयो छे, ते काचबान अंगोपांगमांथी केळवी बनाववामां आवे छे. अने ते कचकडानी खातर तेवां गरीब प्राणीओने मारी नाखवामां आवे छे ज्यारे आपणे दया मय धर्म धारण कराए छीए अने मन वचन कायाए ते धर्मनुं पालन करीए छीए त्यारे ते चीजो वापरवी ते शुं शरम भरेलुं नथी ? जुओ, बीजाओ पण हींसा नहीं करवा उपर केटली पसंदगी बतावे छे ? पालणपुर नवाब साहेबे पोताना राज्यनी अंदर एक जाहेर हुकम फरमान कर्यो छे के कोइ पण पशु कींवा पंखीने कोइ पण माणसे इजा करवी नहीं, अने तेवी इजा करनारने पकडी गुनेहगार ठराव्यो छे, अने तेवा गुनेहगारो जे माणस पकडी आपे तेने रू. २ इनाम आपवामां आवे छे. . आ धारो स्तुती पात्र छे अने बीजा देशी राज्यकर्ताओ, पण आवा धारा पसार करे तेवी हुं उमेद राखुं छं. आपणे आटलं कही बेसी रहेवानुं नथी पण हींसा थती केम अटके तेना उपायो लेवानी खास जरूर छे, भाइओ 'टींपे टीपे सरोवर भराय, ने कांकरे कांकरे पाळ बंधाय १; एक माणस कचकडो तथा पींछां वापरवां बंध करे ने तेना जोड़े बीजो बंध करे ने त्रीजो माणस पण तेनुं अनुकरण करे, आम करतां करतां नहीं वापरनारी संख्या वधती जाय तो छेवटे एवो पण दीवस आवे के कोइ पण माणसने वापरतां आपणे नजरे जोइ शकीए नहीं. जैन बंधुओ, उपर कहेला तमाम वायो उपर योग्य मनन करी तन मन अने धनथी कोइ पण प्रकारे कोइ पण प्राणीनी रक्षा करवा • तत्पर रही जेमां हींसा थती होय तेवी चीजो जेम बने तेम नहीं वापरवा तत्पर रहेशो.
आ ठराव उपर मत लेतां प्रमुख साहेबे जणाव्युं के साचां मोती वापरवा बाबत एक गृहस्थ मने लखीने पोतानो मत जणावे छे के साचां मोती वापरवां ए पण गैरव्याजन्री छे. तां आ ठराव सर्वानुमते पसार थयेलो जाहेर करवामां आव्यो हतो.
बाद मत
ठराव समो. - धर्मादा खातांओना हिसाब बाबत.
पांजरापोळो, देरासरो आदि धर्म खातांओना हिसाब बराबर रात्री तेने वरसो वरस जाहेर जाण - स्वातर बाहेर पाडवानी आ कोनफरन्स अगत्यता जुवे छे अने ते माटे धर्मादा खातांओना व्यवस्थापको एम करवा आ कोनफरन्स भलामण करे छे.
दरखास्त करनार - मि. केशवलाल जमनादास. टेको आपनार - मि. मगनलाल भाईचंद.

Page #212

जैन कोनफरन्स हरेल्ड.
मि. केशवलाल जमनादासनुं भाषण.
धर्मादा खातांना पैसानो हिसाब बराबर राखवो जोइए अने तेनी आवक खरच तथा शिल्लकना आंकडाओ बराबर जाहेर करवा जोईए. जो एक " सेनत्रल मंडळ स्थापीने तेओनी पासे तमाम देरासरोना हिसाबो रजु करवामां आवे तेथी जे कांइ भुलो विगेरे थई होय ते सुधारी शकाय एटलंज नहीं पण तेने लीधे आपणा उपर मुकवामां आवता खोटा आरोपो पण तदन दूर था.
मि. मगनलाल भाईचंदनुं भाषण.
१९६
23
[ जून
मने जे विषय उपर टेको आपवानुं फरमान थएल छे तेने टेको आपतां मने आनंद थाय छे के, भाईओ आपणे वेपारना विषे, धंधा रोजगारना विषे अने कोई पण बाबतनी चोखवट राखवाने माटे उत्कंठीत अने काळजीवान छीए ते विचारो पाईनी भूल मेळवतां पाशेर तेल बाळी अमूक वखत गुमावीए छीए; पण भाईओ खरूं जोतां आपणे ते वखत नकामो गुमावता नथी पण खरेखरो तेनो सउपयोगज करीए छीए. जेटली आपणे आपणा व्यवहारीक कार्य माटे खंत राखी काम करीए छीए तेथी हजारौ दरजे धर्मादाना काममां खंत राखी काम करवानी तेमज हिसाब विगेरे चोखा राखवानी आपणी दरेक जैन बंधुओनी तेमज आपणा ते कामना आगेवानोनी फरज छे अने दरेक भाईओने ते प्रमाणे वर्तवा मारी नम्न विनंति छे. हिसाबथी आपणने बधी जातनो विचार करवानुं सुजे छे, अने तेवां खातांना हिसाबो हमेशां श्री संघनी जाहेरातमां मुकवानी जरूर छे अने तेवा खातांना हिसाबमां दरेक जैन बंधुओनो हक छे अने तेवा हिसाबो कोई पण जैन बंधु तपासवा सारू मागे तो तेने तेना हकमांथी मुक्त नही करतां बताववा जोईए. प्रिय बंधुओ ! आपणे आ बाबतमां तदन पछात छीए एम हुं मारा पोतानाज अनुभवना दाखलाथी जणाववानी रजा लउं छु. मारा वडीलोना नामथी पोसातीने माटे अमूक रकम आपेली एवी रीते के ते रकमना व्याजमांथी पोसाती जमाडवा. हवे ए रकमना व्याजनो केवो उपयोग थाय छे ते जाणवाने हुं घणो यत्न करूं छु, पण ते हीसाबथी हुं अजाण हुं अने तेना हीसा - बने माटे घणी महेनत करतां छतां शुमारे पचीस वरसथी अजाण छं. गृहस्थो, आ मारो दाखलो कोईनें माटुं लगाडवाना हेतुथी आपतो नथी, पण आपणामां हीसाबना संबंधमां केटली खामी छे ते मात्र बताववाने खातर आ स्थळे आपवानी में योग्यता विचारी छे अने तेथी हुं तेम करवाने भूल करतो होउं तो माफी मागतां विनंति करवाने रजा लउं छं के आ कदाग्रहने मारा बंधुओ दूर करशे. हुं हिसाबने माटे अनुभवथी सिद्ध थपली रीते सुचववानी रजा लउं छं के जेम सरकार अथवा रजीस्टर थएली कंपनीओमा जे हीसाबो चोखा राखवामां आवे छे तेम चोखा राखवा. आवक जावकना आंकडा स्वच्छ राखी लोकोनी जाण माटे बहार पाडवा अने कोई पण जातना खर्चमां उतरतां पहेलां बजेटनी सीस्टम दाखल करवी ते उचित छे' जेथी हिसाब बरोबर रहेशे. आवक उपरांत खर्च नहीं थाय अने दरेकने पोतपोतानो अभिप्राय जणाववाने तक मलशे. गृहस्थो, देवद्रव्यने माटे तथा बीजा धार्मिक द्रव्यने माटे जे हमेशां पोकार करवो पडे छे, ते पोकार अने तेनी अव्यवस्था आथी थतां अटकशे एटलुंज नहीं पण ते द्रव्यनो किंचित गेरउपयोग थाय तो तेनुं केतुं माटुं परीणाम आवे छे, तेना माटे आपणा मानवंता प्रोसिडंट साहेबे असरकारक विवेचन करेलुं छे ते उपर आप सद्गृहस्थो पूर्ण विचार करशो.
बाद मत लेता ठराव सर्वानुमते पसार थयेलो जाहेर करवामां आव्यो हतो.
J

Page #213

१९०५]
पेथापुर कोन्फरन्स. .. ठराव अगीआरमो-जीर्णोद्धार बाबत. जीर्ण जैन मंदीरो माटे टीप करी तेनो उद्धार करवानी आ कॉन्फरन्स आवश्यकता जुए छे." दरखास्त करनार—मि. ललुभाई करमचंद दलाल. टेको आपनार-शेठ नानचंद भगवानदास.
मि. ललुभाई करमचंदनू भाषण. पुर्वनो काळ याद करतां शुं आपणी नबळी स्थिति माटे शोच थतो नथी? आपणा पुर्वजो केटला रीध्धीवान, ज्ञानवान हता ते मात्र थोडा दाखलाथीज समजाय तेवु छे. अशोकना पुत्र श्री शम्प्रती राजा जेनुं नाम भाग्येज कोई नहीं जाणतु हशे तेमणे २६००० तो नवां मंदीरो बंधावेल छे अने लगभग ४ गणा करतां कंइकज ओछी संख्या एटले ९९००० नो जीर्णोधार कराव्यो छे. बंधुओ, समय शुं आव्यो छे ? हाल एवो एक पण जैन राजा दृष्टीए पडतो नथी के जेणे एक पण जीर्णोद्धार कराव्यो होय ! एटलेथी अचकतुं नथी पण आपणा पवित्र तीर्थो जेवां के श्री सिध्धाचळजी, गिरनारजी आबुजी, समेत सिखरजी, राणकपुरजी, तारंगाजी वगेरे तिर्थो उपर एटले बधे उंचाण उपर मोटां भव्य मंदीरो बांधनारा आपणा श्रावको पण ओछी रीधीवाळा नहता. वस्तुपाळ, तेजपाळ, विमळशाह आदी, करोडपतीओ बलके अब्जपतीओ हता नहीं तो जेनी गणत्री जलदीथी न थई शके तेवां भव्य मंदीरो केम बांधत ? कुमाळपाळ राजाना नामथी पण कोई अजाण्युं नथी. तेणे तारंगाजी आदी घणां मंदीरो नवां कराव्यां छे अने तेणे पण नवां करतां जिर्णोध्धारज वधारे कराव्यो छे. शास्त्रकार पण शुं कहे छ ? नवां मंदीरो करवा करतां उध्धार- आठ घणुं पुण्य बतावामां आव्युं छे. आ शुं आपणा हालना ओछी शक्तीवाला बंधुओ पुज्य मुनी वर्ग तरफथी नथी जाणता ? जाणे छेज; परंतु 'ठाली चणो वागे घणो' तेवी रीते आपणा घणा बंधुओ मोटी नामनाने लीधे नवां मंदीरो वधारे बांधतां जाय छे, अने तेने योग्य रीते निभाववानी गोठवण न करता होवाथी तथा वस्तु मात्र विनाश थवानीज ए नियमे तेना बंधावनाराओनी अछते जे स्थितीए आपणे मंदीरो निहाळीए छीए ते शुं आपणे माटे शरम भर्यु नथी? बंधुओ, ज्यां बिलकुल मंदीर न होय ते जग्या विष हुँ कांई दबाण करतो नथी पण जे ठेकाणे वस्तीना प्रमाण करतां वधारे देरासरो होय त्यां जिण मंदरोनी स्थिति सुधरतां पहेलां नवु बिलकुल बांधवू न जोईए. हुं नथी धारतो के आ विचारथी बीजा बंधुओ जुदा पडे. मने कहेवा दो के तमो ज्यारे पुरेपुरा समृद्धिवान थाओ-तमारा माटे मंदीरोद्धार करवानो शब्द सदंतर नाश थाय ते पछी तमो तमारा पैसानो नवा कामोमां भले उपयोग करो. आ विषय उपर घणी वखत बोलाई चुक्युं छे. बंधुओ उपर कंइक असर थई पण हशे.' हवे मात्र जणाववानुं के ते जिर्णोद्धार कई रीतीए करवो? गृहस्थो, तमारा अंतःकरणमा जो खरेखर छाप पडी होय तो, तमोने तमारा पईसानो खरेखरो उपयोग करवो होय तो एक मोटी टीप करो अने तमारी शक्तीना प्रमाणमा लांबे न पोहोंची शकाय तो पहेलां पोताना गाममां अने पोताना जिल्लामां तो जरुर जिर्णोधार करो तेमज ज्यां वस्तीनुं प्रमाण बिलकुल घटी जवाथी श्री राणकपुर, मारवाड आदी देशोमां ज्यां घणीज जरूर छे ते स्थळे खास मदद मोकली ते स्थळोनां मंदीरोनो योग्य उद्धार करो अने तमारी प्राचीनता जाळवी राखो. एक पिताना हजारो पुत्र होय अने कोई सुको रोटलो न मेळवी शके अने बाकीना बडेखां थईने गाडी वाडीमां फरे ए शुं ठीक कहेवा

Page #214

जैन कोनकम्स इरैल्ड.
[ जून
१९८
य! सुखी पुत्रोने माटे ते झुं शरम भर्यु नथी ? ते सुखी पुत्रोए वधारे नहीं तो तेओने जमाडवामा तो ढलि करवी न जोईए. आ जणाववानी मतलब शुं छे ? बंधुओ, आपणां घणां देरासरो पैसेथी भरपुर छे. मोटा मोटा वहीवटो चाले छे अने चालु उपज जबरी होवा छतां, तेओनी नजीकना बीजां देरासरोने केसर सुखड पण न मले ते शुं ओखुं शोकजनक छे ? अरे ! दिलगिरी साथै जणाववुं पडे छे के केटलीक जगाए अपुज प्रतिमाओ रहे छे. देरासरमां सेंकडो मण कचरो - गंदकी पण होय छे ! अने एवीज बीजी अव्यवस्था माटे शुं आपणां जाहोजलाली भोगवतां मंदिरो, तेना व्यवस्थापको हजु पण प्रमादमां रहेवुं ठीक समजशे ? टीप करवानुं में जणाव्युं ते एकला जैनमांथी नहीं पण दरेक देरासरोमांथी पण योग्य फाळो मलवो जोइए. तेना माटे दरेक गामवालाओए भेगा मळी देरासरोनी पुंजी ने आवकना प्रमाणमां एक वरसमां अमुक सारी रकम कहाडवी जोइए अने बनी शके तो पोतानी देखरेख नीचे जिर्णोद्धारनुं काम त्वराथी चलाववुं जोइए. वितरागवाणी पुस्तकोथी जाणी शकाय छे तेमज परमात्मा स्वरुप जाणी शकवाने माटे प्रतिमा कारणरूप छे अने प्रतिमा स्वरुप जाणी शकवाथी आपणा आत्मानुं कार्य सफळ थाय छे, मोक्ष गतीने माटे लायक थवाय छे अने एवां कारणो करी आपणा पूर्वजोए करोडो रुपीआ खर्ची भव्य मंदिरो बनावेलां छे. हिंदुस्थानमां लगभग ३६००० जिन मंदिरो गणाय छे अने तेमांना घणां जीर्ण स्थिति भोगवे छे तो जैन समाजनुं कर्तव्य छे के तेनो सुधारो करे, पुजा विगेरे व्यवस्थानो बंदोबस्त करे.
सुज्ञ गृहस्थो, सामान्य जैनो करतां समजु विद्वान अग्रेसरोने माथे लाख घणो बोजो कर्तव्य समृद्धि तमने प्राप्त थई छे तेनो सदुपयोग करवानी जरुर छे. आव्या तेवाज वगर भाताए चाल्या जवानुं छे.
बाववानो छे. पूर्व पुण्यना उदयथी जे छती शक्ति नहीं फोरवशो तो याद राखवा जरुर छे के जिंदगी सदाकाळ रहेती नथी. रिद्धी साथे आवती नथी, पण सत्कृत्य दुष्कृत्यज साथै आवे छे.. जो तमोने जैनीपणानुं अभिमान होय, तमारा धर्मनी तमोने लागणी होय तो तमारी लायकातनो सदुपयोग करो. संपत्ति परोपकार माटेज छे एम समजो. जेणे पोतानी शक्तीनो सदुपयोग कर्यो छे तेनाज नामो शास्त्रोमां, इतिहासमां अने ज्ञानीओना मुखे आप्यां छे. आजे कोई द्रव्यवान, ज्ञानवान, बुद्धिवान जणाय पण सृष्टीना स्वभाव अने काळने लीधे बीजाओ तेनी जग्या ले ते वखते जगतमां हता न हता थई जशे . पण योग्यता मुजब कार्यो करी जशो तो प्रजामां तमारुं गुणगान थयां करशे, नहीं तो कोई याद पण करशे नहीं. द्रव्यवान द्रव्य खर्चशे पण ज्ञानना अभावे अनुपयोगी जेवुं छे. जेम विद्वानो के भाषणकार वक्ताओ लांबा भाषण करशे पण द्रव्यवान सांभलशे नहीं, तो जंगलमां बुम पडवा जेवुं थशे. माटे एक बीजानी सहायतानी जरुर छे. हमे प्रमुख, हमे सेक्रेटरी, हमे अमुक अध्धेदार एम थवाथी कई मोटाई नथी, पण ते कामना ओधानी सार्थकता करवाथी मोटाई छे ते भुली जवं जोईतुं नथी. अंते परमात्मा प्रत्ये आपणे प्रार्थना करशुं के आपणे सर्वे दुराग्रहने न वळगी रहेतां बुद्धिमानोना मार्ग तरफ प्रयाण करीए अने कर्तव्यनी बुद्धि आपणामां दिवसे दिवसे वृद्धि पामे. छेवटे जणाववा रजा ईश के, आपणे कॉन्फरन्सना ठरावो अमलमां आणवा, आपणी न्यातोना पंचोए धारानो भंग न थाय तेवा खास धारा घडी आपणी आ सर्वे महेनत बर लाववी जोइए अने तेम थशे त्यारेज खरेखर आपणो उदय थई शकशे.
शेठ नानचंद भगवानदासे टेकामां जणाव्युं के जिणोद्धार करवो ए जरुरनुं छे. नवां मंदिरो

Page #215

१९०५]
पेथाथुर कोन्फरन्स.. बंधाववा उपर ओछु लक्ष आपो. आपणी पासे जे मुंडी होय ते जाळवी सखवी जोइए. शास्त्रमा उद्धार- पुण्य वधु कहेलुं छे. बाद मत लेतां आ ठराव सर्वानुमते पसार थयेलो जाहेर करवामां आव्यो हतो.
ठराव बारमो-जीर्ण पुस्तकोद्धार बाबत. __“जीर्ण पुस्तकोद्धारनी तथा प्राचीन प्रकरण आदि ग्रंथो ज्यांथी अभ्यास आदि माटे मळी शके एवी जाहेर भव्य पुस्तकालय स्थापवानी आ कॉन्फरन्स आवश्यकता जुए छे."
दरखास्त करनार-वकील नगीनदास सांकळचंद. टेको आपनार-शेठ हाथीभाई मुळचंद.
वकील नगीनदास सांकळचंदनुं भाषण. निराश्रिताश्रय अने केळवणीना विषयोसाथे जीर्ण पुस्तकोद्धारनो विषय घणो अगत्यनो छे.. आपणा चोविसमा तिर्थंकर श्री महावीर स्वामीना मोक्ष पधार्या पछी आपणो आधार तेमनी प्रतिमापर अने तेमनी आगमारूढ वाणीपर छे अने मारे तमने कहे, जोइए के आपणा धर्मना ग्रंथो तथा आपणां मंदिरो आपणो धर्म साचवी राखवानां साधनो छे अने जेम राणकपुर वगेरे स्थळोए आपणा प्राचीन देवालयो जेम आपणा जैनोनी प्राचीनता तथा धर्मनु भान करावे छे तेम पुस्तको पण आपणा तिर्थकरोनुं भान करावे छे. हालमां श्री महावीर स्वामीन शासन वर्ते छे अने तेमना निर्वाण पछी ९९९ वरस" पछीथी आपणा आचार्योए तथा गणधरोए भविष्य उपर विचार करीने आपणा धर्मनां पुस्तको लखेलां छे. आपणामां प्रथमना वखतमा आचार्योए टुंकी अवस्थामां घणांज पुस्तको लखेलां छे. तेनो ख्याल थवा हुं एक बे दाखला आपीश, आवा पंचम काळमांज थयेला जैन हेमचंद्राचार्ये पोतानी ८४ वरसनी टुक उमरमां कुल साडात्रण करोड . जेटला श्लोक रचेला छे अने तेमां व्याकरणना पण सवा करोड श्लोक रचेला छे, अने हरीभद्राचार्ये १४४० पुस्तको बनावेलां छे. पण अफसोसनी वात ए छे के तेमांना १०० पुस्तको पण हालमां हयाती भोगवतां नथी. प्राचीन काळमां बार बार वरसना बे दुकाळ पडवाथी घणा पुस्तको नाश थई गयां के जेनां नाम के लखाणनी कोईने पण खबर नथी, अने जे कांई रहेलां तेमनो वचला राज्यना वखतमां नाश थयो अने वळी घणी दिलगिरीनी वात ए छे के आपणा स्वामीभाईओमां अरसपरस झगडा थयाथी, कुसंपनी लागणी दाखल थवाथी, भ्रातृभाव कमी थवाथी पण घणां पुस्तको नाश थई गयां.
फुल नहीं पण फुलनी पांखडीनी माफक जे कांई पुस्तको रह्यां ते आपणामां अज्ञानरूपी अंधकारनो नाश करवां अने जिनेश्वर भगवाने भाखेला धर्मनुं प्रदीप्त करवा माटे वडिलोए जेसलमेर, खंबात आदि स्थळोए पुस्तको जाळवी राखवा भंडारो कराव्या. पण वचलां राज्यनो अमल बदलाया छतां अने आपणा प्रतापी ब्रिटिश राज्यनी शीतळ छाया नोचे दरेक कोमना धर्मनुं पुरेपुरं संरक्षण थयां छतां पुस्तको बहार नीकळवा पाम्यां नहीं कारण के मालकीनो सवाल प्रबळ थवा पाम्यो अने केटलेक स्थळे अरसपरस भिन्नभाव अने कुसंपनी वृद्धि थवाथी तथा तड आदि तकरारोथी 'हाथमां ए बाथमा ए कहेवत मुजब ए भंडारो उघड्या नहीं अने अफसोस के जिनेश्वर भगवाननी अमृतरस वाणीओने हमेशने माटे केटला

Page #216

जैल कोणफरन्स हरड.
[जून कने केदनी अने केटलांकने जन्मदेशनिकालनी सजा करी अने कलकताना ब्लेक होल जेवा केदखानामां तेमने राखवामां आव्यां अने तेनी देखरेख अगर सार संभाळ लीधी नहीं अने बीजा कोईने पोते गेरव्याजबी रीते बथावी पडेला वारसाने हाथ अडकाडवा पण दीधो नहीं. परिणाम ए थयुं के घणा अमुल्य पुस्तको नाश थयां के जेनी खामी आ जमानामा पुरी पड़ी शकवानी नथी. आपणे आपणी, आपणा माबापनी अने कुटुंबनी छबीओ पडावीए छीए एटलेथी संतोष नहीं पामतां आपणा देशना हितचिंतकोनी अने आवी महान अने प्रोविन्शियल कॉन्फरन्सोनी छबीओ पडावीए छीए अने घरमां सौथी सरसमां सरस एटले के आपणा घेर आवतो दरेक माणस जोई शके तेम लटकावी राखी जाळवीए छोए. कारण एज के तेमना रूप तथा गुणनुं भान कराववा अने तेमनी यादगिरी जाळवी राखवा छतां अफसोस ए थाय छे के आपणां धर्म साचववानां साधनो, के जेथी आपणी, आपणी कोमनी अने आपणा देशनी उन्नती थवानी तेवां पुस्तकरुपी साधनोनो नाश थवा दईए छीए ए घj दिलगिरी भरेलुं छे. आटली बधी दिलगिरी फेलाया छतां कांईक संतोष थवा पाम्यो छे, अने ते ए छे के आपणा मुनी महाराजाओ भंडार उघडाववा प्रयास करे छे अने मुनीमहाराज श्री हंसविजयजी तथा श्री कांतीविजयजीना प्रयासथी पाटणना भंडारनां ताळां उघड्यां छे, अने नामदार गायकवाड सरकार आपणा धर्म उपर एटली आस्ता राखे छे के तेमणे प्रयास लई टीप करावी छे तेमज केटलांक पुस्तकोना भाषांतर करी छपाव्यां छे माटे आपणे तेमनो आ स्थळे उपकार मानवो जोइए अने आपणा प्रमुख साहेब गुलाबचंदजी ढढ्ढा एम० ए० ए जन्म आपेली महान कॉन्फरन्सना प्रती वर्षे मळवाथी जेसलमीरनो भंडार उघड्यो छे, अने ते उघाडवा तेमना भाई मि. लक्ष्मीचंदजी ढढ्ढाए पोताना भाईनी साथे मळीने जे श्रम लीधो छे ते माटे ते बंने भाईओने धन्यवाद घटे छे अने तेमनो समस्त जैन भाईओए आ स्थळे उपकार मानवा भुली जर्बु जोइए नहीं अने जेसलमीरमां पण टीप थई छ ने उद्धार करवानु काम शरु छेज.
खंबातमां बे तड छे अने तेमनी अरसपरस तकरारोथी ते बेमांथी एक पण भंडार उघडवा पाम्या नथी अने तेथी तेने टीपनी वात तो होयज नहीं. ए कांई थोडी दिलगिरीनी · वात नथी. माटे हवे भविष्यमां जे कांई पुस्तको रह्यां छे तेनो नाश थतो अटके तेवी योजनाओ त्वराए करवी जोइए, अने आ काळमां पूर्वे थई गयला महा मुनिराजो, आचार्यो विगेरे मळवाना नथी अने जे खोही बेठा ते तो गया अने फरी मळवाना नथी तेथी खरो धर्म जाणीशुं नहीं. ज्ञान उपगरण माटे उजमणां करी घणा रुपिआ खर्च करीने पुंठीआं, चंदरवा तथा रुमालने कसब, जरी तथा मोतीथी भराववामां आवे छे पण तेमां ज्ञाननी चोपडी तथा ते राखवानी पेटीओ मुकवामां आवे छे ते जेम बने तेम हलकी कीमतनी खरीद करवामां आवे छे माटे उजमणानो जे खरो मूळ हेतु ज्ञान छे ते उपर अवश्य प्रथम ध्यान दरेक जैन भाईए आपq जोईए. एक सार्वजनिक लायब्रेरी करी प्राचीन पुस्तकोनो संग्रह करवो अने आपणामां उपदेशको नथी ते तैयार करवा ए आपणी प्रथम फरज छे अने उपदेशको तैयार कर्या पछी तेमने पुरतां साधनो करी आपी देशो देश जैन धर्मनी उन्नत्ती माटे मोकलवा जोईए. पण ते काम पुरेपुरं पार पाडवाने आपणां प्राचीन पुस्तकोनो संग्रह करवानी जरूर छे. ते पुस्तकोपर आपणा धर्मनी तेमज आपणी उन्नतीनो आधार छे, अने ते माटे एक अगर बे सवड प्रमाणे सार्वजनिक अने मफत लायब्रेरीओ एटले पुस्तकशाळाओ स्थापवी जोईए. युरोप अने अमेरिका वीगेरे स्थळे तेवी पाठशाळाओ छे. लंडनमां ब्रिटीश म्युझीअम ए आखी दुनियामां बीजा नंबरनी लायब्रेरी छे अने तेमां जुदी जुदी

Page #217

पेयापुर कोकरन्स. भाषानां पुस्तको रखाय छे अने त्यां दरेकने मफत उपयोग करवा देवामां आवे छे तेवीज रीते जमनीमां आवेला बोन शेहेरमा पुस्तकशाळा छे जे पहेला नंबरनी गणाय छे अने तेमां विशेष खुशी थवानुं ए छे के आपणा धर्मनां पण पुस्तको छे अने डा. बुलर, डा. कीलहोर्न के जेणे संस्कृत भाषामा व्याकरण बनावेलुं छे तेओ हिंदुस्थानमा जुदे जुदे स्थळे फरी घणो खर्च फरी मली आव्यां तेटलां पुस्तको लई गया छे तथा संग्रह करेलो छे.
हालमां ब्रिटिश म्युझीअमने अनुसरीने नामदार लार्ड कर्झनना प्रयासथी “ इम्परिअिल इनस्टियुट " नामनी एक लायब्ररी कलकतामां उघाडवानो उद्यम थाय छे अने तेमां दरेक धर्मना पुस्तको राखवानी गोठवणो करवामां आवनार छे ज्यारे एक परदेशी राज्यकर्ताने आवी लायब्ररीनी जरूर जणाय छे तो आपणे आ कुंभकरणनी उधमांथी क्यारे उठीशु ने तेवी योजनाओ क्यारे करीशुं? मोटा वेपारीओ तथा मीलमालेको वीगेरे पोतपोताना चोपडा उधाई आदी न लागे तेम अने जरूर प्रसंग उपयोगमां आवे ते माटे दरेक सालवार राखे छे तो आ दाखलाथी पण सिद्ध थाय छे के आपणे आपणा उद्धार अर्थे पण आपणां प्राचीन तथा अर्वाचीन पुस्तकोनो समुदाय करी एक जनरल लायनरी स्थापन करवी जोईए के जेथी आपणने, आपणा मुनीराजो वीगेरेने पस्तको भेळवतां जे श्रम वेठवो पडे छे ते दुर थाय, आपणा तीर्थकर भगवानना तत्वोथी आपणो मोटो भाग अजाण्यो छे ए दिलगीर थवा जेवू छे पण खुशी थवा जेवू ए छे के अमेरिकामा केटलेक स्थळे मर्हम मि. विरचंद राघवजी गांधी तथा मि. फतेचंद कपुरचंद लालनना प्रयासथी जैन धर्मना तत्वो दाखल थवा पाम्यां छे, अने आपणो धर्म महावीर स्वाभिना वखतनो नथी अने अन्य दर्शनाओ माने छे तेम बौद्ध धर्ममाथी नवे निकळेलो नथी परंतु प्रथम तिर्थकर श्री रीखभदेवना वखतथीज चालतो आयेलो छे तेवू तेभणे अनार्य भुमाओमी सिद्ध करी आप्युं छे. आपणी आर्य भुमीमां पण आपणां धर्मना तत्वो अन्य धर्मीओ पण समजवा लाग्या छे एखुशी थवा जेवू छे.
शेठ हाथीभाई मुळचंदनु भाषण. आपणा पुर्वजोए पुस्तकोनो जे वारसो आप्यो छे तेने उधाई खावा देवी न जोई ए. ग्रंथो उपर आपणो आधार छे. गुजरात वाक्युलर सोसाइटीना धोरण उपर जैन पुस्तकालय स्थापq जोईर. जेसलमीरना भंडार माटे थती हीलचाल सारु आपणे आपणां मानवंता प्रमुख साहेबनो उपकार मानको जोईए अने तेवो आपणे यत्न करवो जोईए. बाद उपलो ठराव सर्वानुमते पसार करवामां आव्यो हतो.
पेथापुरना ठाकोर साहेबे दर्शावेलो आनंद. आ वखते पेथापुरना सगीर ठाकोर श्री फतेहसींहजीए पोतानी मातुश्री तरफथी जणाव्यु के आर सघळाए पधारी मारु गाम शोभावयुं छे तेथी मारी मातुश्रीने तथा मने परम आनंद थयो छे. आ काम तरफ हुँ तथा मारी मातुश्री संपूर्ण दिलसोजी धरावीए छीए. आना जवाबमां प्रमुख मी. ढढाए कुमारश्रीने धन्यवाद आपी तेमनी मातुश्रीनो उपकार मानतां जणाव्यु के तमारी मातुश्रीने तेमनी अनारी तरफनी आवी लागणी माटे संघ तरफथी हुँ उपकार मानुं छु ते जणावशो.

Page #218

जैन कोनफरन्स हरैल्ड.
[ जून
आगळ कामकाज चालतां पहेलां प्रमुख साहेबे जणान्युं के पंजाबमां आवेला होसार शेहेरमां कोइपण जातना भेद वगर एक अनाथाश्रम खोलवामां आव्युं छे जेना संबंधमां तेना वहीवटने लगती हकीकत त्यांथी आवेला उपदेशक लाला चीरंजीलाल आपने कहीं संभळावशे तेमज शेठ लालभाई दलपतभाई पण कांइक विवेचन करशे.
२०२
लाला चीरंजीलालनुं भाषण.
पण रस्तामा कोइ घोडा उपरथी पडी
आ मेदान अवलंबीओ छे. ज्यारे आपणे पाछळ
करतां घणां आगळ
जे कारणने लीघे आपणी जैन कोम अधोगतीमां आवती जाय छे ते कारण हुं अत्रे बताववा मागुं छं. एक भारी जंगल छे अने तेनी वचमां केटलाक घोडेस्वारो शरत दोडवाने तैयार छे. दरेक स्वारनी इच्छा सौथी पहेलो नीकळु अने इनाम भेळ एज छे. जाय छे त्यारे लोको " हीपहीप हुररे " करी ताळीओ पाडे छे. संसाररूपी छे अने तेमां शरत दोडवा माटे तैयार थयला सवारो जुदा जुदा धर्मोना दरेकनी इच्छा एवी छे के हूं पोताना धर्मने सौथी आगळ पडतो करूं अने तेमां पडीये त्यारे लोको ते जोइ ताळीओ बजावे छे. मात्र थोडां वरसो थयां उत्पन्न थयेलां केटलांक समाजो आपणा अनादी काळना जैन धर्मनो पग पण कहाडवानी तजवीज करे छे. संवत १९५६ ना वरसमां अन्य धर्मीओए अनाथाश्रमो उघाडीने हजारो बाळकोने पोताना स्वाधीनमां लीधां छे. शुं ते वखते जैन धर्माओ कांइ करी शके तेम नहीं हता ? आवी जातनां कामोमां अन्य समाजो आपणा वधी गयां छे अने आपणी कोमने ते माटे घणुं शोचवानुं छे. तेज कारणने लीधे हीसार मध्ये श्वेतांबर, दीगंबर, साधुमार्गी या स्थानक पंथी तमाम जैनो तेमज बीजा लोकोथी ते छेक उंची पंक्तीना शुद्र सुधीनां बाळको माटे एक अनाथाश्रम खोलवामां आव्युं छे अने तेमां जैनोने पेहेलां दाखल करवामां आवे छे. आजथी सवा वरस उपर ज्यारे आ अनाथाश्रम खोलवामां आव्युं त्यारे पांचसो रूपीया हता पण ते पछीथी गया डीसेम्बर मास सुधीमां तेने पांच हजार रुपीया आवक थइ हती. पहेली जानेवारीए सत्तरसो पचास रुपीया सीलकमां हता. हवे आ अनाथाश्रमनी सोसायटीनी पासे बीजा अढीहजार रुपीया छे. अंबालामां भरवामां आवेली दीगंबर कोनफरनसमां एवी हालचाल करवामां आव इती के ते अनाथाश्रमने दीगंबरोने माटेज राखवं पण सोसायटीए ते वात मंजुर राखी नहीं कारणके ते अनाथाश्रमने सार्वजनीक राखवामां आव्युं छे. तेनी मुलाकात लेनाराओए तेने माटे घणा सारा उद्गारो कहाड्या छे. तेनी मेनेजींग कमीटीमां ग्रेज्युएटो तथा सारी केळवणी पामेला गृहस्थोने नीमवामां आव्या छे. वीधवाओने मदद आपवानी पण तेमां गोठवण राखवामां आवी छे. कोइ पण जातनी के गामनी वीधवाओने तेना गामना गृहस्थोनी भलामण कळवा पछी तेणे नीतथी रहेवुं अने भीख मांगवी नहीं ऐवी शरते दर मासे ऋण रूपीआ, मनीओरडर करीने मोकलवामां आवे छे. ते वधिवाओनी एक फाइल राखवामां आवे छे. अनाथाश्रममां दस वीद्यार्थीओ छे के जेमने सांसारीक तथा धार्मिक शिक्षण घणा उतम प्रकारनं आपवामां आवे छे. दरेक विद्यार्थीने अहींसा परमो धर्मनुंज ज्ञान आपवामां आवे छे. माटे आवां खातांने तमो मदद करशो एवी आशा है.
शेठ लालभाई दलपतभाईनं भाषण.
प्रीय मी० ढड्डा, बेनो अने भाईओ, आपणुं मोटुं कोन्फरन्स कहो आ प्रांतीक कोन्फरन्स कहो, ते संबंधमां वे बोल कहेवा आपनी रजा लउं छं. आ विषय उपर वर्णावार अने घणुं बोलाई गयुं छे तेथी

Page #219

१९०५]
पेथापुर कोन्फरन्स.
२०३
बोलवा, रघु नथी, पण विषय एवो मोटो अने गंभीर छे के गमे तेटलीवार ते बाबत विचार कराए तो पण ते बाबत विचारो आव्याज जाय.
___कोन्फरन्सनो हेतु एकज छे ने ते ए के आपणा जैन भाईओनी पुर्वे जे संसारीक तेम धार्मिक जाहोजलाली हती ते फरी सतेज केम कराय ते बाबत विचार करवा उपाय योजवा, तेम स्थळे स्थळना आपणा भाईओनी स्थीती जोवा आपणे एकठा मलीए छीए. दाखला तरीके हालमांज अमलनेरने खाते आवी बेठकमां हुं पण गयो हतो. त्यांना आपणा जैन भाईओनी एकंदर संसारीक स्थीति आ तरफना आपणा भाईओनी स्थिती करतां घणीज सारी जणाई हती. धार्मीक स्थिती सुधारवा पुज्य मुनीराज अमरविजयजी विगेरे साधुओ महेनत करी रह्या छे तेथी तेमां पण फतेहमंद नीवडीशुं. त्यांना भाईओ घणाखरा आ तरफना छे अने पाटण तेम बीजे स्थळेथी जईने वसेला छे. मारा विचारमा एम आवे छे के जे भाईओनी स्थीति पोताना गाममां अधम थई गई होय तेओए हाल लांबे नही तो हिंदुस्थानमांज बीजी कोई जग्याए नजर दोडाववी उचीत छे; तेथी लाभ थवा संभव जणाय छे.
- कोन्फरन्स शब्द इंग्रेजी छे अने मेळावडा पण जेम बने तेम रुपमां इंग्रेजी रीत उपर चलाववा ठेर ठेर तजवीज नजरे पडे छे जेम के सेक्रेटरी, ट्रेझरर, विगेरे योजनाओ पण इंग्रेजीज छे तेमां को वांधो नथी पण ज्यारे आपणे आ पोशाक इंग्रजी धारण कर्यो त्यारे काम करवानी शक्ती अने दृढता पण तेमनीज ढब उपर आववी जोईए. ए वात तो निर्विवाद छे के ते लोक निकाल करवानी तेम एकवार पाछा हठ्या तोपण फरी प्रयास अने प्रयत्न करवामां आपणा करतां घणा चढीयाता छे. दाखला तरीके तारीख पांचमी मेना एडवोकेटमां सर ज्योर्ज मेरेडीथ नामनो गृहस्थ हाल तोतेर वर्षनी उमरे जे बेरन थवा पाम्यो छे तेणे त्रण वरस मोचीनो धंधो कर्यो, बार वर्ष उननां कारखानामां काम करतो हतो, अने चौद वर्ष सुधी ओस्त्रेलीयानी पोलीसमां नोकरी करी हती. ते हवे बेरन थवा पाम्यो छे. मुद्दो ए छे के वपित्तीमां ते लोक नासीपास थई बेशी रहेता नथी. आपणे आवां सामाजिक कार्योमा काम लेवा बाबतमां मारो विचार एवो छ के चालु रीवाजोमां एकदम फेरफार करवा अथवा कोन्फरन्सना नामे कोईने दबाववा तजवीज नज करवी. तेमां कदी फतेह पामीशुं नहीं कारण तेवा रीवाजो वर्षेना वर्ष सुधी उंडां मुळ नाखी बेठा छे ते एकदम खसी न जवाना. दाखला तरीके आपणे दस स्थळे अमुक नातना कायदाओ शा छे के अमुक शुं छे पुछवा नीकळ्या तो जे भाईओनी लागणी हजी आपणी साथे सामेल नहीं होय तेवाओने ते वात एक हथीयार रुप जडशे अने कहेशे, "जुओ हजी उभा थया नथी तेटलामां तो आ लइ बेठा.” माटे तेम न करता आपणे मुख्य विचार करी अमक बाबत सारी जणाई तो तेम करवा आपणे प्रयत्न करवो. पछी आपणा अन्य स्नेहओिने ते तरफ दोरवा अने जेम जेम तेनी सरसाई बीजा भाईओने जणाशे तेम तेओ पण जोडाशे. नानाथी मोटा थवानी तजवीजमां आपणे फतेह पामीशु तेम न करता एकदम मोटुं मंडल करी धारा बांधवा नीकल्या तो फतेह पामीशुं नहींज. सवाल एज त्यारे थाय छे के आम न करीये त्यारे केटलाक भाईओ कहे छे के तमे कर्यु शुं ? वातो करे वलवानुं शुं? हुँ कहुँ छु के वरसोनां वरसो थयां कारणोने लईने जे रुढीओ पेठेली अने पाछळथी कारण नाश पाम्यां छतां रुढीओ रही गयेली ते एकदम नीकळशे नहीं.. तेने सारु तो घणोज वखत अने घणो प्रयत्न जोईशे. दाखला तरीके कुमळी वयना बच्चा पासेथी केटलां कामनी उमेद रखाय अने ते नानी वयना बच्चां माथे पण घरड थयेल रीवाजो अने विचारोने समजावी फेरवीने

Page #220

२०४
जनः कोन्फरन्स हरल्ड.
जून
पोतानी तरफ खेचवानुं ओवी पडेलुं छे छतां पण हुं हींमतथी कहुं हुं के आबा मेळावडानी असर नानी सुनी नथी. दाखला तरीके अत्रे मळेला २००० गृहस्थो अने ते साथे तेमना कुटुंबीओना मनमां ते बाबत सेज पण विचार आव्या सिवाय रहे नहीं पण दरेक बाबतमां तेम आ विषयमां पण जे नजरे जोईंशुं तेवं ते आपणने जणाशे. दाखला तरीके सगी मा अने ओरमान मा. मिठी नजरे जोतां गुणज़ जणाशे पण दूषण शोधवांज होय तो गुण नजरे आववो मुश्केल छे. आवां दरेक सामाजिक कार्यमां नवा तेमज जुना जमानाना माणसोए साथै रही काम लेवानी घणीज जरूर छे. घणे खरे ठेकाणे जोवामां एम आवे छे के जे नातना शेठो आगेवानो होय छे तेमनी स्थिती काळे करी बगडी होय छे, त्यारे बीजा नवा गृहस्थ सुखी थएला नजरे पडे छे. हवे जरूर एवी छे के 'तेवा शेठो अगर आगेवानोए पोताना माननी खातर नवा गृहस्थाने सामील करी काम फतेह पाडवा तजवीज करवी जोईए तेमां तेमनी शोभा छे कारण तेम न कर्तुं तो वखत जतां तेमनुं तेटलुं पण मान सचवाववुं मुश्केल थशे त्यारे बीजा हाथपर नवा थएला गृहस्थोए पोते बे पैसे सुखी थया होय ते तरफ लक्ष न आपतां जुना वखतथी मान पामेला गृहस्थोनी तरफ माननी लागणी राखी पोताना विचारोनी उतावळ कर्या सिवाय धीमे धीमे असर करवा तजवीज करवी. आ रीते बन्ने तरफनी मददनी खास जरूर छे. कारण तेम न थयुं तो गमे तेटला नवा विचारो हशे पण जुना गृहस्थो विना ते भागी पडवा संभव रहेशे अने जुना गृहस्थो नवा गृहस्थो साथै सामेल थवा इच्छा नहीं करे तो तेमना चालता आवेला मान अक्रामने धोको पोंहोंचवा संभव रहेशे. हवे एकज बाबत रहीछे ने ते ए के जे गाममां अथवा जीलामां लोको उलट धरी पोताना आसपासना गामना निराधार तेम विद्यार्थीओने मदद आपवा तजवीज करे तेमणे ते नाना कोनफरन्समां फतेहज मेळवी हुं तो मानुं छं. हेतु एवो छे के जैन समुदायनी स्थिती सुधारवी तो ज्यारे प्रथक् प्रथक् तेवी ठेर ठेर हालचाल थई तो अलबत कोनफरन्सने तेवा स्थळथी तेटली मदद थई गणाय. तेवां दरेक शुभ कार्यनी नोंध आपणी मोटी कोनफरन्समां लेवी घटीत छे. मारो एम मत तो छे के मोटी कोनफ रन्स तो एकज राखवी अने नानी मंडळीओ अगर कार्य सहायी सभाओ तो ठेर ठेर होय. खरां कार्यनी आशा तो तेमनाथी अने मोटा कोनफरन्समां तो तेवां कार्योनी बहु मान्यता था. मोटा कोनफरन्सनी बराबरी करनारा मेळावडा वारंवार कर्या तो तेटलो आपणी शक्तिनो बिन उपयोगे व्यय थशे अने वारंवार थतां तेनुं महत्व नाश थशे तेमां खर्च पण जरूरनुं होय तेटलुंज करवुं तेवो मारो निश्चय मत द्वे कारण दाखला तरीके अमलनेर खाते एक मारा स्नेही जेमने त्यां उतरेल ते भाइए ते कोनफरन्स तरफ दोडसो के बसें रूपीआ भर्या हशे तेओ मारा स्नेही रुबरू कोनफरन्स विरुद्ध बोलता हता. मुद्दो ए छेके मोटा आरंभो करतां वधु खर्च लागे अने वधु खर्च सारु वधु माणसो पासेथी वधु पैसानी जरूर पडवानी ने तेम करतां कोइने अनुकुळ न पड्युं तो तेवा भाईओ कोनफरन्स तरफ कोदाळी, पावडो लईने आवना तेथी तेवा मेळावडामां जरूरी खर्च सिवाय बीजुं कांइ नज करवुं अने तेने घणुं उपयोगी भविष्यनुं आशादायक खातुं टाळी एक वरघोडो जेम कहेवत छे के " बाणीया वरघोडे " तेवा निर्माल्य रूपने प्राप्त न थवा देवुं एवी मारी भलामण छे. ( ताळीओ ).
ठराव तेरमो — संपनी वृद्धि बाबत.
जैनोनी केटलीक ज्ञातोमां तडो पडेलां छे तेओ अरसपरस भेगा जमवा विगेरे वहेवार राखता
.

Page #221

२०५
१९०५]
पेथापुर कोन्फरन्स. नथी तेथी कुसंपनी वृद्धि थाय छे ने संसारिक तथा धार्मिक कार्योमां विघ्नो आवे छे ते बंध पाडव तथा संपनी वृद्धि करवा आ कॉन्फरन्स भलामण करे छे.
दरखास्त करनार-मि. छोटालाल लल्लुभाई वकील. टेको आपनार-शेठ सीरचंद मोहोकमदास.
मि. छोटालाल ललुभाइवें भाषण.
आशरे चाळीस वरस पेहेलां आपणामां कोईपण जातनां तडो विगेरे हताज नहीं अने ते वखते आपणे एक बीजा साथे घणो सारो संबंध धरावता हता पण आपणां कमनसीबे छल्ला थोडा वखतमां कुसंपना बीज ववायां अने तेना झाड वधारे ने वधारे मजबुत थतां गयां. आ कॉन्फरन्सनो हेतु संप वधारवानो छे अने ते फळीभुत थाय एम हुँ इच्छुछु. मने याद छे के मारी विशा पोरवाळ न्यातमां आजथी चाळीस वरस अगाऊ एक पण तड नहीं हतुं पण केटलांक मोटा गामवाळाओए अभिमानना बळे नाना गामो साथे कन्या वहेवार बंध करवाथी आ तडो थवा पाम्यां छे पण हवे ते तरतमां दुर थाय एवी हं प्रार्थना करुं छु.
. शेठ सीरचंद मोहोकमदासन भाषण. · कुसंपथी हिंदुस्तान- नखोद वळ्युं छे माटे आपणामांथी तेनुं मुळ काढी नांखवू जोइए. आपणे आ कॉन्फरन्सना ठरावो अमलमां मुकवा एक संपथी काम लेबु जोइए. व्यवहारनी बाबतमां दुराग्रह नहीं करतां वधु मतथी निवेडो लाववो जोइए.
बाद मत लेतां आ ठराव सर्वानुमते पसार थयेलो जाहेर करवामां आव्यो हतो.
ठराव चौदमो-श्रीशेजय उपरनी आशातना बाबत.
पालीताणाना नामदार ठाकोर साहेब श्रीमानसिंहजी श्री पवित्र शेव्रुजय तीर्थमां पोताना परोणी आदिने चामडांना बुट साथे ते पर केनवासनी मोजडीओ पहेरी जवा प्रेरणा करी आ पवित्र तीर्थनी आ. शातना करवानो प्रयत्न करे छे; तेथी समस्त जैनोनी लागणी घणी दुभाय छे अने तेथी ते बाबत आ कोनफरन्स अत्यंत खेद प्रदीप्त करे छे. आ ठरावनी नकल गोहीलवाड प्रांतना पोलीटीकल एजंट ट धी गवर्नर अने नामदार मुंबई सरकारने मोकलवा आ कोनफरन्स प्रमुखने अधिकार आपे छे.
दरखास्त करनार—स्वागत कमीटीना प्रमुख साहेब. आ ठराव सर्वानुमते पसार करवामां आव्यो हतो. ठराव पंदरमो-भाटलोकोना वर्तन बाबत.
प्रमुख स्थानेथी. आपणा पवित्र शेजय तीर्थमां भाटलोको आपणां धर्म विरुद्ध वेर्ति आपणी धर्मनी लागणी दखावे छे ते माटे आ कोनफरन्स पोतानी दिलगीरी जाहेर करे छे अने दरेंक जैनबंधु तथा बेहेनोने भलामण करे छे के तेवानी साथे कोई पण प्रकारनो वहेवार राखवो नहीं.

Page #222

२०६
जैन कोन्फरन्स हरैल्ड.
[ जून
ठराव सोळमो— पालीटाणाना संबंधमां वर्तमान पत्रोए बजावेली सेवाना संबंधमां तेमनो मानवामां आवेलो उपकार.
प्रमुख स्थाने थी.
श्री पालीताणा ठाकोर साहेबना आ खेदकारक वर्तन सामे " जैन ” तथा जैन मासिको तथा प्रजाबंधु, सांजवर्तमान पत्रोए पोकार उठावी खरी हकीकत जाहेरमां लावी तथा चर्ची जैनोनी सेवा बजावी च्छे ते माटे तेओनो आ कोनफरन्स आभार माने छे.
ठराव सत्तरमो - प्रमुखनो उपकार
" जैन ( श्वेतांबर ) कोनफरन्सना पीता " नुं उपनाम पामेला बाहोश धर्मवीर मि. गुलाबचंदजीं ढढाए जयपुरथी अत्रे पधारी आ कोन्फरन्सना हितमां भाग लइ प्रमुख तरीके जे अमुल्य सेवा बजावी छे ते माटे आ कोनफरन्स तेमनो अत्यंत आभार माने छे."
'दरखास्त करनार- - मि. डाह्याभाई हकमचंद वकील. टेको आपनार - मि. छोटालाल कालीदास गांधी.
मि. डाह्याभाई हकमचंदनुं भाषण.
आप सबळाओ सारी रीते जुओ छो के आपणा प्रमुख साहेब छेला त्रण दिवस थया आपणी वचे बेसीने केवी खंतथी काम करे छे. तेओ हमेशां तेवुंज काम करता आव्या छे अने करे छे. आपणे माटे तेओ आवी सखत गरमीमां जयपुरथी खास अत्रे आव्या छे. तेमनाज प्रयासथी आपणे एक फळ प्राप्त कर्तुं छे अने ते ए छे के गुजरातना मुख्य स्थळ अमदाबाद खाते एक बोर्डींग स्थापवानी ही चाल शरु करी छे. जो ते बोर्डींग स्थपाशे तो तेथी घणा गरीब विद्यार्थीओ केळवणी लइने आगळ पडता थइ शकशे, तेवीज रीते शेठ लालभाई जेओ मि. ढढाना जेटलीज महेनत कोनफरन्सने माटे लेता रह्या छे तेमनो पण उपकार मानवानी रजा लडं छं.
मि. छोटालाल कालीदासनुं भाषण.
प्रमुखे युं हतुं के आ कोन्फरन्सना प्रमुख गुजरातमांथी शोधी काढ्या होत तो ठीक यात पण हुं जणावीश के तेमना वडवा सिधपुरना हता तेथी तेओ गुजरातनाज छे. जैन कोनफरन्सनी शरुआत करनारा आ गृहस्थने आपणे प्रमुख तरीके मेळव्या ते माटे आपणे मगरुर छीए. तेमनी हाजरीथी अने तेमना प्रभावथी आ कोनफरन्स फत्तेहमंद रीते अने शांतीथी पसार थइ छे. तेमनो आभार आपणे - मात्र शब्दोथीज नहीं पण अंतःकरणथी मानवो जोईए.
पेथापुरवासीओनो उपकार.
प्रमुखे ते पछी जणाव्युं हतुं के अत्रेना जे जैन भाईओ तथा बाईओए डेलीगेटो वगेरेने माटे तकलीफ उठावीने जे मदद करी छे तैमने कोनफरन्स तरफथी धन्यवाद आपवानी हुं रजा लडं छं. मंडप बनावनार कोनट कटरने आ सारो मंडप बनावी आपवा माटे आ सोनानो चांद अपवानी - रजा लडं छु.

Page #223

२०७
१९०५]
पेथापुर कोन्फरन्स..
प्रमुखस्थानेथी. ठराव अढारमो-कॉन्फरन्सना कार्यमां मदद करनाराओनो उपकार.
आ कॉन्फरन्स फतेहमंद उतारवामां वोलंटियरोए तथा बीजा भाईओए मदद करी छे तेमनो तथा — मुंबई समाचार, ' ' सांज वर्तमान, ' ' महीकांठा गेशेट, ' तथा ' जैन । वर्तमानपत्रोए पोताना प्रतिनिधीओ मोकली मदद करी छे तेमनो आ कॉन्फरन्स आमार माने छे.
ठराव ओगणीसमो-महीकांठाना पो. एजंटनो उपकार.
महीकांठाना मे. पोलीटिकल एजंट मि. पी. वी. एस. फिटशिराल्ड साहेबे आ कॉन्फरन्सजें काम निर्विघ्ने पार पडे तेवा हेतुथी मदद करी छे ते माटे तेओ साहेबनो आ कॉन्फरन्स अंतःकरणथी आभार माने छे. ठराव वीसमो-आ कॉन्फरन्सना ठरावो श्री जैन श्वेतांबर कॉन्फ
रन्सना जनरल सेक्रेटरीओने मोकली आपवा बाबत.
आ कॉन्फरन्सना तमाम ठरावो आपणी जनरल कॉन्फरन्सना सेक्रेटरीओने तेमनी जाण माटे मोकलवा आ कॉन्फरस्स ठराव करे छे. ठराव एकवीसमो-श्री पेथापुरना संघनो तथा रिसेप्शन कमिटीनो
उपकार मानवा बाबत. श्री फेयापुरना श्री संघे आ कॉन्फरन्स मेळववामां तथा तेने पार उतारवामां जे श्रम उठाव्यो छे तेने माटे तेमनो तथा रीसेप्शन कमीटीना प्रमुख, सेक्रेटरी अने जुदी जुदी सब कमीटीओना समांसदोनो तथा वोलंटीयरोए जे खास श्रम उठाव्यो छे ते माटे तेमनो आ कॉन्फरन्स उपकार माने छे. . प्रमुखस्थानेथी मुकवामां आवेला आ सघळा ठरावो सर्वानुमते जयजिनेंद्रना अवाजो साथे पसार करवामां आव्या हता.
___त्यार बाद कॉन्फरन्सना कार्यने समाप्त करतां प्रमुख साहेबे नीचे प्रमाणे भाषण हिंदी भाषामां आप्युं हतुंः
प्रमुख साहबका भाषण. प्रिय धर्म बान्धवो और बहिनो ! . आप सब सजनोंकी सहायता और स्वधर्मोनत्तिकी अभिलाषासे श्रीपेथापुरके संघकी इच्छित मुराद निर्विनतासे पूर्ण हुई. तीन दिन तक इस गरमीकी उष्णताको सहन करके इस मंडपमें भात भावके साथ इकठे होकर अपनी सामाजिक और धर्मोनत्तिके वास्ते आपनें एकमत होकर जो जो ठराव पास किये हैं वे सब स्तुतिपात्र हैं और वे सब ठहराव अपनी महासभाको पुष्टी देनेवाले है. इस प्रान्तिक सभामें आपने अपने डाहेपन और चातुर्यसै दो बातें खास तौरपर प्रदिप की हैं कि जिनके सबबसे आयंदा कोनफरन्सों में इस पेथापुर कोनफरन्सको प्रथम पद दिया जावेगा और अपनी उन्नत्ति उतनीही

Page #224

२०८ जैन कोन्फरन्स हरेल्ड.
[ जून जल्दी होना संभव है कि जिस कदर आयंदा कोनफरन्सोंमें इन दो बातोंपर लक्ष्य दिया जाकर कार्यवाही होगी. वह दो बातें यह हैं कि अवलतो मेरी पेथापुरनिवासी बहिनोंने दूसरी और तीसरी कोनफरन्सोसै बढ़कर बहुत ही सब और शान्तताके साथ तीन दिन और रात्रीके समयभी हाजरी देकर अपनी उन्नत्तिकी बातोंको बहुतही उत्कंठाके साथ सुना है. और सिर्फ सुनकर ही चुप नही होगई हैं बलके उन सब बातोंपर लक्ष्य देकर उनहोंने सुधारा करनेकी रायभो प्रगट कीहै. यह विचार बहुतही स्तुतीपात्र है और यह पहिलाही समय है कि जिसमें स्त्री वर्गकी तरफसे ऐसी प्रशंसनीय कार्यवाही देखनेमें आई है. मैं अपने खरे अतःकरणसे अपनी बहिनोंको धन्यवाद देता हुआ अन्य स्त्रीवर्गको कि जो अन्य २ कोनफरन्सोंमें शामिल हों इनसे सिक्षा लेनेकी सूचना करताहूं. दूसरा यह है कि अबतककी कुल सभावोंमें प्रायः कुल कार्यवाही सिर्फ कागजीही होती रही है क्योंकि शुरूही शुरूमें काम का ढचर बान्धनेके वास्ते इसही तरहपर कागजी कार्यवाही करना पड़ता है परन्तु इस कोनफरन्सने बोर्डिंग हाउसके निमित्त फन्ड कायम करके इस कामको कार्यरूपमें भली प्रकारसे दिखला दिया है. मैं आशा करताहूं कि अपनी कुल समाजका ध्यान इस कामकी तरफ अवश्य जावेगा.
अपने तीन दिनकी कार्यवाहीपर नजर डालनेसे मालूम होता है कि कुल २१ ठहराव इस सभामें पेश होकर पास हुवे हैं उनमेंसे पहिला और दूसरा ठहराव मामूली और वाजबी हैं; उनपर मेरे जिदाया विवेचन करनेकी आवश्यक्ता नहीं है. तीसरा ठहराव मुनि श्री बुद्धि सागरजी वगरहको धन्यवाद देनेका है. इस शुभ प्रसंगपर मुनि श्रीबुद्धि सागरजी व पन्यासजी श्रीआणंद सागरजी व मुनिश्री भाईचन्दजी तथा पन्यासी श्रीबीरविजयजीने कृपा करके अपने २ शिष्य मंडळी के साथ पेथापुरको शुसोभित कियाहै इससे कोनफरन्सके काम काजमें पूरी मदद मिलीहै. मुनिश्री बुद्धि सागरजीने अथाग श्रम उठाकर इस प्रान्तिक सभाकी नींव डाली और इस सभाको इक्कठी करनेमें कोशिश की उससे कुल समाजपर बडा भारी उपकार हुवा है. बाकीके मुनिराजोंने इस सभा सम्बधि जो जो अनुकूल कार्यवाही की है उससे कुल जैन समाजको बहुत संतोष उत्पन्न हुवा है. इस तीसरे ठहरावमें पेथापुरमें बीराजे हुवे मुनिराजोका जो उपकार माना गया है इससे जैन संघकी गुरु भक्ति प्रदर्शित होती है. हम आशा करते हैं कि हमारे अन्य मुनि मंडल इसही प्रकार सामाजिक और धार्मीकोन्नत्तीमें कमर बान्धकर कोशिश करते रहेंगे.
चोथा ठहराव व्यवहारिक और धार्मिक केलवणीके वाबत है कि जिसकी आवश्यक्तापर अच्छे २ वक्तावोंने भली प्रकार विवेचन कियाहै और इस बातको अच्छी तरह सिद्ध कर दिया है कि अपनी उन्नत्तिका पाया व्यवहारिक और धार्मिक केलवणीपरही कायम हो सकता है. समयानुसार बोर्डिंग हाउसका विषय बीचारते हुवे आप सजनोंने इस प्रस्तावको कार्यरूप करके दिखला दिया है और अपनी हमेशाकी उदार वृत्तिसे करीब २०००, दो हजार रुप्पया एकदम इक्कठा करके बोर्डिंग हाउसके फन्डकी शुरूआत करदी है. अगरचे यह छोटासा फन्ड बोर्डिंग हाउसके वास्ते काफी नहीं हैं. परन्तु आपनें. अपनी शक्तिके मुवाफिक इस फन्डको शुरू करके अन्य महाशयोंकी तबियतको उकसाया है उम्मेद की जाती है कि निकट समयमें यह फन्ड कई गुणा होजावेगा और अहमदाबादमें एक जैन बोर्डंग हाउस जल्दी दृष्टीगोचर होगा. यद्यपि अपनी कोनफरन्सका यह विचार होता रहा है कि अपनी सभावोंमें पैसेका सवाल बिलकुल हाथमें न लियाजावे तोभी. कई विषय ऐसे जुरुरी आ जाते हैं कि जिनके वास्ते. खुशीके साथ अपनी शक्तिके मुवाफिक पैसा देनेमें उत्कंठा होही जाती है.. परन्तु जहां तक मुमकिन हो इस मामले में विचार पूर्वक काम करने का मोका

Page #225

२०९.
१९०५]
पेथापुर कोनफरन्स मालूम होता है, इसही केलवणी के विषय को चर्चते हुवे व्यापारादि के निमित्त. परदेश गमन का संकेत कियागया हैं. आजकल के देश परदेशके तालुकात और उनकी आमद रक्त जारी रहने से नफे. नुकसान की चर्चा जो आमतोर पर जगह जगह होती रहती है उसका यह संकेत. ऐक अक्स है. परदेश गमनसे केलवणी, हुन्नर, कला, व्यापारादि में जो तरक्की होसकती है उस हेतूसे समाज के बीचार के वास्ते इस बातको सूचना के रुपमें दर्शाया गया है. आपलोग खुद्द चतुर हैं, अपनी हालत और जुरुरियात पर नजर डालकर फैसलाकर सकते हैं.
पांचवा ठहराव निराश्रित जैनियोंको आश्रय देनेके बारेमें है. यह बिषय सबसे जियादा जरुरी और लक्ष्य देने लायक है क्योंकि अपनी संख्या के कम जियादा होने परही अपनी उन्नत्ति और. अवनति का फैसला है. अपनी संख्या जियादा होनेसे अपना भला और कल्याण होगा. दिन प्रति-, दिन अपनी संख्यामें कमी होनेसे अपना हर तरहका नुकसान है. अपना फर्ज है कि अपने भाई बान्धवोंकी और अपने स्वर्मियोंकी रक्षा करें.
छटा ठहराव हानिकारक कुरीति रिवाजको बन्द करनेका पास हुवा है और इस विषयपर बहुतसे बुद्धिवानोंने विवेचन किया हैं. कुल अवनतियों के कारण यह खोटे रीति रिवाज हैं. इनको छोडनेसे अपनी उन्नत्ति बहुत जल्द हो सकती है. यह रीति रिवाज अपने धर्म शास्त्रोंके हुक्म बिलकुल खिलाफ हैं और संग दोष छोड देनेमें अपना सच्चा जैनिपना है. अपने स्त्री वर्गका ध्यान इस तरफ आकर्षित होनेसे यह कुल कुरीतियां एकदम छूट सकती हैं और मैंने इस बातको बहुत खुशीके साथ सुना है कि कलके रोज जब अपने मुनिराज कृपा करके इस मंडपमें पधार कर उपदेश देवंगे उस समय अपने स्त्री वर्गनें इन कुरीतियोंको छोडकर नियम करनेका इरादा किया है. पेथापुर के स्त्री वर्ग के इस स्तुतिपात्र कार्यको अनुकर्ण करती हुई अन्य स्थलकी स्त्रियां जब इस बात पर कमर बांधेगी तो अपना सुधारा बहुत जल्द होगा.
__ वकीलोंको अकसर झगडे टंटे की बात ही सूझा करती हैं इस लिये पेथापुर निवासी वकीलोंने सातवें ठहरावमें जो राय प्रगट की है इसके अनुकूल चलनेसे अपने हजारों लाखों रुपयों का जो व्यर्थं खर्च होता है वह बचकर सतोपयोगमें लग सकता है.
पांझरापोलोंके बाबत मूंगे ढोरोंके रक्षार्थ जो ठहराव किया गया है इसके मुवाफिक काम करनेसे जैन धर्मका “ अहिंसा परमो धर्मः " का वाक्य अच्छी तरह सिद्ध हो सकता है.
कचकडे वगरह चीजों के न बर्तनेका ठहराव जो पास किया गया है यहभी दया धर्मकाही नतिजा है. कलके रोज इस विषय पर विवेचन होनेके बाद इस ठहराव के पास होनेके समय जोः एक सद्गृहस्थनें कागज लिखकर इस बातको मेरे उपर प्रगट किया था कि मोतियोंका व्यापारभी इसही. वर्गमें शामिल है क्यों कि सीप को चीरकर निकाले जाते हैं. यह आप लोगों के बिचार की बात है। आप लोग विवेकवान हैं. खुद खयाल कर सकते हैं.
मन्दिरोड्रार वगरह के बाबत जो जो ठहराव हुवे है वे सब स्तुति पात्र है और इन सबकी तरफ़ लक्ष देना मुनासिब है.

Page #226

____पालीताणाके ठाकुरसाहेब के अनुचित बरताव की सरफ जो अफसोस प्रगट किया गया है यह उनके बरताव का नतीजा है. महा पवित्र तिर्थपर अशातना करके जैनियोंको तरह तरह की तकलीफ पहुंचाने का अभिप्राय अच्छा नहीं है आशा की जाती है कि ठाकुरसाहेब इस बात की तरफ ध्यान देकर जल्दी सुधारा करेंगे. ___ इस सभाकी फत्तेह और कामयाबीका कारण आप सब साहबोंका सम्प और भ्रातृभाव है. पेथापुरनिवासी जैन समाजने और खास करके वालंटियरोंने तथा अन्य २ कमिटीयोंके मेंम्बरोंने पूरा श्रम उठा कर जैन समाजके हितकी वृद्धि की है इस वास्ते आप सब साहेबोंको धन्यवाद देते हुवे और श्री आदेश्वर भगवान की जय बोलते हुवे इस सभाके जलसे को विसर्जन करता हूं और आशा करता हूं कि आप लोग बचनोंसे कई दरजे जियादा कार्यवाहीमे अपना प्राकृम दिखलावैगे.
त्यार बाद प्रभु स्तुतीनां तेमज बीजां गायनो गवाया पछी पांच कन्याओंए प्रमुख साहेबने फूलो वडे वधाव्या हता अने ते पछी जयजीनेंद्र बोलावी प्रमुख साहेब तरफथी कोनफरन्सन कार्य समाप्त थयेलु जाहेर करवामां आव्यु हतुं.
स्फुट विचार.
(लखनार.-असिस्टंट सेक्रेटरी-श्री जैन श्वेताम्बर कोन्फरन्स-मुंबई.) मुंबई, अमदावाद, जेपुर अने कलकत्तानी कॉन्फरन्सनी ऑफिसो तरफथी कॉन्फरन्सना जुदा जुदा
हेतुओ पार पाडवा सारु बनतुं करवामां आवे छे. मुंबईनी ओफिस आ कॉन्फरन्स तरफथी मासिक चलाववा उपरांत समग्र हिंदुस्ताननी जैन डिरेक्टरी करवाना हालमा करवाना वा काममां रोकाई छे अने ते शिवाय जीवदया, केळवणी, जिर्णोद्धार अने कामकाज.
साधारण स्थितीना भाईओने मदद आपवा उपर पण ध्यान राखे छे. जीवदयानी बाबतमा जुदी जुदी पांजरापोळोने रोकड रकमनी मददो आपवाने बदले जीवदयानो फेलावो करवानो मार्ग विशेष पसंद करवामां आव्यो छे अने तेने माटे जीवदयाना जाणीता उपदेशक मि० लाभशंकर लक्ष्मीदासने तेओ जे काम करे छे तेमां साह्यता आपवा सारु आ वर्षे रु. २५०) नी मदद आपवामां आवी छे तेमज तेमनी सलाहथी विलायतनी वैद्यक कॉलेजोना विद्यार्थीओमां इनामो आपी आ ज्ञाननो फेलावो करवा सारु रु. ६४४-३-० आ वर्षमां मोकली आपवामां आव्या छे अने जेनें सारं परिणाम आववानी आशा रहे छे. आ साथे जाणवू जरुरतुं थई पडशे के जो कोई ठेकाणे पांजरापोळमां घीज अगत्यता जोवामां आवे तो त्यां पण मदद करवामां आवे छे अने ते प्रमाणे आ वर्ष दरम्यान रु. १०१) काठिआवाडमां आवेला बजाणा गामनी पांजरापोळने मदद अर्थे मोकली आपवामां आव्या हता. जीर्ण मंदिरोद्धारनी बावतमा हालमां अत्रेना आगेवान देरासरो तथा आपणी एकत्र मददथी मेवाडमां आवेलां जीर्ण मंदिरोनो उद्धार कराववामां आवे छे अने ते पाटणवाळा परोपकारी गृहस्थ मि. लल्लुभाई जेचंद के जेओ पोताना अमुल्य वस्त्रत अने जात मेहेनतना भोगे खुद पोते त्यां रहीने काम करे छे तेमनी मार्फते चाले छे. आ संबंधमां अमारी पासे देशना जुदा जुदा

Page #227

स्फूट विचार..
२११ मागमांथी तेमने त्यांना देरासरोना जिर्णोद्धारने सारु पुष्कळ मागणीओ आवे छे परंतु पूर्वनी कल्याणक भूमीओ तथा मेवाडमां अमारा तरफथी काम चालतुं होवाथी तेवी मागणीओ स्वीकारी शकता नथी अने सेने माटे श्री संघनी . क्षमा मागीए छीए. हाल तुरत मेवाडना जिर्णोद्धार मात्रै रु. २०००) नुं सेंकशन आपवामां आव्युं छे जेमांना अडधां नाणां तो त्यां मोकलावी पण आपयामां आव्यां छे. आ उपरांत मेवाडना देरासरोमां केशर सुखडनी मदतने माटे रु. १००, उदेपुरवाळा शेठ मगनलालजी पुंजावत ऊपर मोकली आपवामां आव्या छे. आ साथे साधारण स्थीतीना श्रावक भाईओने तथा विद्यार्थीओने मदत आपवामां आवे छे. आ वर्ष दरम्यान गया वर्षना अनुभवथी कोई खास कारण शिवाय रोकडे मदत आपवाने बदले तेमने कोई हुन्नर शिखववा तरफ या धंधे वळगाडवा तरफ विशेष लक्ष आपवामां आवे छे जो के खास बीमारी या अशक्तीना सबबसर जोईती. रोकड मदत पण आपवामां आवे छे. आ वर्ष दरमीयान केटलाएक विद्यार्थीओने मोटा खर्चना भोगे टाइपराटींग, शोर्टहेंड, बुककीपींग विगेरे शिखववामां आवे छे तेमज कंपोझिटरनु काम पण सीखववामां आवे छे अने तेमने जोईती फी उपरांत तेमनो अभ्यास चाले ते दरमीयान तेमनं भोजन खरच तथा पस्तक खरच पण आपवामां आवे छे. आ शिवायना बीजा धंधाओ के जे शिखववानी सवडो मली शके छे तेने माटे पण योग्य बंदोबस्त करी आपवामां आवे छे. शहेरमां परचुरण फेरी फरवा सारु पण खात्री मळेथी योग्य रकमनी मदत आपवामां आवे छे. आ उपरांत बहार गाम जवा इच्छनार गरीब भाईओने रेल्वेनुं भाडं वगैरे आपी सवड करी आपवामां आवे छे तेमज अत्रे अथा बहार गाममां वृद्ध विधवाओ तथा अशक्त स्त्री पुरुषोने पण मदत आपवामां आवे छे. वळी अत्रेनु श्री लालबाग जैन बोर्डिंग के ज्यां बहार गामथी अभ्यास माटे आवता विद्यार्थीओने सघळी जातनी सवडो करी आपवामां आवे छे ते पण मुख्य करीने आपणा खर्च चलाववामां आवे छे. आ साथे हालमां अत्रे स्त्रीओ माटे श्री गोडीजीना देरासरना उपाश्रयमा एक वर्ग काढवामां आव्यो छे जेमां व्यवहारीक तथा धार्मीक केळवणी साथे शिववा, भरवा तथा गुंथवानां कामो माटे खास व्यवस्था करवामां आवी छे. मुंबई शहेरमां अभ्यास करनार केटलाएक विद्यार्थीओने स्कोलरसीपो आपवामां आवे छे. आ जुदी जुदी बाबतोनो खरच चालु रहेतो होवाथी तेनो आंकडो हाल आपवामां आवतो नथी परंतु वर्ष आखेर प्रगट थनार हीसाबमां जोवामां आवशे.
केळवीना विषयमां घणु खरं कामकाज अमदावादनी आफिसमां शेठ लालभाई तरफथी थाय छे अने तेओ साहेब तरफथी प्राथमिक तथा उंची केळवणी माटेना विद्यार्थीओने स्कालरशिपो आपवामां आवे छे तथा पुस्तको विगेरेनी मदद पण करवामां आवे छे तेमज जुदी जुदी स्त्री शाळाओ तथा विद्याशाळोओने मदद (ग्रांट-इन-एन्ड ) आपीने स्त्री केळवणी तथा धार्मिक केळवणीने योग्य उत्तेजन आपवामां आवे छे. जो कोई स्थळवालाओ पोताने त्यां पाठशाळा या स्त्रीशाळा उघाडवा मांगता होय तेमने तेओ साहेबै तरफथी योग्य प्राथमिक मदद आपवामां आवे छे. हालमां अमदावाद मां चालती श्रावीका शाळाने पण तेमना तरफथी सारी मदद थाय छे. आ वर्ष दरम्यान अत्यार सुधी तेओ साहेब तरफथी आशरे रु. ३००० खर्चाया छे अने अंदाजे बीजो तेटलो खर्च चालु वर्षमा थवा संभव छे.
जेपुरनी आफिस तरफथी मि. गुलाबचंदजी ढढा पुस्तकोद्धार माटे प्रयास करी रह्या छे. आ मासिकमां वखतो वखत ते सबंधमा आवती खबरोथी अमारा धर्मबंधुओए जोई लीई हशे के जेसलमे

Page #228

२१२ • जैन कोन्फरन्स हरेल्ड.
[ जून रना भंडारना सबंधमां केटलीएक अडचणो पडी परंतु छेवटे त्यांना भंडारना पुस्तकोनी संपूर्ण विगतसाथे टीप पुरी थई छे. हालमा पुरा करवामां आवेला भंडारना पुस्तकोनी संख्या लगभग २८०० जेटली छे. जेसलमेरना बीजा भंडारोनी टीप करवा माटे लजवीज करवामां आवे छे. लींमडी, बजाणा, पालनपूर वीगेरे केटलाएक भंडारोनी टीपो पण आवी छे. जुदा जुदा सघळा भंडारोनी टीपो आवी गयेथी क्या क्य पुस्तकोनी फरी नकल उतराववी ते नक्की करवामां आवशे. अमारा बीजा जैन भाईओने पण पोताने त्यांना भंडारोनी टीपो करीने मोकली आपवानी विनंती करवामां आवे छे. जेसलमेरना भंडारमांना जीर्ण थई गयेलां केटलांएक अगत्यनां पुस्तकोनी नकल उतराववानी पण तजवीज चाले छे.
जीर्णोद्धारना विषयमा बाबु राय कुमारसिंगजी तरफथी पूर्वमा आवेली कल्याणक भुमीओना उद्धार सारु तजवीज करवामां आवे छे. गया वर्षना रिपोर्टमां ते सबंधी केटलीएक हकीकत प्रसिद्ध करवामां आवी छे. त्यारबारदनीचे जणावेल कामकाज तेमना तरफथी चाले छेः-राजग्रहीजीमां वैभारगीरी उपरना देरासरो तथा पटणामां स्थुलीभद्रजीना प्राचीन देरासरना उद्धार- काम चाले छे तेमज सीतामडीमां पण काम चाले छे. बिनारसमां भेळुपुरजी- मंदिर तैयार थई गयुं छे. हवे चंद्रावतीमां मोटुं भारे काम छे जेने माटे तजवीज चाले छे. पूर्वनी अंदर योग्य कारीगरोनी अछत तथा बीजी केटलीएक अगवडोने लीधे त्यांन काम बाबु रायकुमारसिंगजीना पुष्कळ प्रयास छतां जोईए तेटलुं जलदीथी पुरु थई शकतुं नथी जो के तेम करवा सारु योग्य प्रयत्न चालु छे.
'उपर प्रमाणे जुदा जुदा विषयमां कामकाज चाले छे अने आ शिवाय जे कोई जरुरीयात बाबत उपर ध्यान आपवानी अमारा धर्मबंधुओने जरुर लागती होय ते तरफ अमारुं लक्ष खेंचवानी नम्र विनंति करवामां आवे छे जेम थयेथी तेमनी सुचनाओ तरफ जोइतुं ध्यान आपवाने जनरल सेक्रेटरीओ हमेशा तैयार रहेशे. उपर जणाव्या प्रमाणे हालमां मुंबईनी ऑफिसमां समग्र हिंदुस्ताननी जैन डिरेक्टरी तैयार करवातुं
कामकाज चाले छे. हाल गुजरात, काठियावाड, दक्षिण अने बरमामां जैन डिरेक्टरी.
डिरेक्टरीनुं काम सारी रीते शरु थई गयेलं छे अने दरेक ठेकाणे पोतानां गाम उपरांत पोतानी आजुबाजुना गामोनी हकीकत तैयार करीने मोकलवानो श्रम उठावनार घणा उत्साही जैन भाईओ जोवामां आवे छे जे माटे अत्यारे तो तेमनो उपकार मानवा उपरांत कांई वधु करी शकता नथी. अत्यार सुधीमां लगभग १२०० गामोनी हकीकत आवी गई छे अने दररोज वधु ने वधु गामोनी हकीकत आवती जाय छे. आ महिनानी शरुआतथी कच्छ, पंजाब, निझाम स्टेट, वाव्यप्रांतो, संयुक्त प्रांतो, बंगाळ, रजपुताना, मध्य हिंद अने मध्य प्रांतो विगेरे मारवाडी अने हिंदी भाषा बोलनारा भागोनू काम शरु करवामां आवनार छे. डिरेक्टरीनी जरुरियातथी अमारा सर्वे जैन भाई ओ सारी रीते माहितगार छे अने तेथी ते संबंधमां कोई विशेष विवेचन करवानी जरुरियात नथी तो पण अत्रे एटलुं तो कह्या शिवाय चालतुं नथी के डिरेक्टरी तैयार थया पछी "आपणे अत्यारे शुं स्थितीमां छीए या शुं स्थिति भोगवाए छीए" तेनी पूर्ण रीते खबर पडशे. डिरेक्टरीथी आपणे आपणी संख्या, आपणी धार्मिक, संसारिक तथा केळवणीने लगती स्थिति जाणी शकीशुं अने कॉन्फरन्सनी तेमज अमारा श्रीमान अने सखी जैन भाइओनी क्यां अने केवी मददनी जरुर छे तेने माटे एक आयना रुप साधन थई पडशे कॉन्फरन्सनी शरुआत थया पछी तथा मासिक अने सप्ताहिक वर्तमानपत्रोना सारा फेलावाने लीधे देशन

Page #229

१९०५]
स्फुट विचार... जुदा जुदा भागना आपणा जैन भाईओ अन्य ठेकाणाना पोताना धर्मबंधुओनी स्थिति अने समाचारो कांईक अंशे जाणवा लाग्या छे परंतु हजी सुधी आ विषयमा पूर्ण माहिती धरावनार कोई साधन नथी. आने लीधे हमेशां घणीज अडचण पडे छे, अने केटलीएक वखते तेथी घणां नुकशानो पण थाय छे. डिरेक्टरीनो विषय घणोज अगत्यनो छे अने तेमां पोताथी जे मदद बनी शके ते आपवा अमारा सर्वे जैन भाईओने विनंति करवामां आवे छे. आ संबंधमां जेजे जैन भाइओ तरफ डिरेक्टरीने लगतां फोर्मो मोकलवामां आवे तेमणे ते बराबर रीते भरी मोकलवानी कृपा करवी. दक्षिण, खानदेश, बीरार, मद्रास इलाको वीगेरे प्रांतो के ज्यां आपणा स्वधर्मीभाईओनी सारी
__ वस्ती छे अने जे प्रांतोमा साधारण रीते धर्मनो जोइए तेवो उद्योत नहीं अनाय प्रदेशमा उप- होवाथी अनार्य कहेवाय छे त्यां योग्य उपदेशनी जरूर छे. आ प्रदेशो देशनी जरूर.
साधारण रीते आपणा साधु मुनीराजोने अजाण्या होवाथी तथा विहारने माटे केटलीएक अडचणो पण होवाथी त्यां तेओ जोइए तेवी रीते विहार करी शकता नथी जो के बे त्रण वर्षथी केटलाएक साधु महाराजोए ते तरफ पुष्कळ अडचणो पडवा छतां पण विहार करवो शरू को छे अने जेने माटे तेओने आपणो पुष्कळ धन्यवाद घटेछे. आ प्रदेशोमां सारा उपदेशनी खास जरूर छे अने ते सिवाय त्यांना केटलाएक भाईओ धर्मक्रिया तथा आचार विचारमा शिथील थाय ते स्वभावीक छे. अमे कबुल करीए छीए के आ प्रांतोमा साधुओने विहार करवामां केटलीएक अडचणो छे तो पण जे जे साधुओथी बनी शके तेम होय तेओ जो आ प्रदेशोमां विहार करे तो घणो लाभ थवानो संभव छे अने योग्य उपदेशनी गेरहाजरीथी जे शिथिलता तथा धर्म विरुद्ध आचरणो केटलाएक ठेकाणे जोवामां आवे छे ते नाबूद थई शके. आ संबंधमां अमारी तरफ योग्य उपदेशकोनी मांगणी करनारा घणा पत्रो आ प्रदेशमा वसता जैन भाईओ तरफथी आवे छे परंतु अमे पोते दरेक ठेकाणे योग्य उपदेशकोनी मागणी पुरी पाडवा असमर्थ होवाथी आ प्रदेशोमांना एवला, पुना, धुलीआ, आमलनेर, नाशीक, अहमदनगर, बेंगलोर, मद्रास बिगेरे मोहोटा स्थळोमां वस्ता अमारा विद्वान अने धर्मना जाणकार धर्म बंधुओने अमारी एक नम्र सुचना छे के पोतानी आजुबाजुना देशना आपणा जैन भाईओथी वसायलां स्थळोमां पोताना फूरसदना बखते जईने योग्य उपदेश आपवो तथा त्यांना भाईओने कोन्फरन्सना उद्देशोथी माहीतगार करवा. आम थवाथी घणोज लाभ थशे. आ प्रमाणे जे कोई अमारा धार्मीक बंधुओ उपदेश करशे तेओ जो अमने तेमनी मुसाफरीनो अहेवाल मोकली आपशे तो घणी खुशीथी आ मासीकमां प्रगट करवामां आवशे. आ संबंधमां अमारा उपर दक्षीणमां वीहार करता श्री माणेक मुनिनो पत्र आव्यो छे. अने जे अमे आ अंकमां प्रगट करीए छीए ते वांचवाथी अमारा स्वधर्मभाईओने ख्याल आवशे के ते प्रदेशमा उपदेशनी केटली जरुर छे. छेवट अमे आशा राखीए छीए के आ प्रदेशोमांना अमारा विद्वान जैन भाईओ अमारी आ सुचना उमर अमल करी श्री संघने आभारी करशे. आ मासीकना सबंधमां हिंदी वांचनाराओ तरफथी एम फर्याद आवे छे के अमने गुजराती भाषा
... समज पडती नथी अने गुजराती भाषा समजनाराओ तरफथी एम फर्याद आ मासीक.
आवे छे के अमने हिंदी भाषा समज पडती नथी. वली अमारा केटलाएक ग्राहको आवा भाषाना वांधाने लीधे नाराज पण रहे छे. आ सबंधमां अमे केटलोएक भाग हिंदीमां तथा केटलोएक भाग गुजरातीमां छापवानो मध्यम मार्ग काढ्यो अने केटलीएक वखते प्रांतीक कोन्फ

Page #230

जैन कोन्फरन्स हरल्ड.
[ जून
२१४
रन्सना रिपोर्टोने सर्वोपयोगी बनाया सारु भाषा गुजराती राखीने बाळबोध अक्षरथी छाषवानो नियम राख्यो के जेथी हिंदी वांचनाराओने अक्षर बाळबोध होवाथी ठीक पडे तेमज गुजराती बांचनाराओ aणारा बाळबोध अक्षर वांची शक्ता होवाथी तेओने पण कांई अगवड पडे नहीं. आ हेतुथी प्रांतीक कॉन्फरन्सोमा रिपोर्टने बहु अगत्यना समजीने गुजराती भाषा अने बाळबोध अक्षर छापीने प्रसिद्ध कर्या. बली आ मासीकमां केटलाएक अगत्यमा विषयो उपर अंग्रेजी भाषामां पण लेखो आववानी जरूर छे.. गुजराती हिंदी अने इंग्रेजी आ त्रणे जुदी जुदी भाषा वांचनाराओनी पुर्ण सवड क्यारे सचवाय के अमे सर्वेने माटे जुदां जुदां मासीको प्रगट करीए पण हालना संजोगोमां तेम कखं बनी शके तेम नथी तेमज प्रत्येक व्यक्तीनी सवड सचवावी अशक्य होवाथी अमारा कदरदान ग्राहकोनी अमे क्षमा मागी छ अने आशा राखीए छीए के गुजराती या हिंदी गमे ते भाषामां छापवामां आवेला लेखोनो तेओ तेमनाथी बने तेल लाभ लेवा चुकशे नहीं अने भाषानी भिन्नताने लीधे पडती अगवडता पोताथी बनी शके तेटले अंशे दुर कर.
सम्पादकिय टिप्पणी.
यद्यपि जैसलमेरका भंडार खुलानेमें और उसकी टीप करानेमें अथाग श्रम उठाना पड़ा है और जो काम तीन चार मासमें कमखर्च के साथ हो सकता जैसलमेर भंडार था उसमें बारह मास और उसही हिसाब से जियादा खर्च लगा है तोभी श्रीदेवगुरू प्रसादसे जिस टीपके कामको शुरू किया था वह अब सम्पूर्ण होगया है . किले के भंडारकी टीपमें पुस्तकों की संख्या लगभग २१७५ आई हैं. जब टीप शुरू की गई थी उसवक्त एसा सुननेमें आयाथा कि इस भंडार में पुस्तकोंकी संख्या लगभग ३५०० के हैं परन्तु टीपका काम सम्पूर्ण होनेपर पुस्तकोंका नम्बर सिर्फ ऊपर लिखे प्रमाण आया है. इस टीपके काममें बिलम्ब होनेके कारणोंका वृत्तांत हम पिछले अंकमें बतला चुके है. ऐक समय एसा था कि जिसमें इस भंडारका खुलना और उनकी टीपका होना बिलकुल असंभव था. परन्तु हमारे जैसलमेर निवासी भाईयोंनें कृपा करके कोनफरन्सका हेतू पार उतारने की इच्छा से इस भंडारको खोलकर टीप करादी है. अगरचे इस टीपके काम में बहुतसे विघ्न डाले गये है तभी शुरू किया हुवा काम पार पडजानेसे खुशीकाही मोका है. इस टीपके कामकी मददपर बहुतसे सज्जन तो अवलसे अखीर तक कमर बांधे हुवे मोजूद थे परन्तु पांचों अंगुली एकसी नहीं हो सकतीं हैं और सबका मन, विचार, बुद्धि और कृपालुता एकही नहीं हो सकती है इस कारण इस टीपके काममें हरवक्त बहुत विलंब हुवा. अब इस टीपको देखकर यह निश्चय करना है कि इनमें से कोन कोनसे ग्रंथ उपयोगी है और कोनकोन ग्रंथोंका शीघ्र उद्धार होना जरूरी है, इसका निश्चय होनेपर पुस्तकोद्धारका काम शीघ्रही प्रारंभ किया जावेगा. जैसलमेर में सिर्फ एक किलेकाहीं भंडार नहीं है बलके दसेक भंडार पुराने जमानेके शहरमें

Page #231

१९०५ ]
वार्कय टिप्पणी.
२१५
मोजूद है और सुननेमें ऐसा आता है कि उन भंडारोंमें भी कह उपयोगी पुस्तकें रखी हुई है. हमारा विचार है कि जैसलमेरके कुल भंडारों की टीप कराकर उनमें से जो उपयोगी पुस्तकें हों उनका उद्धार कराया जावे. इस कुल भंडारकी दीपके विषयमें हमनें पंचान जैसलमेरको लिखा है. हम आशा करते है कि जिस तरहपर उन्होंनें किलेके भंडारकी टीप करादी है वैसेही बाकीके भंडारोंकी टीपभी करा देवेंगे. सब भंडारोंकी टीप एकत्र होजानेपर टीपको छपाकर प्रसिद्ध किया जा सकता है.
बड़ोदा कोनफरन्सके समाप्त होनेपर पाटनके नगर सेठ हेमचन्द बस्ताचन्द तथा सेट पूनमचन्द करमचन्द कोटावालेनें सूरी श्रीकमल विजयजी तथा वडोदाके संघ समक्ष चोथी कोनफरन्सके पाटनमें भरनेकी प्रार्थना की थी जिसपर सब सज्जनोंनें जो वहां पर मोजूद थे आनंदपूर्वक स्वीकार किया था उस आमंत्रणके मुवाफिक अब गत तारीख १७ मे सन १९०९ को कोटावाले सेठकी धर्मशालामें पाटनके संघकी सभा इकट्ठी हुई कि जिसमें नगरसेठ हेमचंद बस्ताचंद, सेट पूनमचंद करमचंद कोटावाला, सेठ पानाचंद जयचंद, सेठ पानाचंद छगनचंद, सेठ उत्तमचंद जेठा वगरह बहुतसे सद्गृहस्थ पधारे थे.
पाटनमें चोथी जनरल कोनफरन्सकी तय्यारी
इस सभा में कोनफरन्स भरनेके पहिलेकी कार्यवाहीके वास्ते साधारण सभा कायम की जाकर उसके वास्ते मेंम्बर चुने गये है,
यद्यपि पाटण एक पुराना खेडा है तो भी इस शहर के बहुतसे जैनि परदेशमें रहते है और उनकी सहायताकी भी शुभकार्य में आवश्यक्ता है. इसलिये वकील रतनचंद बस्ताचंद की दरख्वास्त और वकील वाडीलाल वीरचंद के अनुमोदनपर यह ठहराव हुवा कि पाटनके जैनी परदेशमें रहते है उनके चन्दाभराने के कामके वास्ते एक कमीटि मुकर्ररकी जावे कि जिसके मेंम्बर परदेशमें जाकर पाटननिवासी श्रावकोंसे चंदाभरावें.
इस चंदा भरानेकी कमिटीके मेम्बर तरीके नगरसेट हेमचन्द बस्ताचंद, सेट मंगलचंद उत्तमचंद, सेठ पानाचंद जयचंद, सेट बेहचरदास हेमचंद, सेठ गिरधरलाल प्राणजीवन, सेठ रामभाई नगीनदास, सेठ हीराचंद खेमचंद और सेठ लहरूचंद करमचंद नीमे गये. कॉन्फरन्सके निमित्त फंड सुरू करते हुवे सेठ पूनमचंद करमचंद कोटावालाने रु.
१२०१ और सेठ जवेरचंद गुमानचंदने रु. १०० टीपमें भरे हैं.
टीपका काम जारी है.
बडोदा जनरल कॉन्फरन्सके समय तथा आमलनेर पेथापुर सभाके प्रमुख पद धारण करनेवाले दिक्कतें और मुशकिल्मत उक्त शहरोंके वह हमारे भाईयोंसे शायद छुपी हुई नहीं है. इस प्रकार की
प्रान्तिक सभावोंके वक्त सद्गृहस्थकी शोध में जो जो संघको दर पेश आई हैं
चोथी कॉन्फरन्सके प्रमुखकी शोध.

Page #232

१६
"जैन कौनफरन्स हरैल्ड.
[ जून
दिक्कत दर पेश आने से कई अन्य जरूरी कामोंकी तरफ ध्यान देनेको कम अवकाश और समय मिलता है. अबल तो इस पदके धारण करनेवाले श्रावकों की संख्या गिनी गांठी है, उसमें भी किसी को कुछ बांधा और कीसीको कुछ बांधा आ जाती है. जिस शहर में कॉन्फरन्स होती है वहां के संघको इस बात का बहुत शोच विचार करना पडता है और जगह २ लिखा पढ़ी करके कई "सज्जनोंको आमंत्रण करने पर जब उनकी तरफसे जबाब ठीक तोर पर नहीं मिलता है तो फिर उनकी मनकी गति का हाल वह ही है. बहुत से महाशय इस पद को धारण करनेसे डरते है, बहुतसे खर्च के इनकार कर जाते है, बहुतसे अपने दिमागकी ताकत को खर्च न करके कायम रखनेकी इच्छासे हस पदका " मान लेनेसे इनकार कर जाते हैं. जैसे जैसे जलसेके दिन नजदीक आते जाते है वैसे २ इस प्रमुखके शोधकी जियादा जरूरत पडती है और फिर जैसे तैसे करके किसीके सरपरभी पकड़ धकड करके इस ताजको रखना पडता है. इस तरहकी कार्यवाहीसे सभा के आमंत्रण करने वालोंके जोश और आल्हादमें फरक आता है इस कारण कोनफरन्सके हित चाहने वालोंको पहिले से ही इस बातका प्रबन्ध करना उचित है.
जान सकते खयाल से
बदस्तूर
पाटनके संघकोभी प्रमुख के शोधका शोच पड़ा है इसलिये उनकी तरफसे जगह जगह पत्र भेजेगये है और दरयाफ्त किया गया है कि चोथी कोनफरन्सके प्रमुखका पद किसको दिया जावे. हम आशा करते है कि अपनी महा सभाके खैरखुहा इस बात को बहुत जल्द तै करेंगे और प्रमुखको पसंद करके पाटनके संघको संतुष्ट करेंगे.
पाटनके संघनें इकट्ठा होकर नीचे मुजिब ठहराव पास किये है—
पाटन के संघका स्तुतिपात्र ठहराव.
१. पालीताणा में भाटलोगोंका अपने साथ अनुचिताचरण होनेके सबब से कोई जैनी भाइ उन लोगोंके साथ दान वगरह देनेका सम्बन्ध नहीं रखेंगे और डूंगर उपर देरासर वगरहमें कोई नाणा अथवा पदार्थ नही रखेंगे.
२. यद्यपि पाठनमें कन्याविक्रयका प्रचार नही है तोभी यह शास्त्रविरुद्ध रिवाज प्रवेश न करे इस वास्ते कोई मनुष्य कन्याविक्रय करने न पावे.
नोट::- इन दोनों ठहरावोंके विरुद्धाचरण करनेवाला श्रीसंघका गुनहगार करार पावेगा.
चिकागो प्रश्नोत्र
इस नामकी एक सुन्दर पुस्तक थोडे दिन हुवे छपकर प्रगट हुई है. अमेरिकामें जब सब धर्मोकी महा सभा हुई थी उस समय स्वर्गस्थ आचार्य महाराज श्री आत्मारामजीको चिकागो पधारनेके लिये आमंत्रण आयाथा परंतु उनका उस जगह कई कारणोंसे जाना असंभव होनेके कारण और चिकागोकी कमिटी की तरफ से जियादा आग्रह होनेसे मुंबईके संघने उक्त आचार्य महाराज की आज्ञा

Page #233

१९०५]
सम्पादकिय रिप्पणी. नुसार स्वर्गस्थ मि. वीरचंद राघवजी गांधी बी. ए. को अमेरिका भेजा था और उनकी सहायता के वास्ते उक्त मुनि महाराजने जैन धर्मका तत्व एक स्थान पर एकत्रित करके चिकागो प्रश्नोत्र नामकी एक पुस्तक तय्यार करके वीरचन्दजी को दी कि जिसकी सहायतासे मि. वीरचन्दजीने अमेरिकामें जो अपूर्व कामयाबी हासेल की वह सब सजनोंको अच्छी तरह विदित है. अब उस उपयोगी पुस्तकको लाहोर निवासी मि. जसवंत रायजी जैनीने ( कि जो श्री आत्मानंद जैन पत्रिका के सम्पादक है ) छपवा कर प्रगट की है. पुस्तक अच्छे कागज पर मोटे बालबोध हरफोंमें छपीहै, सुन्दर कपडेका पूठा है. महाराज श्रीकी सुन्दर फोटो पुस्तकके आदिमें लगाई गई है. उपोद्घात के ८ पृष्ट और पुस्तकके ११० पृष्ट है. किमतका सिर्फ एक रुपया रखा है. प्रगट कर्ताने सर्व हक्क स्वाधीन रखा है. इस पुस्तकमें मुख्य करके "ईश्वर क्या है उसको किस तरह और किस स्वरूपमें मानना चाहिये; जैनियो
और अन्य मतावलंबीयोंके माने हुवे ईश्वरका स्वरूप; ईश्वर जगत् का कर्ता सिद्ध हो सकताहै या नहीं; कर्म क्या है; कर्मके मूल भेद कितने है और उत्तर भेद कितने है, किस किस कार्य से किस किस कर्मका बन्धन होता है और उनका क्या क्या फल होताहै; एक गतिसे गत्यंतरमें कोन ले जाता है; जीव और कर्मका क्या सम्बन्ध है; कर्मका कर्ता जीव आपही या और कोई अन्य उससे करवाता है, अपने किये कर्मका फल निमित्त द्वारा जीवभोक्ता है या और कोई भुगानेवाला है; सर्व मतोंकी किस किस विषयमें ऐक्यता है; आत्मामें ईश्वर होने की शक्ति है या नहीं; मोक्षपदसे संसारमें जीव पुनः नहीं आता है; प्रतिसमय जीव मोक्षको प्राप्त होनेपरभी संसार जीवोंसे रहित नहीं होवेगा; पुनर्जन्मकी सिद्धिआत्माकी सिद्धि-ईश्वरकी भक्ति करनेसे क्या फायदा होसकता है, मूर्ति कैसी और क्यों माननी चाहिये. मनुष्य और ईश्वरका सम्बन्ध और मतवालोंनें क्या माना है. साधुका क्या धर्म है और गृहस्थीका क्या धर्म है. धार्मिक और संसारिक जिंदगीके नीतिपूर्वक लक्षण, नानाप्रकारके धर्मशास्त्रोंको देखनेकी आवश्यक्ता और उससे होते हुवे फायदे. धर्मशास्त्रावलोकनके नियम. ईश्वर अवतार धारण करता है या नहीं. ईश्वर दृषण रहित या दूषण सहित है. धर्मसे भ्रष्ट हुवे की पुनः शुद्धि. जिन्दगीके भय निवारणके कायदे. धर्मके अंग और लक्षण " वगरह विषय चर्चे गये हैं कि जिनके अवलोकनसे जैनधर्मके तत्त्वोंका सम्पूर्ण ज्ञान होसकता है. हम, आशा करते हैं कि, इस पुस्तककी पुनरावृत्तिमें इस पुस्तकके प्रसिद्ध कर्ता पाठकोंकी सुगमताके वास्ते विषयानुक्रमणिकाभी छपवाकर प्रगट करेंगे और कर्ताके फोटोके साथ भी संक्षिप्त जीवन चरित्र छपाकर बांचक वर्गके हृदयको संतोष देवेंगे. हर जैनीके पास इस पुस्तकका होना बहूतही जरूरी है.
कारसपोंडेंस-जो जो समाचार पत्र हमारे पास कई सद्गृहस्थोंने भेजे है उनको इस मासके पत्रमें जगह कम रहनेसे नहीं छाप सकेहै, जूलाई मासके अंकों प्रगट करेंगे.

Page #234

जैन बोनापस हरेल्ड. चर्चापत्रो.
aren एक तीर्थस्थळमां जिर्णोडारनी जरुर.
___श्री संघ-मुंबई. __भानपुर-देश माळवा, जिल्ला होल्कर तिर्थविजय रामविजय मुनी तरफथी मालुम होवे के जैममें प्रथम वर्षे प्रभाविक तिर्थ श्री पडासळी माम छे. अत्रेथी कोश २० आशरे छे. गंगाधर डगनी पासे छे. श्री रुषभदेवजी मूळ नायक छे. बीजी ३-४ प्रतिमा छे. संप्रती वखतनुं जुनुं मंदिर छे. प्रतिष्ठा लेख सं. ६५ नो छे. प्रभावमां रोज केसर परसेवा तरीके झरे छे. पुजारीने द्रव्यादिक मळे छे, आसातना पोतेज टळावे छे. अमारा उपदेशथी अशाड वदी ४-५ अत्रेना, गुजराती जेठ वद ४-५ नो मेळो भरायो हतो. गाम ४०-५० ना स्थानकवासी श्रावक तथा मूर्तिपूजक श्रावक भेगा थया. रु. १०००) उपज थई. माणस १००० आशरे आवेला हता. आवतो मेळो फागण सुद ४-५ नो निर्णय थयो छे. धर्मशाळा एके नथी. पुजारी ठाकोरना ३-४ घर छे. भोयणी सद्रश जाणो. बडो चमत्कार. जैनतिर्थमां आ तिर्थ बराबर न समजो. चोमासामां पाणी मंदिरमां पडे छे. आशातना टाळवा जरुर छे, जिर्णोद्धार करवानी पुरी जरुर छे. मंदिर जिर्ण थई गयु छे. जैन वर्गने ठाम ठाम खबर दो, प्रसिद्ध करो. विशेष समाचार मंगाववाथी अमे लखीशुं. उमेदमल अमुलखनी दुकान, भानपुर चीठी लखवी. जात्रा लायक छे. १-२ माणस जलदी मोकलो. अमारं चोमासु अत्रे थशे. जेठ सुद ११.
श्री जैन कोनफरन्स हरैल्डना अधिपती जोग.
हालमा इंग्रेजी राज्यना प्रतापथी जैनोमां केळवणीनो फेलावो ठीक छे. पण हजु स्त्री केळवणी शाझी फेलाई नथी तेनुं कारण वृद्ध पुरुषो विचार करे छे के धर्म विनानी एकली संसारीक केळवणीथी केटलाक युवानो धर्मथी भ्रष्ट थाय छे तो पछी कम अक्कलनी स्त्रीओनी दुर्दशा थवामां बाकी शुं रहे ? पण आ विचारवाळाओ ते जुज नुकसानने बदले फायदा केटला मोटा छे तेथी अजाण्या छे तेमने माटे एक प्रत्यक्ष अनुभवनो दाखलो जाणवा जोग छे ते प्रसिद्ध करशोः
दक्षिण तथा खानदेशमां मारवाडी भाईओ छूटक छूटक गामडांमां वहेंचाई गया छे. फक्त सवारमा उठी रात सुधी धंधो करी पशु जेवीज जींदगी अज्ञान अवस्थाथी भोगवे छे तथा लग्न भरण वखते देवादार थई मोटां खर्च करे छे पण केळवणी माटे, कंई उपाश्रय तथा देहेरा माटे पैसो काहाडे तेवा मथी. तेवाओनी स्थिति केम सुधरे तेना माटे जाते तपास करवानो विचार थवाथी आ तरफ फरतां गाम* * * चांदवड तालुकामां जे आग्रारोडनी सडक उपर छे त्यां श्रावकोनी १० दुकानो छे. पण त्रण चार दुकाने उतरवानी (वस्ती आपवानी) मागणी पण कबुल करी नहीं. छेवट चुनीलाल नामना ग्रहस्थे जग्या आपी पण मंकोडानी पीडाथी ते जग्या संध्या पछी छोडवा विचार थयो पण क्यां जवू ते मोटो विचार तेवामां चांदमल नामना श्रावकना घरमां तेनी स्री जेनुं पीयर नासीकमां छे ते बाई भणेली होवाथी अने केळवणीनां उत्तम फळथी तरत पोतानी जगा वापरवा आपी तथा पोताना संबंधीओने साधु

Page #235

१९०५]
.... चर्चापत्रो..
२१९
समागमथी शुं फायदा छे ते समजावी थोडी बाई,भाईओने बोलान्याथी तेमणे यथाशक्ती व्रत पञ्चखाण उचर्या. वळी ते बाईना खास आग्रहथी बीजे दिवस बपोर सुधी रही अन्य वर्ण पण भला होवाथी तेमने जैन धर्मर्नु रहस्य समजाव्यु तेथी १ जणे बार मास तथा बे जणे छ मास जीवहींसा नहीं करवाना, मांस नहीं खावाना, दारु नहीं पीवाना पश्चखाण को हवा अने ते वणं जगा कुणबी हता. आ तरफना वाणीया सिवाय बीजी सघळी कोमनो मोटो भाग हींसा अने दारुमां डूबेलो छे तेने सुधारवा माटे सारा विद्वान भाषण कर्ताओनी घणी जरूर छे. पण जो ते स्त्री बीजा जेवी अज्ञान होत तो ते गाममां उभा रहेवा जगो नहोती तो धर्मोपदेता तो. क्याथी थात ? माटे धार्मीक तथा संसारीक केळवणी योग्य रीत्ते स्त्रीने आपवी खरेखरी जरुरनी छे... ___ वडनेर, जी. नासीक. ता०-११-६-१९०५.
ली. माणेक मुनी.
To, ..
THE EDITOR, JAIN S. CONFERENCE HERALD. DEAR BROTHER,
Will you kindly publish the following letter in your işsue and oblige:
I read with great interest the article on "The necessity of a Jain College" in March number. I agree with the opinion therein expressed about it. I am clearly of opinion that no sound religious education is possible for a Jain youth unless he is trained up in our religion in a College hostel.. I should, therefore, advocate a Central Jain College for the whole of India,. with residential quarters and a Jain temple, like the College at Cambridge and Oxford. I should suggest that the opinion of all the Jain graduates of India may be taken in writing on this matter and if a large majority of them agree that for the religious as well as secular welfare of the Jain Community, a Jain College is a necessity, the matter should be put before the next Conference, and the Conference ought to do all it can, to put the scheme into execution. I hope, our community will allow-as every community does-that its educated members are the brain of the community and therefore it must be prepared to listen to their views. If this method 1s followed, I have no doubt the Conference will be able to do a much greater good to the Jain community of India than it will otherwise.
If the majority of Jain graduates approve of the idea of the Central Jain College with residential quarters and a Jain temple for the whole of India, a representative committee of the Jain community may be appointed to submit their recommendations to the next Conference.
Yours fraternally, DEOCHAND UTTAMCHAND PAREKH, M. A. (Cantab.), F. R. E. S.
Barrister-at-Law.
Rajkot.

Page #236

२२०
| જન કેન્ફરન્સ હરેલ્ડ
[ જુન છે. શ્રી અંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથ તીર્થ સંબંધી
આક્ષેપને સત્તાવાર ખુલાસે. શ્રી અંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથનું તીર્થ શ્રી વરાડમાં આવેલા શીરપુર નામના ગામમાં પ્રસિદ્ધ છે. ત ની પ્રભાવીક ચાને પ્રાચીન છે એ માલમત તમામ લેથી જણીતી છે. ત્યાંની વ્યવસ્થા અને કારોબાર શ્વેતાંબરી-દિગંબરી-સંયુકત-કમીટી મારફતે કરવામાં આવે છે. તે બાબત કાંઈક લખાણ કરતાં મુનિ શ્રી શાંતિવિજ્યજીએ તા. ૨૧ મી મેના “જૈન” પત્રમાં એ તીર્થની વ્યવસ્થા બાબત કેટલીએક ગેરસમજુત થાય એવું લખાણ કર્યું છે. તે બાબત કેટલાએક દિગંબરી આગેવાન લેકેને માઠું લાગે એ પ્રકાર બનેલું જોવામાં આવ્યું હતું તે ઉપરથી નીચેનો ખુલાસો કરવાની અને અગત્યતા જઈએ છીએ. | મુનિ શ્રી શાંતિવિજયજી લખે છે કે, એવલા અને બાલાપુરના શ્વેતાંબરી શ્રાવકેએજ શ્રી અંતરિક્ષને કેસ લઢવા બાબત વધારે મદદ કરી છે. આ લખાણ બીલકુલ અગ્ય છે. ખરેખર જે અમારા દિગંબરી બાંધવે જે તટસ્થ રહેતે તે આપણે તેમાં યશ મેળવવું મુશ્કેલ થઈ પડત અને ખરી હકીકત એવી છે કે, બન્ને પક્ષવાળા
એ બરાબર રીતે તન-મન-ધનથી મદદ કરેલી છે. એટલે કે, તેના યશને એકજ . પક્ષ ભાગીદાર નથી તે બન્ને પક્ષ સરીખા ભાગીદાર છે.
આગળ જતાં બીજું વાક્ય એવું છે કે, ભંડાર શ્વેતાંબરીઓના તાબામાં છે. અને તેથીજ તેઓ જ તેના માલીક વગેરે છે. એ ઉપરથી પણ ઘણી લાગણી દુખાવાને સંભવ રહે છે. વાસ્તવીક કોઈ પણ સંસ્થાને ભંડાર યા ખજાને એકજ વ્યકતીના તાબે ઘણું કરી રહે છે. અને તેથી જ સ્વાભાવીક રીતે તે સંસ્થાનને ભંડાર શ્વેતાંબરી પક્ષના એક ગૃહસ્થ પાસે કમીટીની ઈચ્છાથી રાખવામાં આવેલ છે. ભંડાર અમુકના તાબે છે એટલે તેઓ કાંઈ તેના માલેક કેહેવાય નહીં. ફક્ત એક કામ કાજ ચલાવવાની સગવડ માટે એવી વ્યવસ્થા રાખવામાં આવી છે. તેથી બને શ્વેતાંબરી તથા દિગબરીઓને સરખે તાબે તેને ઉપર છે. આથી દિગંબરી લેકના મનમાં કોઈ વિકલ્પ રેહેશે નહીં એવી આશા છે.
સાધુઓએ કુસંપ વધે એવી વાત બહાર પાડી લોકોમાં કલેશ વધારી સારા કામમાં હરકત ઉત્પન્ન કરવી એ ચગ્ય ન ગણાય. તે સાથે “જૈન” પત્રે પણ આવાં લખાણે પ્રગટ કરવામાં વધારે સાવચેતી રાખવાની જરૂર છે. જ્યારે સાધુ લેકે પિતાના લખાણમાં આવા પ્રકારના વિચાર પ્રગટ કરે ત્યારે બીજાઓને શું કહેવું? એજ.
લી. સેવકો, શા. કલ્યાણચંદ લાલચંદ, પ્રમુખ. શા. હરખચંદ ગુલાબચંદ. શા. દાદર બાપુસા, સેકેટરી.
શા. બાલચંદ હીરાચંદ. શિરપુર સંસ્થાન કમીટીના (શ્વેતાંબરી) મેંબરે.

Page #237

૧૯૦૫].
જાહેરખબર.
૨૨૧ ધી ગુજરાત કેન્ડલ ફેકટરી અને એએસ વર્કસ, જુબિલી બાગ, તારદેવ, મુબઇ.
ધર્મિષ્ટ જેન બંધુઓ માટે ખાસ!! ચરબી અથવા બીજા પ્રાણીજન્ય પદાર્થો રહિત
પવિત્ર મીણબત્તી.
આવી જાતનું કારખાનું હિંદુસ્તાનમાં આ પહેલવહેલું જ છે અને તેમાં સાધારણ બજારમાં મળતી પરદેશી મીણબત્તીઓમાં ચરબી વિગેરે હિંસાના તેમજ ઘર્મ વિરૂદ્ધ પદાર્થે આવે છે, તેવા કોઈપણ પદાર્થો વાપર્યા વિના શુદ્ધ વનસ્પતિના તેલમાંથી વાલસેટ, ગાડીની, એનસીલ જેવી, નકશીવાળા વિગેરે મીણબત્તીઓ દરેક કદ, વજન અને રંગની બનાવવામાં આવે છે, અને જેની સરસાઈને માટે બીજી બનાવટની મીણબત્તીઓ સાથેના મુકાબલામાં જુદાં જુદાં પ્રદર્શનમાંથી પાંચ સેનાના અને એક ચાંદીને ચાંદ મળવા ઉપરાંત, નામાંકિત વિદ્વાન પાસેથી સેંકડો ઉત્તમ સરટિફિકેટ મળેલાં છે. ભાવમાં પણ બીજી બનાવટો કરતાં સસ્તી છે, અને આ મીણબત્તીઓ કોઈપણ જાતના હિંસક પદાથી રહિત હોવાથી દેરાસરમાં વાપરવા માટે ખાસ ઉપયોગી છે, અને તેથી આપણું દેરાસરમાં તેલની રેશની કરવામાં જે મેહનત અને માથાકુટ પડે છે, તે અમારી મીણબત્તીઓથી ઘણે દરજે ઓછી થઈ જાય છે. વળી અમારા ધાર્મિક જૈન બંધુઓ કે જેઓ ઘર વપરાશ માટે ચરબીવાળી મીણબત્તીઓ વાપરતા નથી, તેઓને પણ આ મીણબત્તીઓ ખાસ ઉપયોગી થઈ પડશે, અને તેથી અમારા જૈન બંધુઓનું અમારી મીણબત્તીઓ તરફ ખાસ ધ્યાન ખેંચીએ છીએ.
કિંમત તથા માહિતી માટે નીચેને સરનામે પત્રવ્યવહાર કરવા, તેમજ એક વખત અજમાયશ લેવા વિનંતી છે.
મોતીલાલ કશળચંદ શાહ જી. એમ. એ. સી. મેનેજર અને માલીક—ધી ગુજરાત કેન્ડલ ફેકટરી અને એમ્બેસ્ટોસ વર્કસ,
જ્યુબિલીબાગ, તારદેવ–મુંબઈ.
શુદ્ધ ગૌર ઘરથી રહિત पवित्र मोमबत्तीयां,
खास जैन धर्मियोंके वास्ते. हमारे यहां मुखतलिफ किसम् वजन् सफेत मोबत्तीयां बनती है, इस्की बनावटमें कोई नापाक जानवरोंका जुझ नहीं है. इस्की रोशनी दूसरी बत्तीयोंसे कम नही हय और ये उन्से ज्यादा देरतक जस्ती हैं. और इन्ही औसाफ के सबव पांच सोनेके और एक चांदीका तमगा याने आलासनदें और सिवाय बहो तसी सनदे मिली हय. चूके आपके यहां मोंबत्तीयां इस्तेमाल और फरोक्त होती है इस लिये अगर आप एक दफे हमारी बत्तीयां मंगवायेंगे तो आपको उन्की खुबीयोका यकीन होगा.
हमारा पत्ताः-मोतीलाल कशळचंद शाह. मेनेजर और मालीक-गुजरात केन्डल फॅक्टरी अॅन्ड अस्बेस्टॉस वर्स, जुबिली बाग, ताडदेव, मुंबई.

Page #238

૨૨૨
જૈિન કેનિસ ડિ. श्री जैन संस्कार विधि.
मुनीश्री शांती विजयजी विरचित जिसमें जन्मादि सोला संस्कार विवाह वगैरह की विधि हिन्दी भाषामें छपकर तय्यार है. कीमत ।- पांच आना है. जिस किसीको जरुरत हो नीचे लीखे पतेसे मंगा लेवें.
___श्री जैन मांगरोळ सभा
પગપુનિવર્ષ
દરેક ધર્માભિમાની જનને અમૂલ્ય તક શ્રી જૈન (વેતાંબર) ડીરેકટરી.
જાહેર ખબર. મુંબઈ અને વડોદરા ખાતે ભરાયેલી શ્રી જૈન શ્વેતાંબર) કોન્ફરસની બેઠકો વખતે થયેલા ઠરાવ અનુસાર હીંદુસ્તાનની જૈન ડીરેકટરી તૈયાર કરવાનું કાર્ય આ વર્ષે કોન્ફરંસ ઑફીસ તરફથી હાથ ધરવામાં આવ્યું છે અને તે તા.૧ મે સને ૧૯૦૫ના રોજથી શરૂ કરવામાં આવનાર છે. આપણાં દેરાસરે, તીર્થસ્થળે, ધર્મશાળાઓ, ઉપાશ્રયે, જ્ઞાનભંડારો, લાઈ બ્રેરીઓ, પાઠશાળાઓ, સભાઓ વિગેરેને લગતી હકીક્ત એકઠી કરવા ઉપરાંત આપણી શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક જિનેની સંસારીક, ધાર્મિક અને કેળવણીને લગતી સ્થીતીની હકીકત સાથે વસ્તીની ગણત્રી કરવાની જરૂર છે અને તેને માટે જુદાં જુદાં સ્થળેની તેવી વસ્તીની ગણત્રી કરવા તથા બીજી જોઈતી હકીકત પુરી પાડવા માટે તેવાં જુદાં જુદાં સ્થળમાં અમોએ ઉપાડેલા આ મહાન કાર્યમાં મદદ કરવા સારૂ યુવાન અને ઉત્સાહી જૈન ભાઈઓની મદદની જરૂર છે તે હવે તે માટે સર્વે ભાઈઓને અમને તેઓની આ કાર્ય કરવાની ખુષી દર્શાવવાની વિનંતી કરવામાં આવે છે કે જેથી તે સંબંધી તેઓ જોડે પત્ર વ્યવહાર શરૂ કરી શકાય.
ખાસ લાભ–જે જે જૈન ગૃહસ્થા તરફથી અમને આ કાર્યમાં સાહ્યતા આપવામાં આવશે તેમને હકીક્ત એકઠી થયા પછી છાપવામાં આવનાર ડીરેકટરીના પુસ્તકમાં તેઓની મદદની નોંધ લઈને આભાર માનવામાં આવશે. આપણે કોમને લગતી એક આવી ડીરેકટરીની કેટલી અગત્યતા છે તે વિષે કાંઈ વધુ લખવાની જરૂરનથી અને તેથી અમને ખાત્રી છે કે જુદાં જુદાં સ્થળના અમારા ધર્માભિમાની જૈન ભાઈઓ અમાએ ઉપાડેલા આ મુશકેલ કાર્યમાં મદદ કરવા જરૂર બહાર પડશે. આ એક એવું કાર્ય છે કે જે સર્વે ભાઈઓની મદદ શીવાય પાર પડી શકે તેમ નથી અને તેજ કારણને લીધે વલંટીયર તરીકે આ કાર્યમાં પિતાની મદદને યોગ્ય હીસ્સ આપવા તેઓને ફરીથી અરજી કરવામાં આવે છે.

Page #239

સ્કા રબાર “ખાસ વિનંતી..
વળી આ માટે કરવામાં આવનારવસ્તીની ગણત્રીને સંપુર્ણ મનાવવા સારૂ આપણાં મૂર્તિ પુજક શ્વેતાંબર જૈનાની વસ્તીવાળાં સ્થળાનાં નામે જાણવાની અમને ખાસજ રછે તે દેશના જુદા જુદા ભાગમાં આવેલાં તેવાં સ્થળાનાં નામેા અને ત્યાં સુધી જીલ્લાવાર અને આપણા જૈન ભાઈઓનાં ઘરની અંદાજ સખ્યા સાથે અમને નીચેને સરનામે લખી માકલવાં. જે કઈ ગામમાં ફક્ત શ્રાવકાનાં એક યા બેજ ઘર હાય અથવા ફક્ત દેરાસરજીજ હેાય તે પણ તેને શ્રાવક ભાઈઓની વસ્તીવાળાં ગામ તરીકે ગણીને દાખલ કરવુ.... વસ્તીની ગણત્રી તથા બીજી હકીકતા સ‘પુર્ણ કરવા સારૂ આવાં ગામાના નામેાની અમને ખાસ અગત્ય છે અને તેથી પાતાથી બની શકે તેટલાં ગામેાનાં નામેા અમને મેાકલી આપવાની દરેક ભાઈને ખાસ વિનતી કરવામાં આવે છે.
આ સંબધી સઘળા પત્રવ્યવહુાર નીચેને સરનામે કરવાની અરજ કરવામાં આવે છે.
એસીસ્ટ. સેક્રેટરી
બા
શ્રી જૈન શ્વેતાંખર કાન્ફર’સ,
સરાફ બજાર, મુંબઈ.
ગોદરેજ અને બાઇસ. ત્રીજોરીઓ, તાળા તથા ફળ બનાવનાર. ગેસ ક’પનીની પાસે, પરેલ, સુખદ
ગોદરેજ અને માઈસના કારખાનાનાં માલેક ઈગ્લેંડ અને જર્મનીમાં રહીને ત્રીજોરી અનાવવાનું કામ શિખ્યા છે અને ત્યાંના જેવીજ રીતથી અને તેવાંજ સાંચા કામથી ત્રી રીએ મનાવે છે. એ સાંચા ચાળીસ ઘેાડાનાં ખળનાં વરાળનાં ઇન્જીન્થી ચાલે છે, ગાદરેજ અને બાઇસની ત્રીજોરીએ દરેક રીતે ઉત્તમ વેલાતી ત્રીજોરીઓની માફક હાવાં છતાં કીંમતમાં ચાળીસ ટકા ઓછી છે.
એ ત્રીજોરીએ આગમાં કાગળી
વેચવામાં આવે છે.
સલામત જાળવી રાખવાની જામીનગીરી સાથ જાહેરમાં કરેલા આગના એ ફતેહમદ અખતરાના હેવાલ મગાવ્યાથી મેકલવામાં
આવશે.
ગેાદરેજ અને માઈસની ત્રીોરીએ પારકે હાથે ખરી ચાવીથી પણ ઉઘડતી નથી. આવી મુખા ગમે એવી વેલાતી ત્રાજારીમાં હેાતી નથી.
ગાદરેજ અને બાઇસની ત્રીજોરીને દરેક પ્રદર્શનમાં પેહેલાં ઇનામ સેનાના ચાંદ્ર
મળ્યા છે.

Page #240

"IMPORTANT NOTICE TO JAIN GRADUATES.),
Wanted three bona-fide Jain B. A 's or M. A's of any Indian Univer2 sity of the Swetamber image-worshipping sect with Sanskrit as their Second Language to study Jain religion, Philosophy and Nyaya for two years in the Benaras Yashovijaya Jain Pathasalla on a monthly scholarship of Fifty Rupees each. Applications with testimonials of good conduct, behaviour and college career ought to be addressed as soon as possible to:
YASHOVIJAYA Jain Pathasalla,
Moholla Nandan Sahau, Banaras City
જાહેર ખબર.
શ્રી લાલબાગ જૈન બેડીંગ. જ સર્વ જૈન શ્વેતાંબર વિદ્યાથીઓને ખબર આપવામાં આવે છે કે ઈગ્રેજી પ્રાથમીક અને કોલજના અભ્યાસ કરવા ઈચ્છનાર અને ટાઈપ રાઈટીંગ વીગેરે ધંધાઓને અભ્યાસ કરવા ઈચ્છનારા જૈન વિદ્યાર્થીઓને નીચે લખ્યા પ્રમાણે સગવડ કરી આપવામાં આવે છે – ન રહેવાના મકાન ઉપરાંત પ્રત્યેક વિદ્યાથીને ખુરશી એક ટેબલ એક, સુવાને ખાટલે. અને દીવાબતી.
જે કઈ કલબમાં જમવા ખુશી હશે તે તેમને દરમાસે રૂ. ૧૦ સુધીના ખર્ચે જમવાની ગોઠવણ કરી આપવામાં આવશે. જે વિદ્યાથીઓ તેમ કરી શકે તેવા નહિ હોય. તેઓ જે કેન્ફરન્સના સેક્રેટરી સાહેબને મળશે તો તેમને ભેજન ખર્ચ પણ કેન્ફરન્સ તરફથી આપવાની તેઓ વ્યવસ્થા કરશે. ચાલુ વર્ષની બીજી ટર્મ જુન મહીનાના પહેલા અઠવાડીયામાં શરૂ થશે તેથી જે વિદ્યાથીઓ દાખલ થવા ઈચ્છતા હોય તેમણે પોતાની અરજીઓ તા. ૧૫ મી મે પહેલાં નીચેને ઠેકાણે કરવી – મુંબઈ, સરાફ બજાર,
મેહનલાલ હેમચંદ. જ કોન્ફરન્સ ઓફીસ.
ઓ. સેક્રેટરી. તા. ૨૬-૨-૧૯૦૫.
લાલબાગ જૈન બોર્ડીંગ.
ग्राहकोने खास सूचना. - आ वर्ष अडधुं वीतवा आव्युं परंतु दीलगोर छीए के घणा खरा ग्राहको तरफी आ मासीकनु लवाजम हजी सुधी आव्युं नथी तो ते जेम बने तेम जलदायी मोकली आपवा विनंति छे, नहीं तो आवतो अंक व्ही. पी. थी मोकलवामां आवशे,
एसीस्टंट सेक्रेटरी, जैन श्वेतांबर कोनफरन्स.
सराफ बजार-मुंबई.

Page #241

.govcicu ... Don. IAULATIA
L A
SHRS
विर सम्वत् २४३१. ॐ विक्रम सम्वत् १९६१.
उपायेन हि तत् साध्यं, न यत् साध्यं पराक्रमैः । The Jain Swetamber Gonference
HERALD.
(A Conference monthly Journal conducted in English
___and Vernacular.).
श्री जैन श्वेताम्बर कॉन्फरन्स
हरैल्ड.
SAVE
(मासिकपत्र.)
Vol. I, No. 7. July 1905.
पुस्तक १, नम्बर ७. जुलई सन १९०५.
ज्ञान
PREE
Conducted by,
Publis/
जैनशान
तअन
नमनि जै
GULAB CHAND
DHADDA
M. A. MDM JAIPUR.
THE JAIN S. CONFERENCE
OFFICE. BOMBAY.
पर्म:
जनार
पराका-पर-स
संपादक-गुलाबचंद ढदा एम्. ए.
प्रगट कर्ता धी जैन श्वेतांबर कॉन्फरन्स ऑफिस-मुम्बई. Annual Subscription with postage Re. 1. बार्षिक मूल्य डाक महसूल समेत सिर्फ रु. १. Printed at the Indu-Prakash Press.
Pos

Page #242

"विषयानुक्रमणिका.
معهد
विषय
पृष्ठ. विषय. Caskams and Shatranjay Hill 225 | मुंबई श्राविका शाळा ... ... २४५ HARYAnd Punjab University 229
स्कुट विचार इकार ? ... ... ... २३१ शिलारस जैन संस्कृत पाठशाला... २३७
समाचार सग्रह हिंदमा एक सामान्य भाषा ... ... २४० प्रेरित पत्र ... ... बाघरीओनुं महापाप . ... ... २४५ । जाहेर खबरो .... ... ... २५३
विज्ञापन, हरेक धर्माभिमानी जैनके लीये. श्री जैन श्वेतांबर डिरेक्टरी.
वॉलंटीयरोंकी जरूरत है. गुजरात, काठीआवाड व दक्षिण में जैन डिरेक्टरीका काम खतम होनेकी तम्यारी है भोर एक दो पक्षमें खतम होगा. मध्यप्रांत, निजाम स्टेट, मद्रास इलाखा, सेंट्रल इंडिआ. मालवा, राजपूताना, मारबाड, इत्यादि मुलकों, के जहां हिंदी और मारवाडी भाषा प्रचलित है उन मु. स्कोंकी श्वेतांबर मूर्ति पूजक जैनवस्तीकी डिरेक्टरी करनेके वास्ते वॉलंटीयरोंकी जरूरत है. कोनफरन्सकी ओरसे हम अपने प्रत्येक धर्मबंधुको अपने और अपनी आसपासके गांवोंकी डिरेक्टरी तैयार करनेको ओर अपने मुल्कमें श्री जैन श्वेतांबर वस्तीवाले गांवोंके नाम, उन गांवोंकी पोस्टओफीस और जेन अग्रेसरका नाम, जीतना होसके उतना लिख भेजनेके वास्ते प्रार्थना करते हैं और उमेद रखते हैं की, हरेक महाशय हमको इस उत्तम कार्य में मदद करेंगे. पत्रव्यहवार इंग्रेजी, गुजराती या साफ नागरी हरफोंमें करना चाहीए.
पत्रव्यहवार करनेका पत्ता
एसीस्टंट सेक्रेटरी, श्री जैन श्वेतांबर कॉनफरन्स.
सराफ बजार - बम्बई.

Page #243

|| ॐ नमः सिद्धेभ्यः ॥
नो रोगाः नैव शोकाः नकलहकलनाः नारिमारि प्रचाराः, नैवध्यम् समाधिर्न च दरदुरिते दुष्टदारिद्रतानो, नशाकिन्यो ग्रहानो न हरि करि गणव्याल वैतालजाला, engrà grâfazanqfû afâ quai mfqai ufa mang ||
The Jain Swetamber Gonference Herald.
Vol. I
No. VII
July, 1905.
THE FORCE OF CUSTOM AS APPLIED TO THE SACRED SHATRUNJAYA HILL.
A study of the offerings made by the several religious bodies to their avowed and acknowledged Deity-no matter in whatever shape and form they may worship Him-convinces us of the fact that each sect offers what. is consecrated and sanctified by the sacred commandments of its own relireligion. The same principle rules high in matters of food and drink. The Mahomedan in sacrificing the life of a goat on the altar of his God extends his privilege to the use of animal flesh as his diet, but he would shrink from the very idea of drinking wine because it is not held sacred and is not allowed to be offered to the Almighty. The Brahmin of the old Vedio days gladly ate animal flesh which he offered to propitiate the deities of the Hindu Pantheon and thought to be sanctified by means of the several Yagya performances. The Brahmin of to-day and specially the Brahmin of Rajputana, in the absence of such Yagyas, would never allow flesh-eating but would be very glad to partake of the harmless offerings laid the image acknowledged or worshipped by him. The Jaina of all and all places, has always offered rice, almonds, fruit, sweetmeats and the like to his Deity and so he has himself remained satisfied with this simple food.
The same case holds good with our daily habits and customs for any and every daily practice forms into habit and almost all persuasions fail in diverting the current of thought to which one becomes accustomed from his very birth. An unsurmountable difficulty is faced in trying to chat

Page #244

226
Jain Conference Herald.
[ July
an accepted fashion, custom, habit and the like; for the unseen and unfelt force of Custom is stranger than the strongest foe we may have to face in this world. We are hand-cuffed and leg-ironed and the nerves os our whole structure are constrained in its presence. Our blood is chilled and its envigorating circulation stops, making us helpless before thif mighty combatant. It surpasses in its fascinating powers, the most proficient mesmeriser in as much as it produces its mesmeric effect without seeing and without being seen. It is nimbler in velocity and more savage in ferocity than the electric spark. We are stunned, stupified and spellbound by its magic wand. In strength it surpasses all the Sandows of the world joined together. No mortal man however clad in complete steel, can withstand the furious attacks of this unconquered Hero-of-all-ages.
Custom is like the rapid current of a stream sweeping away everything that comes in its way and thus we have often to sacrifice our personal comforts and convictions on the alter of this mighty God. Our habit, a kind of second nature, which is an internal principle growing up within us and is a law of our being, is made subservient to haughty custom which is eternal, established by long usage or the frequent repetition of the same act. It is very hard to stand in battle with custom for it is:
"Power by a thousand tough and stringy roots Fixed to the people's pious nursery-faith.
This, this will be no strife of strength, with strength
That feared I not. I brave each combatant,
Whom I can look on, fixing eye to eye,
Who full himself of courage kindles courage, In me too. 'Tis a foe invisible,
The which I fear-a fearful enemy,
Which in the human heart opposes me, By its coward fear alone made fearful to me. Not that, which full of life, instinct with power, Makes known its present being, that is not The true, the perilously formidable.
Oh no! it is the common the quite common, The thing of an eternal yesterday,
What ever was, and evermore returns, Sterling to-morrow for to-day 't was sterling! For of the wholly common is man made, And custom is his nurse. "
Such being the force of custom we cannot shake it altogether; for whatever the inconveniences to which a Hindu is subjected by putting off hoes while entering a temple, walking upon a carpet, eating food, offering

Page #245

1905 ]
Custom and the Shatrunjaya Hill.
227
prayers or going in presence of a high official he would scarcely be persuaded to leave off this ancient and thereby consecrated custom ; he would rather take offence at any intruder who recklessly dares to cross the threshold of this sacred court. Whatever the injurious and unhealthy klimatic effects of the ancient custom of doffing the hat while saluting, the European; alike the Indian, would find it difficult to extricate himself "rom this time-honored trap and notwithstanding his erudite learning, he would passively yield himself to be yoked to the obnoxious formality.
The learned editor of The Advocate of India" in his leader of "Hats off and on" in the issue of Wednesday, 1st March, 1905, has pleaded that
the methods of showing respect are so varied in the world that what in one country is a mark of respect is something quite different in another." Confining himself to the examination of the modes of respect prevailing in the heterogeneous communities of India, he might have been up to the mark in pronouncing the verdict that what in one community is a mark of respect is something quite different in another. In support of his contention he might have drawn the attention of his readers to the Hindu and the Jaina communities doggedly following the custom of putting off shoes while entering a sacred place in contradistinction to the Christian community who do anything and everything with shoes on. As custom is our nurse we cannot easily shake off its force which the able editor admits by saying "At social functions in India, such as levées, there is always an element of hitch of some kind regarding these things. The Hindu gentleman, in his flowing robes, is in trouble with his shoes when approaching the presence." - The European gentleman, in his tight-fitting, uncomfortable garments, has his bell-topper for his chief care, and, between his gloves, his hat and his cards, he has, practically speaking, his hands full. But the Parsee gentleman cares for none of these things except the cards; he neither unhats nor unboots, and his salutation and marks of respect are quite as good and first as much appreciated. » The italics are ours. It is the predominant force of custom which compels the European gentleman to square himself" in his tight-fitting, uncomfortable garments. ". Further on he says:- " It has been suggested that it would be a good thing if women made it understood that they do not expect men to salute them out Of doors by taking off their hats. It is suggested that touching the hat or holding the hand to the hat in military fashion ought to be sufficient. As in the case of the Parsee community noted above, this would seem to meet the case. " While reading these words, we were expecting a reformatory conclusion from the pen of the able writer, but to our astonishment we saw that he was not an immortal beiug and working under the influence of

Page #246

228 * Jain Conference Herald
[ July the mighty custom, he had to say: - " But the question would appear ot| be, who is going to bell the cat, who will brave the approbriuin inseparable froth the introducer of anything new, who will defy the heaver of the social half-brick, who will set a fashion going in Hyde Park that shall be benificial to social India as well ” ? When the might of custom is thus admitted the leader would have been nicely concluded in the words of Cod leridge:
........... Woe then to them, Who lay irrelevant hands upon his old House-furniture, the dear inheritance."
We have been indulging in making the foregoing quotations at some length to impress upon the minds of our readers the irresistible force of custom to which even the far advanced and enlightened European community submits at great inconvenience to itself. What theu to say of the grand force of an ancient sacred law which each and every member of society thinks it his highest duty not to infringe.
Directing our attention to the law prevailing in the temples of the sacred Shatrunjaya Hill about putting off leather shoes before entering the same, we ought to try to know the Shastric injunctions of the community to honor them and to abide by what has been commanded therein so long as we have to do with them. When we are unable to chiange a social custom which has got its foundation only in the whims and caprices of mortal man, without braving approbrium, how can we dare to lay our irrelevant hands upon the sacred law of a community and thereby wound the feelings of all concerned ? The Jain religion eujoins upon its followers :
1st, to observe the precept to refrain from the destruction of life ; 2nd, to observe the precept to refrain from falsehood ;
3rd, to observe the precept to refrain from taking that which is not his own ;'.
4th, to observe the precept to refrain from unlawful sexual intercourse; and
5th, to observe the precept to refrain from unbounded and unlawfuu thirst for riches.
The first precept is the inotto of Jainism and in accordance with it. the Jains are further directed not to adopt professions which cause destruction of life. They are forbidden to trade in honey, butter,

Page #247

1905 ] Jains and the Panjab University.
229 lac, ivory, hides and skins. Their religious teachers never put on shoes. Most of the laymen also go barefooted because the demand for shoes and their use helps in the destruction of life. Leather shoes can not, as a rule be taken into temples and other sacred places. The Shatrunjaya Hill is held in high respect as many of our sages obtained Nirvana from here. When we ascend the hill, we leave our leather shoes behind us and we t'annot naturally be expected to bear the infringement of this rule by others.
Why then, we ask, did Mr. Lambert of the Shatrunjaya Hill notoriety and his friends, dare to come within shot of approbrium by unheeding the mandates of the Inspector of the Hill temples and going with walking shoes in the Tunks in contradiction to long established custom ; and how in face of the strong support given to it in its leader, the Advocate of India took up the cause of Mr. Lambert and tried to prove him not guilty when he avowedly committed the sin of defying the sacred law of the Jains in their very possessions? But Mr. Lambert's was not the only case which might be said to be due to ignorance. Prince Ranjit Singh, the world renowned cricketer followed suit and Dr. Sir Bhalchandra of Bombay overtopped them all. May we ask these gentlemen and others of their type to retire in a solitary place, concentrate their minds for a short time, meditate upon the religious principles of che Jains and bewail upon the fully they, have committed either on account of ignorance or through the malicious instigations of others. They will thereby be doubly profitted ; for by learning how to respect the religious institutions of the Jains they will learn how to revere their own institutions. We may, by the bye, ask the Thakur of Palitana to be more cautious in his relations with the Jains and to learn to preserve intact the religious institutions of the Jains in the same way as he does those of the Hindoos. Time has now come for the Thakur to be one with us and win the hearts of fifteen lacs of soulsthe richest in India-to his side. We finish by saying that the force of custom and sacred law of society ought to be revered by every true lover of peace and the sacred Shatrunjaya Hill ought never to be defiled by such infringements as those which we have the occasion so painfully to note.
Jains and the Panjab University. The following letter having been addressed by the General Secretary of the Jain Swetamber Conference to the Director of Public Instruction, Punjab, along with the reply received from the Registrar of the Punjab University is published for general information:

Page #248

July
NO
Jälk Čáktérénice" Werald to Le 2023 dda The JAIN SWETAMBER CONFERENCE,
Dated Jaipnr, the 14th june, 1905. Nasal THE DIRECTOR OF PUBLIC INSTRUCTION,
Punjab, Lahore Sir,
You are, I presume, aware of the Government of India having decided to classify the Jains as a separate body in the census of 1901. They are not included in the Hindoos as they are a community by themselves and named after the religion they follow. As such Jain students appearing in the University examinations ought to be marked " Jains' so that the number of passes may be known to the community. We have lately resolved to provide scholar-ships to Jain students prosecuting higher studies, but in the absence of special classification of Jains we remain in the dark and are put to much inconvenience. I hope you will be good enough to move in the matter and let me know the result. "
I have the honour to be
Sir,
Your most obedient servant GOLABCHAND DHADDA
General Secretary Jain Swetamber Conferance
REPLY.
No. 968.
From
A, C. WOOLNER ESQR. M. A. Registrar, Punjab University
Lahore
T..
LALA GULABCHAND DHADDA
General Secretary, Jain Swetamber Conference
Jaipur, Dated, Lahore 12-7-1905.

Page #249

૧૯૦૫ ]
Sir,
હવે કરવું શું?
૨૩૧
With reference to your letter dated the 14th ultimo, I have the honor to inform you that in the forms of applications for the different examinations of the University a column will be provided for the classification of 'Jains" as a separate caste.
I have &c. &c.
( Sd. ) P. V. PITT, Assistant Registrar Punjab University.
હવે કરવું શું ?
( લખનાર–મોતીચંદ ગિરધરભાઈ કાપડીયા, ખી. એ. એલ. એલ. ખી. મુંબાઈ. )
ચાલુ જમાનેા અનેક પ્રકારના ફેરફારો ખતાવનારે છે. એક તરફથી આખા દેશમાં સુલેહશાંતિ પથરાણી છે અને તેથી કરીને લેાકેાને પાતા તરફ, પેાતાની કામ તરફ, પાતાના દેશ તરફ ફરજ શું છે તેના વિચાર કરવાની, વિચાર કરવાની ચેાગ્યતા મેળવવાની અને તદનુસાર કાર્ય કરવાની તક મળે છે. બીજી તરફ વિશાળ દુનિયાના કાર્ય પરિણામનું અવ લેાકન કરવાને અને અવલેાકન કરી તેના અનુભવ કરવાના પ્રસ`ગ મળે છે. આવા પ્રસ’ગમાં એક તરફથી પશ્ચિમ બાજુના વિચારો ધાધખધ ઝરણા પેઠે આખા દેશમાં વ્યાપી રહ્યા છે અને બીજી તરફ હજારો વર થી દેશકાળને અનુકુલ થયેલા પ્રચલિત વિચારે લેાકેાના મનપર મજબૂત છાપ મારીને ઘર કરી રહ્યા છે અને આ વિચાર-વ્યવહારમાં દેશકાળ અનુસાર ફેરફાર કરવા એ તદ્દન માનસિક વ્યવસ્થાની અહાર કેટલાકને લાગે છે. આવા આવા અનેક કારણેાથી આ સમય બહુ અગત્યના ગણાયછે અને તેને વિદ્વાના transitional period અથવા “ ફેરફારના જમાના ” કહે છે.
,,
દરેક દેશ અથવા કામના ઇતિહાસમાં આવા પ્રસગા વારવાર આવે છે, અને તે પ્રસ`ગને કેવું વળણ આપવું તે દેશ અને કામના આગેવાનાના બુદ્ધિબળ અને દીર્ઘદ્રષ્ટિ પર આધાર રાખે છે. જો દેશ અને કામના આગેવાના સમયને જોઇ વિચારી તદ્દનુસાર વિવેક કરે છે. તે આખા દેશ અને આખી કેમ તેને અનુસરીને ઇતિહાસમાં પોતાનું નામ અમર રાખે છે, પણ જો આગેવાને સ્થુલ દષ્ટિવાળા, જરા તરા ફેરફાર તરફ પણ અણગમા બતાવનારા અને અલ્પ પ્રયાસવાળા હાય છે તે તે કેમ તે ઇતિહાસપરથી નાબુદ થાય છે, નાખુદ થયા ખરાખર જણાય છે. તમે ગમે તે પ્રજાને ઇતિહાસ તપાસશે તે જણાશે કે આ સત્ય. ખરેખરૂં છે અને તે સત્ય ખરાખર સમજવા ઉપર હવે પછી વિચારવાના ઘણા સવાલાના આધાર રહે છે. દાખલા તરીકે ફ્રાન્સની પ્રજાને આ સમય ૧૨૫ વરસ પહેલાં આવ્યા હતા અને અમેરિકન પ્રજાને તેની પહેલાં ૨૦ વરસે તે આવ્યા હતા. તેવીજ રીતે રૂશિયન પ્રજાને તે સમય હાલમાં આવી લાગ્યા છે જ્યારે જાપાનને તે સમય ૪૦ વરસ પહેલાં આવ્યા હતા. પારસી કામને તે સવાલ ૪૦ વરસ વહેલાં માન્યા હતા જ્યારે જૈન કૈામને તે સવાલ ત્રણ યરસથી ઉત્પન્ન થયા છે. જાપાને
સમય

Page #250

૨૩૨ જનકેન્ફરન્સ હેરેલ્ડ.
| [ જુલાઈ તથા પારસી કોમના આગેવાનોએ તે સવાલને કેવી રીતે નિર્ણય કર્યો તે આપણે જોઈ શકીએ છીએ, કારણ કે ઘણા ખરાની દષ્ટિ તળે તે બનાવ બન્યા છે જ્યારે રૂશિયા તે સવાલપર શું કાર્ય કરે છે તે જોવા જેવું છે
જેન કોમને આ સવાલ વધારે અગત્યને છે, કારણકે તે કેમ ઘણી નાની છે. કેમ નાની હોય તેથી ગભરાવાનું કોઈ કારણ નથી. કારણકે નાના સમૂહમાં કાર્ય કરવું સહેલું પડે છે એટલું જ નહિ પણ કાર્ય ધારેલ પરિણામ થોડા વખતમાં નીપજાવી શકે છે. વળી નાની કેમ હોય તે સપાટા ઉપર તુરત આવી જાય છે. આ બાબતમાં પારસી કેમને દાખલે બસ છે. તેઓના સુધારા આપણને આદરણીય હોય કે નહીં તે જુદી વાત છે, પણ કેળવણુ વિગેરે અગત્યની બાબતમાં આગેવાનો અને દરેક વ્યક્તિએ યેગ્ય સમયે ધ્યાન આપવાથી તે નાની કેમ સપાટા ઉપર તરી આવી છે, તે બતાવે છે કે ગ્ય રીતે અને રસ્તે પ્રયાસ કરવાથી ધારેલ પરિણામ નીપજાવી શકાય છે.
આગેવાની આ પ્રમાણે ફરજને વિચાર કર્યા પછી આગેવાને કણ હોઈ શકે અથવા હોવા જોઈએ એ સંબંધમાં એટલું જ જણાવવાનું છે કે દરેક કાર્યમાં આગેવાનેમાં વિચાર કરી શકે તે વર્ગ હોવો જોઈએ. કેળવણું લીધેલ માણસ આ બાબતમાં વધારે
ગ્યતાવાળા હોય એમ સહજ લાગશે, પણ તે તદ્દન સાચું નથી. એશ્લી કેળવણીથી માણસ વિચાર કરવાને અથવા કેમ કે દેશના અગત્યના સવાલ પર વિચાર કરી નિર્ણય કરવાને થઈ શકતું નથી, પણ તેણે તે બાબતમાં પ્રયાસ કરે જોઈએ, અને મનનું વલણ તે તરફ દોરવું જોઈએ. વળી અનુભવ એ અને પમ વસ્તુ છે અને જ્યારે એકલા વિચાર અસ્તવ્યસ્ત થઈ અમુક નિશાન દૃષ્ટિબિંદુમાં રાખી શકતા નથી ત્યારે અનુભવીઓ સર્વ દષ્ટિથી વિચાર કરી શકે છે, આટલા માટે આગેવાનેમાં કેળવણી અને અનુભવવાળા માણસોને સમાવેશ થાય છે. દ્રવ્યવાન વર્ગ ઉપર બધો આધાર છે પણ કેમનું ભવિષ્ય દ્રવ્યવાનને દેરનાર અનુભવી કેળવાયેલા નર ઉપર રહે છે. આવા માણસોની બહુ જરૂર છે અને જેને કેમે આવાં રત્ન હજુ બહુ ઓછાં ઉત્પન્ન કર્યા છે તે શોચનીય છે.
જેન કમને એક કોમ તરીકે ઘણા સવાલોનો નિર્ણય કરવાનો છે, આખા દેશમાં ચાલતા ચર્ચના સવાલે ઉપર ધ્યાન આપવા ઉપરાંત જીર્ણ દેરાસરે, જ્ઞાન ભંડારે વિગેરે કમને લગતા અગત્યના સવાલો પર વિચાર કરી કાર્ય કરવાની જરૂરીઆત છે. આ સર્વ સવાલે પર વિચાર કરવાની યોગ્યતા પ્રાપ્ત કરવાની પણ જરૂર છે. જૈન કેમને કેટલા સવાલેપર વિચાર કરવાનું છે તે કોન્ફરન્સના કાર્યપત્ર પરથી જણાઈ આવે છે. કામ ઘણું આકરૂં છે, આક્ષેપને ભય છે, સપની ખામી છે અને અતુલ્ય ધીરજ, ખંત અને મક્કમપણાની બહુજ આવશ્યકતા છે. આ સર્વ બાબત પર વિચાર કરતાં વિચાર શીળ માણસ પણ થાકી જાય તેવું છે, માટે હવે આ બાબતમાં શું કરવું તે સંબંધમાં સીધે, અનુકુળ અને સે રસ્તો શોધી કાઢવા પ્રયાસ કરીએ.
હવે ત્યારે પહેલાં તે કઈ બાબતે હાલમાં આગેવાનોને અગત્યની લાગી છે તે જોઈએ. પ્રથમ આપણી કેમને પુસ્તકને માટે વારસ મળે છે. અનેક મહાત્મા પાખા જીવન પર્યત દીર્ધ અભ્યાસ કરી સંતતિ અથવા ભવિષ્યની જન પ્રજાના લાભ માટે પક ગ્રની રચના કરી ગયા છે. એક એક ગ્રંથ વાંચતાં તેના રહસ્યને સાર મનને

Page #251

૧૯૫]
હવે કરવું શું ?
૨૩૩
આશ્ચર્યમાં ગરકાવ કરી મૂકે છે. વચ્ચેના મુસલમાનના જુલમમાં અને જૈન ધર્મના અનુયાયીઓના પ્રમાદમાં અનેક પ્રથાના નાશ થયા છતાં પણ જે જળવાઈ રહ્યું છે તે ઘણું છે અને તે જાળવવા પ્રયાસ કરવા એ જૈન કામનું પ્રથમ કર્તવ્ય છે.
ત્યાર પછી ખીજો માટે વારસા જૈન મદિરાને છે અને રાણકપુર, આબુ, ગિરનાર, શત્રુંજા વિગેરે તીર્થસ્થાનકા અને ખીજી પૂર્વ અને મારવાડની જગાઓએ આર્યાવર્તની ઉત્તમ કારીગીરીના નમુનાએ જોઈ કોઈ પણ સહૃદય હૃદયને આનંદ થાય છે અને જૈનને મગરૂરી થાય છે. આ સ્થાનકાને જાળવી રાખી જૈન કામની ભૂત સંપત્તિના ચિતારના આદર્શ તરીકે દુનિયાની દૃષ્ટિમાં રાખવા અને પેાતાની ભક્તિયુકત સ્તવન કીર્તનના સ્થાને તરીકે અને અનેક મહાત્માઓના આગમનથી પવિત્ર ભૂમિના સ્પર્શ વખત થતા લાગણીના માનખાતર જાળવી રાખવા એ પણ મુખ્ય કર્ત્તવ્ય છે.
આવી રીતે ચાલુ જમાનામાં માળ ગ્યાન જૈનને આશ્રય અને શકત જૈનને ઉદ્યોગને રસ્તે ચડાવવા, સામાન્ય પ્રાકૃત જૈનને ચેાગ્ય રસ્તે દોરવા, માળલગ્ન, વૃદ્ધવિવાહ, મરણુ સમયે રડવાકુટવાના રિવાજ, મરણુ પાછળ જમણુ વિગેરે વિગેરે સાંસારિક રિવાજેને સુધારવા એ વિગેરે અનેક કાર્ય કરવાની જરૂર છે. સ્થિતી એવી આવી ગઈ છે કે આ ખખતમાં ધ્યાન આપવું જોઈએ. ચાલુ જમાનાની જરૂરીઆત શું છે તે જે જે કેમ સમજી નથી તે તે પાછળ પડી જાય છે, ઓછી થતી જાય છે અને છેવટે ઇતિહાસના પાનાપરથી નાશ પામી જાય છે. અત્યારે કેટલાક સવાલેા જૈન કામને માટે એવા ઉત્પન્ન થયા છે કે તે સવાલાના નિર્ણય પર તેની હસ્તીને આધાર છે. કેટલાકને એમ લાગશે કે આ વાતમાં અતિશયાક્તિ છે, પણ આગળ સાખીત કરવામાં આવશે કે અમુક સવાલેા પર જો પૂરતું ધ્યાન આપવામાં નહીં આવે તેા ઉપર લખેલી ખીના સત્ય થશે.
આવી રીતે અનેક સવાલા ઉત્પન્ન થાય છે, થતા જાય છે અને હજી થશે. ઉપર લખેલી ખાખતાનું લીસ્ટ વધારી શકાય તેમ છે. તેથી સવાલેની ગભીરતા અને સંખ્યા ઉપર હાલ ધ્યાન આપતાં જણાય છે કે આટલા બધા સવાલા પર વિચાર કેમ થાય અને તેની સાથે વળી જવાબદારી પણ બહુ મોટી નાખવામાં આવે છે. કેટલાક માણસે આવે વિચાર કરી કાળને અને કર્મને માથે દોષ નાખે છે. “ એતા પાંચમાં આરાના ભાવ છે ” અથવા “ કાળસ્થિતિ એવી છે. ” “ લેાકેા હીનપુણીઆ છે. ” જવાખદાર ગણાતા માણુસેના મુખમાંથી આવા શબ્દો સાંભળીને ખરેખર ખેદ થાય છે. પુરૂષાર્થ ન કરવામાં મ્હાના માટે અથવા મનન શક્તિના ઓછા પરિખળથી અથવા આખા આર્યાવર્તની અધમ સ્થિતિના ભાગીદાર તરીકે આવેાજ વિચાર આવે છે. પણ તે તદ્ન ખાટા છે. ખાટી છે એટલા માટે કે શાસ્ત્રમાં તેથી જુદેાજ ખુલાસેા છે. આ જરા આડી મામત છે પણ અત્ર તે લખવાની ખરૂર છે. વિદ્વાન માણસાના લેખમાં આ હકીકત વારવાર વાંચી છે તેથી તે પર જરા લખવાની ઈચ્છા થઈ છે.
તે
।
અત્ર
પ્રથમ વિચાર કરીકે દેશકાળ હિંદુસ્તાનને માટેજ છે કે આખી દુનિયા માટે છે. આખી દૂનિયાની દૃષ્ટિએ જોતાં આ વિચાર ખાટા લાગશે, પ્રથમ વીર પરમાત્માના શબ્દ કહે છે કે બે હજાર વરસ ભસ્મ ગૃહના અને ત્યાર પછી પાંચશે વરસ ઉત્તર કાળના આવી રીતે પચીસસે વરસ સુધી દુઃખ રહેશે ત્યાર પછી ઉદય થશે. આવી રીતે જોતાં પણ

Page #252

રક
જને કેન્ફરન્સ હેરેલ.
[ જુલાઈ વિક્રમ સંવત ૨૦૩૦ થી ઉદય થવું જોઈએ. ઉદય થાય તે સુર્ય એકદમ ઉગતું નથી, પણ પહેલાં અફળાદય થય છે અને સાડા છ વાગે સુર્ય ઉગવાને હેય તે સાડા પાંચ વાગ્યાથી પ્રકાશ થવા માંડે છે. લેખકનું અંતઃકરણથી માનવું છે કે જૈન કેન્ફરન્સ એ જૈન કેમને “અરૂણોદય” છે. બીજું વીર પરમાત્માના વચન પ્રમાણે આ સમય દુઃખનો છે તે પણ તેના વચ્ચે કેટલાક ઉદય થવાના છે. કેટલાક પ્રભાવિક પુરૂષ થવાના છે અને કેટલાક યુગ પ્રધાને થવાના છે. આ સર્વ શું છે? એક ઉદય કેટલા વરસ ચાલે તે કહી શકાય નહીં. કદાચ હજારે વરસ ચાલે; કાંઈ ઉદય એ વીજળીને ચમકારે નથી. આટલા ઉપરથી અને બીજી કોમોના અનુકરણથી સમજવાની જરૂર છે કે પુરૂષાર્થ કર. નશીબને કે કાળને ઠપકે આપ એ પથ્થરને લાત મારવા બરાબર છે અથવા આળસને ઉત્તેજન આપવા બરાબર છે.
હવે આ પ્રસંગે બીજી પણ એક વાત જણાવી દેવામાં આવે છે કે આ વખત કાર્ય કરવા માટે બહુ અનુકૂળ છે. રાજ્ય પ્રતિકુળ નથી, ઘણુ રીતે અનુકુળ છે, લોકેના વિચાર પણ ફરવા માંડ્યા છે અને ઘણી રીતે અનુકુળતા છે.
આવી લાંબી પ્રસ્તાવના કરી હવે જે કહેવાનું છે તે એ છે કે આવી રીતે જોતાં સવાલે અનેક છે, કાંઈ કરવાની ઉતાવળ છે, સમય પાકી ગયો છે, ત્યારે કરવું શું? ઉત્તરમાં કહેવામાં આવશે કે “કામ કરે” “વાતે શું કરવા કરો છો?” દીલગીરી એ છે કે “ કામકરો” કે “કેન્ફરન્સ શું કર્યુ?” એમ કહેનાર પોતાની જાતનો વિચાર કરતો નથી. કેન્ફરન્સ શું કરે? કોન્ફરન્સ એટલે શું? જૈન કેમના પ્રતિનિધિઓનું મડળ. પ્રતિનિધિઓને નીમણુાર કોણ? દરેક ગામના સઘ અથવા સંસ્થાઓ. આ દરેક ગામના સંઘની વ્યક્તિએ અથવા સંસ્થાના સભ્યોના કાર્યોને સરવાળે તે કેરન્સના કાર્યનો સરવાળે માટે દરેકે પિતાનું કાર્ય કરવું જોઈએ. કોન્ફરન્સની ફરજ માત્ર વિચાર કરવાની, જાગૃતિ કરવાની જ છે અને તેથી વિશેષ થાય તે સંઘના કાર્ય તરીકે જ થાય છે. માટે હવે કરવું શું? એ સવાલ પાછે ઉત્પન્ન થાય છે.
અનેક કાર્યો તરફ ધ્યાન આપવું મુશ્કેલ છે, અથવા બીજી રીતે કહીએ તે અનેક કાર્યો તરફ ધ્યાન આપતાં એક પણ કાર્ય સંપૂર્ણપણે થવું અશક્ય છે. ત્યારે પછી રસ્તો એજ રહ્યું કે કેઈ એવી યુક્તિ શેધવી કે જેથી જૈન મંદિરોને ઉદ્ધાર અનુક્રમે થઈ જાય, પુસ્તકોની લાઈબ્રેરીઓ થઈ જાય અને સાંસારિક અનર્થકારક રિવાજો લેકે પિતાની મેળે તજી દે. આ રસ્તો શું છે? તે કેમ પ્રાપ્ત થાય? તે સારું શું કરવું જોઈએ ? અને તે રસ્તો મેળવવા પહેલાં કે મહાભારત પ્રયાસ કરે જોઈએ તે સમજી શકાય તેવું છે. કારણકે આ એક સવાલના ખુલાસામાં બધા સવાલે પતી જાય એવી કુચી હોય તે તે સવાલ ખાતર ગમે તે વ્યય કે પ્રયાસ કરવો પડે તે યુક્ત છે. ત્યારે હવે તે રસ્તે કર્યો છે તે પર ધ્યાન આપીએ.
- (અપર્ણ. )

Page #253

२३५
१९०५)
बिनारस जैन संस्कृत पाठशाळा. श्रीमद्यशोविजयजी जैन संस्कृत पाठशाला-बनारस.
मनुष्य चेतन और जडके संयोगसे इस असार संसारमें क्षणिक देह धारण किये हुवे चिकनाचुपडा रातामाता फिरता है परन्तु विकराल कालके माथेपर घूमनेका कि जो जब चावे लात मारकर प्राणरहित कर सकता है हजारोंमें गिणेगांठे मनुष्योंहीको खयाल होता होगा. इसही कारण इस समयमें पौद्गलिक शरीरको पुष्ट करनेवाले जीव जियादा देखनेमें आते हैं और आत्माके सुखको चाहनेवाले बहुत कम नजर आते हैं. हिंदुस्थान एक ऐसा स्थान है कि जिसमें पौद्गलिक सुखको छोडकर जीव अपनी आत्माका कल्याण करना चावे तो उनको उसहीके मुवाफिक सब सामग्रियां मिल सकती हैं और इसही सबबसे इस मुल्कमें अनादि कालसे दयामय जैन धर्मका प्रवाह अखंड चलाआ रहाहै. इस धर्ममें आत्मा और कर्मका सम्बन्ध अनादि माना गया है. और आत्माको कर्मसे छुडाकर मोक्षमें पहुंचानेके उपायभी बतलाये गये हैं, उनमें मुख्य प्राणिमात्रपर दया रखकर अन्य जीवके प्राणके अपने जीवके प्राण समान समझकर उसकी रक्षा करनेका फरमान है, इसहीसे अंतरात्माकी निर्मलता प्रगट होती है और छाया समान जो पौद्गलिक सुख मिथ्या सुख है उसकी तरफ स्वमेव अरुचि पैदा होजातीहै. जिसतरह सोनेको रेतसे अलहदा करनेके वासते उसको अग्नीके तापके संतापमें डालना पडता है परन्तु इस कष्टको एकवार सहन करनेपर फिर सोना अपनी अस्ली स्वच्छ हालतको प्राप्त होजाता है इसही तरहपर यह आत्मा कि जो सुवर्णके समान अनादि कालसे कर्मों के साथ सम्बन्ध रखती हुई मलिन होरहीहै उसको अपनी अस्ली हालतपर लानेका यह ही उपाय है कि इसको खानके निकले हुवे सुवर्णवत् तपें जपके तापके संताममें डालकर निर्मल किया जावे. इस संतापको सहन करनेसे आत्मा काँसे भिन्न होकर स्वच्छ सुवर्णके मुवाफिक अपने असली स्वरूपको प्राप्त होताहै. इस आत्माके शुद्ध करनेवाले तापके दो बराबरके दरजे हैं:-१ ज्ञान, २ क्रिया. इन दोनों के मिलापसे वह गर्मागरम महान भट्टी तय्यार होती है कि जिनके तापमें कर्मवत् इन्धन जलकर खाक होजाता है और स्वच्छ आत्मा प्रगट होजाती है. यद्यपि ज्ञान और क्रियाका जोडा रखागया है तोभी प्रथम स्थान ज्ञानको दिया गया है और सम्पूर्ण ज्ञान की जिसको केवल ज्ञान कहते हैं उसके प्राप्त होनेसेही जीवात्माकी मोक्ष होती है इस ज्ञानके पांच भेद है. महात्मा समय सुन्दरजीनें कहाहैः
"पंचमी तप तुमे करोरे प्राणी, जेम पामो निर्मल ज्ञान रे॥ पहेली ज्ञान ने पाछे क्रिया,
नहीं कोइ ज्ञान समान रे ॥ पंचमी० ॥ १ ॥ . नंदी सूत्र मां ज्ञान वखाएयु,.....

Page #254

जैल कोनफरन्स हरल्ड.
[ जुलई ज्ञान ना पांच प्रकार रे ॥ ... . .. मति श्रुत अवधि ने मनपर्यव, केवल एक उदार रे ॥ पंचमी० ॥२॥ मति अठावीश श्रुत चवदह बीश, अवधि छे असंख्य प्रकार रे ॥ दोय भेदें मन पर्यव दाख्यो, केवल एक उदार रे ॥ पंचमी० ॥ ३॥ चन्द्र सूर्य नक्षत्र तारा, एकथी एक अपार रे ॥ केवल ज्ञान समोनहीं कोई, लोका लोक प्रकाश रे ॥ पंचमी० ॥ ४ ॥ पारसनाथ प्रसाद करीने, म्हारी पूरो उम्मेदरे ॥ समय सुन्दर कहे हूं पण पामुं,
ज्ञान नो पांचमो भेद रे ॥ पंचमी० ॥ ५ ॥ इस वृत्तांतसे ज्ञानकी महिमा अच्छी तरह मालूम हो सकती है. ज्ञान और क्रियाका डा इसतरहपर बतलाया गयाहै कि जिस तरहपर राजा और मुसाहिबका एक दूसरेके मिलाने जो कार्य होताहै उसमें सिद्धि अवश्य होती है. सिर्फ ज्ञानही ज्ञानके अभिमानमें क्रियाको ड बैठनेसे अपने इच्छित स्थानपर पहुंचना असंभव होजाताहै. इसही तरहपर सिर्फ क्रिको ग्रहण करके ज्ञानको प्राप्त न करनेसे अन्धकूपके अन्धेरेमें डावाडोल होना पडता है र अज्ञानताके साथ क्रिया करनेका श्रम व्यर्थ होता है. ज्ञानको चक्षुसहित पंगू मनुष्यकी पमा दी है. क्रियाको पैर सहित अन्धेकी उपमा दी है. यह दोनों प्रकारके मनुष्य भिन्न २
सी इच्छित वस्तुको प्राप्त नहीं कर सकते है परन्तु दोनोका समागम होनेसे ज्ञान क्रियापर वार होकर विचारा हुवा काम करसकता है.
ज्ञान प्राप्त होनेसेही सच्ची और असली क्रियाका बोध होसकताहै. इसही कारण है महात्मावोंने परिश्रम उठाकर बलके अपने प्राणोंपर बाजी खेलकर जिस जगह उनको नकी प्राप्ति हो सकती थी वहां जाकर कष्ट सहन करके ज्ञानको प्राप्त किया है. हमारे सुप्र|द्ध श्रीहरीभद्र सूरीजीके दो शिष्य हंस और परमहंसनें व्याकरण, न्याय, अलंकार, काव्य, __ और जैन शास्त्रोंका पूरा अभ्यास करके बौद्ध धर्मका न्याययुक्त खंडन करनेकी आभि
। बौद्ध धर्मके ग्रंथोंका अभ्यास करने के लिये गुरु महाराजकी आज्ञा लेकर बौद्धोंके

Page #255

२३७
१९०५]
बिनारस जैन संस्कृत पाठशाळा. मुल्कमें गये और वहांपर गुरु महाराजकी आज्ञानुसार दोनों शिष्य वेषांतर करके रहे और बौद्ध धर्माचार्योंसे उनके धर्मका ज्ञान प्राप्त किया और इस खबरदारी और हुशयारीके साथ रहे कि बौद्धोंको अपने जैनि होनेका हाल मालूम नहीं होने दिया. कालांतरमें कई कारणों से बौद्ध धर्माचार्योंको खयाल हुवाकि यह दोनों विद्यार्थी जैनी हैं इस लिये उनकी परीक्षा करनेके वास्ते धर्मशालाके नालके पगतियापर जैन श्वेताम्बर प्रतिमाका चित्र लिखा. अन्य विद्यार्थी तो उस चित्रको उलांघकर चले गये परन्तु इन दोनों जैन मुनियोंने उस चित्रपर बद्ध मुनिकी तीन रेखा करके फिर उसको उलांघकर चले गये और यह विचार करके कि इस परिक्षाम किसी प्रकारका प्रपंच है वहांसे अपने गुरुके वास्ते रवाना हो गये. इस खबरके मिलनेपर उस मुल्कके बौद्ध राजाकी सेना उन दोनोंपर चढी और उनमेंसे एक हंसको तो रसतेमेंही मारडाला, दूसरा परमहंस बचकर चीतोडतक पहुंचा और अपने गुरुको अपनी प्राप्तकीई हुई पुस्तकें समर्पण करके खुद एक स्थानकमें जाकर सोगया वहांपर बौद्धोंकी सेना पहूचकर उसकोभी मारडाला. श्रीहरीभद्र सूरीजीको यह बात मालूम होनेपर उन्होंने आकर्षक शक्तिसे बौद्धोके सैनिकोंको आकर्ष करके चूलेपर कढा चढाकर उनको होम डालनेका प्रपंच किया यह बात उनके गुरू महाराजको मालूम होनेपर उन्होंने दो साधुओंको उनके पास भेजा वि जिन्होंने गाथा बोलकर उपदेश किया कि जिससे श्रीहरीभद्रजीका क्रोध शम होगया.
. इस वृत्तांतसे मालूम हो सकताहै कि हमारे महान् पूर्वाचार्यों और मुनियोंने अपने प्राण नष्ट होन तकभी ज्ञानकी प्राप्तिके वास्ते क्या क्या उद्यम किये हैं. कष्ट बलके महाकर्ट के साथ खुदने ज्ञानकी प्राप्ति करके हमारे वास्ते किस कदर अमूल्य विरासत छोड़ी है हम उनके उप कारका अंश मात्रभी बदला नही दे सकते है. महात्मा हंस और परमहंस का साही कष्ट सहन करके अपने परमपूज्य विख्यात महामहोपाध्याय न्यायविशारद बाचक श्रीयशोविजयजी वेषान्तर करके बनारसमें रहकर वहांके. विद्वान् पंडितोंसे सम्पूर्ण शाम' हासल किया. औ अपने अपूर्व ज्ञान बलके आठ बडी बङी सभायें जीतकर जैनका डंका बजाया. महा पंडित होनेके कारण कई विद्वान् विप्रोंने इस महात्माको अपनी २ कन्या अर्पण करनेकी प्रार्थन की परन्तु कामदेवके बाणसे युद्ध करनेमें प्रबल होकर पौद्गलिक सुखकी- अभिः लाषा न करके इस त्यागी बैरागी महात्मानें इन सब बातोंको छोडकर जैन धर्मकों अच्छ| तरहपर दिपाया. ......समयके फेरफारसे इन दिनोंमें जैन धर्मके शिक्षणका प्रबन्ध क तोरपर न होने से अक्सर मनिराजोंको पवन पाठन बहूत कष्ट सहनकर करना पड़ताथा और फिरभी उनका श्र साफल्य नहीं होता था. पंडितोंको मुंह मांगी तनखुट्टा देनेपरी जैन शैलीके जानने . विद्वान् मुशकिलसे मिलतेथे. इस कमीको पूरा करनेकी गरजसे 'मुनिश्री धर्म विज/

Page #256

। २३८ ११जैन कोन्फरन्स हरैल्ड.
[जुलई विचार किया और अपने विचारको श्रावकोंपर प्रगट करके एक कमिटी मुकर्ररकी कि जिसके
गंभीर विचारका सारांश यह आया कि जैन मुनियों तथा गृहस्थोंकी शिक्षाके वास्ते एक सं.. स्कृत पाठशाला बनारसमें अथवा जयपूरमें खोली जावे क्योंकि पंडितोंकी संख्या और उनके .. विद्वत्ताके हिसाबसे जयपुर छोटी काशी कहलाती है. परन्तु मुनिराजश्री धर्म विजयजीने
काशीमें एसी पाठशालाका होना इस कारणसे मुनासिब समझा कि अवलतो काशी जैन क्षेत्र है यहांपर बहुतसे कल्याणक हुवे हैं और श्रीपार्श्व प्रभूकी जन्मभूमी है और दूसरे काशीमें इल्मके प्रचारसे पंडितोंकी सहोबतसे विद्या जल्दी हांसल हो सकती है. इसलिये उक्त मुनि महाराज ६ अन्य साधूओंको तथा १३ श्रावकोंके लडकोंको साथ लेकर गुजरातसे मक्षीपार्श्व नाथ स्वामिकी यात्रा करते हुवे काशी पहूंचे. इस तरफ कितनेक समयसै मुनि विहार न होनेसे इन महात्मावोंको रस्तेमें बहूत कष्ट सहन करना पडा. परन्तु मुनिमंडल इस संसार में - जन्मही कष्ट सहन करके आत्माको स्वच्छ करनेको लेते हैं इसलिये कुलतकलीफोंको तकलीफें न समझकर बनारस पहूंचे. पूर्व देशमें जैन मुनियोंके वेषको कितनेक कालसे न देखनेसे वहांके मनुष्योंको इन महात्मावोंकी क्रिया, बर्ताव, बेषको देखकर आश्चर्य मालूम हुवा और थोडेही दिनोंमें इन महात्माओंने अपने सदाचार द्वारा बनारस निवासियोंपर अपने महत्वताकी अच्छी छाप, जमादी.
, पाठशालाका नाम श्रीमद्यशोविजयजी संस्कृत पाठशाला रखकर आज दो सालका अरसा हुवा जबसे पठनपाठनका काम चलाया गया. इस दो सालमें मुनि संख्या तो वहही ७ की रही परन्तु श्रावक लोग १३ से ३४ के नम्बरपर पहूंचे. अबतक पाठशालामें संस्कृत और धर्मतत्वकी शिक्षा दीगई है परन्तु अब अंग्रेजी भाषाकी शिक्षा दिए जानेकाभी वेचार किया गया है. शिक्षाके सिवाय श्रावकोंके आचारपर पूरी निगरानी रखी जाती है; और सामायक प्रतिक्रमण, देव पूजा नित्यकर्मका पूरा ख्याल रखाजाकर श्रावकाचारमें इस पाठशालाके शिष्योंको दढ किया जाता है. अगर इसही तरहपर अच्छे प्रबन्धके साथ इस ठशालाकी कार्यवाही चली और कुल जैन समुदायकी इस पाठशालाकी तरफ लागणी रही तो हूत जल्द इस पाठ शालाका उम्दा नतीजा देखनेमें आवेगा. इस पाठ शालाके वास्ते एक अच्छे मकानकी तजवीज अपने कोनफरन्सके जनरल सेक्रेटरी मुम्बई निवासी सेठ वीरचन्दजी दीपचंदजी, सी. आई. ई. जे. पी. और सेठ गोकुलभाई मूलचंदजीनें अपने [ससे एक मोटी रकम खर्च करके खरीदी है और पाठशालाका खर्च निभानका फन्ड अपने हसानानिवासी डोसी बैणीचन्द सूरचन्दनें बहूत प्रयास करके इकट्ठा किया है. पाठशालाके न्दिर तथा पुस्तकालयकी व्यवस्थामें अपने विख्यात सेठ वीरचन्दजी दीपचन्दजी की धर्म
सेठाणी डाई बाईनें अच्छी मदद दी है.

Page #257

१९०५ बिनारस जैन संस्कृत पाठशाळा.
२३९ गत २८ मे सन १९०५ के दिन वार्षिक रीपोर्ट, पढकर सुनानेका तथा इनाम बांटनेका जलसा बडे ठाठमाठसे किया गया था. जिसपर मुम्बईसे सेठ.वीरचन्द दीपचन्द, सेठ गोकुलभाई मुलचन्द अपनी · धर्म पत्नियों समेत तथा कलकत्तासे राय बहादुर बद्रीदासजी मुकीम अपने पुत्र राजकुमार सिंहजी सहित तथा अन्य सद्गृहस्थ पधारेथे. इनामकी रकमपर नजर डालते हुवे मालूम हो सकता है कि सेठ वीरचन्द दीपचन्द इस पाठशालाकी तरफ पूरी लागणी रखते है. पाठशालाके जलसेमें बनारस वगरहके विख्यात सद्गृहस्थ पधारेथे और मुनिश्री. धर्म विजयजीसे मिलकर तथा पाठशालाकी कार्यवाहीकी बहूत प्रशंसा की. हम वीतराग प्रभुसे प्रार्थना करते है कि श्रीधर्म विजयजीका प्रयास बहुत जल्दी सफल होवे.
___ इस पाठशालाके मुतालिक जो पचास पचास रुपयोंकी तीन स्कालरशिपका दो बर्षके वास्ते किसीभी यूनिवरसीटीके जैन ग्रेज्यूएटोंके वास्ते प्रबन्ध किया गया है बहूतही उत्तम है. कौनफरन्सकी तरफसे दो स्कोलरशिप तथा सेठ वीरचन्द दीपचन्द, रायबहादुर बदरीदासजी और सेठ गोकलभाई मूलचन्दकी तरफसे एक स्कालरशिपके देनेसे भाग्यशाली तीन ग्रज्यूऐट इस तरहकी उम्दा तालीम पा सकेंगे कि जो देश परदेशमें पहुंचकर जैन धर्मक ध्वजा पताका फरकावेंगे. इस बातकी बहूतही आवश्यकताथी कि जिसको उक्त महाशयोंने दृढ विचारके साथ सम्पूर्ण किया है.
पाठशालाके अध्यक्षोंका विचार हम इस तरफभी खेंचना जुरूरी समझते है कि जितने लडके इस पाठशालामें पढते है उनकी परीक्षा लेकर जो जो लडके लेकचर अर्थात् उपदेश देनेकी शक्ति अच्छी रखतें हों उनको चुनकर खास उपदेश देनेको उत्तम शक्ति पैदा करनेकी तरफ उनको रूजूकरें क्योंकि इस पाठशालाके साथ अपनी समाजकी महासभाका बडा भार तालुक है कि जिसका हाल इस पाठशालाके वास्ते कोनफरन्सकी तरफसे पचास पचास रुपयेकी मासिक स्कालरशिपके अर्पण करनेसे मालूम हो सकता है. एसे उपदेशकोंकी अपनी सामाजिक तरक्कीके वास्ते हमको बहूत आवश्यकताहै और हम सबके साथ उस दिनका इन्तजार कर रहे है कि जब हमको इस पाठशालाकी तरफसे पाच सात अच्छे उपदेशक तय्यार करके दिये जावें. अज्यूएटोंमेंसे यद्यपि अच्छे उपदेशक पैदा होनेकी माशा है परन्तु उन लोगोंकी सर्विस हम बड़े कामोंके वास्ते राजर्व रखना चाहते है कि जिसका हाल समय आनेपर मालूम होसकता है.
हम इस पाठशालाका अपने खरे अन्तःकरणसे भला चाहते हुवे और मुनि श्रीधर्म विजयजी आदि भन्य मुनियोंको भौर पाठशालाके विद्यार्थियोंको. उनके श्रमके लिये धन्यवाद देते हुवे हमारे मुनि मंडलका ध्यान इस पाठशालाकी तरफ खेंचना चाहते हैं और उनसे

Page #258

२४० जैन कोनफरम्स हरैल्ड.
[जुलई प्रार्थना करते है कि इस पाठशालाको किसी तरहपर अमुक गच्छ या अमुक श्रावक या साधूकी न समझकर बलके इसको कुल जैन समुदायकी समझकर इसमें तालीम पानेके लिये जुरूर उत्कंठित होवेंगे और जिस तरहपर श्रावकोंके लडकोंका नम्बर दो वर्षमें ३४ पर पहुंचा है इसही तरह साधू मुनि राजोंका नम्बरभी आयंदा २ बर्षमें ४० या ५० तक पहूंचा हुवा देखकर खुश होनेकी अभिलाषा करते है.
हिंदमां एक सामान्य भाषा थवानी जरूर,
(लखनार-मी० अमरचंद पी० परमार, मुंबई.) - हिंदुस्थानमां त्रीस करोड माणसनी बस्ती छे. ए देशमा पोषाक, रीतरीवाज अने धर्म जेम भिन्नभिन्न छे तेमज भाषा पण जुदाजुदा भागमां जुदी जुदी बोलायछे. एवी गणत्री करवामां आवी छे के हिंदमां एकसो पंचोतेर जुदी जुदी बोली बोलायछे. कहेवत छे के बार गाउए बोली बदलाय ते मुजब एक भाषामां पण बोलीनी जुदी जुदी लढण अने जुदा शब्दोचार थता जोवामां आवे छे. .
हिंदुस्ताननी भाषाओ मोटे भागे संस्कृतमांथी नीकळेली होवाथी संस्कृत साहित्यना व्याकरण- धोरण अने मूल अथवा अपभ्रंश थयेला संस्कृत शब्दो ते भाषाओमां बहुधा जोवामां आवेछे. संस्कृत भाषामाथी उत्पन्न थयेली हिंदुस्ताननी भाषाओ बोलनाराओनी मनुष्य संख्या (छेला वस्तीपत्रक परथीं मालम पडे छे) अराड करोड अने वीस लाखनी थायछे. तेमाथी
आठ करोड अने वीस लाख एटले लगभग अडधो अडध हिंदी-हिंदुस्तानी-नागरी भाषा बोले छे. आसरे चार करोड वीस लाख ऐटले पा भाग बंगाली भाषा बोलेछे; आसरे एक करोड साठ लाख मराठी बोलेछे भने आसरे एक करोड गुजराती बोलेछे. ..आठ करोड भने वीस लाख मनुष्यनी मातृभाषा हिंदी होवा उपरांत बाकीना दस करोड मनुष्य ए भाषा सारीरीते समजी शकेले. .हिंदी भाषा अने उरदुभाषा उत्तर हिंदुस्तानमां खास करीने बोलायछे. हिंदी भाषामा माक्षे संस्कृतमांधी बमेला अथवा संस्कृत विशेष जेवामां आवे छे त्यारे उरदु भाषामां फारसी अने अरबी भाषाना शब्दो विशेष होयछे. मुसलमानी राज्य अमलमा उरद्ध भाषानो प्रचार घणो वधी गयो अने उत्तर हिंद, पंजाब, रजपूताना वगेरेनी कोरटोमां हजु ते भाषानो प्रचार विशेष जीकामां आवेछे. मुत्सदी वर्ग हिंदु या मुसलमान पाताना घरमा पण उरदु भाषा बोलता जोवामां आवैछे. ताजुब जेवू एंछ के हिंदी-नागरौं भाषाना बोलमाराओ उरदु तेमज उरदु. ना बोलनाराओ नागरी भाषानी बोलनाराओं साथै वगर अटके भाषा व्यवहार चलाने

Page #259

हींदमां एक सामान्य भाषा.
कोईपण प्रजानी ऐक्यता करवामां वीजा कारणोनी साथे एकज सामान्य भाषा होवार्नु पण समजवामां आवे छे. जो हिंदुस्तानमां कोईपण सामान्य भाषा थई शके एवं होय तो ते हिंदी छे. एक पंजाबी अथवा बंगालीने कोई गुजराती जाणनारो अजाण्यो माणस मळे तो प्रथमज ते हिंदी भाषामांज बोलवानो प्रयत्न करे छे. एक नवो आवेलो युरोपीयन देशी भाषानी शरुआत भागातुटा हिंदुस्थानी शब्दोथी करे छे. अने गुजरात, दक्षिण वगेरे स्थळे पण ते युरोपीयन पोताना लांबा वसवाट पछी पण हिंदुस्तानीमांज देशीओ साथे वातचीत करे छे.
युरोप खंडमां फ्रेंच भाषा सामान्य अने सौथी मधुर गणायछे. अने एशिआ खंडमां फारसी भाषा मीठाशवाली कहेवाय छे, त्यारे भरत खंडमां हिंदी भाषा सौथी वधारे मधुर अने जोशदार गणाय छे. ए भाषानुं साहित्य पण पूर्णताए पहोंचेलं छे.
कवि लोको हिंदुस्ताननी वखणाती वस्तुओना मुकाबलामां कहे छ के-वाणी पाणी अने गायन हिंदुस्तानमां-एटले उतर हिंद- पाणी मजबूत, गायननो शोख विशेष अने वाणी-भाषा सर्वोत्तम. जुदी जुदी भाषाओनो मुकाबलो करतां एक कहेवतमां कयुं छे के:
ईधर किधरकी सोल आनी, ईकडुन तिकडुनकी बार, अठे कढेकी आठ आनी, मुंसांके पैसे चार.
एटले ईधर किधर-हिंदी भाषानी कीमत रुपीयामां सोल आना, इकडुन तिकडुनमराठीन बार आना, अठे कढे-मारवाडीना आठ आना त्यारे सुंसां-गुजराती भाषाना चार पैसा--(कदाच चार आना) गणवामां आव्या छे. भाषानो जुस्सो अने मीठाश एज प्रमाणमा हालमा जोवामां आवे छे.
गुजराती, मराठी, बंगाली, मारवाडी, वगेरे भाषा बोलनाराओपण सामान्य कहेवतो, नाखी. दोहरा, अने कवितो द्रष्टांतरूपे हिंदुस्तानी भाषामांज बोलता जोवामां आवे छे.
संस्कृत भाषानुं व्याकरण घणुंज कठण छे. हिंदी भाषाना शब्दकोशमां लगभग तमाम शब्दो संस्कृतज जोवामां आवे छे ए रीते जोतां संस्कृत भाषानी तमाम माधुर्यता अने सुदरता हिंदी भाषामां टकी रहेली छे. त्यारे संस्कृत भाषानुं मुशकेल व्याकरण हिंदी भाषामां नहीं होवाथी मोटी कडाकुट मटी जायछे. मराठी भाषाना व्याकरणमां पण अनेक रुपो जोवामां आवे छे.
९ रीते जोतां हिंदुस्ताननी कुल वस्तीमाथी ओछामा ओछा अराड अने वीस लाख माणसने माटे एक सामान्य माषा उत्पन्न करवा माटेना साधनो आपणी सनमुख तैयार पडेलां छे,

Page #260

२४२ - जैन कोनफरन्स हरेल्ड.
[जुलई एक विद्यार्थीने भूगोलन ज्ञान प्राप्त करता जेटलो समय जोईए ते करतां ओछो बखत अने खस्क हिंदी भाषार्नु जरुरी ज्ञान मेळववाने तेने पडे छे..
ए अराड करोड मनुष्यनी एक भाषा करवामां ग्रंथकर्ताओ, अनुवाद-तरजुमो करनाराओ अने बीजा अनुकरण करनारा माटे धंधानुं मोटुं क्षेत्र उत्पन्न थशे. बंगाली सिवाय बीजी देशी भाषामां एवां पुस्तक बनावनाराओनी एवी फरियाद छे के पुस्तक प्रसिद्ध करवानुं काम तेओने खोटथी करवू पडेछ. अने तेम थवानुं कारण देखीतुंज छे के जुदी जुदी भाषा बोलनाराओनी संख्या ओछी ज छे. पण जो अराड करोड माणसनी एकज सामान्य भाषा होय तो पुस्तक प्रसिद्ध करनारा, न्युसपेपर वाळाओ विगेरेने एकज सामान्य भाषामां लखवानुं तेओनी मोटी उन्नती, साधन थई पडशे.
होशीआर अने विद्वान वर्ग आ जातने धंधे वळगवाने शक्तीवान थशे. वळी एक सामान्य भाषानी मारफते जुदी जुदी जातना अर्वाचीन शास्त्रोनुं ज्ञान साधारण लोकोमा फेलाक्वानुं बहुज सुगम थई पडशे. हालमां अंग्रेजी भाषामांथी तरजुमो करीने कोईपण अमुक शास्त्र प्रसिद्ध करवामां आवे छे, अने ए रीते तरजुमानो अने छपाईनो खरच बहोलो थई पडे छे. बारीक तपास करतां अने हिसाबनी गणत्री करतां मालम पडे छे के आ खरच अने अडचणो कंई जेवी तेवी नथी. जो एकज सामान्य भाषा होय तो मात्र तेज एकज भाषामां एकज वखत तरजुमो करवो बस थई पडे छे.
एकज सामान्य भाषामा धंधासंबंधी पत्र व्यवहार करवाथी देशनी अंदरनो एक जिल्ला साथे बीजा जल्लानो वेपार घणो वधी जशे अने सुगम थई पडशे. अने ते रीते वेपारीओने सारो नफो थशे.
एकज सामान्य भाषा थवाथी राजप्रकरणमां पण मोटो फायदो थशे कारणके सरकारना सीवील अने लष्करी अमलदाराने घणी अने जुदी जुदी भाषाओ शीखवाने बदले एकज भाषा शीखवी पडशे. वळी तेथी अमलदारोनी बदली हिंदमां एक जिल्लामाथी बीजा जिल्लामा सहेलाईथी थई शकशे, अने जे जे जिल्लामां तेनुं जq थाय त्यांनी भाषा शीखवानी कटाकुट तेने करनी पडशे नहीं.
. नेशनल काँग्रेसने पोतानी फर्यादो संगीन पायापर रजु करवाने हिंदुस्ताननी एक प्रजा (Nation ) होवानी खरेखरी आवश्यकता छ; अने एक सामान्य भाषाना एक बंधारण-गांठ वगर खरेखरी प्रजा बनी शकेज नहीं पण मात्र लोकोनुं एक टोलुंज बनेलुं रहे छे.
एक गरीब माणसना पोताना घरमां दाटेलो एक खजानो होय पण तेनी तेने खबर नहीं होय तेज़ प्रमाणे हिंदी भाषा आपणा संबंधमां एवो एक गुप्त ख जामोछे ते खजानो जडतांति गरीब

Page #261

२९०५] हीदमा एक सामान्य भाषा.
२४३ माणसने जे आनंद थाय छे, तेवोज आनंद ए हिंदी भाषा आपणे सर्वेए चालु करवाथी प्राप्त थई शकशे. आपणा हाथमां एक प्रजाकीय भाषा लगभग तैयार उभेली छे. पण तेनो उपयोग करता नथी अने तेथी एकज देशमा जुदी जुदी मोटी १८ मुख्य भाषाओनी तमाम जातनी अवगडता आपणे भोगवी रह्या छीए.
एक जिलानी प्रजानी प्रीत बीजी जिल्लावाळा साथे कम जोवामां आवे छे, तेनुं मोठं कारण एक सामान्य भाषा नहीं होवानुं छे.
बनारसमां नागरी प्रचारणी सभा स्थापित थई छे. तेओए सरकारमा अरजी करीने केटलाएक जिल्लाओमां उरदुने बदले नागरी भाषा सरकारी खाताओमां प्रचलित करी छे. तेओनो उद्देश आखा देश माटे एक सामान्य भाषा करवानो छे.
मुंबई इलाकाना केलवणी खाताए बे वर्ष पहेलां एक बुक कमीटी नीमी हती, ते कमीटीनो रीपोर्ट हवे बहार पडयो छे. तो आवे प्रसंगे चोथी पांचमी चोपडीओना धोरणथी हिंदी पाठो दाखल करवामां आवे तो सामान्य भाषानुं बीज दाखल थएलुं गणाशे. एवा पाठो सिंधी, गुजराती, मराठी अने केनरी ए चारे भाषानी चोपडीओमा एकज जातना दाखल थवा जोईए. एकज सामान्य भाषा चालु करवानी ए पण एक रीत छे के दरेक पुस्तक पोतानी देशी भाषामां पण बालबोध अथवा नागरी लीपीमांज छपावq. एक हिंदुस्थानमां आवेली लायब्रेरी पोतानी लायब्रेरीमां मराठी लीपीमां छपायलां मराठी पुस्तकोनो संग्रह करे छे त्यारे त्यां एकपण गुजराती लीपीमां छपायलं पुस्तक जोवामां आवतुं नथी. मोडी अक्षरमा छपायलं मराठी पुस्तक हिंदी तेमज गुजराती बंनने नकामु छे तेमज गुजराती पण हिंदी अने मराठीओने छे.
___ हालमा रजपुतानाना घणा देशी रजवाडाओ के ज्यां उरदु कोर्ट भाषा तरीके वपराती हती त्यां तमाम कारभार नागरी-हिंदी भाषामां चालवा लाग्यो छे अने धीमे धीमे हिंदी भाषा पोतानो पग मजबूत करती जाय छे.
शृंगार अने वैराग्य, वीररस अने हास्यरस वगेरेना काव्यो जे मझा अने आनंद हिंदी भाषामां आपे छे, तेवो आनंद बीजी भाषाओनी कविताओमां मळवो मुशकेल छ. हिंदुस्ताननी भाषामां सारां काव्यो रचनाओमां सूरदास, तुलसीदास, चंदभाट, गंगकवि, केशवद स, बिहारीदास, ग्वालकवि, पद्माकर, भूखण, हरिश्चंद, बीरबलने वैतालकवि, सुंदरदास, सूरउदय, चिदानंदजी अने आनंद घनजी, कबीरजी, दादु वगेरे अनेक कविओना काव्योनुं भंडोल अबूट छे. प्रवीण सागर जेवा महान ग्रंथना कर्ता कविओ गुजरातना होवा छतां कवित सरैया वगेरे हिंदी भाषामांज रच्यां छे. गुजराती जाणनारी प्रजा पण काव्यो सांभळती बखते गृजातीने बदले हिंदी भाषाने वधारे पसंद करती जणाय छे.

Page #262

२४४ जैन कोनफरन्स हेरेल्ड.
[जुलई एक गुजराती नाटक कंपनी गुजरातमा खेलो भजवी शके छे, मराठी कंपनीओ दक्षिणमांज फावे छे. त्यारे हिंदी-उरदु नाटक कंपनीओ हिंदुस्तानना एक छेडाथी बीजा छेडा सुधी फरीने दरेक रीते फतेहमंद थाय छे.
__मुंबईमां स्थपायलां परमश्रुत प्रभावक मंडळ तरफथी " रायचंद्र जैन शास्त्रमाळा" दर 'बे महीने छपाववानुं शरू करवामां आव्युंछे. मुंबईनी भाषा गुजराती छतां ए शास्त्रमाळानो प्रचार आखा देशमां थई शके ते हेतुथी हिंदी भाषामां छपाववानु स्तुत्य पगलु ए मंडळे भरी हिंदी जेवी सामान्य भाषानी बलके आखा हिंदनी अमूल्य सेवा बजाववा मांडी छे. मुंबईनी जैन कॉन्फरन्से पोतानो लांबो रीपोर्ट गुजराती अक्षरोमां न छपावतां बालबोध-नागरी लीपीमा छपावी हिंदमां वस्ता दरेक भागना जैनोने वांचवामां सहेलाई करी आपी छे अने उमेद राखवामां आवे छे के भविष्यमा ए कॉनफरन्सना रीपोर्टो हिंदी भाषा अने बालबोध लीपीमा छपावी हिंदना तमाम जैनोने एकत्र करवानुं पगलं भरशे!
बालबोध अक्षरो यांचवानो महावरो पण केटलाक जैनोने नथी तेओ आवी पद्धतिने कदाच शरुआतमा पसंद नहीं करे पण बालबोध लीपीना ज्ञानने अभावे ते भाईओ धणांखर जैन पुस्तको के जे वालबोव हीपीमां छपायलां छे, ते वांचवाथी बेनसीब रही ज्ञानांतराय थायछेतेओ धीमेधीमे बालबोध लीपी वांचवी शरू करशे तो घणा थोडा समयमां तेनो लाभ उठाची शकशे.
जेम हिंदी भाषामां मंडा अक्षरने नाम ओलग्वाता अक्षरो वेपारी वर्ग विशेष करीने उपयोगमा ले छे, तेज मुजब गुजराती लीपी पण बालबोध अथवा प्राकृत हती पण सहेलाईथी अने झडपथी लखी शकाय ते माटे वेपारी-वणिक वर्गे गुजराती अक्षरोनी वेपारी लीपी उत्पन्न करी हती अने तेनो प्रचार पारसी छापावालाओए प्रथम करत्राथी हवे ते गुजरातनी सामान्य लीपी थई पडी छे.
हिंदी भाषानो प्रचार विशेष करवानो आ लेखनो उद्देश छे. आ लेख गुजराती भाषा अने बालबोध लीपीमां लखवानो हेतु मात्र ए छे के गुजरात अने दक्षिण वासी गृहस्थोने हिंदी भाषाना प्रचार माटे प्रयास करवानो छे; अने तेथी शरूआतमां तेओ पोतानी भाषामा सुगम . ताथी समजी शके.
- आ रीते जोतां हिंदी भाषानो प्रचार विशेष करवाने माटे जे हिंदमां एकत्र प्रजा थवानी उमेद राखे छे, जेने स्वदेशाभिमान छ अने. उन्नतिनी दाझ हैडे कोतरायली छे,. रेवा दरेक हिंदीए उत्सुक थर्बु जोईए

Page #263

૧૯૦૫] વાઘરીઓનું મહાપાપ.
૨૪૫ વાઘરીઓનું મહાપાપ..
(લખનાર-લાભશંકર લક્ષમીદાસ-જુનાગઢ.) સંખ્યાબંધ તદુરસ્ત, ઘાયલ થયેલાં તથા દરદી પક્ષીઓ, વાંદરાં વગેરે નાનાં જનાવરે આપણી 'પાંજરાપોળ્યમાં વખતો વખત જોવામાં આવે છે. કુદરતે જે બીચારાં જનાવરને ઝાડેઝાડને જંગલેજંગલ ઉડવા તથા કુદવાને સરજેલાં તેમને આ પ્રમાણે શા માટે જીવે ત્યાં સુધી કેદ રાખવામાં આવે છે એવો સવાલ પાંજરાપોળના અધીકારીઓને પુછતાં એવો જવાબ મળે છે કે મહાજનના લકે તેમને વાઘરીઓ પાસેથી છેડાવીને અહીં મુકી જાય છે.
એ રીતે ઘાતકી વાઘરીઓ નર માદાથી, માદાને નથી, બચ્ચાંને માબાપથી છુટા પાડી, જાળથી કે બીજી રીતે પકડી, મહાજનની દયા ઉશ્કેરવાને ઘણી વખત પાંખ પગ કે બીજા કોઈ શારીરીક ભાગને જખમી કરી સેંકડો કમનસીબ મુંગાં જનાવરોને લાવે, અને તેમને આપણા દયાળ ભાઈઓ પૈસા આપી છે. તેથી પેલા વાઘરીઓના પાપી ધંધાને હંમેશાં ઉત્તેજન મળે છે, અને તે રીતે તે મહાપાપ ચાલુ રહે છે તેને માટે ખરેખર કોણ જવાબદાર છે તે સુજ્ઞ વાંચનાર સહેજ સમજી શકશે.
જુનાગઢમાં એક વખત વાઘરીના બે છોકરાઓ પોપટનાં કેટલાંક બચ્ચાને પકડી લાવેલા, તે બીચારાને પુરી પાંખ પણ ન આવેલી. ને તેમને કપડામાં બાંધીને તે છોકરા મહાજન પાસે આવ્યા. સારે નસીબે કેટલાક દયાળુ લેકે તેમને પૈસા આપવાને બદલે પોપટનાં બચ્ચાં સહીત પકડીને મારી પાસે લાવ્યા. મેં તે બીચારાં બચ્ચાંની સ્થીતી ઘણી દયાજનક જોઈ, તથા તેમના ખાલી માળામાં તેમની મા કેવી દુઃખી થતી હશે તેનો વિચાર કરતાં તેમને ચોરી લાવનારા ઘાતકી છોકરાઓને શિક્ષા કરાવવાની મને જરૂર લાગી. તેથી તેમને કારમાં ઉભા કરી મેં તેમના ઉપર જનાવરો ઉપર ઘાતકીપાયું વાપર્યાનું તહોમત મુકયું અને તે સાબીત થવાથી તેમને પંદર કોરીનો દંડ થયો. કહેવાની જરૂર નથી કે તે એ છોકરાને પાછા મેં કદી પણ જનાવર વેચતા જોયા નથી. જો એ પ્રમાણે દરેક શહેરના મહાજનના ગૃહસ્થ બીચારાં નીર્દોષ જનાવરોને પકડી લાવનારા ઘાતકી લેકને પૈસા આપી તેમને ઉત્તેજન આપવાને બદલે તેમને કારમાં શીલા કરાવવાનો ઠરાવ કરે તો થોડા વખતમાં તેમનો મહાપાપ ધંધે આપ આપ બંધ થઈ જાય અને તેઓને કોઈ નીર્દોપ બંધ કરવાની ફરજ પડશે.
મુંબઈ શ્રાવિકા શાળા. ( લખનાર-મી. ફતેહચંદ કપુરચંદ લાલન. મુંબઈ) જૈન કેમના અભ્યદયના સુચિન્હ દેખાડનારી શ્રી જૈન શ્વેતામ્બર કોનફરન્સની માંગલિક સ્થાપના થયા પછી જે જે લાભદાયક અને આનંદદાયક કોમની વૃદ્ધિ તરફ પગલાં ભરાય છે તેમાં મુંબઈ શ્રાવિકા શાળાની સ્થાપના પણ આપણે એક એવું પગલું ગણીએ તેમાં કાંઈ અતિશક્તિ નથી.
અમદાવાદ શ્રાવિકા શાળાના જન્મ પછી આપણે જૈન કોન્ફરન્સ રૂપી માથા માતાએ જે બીજી પુત્રીને જન્મ આપ્યો છે તેનું નામ મુબઈ શ્રાવિકા શાળા છે
ગયા જેક શુકલ દશમીએ આ ગીજી મહારાજના દૈત્યની પાછળ આવેલા પાચના એક કુશાદે હાલમાં ઉપલી શાળાને જ છે. •

Page #264

२४६ જૈનકેન્ફરન્સ હેડ.
[જુલાઈ આ શાળા ખરેખર માત્ર હાલતો દોઢમાસની કોમળ બાળા છે તથાપિ સે૦ બેન હીરાકુવરની અમીદ્રષ્ટિયુક્ત રક્ષાથી અને મુખ્યત્વે કરી ધર્મ શિક્ષણના પુષ્ટિકારક દુધપાનથી આ બાળા ઉભય રીતે તન્દુરસ્ત અને વૃદ્ધિ પામતી જશે એવાં આશાજનક ચિન્હ ઘણાંએક માલૂમ પડે છે.
આ શુભ આશાજનક ચિહે સપ્રમાણ જણાય છે કારણકે સ્ત્રી કેળવણીમાં કે કઈ પણ કેળવણમાં ત્રણ પ્રકારને વિકાશ હવે જોઈએ એટલે કે સાંસારિક, માનસિક અને આધ્યાત્મિક. સાંસારિક વિષયમાં એટલે કે શીવવું, ભરવું, ગુંથવું વગેરેની તાલીમને માટે એક સ્ત્રી શિક્ષક આપણું કોન્ફરન્સ માતાએ યોજેલ છે. ગુજરાતી વાંચન તથા સહેલા ગણતનું એક બીજા સ્ત્રી શિક્ષથી શિક્ષણ અપાય છે તેમજ સિાબહેન ચંચળ ધર્મ શિક્ષણ આપી આ બાળાને હૃદયવિકાસ કરવામાં વગર બદલે મદદ આપતાં જણાય છે. આપણે જૈન બાંધો અને બહેને આપણું આશાને જે પુષ્ટિ આપ્યા કરીશું તે આપણું અમદાવાદ શ્રાવિકા શાળા રૂપી બાળાની આ લઘુ બાળા પણ તેવીજ ઉપયોગી અને હર્ષદાયક નિવડશે.
આ શાળાની માંગલિક સ્થાપના વેળા સૌ૦ બહેન હીરાકુવરના શુભ પ્રયત્નથી. આશરે સોએક બહેનો શ્રોતા તરીકે પંડિત લાલનનું જ્ઞાન મહત્તા વિશેનું વ્યાખ્યાન સાંભળવા આવ્યાં હતાં અને એ વ્યાખ્યાનથી પ્રસન્ન થઈ જાશે સી. બહેન હરકુંવરને ઉપકાર માનતાં હોય તેવી રીતે આ સ્ત્રા શાળા વર્ગમાં ઘણીક બહેનોએ હાજર રહેવા કબુલ્યું હતું. તે પ્રમાણે હાલ પચાશથી સાઠ બહેને હાજર રહે છે. પંડિત લાલન પણ દરપખવાડીએ ધર્મ સબંધી સરળ વ્યાખ્યાન આપતા રહે છે. ગઈ વખતે નવકાર મરણથી જે જે અમુલ્ય લાભ થાય છે તેમનું શ્રવણ કરાવ્યું હતું અને એક સુપ્રસિદ્ધ જૈન ગૃહસ્થના ધર્મપત્નિ તરફથી પુસ્તકોનાં ઇનામ અને પ્રભાવના થયાં હતાં. રામમુ.
ફુટ વિચાર. (લખનાર એસીસ્ટન્ટ સેક્રેટરી, શ્રી જૈન શ્વેતાંબર કેન્ફરન્સ-મુંબઈ.) થોડા દીવસે ઉપર અમદાવાદ ખાતે જાણીતા સાક્ષર અને નવલ કર્તા મી. ગવર્ધન
આ નરામ માધવરામ ત્રિપાઠીના પ્રમુખપણા હેઠળ મળેલાં જૈન સાધુઓ અને સાહિત્ય પરીષદ્દમાં જૈન સાધુઓ અને ગુજરાતી સાહિત્યની ગુજરાતી સાહિત્ય. તેમણે બજાવેલી સેવાના સંબંધમાં પ્રમુખસ્થાનેથી જે
ઉગારે કાઢવામાં આવ્યા હતા તે સાંભળીને દરેક જૈન બંધુને આનદ ઉત્પન્ન થયા વગર રહેશે નહીં. તેમના કહેવા પ્રમાણે ચૌદમી સદીમાં ગુજરાતી સાહિત્યના તેઓ આધાર રૂપ હતા કે જે વખતે દેશની ડોલમડલ રાજકીય સ્થીતીને લીધે અન્ય પ્રજા વર્ગ તરફથી સાહિત્ય તરફ જરાપણુ લક્ષ આપી શકાયું નહોતું. આ વખતે સાહીત્યની સ્થીતી વિષે બોલતાં તેઓ કહે છે કે “ એવા યુગમાં ગચ્છના આશ્રમમાં રહેલા જૈન સાધુઓ જેટલું સાહિત્ય ટકાવી શકયા તેને અશ પણ આ સંસારીઓ કેમ નહીં જાળવી શકયાએ એમના આગલા ઈતીહાસથી સ્પષ્ટ થાય છે.” ગુજરાતી સાહિત્યના જન્મ કાળમાં જેમ આપણે પવીત્ર મુનીરાજેએ ગુજરાતી સાહીત્યની સેવા બજાવેલી છે તેજ

Page #265

૧૯૦૫ ] કુટ વિચાર.
૨૪૭ પ્રમાણે તે પછીના વખતમાં પણ તેઓ તેના સબંધમાં પિતાથી બનતું કરવાનું ચુક્યા નહતા. વળી તે પછીની દરેક સદિમાં પણ સારા સારા જૈન કવીઓ થયેલા આપણું જોવામાં આવ્યા છે જે કે તે વખતમાં છાપવાની કળાને પ્રચાર નહીં હોવાના સબબથી તથા કાંઈક ધર્મ સબધી ઈર્ષાના કારણથી તેઓ અન્ય ધર્મીઓમાં જોઈએ તેવા પ્રસિદ્ધિમાં આવ્યા હતા નહીં.
આ પ્રમાણે આપણે સાધુ મુનીરાજેએ તેમજ શ્રાવક વર્ગ ગુજરાતી જૈન સાહિત્ય ગુજરાતી સાહીત્યમાં પિતાને જે ફાળો આપ્યો છે તેને માટે એકઠું કરવાની જરૂર. આપણને ખરેખર મગરૂર થવા જેવું છે પરંતુ તેવું સઘળું
સાહીત્ય એકઠું કરવાના હજી સુધી કોઈ પણ પ્રયત્ન થયા જણાતા નથી તે ખેદકારક છે. ના. બ્રીટીશ સરકારના કેળવણું ખાતા તરફથી પ્રગટ થયેલ
કાવ્યદેહન” માં તથા ના. ગાયકવાડ સરકાર તરફથી પ્રગટ થયેલી “પ્રાચિન કાવ્ય માલા” માં કેટલાએક સાધુ મુનીરાજેની ક્વીતાઓ છુટક છુટક પ્રસીદ્ધ થયેલી છે; પરંતુ તે સીવાય પણ ઘણાએક ગ્રંથે અપ્રસિદ્ધ રહેલા હોવા જોઈએ. આ ઉપરાંત શ્રી આનંદધનજી, ચીદાનંદજી, યશવિજયજી, હીરવિજયજી, વિગેરે વિદ્વાનોએ અધ્યાત્મ વિષય ઉપર ઘણું સુંદર કાવ્ય રચેલાં છે. ગદ્યમાં પણ ઘણું ગ્રંથ હોવા જોઈએ. જે આ સઘળું સાહિત્ય એકઠું કરવાનો પ્રયત્ન કરવામાં આવે તો ખરેખર આપણું પવીત્ર ધર્મની તેમજ ગુજરાતી સાહીત્યની સારી સેવા બજાવેલી કહેવાશે. શ્રી જૈન ધર્મ પ્રસારક સભા, શ્રી જન જ્ઞાન પ્રસારક મંડળ વગેરે સભાઓને આવું કામ ઉપાડી લેવા અમારી સુચના છે.
અમારા ધર્મ બંધુઓ તેમજ તમામ હીંદુભાઈઓ જાણીને બહાર પ્રાંતના કેટલા- ખુશી થશે કે બીહાર પ્રાંતમાં આવેલા સહસરામ ગામના મુસએક મુસલમાનોનું માનેાએ ગૌમાંસ વજર્ય કર્યું છે. હંમેશાં માંસાદીક અભ. શુભ પગલું.
ક્યને અહાર કરનાર મુસલમાન ભાઈઓએ જે આ સ્તુત્ય બાધા લીધી છે તે પણ જીવદયાના ઉત્તમ સિદ્ધાંતની જ બલીહારી છે. આ પ્રમાણે તેવી અન્ય પ્રજાઓમાં પણ તેને સુધારે થયેલ જેવાને આપણે આશા રાખીશું. ગમે ત્યારે મેડે વહેલે પણ દયાધર્મનો વિજયજ છે! વડોદરા ખાતે ભરાએલી ત્રીજી શ્રી જૈન શ્વેતાંબર કોન્ફરન્સના મહાન સમારંભ
વખતે આપણું ગ્રેજ્યુએટે અને વકીલ વિગેરેથી બનેલા જેન ગ્રેડયુએટસ એસો- ” આ નામના મંડળની સ્થાપના કરવામાં આવી હતી અને જેના સીએશન ઓફ ઈન્ડિયા. હેતુઓ તથા નિયમે વિગેરે આ માસીકના પ્રથમ અંકમાં
પ્રસિદ્ધ કરવામાં આવ્યા હતા. આ મંડળનું કાર્ય કોન્ફરન્સના સઘળા હેતુઓ પાર લાવવાનો પ્રયત્ન કરવાનું છે અને તે પ્રમાણે અમને ખાત્રી છે કે મડળના સઘળા ગ્રેજ્યુએટ અને વકીલ બધુઓએ અત્યાર સુધીમાં પિતાથી બની શકે તેટલે અશે પોતાની ફરજ બજાવી હશે અને બજાવતા હશે તેમજ પાટણખાતે ચોથી કેન્ફરન્સ મળે તે પહેલાં મજકુર એસોસીએશનના એ સેકેટરીને યા પ્રમુખને પોતે કરેલા કાર્યને , રીપેર્ટ.રાકી આમશે.

Page #266

૨૪૮
જેને કેાન્ફરન્સ હેરેવ્ડ.
[ જુલાઈ
અમુક તીર્થની યા અમુક દેશસરની ગેરવ્યવસ્થા તથા આશાતના યા તેના ઉપર અન્ય લેાકેા તરફથી થતા હુમલાએ તેમજ અનેક દેરાસરોનું અપુજ્ય રહેવું વિગેરે હકીકત વખતે વખત આપણા જાણવામાં આવે છે અને તે માટે કાંઈ ખાસ ખ દે!ખસ્ત થવાની જરૂર છે.
જુદા જુદા પ્રાંતમાંજૈન ચૈત્ય તથા તીર્થ રક્ષક કી ટીએ નીમાવાની જરૂર.
ભાઈબંધ “ જૈન ” પેાતાના તા. ૧૬-૭-૧૯૦૫ ના અર્કમાં જણાવે છે કે જાવરા શહેરમાં ત્યાંના દેરાસરજીમાં એક યતી આશાતના કરે છે તેને માટે તેને મામલે કાર્ટની દેવડીએ ચઢયા છે અને તે યીએ ત્યાંના દસ ગૃહરા ઉપર કાર્ટમાં ફરીયાદ માંડી છે. વલી ઘેાડા વખત ઉપર આંકલાવ ગામના ઉપાશ્રય સબંધી પણ આવી હકીકત અમારા જાણવામાં આવી હતી અને જ્યાં પણ એક યતીએ સધની મેાટી મીલકતનેા કબજો કર્યા હતા અને જેને લીધે ત્યાંના શ્રી સુધને મેરી અગવડમાં ઉતરવું પડયું છે. વળી કાઠીયાવાડના કેટલાંક સ્થળેામાં આપણા વઘેાડા સબંધી પણ વારેઘડીએ તકરારા પડે છે. આવી રીતે ધર્મવિરૂદ્ધ વન્તન કરનારા કેટલા એક યતીઓ તથા અન્ય ધર્મીએ તરફથી દેરાસર, ઉપાશ્રય તથા તીયોના સમ ધમાં ખતા વખત ઠેર ઠેર વાંઘાએ ઉઠે છે અને જેને માટે શ્રી સઘને ઘણીજ કનડગત થયાં કરે છે. આને માટે જે દરેક પ્રાંતના જુદા જુદા સ્થળેાના મેાભાદાર ગૃહસ્થે તથા વકીલા વીગેરેની અનેલી “ જૈન ચૈત્ય અને તીથ રક્ષક” કમીટીએ સ્થાપવામાં આવે અને તેમા પ્રાંતેમાં આપણી આવી ધાર્મીક સસ્થાઓ તથા મીલકતા રક્ષણ કરવાનું તથા તેની યાગ્ય વ્યવસ્થા થાય છે કે નહીં તેમજ તેના હીસાખ વીગેરે ખરાખર રાખવામાં આવે છે કે નહીં તે વીગેર આખા તેવી કમીટીઓને સોંપવામાં આવે તેા ખરેખર કેઈ પણ ઠેકાણે ગેરવ્યવસ્થા ચાલવાના સભવ રહે નહીં અને આપણી ધાર્મીક સસ્થાઓને! વહીવટ સારી રીતે ચાલ્યા કરે. આ સાથે આવી કમીટીએ પેાતાના પ્રાંતમાનાં અધાતાં ધાતાં અધૂરાં રહેલાં દેરાસરોના તથા ઉપાશ્રયેાનાં મકાને પુરાં કરવા તરફ તથા જીર્ણ થતાં દેરાસરેશના મકાનેાના ઉદ્ધાર કરવા તરફ તેમજ જે સ્થળે!માં દેરાસરજીની સવડ ન હાય ત્યાં તેવી સવડ કરી આપવા તરફ પણ તેમનું લક્ષ આપી શકશે. આવી કમીટીઓ વ્હેદરેક પ્રાંતમાં સ્થાપવામાં આવે તે જણાધ્ધાર તેમજ શુભ ખાતાએ ના હીસાબેાની ચાખવટને લગતા ડરાવાના પુર્ણ રીતે અમલ થઇ શકશે. અમે આશા રાખીએ છીએ કે જુડા જુદા પ્રાંતના આગેવાના અમારી આ સુચના તરફ ચાગ્ય લક્ષ આપશે.
સુરતમાં દશા શ્રીમાળી અમદાવાદી શ્રાવકાના બે પક્ષ છે તેમાંથી એક પક્ષના લેાકેાએ એવા ઠરાવ કર્યા છે કે એએના પક્ષમાં જે કંઇ લગ્નાદિ નિરાશ્રીતેા માટે ભેટ. અવસર આવે તે જૈનવીધિ પ્રમાણેજ કરવા એને તે સંબંધી ન્યાતીભેાજન કરવું હાય તા દરેક ન્યાત દીઠ પાંચ રૂપીઆ સિઝઝાયત ફંડ ( નિરાશ્રીત કુંડ) માં આપવા. પરંતુ કેટલાક ગૃહસ્થાને નિરાશ્રીતના પાંચ રૂપિયા ભારે પડવાથી તે પ્રબંધ તેડી નાંખ્યા છે. છતાં પોતાને ત્યાં શુભ પ્રસંગમાં જ્યારે સંકડા રૂપીઆ ખચાય ત્યારે નિરાશ્રીતના પાંચ રૂપીયા ભારે પડે એના જેવું ખેદકારક અને દીલગીરી ભરેલું બીજું કંઈ હુમારી ધ્યાનમાં આવતું નથી.
હાલમાં સહુ પક્ષના શા. જમનાદાસ શાકરચંદને ત્યાં લગ્નપ્રસંગ હોવાથી તેનું સંપૂર્ણ કાર્ય જૈનવિધિ પ્રમાણે કરવામાં આવ્યું હતું. અને જો કે પેાતાના પક્ષમાં નિમીત

Page #267

૨૪૨
१९०५]
समाचार संग्रह. . ફંડ બંધ કરવામાં આવ્યું છે તે પણ તેમણે રૂ ૧૧ અંકે દશ નિરાશ્રીતે માટે હમારી ઉપર મોકલી આપ્યા છે તે ઉપકાર સાથે સ્વીકારીએ છીએ અને તે સાથે એટલું જ જ. ણાવીએ છીએ કે દરેક જૈન ભાઈઓએ પિતાને ત્યાં શુભાશુભ પ્રસંગે થતાં ખચી વખતે નિરાશ્રીતને ભુલવા જોઈતા નથી.
ઉપર જણાવેલા સ્વામીભાઈઓને હમે જણાવીએ છીએ કે નિરાશ્રીતને માટે ચાલતે પ્રવાતુ બંધ કરવામાં આવ્યું છે તે ઘણું ખોટું તેમજ અંતરાય કર્મના દલીઆ બાંધવા જેવું છે. માટે તે સંસ્થા ફરીથી ચાલુ કરી અનાથ અને ગરીબ આપણું ધર્મબંધુઓને આશ્રય આપી પુણ્ય બાંધશો.
समाचार संग्रह.
बनारस पाठशालाका गत मे मासमें उत्सव होनेके पश्चात् तारीख १ जूनको एक छोटा
___सा जलसा हुवा जिसमें ज्ञानकी पूजा होनेके पश्चात् सेठ वीरचंदबनारसमें एस्तकालय.
" जी दीपचंदजी सी. आई. ई. के हाथसे पुस्तकालयकी स्थापनाका मुहूर्त कराया गया. मुनिमहाराज श्री धर्म विजयजीने इस पुस्तकालयमें श्री उमास्वाती वाचक, श्रीहरिभद्र सूरी, कलिकाल सर्वज्ञ श्री हेमचन्द्राचार्य और श्रीयशोविजयजी वगरह प्रसिद्ध आचार्योके बनाये हुवे ग्रन्थ इकट्ठे करनेकी सूचना की. दूसरे दिन जलसा हो कर पाठशालाके नियमादिका काम हुवा.
"जैनभित्र" खबर देताहै कि गत ज्येष्ट शुक्ल १० के दिन बनारसमें मुम्बई निवासी
दिगाम्बरी जोहरी माणकचंदजी पानाचंदजी की अध्यक्षतामें बडी बनारसमें दिगाम्बर
__ धूमधामसे स्याद्वाद पाठशालाका मुहूर्त हुवा. श्वेताम्बर पाठशालास्याद्वाद पाठशाला.
के साथही साथ दिगाम्बर पाठशाला भी कायम हुई है. " श्री आत्मानंद जैन पत्रिका" में श्री आत्मानंद जैन सभा" पंजाबके एक मेम्बरका
तरफसे दक्षिण प्रान्तिक कोनफरस तथा उत्तर विभाग गुजरात पंजाबमें प्रान्तिक को नफरन्सकी सूचना.
का प्रान्तिक कोनफरन्सके मुत्राफिक जनरल कोनफरन्सकी पुष्टिके
लिये पंजाबके संघको सूचना दी गई है कि एक प्रान्तिक कोनफरन्सका पंजाबमें भी होना मुनासिब और जुरुरी है.
उडमड जिला हुशयारपुर देश पंजाबमें जेष्ट सुदि ८ दिन उडमडमे आत्मानंद धर्मकी बदि के लिये मात्मानंद जैन सभा” के नामसे एक
... संमा स्थापित गई है '
जैन समा..

Page #268

२५० जैन कोल्फरम्साहरैण्ड.
[ जुलइ जीरामें बडी दीक्षा-जीस जिला फीरोजपुर देश पंजाबमें गत आषाढ सुदि १ सोमवारके दिन तीम साधु और पांच साध्वियोंकी बडी दीक्षा की क्रिया मुनि श्री हीरविजयजीके शिष्य पन्यास श्री सुन्दरविजयजी गणीने कराई है.
....
....
___ ....
....
राजपताना-पंजाबमें राजपुताना और पंजाबमें मुनिराजोंका चोमाशा नीचे मुनिराजोका चतुर्मास. मुजिब है.
आचार्य श्री कमलविजयजी आदि .... .... .... रतलाम जिला माळवा. उपाध्याय श्री वीरविजययी आदि .... .... .... लशकर गुवालियार. मुनि श्री धर्मविजयजी दोलत विजयजी ( उपाध्याय श्री बीरविजयजीके शिष्य ).... .... .... .... आगरा. मुनि श्री परमोद विजयजी आदि .... .... .... सादडी ( मारवाड) पन्यास श्री जस मुनिजी आदि । .... ... .... बिलाडा ( मारवाड.) मुनि श्री हीरविजयजी, वल्लभ विजयजी, पन्यास श्री सुन्दर विजयजी आदि
जीरा जिला फीरोजपुर. मुनि श्री उद्योत विजयजी आदि .... .... .... लुधियाना (पंजाब) मुनि श्री चारित्र विजयजी आदि .... .... .... नारोवाल (पंजाब) प्रतापगढ जिला राजपुतानामें जैन विवाह विधिके मुवाफिक चार लग्न हुवे जिनमेंसे
प्रथम जैन श्वेताम्बर हुमड ज्ञाती घिया लक्ष्मी चंदजीके मध्य वाह विधिके मवाफिक भ्राता शंकर लालजीका लग्न गांधी देवराजजीके लघ भ्राता बाललग्न.
चंदजीकी पुत्रिसे हुवा. वहां पर मंडपादि अनेक मांगलिक चिन्ह यथा विधि सुसजित थे. द्वारपर रक्त वस्त्रमें स्वर्णाक्षरसे स्वागत शब्द लिखा हुवा ऐसा प्रकाशमानथा कि मनुष्य उसकी तरफ अवश्य दृष्टि डालकर खुश होतेथे--विवाह खूब धमधाम से हुवा. इस विवाहके रीति रिवाजसे खुश होकर इस ही के मुवाफिक तीन लग्न और जैन विधिसे हुवे. यह सब नतीजा कॉनफरन्सके अनुयाई धिया लक्ष्मीचंदजीकी प्रेर्णा और धर्म लागाणीका है.
राज
देवगांव जिला अजमेर ( राजपुताना ) में श्वेताम्बरी ११ प्रतिमावें पाषाण की अति
. मनोहर जमीनमेंसे निकली है और एक जैनीकी दुकानमे विराक्यावम मूतिया जती है, देवगांवमें श्वेताम्बर जैनका सिर्फ एक घर है इस कारण निकली.
.... धूजाका प्रबन्ध ठीक-तोर पर नहीं है, उन प्रतिमावोंकी आशातना | टालनेका विचार चलरहा है जो नतीजा निकलेगा अंको प्रगट किया जावेगा.

Page #269

१९०५] समाचार संग्रह..
२५१ हम खुशीके साथ प्रगट करते है कि हमारी प्रार्थना पर पंजाब युनिवरसिटीके रजि
1 ष्टार साहबने अपनी चिठी नम्बरी .९०८ तारीख १३ जूलईके पंजाब यूनिवरसिटीकी ट्रार साहबान अपना चिठा नम्बरी ९०८ त परीक्षा जयनी खासतो. द्वारा इस वातको स्वीकार किया है कि पंजाब यूनिवरसिटीके तमारपर 'जैन' दर्ज किये म इमतिहानो ( परीक्षाओं ) की दरखुवास्तोंमें एक खाना और जावेंगे.
जियादा बढाया जावेगा कि जिसमें जैनि विद्यार्थि अपने आपको जैनी लिखा करें. इस प्रकारके खाने के रखे जानेसे यूनिवरसिटीकी परीक्षाका नतीजा देखनेसे फोरन मालूम होसकता है कि अमुक २ परीक्षामें इतने जैनी पास हुवे. ___ कॉनफरन्सके हेडऑफिस मुंबईमें जैनश्वेताम्बर डायरेक्टरीका काम धूमधामसे चलरहाहै.
गुजरात, काठियावाडके श्रावकोंकी तरफसे इस काममें पूरी मदद डायरेक्टरीका काम
... मिली है. राजपूताना, पंजाब, पूरव, बंगाल, मदरास वगरह प्रांतोभी फार्म भेजे गये हैं. . श्रीशत्रुजयतीर्थके मुतालिक पालीताणाके ठाकुरसाहब जैनियोंसे पूरा पूरा द्वेष बढाते
.. हैं. रातदिन जैनियोंको तकलीफ देनेकी कोइ न कोइ घडंत होती श्रीशत्रुजय तीर्थ.
• रहती है और वह वह तरकीबें सोची जाती है कि जिनसे यात्रियोंको महान कष्ट सहन करना पडे. शेठ आणंदजी कल्याणजीके ट्रस्टी साहब बहुत सबके साथ काम चलारहे है और ठाकुरसाहबके हर कामकी नोंध लेकर अपने विद्वता और डाहापण से विचारपूर्वक काम कररहे है परन्तु अभी कोई अच्छा परिणाम नहीं आया है. ठाकुरसाहबको मुनासिब है कि, अब वह सब करके बैठे, इनसाफको हाथसे न छोडें क्योंकि बुराईका नतीजा हमेशा बुरा है.
पंडित चमनलालजी ज्योतिषी रम्माल, दहली निवासीने अपनी तरफसे सम्वत १८५२
___ का पञ्चाङ्ग जन्त्री, नवरोज हमारे पास भेजकर इच्छा प्रगट करते हरल्डक ग्राहकाका है कि जैन कोनफरन्स हरैल्डके ग्राहकोंको पंचांगादि सिर्फ डाक पञ्चाङ्ग मुत्फ मिलेगा.
" महसूलका आधा आनेका टिकट वसूल होनेपर विना मुल्य भेजा जावेगा. उक्त पंडितजीनें उदारताके साथ कोनफरन्सपर कृपा की है जिसके लिये उनको धन्यवाद दिया जाता है. हमारे बाचक वर्ग उक्त पंडितजीसे इस अमूल्य पंचांगको मंगवाकर फायदा उठावेंगे.

Page #270

०७२
जैन कोन्फरस हरेल्ड.
[जुलाई प्रेरितपत्र. जैन श्वेतांबर कोनफरन्सना अधिपति तथा संपादक योग्य. लखवानुं के जैन श्वेतांबर कोनफरन्स आप साहेबे चालु करी जैनोने लांबी ऊधमांना जगाड्या छे एटलुज नहीं पण जैनधर्मनो मूल पायो जे ज्ञान-धार्मिक तथा सांसारिक बने प्रकारचं छे जेमा एक भाग जे सांसारिक केलवणीमा आगळ वघेला ग्रेज्युएटोनुं एक मंडर ऊभु कीबूं छे तेथी जे केटलाको नाम जैनधर्मनुं धरावता छतां खराब सोबती अकृत्य तथा नास्तिक मार्गे दोराता हता ते मर्यादामां आवी पोताने तथा जैनधर्मने घणो फायदो करी शकशे.
पण गुजरात, दाक्षिण, मालवा, मारवाड, ज्यां जैन श्वेतांबरोनो मोटो जथो छे तेमां देरावासी साधुनी संख्या कमी छे; ते कमीमां ज्ञानवाला पण ओछा; ते ओछामां विहारमा शिथिल तेथी घणी जग्याए अन्य धर्म पालवा मंड्या छे, अने नवो उत्पन्न थएलो स्थानकवासी पंथ चोमेर फेलाइ गयलो छे. ते बंने एवा गांढा सम्बन्ध धरावे छे के बे सगा भाइ तेमां एक देशवासी बीजो स्थानकवासी; आथी ज्यांसुधी बनेमां मतभेद होय त्यांसुधी उन्नति थइ शके नहीं. वली कोइ जग्याए बनेने लग्न सम्बन्ध होवाथी सांकल माफक जोडाया छे.
___ मारवाड, गुजरातनी सरहदमां पालणपुर नवाबी राज्य छे. त्यांनो हंमल वतनी होवाथी मने पूर्ण अनुभव छ के त्यां बनेमा संप हतो त्यांसुधी १००० एक हजार घर ओस. वालना हतां. कुसम्प थया पछी प्लग दुकाल वगरहथी बने पक्षना त्रणसो त्रणसो घर के. स्थानकवासीमां आगेवान पीतांबरभाइ हाथीभाइ वैद मोटा छे. तेमना उत्तेजनथी त्रण चारे बी. ए. तथा उची डिगरी मेळवी छे. पण देरावासी अशांतताथी, स्थूलबुद्धिथी बीजा काममा दर वरसे लाखो रुपया खर्चवा छतां केलवणीने उत्तेजन न आप्याथी एक पण रत्न पाक्यु नथी. एक हाइकोर्ट प्लीडर वेलचंद उम्मेद धोलकामां छे, तेज पालणपुरनो दरावासी छे.
___माटे जो स्थानकवासी केलवणी लीधेलाने आपनी विद्वताथी साथे जोडी तेमन लिष्ट जु, पाडी साथे राखो अने फी भले न आपे तो पण साथे जोडायाथी तेओ घणा उपयोगी थशे. मारे केटलाक स्थानकवासीथी सम्बन्ध छे, . छतां रुबरु न मळवाथी विशेष वात नथी. जो तेओ साथे जोडाय तो तेमनी मारफते तेमना अज्ञान साधुओ द्वेषबुद्धिथी श्रावकोने देरे जतां अटकावे छे एटलुंज नहीं पण अपूज्य मूर्तियो राखी मांगवा छतां श्रावको आपता नथी तथा क्लेश उत्पन्न थई श्रावकोनी मोटी खराबी थायछे ते अटके. जैनोनुं अमूल्य द्रव्य जे देहरां मूर्ति छे तेनो नाश थतो अटके.
देरावासी साधुओ विहारनी मंदताथी तथा जैनोनी लुक दृष्टिी एक ने एक जग्याए सा। धुओने रहेवा आग्रह करे छे तेथी भगवाननी आज्ञानु उल्लंघन थाय छे एटलुंज नहीं पण

Page #271

१९०५]
२५३ पोताना चारित्रनुं दहन करे छे. आ मारा सांभलवामां तथा नजरे जोवामां आवेलुं . जाहेर करतां तेवा जुजने लीधे गुणवंतोनी पण निंदा थाय माटे तेमने ठेकाणे लाववा माटे एक जैनसाधुओनुं ज्यां चौमासु स्थिर रह्या होय त्यानुं लिष्ट करवू के बीजी साल चोमासु बदलवानी खबर पडे.
साधुना लिष्टमां नीचे मुजब हकीकत जोइए. पोतानुं नाम. गुरु. संघाडो. गच्छ. दीक्षा. चोमासानुं स्थळ.
वली हालमा केटलाक गोरजीओ आदरसत्कार न थवाथी पीळां कपडां पहेरी अणजान्या मुल्कमा प्रख्यात साधुना चेला तरीके चोमासुं करे छे अने श्रावको गुणवान मुनिराजो जाणी भक्तिमां कशी खामी राखता नथी. एटलुज नहीं पण ज्ञानमाटे तथा बीजा माटे मोटुं खर्च करे छे. जो तेवु वेषधारीपणुं सदा कायम राखे तो ठीक पण इंद्रियप्रिय तो पासेनुं सघलं वेची श्रावकोना पैसाथीज दुष्कृत्य करे, जैनोने हानी पहुंचाडे, तेवाओने गंभीर सूचना गर्भित रीते करवी के जेनुं नाम लई रह्या होय तेवा सत्यगुण आदरी सारा मुनिराज थई जैन शासन दिपावे.
मारवाडीओना सेवको लाखो रुप्पया खाई कशो पोताने तेमज जैनोने फायदो करता थी तेमने माटे ते पैसामाथी ते सेवकोने धर्म केळवणी आपी धंधे वलगाडवा जोईए. भोजको पण तेज प्रमाणे गुजरातीओमा छे तेमने माटे योग्य इलाज लेवो जोई छे.
मुनि माणेक
चांदवड, जिला नाशिक.
जाहेर खबर. मुनिराजश्री अमरविजयजीकी रंगीन मूर्ति.
, जैनशालाओ लायब्ररीमां भेट. दक्षिण प्रान्तिक कोनफरन्सके उत्पादक मुनि अमरविजयजी महाराज तथा बालविजयजी महाराजकी रंगीन मूर्ति, जैन शालाओ, लायब्ररीओ, सभाओ, मंडलो, वर्गो अने उपाय राखवा सारू हमारा तर्फसें बे मुनि महाराजोकी रंगीन मूर्तिं मुफत मोकली आपवामां आवरे जैन शालाना आगेवानोए अवश्य मंगालेनी. टपाल खर्च वास्ते मात्र अडधा आनेकी टिकीट मां बीडवी. ठे. शा. भागचंद चुनिलाल. मु. आमलनेर. खानदेश.

Page #272

जैन कोनकर-हरैल्ड.
श्री मैन (श्वेतांगर ) डायरेटरी.
ગુજરાત, કાઠીયાવાડ અને દક્ષીણના જૈનભાઈને અગત્યની સૂચના.
ગુજરાત, કાઠીયાવાડ અને દક્ષીણના અમારા જૈનબંધુઓને વિન'તી કરવામાં આવે છે કે આ ભાગાનું કામ લગભગ પુરૂં થવા આવ્યું છે અને બે ત્રણ અઠવાડીયાં પછી તેને છાપવા તજવીજ કરવાની છે તે જે ગૃહસ્થા તરફ ડીરેક્ટરીને લગતાં ફામૅ મેકલવામાં સારૂ આવ્યાં હાય તેમણે બનતી તાકીદે જોઈતી હકીકત ભરીને અમારા તરફ રવાના કરવા કૃપા કરવી. ઉતાવળ કરવાની મતલખ એજ કે જુદે જુદે ઠેકાણેથી ફામાં ભરાઈને આવ્યા પછી અમારે તે ક્ામાની તારવણી કરવી પડેછે અને તેમાં ઘણા વખત જાય તે સ્વભાવીક છે.
સઘળા પત્રવ્યવહાર નીચેને શીરનામે કરવા.
એસીસ્ટંટ સેક્રેટરી
શ્રી જૈન શ્વેતાંબર કોનફરન્સ.
२५४
सराई अन्नर-मुंबई,
[ जुलाई
अमारा धर्मबंधुओने विनंति.
केटलाएक गृहस्थो के जेमने जुदा जुदा गामना आगेवानो तरीके गणीने आ मासीक मोकलवामां आवे छे तेओ छ छ महीना सुधी राखीने मासीक पार्छु वाळे छे तेमज केटलाएक गृहस्थो वी. पी. पण पार्छु वाळे छे. आम थवाथी कोनफरन्स फंडने नाहक खर्चमां उतरखुं पडे छे ते आवा गृहस्थोने शोभारूप नथी. जे गृहस्थाने लवाजम आपी आ मासीक राखवानी खुशी न होय तेमणे एक पोष्टकार्ड लखी अमने ते विषेनी सूचना आपवी के तेथी अम नाहक खर्चमां उतरवुं न पडे हवेथी जे गृहस्थो अमने आ प्रमाणे नाहक खर्चमा उतारशे "तेमनां नामो अमारे अमारी मरजी विरुद्ध आ मासीकमां प्रसिद्ध करवानी फरज पडशे ने मजकुर गृहस्थोने ठीक लागशे नहीं.
मासीकनुं लवाजम पण बनती त्वराए मोकली आपवानी विनंति छे.
एसीस्टंट सेक्रेटरी
श्री जैन श्वेतांबर कोनफरन्स.
सराफ बजार -
- मुंबई.

Page #273

૧૯૦૫ હેર ખબર.
૩૫૫ ધી ગુજરાત કેન્ડલ ફેકટરી અને એએસ્ટેસ વર્કસ, જુબિલી બાગ, તારદેવ, મુબઈ.
ધર્મિષ્ટજૈન બંધુઓ માટે ખાસ!! ચરબી અથવા બીજા પ્રાણીજન્ય પદાર્થો રહિત
પવિત્ર મીણબત્તી.
આવી જાતનું કારખાનું હિંદુસ્તાનમાં આ પહેલવહેલું જ છે અને તેમાં સાધારણ બજારમાં મળતી પરદેશી મીણબત્તીઓમાં ચરબી વિગેરે હિંસાના તેમજ ઘર્મ વિરૂદ્ધ પદાર્થે આવે છે, તેવા કાંઈપણ પદાર્થો વાપર્યા વિના શુદ્ધ વનસ્પતિના તેલોમાંથી વાલસેટ, ગાડીની, પેનસીલ જેવી, નકશીવાળા વિગેરે મીણબત્તીઓ દરેક કદ, વજન અને રંગની બનાવવામાં આવે છે, અને જેની સરસાઈને માટે બીજી બનાવટની મીણબત્તીઓ સાથેના મુકાબલામાં જુદાં જુદાં પ્રદર્શનોમાંથી પાંચ સેનાના અને એક ચાંદીને ચાંદ મળવા ઉપરાંત, નામાંકિત વિદ્વાન પાસેથી સેંકડો ઉત્તમ સરટિફિકેટ મળેલા છે. ભાવમાં પણ બીજી બનાવટો કરતાં સસ્તી છે, અને આ મીણબત્તીઓ કોઈપણ જાતના હિંસક પદાર્થો રહિત હોવાથી દેરાસરમાં વાપરવા માટે ખાસ ઉપયોગી છે, અને તેથી આપણાં દેરાસરમાં તેલની રોશની કરવામાં જે મેહનત અને માથાકુટ પડે છે, તે અમારી મીણબત્તીઓથી ઘણે દરજે ઓછી થઈ જાય છે. વળી અમારા ધાર્મિક જૈન બંધુઓ કે જેઓ ઘર વપરાશ માટે ચરબીવાળી મીણબત્તીઓ વાપરતા નથી, તેઓને પણ આ મીણબત્તીઓ ખાસ ઉપયોગી થઈ પડશે, અને તેથી અમારા જન બંધુઓનું અમારી મીણબત્તીઓ તરફ ખાસ ધ્યાન ખેંચીએ છીએ.
" કિંમત તથા માહિતી માટે નીચેને સરનામે પત્રવ્યવહાર કરવા, તેમજ એક વખત અજમાયશ લેવા વિનંતી છે.
મેતીલાલ કશળચંદ શાહ જી. એમ. એ. સી. મેનેજર અને માલીક–ધી ગુજરાત કેન્ડલ ફેકટરી અને એમ્બેસ્ટોસ વર્કસ.
જ્યુબિલીબાગ, તારદેવ–મુંબઈ.
शुद्ध और चरवी रहित पवित्र मोमबत्तीयां,
खास जैन धर्मियोंके वारते. हमारे यहां मुखतलिफ् किसम् वजन् सफेत मोंबत्तीयां बनती है. इस्की बनावटमें कोई नापाक जानवरोंका जुझ नहीं है. इस्की रोशनी दूसरी बत्तीयोंसे कम नही हय और ये उन्से ज्यादा देरतक जल्ती है. और इन्ही औसाफ के सबब पांच सोनेके और एक चांदीका तमगा याने आलासनदें और सिवाय बहोतसी सनदे मिली हय. चूंके आपके यहां मोवत्तीयां इस्तेमाल और फरोक्त होती है इस लिये अगर आप एक दफे हमारी वत्तीयां मंगवायेंगे तो आपको उन्की खुबीयोका यकीन होगा.
हमारा पत्ताः-मोतीलाल कशळचंद शाह. मेनेजर और मालीक-गुजरात केन्डल फॅक्टरी अॅन्ड अॅस्बेस्टॉस वर्स, जुबिली बाग , ताडदेव, मुंबई.

Page #274

જૈન કેન્ફરન્સ હરડ
IMPORTANT NOTICE TO JAIN GRADUATES.
Wanted three bona-fide Jain B. A 's or M. A's of any Indian University of the Swetamber image-worshipping sect with Sanskrit as their Second Language to study Jain religion, Philosophy and Nyaya for two years in the Benaras Yashovijaya Jain Pathasalla on a monthly scholarship of Fifty Rupees each. Applications with testimonials of good conduct, behaviour and college career ought to be addressed as soon as possible to:
YASHOVIJAYA Jain Pathasaila,
Moholla Nandan Sahan, Banaras City
જાહેર ખબર. શ્રી લાલમાગ જૈન બોર્ડીંગ.
સર્વ જૈન શ્વેતાંબર વિદ્યાર્થીઓને ખબર આપવામાં આવે છે કે ઈંગ્રેજી પ્રાથમીક અને કાલજના અભ્યાસ કરવા ઈચ્છનાર અને ટાઇપ રાઇટીંગ વીગેરે ધધાઓને અભ્યાસ કરવા ઈચ્છનારા જૈન વિદ્યાર્થીઆને નીચે લખ્યા પ્રમાણે સગવડ કરી આપવામાં આવે છેઃ—
[ જુલાઈ
રહેવાના મકાન ઉપરાંત પ્રત્યેક વિદ્યાથીને ખુરશી એક, ટેબલ એક, સુવાને ખાટલે અને દીવાખતી.
જો કેાઈ કલબમાં જમવા ખુશી હશે તે તેમને દરમાસે રૂ. ૧૦ સુધીના ખર્ચે જમવાની ગેાઠવણ કરી આપવામાં આવશે. જે વિદ્યાર્થીએ તેમ કરી શકે તેવા ડુ હાય તેઓ જો કેન્ફરન્સના સેક્રેટરી સાહેબને મળશે તે તેમને ભાજન ખર્ચ પણ કેન્ફરન્સ તરફથી આપવાની તેઓ વ્યવસ્થા કરશે. ચાલુ વર્ષની બીજી ટર્મ જીન મહીનાના પહેલા અઠવાડીયામાં શરૂ થશે તેથી જે વિદ્યાર્થીઓ દાખલ થવા ઇચ્છતા હોય તેમણે પોતાની અરજીઓ તા. ૧૫ મી મે પહેલાં નીચેને ઠેકાણે કરવી:---
મુંબઈ, સરાફ ખાર, કાન્ફરન્સ એફીસ,
તા. ૨૬-૨-૧૯૦૫
મેહનલાલ ડેમચંદ,
એ.. સેક્રેટરી. લાલબાગ જૈન બેડીંગ.
श्री जैन संस्कार विधि.
मुनीश्री शांती विजयजी विरचित
जिसमें जन्मादि सोला संस्कार विवाह वगैरह की विधि हिन्दी भाषा में छपकर तय्यार હૈ.. શીમત !- પાંત્ર આના હૈ. નિસીિનો નફરત ટો નીચે ઢીલું પતેત મા યું.
श्री जैन मांगरोळ सभा
પાથધુનિય

Page #275

कायदे.
१ हर महिने के अखीर में पत्र छपकर प्रगट होगा: २. छपने के लिये विषय हर महिने की १५ तारीख तक पहुचना चाहिये. ३. छपने के लिये विषय जां तक मुमकिन हो संक्षिप्त हो और सिर्फ कॉन्स
करन्स से सम्बन्ध रखते हों. ४. नाम निर्देश करके आक्षेप न किया जावै. . ५. वार्षिक मूल्य अगाऊ देना चाहिये. १. काम काज सम्बन्धी-जैसे के रुपय्या भेजना, ग्राहक बनना, पत्रके देरसे
पाना, न पहुचने की शिकायत वगैरह वगैरह-पत्र व्यवहार आसिस्टैन्ट सोक्रिटरी जैन कॉन्फरन्स, श्राफ बाजार, मुम्बई के साथ करना चाहिये, और बिषय छपाने वगैरह के सम्बन्ध में पत्र व्यवहार मिस्टर गुलाबचंद ढहा, जनरल
सक्रिटरी, जयपुर के साथ करना चाहिये. ७. जैन श्वेताम्बर ग्रेज्युएट्स एसोशियेशन के मेम्बरोंकों और उनके साथ
हमदर्दी प्रगट करनेवालों को पत्र मुफत मिलेगा. ८. नमूने की कापी असिस्टैन्ट. सेक्रिटरीको दरखास्त करनेपर मुफत मिलेगी.
सेंकडो मेकरोमांथी चुंटी कहाडेलां चोकस भक्षेसादार घडीआलो.
लांबी गेटी अने अयुक्त प्रसंशाना तडाका मारवा करता एटलुंज कहेवं बस थशे के नहीं पसंद प्रदेलो माल पाळो ई परा पैसा पाछा आपीशं. जेओ घदीआळनी बाबतमां जगपण
मां जरापण जाणकार हशे तेमने नीनी जाहेर खबर वांच्याथी मालूम पडशे के नीचे जणावेली घडीआळो तदन भरुंसादार छ अने ते माटे
मारी कीमतो बीना वेपारीओ करतां लगभग :५ टका जेटली ओछी छे. दरेक घडीआळ चालु मध्यम कद छ भने सुंदर काच कमान अन पेटी साथे मोकलवामां आवे छे.
. की. रुपीया. सीस्टम रोस्कोप लीवर प्रीमा नं. १. . गेरंटी २ वर्ष.
" " सीस्ता ६ , १ वर्ष. " , रीता
" , चादीना केसर्नु १० , २ वर्ष. हायर ग्रेड मेरीडीयन लीवर ११ अने १३, ३ वर्ष. "
चर्दिनुं १५ अने १७, ३ वर्ष.
, नक्कर सोनार्नु ४५ अने ५०, ३ वर्ष. आठ दीवसनी चावीनुं चांदीनु लीवर १६ अने २२,२-३ वर्ष. हाथना पटानुं नानुं मेरीडीअन चांदीनुं की. रु. १३ अने १७ गेरंटी २ अने ३ वर्ष.
चांदीनी यळानी चेन रु. १००, ११, चांदीना होलमार्क छेडा रु. ३ थी ५. चांदीना संचामो बनावेला बटन तोलानो रु.१नीकलनो छेडो ०= पीच गोल्डनो छेडो रु.४॥ थी ७ सुधी; पेकींग मुफत पोष्टेज अने व्ही. पी. अधीक. मणीलाल सी. मोदी, मेन्युफेकचरस एजन्सी.
चंपागल्ली-मुंबई. घडीआळो दुरस्त करवानें काम पण व्याजबी पैसा लई करी आपवामां आवेछे.
.60.
समान
.
..151

Page #276

ગોદરેજ અને બાઈસ. ત્રીજોરીઓ, તાળા તથા કળ બનાવનાર
ગેસ કંપનીની પાસે, પરેલ, મુંબઈ
દરેજ અને બાઈસના કારખાનાના માલેક ઈગ્લેંડ અને જર્મનીમાં રહીને ત્રીજોરી બનાવવાનું કામ શિખ્યા છે અને ત્યાંના જેવીજ રીતથી અને તેવાજ સાંચા કામથી ત્રીજો રીઓ બનાવે છે. એ સાંચા ચાળીસ ઘેડાનાં બળનાં વરાળનાં ઈજીન્થી ચાલે છે. ગોદરેજ અને બાઈસની ત્રીજોરીઓ દરેક રીતે ઉત્તમ વેલાતી ત્રીજેરીઓની માફક હોવાં છતાં કીંમતમાં ચાળીસ ટકા ઓછી છે. હા એ ત્રીજેરીએ આગમાં કાગળીઓ સલામત જાળવી રાખવાની જામીનગીરી સાથ વેચવામાં આવે છે.
જાહેરમાં કરેલા આગના બે ફતેહમદ અખતરાને હેવાલ મંગાવ્યાથી મેકલવામાં આવશે. | દરેજ અને બાઈસની ત્રીજોરીઓ પારકે હાથે ખરી ચાવીથી પણ ઉઘડતી નથી. આવી ખુબ ગમે એવી વેલાતી ત્રાજારીમાં હોતી નથી, - ગોદરેજ અને બાઇસની ત્રીજોરીઓને દરેક પ્રદર્શનમાં પહેલાં ઇનામ સેનાના ચાંદ મળ્યા છે.
आ मासिकना ग्राहकोने खास सूचना. लवाजम उघरावा सारु आ वखतना अंकथी वी. पी. थी मोकलवान शरु करवामां आव्युं छे तेथी लवाजमना पैसा भरी वी. पी. स्वीकारवा आ मासीकना ग्राहकोने बम्र विनंति करवामां आवेछे. . वी. ग. गर्छ फेरवी, कोनफरन्स फंडने नाहक नुकसान करवामां नहीं आवे एवी आशा राखवामां आवेछे.
एसीस्टंट सेक्रेटरी, जैन श्वेतांबर कोनफरन्स-मुंबई.

Page #277

विर सम्बत् २४३१. ॐ विक्रम सम्बत् १९६१.
उपायेन हि तत् साध्यं, न यत् साध्यं पराक्रमैः The Juin Swetamber Conference.
HERALDS श्री जैन श्वेताम्बर कोन्फरन्स
हरेल्ड,
(A CONFERENCE MONTHLY JOURNAL CONDUCTED IN ENGLISH
AND VERNACULAR.)
(मासिकपत्र.)
-
-
Vol. I, No. 8. August 1905.
पुस्तक १, नम्बर ८. ऑगष्ट सन १९०५.
D
ज्ञा
पावनम
तिजैन
(Conilveted by
जयनि
Published by
SCEN
GULABCIAND
THE JAIN S..
HTT3TSMIT
DHADDA
DHADDAM
61
4
.
N
CONFERENCE
OFFICE.
.
M.
A,
JAIPUR.
BOMBAY.
संपादक--गुलाबचंद डा ९, ए
प्रगट कर्ता श्री जैन श्वेतांबर कॉन्फरन्स ऑफिस-मूम्बई. Annual Subscription with postage Re. 1. वार्षिक मूल्य डाक महसूल समेत सिर्फ रु. १.

Page #278

विषयानक्रमणिका.
-::- विषय. पृष्ठ ... विषय.
पृष्ठ. The great question
............ 257 मुनी विहारके दोहे Are we advancing? ............ 259 समाचार संग्रह .... .... .... .... प्रांतिक कान्फरंसोकी आवश्यक्ता.... २६१ जैन बंधुओने अमूलय सूचना .... विधान्नति पर एक महात्मा ........ २६३ वाळाकुंची .... .... .... .... .... श्री जन श्रेयस्कर मंडलकी रीपोर्ट.... २६ श्री जैन श्रेयस्कर मंडलकी रीपोर्ट.... २६९ पटना जैनोने सूचना .... ."
नोनी पडतीनुं कारण........ .... २७९ खसकूचनिी प्रवृ-ती .... ............ २६७ स्फट विचार.... .... .... .... शुध्ध भोजन और आचार विचार .... २६९ जाहेर खबर............ .... .....
विज्ञापन.
हरेक धर्माभिमानी जैनके लीये.
श्री जैन श्वेतांबर डिरेक्टरी. -
वॉलंटीयरोंकी जरूरत है. गुजरात, काठीआवाड व दक्षिणमें जैन डिरेकटरीका काम खतम होनेकी तय्यारी है और एक दो पक्षमें खतम होगा. मध्यप्रांत, निजाम स्टेट, मद्रास इलाखा, सेंटल इंडिआ, मालवा , राजपूताना, मारवाड, इत्यादि मुलको, के जहां हिंदी और मारवाडी भाषा प्रचलित है उन मुल्कोंकी श्वेतांबर मूर्ति पुजक जैनवस्तीकी डिरेक्टरी करनेके वास्ते वॉलंटीयरोंकी जरूरत है. कोनफरन्सकी ओरसे हम अपने प्रत्येक धर्मबंधुको अपने ओर अपनी आसपासके गांवोकी बोक्टरी तय्यार करनेको ओर अपने मुल्कमें श्री जैन श्वेतांबर वस्तीवाले गांवोंके नाम, उन गावोंकी पो टओफीस ओर जैन अग्रेसरका नाम, जीतना होसके उतना लिख भेजनेके वास्ते प्रार्थना करते हैं और उमेद रखते हैं की, हरेक महाशय हमको इस उत्तम कार्यमें मदद करेंगे. पत्रव्यहवार इंग्रेजी, गुजराती या साफ़ नागरी हरफॉमें करना चाहीए.
पत्रव्यहवार करनेका प-ता
एसीस्टंट सेक्रेटरी, श्री जैन श्वेतांवर कॉनफरन्स.
सराफ बजार, बम्बई

Page #279

11
FA: FIFT: 11
नो गेगाः नैव शोकाः नकलहकलनाः नारिमारि प्रचाराः, नैवोंध्यम समाधिन च दुरदुरिते दुष्टदारिद्रतानो, नाश्शाकिन्यो ग्रहानो न हरि करि गणव्याल वैतालजाला,
जायन्ते पार्श्वचिन्तामणि नति वसतां प्राणिनां भक्ति भाजाम् || The Jain Swetamber Confrcence Herald.
Vol. 1
August, 1905.
NO. VIII
THE GREAT QUESTION.
Nemchand Modi B A. Sailana.
The great question of the day is "IIow to live happily." There is nothing men are so anxious to keep as life and nothing they take so little pains to keep well. Happiness and success in life do not depend upon the circumstances in which we happen to be placed . but on ourselves. Let us follow the dictates of our conscience contented with what we get and the happiness is ours in whatever walk of life we may be. We can make our life as we choose a triumphal march or funeral procession for happiness, as I have said, is a condition of mind and not a result of cifcumstances. Men of high positions or crowned heads are zot necessarily happier than those in humbler positions, Power, position. pomp, pell, influence, intellect, eren knowledge and genius are not in themselves sufficient to make a person happy if his conscience is not his friend. I may quote the golden stanza as I term it :
“What conscience. dictates to be done · Or warns me not to do
This teach me more than hell to shun And that more than fleaven pursue.”

Page #280

258
Jain Conference Herald.
[August
Readers! conscience is only another name of the spirit within who tells us to follow the right path. Let this be our true friend and, I am sure, we will never repent. If we do not do anything wrong our actions will be termed "good" and if we sow in this life the seeds of. "good" we are sure to reap "good" at the harvest time. It may be in this or after life.
I should like to impress that man is such a strange creature that there is nothing on the face of the earth which he cannot do. Have only the strong will to say that "I shall find a way or make it." Can we then not be happy if we really desire to be so? A learned man has said "What you wish to be that you are, for such is the force of our will, joined to the supreme, that whatever we wish to be seriously and with a true intention, that we become." If I were to talk of the miraculous powers of the Jain Sadhoos and Moonees, the so-called newly enlightened people will hardly believe them and at least they will reverence them nnder the name of myths and the Sadhoos as mythical personages. But Oh readers! it is more than certain now that to a strong will nothing is impossible. Spiritual education, I believe, was at the zenith in old times of which India boasts truly. Sciences of will-power which go by the modern names of mesmerism, hypnotism, telepathy & demonstrate what a soul is capable of doing. Can you believe a weight of 1000 lbs to be raised up by a mere look at it? Surely a hypnotist can perform such a miraculous feat. The powers of soul are infinite and it is only necessary that we should take up its study more seriously.
Our first object must be to make the most and best of ourselves. Who does not wish to be a great man? A great man, as sail above, by one's power of will, one can become. But what constitutes a great man? A man is not great because he has got riches, nor is he great because he is powerful, nor can he be great of his high position or birth. Thus wealthy persons or crowned heads or even learned persons are not great by reason of their wealth or high birth or intellectual powers. Those who live for others can only be enlisted as "great men." They can be found in any rank or class. Sympathy or fellow-feeling is a very important factor to constitute a great man. Students of Mathematics know it well that if one of the factors which make up a product is zero, the whole product is nil. Similarly where sympathy is nil, the product viz. greatness in man is nil. Greatness, I should say, is not the monopoly

Page #281

1905 ]
The great question.
259
of the rich or of the high-born. Therefore to fight out the battle of life successfully and to become a great man we should think not only of our own good but try to promote the welfare of the country to which we belong, nay of the whole of mankind. Only narrow-minded people think that this is ours and that is theirs but with high-minded men the whole Universe is their family as is well said in Sanskrit: -
अयं जिनः परो बे त्ति गणना लघुचेतसाम्
उदार चरि तानान्तु बमु धैव कुटुम्बकम् || I have already shown that happiness is within ourselves. It is closed up in a room and locked up. Unfortunately the key to the loek is not given to us. Unless we can open the lock, the hidden treasures of the room are of no avail for us. Let us try to get the key. What is it, Sii's ?- Knowledge is that golden key which will open to us the doors of true happiness and lay open before us the hidden treasures of philosophy and the pleasures of human life and give us delight and direct our insight into Divine Light and teach us the battle of life to fight with all our might and reserve our right to possess heavenly light. Even with this golden key if we do not open the doors to make way for the divine light ours is certainly a very bad plight.
ARE WE ADVANCING ?
Velchand Umed Mehta, High Court Pleader, Dholka.
In these days of modern civilisation this is a problem of vital importance presenting itself more or less, in one form or another to every nation, occidental or oriental and to every community where the nation has ramified into classes and sub-classes. In India at least-almost every community, in its own sphere of activity, seems to be awakening from its long continued lethargy to the calls of civilisation and advance ment. The Jains too, are, of late, on their way in their attempts to ameliorate their position, social and religious and liberate theinselves

Page #282

260
Jain Conference Herald
[ August
from the deplorable position they are in. But taking the most optimist forecast of the fruition of their efforts, the question is whether they, as exerted at present, will be in themselves sufficient to lead to our solid and substantial progress. Granted that every Jain male and female will be imbued with Jain principles, the whole of our religious lore of literature will be revised and placed on a firm footing, our temples will be properly financed and placed under an efficient management, we will get a good number of highly educated Jain youths 8c, let us imagine for a moment that we shall realise the above things to their fullest extent, still are these, I ask, sufficient for the substantial advancement of the Jains ? Is the numerical strength of the laity entitled to less consideration than questions of education &c which are simply intended for them? Should it not be our earnest desire that we should have a thriving population-population growing numerically-the very basal necessity of the above things ? What are we going to do with an excellent temple without a sufficient number of persons to worship, manage and maintain it, or with tens of thousands of our Shastric volumes without the correspondingly sufficient population to study them? A good population is, then, in itself the chief factor in the constitution of the well-being of Jains. It should be looked upon as foundation and the things taken iphand at present for reforms, as superstructures. I hereby don't mean any disparagement to the subjects taken in hand at present, nay on the contrary, I fully admire them. Men may differ from me as anot homines tot sententía. But my view is that the question of population should be placed in the front as it is a sore questiou. Census reports will clearly show that we are diminishing more than our sister Communities, Jain population in every city, town or village is deceminated in a short period and the process continues till it vanishes and becomes a thing of the past. This deplorable condition of the Jain community has not as yet unfortunately been able to draw the attention of any Jain leader. I may be imagined by some persons to be driving at things beyond the
control of human agency. Life and death are no doubt admittedly : beyond the reach of human efforts. But there are according to the
principles of G49ETt measures practicable by human agency which can go a great way towards arresting the decrease in population which I shall discuss later ou.

Page #283

१९०५ ]
प्रांतिक कोनफरन्सोंकी आवश्यक्ता.
प्रान्तिक कोनफरन्सों की आवश्यक्ता.
-:०:
२६१
जैन समुदाय के बुद्धिवानोनें समयानुसार अपनी कोम और धर्मकी उन्नति करनेके अभिप्रायसे कुल जैन समाजके प्रतिनिधियोंकी सभा इकठी की और सबके इत्तफाक से धार्मिक और सामाजिक सुधार के प्रस्ताव किये. और कुल प्रतिनिधियों को इन प्रस्तावों के मुवाकिक खुद पाबंद रहनेकी और अपने २ स्थानों पर पहुंचकर अपने गांव, शहर और जिलाके कुल समुदायको इन ठहरावोंके मुवाफिक वर्तनेंकी प्रेरना करनेकी सूचना की गई. इस सूचना के मुवाफिक कई सज्जनोंनें कोशिश की परन्तु उनके प्रथक २ सूक्ष्म प्रयाससे वह नतीजा शीघ्र पैदा होना असंभव था कि जिसको कइ सज्जन बहूत जल्द देखकर खुश होना चाहते थे, इस लिये कइ स्थानीक विद्वानोंनें अपने प्रान्तके बडे छोटे स्वामी भाइयोंका ध्यान इस मामलेकी तरफ खेंचा और इस सुधारेके काम की तरफ उन लोगूकी लागणी जागृत करने के मनोरथसे प्रान्तिक सभावोंका होना निहायत ही जुरुरी समजा. जनरल कोनफरन्समें सिर्फ साधारण रीति से अनुवाद हो सकता है और इसके बतलाये हुवे कामका हर प्रान्तमें प्रचार होना उन प्रान्तोंके सज्जनोंकी सहायता, धर्म लागणी और श्रम पर ही निर्भर है.. महालभामें गिने गांठे खास खास मनुष्य शामिल होसकते हैं; प्रान्तिक सभामें उस प्रान्तके मनुष्य जो चाहवे कम खर्चके साथ उस सभा में हाजर होकर वहांके काम काजको अछी तरह देखकर जनरल कोनफरन्सके काम काजका अनुभव कर सकता है, और अपने प्रान्तमें बैठे हुवें ही उनको जनरल कोनफरन्सकी एक तरहकी सैर हो सकती है कि जिससे उनकी लागणी कोनफरन्सकी तरफ जागृत होकर वह लोग कोनफरन्सके काम काज की तरफ सम्मत हो सकते हैं. प्रान्तिक कोनफरन्सों के अभाव में महा सभाका वृतान्त सर्व साधारण तोर पर मालुम नहीं हो सकता है और जबतक महासभा के विचारे हुवे काम काज - का आम तौर पर असर न हो उस वक्त तक कोनफरन्सकी कार्य वाही सर्वाश साफल्य नहीं कही जा सकती है; न जिस हेतुसे श्रम उठाकर महासभा इकठी करनेका प्रयास किया जाता है वह हेतु पुरे तोर पर पार पड सकता है. अबतक बहूतसे प्रान्तोंके गांव ऐसे हैं कि जिन के श्रावक समुदायको मालूम नहीं है कि हमारे स्वामीभाई हमारी बहबुदिके वास्ते कितना श्रम उठा रहे हैं और अपने तन, मन और धनको लगाकर किस तरहपर सामाजिक और धार्मिकोन्नत्ति पर कमर बान्धे हुवे मोजूद हैं. मुनिमहाराज श्री हंस विजयजीनें अपने इस समय के कच्छ देशके विहारसे यह तजुर्बा हासिल किया है और खुदकी आंखों से देखा है कि वहांके जैनी श्रावक जमीनमें हल चलाकर कृषीका काम करके अपनी उदरपूर्णा करते हैं, ऐसी हालत में उन लोगोंको जनरल कोनफरन्सकी कार्यवाहीका हाल किस तरह पर

Page #284

२६२
जैन को नफरन्स हरेes.
[ ऑगष्ट
मालूम हो सकता है ? इसी तरहपर राजपूताना, पंजाब वगरहके मारवाड मेवाडादि स्थलोंके ग्रामणि जैनी इस कोनफरन्सके नाम तकसे वाकिफ नहीं हैं. शहरोंके रहने वाले सज्जन वाकिक हुवे हैं. ग्रामीण जैनियोंका कोनफरन्सके काम काजसे नावाकिफ रहना आश्चर्य पैदा करने वाली बात नहीं हैं क्यों कि अब तक अपनी खुवाहिश के मुवाफिक महासभाकी कार्यवाही सर्व साधारण तौरपर मालूम हो सके इसका पूरा यत्न नहीं किया गया है. इसका यत्न करने से कई वर्षो में सब जगह इसका प्रचार हो सकता है. द्रटान्तवत रेलगाडीको हिन्दुस्थानमें चलते हुवे अरता करीब पचास सालका व्यतीत हो गया है और इन दिनोंमें इस गाडीका सिलसिला चारों तरफ जगह जगह जारी होगया है तो भी बहूतसे मनुष्य एसे देखनेमें आये हैं कि जिन्होंनें बैठना तो दर किनार परन्तु इस गाडीको अबतक आंखों से नहीं देखा है. एसे मनुष्यूँनें जब कभी उनको इस गाडीका देखनेका मोका मिला है तो उसको काली महांकाली समझ कर नमस्कार किया है. हमारी कोनफरन्सको जारी हुवे तो अभी सिर्फ तीन सालका भी पूरा अरसा नहीं हूवा है फिर उसका हाल इतना जल्दी . सबको मालूम होना कैसे सम्भव हो सकता है ?
प्रान्तिक सभावों के होनेसे, महासभाकी पुष्टीके वास्ते नीचे लिखे हुवे फायदे मिल सकते है:
१. कुल प्रान्त प्रान्तिक सभावोंके होनेसे कुल प्रान्तोंके मनुष्योंको महासभाकी कार्यवाहीका बोहो सकता है;
हर प्रान्त में प्रान्तिक सभा होनेले कमखर्च के साथ महासभाकी कार्यवाहीका जल्द बोध हो सकता है:
३. प्रान्ति सभा होनेसे उस प्रान्तके जैनियोंकी लागणी महासभाकी तरफ बढ़ती है;
४. महासभा के विचारे हुवे काम काज हर प्रान्तमें ऐसी सभावों के होनेसे अछी तरह अमलमें आ सकते है;
प्रातिक सभाव होनेसे उस प्रान्तके खास खास कुरीतिरिवाजका प्रबन्ध हो सकता है;
६. प्रथक २ प्रान्तके भाइयोंमें परस्पर सम्प और भ्रातृभावकी वृद्धि हो सकती है; ७. पुरुषार्थको उत्तेजन मिलता है और आयंदा हिम्मत बढती है.

Page #285

१९०६ ]
विद्यन्नति पर एक विद्वान महात्माका विचार.
२६३
इनके सिवाय और भी कई तरहके फायदे हैं कि जिनका अनुभव इस तरहकी सभाव होने पर हो सकता है. दक्षिण प्रान्तके भाइयोंनें प्रातिक सभा करके अपने प्रान्तमैं उन्नतिका बीज बोया है इसही तरह पर उत्तर विभाग गुजरात प्रान्तके भाइयोंनें गुजरात प्रान्तिक सभा करके उस रुतवेको हांसिल किया है कि जो उनको इस प्रान्तिक सभाको गैर मोजूदगी में मुशकिलसे प्राप्त हो सकता था क्यों कि इस प्रान्तिक सभा होनेके पश्चातही पैथापुरके भाइयोंनें संघ इकट्ठा करके कोनफरन्सकी सत्ताके साथ तीन वरोंको इस लिये जात बाहिर कर दिया कि उनमेंसे दो घरवालों नें तो कोनफरन्सके ठहराव के खिलाफ आटा साटाका गण किया था और तीसरे वरवालेनें उनको इस कामकी तरफ मदद दी थी. इस तरह पर ऐसी २ प्रान्तिक कोनफरन्सोंके होते रहने से जो २ स्थानीक कुरीति रिवाज जड पकडे हुवे हैं और जिनके जारी रहनेसे हमारी समुदायको नुकसान पहूंचतां है उनका बहूत जल्द प्रबंध हो सकता है.
हम आशा करते हैं कि दक्षिण और गुजरात प्रान्तके भाइयोंकी हिम्मतका अनुकरण करते हुवे हमारे काठियावाड, कच्छ, राजपूताना, मालवा, सी. पी., सी. आई. पंजाब, पूरव, बंगाल, मदरालके भाइ भी अपने २ प्रान्तमें प्रान्तिक सभावें करके जनरल कोनफरन्स की विचारी हुई बातों को बहूत जल्द अमल में लायेंगे.
विद्योन्नति पर एक विद्वान महात्माका विचार. ( खास रैडके वास्ते. )
आत्माके स्वच्छ स्वरूपको यथोचित प्रगट करनेके लिये विद्या सुनारकी अभीवत है. विद्वान मनुष्य ही अच्छे बुरेका खयाल करके छान बीन के पश्चात उत्तम धर्मको अंगीकार करता है. इस (जैन) धर्मकी जो कुछ बेकदरी होरही हैं बेइल्मीकी ही वजह है अगर दीर्घ दृष्टी से सोचा जाता है तो पूर्वाचार्यैकी जहां सैंकडों और हजारों की गिनती थी वहां जमाने हाल में एक भी नहीं मालूम देता है, जिसकी बड़ी भारी वजह यह ही है कि जिस कदर इल्मियत चाहिये नहीं है इस लिये जहांतक होसके सब काम पीछे छोड़कर सिर्फ इल्मकी तरकीब तरफ ही तवज्जह जियादा होनी चाहिये. वो आप खुद जानते हो तो भी हम अपनी राय जाहिर करे विना नहीं रह सकते हैं. जैसे " हस्ति पदे सर्व पदानिमनाः " इस

Page #286

२६४ जैन कोनफरन्स हेरल्ड..
[ ऑगष्ट ही तरह जितना सुधारा वधारा सांसारिक या धार्मिक करना चाहते हैं सब विद्याके अंतर्गत है. इस वक्त हमको एक अखबारकी बात याद आती है. और अगर गोर किया जावे तो वाकई यह बात दुरुस्त है--वह यह है कि एक शराब निषेधक मंडलोके पैरो अंग्रेजका एक के साथ मुवाहसा हुवा जिसमे अंग्रेजनें यह दलील पेशकी कि हम सिर्फ लोगोंका जमाव इकठ्ठा करके लेकचर देकर शरावकी बुराइ लोगोंके मगजमें ठसानेसे इतना फायदा नहीं समझते हैं कि जितना फायदा एक छोटेसे बच्चे के मगजमें उस बातके ठसानेसे हो सकताहै. बस नतीजा यह निकला कि जब बचपनसे बच्चेके दिलमें वह बाल ठस जावेगी तो खुद बख़ुद हि शराबकी जड काट दीजावेगी इस ही तरह पर जिन जिन बातोंका सुधारा करना जरूरी समझा जाता है उन उन बातों के करनेमें क्या क्या नुकसान हैं या क्या क्या फायदे हैं इन सब बातोंका खुलासावार बयान देकर पाठशालाबोंमें पढने लायक एक सीसीझ ( Series ) तय्यार कराया जावे और सब ठिकाने लड़कों और लडकियोंकी पाठशालामें वहही तालीम दीनावे जो खुद बखद तुम्हारे खयालातके पढे पढाये पुत्र जैन वीर खडे होजावेंगे और इतने अरसेमें पुराने खयालात वाले बिलकुल कमजोर होजावेंगे. आप अपने विचारे हुवे काममें बड़ी आसानीके साथ कामयाब हो जावेंगे मगर जबतक यह काम नहीं कियाजावेगा पुराणे खयालात वाले बुजुर्ग पढेलिखोंका पैर मुशकिल ही जमने देवेंगे. हालांकि इस वक्त तक तुम हरेक बातमें कामयाबी हांसल करते जाते हो मगर बाज बाज ठिकाने ऐसा भी मोका देखनेमें या सुननेमें आता है कि लेकचरर अपना हद बाहिर जोर लगाकर लोगोंके दिलमें कोई बात ठसाता है पीछेसे कोई कढी बीगाड ऐसा बोल पडता है कि जिससे जमा जमाया काम उखड जाता है. गरज कि सबसे पहिले तालीम पर ही जोर देना ठीक है. देखो, आर्य समाजियोंने ठिकाने ठिकाने अपने मदरसे जारी करके अपना प्रत्येक स्थान पर नया ही किला कायम कर दिया है कि जो आम मशहूर बात है और जैनियोंको तो फिलहाल जहां जहां जैनियोंकी बसती है-चाहो दस घरकी हो चाहो सो की चाहो हजारकी--वहां ही उद्यम करना उचित है और प्रत्येक स्थानके जैनीभाइ यथाशक्ति चंदा देनेसे इनकारी भी नहीं हैं फिर न मालूम काम 'दिल पसंद क्यों नहीं होता है ? इस वक्त अच्छे वक्ताके जगह जगह फिरकर चंदा एकत्र करनेवालेकी कमी है जैसे महसाणावाले शा बैणीचंद भाईने कमर बांधी है ऐसी कमर बांधने वाले दो चार भाई निकल आयें तो ६ मासमें हिन्दुस्थानके कुल जैनियोंका चंदा वसूल हो सकता है. हमारे लिखनेका आखीरी नतीजा यह ही है कि सबसे पहिले चंदा एकत्र करके छोटे बड़े सब ठिकाने जगह जगह पाठशालाका इन्तजाम होकर पूर्व सूचित प्रकारकी सीरीझ के जरियेसे बच्चोंके दिमागमें अपनी असली बातके ठसानेकी खास जुरूरत है जिसकी तरकीब मुम्बई, मूरत, बडोदा, भरूंच, अहमदाबाद, पाटण, राधनपुर, बीसनगर, कपडवंज, महंसाणा, खंभात, अजमेर, जोधपुर, जयपुर, कलकता, मुर्शिदाबाद वगरह बडे बडे शहरोंमें इस

Page #287

१९०५
श्री जैन श्रेयस्कर मंडलकी रोोर्ट. बातका प्रथम इन्तजाम किया जावे और वहां प्रत्येक स्थानमें कोनफरन्सके हितैषी प्रेम्वर मोजूद हैं वह अपने शिर पर यह बात लें तो रकम उसही वक्त वसूल हो जाये और किसी वेंक वगरहमें फिलहाल जमा कराही जावे या किसी और मातबरके सिपुर्द की जाये. जब रको पूरी इकठी हो जाये तो एक जैन बेंक खोला जावे कि जिसका कुल इन्तजाम जैनियोंके ही हायमें रहै. बेंकके खुलनेते मन्दिरों वगरहकी कुल रकमें वहां ही जमा होने लग जावेंगी. सब कामकी जैनियों में सुगमता और सुलभता है लिर्फ कटिबद्ध होकर उद्यम करने वाले भाविकोंकी ही दुर्लभता है सो जब कि बडे बडे शेठिया इस बातको पसंद करते हैं तो एक पाल सांसारिक व्यापारके बदले धर्मका ही व्यापार करलें तो उनके दोनोंही लोक सुधर सको हैं.
.
श्री जैन श्रेयस्कर मंडलकी
श्री जैन श्रेयस्कर मंडलकी सम्बत १९६०-६१ की रीपोर्टके देखनेसे मालूम होता है कि इस मंडलका खास उद्योग जैन पाठशालाबों, पुस्तकालयों वगरहकी देखरेख रखकर उनमें सुधारा बधारा करके विद्योन्नत्ति करनेका है. इसके प्रमुख कलकत्ता निवासी रायबहादुर बदरीदासजी, उपप्रमुख मुम्बई निवाली सेठ वीरचंदजी दीपचंदजी सी. आई. इ. आदि तीन और मंत्रि शा० वैणीचंदजी सूरचंदजी आदि तीन हैं. सलाहकार मेंमबरों के तरीक पर कई स्थलोंके विद्वान सज्जन शामिल हैं. इस मंडलके निर्वाहके वास्ते कई सद्गृहस्थाने उदार दिलके साथ चंदा दिया है. इस मंडल की तरफसे जूनागढवाला शाह दुल्लभदास कालीदासने दोरा करके कई जैन पाठशालाओंकी परीक्षा ली है, उसका नतीजा यह निकला कि काठियावाडकी संभाली हुइ पाठशालाओं से ७ पाठशालाओंका परिणाम अच्छा है, ८ पाठशालायें सामान्य रीतसे काम चलाती हैं और १२ पाठशालाशेंका कार उतरती स्थिती है. गुजरात प्रान्तकी संभाली हुई. पाठशालावोसे पांचका परिणाप अच्छा है, आठका सामान्य और पांचका उतरला हुआ है. राजपूतानाकी तीन पाठशाला और खानदेशकी एक पाठशालाकी संभाल नहीं की गई. इस परीक्षाके परिणामके देखनेसे विदित होता है कि पाठशालावोंका काम जैसा कि होना चाहिये वैसा नहीं है बल्के निगरानीकी जियादा जुरूरत मालूम देती है और राजपूताना, मालपा, पंजाब वगरह प्रान्तोंकी पाठशालावोंकी संभालकी भी अत्यावश्यक्ता है क्यों कि यह मंडल कुल हिंदुस्थानकी जैन समाजके श्रेयके वास्ते कायम हुवा है. शा० वैणीचंदभाईका प्रयास बहू ही स्तुति

Page #288

२६.६ #न कोनफरन्स हरेरुड,
[ऑगष्ट पात्र है अगर इसही तरह पर हर वक्त पाठशालाबोंकी संभाल होती रहेगी तो थोडे अरसेमेंही कुल पाठशालावोंका काम ठीक तौरपर चलने लगेगा. बहतर यह हो कि एक स्थायी इन्सपेक्टर अच्छी तनखहाका अच्छे ज्ञानवाला रखा जावे कि जो हिन्दुस्थानकी कुल प्रान्तों में दोरा करके पाहशालावोंकी और पुस्तकालयोंकी अच्छी तरह संभाल करता रहै और समय समय पर लेकचर द्वारा बच्चोंके कोमल दिमागों पर कोनफरन्सके कामकाजका असर जमाता रहै और जिस तरह पर यह अंकमें एक विद्वान महात्मानें अपने लेखमें पाठशालाकी “ सीरीझ" पर जियादा जोर दिया है वैसी एक "सीरीझ' खास इनाम दीजाकर तय्यार कराई जावे और सब पाठशालावोंमें क्रमसे वह ही " सीरीझ" पढाइ जावे. इस तरहकी पढाइसे कुल पाठशालावोंमें आपसमें इतिफाक बढेगा और उन सबका काम काज एक ढंग पर होता रहेगा. इन पाठशालावों में पढनेवाले बच्चे थोडे ही जमानेमें हुशयार होकर कोनफरन्सके तरफदार और सहाइ हो जायेंगे और कुल जैन समदायका भला करनेवाले निवडेंगे. अगर इस तरहका कुल इन्तजाम श्रेयस्कर मंडल खुद न कर सके तो वाजबी मददके वास्ते कोनफरन्सको दरखुवास्त करना उचित है.
इस मंडलके काम काजमें खर्च नीचे मुजिब हुवा है:... १२३|||. परीक्षक दुल्लभदासकी तनखुहा दर रु. २०) माहवार
५२॥॥ मासटर वलभदासकी तनखुहा दर रु. ७||) माहवार १२॥ ॥ शा अमृतलालकी तनखुहा दर रु. २॥) माहवार २०)| कंटिनंट खर्च कागज, कवर वगरह ६२) मासटरोंको इनाम और लडकोंको प्रभावना १६६।- आठ पाठशालावोंको मदद दी गई १७०)। महसाणा श्रेयस्कर मंडलकी ओफिस खाते.
कुल खर्च ५९८||)
इस खर्चमें परीक्षककी तनखुहामें बधारा होना चाहिये. छोकरोंको प्रभावना दी गई यह तो ठीक क्यों कि मीठेके लालचसे भी छोकरे पढनेको आवे तो अच्छा है परन्तु प्रभावनाके साथ साथ धर्मपुस्तक, कागज, कलम वगरहका इनाम दियाजाना बहूतही जुरूरी है. कंटिनंट खर्च बहुत कम हुवा. जबतक इस मंडलकी खत व कितावत जियादा नहीं बढेगी और आम तौर पर इसका हाल मालूम नहीं होगा उस वक्त तक इसका विचारा हुवा फल शीघ्र प्राप्त नहीं हो सकता है. आयंदा प्रान्त वार हर स्थानसे चिठ्ठीव्योहार रखा जावे, गुजराती और हिन्दि भाषामें समय समय पर सूचनायें छपवाकर बांटी जावें तो बहतर होगा. पाठशालावोंकी

Page #289

·
१९०१ ]
खसी प्रवृती.
२६७
मददके वास्ते जियादा रूप्पया खर्चा जाये और पाठशालावोंमें पढानेका अमौसीके मुवाफिक एक खास " सीरीझ " इनाम देकर तय्यार कराया जावे.
हम आशा करते हैं कि इस मंडलके प्रबन्ध कर्ता हमारी सूचनाओं पर ध्यान देकर सुधारा वधारा करेंगे.
खसकूंचीको प्रवृती.
इस अंक में " वालाची " के हैडिंगसे पोरबन्दर निवासी डाकटर शाहका भेजा हुवा विषय प्रगट हुवा है. गुजरात, काठीयावाडमें जिसको वालाकूची कहते हैं उसको मारवाडमें खसकूंची कहते हैं और यहही नाम ठीक मालूम होता है क्यों कि यह कूंची खसकी बनती है. मारवाड देशके पाली शहरमें यह खसकूंचीयां तय्यार होती हैं. परमेश्वरके प्रतिमा की पूजा करते हुवे प्रथम जल चढाकर जो केसर चन्दनादि लेष अंग रचना वगरह होती है उसको जल अंग लूह के साथ उतारा जाता है परन्तु कई स्थानोंमें केसर चन्दनका लेप लगा रह जाता है तो उसको इस खसकूंचीले साफ किया जाता है. यह नहीं कहा जा सकता है कि इस
खस कूंचीका रिवाज प्राचीन समयसे चला आता है या नूतन है परन्तु इस समय सब जगह यहही रीति देखने में आती है. किसीभी समय किसी भी कारण से इस खसकूंचीका इसतेमाल शुरू किया गया हो परन्तु इस समय उसका अछा परिणाम नजर नहीं आता है. डाक्टर शा अपने आर्टिकिलमें जो दलीलें दी हैं वह काविल गोर हैं और इस विषय पर खास तौर पर चर्चा चलाकर किसी खास निर्णय पर आना उचित है.
जैन धर्मानुयायी अव्वल तो संख्या में पहिलेही कम थे और अब दिन बदिन कम होते जाते हैं. उनमें भी दो मोटे विभाग श्वेताम्बर और दिगाम्बर जैनियोंके हो गये हैं. श्वेताम्बरियोंमें तीन भेद हैं: – १. सम्वेगी अर्थात् मन्दिर मार्गी ( तपा ) २. ढुंढिया ( स्थानकवासी ) ३. तेरापंथी. पिछले दो भेदकी आमनावाले मन्दिरको नहीं मानते हैं सिर्फ सम्वेगी मन्दिरको ● मानकर जिनेश्वर देवकी पूजा करते हैं. इनमें शुद्ध श्रद्धावाले और आलशको छोड़कर प्रभुकी पूजा करनेवाले बहूत ही कम नजर आते हैं. हमारे धनाढ्य बुजुर्गूनें हमारे वास्ते लाखों करोड़ों रुपयों की लागत के अपूर्व हजारों मन्दिर छोडे हैं कि जिनमें लाखों प्रतिमा मोजूद हैं. इनमेंसे कई मन्दिरोंकी व्यवस्था जीर्ण हो गई है और कई मन्दिरोंमें सेवा पूजाका प्रबन्ध जैसा कि चाहिये नजर नहीं आता है. इस हालत पर भी अभिमानी महाशय सिर्फ नाम कीर्तिके वास्ते नये नये मन्दिर बनवाते चले जा रहे हैं और प्राचीन प्रतिमा के पूजाका इन्तजाम न होते हुवे

Page #290

२६८ जैन कोनफरन्स होल्ड,
[ऑगष्ट भी नूतन प्रतिमा की प्रतिष्टा कराते जाते हैं. गरज कि मन्दिर और प्रतिमायें इस कदर बढ गई हैं कि जिनकी सार संभाल जैसी कि चाहिये श्रावक लोग करनेमें असक्त हैं. इसका परिणाम यह होता है कि हमारे प्राणोसे अति बल्लभ जो हमारे प्रमेश्वरकी प्रतिमा है उनको अश्रद्धालू अन्यमति नोकरोंके हाथमें दी जाती हैं. जिस मणीको हम अमुल्य समझकर गुप्त रखना चाहते हैं उसहीको हमारी गफलत और सुस्तीसे हम कुबुद्वियों के हाथमें दे देते हैं उसका जो नतीजा हो वह पाठक खुद खयाल कर सकते हैं. प्रतिमावोंकी सेवा पूना अन्य मतियों के हाथमें सोंपने पर भी तुरी यह है कि एक २ नोकरके हाथमें कई प्रतिमाओं की पूजा दी जाती है. यह लोग जो पेटके खातर पूजाका धंधा करते हैं यथा विवि पूजा नही कर सकते हैं न करनेकी अभिलाषा रखते हैं किन्तु हर जगह भारी असातना करते हुवे देखनेमें आते हैं. इन लोगोंका मामली नियम पूजाका यह है कि न तो यह लोग पहिले कळससे जल चढाते हैं न जल अंग लहणासे केसर चन्दन साफ करते हैं किन्तु एक चरी में पानी लेकर अपने पास खसकंची लेते है और इस खसकूचीके उसचरीके पानीकी सहायताले पर्मेश्वरकी प्रतिमापर इस निर्दयताके साथ घस्से लगाते हैं कि निनको देखनेसे रोम रोम खडा होजाता है. सुवर्णकार भी शायद किसी गृहणेको उज्वल करनेके लिये उस गृहणेके बालकूचीके इतने जोरसे घम्से नहीं लगाता होगा कि जितने घस्से यह विवेक रहित पुजारी पर्मेश्वरकी प्रतिमा के लगाते हैं. इस तरहके हर हमेशके घर्षणका परिणाम यह निकलता है कि कई जगहले प्रतिमानी विस जाती हैं, जो पावटी पर चिन्ह, प्रतिष्टाके लेख वगरह होते हैं वह बिलकुल उड जाते हैं. जो चहरे महोरेकी बनावट बारीक होती है उसमें व्यंग पड़ जाता है. इन सबके ऊपर जो असा ना होती है उसका हिसाब तो ज्ञानी महाराजही जाने.
___ च्यूंकि कोनफरन्सका उद्देश्य जीर्णोद्वारका है और इस तरहकी खसकुंचीकी कार्यवाहीले नूतन प्रतिमा जीर्ण हो जाती है इस लिये इस विषय पर समस्त श्री संवको पूरा विचार करके प्रबन्ध करनेकी आवश्यक्ता है. अगर पूजा करनेके समय केशर चन्दन विवेकके साथ लगाया जाये तो शायदही खसकुंचीको काम लानेका मोका मिले. इसही तरह जब सोना चादीके वरक जेवर'' की अंग रचना होती है उस वक्त अपने सूक्ष्म लालचके सबबसे पुजारी सेवक वगरह जिस निर्दयतासे उस अंग रचनाको प्रभूकी प्रतिमापरसे पक्षालके समय उतारते हैं वहभी , काविल इन्तजामके है.
... हम आशा करते हैं कि हमारे विद्वान बुद्धिवान मुनिमहाराज तथा श्रावक वर्ग इस बातकी तरफ पूरा लक्ष्य देकर शास्त्रोका अवलोकन करके निर्णय करेंगे कि पूजा विधिमें इस खसकुंची का क्या लेख है। इसका इसतेमाल किस तरह पर दिखलाया गया है। अगर इसका इसतेमाल

Page #291

१९०५ ]
शुद्ध भोजन और आचार विचारकी जरूरत.
२६९
बंद किया जाये तो क्या हर्ज है. इस विषयमें जो लेख हमारे पास आयेंगे उनको हम खुशी के साथ इस पत्र में छापकर प्रगट करेंगे. क्यों कि इस मामले में वादविवाद करके आयंदा के वास्ते एक नियम कायम करना उचित है.
शुद्ध भोजन और आचार विचारकी जरूरत.
( अमोलखचंद देसरला - राजनांदगांव . )
CTET Y
T
यह सब भ्रात्रगणोंकों भली भांती विदित है कि जो जिनदेवको माननेवाले हैं. बेसी कहलाये जा सकते हैं. जैन धर्मके नियम किसी एक खास जातिसे सबन्ध नहीं रखते पर जैन धर्मके नियमोंको पालन कर हर एक जैनी कहलाये जा सकते हैं. जैनी बनने के लिये इस बात की ज़रूरत नहीं कि उनका खान पान जैनीके साथ होवे जैसे किं और जाति में होता है, अर्थात आज कल के रिफोर्मर लोग विधवा विवाह करके या एक दूसरेके साथ खान पान करके अपनी रहे है. कोनफरन्सका वह उद्देश्य नहीं है. आगे तीनही अंकों में आप लोगोंको कोनफरन्सका कृत्य कर्म भली भांती दशार्या गया है इस कारण आप लोगोंको लेख पढाकर त्रास देना नहीं चाहता किन्तु जो लोग इस धर्मके उद्देशोंकों अर्थात “अहिंसा परमो धर्मः" को साफ और सच्चे मनसे ग्रहण करते हैं वेही जैनी कहलाने के योग्य हैं जिस तरह जैमी लोगों का खानपान धर्म के नियमों के अनुसार पवित्र है उसी तरह उनका आचार और व्यवहार भी पवीत्र हैं, जैनी लोग मद्य मांस मधु कंदमूल आदि अभक्ष्य पदार्थको भक्षण नहीं करते; शुद्र आहार करना इस जातिका पहिला नियम है
कारण इसका यह है कि पवित्र आहार द्वारा पोषण किया हुआ शरीरही इस धर्मको पालनकर मुक्ति साधन कर सक्ता है. अपवित्र भोजन करनेवालोंले यह शरीर इतना मलिन हो जाता है कि इस धर्मका असर उस जीव पर बीलकुल नहीं ठहरता इस लिये इस धर्म असर उन्ही जीवों पर हो सकता है जो अपने शरीरकी रक्षा पवित्र पदार्थों द्वारा करते और कराता हैं.
पाठक गण आपको यह बात भली भांतिमालूम है कि एक शुद्ध और अशुद्ध पदार्थ मेलसे तीसराही पदार्थ उत्पन्न हो जाता है जो कि गुण और स्वभावमें बिलकुल नहीं मिलता इसी तरह जो उच्च जातिके मनुष्य जिनका शरीर उत्तम शुद्ध भोजन करनेवालोंके रजवीर्य से उत्पन्न हुआ है उनका मेल कदापि अभक्ष्य पदार्थोंके खानेवालोंसे नहीं हो सक्ता "यहांतक कि उनके

Page #292

२७० - जैन को नफरन्स हरेह.
[ऑगष्ट नजदिक मैठकर श्वेनन करना उचित नहीं इसका सबब स्पष्ट है कि एक दूसरेके स्वभावमें बहुत अंतर रहता है और एक दूसरेको स्पर्श करवेसे एक प्रकारकी आकर्षण शक्ती पैदा होती है
और प्रत्येक मनुष्यके शरीरसे एक प्रकारकी विजली निकलली है जिसके द्वारा नजदिकके जीवधारीयोंकी उतमता नीचताका असर दूसरोंपर पडता है इससे यह स्पष्ट जाहिर होता है कि नीच पदार्थोके खानेवालोंके पास खडा रहनाही प्रशंसनिय नहीं है इस वातपर बहुत डाक्तरलोक और वैज्ञानिक लोग अपनी २ सय दर्शाते है और यूरोप अमेरीका आदि स्थानोमें ( Vegitarian Societies ) स्थापितकी जा रही हैं.
इसी प्रकार बहुतसे रोग स्पर्श मात्रसेही लग जाते है-दाद, खुजली, कोड, सुजाक गर्मी आदि यह सब नीच संगती और स्पर्शास्पर्शका फल है. इस लिये हे भ्रातृगणों ! आप लागे तनक विचार कर सोचिये कि हम लोगोंको अपने चाल चलन और खानपान पर ध्यान देना कितना जरूरी है. जहां तहां खडे २ जूता पहिने तेली तंबोलीआदि हलवाईके हाथकी हर एक चिन विना जात पात पूछ विना सोचे समझे खा पी लेते हैं. थोडासाभी ध्यान नहीं देते जो महाराय अपनेको जैनी कहलानेका दावा रखते हैं वै थोडाला वै वै जैन मतके पवित्र नियोंको धारण कर इन प्रमाणों द्वारा अशुद्ध भोजन और संगतीके त्यागी होंगे. .. सम्पूर्ण जाति भाइयोंसे मेरी सादर विनय है कि हे महाशयों, अपवित्र अशुद्ध भोजन करना कोई जाति रिवाज और देश रिवाज नहीं है, किन्तु हमारी जडताका कारण है. अतएवः इसे इस पवित्र जातिसे निकालनेका प्रयत्न किजिये.
|| श्री ॥ मुनी विहारके दोहे. हेममुनि महाराजने, माल पुराके माहिं; ज्ञान दिवाकर उदय कर, भ्रम तम राख्यो नाहिं. जैन धर्म उपदेश सुन, श्री मुखसे बहु लोग; सत्य समजु निज मन विमें, त्यागे कुत्सित भोग. परम सुहावन सकल जन, मन भावन उपदेश; सुन २ श्री मुनिराज कर, उपजा प्रेम विशेष.
१
२.
३

Page #293

१९०५]
२७१
मुनि विहारके दोहे. श्रोत जननके मननमें, तुरत हि ज्ञान दिनेश; उदय होय निर्मूल किय, संशय तिमिर अशेष. - ४ सुन जिनके उपदेशकी, रचना परम विचित्र जैन बैष्णव उभय छल, छोड भये सब मित्र. ५ परम धर्म सब धर्ममें, जैन धर्म मन मान; जैन वैष्णव जननने, कीन्ह बहुत सम्मान. सब मिल मुनिपद कमलमें, करण लगे बहु प्रेम अरु शिक्षा अनुसार सब, करण लगे व्रत नेम; कंद मूल निशि अशन अरु, सप्त व्यसन पचखाण; प्रणकर पुनि स्वीकृत किया, पावेंगे जल छाण. मुनिजीके आगमनसे, हुआ अमित उपकार; धन्य २ संसारमें, श्री मुनिराज बिहार. मुनि बिहारसे जगतमें, होत बिबिध उपकार; सो अब बरणन करत हूं, मनमें शोच विचार. १० मुनि बिहारसे होत है, बिदित सकल कुलधर्म; बिज्ञ होय कर जीव पुनि, करण लगे शुभ कर्म. ११ मुनि बिहारसे जगतमें, सुधरै जीव अजाण; करण लगे सुन्दर करम, निज कुलधर्म पिछाण. १२ करै भ्रमण संसारमें, सदा साधु मुनिराज; तो निश्चय पुर २ विषे, बाढ़ जैन समाज. मुनि बिहारसे हार यदि, बैठे आसन मार; तो बिलकुल नहीं हो सके, दुनियोंमें उपकार. १४ जहें मुनिराज विहार कर, जैन धर्म उपदेश; कर हि तहाँ किर नहिं रहै, मृषा धर्मका लेश. १५ . जो सन्तत होता रहै, श्री मुनिराज बिहार; जैनधर्म उन्नति लहै, मिटे अन्य उपचार. . . १६

Page #294

७२
ऑगष्ट
ऑगष्टं
जैन कोनफरन्स होल्ड. करुणा फेले जगतमें, हिंसा पंथ मिट जाय: ।। । ' तज अभक्ष्य कर शोधना, भक्ष्य होय सो खाय.
अब समस्त मुनिराज सुन, सबिनय बिनय हमार; सफळ होय संसारमें, सन्तत करें बिहार.
१७
१८
समाचार संग्रह. पालीताणा केसका फैसलाः-सुना जाता है कि गत माप्तमें काठियाराडके आनेरबिल एजंट टू धी गवर्नर साहिबनें इस केसमें यह फैसला दिया है कि आगामी कालमें शत्रुजय महा तीर्थ पर जूता पहन कर या बीडी पीता हुवा या हथियार लेकर कोई न जा सके.
सेठ लालभाई:-अहमदावाद निवासी विख्यात कोनफरन्सके जनरल सैकैटरी सेठ लालभाई दलपतभाई कुछ अरसेसे हार्ट डिजीजसे बीमार थे अब अच्छे हुवे हैं. हमारी दिली खुवाहिश है कि यह सेठ कोनफरन्सका काम करनेके लिये लम्बी आरोग्य आयष भोगो.
___चार मासका तपः- भाणपुर जिला झालावाडमें मुनि श्री राम विजयजीके शिष्य मुनि श्री तीर्थ विजयनीने कि जिनकी उम्र ५० सालकी है छाछ पीकर उनोदरी पतचरा मासका किया है..
बेहरा जिला पंजाबमें एक मन्दिर है परन्तु श्वेताम्बर जैनियोंका घर एक भी नहीं है. बेहराके मन्दिरमें पूजा- पहिले पिंडदादनखांके श्रावकोंने एक पूजारी भेजा था वह
रीकी आवश्यक्ता. अब मर गया वहांपर पूजारीकी आवश्यक्ता है. बगैर पूजारी मन्दिर बंद पडा है. कोनफरन्सकी तरफसे पूजारी मिलने पर भेजा जा सकता है.
पंजाबके खंडेलवाल जैनिः-कुल पंजाबमें खंडेलवाला नैनियोके ८० वर हैं उनमें मर्द औरत करीब २०० हैं जिसमें ७५ व्याहे हुवे हैं और १२६ कुंवारे है. प्लेगके सबबसे कई घर उजड़ गये. अब इन कुंवारोंका सगार्थ नहीं मिलता इस कारण इनमेंसे कई एक आर्य समानी, ब्रह्म समाजी हो गये हैं. अगर पंजाबमें या और किसी प्रान्तमें इनका सगार्थ नहीं हुवा तो यह लोग जैन धर्मको छोड कर अन्य धर्म अंगीकार करनेमें तामुल नहीं करेंगे.
मुंबईमें जैन बोर्डीग-मुंबई निवाशी शेठ गोकुलभाई मुलचंदकी जीनाने बीनारस पाठशालाके लीये मकान खरीदनेमें भारी मदद दी है उन्होनें मुंबई शहरमें एक जैन बोर्डीग स्थापन करनेके लीये जो कोनफरन्सकी तरफसे रु. २५००० की मदद दी जावे तो अपनी तरफसे रु. ७५००० देनेकी अपनी खुशी प्रगट की है ईन शरतसें की उक्त बोडौंगका नांव शेठ गोकुलभाई मुलचंद रखाजावे. कोनफरन्सके जनरल सेक्रेटरीओंने अपनी पासके फंडमेंसे रु. २५००० देनेकी अपनी राय प्रगट की है.

Page #295

૧૯] કેન્ફરન્સની અગત્યતા સંબંધી જેન બંધુઓને અમૂલ્ય સુચના. ૨૭૩ “કોન્ફરન્સની અગત્યતા સંબંધી જૈન બંધુઓને
અમૂલ્ય સૂચના.”
(લખનાર-વલભદાસ ગોવનદાસ ગાંધી, ભાવનગર) આપણું મુંબઈ અને વડોદરામાં ભરાયેલ બીજી અને ત્રીજી કેન્ફરન્સના મેળાવડા વખતે મારા અંતઃકરણમાં જે પ્રમાદ અને ઊચ્ચ ભાવનાઓ આ પરિષદ્ મંડળ પ્રત્યે પૂરાયમાન થઈ હતી, તે બહાર લાવવાને તેમજ આ મહામંડળની દિનપ્રતીદિન કેમ વૃદ્ધિ થઈ બળ પ્રાપ્ત કરે તે વિષે બે બોલ લખી પત્ર દ્વારા બહાર લાવવાની ઈચ્છા થવાથી, આ લેખ જૈન બંધુઓની સેવામાં મુકવાની રજા લઉ છું જેથી તેમાંથી, ગ્રહણ કરવા યોગ્ય જૈન બંધુઓ ગ્રહણ કરશે તે લખનારને પ્રયાસ સખળ થયો. મનાશે.
કોન્ફરન્સ એ શબ્દ વાંચકવૃંદના અંતઃકરણમાં સુદઢ થવા, તથા તેના રહસ્યને આપણું જૈન બંધુઓના હદયમાં સ્થાપીને બેસી ન રહેતાં તેને યથાર્થ અનુભવ કરાવવાનો જ ઊદેશ હોઈને જ તે સંબંધમાં આ લેખકને આગળ ઊપર કાંઈક વધારે લખવા વિચાર છે.
આજકાલ આપણું આ મંડળ માટે અનેક સ્થળે અનેક જાતની વાત થાય છે પરંતુ ઘણું ઓછા માણસના અંતઃકરણમાં કેન્ફરન્સ એટલે શું ? અને તેનાથી શા શા લાભ ભવિષ્યમાં થશે તેવું સચોટ દ્રષ્ટીએ પડતું હશે તેવા કારણોથી જ આ લેખ લખવાની ઈચ્છા થયેલી છે.
જો કે આ કાળમાં જ્યાં તીર્થકર મહારાજે અને કેવળજ્ઞાની મહારાજાઓને અભાવ છે છતાં તેઓનાં ઊપદેશાયલાં શાસ્ત્રો તેમજ સશુરૂ વિગેરે સાધને વિવમાન છતાં આપણું ધાર્મિક તથા વ્યવહારીક પ્રવૃતિ સુધરવી કેમ ન જોઈએ? ઘરમાં અમુક સ્થળે દ્રવ્ય દટાયેલું છે એમ જોણુતા છતાં તે કાઢવા સર્વ સાહીત્યા છતાં શા માટે દરિદ્રતાનું દુઃખ રેહેવું જોઈએ ?
આવા વ્યવહારિક તથા ધાર્મિક સુખ પ્રાપ્ત કરવાની ઈચ્છાવાળા પુરૂષને તે સુખ સત્વર સિદ્ધ થાય, અને થવામાં સહાય મળે તેટલા માટે આવી કપૂરન્સ (સહાયક મંડળ) ની જરૂર હેવી જ જોઈએ. આવા મંડળોને ઊચ્ચ ઈરાદે વ્યવહારિક તેમજ ધાર્મિક સુખને પ્રાપ્ત કરવાના સરલ માર્ગમાં (જૈન બંધુઓને) દરેક મનુષ્યને મુકવાને હંમેશા હોય છે.

Page #296

જ જૈનકેજૂરન્સ હેરલ્ડ.
[ઓગષ્ટ આપણે કેમને મોટે ભોગ હાલમાં જે માર્ગ ઉપર ચાલે છે તે માર્ગથી જે કે સુખ પ્રાપ્ત થય છે પરંતુ તેના માર્ગમાં ચાલનાર હજાર મનુષ્ય જ્યારે મહેનત કરે છે ત્યારે માત્ર નામની ન જેવી સંખ્યાને તેથી કિચીત લાભ થાય છે. એવા
વ્યવહારિક અને ધાર્મિક સુખને માટે જ્યારે આવું મહાજન મંડળ એકત્ર થઈજે નિસ્પૃહી, વિવેકી અને પપકારી મગજેમાંથી, અને હદયમાંથી જે પવીત્ર બુદ્ધિ, અને સંદવિચારે જન સમાજના હીતને માટે આદરવામાં આવે છે, ત્યારે ઘણાજ ઓછા પરિશ્રમથી પ્રયત્ન કરનારા હજારે મનુષ્યનું તેમાંથી આત્મિક સુખ ઉત્પન્ન થાય છે. •
પ્રાણીમાત્રનું તથા પિતાનું હિત ઈચ્છવું એ આપણે જૈન ધર્મને પ્રથમ સિદ્ધાંત છે કેમકે જીનેશ્વર ગર્ભમાં રહ્યાં છતાં એ વિચાર કરતા હતા કે “સવિ જીવ કરૂ શાસન રશી” આ વાક્ય આપણને બીજાનું ઊંચામાં ઉંચુ હિત કરવાનું સુચવે છે, તે આ કાળમાં તેવા પુરૂષના અભાવે આવું વ્યવહારિક અને ધાર્મિક સુખ પ્રાપ્ત થવા આત્મિક બળની જરૂર છે, તે તેવું બળ આવા મંડળથી જ પ્રાપ્ત થાય છે. જેથી આવા મડળમાં દાખલ થયેલા સજજનેએ, અથવા આવા મંડળને અંતઃકરણથી માન આપનારા અને તેનું શ્રેય ઈચ્છનાર બંધુઓએ, આ મંડળ કેમ વૃદ્ધિ પામે, આ મડળમાં કરેલ કાર્યો કેમ અમલમાં આવે, આ મંડળના બળમાં કેમ વધારે થાય અમે આ મંડળથી વિમુખ રહેલા કેમ તેમાં ભાગ લેતાં શીખે, તેમજ આ મંડળને અને તેના કાર્યોને નહીં માન આપનારા કેમ માન આપી શ્રેય કરે અને સમગ્ર રીતે આ મંડળની ઐક્યતા, આત્મિક બળ અને આ મંડળના કાર્યોને અમલ સત્વર કેમ થાય, તેને માટે પ્રતિદીન એક એક કલાક તેની અભિવૃદ્ધિના અને તેના કલ્યાણના શ્રદ્ધાપૂર્વક વિચારેનું સેવન કરવું જોઈએ અને તેમ જે સેવન કરવામાં આવે તે આ મંડળનું બળ અધીક અધીક વૃદ્ધિ પામતું જશે તેથી જેમ જેમ તેનું બળ વૃદ્ધિ પામતું જશે, તથા જેમ જેમ તેના વિચાર આપણા સમુદાયમાં અધીક અધીક શેવાતા જશે, તેમ તેમ તેવા પરમાણુઓને જ એકઠો થવાથી એક વખતે આપ. ણને સર્વેને સ્પષ્ટ અનુભવ થાય તેવું તેનું બળ પ્રત્યક્ષ થશે.
આજે જ્યાં ત્યાં આપણું કેમમાં અજ્ઞાનતાને લીધે ઈર્ષ –સ્વાર્થતાઅવિવેકતા. લોભતા, વિગેરે પ્રાપ્ત થયેલ હોવાથી વ્યવહાશ્કિ તથા ધાર્મિક પ્રવૃતિ બગડી ગયેલ છે જેને લઈને અનેક જીનાલયે જીર્ણ અવસ્થામાં આવી પડ્યાં છે, તથા અનેક ગ્રંથો જીર્ણ અવસ્થાને ભેગવે છે, તથા અનેક જીવ હિંસાઓ થતી હોવાથી તેને માટે બેદરકાર રહીયે છીયે, તેમજ હાનિકારક અનેક જાતના રિવાજો જેવાકે—બાળલગ્ન, વૃદ્ધલગ્ન-કયાવિય,–ગેરવાજબી ખર્ચ, વિગેરે દુષ્ટ રિવાજે ઝડ ઘાલીને બેઠા છે. એ વિગેરે ધાર્મિક તથા વ્યવહારિક સુખના સાધને ત્રુટી પડ્યા છે તે સાધને સુધારવાને તથા બંને પ્રકારના સુખને સરલ માર્ગ શેધવાને માટે આવા મહાપરિષદ્ મંડળ સિવાય આ કાળમાં કઈ રીતે બીજે રસ્તો નથી જ. જેથી આવા મંડળે જ્યાં સુધી

Page #297

૧૯૦૫ કોન્ફરન્સની અગત્યતા સંબંધી જૈન બંધુઓને અમૂલ્ય સૂચના. ર૭૫ કાર્યો હાથમાં લે નહી અને તેવા મંડળોના કાર્ય કરનારાઓને જ્યાં સુધી મદદ કરી તેવા કાર્યો ઝીલી લઈ તે પ્રમાણે તેને અમલ કરી વર્તન સુધારીએ નહીં ત્યાં સુધી આપણે અથવા આપણે વ્યવહાર સુધરવાને નથી, તેમજ ધાર્મિક સુખ પણ મેળવવાના નથી. જેથી આપણે બંને પ્રકારના સુખો લેવા ઈચછનારા જૈન બંધુઓએ પ્રથમ પિતાના વિચારો સુધારવા જોઈએ અને સમગ્ર રીતે જન સમાજના આચાર વિચાર સુધારવા માટે હંમેશા કેન્ફરન્સ જેવા મહાન સમાજ કાર્ય કરી શકે છે જેથી આવા પ્રકારને ભગીરથ પ્રયત્ન આપણું ઉપર બતાવેલ બંને પ્રકારના સુખ મેળવવા માટે સંપૂર્ણ અંશે આપણી આ કોન્ફરન્સ ઉઠાવે છે જેથી તેને દરેક જૈન બંધુઓએ પૈસાથી, પોતાની બુદ્ધિથી, પિતાના હદય બળથી, પિતાના વિચારોથી તેને બળ આપવાની જરૂર છે. આવા આવા શુધ્ધ વિચારોનું સમગ્ર બળ સર્વ બળામાં સર્વોત્કૃષ્ટ છે. તેથી કરી ઘણું મનુષ્યનું તેવા વિચારે અને તે પ્રમાણે વર્તન તથા અમલ કરવાની પ્રવૃતીએ કરીને અનેક જાતની સુધારણ થતાં હીત થઈ શકશે.
પ્રીય જૈન બંધુઓ ! તમો ઉત્તમ, મધ્યમ કે કનીષ્ટ વિચારવાળા અને અધિકાર વાળા છે તે પણ આવા મંડળમાં ભાગ લેવાથી, તેમાં થતાં કાર્યોને પૂર્ણ રીતે માન આપી અમલ કરવાથી આપણે અમુક વખતે આપણે ઉચ્ચ વ્યવહાર બનાવી શકીશું. અને તેવી રીતે ઉચ્ચ વ્યવહાર બનવાથી આપણું ધર્મની લાગણીઓ પૂરાયમાન થતાં ઉત્તમતા પામી કમે ક્રમે સીધ્ધ પદ પ્રાપ્ત થવામાં મુશ્કેલી નડતી દુર થશે.
હું દુઃખી છું, હું વ્યાધીવાન છું, હું દારિદ્રવાન છું એવા પિકારો શા માટે પાડવા જોઈએ? તે પોકારે બંધ કરવાને વ્યવહારિક તથા ધાર્મિક સુખ પામવાના ઉપાય પેજવાની જરૂર છે. તે ઉપાસે જવાને માટે આવા કેન્ફરન્સ મંડળમાં દાખલ થઈ તેને મદદ કરવાની જરૂર છે, તેના વિચારોનું પોષણ કરવાની જરૂર છે, તેમાં મુકાતા ઠરાવોને અમલ કરી તે પ્રમાણે ચાલવાની જરૂર છે, અને તે પ્રમાણે વર્તન કરવા કરાવવાની જરૂર છે. જેથી પરિણામે આપણે જે જાતનું દુઃખ હશે તે તે પ્રમાણે વર્તવાથી, અમલ કરવાથી તેનું શ્રેય ઈચ્છવાથી, તેને આત્મિક બળ આપવાથી મટશેજ.
આવા મંડળથી અને તેમાં થતાં કાર્યોથી વ્યવહારિક સુખ મેળવનારને તે, અને ધાર્મિક સુખ મેળવનાર તે, અને બંને મેળવવા ઈચ્છનારને બંને સુખ મળશે. એટલું જ નહીં પણ સમગ્ર જ્ઞાન–સમગ્ર સુખ-સમગ્ર ઐશ્વર્ય, સમગ્ર સામર્થ્ય, સમગ્ર વૈભવ અને સમગ્ર લાભ એ વિગેરે પ્રાપ્ત કરવાને માટે આ કાળમાં આવા મંડળની જરૂર છે. તેમજ આવા મંડળના સવિચારોનું અને તેમાં થતાં કાર્યોનું બળ વધારવાની અને તે વધારવા તેને અમલ કરવા સૈ જૈન બંધુઓની પૂરજ છે. આવી આવી ઉચ્ચ પ્રવૃતીઓ થવા માટે થોડી મુદત અને ઝાઝા બળની જરૂર છે. કેટલાએક ભાઈઓ કદાચ
એવો વિચાર કરતા હશે કે ત્રણ વર્ષમાં કેન્ફરન્સ શું કર્યું, તે તેના જવાબમાં એટલુંજ માત્ર બશ થશે કે-જેમ નાના નાના ઝરણું એકઠા થઈ એક મોટી નદી બની

Page #298

૨૭૬ જૈન કન્ટ્રન્સ હેરેલ.
ઓગષ્ટ જાય છે તેમજ આપણી પાસે છેડા રૂપિયા હોય તેના કરતાં ઘણું માણસના ઝાઝા રૂપિયાનું એક મોટું ભંડોળ એકઠું થવાથી એક વેપારની મેટી પેઢી (મુંબઈ બેંક જેવી બેકમાં ઘણું માણસેના શેરેથી નાણા એકઠા કરવાથી, જેમ મોટી પેઢી) બની કરેડો રૂપિયા પેદા કરે છે, તેમાં વિવિધ વિચાર અને બળવાળા એક કાળે થતાં એક જાતના વિચારોથી સમર્થ થઈ બળ જામે છે અને તે વડે મોટા મોટા કઠણ અને ઉત્તમ કાર્યો સરળતાથી સાધી શકાય છે. જેથી આવું સમગ્ર હીત કરવાને મુદત અને બળની જરૂર છે અને તેવું બળ ધીમે ધીમે વધતું જાય છે એવું આપણે આ વખતે વડોદરા મુકામે જોયેલ છે. તે ઉપરથી આપણે ત્રણ વર્ષથી કરતા આવેલ કાર્ય આગળ ઉપર વધારે બળવાન થઈ, આપણાને બંને પ્રકારના સુખસાધન સંપાદન કરાવશે તેમાં શક નથી. પરંતુ તેવું બોલવા કરતાં અથવા બીજો કોઈ પણ વિચાર નહીં કરતાં આ મંડળની ઐક્યતામાં તેના બળમાં–તેમાં થતા કાર્યોને અમલ કરવામાં કેમ રૂચી થાય તેવા ઉપાયે દરેક જૈન બંધુઓએ લેવાની તાત્કાલીક જરૂર છે. જેમ જેમ તેવા ઉપાયે જાતા જશે, જેમ જેમ તેના બળની વૃધ્ધિ થતી જશે, તેમ તેમ તેને સમગ્ર લાભ આપણી કમને સ્વભાવિક પ્રગટ થયા વિના રહેશે નહીં.
કેઈ મનુષ્ય કેઈ કામ અગર વેપાર તેમાં તે થશે તેવું સમજીને કરજ નથી, પરંતુ તેમાં પ્રમાણીકપણું, ખંત અને ઊદ્યમ સતેજ રાખશે તે તેમાં તે ખાવ્યા વિના રહેજ નહીં, તે આવા સમગ્ર હિત કરવાના હેતુવાળા આ મંડળને જે જૈન બંધુઓ (આપણે) ખંતથી મદદ કરીએ, તેના કાર્યને માન આપીયે, તેમાં નિષ્કપટપણે અને નિભમાનપણે ભાગ લઈ તેમાં થતાં કાર્યોને અમલ કરીયે, કરાવીયે અને આવા મંડળનું દીનપ્રતિદીન શ્રેય ઈચ્છીયે તે આપણે આપણા કુટુંબનું–આપણે કેમનું શ્રેય થયા સિવાય રહેવાનું જ નથી.
(અપૂર્ણ).
વાળાકુચી
લખનાર-ત્રીભવનદાસ લહેરચંદ શાહ. એલ. એમ. એંડ ઐસ. પોરબંદર). વાળા કુંચી એ શબ્દથી સર્વ કઈ જૈન મૂર્તિપૂજક જાણીતા હશેજ. તે સુગધી વાળાની બને છે અને જુદી જુદી લંબાઈ તથા જાડાઈની બાંધવામાં આવે છે. વાળ કચી વિશે શું હશે અને આવી નીર્જીવ વસ્તુ માટે અહિ શું લખવામાં આવ્યું હશે તે મનમાં તરત સવાલ ઉત્પન્ન થાય પણ વાંચક જનને વિચાર કરવાની બહુ તસ્દી આપવા પહેલાં બેદયુક્ત એટલું જ છે કે તે અત્યંત અનર્થ ઉપજાવનારી વસ્તુ છે, તે સુજ્ઞને નીચેની હકીકતથી જાહેર થશે.

Page #299

૧૦૯૫] વાળાકુંચી.
૨૭૭ આપણુ ધર્મને મૂળ પાયે “હંસા પરમો ધર્મ છે અને તે આધારે જે કે સર્વત્ર અને હિંસાને એકાંત ત્યાગ સંસારમાં રહીએ છઈએ ત્યાં સુધી કરી શકતા નથી પણ જેટલે દરજે તે મૂળ આશય સચવાય તેટલે પ્રયત્ન કરીએ છઈએ. આ પણ ધર્મમાં તે સાથે એમ પણ છે કે હિંસા કરવી, કરાવવી, તથા અનમેદવી તે સર્વેથી અશુભ કર્મને ઉદય થાય છે તે ઉપરાંત મન, વચન, કે કાયાના કેઈ પણને
ગ થવાથી પણ અશુભ કર્મને ઉદય થાય છે. એક અડદને કુકડા કરીને વસુદેવ રાજાએ મારી નાંખવાથી તથા શ્રેણીક રાજાના વખતના એક કસાઈએ કુવામાં પાડાનુ ચિંતવન કરીને ફકત લીટા દેરવાથી અને તે પ્રમાણે મનના માઠા પરિણામથી પણ કેવું નાપાક કર્મ ઉપાર્જન કર્યું છે તે આપણા ઘણાના જાણવામાં છે. મતલબ કે ઉ. પરના ત્રિવિધ ત્રીવિધ ગણતાં નવ પ્રકારમાંથી ગમે તે પ્રકારે હિંસા કરવાથી અશુભ કર્મ પમાય છે, પછી તે હિંસા સૂમ કે બાદર જીવની હોય તે પણ તફાવત પડે નથી. તોપણ વ્યવહારીક આંખે જોતાં સૂક્ષ્મ વનસ્પતિ કરતાં મોટી વનસ્પતિ, મોટી વનસ્પતિ કરતાં પશુને, પશુ કરતાં મનુષ્યને, મનુષ્ય કરતાં સાધુ સાવિને અને સાધુ સાથ્વિ કરતાં તીર્થંકર મહારાજને ઉપદ્રવ કરવામાં બળવત્તર પાચકર્મ બંધાય છે. હવે તીર્થંકર મહારાજ પ્રત્યક્ષ હોય કે પ્રતિમા રૂપે હોય અને તેમને ઉપદ્રવ કરવામાં આવે તો પણ તે સરખું જ ગણાય.
વાંચક જનને સ્વભાવિક મનમાં શંકા થશે કે અહિ વાળાકુંચીના વિષય સાથે તીર્થકર મહારાજની આશાતનાને શું સંબંધ છે? આપણે જાણીએ છીયે કે દેરાર, રેમાં પૂજા કરતાં પ્રભુજીને અંગહણ કરતાં પ્રથમ પ્રક્ષાલન કરવું પડે છે અને પછી વાસી ચંદનાદિ હોય તેને સાફ કરવાને વાળાકુંચી કે જે કલંકીત તથા અનર્થ ઉત્પન્ન કરનારી છે તેનો ઉપયોગ લેવાય છે. વાળાકુંચીને આવા હલકાં વિશેષણો શા માટે લગાડવાં પડે છે તે કે તેના ઘસવાથી કેટલેક ઠેકાણે અજ્ઞાન પૂજારીઓ ખૂબ ભાર દઈને ઘસે છે તેથી પ્રભુજીનું અંગ (પ્રતિમા) ઘસાય છે અને તેમ દરરોજ ઘસાવાથી લાંબા કાળે તેનું એવું સ્વરૂપ થાય છે કે તેનું વર્ણન કરવું અશક્ય છે. આવી સ્થિતી ધાતુની પ્રતિમાની થાય છે એમ નહિ પણ આરસના બીબની પણ તેવિજ અવસ્થા થાય છે. જેમ સર્વેથી કઠણ ગણાતા કાળમીઠા પથ્થરને કુવા ઉપરની પણુઆરીઓના દેરડાના ઘસાવાથી ઉડા કાપા પડી જાય છે અને લાંબે કાળે ભાંગી જાય છે તે આરસપહાણ કે ધાતુની પ્રતિમાની શી વાત! મોટી પ્રતિમા હોય તે બેડોળ થતી આકૃતિ એકદમ નજરે નથી પડતી પણ આગળ આગળની પ્રતિમા હોય તે એક બે વર્ષમાં તેનું રૂપ કેવું થાય છે તેને અનુભવ પૂજા કરનારા જાણતા હશેજ. તથા હમેશાં સંપૂર્ણ પ્રક્ષાલન કરવાને બદલે વાળાકુંચીને એક છેડે વારંવાર પાણીમાં બળીને ઘસાય છે એટલે કે મૂર્તિ બરાબર સાફ થતી નથી અને તેથી વાળાકુચીના કટકા થયેલ કુચડાને ભાગ પ્રભુજીના અંગ ઊપર ખૂણે ખાંચરે ભરાઈ જાય છે અને પૂજાના નામને એબ લગાડે છે. ભાઈઓ! શું આ થોડે અનર્થ કહેવાય ?

Page #300

૨૭૮ જૈન કે જૂસ હેરે.
ઓિગષ્ટ આપણે કેન્ફરન્સમાં જીર્ણોદ્ધાર, જુની વસ્તુઓને સંગ્રહ કરવા વગેરે કરાવે કર્યા જઇએ છીએ ત્યારે બીજી બાજુ ઉપર લખ્યા પ્રમાણે વાળાકુચીના ઘસારાથી બીબ ઊપરના લેખ તેમજ પ્રતિમાના દરેક અવ્યવોને ઘસારો કરી જીર્ણ વસ્તુનું નામ નીકંદન કરવાના પગલાં ભરીએ છીએ. આવી ભીન્નતા સૂચવે છે કે આપણે ખરે માર્ગે પ્રવર્તતા નથી તે અતિ શેકજનક છે. મારા વ્હાલા જૈન બંધુઓ ! જ્યારે અન્ય દેશ દેશની સરકારે સંગ્રહસ્થાન (Museum) બનાવી જુની વસ્તુઓને સંગ્રહ કરે છે ત્યારે આપણે જીર્ણોધ્ધાર કરવાને બદલે જીર્ણ વસ્તુઓને વિનાશ કરીએ છઈએ.
કેઇ એમસવાલ કરે કે વાસી ચંદન વગેરે કેમ સાફ કરવું ? શું આપણેજ ત્યારે મૂર્તિપૂજકો છીએ. નહિ ! અન્ય ધર્મને લેકે પૂજા કરે છે, ચંદનાદિ વિલેપન કરે છે, પ્રક્ષાલન કરી સાકરે છે, પણ તેઓ આપણું માપક અનર્થકારક વાળાકુંચી વગર સારી રીતે દેષ રહિત પૂજા કરે છે તે આપણે આપણી આ અજ્ઞાનતાને નાશ કરવો જોઈએ તથા સુધારો કરવા મથન કરવું જોઈએ. પ્રભુજીના અંગ ઉપરનું ચંદન વગેરે સાપ કરવાને રૂપાની સળીઓ બનાવીને જોયેલ મલમલના પાટા વીટીને ધીમે ધીમે સાફ કરીએ તે ગમે તે અવ્યવો સહેલાઈથી સાફ થઈ શકે. પણ તેમ કરવામાં ધિરજ તથા દર વર્ષે ચેડા પૈસાને ઉપભેગ આપવો જોઈએ. તે શું તે આપણાથી ન બની શકે? ખાસ પૂજારીઓ આ કામ માટે રોકવામાં આવે છે અને જેનું કામ આખો દિવસ દેરાસરજીમાં પૂજા સંબંધી સાપુ સુફ કરવાનું છે, એટલે જે ધિરજની જરૂર છે તે પૂજારીઓ પૂરી પાડી શકે અને ભક્તિ યુક્ત જૈન ગ્રહ પિસા સંબંધી સહાયતા આપી શકે તે આ બન્ને મુશ્કેલીઓ સહેલાઈથી દૂર થઈ શકે અને અનંતા પાપબંધનમાંથી આપણે શીધ્ર મુક્ત થઈ શકીએ તેમાં સંદેહ નથી. કહેવત છે કે “When there is a will there is a way.” તે પ્રમાણે વાળાકુંચીની આશાતના ટાળવા માટે નીચે પ્રમાણે ઠરાવ કરવાની આવશ્યક્તા છેઃ(૧) જેમ પીછાની પીઓ, કચકડાની જણસે, ચામડાંના પુઠાં વગેરે નહિ
વાપરવા કોન્ફરન્સ કરો કર્યા છે તેમ પૂજામાં વાળાકુંચી નહિ વાપ
રવા ઠરાવ કરે. (૨) કોન્ફરન્સના ઠરાવને દરેક જગ્યાએ અમલમાં મૂકવા બનતે પ્રયાસ કરે
જોઈએ. (૩) વાળાકુંચી માટે પુરતું જળ વાપરવું અને સાપ્ત કરવા માટે રૂપાની સળી
અને શુધ્ધ કરેલ કપડાને ઉપયોગ કરતા રહેવું અથવા તે તે
કઈ બીજે ઉત્તમ ઉપાય જ જોઈએ. (૪) ધિરજ અને ખંતથી કામ કરનાર ગોઠી યા પુજારી રાખવા જોઈએ. (૫) ઊપલા ઠરાવો અમલમાં બરોબર આવે છે કે નહિ તે માટે દરેક જગ્યાએ
કમીટી નીમવી જોઈએ. ઊપરના લેખમાં કઈને ભિન્નતા જણાય તે મહેરબાની કરી આ પત્ર દ્વારાએ લખશે તે હું ઊપકારી થઈશ.

Page #301

૧૯૦૫]
२७८
જૈન બંધુઓની પડતીનું એક સજડ કારણ. જન બંધુઓની પડતીનું એક સજડ કારણ અને
તે નાબુદ કરવાની દરખાસ્ત.'
( લખનાર–કેશવલાલ હીરાલાલ. ) જ્યારે હું મારા સ્વધર્મી ભાઈઓ તર નજર કરું છું ત્યારે ચમત્કારીક દેખાવ મારી નજરે પડે છે. તે એ છે કે કેટલાક મારા ભાઈઓએ હલકી કોમની ઓરતે સાથે સંબંધ કર્યો છે, કેટલાકે તેઓની સાથે જમવાનું શરૂ કર્યું છે, કેટલાકે તેઓના હાથનું રાંધેલું જમવાનું શરૂ કર્યું છે, અને કેટલાક તે છેક તેવા વર્ણની સ્ત્રીઓ સાથે ઘર માંડી બેઠા છે. જૈન ગ્રહસ્થ કેલણ, વાઘરણ કે દરજીની રાંડરાંડ, ધણીઆતી અને કુંવારી તેની સાથે ઘર માંડી બેઠા છે ! એટલું જ નહીં પણ સસ લમાન ઓરત સુધાંત પોતાના ઘરમાં લાવ્યા છે, અને તેવા દાખલા આ દેશમાં મોજુદ છે. તેવામાં તર સાધારણ રીતે આપણે સર્વ ધીકારની નજરથી જોઈએ છીએ, પણ તેઓનું આ નીચ કૃત્ય કરવાનું કારણ શોધી તે દુર કરવાનો પ્રયાસ કરવાનું ઘણાજ છેડાને મન થતું જણાય છે. આવી રીતે કરનારમાંથી ઘણાખરાઓનું કારણ એ નિકળે છે કે પચીસ ત્રીશ વર્ષની ઉમરે પહોંચ્યાં છતાં, ગુજરાન કરવા શક્તીમાન થયાં છતાં, સ્વધર્મી અને સ્વજ્ઞાતીની કઈ કન્યા મળી શકી નહી, કારણ કે સ્વધર્મી વર્ગમાં કન્યાવિક્રયને પ્રચાર વધી જવાથી હજાર બલકે તેથી પણ વધારે રૂપીઆ કન્યાના લીધા સીવાય ઘણું ચેડા કન્યા પરણાવે છે. જુવાનીનુ એકલા રહેવાનું દુઃખ વેઠવું, કામ ધંધાથી પરવારે ત્યારે એકલા ઘેર રહેવું, શેક આનદમાં કઈ સહભા ગીની સીવાય વધારે પીડાવું એ બધું સહન ન થઈ શકવાથી ન છૂટકે લાઈલાજ બનીને આ કુડું કૃત્ય તેઓને કરવું પડે છે.
મારી સ્વધર્મી બેહેને તરફ નજર કરૂં છું તે જૈનશાળામાં અભ્યાસ કરતી બહેનેમાંથી કેટલીક ૧૪-૧૬–૧૮-૨૦ અને ૨૨ વરસ સુધીની કુંવારી નજરે પડે છે. ઉપાશ્રયમાં સામાયિક પ્રતિકમણના વખત ઉપર ૨૦ વરસની અંદરની રાંડરડે નીહાછું છું. આવા ૨જ ઉપજાવનારા વખતે પણ તેની દયાજનક સ્થીતી તથા કમનશીબીનું કારણ શોધવા સ્વભાવીક મન થાય છે.
આ બધી પડતી સ્થીતીનું કારણ બીજા ઘણા કારણોમાંનું મુખ્ય એક માલુમ પડે છે. તેને “કન્યા વેચાણ” કહે કે “કન્યા વિકય” કહો. આ અધમ રીવાજથી આપણી જ્ઞાતીમાં મોટી ઉમરનાં સ્ત્રી પુરૂષે અવીવાહીત માલુમ પડે છે. કારણ કે હાલની ટુકી કમાણીના અંગે હજારો રૂપીઆ આપીને પરણવાનું ઘણાખરાઓથી બની શકતું નથી. અને જ્યારે યંગ્ય ઉમર અને લાયકાતવાળા પાસેથી પિસા નથી મળી શકતા ત્યારે પચાસ વરસ ઉપરાંતના અગર તે તુલા, લંગડા, આંધળા કે કઈ પણ શારીરીક ખોડવાળા અગર પરધર્મવાળાને કન્યા આપે છે અને કાંતે સુકમળ

Page #302

૨૮૦ જૈન કપૂર સ હેરેડ,
(ઓગષ્ટ કન્યાને પરદેશ કે જયાની ભાષા પણ તે બીચારી સમજતી ન હોય ત્યાં પરણાવે છે. અને કદાચ એગ્ય ઉમર અને લાયકાતવાળા સાથે પરણાવે છે તે તેની પાસેથી એટલા બધા પૈસા લુંટી લેવામાં આવે છે કે પરણ્યા પછી તે તેને નીર્ધન સંસાર શરૂ કરે પડે છે. અને પૈસાની પુરી તંગીને લીધે સ્વતંત્ર ફાવતે ઉદ્યમ નહીં કરતાં કઈ પણ હલકી નેકરીમાં પેસી મહા મુસીબતે બે પેટનું ગુજરાન ચલાવે છે. બુઢા | સાથે પરણાવે છે તે કન્યા વેળાસર રાંડી યોગ્ય ઉમરની લા લેવા જેવડી થાય ત્યારે જીદગી પર્યત શેકજનક સ્થીતીએ પહોંચે છે. અને તેના અર પરીણામે વર્ણવવા કરતાં વધારે સારી રીતે સમજી શકાય છે અને આબરૂની ખાતર તેવાં અઘેર કૃત્યમાં સગાવહાલાઓને ભાગ લેવા પડે છે. શારીરીક ખોડવાળા સાથે પરણાવવાથી પ્રજા ખેડવાળી થવા દેહસત છે અને જે વળી ધણી ધણી આણ વચ્ચે રાસ્તી નથી આવતી તે ઘરસંસાર ઘણી મુશ્કેલીવાળે થાય છે અને સંસારસુખની આશા રાખવી એ નિષ્ફળ જાય છે. પરધર્મવાળા સાથે પરણાવતાં કેટલી મુશીબતે પડે છે તે સુજ્ઞ ધમી ભાઈઓની જાણ બહાર નહીં હોય એમ ધારી હું અહી લખતે નથી, અને બાળાએને પરભાષાવાળા પરદેશમાં આપવી તે તે તેને દેશનીકાલની સજા કર્યા બરાબર છે. તે માટે સર્વ સ્વધર્મી ભાઈઓની ઉન્નતી ઈચ્છનારા કન્યાવિકય તરફ ધીક્કારથી જોઈ તે રીવાજ નાબુદ કરવા પ્રયાસ કરવા સર્વને મારી વિનંતી છે. અને જે રીતે વિધવા વિવાહે ઉતેજક ગ્રહ તરફથી તેવા વીવાહને આશ્રય આપવા માટે ફંડ તથા મંડની સ્થાપના થઈ છે, તેવા હરકે બંધારણ ઉપર આ દુષ્ટ રીવાજ બંધ કરવા “કન્યાવિકય નષેધક ફંડ તથા મંડળીઓ” સ્થાપન કરી તે બાબત પગલાં ભરવાં અને જૈન કોમને એવા નીચ અને ગેરઆબરૂ ભરેલા રીવાજમાંથી બચાવવા તન, ધન, અને મન દઈ મહેનત લેવા હવે વખત આવી પુગે છે.
શ્રી જૈન (વેતાંબર) ડાયરેકટરી. ગુજરાત, કાઠીયાવાડ અને દક્ષીણના જૈન ભાઈઓને અગત્યની સુચના.
ગુજરાત, કાઠીયાવાડ અને દક્ષીણના અમારા જૈનબંધુઓને વિનંતી કરવામાં આવે છે કે આ ભાગનું કામ લગભગ પુરું થવા આવ્યું છે અને બે ત્રણ અઠવાડીયાં પછી તેને છાપવા સારૂ તજવીજ કરવાની છે તે જે ગૃહસ્થ તરફ ડીરેકટરીને લગતાં ફોર્મ મોકલવામાં આવ્યા હોય તેમણે બનતી તાકીદે જોઈતી હકીક્ત ભરીને અમારા તર રવાના કરવા કૃપા કરવી. ઉતાવળ કરવાની મતલબ એજ કે જુદે જુદે ઠેકાણેથી ફર્મ ભરાઈને આવ્યા પછી અમારે તે ફેર્મોની તારવણી કરવી પડે છે અને તેમાં, ઘણો વખત જાય તે સ્વભાવીક છે. સઘળે પત્રવ્યવહાર નીચેને શીરનામે કરે.
એસીસ્ટન્ટ સેક્રેટરી શ્રી જૈન વેતાંબર કોનફરન્સ.
સરા બજાર-મુંબઈ.

Page #303

૧૯૦૫] પાટણના જૈન બધુએને અગત્યની સુચના ૨૮૧ ચોથી કોન્ફરન્સ ભરવાના વખતના સંબંધમાં પાટણ
નિવાસી જૈન બંધુઓને અગત્યની સૂચના.
(લખનાર એસીસ્ટન્ટ સેક્રેટરી, શ્રી જેન વેતાંબર કેન્ફરંસ-મુંબઈ).
ગયે વર્ષ વડોદરા ખાતે ભરાયેલી ત્રીજી કન્ફરંસના મેળાવડા વખતે ચોથી કોન્ફરંસ પિતાને ત્યાં ભરવાનું આમંત્રણ આપણા પાટણ નિવાસી જૈન ભાઈઓ તરફથી થતાં તે ઘણી ખુશી સાથે કબુલ રાખવામાં આવ્યું હતું અને તે પ્રમાણે ચોથી કોન્ફરંસને મેળાવડો પાટણ ખાતે કરવાનો નિશ્ચય કરવામાં આવ્યું હતું. આ પ્રમાણે કરવાથી અમારા પાટણ નિવાસી જૈન ભાઈઓએ તેને લગતી સઘળી તૈયારીઓ કરવા માંડી છે અને રીસેશનકમીટી વગેરે નીમી કોન્ફરસને લગતા ખર્ચ વિગેરેને પુગી વળવા સારૂ ફૂડ પણ શરૂ કર્યું છે અને અત્યાર સુધીમાં ત્યાંના ઉદાર વૃત્તિવાળા જૈન ભાઈઓ તરફથી સારી રકમે તે ફંડમાં ભરવામાં આવી છે. વળી કરંસ ભરવા સારૂ કરે તે પ્રાથમીક પત્રવ્યવહાર શરૂ કરવા તથા પિતાને
ત્યાં ભરાનાર મહા મંડળના પ્રમુખપદ માટે યોગ્ય નરની પસંદગી કરવાને જોઈતી તપાસ વગેરે કરવામાં પણ તેઓ ચુક્યા નથી. વળી મહા મંડળને સારૂ મંડપ તથા દેશના જુદા જુદા ભાગમાંથી આવનારા સ્વધર્મ પ્રતિનીધીઓ સારૂ ઉતારા વગેરેની વ્યવસ્થા કરવા વગેરે સઘળી તૈયારીઓ કરવામાં તેઓ અત્યારે ગુંથાઈ ગયા છે.
આપણી કોન્ફરંસ સાધારણ રીતે નબર માસમાં ભરાય છે અને તે જ પ્રમાણે પાટણ શહેરમાં પણ આ મંડળને મેળાવડો નબર માસમાં જ અમારા પાટણ નીવાસી ભાઈઓ કરે તે સ્વભાવીક છે. પરંતુ વડોદરા ખાતે ભરાયેલા આ મંડળના ત્રીજા મેળાવડા પછી આ વર્ષના નવેમ્બર માસમાં નામદાર પાટવી કુંવરતથા તેમની મહરદારની આ દેશમાં પધરામણી નક્કી થઈ છે અને તેથી કરીને તેની ધામધુમમાં રોકાઈ જઈને જુદા જુદા ભાગના જૈન શ્રીમતે, અમલદારો અને બીજા પ્રતિષ્ઠીત ગ્રહો તેજ માસમાં ભરાનારી આપણી ચોથી કેન્ફરંસમાં હાજર ન રહી શકે તે સ્વભાવીક છે. આ મહાન શુભ પ્રસંગે દેશના જુદા જુદા ભાગના મોટાં શહેરોમાં ભારે ધામધુમે કરવાની અત્યાર પહેલાં તૈયારીઓ શરૂ કરવામાં આવી છે અને તેથી કરીને કેટલાએક આ ધામધુમો નજરે જોવા સારૂ તથા કેટલાએક આ માનવતા પરોણાઓના દીદારને દર્શનનો લાભ લેવા સારૂ રોકાઈ જશે. વળી કેટલાએક મોટા અમલદારો તથા અમુક શહેરોના આગેવાન તરીકેની પોતાની ફરજેને અંગે પોતાનું સ્થળ ન છેડી શકે એ બનવા જોગ છે. દાખલા તરીકે મુંબઈ, અમદાવાદ, ગ્વાલીયર, જેપુર, કલકત્તા વિગેરે સ્થળો કે જ્યાંની નામદાર પાટવી કુંવર અને તેમની મેહરદાર જરૂર મુલાકાત

Page #304

૨૮૨
જૈન કેરનસ હરેડ. લેનાર છે ત્યાંના જૈન આગેવાને, અમલદારો તથા અન્ય ભાઈઓને પિતાનાજ સ્થળમાં રેકાઈ રહેવું પડે અને તેને લીધે તેજ અવસરમાં પાટણ ખાતે ભરાનાર કેન્ફરંસમાં કદાચીત તેમનાથી હાજર રહી ન શકાય. નામદાર પાટવી કુંવરની આ દેશમાં થનાર પધરામણી ખરેખર જેમ અન્ય રાજ્યનિષ્ટ પ્રજાઓને આવકારદાયક છે તેમજ આપણી જૈન પ્રજાને પણ છે પરંતુ તેજ માસમાં પાટણ ખાતે ભરાનાર કેપૂરસમાં જુદા જુદા ભાગના જૈન ભાઈઓને હાજરી આપતાં અટકાવવાની તે કેટલેક અંશે અસર કરે તે નકકી જ છે. આવાં કારણોને લીધે જે પિતાને ત્યાં ભરાનાર કન્ફરંસ તેઓ બરાબર તેહમંદ બનાવવા ઈચ્છતા હોય તે આ વર્ષ સારૂ તેને ભરવાનો વખત બદલવાની અમે અમારા પાટણ નિવાસી ભાઈઓને ખાસ ભલામણ કરીએ છીએ. વળી આ સાથે ગયા ઓગષ્ટ માસમાં આખા ગુજરાત પ્રાંતમાં પડેલા ભારે વર્ષાદે જે સંકટ ફેલાવ્યું છે તેથી પાટણમાં પણ હજારે ઘરે પડી જઈ ઘણું નુકશાન થયેલું આપણું જાણવામાં આવ્યું છે અને કેન્ફરંસની તૈયારીઓ કરવામાં રોકાયેલા પાટણના અમારા જૈન ભાઈઓને પિતાના પડી ગયેલાં ઘર વગેરે સમાવવામાં રોકાઈ જવું પડયું હશે. વળી આ સાથે જ્યારે પાટણમાં અમારા જાણવા મુજબ આશરે ૩૦૦૦ ઘરે પડી ગયાં છે તે જુદે જુદે ઠેકાણેથી પધારનાર ડેલીગેટેને ઉતારા વિગેરે આપવાની પણ તેઓને ઘણી જ અડચણ આવવા સંભવ છે.
આ સઘળા સંગે જોતાં અમારૂં તે એમ માનવું છે કે પાટણની કેન્સ ભરવાના વખતમાં ફેરપાર કરવાની ખાસ જરૂર છે અને જે તેઓ તેમ નહીં કરે તે અમારા ધારવા પ્રમાણે જુદા જુદા સ્થળને આગેવાનો અને અન્ય ભાઈઓ પુરતી સંખ્યામાં કેમ્પસમાં હાજર રહી શકશે નહીં અને તેથી કરીને પોતાને ત્યાં ભરાનાર કેન્ફરંસ ફોહમંદ બનાવવાની જે કુદરતી ઈચ્છા તેઓમાં હોય તે ઘણે અંશે પાર પડી શકશે નહીં. વળી આ સાથે પાટણ શહેરમાં ગયા ભારે વરસાદે જે આફત ફેલાવી છે તેની અસરથી કેન્દ્રરસ ભરવામાં જે મોટી મોટી તૈયારીઓ કરવી. પડે તે સર્વે તૈયારીઓ કરવાનું તેઓથી બની શકશે કે કેમ તે પણ શંકા ભરેલું થઈ પડ્યું છે કારણ કે સર્વે ભાઈએ આ કારણને લીધે અન્ય વ્યવસાયમાં રોકાઈ ગયેલા હોવા જોઈએ. હવે જે કોન્ફરંસ ભરવાનો વખત આગળ લેવામાં આવે છે, તે સાથે એટલું પણ ધ્યાનમાં રાખવાની જરૂર છે કે તે બનારસ ખાતે ભરાનાર કોંગ્રેસ અને મહાન પ્રદર્શન પછીજ રાખવા ઠીક થઈ પડશે કારણ કે કોંગ્રેસમાં ભાગ લેવા તથા દેશી હુન્નર અને કારીગીરીનું મહાન પ્રદર્શન નિહાળવા અમારા ઘણા શ્રીમતી જૈન ભાઈઓ જાય તે સ્વભાવીક છે. આ સર્વે બાબતે ધ્યાનમાં લેતાં પાટણ ખાતેની ચોથી કે રસ ભરવાને વખત મહા મહીનામાં રાખો ઠીક થઈ પડશે અને તેથી અમે આશા રાખીએ છીએ કે, અમારા પાટણ નિવાસી સુજ્ઞ જૈન બંધુઓ અમારી આ સુચના ઉપર યેચ લક્ષ આપી આભારી કરશે.
=
=
=

Page #305

૨૮૨
૧૯૦૫]
' ફુટ વિચાર. સ્કુટ વિચાર.
(લખનાર-આસીસ્ટન્ટ સેક્રેટરી, શ્રી જેન વેતાંબર કેન્ફરંસ-મુંબઈ)
પુર્વમાં આવેલી કલ્યાણક ભૂમીઓમાં ગયા જુન માસમાં જણાવેલ સર્વ ઠેકાણે પુર્વની કલ્યાણ
જીર્ણોદ્ધારનું કામ ચાલી રહ્યું છે. શહાજાનપુરનું દેરાસર ભસીનો જ ઘણી મહેનત કરીને બાબુ રાયકુમારસીંગજીએ ઉઘડાવ્યું છે દાર,
અને પુજા વિગેરે શરૂ થઈ ગઈ છે તથા મરમ્મત કરાવવાનું
પણ ચાલુ થયું છે. આ બાબતમાં લખવાળા બાબુ પરતાપચંદજી, બાબુ ચુનીલાલજી, અને બાબુ મોતીલાજી કે જેમના લખાણ ઉપરથી બાબુ રાયકુમારસીંગજીએ આ બાબતમાં ત્યાં જઈને તજવીજ કરી તેમને ઘણેજ ધન્યવાદ ઘટે છે. ગયે વર્ષે આ મંદીરને વાસ્તે કપૂરેસ તરથી રૂ. ૧૦૦ મોકલવામાં આવ્યા હતા અને તે જ રીતે જરૂર પ્રમાણે મોકલવામાં આવશે.
આઉદ પ્રાંતમાં શ્રી કંપલાજી પણ એક કલ્યાણક ભૂમી છે અને કેમ્પસ તરફથી તેના ઉદ્ધારનું કામ શરૂ કરવામાં આવ્યું છે.
અજોધ્યામાં ઘણુંખરૂં કામ થઈ ગયું છે. હવે ફકત કામ બાકી છે. ગયે વર્ષે આ કામ માટે રૂ. ૧૦૦૦)ની મંજુરી આપવામાં આવી હતી પરંતુ બાબુ રામચંદજીના સ્વર્ગવાસથી આ કામ બંધ પડી ગયું હતું. આ કામ માટે બાબુ રાયકુમારસીગજી એક સારા માણસની શોધમાં છે; મળેથી જલદીથી કામ શરૂ કરવામાં આવશે. શ્રી રાજગૃહીમાં જીર્ણોદ્ધારનું કામ ચાલે છે. પહેલાં પુજા વગેરેને બંદોબસ્ત ઠીક નહતું તેથી પુજારીઓને પગાર વધારવામાં આવ્યું છે અને હંમેશા પુજા વગેરે સારી રીતે કરવાને તેઓને તાકીદ આપવામાં આવી છે અને તે પ્રમાણે નીયમસર સારી રીતે પુજા વગેરે થયાં કરે છે. કલકત્તામાં બરા બજારમાં ત્યાંના શ્રી સંઘનું એક દેરાસરજી છે. તે દેરાસરને
વહીવટ બાબુ હીરાલાલજી જૌહરી કરતા હતા પરંતુ થોડા કલકત્તા શ્રી શંધનું 2. મર અને તે મા' વખત ઉપર કાંઈ કામ પ્રસંગે તેઓ દીલ્લી ગયેલા અને ત્યાં બંધી ઝઘડો. અચાનક ગુજરી ગયા. થોડા દિવસ બાદ મજકુરબાબુ હીરાલાલજીના
પુત્ર બાબુ ચુનીલાલજી જોહરી, બાબુ સીખરચંદજી તથા બાબુ રખવદાસજી અનુક્રમે સદહું દેરાસરજીના ટ્રસ્ટી, સીબાયત અને મેનેજર થઈ ગયા અને પિ. તાના વકીલ માતે જાહેર વર્તમાન પત્રોમાં તે મતલબની જાહેર ખબર છપાવી દીધી. આ ઉપરથી કલકત્તાના કુલ જૈન સમુદાયે એકમત થઈને તે બાબતમાં વિચાર કર્યો અને ઉપર જણાવ્યા મુજબના તેમના વર્તનને ગેરવ્યાજબી ગયું અને તે દેરાસરજીને

Page #306

૨૮૪ જૈન કેપૂરસ હરેલ્ડ.
ઓગષ્ટ વહીવટ ચલાવવાને તથા બાબુ ચુનીલાલજી વગેરે પાસેથી સદઈ દેરાસરજીને ભંડાર વગેરે સંભાળી લેવાને જોહરી, મારવાડી, બાહુચરી અને ગુજરાતી સાથમાંથી દરેકના ત્રણ ત્રણ થઈને બાર ગ્રહની કમીટી મુકરર કરવામાં આવી. મેંબરના નામો નીચે પ્રમાણે છે-રાય બદ્રીદાસજી મુકીમ બહાદુર, બાબુ મોતીચંદજી નખત, ચુનીલાલજી નિસાલી, મુન્નાલાલજી પારખ, મંગલચંદજી, રીકરણજી, માલચંદજી, પુનમચંદજી, હીરાલાલજી દુધેરીયા, જેઠાભાઈ જેચંદ, વલ્લભજી હીરજી તથા ઇંદ્રજી સુંદરજી. સદઉં ત્રણ ગ્રહસ્થને આ કમીટીએ ઘણી વખત કહેવડાવ્યા તથા લખ્યા છતાં તેઓએ ' ડારની સુપરત કરી નહીં અને અયોગ્ય જવાબ આપ્યા. આ ઉપરથી શ્રી સંઘના હકને નુકશાન થતું હોવાથી તેમજ બીજા સ્થળના તીર્થો તથા દેરાસરને વાતે એક ખરાબ દાખલે બેસતો હોવાથી ઉપર જણાવેલી કમીટીએ સદહું દેરાસરજીને કબજે લવાને કેર્ટમાં દાવો કર્યો છે. ' હાલમાં ગુજરાત, કાઠીયાવાડ અને દક્ષીણ પ્રાંતની જૈન ડીરેકટરીનું કામકાજ
| મુંબઈની હેડ ઓફીસમાં ચાલે છે. ગુજરાત અને કાઠીયાવાડ ન ડીરેકટરી. કેટલાક મોટા સ્થળે શીવાય લગભગ પુરાં થવાં આવ્યાં છે.
કેટલાએક મોહોટાં શહેરની ડીરેકટરી નહી આવેલી હોવાથી આ પ્રતિ પુરા થયેલા કહેવાય નહીં અને તેથી તેની સંપૂર્ણ તારવણી તથા તે તે પ્રાંતની સંસારીક સ્થીતી ઉપર રિપોર્ટ કરવાનું બની શકે નહીં અને તેને લીધે તે પ્રાંતની ડીરેકટરી છપાવવામાં ઢીલ થવાનો સંભવ છે. આ પ્રાંતના જે મોહાટાં સ્થળની ડીરેકટરી તૈયાર થઈને આવી નથી તે સ્થળોના આગેવાનોને અમારી નમ્ર વિનંતી છે કે તેમણે પિતાના સ્થળની ડીરેકટરી જેમ બને તેમ જલદીથી મોકલી આપવાની કપા કરવી કે જેથી કરીને ઉકત પ્રાંતની ડીરેકટરી છપાવવાની તજવીજ કરવામાં સવડ પડે.
આ પ્રાતિની ડિરેકટરીના સંબંધમાં અમારા અનુભવ ઉપરથી અમને એમ માલમ પડે છે કે મેહોટાં શહેરો કરતાં નાનાં ગામડાંના જૈન ભાઈઓ આવાં કાર્યોમાં વધારે ઉત્સાહી રહે છે અને આપણી દરેક ધામક હીલચાલમાં પિતાથી બની શકતી સર્વ પ્રકારની મદદ આપવા હંમેશાં તૈયાર રહે છે અને તેને માટે ખરેખર તેમને ધન્યવાદ ઘટે છે. | ગુજરાત અને કાઠીયાવાડ શીવાય દક્ષીણુ, બરમા, બંગાલ, મધ્યપ્રાંત અને માળવ, તથા મારવાડના કેટલાક ભાગોમાં પણ આ કામ શરૂ થઈ ગયું છે. વળી આવતા માસથી કચ્છ પ્રાંતમાં પણ આ કાર્યની શરૂઆત કરવાની સર્વે ગોઠવણ કરવામાં આવી છે. ગુજરાત અને કાઠીયાવાડમાં બીજા પ્રતે કરતાં કેળવણીને કાંઈક પ્રચાર વિશેષ હેવાથી તે પ્રાંતમાંથી આ કાર્યમાં સારી મદદ મળી છે અને તે માટે પુષ્કળ ઉત્સાહ અનુભવવામાં આવ્યું છે. આ પ્રાંત શીવાયના બીજા પ્રાંતના અમારા જન ભાઈઓને આ મહત્વના કાર્યને સાગપાંગ પાર ઉતારવામાં બની શકે તેટલી મદદ આપવા અમારી ખાસ અરજ છે.

Page #307

૧૯૦૫]
સ્ફુટ વિચાર.
આ વિષયમાં દેશના જુદા જુદા ભાગમાંથી પેાતાને ત્યાંના મદીરાના જણાહારને સારૂ મદદ માટે અમારા ઉપર પુષ્કળ અરજીએ આવે છે અને તેથી જીણાદ્વાર. તેને લગતા કુંડને વિચાર કરતાં સઘળી અરજીએ ઉપર ધ્યાન આપવું મુશ્કેલ થઇ પડે છે અને તેને સારૂ અમારા સર્વે ભાઇઓની ક્ષમા માંગીએ છીએ. આ બાબતમાં અમારે એક ખાસ સુચના કરવાની છે અને તે એ છે કે પોતાના સ્થળના દેરાસરનુ પછી તે નવું હાય યા જાતુ હોય તેનું કામ પેાતાની ગુંજાશ ઉપરાંત ઘણા મેાટા પાયા ઉપર ઉપાડવાની તે સ્થળવાળાઓ તરફથી ઘણીએક વખત ભૂલ કરવામાં આવે છે અને તેને લીધે તે દેરાસરોને ઘણી વખત માહારથી જોઇએ તે વખતે ચેગ્ય મદદ નહી મળી શકવાથી ઘણુંજ નુકશાન થાયછે. મેટા પાયા ઉપર કામ ઉપાડીને તે નાણાની તગાસને લીધે તેજ પ્રમાણે ચાલુ રાખી શકાતું નથી અને તેથી બાકી રહેલું અધુરૂ કામ પુરૂ કરવામાં જે વીલબ થાય છે તે થયેલાં કામને નુકશાન પહેાંચાડે છે. ઘણે ઠેકાણે આ પ્રમાણે થયેલું. અમારી જાણમાં આવ્યુ છે અને તેથી સર્વ સ્થળેાના અમારા જૈન ભાઇઓને અમારી એક ખાસ સુચના છે કે પેાતાને ત્યાંના દેરાસરનું કામ પેાતાની પાસેનાં નાણાંના પ્રમાણમાંજ શરૂ કરવું કે જેથી કરીને આગળ ઊપર તે પુરૂ કરવામાં કઈ જાતની મુશ્કેલી પડે નહી. આ સબંધમાં અમારા ગયા અકમાં અમે જે સુચના કરેલી તે પ્રમાણે જાદા જાદા પ્રાંતામાં જૈન તીર્થ તથા ચૈત્ય રક્ષક કમીટીએ નીમવામાં આવે તે કમીટીએ આવાં જીર્ણ થયેલાં દેરાસરા તથા નવીન દેરાસરે! ઉપર દેખરેખ રાખે અને જીર્ણદ્વારનાં તથા નવાં કામેા ચેોગ્ય રીતે થઇ શકે તેવી તજવીજ કરવાનું બની શકે. અમે આશા રાખીએ છીએ કે સર્વ સ્થળના અમારા ધર્મ બધુએ અમારી આ સુચના ઉપર યોગ્ય લક્ષ આપશે. अमारा धर्मबंधुओने विनंता.
૨૮૫
here गृहस्थो के जेमने जुदा जुदा गामना आगेवानो तरीके गणीने आ मालीक मोकलवामां आवे छे तेओ छ छ महीना सुधी राखीने मासीक पार्छु वाळे छे तेमज केटलाएक गृहस्थो वी. पी. पण पार्छु वाळेले. आन थायी कोनफरन्स फंडने जे नाहक खर्चमां उतरवुं पडे छे ते आवा गृहस्थोने शोभारूप नथी. जे गृहस्थोने लवाजम आपी आ मासीक राखवानी खुशी होम एक पोष्टकार्ड लखी अमने ते विषेनी सूचना आपकी के तेथी अमने नाहक खर्चमां उतरखं न पडे हवेथी, जे गृहस्थो अमने आ प्रमाणे नाहक खर्चभां उतारशे तेमनां नामो अमारे अमारी मरजी विरुध्ध आ मासीकमां प्रतिध्ध करवानी फरज पडशे जे. ठीक लागशे नहीं.
मजकुर गृहस्थाने
मासीकनुं लवाजम पण बनती खराए मोकली आपवानी सर्वेने विनंति द्वे. एसीस्टंट सेक्रेटरी, श्री जैन श्वेतांबर कोनफरन्स. સરા જનાર્—.ફે.

Page #308

R
જૈન કેન્સરન્સ હરેડ.
[આગષ્ટ
શ્રી ગુજરાત કેન્ડલ ફેકટરી અને એસ્બેસ્ટાસ વર્કસ, જુમીલી માગ, તારદેવ, મુબઇ, ધર્મિષ્ટ જૈન બધુઓ માટે ખાસ !!
ચરબી અથવા બીજા પ્રાણીજન્ય પદાર્થેા રહિત
પવિત્ર મીણબત્તી
આવી નતનું કારખાનુ હિંદુસ્તાનમાં આ પહેલવહેલુ જ છે અને તેમાં સાધારણ બજારમાં મળતી પરદેશી મીણબત્તીઓમાં ચરબી વગેરે હિંસાના તેમજ ધર્મ વિદ્ધ પદાર્થે આવે છે, તેવા કાંઈ પણ પદાર્થે વાપર્યંત્રના શુદ્ધ વનસ્પતિના તેલે માંથો વાલસેટ, ગાડીની, પેતસીલ જૈવી, નકશીવાળી વિગેરે મીણબત્તીઓ દરેક કદ, વજન અને રંગની બનાવવામાં આવે છે, અને જેની સરસ અને માટે બીજી બનાવટની બત્તીઓ સાથેના મુકાબલામાં જુદા જુદાં પ્રદ રીનેામાંથી પાંચ સેનાનાં અને એક ચાંદીને ચાંદ મળવા ઉપરાંત, નામાંકિત વિદ્યાતા પાસેથી સેકા ઉત્તમ સરર્કિટ મળેલાં છે ભાવમાં પણ ખીજી બતાવા કરતાં સસ્તી છે, અને આ મીણબત્તીઓ ક્રાપણુ જાતના હિંસક પદા રહિ1 .હાવાથી દેરાશરમાં વાપરવા માટે ખાસ ઉપ ચેાગી છે, અને તેથી આપણા દેરાસરામાં તેલની રાશતા કરવામાં જે મેહનત અને માથાકુટ પ ડે છે, તે અમારી મીણબત્તીઓથી ધણે દરજજે એછી થઇ જાય છે. વળી અમારા ધાર્મીક જેન બંધુએ કે જેઓ ધર વપરાશ માટે ચરબીવાળી મીતીએ વાપરતા નથી, તેને પણ આ મહુબતીએ ખાસ ઉપયોગી થઇ પડશે, અને તેથી અમારા જેન બંધુએનું અમારી મીગુબતીએ તરક્ ખાસ ધ્યાન ખેંચીએ છીએ.
કિંમત તથા માહિતી માટે નીચે3 સરનામે પત્રવ્યવહાર કરવા, તેમજ એક વખત અજમાયશ લેવા વિનંતી છે.
મેાતીલાલ કશળચંદ્દે શાહુ છ. એમ. એ. સ.
મેનેજર અને માલીક——ધી ગુજરાત કેન્ડલ ફેકટરી અને એએસ્ટેટસ વર્કસ. જયુબિલીબાગ, તારદેવ—મુંબઇ
ΟΥ
शुद्ध और चरबी रहित पवित्र मोमबत्तियां,
वजन् सफेत मबत्तीयां
खास जैन धर्मियोंके वास्ते. हमारे यहां मुखतलि किसम बनती है. इस्की बनावटमें कोई नापाक जानवरों का जुझ नहीं है. इस्की रोशनी दूसरी बतीर्थों से कम नहीं हय और ये उनसे ज्यादा देरतक जलती है. और इन्हीं औसाफ् के सवत्र पांच सोनेके और एक चांदी का तमगा याने आलासनदें और सिवाय बहोसी सनदे मिली हय. चूंके आपके यहां मोंतीयां इस्तेमाल और फरोक होती है इस लिये अगर आप एक दफे हमारी बतीयां मंगवायेंगे तो आप को उनकी खुबीयोका यकीन होगा.
हमारा पता:- मोतीलाल कशळचंद शाह. मेनेजर और मालीक- गुजरात केन्डल फेकटरी अॅन्ड अॅस्बॅस्टॉस वर्क्स, जुबिली बाग, ताडदेव, मुंबई.

Page #309

साबुओ
२ २.
२८७ धर्मानिमानी जैन नाइप्रो. चेतो !! आजकाल सघळाओ चरबीवाळा अपवित्र साबुओ वापरे छे; परंतु हवे व्यारे ताडदेव मुंबईनी धी होली सोप मेन्युफेकचरिंग कंपनीना चरबी वगरना, पवित्र बनावटना, मनोहर देखावना, मधुर सुगंधना अने विलायती मालने हरीकाइमां हठावे तेवा तेमज कीमतमा घणा सस्ताःAREER के जेणे मुंबइवाळा कोनग्रेसना प्रदर्श
नमा सोनानो चांद मेळव्यो छे तेवा____ हाउस होल्ड-त्रण गोटीना एक बाकसना छ आना. कपुरनो साबु-त्रण गोटीना एक बाकसना छ आना. गुलाब, कवडो, हीना, खस-दरेक जातना त्रण गोटीना एक एक वाकसना दस आना.
फेवरीट-( रीमेल जेवो ) एक डनन गोटीना दस आना. बोम्बेवाथ-एक 3जनना एक बाकसनो दोड रुपियो. . कारबोलिक—फाइव परसेन्ट-एक डजनना दस आना.
वगेरे जुदी जुदी जातना अने जुदी जुदी किंमतना नहावा-धोवाना साबओ जे अमारे त्यां मळे छे ते शा माटे वापरता नथी ? प्राइस्लीस्ट मंगावो. रु. २५ अने तेथी वधारे किंमतनो
माल मंगावनार वेपारीओने सारं कमीशन मळे छे. वळी उत्तम चहा, स्वदेशी मीणबत्ती, । स्वदेशी स्लेटपेनो, डा० वर्मन अने आर. हकीमनी पेटन्ट दवाओ तथा वखणातुं " सुंदरी विलास हेअर ऑईल " अमारे त्यां मळे छे. सोल एजंट-मोहनलाल चुनीलाल दलालनी कंपनी. भुसारी मोहल्लो-मुंबई.
घणुं सुगंधी-घणु सस्तु ! स्त्रीओमां वणुं मानीतुं अने जाणीतुं
सुंदरी विलास
हेर श्रॉइल
आ हेअर ऑइलनी सुगंधी मधुर अने मनोहर छे. वाळने वधारवानो अनामां खास गुण के. आ तेलथी वाळ काळा, चलकता अने रेशम सरखा मुलायम बनेछे.एक बाटलीनी कीमत छ आना. टपाल खरच जुदं.
बी. एल. गुप्ता अन्ड सन्स.
___प्रांत्राकाटो, पोयधुणी---मुंबइ.

Page #310

૨૦૮
જૈન કન્યૂરન્સ હેરલ્ડ
जाहेर खबर.
मुनिमहाराजश्री अमरविजयजी की रंगीन मूर्ति,
जैन शालाओ अने लायब्रेरीमां भेट.
[એગષ્ટ
दक्षिण प्रान्तिक कोनफरन्सके उत्पादक मुनि अमरविजयजी महाराज तथा बालविजयजी महाराजकी रंगीन मूर्ति — जैन शालाओ, सभाओ, मंडलो, वर्गो अने उपाश्रयोमा राखवा सारू हमारा तर्फसें वे मुनि महाराजोकी रंगीन मूर्ति मुफत मोकली आपवामां आवशे. जैन शालाना आगवानीए अवश्य मंगालेनी. टपाल खर्च वास्ते मात्र अडग आनेकी टिकीट पत्रमां बीडवी. કે, રા. માતંત્ર યુનિહારુ, મુ. આમજનેર, વાવેરા,
Important Notice To Jain Graduates.
Wanted three hoi-file Jain B. A's or M. A's of any India" University of the Swetamber image-worshipping sect with Sanskrit as their Second Language to study Jain religion, Philosophy and Nyaya for two years in the Benaras Yashovijaya Jain Pathashala on a monthly scholarship of Fifty Rupees each Applications with testimonials of good conduct, as addressed behaviour and college career ought to possible to:
be
soon 8 8
YASHOVIJAYA Jain Pathashala,
Moholla Nandan Sahahs, I enaras City.
જૈન લેખકોને જરુરનુ ઈનામ રૂ. ૧૧
“જનાનાં જાહેર ખાતાં અને તેની હાલની સ્થિતિ” એ વિષય ઉપર સૈાથી સારા નિબધ લખી મોકલનારને શ્રી જૈનશુચ્છકમિત્ર મંડળ તરફથી રૂ. ૧૧ નુ ઇનામ આપવામાં આવરો.
વામાં
છેલ્લામાં છેલ્લા આસેા વદ ૦)) પછી આવેલા લેખા ઉપર ધ્યાન આવશે નહી માટે લેખકાએ પાતાના લેખે તે મુદ્દતની અંદર મેકલી આપવા તસ્દી લેવી. ચ'પાંગલી, મુ`બઈ, તા. ૩૦-૮-૧૯૦૫
લી શુભેચ્છક લલ્લુભાઈ કરમચંદ દલાલ.
ઓનરરી સેક્રેટરી.

Page #311

"विद्वानोने अगत्यनु” જૈન શાળાઓ, સંસ્કૃત પાઠશાળાઓની પરિક્ષા લઈ શકે તથા ભાષણ દ્વારા ઉપદેશ આપી નવીન સ્થાપન કરી શકે અને કાયમ ટકી શકે તેવી સ્કીમથી પાઠશાળાઓનું બંધારણ કરી શકે તે એક અનુભવી જૈન ઈન્સ્પેકટર જોઈએ છે.. પગાર લાયકાત મુજબ રૂ. ૧૫ થી ૩૦. અરજ કરનારાઓએ પોતાના ધામીક અને વ્યવહારીક અભ્યાસ સાથે નીચેના સરનામે લાયકાતના સર્ટીફીકેટ સાથે અરજ મોકલવી. તા. ૧૯-૮-૫
લી. શા. વેણીચંદ સુરચંદ
.. सेटवरी. .
શ્રી જૈન શ્રેયસ્કર મંડળ. મુ. મેસાણા. सेंकडो मेकरोमांथी चुंटी कहाडेलां चोकस भरुसादार घडीआलो.
लांबी गेरंटी अने अयुक्त प्रसंशाना तडाका मारवा करतां एटलुंज कहेवं बस थशे के नहीं पसंद पडेलो माल पाछो लई पुरा पैसा पाछा आपीशुं. जेओ घडीआळनी बाबतमां जरापण जाणकार हशे तेमने नीचेनी जाहेर खबर वांच्याथी मालूम पडशे के नीचे ज़णावेली घडीआळो तदन भरुसादारछे अने ते माटे अमारी कीमतो बीजा वेपारीओ करतां लगभग २५ टका जेटली ओछी छे. दरेक घडीआळ चालु मध्यम कदनुं छे अने सुंदर काच कमान अने पेटी साथे मोकलवामां आवे छे..
की. रुपीया. .... सस्टिम रास्कोप लविर प्रामा नं. १. ७ गेरंटी २ वर्ष " " सीस्ता
६ ,...१.. वर्ष " " राता
|| १ वर्ष , चांदीना केसर्नु १० , २ वर्ष हायर ग्रेड मेरीडीयन लीवर ११ अने १३ ,, ३ वर्षे
" , चांदीनुं १५ अने १७ ,, ३ वर्ष ,, ,, नक्कर सोनानं ४६ अने ६० ,, ३ वर्ष आठ दिवसनी चावीनुं चांदीनुं लीवर १६ अने २२,,२-३
हाथना पटानुं नानु मेरीडअिन चांदीन की. रु. १३ अने १७. गेरंटी २ अने ३ वर्ष..
चांदीनी गळानी चेन रु. १) = , ११, चांदीना होलमार्क छेडा रु. ३ थी ६. चांदीना संचामां बनावेला बटन तो
लानो रु. १ नीकलनो. छेडो ०१ = पांच गोल्डनो छेडो - रु. ४॥ थी ७ सुधी; पेकींग मुफत, पोष्टज अने व्ही.पी. अधीक. मणीलाल सी मोदी, मेन्युफेकचरस एजन्सी..
चंपागल्ली-मुंबई. घडी आळो दुरस करवान काम पण व्याजबी पैसा लई करी आपयामां आवे छे.
...
.
10
माती
215...
..
PER

Page #312

ગોદરેજ અને બાઈસ. ત્રીજોરી, તાળા તથા કી બનાવનાર,
ગેસ કંપનીની પાસે, પરેલ, મુંબઈ. ગેરેજ અને બાઈસના કારખાનાનાં માલેક ઈગ્લેંડ અને જર્મનીમાં રહીને ત્રીજોરી બનાવવાનું કામ શિખ્યા છે અને ત્યાંના જેવીજ રીતથી અને તેવાંજ સાચા કામથી ત્રી, રીઓ બનાવે છે. એ સાંચા ચાળીસ ઘેડાનાં બળનાં વરાળનાં ઈજીનથી ચાલે છે ગોદરેજ અને બાઈસની ત્રીજોરીઓ દરેક રીતે ઉત્તમ વેલાતી ત્રીજોરીઓની મારૂક હોવાં છતાં કીમતમાં ચાળીસ ટકા ઓછી છે.
એ ત્રીજોરીઓ આગમાં કાગળીઓ સલામત જાળવી રાખવાની જામીનગીરી સાથે વેચવામાં આવે છે. આ જાહેરમાં કરેલા આગના બે ફતેહમંદ અખતરાને હેવાલ મંગાવ્યાથી મોકલવામાં આવશે.
ગોદરેજ અને બાઈસની ત્રીજોરીઓ પારકે હાથે ખરી ચાવીથી પણ ઉઘડતી નથી, આવી ખુબી ગમે એવી વેલાતી ત્રીજોરીમાં રહેતી નથી.
ગોદરેજ અને બાઈસની ત્રીજે રીઓને દરેક પ્રદર્શનમાં પહેલાં ઈનામ સેનાના ચાંદ મળ્યા છે. '
જેનોને અગત્યની ખબર. સમયાનુસાર ઉત્તરોત્તર શાનની હાની થતી જોવામાં આવે છે તેના અા સહજ ચીન્ડ જૈનશાળાઓ પાઠશાળાએથી જણાવા લાગ્યા છે પરંતુ ભણાવનાર માસ્તરના અભ્યાસની ખામીથી જૈન શાળાઓને અભ્યાસ અશુધ્ધતાવાળા દ્રષ્ટીગોચર થાય છે તેમ કેટલેક સ્થળે કંડ છતાં માસ્તરે મળતા નથી. આ ખામી દુર કરવા ૧૫ જેન ભાઈ
ને મેસાણા શ્રી યશોવિજયજી જૈન પાઠશાળામાં રાખી સારા અનુભવી માસ્તરે પાસે કેલવણી અપાવવાની અમેએ ગાઠવણ કરી છે. બોડીગની સવડ પણ અમોએ કરી છે. ઉ. મેદવારોએ પોતાની લાયકાતના સર્ટીફીકેટ તથા પોતાના વ્યવહારીક ને ધામી, અભ્યાસ સાથે “શ્રી શે વિજયજી જૈન પાઠશાળા, મુ. મેસાણા” એ નામથી અરજ એકલવી. છ માસ અભ્યાસ કરાવ્યા બાદ લાયકાત મુજબ રૂ. ૧૦-૧પના પગારથી ગોઠવણ કરવામાં આવશે. વધુ ખુલાસે પત્રદ્વારા મળશે. ત્રણ ચારને દાખલ કરેલ છે. વહેલે તે પહેલે.
શા, વેણીચંદ સુરચંદ
સેકેટરી. શ્રી જૈન શ્રેયસ્કર મંડળ, મુ. મસાણ

Page #313

.. Registered. No. B 525.
Our
वीर सम्बत् २४३१. ॐ. विक्रम सम्बत् १९६२.
उपायेन हि तत् साध्यं, न यत् साध्यं पराक्रमः rithi The Jain Swetamber Conference.
HERALD श्री जैन श्वेताम्बर कोन्फरन्स
(A CONFERENCE MONTHLY JOURNAL CONDUCTED IN ENCLISH
AND VERNACULAR.).
-
Vol. I, No. 9. September 1905.
पुस्तक १, नम्बर ९. सप्टेम्बर सन १९०५.
data
-
A
ns:----
निजे
Conducted by
नमा
Published by
0
GULABCHAND
DHADDA
DTADDARA
THE JAIN S. CONFERENCE
OFFICE.
LA
M.
A.
M
JAIPUR.
BOMBAY.
:-गुलाम र इट्टा एम्. ए.
गः कर्ता श्री जैन श्वेतांवर कॉन्फरन्स ऑफिस-मूम्बई. Annua: Subscriptiou with postage Re. 1. वार्षिक मूल्य डाक महसूल समेत सिर्फ रु. १.
शान्ति सुधाकर प्रेस-बम्बई.

Page #314

विषय.
A field for real workers.
Notes and News
*****...
धर्मादा के खातों का हिसाब नरसिंहपुर के मंदिरका हिसाब
विषयानुक्रमणिका.
.........
....
10:1
पृष्ठ
विषय.
289 समाचार संग्रह
294 उप्योगी विचारो
२९९ |स्फुट विचार
२९६ | श्री आत्रुजी देरासर....
३०० आदरज गाममां थयेला ठरावो
मी. गुलाबचंदजीका प्रयास....
जैन बंधुओमां संपनी आवश्यकता .... ३०७ जाहेर खबरो
....
....
पृष्ठ.
३०९
३११
३१२
३१५
३१६
३१८
विज्ञापन
हरेक धर्माभिमानी जैनके लीये.
श्री जैन श्वेतांबर डिरेक्टरी.
वॉलंafaris ] जरुरत है.
गुजरात, काठीआवाड व दक्षिण में जैन डिरेक्टरीका काम खतम होनेकी तय्यारी है और एक दो पक्षमें खतम होगा. मध्यप्रांत, निजाम स्टेट, मद्रास इलाखा, सेंट्रल इंडिआ, मालवा, राजपूताना, मारवाड, इत्यादि मुलको, के जहां हिंदी और मारवाडी भाषा प्रचलित है उन मुल्कोंकी श्वेतांबर मूर्ति पुजक जैनवस्तीकी डिरेक्टरी करनेके वास्ते वालंटीयरोंकी जरूरत है. कोनफरन्सकी ओरसें हम अपने प्रत्येक धर्मबंधुको अपने ओर अपनी आसपास के गांवोकी बेकरी तय्यार करनेको ओर अपने मुल्क में श्री जैन श्वेतांबर वस्तीवाले गांवों के नाम, उन गावोंकी पोटओफीस और जैन अग्रेसरका नाम, जीतना होसके उतना लिख भेजने के वास्ते प्रार्थना करतें हैं और उमेद रखतें हैं की, हरेक महाशय हमको इस उत्तम कार्य में मदद करेंगे. पत्र व्यहवार इंग्रेजी, गुजराती या साफ नागरी हरफोंमें करना चाहीए. पत्रव्यहवार करनेका पत्ताएसीस्टंट सेक्रेटरी, श्री जैन श्वेतांबर कॉनफरन्स. सराफ बजार, बम्बई.

Page #315

|| 38 77: : 11
नो रोगाः नैव शोकाः नकलहकलनाः नारिमारि.प्रचाराः, नवोंध्यम् समाधिर्न च दुरदुरिते दुष्टदारिद्रतानो, नाश्शाकिन्यो ग्रहानो न हरि करि गणव्याल वैताल जाला, जायन्ते पार्श्वचिन्तामणि नति वसतां प्राणिनां भक्ति भाजाम् ॥
The Jain Swetamber Conference Herald.
Vol. 1
September 1905.
II
.
No. IX
A FIELD FOR REAL WORKERS. (MOTICIAND GIRDIIAR KAPADIA B.A., L L. B.)
It is a fact well known to all educated Jains taking interest in matters religious that there is a rast field of enquiry in Jain Literature, notably in that portion of it which is composed in Prakrit and Sanskrit. Such well-known authors as Haribhadra Sooree, Hemchandra Sooree, or Yasho Vijayji Upad, vaya are too well known to require any introduction. Speaking generally, these three personages stand very high in the Jaiù fermament and may be regarded as the great satellites moving round the wholesome preachings of Shri Jinas. The works composed by these authors are not only voluminous but require a lifelong study 'to appreciate the essence of the philosophy expounded therein.
According to tradition these three personages seem to have composed crores of verses and when we take into consideration tlie inroads of Mahomedaus on the Jain libraries and temples and the profuseness of what little is preserved of these writers and especially of the former two of the aforesaid writers, the legendary statement of their voluminosity seems to be corroborated. To Hemchandra Sooree (more generally known as Hemacharya) who flourished in the eleventh century, in the time of Maharajah Koomarpal, is accorded the honor of composing thirty million verses. Jie used to take a leading part in all the
D

Page #316

290
Jain Conference Herald. [September political movements and attend the Court house of Kumarpal almost daily, nevertheless in the solitary moments he could snatch from his busy life and the occasional seclusion he could attend to enjoy, be managed to compose the great works, the real specimens of his great, almost gigantic learning, wide experience, unceasing industry and masterly style. Portion of the writings of this great author that is extant at present, excites our amazement at the intellectual activity of this great person and serves to give great enthusiasm to real workers in the same field.
To a student of history it is a well-known fact that Mahomedan Emperors and Rulers, in their enthusiasm to convert many people to Islamism went against the natural trend of human nature in destroying the Shrines, physical and mental of Hindoos and Jains. In this respect they acted contrary to the general tendency of human nature and whether and how far their destructive efforts were successful is a question of purely academic interest in the discussion of the subject under consideration, but this much, however, seems to be historically proved viz. that wherever and whenever they came across temples or libraries containing ancient and valuable manuscripts they seem to have taken the first opportunity of destroying the same.
Now some of the great works of these ancient and celebrated authors and benefactors of humanity have been preserved by the care of our forefathers who, in their anxiety to save this valuable treasure for the benefit of posterity, hit upon the plan of raising walls a inst these libraries in order that future generation may ntilise the valuable contents thereof with advantage. Any one who sees the libraries (Bhandars) at Jaisalmer, Patan and Cambay is sure to be struck with the foresight, sagacity and wisdom of the founders. This is the inheritance which, in some cases, they preserved for future generations even at the risk or sacrifice of their own lives. The ancient custodians of these works seem to have been punctilious even in minor points such as durability of paper, palm-leaves, protection against insects, weather &c. But on this point it is necessary for us to go into detail.
The real question of importance to us is to consider the real value of this intellectual lore for the preservation of which our forefathers did not hesitate to give up their lives. The value of such great works as described above, under the circumstances that have happened, cannot be too exaggerated. The obstinacy of some of the custodians of these great

Page #317

1905 ] A field for real workers.
291 libraries of old manuscripts can be easily explained by a reference to the tendency of human nature to cling to ancient ideas and customs, which, in majority of cases, acquire sanctity in the minds of man after the original cause thereof disappears or is forgotten; and in some cases practice is invariably continued to be followed with blind confidence though the cause originating it has already been wiped off from the surface of the world. This generalisation is a grand truism for all oriental nations such as Indians who are always lagging backward in matters of progess But the most important question is an inquiry into the duties of the educated Jains who are responsible for the future progress of their community. The Jain community is unfortunately in sore need of real inquirers at a time when it is the most difficult thing for her sons to take higher education and thus to keep the community if not in the front, at all events on a level with other communities with regard to her social progress. It is quite apparent to a casual observer that the period under which the whole of India is now passing on 18 eminently a transitional period, and the duties and responsibilities of the leaders of a nation or a portion of it are tremendous under the peculiar surroundings and circumstances in which it is invariably placed on such a juncture. But even assuming that the Jain community cannot boast of possessing numerons geniuses amongst her sons, that those
ere too much occupied in their own vocation, that her childeru's calls to duties towards her are too many, that real workers . amongst her children are very few, that education has done very little to raise the status of her sons to a higher standard of faith and morality and that fundamental reconstruction of many matters, social, moral, intellectual and spiritual is sine qua non for her welfare, ay, even for her existence, even granting all these facts, it must be admitted that a class of workers is required to lay bare to the general Hindu public as well as Europeans the grand inheritance which we have the good forüune to acquire through the wisdom of our ancestors mentioned above. The absolute protection and care of the aforesaid inheritance is not only desired merely for its own sake, but for the sake of the future welfare of the Jain community.
One thing is apparent on the superficial study of the Jain religious books that the tenets prescribed therein are such as to meet the requirements of every stage of human progress and it can be said to its credit that the whole system of Jain philosophy allows of its being adopted to time, place and circumstances, it being therein prescribed

Page #318

292
Jain Conference Ilerald.
(September
that any change, not only in matters social but even in spiritual, can be effected by a person who has acquired a certain standard of religious education (technically called a "geetartha"). The highest Pontifix, looking to surrounding circumstances can effect changes in matters and manners deep-rooted and of bygone ages. This elasticity, unattended with its disadvantages, if allowed a free scope witnout any restriction, is a circumstance which must be noted in passing as shewing the beauty of the tenets prescribed by the Jain religious books. The question at issue is what are the duties of educated Jains herein. I now endeavour to throw some light on this aspect of the question according to my own ideas and lights. :The first and foremost thing to be taken up is the preparation of a list of manuscripts with the names of their respective authors, the number of verses each of them contains, the subject it deals with, the approximate date of its composition &c. The list must be brief and at the same time it must be exhaustive. It must be of such a form and dimensions that it may not lose its utility as a book of ready reference. That this list is the most important step towards securing many ultimate purposes is a fact, which I think, is not necessary to be impressed again and again. This list must include as many books as possible from the ancient libraries of Patan (which according to the writer's information are not less than ten), Jaisalmer, Cambay &c.
The next thing is the writing of a work dealing with all the important events capable of being investigated by a patient study of books, traditions and other materials. There are still many traditions amongst the Jains and they must be put in black and white. What and how much weight ought to be aitached to a tradition is a question which can safely be left to the discretion of the inquirer who collects the materials. This history of the Jains must be prepared on broader principles and being full of instructive generalisations and relections must be as complete as it can be made.
The next thing is the preparation of the lives of great personages, Acharyas and authors. It should be noted with a certain amount of satisfaction that amongst the Jains tlie dates of the accession of the Highest Pontifex (Soorees) on the spiritual throne and their deaths are unfailingly marked out and with few exceptions this must be taken as a fair guide. This aspect of the question is doubly satisfactory in view of the characteristic carelessness of the Indians as regard history in those days. The Juin anthors at the end of most of the books have marked

Page #319

1905 ] A field for real workers.
293 out the date of its composition and though its being taken as a Vira. Vikram or Gupta date is controversial, in the majority of cases there is no question as to its being accepted as conclusive. The work proposed above requires a good deal of research into antiquarian matters and patient study for the collection and analysis of ithe materials. The writer would like to bring to the votice of real workers how assiduously and ingeneously Western scholars work for our religion. In a recent correspondence with Prof. Hermann Jacobi, he tried to prove the date of Siddharshi to be Vikram era from special tables for the preparation whereof he had taken days together. Is it not really worth imitating that a man in Germany should try so much for fixing the date of Siddharshi the wellknown author of the Upa Miti Bhava Prapancha Katha ? Such things are prompting us the responsible children of the community, to work hard day and night. This incident is mentioned for the sake of impelling one to his duty; a real worker has his own way of working. The late Prof. Peterson has done something in this branch of the subject and though what he has done is really praiseworthy as chalking out a line for future workers, much still remains to be done and we are in bad need of his labours being supplemented by other masterly hands.
A still more important thing is the establishment of a general library of all available manuscripts. The necessity of such a central organisation is looked through for the Jains by Prof. H. Jacobi and he passingly observes in his last letter that though the efforts of the Jains are preiseworthy he really feels that there is want of organization. Of course this requires handsome donations from the rich, benevolent men of our community, who, I am glad to note, are doing their duties satisfactorily and if one succeeds in impressing upon minds of aristocracy the utility and possibility of such a central library all kinds of manuscripts must be preserved with a good deal of care. The copies must be correct or at least must be nearly correct, and they must be accessible to any person who wants to take advantage thereof and at the same time such an arrangement ought to be made that no copy may be lost, mutilated or destroyed. This is rather a question of detail which can be attended to at tbe proper time. Still more important, to which it is advisable to draw the attention of the would-be workers, is the point which ought to have taken the lead. All the above suggestions presuppose that the persons to whom this article is addressed are wellversed in religious lore. The necessity and use of study on an educated mind cannot be impressed too strongly. It is, of course, on the progress

Page #320

294
Jain Conference Herald.
[September
of this class that the future of any community to which they belong. depends and we hope that some of them whose tastes allow them to take ap literature as their subject will do good to themselves and to the whole community by attending to the foregoing suggestions.
NOTES AND NEWS.
The Jain Swetamber Committee of Gujranwalla (Punjab) express their satisfaction at our trying to move and obtaining assurance from the Punjab University to classify the Jains as a separate body in the several University examinations. In their letter of the 23rd August last. they write:
• We the members of the Jain Swetamber Committee, Cujranwalla, are highly pleased to read the news in “The Jain Swetamber Conference Herald” about your getting a separate Column for the classification of the Jain students appearing in University examinations.
Be pleased to accept our heartfelt thanks for this praiseworthy work of yours.
May god grant you long life to be a boon to your community.”
We may inform our readers that we are corresponding on this subject with the other Universities also and we hope to hear in return very shortly. We will then publish a detailed account of our correspondence.
We are glad to note that Mehta Sagar Karan of Jaipur has successfully passed the B. A. examination of the Allahabad University. We are also informed that Mr. Chotalal Trikamlal Parekh of Viramgam, who is Joint Secretary of the Benares Jain Sanskrit Pathsalla, has successfully passed the District Pleader's examination of the Bombuy Hich Courts held in June last. We offer our congratulations to both the gentlemen on their Success and fervently hope that they will utilise their learning for the betterment of their community and religion.
Seth Manakchand Panachand, President and Mr. A. B. Latthe M. A, Honorary Secretary of the Southern Marliatta Jain Association, have, on behalf of the Association, forwarded in Juue last, a memorial to the Registrar of the University of Bombay, to be submitted for their favourable consideration before the Syndicate of the Bombay University.

Page #321

1905 ] Notes and news.
295 The Meporialists have prayed that Jain Literature and Philosophy which are by no means inferior to any other existing Literature and Philosophy ought not to be neglected, as hitherto, from the University Arts courses. They ought to receive proper attention at the hands of the University and be prescribed with advantage as Text-books for the several Arts examinations. We are anxiously waiting for the final decision of the application and the magnanimity of the said University.
A Digamber Boarding House has been opened by Seth Hookamchand at Indore, where religious instruction will be given to its resident students who will be also reading English up to the Arts Standard of the Indore College. We draw the immediate attention of our leaders towards the necessity of opening Boarding Houses at Bombay, Akmedabad Ajmre, Lahore and Allahabad as this sort of accomodation furnishes young Jain students ample opportunity of receiving religious training along with their College studies.
धर्मादाके खातोंका हिसाब. श्री जैन श्वेताम्बर कोनफरन्सने जैनियोंके उद्धार और दुर्गतिसे बचानेके वास्ते बारमबार धर्मादा खातोंके हिसाबोंको साफ रखकर प्रगट करने की सूचना दी है. उस हिदायतको उमदा समजकर और उसके मुवाफिक अमल करके गुजरात, काठियावाडके कई कारकुनें अपने २ मतालिक मन्दिर वगरहके हिसाबोंकी परताल करके पत्र द्वारा छपा कर प्रसिद्ध किया है. राजपूतानाकी तरफ या जहां जहां मारवाडी रहते है उन स्थलोंमें अब तक इस कामकी तरफ कुछ कम तवजह मालूम होतीथी परन्तु हम खुशीके साथ प्रगट करते है कि अब नरसिंहपुरके श्रावक हरकचंदजी जीतमलजीने श्री केसरयानाथजी महाराजके मन्दिरका हिसाब इस पत्रमें छपाकर प्रसिद्ध करनेके वास्ते भेजा है कि जो मुनासिब जगह पर इस पत्रमें प्रगट किया गया है. उस हिसाबके देखनेसे नीचे लिखी हुई बातोंका हाल और मालूम होना जरूरी है. १. सम्वत १९३९ तक जो कुछ आमद खर्च हुवा हो उसका मुफस्सिल हिसाब उन महा
शयोंको फोरन तय्यार करके पेश करना उचित है कि जिनकी निगरानी और संभालमें
यह मन्दिर उस वक्त तक रहा हो. २. जो रकम ३१७४-) की सेठ धीरजमलजी कनकमलजीकी दुकानसे लीजाकर सम्वत १९९९
की साल में इस मन्दिरके खाते जमा हुई उसका पत्तेवार हिसाब प्रगट होना चाहिये.

Page #322

२९६
जैन कोनफरन्स हरैल्ड.
[ सप्टेम्बर
३. खर्चकी तरफ जो रकमें लिखी हुई हैं उनको सराहत होना चाहिये कि पूजारीको तनखुहा इस कदर, धूप, केशर, चन्दन, घत वगरहमें खर्च इस कदर और अमुक मकानकी मरम्मत में खर्च इस कदर हुवा.
8.
दो मरतबा जो ४०० ) की रकम सेठ अमोलकचन्दजी छोगमलजीके नाम लिखी गई यह रकम किस काममें व्यय हुई. आया किसी मन्दिरके काममें या सेठ अमोलकचन्दजीके खानगी काममें या किसी पंचायती झगडे में ? अगर मन्दिरके काममें खर्च हुई है तो उसकी तफसील मालूम होना चाहिये. अगर घरू काममें या पंचायति काममें उठी है तो मन्दिरकी रकम एसे कामके वास्ते कैसे ली दो गई और उसके वापस वसूल होनेका क्या प्रबन्ध किया गया.
५. सम्वत १९६० के पर्यूषणकी आमदनी जमाकी तरफ नहीं पकडी गई इसका कारण मालूम होना चाहिये. अगर पर्पूषण में आमदनी आई तो वह किसके पास रही अगर नहीं आई तो उसका क्या कारण है ?
19.
६. हिसाबके देखनेसे जब कि अब तक हर किस्मकी आमदनी हरकचंदजी जीतमलजीकी दूकान में जमा होती रही और उनकी दूकान के मारफतही खर्च उठता रहा तो अब आमदनीका अमोलकचंदजीके जमा होना और मामूली खर्चका हरकचंदजीकी दूकानसे उठना क्या मतलब रखता है और एसा झगडा डालनेवाला प्रबन्ध कैसे शुरू किया गया ? जो वियाज परत ) ||| का लगाया गया है यह वाकई है या इस मन्दिरको रकमका वियाज तो जियादा पैदा किया गया और मन्दिरमें सिर्फ साहूकारी वियाज जमा कराया गया. वियाज जियादा पैदा करके कम जमा करानेसे भी देव द्रव्यके खानेका दोष लगता है. हम आशा करते हैं कि ऊपरके सवालोंका जवाब सही मिलेगा और अन्य सद्गृहस्थ भी भाइ हरकचंदजीकी जैसे हिम्मत करके अपने अपने पासका हिसाब तय्यार करके जरूर छपाकर प्रसिद्ध करेंगे.
नरसिंहपुर (सो. पी. ) के श्री केशरयानाथजी के मन्दिरका हिसाब.
नरसिंहपुर से हरकचंदजी जीतमलजी बरडीयानें श्री केशरयानाथजी महाराजके मन्दिरका हिसाब भेजकर अपनी इच्छा प्रगट की है कि इस हिसाबको " श्री जैन श्वेताम्बर को नफरन्स हरैल्ड " द्वारा प्रगट किया जावे, इस लिये उक्त महाशयकी दरख्वास्तके मुवाफिक उनका भेजा हुवा हिसाब छापा जाता है:
-

Page #323

१९०५ ] नरसिंहपुर ( सी. पी.) के श्री केशरयानाथजीके मन्दिरका हिसाब. २९७ ___" विक्रम सम्वत १९१८ से सम्बत १९३९ तक इस मन्दिरके आमद खर्चका हिसाब सेठ अमोलकचन्दजी छोगमलजी कन्देलीवालोंके पास है जिसका बैलन्स ( Balance ) उक्त सेठ साहब जाहिर करेंगे. सम्वत १९४० से इस मन्दिरका हिसाब हमारे (हरकचंदजी जीतमलजी) पास रहा है कि जिसका बैलन्स सम्वत १९५५ तक रु. १४५१) होते थे. भादों सदी १५ सम्बत १९५५ को सहाश्री धनराजजी डागा गाडरवारा वालोंने सेठ धीरजमलजी कनकमलजीकी दूकानसे—कि उनका काम कुछ शकस्त (कचा) नजर आया-रु. ३१७४०) लेकर हमारे यहां जमा करादी. सेठ धीरजमलजी कनकमलजीकी दुकानमें यह रकम-कि जिसमें जियादातर इनकी दुकानकी आमदनीकी रकम थी मन्दिरजीके नामसे जमा थी. इस रकमका हिसाब नीचे मुजिब है:जमा
खर्च१४५०)। कार्तिक सुदी १ सम्बत ६०॥०) कार्तिक सुदी १ सम्वत १९५५ तक हमारे पास
१९५६ तक नोकरी पुजारी बैलन्स.
व मरम्मतमें ३१७४०) भादों सुदी १५ सम्वत ३६८६॥०)। बाकी देना कार्तिक सुदी १ १९५५ को सेठ धीरजम
सम्वत १९५६ तक लजी कनकमलजीके नाम लिखकर जमा किये.
३७४७) २११)|| आमदनी कार्तिक सुदी १
सम्वत १९५६ तक नीचे मुनि व श्री पषणजीमें, पुजारीमें . ८२|DI| १६ बाकी थे जिस पेटे. फुटकर आमदनी भाडा (किराया)
मकान साल १ का ५० । २१६।।1) कार्तिक सुदी १ सम्बत
१९५६ तक सूदका प्रत 1)
-
-
३७४७१)

Page #324

२९८
जमा
नैन कोनफरन्स हरैल्ड.
[सप्टेम्बर --- - खर्च ३६८६॥10)॥ बाकी देना कार्तिक सुदी १ १०२॥-) कार्तिक सुदि १ सम्वत सम्वत १९५६ तक
१९५७ तक नोकरी पुजारी १६६॥6) कार्तिक सुदी १ सम्वत
व मरम्मत वगरहमें १९५७ तककी आमदनी ३९६५।०)। बाकी देना कार्तिक सुदि १ श्रीपयूषणजीमें, फुटकर
सम्वत १९९७ तक ८ ) २८1-)। भाडा मकानका साल १ का
४०६८)।
२१४)
कार्तिक सुदि १ सम्वत १९५७ तक व्याजका प्रत 16)
४०६८)।
जमा
------- ३९६५।३)। बाकी देना कार्तिक सुदि १
सम्वत १९९७ तक १२३॥॥) आमदनी कार्तिक सुदि १
सम्बत १९५८ तक श्री पर्दूषणजीमें . फुटकर
५५०) १८॥)। भाडा मकान साल १ का
५०) २२७-) कार्तिक सुदि १ सम्वत
१९५८ तक व्याजका प्रत 1)
खर्च---- ७५०)ul कार्तिक सुदि १ सम्बत
१९५८ तक तनखुहा पु जारी व मरम्मत वगरहों . चैत सुदि १५ सम्बत १९५८ सेठ अमोलकचंदजी छोग
मलजी कन्देलीवालोंको दिये ४१४१।)।बाकी देना कार्तिक सुदि १
सम्वत १९५८ तक
४३१६
॥
४३१६॥)।

Page #325

.
१९०५ ] नरसिंहपुर ( सी पी.) के श्री केशरयानाथजीके मन्दिरका हिसाब. २९९ जमा
_- खर्च४१४ १।) बाकी देना कार्तिक सुदि १ १०६॥)। कार्तिक सुदि १ सम्वत सम्वत १९५८ तक
१९९९ तक तनखहा पू१३२॥-)। आमदनी कार्तिक सुदि १
जारी व मरम्मतमें सम्वत १९९९ तकः- ४४०८1-) बाकी देना कार्तिक सुदि १ • श्री पर्युषणजीमें, फुटकर
सम्वत १९५९ तक ६०॥)। ३२)। भाडा मकानका साल १ का
१५१५०)।
२४.) कार्तिक सुदि १ सम्वत
१९५९ तक व्याजका प्रत เรี)
४५१५०)।
जमा ४४०८1) बाकी देना कार्तिक सुदी १ ७६।-)। कार्तिक सुदि १ सम्वत सम्बत १९५९ तक
१९६० तक पुजारीकी नो. १३५॥ आमदनी कार्तिक सुदि १
करी मरम्मत वगरहमें सम्वत १९६० तक
३००) भादों सुदि ९ सम्बत १९६० श्री पयंसणजीमें, फुटकर
अमोलकचंदजी छोगमलजी ६८- १७॥०)
कन्देलीवालोंको दिये कीराया मकान साल १ का ४४२११०)
बाकी देना कार्तिक सुदि १
सम्वत १९६० तक २५३।०)। कार्तिक सुदि १ सम्वत १९६० तक सूदका प्रत
४७९७)। เติ)
. ४७९७)

Page #326

३०० जैन कोनफरन्स हरेल्ड.
[ सप्टेम्बर जमा
------ - खर्च .४४२११०) बाकी देना कार्तिक सुदि १ ७८॥)।कार्तिक सुदि सम्वत १९६१ सम्बत १९६० तक
तक तनखुहा पुजारी व मर८६)॥ कार्तिक सुदि १ सम्वत .
म्मत वगरहमें १९६१ तक आमदनी:- ४६८६।।)। बाकी देना कार्तिक सुदि १ फुटकर, भाडा मकानका साल
सम्वत १९६१ तक ३६)॥ ५०). १ का .
४७६५)un २५६॥1) कार्तिक सुदि १ सम्वत
१९६१ तक व्याज प्रत laull
४७६५०) मिति भादों सुदि ५ सम्वत १९६१ से श्री मन्दिरजीकी आमदनी सेठ अमोलकचन्दनी छोगमलजी कन्देलीवालोंके यहां जमा होती है और दो मरतबा ( बार ) रु. ४००) हमारे पाससे गये हैं जिसका हिसाब सेठ साहब मोसुफ जाहिर करेंगे. खर्च मामूली श्री मन्दिरजीका हमारे पाससे दिया जाता है जिसका हिसाब अखीर साल पर जाहिर किया जावेगा.
जैन श्वेताम्बर ग्रन्यूएट्स ऐसोसिएशन के प्रसिडेंट
मिस्टर गुलाबचन्दजी ढाका प्रयास. __ जयपूर रियासतके मालपुरा नगरमें पहिले २७ श्वेताम्बर मन्दिर थे परन्तु समयके फेरफारसे इस वक्त सिर्फ २ मन्दिर बाकी रह गये हैं. उनमेंभी अबतक पूजा वगरहका कुछ प्रबन्ध नहीं था उस नगरके श्रावक पूजा वगरहकी कुछ विविभी नहीं जानते थे, दरशण करने तकको बहतसे श्रावक नहीं जाते थे. प्रतिमाओंकी प्रक्षाल पूजाका कुछ इन्तजाम नहीं था. सेवग लोग स्वइच्छानुसार गीलेरेजीके मोटे कपडेसे प्रभूका अंग साफ करके चन्दनकी टीकी चर्णोपर लगा देते थे. रेत धूल पावटीपर और कई अन्य स्थानोंपर जमकर प्रतिमावोंका स्वरूपही कुछ औरसे और दिखता था. आरती वगरह कुछ नहीं होती थी. मगर मिस्टर ढहाके मालपुरा आनेपर दोनों मन्दिरोंमें पूजाका इन्तजाम शुरू हुवा और करीब रुपये १२५) सालानाके खर्चते केसर, चन्दन, धूप, दीप, वगरहका प्रबन्ध किया गया. श्रावक लोगोंको प्रतिदिन पूजा करनेका नियम कराया गया और उनको पूजा करनेकी विधि सिखलाई गई. अब दोरों पन्दिरों श्रावक लोग

Page #327

१९०५ ] जैन श्वेताम्बर ग्रज्यूएट्स ऐसोसिएशन्के प्रसिडेंट मि. गुलाबचन्दनीका प्रयास. ३०१ प्रतिदिन पूजा करते हैं. केसर, चन्दन, धूप, दीपसे अच्छी तरह पूजा होती है. पञ्चायती मन्दिरके वास्ते अलावा खर्च केसर चन्दनके चार रुपया माप्तिक पर एक पुजारी रखा गया है. उसको दो रुपया मासिक मिस्टर ढढा अपने पाससे देते हैं और दो रुपये मासिक मालपुराके अन्य सद्गृहस्थोंसे दिलाते हैं. इसके बाबत नीचे प्रमाण लेख लिखकर मालपुराके श्रावकोंने पावन्दीकी है और लेखको सिपर्द मिस्टर ढढा कर दिया है:
“श्री मालपराके पंचायती मन्दिरकी सेवा पूजाके इन्तजामके वास्ते एक गहाण अथवा सेवग कि जो मन्दिरमें रात दिन रहेगा, तजवीज किया गया है. ब्रामण रहे तो महिना एकके रुपये चार तक देना और सेवक रहै तो दो रुपयेका महिना और घर दीठ रोटी देनी. और इस तनखुहाका इन्तजाम नीचे मुजिब किया गया सो श्री
जीको हाजर समज कर इस मुवाफिक हमेशा देते रहेंगे. मिति अषाढ शुदि ७ सम्बत १९२२ का. २) लखमीचंदजी गुलाबचन्दजी ढढ़ा.
मासिक १) सुन्दरलाल जामड न)। कुन्दनमल जामड
। चौथमल श्री श्रीमाल c)। कनहयालाल श्री श्रीमाल -)। कल्याणबक्ष श्री श्रीमाल क)। जमनालाल पोरवाड A) बालावक्ष रांका a) किशनलाल सुकलेचा =)। सूरजमल नार =)। सुगनचंद जाड -)चोथमल जानड -)| किस्तुरमल जामड
॥ धन्नालाल सोनी
इसके पश्चात् इसही मालपुराम भादों मुदि ६ को कुल जैन समुदायको उपदेश देकर मालपुराके संवसे नीचे मुजिब लेख लिखाकर आयंदाके वास्ते कन्या विक्रयका प्रबन्ध कियाः
"शुभ सम्वत १९६२ का निति भादवा सुदि ६ वार सोमवार मुताबिक तारीख ४ सितम्बर सन १९०५ इ. कुल पञ्चान औसवालान श्री पथूषण पर्वके दूसरे दिन दादाजी श्री कुशल सूरिजीकी दादावाडीमें खमत खामने और दरशन करनेको इकठे होकर सबकी सम्मतिसे यह ठहराव किया कि आयंदा मालपुराके पञ्च औसवालन खुदकी लडकीके रीतके नामसे

Page #328

..जैन कोनफरन्स हरेड,
[ सप्टेम्बर कोई रुपया लडकीके सासरवालोंसे लेवेंगे नहीं. रीत वगैर लियेही लडकीको परणा देवेंगे और सरधा सारू जो बण आवेगा लडकीके लगा देवेंगे अगर किसी भाईकी सरधा जीमनवार बगरह करनेकी नहीं होगी तो (जीमनवार) मत करो उसकी किसी तरहकी चर्चा करेंगे नहीं बलके आगे होकर उस भाईके साथ रहकर लडकीका विवाह करा देवंगे अगर (किसीके पास ) लगानेको हो और वह लगावे तो उसको मना दी नहीं उसकी सरधा हो सो लगावो. अगर लडकीके रुपये लेना साबित होजावे तो उस भाईके साथ जातका व्योहार न्योता, लावना बन्द है. हमने अपनी राजी खुशीसे यह ठहराव श्री जैन श्वेताम्बर कोनफरन्सके ठहरावके मुवाकिक किया है सो हमको मंजूर है इस लिखतसे बदलें तो श्री परमेश्वरजीसे बेमुख होवें और यह अस्ल नविश्त कुल पञ्चोंके दस्तखती जैन महा सभाके दफतरमें सोंप दी जावे ताकि महा सभाके पत्रमें छपकर प्रगट हो जावे और एक नकल इसकी पञ्चायती मालपुराकीमें रहै मिति सदर." द. मूलचन्द नगर सेठका
द. श्रीचन्द वीराणीका द. सुवालाल लोढाका
द. कल्याणवक्ष श्री श्रीमालका द. चन्दनमल लोढाका
द. नेमीचन्द लोढाका द. हमीरमल बीराणीका
द. केसरलाल लोढाका द. धन्नालाल सोनीका
द. राजमल जामडका द. सुवालाल जामडका
द. छगनलाल बीराणीका द. वालावक्ष रांकाका
द. किशनलाल सुखलेचाका द. कुन्दनमल जामडका
द. चौथमल श्री श्रीमालका द. कनहयालाल श्री श्रीनालका
द. सुवालाल वीराणीका द. कस्तूरमल जामडका
द. सूरजमल नहारका
गांव बोराडा तहसील मालपुरामें एक मन्दिर है परन्तु वहां पर ढुंडिया साधूओका प्रचार जियादा होनेसे वहांके श्रावकोंने मन्दिरकी सेवा पूजा बिलकुल उठा दी थी और पूजा सेवाका प्रन्बध बिलकुल नहीं था. वहां पहुंचकर श्रावक समुदायको इकठा करके नीचे प्रमाण लेख लिखाकर सेवा पूजाका इन्तजाम कराया गया:---
" शुभ सम्वत १९६२ मिति भादवा वुदि ११ सनिचरवार तारीख १६ आगष्ट सन १९०५ समस्त पञ्च औसवालान मोने बोराडा तहसील व निजामत मालपुराने रोबरू नाजीमजी साहब श्री गुलाबचन्दनी ढहाके यह ठहराव किया कि इस गांममें जो मन्दिर एक श्री पार्श्वनाथजीका है उस मन्दिरमें हम सब लोग दरशण तो रोज मर्रा करेंगे और दरशण करनेके बाद रोटी खायेंगे और बीमारी या सुवासूतककी हालतमें या दूसरे गांव चले जायें और दरशण नहीं होने को छूट है अगर भूल चूकसे दरशण नहीं हो तो दूसरे दिन दूध नहीं पी और

Page #329

१९८५ ] जैन श्वेताम्बर ग्रन्यूएट्स ऐसोसिएशन्के प्रसिडेंट मि. गुलाबचन्दजीका प्रयास. ३०३ सेवा पूजाका इन्तजाम इस तरहपर करते हैं कि हम औसवालोंके इस गाममें पांच घर हैं सो पर्दूषणके दिनों में तो जो (श्रावक) जिस दिन व्रत करेंगा उसदिन न्हानेका (स्नान करनेका) आरम्म सारम्म टालकर पूजा नहीं करेगी. बाकी पयूषणके दिनों में सारा (सब संघ ) पूजा करेंगे बाकी एक एक महीनेके औसरेसे पूजन करते रहेंगे और एक रुपये महीनेकी सामग्री केसर, धूप, चांवल, घृत, चन्दन, बादाम वगरह चढाते रहेंगे. (चन्दा सालाना इस तरह पर देते रहेंगे). रामचन्दर पीपाडा पांच रुपये; जवाहीरमल पीपाडा ढाई रुपये; फतहलाल पीपाडा ढाई रुपये; केसरलाल लोढा एक रुपया; सुवालाल वाकणा एक रुपया. मुकरडे बारा रुपये सालकी सामग्री चढाते रहेंगे. यह ठहराव हमने हमारी राजी खुशीसे किया इसमें किसी तरहका फरक आवेगा नहीं. द. जवाहिरमल पापाडाका
द. रामचदर पीपाडाका द. फतहलालका
द. केसरलाल लोडाका द. सुवालालका
टोडारायसिंबकी तहसील में पहुंचकर पञ्चान औसवालान, दिगाम्बर सरावगियान और अगरवालानकी सभा करके सांसारिक और धार्मिक शिक्षा पर भाषण देकर पुरुष और स्त्री सिक्षाका प्रबन्ध करनेकी तरफ और कन्या वीक्रय बंध करनेकी तरफ सबका ध्यान खेंचा गया तो कुल पञ्चानने नीचे मुजिब ठहराव किया:---
" राज सवाई जयपूर निजामत मालपुरा तहसील टोडारायसिंव. कस्वा टोडारायसिंघके समस्त पञ्चान तीनों तडके पञ्च सरावगी, पञ्च औसवाल, पञ्च अगर वाला राजी खुशीसे इकठा होकर नाजिमजी साहब गुलाबचन्दजीका व्याख्यान सुनकर यह ठहराव किया कि बेटीका बेचना (बेटीके सुसरालले बेटीका रुपया लेकर उसकी शादी करना) विलकुल धर्म शास्त्रके खिलाफ है इस वास्ते आजसे आगे हम समस्त पञ्च तीनों तडोंने मन्दिर श्रीजीमें इकठे होकर बेटीके रुपये लेना बन्द कर दिया आयंदा बेटीका पैसा लेवें नहीं. पञ्चायती दस्तूर जो खर्चका कदीमसे है नेग कमीण कारू मन्दिरजी वगरहका वह लगता रहेगा, अलबता लडकेको दूसरे गांवमेंसे हाल लडकी बगैर दामके न मिले तो इस बातकी छूट है. परन्तु इस बातकाभी
१. इस गांवमें पहिलेसे ढुंढिया साधुओंने यहांके श्रावकोंको पच्छकाण करा दिये थे कि जिस रोज उपवास करो उस दिन विलकुल मत न्हावो इस लिये उस नियमको न तोडनेके लिये यहां पर ऐसा प्रबन्ध हुवा है.
२. यह शर्त इस वास्ते रखी गई है कि अगर दूसरे गांवके महाजन अपनी लडकी वगैर लेने रुपयेके न दें तो उस वक्त अपने लडकेकी शादी रुपया देकर कर शकते हैं मगर इस तरफ हर गांवमें जियादा कोशिश और महनत करनेसे जब हर गांवमें यह प्रबन्ध हो जावेगा तो फिर इस शर्तके जारी रहनेका मोकाही नहीं रहेगा.

Page #330

३०४] - जैन कोनफरन्स होल्ड.
[ सप्टेम्बर बन्दोबस्त जहांतक मुमकिन होगा किया जावेगा. यह ठहराव हमने अपनी राजी खुशीसे किया सो इसके मुवाफिक पावन्द रहेंगे अगर इस पञ्चायती ठहरावके खिलाफ कोई कार्यवाही देखनेमें आवे तो तीनों पञ्चायतीयोंको उसका पञ्चायती नोता वरताव वगरह बंद करनेका अखतियार है मिति भादवा वुदि ५ सम्वत १९६२ का.
(नोट-इस लेखके नीचे करीब पचास दस्तखत हैं इस लिये जगह जियादा रुकनेके खयालसे यहां पर दर्ज नहीं किये हैं.)
जिस समय यह लेख लिखा गया उसही समय जैन पाठशाला खोलनेका प्रस्ताव होकर यह ठहराव हुवा कि पाठशालाके खर्चके वास्ते फिलहाल पन्दरह रुपये माहवारका चन्दा किया जावे और एक जैन पंडित जयपूरकी पाठशालासे बुलाया जावे. तीनों जातोमें इस वक्त जो ५२ लडके और १९ लडकीयां मोजूद हैं वह सब पाठशालामें तालीम पावें किसी शक्षकोभी अपने लडके या लडकीको पाठशालामें भेजकर तालीम दिलवानेमें उत्र नहीं होगा. लड़के और लड-. कियोंकी फहरिस्ता तथ्यार करके पञ्चानें अपने दस्तखत उसके नीचे कर दिये हैं.
७)।
पाठशालाके लिए माहवारो चन्दा नीचे मुजिब हुवाःरावगियों ? .रफसे माहारा
11) जमनालाल चोधरी. २) आनंदीलाल सराफ.) मगनलाल केसरलाल. ।) सराफ बचुलाल काठीयारी.1) मांगीलाल कोठीयारी. 1) छगनलाल मोदी. ।) केसरलाल कोठीयारी.1) चम्पालाल सराफ.! हंसराज मांगीलाल अजमेरा. । विशनलाल नविसिंदा ।) केसरलाल छोगलाल कोठीयारी.1) जीवणलाल कंदोई.) हजारीलाल बाकलीवाल.) जोहरीलाल बाकलीवाल.) केसरलाल पाटणी ) गणेशलाल सोनी. =) भवानीलाल नविसिंदा. =) जोधराज चांदवाड. १) उंकार छावडा. २) लालजी पटवारी. -) मोतीलाल बाकलीवाल.) मांगीलाल कोठीयारी..) चांदमल कोठीयारी..) चन्दनमल अजमेरा. ) दाखीलाल बाकलीवाल, ~) कल्याणवक्ष चांदवाड.
-) भैरूलाल पटवारी. मु. ७.! -)। ओसवालोंकी तरफसे महावारी चन्दा
1) भूरालाल गोलेछा. 1) छगनलाल चपलोद. ६) कल्याणवश मांगीलाल चोधरी. -) बाळूलाल गोलेछा -) बालाबक्ष गोलेछा. )॥ मीठालाल गोलेछा,
मु.प्रा॥

Page #331

१९०५ ] जैन श्वेताम्बर ग्रज्युएट्स ऐसोसिएशन के प्रसिडेंट मि. गुलाबचन्दजीका प्रयास. - ३०५ ३) अगर वालोंकी तरफसे महावारी चन्दा
२) धन्नालाल कंदोई . ( - ) माधोलाल महाजन बरवासका 1) रोडजी कन्दोइ. 1) अभैचंद कंदोई. =) बलदेव कंदोई . ) दूलजी कंदोई . ) मोतीलाल कंदोई. =) केसरलाल कंदोई. =) नेमीचन्द वल्द छोटीलाल, ~ ) लखमीचन्द कंदोई. =) गोरधन अगरवाला. ~ ) ईसरलाल वरवासका..
मु. ३
कुल चन्दा महावारी रुपये ११uuuu
चन्देकी फहरिस्त जारी है पंदरह रुपये महावारका चंदा हो जावेगा और पाठशालामें औसवालों, सरावगियों और अगरवालों के लड़के लडकी पढेंगे.
इसके सिवाय टोडामें एक श्वेताम्बर मन्दिर श्री पार्श्वनाथ स्वामिका है वह जीर्ण हो गया है उसके आगेकी छत्री टूट गई है और उसके भंडार के रुपये भी कई आदमियोंमें बाकी थे इस लिये कुल पञ्चान औसवालानको मन्दिरमें इकठा करके श्री परमेश्वरकी प्रतिमाजी जो कुछ उनमें बाकी था वह एक कागजपर लिखवाया गया तो उन लोगोंनें नीचे प्रमाण लेख लिखा:
“ श्री पार्श्वनाथ स्वामिके मन्दिरजीकी रकम पञ्च औसवालोंमें जो आज तक बाकी हैं सो समस्त पञ्च औसवालान आज मन्दिरमें इकठे होकर श्रीपरमेश्वरजीको हाजर नाजर समझकर अज' रूपें ईमान नीचे मुजिब लिखते हैं उस मुवाफिक देना है मिति भादवा बुदि ६ सम्वत १९६२ का " रोकड जतीजीके पास मोजूद
१६२)
२२) रोकड जतीजीके पास उपासरेके मोजूद ३०॥>)॥ रोकड कल्याणबक्ष चौधरीके पास << ̄ ̄)uu मांगीलाल चोधरीमें बाकी
मन्दिरके - गणेशलालकी स्त्रीके
७८)
१५) '
१५)
११)
९)
७)
मु. ३६० ।।
१०)
कल्याणवक्ष चौधरीमें बाकी कल्याणजी गोलेछा में बाकी
छगनलाल चपलोतमें बाकी
बालाक्ष गोलेछा में बाकी
मीठालाल गोलेछामें बाकी
J

Page #332

[ सप्टेम्बर
५१)
जैन कोन्फरन्स हरेल्ड. और मन्दिरजीकी मरम्मतके वास्ते टीप करी गई नीचे मूनिवः
नाजिमनी साहब गुलाबचंदजी ढढ्ढा कल्याणजी गोलेछा छगनलालजी चपलोत मांगीलालजी चौधरी कल्याणवक्षनी चोधरी मीठालालजी गोलेछा बालाबक्षजी गोलेला बाळूलालजी गोलेछा जमनालालजी महता
मु. १४९) इस मुवाफिक इन्तजाम करके मन्दिरके कामकाजका यह ठहराव किया गया कि मिति भादवा सुदि २ सम्वत १९६२ से नई बहीमें हिसाब शुरू किया जावेगा. और हिसाब
रोकड जमा खर्चका छगनलाल चपलोत और मांगीलाल चौधरी करते रहेंगे आज पहलीका हिसाब तै हो चुका सो सबको मंजूर है पुराना भाडा वगरह जो इससे अलहदा है वह वसूल करके जमा करना है:
___गांव बरवास तहसील टोडारायसिंघ निजामत मालपुरामें पहुंचकर जैनी अगरवालोंमें कन्याविक्रय बंद कराकर नीचे मूजिब नविश्त कर्राई गई:
___ " आज पञ्च महाजन जैनी. अगरवाले साकिन बरवास तहसील टोडारायसिंघ परगना मालपुरानें कन्या विक्रयको बुरा समझकर और धर्म शास्त्रके हुकमके खिलाफ समझकर रोबरू नाजिम गुलाबचंदजी व तहसीलदार लखमीचंदनी अपनी राजी खुशीसे यह ठहराव किया कि आजसे आगे कन्याका विवाह मुवाफिक धर्म शास्त्रके किया जावेगा और कन्याके सासरेवालोंसे सिर्फ नेगके रुपये ५१) जो हमेशासे हमारे बडेरोंने रीत बांध दी है वह तो चाहो गरीव हो या अमीर हो खीचेंगे बाकी कोई रुपया कन्याके सासरे वालोंसे नहीं लेवेंगे अगर किसीका . लेना साबीत हो जावे तो वह शख्स पञ्चोंका गुनहगार है मिति भादवा सुदि ७ सम्बत १९६२ का."
द. ईसरलाल; द. धन्नालाल; द. छोटीलाल द. कुंदालाल; द. रुवनाथ. द. रामचन्दर . द. माधोलाल. द. छोगालाल
द. लाखा

Page #333

२०७
१९०५ ]
जैन बंधुओमां संपनी आवश्यकता. ॥ जैन बंधुओमां संपनी आवश्यकता॥
(लेखक-मुनिराज श्री बालविजयजी-आमलनेर.) ॥ हे सुज्ञजनो, हुं संप विषये बोलवाने आपनी रजा लउं ॥
संप एटले सर्वनी साथे मित्रता-संपीने रेह. भ्रातृभाव प्रगट करवो, एक बीजाना दुःखथी दुःख प्रदर्शित करवू, एक विचारथी वर्त्त, सर्व प्रकारथी ऐक्यता बताववी तेनुं नाम संप छे. जो घरमां संप हशे तो अनेक बहारनी पीडाओ भूली जई घरमां सुखशांति भोगवीशं. नात जातमा संप हशे तो बीजा लोकोनो उपद्रा नडशे नहीं. गामनो संप हशे तो डाका विगेरेनो लाग लागशे नहीं. देशनो संप हशे तो परराज्यनी भीति थशे नहीं. आ वात समाजने अनुमवितज छे. जुवो, यूरोपीयनोए मोटा मोटा देशोने आक्रमण कर्या ते संपरूप बीननु ज फल छे, एम शुं तमो जाणता नथी ? जो तमो जाणो छो तो शामाटे आटली बधी तुच्छता वापरो छो? केहवत पण छे के, संप त्यां जंप. आ वात पण शुं तमारी ध्यानमा नथी ? जुवो तो भिल्ल विगरेना संपथी तेमनी सुखशांति ? तमो तो महाजन छो एटले मोटा लोको छो. परंतु मन मोटों कर्या वगर तमने हलका दरजा पर गणती करवाने लोको शंवार लगाइशे के ? चेतो चेतो, मारा दाना साहेबो चेतो, मने आगळ वधीने केहवामां लज्जा वाटे छे.
संप करे किंमत वधे, घटे करे मन रीश ||
थाय अंक मुख फेरवे, त्रेशठ ना छत्रीश || १ || जे कोइ मानना वश थइ कुसंप तरफ लक्ष आपे छे तेने ते मान न मळतां उलटो वेशठनो दरजो छोडी छत्रीशना ज दरजा पर जइ बेसबुं पडे छे. संप तोडवाथी कुलने पण मोटुं लांछन प्राप्त थाय छे. सुख पण मळी शकतुं नथी ज. तेमज धन वास्ते तथा धर्म वास्ते पण करेलो उद्यम सफलताने प्राप्त थतो नथी. ज्यां जइ बेसे त्यां पण पुरतुं मान मळी शके नही. धूर्त लोको पण वचमा प्रवेश करी मोटी हरकतो पर लावी मुकवा योजनाओ चालु करे छे. संसारना सुखनुं मूल जे धन तेनो पण निरर्थकपणे नाश थतो जोइथे छीए. माटे हे भव्य पुरुषो, जो तमो संप जालवीने राखशो तो आ वातमाथी एक पण वातनी नडतर भोगवशो नहीं एम तमारा रोमरोममा ठसावी राखशो एवी मारी भलामण छे.
हो. तन रोगी शिर शत्रुता, जर आवे ने जाय ||
पण जो संप कुटुंबमां, शीतल रहे सदाय || १ || माटे तमने जो सदा आ भव अने परभवना सुखनी वांछा रहेली होय तो मारी करेली भलामण भूलशो नहीं. जे जे पुरुषोए अभिमानना वश थइ संप तोडवा तरफ लक्ष आपेलुं छे तेओ सत्ताधारी छतां पण जडमूलथीन नाश थई गया. एवा हजारो दाखला मली आवशे.

Page #334

३०८
. जैन कोन्फरन्स हरैरुड.
[ सप्टेम्बर उप्पो . - संप ऋषि एक समे पधार्या पुनामांहि ।
राजा बाजीराव किधुं सन्मान न कांहि || चढ्यो रोष ऋषि चित्त भूपनो धनमद भाली । शाप दीधो ऋषि आप बजावी हाथे ताली || सागरमां हिंदुस्तानी पडो लक्ष्क्षी आ पापथी ।
पछी तुरतज लक्ष्मी त्यां पडी, संप ऋषिना शापथी |॥ १ ॥ - विचार करो के बाजीराव जेवा महासत्ताधारी छतां पण संप जालव्यो नही तेथी शु परिणाम आव्युं ? बीजो पण एक छप्पो टांकी बतावु छु.
छप्पो .
संवत् तेर त्रेपन, साल विक्रमनी ज्यारे । दिल्लि अलाउदीन, तखतपर बेठो त्यारे || मंत्री मलेकजेब, राज्य लेवा रुचि जोडी ।
विष दइ मार्यो शाह, शाहजादा चा फोडी || पण एक मास दिन पंच, सुख भोगवी भुंडी रीते मुओ। तजी संप सुख नही संपजे, जरूर विचारीने जूओ ॥ १ ॥
दिल्लि आदिक देश, थया जगमां नृप जे जे । सेव्यो नहि जो संप, मुआ वण मोते ते ते ॥ कोइने कुंवरे हण्यो, हण्यो कोइने पितु माते ।
कोइ प्रधाने हण्यो, हण्यो कोइने निज भ्राते || शुभ रोते संप न सेवतां, राजा रंक पिडाय छे ।
धनथी सुख को नथी धारजो, संपथकी सुख थाय छे ॥ २ ॥ ... उपरमा छप्पापरथी पण प्रगट जणाइ आवे छे के, सुख मेलववाने संप न राखतां कुसंप उभो कर्यो परंतु शं सुख मेलव्युं ? एम तो जरुर जोवामां आवशे के रोगी ज कुपथ्य तरफ रुचि मोडशे. तेम ज जेना भाग्यनी खामी जोवामां आवशे तेज कुसंपरूप कुपथ्य सेवन करी वैरनीज वृद्धि करी लेशे. परंतु लाभ कोइ प्रकारथी पण कहाडवाना नथी ज, एम खूबज समजवानुं छे. आ मारा विषयने हुं इहांपर ज बश करूं छु.

Page #335

१९०५ ]
समाचार संग्रह .
समाचार संग्रह.
मुनिराज श्री हंस विजयजीनें जबसे लघु बयमें संसार छोडकर दीक्षा ली है उसही वक्तसे अपनी आत्माका कल्याण करते हुवे अन्य कई प्राणियोंको इस भवजल समुद्रों डूबते हुवेको बचाया है. यह महात्मा स्वपरोपकारार्थ पूरब, बंगाल, पञ्जाब, राजपूताना, मालवा, गुनरात, काठियावाड, दक्षिण वगरह प्रान्तोंमें धर्मका उद्योत करते हुवे और जगह २ पाठशाला, पुस्तकालय स्थापन कराते हुवे, पुराने २ जात के झगडोंको ते कराते हुवे, पूर्वाचार्यों के मनोहर प्रतिमायें जगह २ यथायोग्य स्थापित कराते हुने, अटाई महोत्सव की धूमधाममें धर्मको दिपाते हुवे अब इस चतुर्मासमें कच्छ मांडवीमें विराजते हैं. कोन्फरन्सके कर्तव्य और हेतवोंको यह महात्मा बहूत ही पसंद करते हैं और जहां जाते हैं वहांपर उनके अनुकूल उपदेश देकर कार्य वाही कराते हैं. इस समय कच्छ मांडवी में श्राद्ध समुदाय को सदोपदेशरूपी अमृत पान कराकर एक जैन पाठशाला खोलने पर उत्कंठित किया है. इस वक्त तक ३३०००) तेतीस हजार रुपये की रकम तो भरगई है, टीप जारी है, पचास हजार रुपये तक टीपमें भरजानेकी आशा है. इस काममें सेठ माणकचन्दभाई जियादा प्रयास ले रहे हैं और सेठ नाथाभाई वगरह अन्य अग्रेसरोंका परिश्रम भी प्रशंसनीय है.
३०९
कच्छ मांडवी में पाठशाला और धर्मोत्सव.
अठाई महोत्सव आनन्दपूर्वक बहूत धूमधाम और ठाठमाठसे हुआ है. महोत्सव होनेसे अनुमान चार हजार रुपयेकी देव द्रव्यमें उत्पति हुई. जलयात्रामें सैंकडों ढुंढियामी शामिल हु और उत्सव की धूमधामको देखकर बहूत खुश होते थे. बरघोडामें हजारों आदमियोंकी भीडभाड थी. जैनधर्मकी महिमा प्रसार होरही थी. अन्य मुनिराज भी इसही तरह प्रयास करके जगह २ इसतरह की कार्यवाही करावेंतो कोन्फरन्सके हाथमें लिये हुवे काम बहूत जल्द सफल हो सकते हैं.
सिरोही में तपस्या - सिरोही ( राजपूताना ) में गुरणीजी श्री पुण्यश्रीजीनें चवदह ठाणोंसे चतुर्मास किया है. तपस्या अच्छी हुई. खुद पुण्यश्रीजीनें अठाई की चम्पाश्रीजीनें ३२ उपवास और भगत श्रीजीनें २४ उपवास किये. इनके साथ सिरोही के संघवालोंने नीचे मूजिब तप किया:
अठाई - सात उपवास - पांच उपवास-तीन उपवास - बेला - उपवास -- आंबिल- एकासणा ६. १४ ६.४ ५६३ ३८ ३१ पारणा भादों वृदि ६ को हुवा - तपस्या के समय पूजा वगरह उत्सव ठीक हुवा.
१
११
पालीताणा ठाकुरकी मृत्यु - पालीताणा ठाकुर सर मानसिंघजी सूरसिंघजी के सी. एस. आई. की युवावस्थामें मृत्यु तारीख २९ अगष्ट सन १९०५ को हुई, उक्त ठाकुर साहब

Page #336

३१० जैन कोन्फरन्स हरेल्ड.
[ सप्टेम्बर सन १८६३ ई में पैदा हुवेथे और २४ नवम्बर सन १८८५ को गद्दीनशीन हुवेथे. भावनगरमें उनकी मृत्युके दिन कचहरियां और मदरसे बन्द किये जाकर उक्त ठाकुरके परलोक गमनका शोक प्रगट किया गया. उस प्रान्तके साहब पोलीटीकल एजन्ट बहादुर पालीताणा पहुंचकर ठाकुर साहबके खजानेके महोर लगाकर इन्तजाम करदिया है. यद्यपि उक्त ठाकुर साहब जैनियोंसे हमेशा प्रतिकूल थे और जैनधर्मका हमेशा अनादर और अविनय करनेपर कमर बान्धे हवे थे और जैन संघको हर वक्त कई प्रकारकी तकलीफें देकर उनकी धर्म करणीमें विन डाला करतेथे तो भी उनके सिर्फ ४२ वर्ष की युवावस्था में मरजाने पर हम अफसोस करते हैं. इन ठाकुर साहबके साथ लडाई झगडा चलनेसे यद्यपि जैन समुदायका बहुतसा द्रव्य व्यय होता था तोभी इनका मुकाबिला रहनेसे हम अपने धार्मिक फर्जीपर कमर बान्धे हुवे. तय्यार रहते थे और हमारी धर्म लागणी बढती ही जाती थी. मनुष्य देह धारण करके इस संसार असारमें जीवास्माकी बासना प्राण गमनान्तर दो प्रकारसे रह जाती है. जो मनुष्य धर्म कृत्य करता है, दया पालता है, अपने देशकी उन्नति करता है उसकी गुलाबके पुष्पकी जैसे सुगंधित वासना रहनाती है और जो मनुष्य अकृत्य करता है, दूसरोंको नुकसान पहुंचाता है उसकी यादगार, सिवाय दिलगीरी और अफसोसके और दूसरी तरहपर नहीं रह सकती है. बहतर होता कि उक्त ठाकुरका बरताव हम लोगोंके साथ भलेपणका रहता. अब भी हम आशा करते हैं कि जैन समदायके और नये ठाकुर पालीताणाके ताल्लुकात संगीन पाये पर परस्परके हित और संतोष बढाने वाले होंगे. सहचारी वेङ्कटेश्वर खबर देता है कि " बडोदामें छावनीके सिवाय अन्यत्र कहींभी गाय
____ मारनेकी आज्ञा नहीं थी; परन्तु वर्तमान महाराजने तीन आने बडोदा शहरमें गाय मार- फीस लेकर नगर भी गाय मारनेकी आज्ञा दी है. क्या श्रीमान्
नेकी आशा. गायकवाड इसे भी अपने राज्यके सुधारोमेंसे गिनते है ? हिन्द राज्यसे गो हत्याका उठाना अभिष्ट है परन्तु हमारे स्वतंत्र महाराज उसके लिये आज्ञा दे रहे हैं यह कैसी उलटी बात है." हम नहीं खयाल कर सकते हैं कि यह बात कहां तक सच्ची है. वेङ्कटेश्वर यूटी खबर दे यह भी नहीं माननेमें आता और श्रीमान् गायकवाड तीन आनेकी छोटीसी रकमकी फीस लेकर नगरमें गो हत्याका प्रचार करावें यह बात भी असंभव मालूम देती है. अगर वाकई वेङ्कटेश्वरकी खबर सच्ची है तो हम श्रीमान्का तथा उनके कर्म चारियोंका ध्यान खेंचना उचित समझते हैं कि वह इस हत्याके कामको फोरन बन्द करें,

Page #337

૧૯૦૫] =
૩૧૧
ઉગી વિચારે. ઉયોગી વિચારે.
(લેખક-લલ કરમચંદ દલાલ-મુંબઈ) ૧–લેખકે એ સત્ય અને મધ્યસ્થ તેમજ જનપ્રીય મધુરા શબ્દોથી પોતાના વિચારો રજુ કરવા જોઈએ. જુઓ, મી. રાયચંદ કસળચંદના લેખ. ટૂંઢકોને તેમજ અન્ય લખાણને ન્યાયપુર્વક પણ યંગ્ય શબ્દોમાં ઉત્તર આપ્યા છે. સમજનાર હશે તેઓ તે તે સારા શબ્દોથી જ સમજશે. વધુ લખી શબ્દની મારામારી ચલાવવાથી વખતને ગેર ઉગ થાય છે અને કામ સુધરતું નથી.
૨–કનપૂરજો બીજાં ખાતાંઓ કરતાં કેળવણી ખાતા તર વધારે લક્ષ રાખવા માંડયું છે તે અતી પ્રસંશનીય છે. તે સાથે યાદ રાખવા જરૂર છે કે, મનુષ્ય કેળવાયા હશે તેજ જ્ઞાનવાન, દ્રવ્યવાન થશે અને તેમ થવાથી આપણાં બીજા ખાતાંઓ એગ્ય સુધારણા પર આવતાં વાર લાગશે નહીં.
. ૩–પૈસ-લક્ષ્મીને એગ્ય માર્ગ સદગ થવાથી તેમાં ખાડે પડતું નથી પણ કુવાના ઝરણની માપક વધારેજ થાય છે તે અનુભવથી જણાય છે.
૪ કોનફરન્સ અથવા એસેસીએશન ઓફ ઈન્ડીયાએ સભાઓ, મંડળે ઉપર કાબુ રાખવો જરૂરી છે. જે સભાથી જે કામ થઈ શકે તે કામ લેંપવાથી કેનફરન્સના કાર્યવાહકોને પિતાના કાર્યમાં સવડતા થઈ શકશે. '
૫–જૈનશાળાઓમાં શિક્ષણ કમ એક રીતે થવાને જેટલી અગત્યતા છે તેમજ વધુ લાભકારી છે. પરીક્ષકોને પરીક્ષા લેવા તેમજ વિદ્યાર્થીઓને એક જગેથી બીજે જતાં સગવડ ભર્યું ૦ધારે છે.
૬–શિક્ષકોના પગાર ઘણાજ ઓછા હેવાથી લાયક શિક્ષકોની ખામીથી લાંબા એ ચાલતી પાઠશાળાઓ કે સ્કુલે જે ટુંકા વખતમાં સારું પરીણામ આપે તેના બદલે હાલની ચાલુ રીતીથી વખત ઘણો લંબાય છે માટે શિક્ષકો મેળવવા તથા સારે પગાર આપવા સગવડ થવી જોઈએ છે. . "૭–શ્રી બનારસ જૈન પાઠશાળા વિષે ત્યાં કેટલાક ગૃહસ્થ મુલાકાત લઈ આવ્યા છે છતાં સાક્ષર મનસુખભાઈ કીરતચંદની માફક અવલોકન કરી સ્વતંત્ર અભીપ્રાય આપવા બીજાઓએ તસ્દી લીધી નથી તેઓએ પણ તસ્દી લેવી ઘટે છે અને તે વિચારને ચેથી કોનફરન્સની બેઠક વખતે એકત્ર કરી (વિદ્વાનોની મીટીંગ કરી) તેનું બંધારણ ચેકસ નિયમ ઉપર લાવવા હવે વખત ગુમાવવો જોઈને નથી.

Page #338

૩૧૨ જૈન કન્ફરંસ હરેન્ડ.
[સપ્ટેમ્બર સ્કુટ વિચાર. દક્ષિણના જૈન ભાઈઓએ આમલનેર ખાતે પ્રાંતિક કોન્ફરંસ મેળવી પોતાની
જ સ્થીતી સુધારવા સારૂ પગલાં ભર્યા છે તેમજ અમારા ઉત્તર મધ્ય પ્રાંતમાં પ્રાંતિક ગુજરાત નિવાસી જૈન ભાઈઓએ પણ તેમને પગલે ચાલીને કોન્ફરંસ મેળવવા પેથાપુર ખાતે પ્રાંતિક કોન્ફરંસ મેળવી હતી. વળી આ સાર હિલચાલ પ્રમાણેજ પંજાબ અને મધ્ય પ્રાંતમાં પ્રાંતિક સભાઓ
" મેળવવાની હિલચાલ શરૂ થયાનું અમારા સાંભળવામાં આવ્યું હતું અને તે મુજબ સીવનછપરાના ઉત્સાહી ગ્રહસ્થ શેઠ લખમીચંદજી ભુસ ભનસાલીએ પિતાના પ્રાંતના મારવાડી જૈન ભાઈઓમાં જે હાનીકારક રીત રીવાજો દાખલ થયા છે તેને સુધારે કરવા વિચાર કરવા સારૂ તથા તે કોન્ફરંસ નાગપુર, રાયપુર યા જબલપુર એ ત્રણે સ્થળોમાં કયે સ્થળે મેળવવી તથા તેને માટે જોઈતાં સાધનમાં જુદા જુદા સ્થળવાળાઓ શું શું મદદ આપી શકશે તે વિષે જુદા જુદા સ્થળોના જૈન સંઘના અભિપ્રાય માગવા સારૂ પિતાના નામથી છાપેલ વિજ્ઞપ્તી પત્ર મેકલ્યા છે જેમાં એક અમારા ઉપર પણ અમારા અભિપ્રાય સારૂ આવ્યો છે. મધ્ય પ્રાંતમાં પ્રાંતિક સભા મેળવવા સારૂ શેઠ લખમીચંદજી તરપૂથી આ જે હીલચાલ કરવામાં આવે છે તેને અમારી સંપુર્ણ સંમતી છે અને અંતઃકરણથી ઈચ્છીએ છીએ કે આ હીલચાલ સંપુર્ણ રીતે ફતેહમંદ નીવડે. મધ્ય પ્રાંતમાં આપણા જૈન ભાઈઓની મહટી વસ્તી છે અને જેમાં મુખ્યત્વે કરીને મારવાડી ભાઈઓને માટે સમુહ છે. આ સર્વે ભાઈઓ ત્યાં વ્યાપારાદિ સારૂ જઈને વસેલા છે અને જે કે પૈસે ટકે તેઓ બીજા પ્રાંતને મુકાબલે સુખી હશે પરંતુ યેચ કેળવણીની ગેરહાજરીને લીધે અન્ય શાસ્ત્ર મુજબ ધામક ક્રિયાઓ, સારે નરસે પ્રસંગે જમણવારે વિગેસ્માં છેટાં ખર્ચે, લગ્ન પ્રસંગે નાચ પાર્ટીઓ આપવી, આતશબાજી છોડવી કન્યા વિકય વિગેરે અનેક રીત રીવાજો તેમનામાં પણ ઘણે ભાગે જોવામાં આવે છે અને આ સર્વે રીત રીવાજો નાબુદ કરવા તથા આપણા પિતાના શાસ્ત્રના પૂરમાન મુજબ વર્તવા તથા પિતાની ધામક અને સંસારીક ઉન્નતી કેમ થાય તેને એક સભાના આકારમાં મળીને તેઓ વિચાર કરે તે ખરેખર પ્રસંશનીય છે. આ સંબંધમાં અમે શેઠ લખમીચંદજી ભુરા ભનસાલી જે પ્રયાસ લે છે તેને માટે તેમને ધન્યવાદ આપીએ છીએ અને આશા રાખીએ છીએ કે આ પ્રાંતના અન્ય ધર્માભિમાની ભાઈઓ પણ તેમણે ઉપાડેલા આ કાર્યને હરેક રીતે મદદ આપશે. છાપા કળાની સવડતાને લીધે આજકાલ આપણું સેંકડે જૈન ગ્રંથ છપાઈને
બહાર પડે છે અને તેને લીધે આપણું પવિત્ર ધર્મના સીદ્ધાંતો પુસ્તક પરિક્ષક વગેરે જાણવાનું દરેકને સહેલાઈથી બની શકે છે અને તે બિટી. ખરેખર ખુશી થવા જેવું છે. પરંતુ આ સંબંધમાં આ પુસ્તકો
માંના ઘણું ખરાં બહુ અશુદ્ધ હોય છે એવી પૂર્યાદ વખતો 5 વખત અમારા તરફ આવે છે અને તે માટે એક મુનીરાજ અમને એવી સુચના

Page #339

૧૯૦૫ રકુટ વિચાર
૩૧૩ કરે છે કે આપણા ધર્મ સંબંધી પુસ્તક પ્રગટ થતાં પહેલાં એક પુસ્તક પરીક્ષક કમીટી કે જે શ્રી જૈન શ્વેતાંબર કોન્ફરંસ તરફથી નીમવામાં આવેલી હોય તેની પાસે પાસ કરાવવા અને જે પુસ્તકે આવી રીતે પાસ થઈને પ્રગટ થયાં હોય તેવાંજ પુસ્તકો ખરીદવાની પ્રજાને ભલામણ કરવી. જે પુસ્તક કેવળ ખાનગી લાભ ખાતર પ્રગટ કરવામાં આવે છે તે પુસ્તકે અશુદ્ધ રહી જાય તે કેટલેક અંશે સંભવત છે, જે કે તેમ થાય તે કોઈ પણ રીતે પસંદ કરવા લાયક નથી પરંતુ જે પુસ્તકો સભાઓ યા મંડળો તરફથી પ્રગટ કરવામાં આવે છે તે પુસ્તકમાં આવી અશુદ્ધતાઓ કઈ પણ રીતે રહેવી જોઈએ નહીં અને તેને માટે તેવી સભાઓ અને મંડળના અધિકારીઓ કે જેમના હાથમાં આવાં પુસ્તક વગેરે છપાવવાનું કામ રહેતું હોય તેમને ખાસ સંભાળ રાખવાની અમે સુચના કરીએ છીએ. ઉપર જણાવ્યા પ્રમાણે પુસ્તક પરીક્ષક કમીટી નીમવામાં આવે અને તે કમીટી પુસ્તક તપાસે વગેરે સુચનાઓ જે અમલમાં આવે તો ઘણી સારી વાત છે અને તેથી ઘણાજ લાભ થવાનો સંભવ છે. પરંતુ કમીટીમાં કેને નીમવા, તેમની લાયકાત, તેમનામાં મતભેદ વગેરે ઘણા પ્રકારની મુશ્કેલીઓ આવવાને સંભવ છે અને તેથી ટૂંકમાં કહેવાની મતલબ એ છે કે સભાઓ, મંડળે અને ખાનગી ગ્રહ કે જેઓ આપણાં ધાર્મીક પસ્તકે છપાવે છે યા પ્રગટ કરાવે છે તેઓને આ સંબંધમાં સંભાળથી કામ લેવા અમારી ખાસ સુચના છે અને આશા રાખીએ છીએ કે હવે પછી તેઓ તેના ઉપર જરૂર અમલ કરશે. અત્યાર સુધી આપણે ધર્માદા ખાતાએ સાધારણ રીતે મહાજન તરફથી
સંભાળવામાં આવે છે અને આપણામાં તેમજ ધર્માદા ખાતાંઓની સંભાળ હીંદુસ્તાનની જુદી જુદી કેમેમાં પણ તેજ રૂઢી રાખવા માટે રંગુનના મુસલ જવામાં આવે છે. બ્રીટીશ રાજ્યના સ્થાપન થયા માનની કાળજી.
પછી ઈગ્લંડના ટ્રસ્ટના કાયદાને અનુસરીને હાલમાં
ડાએક વખતથી આવાં ધર્માદા ખાતાઓના ટ્રસ્ટ વિગેરે પણ થતાં જોવામાં આવે છે અને અનુભવ ઉપરથી એમ માલમ પડે છે કે જે ખાતાઓનાં ટ્રસ્ટ કરવામાં આવ્યાં હોય છે તે ખાતાંઓને વહીવટ કાંઈક ઠીક રીતે ચાલતે જોવામાં આવે છે. આપણામાં પણ તે રૂઢી દાખલ થયેલી જેવાને અમે ઉત્સુક છીએ. હાલમાં આજ ધરણને અનુસરીને વક એટલે ધર્માદા ખાતાઓની બરાબર સંભાળ રહે તે સારૂ રંગુનમાં મુસલમાન ભાઈઓએ એક મંડળ ઉભું કર્યું છે અને તેમાં પ્રમુખ, સેક્રેટરી અને મેંબર તરીકે ત્યાંના મોભાદાર ગ્રહ જોડાયેલા છે અને આ મંડળનું એગ્ય બંધારણ કરીને તેને રજીસ્ટર કરાવવામાં આવ્યું છે. આપણું ધર્માદા ખાતાંઓ વગેરેને વહીવટ બરાબર રીતે ચલાવવામાં આવે છે કે કેમ તેની તજવીજ રાખવા સારૂં આવું જે એક મંડળ સ્થાપીને તેને ૨જીસ્ટર કરાવવામાં આવે અને જુદાં જુદાં ધર્માદા ખાતાંઓ તરપૂથી. આવાં મંડળની સર્વોપરી સત્તાને સ્વીકાર કરવામાં આવે છે તેથી ઘણો જ લાભ થવા સંભવ છે.

Page #340

૩૧૪ જેન કેન્ફરન્સ હરેન્ડ.
[ સપ્ટેમ્બર, ડા દીવસ ઉપર ગુજરાતમાં વીજાપુર, સંખપુર, અમનગર વિગેરે ૨૭ ગામોનું પંચ
શ્રી કડેલી મુકામે મળ્યું હતું અને તે વખતે અત્રેથી શ્રી કડોલી ખાતે મળેલા આપણી કમની ઉન્નતી ઈચછનારા કેટલાક ગ્રહ જેન પંચે કરેલા શુભ તરથી આ સંબંધમાં પત્ર દ્વારા આપવામાં આવેલી 1 ઠરાવો.
સલાહ મુજબ નીચે પ્રમાણે ઠરાવે ત્યાંના પંચે પસાર
કર્યા છે અને તેને માટે અમે ત્યાંના પંચને અંતઃકરણથી ધન્યવાદ આપીએ છીએ. - ૧–-કન્યા વિક્રયના સંબંધમાં જે ધણી પંચની વેઠીને ઠરાવ ઉપરાંત જે કાંઈ વધારે રૂપીઆ લે તે ધણી પંચનો ગુનેહગાર ગણાય. તે સાથે તેની પાસેથી દંડ લે તથા તે ધણીએ લીધેલી રકમ પાંજરાપોલમાં નંખાવવી.
--જૈન વીધી મુજબ લગ્ન કરવા અને ચોપડીઓ મંગાવી વીધી શીખી લેવા શ્રીમાળી બ્રાહ્મણોને જણાવવું. - ૩––જાન જાય તે દીવસે રાતને ટંક બંધ કરી છેલ્લા દીવસને ટંક વધારે કરે.
૪–હાનીકારક રીવાજ મધ્યે રડવા કુટવા સંબંધી સ્ત્રી તેમજ પુરૂષોમાં ચાલતી રીતમાં સુધારો કરવામાં આવ્યું છે.
પ--પલ્લાની તથા રીતભાતની બાબતમાં રકમ મુકરર કરવામાં આવી છે. --જમણવારમાં --જમણવારમાં જોડા પહેરીને ભાણાં આપવા જવું નહી. ૭-કણબી વગેરે બીજી ન્યાતવાળાને રસોઈ કરવાને ઠેકાણે અડવા દેવા નહીં ૮--ચામડાંનાં પુઠાં નહીં વાપરવા. --કચકડાની ચીજો તથા પીછાંવાળી ટોપીઓ વાપરવી નહીં.
ઉપર પ્રમાણે ઠરાવે કડોલી મુકામે મળેલા પંચે કર્યો છે અને તેને ખાતર તેમને ધન્યવાદ આપવા સાથે તેવાં બીજાં પંચોને પણ તેમને પગલે ચાલવા વિનંતી કરીએ છીએ. મુંબઈની ઓફીસમાં ડીરેકટરીનું કામકાજ સારી રીતે ચાલે છે. કચ્છ, સીધ,
મારવાડ, બંગાળ, મધ્યપ્રાંતે, માળવા વગેરેમાં પણ જૈન ડીરેકટરી, ડીરેકટરીનું કામ ચાલુ થઈ ગયું છે. અત્યાર સુધીમાં
હિદુસ્થાનના જુદા જુદા ભાગમાંથી લગભગ ૨૦૦૦ સ્થળની હકીકત અમારી પાસે આવી ગઈ છે. વચ્ચે પર્યુષણ પર્વ આવવાથી અમારા સ્વધમી ભાઈઓ ધર્મ ક્રિયાઓ વગેરેમાં રોકાઈ જવાથી ૧૦-૧૫ દીવસ ડીરેકટરી થવાનું કામ તે સ્થળેમાં સ્વભાવીક રીતે મંદ પડયું હતું અને તેને લીધે કેટલાંક સ્થળોની ડીરેકટરી તૈયાર થઈને આવવામાં કાંઈક ઢીલ થઈ હતી. આવતા મહીનાના ત્રીજા અઠવાડીયામાં બાકી રહી ગયેલાં સ્થળોનાં નામે મેળવવા સારૂં અમારી પાસે જેટલાં ગામોની હકીકત આવી ગઈ છે તે સઘળાં સ્થળોનું જીલ્લાવાર લીસ્ટ અમે પ્રગટ કરવા માંગીએ છીએ કે જેથી કરીને અમારા સ્વધામ જૈન બંધુ ઓ પોતાની જાણનાં રહી જતાં ગામનાં નામે અમને મોકલી શકે. A અમારા સર્વે જૈન ભાઈઓ જાણુને ખુશી થશે કે મુંબઈ જેવા શહેરમાં એક
સારી ધર્મશાળાની ખોટ હતી તે ઝવેરી ભાઈચંદ તલકચંદે એક અગત્યની રૂ. ૧૦૦૦૦ની નાદર સખાવત કરી પુરી પાડી છે. સખાવત.
અત્રેના લાલબાગમાં જમવાને માટે જે પડાલી છે તે
ઉપર આ નાણુથી માળ બાંધવામાં આવશે અને જે : લાલબાગના દેરાસરજીની તદન નજીક હેઈને બહારગામથી આવતા જૈન ભાઈઓને

Page #341

૧૯૦૫] શ્રી આબુજી દેરાસર.
૩૧૫ ઉતારા તરીકે ઘણુજ સવડ ભરેલું થઈ પડશે. એક જૈન બેડીંગ માટે જેમ તજવીજ થઈ છે તેમ તેની સાથે એક સારી ધર્મશાળા માટે પણ તજવીજ થઈ છે તે ઘણું જ ખુશી થવા જેવું છે અને તેને માટે ઝવેરી ભાઈચંદ તલકચંદને શ્રી સંઘ તરફથી અમે ઉપકાર માનીએ છીએ. ગયા બે માસમાં અમારા તરફ નીચે જણાવેલ રીપોર્ટી તથા હીસાબે મોકલવામાં
આવ્યા છે જેની અમે અત્રે માન સહીત પહોંચ સ્વીકારીએ છીએઃસ્વીકાર. શ્રી બનારસ પાઠશાળાને રીપોર્ટ તથા હીસાબ સંવત ૧૯૬૦.
શ્રી પાલનપુર જૈન વિદ્યોતેજક સભાને વાષક રીપોર્ટ સંવત
૧૫૮થી ૧૯૬૧. ધોરાજી પાંજરાપોળને વાષક રીપોર્ટ સંવત ૧૯૫૭. શ્રી માંગરેલ જૈન સભાને રીપોર્ટ સંવત ૧૯૬૦. શ્રી જામનગર પાંજરાપોળને રીપોર્ટ તથા હીસાબ સંવત ૧૫૯-૬૦. શ્રી મહેસાણા યશોવિજયજી જૈન સંસ્કૃત પાઠશાળાને રીપોર્ટ તથા હીસાબ સંવત ૧૯૫૮-૧૯૬૦. पाटण खाते मळनारी चोथी जैन श्वेतांबर कोन्फरन्सना सबंधमां पाटणना नगरशेठ
शेठ हेमचंद वस्ताचंद अमने लखी नणावे छे के संवत १९६२ पाटण खाते चोथी जैन श्वे. तांबर कोन्फरन्स मळयानो
ना फागण सुद २, ३ अने ४ वार रवी, सोम अने मंगळ, ता. नक्की थयेलो वखत. २५, २६, २७ माहे फेब्रुआरी सने १९०६ ना दीवसोमक
रर करवामां आव्या छे. अमारा पाटण निवासी जैन भाइओने अमारी फक्त एटलीज सुचना छे के जो के केटलांएक अनिवार्य कारणोने लीधे कोन्फरन्स भरवानो वखत तेमने आगळ लेवो पड्यो छे तो पण तेओए एटलं तो ध्यानमा राखवानुं छे के हवे तेमना हाथमां फक्त पांच माल जेटलो टंको वखत रहेलो छे जे आवा मंडळना मेळाव. डाने लगती तैयारीओ करवा माटे काइ विशेष नथी अने तेथी तेओ अत्यारथीन बराबर प्रयास लइ सघळी सामग्रीओ एकठी करवा कृपा करशे.
શ્રી આબુજી દેરાસર. જૈન કોન્ફરન્સ હરેન્ડના અધિપતિ સાહેબ,
આપણા જૈનોના પવિત્રમાં પવિત્ર તીર્થોમાં એક શ્રી આબુજીનાં દેરાસર પણ ગણાય છે. આ દેરાસર દેલવાડાના દેરાસરના નામથી ઓળખાય છે, અને તે શીરોહીની કમીટીની દેખરેખ હેઠળ છે. શ્રી પાબુજીનું મોટામાં મોટું અને ભવ્ય દેરાસર કે જે શ્રી રિષભદેવ ભગવાનનું છે તે બંધાવવાને લગભગ રૂા. ૧૮) અઢાર કરોડનું ખર્ચ થયું હોય તેમ કહેવામાં આવે છે અને તે બંધાતા લગભગ ૧૪ ચૌદ વર્ષ લાગ્યા છે. આ દેરાસર જન શ્રીમંત શેઠીયા વમળશાનું બંધાવેલ છે જ્યારે બીજું દેરાસર કે જે શ્રી રિષભદેવ ભગવાનના દેરાસરથી ઉતરતું છે તે શ્રી નેમીનાથ ભગવાનનું છે જે પણ ઘણું જ ભવ્ય અને ભાયમાન છે તે શ્રીમંત શેઠ વસ્તુપાળ તેજપાળનું બંધાવેલ છે. ઉપલા દેરાસર લગભગ ૮ થી ૧૦ માં સૈકાના હોય તેમ ઇતીહાસ ઉપરથી માલુમ પડે છે. હીંદુસ્તાનમાં બધા દેરાસરમાંથી શ્રી આબુના દેરાસરો કોતર કામને માટે વખણાય છે. આ દેરાસરો જોવાને મને હાલમાં જ પ્રસંગ મ હતો અને મારે પણ કબુલ કરવું જોઇએ કે ઉપલા દેરાસરોનું કોતર કામ હેરત પમાડનારૂં છે અને અસલના વખતની કારીગીરીને એક આબેહુલ

Page #342

જૈન કોન્ફરન્સ હરૈડ.
[સપ્ટેમ્બર
ઉત્તમોત્તમ નમુનો છે. આખું દેરાસર આરસ પહાણથી જ બંધાવવામાં આવ્યું છે. જેથી જે ખર્ચ તેની પાછલી થયું કહેવામાં આવે છે તે વાત ખરી પણ હોય. પરંતુ બધે આરસપહાણ કે જ્યાં સારું કરવાને માટે હાથ પહોંચી શકતો નથી તે દીવસે દીવસે બગડતો જાય છે અને હાલ ઘણો ખરો ભાગ લગભગ સાદા ભુખરા “ પરબંદરી ) પથ્થર જેવો થવા મંડે છે. આપણા અસલના આવાં ભવ્ય અને શોભાયમાન દેરાસરને આવી રીતે અધોગતિએ પહોંચવા દેવા એ આપણું જેન ભાઈઓને શરમ ભરેલું છે. તેનો જીર્ણોધ્ધાર કરવાનું કામ તરતજ આપણી જેન કોન્ફરન્સની જીર્ણોધ્ધાર કમીટી ધ્યાનમાં લેશે અને તરતજ અમલ તે મુજબ થશે એવા આશા રાખું છું. - થોડા વખત પહેલાં જ્યારે હીંદના વાયસરોય લોર્ડ કર્ઝન ત્યાં પધાર્યા હતા ત્યારે તેમણે દેરાસરનું સમારકામ કરવાની સુચના કરી હતી અને ધમકી આપી હતી કે જો કમીટી તરફૂલ સધારવામાં નહી આવે તો સરકાર તે દેરાસર રીપેર કરાવશે જેથી હાલમાં તે દેરાસરાનો થેડો ધણ ભાગ છે જે ધરતીક ૫થી અગાઉ નુકશાન પહોચે ન હતા તેનું સમારકામ ચાલેલું પરંતુ હજી સુધી આરસપહાણ કે જે ભુખરા પથરની સ્થીતીએ પહોંચવા આવ્યો છે તેને કોઈ રસાયણી રીતે સા* કરાવી તેની અસલની ચળકતી શોભાયમાન સ્થીતીએ લાવવાની જરૂર છે તે કામ કોઈ કરતું નથી. આરસપહાણ સામ્ કરવાથી તેની કીંમતની ગણના થાય અને લોકોની લાગણી તે તર૬ વધારે ખેંચાવા સંભવ છે. આ દેરાસરોની મુલાકાત દરેક જૈને લેવાની જરૂર છે.
મારા સાંભળવા મુજબ અમદાવાદના જન ભાઈઓએ આ સ્વાલ ( આરસપહાણ સાર કરાવવાનો છે હાથ ધર્યો હતો અને મુંબઇના પ્રખ્યાત રસાયણ શાસ્ત્રી - પ્રેફેસર ગજજર સાહેબને શ્રી આબજી તેડી ગયા હતા. તેઓ સ, હેમે તે આરસપહાણને અસલથી ચળકતી સ્થીતીએ પહેલું ચાડવાનું માથે લીધું હતું. પરંતુ અમુક કારણોને લીધે તે કામ ફળીભુત થઈ શક્યું નથી. આશા છે કે આ સ્વાલ તરતજ કેજૂરી વાર કમીટી હાથ ધરશે અને પ્રોફેસર’ ગજજર સાથે વાતચીત કરી આ કામ તરતજમાં પુરૂં કરશે કે જેથી અસલના દેરાસરોનો મહીમા પાછો સજીવન થાય. જેતપુર તા૦ ૨-૯-૧૯૦૫
લી. સકળ સંધનો સેવક,
મુળચ દ વ. ઉત્તમચંદ. આદરજ ગામમાં થયેલા ઠરાવો. શ્રી જૈન શ્વેતાંબર કપૂરેસ હેરલ્ડના અધિપતી જોગ. સાહેબ, | હું તા. ૩૦-૮-૦૫ ના રોજ અહિંથી સવારના નવ વાગે નીકળી બપોરના બાર વાગે ગામ આદરજ પહોંપે હતો. ત્યાં જઇ તપાસ કરતાં જણાયું કે જૈન શ્વેતાંબર લોકોનાં થીમ પર છે. તે ઉપરથી ત્યાંના શ્રી મહાજનને મળી તેજ દીવસે બપોરના ત્રણ વાગે એક ભાગ કાપવ' એવો ઠરાવ કર્યો હતો. ઠરાવ પ્રમાણે મજકુર ગામના શેઠ હરગોવિંદભાઈના મકાનમાં એક સભા ભરી હતી. સભામાં આશરે ૫૦ પચાસ બેડના હતી ને પુરૂષો આશરે ૧૫૦ ના આશરે હતા. જેમાં અન્ય દર્શનીઓને પણ ગામ નાનું હોવાને લીધે દાખલ કર્યા હiા. સભામાં આવેલા સર્વને અતિ ઉમ ગ ઉછળી રહ્યો હતો. સ્ત્રી વર્ગની ઈલાયદી એક ગોઠવણ કરી હતી. આ ગામમાં જાહેર વ્યાખ્યાનમાં સ્ત્રીએ એ પ્રથમ ભાગ લીધો હતે ને આજ દીન સુધીમાં મને ભાષણ કરવાના પ્રસંગ મળ્યા છે તેમાં કોઈ પ્રસંગે સ્ત્રી વર્ગ તાજન તરીકે નહોતા, જેથી મને પણ પુષ્કળ હર્ષ પેદા થતાં વખતસર મેં મારું ભાષણ શરૂ કર્થે હતું. જેના મુદ્દા નીચે પ્રમાણે છે:
જૈન શ્વેતાંબર કોન્ફરન્સ એટલે શું ? ૨ જન શ્વેતાંબર ક્રન્સ નીચે બતાવેલા વગેરે મુદ્દાઓ હાથ ધર્યા છે.
૧ કેળવણી. ૨ સં૫. ૩ પુસ્તક દ્ધાર. ૪ કર્ણોદ્ધાર. ૫ સાત @ 1, ૬ જી નદયા. ૭ જ્ઞાન, વગેરે. ૩ આપણી જન કોમમાં ચાલતા નઠારા રીવાજો –.
૧ મરણ પ્રસંગે

Page #343

૧૯૦૫ ]
આદરજ ગામમાં થયેલા ઠરાવે.
૨ લગ્ન પ્રસ ંગે,
ઉપરની મુખ્ય ત્રણ બાબતેા ઉપર તેની પેટા બાબતે સહિત બે કલાક સુધી ભાષણ આપ્યું હતું. શ્રાતા જના એક ચિત્તથી સાંભળતા હતા અને દરેક વાતે કબુલ કરતા જતા હતા. જેથી સભામાં ભાષણ પૂર્ણ થયા બાદ શ્રીજીનેશ્વર ભગવાનની જય એલાવી તેજ દિવસની રાત્રીએ મળવાનું નક્કી ઠરાવી સભા વિસર્જન કરી હતી.
તેજ દિવસની રાત્રે તથા બીજા દિવસની સવારે નિચે પ્રમાણેના ઠરાવ મંજુર કર્યા હતા. ૧ જૈન વીધિ પ્રમાણે લગ્ન થવાને અડયણુ ન આવે માટે આપણી નાતના ગારને સદરહુ વિધિ શીખવાની પ્રજ પાડવી.
૨ બાળ લગ્ન કરવાં નહિં. કન્યાની ઉમર ૧૨ ને છે।કરાની ઉંમર ૧૬ વર્ષની હાવી જોઇએ. લગ્ન પ્રસંગે ટાણાં ગાવાં નહિ'.
૩
૪ ચેાપડા ઉપર ચામડાના પૂંઠાં ચઢાવવાં નહિ
૫ વિલાયતી સાબુ, તથા મીણબત્તી વાપરવાં નહિ
૬ પીંછાંવાળી ટાપીએ વાપરવી નહિ.
૩૧૭
८
ગામની ભાગાળ સુધી જતાં હતાં તે બંધ કરી પેાતાના માહાલ્લાના નાકાસુધીજ જવું, રાંડનાર ખાઈને। દાંતનેા ચૂડે! ન ફેાડતાં ખેડાઢારમાં આપવા.
ヒ
૧૦ રાંડનાર બાઇએ પાંચ માસ ખુણે પાળવેા. હવે ૧૧ માસ પાળવા નહિં તે
૧૧
પર્યુષણુના દિવસેામાં ચાર પાકીએ પાળવો.
મરનાર ઇસમની જે વખતે નનામી કાઢે તે વખતેબરાંમેએ નનામીના પાછળ
ખુણા દરમીયાન તેને દેહેરે તથા અપાસરે સવારે તથા સાંજરે જવાની છુટ છે.
મરનાર ઈસમની પાછળ તુરત લાડવાની માટલી, રોટલા કે સુખડી વગેરે કાંઇ કુતરાને નાંખવાનેા નિયમ નથી જેથી હવે દરેક જણે રૂ. ના અડધાનો ગમે તે જસ મગાવીને નાંખવી.
૧૨ કેઇ બાઇએ છાણાં થાપવાં નહિ.
ઉપર પ્રમાણે નિયમા મજુર કીધા છે ને નિચેના નિયમે ઉપર સદરહુ ગામની સાથે સંબંધ રાખતા ગામના લેાકેાને માલાવી ચરચા ચલાવી નકકી કરવા ઉપર રાખ્યુ છે.
3
૧ ઉધાડી છાતીએ બૈરાંએ કુટવું નહિં.
ર
મરનારની પાછળ જે પુન્યની રકમ કહેવામાં આવે તે તુરત મહાજનને સુપ્રત કરવી. જુવાન માણસ મરી જાય તેવુ' ખરચ કરવાના ચાલછે તે બંધ કરવેા.
૪ લગ્નના પ્રસ ંગે તથા વૃ માણસ મરી જાય તેના ખરચના પ્રસગે એક એક રૂપીએ લેવા. ને તેમાંથી જૈન પુસ્તકાલય સ્થાપી પુસ્તકા ખરીદી મુકવાં ને જેને વાંચવા હાય તેને વાંચવાની છુટ આપવી. સીમતની નાત કરવી નહિ.
૫
ઉપર પ્રમાણેના પાંચ નિયમેા ઉપર ચરચા ચલાવી નકકી કરવા ઉપર રાખ્યુ છે.
વળી વિશેષમાં ત્યાંનું દેરારાર હું થઇ ગયેલ્લું છે અને ચેામાસામા ઢીંચણુપુર પાણી ભરાઈ જાય છે. ને ભગવાનની પુઠ જે ભીતે છે તે ભીત રાજમાર્ગ ઉપર છે જેથા રસ્તે જતાં આવતાં માણસે। ગંદકી વિગેરે કરે છે ને ધણીજ આશાતના થાય છે. દેરાસરની નજીકમાં જોડેજ કે ધર દેરાસર ખાતે વેચાતી રાખેલાં છે જેથી અસલના દેરાસરમાં થેડેક સુધારા કરી આ બે ધર છુટાં કરી બગીચે કિવા દેરાસર આગળ ચેાક કાઢવામાં આવે તે ચેડા ખરચમાં આશાતના ટળે તેમ છે. માટે આ ખાતે મદદ આપવા મારી નમ્ર વિન'તી છે. *ડી તા૦ ૩૦-૮-૦૫
લી॰ સેવક, શેાભાગચંદ મેાહનલાલ શા

Page #344

,
૩૧૮
જેન કરન્સ હરેડ.
[સપ્ટેમ્બર ધી ગુજરાત કેન્ડલ ફેકટરી અને એમ્બેસ વર્કસ, જુબીલી બાગ, તાવ, મુંબઈ.
ધર્મિષ્ટ જૈન બંધુઓ માટે ખાસ !! “ ચરબી અથવા બીજા પ્રાણીજન્ય પદાથ રહિત
પવિત્ર મીણબત્તી.
આવી જાતનું કારખાનું હિંદુસ્તાનમાં આ પહેલવહેલું જ છે અને તેમાં સાધારણ બજારમાં મળતી પરદેશી મીણબત્તીઓમાં ચરબી વિગેરે હિંસાના તેમજ ધર્મ વિરૂદ્ધ પદાર્થે આવે છે, તેવા કાંઈ પણ પદ વાપર્યા વિના શુદ્ધ વનસ્પતિના તેલોમાંથી વાલસેટ, ગાડીની, પતસીલ જેવી, નકશીવાળી વિગેરે મીણબત્તીઓ દરેક કદ, વજન અને રંગની બનાવવામાં આવે છે. અને જેની સરસ અને માટે બીજી બનાવટની મીણબત્તીઓ સાથેના મુકાબલામાં જુદા જુદા પ્રદ શનોમાંથી પાંચ સેનાનાં અને એક ચાંદીનો ચાંદ મળવા ઉપરાંત, નામાંકિત વિદ્વાન પાસેથી સે કડા ઉત્તમ સટિYિકેટ મળેલો છે. ભાવમાં પણ બીજી બનાવટા કરતાં સસ્તી મીણબત્તીઓ કોઇપણ જાતના હિંસક પદાર્થ રહિત હોવાથી દેરાસરમાં વાપરવા માટે ખાસ ઉપ યોગી છે. અને તેથી આપણા દેરાસરોમાં તેલની રોશની કરવામાં જે મેહનત અને માથાકટ પડે છે. તે અમારી મીણબત્તીઓથી ઘણે દૂરજ જે ઓછી થઈ જાય છે. વળી "અમારા ધામીક જન બંધુઓ કે જેઓ ઘર વપરાશ માટે ચરબીવાળી મીણબતીઓ વાપરતા નથી, તેઓને પણ આ મીણબતીઓ ખાસ ઉપયોગી થઈ પડશે, અને તેથી અમારા જન બંધુ એનું અમારી મીણબતીએ તરફ ખાસ ધ્યાન ખેંચીએ છીએ.
કિમત તથા માહિતી માટે નીચેને સરનામે પત્રવ્યવહાર કરવા, તેમજ એક વખત અજમાયશ લેવા વિનંતી છે.
મોતીલાલ કશળચંદ શાહ જી. એમ. એ. સી. | મેનેજર અને માલીક–ધી ગુજરાત કેન્ડલ ફેકટરી અને એમ્બેસ્ટોસ વર્કસ..
જયુબિલીબાગ, તારદેવ-મુંબઈ.
ક
શુદ્ધ ગૌર વરવી હિત
पवित्र मोमबत्तीयां.
खास जैन धर्मियों के वास्ते. हमारे यहां मुखतलिफ किसम् वजन्. सफेत मोंवत्तीयां बनती है. इस्की बनावटमें कोई नापाक जानवरों का जुझ नहीं है. इस्की रोशनी दूसरी बतीयोंसे कम नही हय और ये उन्से ज्यादा देरतक जल्ती है. और इन्ही औसाफ के सबब पांच सोनेके और एक चांदीका तमगा याने आलासनदें और सिवाय बहोतसी सनदे मिली हय. चूंके आपके यहां मोंबतीयां इस्तेमाल और फरोक्त होती है इस लिये अगर आप एक दके हमारी बतीयां मंगवायेंगे तो आप को उन्की खुबीयोका यकीन होगा.
हमारा पताः-मोतीलाल कशळचंद शाह. मेनेजर और मालीक-गुजरात केन्डल कटरी अॅन्ड अॅस्बेस्टॉस वर्स, जुबिली बाग, ताडदेव, मुंबई.

Page #345

हर
धर्मानिमानी जैन जाइश्रो, चेतो ! !
आजकाल सवळाओ चरबीवाळा अपवित्र साबुओ वापरे छे; परंतु हवे ज्यारे ताडदेव, मुंबईनीधी होली सांप मेन्युफेक्चरिंग कंपनीना चरबी वगरना, पवित्र बनावटना, मनोहर देखावना, मधुर सुगंधना अने विलायती मालने हरीफाइमां हठावे तेवा तेमज कीमतमां घणा सस्ताः
EXIBITION OF THE
१८०५]
सुंदरी विलास
२.
PERICULTURA
साबुओ
HL-BOMBAY
हाउस होल्ड - गण गोटीना एक वाकसना छ आना. टीना एक बाकसना छ आना. गुलाब, केवडो, हीना, खस दरेक जातना जग गोटीना एक एक बाकसना दस आना. फेवरीट - ( रीमेल जेवो ) एक डजन गोटीना दस आना बोम्बेबाथ -- एक डजनना एक वाकसनो दोड रुपियो.
कारबोलिक फाइव परसेन्ट - एक डजनना दस आना.
वगेरे जुदीं जुदी जातना अने जुदी जुदी किंमतना नहावा - धोवाना साबुओ ने अमारे त्यां मळे छे ते शा माटे वापरता नथी ? प्राइस्लीस्ट मंगावो. रु. २५ अने तेथी वधारे किंमतनो माल मंगावनार वेपारीओने सारुं कमीशन मळे छे, वळी उत्तम चहा, स्वदेशी मीणबत्ती, स्वदेशी प्लेटपेनो, डा० बर्मन अने आर. हकीमनी पेटन्ट दवाओ तथा वखणातुं " सुंदरी विलास हेअर ऑईल " अमारे त्यां मळ छे.
सोल एजंट — मोहनलाल चनीलाल दलालनी कंपनी. भुसारी मोहल्लो - मुंबई.
૩૧૯
के जेणे मुंबइवाळा कोनग्रेसना प्रदर्शनमां सोनानी चांद मेळव्यो छे तेवा
कपुरनो साबुन गो
घणु सुगधा - घणु सस्तुं ! स्त्रीओमां वणुं मानीतुं अने जाणीतुं
देर ऑइल
आ हेअर ऑइलनी सुगंधी मधुर अने मनाहर ले. वाळने वधारवानो अनामां खास गुण छे. आ तेली वाळ काळा, चलकता अने रेशम सरखा मुलायम बनेछे. एक बाटलीनी कींमत छ आना. टपाल खरच जुदुं.
बी. एल. गुप्ता अन्ड सन्स. त्रांबाकाटो, पायधुणी- मुंबई.

Page #346

૩૨૦
[ સપ્ટેમ્બર
શ્રી જૈન (વેતાંબર) ડાયરેકટરી. ગુજરાત, કાઠીયાવાડ અને દક્ષીણના જન ભાઈઓને અગત્યની સુચના.
ગુજરાત, કાઠીયાવાડ અને દક્ષીણના અમારા જેન બંધુઓને વિનંતી કરવામાં આવે છે કે આ ભાગનું કામ લગભગ પુરું થવા આવ્યું છે અને છેડા વખત પછી તેને છાપવા સારૂ તજવીજ કરવાની છે તે જે ગ્રહ તરફ ડીરેકટરીને લગતાં ફે મોકલવામાં આવ્યા હોય તેમણે બનતી તાકીદે જોઇતી હકીકત ભરીને અમારા તર; રવાના કરવા કૃપા કરવી. ઉતાવળ કરવાની મતલબ એજ કે જુદે જુદે ઠેકાણેથી ફર્મ ભરાઈને આવ્યા પછી અમારે તે ફાર્મની તારવણી કરવી પડે છે અને તેમાં ઘણે વખત જાય તે સ્વભાવીક છે. ' સઘળે પત્રવ્યવહાર નીચેને શીરનામે કરે.
એસીસ્ટટ સેક્રેટરી શ્રી જૈન વેતાંબર કોનફરન્સ.
સરાક્ બજાર-મુંબઈ. Important Notice To Jain Graduates. Wanted three bona-fide Jain B. A's or M. A's of any Indian University of the Swetamber image-worshipping sect with Sanskrit as their Second Language to study. Jain religion, Philosophy and Nyaya for two years in the Benaras Yashovijaya Jain Pathashala on a monthly scholarship of Fifty Rupees each. Applications with testimonials of good conduct behaviour and college career ought to be addressed as soon as possible to:–
YASHOVIJAYA Juin Pathashalu,
Moholla Nandan Suluhu, Benarus City. જૈન લેખકોને જરરનું-ઈનામ રૂ. ૧૧ જેનોનાં જાહેર ખાતાં અને તેની હાલની સ્થિતિ” એ વિષય ઉપર સિાથી સારા નિબંધ લખી મોકલનારને શ્રી જૈન શુભેચ્છક મિત્ર મંડળ તરફથી રૂ. ૧૧ નું ઈનામ આપવામાં આવશે.
છેલ્લામાં છેલ્લા આસો વદ ૦)) પછી આવેલા લેખે ઉપર ધ્યાન આપવામાં આવશે નહીં માટે લેખકે એ પોતાના લેખે તે મુદતની અંદર મોકલી આપવા તઢી
લેવી.
ચંપાગલી, મુંબઈ તા. ૩૦-૮-૧૯૦૫
લીવ શુભેચ્છક લલુભાઈ કરમચંદ દાલ.
ઓનરરી સેક્રેટરી.
'

Page #347

” ”
સસ્તા
“વિદ્વાનોને અગત્યનું ” જેન શાળાઓ, સંસ્કૃત પાઠશાળાઓની પરિક્ષા લઈ શકે તથા ભાષણે દ્વારા ઉપદેશ આપી નવીન સ્થાપન કરી શકે અને કાયમ ટકી શકે તેવી સ્કીમથી પાઠશાળાઓનું બંધારણ કરી શકે તે એક અનુભવી જૈન ઈન્સ્પેકટર જોઈએ છે. પગાર લાયકાત મુજબ રૂ. ૧પ થી ૩૦. અરજ કરનારાઓએ પોતાના ધામીક અને વ્યવહારીક અભ્યાસ
છે ? : વહારીક અભ્યાસ લવ નીચના શીરનામે લાયકાતના સટી ચેના શીરનામે લાયકાતના સર્ટીફીકેટ સાથે અરજ મેકલવી. તા. ૧૯-૮-૫
લી. શા. વેણીચંદ સુરચંદ
સેકેટરી.
શ્રી જૈન શ્રેયસ્કર મંડળ. મુ. મેસાણા. સેકડે મેકમાંથી ચુંટી કહાડેલાં ચોકસ ભરૂસાદાર ઘડીઆલે. લાંબી ગેરંટી અને અયુકત પ્રસંશાના તડાકા મારવા કરતાં એટલું જ કહેવું બસ થશે કે નહીં પસંદ પડેલો માલ પાછે લઈ પુરા ઈસા પાછા આપીશું. જેઓ ધડી આલની બાબતમાં જરાપણું જાણકાર હશે તેમને નીચેની જાહેર ખબર વાંચ્યાથી માલુમ પડશે કે નીચે જણાવેલી ઘડી પાળે તદન ભરૂસાદાર છે અને તે માટે અમારી કીંમતો બીજ વેપારીઓ કરતાં લગભગ ૨૫ ટકા જેટલી ઓછો છે. દરેક ઘડીઆળ ચાલુ મધ્યમ કદનું છે અને સુંદર કાચ કમાન અને પેટી માથે મોકલવામાં આવે છે.
કી. રૂપીઆ. " સીસ્ટમ રાસ્કોપ લીવર પ્રીમ નં. ૧. ૭ ગેરંટી ૨ વર્ષ ઇ રીતા
, ૧ વર્ષ - ચાંદીના કેસનું ૧૦ , ૨ વર્ષ હાયર ગ્રેડ મેરીડીયન લીવર ૧૧ અને ૧૩ , ૩ વર્ષ , , ચાંદીનું ૧૫ અને ૧૭ , ૩ વર્ષ , , નકર સોનાનું ૪૫ અને ૫૦ , ૩ વર્ષ આઠ દિવસની ચાવીનું ચાંદીનું લીવર ૧૩ અને ૨૨ ૨-૩ વર્ષ
હાથના પટાનું નાનું મેરીડી અને ચાંદીનું કીં. રૂ. ૧૩ અને ૧૭. ગેર ટી ૨ અને ૩ વર્ષ.
ચાંદીની ગળાની ચેન રૂ. ૧), ૧, ચાંદીના હોલમાર્ક છેડા રૂ. ૩ થી ૫. ચાંદીના સંચામાં બનાવેલા બટન 'તોલાનો રૂ. ૧નીકલને છેડે પીંચ ગોલ્ડન છેડે ૨. સાથી૭ સુધી, પેકીગ મુફત, પટેજ અને હી. પી. અધીક. મણીલાલ સી મોદી, મેન્યુફેકચરસ એજન્સી.
ચંપાગલ્લી-મુંબઈ. ઘડીઆળે દુરસ્ત કરવાનું કામ પણ વ્યાજબી પઈસા લઈ કરી આવે છે..
તાંબર જૈન વિદ્યાર્થીઓને જાહેર ખબર. મુંબઈ યુનીવરસીટીની પરીક્ષામાં બેસવા આવનાર જૈન ભવેતાંબર વિદ્યાર્થીઓ કે જેમને અત્રે ઉતરવાની અગવડ પડે તેમ હોય, તેમને પરીક્ષાના ૮ દિવસ પહેલાં નીચે સહી કરનારને લખી જણવવાથી પરીક્ષાના દીવસો સારૂ રહેવા ઉતરવાનો બંદોબસ્ત કરી આપવામાં આવશે.
લી. સેવક મોહનલાલ હેમચંદ-ઓ. સેકટરી
શ્રી લાલબાગ જૈન બોડીંગ-મુંબઈ.
કન
515
:
ફાર

Page #348

મોદરેજ અને બાઇસ. ત્રીજોરીઓ, તાળા તથા કળ બનાવનાર.
ગેસ કંપનીની પાસે, પરેલ, મુંબઈ. ગોદરેજ અને બાઈસના કારખાનાનાં માલેક ઈગ્લેંડ અને જર્મનીમાં રહીને ત્રીજોરી મનાવવાનું કામ શિખ્યા છે અને ત્યાંના જેવીજ રીતથી અને તેવાંજ સાચા કામથી ત્રીજે. રીઓ બનાવે છે. એ સાંચા ચાળીસ ઘોડાનાં બળનાં વરાળનાં ઈજીનથી ચાલે છે. ગોદરેજ અને બાઈસની ત્રીજોરીઓ દરેક રીતે ઉત્તમ વેલાતી ત્રીજોરીઓની માપક હેવાં છતાં કીંમતમાં ચાળીસ ટકા ઓછી છે. - એ ત્રીજોરીએ આગમાં કાગળીઓ સલામત જાળવી રાખવાની જામીનગીરી સાથ
વેચવામાં આવે છે. જ જાહેરમાં કરેલા આગના બે ફતેહમંદ અખતરાને હેવાલ મંગાવ્યાથી મોકલવામાં
આવશે. - દરેજ અને બાઈસની ત્રીજોરીએ પારકે હાથે ખરી ચાવીથી પણ ઉઘડતી નથી.” આવી ખુબી ગમે એવી વેલાતી ત્રીજોરીમાં રહેતી નથી. ' ગોદરેજ અને બાઈસની ત્રીજોરીઓને દરેક પ્રદર્શનમાં પહેલાં ઈનામ સેનાના ચાંદ મળ્યા છે..
જૈનેને અગત્યની ખબર.
સમયાનુસાર ઉત્તરોત્તર જ્ઞાનની હાની થતી જોવામાં આવે છે તેના અભ્યદયના સહજ ચીન્હ જૈનશાળાઓ પાઠશાળાએથી જણાવા લાગ્યાં છે પરંતુ ભણાવનાર માસ્તરના અભ્યાસની ખામીથી જૈન શાળાઓને અભ્યાસ અશુધ્ધતાવાળો દ્રષ્ટીગોચર થાય છે તેમ કેટલેક સ્થળે ફડ છતાં માસ્તરે મળતા નથી. આ ખામી દુર કરવા ૧૫ જૈન ભાઈ એને રાણા શ્રી યશોવિયજજી જૈન પાઠશાળામાં રાખી સારા અનુભવી માસ્તરે પાસે કેલવણ અપાવવાની અમોએ ગઠવણ કરી છે. બોડીંગની સવડ પણ અમોએ કરી છે. ઉ. મેદવારોએ પિતાની લાયકાતના સર્ટીફીકેટ તથા પિતાના વ્યવહારીક ને ધાર્મીક અભ્યાસ સાથે “શ્રી યશે વિજયજી ન પાઠશાળા, મુ. મેસાણા” એ નામથી અરજ મેકલવી. છ માસ અભ્યાસ કરાવ્યા બાદ લાયકાત મુજબ રૂ. ૧૦–૧૫ના પગારથી ગેઠવણ કરવામાં આવશે. વધુ ખુલાસે પત્રદ્વારા મળશે. ત્રણ ચારને દાખલ કરેલ છે, વહેલે તે પહેલે.
શા. વેણચંદ સુરચંદ
સેક્રેટરી. શ્રી જૈન શ્રેયસ્કર મંડળ. મુ. મેસાણુ.

Page #349

Regislored
D.V
25.
वीर सम्बत् २४३२. ॐ .. विक्रम सम्बत् १९६२.
__उपायेन हि तत् साध्यं, न यत् साध्यं पराक्रमः The Jain Swetamber Conference.
(A CONFERENCE MONTHLY JOURNAL CONDUCTED IN ENGLISH
AND VERNACULAR)
MERALDS श्री जैन श्वेताम्बर कोन्फरन्स
हरैल्ड,
-
-
-
--
-
- -
-
-
-
Vol. I, No. 10. October 1905.
पुस्तक १, नम्बर १०. ओकटोबर सन १९०५.
ज्ञिान
य
नशा
Conducted by.
KI
Published by
UN जयनिसा
GULABCHAND
TIIE JAIN S.
DHADDA
"
CONFERENCE
7
A
2yB)
OFFICE.
.
2
A
JAIPUR.
BOMBAY.
संपादक-गुलाबचंद ढट्ठा एम्.ए.
प्रगट कर्ता श्री जैन श्वेतांबर कॉन्फरन्स ऑफिस-मूम्बई. Annual Subscription with postage Re. 1. वार्षिक मूल्य डाक महसूल समेत सिर्फ रु. १.
NO
शान्ति सुधाकर प्रेस–बबई

Page #350

विषय
|
An appeal to Swetamber Nawabs 321 Foreign Travelling जैनियाँका प्रथम कर्तव्य क्या है ?
323
श्री जैन श्वेताम्बर
सुकृत भंडार
समाधान ... राजपुताना प्रांतिक सभाकी सूचना समालोचन
....
विपयानकरणिका •
....
...
10:1
....
पृष्ठ
३२६
३२९
३३३
३३४
३३५
विषय.
समाचार संग्रह કાન્જરસના ઠરાવેાના અમલ માટે
ઉષાગતી જરૂર
वे
સ્ફુટ વિચાર
પાટણ ખાતે ચાલતી તૈયારીએ નામદાર ગાયકવાડ સરકારને પાટણના સધતો અરજી
?
1000
...
....
...
...
...
पृष्ठ.
३३७
336
૩૪ર
3X9
३४८
341
विज्ञापन.
हरेक धर्माभिमानी जैन के लीये. श्री जैन श्वेतांबर डिरेक्टर रो.
वॉरंटविकी जरुरत है.
गुजरात, काठीआवड व दक्षिणमें जैन डिरेक्टरीका काम खतम होनेकी तय्यारी है और एक दो पक्षमें खतम होगा. मध्यप्रांत, निजाम स्टेट, मद्रास इलाखा, सेंट्रल इंडिआ, मालवा, राजपूताना, मारवाड, इत्यादि मुलको, के जहां हिंदी और मारवाडी भाषा प्रचलित है उन मुल्कोंकी श्वेतांबर मूर्ति पुजक जैनवस्तीकी डिरेक्टरी करनेके वास्ते वालंटीयरोंकी जरूरत है. कोनफरन्सकी ओरसें हम अपने प्रत्येक धर्मबंधुको अपने ओर अपनी आसपास के गांवो की डिरेक्टरी तय्यार करनेको ओर अपने मुल्क में श्री जैन श्वेतांबर वस्तीवाले गांवों के नाम, उन गावकी पोस्टओफस ओर जैन अग्रेसरका नाम, जीतना होसके उतना लिख भेजने के वास्ते प्रार्थना करतें हैं और उमेद रखतें हैं की, हरेक महाशय हमको इस उत्तम कार्यमें मदद करेंगे. पत्रव्यहवार इंग्रेजी, गुजराती या साफ नागरी हरफोंमें करना चाहीए. पत्र व्यहवार करनेका प-ताएसीस्टंट सेक्रेटरी — श्री जैन श्वेतांबर कॉनफरन्स.
सराफ बजार बम्बई.,
THE JAIN SWETAMBER GRADUATES' ASSOCIATION OF INDIA. Request to Jain Graduates.
The time for meeting again at the next sessions of the Conference is drawing closer. All graduates are cordially requested to send in the reports of the work done by them during the year for the further ance the aims and objects of the Jain Conference at least before the date of the meeting.
of
one
month
the
All graduates are requested to send in their subscription to Assistant Secretary, Jain Swetamber Conference at their early ccavenience. MOTICHAND G. KAPADIA. Hon. Secretary

Page #351

I SAH: PH
11
नो रोगाः नैव काः नक लहकलनाः नारिमारि प्रचाराः, नैवाध्यम् समाधिर्न च दुरदुरिते दुष्टदारिद्रतानो, नाश्शाकिन्यो ग्रहानो न हरि करि गणव्याल वैतालजाला,
जायन्ते पार्श्वचिन्तामणि नति वसतां प्राणिनां भक्ति भाजाम् || The Jain Swetamber Conference Herald.
Vol, 1
October 1905.
No. X
An Appeal to Swetamber Nawabs.
The Jains of ancient times, being well-versed in religion, performed gigantic literary and scientific feats and won several Rajahs and Maharajahs to their side and thus helped in the cause of the propagation of Jainism all over India. In the twelfth century Vikram, to quote a recent and well known example, the world renowned Hemchandracharya turned Kumarpal the Maharajah of Patan, Northern Gujrat, to Jainism by means of his superhuman performances and thus caused a great reformatory revolution in the history of Jainism. The unsettled times of the Mahomedan supremacy did not favor progress and the baneful effects of those times have not yet been wiped off though we have been trying of late for improvement in all directions. And ours was not the only sad case. All castes and creeds shared the common fate Time has now come when the leaders of the several communities have takeu the cause of progress to their heart and when they take pleasure in trying to improve the up to-now fallen and backward condition of their fellow-brethren. The learned and sagacious Kayesthas, the wealthy and educated Dhoosars, the refined and wise Kashmiris, the united and strong Mahomedans, the far-sighted and benevolent Digambers have one and all directed their attention to the benifits of general and wide spread educatiou and lave got their own institutions and boarding,

Page #352

322
Jain Conference Herald.
October
houses for students of their caste and creed. Nay, the men of position and means, sacrifice their private and personal comforts and set an example to others to work for the common weal.
The late Sir Sayyed Ahmed of Aligarh brought, by his undaunted courage, the Aligarh College into existence which has materially improv d the condition of the Mahomedans of Upper India. His Highness the Aga Khan is trying for the same canse and Nawab Mohsiu ul-Mulk, who is Honorary Secretary of the Aligarh College, das now started on a tour in the Deccan where he will lecture on the good and soothing effects of Education to his co-religionists and by bis commanding position will try his utmost to popularise the cause of education among the Maliomedans of Lower India. In the first week of this month, Muktilus-ul-Dolalı Nawab Fayyaz Ali Khan of Pahası, who is also a Jaghirdar of Jaipur, invited His Ilonor the Lieutenant. Governor of the United Provinces of Agra and Oudh to lay the foundation-stone of a boarding-house at Aligarh the whole costs of which will be defrayed by the benevolent Nawab.
Among the educated Digambers of Upper India we see Professors Jeeya Lal, Jagmandir Lal, Vakils Ajit Prasad, Banke Rai and other graduates working day and night for the elevation of their caste and creed; whercas the renowned Seth of Muttra patrovises the Digamber Mahasabha and School. Mr. Arjam Lal Sethi B. A. of Jaipur has recently been reported to have disconnected himself from worldly affairs to devote his life to the cause of the improvement of the Digamber Jains. Pandit Chiranji Lal of Hissar has resigned his post of a School-Master and offered himself as an Updeshak for the Jain Orphanage of Hissar on a nominal maintenance pay of Rs 10 a month. Among the Digambers of Lower India the foremost name is that of Sethi Manakchand Panachand Joheri of Bombay who is a self-made man and who seems to be a real worker in the field of progress. In addition to his erecting comfortable and costly boardiny.bouses at Bombay and Ahmedabad, he has now had the new Jain Student's Institute erected at a cost of Rs. 18000, at Kolhapur. The Maharajah of Kolhapur attended by Colonel and Mrs. Ferris, held a grand Durbar and graciously performed the opening ceremony of the new Institute.
The Kayesthas have a good Pathsalla of their own and their paper "The Kayesth Samachar" is so ably and nicley conducted that it has been more than once favorably spoken of by even the Pioneer.
The leaders of the Dhoosar caste have not been lacking in

Page #353

1905 1
Foreign Travelling
zeal. They have got their own boarding-houses and other reformatory measures at work in several places of Upper India. It was owing to last census that their strong and combined protest at the time of the they succeeded in being classed among the Vaishyas and got the foremost place in that class.
323
The Swetamber Nawabs of Upper India are mostly seen wasting their wealth and energy in matrimonial matters-an obnoxious custom which has ruined many a well-to-do-men and are chiefly engaged in the affairs of the world we live in. "Eav, drink and be merry" is our sign-board. Those of Lower India are mostly engaged in their own special callings and are so busily engaged in amassing wealth that they scarcely get time even to attend to their meals at the proper time. There are some, no doubt, who have got the advancement of their co-religionists at heart, but unless their efforts are generally and timely supported, they may perhaps prove like wasting waters in the sand.
of
We specially invite the attention of our Jain Swetamber millionares, mill-owners, Jewellers, bankers, brokers and graduates to devote their money and their brain to the advancement of their caste and creed. By making a combined effort, we shall be able to raise the status our society in the near future. We appeal to our Swetamber Nawabs to learn to imitate the Mahomedan Nawabs in educational matters and to save some of their time to attend to what the Swetamber Conference has been proposing for consideration since three years.
Foreign Travelling.
To-day we take up the much discussed topic of travelling beyond India and intend to entertain our readers with a short, succinct and the memory of the true account of the facts which are still fresh in some the period when Jain present generation. We will begin with youngmen of position dared to pioneer the way for foreign travel and carry our narrative up to the present day when a good number of Jains have crossed the waters. It was in the latter eighties of the last century that some four Jains of Upper India had visited the continent of Europe enroute to England. Two of them viz. Inderchand Doodheria and Inderchand Nahatta of Moorshidabad taking a fancy for the Paris Exhibition left India for France and thence crossed over to England.

Page #354

1324 Jain Conférence Herald.
[October - On their return to India from their short journey to Enrope, the question of crossing the seas was raised by their castemen and the matter whieh by being handled cautiously and diligently would have been settled amicably took a huge and, monstrous form on account of which the conteuding parties had to seek the protection of law. The suit coso both the parties some lacs of rupees which might otherwise lave well been utilised in founding a Central Jain College or organising a protectire iustitution for the destitute and helpless Jains and Jain orphans. Over and above this tax on the purse matters were brought to light which would better have been never revealed at all. The whole Jain community of India was divided and put to great domestic inconvenience in as much as parents belonging to one side could not invite their daighters married in families favoring the cause of the other side. Persons who were once friends turned out deadly foes by taking opposite sides. In short the Jains seemed to have totally turned out mad on the question and in their frenzy they cared little to injure theinselves by aiming a blow of the axe at their own feet. An impartial observer fainted at the very idea of division which in face of the fury and tumult of the multitude, it was impossible for him to avoid. The time for peace and union so anxiously waited for had not yet arrived, that the foreign adventures of Mr. Manekchand from Jaipur, for mercantile purposes and Mr. Fatehchand Kbabiya from Ajmere, for educational purposes, added fuel to the fire and the community seemed once more to have divided for ever.
As time rolled on matters began to mend themselves till in the latter part of 1892 an intimation was received by Acharya Atina Ramji Anand Vijayji from the Americen Committee on Religious Congresses, of his being appointed as a member of the Advisory Council of the Parliament of Religions to be held in Chicago in 1893. The learned Acharya was very glad to hear of the movement and accepted his appointment. But he wrote in reply that he was unable to be present in America on account of old age, strict observance of Shastrin injunctions and other collateral worldly considerations. The chairmac of die committee Dr. Barrows, in his eagerness to see the famous Muni asked him:-"Is it not possible for you to attend the Parliament in person ? It would give us great pleasure to meet you. At any rate will you not be able to prepare & · paper which will convey to the occidental mind, a clear account of the Jain Fuith which you so honorably represent ?" In response to this call Muni Maharaj Atma

Page #355

1905 ]
Foreign Travelling.
325
Ramji collected materials and wrote a paper for the Parliament giving a clear account of the Jain Faith. But the question now arose as to who would represent the Jain Faith in America, who would be a living authority, well versed in the teachings of the Jinas, transported from India to our antipodes to remove any doubts that may arise in the minds of progressive America, who would be found ready and willing to undertake the task and whether the Jain community so lately engaged in internal disputes on the question of foreign travels would be easily moved to favor this question? The learned and wise Muni, after a thorough examination of the question, was of opinion that Mr. Veerchand Raghoji Gandhi may be requested and allowed to proceed to America and he drew the attention of the leading Jains of Bombay to join hands with him. The result was that Mr. Gandhi, duly instructed by the Acharya and unanimously supported by the Jains of Bombay sailed America in 1893, represented the Jain Faith in the Parliament of Religions, expounded the high and sound principles of the Jain Philosophy to the inquisitive Americans and implanted the germs of Jainism on the soil of America. On his return home he was received with due and befitting honors and with a general fraternal and sympathetic feeling which marked a new and liberal phase in the Jain History of. Foreign Travels. Mr. Gandhi went twice again on his missionary tour to America and gained an undying name for himself and the religion which he followed.
for
There have been other educated Jains going to England for medicine and law and we are glad to see M. D's and Barristers among our community. In recent years some well-to-do jewellers of Surat and Bombay have had the courage of establishing their firms in Paris and elsewhere and have secured the services of Jains who serve their masters in those distant lands. Much credit is due to the employers for making arrangements for the upkeep of religious observances and the employees are also seen strictly adhering to their religious scruples.
Mr. Deepchand 'Manekchand, brother of the late Seth Tullockchand Manekchand has very recently been visiting several parts of the world on mercantile errands. We are glad to see that our brothers of the twentieth century have not been so nice on this point as those of the latter part of the nineteenth century.
Dr. Balabhai Maganlal Nanavati L. M. & S. of Baroda has, by order, accompanied His Highness the Gaekwar of Baroda in his present European tour and when he comes back we do not expect any opposition or ill-feeling against him.

Page #356

326
Jain Conference Heráld.
[Oetober
We offer ta pology to our relders for our taking up this question and presenting it for consideration to the whole Jain community of India. We do not pretend ourselves to be a competent authority to handle the pros and cons of the question end to pass a final judgment. We have rather tried in the foregoing lines to lay the facts plainly as tlrey stand before the public for their consideration and decision. In doing so they may be guided by the valuable opinion of so high an authority as the late Acharya Atma Ramij Further the progressive tendency of the time, the relations of the several countries with one atiother, the increased facilities of conveyance, the development of international trade and commerce and the corresponding prosperity of the sereral nations, the spread of religion and sereral similar considerations ought to gride our community in the formation of their judgment; and we fervently hope they will not be possessed of "a mind not to be changed by place or time." We expect the day is not far off when we might be relieved of this uncertain and undecided burden of the great question of foreign travels,
जैनियोंका प्रथम कर्त्तव्य क्या है ?
(लेखक-तिलकचन्द ताराचन्द बैद-सूरत) वर्तमान समयमें समस्त भूमंडलके मनुष्य अपने अपने देशका पुनरोद्वार करनेमें प्रवृत्त हो रहे है. दिन प्रतिदिन सुननेमें आता है कि अमुक देशवासीओंने अमुक सुधारणा की. कोई दिन ऐसा नहीं जाता है कि दुनियाके प्रबाहमें देशोन्नत्ति, धर्मोन्नत्ति और सामाजिकोन्नत्तिकी बात न सुनि जाये. यह बात अवश्य विचारणीय है कि “राज्यनष्टे धर्मनष्टः" और "धर्मनष्टे प्रजामष्टः" इसपर विचार करते हुवे अवश्य प्रतीत होगाकि अपनी कोम कहांतक खष्टत्व प्राप्त हो रही है?
बर्तमान कालमें अन्य देशीय और आर्यावर्तीय मनोंकी उन्नत्ति के बारेमें चर्चा, चर्या, और कार्यवाही देखकर महात्मा और महानुभवोंके हृदयमें जैनधर्मकी खष्टता मिटानेके लिये जिज्ञासा हुई; जिसका प्रतिफल जैन श्वेताम्बर कोनफरन्स प्रत्यक्ष दिखलाई देता है.
जैन श्वेताम्बर कोनफरन्सने अपनी दीर्वदृष्टिसे जोजो प्रस्ताव किये और उसके ऊपर अनुमोदन दिया जिससे वह प्रस्ताव सर्वानुमति प्रसार किये गये और उस प्रस्ताव श्रेणीपर कटीबद्धकर आरुढ होते हुवे कोई कोई भद्र पुरुष देखने में आते हैं. परन्तु जहांतक जितने

Page #357

१९०५ ]
जैनियोंका प्रथम कर्त्तव्य क्या है ?
३२.७
आबाल वृद्ध जैनबन्धु हैं वह सबके सब एक दिल होकर मन, बचन, कायासे उद्योगित नहीं होंगे वहांतक कोनफरन्ससे अपने निश्चय किये हुवे केंद्रस्थानपर नहीं पहुंचा जायेगा.
पूर्वाचार्य प्रणित धर्म कथानुयोग द्वार देखनेसे मालूम होता है कि जिस प्रकारसे वर्तमान समयमें जैनियोंमें ज्ञाति ज्ञातिका भिन्नभाव और भिन्न वर्तन देखने में आता है वैसा पूर्वकालमें नहीं था. जहांतक बिचार किया जाता है तो मालूम होता है कि जिस मनुष्यनें धर्म देशना सुनकर मिथ्यात्वरूप अन्धकारसे निकलना चाहा और श्रावक व्रत अंगीकार कीया उसही वक्त वह जैनधर्म याने श्रावक हमारे स्वामी भाईयों में गिना गया चाहो वह किसी कोम और वर्णका क्यों न हो.
प्रवचन सारोद्वारादि पढनेसे और बर्तमान यति मंडल और मुनि मंडलकी चर्या देखनसे जाना जाता है कि जो श्रावक धर्मानुसार आमनामें रहता है उसका अहार पानी निर्दोष होने से साधू लोग बहरते हैं. इसही तरहसे अगले वक्त में सब जैनी लोक आपस आपसमें खानपानाकाव्योहार रखतेथे परन्तु दुरदैवसे मिथ्यावियोंका संसर्ग जियादा होनेसे (जोकि जैनियो से किसी प्रकार उत्तम नहीं हैं ) उनको उत्तम कोम मानकर अपने आपको उत्तम होने पर भी उनसे नीच मानने लग गये. फलीतार्थ यह आया कि जो लोक भक्षाभक्षका बिचार नहीं करसकते और हिंसादि आरंभ के कार्योकी पुष्टि करके अधर्ममें प्रवृत्त होरहे हैं उनका खानापानी उनसे दूर बैठकर खुशीसे खाते हैं और वह लोक जैनियोंका पानी पीनेमेंभी पतित हुवे मानते है. एक तरफ मिथ्यालियोंका अट्टहास प्रवर्तरास और तीर्थ प्रतादिकी मिथ्या प्रशंसा देखकर विश्य बासना उक्त धर्मसे अज्ञान जीवोंकी बेस्यावत् आकर्षण कर रही है और दूसरी तरफ जैन समुदाय में भिन्न भिन्न आचार्योंकी मिथ्या अभिनिवेशरूप अंधेरी रात्री में शून्य हृदय मनुष्यों सन्मार्गकी आकांक्षानें भ्रमित हो रहे है. परंतु जैसे समुद्र मार्ग दृष्टिगोचर नहोतेभी धक्के तारेके निशान से दिशा बान्धकर नाविक बांछित स्थानपर लेजाता है इसही तरह इस मोहार्णवसे बांछित नगरको जाने में पूर्वाचार्य परूपित और केवली भाषित सिद्धांतरूप ध्रुवके तारेके निशानसे जैन श्वेताम्बर कोनफरन्स रूप नौकाको उनके महानुभाव नाविको अपनी कार्यवाहीसे पहुंचायेंगे..
हम उपरसे प्रस्ताव करते आये हैं कि जैनी लोक खुद उत्तम होते हुवेभी अधमत्व स्विकार कर बैठे हैं और अपने स्वामीभाई कि जो जैन धर्मका चरण करणानुयोगमें कटीबद्ध होकर सदा सर्वदा धर्म ध्यानमें प्रवर्तते हैं उनका पानीभी नही पीते यह कितनी शोककी बात है ? हमारे मुम्बई इलाके जैन श्वेताम्बर कोनफरन्सके दो महोत्सव बडी धूमधाम से हुवे और बडे बडे विद्वान और ग्रेज्यूएटोनें हरेक विषय ऊपर अपनी वक्तृत्व शक्तिका परिचय देकर श्रोताजनोंके करतल ध्वनिका हर्षामृतपान किया परन्तु " मूलम् नास्ति कुतो शाखा' 22 इस न्यायवत् हां ऐक्ताका अभाव दीखता है वहांपर इच्छित फलकी संभावना बहुत कम रहती है. किसी भी विषयका प्रतिपादन या स्थापन करनेमें पहिले आलंबनकी अपेक्षा होती है स न्यायवत् अपने को अपने से अलग एक कोमका उदाहरण लेना जरूरी है. दृष्टांत दिया

Page #358

३२८ - जैन कौनफरन्स हरेल्ड.
[ऑकटोबर जाता है कि इस दुनियामें मुसलमान कोम अपनेमें मारफत, तरीकत, इबादत और हिदायत ऐसे चार मंतव्येमें विभिन्न है. और उन चार मंतव्योंके अतिरिक्त कई शाखाओमें मिले हुवे हैं परन्तु वह सबके सब अहले किताब याने दीन महोमदीके अनुयायी मुसलमान गिने जाते हैं. फिर कोईभी मुसलमान-अरब, तुर्क, अफगान, बलूची, ऐफरीकान, मुरके और मेंगोलीयनहो अथवा मुसलमानसे पतित गिनी जाती काफिर कोमके नीचेसे नीचे दरजहमेंसे दीन महोमदी कुबूल करके मुसलमान हुवा हो तो बस वह मनुष्य उनके फिरकेमें दाखिल होगया. न तो कोई उससे घृणा रखता हे न उससे अलग रहते हैं सब एकही दस्तर खुबानपर बैठकर "बिसमिल्ला" बोलकर खाना खाते हैं जिससे जिस वक्त दीन और जेहादका सवाल उत्पन्न होता है तो सबके सब अपनी न्यात जात और ब्रादरीका अभिमान छोडकर "दीन" शब्दके निशानके नीचे अपनी जान देनेको तय्यार हो जाते हैं. इसही तरहसे अपनी जैन कोममें श्वेताम्बर, दिगाम्बर, स्थानकबाशी और तेरापंथी जो चार फिरके अंतर्गत है और उन चार फिरकोंके गच्छ और संघ जुदे जुदे बर्तते हैं फिरमी उन गच्छ और संघोंके अंतर्गत भिन्न भिन्न जातियों अपनेको श्रावक और जैन कोमसे अंकित करते हुवे विद्यमान हैं.
___ अब बिचारना चाहिये कि बंगाली, पंजाबी, गुजराती, मारवाडी, मेवाडी, महाराष्ट्री, कच्छी और सिंधी वगरह कोई कोम है ? और उस कोममें श्रीमाली, पोरवाड, औसवाल, लाडवा श्रीमाल, कच्छी, लींगायत, दशा, बीशा, पांचा और नीमा नाम धारण कररहे हैं. श्वेताम्बर, दिगाम्बर, स्थानकबाशी, तेरापंथी यह चारो फिरके चरम तीर्थंकर श्रीवीर भगवानके शासनको कुबूल करते हैं और केवली भाषित धर्मको स्विकारनेका दावा रखते हैं और ऊपर लिखी हुई सब ज्ञातिको अपनेको जैन कहलानेमें धन्य मानते हैं तथापि एक दूसरेका खानापानी नहीं गृहण करसकते हैं..
बडी आश्चर्यकी बात यह है कि जैनियों में इतना मिथ्यात्व घुस जानेपरभी अपनको स्वामीभाई कहलाते हैं और भाई भाई होतेभी एक दूसरेका खानापानीले पतित होनेका डर रखते हैं तो एक कोम होकर एक धर्मी होकर "जैन" नामके निशानके नीचे खडे रहकर तन, मन, धनसे एकत्रित होकर जैनियोंका और जैन धर्मका उन्नत्ति द्वार किस कुंजी (कूची)से खोला जासकता है इसका विचार करना अवश्य जुरूरी है. अपने अपने आचार्योंके गच्छमें, संघमें या स्थानकमें रहते हुवेभी परस्परकी ईध्या, बैर, राग, द्वेष और मिथ्या अभिनिवेश छोडकर जैन धर्मके वेता लोग जैन कोमकी टुकडा टुकडा होगइ हुई रस्सीको जोडकर एक भारी रस्सा बना कर अवनतिमें जाती हुई धर्म लक्ष्मीको जकडकर बांवगे तबही जैनियोंका और जैन धर्मका रक्षण होगा. अगर उक्त विषयमें पूरी चर्चासे विमुख रहकर अंव परंपरा चलाई जावेगी तो महान तत्त्व ज्ञानीओंका अविश्रांत परिश्रमसे स्थापित किया हुवा यह शासन छिन्न भिन्न दशाको प्राप्त होजावेगा उसमें कुछ आश्चर्य नही है-अलमति विस्तरेण विपश्विद वरेषु किमधिकम्,

Page #359

श्री जैन श्वेताम्बर सुकृत भंडार.. श्री जैन श्वेताम्बर.सुकृत भंडार, ... (लेखक-सोभागमल हरकावत्-अजमेर) आहा, क्याही आनन्दका विषय है कि जिससे पुण्यानुबंधी पुण्यका संचय और कर्मोकी निर्जरता होती है,
पाठक वृंद ! इसका खुलासा वादी प्रतिवादी द्वारा स्पष्ट रूपसे कर देता हूं, जिसको, मैं आशा करता है कि आप ध्यानपूर्वक पठन वा श्रवण करेंगे, बादी-वो ऐसा कोनसा शुभ कार्य है कि जिससे पुण्यानुबंधी पुण्यका संचय और कर्मी की
निर्जरता होती है, प्रसिदि-श्री जैन श्वेताम्बर सुकृत भंडारमें श्वेताम्बर जैनी चाहे पुरुष. हो वा स्त्री, चाहे बालक
हो वा बालिका प्रत्येक प्राणीके पीछे केवल ।) चार आना मात्र वार्षिक देनेसे. वादी-श्री जैन श्वेताम्बर सुकृत भंडार किसको कहते हैं, प्रतिवादि-श्री जीर्ग जिनमन्दिराद्वार, श्री जीर्ण जैनपुस्तकोद्धार, जीव दया, निराश्रित जैन ... पालन और विद्योन्नत्ति. इन पांचों शुभ कार्यों में व्यय करनेके हेतु जो द्रव्य संचित
- होता है उसको श्री जैन श्वेताम्बर सुकृत भंडार कहते हैं. . . . वादी-इन पांचों शुभ कार्योका कुछ संक्षिप्त वर्णन करके समझाइथे.
. प्रतिवादि-प्रथम-श्री जीर्ण जिनमदिरोदारका लक्षित. वर्णन करता हूं, कि जिनराजके मन्दिर
जो जीर्ण अर्थात् पुराने पंड गये हों उनकी मरम्मत करवानी अर्थात् सुधरवाने, और जिन भगवानकी प्रतिमाकी पूजन यदि प्रतिदिन नहीं होती हो तो नित्यप्रति पूजन होनेका प्रबंध करना, और यदि पूजाकी सामग्री जैसे- केसर, चन्दन, पुष्प, धूप, दीपक, आदि न हों तो अर्पण करनी, यदि रात्रीमें दीपक न होता हो तो दीपक करवाना, और यदि कूडा कन्टक आदिले उक्त मन्दिर संवटित हो तो स्वच्छ रखवाना, इत्यादिक जिस २ मन्दिर में जिस २ बस्तुकी आवश्यक्ता हो उसको परिपूर्ण करनी इसीहीको : श्री जीर्ण जिनमन्दिरोद्धार कहते हैं, जैन सिद्धान्तोमें ऐसा लिखा है कि
" नवीन मन्दिर बनवानेकी अपेक्षा जीर्ण मन्दिरोद्वारमें अष्टगुणा अधिक फल प्राप्त · होता है और बारचे देवलोककी स्थिती बंधती है," जैसे कुमारपाल और सम्प्रती
आदि राजाओंने सैंकडों जीर्ण जिनमन्दिरोदार कराये हैं और पुण्यानुबंधी पुण्यका बन्धन किया है सो सिद्धान्तोंमें सम्पूर्ण रूपसे वर्णीत् है जैसे-'मानसित्' आदि शास्त्रों में देख लो. द्वितीय श्री जीर्ग जैनपुस्तकोद्वार जैन सिद्धान्त अर्थात् शास्त्र नो जीर्ण अर्थात् पुराने ... पड गये हों उनको शुद्धतासे नवीन लिखवाना और यत्न पूर्वक रक्षा करनी चाहिये क्यों
कि श्री अरिहंत भगवानके अभावमें केवल शास्त्रही ज्ञानके भंडार हैं, उन्होंसे हम ज्ञानकी

Page #360

. जैन कोनफरन्स हरेल्ड.
[ऑकटोबर प्राप्ती कर सक्ते हैं नतु अन्य मार्गसे. और यह प्रत्यक्ष देखते हैं कि ज्ञानही केवल मात्र आत्माको इस संसार रूपी समूद्रसे तारनेवाला है अन्य कोईभी नहीं अतएव जीर्ण जैनसिद्धान्तोंको जो ज्ञानकी माता और खान है शुद्धतासे नवीन लिखवाना और उपयुक्त स्थानमें वायु और सद्रिता (तरी ) आदिसे यत्न पूर्वक रक्षा करनी अहि आवश्यकीय है, इसीको जीर्ण पुस्तकोडार कहते हैं. इस लिये प्रत्येक जैनको यह उचित है कि वो, यदि हो सके तो जीर्ण पुस्तकोद्धार करावे नहीं तो जीर्ण पुस्तकाद्वार, करानेवालोंको यथाशक्ति तन, मन, और धनसे सहायता तो अवश्यही दे, क्यों कि शास्त्रोंके विद्यमान रहनेसेही ज्ञान और धर्मका विद्यमान रहना निश्चय है अन्यथा कदापि नहीं. सिद्धान्तोंमें ऐसा लिखा है कि " जीर्ण पुस्तकोद्वार करानेसे भविष्य जन्ममें ज्ञानकी प्राप्ती सुलभतासे होती है और प्रचुर पुण्यका संचार होता है ". त्रितीय-जीव दया-इस जगत्में जितने धर्म प्रचलित हैं उन सबका मुख्य सिद्धान्त यही है कि ' अहिंसा परमो धर्म ' अर्थात् इस संसारके तुच्छसे महा बलिष्ठ पर्यन्त प्राणी मात्रको हनना अर्थात् प्राण रहित करना नहीं, सर्व चोरासी लाख जीवा जूणकी यत्न पूर्वक रक्षा करनी, जैसे पांजरापोल-जिसमें सर्व तरहके पशुओंकी रक्षा होती है. दूसरा मार्ग यह है कि जिन २ कार्यों अथवा वस्तुओंके लिये पशु पक्षी वध किये जाते हैं उनको व्यवहारमें लाना सर्वथा निर्मूल करना चाहिये. जैसे कई पशु केवल चरबी हीके लिये बध किये जाते हैं, कई हड्डी ( अस्थि ) और दन्तके लिये, कई सुन्दर पंखो ( पर ) के लिये,कइ चर्मके लिये और कई ओशधियोंके निमित्त इत्यादिक अनेक कार्य और पदार्थोके निमित्त सहस्रों पशु पक्षी प्रतिवर्ष बध किये जाते हैं. अतएव सच्ची जीव दयाका पालना चार तरहसे होता है:-(१) स्वयम् किसी प्राणी मात्रको मारे नहीं, (२) अन्यसे कहके प्राणी मात्रकी हिंसा करावे नहीं, (३) हिंसा करनेवालोंकी अनुमोदना करे नहीं, (४) जिन २ वस्तुओंके लिये पशु पक्षी बध किये जाते हैं उनको व्यवहारमें लाये नहीं. जैसे बही खातोंके चर्मके पढे लगवाना
और कई हड्डीकी बनी हुई विलायती चीजोंको व्यवहारमें लाना इत्यादिक अनेक पदार्थ हैं. ऐसे जीव दयाके शुभ कार्योंसे जीवोंको अभयदान होताहै और मनुष्य मोक्षकी स्थिति बांधता है और अगले जन्ममें शुद्ध और निरोग शरीर धारण करता है. अब प्रत्येक जैनीको यही उचित है कि वह जीव दयाके पालनेमें अथवा जिन कार्योंसे जीव दया पलती है उनमें तन, मन और धनसे यथाशक्ति सहायता अवश्यमेवही दे. जैसे नीव दयाका सम्पूर्ण वर्णन 'हरीबल मच्छी' आदि जैन शास्त्रोमें कियाहै. चतुर्थ-निराश्रितं जैन, जैन मतावलम्बी अर्थात् स्वधर्मी पुरुष,स्त्री,बालक, और बालिका जो निराश्रित अर्थात् निसके माता, पिता, भ्राता, भगिनी, और कोई कुटुम्बी आदि किसी

Page #361

१९०५ ] श्री जैन श्वेताम्बर सुकृत भंडार.
३३१ काभी आश्रय अर्थात् सहारा न हो यानी निसका पालन पोषण और सहायता करनेवाला इस संसारभरमें कोईभी न हो, ऐसे प्राणी यदि गृह हीन, उद्यम हीन, अन्न अर्थात् भोजन हीन और वस्त्र हीन हों तो जिसको निस २ बस्तुकी आवश्यक्ता हो और वह स्वयम् उसको किसीभी तरहसे प्राप्त नहीं कर सके तो उसको उसीही वस्तुकी सहायता अवश्यमेव देनी चाहिये, और धर्म और विद्यामें प्रतिदिन तत्पर रखनेका सुप्रबंध रखना चाहिये इसीहीको जैन सिन्हान्तोंमें यथार्थ 'स्वामी वत्सल ' अर्थात् सहधर्मी भाइकी सुश्रुषा अर्थात् सेवा करना कहते हैं. यदि सच्चे जैनी भाई उपरोक्त यथार्थ 'स्वामी वत्सल' के करनेम अथवा उद्योगके हेतु तन, मन, और धनसे सहायता देने कटिबद्ध न हों तो उनका जिन मार्गपर यथार्य चलना और सच्ची जीव दया पालना कैसे कहा जाय? अतएव प्रत्येक. जैन हितेषीको यही उचित है कि उपरोक्त निराश्रित् जैनको अपने तन, मन और धनसे प्रतिपालन करें अथवा स्वयम् करनेमें असमर्थ हो तो निराश्रित् जैनके पालन पोषणके उद्योगमें यथाशक्ती तन, मन और धनसे सहायता तो अवश्यमेवही दे, ऐसे कार्योंमें सहायता देनेवाले महान पुण्यके अविकारी होते हैं ऐसा जैन आगमोमें स्पष्ट वर्णन है. पञ्चम-वियोमत्ति-विद्याकी उन्नत्ति अर्थात् स्वज्ञातीमें विद्याकी बढोतरी अथवा बाहुल्यतासे प्रचार करना, जिससे इस लोकके और परलोकके सर्व दुर्भेद्य कार्य सुगमतासे सम्पादन हो सक्ते हैं, क्यों कि विद्याहीके बलसे धार्मिक तथा सांसारिक सर्व कार्योका रहस्य मालूम हो सक्ता है, विना पदार्थके यथार्थ ज्ञान हुए उसकी बुराई और भलाईकी परीक्षा नहीं की जा सक्ती, अतएव विद्याही एक मात्र मनुष्यका भूषण और स्वरूप है, विना विद्या मनुष्य मात्र पशुके समान है केवल अन्तर इतनाही रहता है कि 'मनुष्यके दादी
और मूंछ और गाय, भैंस आदि पशुओंके सिंग और पूंछ.' और विद्या तो सर्व सद्गुणोंकी माता और खान है जैसे बालक माताके उदरसे उत्पन्न होते हैं वैसेही सर्व सद्गुण विद्या रूपी माताहीके उदरसे जन्म लेते हैं नतु अन्य रीतिसे; अब विद्याके किंचित् मात्र गुणोंको यहां लिखता हूं:(१) प्रत्येक पदार्थका यथार्थ ज्ञान प्राप्त होना, (२) मोक्षका मार्ग बतलाना, (३) स्वर्गकी
राह दिखलाना, (४) व्यापारका यथार्थ स्वरूप जानना, (५) द्रव्योपार्जन करना, (६) सतसङ्गतिका प्राप्त होना, (७) माता पिताका विनय करना, (८) सच्ची बीरताका प्राप्त होना, (९) न्यायके पंथ पर चलना, (१०) अन्यायका त्यागना, (११) कुव्यसनोको छुड़ाना, (१२) नीतिके सर्व भेद जैसे युद्ध, संधि, मित्रलाभ, शत्रुभेद, और साम, दाम, दंड, मेद, आदिको जानना, (१३) आदर और सन्मानका पाना, (१४) दुराचारोंसे बचना, (१५) मनुष्य अपने सारे अमूल्य

Page #362

--
जैन कोनफरन्स हरैल्ड.
[ऑकटोबर जीवनको किस तरहसे धर्म, अर्थ, काम, और मोक्ष आदिके सम्पादन करनेमें व्यतीत करना, इसी तरहसे विद्यामें अनेक गुण हैं और विद्याही मनुष्य मात्रके तृतीय ज्ञान चक्षु है, जिसके अध्ययन करनेमें मनुष्यको प्रतिदिन कटिबद्ध होके तत्पर रहना चाहिये कारण विद्याही मनुष्य मात्रके सारे जीवन भरका सुखका हेतु हैं. विद्वान पुरुष अपनी आयुको अच्छे कामोंके करनेमें व्यतीत करते हैं और सूखे अपनी सारी अमूल्य उम्रको कलह, निन्दा, और अनेक दुराचारोंके करने और सोने (निद्रा) में खो देते हैं; इस लिये प्रत्येक मनुष्यको चाहिये कि अपनी सारी अमूल्य आयुका अमृत फल चखना चाहे तो विद्या रूपी बीजको हृदय रूपी भूमिमें संचार करे और पठन पाठनके परिश्रम रूपी जलसे उपरोक्त बीजको प्रतिदिन सिंचन करता रहे. महाशयो ! इन उपरोक्त वर्णित शुभ कार्योंके करनेमें अथवा करनेवालोंको तन, मन और घनसे यथाशक्ति उदार चित्तसे सहायता देनमें जो प्राणी कटिबद्ध होंगे वो महान् पुण्यके भागी होंगे और उनकी आत्माका निश्चयही कल्याण होगा.
प्रिय सज्जनों ! अब यहां टुक अपने हायकमलमें नेत्र बंद करके और ध्यान लगाके विचार कीजिये कि इन उपरोक्त पांचों शुभ कार्योके केवल निर्वाह ही के लिये श्री जैन श्वेताम्बर कोनफरन्सने चार आना वार्षिक, जो कि कितना तुच्छ द्रव्य है, जैन श्वेताम्बर सुकृत भंडारमें प्रत्येक श्वेताम्बर जैनी चाहे पुरुष हो वा स्त्री, चाहे बालक हो वा बालिका, लेनेका उद्योग किया है; इस लिये यह उद्योग सर्वत्र ग्राम और नगरोंमें अवश्यमेवही प्रचलित होना चाहिये. 1. इन उपरोक्त पांचो शुभ कार्योंमें कितने तुच्छ द्रव्यके व्यय करनेसेही कितने बडे भारी पुणे पके हिस्सेदार हो जाओंगे, अतएव सर्व श्वेताम्बर जैनी भ्राताओंको यही उचित है कि वो उपरोक्त पांचों शुभ कार्योंके निर्वाह होनेकी सहायतामें चार आना ।) रूपी तुच्छ द्रव्यके वार्षिक देनेमें कदापि त्रिमुख न हो, क्योंकि कोनफरन्स चांदी सोनेकी खानि तो है ही नही कि जिसमेंसे द्रव्य निकाल २ कर अच्छे २ कार्य होते जांयगे, इसके तो यही सुकृत भंडाररूपी श्रोत है कि जिसके जरियेसे द्रव्यकी आय होगी और शुभ कार्योंमें व्यय होगा जैसे एक कहावत है कि, 'सात जनोंकी लाकडी और एक जनेका भार' इसका तात्पर्य यह है कि अकेला आडमी कोई कार्यको पूरा करना चाहे तो कठिनताईसे होता है और सात आदमी मिलके किसी कार्यको करना चाहै तो बहुतही सुगमताले होसकता है. यह प्रत्यक्ष देखिये कि जैसलेमरका प्राचीन पुस्तक भंडार इसी कोनफरन्स ही के बाहवलसे खुलवाया गया, जिसके लिये पहिले कितनेही धनाड्य पुरुषोने प्रयत्न किये थे किन्तु सर्व निष्फल गये. इसी तरहसे यदि सर्व नैनी इस सुंकृत भंडारमें ।) चार आना रूपी तुच्छ द्रव्य वार्षिक देव तो सम्भव है कि तीन लक्ष रूपथे वार्षिक एकत्रित हो सकते हैं जिससे ऐसे २ शुभ कार्य सम्पादित होते जायगे कि जिनका दखकेरक अन्यमता चकित हो जायगे और धर्मकी वृद्धि होगी.

Page #363

समायान
-
३३३
इस पत्र अगस्ट मासके अङ्कके पृष्ट २६७ में खस कूचीकी प्रवृत्तिके विषय में ताम्रियों के तीन भेद इस तरहपर दिखलाये गये है:-१-सम्धेगी अर्थात् मन्दिर मार्गी (तपा), २टुंदिया ( स्थानकवासी), ३-तेरापंथी. इस “तपा" शब्दके ऊपर हमारे मित्र कलकत्ता निवासी हीरालालजी मुकीम, माणकचंदजी चुन्नीलालजी, हीरालालजी दुसाझ महताबचंदजी महमवालने पत्र भेजकर खुलासा चाहा है और यह लिखा है कि ८४ गच्छमें थोडे थोडे सबहीमें मन्दिर मारी हैं कृपा करके अगले. पामें इस बातको शुद्ध करके लिखिएगा. इस लिये हमको इस शब्द "तपा"का समाधान करना उचित हुवा. यह पत्र “हरेल्ड” कोनफरन्सका पत्र ह और हिन्दुस्थानकी कुल प्रान्तों में जाता है इस कारण पृथक २ प्रानोंके श्रावकोंके समझनेमें जो बात जिस शब्दसे आसानीके साथ आजावे वह शब्द अक्सर काममें लाने पड़ते हैं. प्रथम विभागके वास्ते हमने तीन शब्द लिखे है उसके वास्ते एक शब्द मन्दिर मार्गीभी लिख देनी काफी था परन्तु गुजरात, काठियावाडमें मन्दिर मार्गीको “तपा" के नामसे उलखते हैं इसही कारण गुजरात विभागके श्रावकोंके आसानीसे समझनेके वास्ते ब्रैकैटके अंदर शब्द "तपा" दर्ज करदिया, खुद ब्रैकेट इस बातकी सूचना दे रहा है कि यह शब्द खास किसी गरजसे मखसूस किया गया हे इसही तरह दसरे विभागमें ढूंढियाके साथ ब्रैकेटमें जो शब्द " स्थानकबासी” का लिखा गया है उसकाभी यही मतलब है कि राजपूताना, पञ्जाब वगरहमें तो इस फिर्केको देढिया कहते हैं परन्त गुजरात, काठियावाडके ढुंढिया अपने आपको "स्थानकबासी" कहने लगे हैं और उनकी तरफसे इस " स्थानकबासी" शब्दकी अपेक्षासे अक्सरे मन्दिर मार्गीयोंको "देहराबासी" कहा जाता है परन्तु इस शब्द पर पहिले बहस हो चुकी है. अपने साधु मुनिराज मन्दिरमें कभी बास, निवास नहीं करते है. यह बात सब मानते हैं कि प्रभके शाशनमें ८४ गच्छ हैं, और उनमें बहूतसे मन्दिर मार्गी हैं इसमें कोई संदेह नहीं है. हमने शब्द " तपा"को ब्रैकैटमें सिर्फ जो मतलब हमने ऊपर लिखा है उस मतलबसे दर्ज किया है. ___अखीरमें हम अपने उक्त मित्रोंको धन्यवाद देते हैं कि शंका उनके दिलमें उत्पन्न हुई उसको उन्होंने कृपा करके पत्रद्वारा लिखकर उसके समाधानकी इच्छा प्रगट की; इस तरहकी कार्यवाहीसे जो कुछ खयाल अच्छा या बुरा किसी लेख या शब्द या रायके बाबत उत्पन्न होता है उसका समाधान हो जानेसे प्रीतिको बढनेका ही मोका मिलता है. हमारे उक्त मित्रोंकी न्याई हमारे अन्य पाठकोंके दिलमेंभी अगर किसी वक्त कोई शंका उत्पन्न हों तो उसको पत्रद्वारा अवश्य साफ करालिया करे.

Page #364

३३४ ]
मैम कोनफरन्स हरेल्ड.
[ ऑकटोबर श्री फलोधी तीर्थ पर "राजपूतानाप्रान्तिक सभा” की सूचना.
(हमारे प्रतिनिधिकी तरफसे) __ श्री फलोधी तीर्थ पर आसीन वुदि १० की रातको सभाके दूसरे दिनका मलसा हुवा उस वक्त भाषण देते हुवे सभासदोके समक्ष इस बात पर जियादा कथन किया गया कि आप सब साहबोंको कोनफरन्सके जो जो कर्तव्य हैं वह तो यथाशक्ती मालूम किये गये उससे आपको अवश्य खयाल हुवा होगा कि अपनी महा सभाका काम सर्वदेशी है किसी खास प्रान्त या खास नातिके साथ सम्बन्ध नहीं रखता है और अपनी समाज प्रायः करके भारतवर्ष में सब जगह फैली हुई है और एक प्रान्तके जैनियोंके रीति रिवाज दुसरी प्रान्तवालोंसे बहत कम मिलते हैं. ऐसे खास खास मामलात पर महा सभामें गोर होना असंभव है. प्रान्तिक रीति रिवाजोंके सुधारेके वास्ते हर प्रान्तिक कोनफरन्सका होना बहुतही जुरूरी है. दक्षिणकी प्रान्तिक सभाने आमलनेरमें इकट्ठा होकर उस प्रान्तके कुरीति रिवाजका प्रबन्ध किया. उत्तर विभाग गुजरात प्रान्तिक सभा पेथापुरमें इकट्ठी हुई उस समय करीब दो हमार श्रावक श्राविकाने मिलकर जिन जिन कुरीति रिवाजकी चर्चा उस सभामें उठाई गई थी मसलन वृद्ध और बाल लम, कन्या विक्रय वगरह उन सबका प्रबन्ध किया. मध्य प्रदेशमेंभी प्रान्तिक समाकी चर्चा गर्मागर्म चल रही है और आशा की जाती है कि थोडेही दिनोंमें उस प्रान्तमभी सभा होकर वहांको प्रवन्ध ठीक तौरपर किया जाये इसही तरह राजपूतानामेंभी एक प्रान्तिक सभा की नावे निसमें छोटे मोटे सब गांवों के प्रतिनिधि बुलाये जावें इन प्रतिनिधियोंके इकट्ठे होनेसे दो तरहका लाभ होगा. अवल तो उनके समक्ष जिन निन बातोंका प्रवन्ध किया जावेगा वह प्रवन्ध एकदम कुल राजपूतानामें हो जावेगा और दूसरे उन प्रतिनिधियोंको कोनफरन्सके कामसे वाकफियत हो जावेगी. इस प्रान्तिक सभाके होनेसे जो जो कुरीति रिवाज खास अपने राजपू. तानामें प्रचलित हैं उनका आसानीके साथ प्रबन्ध हो सकता है और इस तरह प्रान्तिक सभावोंके होनेसे महा सभाको उसके काममें बडी मदद मिलती है. प्रान्तिक समावोंमें जियादा खर्चकी आवश्यक्ता नहीं है सिर्फ काम करनेवाले मनुष्योंकी नियादा जुरूरत है. विचार करनेसे या तो जोधपुर या अनमेर इस सभाके वास्ते ठीक स्थान मालूम देते हैं. प्रान्तिक सभाके होनेसे जो दिक्कतें इस वक्त महा सभाके काममें राजपूताना प्रान्समें दर पेश आती हैं वह सब मिट जावेगी. इस वक्त कोन्फरन्सके कामकी पूरी वाकफियतं हर गांवके समुदायको नहीं है परन्तु प्रान्तिक सभा होनेसे मालूम हो सकती है.
__इस विवेचनकी ताईद अजमेर निवासी राय बहादुर सेठ सोभागमलजी ढहाके पुत्र कल्या. णमलजीने की जिसपर सभाका मत लेते हुवे यह बात करार पाई कि अभी राजपूतानाके छोटे गांवों में कोनफरन्सकी कार्यवाही मालूम नहीं हुई है. इस लिये जब तक अव्वल उन लोगोंको

Page #365

१९०५ ]
समालोचन.
३३५
किसी कदर हाल कोनफरन्सका मालूम न हो जाये उनका प्रान्तिक समर्मभी हाजिर होना दुःसाध्य होगा. कोनफरन्सकी तरफ से जो उपदेशक मुकरर किया गया है पहिले वह उपदेशक गांव गांव में जाकर कोनफरन्सके कर्तव्यों का उपदेश दे और जब उन लोगोंको वाकफि - यत हो जावे तो फिर राजपूताना प्रान्तिक सभा इकठी की जावे.
समालोचन.
श्री श्री विष्णु प्रिया व आनन्द बाजार पत्रिका कलकचा - ता० १ ली सप्टेम्बर १९०५ ई. सिद्ध हैम शब्दानुशासनम.
हम लोग काशीस्थित — न्याय विशारद महा महोपाध्याय श्री यशोविजय नामाङ्कित श्वेताम्बर जैन संस्कृत पाठशाला' से प्रकाशित श्री जैन यशोविजय ग्रन्थ मालाका प्रथम चार खण्ड पाकर परम प्रसन्न हुए. श्री जैन यशोविजय ग्रन्थ माला वस्तुतः जैन संप्रदाय के अत्यन्त गौरवके विषय में प्रगट साक्षी है. जैन संप्रदाय में व्याकरण, अभिधान, अलंकार, पुराण, काव्य, नाटक, न्यायादि दर्शन इत्यादि नाना प्रकार शास्त्रके उत्तम ग्रन्थकार विद्यमान थे. काशीस्थ श्री. जैन यशोविजय पाठशाला उन्ही सब लुप्त प्राय ग्रन्थोंकों प्रकाश करनेके व्यापार में बद्ध परिकर हुई है, यह अत्यन्त आनन्दका विषय है.
|
हमको प्रमाण नय तत्त्वालोकालंकार, नामक न्याय शास्त्रका एक ग्रन्थ, गुर्वावली नामक जैन सम्प्रदायका गुरु प्रणालीका ग्रन्थ एक, लिंगानुशासन नामक व्याकरण ग्रन्थ एक, और हैम शदानुशासनम् नामक व्याकरण ग्रन्थ एक, ये चार ग्रन्थ प्राप्त हुए है. अति उत्तम कागज और उच्चम भक्षरमें यथेष्ट शोभा सौन्दर्य्यसे सब ग्रन्थ सयत्न और शुध्षता है, इस तरह सुमुद्राङ्कन प्रकाशक महाशयके पक्षमें अत्यन्त गौरवका विषय है सन्देह नहि हैं. सब प्रन्यके दर्शन शोभा संपादन के निमित्त प्रकाशक महाशय और व्यय स्वीकार किया है || और उसकी अपेक्षा पुस्तकका दाम बहुतही कम है, हम इन ग्रन्थोंमें आज सिध्व हैम शब्दानुशासनमका अपने पाठक गणोको परिचय करा देते है | इस देश के संस्कृत पण्डितोके निकट अभिधानकार हेमचन्द्रका नाम विख्यात है; किसी २ ग्रन्थकी टीका ' इति हेमचन्द्रः ' ऐसा अनेक स्थलमें आप देखते होंगे, अमरसिंहकी तरह हेमचन्द्रभी प्रामाणिक अभिधानकार है.
पूर्वक मुद्रित हुए
इसमें कुच्छ
यथेष्ट यत्न
सिध्व हैम शद्वानुशासनम् ग्रन्थ इन्ही अभिधान चिन्तामणि निर्मिता आचार्य वर्य हेमचन्डका बनाया है, हेमचन्द्र जैन संप्रदायके विद्वज्जन मुकुट मणि है | अरेजो के मत से यह १०९२ ईस्वी में आविर्भूत हुए हैं । और ११७३ ईस्वी में इनकी मृत्यु हुई यह गणना बास्तविकमें सत्य
1

Page #366

३३६ जैन कोनफरन्स हरैरुड.
[ऑकटोबर है या नहीं सो हन नही कह सकते, लोग कहते है कि ये सुविख्यात देवचन्द्र सूरिके शिष्य
और राजा कुमारपालके शिक्षक हैं, आचार्य वर्य हेमचन्द्र अनेक सुविख्यात कोष और व्याकरण ग्रन्थके निर्मिता है उनमेसें इस जगह निम्न लिखित ग्रन्योका नाम उल्लेख करते हैं |
१ 'अनेकार्य कोष,२ अभिधान चिन्तामणि,३ अलङकार चूडामाग, ४ उणादि सूत्र. वृत्ति,५ छन्दोनुशासनम्, ६ देशीय शब्द संग्रहवृत्ति, ७ धातुपाठ और वृत्ति, ( धातु पारायण
और वृत्ति. ९ धातुमाला, १० निर्वण्टु शेष,११ बलाबल सूत्र वृत्ति,१२ बाल भाषा व्याकरण सूत्र बृत्ति, १३ सिध्ध हैम शद्वानुशासनम् और खोपज्ञ, लघुवृत्ति, १४ शेष संग्रह नाममाला, १५ शेष संग्रह सारोवार, १६: हैम.लिंगानुशालमा.
___ आचार्य वर्य हेपचन्द्रके कोई २ कोष ग्रन्थ इस देशमेंभी प्रचलित हैं किन्तु उनके व्याकरण ग्रन्थका नाम सुनने परभी हमने इस पहले कभी नहिं देखा था; श्री जैन यशोविजय ' संस्कृत पाठशालासे यह ग्रन्थ मुद्रित देखकर हम लोंग प्रकाशक महाशयको अगण्य धन्यवाद देते हैं.
-वृत्ति सहित शद्बानुशासनम ग्रन्थ ( पेनी फरमाका ४८० पृष्ठमें सम्पूर्ण हुआ है, सम्पूर्ण सूत्र अति बृहद् अक्षरमें और परिष्कृत रुपसे मुद्रित हुए हैं. वृतिभी बडे सुंदर अक्षरमें है, कागजभी उत्तम है. इस ग्रन्थकी वृत्तिकी भाषा काशीका वृत्तिकी तरह सरल सुगम और परिस्फुट है. हमको विश्वास है कि वृत्ति सह इस व्याकरणके पढनेसे बहुत सहझमें व्याकरणका बोध हो सकता है.सूत्रकी व्याख्यामें बहुत ज्यादा उदाहरणोका उल्लेख किया गया है. अष्टाध्यायीक तरह इसके समास और तद्वित प्रकरण सुविस्तृत है, कृत्सूत्र और इसकी वृत्ति समहभी अतीव प्राज्जल और शिक्षार्थी गणको हृदयंगम करनेके लिये अत्यन्त अनुकुल है,धातु पाठभी इस ग्रन्थमें अभिनिविष्ट है,मूल्य डाक मासूल व्यतीत २॥) रुपया मात्र है. इस अल्प व्ययमें इस तरह सर्वाग सुंदर व्याकरण ग्रन्थ प्रकाश करके प्रकाशक महोदय, व्याकरणके शिक्षार्थि गणोंका महोपकार किया है. लिंगानुशासनम् स्वतंत्र ग्रन्थ प्रकाशित हुआ है. यह ग्रन्थभी कार्यतः जैसा प्रयोजनीय है वैसाही दृश्यतः सुन्दर है. सोलह पेनी १६० पृष्ठमें पूर्ण इस ग्रन्थका मूल्य चार आना मात्र है. हमको मालूम होता है कि काशीस्थ श्री जैन यशोविजय पाठशाला एक कौडीके लाभकी आशा न करके एतादश अतीव प्रयोजनीय ग्रन्थ प्रचारमें कृत संकल्प हुइ है. श्री भगवान इसके साधु संकल्पके सहायक हो. श्री यशोविजय जैन पाठशालाके इस महत्कार्य द्वारा कर्ताओंका यश चारों तरफ फैलेगा इसमें अणुमात्रभी सन्देह नही है. जो संस्कृत व्याकरण ग्रन्थके पठन पाठनके पक्षपाती हैं वे आचार्य वर्ष' हेमचन्द्रले स्वोपज्ञ लघु वृति भूषित शद्वानुशाप्सनम् शास्त्र पढनेसें निश्चय सुखी होंगे। ऐसा हमको विश्वास है, .
. मिलनेका ठिकाना
- म्यनेजर श्री यशोविजय जैन पाठशाला. .
..... अगरेजी कोठी-बनारस सीटी,
.

Page #367

१९०५ ] . समाचार संग्रह,
समाचार संग्रह. हमारे नुनने में आया है कि स्थानकवासी ( ढुंढिवा ) समुदायकी प्रथम कोनफरन्सकी
बेठक मोरबी (काठीयावाड) में इनही दिनोंमें होगी जिन दिमोरबी स्थानकवासी नोंको पाटनके संबनें श्वेताम्बर कोनफरन्सकी चोथी बैठकके कोनफरन्स. वास्ते पसंद किया है और मोरबीबालोंने पहिलेसही यह दिन
मुकर्रर किये हैं.इन दोनों कोनफरन्सोंके समकाल होनेसे एक समुदायके मनुष्य दूसरी समुदायकी कोनफरन्समें शामिल नहीं हो सकेंगे. या तो पाटनके संघका फर्ज है कि फागण लुदि ६ या ७ से श्वेताम्बर कोन्फरन्सकी तारीख मुकर्रर करें या मोरवीवालोंको उचित होगा कि वह आनी कोनकरन्सको तीन चार दिन आगे सरकावे,
श्री फलोभी पानायके वार्षिकोत्सव पर नागोर शफाखानाके डाक्टर नगीनदासनें कौन
फरन्स निमार फडके वाले यात्रियोंके डेरों परं जाकर जो कुछ डाक्टर नगीनदासकी उन्होंने राजी खुशी दिया लेकर एक सारे दिनके परिश्रमके दिलसोजी.. साथ रुपये ३६) इकठे किये कि जो कोनकरन्स ओफिसमें
जमा हुवे हैं. डाक्टर नगीनदासका यह प्रयास बहुतही प्रसंशनीय है. अगर इसही तरह हर जैन बच्चा कमर बांककर अपने समाजकी महा सभाक वा ते कोशिश करे तो कोकरन्सके हाथमें लिये हुवे कान शीत्रही फलदाई हो सकते हैं...
पाहाणाके भाट लोगोंने जो किसी के बहकानेसे और अंदरुनी मददसे अपने पूज्य
मुनिराज पर मारकूटका दावा किया था और जिसकी तहकीपालीलाणाके भाटीने राजी- कामें दोनों तरफो। हजारों रुपयों के खर्च के साथ वकील, बारि, नामा दाखल किया. स्टर रखे गये थे उस सुकदमें भाट लोगोंने पालीताणा ठाकर
___ सर मानसिंहजीके मरतेही राजीनामा दाखल कर दिया है, इस मुकदमे पहिलेही कोई तंत्र नहीं था सिर्फ हट धर्मासे यह मुकदमा चलाया जाता था. " भाट लोगोंके राजीनामा पेश कर देने परही हम लोगों को राजी नहीं होना चाहिये बल्कि इन भार लोगोंका आयंदाके वाले पूरा बन्दोबस्त करना उचित है कि जिससे किर इन लोगोंको ऐका होसला पेदा न हो.
सूरतके वकील और जैन श्वेताम्बर ग्रज्यूएट्स एसोसिएशनकै मेंमबर मिस्टर सूरचंद ।

Page #368

३३८
,, जैन कोनफरन्स हरेल्ड.
[ऑकटोबर पुरूषोतमदास बादामी बी ऐ; एल एल. बी; अहमदाबादक मि. सूरचंद पी. बादामी जोइन्ट सब जज मकरर हुवे हैं. उच्च शिक्षाका यहही फल
है. हम मिस्टर बादामीको अपने खरे अन्तःकरणसे मुबारकबादी देते हुवे आशा करते हैं कि जिस तरह वह इज्जत, आबरू और सरकारी औहदे पर बढते जावेंगे उसही तरह कोनफरन्स और अपने समाजकी सेवा और भक्ति अधिकतर तन, मन, धनप्ले करते रहेंगे और इसही मोके पर हम अपने नोजवान जैनी भाइयोंका ध्यान इस तरफ खेंचना चाहते हैं कि वह मिस्टर बादामीकी नजीर लेकर हमेशा उच्च राज्यपदको प्राप्त करनेकी कोशिश करेंगे.
राजपूतानामें बारिशकी कमीसे और बारिश टीक वक्तपर न होनेसे दुःकाल पड गया
____ है इस वास्त दुःकाल पीडित जैनियोंकी मददके वास्ते फिलहाल राजपूतानामें कोन्फरन्सकी कोनफरन्सकी तरफसे रु. २०००) दो हजारकी मंजूरी हुई है. तरफसे मदद. राजपूताना प्रान्तिक सेक्रेटरी राय बहादुर सेठ सोभागमलजी
___ ढहाने चिठीयां छपवाकर हालात दरयाफ्त करनेके वास्ते और मदद देनेके वास्ते लोकल सकैटरीयों के पास भेजी हैं. कईका जवाब आ गया है कईका आनेवाला है. मददका काम जारी कर दिया गया है.
इस पत्रके अप्रेल मासके अंकमें खबर दी गई थी कि एक पञ्जाब निवासी जैन महाश
यनें गवर्मेटकी नोकरीले एक सालकी रुखसत लेकर कोनफरराजपतानाके लिये सके उपदेशकका काम स्वीकार किया है परन्तु उनको रुख. उपदेशक. सत न मिलनेसे वह इस कामको नहीं कर सके. अब हिस्सार
___ भातवर्षीय जैन अनाथाश्रम सोसाइटीनें अपने उपदेशक पंडित चिरंजीलालके वास्ते कोनफरन्सकी दरख्वास्त पर यहं ठहराव किया है कि उक्त पंडित उक्त सोसाइटी और कोनफरन्सका काम श मलातमें करे और उसकी तनरबहा और सफर खर्च आधों आध दिया जावे. पंडित चिरंजीलाल आमलनेर और पेथा पुरकी सभामें हाजर हुवे हैं. अब जल्द राजपूतानामें दोर! करनेवाले है.

Page #369

ઓકટોબર ] કેનપરસે કરેલા ઠરાને અમલ કરવા ઉદ્યોગ કરવાની જરૂર. ૩૩૯ કોનફરન્સ કરેલા ઠરાવોનો અમલ કરવા
ઉદ્યોગ કરવાની જરૂર.
(લખનાર–વકીલ નંદલાલ લલુભાઇ, વડોદરા.) ધર્મ અને વ્યવહારના દરેક કાર્યમાં કાર્યસિદ્ધિના માટે ઉદ્યોગની અત્યંત આવશ્યકતા છે. જેને જે કે ઉદ્યોગની આવશ્યકતા સ્વિકારે છે પણ ઘણા ભાગે જ્યાં ઉદ્યોગ કરવાનો પ્રસંગ આવે છે ત્યાં આગળ ભવિતવ્યતા ઉપર વિશેષ ભાગે આધાર રાખતા માલુમ પડે છે. કોઈ પણ કાર્ય કરવાની શરૂઆત કરવાને પ્રસંગ આવે કે તરતજ એવા ઉદગાર નીકળશે કે “ભાવિ, જેમ થવાનું હશે તેમ થશે.” અથવા કાર્ય કરવામાં મંદ ઉદ્યોગના લીધે સિદ્ધિ ન થાય તે તરતજ “અંતરાયને ઉદય” એ જવાબ આપવામાં આવશે, અને તેને લીધે જૈને વર્તમાન સ્થિતીને પ્રાપ્ત થએલા છે એમ કલ્પના કરવામાં આપણે ભૂલ કરતા જણાઈશું નહીં.
પૂર્વ અને વર્તમાનકાળના જૈનેની સંસારિક અને ધામક સ્થિતીને વિચાર કરતાં તેમાં મહત્વને અંતર માલૂમ પડી આવે છે. પૂર્વકાળની શરૂઆત ભગવાન મહાવિર સ્વામીના વખતથી લેઈએ; કેમકે પાંચમા આરાની શરૂઆત તે કાળથીજ થઈ છે. ચોથા અને પાંચમા આરાના સમયમાં મહત્વને તફાવત શાસ્ત્ર દ્રષ્ટિએ માલુમ પડે છે અને તેથી જ આ કાળ આશ્રી પૂર્વની શરૂઆત ત્યાંથી કરવી ઠીક થશે.
તે વખતના અને હાલના ધર્માચાર્યો અને સાધુ મહારાજે વચ્ચેની સ્થિતીને વિચાર-એ અધિકાર બહારના કૃત્યને લીધે--કરવાની આવશ્યકતા જણાતી નથી. આપણે આપણું પિતાના સંબંધેજ વિચાર કરીએ એજ તત્વદ્રષ્ટિ હિતાવહ જણાય છે.
પર્વના જેનો વ્યવહારી-સંસારીક-કાર્યમાં કુશળ અને ઘણા ભાગે ધર્મ પરાયણ હતા. વેપાર ધંધામાં તેઓ ઘણા આગળ વધેલા હતા, તે માટે દેશાંતર ને દ્વિપાંતર જવાની પ્રવૃતિ વિશેષ હતી. જ્ઞાતી બંધન નહતું, અને તેને પ્રતાપે તેઓ પિતાની ઉનતિ કરી-દ્રવ્યાદિની પ્રાપ્તિ કરી સ્વદેશમાં પરત આવતા, અને યથાવસરે ધર્મ સાધન કરી ગ વખતે સંસાર ત્યાગ કરી, પરિવારને સંસાર ભાર શેંપી, આત્મ સાધન-દિક્ષા અંગીકાર–કરી સદ્ગતિ ભાજન થતા, એમ ધામક કથાઓના અભ્યાસથી જણાય છે.
વર્તમાનમાં ઘણા ભાગે તેથી વિપરીત દશા જણાઈ આવે છે. નથી તે આપણે વ્યવહાર કુશળ, નથી તે આપણે ઉદ્યોગ ધંધામાં કુશળ, નથી તો આપણે ધાર્મીક અભ્યાસમાં કુશળ, ને તેથી આપણું વર્તમાન સ્થિતી દયાજનક થઈ પડેલી છે.
કેનરજો આપણે ઉદ્ધાર કરવાની શરૂઆત કરેલી છે, અને આપણામાં ચાલતી ખરાબ રૂઢીઓ-ચાલ–બંધન કાઢી નાંખવાની અને સારા વિચારે દાખલ કરી સદ્દ પ્રવૃતિએ લગાડવાની જીજ્ઞાસા ઉત્પન્ન કરી છે, તેવા પ્રસંગે આપણે ભવિતવ્યતા ઉપર આધાર રાખી બેસી રહેવા કરતાં ઉન્નતિના દરે ક સહ કાર્યમાં અત્યંત ઉગ કરવાની જરૂર છે.

Page #370

જૈન કેસ રેલ્ડ.
[ એકટેમ્બર
ખાનનુ પૂર્ણ
ઉદ્યોગ અને કર્મના સબધમાં શાસ્ત્રમાં જે પૂરમાન છે, તે હાર્દ સમજ્યા સિવાય આપણે દક કાર્યમાં ભવિતવ્યતા ઉપર આધાર રાખીએ છીએ. એ બાબતમાં શ્રાદ્ધવિવિધ ગ્રંથના કતા માહારાજ શ્રી રત્નશેખર સુરી માહારાજે આચાર પ્રદીપ નામના ગ્રંથ બનાવ્યા છે, તે ગ્રંથમાં પૃથ્વીપાળ રાજાના અધિકારમાં કર્મ અને ઉદ્યોગ સંબધી લંબાણ વિવેચન કરેલ છે. તેમાં ચંદ્રરાજ્યએ જ્ઞાની મહારાજને પ્રશ્ન કયા છે કે, હું સ્વામીત, વેનુ કર્મ અને ઉપક્રમ એ બેમાં કાણુ પ્રધાન છે ?
૩૪૦
જ્ઞાની માહારાજે ઉત્તર દીધા છે કે “હે રાજન, એ એનું તુલ્યપણું છે. કાઇ જગ્યાએ કર્મ પણ બળવાન છે, અને કઈ જગ્યાએ ઉદ્યાગ પણ અળવાન છે. કાઈ જગ્યાએ જીવ પણ બળવાન થાય છે, અને કોઈ જગ્યાએ કમ પશુ અળવાન થાય છે, માટે જીવ અને કમને પુર્વ કાળથીજ, એટલે અનાદિ કાળથીજ અંધાયલાં ઘેર છે. માટે જીવા નિશ્ચે કર્મ વશછે, અને કેઇ ત્રકારે જીવને વશ કર્મ છે. જેમકે કાઈ જગ્યાએ ધારણ કરનાર બળવાન છે, અને કોઈ જગ્યાએ ધારણ કરવા યેાગ્ય વસ્તુ બળવાન છે. જો કે ભવમાં ભમતા જીવાને કર્મ અતિશય દુઃખ દે છે તે!પણ ધર્મના ઉપક્રમ, તે સર્વ કર્મને પણ નાશ કરે છે. એમ જો ન હોય તે અનતાનંત ભવથી સંચય કરેલાં માટે અનતાં એવાં કાને વશ કરી શાશ્વત મેાક્ષને કેમ પામે ? તુઓને, ચલણી કુકર્મના કરનાર એવા પણુ દ્રઢપ્રહારી આ સંસારમાં ઉપક્રમથી માક્ષ ગયા છે અને ચિલાતીપુત્ર અને રાહણિએ સ્વર્ગે ગયા. માટે અનિષ્ઠ અને માહાક્રૂર એવાં કર્મને નાશ કરવાને અર્થે ધર્મથી પુરૂષો બળવાન્ એવા ઘેગનેજ નિર ંતર નિચે કયા કરે છે. સર્વ કર્મને વિષે નિર તરજ દેહધારિએ પરમ હિતકારી એવા ઉઘર્ષ કરવા એજ શ્રેષ્ટછે. અને જે સ્થિર રહે તે, ઉદ્દેશંગ વિના મને!વાંછિત એવાં મૂળને નિચે પામે અને જે જગ્યાએ નાના પ્રકારના ઉદ્યમ કર્યા છતાં પણ, કાર્ય સિધ્ધિ નજ થાય તો તે જગ્યાએ સમર્થ અને આકરૂ એવુ' કર્મજ અવશ્ય ભાગવવા યોગ્ય છે એમ જાણવું. કર્મને વશ થઈ વીર અનેશ્વર નીચ કુલમાં અવતર્યા. મલ્ટી તીર્થંકર શ્રી રૂપે થયા, પીક્ષિત રાજાનુ` મરણ થયુ' તથા નર્દિષણ અને આર્દ્ર કુમાર મુ પડવુ થયુ. બ્રહ્મદત્ત ચક્રવર્તીના નેત્રને નાશ થયો. ભરત રાજાને પરાજય થયા. કૃષ્ણ વાસુદેવ છતાં સર્વનો નાશ થયા. નારદને વિષે પણ મેક્ષપણું થયું. ચિલાતીપુત્રને વિષે પણ પ્રશમની પરણતી થઈ, ઈત્યાદિ જગાએ કર્મનુ પ્રધાનપણું જાણવુ. એ પ્રકારે કર્મ અને પેાતાનુ વીર્ય એ એ એક બીજાની સ્પર્ધા વડે તુલ્ય રૂપ એવાં સ્ફુટપણે દેખાતા છતાં આ જગતમાં જયવતાં વર્તે છે. એ પ્રકારે કર્મ અને ઉપક્રમ એ બેનું તુલ્યપણું સાંભળીને રાજા કુકર્મના નાશ કરવા રૂડે પ્રકારે, ધર્મનો ઉદ્યમ કરવામાં છે બુધ્ધિ જેની એવા થયા.”
આપણે દરેક કામમાં ભાવિ બનનાર હશે તેમ બનશે એમ એ ભાવી જે કર્મને લીધે મુકરર થયુ હશે તે કર્મનું ઉપાદાન અનેલુ હોવુ જોઈએ. અને જે વખતે તે કર્મનું ઉપાદાન કારણ
એલીએ છીએ. કારણ કાઈ વખતે બનેલું તે વખતના

Page #371

૧૯૦૫ ] કોનફરન્સ કરેલા ઠરાવોને અમલ કરવા ઉગ કરવાની જરૂર. ૩૪૧ વર્તમાનમાં કાંઈ પણ શુભાશુભ કાર્ય કરેલું હોવું જોઈએ. જે તે વખતના વર્તમાનમાં તે શુભાશુભ કાર્ય કરેલું ન હોત તો તેનું ભાવિ બનતા નહીં. એટલે આજે આપણે જે જે સુખ દુઃખ ભેગવીએ છીએ તે પ્રથમ કરેલા શુભાશુભ કાર્યનું ફળ છે. એ ન્યાયે ભવિષ્ય સુધારવાને માટે વર્તમાનમાં સદઉદ્યાગની આવશ્યકતા છે.
આ ઉપરથી આપણે સારી રીતે સમજવાનું છે કે દરેક કાર્યમાં સારી રીતે ઉદ્યમ પરાક્રમ--કરવાની જરૂર છે. જે પરાક્રમ કર્યા છતાં કાર્યસિદ્ધિ ન થાય તે તેવા વખતે નિરાશ નહી થતાં ભવિતવ્યતાના વિચારને યાદ કરી મનને સમાધાનમાં રાખવું પણ ઉગી થવું નહિ.
કેનફરન્સ કરેલું કે ડરાવને ગતીમાં મુકવાને માટે જે આપણે અત્યંત ઉધમ કરીશું તેજ તેનું પરિવાર સારું આવો, નહીં તે ધારેલી કાર્યસિદ્ધિ જલદી થશે નહીં. " કેનસ આપણને નઠારી બાબતો માટે કરવા અને સારી બાબત અંગીકાર કરવા સુચનાઓ કરે છે. એ સુચનાઓ કેટલી હિતાવહ છે. તેનું કનખરસની સભામાં
સ્પષ્ટીકરણ થાય છે. એ ઠરા-સુચના–નો અમલ કરવાની દરેક જનની ફરજ છે. સંઘની આજ્ઞાનું ઉલ્લંઘન આચાર્ય અને સાધુ મહારાજ પણ કરી શકતા નથી એમ શાસ્ત્રમાં ફરમાન છે, કેનફરન્સ એ પણું સંઘજ છે, તે પછી તેણે કરેલી સુચનાનો અમલ કરીએ નહીં એ એક સંઘની આજ્ઞાનું ઉલ્લંઘન કર્યા બરાબર છે, અને તેથી આપણે પોતાના હિતની આડે આવીએ છીએ.
કેનફરન્સ કરેલા ઠરાવોને અમલ કરવાથી પરંપરાએ ઉન્નતિ અને આત્મહિત થઈ મનવાંછિત ફળની પ્રાપ્તિ થશે, એમ નિશ્ચય આપણે સમજવાનું છે. એ કશાની અંદર અતિશય ગુઢપણું રહેલું છે.
શાસ્ત્રમાં દરેક કાર્ય કરનાર, કરાવનાર અને તેની અનુમોદના કરનારને સરખા ફળની પ્રાપ્તિ બતાવેલી છે. કોનફરન્સ કરેલા ઠરાને આપણે અમલ કરે જોઈએ, તેને અમલ કરાવવા પ્રયત્ન કરે જોઈએ, અને તેનો અમલ કરનારની આપણે અનુમોદના કરવી જોઈએ, અને તેથી તે ઠરાવોને જલદી અમલ થશે એ ઠરાવને અમલ કરવાની દરેક જૈનની ફરજ છે, તે પણ કોનફરન્સની અંદર ભાગ લેનારની પહેલી ફરજ છે, કેમ કે તેઓ તેનું યથાર્થ સ્વરૂપ સમજેલા છે એમ આપણે માનવાનું છે. ને તેમ ન હોય તે તે ઠરાવ પસાર કરતી વખતે તેઓ પિતાને વિરુદ્ધ અભિપ્રાય દર્શાવ્યા સિવાય રહેતે નહીં. તેથી તેમણે તેને અમલ કરવા માટે પિતાથી બનતો ઉદ્યોગ કરવાની ખાસ જરૂર છે. જેઓ કોનફરન્સની અંદર ભાગ લેનાર છે, તેઓ જે અંતઃકરણથી ઉદ્યોગ કરે તે ઈષ્ટ કાર્યની સિદ્ધિ જલદી પ્રાપ્ત થાય એ નિઃસંદેહ છે. દરેક સુધારે પિતાનો ઘરથી કરવો જોઈએ એ સુધારાનું શુભ છે. કોનફરન્સ કરેલા ઠરાને અમલ કરવા આપણે બીજાઓને ઉપદેશ કરીએ અને તેને અમલ જે આ પણે ન કરીએ તે પછી એ ઉપદેશ નિરર્થક છે. તેને કોઈ અમલ કરશે નહીં પણ તે

Page #372

૩૪૨
જૈન કનફરન્સ રેલ્ડ
[ ઓકટોબર,
જો આપશે તે તેના અમલ કરી બીજાને તેના અમલ કરવા ઉપદેશ કરીશુ’ તે તેની અસર જલદી થશે.
સદ્ ઉદ્યોગનુ મૂળ પિરણામે સારૂં આવશે એવી આપણા મનમાં આપણે ખાત્રી શખવી જોઈએ. આપણા શાસ્ત્રમાં દરેક ઠેકાણે એ બાબત સ્પષ્ટ ફરમાન છે, અન્ય દેશના લેાકેાનો ઇતિહાસ તપાસતાં આપણી તેવી ખાત્રી થાય છે. જાપાનની ઉન્નતિ તેના ઉદ્યોગનુજ પિરણામ છે, એ ષ્ટિગોચર છે. મરહુમ જસ્ટીસ મહાદેવ ગોવીંદ શનાડેના એજ સિદ્ધાંત હતા કે દરેક સદ્ ઉદ્યોગનું પિરણામ સારૂ આવશે એવી ખાત્રીથીજ આપણે આપણા કામની શરૂઆત કરવી જોઇએ, જો કે સદ્ ઉદ્યોગનું પરિ ણામ તાત્કાળીક વખતે આપણને માલમ પડશે નહીં તે પણ તેની અસર થયા સિવાય રહેવાની નથી. “દુનિયા ઝુકતી હૈ ઝુકાનેવાલા ચાહીએ.” સમાજને સદ્સ્તેલગાડનાનીજ ખાટ છે. માટે જો આપણને સમાજના ભલાની લાગણી હાય, તેની ઉન્નતિની અભિલાષા હોય, સમાજની ઉન્નતિ એજ આપણી પેાતાની ઉન્નતિ છે એવી ખાત્રી હાય તે આપણે તન, મન અને ધનથી કેાનફન્સે કરેલા ઠરાવાને અમલ કરવા, કરાવવા અને તેની અનુમૈદના કરવા અત્યત ઉદ્યમ કરવા. એજ આપણી દરેકની ફરજ છે, તે ફરજ અદા કરી શાસનની ઉન્નતિ કરવાના વિચાર દરેકના અંતઃકરણમાં ઉદ્ભવ પામે એજ અ’ત:કરણની જીજ્ઞાસા છે.
હવે કરવું શું?
(અંક ૭ પૃ. ૨૩૪ થી ચાલુ.)
(લખનાર–મેાતીચંદ્ર ગીરધરલાલ કાપડીઆ બી. એ. એલ એલ. બી. મુંબઈ. )
આપણે કામ તરીકે ઘણા અગત્યના સવાલાના નિર્ણય કરવાના છે અને તે સખ ધમાં મહાભારત પ્રયાસ કરી કેમને સપાટીપર લાવવાની દ્રવ્યવાનેાની સહાયતા વડે અનુભવી કેળવાયલા આગેવાનાની પૂરજ છે, એ આપણે જોઇ ગયા. વળી કાર્યો એટલાં બધાં કરવાનાં છે કે કાર્યોની મહેાળતા ( સંખ્યા ) અને તે સર્વ તરફ ધ્યાન આપવાની જવાબદારી સાધારણ મગજને તે મુઝાવી નાખે છે, પાછા હુડાવી દે છે, સુસ્ત કરી નાંખે છે. તેથી એવી ઈચ્છા થાય છે કે કેાઈ એવા સહેલા રસ્તા શેાધીએ કે જેથી સર્વ કામેા એ કાર્યની પછવાડે સ્વાભાવિક રીતે આગેવાન તરના પ્રયાસ કે ધ્યાન વગરજ થઈ જાય.
હવે એક તદ્ન સાદી સમજણમાં ઉતરે તેવી હકીકત તરપૂ ધ્યાન ખેચીએ છીએ. એ હકીકત સાદી પણ બહુ વિચારવા જેવી છે. જૈન કામના પ્રત્યેક મનુષ્યા એ વ્યક્તિ કહેવાય છે અને તેની અપેક્ષાએ જૈન કેમ એ સમષ્ટિ કહેવાય છે. 4ક્તિના સરવાળા અથવા સમૂહ એ સમષ્ટિ છે, તેથી વ્યક્તિના કાર્યના સરવાળા એ સમષ્ટિના કાર્યના સરવાળા એ સ્પષ્ટ છે. સમષ્ટિએ વ્યક્તિથી જુદું કાંઇ પણ નથી,

Page #373

૧૯૦૫ ]
હવે કરવુ શુ ?
૩૪૩
અનેક બિંદુ મળીને થતાં વર્તુળરૂપ સમષ્ટિનાં અગા વ્યક્તિરૂપ બિંદુઓ છે, સમષ્ટિના કાર્યના સરવામાં એક જાતનું સમુચ્ચય અળ પ્રાપ્ય છે જે ઘણું અગત્યનુ છે. પણ આ વિષય સાથે તેને સબધ નથી. યેાગ્ય પ્રસ`ગે તેપર વિચાર કરવામાં આવશે. હવે એટલુ સ્પષ્ટ છે કે વ્યક્તિ એ સમષ્ટિ શરીરનાં અંગેા છે, અને પ્રત્યેક અગ હાથ, પગ, કાન, મ્યાં, ચક્ષુ વિગેરે જ્યારે પાતપાતાને પ્રાયેાગ્ય કાર્ય થાયેાગ્ય રીતે બજાવે છે ત્યારે સમષ્ટિનુ કાર્ય ખરાખર ચાલે છે; એટલે કે સમષ્ટિનું કાર્ય ખરાખર ચલાવવુ હાય તે તેની દરેક વ્યક્તિએ પોતાનું કાર્ય ખરાખર કરવું. આ લખાણુ અલકારને સાર માત્ર એકજ છે કે પ્રત્યેક જૈને પાતાની પૂરજ બરાબર રીતે ખજાવવી અને જે પ્રત્યેક જૈન તેમ કરે તે! સમષ્ટિનુ કાર્ય યથાયેાગ્ય સમયે રીતસર મન્યુ જાય છે.
આ હુકીકત તદ્દન સાદી છે. કેાનપૂરન્સમાં વકતાએ વારવાર તે સ્ફેટ શબ્દોમાં ખાલી ગયા છે અને તદ્ન સામાન્ય બુદ્ધિથી પણ ગ્રાહ્યમાં આવી શકે તેવી હકીકત છે. છતાં તે લખવાનું ખાસ પ્રયેાજન છે, આ હકીકત પુનરાવર્તન કરવાની આવશ્યકતા છે અને તે એકજ છે. પ્રત્યેક જૈનને વારંવાર કહેવામાં આવે છે, પુનરાવર્તન કરવામાં આવે છે, છતાં તે પેાતાની પૂરજ બજાવતા નથી. કેનરન્સના ભાષણ સાંભળી ખુશી થાય છે, પેપરમાં મેળાવડાની હકીકત વાંચી આનંદ પામે છે, વર્તમાન પત્રો કે માસિકના મીઠા મેવાની પ્રસાદી લઇ હર્ષ બતાવે છે, પણ અધુ' અતાવાયજ છે, થતું કાંઈ નથી; અથવા થાય છે તે પ્રયાસના પ્રમાણમાં બહુ અલ્પ થાય છે. એટલુ બધુ અલ્પ થાય છે કે વ્યવહારૂ હિસાબમાં કાંઈ થતું નથી એમ કહીએ તે પણ ચાલે. એ સ વનું કારણ શુ' ? આપણા આગેવાને વખત, શક્તિ અને પૈસાને લાગે કામનુ' શ્રેય કરવામાં ઉદ્યત થયેલા છે, તેએને માન મળે છે કે અપમાન મળે છે તેની પણ દરકાર કર્યા વગર પેાતાનાં ધારેલાં દષ્ટિ બિંદુ તેઓ સાધ્ય રાખી શક્યા છે અને અમુક અપવાદ સિવાય ઘણાખરા આગેવાના ચગ્ય રીતે પસંદ કરવામાં આવેલા છે. આવા આગેવાના ચાતરપૂ પ્રયાસ કરી રહ્યાછેતે ઉપરાંત વિચાર કરનારાએ પેાતના ફળદ્રુપ ષધાને ભાગે પણ વિચારે છે, ખેલે છે, લખે છે છતાં તમે સુખઈની નાકારશીમાં જમવા જાએ કે લગ્ન પ્રસંગે ખેલાતા વિચારેા જુએ અથવા ગામડામાં જીવન વહુન કરતા અપ્રમાણિક સુસ્ત અને મહત્વાકાંક્ષી વાણીઆ જુએ તે તુરત જણાશે કે આવે મહાભારત ખરચ કરવા છતાં હજી જૈન કામ કેટલીક ખાખતમાં તદ્દન હલકી પક્તિ પર ઉતરી ગઈ છે અને હજુ ઉતરતી જાય છે.
આ ઉપરાંત ખીજી અગત્યની બાબત એ છે કે જ્યારે અત્યારે સુધારા સુધારા એમ આપણાં મનમાં લાગી રહ્યુંછે, જ્યારે સામાન્ય સમજ શક્તિના માણુસ હેતુ ઉદ્દેશ સમજ્યા વગર એક સસ્થા કે મહા સભાના અણુગા પુંકયા કરેછે અને જ્યારે ઉપર ઉપરની હકીકત પરથી ઘણા માણસે એમ ભુલાવા ખવરાવનારી અભિપ્રાય બાંધી દે છે કે જૈન કેામ ઉચ્ચ સ્થિતિ તરફ કુચ કરે છે ત્યારે અનુભવ અવલેાકન કરનારાએ અભિપ્રાય ઉચ્ચાર્યા છે કે ખરેખરી સ્થિતિ શું છે અને કયું સ્થાન સુધારવા લાયક છે અને તે પર સુધારાને ઘણુ કયારે અને શા માટે પડવા જોઈએ

Page #374

૩૪૪
જૈન કનપૂરન્સ હૅરેલ્ડ,
ઓકટોબર
એ પર કાઈ બરાબર વિચાર કરતું ન હોવાથી જે જે સુધારા થાય છે તે ઉપર ઉપરના અને અવ્યવસ્થિત રીતે થાય છે, પણ હજી અદરખાનેથી મુળ ખવાતાં જાય છે. તાત્વિક કે વાસ્તવિક સુધારા થતા નથી, વાહ વાહ કે ખાહ્ય સ્તુતિ થાય તેવા સુધારા–કાર્યા થાય છે. અનુભવીએ આ દ્રષ્ટિ બિંદુથી વિચાર કરશે કે તુરત ચોગ્ય દિશા હાથમાં આવી જશે. આ લેખથી જરાપણ નાહિં ંમત થવાનું કારણ નથી કારણ કે અત્યાર સુધીમાં ત્રણ વરસના પ્રમાણમાં આપણે ઘણું કર્યું છે, પરંતુ આ લેખના ઊ શ એ છે કે હવેથી કાર્યરેખા અકિત કરવા સારૂ અત્ર સ્થાપિત નિયમે ચેગ્ય લાગે તા લક્ષપર લેવા. જૈન કેમ એ એવા સજોગોમાં આવેલી છે કે જે કે તેના પુત્રા મેડા જાગ્યા છે છતાં કેટલાક ધર્મના ચેગ્ય અધનથી, અર્થશાસ્ત્રના નિયમનું તેના પુત્રામાં જ્ઞાન હોવાથી, જીવનના કેટલાક ઉચ્ચ ઉદ્દેશોના આવિભાવ તેના પુત્રામાં હાવાથી જાપાનની પેઠે તે થોડા વખતમાં "ચી સ્થિતિપર આવી જાય અને જો ખરાખર કાર્યરેખા દોરવામાં આવે તે સર્વ કામેાથી આગળ વધી જાય. ત્યારે કાર્યરેખા કઇ દિશામાં અને શા માટે અંકિત કરવી તેનું દિગ્દર્શન કરાવી તે વિષયપર પ્રકાશ નાખવાના આ લેખના ઉદ્દેશ છે.
આપણે ઉપર જોઇ ગયા કે સમષ્ટિ શરીરનાં પ્રત્યેક અંગો પોતપોતાનું કાર્ય બરાબર રીતે બજાવે તે સમષ્ટિનુ કાર્ય બન્યુ રહે, અને તેની સાથેજ જોઈ ગયા કે વખત ધંધા અને વીચાર શતીના ભાગે ભાખેલાં ભાષાના, લખેલા વિચારના અને પસાર કરેલા સુધારાઓની અસલ બહુ અલ્પ થાય છે. આ મ થવાનુ કારણ શુ? કેન્સરન્સમાં આવનારાને મેદ ભાગ સમજી વર્ગને હેય છે, અને તેઓને અ તઃકરણથી એક બાબત ત્યાજ્ય કે ઉપ દ્વેષ લાગે છતાં પણ તેનું વર્તન અને હું નથી, તેના પર ચોગ્ય અમલ થતું નથી તેનુ કારણ શું ? તેનાં કારણ એ જ કે એક તા અસલ કરનાર વ્યક્તિ અસ્થિર અથવા અવસ્થિત વિચારના હાય અથવા તેના સંજોગો વપરીત હાય. જે વ્યકિત પર આપણે વિચાર કરીએ છીએ તેજ જો અસ્થિર કે અન્યસ્થિત વિચારના હેય તા તેને સુધારવા પ્રયાસ કરવા જોઇએ, જેનાં સાધના ઉપદેશ અને કેળવણી છે જે પર વાર વાર વિવેચન કરવામાં આવે છે. અને તે વર્ગનાં માણસને સુધરવાનુ વખત અને સ્થિતિ જ મૂકી શકાય. પુરૂષાર્થ ફલિતાર્થ થાય છે એ નિઃસશય છે, પણ અત્ર તે અપ્રસ્તુત વિષય છે. પરંતુ આ વર્ગ ઉપરાંત બીજા કેટલાક માણસને સોગે વિપરીત પડે છે. એટલે વિચાર કે. ઠરાવ આદરણીય લાગે છતાં તે પોતાના ઘરના કે ગામના માણસોને મધ બેસતા થઇ ન પડેતે પાતે અમલમાં મૂકી શકા નથી, કેટલીકવાર તે વ્યકિતમાં હિંમતના વાંધાથી અથવા ચીવટની ખામીથી આમ બને છે, પણ કેટલીક વાર પુખ્ત માણસને પણ સોગોને તાબે થવું પડે છે. આ ખામતમાં જસ્ટીસ તેલંગના દાખલે સુપ્રસિધ્ધ છે. જેઓ સોગે ને ઉત્પન્ન કરી શકે તેવા હોય અથવા સોગાપર અકુશ ચલાવી શકે તેવા અસાધારણ બુદ્ધિવૈભવ અને શકિતવાળા હાય તેઓને બાદ કરીએ તેા આકીના માણસાના સ ંજોગો કેવી રીતે સુધારવા એ અગત્યના સવાલ થઈ પડે છે.
અમુક

Page #375

૧૯૦૫ હવે કરવું ?
૩૪૫ - હવે સંજોગે સુધારવા એટલે શું એ આપણે વિચારીએ. સંજોગ શબ્દમાં ઘરના માણસે, ગામના માણસ અને સાધુ વર્ગનો સમાવેશ થાય છે. હવે ઘરના માણસો પછી અનુભવી ડેશીઓ અને સ્ત્રી વર્ગ કેટલીકવાર અગત્યના સુધારાની આડે આવે છે તિઓને સુધારવાને રસ્તે કેળવણજ છે. ડેશીઓને ભણવવી નથી, પણ જેમ તેઓ પોતાના અનુભવની ડાહી ડાહી વાત કરે છે તેમજ જે તેઓની પાસે નીતિની સારી સારી વાતે વાંચવામાં આવે છે તેઓ બહ મીઠાશથી સાંભળે છે એ અનુભવ સિધ્ધ છે. વળી તેઓનાં મન પર વાર્તાઓ પરથી ઉપજાવે સાર બહુ સારી અસર પણ કરે છે, પૂકત વાતની ઘડ બરાબર બેસારી તેઓને સમજણમાં ઉતરે તે રૂપમાં વાત કરવી જોઈએ. તેમજ ઘરની બાકીની રસ્ત્રીઓને બાળા, સ્ત્રી, માતા તરીકેની તેમની ફરજો અને ધાર્મિક લાગણીથી થતાં ઐહિક અને પારેલા કક સુખની સમજણ આપીને તેમજ શુધ્ધ વ્યવહાર, રસવતી પાચન, બાળ કેળવણી વિગેરે માનસિક તેમજ શારિરીક કેળવણીમાં ઉપયોગી જ્ઞાન આપી તેઓને અનુકુલ કરી દેવી જોઈએ. આવી રીતે ઘરના સંજોગો અનુકુલ થયા વગર અગત્યના કામો બરબે પડી રહ્યાં છે. - હવે સંજોગોમાં ઘરના માણસે ઉપરાંત એક ગામના, એક કોમના સ્વધર્મી ઘણા માણસે બાકી રહે છે. પિતાનામાં અલ્પવિદ્યા કે બુદ્ધિ હોય છતાં પણ દરેક વ્યક્તિ કોમના કે સમૂહના મોટા અગત્યના સવાલેપર અભિપ્રાય આપવાને પિતાને હકદાર સમજે છે. આને લીધે કેટલીકવાર ઘણું અગત્યના સવાલો માર્યા જાય છે. એક અગત્યને સુધારાનો વિષય હાલમાં લેતાં તેને ઉત્પાદક સર્વને જણાવવા લાયક કાયદા અને લાભે જાહેરમાં રજુ કરે છે, પણ તેને અંતરંગ હેતુ શું છે અથવા તે સુધારણ થયા પછી કોમને કયે પગલે દરવી છે એવી હકીકત ઉત્પાદકના મનમાં હોય છે. આ હેતુ નહિ સમજનારા પણ અભિપ્રાય આપવાને હકદાર સમજનાર પ્રાકૃત માણસેથી ઘણા અગત્યના સવાલ પર કેમ ધારણ કરવાને તૈયાર છે છતાં મુંગી બેસી રહે છે. આવો મનુષ્ય સ્વભાવ છે, તેને દેરનાર અને સર્વ વિચારના પ્રતિકુળ કે અનુકુળ માણસોને પોતાના વિશાળ વિચાર અને ગંભીરતાની છાયા નીચે કાબુમાં રાખનાર અસાધારણ પુણ્ય, બળ અને પુરૂષાર્થવાળો એક વીર જન્મે તે તેની પાસે આ પ્રાકૃત વર્ગનું જોર ચાલતું નથી, બાકી આ વર્ગથી વારંવાર ગેરસમજુતી પણ બહુ ઉત્પન્ન થાય છે. આ વર્ગને સુધારવાનો રસ્તે કેળવણજ છે. “કેળવણી” શબ્દમાં ચાલુ નિશાળમાં અપાતી અક્ષર અને તેના અર્થથી મળતી મગજની કેળવણી ઉપરાંત હદયની કેળવણીને પણ સમાવેશ. થાય છે, એટલે કે કેળવણીથી એકલું મગજ કેળવવું એ અત્ર ઉદ્દેશ નથી અને એકલી માનસિક કેળવણી લઈ પરીક્ષા પાસ કરનારાઓ તરપૂથી કેમે કાંઈ પણ આશા રાખવી નહિ. “કેળવણી” શબ્દમાં માનસિક કેળવણી ઉપરાંત પોતાના પુત્ર, સ્ત્રી, માતપિતા, બંધુ અને કોમ તથા દેશ અને મનુષ્ય જાતિ તરખ પિતાની શી ફરજ છે, શા માટે છે, દરેક કાર્યને હેતુ શું છે એ સમજવાની અને તદનુસાર વર્તન કરાવવાની પ્રેરણા કરનારી નૈતિક કેળવણીને પણ સમાવેશ થાય છે. .

Page #376

જૈન કનફ્સ હૅરેસ્ડ.
[એકટ ખર પોતાની ફરજ શુ અગત્યના સવાલને
ફરજ સમજવામાં
પુખ્ત વિચારથી કરેલા ઠરાવાની આડા આવનાર માણસને છે એના પૂરેપૂરો ખ્યાલ આપવાના પ્રસંગ અને તેા પછી જે નિર્ણય કરવા આપણે બેઠા છીએ તેના નિર્ણય થઇ જાય. પોતાની આવે એટલે સાંસારિક સુધારા સર્વ થઈ જાય. કામના દરેક પ્રાકૃત માણસ પેાતાની પૂરજ સમજે ત્યારે પછી પુત્રને નાની ઉમરમાં કાઈ પરણાવે નહી, પોતે માટી ઉમ્મરે વૃધ્ધાવસ્થામાં પરણે નહિ, વિધવાઓ ઓછી કેમ થાય અને તેના દુઃખ આછાં કેમ થાય તે પર વિચાર ચલાવવામાં આવે, અને મરણ જેવા “હૃદયભેદક પ્રસ ગે પર મિષ્ટાન્ન ઉડાવવાના ઘાતકી રિવાજને અધ કરી દે. આવી આ સૂક્ષ્મ અને સ્થુળ સાંસારિક ખાખતામાં ઉન્નતિ અને સુધારા થયા પછી તુરત રાજ્યદ્વારી અને નૈતિક ઉન્નતિ થાય છે એટલે ફ્રજ સમજનાર માણસ એછુ. તાલ, કપટ વ્યવહાર અસત્ય કે અપ્રમાણિક વાણીઆપણુ કદિ કરવાને ખ્યાલ કરે નહિ અને ઉચ્ચ વ્યવહારવાળા જીવનને સારો અમલ કે ઉંચા હાદ્દાવાલી જગાએ પર આવતાં વાર લાગતી નથી. નૈતિક ઉન્નતિ એ ધાર્મીક ઉન્નતિજ છે અને તે ઉપરાંત ખાસ આત્મા તરપૂની ફરજનું ભાન થતાં પરલોક પ્રમાણનું પાથેય કરી રાખવાની શુભ બુદ્ધિથી આખું જીવન ધાર્મીક બની જાય છે. શારિરીક અને માનસિક ઉન્નતિ તે પેટા ભાગમાં આવી જાય છે. આ સર્વ એટલુ બધુ સ્વાભાવિક રીતે થઈ જાય છે કે જેમ રાત્રી પછી દિવસ આવે છે તેમ એક પછી એક પેાતાની પછવાડે બીજાને ખેચી લાવે છે, અને જાણે જ સમજ્યા પછી ઉન્નતિ થઈ જવી એ વસ્તુ સ્વભાવને અપવાદ વગરના ધર્મ હાય એવું લાગે છે.
૩૪૬
.
ત્યારે કાનક્સ જમાનાને અંગે જે ફેરફાર કરાવવા માંગેછે તે વગર પ્રયાસે અને વગર ખરચે કરવાના ઉપાય એ છે કે પ્રત્યેક વ્યકિતને પોતાની પૂરજ શુ છે એ સમજાવવુ. એ ધેારણે કાર્ય રેખા અકિત થાય તે સુધારાના જે સવાલ શરૂઆતમાં આપણને અહુ મુશ્કેલ લાગતા હતા, બહુ દેશીય લાગતા હતા તે સવાલ એક નાની હદમાં અને અશક્યતાના વર્ગમાંથી શક્યતાના વર્ગમાં એકદમ આવી જાય છે. હવે ત્યારે પ્રત્યેક માણસ પાતાની ફરજ શુ છે એ સમજતાં કેવી રીતે શીખે ? તેના સાધના પૈકી પ્રથમ સાધન ઉપદેશ અને ખીન્નું સાધન કેળવણી અને અભ્યાસ છે. ઉપદેશથી અસર ઘણી થાય છે, પણ કેટલાક મહાભારત પ્રયાસ લઈને કરેલા ઉપદેશ પણ અસ્થિર મગજપર અસર કરતા નથી અથવા વાહવાહ ખેલવા જેટલીજ અસર કરે છે જેના અર્થ પણ અસર કરતા નથી એમજ થાયછે.
આ પ્રમાણે હકીકત છે ત્યારે પોતાની ફરજનું ભાન કેળવણી દ્વારા અભ્યાસથી સારૂં પ્રાપ્ત થાય છે અને ત્યાર પછી સંસ્કારી મગજ પર જે ઉપદેશ કરવામાં આવે તે મહુ અસરકારક નીવડે છે. પેાતાની ફરજ સમજાવવાનુ` એકલુ જ સાધન છે એમ કહેવાના અત્ર ઉદ્દેશ નથી, પણ આ પ્રમળ સાધન છે એ હકીકત અવલોકન અને અનુભવથી સિધ્ધ થયેલી છે. ચાલુ જમાનાની પધ્ધતિ અનુસારે લીધેલી કેળવણીવાળા માણસને તેની ફરજના ખ્યાલ સારા આપવામાં આવે છે અને જો કે વ્યવહારમાં

Page #377

૧૯૦૫ ]
સ્ફુટ વિચાર.
પોતાની ફરજ બજાવવાની બાબતમાં સસ્કારી માણસો કેટલે અશે સાક્ષ્ય જીવનવાળા થાય છે તે તેઓના સોગ, અભ્યાસ અને ચીવટ, ઉપર આધાર રાખેછે, છતાં પણુ કેળવણીથી તે વિષયના ઉંચા પ્રકારનો ખ્યાલ આવે છે તે વાત લગભગ નિઃસ’શય જેવી છે. ઈંગ્લીશ ભાષામાં ‘સ્માઈલ્સ' જેવા લેખકેાના પુસ્તકાથી પૂરજના સ્પષ્ટ અક્ષરેશમાં 'ચા પ્રકારના ખ્યાલ પ્રાપ્ત કરાવવાનું અને ખાળ મગજપર ઠસાવવાનુ સાધન પ્રાપ્ત થાય છે અને પશ્ચાત જીવનમાં જો અનુકુળ પ્રયાસ કરવામાં આવે તે તે જીવન અનુકરણીય થઈ પડેછે. વળી આ કેળવણી સાથે અભ્યાસ, ટેવ અને ઉપદેશની જરૂર છે અને સાથે ધાર્મીક સસ્કારોથી કેળવણી ફલિત થાય છે. આ હકીકત બહુ ઉગ્યેાગી છે, પણ એનુ' વિવેચન યોગ્ય પ્રસંગ પર મુલતવી રાખવામાં આવે છે. અત્યારે તે પ્રસ્તુત નથી. (અપુર્ણ)
૩૪૭
સ્ફુટ વિચાર.
(લખનાર–આસીસ્ટ·ટ સેક્રેટરી, શ્રી જૈન શ્વેતાંબર કાનપૂર'સ-મુંબઇ.) હાલમાં લગભગ ચાર વર્ષથી સુરતમાં આ નામની શાળા શ્રી રત્નસાગરજી ચાલે છે જ્યાં આપણાં બાળકાને ધાર્મીક કેળવણી સાથે વ્યજૈન વિદ્યશાળા, વહારીક જ્ઞાન તથા જરૂરીયતવાળાં બાળકોને કપડાં લત્તાં, જમવા સુરત. તથા રહેવા વીગેરે સાધના પણુ પુરાં પાડવામાં આવેછે. આ પાઠશાળા આજ સુધી કેટલાએક સખી ગ્રહસ્થાની વાર્ષીક મદદથી ચાલે છે અને તેના એક કાલજીવાલા તથા મહેનતુ ઓનરરી મેનેજર મી૰ ચુનીલાલ છગનચંદ શરાના વહીવટ તળે દીનપરદીન વધારે ને વધારે સારૂ કાર્ય અજાવતી જાય છે. પરંતુ તેજ પ્રમાણે તે પોતાનુ કાર્ય ચાગ્ય રીતે ખજાવતી રહે તેને સારૂ ચાલુ ખર્ચને પહેાંચી વળવા સારૂ જોઈતું કાયમ ફૅડ કરીને તેને ટ્રસ્ટના આકારમાં યોગ્ય ધારણ ઉપર મુકવાની જરૂર છે અને તે માટે પોતાના સખી હાથ આ ખાતા તરપૂ લખાવવાને અમારા શ્રીમત જૈન ભાઈઓને અમારી ખાસ વીન'તી છે.
આ શાળા કેવું કાર્ય કરે છે તે ચાલુ માસમાં સરકારી ડે. એ. ઈન્સપેકટર સાહેમ તરફથી લેવામાં આવેલ વાર્ષીક પરીક્ષાના પરીણામ ઉપરથી જણાઈ આવશે જે સબંધમાં સુરતનું “ગુજરાત મીત્ર” પત્ર નીચે પ્રમાણે લખે છે:
“મજકુર શાળાની વાર્ષીક પરીક્ષા તા૦ ૯ અકટોબરને સોમવારથી તા ૧૪ સુધી લેવાઇ હતી. ઈંગ્લીશ ત્રણે ધારણાના અંગ્રેજી વિષય ડેપ્યુટી ઇન્સપેકટર મી. રણછોડદાસ ખ'બાતીએ લીધેા હતા. અંગ્રેજી ત્રીજા તથા ખીજા ધારણનું ૬૨ ટકા જેટલુ પરીણામ આવ્યાથી ને તેમાં પણ અડધા કરતાં વધારે વિદ્યાર્થીઓએ ૫૦ ટકા કરતાં પણ વધારે માર્કસ મેળવ્યાથી ઇન્સપેકટર સાહેબે તે તરફ સંતાષ જણાવ્યું હતા. પહેલા ધેારણના છે.કરાઓના શીક્ષણ સબધમાં મી. ખંખાતીએ કરેલા શેરામાં કેટલીક કી'મતી સુચના કરી છે. એકદર આખી સ્કુલનું પરીણામ ૫૭.૩ ટકા જેટલું

Page #378

૨STU
- ૨૧
૩૪૮
જૈન કેનફરસ હરેન્ડ. [ઓકટોબર આવ્યું હતું. પરીક્ષાના પરીણામ મુજબ અંગ્રેજી ત્રીજા તથા બીજા ઘેરણમાં નીચે મુજબ સ્કોલરશીપ આવી છેઃ
ગાંધી હેમચંદ નથુભાઈ સ્કોલરશીપ, - અંગ્રેજી ધેરણ ત્રીજું–મી. મોતીચંદ શોભાગચંદ 'રૂર
મી. મંગલદાસ વખતચંદ રૂલ!
મી. નાનાભાઈ પ્રેમચંદ
ગાંધી અમીચંદ નથુભાઈ સ્કોલરશીપ. , અંગ્રેજી ધેરણ બીજું–મીધનજી રામચંદ
મી. ખીમચંદ વ્રજલાલ મીરાયચંદ ધરમચંદ
મી. મગનલાલ જેઠાજી પાસ થયેલા છોકરાઓ ને રીતસર પ્રેમેશન અપાયું છે ને એ શાળામાં એક માસની રજા પાળવામાં આવી છે તે તા. ૧૬ નવેમ્બર ૧૯૬૨ના કારતક વદ ૩ ને રેજ પાછી ખુલશે.”
આ નામનું મંડલ કેટલાએક વખતથી જૈન ધર્મની કેળવણી શ્રી જે. શ્રેયસ્કર વધારવા સારૂ પ્રયાસ લે છે અને જ્યાં જૈન પાઠશાળા ન મંડળ અને જન હોય ત્યાં નવીન પાઠશાળાઓ સ્થાપવામાં તથા મદદની જરૂપા કાળા. રીઅતવાળી પાઠશાળાઓને મદદ કરવા પાછલ સારે શ્રમ
લે છે. વળી જ્યાં જ્યાં જન પાઠશાળાઓ ચાલે છે ત્યાં તે પાઠશાળાઓના અભ્યાસ તથા સ્થીતી સંબંધી તપાસ કરવા સારૂ પોતાના તરફથી ખાસ પરીક્ષક મોકલીને તે પાઠશાળાઓની યોગ્ય તપાસ કરાવવામાં આવે છે. અને ત્યાર સુધીમાં આ મંડલ તરફથી નીમાયેલ પરીક્ષક તરફથી મેસાણા, વઢવાણુ કાંપ, લીંબડી, વઢવાણ શહેર, ધ્રાંગધ્રા, મુલી, રામપુરા, સાયલા, ચોટીલા, થાનગઢ, ચુડા, રાણપુર, ધોલેરા, પીપલી, ધંધુકા, લાઠીદડ, અલાઉ, બરવાળા, પાલીયાદ, બોટાદ, વીછીયા, અને ટાટમ જૈન પાઠશાળાઓની લેવામાં આવેલી પરીક્ષાના રીપોર્ટ અમને મન્યા છે અને તે સર્વે તપાસી જોતાં એમ માલમ પડે છે કે જે કે લગભગ સઘળે કેકાણે ભણનારાઓની સંખ્યા ઠીક હોય છે પરંતુ લગભગ ઘણી ખરી પાઠશાળાઓની નાણાં સંબંધી નબલી સ્થીતીને લીધે યોગ્ય લાયકાતવાળા માસ્તરોની તથા બીજા સાધનોની ખામી જોવામાં આવે છે અને તેને લીધે વિદ્યાથીઓનો અભ્યાસ કેટલેક ઠેકાણે અશધતાવાળે માલમ પડે છે. વાસ્તવીક રીતે જોતાં પોતાને ત્યાંની પાઠશાળાને
એ રીતે નિભાવવાની ફરજ સ્થાનીક સંઘનીજ કહી શકાય અને તેથી કરીને સ્થાનીક સંઘોએ પિતાને ત્યાંની પાઠશાળાઓને સારી સ્થીતી ઉપર મુકીને પિતાનાં બાળકને એગ્ય ધામક કેળવણી મળવાની તજવીજ કરવી જોઈએ. જો કે ખાસ જરૂરીયાતવાળી પાઠશાળાઓને શ્રી જૈન વેતાંબર કેનફરંસના કેળવણી ખાતા તરફથી તેમજ મજકુર મંડળ તરફથી પણ માસીક મદદ આપવામાં આવે છે. પરંતુ બહારની મદદ ઉપર આધાર ન રાખતાં દરેક ઠેકાણે વ્યાપાર આદી ઉપર તથા શુભ પ્રસંગોએ. આવાં ખાતાંઓના નીભાવ સારૂ લાગે નાંખવામાં આવે તો આવા ખાતાંઓ ઘણી જ સહેલાઈથી અને સારી રીતે નભ્યા કરે. અમે આશા રાખીએ છીએ કે દરેક સ્થળવાળા જૈન ભાઈઓ અમારી આ સુચના તરફ એગ્ય લક્ષ આપશે.

Page #379

૧૯૦૫] પાટણ કેનફરસ માટે ચાલતી તૈયાર.
૩૪૯ પાટણ ખાતે ભરાનાર ચોથી જૈન શ્વેતાંબર કોન્ફરન્સ
| માટે ચાલતી તૈયારીઓ. ચોથી શ્રી જૈન (શ્વેતાંબર) કેનVરંસ પાટણ ભરવાની હોવાથી તે સંબંધી જન કરવા પન્યાસ પ્રતાપવિજયજી મહારાજ તથા કાંન્તિ વિજયજી મહારાજના પ્રમુખપ નીચે શ્રી સંઘ એકઠા મળી નીચે પ્રમાણે કામ કરવામાં આવ્યાં હતાં.
૧–રસેપ્શન કમીટીના પ્રમુખ તરીકે ઝવેરી જીવણલાલ પનાલાલ પુનમચંદને પસંદ કરવામાં આવેલા પણ તેઓ સાહેબે સ્વીકાર નહીં કરવાથી, તે પદ શેઠ પુનમચંદ કરમચંદ કટાવાળાને આપવામાં આવ્યું છે.
૨–રસેશન કમીટીના ચીપુ સેક્રેટરી તરીકે નગર શેઠ હેમચંદ વસ્તાચંદને પસંદ કરવામાં આવ્યા છે.
૩–રસેપ્શન કમીટીના જોઇન્ટ સેક્રેટરી તરીકે ઝવેરી મનસુખલાલ દોલતચંદને પસંદ કરવામાં આવ્યા છે. - ૪–રીસેપશન કમીટીના ઉપપ્રમુખનું પદ શેઠ જેસીગભાઈ ઝવેરચંદ ગમાનચંદ તથા શેઠ છગનભાઈ વાહાલચંદ તથા શેઠ લલુભાઈ નથુભાઈ તથા શેઠ હાલાભાઈ
મગનભાઈને આપવામાં આવ્યું છે. - કેનફરસ સંબંધી કામકાજ બજાવવાને નીચે પ્રમાણે કમીટીઓ નીમવામાં આવી છે –
૧––વકીલ રતનચંદ વસ્તાચંદને કરડેન્ટ કમીટીના સેક્રેટરી નીમવામાં આવ્યા છે. - --મંડ૫ કમીટીનું કામકાજ કરવાને વકીલ મી. મગનલાલ હરીચંદને સેક્રેટરી નીમવામાં આવ્યા છે.
૩-ભજન કમીટીના માટે વકીલ મી. વાડીલાલ વીરચંદ તથા શેઠ રામચંદ નગીનદાસને નીમવામાં આવ્યા છે.
૪––ઉત્તારા કમીટીના સેક્રેટરીનું પદ શેઠ લહેરચંદ કરમચંદને તથા ઉપપ્રમુખનું પદ શેઠ મેહનલાલ લલુભાઈને આપવાનું પસંદ કરવામાં આવ્યું છે.
૫––હિસાબ કમીટીના પ્રમુખ તરીકે શેઠ પુનમચંદ મગનલાલને તથા સેક્રેટરી , તરીકે વકીલ મી. ડાહ્યાલાલ વાડીલાલને કરવામાં આવ્યા છે. . .
--પૂડ કમીટીના પ્રમુખ શેઠ બાપુભાઈ લલુભાઈ તથા સેક્રેટરી શેઠ મણીલાલ લહેરચંદ, ઉપપ્રમુખ શેઠ વાડીલાલ ગોદડચંદ, જોઇન્ટ સેક્રેટરી શેઠ હીરાચંદ ખેમચંદને પસંદ કરવામાં આવ્યા છે.
ફંડ સંબંધીનું કેટલુંક કામ મુંબઇમાં પ્રથમ શરૂ કરી તે જારી રાખવામાં આવેલું પણ નહીં ચલાવતાં બંધ રહ્યું છે તે કામ અ૫ વખતમાં સતેજ કરી પાછુ જારી કરવા કમીટી કાળજી કરશે એવી ઉત્કંઠા શ્રી સંઘ ધરાવે છે.
,
,
,
,

Page #380

જન કેનિફર રક. [ ઓકટોબર ચેથી જેન (વેતાંબર) કેનફરંસ પાટણમાં ભરાવવાની હોવાથી તેના ખર્ચના Vડમાં પાટણના નીચે લખ્યા સદ્ ગ્રહસ્થાએ ઉદારવૃતિથી પૂડમાં રકમ ભરી છે.
૧૦૧ બાબુ પનાલાલજી પુનમચંદજી
૫૧ બાબુ અમીચંદજી પનાલાલજી ૨૫ બાબુ નાનકચંદજી પુનમચંદજી
૫૧ બાબુ ચુનીલાલજી પનાલાલજી ૧૨૧ શેઠ પાનાચ દ ઉત્તમચંદ કોટાવાળા ૧૦૦૧ શેઠ ઝવેરચંદ ગમાનચંદ ૭૫૧ શા. છગનલાલ વહાલચંદ ૪૦૧ શા. લલુભાઈ નથુભાઈ ૧૫૧ શેઠ મીઠાચંદ લાધાચંદ ૧૫૧ શેઠ હાલાભાઈ મગનભાઈ ૨૦૧ શા. લેહેરચંદ કરમચંદ ૨૧૧ શા. લખમીચંદ આલમચંદ ૩૫૧ સાંડેસરા હરીચંદ પશેતમ ૧૧૧ શા. હેમચંદ ખેમચંદ ૧૦૧ શા. વાડીલાલ લલચંદ ફુલચંદ ૧૦૧ ઝવેરી વીરચંદ જેચંદ ૧૦૧ શા. જેસીંગલાલ ઝવેરચંદ તથા લલુચંદ વસ્તાચંદ. ૮૧ શા. લેહેરચંદ ઉતમચંદ ૭૫ શા. સુરજમલ ખુબચંદ ૫૧ શા. હેમચંદ ગગલચંદ
૫૧ શા. સુરજમલ સરૂપચંદ - ૫૧ શા. નહાલચંદ વેલચંદ
છે . કુલ રૂ. ૫૩૭૦ થી ઉપર પ્રમાણે કંડમાં રકમ ભરાયેલી છે. ફંડનું કામ ચાલે છે. જે સદૂગ્રહને ફંડમાં રકમ ભરવાની હોય તેઓ પિતાની યથાશક્તિ મુજબ ભરશે એવી ઉમેદ રાખવામાં આવે છે. તારીખ ૧૪ અકટોબર સને ૧૯૦૫.
હેમચંદ વસ્તાચંદ સહી
ચીફ સેક્રેટરી–ાટણ. .

Page #381

૧૪૫ ] ના ગાયકવાડ સરકારને પાટણના સંઘે કરેલી અરજી. ૩૫
વળી ના. ગાયકવાડ સરકારને કાનપરસમાં પધારવા સારૂ તથા રાજ્ય તરફથી જેઈલી મદદ મેળવવા સારૂ શ્રી પાટણ સંઘે નામદાર ગાયકવાડ સરકારને નીચે પ્રમાણે અરજી કરી છે -
To,
His Highness the Maharaja Dhiraj Shrimant Shri Sayaji Rao Gaekwar Sena Khaskhel Shamsher
Bahadur of Baroda. May It Please Your Highness,
We, the members of the Jain Sangha, residing in Pattan, most respectfully beg to approach Your Highuess with the following prayer, hoping confidently to meet with a gracious and fovourable consideration.
We humbly beg to kindly bring to Your Highness' notice that some three years ago the Jain Community, resident in whole India, founded an Association styled the Jain Conference with the object of promoting and introducing social, religious and educational reforms and progress among themselves.
We again take leave to humbly inform Your Highness that the same Conference was held last year in Your Highness' own capital. Baroda, when many important and weighty resolutions were passed regarding the above questions.
It is only but natural that a movement of this kind should be highly pleasing and grateful to an angust and learned ruler who has at heart the advancement not only of his own subjects but of all the natives of India.
We learnt it with the greatest pleasure that Your Highness graciously condescended to grace the deliberations of the Conference at Baroda and offered valuable and weighty suggestions on the occasion.
Your Highness is probably aware that the 4th annual meeting of the Conference is to be held on and from the 25th of February in the historic City of Pattan in Your Highness' own territory. As a preliminary measure we have set op foot a subscription for the purpose and we hope independently to meet all the expenses from the fund so raised.
It would be no exaggeration to state here that the Pattan Jain Sangha made itself bold to invite the Conference to this city this year simply counting upon the support and co-operation of a father-like and zeolous Prince like Your Highness.
Your Highness will be surely gratified at seeing your subjects working out the problem of their own regeneration and will be highly stimulated in their ellorts by your kind sympathy and able co-operation.

Page #382

Jain Conference Herald.
[October
Conference and
with
same
We earnestly pray to Your Highness to grace the noble your the proceedings of the presence and open express your noble views by way of guidance and advice therein, and honour the Conference with your visits as may be convenient to Your Highness.
352
Besides the above privilege we humbly beseech Your Highness for the following concessions:
make all the 1. The Municipality of Pattan be asked to arrangements about light, sanitation, and the repairs of roads &c, outside the Bagwada gate in and near the mill-compound and near the quarters of the delegates.
after the
2. The Police Department here be required to look Conference Mandap and render all necessary assistance for the preservation of order.
3. The government offices and educational institutions be asked to furnish chairs, tables, benches, stools &c.
4. To temporarily place at the disposal of the Conference all the government buildings available for the accomodation of 300 guests and delegates.
5. The local revenue officer be required to supplying us with cart, escorts &c for conveyance.
help us by
6. The revenue and police officer at Pattan and Mehsana and the police officer of Pattan Mehsana-Railway be asked to render all assistance in their power.
7 All the furniture and other articles ordered for the Conference from Bombay, Ahmedabad, Baroda &c and the kit of delegates, visitors &c to the Conference may be allowed free of duty in Pattan.
8 The officer of the Khangi Department be required to supply flags, vanes &c to decorate the Mandap &c, 15 tents with their walls, one coach and four, four carriage and pairs free of any charge.
As Pattan is a town situated in the corner of Gujarat, it is difficult to get all the conveniences and appliances obtainable in a city like Bombay, we have thought it to approach Your Highness with the above prayer.
as would be most proper
We are confident that Your Ilighness would graciously accede to our prayers contained in this application. We expect every kind of assistance from a noble and high-spirited ruler like Your Highness who is ever prompt and ready to assist all the movements regarding the social, industrial, moral development and advancement of this country at considerable self-sacrifice and inconvenience
In conclusion, we hope for the successful issue and termination of our labours with Your Highness' kind sympathy and liberal support and wish Your Highness long life, prosperity and immortal glory.
We beg to remain, Your Highness' most obedient and loyal subjects.

Page #383

ધી ગુજરા કે .લ ફેકટરી અને એએસ વર્કસ, જુબીલી બાગ, તારદેવ, મુંબઈ
ધર્મિષ્ટ જૈન બંધુઓ માટે ખાસ !! ચરબી અથવા બીજા પ્રાણીજન્ય પદાર્થો રહિત
પવિત્ર મીણબત્તી.
આવી જાતનું કારખાનું હિંદુસ્તાનમાં આ પહેલવહેલું જ છે અને તેમાં સાધારણ બજારમાં મળતી પરદેશી મીણબત્તીઓમાં ચરબી વિગેરે હિંસાના તેમજ ધર્મ વિરૂદ્ધ પદાર્થે આવે છે, તેવા કાંઈ પણ પદ વાપર્યા વિના શુદ્ધ વનસ્પતિના તેલોમાંથી વાલસેટ, ગાડીની, પેનસીલ જેવી, નકશીવાળી વિગેરે મીણબત્તીઓ દરેક કદ, વજન અને રંગની બનાવવામાં આવે છે, અને જેની સરસ ને માટે બીજી બનાવટની ગુબત્તીઓ સાથે ના મુકાબલામાં જુદા જુદા પ્રદ શોમાંથી પાંચ સેનાનાં અને એક ચાંદીનો ચાંદ મળવા ઉપરાંત, નામાંકિત વિદ્વાનો પાસેથી સેંકડો ઉત્તમ સરટિફિકેટ મળેલાં છે ભાવમાં પણ બીજી બનાવટો કરતાં સસ્તી છે, અને આ મીણબત્તીઓ કોઈપણ જાતના હિંસક પદાર્થો રહિત હોવાથી દેરાસરમાં વાપરવા માટે ખાસ ઉપ યોગી છે, અને તેથી આપણું દેરાસરોમાં તેલની રોશની કરવામાં જે મેહનત અને માથાકુટ પડે. છે, તે અમારી મીણબત્તીઓથી ઘણે દરજજે ઓછી થઈ જાય છે. વળી અમારા ધામક જૈન બંધુઓ કે જેઓ ઘર વપરાશ માટે ચરબીવાળી મીણબતીઓ વાપરતા નથી, તેઓને પણ આ મીણબતીઓ ખાસ ઉપયોગી થઈ પડશે, અને તેથી અમારા જન બંધુ એનું અમારી માંગુબતીઓ તરણું ખાસ ધ્યાન ખેચીએ છીએ. કે કિમત તથા માહિતી માટે નીચેને સરનામે પત્રવ્યવહાર કરવા, તેમજ એક વખત અજમાયશ લેવા વિનંતી છે.
" મોતીલાલ કશચંદ શાહ જી. એ. એમ. સ મેનેજર અને માલીક-ગુજરાત કેન્ડલ ફેકટરી અને એમ્બેટાસ, વર્કસ.
જ્યુબીલી બાગ, તારદેવ-મુંબઈ शुद्ध और चरबी रहित
पवित्र मोमबत्तीयां
खास जैन धर्मियों के वास्ते. - हमारे यहां मुखतलिए किसम् वजन् सकेत मोंवत्तीयां बनती है. इस्की बनावटमें कोई नापाक जानवरों का जुझ नहीं है. इस्की रोशी दूसरी बतीयोंसे कम नही हय और ये उन्से ज्यादा देरतक जलती है. और इन्ही औसाफ के सबब पांच सोनेके और एक चांदीका तमगा याने आलालनदें और सिवाय बहोतसो सनदे मिली हय. चूंके आपके यहां मोवतीया इस्तेमाल और फरोक्त होती है इस लिये अगर आप एक दके हमारी बतायां मंगवायगे तो आप को उन्की खुबीयोका यकीन होगा.
___ हमारा पताः-मातालाल कशळचंद शाह. मनेजर और मालीक-गुजरात केन्डल फेकटरी अॅन्ड अॅस्बेस्टॉस कर्त, जुबिली बाग, ताडदेव, मुंबई.

Page #384

ગોદરેજ અને બાઈસ. ત્રીજોરીઓ, તાળા તથા કળ બનાવનારા
सपनीनी पासे, ५२३, भुनः. ગોદરેજ અને બાઈસના કારખાનાનાં માલેક ઈગ્લેંડ અને જર્મનીમાં રહીને ત્રીજોરી મનાવવાનું કામ શિખ્યા છે અને ત્યાંના જેવીજ રીતથી અને તેવાજ સાંચા કામથી ત્રીજો રીઓ બનાવે છે. એ સાંચા ચાળીસ ઘેડાના બળનાં વરાળનાં ઇનજીનથી ચાલે છે. ગેરેજ અને બાઈસની ત્રીજોરીઓ દરેક રીતે ઉત્તમ વેલાતી ત્રીજોરીઓની માપક હેવાં છતાં કીમતમાં ચાળીસ ટકા ઓછી છે. - એ ત્રીજોરીઓ આગમાં કાગળીઓ સલામત જાળવી રાખવાની જામીનગીરી સાથે વેચવામાં આવે છે.
જાહેરમાં કરેલા આગના બે ફતેહમંદ અખતરાનો હેવાલ મંગાવ્યાથી મેકલવામાં भावशे.
ગોદરેજ અને બાઈસની ત્રીજેરીઓ પારકે હાથે ખરી ચાવીથી પણ ઉઘડતી નથી. આવી ખુબી ગમે એવી વેલાતી ત્રીજોરીમાં હોતી નથી.
ગેરેજ અને બાઈસની ત્રીજેપીએને દરેક પ્રદર્શનમાં પહેલાં ઈનામ સેનાના ચાંદ भन्या छे.
अचल कीर्तिका द्वार
अर्थात् वीर निर्वाण संवत २४३२ तथा सन १९८६ को
ज्ञान वर्धक डायरी. प्रिय पाठक यह केवळ डायरीही नहीं किंतु एक प्रकारकी शिक्षाप्रद पुस्तक है, इसमें तत्वज्ञान, वैद्यक, ज्योतिष, व्याख्यान निबंध, तीर्थ यात्रा, रेल–पोष्ट-तार-नियम आदिक क रीब १०० विषय लिखे गये हे. मल्य मात्र कागजकी निरुद।- कपडेकी ०|| हे थोडी बाकी हैं शीव मंगाइए.
. तथा ज्ञान वर्धक ( सिद्धांत रहस्य बोधक) मासिक पत्र निम्में सिद्धांत चर्नाके सिवाय उत्तमोत्तम लेख व समाचार छपा करेंगे वा. मू. रु. १। मात्र होगा ग्राहक संख्या नाम लिखाईये
तथा हमारे स्वदेशोपकारक कार्यालयसे पवित्र सावन, सुगंधी तेल, दंत मंजन, मलय ज्ञान वर्धक ( स्मरण शक्ति वर्षक) चूर्ण पिशाच्यादि व्याधिनाशक धूप, हरमरजकी ओपथी कागज रंगीन कार्ड लिंफाके स्टेशनरी आदि हर किल्मका देशी माल तथा बंम्बइ आदिकी छपी हर प्रकारकी पुस्तक व जैन ग्रंथ तथा जापान चीनकी घडी आदिक साशन फायदेसे भेन जाता है. विज्ञप्ति मंगानेको ०)०|| टीकीट भेजीए - पत्ताः-जे. पी. रामलाल कंचनलाल जनरल मरचंट
एन्ड कमिशन एजन्ट-खंडवा (नीमाड. )

Page #385

विक्रम सम्बत् १९६२. उपायेन हि तत् सा न यत् साध्यं पराक्रमैः
The Suin Suetamber Conference.
वीर सम्वत् २४३२.
HERALD.
CONFERENCE MONTHLY JOURNAL CONDUCTED IN ENCLISH ARD VERNACULAR
जैन श्वेताम्बर कोन्फरन्स
हरैल्ड.
1905.
LABCHAND
DIADDA
मपल्टक
नि
पुस्तक १, नम्बर ११नवम्बर सन १९०५
Published
THE JAIN S.
CONFERENCE
OFFICE:
BOMBAY.
मुलावचद हड्डा एम. ए.
मग तो श्री जैन कॉन्स ऑफिस-मुम्बई
postage Re. 1.
Annual Suliscription वार्षिक मूल्य डाक महसूल समेत सिर्फ रु. १.
शांति सुधाकर ऐस, प्राधुनि, मुंबई.

Page #386

Il
74: f
: 11
नो रोगाः नेष शोकाः मकलहकलनाः नारिमारि प्रचाराः, नैचोध्यम् समाधिन च दुरदुरित दुष्टदारिद्रतानो, ABARTT Wera a TIT FFT 17078917 STFAST,
जायन्ते पार्श्वचिन्तामणि नति वसतां प्राणिनां भक्ति भाजाम् ।। The Jain Swetamber Сenference Herald.
Vol. 1
-
November•1905.
No. XI
LO
Religious and Moral Education. ( SOMABHAI B SHAH, PLEADER-KAIRA. )
1- That religious and moral education is a necessity among Jains as among other communities does not need demonstration. The latter species of education is inseparable from the former and hence the inculcation of the principles of universal morality is one of the functions of religious education which thus plays an important part in the formation of character so indispensable to success in every sphere of life. History teaches us that nations have risen and fallen with the rise and fall in the character of individuals composing the uations concerned. I here deal with the temporal advantages alone of religious education apart from spiritual Take the instance of a highly educated and intelligent man who, with ali his intellectual equipment, has pot no character and is capable of doing anything however dishonest and immoral. We will find bim universally distrusted and despised with the consequence that he will not in the loug run prosper in life whether he is a professional man, Government serrant or werchant. Ile would be in a bad pliglet indeed, when he is seen in his true colours. Take the instance, on the other hand, of a man of a very moderate education and ability only but known to be honest and

Page #387

354 A
rc
Jain Conference Herald.
[ November upright. He will be found to prosper in the long run. And what is true of individuals is equally true of communities and nations. Character then is a great and valuable asset indispensable to prosperity.
2--Our community and the country once attained the zenith of prosperity, but the people were then highly religions and their morality was of a high order. But to day, the general condition of the masses is anything but satisfactory; it is simply deplorable and beart-rendivg in some places. What is the main cause of all this. change and I would answer that the great majority of our people kdow little or nothing of religion and their character has fallen and this accounts for the decline in our material prosperity. Western education has certainly done a good deal towords raising our people's character but our Government Schools and Colleges do not as a rule touch religious education. It is different in European countries. In erery public School in England, religious education is given along with secular, and much attention is paid to the building np of character of youths educated. In this country, in consequence of its different religions, castes and creeds, Government have not been able to undertake the task of giving religious education. This must therefore be done by the people themselves.
3--It may be asked whether there are the requisite arrangements for the imparting of religious education to our youthis. The answer must, I am afraid, obviously be in the negative. There are Patlıshalas in certain places where the boys and girls commit to memory Shastras in Maghdhi or Sanskrit generally without understanding them, but so far as I am aware the fundamental doctrines and philosophy of the religion are not taught in most of the institutions. There may be hidden advantages in learning things parrot like, but that is not what is meant by sound religious education. Religious education to be given to boys must, I venture to think, consist largely in the inculcation of the elementary principles of morality and religion with apt illustrations drain as far as possible from our Shastras and our ancient History, the main object being to build up the character of the rising generation and to make them truly religious.
4-But the creat problem remains how is this to be done ? The foundation of a Jain College and High School where the requisite religious education could be giren to the students would seem to be an excellent idea. The Aligharlı College and the Central Irindu College at Benares have set examples worthy to bc imitatoil. Surely

Page #388

1905 1
Religious and Moral Education.
355
our community can afford the expenditure. It is to be earnestiy koped that our millionaires would give their best consideration to the proposal. It would be a practical charity. The advantages to accrue to the community would be permanent and fer-reaching. A better propos:1 could hardly be put forward for the material advancement of the community. The many pernicious customs amongst us whose existence we so much deplore will of themselves gradually dis-appear with the spread of education of the right kind. It will I think, be conceded by the most enlightened portion of the community that proposals of this kind must receive our first attention and be preferred to costly religions processions after which we spend so much.
5--I would also have some text-books on our religion compile: on the lines of Mrs. Annie Besant's Sanatan Dhuram Series. They must give in an intelligent and systematic manner the fundamental doctrines of religion and morality. They could then be used as textbooks on religion in the institution referred to in para 4 above, if it comes into existence. They could also be used in local Pathshalas &c. They should be compiled in English which is to-day the common language in India, and then travslated into the various Vernacular Janguages. It is a defficult and responsible task indeed. The gentleman undertaking the task must, besides being a profound scholar have studied our religion and philosophy. The compilation of the series is proposed for the use of youths as well as grown up persons. What a tremendous responsibility ? But if the necessity for a systematic and intelligent training in religion is admitted, the task must be undertaken by some self-sacrificing and capable scholar amongst us It is hoped some gentleman would come forward to respond to the call of duty. With sound religious and moral education given to our youths, surely they would make better men, and members of the community, better citizens and above all strong champions of the religion Any amount of sacrifice in money and energy would not therefore be too much for the purpose.
6-But if we are not fortunate enough to see a Jain High School and College of the sort adrerted to above in the near future, the proposed compilation of Text books on Jain religion would serve its purpose to a limited extent only, though considerable, since the problem of making religious education a part of the. Higher education would remain. The problem must be satisfactorily solved, if education s to bring all the manifold advantages it ought to. Is it inn

Page #389

356
Jain Conference. llerald.
[ Novetab
to make religious education a part of the education given Government Schools ard Colleges ? The chief objection seems to be the there is not one religion in this country but a large number of the the doctrines of which differ from one another so largely. But a there no eternal truths common to all the Hindu religions ? What 21 the opinions of men profoundly learned in the religions as regards th differences ? How many of those (I hope, few; amongst us who ca all religions other than our own false and revile the followers of othe faiths, themselves understand the differences in the various religious doctrines ? No right thinking man, to whatever faith be may belong can help admiring the purity of our religion, the sublime truths in inculcates and our philosophy of a very high order and we do not need to revile others. It is our privilege to follow our ancient and noble faith whose excellence needs no proof. But I strongly protest against some of our ignorant cor-religionists attacking other faiths and thereby offending the members following them. But this is a little necessary digression. Let me come back to the question whether the differences in the various faiths constitute a positive bar to the giving of religious education in Government Schools and Colleges ? Barring sub-divisions, the two great Hindoo religions in India are Vedantism and Jainism. There are no doubt differences in the doctrines of the two great religions, differences which at first sight look vital. But when they are narrowly examined, most of the differences at any rate will be found due to the different standpoints from which the two religions look at facts. It seems to me that the differences could safely be left out so far as the education of vonths in schools and Colleges is concerned. They could be left for advanced studies to be prosecuted in manhood. It can not be denied that certain universal truths are common to both the religions. Let me take a concrete instance. Vedantism like Jainism accepts the Karma theory, but whereas according to us, Karma bears fruits without the intervention of any agency, according to Vedantism, fruits of actions are reaped through the agency of God. Now what is necessary for the purposes of a school education is the inculcation of the fundamental principle that “as we sow, so we shall reap". The instructions in sub-fundamental truths common to both the religions will meet the requirements of school education, in that it would tend to purify the minds of the youths, imbued as they will be with the eternal truths of religion, make thein good and moral and would assist in the building up of

Page #390

1905 ] Religious and Moral Education.
357 heir character. The general education of the kind would moreover, make its recepients better fitted for special study of the doctrines peculiar to each of the faiths It is better to have some elementa ry notious of religion and philosoply before studying the doctrines peculiar to the different faiths. If religious series compiled on the lines as suggested above were approved by the leaders of the religions concerned, there would be no serions difficulty in the way of Gevernment making some arrangeinents for imparting religious education in schools and Colleges. We may in that case confidently hope that Government would look upon religious education as a State concern. But we must pave the way for Government and show that we are agreed in this matter. I know this is a grand matter, and being insself a layinan in religious matters, necessarily put forward the idea with some diffidence for the consideration of those qualified to speak with anthority on the question. But if the scheme is found to be feasible, its advantages would be manifold. We see thousands converted to Christianity through the efforts of the European Missionaries to whose credit it must be said that they saved so many lives during the famine and who are doing so much in the matter of education. In the interest of the religions of the land and the spiritual well-being of the people, Hindus and Jains must cease fighting about the differences in the doctrines. They must, on the other hand, be able to make united efforts when necessary. They must for instance in tiines of famine make united and systematic efforts to alleviate the sufferings of their fellow-brothers. It would appear that a common religious education would be an important step in the interests of unity.
7-It is a pity that there must exist, in this progressive age, a wide gulf separating Swetambaris from the Digambari Jains. There are no serious differences in the religious doctrines of the two sections of the religion. There should be no difficulty in the way of a common religious education for the two sections of Jains. This would seem to be a comparativly simple matter. The two section's combined could do marvels in the matter of religious, moral and material advancement of the community. It is hoped that the luodable efforts of the leaders of the two sections to draw them closer together will be crowned with success.

Page #391

३५८ नैन कोनफरन्स हरेल्ड.
[ नवंबर श्री फलोधी तीर्थपर कोनफरन्सके कर्तव्योंके विषयमें नापरा,
( हमारे प्रतिनिधिकी तरफसे.) मारवाडमें श्री फलोधी पार्श्वनाथजी महाराजका तीर्थ मेडता रोड स्टेशनपर है,---. . यहां पर मारवाडी आसोज बूद्दि ९ और १० को प्रायः करके राजपूतानाका संघ इकठा होकर महोत्सव करता है. इस साल बारिशकी कमी रहनेसे और ठीक वक्त पर बारिश न होनेसे यह खयाल थाकि शायद यात्री कम आवें परन्तु इस तीर्थका ऐसा चमत्कार है कि इस सालभी हजारों यात्री पधारेथे. उत्सवके दोनों दिन श.मके वक्त सभा हुई कि जिसमें हजारों मनुष्य मोजूदथे उनके समक्ष आसोज वुदि ९ की सभामेंतो कोन्फरन्सके कर्तव्योंपर भाषण दिया गया के जिसको सुनकर सब लोग संतुष्ट हुए.
वक्ताने अपने भाषणको शुरु करते हुवे प्रकट कियाकि सबसे पहिले कोनफरन्स शब्दका अर्थ बतलाना बहुतही जुरुरी हे क्योंकि शब्दार्थके ठ.क तोरपर मालुम न होनेसे अक्सर धोका हो जाताहै और प्रीतिकी जगह अप्रीति पैदा हो जातीहै. कोनफरन्सके मानि दो जियादा मनुष्योंका किसी विषयपर विचार करनेकेहैं. जहांपर हजारों और लाखों मनुष्यों के सम्बन्धमें विचार चलाना होतो उन कुल मनुयोंका इकठा होना असंभव
और नामुनासिब होजाता है इस लिये उनकी तरफसे कार्यवाही इस तरहपर होती है कि पृथक २ शहरों और गांवोंका समुदाय अपने २ शहर और गांवमें पच्चायति सभा करके अपनी तरफसे दोचार या कम जियादा विश्वास पात्र प्रतिनिधि चुनते हैं और उनको उस महा सभामें शामिल होकर अपने तरफसे विचार प्रगट करनेका और वहांपर जो बात करार पावे उसको मंजूर करनेका अखतियार दिया जाताहै. जिस समुदायका प्रतिनिधि जो बात महासभा मंजूर करता है वह बात उस प्रतिनिधिकी कुल समुदायको कुबूल और मंजूर होती है. जैन श्वेताम्बर कोनफरन्समें हिन्दुस्थानके हरेक प्रान्तके समुदायकी तरफसे प्रतिनिवि पधारकर जो जो बातें जैन धर्म और समाजकी उन्नतिके वास्ते विचार पूर्वक ते करते हैं वह कुल बातें भारत बर्षिय जैन समाजको कुबूल और मंजूर होती है. इस कथनसे आपको मालुम हो सकताहै कि कोनफरन्स कोई हाथी बोडा या भयानक देव दानव नहीं है, न कोनफरन्ससे किसीका बिगाड करने का मनशा है बल्कि कोनफरन्स कुल जैन समाजकी एक महा सभा है जिसमें कुल समाजके समजदार, दयावान, धर्मवान, बुद्धिमान, विद्यावान, धनाडय विश्वासपात्र प्रतिनिधि शामिल होकर धर्म और समुदायकी उन्नतिके प्रस्ताव करते हैं. अगर किसी महाशयको यह खयाल होकि कोनफरन्स कुछ और त्रिम है और हम उससे भिन्न हैं तो यह उनका खयाल वे बुनियाद और सुधारेके काबिल

Page #392

१९०५] श्री फलोधी तीर्थपर कोनफरन्सके कर्तव्योंके विषयमें भाषण. ३५९ है. कोनफरनसके अंदर हम और हमारे अंदर कोनफरन्स है; एक दूसरेसे अतिरिक्त हरगिज कायम नहीं रह सकता है; जैसे धके अंदर मखन, अग्नीके अंदर उष्णता, हिमके अंदर शीत, पतिव्रता स्त्रीके अंदर शील उसही तरह जैन समाजके अंदर जैन श्वेताम्बर कोनफरन्स है. कुल अंगोपांग मिलकर शरीर कहलाता है उसही तरह कुल समदायके महासभाका नाम कोनफरन्स है. जैसे शरीरके अंदर जटा खूराकको पचाकर शरीरके कुल हिस्सोंको पुष्ट करती है और शरीरके कुल हिस्से महनत करके पेटका भरण पोषण करते है इसही तरह कुल समुदाय मिलकर इस कोनफरन्सकी तरकीके उपाय तन मन धनले सोचते हैं और कोनफरन्स अपनी तरफसे उन सबको पुष्ट करनेमें कमर बांधे तय्यार रहती है. किसी महाशयको यदि यह खयाल पैदा होंकि हम कोनफरन्सके मातहत नहीं हैं या कोनफरन्सके कर्तव्य हमको मंजूर नहीं है तो यह खयाल उनका हरगिज दुरुस्त नहीं है क्योंकि इसमें अकसरी · और मातहतीका बिलकुल कामही नहीं है। जैसा ऊपर कहा गया है हमसे अतिरिक्त कोनफरन्स नहीं है.
यह कोनफरन्स तीन बर्ष हुवे जब इसही तीर्य भूमीपर इसही दिन पैदा हुई है और कुल जैन समाजके हितको बढोनवाली हुई है. कुल समान इस पवित्र भूमीको, इस अपूर्व तीर्थको, इस शुभ दिनको और इस पुन्यवान सभाको बहुतही प्यारकी निघासे देखेंगे. श्री पार्थ प्रभूकी कृपासे यह कोनफरन्स हमेशा तरकी पाती रहेगी और थोडेही समयमें इसके उत्तम कामोंका नतीजा अछी तरह मालूम होजावेगा. इसकी उत्पत्तिका सम्बन्ध मारवाडसे होनेके कारण मारवाडी भाईयोंका फर्ज हैकि इसकी तरकीके लिये हरतरह कोशिश करें. . . फलोवीके पश्चात् इस कोनफरन्सका दूसरा जलसा बम्बई में हुवा और बम्बई निवाती जैनियोंके अथाह परिश्रमसे इस जलसेको कामयाबी हासल हुई, वह देखने वालेही जान सकते हैं शवोंभे वर्णन करनेकी सामर्थ नहीं है. उस समय विद्याप्रचार, निराश्रिताश्रय, जीर्ण मन्दिरोध्यार, जीर्ण पुस्तकोव्धार और जीवदयाके खाने एकलाख मुद्राले अधिक का चंदा हुवा और चार जनरल सेक्रेटरी मुकर्रर किये जाकर उनकी सलाह और निगुरानीले सब खातों में रुपया खर्च करना करार पाया. इसके पश्चात् बडोदामें तीसरा जलसा हुवाकि जिसको बोश निवासी जैनियोंने और बडोदा नरेश और युवराजने अथाह परिश्रम उठाकर फतहमंद किया. जैन नुमायशभी इस कोनफरन्सके साथ बडोदामें हईथी कि जिसमें जैन धर्मके उपकरण वगरह दिखलाये गयेथे. अब इस. महासभाका चोथा वार्षिकोत्सव पाटनमें होनेवाला है उसमें भी आपलोग जुरूर शामिल हावे. जो जो काम इस कोनफरन्सने किये हैं वह सब उसके मलिक पत्र "हरल्ड के देखनेसे मालम हो सकते हैं.

Page #393

जैन कोनफरन्स हरैण्ड,
[ नमबर कई मनुष्यों को यह खपाल है कि यह कोनकरन्स आनकलके नव लिशित लोगों की तरफसे नया प्रचार है और जो नई बातहै वह नई होने के कारण माननीय नहीं है परन्तु ऐसे सजनोंको आलानी के साथ समझाया जासकता है कि कोनफरन्सकी हमारे समानमें नई प्रवृत्ति नहीं है किन्तु पुराने जमानेसे ही इसका प्रचार चला आता है. अलवता समयानुसार सूरत शकलमें जुरूर फरक आजाता है परन्तु इससे चीनकी असलियतमें फरक नहीं आसकता है. छरी पालकर जो यात्रा गमनका शास्त्राने हुकम है उसका मतलब यहही है कि जब यात्रा निमित्त संघ इकठा होगा तो उसमें पृथक २ शहरों और गांवों के श्रावक श्राविका शामिल होंगे और उनमें परस्पर प्रीति बढेगी और जहांसे वह संघ पैदल रस्ते रवाना होकर तीर्थभूभिपर पहुंचेगा उसके अनन्तर जितने छोटे बड़े गांव आगे उन सब गांवोके संघ, मन्दिर, उपाश्रय, धर्मशाला, पुस्तक भंडार, पाठशाला, कन्याशाला, वगरहके साथ उस संघका परिचय होगा और परस्पर प्रीति बढकर सुधारेका काम हाथमें लिया जावेगा; आपसके हालात मालूम होनेसे अपनी स्थितिके उन्नतिका रस्ता पकडा जावेगा. पहिले रेल वगरहके आसान जरीये आमदरक्त न होनेसे पृथक २ गांवोंके संघों की मुलाकात तीर्थ यात्राके समय होतीथी अब रेलोंके चलजानेसे कुल समाजके प्रतिनिधि आसानीके साथ एक जगह इकठे होकर सुधारे बधारका विचार करते हैं; इंस कथनसे आपको पूरा विश्वास होना चाहिये कि जो काम इस वक्त आप साहेबोंने हाथमें लिया है वह नूतन नहीं है किन्तू प्राचीन है और इस काममें शामिल होकर इसमें हर तरहकी मदद देना अपना प्रथम कर्तव्य है. . इस कोनफरन्सका उद्देश्य किसी खास प्रान्त या खास जातिके वास्ते नहीं है, सर्व देशी है और मुख्य करके विद्या प्रचार, जीर्ण पुस्तकोध्धार, जीर्ण मन्दिरोध्धार, निराश्रिताश्रय, जविदयाका काम इस महा सभाने पहिले हाथमें लिया है, इसहीके साथ साथ हानीकारक रीति रिवाजको दूर करना, आपसमें सम्प बढाना, जैन डाईरेक्टरीका तय्यार करना वगरह वगरह इस कोनफरन्सने अपने हाथमें खुशीके साथ लियाहै और जिन जिन बातोंपर महा सभाने सुमारे बधारेका विचार किया है वह सब समयानुसार ठीक हैं. आजकल. जैन समें विद्याका प्रचार बहुतही कम रह गया है और खास करके स्त्री वर्गकी शिक्षा तो निपादा गालत की जाती है; माताओंके मूर्ख रहेनेसे संतानकी किस तरह अछी तालीम मिल सकती है; स्त्रियोंकी मूर्खतासे कई अन्य दर्शनियोंके हानीकारक रीति रिवाज अपनि महायमें प्रवेश कर गये हैं मिथ्यात्तको बढाने वाले हैं. गुजरात, काठियाण्डकी तरफ

Page #394

१९०५]
जैसलमेर पुस्तक भंडार. शेठ लालभाई दलपतमाईके श्रमसे कइ पाठ शालायें और कन्याशालायें खुल गई है. राजपूताना में ऐसी शालावों की बड़ी भारी आवश्यकता है और सबसे पहिले आप साहकोंको इस तरफ लक्ष देने की जुरूरत है, ___ जिस तरह विद्याके प्रचारमें कोशिश की जाती है, वैसेही जीर्ण पुस्तकभंडारोंकी लवाकर उनका उद्धार कराया जाता है और मन्दिरोंकी मरम्मत तथा पूजा वगरहको प्रबन्ध किया जाता है. हानीकारक रीति रिवाजमें अन्य तीर्थयोंके त्योहारको मानना, "विवाहके समय व्यर्थ खर्च करना, आतशबानी छोडना, वेश्यावोंका नाच कराना, 'बाल लग्न और वृद्ध लन करना, कन्याका पैसा खाना, नुक्ता करना, सोग संताप जियादा रखना या छाती माथा कूटा, जैन विधिके मुवाफिक शादीका नहीं करना इत्यादि शामिल हैं-इन सबके सुधारेकी कोनफरन्सकी कोशिश है.
मेरे इस कथनसे आप साहबोंको स्पष्ट रीतिसे मालूम होगया होगा कि कोनफरन्समें आप और हम सब शामिल हैं, कोनफरन्स अपनी कोमी समाज है जिसमें अपने प्रतिनिधि इकठे होकर अपनी उन्नत्तिके विचार किया करते हैं. बस आपका और हमारा और कुल जैन समुदायका फर्ज है कि इस हितवर्धक महासभाकी उन्नति हरतरहसे करें और इसके आश्रयसे अपना कल्याण करें,
जैसलमेर पुस्तक भंडार. जैलसमेरके पुस्तक भंडारके खुलवाने और उसके अंदरकी पुस्तकों की टोप करनिके समाचार इस पत्रद्वारा हम पहिले प्रगटकर चुके हैं. यह प्राचीन भंडार किलेके अंदर है और इसके सिवाय शहर के उपासरोंमें कई और भंडार हैं. किल्लेके भंडारकी टीप तय्यार होनेके पश्चात् शहरके अन्यभंडारों की टीप और जीर्ण पुस्तकोद्वारके विश्वयमें मतभेद होनेसे कोनफरन्सका पंडित हीरालाल कई महीनोंते जैसलमेर बैठा हवा था और जनरल सेक्रेटरी मिस्टर ढढा और पंचान नैसलमेर. इस मामलेमे एक अरसेसे पत्र व्यवहार हो रहा था कि इतनेहीमें रतलाम निवासी शेठ बांदमलजी जैसलमेर पहुंचे. उक्त सेठ साहब तथा ठाकुरां शिवदान सिंहजी की सहायतासे अब पंचान जैसलमेरने शहरके उपासरोंके भंडारों की टीप भी कराना मंजूर कर लिया है, .. . - हरकचंदजी जिन्दानी, सुगनमलजीबांफणा, मांगीलालनी संघवी, रतनलालजी महला, सागरमलनी पारख, हीरालालजी सावण मुखा, नथमलजी भंसाली, नवलमलजी तिलाली,

Page #395

३६२
जैन कॉनफरन्स हरेल्ड.
[नवेम्बर केसरीमलजी पटणी, चुन्निलालजी जिन्दानी, भूरामलजी बहोरा, दानमलनी बागचार, हजारी मलनी कोठियारी, चुन्निलालजी बडेर, लालचंदनी फोफलीआ, चन्दनमलजी बरहीया, रतन लालजी गांधी, राजमलजी चोरडीया, और मगनलालजी तातेडकी सहीके साथ पंचान जैसलमेर- आसोज बुदि ४ सम्वत १९६२ का लिखा हवा पत्र हमारे नाम पर भेजा है. उसका सारांश यह है कि जैसलमेरके संवको कोनफरन्सके जो जो साधारे के काम है, उनकी कोशिशमें इनकार नहीं है; सब समुदायकी सलाह लेनमें किसी काममें देरी होनावे तो उसको और तरह पर खयाल न करें; लिखारियों (लेखकों ) के लिये मन्दिरोंके पास ही किलेपर तजवीज की गई है. उनको एक दो मोतविर शोंकी निगरानीले पप्तकें और खुले पाने दिये जायेंगे, लिखारियों को अखतियार है कि चाहे जिस वक्त पुस्तकोंका मीलान करें, इस सूरतमें पुस्तकोंको किलेसे नीचे लानेकी जुरूरत नहीं है गरज कामसे है सो होहीगा; और जो पुस्तक जीर्ण होगई है उसकी नकल भी दुबारा होकर भंडार) रखना हाल
और आयंदा के जमानेमें हितकरी होगा इसलिये निहायत जुरूरी और मुनासिब है कि कोनफरन्स मंजूरी देवे और लिखारियों ( लेखकों) को हिदायत कर दीनावे कि इसकी मालकी श्री संव जैसलमेरकी है; और जिनजिन पुस्तकोंकी नकलों की कोनफरन्स को जुरूरत हो लिख भेनें सो कराकर भेजदी जावे और नीचेकी टीप ( शहरके भंडारोकी टीप) का काम पण शुरू करा दिया जावेगा; और इनमें से जो पुस्तक पहिले छप गये हों वहतो कोनफरन्सकी मरजी पर है छपवावें या नहीं ( छपवावें ) परन्तु जो पुस्तक इनमें से नहीं छपे हैं उसके लिये श्री संघका ऐसा लिखना है कि नहीं छपाई जावे क्यों कि इसमें असातनाका कारण है, जुरूरत हो तो लेख करा दिया जावे ( नकल करा दी जावे ? ); इसकी निगरानी के लिये जो शक्ष मुकर्रर किया जावेगा उसकी तनखुहा जिमे फोनफरन्स के रहेगी। जीर्णोध्धारका काम शुरू होतेही नीचेके उपायोंकी लिस्ट होना शुरू होजावेगा; श्री संघ जैसलमेरको धर्मकी उन्नति और सुधारेके कामों में पूरा खयाल है, किसीना आकबत अंदेशकी तरफसे कोई रोक टोक हुई तो श्री संवका जो फर्ज था अदा किया और आयंदा भी करता रहेगा मगर हरने व खर्चेका जिभेवार श्री संघ जैसलमेर आपही खयाल करें कैसे हो सकता है. इसके सिवाय किलेपर जो मन्दिर हैं उनका सालाना खर्च दो हजार रुपयों का है और इस जमाने में खर्च पूरा पड नही सकता है इस वास्ते कोनफरन्ससे मदद होना जरूरी है.
जैसलमेरके श्री संघके फाके सारांशसे मालूम हो सकता है कि श्री संघ जैसलमेर में वाकई कोनफरन्स अर्थात भारत वर्षिय जैन समुदायके ऊपर बड़ा भारी उपकार किया है क्यों कि जिस भंडारने प्राचीन कालमें शायदही हवा और रोशनीका फायदा उठाया

Page #396

१९०५]
श्री eat afat व्यवस्था.
३६३
हो उसको कोनकर की कोशिशपर श्रीतंव नें खोलकर टीप कसदी और अब जीर्ण पुस्तकोद्वारका भी विचार प्रगट किया तो इस कार्य वाहीले जो पुस्तककि गलकर नष्ट होनाते वह बद तूर कायम रहेंगे. अगरचे इस टीप के काम में बहूत समय और जियादा द्रव्य खर्व हुवा है परन्तु इसमें श्री संघ जैसलमेरका दोष नहीं मालूम होता है क्योंकि श्री संघके इस पत्रके लेखानुसार इस काम में रोक टोकका बखेडा किसी ना आकबत अंदेशकी तरफ से डाला गया था कि जिसकी सफाई अब श्री संघनें अपना फर्ज समझकर करादी और आयंदा भी श्री संघ जैसलमेर की यह ही कोशिश रहेगी. इस श्री संघके लेखते हमको बहूत ही हर्ष उत्पन्न हुवा है; श्री संव जैतलनेरको कोनकरनसके सुधारेके कामोंके साथ इत्तफाक है यह उनकी हम दर्दि और उत्तम समझका नतीजा है और जिसतरह पर अबतक चाहे किसी कारण से कोनकर की कार्यवाही में जो विलम्ब डाला गया आयंदा न डाला जावे क्योंकि पैसा व्यर्थ खर्च होना ठीक नही है; पुस्तकें किलेपर रखकरही लिखवाई जानेमें कोनफरन्सका कोई हर्ज नहीं है मतलब कामसे है. लेखक खोंटी नहीं इसके वास्ते श्री संघ इकरार करता है कि लेखक हरगीज खोटी नहीं होवे गें; जीर्ण पुस्तकोद्धारका काम कोनफरन्सनें अपने हाथमें लिया है परन्तु हाथमें पैसा होनेके मुवाफिक काम होसकता है. अलावा इसके जो पुस्तकें कई जगह मिल सकती हैं या छप चुकी हैं उनके उद्धारमें सकल संघका पैसा खुद जैसलमेरका संबही लगाना पसंद नहीं करेगा अलवत्ता जो अपूर्व पुस्तकें हैं उन पर जुरूर लक्ष दिया जायेगा. पुस्तकों के छपाने में जो असातना का खयाल प्रगट किया गया है, उसपर जो विचार अपने वर्तमान, बुद्धिमान, विद्वान मुनि मंडलका हो उसके मुवाफिक काम करने का अपना फर्ज है मन्दिरोंकी सेवा पूजाके प्रबन्धके लिये कोनफरन्सकी तरफ से योग्य गोठवण हर जगह होती है, जैसलमेरतो एक तीर्थ भूमि है इस तरफ कोनफरन्स अवश्य ध्यान देगी. गरजकि हम अपने जैसलमेरी भाईयों का बहूतही उपकार मानते है और उनकी इच्छानुसार लिखारियों का इन्तजाम करके जैसलमेर भेजने के विचार में हैं.
श्री फलोधी तीर्थकी व्यवस्था. ( हमारे प्रतिनिधिकी तरफ से )
सम्बत १९५६ को सालमें श्री फलोधी - तीर्थके रक्षण और सुधारेके वास्ते “ श्री फलोधी तीर्थोन्नति सभा " कायम हुई थी. इस सभाका प्रथम कार्य आपसमें सम्प बढानेका था कि ओ इस तरह पार पड़ा कि इस सभा के द्वारा यात्रियोंमें परस्पर ओलखाण होकर प्रीति बढ़ती

Page #397

३६.४
जैन कॉनफरन्स हरैल्ड.
[ नवेम्बर
रही; इसी के साथ साथ दूसरा काम तीर्थके उन्नति के बावत था चुनाचे जोजो बातें काविल इन्तजामके देखी गई उनको हरसाल सभा में पेश करके सभाका ध्यान उस तरफ खेंचा गया. यात्रियोंके उतरने के मकानोंकी कमी थी उसके वास्ते चंदा करके रहने के वास्ते मकान बनवाये गये, श्री जैन श्वेताम्बर कोनफरन्सके लिये कोशिश करके इस महा सभाको इसही तीर्थ भूमीपर शुरू किया गया परन्तु इन कामों में फसे रहने से मन्दिरके हिसाब किताबकी परतालकी कार्यवाही तक नहीं हो सकी हालांकी मेडता के संवने हिसाव तय्यार करके परताल कराके इकरार किया है. अबतक मन्दिरके रंग रीपेयरकी तरफ तवजह होलकी थी हालाँके प्रथम कोनफरन्सका एक प्रस्ताव इस विषय में पास भी हो चुका था परन्तु खुशीका मोका हैं कि इस साल नीचे मूजिब उन्नति देखने में आई :
१. श्री पार्श्वनाथ स्वामीकी प्रतिमा बेलूरेतकी है उसपर लेप हुवा करताथा परन्तु आजकल यात्रियोंकी जियादा धूमधाम रहनेसे प्रतिमामें कई जगह खडे पड गये थे. अगरचें प्रभूके सोनाकी आंगी मोजूद है परन्तु वह मेडता रहती है और सिर्फ उत्सव के दिनों में धारण कराई जाती है इस लिये अब यह इन्तजाम किया गया है कि पक्षाल होकर अंग पूजाके पश्चात् फोरन ही आंगी धारण करादी जाये इसवास्ते नई रूपेरी आंगी तय्यार कराई गई है, और वह हमेशा धारण होती है जिससे प्रतिमाकी पूरी हिफाजत रहती है.
२. कगली प्रतिमाओं और शान्तीनाथ स्वामीके मन्दिरमें चोमुखजीके वास्ते रूपेरी aitri तयार होगई हैं.
३. पहिले किसी प्रतिमा चक्षू थे किसीके नहीं थे किसीके एकही चक्षू लगा रह गया था अब कुल प्रतिमाओं के चक्ष चढा दिये गये हैं.
४. मूल गभारेमें रंगत और काचका काम होगया है कि जो बहुत मनोहर है और यात्रियों के दिलोको आकर्षण करता है. यह काम रंग मंडप और सभामंडपमें भी होजानेसे मन्दिरकी छवि बहुत अच्छी होजावेगी.
५. पहिले रंग मंडपके दोनों वगलों में आलियों के अंदर प्रतिमायें विराजमान थी परन्तु उनके आड़ा कोई कंवाड वगरह नहीं थे. उत्सवके समय हजारों मर्द औरत हरतरहकी समके इकट्ठे होते थे उनमें से कई औरतें प्रभूकी प्रतिमापर चढी हुई कैशरको अपने हाथसे उतार कर जिस तरह भैरव, देवी वगरहकी मूर्तिपरसे सिन्दूर उतार कर टीका कर लेते हैं वैसे ही उस केशरका टीका करलेती थी, इस औरतों की वे समझसे पूरी पूरी अशातना होती थी अव्वल तो बिना न्हाये धोये स्त्रियां प्रतिमांको स्पर्श करती थी. दूसरे प्रभूपर चढी हुई केशरको उतारकर उसका चांदला करती थी. अब इस अशातनाको टालने की गरज से दोनों आलियोंके तानदार कपाट लगा दिये गये हैं जिससे प्रभु के दरशणभी होजाते हैं. और अब वह अशातना भी नहीं होती है.

Page #398

१९०५]
श्री फलोधी तीर्यको व्यवस्था. ६. झाड, हांडी, फानोशके मुंहपर जो पहिले रोशनी के समय कपडा नहीं लगाया जात था अब कपडा लगाकर जीवोंकी जयण की गई है.
७. श्री पार्श्वनाथ स्वामिके पात पहिले हरवक्त पीलसोतके ऊपर खुला दीपक जला करता था अब दोनों तरफ लाल टेने लगादी हैं कि जिससे जीवोंकी रक्षा होती है.
श्री शान्तीनाथजी के मन्दिरके कोटकी मरम्मत और मन्दिरकी सफेदीका काम होगया है.
९ रसीदें छपाली नई हैं.
इन शुभ कार्यवाहीयों के वास्ते "श्री फलोवी तार्योन्नत्ति सभा" और मेडताके संघको धन्यवाद दिया जाता है परन्तु नीचे लिखी हुई बातोंपर इन दोनोंका ध्यान रखेंचना मुनासिब समझकर उम्पीद करते हैं कि इन बातोंका भी बहुत जल्द इन्तजाम किया जावेगा:
१ काचके काममें जो तीर्थकरोंकी छबियां चित्राई गई हैं मोटी कलमकी हैं आयंदा ऐसी छवियां बारिक कलमकी खूब सूरत और मनोहर होना चाहिये. . २ बीतरागके मन्दिर सरागी श्रीकृष्ण और गोपियोंके कुतूहलकी या अन्यस्त्रियोंकी छारियां जो काचके काममें चित्री गई हैं बेमोका और नामुनासिब है आर्यदा इसका पूरा खयाल रहे.
३.रंग और सभामंडपके अंदर रंग रोपेयरका काम उत्सबके समयसे पहिले पहिले होजाना चाहिये.
४ जो अढाई द्वीप और अष्टापदनीके बडे पट्ट कोटडीयोंमें हैं, और उनको यात्रि लेम केशरके छांटोंसे खराब कर डालते हैं उनपर काच चढादिये जावें.
५ सेवग लोगोंको जो सेवा पूजाका काम करते हैं पूजाकी विधि और विवेक सिख. लाया जावे.
६ जिसतरह अन्य जैन तीर्थोपर कई खाते होते हैं और वहांके कारकुन यात्रियोंको सब खाते दिखलाकर हर खातेमें रकम भरवाते हैं उसही तरह इस तीर्थ परभी साधारण बगरह कई खाते होना उचित है और इस मन्दिरके मैनेजरको हिदायत होना वाजिब है कि वह मेहनत और तन देही करके यात्रियोंमें सब खातोंसें रकम भरवाया करे. इस तरह कार्यवाही करनेसे जो रकम मन्दिरके भंडारकी इसवक्त साधारण खातेमें लगरही है वह आसानी के साथ अदाहो जावेगी.
. गत वर्षमें जो सज्जन हिसाबकी जांच परताल करके रीपोर्ट पेश करनेके कस्ते नियत हुवे हैं और अबतक फुरसत न होनेके कारण नियमित समयपर हिसाबको नही देखसके हैं उनका फर्ज है कि अब शीवही हिसाब की जांच परताल करके उनको इस पत्र द्वारा प्रगट करें.

Page #399

३६६
जैन कॉनफरन्स हरेल्ड,
[नवेम्बर्
८ इस मन्दिरके इन्तानके वास्ते पहिलेले ट्रस्टिमुकर्रर हो चुके हैं परन्तु उनमें से कई ट्रस्टियोंकी जगह खाली होगई है इसलिये समयानुसार उन ट्रस्टियोंकी जगह नये ट्रस्टि मुर्करर किये जावें.
९ मन्दिरके सदर दरवाजेके सामने जो मन्दिरकी टेकरी है और जिसपर करीब पंदरह बर्ष पहिले साधु चिदानंदजीनें आश्रम बनवाया था और जो इस वक्त भी मोजूद है उस टेकरीपर कोट खिचवाया जाकर एक छोटासा मन्दिर बनवाकर प्रमुकी प्रतिमा विराजमान की जावे.
१० जगहकी तंगी होनेसे श्री शान्तिनाथ स्वामीके मन्दिर में यतिलोग उतरते हैं और उनके देखे देख गृहस्थभी उतरते हैं कि जिससे जिनचैत्यकी मोटी असातना होती है इस असातनाको टालने के वास्ते उस मन्दिरके कोटके नीचे जरुरतके मुत्राफिक उतरने के मकानात बनवाये जायें या टीनके छपर डलवाये जानें या तम्बु डेरे खरीदकर खडे किये जानें.
११ आलोज वुद्धि १० को जब प्रभुकी सवारी नाडावर पधारती है उसके आगे कई रंग रंडे और एक मनोहर इन्द्रध्वज तय्यार कराकर चलाये जायें और प्रभुकी पालकी के पीछे रहने को एक रथ तय्यार कराया जावे.
१२ यात्रियोंकी संख्या जियादा वढती जानेके कारण और रंग मंडपमें जियादा गुंजायश न होनेके सबबसे स्त्री वर्ग और पुरुषोंको समकाल दर्शन पूजाकी इजाजत देने में असातना होती है इस लिये दर्शन पूजाके भिन्न २ समय नियत कर दिये जायें.
१३ रंग मंडपके सिर्फ एक दरवाजा होनेसे यात्रियों के अंदर जाने और बाहिर निकल नेमें बहुत धक्कम धक्की होती है इस लिये रंग मंडप की एक बगल यात्रियोंके निकलने के वास्ते दूसरा दरवाजा निकलवा दिया जावे.
१४ मन्दिरके बाहिर और कोट के अंदर जो दूकानें हिन्दू, मुसलमान, हलवाई वगरहकी लगती है उन दूनोंको वहांसे उठाकर यातो कोट बाहिर लगाई जावे या टांके और बारीकी दीवारकी तरफ लगाई जानें क्योंकी इन दूकानोंके मोजुदा स्थानपर रहनेसे पूजाकरने वाले यात्रि हिन्दू मुसलमान और विना स्नान किये हुये मनुष्यों से स्पर्श होकर फिर पूजा करते हैं. भारी असातनाका कारण है.
यह बड़ा
१५ स्त्री वर्ग जो कोट के नीचेही टट्टी बैठजाती हैं ठीक नहीं है मर्दों और स्त्रियों के टट्टी के मैदान अलहदा अलहदा कायम करदिये जायें.
हम आशा करते हैं कि ऊपर लिखी हुई बातोंपर लक्ष दिया जाकर शीघ्र ही बन्दोबस्त किया जावेगा तो आयंदा और और बातोंकी सूचना देखेंगे कि जिनका इन्तजामभी बहुत ही जरूरी होगा.

Page #400

૧૯૦૫ ]
હવે કરવું શુ ?
·
હવે કરવું શું !
(અંક ૧૦ પૃ. ૩૪૭ થી ચાલુ.)
(લખનાર-મેાતીચંદ ગીરધરલાલ કાપડીયા, બી.એ. કેળવણી અને ખાસ કરીને ચાલુ જમાનામાં કેળવણી આપવાથી, તેના વધારાથી કાનફરન્સના માટે તે કેવી હાવી જોઈએ અને તે બાબતમાં કેવાં કેવાં જરા વિચાર કરીએ.
૩૦
એલ.એલ. ખી. મુખઇ.) ઉપયાગી રાજકીય ભાષાની ઉદ્દેશ પાર પડે છે તેથી હવે સાધનોની જરૂર છે તે પર
કેળવણી એ પ્રકારની છે તે આપણે ઉપર જોઈ ગયા. મગજની કેળવણી અને અતઃકરણની કેળવણી મગજની કેળવણીથી યાદશકિત, તર્કશકિત, પ્રથક્કરણ શકિત, સમીલન શકિત વિગેરે ખીલે છે; ખીલે છે એટલે કે સત્તારૂપે રહેલી શકિતઓને પ્રકટપણે આવિભાવ થાય છે; જ્યારે અંતઃકરણની કેળવણીથી સદસદ્વિવેક, કાર્યાકાર્ય ભાન, વર્તનનું સ્થાપન, જીવનના ઉદ્દેશ વિગેરે ભાવના ખીલે છે. આ અને પ્રકારની કેળવણીની જરૂર છે. એકલી મગજની કેળવણીથી અનેક અકાર્ય થઈ જવાને સભવ રહે છે અને કેટલીકવાર કેળવાયલાપર આ જમાનામાં આક્ષેપ થાયછે તે મગજની ખીલવણી સાથે નૈતિક કેળવણીની પશ્ચાતતાને આભારી છે. વળી જે એકલી નૈતિક કેળવણી આપી હોય તે તર્ક શિત વગર ગાડરીયા પ્રવાહ જેવુ... વર્તન થાય છે અને એથી પણ જીવ જેવા લાભ થતા નથી. સમષ્ટિ તથા વ્યકિતના લાભ માટે તેટલા માટે ખાસ જરૂરનું છે કે દરેક અભ્યાસીને માનસિક અને નૈતિક કેળવણી મળે. નૈતિક કેળવણીના મહેાળા અર્થમાં ધાર્મીક કેળવણીના સમાવેશ થઇ
જાય છે.
માનસિક કેળવણીનાં સાધના ઉત્પન્ન કરવાની બહુ જરૂર છે. ચાલુ જમાનામાં વ્યાપાર, ઉદ્યોગ કે વકીલાત વિગેરે કાઈ પણ ધધામાં તે મેળવવા માટે તેની ખાસ જરૂર છે. જે અલ્પ વ્યાપાર આપણી કામના હાથમાં રહ્યા છે તે જાળવી રાખવા માટે પણ કેળવણીની જરૂર છે. એવાં સાધન ઉત્પન્ન કરવાની વિશેષ જરૂર એટલા માટે છે કે વખત જતાં કેળવણી મેાંધી થતી જાય છે. ગરીબ વર્ગ ી તથા પુસ્તકાના ખરચ અને ગુજરાનના સાધના એક સાથે કરી શકતા નથી અને ધનવાન વર્ગના બાળકેા મહેનત કરી અભ્યાસ કરવાની દરકાર કરતા નથી ગરીબ અને મધ્યમ વર્ગ ને અભ્યાસ કરે તે ભુખે મરે અને પ્રેમપર નિવાહ કરે એવા વખત આવી લાગ્યા છે અને ધનવાન વર્ગ ન ભણે તેા અરસ્પરસ થયામાં અથવા મેજ શાખમાં જીવન તુચ્છ કરી ધનનેા નાશ કરે છે અને પતિ ગરીબની પતિ પર ઉત્તરી જાય છે. મધ્યમ વર્ગના લાકે ભણી શકે તેટલા માટે વારવાર ખેલાતી નીચેની સુચનાઓ ધ્યાનપર . લેવાની ખાસ જ છે. જરૂર
આપણી કામ અત્યારે જે સજોગોમાં છે તે વખતે તેને સ્વત ંત્ર જૈન કાલેજની લકુલ જરૂર નથી. કાલેજ જો એલ્ફીસ્ટન કોલેજ કે સેન્ટ જેવીયર જેવી
.

Page #401

જેન કેનફરન્સ હરેડ.
નિવેમ્બર કોલેજો સાથે હરીફાઈ કરી શકે તેવા પ્રોફેસરોને પિતે લાવી શકે તેવી સ્થિતિમાં
જ્યારે જન કેમ હોય ત્યારે જ વિચાર કર. વળી એવી કોલેજમાં અભ્યાસ કર નારાઓને બીજી કેમના વિદ્યાથીઓની હરીપ્રાઈ અને અનુકરણને અવકાશ રહેતો નથી તે મોટો ગેલાભ છે. તે ઉપરાંત કોલેજ નીભાવવા માટે ઓછામાં ઓછા પંચોતેર હજારનો વાર્ષીક ખરચ થવા જાય છે. વળી કોલેજથી જે લાભ મેળવવાની ધારણા છે તેજ લાભ તેથી વધારે સારા આકારમાં છેડે ખરચે મળી શકવાનાં સાધન ચજી શકાય તેમ છે.
જે મેટો ખરચ કરી તંદુરસ્ત જગાએ એક સારી બોડીંગ કરવામાં આવે તો તે પાછળ સારા મુકામ માટે મુંબઈ શહેરમાં રૂપીઆ એક લાખ ખરચ કરે જોઈએ. બોડીંગ માટેની જગામાં ઘણી બાબત યાદ રાખવાની છે. હવાવાળી જગા હેવી જોઈએ, તેની નજીકમાં ગડબડ ન હોવી જોઈએ, લ-તે તંદુરસ્ત હો જોઈએ,
જ્યાં આવવાનાં સાધને ટામ, ટ્રેન ગાડીનું સ્ટેશન નજીકમાં હોવાં જોઈએ. આવા પ્રકારની તંદુરસ્તીના સર્વ નિયમથી યુકત બેડીંગને ખરે અર્થ ત્યારેજ ફલિત થાય છે કે જ્યારે તેમાં ખાવા પીવાનું મત આપવામાં આવે. મુંબઈ શહેરમાં આપણે જે બોડીંગની યોજના કરીએ છીએ તેમાં જે ૩૦ વિદ્યાર્થીઓને બોર્ડર તરીકે રાખ્યા હોય તે તેઓને ખાધા ખરચ, કોલેજ ફી અને પુસ્તક ખરચ મળી સરાસરી વાર્ષીક ખરચ દરેક વિદ્યાથીએ બસે રૂપિયા ગણતાં છ હજાર રૂપિયા થાય અને તેના સુપ્રિન્ટેન્ડેન્ટ તથા લાયરી વિગેરેને ખરચ ગણતાં વાર્ષીક કુલ ખરચ આઠ હજાર થવા જાય છે. હવે આવા ત્રીશ વિદ્યાથીઓ સાથે વિશાળ મુકામમાં બીજા ત્રીશ વિદ્યાથીએ પિતાના ખરચે (Paving Boarders તરીકે) ત્યાં રહી શકે. વળી કેટલાક વિદ્યાર્થીઓને લાયકાત પ્રમાણે અડધી થિી દાખલ કરી શકાય અને કેટલાકને સ્કોલરશીપ દ્વારા પણ મદદ કરી શકાય. આવી રીતે કરવા ધારેલી બેડીંગ માટે મુકામના એક લાખ રૂપિયા ઉપરાંત બેથી ત્રણ લાખનું નીભાવ ફંડ જોઈએ. હવે ત્યાં શું થાય તે વિચારીયે. આવી બોડીંગમાં વિદ્યાથીઓને દરરોજ એક કલાક ધર્મનું જ્ઞાન આપવામાં આવે, ત્યાં તેમને જૈન ધર્મના ઉચા તત્વોનું રહસ્ય સમજાવવામાં આવે અને ત્યાં તેમનાં માનસિક તને ખીલવવાને યત્ન વિદ્વાન અને અનુભવી તેમજ સુશિક્ષિત માણસની દેખરેખ નીચે કરવામાં આવે, તે ભવિષ્યમાં તેઓ નૈતિક અને ધામક જ્ઞાનના અભ્યાસી થઈને બહાર પડી પોતાની જાતને કોમને અને દેશને મહા લાભકારી નીવડે છે. બેડીંગમાં દેરાસર વિગેરેની જોગવાઈ હોય અને ભક્યાભઢ્યના વિવેકથી હાલના સાયન્સ પ્રમાણે પણ કેટલે પાયદો ? થાય છે, તેની વિચારણું પૂર્વક તે સંબંધી ઉપદેશ અને સંસ્કાર પાડવામાં આવે, તે હાલની કેળવણીમાં બાલ્યાવસ્થાના સંસ્કારની જે ખામી જણાઈ આવે છે તે પરી પડે. વળી બોડીંગની અંદર એક કેમના બંધુઓ વસતા હોવાથી બ્રાતૃભાવ -વધે છે અને ભવિષ્યમાં તેના ઉપાસકે જે કોઈ મોટી જના હાથ ધરવા માંગે છે એકદમ જોડાઈ શકે છે. એ ઉપરાંત કેમના ખચે ભણેલા વિધથીના મનમાં

Page #402

૧૯૦૫]
હવે કરવું શું? બાલ્યાવસ્થાથી જ એક જાતનું કે મને માટે માન અને કેમ તરફ ફરજનું ભાન રહે છે અને આપણે અભ્યાસ કરીને જે પરિણામ મેળવવા ઈચ્છીએ છીએ તે એ જ છે મહેરબાન હેરડના સંપાદકે જન કોલેજની જરૂરીઆતના સંબંધમાં એક લેખ લખ્યું હતું અને તેને ત્યાર પછી મ. પરેખ જેવા સમર્થ વિદ્રાને ટેકો આપે. હતા, પણ વિચાર કરવાથી સ્પષ્ટ જણાશે કે કોલેજ કરવાની યેજના પરચાળ છે, કેમને માથે મેટા બાજા સમાન છે અને જ્યારે તેને લાભ અચેકસ છે, ત્યારે તે નાથી મેળવવા ધારેલા લાભ બેડ થી અવશ્ય મળે તેમ છે. | મુંબઈ શહેરમાં બે ડીંગ કરવા સારૂ શેડ ગેમલભાઈ મુલચંદ તરથી સારી રકમ, મળી છે એમ પેપરમાં વાંચ્યું છે. જે ઉકત નિયમ ધ્યાનમાં રાખી ફ્રી બેરે રાખવાને, વશાળ નિપમ લ પર લેવામાં આવશે તે શ્રી જૈન કેનિફરન્સનો એક મહાન હેત પાર પડશે. આ બાબત ઘણી અગત્યની છે. ઘણા ખાતાઓમાં ખરચ કરવાને છે પશુ અત્યારે એવા પ્રકારને ખરી મજબુરીથી કરવાની જરૂર છે. કે જે ખરચીને પરીણામે આવતે જમાને બધા સવાલે પિતાની મેળેજ ઉપાડી લે. બેડીંગ જેવી મડાન જન હાથ ધરવામાં અનુભવીયેાની સલાહ અને ધનવાનની મદદની બહ જરૂર છે. મુંબઈ શહેર જૈન કેમનું અને આખા હિંદુસ્તાનનું મધ્ય બિંદુ છે, ત્યાં ઘણું મોટા પાયા ઉપર બેડીંગ હેવાની જરૂર છે. ત્યાં બેઠગ થવાથી આખા દેશના જનોને લાભ મળશે એ નિઃસંદેહ જેવું છે. એક એવી જના હાથ ધરવાની જરૂર છે કે જેથી બડગ માટે મોટું પૂરું થઈ જાય. એ બાબતમાં ખરચ કરે તે નિરાશ્રિતને આશ્રય આપવા જેવું છે કારણ કે તેથી પરપરાએ અનેક નિરાશ્રિત થતાં બચે છે; એનાથી જીવદયા સચવાય છે, કારણકે એના ઉપાસકે ધર્મરાગી થશે, એનાથી જ્ઞાનને ઉદ્ધાર થશે, એનાથી મંદિરનો ઉદ્ધાર થશે, એનાથી સાંસારિક રિવાજે સુધરશે, એનાથી ધાર્મીક આસ્થા મકકમ પાયાપર બંધાશે અને પરિણામે એમાંથી બને ભવ સુધરશે.
મુંબઈ શહેરમાં મોટા પાયા પર બે ડીંગની જરૂર છે, તેમજ બીજા શહેરમાં પણ કોલેજ હોય ત્યાં મુકામની જરૂર છે. ભાવનગરમાં વિદ્યાર્થીની સગવડ સારૂ ત્યાંના શ્રી સંઘ તરપૂથી આવા મુકામ હવાવાલી જગાએ તૈયાર કર્યો છે અને તેને લાભ વિદ્યાથીઓ સારી રીતે લે છે. તેવીજ રીતે વડોદરા, અમદાવાદ, અજમેર, અલ્લાહબાદ, કલકત્તા વિગેરે શહેરોમાં પણ કોર્ટર્સ થવાની જરૂર છે. એ બત સ્થાનિક છે અને સ્થાનિક આગેવાન ધારે તો એ છે ખરચે ભેજના કરી શકે અને તે અમલમાં પણ મુકી શકે. જે મુકામ તૈયાર થાય મધ્ય બિંદુ આપણા હાથમાં આવી જાય, ત્યાર પછી કી બર્ડ રાખવા માટે ગામના અમુક અમુક ગ્રહસ્થાને આગ્રહ કરી શકાય, એટલે કે અમુક વિદ્યાર્થીને સઘળે ખર્ચ એક ગ્રહસ્થ આપે એવી ગોઠવણ થઈ શકે, મેટું ફંડ ન બને ત્યાં સુધી મુંબઈમાં પણ ઉપરની હકીકત ખાસ લક્ષ્યમાં રાખવાની જરૂર છે.

Page #403

૩૭e
જેને કોનફરન્સ હરેડ.
નિવેબર બેડીંગથી લાભ કેટલા છે તે અત્ર પુનરાવર્તન કરવાની જરૂર નથી, પરંતુ જ્યાં સુધી એવા પ્રકારની બેડીંગ ન થાય ત્યાં સુધી સ્કોલરશીપ આપવી. ઓલરશીપમાં જે હરીફાઈનું તત્વ દાખલ કરવામાં આવ્યું હોય તે બેવડો લાભ થાય છે. એક તે હરીફાઈને લીધે વિદ્યાર્થી પિતાને અભ્યાસ બહુજ સારી રીતે કરે છે, તેમાં મહેનત લે છે, ખંત રાખે છે અને સર્વ હકીકત સમજવા યત્ન કરે છે. એ ઉપરાંત બેડીંગમાં રહેવામાં માનભંગ સમજનારા પણ ઉત્સાહથી અભ્યાસ કરી તેને લાભ લઈ શકે. આ વર્ગ મોટી સંખ્યામાં છે અને તેઓને કેળવણી આપવામાં સ્કોલરશીપની ખાસ જરૂર છે.
પ્રાથમિક અભ્યાસ માટે બહુ ખરચ કરવાની જરૂર નથી. એનું કારણ એ છે કે માબાપ ગમે તેમ કરીને પણ બાળકોને પ્રાથમિક કેળવણી આપે છે. પ્રકત અશેષ કર્તવ્ય એટલું જ રહે છે કે તેઓને સાથે સાથે ધામીક કેળવણી મળે એવા પ્રકારની શાળા ઉઘાડવી. ચાલુ અભ્યાસની પદ્ધતિથી ધામક સંસ્કાર થવાનો પ્રસંગજ આવતું નથી અને તેથી ભણેલાઓને માથે ધર્મપર અનાસ્થાને આરોપ વ્યાજબી થાય છે. અભ્યાસક્રમ બજારૂપ નહેવા સાથે લાભકારી હોવા જોઈએ. હાલમાં પાઠ શાળાઓમાં શરૂઆતમાં પ્રતિક્રમણ ગેખાવવામાં આવે છે તે લાભકારી છે કે ન હો પણ નૈતિક ને ધામક કેળવણીથી આપણે ફરજના ભાનની જે અસર ઉત્પન્ન કરવા માંગીયે છીયે તે તે મુખપાઠથી થતી નથી એ સ્પષ્ટ છે. એટલા માટે સાદી શિક્ષાએ સાદા દ્રષ્ટાંતેની ઉપયોગી પણ સહેલી ચેપડીઓ અને તે પણ અભ્યાસના પ્રમાણમાં ચડતી ઉતરતી મેળવવા વિદ્વાનને ભલામણ છે. નિશાળના અભ્યાસ ઉપરાંત આવી પાઠશાળાઓમાં જે દરરોજ અરધો પોણે કલાક અભ્યાસ કરાવવામાં આવે છે, નિશાળની કેળવણીમાં જે ઓછાશ રહે છે પુરી થઈ જાય. આશા છે કે પન્નાલાલ બાબુના રૂપિયાની વ્યવસ્થા કવા માટે બંધાયેલા મુકામમાં કેવા પ્રકારને અભ્યાસ કરાવ એ સવાલને તેના જવાબદાર ટ્રસ્ટીઓ નિર્ણય કરે તે પહેલાં અનુભવીઓની સલાહ લઈ ઉપરની હકીક્ત લક્ષ્ય પર લેશે. - સાથી વધારે અગત્યની ભલામણ માબાપને કરવાની છે. પિતાના બાળકની જીદગી સુધારવી એ તેમની ફરજ છે. પિતાના પુત્ર પ્રમાણિકપણે નિર્વાહ કરી શકે એવી સ્થિતિમાં તેઓને મૂકવા એ પ્રત્યેક પિતાની પ્રથમ ફરજ છે. જ્યારે મોટો વારસો (ધનને) આપી જવાની ફરજ કઈ પિતાને માથે નથી, ત્યારે જીવન વ્યવહારના એગ્ય સાધન જ આપી વ્યવહાર કુશળ બનાવવાં એ પ્રત્યેક માબાપને ધર્મ છે. કેળવણીના વિષયમાં એગ્ય રીતે ધ્યાન આપવાથી માબાપની પૂરજ બરાબર બજાવાય છે. નિશાલની કેળવણી આપવા ઉપરાંત ઘેર નીતિ અને ધર્મનાં સંસ્કારનું આરોપણ કરવાથી આ પૂરજ લગભગ પરિપુર્ણ થાય છે. જે સમજે તેને માટે આ છેલા વાક્યમાં જોઈએ તેટલું કહેવામાં આવ્યું છે.
જેટલી જરૂર પુત્રને કેળવણી આપવાની છે તેટલી જ જરૂર પુત્રીને કેળવણી

Page #404

૧૯૦૫ ] હવે કરવું શું ?
૩૭ આપવાની છે. સ્ત્રી કેળવણી સંબંધમાં અત્યંત બહુ બેલાયું છે તથા લખાયું છે. અત્ર એટલું જ કહેવાની જરૂર છે કે તેથી બહુજ લાભે છે. કેનફરંસની બાબતમાં શું કરવું એ સવાલનો જવાબ ટુંકા વખતમાં ભવિષ્યની પ્રજા આપી શકે એવી સ્થિતિમાં તેઓને મુક્વાની આપણે આપણું પૂરજ સમજતા હોઈએતે અત્યારની બાળાઓને એકદમ સુશિક્ષિત બનાવી દેવી કે જેથી તેઓ માતા અને ઘરના શિરછત્ર વડીલ તરીકે ઉચ્ચ સંસ્કારવાળા પુત્રોને કેમ સમક્ષ બહાર પાડી કેમનું ભવિષ્ય સુધારે. આ સવાલ સર્વથી વધારે અગત્યનું છે.
કેળવણીને અંગે સંસ્કૃત કેળવણી, ધામક ઉપદેશક, ફાઈલેલેજીકલ રીસર્ચીસ (જુના વખતના ઇતિહાસ લેખે વિગેરેની શોધ ખેલ), મોટી લાઈબ્રેરીનું સ્થાપન વિગેરે વિગેરે અનેક વિષયે છે, પણ તે ચાલુ વિયયની સાથે અપ્રસ્તુત છે. આ લેખની મતલબ એ છે કે કેળવણી અને સમજણ એવા પ્રકારની આપવી જોઈએ કે જેથી પ્રત્યેક વ્યકિત પિતાની ફરજ શું છે એ સમજતાં શીખે, સમજે અને તેમને લગતા દરેક કાર્યોમાં પોતાની સ્થિતિ શક્તિ અને સંજોગાનુસાર પિતાને ભાગ આપે. પછી દરેકના મનમાં એમજ રહે કે આપણી ફરજ છે અને અત્યારે જનરલ સેકેટરીઓ અથવા પ્રાંતિક સેક્રેટરીઓની ફરજ છે એ ખોટે ખ્યાલ કરી છેડા અપવાદ સિવાય લગભગ આખી કોમ બેસી રહી છે અને દરેક રવિવારે જૈનમાં બીજા માસિકમાં શું આવે છે તે વાંચીને ઉંચુ જોવામાં તેની પરિપુર્ણતા થઈ જાય છે એ સ્થિતિને છેડે આવશે-ઉલટાઈ જાશે. પછી જનરલ સેક્રેટરીના એક ફરમાન ઉપર આખી કોમના અંતઃકરણ એક સાથે એક દિશામાં એકસંપથી કામ કરશે અને તે સ્થિતિ પ્રાપ્ત કરાવવી એજ આગેવાનું કર્તવ્ય છે, એમાંજ જવાબદારીની પરિપુર્ણતા થાય છે અને પ્રત્યેક નેતાનું એજ દ્રષ્ટિ બિંદુ હોવું જોઈએ. કેળવણીથી આ ઉપરાંત આડકતરી રીતે તે બીજા અનેક લાભ થશે એ પર વિવેચન કરવાની જરૂર નથી, પણ જે પશુ જીવનમાં માનુષી જીવન જીવવાની ઈચ્છા હોય, જે સંસારમાં રહી મોક્ષ સુખની વાનકી લેવાની ઈચ્છા હોય તે જ્ઞાન–કેળવણું એજ ઉપાય છે.
આ સિવાય ઉપદેશથી પણ ઘણે લાભ થાય. કેળવણીનાં ફળ મેળવતાં એછામાં એ છો ત્રીશ વરસ જશે દરમ્યાન મુનિ મહારાજે ફરજનું જ્ઞાન આપે તે પુસ્પીટ (પાટ પરથી નીકળતા શબ્દોમાં જે અસાધારણ માન શ્રાવકોના હૃદયમાં હજુ વસેલું છે તેમાં બહુ વધારે થાય. ફરજનું ભાન આપવું એ કેનYરંસને ખાસ ઉદેશ છે અને મુનિ જીવનનું એ એક અચલિત સાધ્ય બિંદુ છે. એવી રીતે મુનિ મહારાજાએ આ બાબત જ્યારે ઉપાડી લેશે ત્યારે કેનરસનું કાર્ય નિયમના વર્ગમાંથી નીકળી જશે
કામ ઘણું છે, વાટ વિશાળ છે, સાધ્ય બિંદુરૂપ દિપક બહુ દૂર છે, તેના દૂરથી કિરણો દેખાય છે, પણ ડુંગર જોઈને ડરવાનું નથી, સમુદ્ર જોઈને અટકવાનું નથી. એક કેઈને નથી માટે ડુંગર પાંચ મિનિટમાં ચડી જવાશે, એક સ્ટીમરથી

Page #405

३७२
जैन कॉनफरन्स हरैल्ड,
[नवम्बर
અગાધ સમુદ્રના પાર પામી શકાશે. એને માટે વ્યકિમાં ફરજનુ જ્ઞાન વધારવુ‘ આગેવાનોએ નિસ્પૃહ વૃત્તિ રાખવી, માન કરતાં કામ ખાતર કામ કરવું, પોતાની માટી જવાબદારી અને સાધ્ય ધ્યાનમાં રાખવું, મોટાઈ કરવામાં મહાલાભ તેમજ મહાનુકશાન છે એ લક્ષમાં રાખવુ, અને માન કે એવા બીજા કોઈ પણ સ્થુળ બદલાની આશા વગર કાર્ય રેખા અંકિત કરવી, યોજનાએ કરવી, ચેાગ્ય સલાહ લેવી અને વીરના શાસનના વિજય ડકા વગાડવા. ભવિષ્ય સારૂ છે એ નિઃસંદેહછે, પણ તેને ખાદી કાઢવા માટે અસાધારણ પ્રયાસની જરૂર છે.
जैन यंग मेन्स एसोसिएशन ऑफ इन्डिया की ओर से सर्व जैनी जाइयों से प्रार्थना.
प्यारे भाइयो !
आप अच्छी तरह जानते हैं कि इस समय हमारी समाजको दो वस्तुओं की बड़ी आयइयक्ता है. एक मेल अथवा ऐकवता और द्वारा पारस्परिक सहायता अथवा मैत्रीभावसे कार्य करना. इन दोनों के अभाव से होनेवाले बुरे परिणाम समाचार पत्रोंद्वारा पूर्णतया प्रगट किए जा चुके हैं. इसीका एक बुरा परिणाम यह है कि हमारे कई जाति हितैषी उत्साही भाइयोंका परिश्रम तथा शक्ति व्यर्थ सामाजिक और धार्मिक झगड़ों में नष्ट हो रहे है. यदि आज हम हिल मिलके कार्यकरना प्रारंभ करें तो जो लौकिक झगड़े-जैसे मुकदमे बाजी वगैरह - आज हमारी समाज में दिखाई देते हैं वे एकदम बंद होजावें, और फिर हमारी उन्नति कैसे शीघ्र होती हैं। उसका विचार आपही करलें.
इन्हीं आपसी झगडों का एक बुरा परिणाम यहभी है कि अन्यधम स्वतंत्रतापूर्वक बिना रोकके हमारे पवित्र तथा प्राचीन धर्मपर आक्षेप कर रहे हैं. इतनाही नहीं वरन कई असभ्य द्वेषी मनुष्यतो वहांतक बड गए हैं कि, हमारे तीर्थकरोकोभी गाली देते नहीं लजाते. भाइयो! हम विश्वासपूर्वक कहते हैं कि, यदि इन आपलके झगड़ों का शीघ्र अन्त न हुआ, तो ए लोग औरभी स्वतंत्रता से ऐसा करने लगेगे.
उपर समाजकी जिस दुर्दशा की ओर संकेत किया गया है उसको सर्वसाधारण नहीं जान सकते. अशिक्षित तो उसपर विश्वासही नहीं करेंगे बरन इस कथनको पढ़कर उसकी ओर परन्तु हमारा कर्तव्य है कि हम अपनी आंखें खोलकर जातिकी वास्तविक दशा देखें,

Page #406

१९०५] ‘सर्व जैनी भाइयों से प्रार्थना.
३७३ इस दुर्दशाके कारणोंका विचार करें और एक्यतापूर्वक इन कारणों को दूर करनेका प्रयत्न करें तथा वर्तमान प्रणाली धर्म व जाति का सुधार करें.
भाईयो ! हमारे अन्य देशबान्धवों की ओर देखिये वे किस प्रकारसे अपने २ धर्म तथा जातियों की उन्नी लीये प्रयास कर रहे है. किस प्रकारसे वे देशकी नाना जातियों को जातीयताके एक सूत्रसे बांधकर देशमें राष्ट्रता पैदा करनेका प्रयत्न कर रहे हैं. जिस समय देश हितैषियों का ध्यान देशकी एक्यता की और झुका है उस समय यह देखकर हमें बड़ा शोक होता है कि हमारी जैन कोमके दोनों संप्रदाय अथात् दिगंबरी और श्वेतांबरी आपसमें एक्यता करके सुधार नकर. हम देखते हैं कि दोनों संादायों के एकही सिद्धांत है. यदि कुछ अंतर है तो वह कुछ अधिक महत्वका नहीं है भेद केवल व्यवहारका है. हम दोनों उन्हीं चौबीस तिर्थकरोंको पूजते हैं. हमारे प्रधान सिद्धांतभी एकही हैं फिर हम नहीं कह सकत कि क्यों हमें हिल मिलकर न रहना चाहिये ? हम यहभी मानते हैं कि समय पड़नेसे हम री कोमके दो भग हो गयेये आज वह समय नहीं है. यदि मानभी लिया जायकी हमारे सिद्धांतों में कुछ अंतर है, परन्तु इससे यह नहीं सिद्ध होता कि हमें एक्यतापूर्वक काम न करना चाहिए. इस बामें हो पश्चिमके वैज्ञानिकोसें शिक्षा लेना चाहिये. उनके सिद्धांत प्रथक् होते भी वे एक दूसरेसे प्रेम करते हैं और मनुष्य जातिकी भलाइके लिए हिलमिलकर विज्ञानकी उन्नति करते हैं अतएव हमेंभी हिलमिलकर कार्य करना चाहिए. __हम यह स्वीकार करते हैं कि एक संप्रदायवाले अपने पूर्वजों के समाज पूजाकी प्रणालीकों छोड़ दसरी संप्रदायकी प्रणाली स्वीकार न करना चाहिये, परन्तु हम कहते हैं कि वे चाहे उस प्रकारसे पूजन करें, पर ऐसे कई कार्य क्षेत्र हैं जिनमें दोनों संप्रदायवाले मिलके काम कर सक ते है और जैन जासिकी उन्नति कर सकते हैं. सामाजिक सुधार, लौकिक उन्नति और पश्चिमी विद्वानों के जैनधर्म संबंधी कुविचारों को दूर करना इत्यादि ऐसे कार्य हैं कि जिनसे दिगंबरी तथा श्वेतांबरी दानोंका समान संबंध है और जो केवल दोनों के ऐक्यसेही किए जा सकते हैं. इसी एक्यता और मित्रता उत्पन्न करनेके अभिप्रायसे जैन यंगमेन्स एसोसिएशन कायम की गईभी, परन्तु शोक विषय है कि कई सज्जनोंने उसके उद्देश्यको नहीं समझा अथवा उलटा समझ लिया. इसीसे सर्व साधारणने उसको केवल दीगवरी सभा समझली यह उनकी भूल है. सभाके नियम और उद्देश्योंके देखनेसे आपको जान पड़ेगा न तो यह सभा केवल दिगंबरियों के लिए है और न केवल श्वेतांबरियों के लिए है, परवह समग्र जैनजातिकी भलाई के लिए स्थापित की गई है. गतवर्ष सभाके वार्षिकोत्सव पर ऐक्यताका प्रस्ताव Resolution पास करके, दोनों संप्रदायों के नेताओंसे पत्र व्वयहार करके और अंग्रेजी "जैनगजट के द्वारा दिखा दियागया है कि सभा दोनों संप्रदायों के मिले हुए परिश्रमसेही जातिकी उन्नति करना चाहती है.

Page #407

३७४ मैन कॉनफरन्स हरैड. .
[नम्बर गतवर्ष तक बहुत थोडे श्वेतांबरी भाई समानें शामिल थे. इस वर्ष मि. गुलाबचंद दहा मि. उमरावसिंग टंक और अन्यभद्र पुरुषांने पत्रोंद्वारा सभाके साथ सहानुभूति प्रगट करते हुए सभाकी आवश्यक्ता को स्वीकार किया है. मि. गुलाबचंद ढहाने हमें विश्वास दिलाया है कि शिक्षित श्वेतांबरी ऐक्यताके पक्षमें हैं. __भाइयो ! हम आपसे प्रार्थना करते हैं कि आप इन बातोंपर विचार करें और यदि योग्य समझेंतो समाके सभासद होना स्वीकार करें. सभाका वार्षिकोत्सव इस वर्ष सहारनपुरमें ता. २५ और २६ दिसेंबरको होगा. आशा है कि आप आकर अपने विचारोंसे सभाको कृतार्थ करेंगे. विश्वासही आप इस प्रार्थना की और अवश्य ध्यान देंगे.
आपका कृपाभिलाषी और समानका सेवक,
चेतनदास, बी. ए. जनरल सेक्रेटरी-प्रयाग.
नैनियोंके साल तमामकी सखावत वगरहके हिस्सारके
प्रगट होनेकी आवश्यक्ता. पिछले समयसे इस वक्तका समय कुछ और रंग ढंगका है और उस रंग ढंगके मुताफिक अपना वर्ताव होना मुनासिव है. क्योंकि नदिके प्रभारें बहनेशला ठीक रस्तेपर चलता है इवर उधर टक्कर नहीं खाता न इधर उधर चलने वालोकी जैसे उसको पश्चाताप करना पडता है. देखा देख और होडाहोडसे कामभी नियादा होता है और कुछ हिम्मतभी बंध जाती है. हमारे घरका हाल हमको भली प्रकारसे मालूम हो जाने के इरादेसेही डाईरेक्टरीका काम गर्मागरमीक साथ चलाया गया है. बम्बईके कारपोरेशननें कई कारणोंसे सन १९०१की मर्दुम शुमारीको खास वम्बई शहरके लिये सही और ठीक न समझकर विचार किया है कि उस शहरकी मर्दम शुमारी फिर की जावे जव. लाखों रुपयोंके खर्च
को उठाकर सरकारको तरफसे हर दस साल मईम शुमारीले फायदेमंद नतीने निकाली जाते हैं इसही तरहपर किसी खास समाज, फिर्के या धर्मकी तरफसे अपने समाज, फिर्के या धर्म के बाबत कार्यवाही की जावतो उस समान, फिर्के और धर्मको अवश्य फायदा पहुंचता है. कुल हिन्दुस्थानके जैनियोंकी डाइरेक्टरी जब सम्पूर्ण तय्यार होजावेगी उस वक्त कुछ फायदा देगी परन्तु इस समय हमारा यह अभिप्राय है कि सन १९०५ के अंदर जो जो शम काय जैन समाज में हुवे हों उनका सबको हाल दरयाफत किया जा कर इस पत्रद्वारा

Page #408

१९०१]
जैनियोंके साल तमामकी सखावत.
३७५
उनको प्रगट किया जाये ताकि उनपर कुल समुदाय लक्ष्य देकर अपना कोम और धर्मकी आगामी व्यवस्था पर विचार करें.
हमारे पालके मुवाफिक नीचे लिखी हुई बातका हाल अवस्य मालूम होना चाहिये:
( १ ) धर्मादा कि जिसमें शामिल है अनाथाश्रम, निराश्रिताश्रम स्वामिवात्सल्य, जीर्ण मन्दिरोद्वार, जीर्ण पुस्तकोध्दार, नये मन्दिरकी तामीर, पूजनकी व्यवस्था, पुस्तकालय स्थापन, तीर्थयात्रा व साधू मुनि दर्शणार्थ गमन, अठाई महोत्सवादि धर्म महोत्सव, उज्जमणा, सात क्षेत्र में द्रव्यका व्यय, विद्यादान, प्रभावना, विद्यालय, औषदालय, बोर्डिंगहाउस, कीर्तिदान, बिंब प्रतिष्टा, धर्मशाला, उपाश्रय, संघ निकालना, पांजरापाल, जीवदया, किसी शुभ कार्यमें चंदा, आरति, पक्षाल और प्रथम पूजाके घृतकी बोली वगरह वगरह.
( २ ) जैन धर्मको किस किस साधू, साधवि, श्रावक, श्राविका के उपदेशसे किस किस समय और कहांपुर अन्य कितने मनुष्योंने अंगीकार किया और उनके साथ जैन समुदायका व्यवहार किस मुवाकिक रहा.
(१) जैन समुदायमें से कोन कोन किस किस वक्त किस किस कामके लिये हिंदुस्थानको छोड़कर अमेरीका, यूरोपादि प्रदेशों में गये और किसकिस जगह कितने कितने दिन ठहरे, वहां पर खान पानका और धर्मका आचार विचार किस ढंगपर रखा और आचार विचार शुद्ध पाला होतो उसमें क्या क्या दिक्कों पेशआई, परदेश गमनसे क्या क्या नफा नुकसान हुवा, और हिन्दुस्थान में वापस आनेपर उनके साथ जैन समुदायनें क्या बर्ताव किया.
( ४ ) जैन समुदाय में किसकिस यूनिवरसिटीके कोन कोनसी परीक्षा में किस किसनें किस दर्जेसे पास करके कोन कोनसी डिगरी हासल की, मसलन एम. ए., एलएल. बी; एल, एम, एंड, एस; एल, आर. सी. पी; एल. सी. ई. वगरह वगरह और इनाभ, वजीफा, मैडल वगरह क्या क्या हासल किया.
( ५ ) सरकारी अथवा रजवाडी ओहदोंपर कोन कोन किस जगह मुकर्रर हुवे और किस किसने ओहदे आवरू और तनखुहामें तरक्की पाई.
(६) सरकारसे या देशी राज्यसे किस किसनें क्याक्या इज्जात, आवरू, जागीर, इनाम वगरह पाई.
( ७ ) इस सालमें कोनकोन आगेवान धर्मात्मा, विख्यात साधू, साध्वि और श्रावक, श्राविकाका स्वर्गवास हुवा, और उनकी यादगार में क्याक्या शुभकार्य किये गये,

Page #409

३७६
जैन कॉनफरन्स हरेल्ड.
[नवेम्बर
( ८ ) किस किस साधू मुनिराजने धर्म और समुदायकी तरक्की के वास्ते क्याक्या उपाय किये.
( ९ ) किस किस जगह कोन कोनसे मंडल, सोसाईटी, सभा, वगरहनें कायम होकर क्या क्यों काम किया.
(१०) जैन विवाह रोधिके मुवाकिक किस किस प्रान्तमें कितने कितने लग्न हुवे और इसके खिलाफ कितने और जैन लन विविके जियादा प्रचारमै लानेकी क्या केशिश की गई. ( ११ ) खोटे रीति रिवाज किलकिल के उद्योगले कहाँ कहीं बंद हुने और आनंदा बंद करनेके लिये क्या उपाय किया गया.
यह फहरिस्त सिर्फ बतोर याददाश्त ऊपर दर्ज की गई है, इसमें और कई प्रकारकी बातोंका समावेश होसकता है. इस तरहकी खबर साल दर साल प्रगट होते रहने से जैन समुदाय की निश्चय होता रहेगा और जिलजिस जगह कभी देखनेनें आये उसके सुवारेका प्रयत्न कियाजाये तो थोडेही कालमें जियादा उन्नतिहो सकती है. इसलिये पाठक गणसे हमारी खाल प्रार्थना है कि वह इन बातों पर पूराव्यात देवेंगे और इन बातोंकाया और कई बातों का जिनका उनको इल्महो हमारे पास पूरावृतांत भेनंगे. लेखनें नो अपनी कोर्तिको बढाकर लिवाजाने न न्यून करके लिखाजावे.
पाटन में चोथो कॉनफरन्स.
पाटन के संघनें अब बहूत तेजी के साथ कोनकरतके कामकाजको शुरु करदिया है. जुदि जुदि कमिटीयां नीमकर उनके द्वारा सब काम चलाते हैं. सभा मंडप के वास्ते पटन स्टेशन के नजदीक जो जमीन सेठ पूनमचंद करमचंद कोटालोंकी है वह पसंद की गई है. उसमें मंडपके खडे करनेकी जगह चांक दी गई है और इस कालके वास्ते तथा कुरलियों के वास्ते ठेका दे दिया है. मंडप इतना जंगी होगा कि जिसमें पात्र छ हजार प्रतिनिवि और विजिटर लोग बेठें सकें. मंडपका दरवाजा बहूत सुंदर बनाया जावेगा और सदर दरवाजह और मंडपके दरवाजहके बीच में दूब और दरख्त वगरह लग ये जाकर बागीचेकी सूरत बना दी जावेगी. मंडपके पासही एक टीनकी छावनका बडा मकान है उसमें प्रदर्शनार्थ चीजें रखी जावेंगी. इस कुशादा मकान में प्रभूकी प्रतिमा बिराजमान की जाकर उत्सव किया जावेगा बीचमें कनात लगाई जाकर प्रदर्शनकी चीजें रखी जायेंगी जिनमें खास करके जो प्राचीन भंडार पाटनमें है उनमें जो अमुश्य पुस्तकें ताड पत्रोंपर हैं वह सब उस प्रदर्शनमें रखी जायेंगी. इसके सिवाय जो साहब अपने अपने शहर, गांव या प्रान्तकी बनी हुई स्वदेशी चीजें नुमायश के वास्ते भेजेंगे वहभी उसमें रखी जायेंगी मसलन सांगानेरकी छपी हुई, छींटें रूमाल, डुप्पटे वगरह, चन्दनके खिलोणे, संगमर्मरके बरतन, मालपुरा के चक्में, बुधी वगरह मारोटकी रेजीयां इत्यादि

Page #410

१९०६ ]
पाटन में चोथी कॉनफरन्स.
३७७
स्वदेशाभिमानी सज्जन जोजो स्वदेशी चीजें भेजेंगे वह रखो जायेंगी. इस पाटनके कोनफरन्समें सामिल होनेसे धर्म और जातोन्नति के सिवाय बहूत पुरानी पुस्तकोंके दरशणका और स्वदेशी ची - जोंके देखनेका लाभ मिलेगा. मंडपमें जो पांच हजार कुरसियोंका इन्तजाम पाटनके संघने किया है यह उनकी चातुर्यका पूरा सबूत है क्योंकि हिन्दुस्थान के किसी प्रान्त में एसा कोई भी जैनी नही होगाकि जो इस मोकेपर पाटनमें हाजर न होकर प्राचीन पुस्तकोंके दरशण न करना चाहताहो. पान भंडार बहूत प्राचीन हैं जिनमें अपूर्व शास्त्र मोजूद हैं. अबतककी रूढीके मुवाफिक इन भंडारोंके रक्षकोंनें इन भंडारोको किसीको दिखलाना पसंद नहीं किया है परन्तु मुनिश्री कान्ति विजयजी के अथाग परिश्रमसे इस मोकेपर उन पुस्तकोंके दरशण हो सकेंगे.
कोनफरन्समें चर्च के लिये पाटनके संघने नीचेके विषयोपर विचार किया है और उनको जगह जगह भेजकर राय तलब की है और दरख्वास्त की है कि इनके सिवाय जो विषय इस वक्त उपयोगी हों या इनमें कमी बेशी करनीहो उसकी इत्तला फोरन दी जावे. विषय नीचे मुत्र चुने गये हैं:
--
१ केलवणीनें उत्तेजन आपवा क. धार्मिक
ख. व्यवहारिक
२
जीर्ण मन्दिरोद्वार
३ जैन प्राचीन पुस्तकोद्धार
४ जैन शालोपयोगी पुस्तकमालानी योजना और रचवा बाबत
५ प्राचीन शिलालेखो वगेरेनी शोध खोल
६ जीवदया
क. जीवोनी थती हिंसा तथा तेमना ऊपर गुजरतूं घातकीपणुं बनता प्रयासे अटका
ववा बाबत
ख. पांजरापोलो जे स्थलोप्पां होय ते सारि स्थितिमां राखवा तथा जे स्थले न होय ते स्थळे नवीन स्थापन करवानी योजना करवा बाबत.
ग. त्रस जीवनी अत्यंत विराधना पूर्वक बनतो चाजो उपयोगमां न लेवा बाबत घ. बीजा हरेक प्रयत्ने जीवदयाना कार्योंने उत्तेजन आपका बाबत
७
मुनि महाराजोंनी कोनफरन्स भरवानी खास अगत्यता बाबत.
८ दान, धर्मादा या शुभ वगरह खाताना हिसाबनो वार्षिक रोपोर्ट प्रसिद्धिमां लाववा बाबत.
९
स्वधर्मभाईयोंनें आश्रय
क निराश्रितोनें
ख. ग़रीबोने उद्योगे लगाडवा वगेरे प्रकारनी मदद आपवा चात्रत ग. कोनफरन्सना खर्चे हिंदुस्थान बाहरनी कला कौशल्यतामां प्रवीण थवामाटे जैन युवानो ने मोकलवा अने ते हुन्नरो जैन कोममां दाखल करवानी योजना करवा बाबत

Page #411

जैन कॉनफरन्स हरेल्ड.
[ नवेम्बर १०. प्राचीन सिस्टम प्रमाणे जैन लोकोनी अरसपरसनी तकरारनी दाद न्यायाधीश
मारफत नही लेतां लवादथी लेवा बाबत ११. हानी कारक रिवाजोः--
क. बाललग्न ( नानपणमां लग्न ) नहीं करवा बाबत ख. वृद्ध विवाह ( पुरुष बुढापामें लग्नकरे) तेनो प्रतिबंध करावा वावत ग. कन्याविक्रय ( दीकरीना पैसा लेवा ते ) नो अटकाव करवा बाबत घ. एक स्त्री छतां बीजी स्त्री करवानो प्रतिबंध करवा बाबत ङ. लग्न वगरह जैन विधिथी करवा बाबत च. मरण पााछलना जमणवारो बंध करवा बाबत छ.मरण पाछल रडवू कूटवू ओछू करवा बाबत ज. खोटां फर्जियात खर्ची कमि करवा बाबत झ. बीजा ने विशेष प्रकारना हानीकारक रिवाजो होय ते दूर करवा बाबत
ट, जैनधर्मनी कन्याओ अन्य धर्भिने आपवानो प्रतिबंध करवा बाबत १२. स्वधर्मि भाईओमां कुसंप होय ते दूरकरी ऐक्य करवा बाबत १३. स्वदेशी मालने उत्तेजन आपवा बाबत १४. पर्युषण वगरह तेहवारना दिवसोमां अन्यमतना तेहेवारनी रजा पालवामां आवे छे
तेवी रजा पलाववा दरेक राज्यमां मांगणी करवा बाबत. १६. कोनफरन्सना ठरावो प्रमाणे जे स्थले अमल थयो होय तेनी नोंध लेवा बाबत १६. प्रांतिक कोनफरन्सो भरावानी अगत्यता बाबत १७. कोनफरन्सनु बंधारण मजबूत करवा वावत
हम आशा करते हैं कि पाठक इन विषयोंपर विचार करके अपने विचारके सारांशको चीफ सेकेटरी पाटन कोनफरन्सके नामपर भेजेंगे या हमोर पास भेजेंगे तो हम इस पत्रद्वारा प्रगट कर देवेंगे. .
इत्तला--जिस महाशयनें अपने आपको "मुनि महाराजना उपदेशथी जैन अभिलाषी" के गुप्तनाम पत्तेसे लेख भेना हे उस सज्जनको मालूम होकि जबतक तुम अपने नामकी सहीके साथ इस लेखको नहीं भेजोगे हम उसको इस पत्रमें प्रगट नहीं करसकते हैं.
एक भूलकी शुद्धि-गतांकमें हमनें कच्छ मांडवीकी पाठशालाके बाबत जो चंदा ३३००० रुपयोंको प्रगट किया है वह दर असल ३३००० कोरी हैं और एक रुपयेकी करीब पांच कोरी होती हैं. अब वह चंदा ४५००० कोरीको पहुंच गया है.

Page #412

૧૯૦૫] મેવાડમાં થયેલાં ઉધ્ધારને ટુક રીપોર્ટ.
૩૯ कच्छमांडवी में नवपदीकी पूजा-मुनि श्री हंसविजयजीके उपदेशसे कच्छ मांडवीके श्रावक समुदायमें श्री नवपदजीके मंडलकी पूजा बडे ठाठसे कराई जिसमें श्रीपाल चरित्रानुसार हारे नंग ३०, माणक नंग ५, पन्ना नंग २५, रिष्टरत्न नंग २७, मोती ६७-५१-७०-६० और सोन्हरो पुष्प ३६ रखेथे. उपाश्रयको साजकर उसमें यह रचना की गईथी. आरति वगरहके घ्रतकी बोली करीब ६०० कोरीके हुई. साधू विहारसे इसही तरह पर धोत्सव होते हैं.
શા. લલભાઈ જેચંદ મફત મેવાડમાં થયેલા જીર્ણોધ્ધારને
ટુંક રીપોર્ટ (મીતી મારવાડી–સંવત ૧૯૬૧ના અશાડ સુદ ૧૧થી સંવત ૧૯૬૨ના શ્રાવણ સુદ ૧૫)
હમારા વાચકને સારી પેઠે ખબર હશે કે કેટલાક વર્ષોથી પાટણવાળા પરોપકારી ગ્રહસ્થ શા. લલુભાઈ જેચંદ મુંબાઈનાં દેરાસરો તથા આગેવાનોની મદદથી મેવાડમાં આવેલાં જીર્ણ દેરાસરને ઉદ્ધાર પિતાની દેખરેખ નીચે કરાવે છે અને જેના અત્યાર અગાઉ વર્તમાન પત્રમાં પ્રગટ થયેલા હીસાબ તથા રીપોર્ટ તેમના જોવામાં આવ્યા હશે. ગયા વર્ષે પણ તેમનીજ તરથી મેવાડનાં કેટલાંક જીર્ણ દેરાસરોનું કામ શરૂ કરવામાં આવ્યું હતું અને જેને માટે મુંબઇના દેરાસરમાંથી ટીપ કરવામાં આવી હતી તથા શ્રી જૈન શ્વેતાંબર કેન્ફરંસના જીર્ણોદ્ધાર ફંડમાંથી પણ રૂર૦૦૦ની રકમની મંજુરી આપવામાં આવી હતી. મારવાડ મેવાડ જેવા વીકટ પ્રદેશોમાં તાઢ તડકે તથા વેરાન જગલે અને પહાડોમાં મુસાફરી કરવાની હાડમારી ભોગવીને આ ખરેખરી ધર્મની લાગણીવાળા ગ્રહસ્થે કેટલાએક ઠેકાણે કામ શરૂ કર્યા હતાં જેની ટુંક વીગત નીચે પ્રમાણે છે.
ગયે વર્ષે મહા મહીનામાં તેઓ અત્રેથી નીકળીને શ્રી રાણકપુર ગયા. જ્યાં શેઠ ગોકલભાઈ મુલચંદ પણ આવેલા હતા તેમની સાથે શ્રી રાણકપુરના દેરાસરજીમાં જે જે ભાગ જીર્ણ થયેલ તે તપાસ્ય તથા તે સમરાવવાને લગતું કામકાજ થતુ હતું તે જોયું. ત્યાંથી દેસુડીની નાલ ચડીને ચારભુજા ગામમાં આપણું એક દેરાસર કે જે ઘણું વિશાળ છે પરંતુ જે જીર્ણ થઈ ગયેલું છે તેનો ઉદ્ધાર કરાવવાના સંબંધમાં ગામવાળાઓને એકઠા કર્યા અને જોઇતી મદદ આપવાનું કહીને તે દેરાસરના જીર્ણોદ્ધારનું કામ શરૂ કરાવ્યું. ત્યાંથી રૂપજી તથા લાંબલી ગામમાં જઈને ત્યાં પણ તેવી જ રીતે કામ શરૂ કરાવ્યાં. ત્યાંથી આગરીયા થઈને રાજનગર આવ્યા અને ત્યાં પણ કામ શરૂ કરાવ્યાં. તે વખતે તેમને તાવની બીમારી લાગુ પડવાથી એક માસ પોતાને વતન પાટણ ગયા અને ત્યાંથી પાછા ઉદેપુર :ગયા. રસ્તામાં ચંડાવળ સ્ટેશને ઉતરી એક કોશ ઉપર મુડા ગામમાં નવા શહેરવાળા • ભંડારીજી તથા શેઠ ગુલાબચંદજી ગરૈયાની માતે ત્યાંના દેરાસરનું કામ શરૂ કરા
વ્યું જેની પ્રતિષ્ઠા માગશર સુદ ૧૩ના રોજ થનાર છે. ત્યાંથી બીલાડે થઈને

Page #413

૩૮૦
જૈન કોન્ફરન્સ હરેન્ડ.
નિવેમબર કાપેડા ગયા. ત્યાં એક પ્રતિમાજી પરઘર સહીત લીલવણના ઘણા મને હર છે. દેરાસરછ ચાર મજલાનુ શીખરબંધી પથ્થરનું ૪ મુખજીનું છે અને પૂકત એકજ પ્રતિમા છે. ૩ર૦૦૦થી રૂ૩૦૦૦ ખરચવાની ખાસ જરૂર છે. આ દેરાસર જોધપુરની પાસે છે અને એક મોટું તીર્થ છે. હાલમાં તેની સાર સંભાળ બરાબર નથી. તે જેઈને નવા શહેર થઈને ઉદેપુર જતાં શ્રી કરેડાઇ ગયા. અહીં નવું સ્ટેશન થયું છે. ત્યાં કામ શરૂ કરાવ્યું. આ પણ એક મેહતા તીર્થની જગ્યા હોવાથી એક ધર્મશાળાની ખાસ જરૂર છે અને તેને માટે ટીપ કરતાં મુંબઈવાળા શેઠ નગીનદાસ કપુરચંદે રૂપ૦૦, શેઠ બદનમલજી શેઠીયા ૩૧૫૧ તથા ગામ કપાસણવાળાઓએ રૂ૩૬૦ ભર્ય. તે ટીપ બીજા ગામમાં ગઈ છે. આ કામ ખાસ મદદ કરવા જેવું છે. હાલમાં ત્યાં વાસણ ગોદડાં થોડાં થોડાં કરાવ્યાં છે અને જાત્રાળુઓ પણ આવે છે. દેરાસરમાં ચેકનું કામ ચાલે છે. કરાડા સ્ટેશન ઉદેપુર અને ચતેડની વચ્ચે છે અને ત . પાટીયું લગાવેલું છે. ખાસ ઉતરવા જેવું છે. ( ઉદેપુરથી ૫ કેસ ઉપર શ્રી શાંતિનાથજીની મોટી પ્રતિમાજી છે. વળી : દેલવાડામાં ત્રણ બાવન જીનાલયના મેહટાં દેરાસરે છે અને હાલમાં પાંચ વ. ઉપર ૧૨૫ પ્રતિમાજી નવાં નીકલ્યાં છે. તે પણ ખાસ દર્શન કરવા લાયક છે. ત્યાર પછી આજુ બાજુના ગામમાં પૂર્યા. આવતી વખત ૨-૪ ઠેકાણે જીદ્વારમાં મદદ કરવાની કબુલાત આપી કામ શરૂ કરવાની ગોઠવણ કરી છે.
ચતોડ ગઢ ઉપર એક દેરાસરજી બંધાતાં બંધાતાં કામ બાકી રહી ગયેલું છે, પ્રતિમાજી ઉપાશ્રયમાં છે અને દેરાસરજીમાં એક માતાજી બેસાડી રાખ્યાં છે. કેટલાએક વર્ષ થયાં દેરાસરજીના શીખરને એક ભાગ બાકી રહી ગયેલે તે માટે ચીતોડ ગઢ ઉપર શ્રાવક લોકે રહે છે તેમને આ કામ સારૂ રૂ૧૦૦ની મદદ આપી અને તેઓ કામ કરાવવામાં સારી મહેનત લે છે. શીવાય મારવાડમાં આવતી વખત એક બે ઠેકાણે ઉતર્યા છે ત્યાં પણ કામ કરાવવાની જરૂર છે. ત્યાંથી તેઓ પાટણ થઈને મુંબઈ આવ્યા. તેમની તરપૂથી જે જે કામ શરૂ કરાવવામાં આવેલાં તથા જે જે પુરાં થયા તથા ચાલુ છે તેમજ તેમની તરફથી તથા ગામવાળાઓ તરફથી થયેલ મદદ વગેરે નીચે પ્રમાણે છે૫- ૬-૦ શ્રી કરાડાઇમાં ૧૩૦૦ વર્ષનું જુનું દેરાસર બાવન જના
લયન.
- ૨-૦ શ્રી શવીનાખેડા ઉદેપુરથી એક માઈલ. સંપ્રતિ રાજાના વખતનું
બંધાવેલું દેરાસર. ૩ર- ૪-૬ શ્રી બહાર ગામોમાં પરચુરણ મદદ કરેલી તે. ર૫૩- ૨૦ શ્રી લખાવલી ઉદેપુરથી ૩ કોસ. આપણું તરફથી ૧૯૪-૧૩-૬ ગામ
તરથી ૨૬૮-૪-૬ પદ-૧૧-૬ શ્રી ઈવાલ. ૮–૧૪–૦ શ્રી દેલવાડા,

Page #414

૧૯૦૫ ] મેવાડમાં થયેલા જીર્ણોધ્ધારને ટુંક રીપોર્ટ.
૩૮4 ૩૫ર- ૧-૬ શ્રી કોઠી આરા. આપણું તરફથી રૂ૩૦૯-૧૩-૬ ગામ તરખથી રૂ૪૨-૪-૦ ૪૩- ૯-૩ શ્રી જીલવાડા–દેસુલીની નાલ ઉપર. આપણી તરફથી રૂ ૩૧-૧૫-૬
ગામ તરફથી રૂ૧૧-૧૦-૯ ૨૦૨- ૨-૦ થી ચારભુજા. આપણી તરફથી રૂ૧૨-૨-ગામ તરફથી રૂ૧૦૦) ૫૪૩– ૯-૯ શ્રી શેવંતરીના બે દેરાસરમાં આપણું તરફથી રૂડ૯૩-૯-૯ ગામ -
રથી રૂ૫૫૦) ૨૩૮– ૮-૬ શ્રી લાંબોડી. આપણી તરથી રૂ૮૮-૮-૬ ગામ તરફથી રૂ૧૫૦ ૧૦૮–૧૪-૬ શ્રી આગરીઆ. આપણી તરફથી રૂ૪૮-૧૪-૬ ગામ તરફથી રૂ૬૦ ૧૬૫–૧૧–૩ શ્રી પિટલા. આપણું તરથી ૩૬૫-૧૧-૩ ગામ તરફથી રૂ૧૦૦ ૧૪૪- ૧૬ શ્રી લાખેલા. આપણા તરફથી રૂ૪૪–૧-૬ ગામ તરફથી રૂ૧૦૦ ૧૪૮- ૦-૬ શ્રી શીંગપુર. આપણી તરફથી રૂ૪૮-૦-૬ ગામ તરફથી રૂ૧૦૦
શ્રી ગામ કઠાર. અહીંઆ ૩૫ વર્ષ ઉપર દેરાસર બંધાવાનું શરૂ કરેલું પરંતુ કાંઈ કારણોથી બંધ રહી ગયેલું તે ગયે વર્ષે તેઓ પાસે શરૂ કરાવી રૂ ૧૦૦૦ ગામવાળાઓ પાસે ખરચાવ્યા તેમજ આપણું તરફથી રૂ ૧૫૦ના આશરે ખરચાયા છે અને હાલ પણ કામ આપણી મદદથી ચાલે છે. ૨૦૩–૧૨–૩ શ્રી ઘાટા. આપણું તરફથી રૂ૨૮-૧૨-૩ ગામ તરફથી રૂ૫૭૫ ૫- ૨-૦ શ્રી મોખરૂંડા નવું દેરાસર બંધાવવાનું મીસ્ત્રી મુહુર્ત કરી આ
તેનું ખરચ, આ ગામવાળાઓને ઉપદેશ આપી રૂ૧૦૦૦-૧૫૦૦ સુધી
ખરચવા શેઠવણ કરી છે. ૪૭– ૩-૦ શ્રી રાજનગર આગલું કામ ઘણા વખતથી ચાલે છે. ત્યાં પાણીની
જરૂર હતી તેથી ટાંકું કરાવ્યું. ડુંગર ઉપર ચામુખજીનું દેરાસર છે. ૧૪– ૩-૦ શ્રી કુંટવા પ્રતિષ્ઠા કરાવી. ગામવાળાઓએ પ્રથમ રૂ ૨૦૦૦ ખરચી
દેરાસર બનાવ્યું હતું તેમાં આ સાલ રૂ૧૦૧૧ ગામવાળાઓએ ખર.
ચા અને આપણી તરફથી રૂ૧૦૩-૩-૦ શીવાય આરસના પાટીયાં નંગ ૨૫ તથા પ્રતિષ્ટા થતી વખતે સામગ્રી આપી. પ્રતિષ્ઠા વખતે ૩૧૪૦૫ની ઉપજ થઈ અને તેની મદદથી દેરાસરજીમાં પુજા વગેરેને
બંદોબસ્ત બરાબર રહે તેવી ગોઠવણ કરવામાં આવી છે. આ પ્રમાણે તેઓ તરફથી કામકાજ કરવામાં આવ્યું છે. ખરચની બતાવવામાં આવેલી રકમ ઉપરથી જોઈ શકાશે કે જ્યાં જ્યાં તેઓએ કામે કરેલાં છે તેમાંનાં ઘણું ખરાં ઠેકાણે ગામના લોકો તરફથી પણ જીર્ણોદ્ધારના કામમાં મદદ મેળવી છે. તેઓએ પિતાના જાતી ભેગ અને લાગણીથી જે કામ કર્યું છે તેને માટે તેમને ઘણીજ શાબાશી ઘટે છે અને અમારી ખાસ ભલામણ છે કે હજી પણ જ્યાં મારવાડ મેવાડમાં ઘણે ઠેકાણે કામ કરાવવાં જેવાં છે ત્યાં તેમની માતે કામો કરાવવા અને તે માટે અત્રેના તેમજ બહાર ગામનાં આગેવાન દેરાસરના વહીવટદારે તથા જુદા જુદા જીર્ણોદ્ધારના ખાતાંઓને આ કામમાં યોગ્ય મદદ આપવા અમારી ખાસ ભલામણ છે.

Page #415

૩૮૨ જૈન કોન્ફરન્સ હરેન્ડ.
નિવેમબર વર્તમાન ચર્ચા. ખરેખરૂં પુણ્યનું કામ-ભાવનગર સંથાનમાં રહીશાળા નામે ગામ આવેલું છે. તે નિંગાળા સ્ટેશનની પાસે આવેલું છે. ભાવનગર સંસ્થાન મોટું છે, તેમાં ચાર લાખ માણની વસ્તી છે, અને જેનો સંખ્યા પણ સારી-૨૦૦૦૦ ઉપર છે ભાવનગર તળમાં જૈનોની વસ્તી ૪૦૦૦ની છે. અને તેમાં પણ શેઠ કુંવરજી આણંદજી ધામક અને રાજકીય હીલચાલમાં જૈન ધર્મને બહુજ ફાયદો થાય તેવી રીતે કામ લેનાર એક આગેવાન પુરુષ છે. પૂર્વ અને પશ્ચિમ એ બે પ્રદેશોમાં મુખ્ય તફાવત છે તે એજ કે જેવી દયા પૂર્વ સમળ્યું છેઅને તેમાં પણ જે સન્મ ઉત્તમ દયા-જીવદયા–જેનો સમજ્યા છે–તેનો બહુ જ થોડે અંશ પશ્ચિમ સમજે છે. આપણું સેળમાં તીર્થંકર શ્રી શાંતિનાથજી પારેવા પરની કરૂણાને લીધેજ અતિ ઉત્તમ પદ પામ્યા હતા. મનુષ્ય જન્મનું સાર્થક સાધુ મુનિરાજે માટે નિવૃત્તિ, જ્ઞાનધ્યાન અને ઉપદેશમાં છે, ત્યારે ગ્રહને માટે બની શકે તે પ્રમાણે શ્રાવકોનાં બાર વ્રતો પાળવામાં અને ઉપકારી કામો કરવામાં સમાયેલું છે. મનુષ્ય સામાન્ય રીતે જે પુણય કરે તેના કરતાં અનેકાનેક ઘણું પુણ્ય જીવ દયામાં-હજારો જીવ રહેંસાતા અટકાવવામાં–સમાયેલું છે. ઢોરો પાળવાનું કામ કાઠીઆવાડમાં મુખ્યત્વે ભરવાડ, રબારીઓ વિગેરે કરે છે. તેઓ ગાય, ભેંસ, ઘેટાં, બકરા વિગેરે પાળીને તેના પર પોતાનો નિર્વાહ ચલાવે છે. પશ્ચિમનો સંબંધ આપણી સાથે થયો તે પહેલાં જીવહિંસા આપણામાં હાલ કરતાં ઘણી જ છેડી હતી. વાંદરા અને કુરલા જેવા હમેશાં હજારે જીવને રહેંસી નાખતાં સંચાઓવાળા કસાઈખાના તે વખતે હતાંજ નહિ. કદાચ એમ પણ હોય કે આગલું હિંદુસ્તાન–આવા અધે પાપના અભાવે–સુખી પણ હેય બેકડા તથા બકરા કાંઇ ઉપજનું સાધન હોતાં નથી. તેથી તેઓ અવતરે કે તરત અથવા થોડા દિવસમાં થતાં જ તેમને ભરવાડે વગડામાં મરણ શરણ થવા મુકી દેતા. ગાય, ભેંસ વિગેરે દુધાળાં જનાવરોને, પણ તેઓ કમાણી કરાવતા હોય તે કરતાં વિશેષ કીમત ઉપજે તો અથવા દુષ્કાળના વખતમાં થોડી કીમતે પણ ઢોરો કસાઈઓને વેચવામાં આવતાં. મુંબઇના પ્રસિધ્ધ ઝવેરી રેવાશંકર જગજીવનને ભરવાડોના ભગત લખા ભગવાને આ વાત કરી પોતાથી બની શકતી નદદ આપવા વિનતિ કરી રેવાશંકરભાઈએ જિન કેન્ફરન્સ ફંડમાંથી રૂ ૧૦૦૦) તથા બીજા જન શેઠીઆઓની સહાયથી રૂ ૮૦૦૦) આશરે ભેગા કરી એવી ગોઠવણ કરી કે રોહી શાળા મુકામે સર્વ ભરવાડોએ ભેગા થવું અને ત્યાં ભરવાડેના મહંત રઘુવીરદાસજી તથા બીજ ભગતનો સમક્ષ ભરવાડો પોતાનાં ઢોર ન વેચે–કસાઈઓને મારી નાખવા ન આપે–અને નાન દૂધમલ બચાઓને રખડતાં મૂકી ન દે, એવું તેઓ પાસે કબુલ કરાવવું. ઉકત કુંવરજીભાઈ, રેવાશંકરભાઈ, કોન્ફરંસના પ્રતિનીધી મી ટોકસી નેણસી તથા બોટાદના બીજા ગૃહની સમક્ષ મહંત રઘુવીરદાસજી, બીજા ભગતો અને ભરવાડોએ ઉપલી વાત કબુલ કરી પોતાના આત્માનું બહુજ શ્રેય કર્યું છે અને અનંત ભવનું બહુ ઉત્તમ ભાતું સાથે બાંધી લીધું છે. આવું અતિ ઉત્તમ પુણ્ય કરનાર જીવન ધન્ય છે. એવું જીવતરજ સાર્થક છે. કહેવા કરતાં કરી બતાવવું એ કહેવતનું ઘણું સરસ દષ્ટાંત છે. આ કામમાં ભાવનગરના નામદાર મહારાજ સાહેબ તથા તેમના અમલદાર વર્ગ પણ ઘણી દિલસોજી બતાવી છે. ઠરાવ માત્ર મોઢેનો નહિ પણ સહીવાળો થયો છે. ભરવાડ જેવી ભાળી કોમ પોતાના મહંતનું વચન કાયમ પાળશે અને હજારો જીવ બચાવ્યાની આશિષ લેશે. તે પુણ્યમાં, આ હીલચાલમાં ભાગ લેનાર દરેક જણનો, હસો છે. અમે આશા રાખીએ છીએ કે આવી પ્રતિજ્ઞાઓ બીજા જીલાના ભરવાડે પણ લે, અને ખરા અંતઃકરણથી પાળે.

Page #416

૧૯૦૫ ]
વર્તમાન ચર્ચા.
૩૮૩
"
આ માસિક—વિષે એક દિશાએ એવુ લખાયું છે કે અંમે તેનુ ભવિષ્ય તેના જન્મ સાથે આંકેલુ છે.” મતલબ કે તે ચાલી શકવાનું નથી. કારન્સ એ સાથી આવશ્યક અને જનાના હિતની સ ંસ્થા છે. એ તે નિર્વિવાદ છે. તેના તરથી જે કામે થતાં હાય તે જણાવવા માટે તથા જેને તું સામાન્ય શ્રેય થવા માટે તે સંસ્થાનું વાત્ર પણ હાવુ જોઈએ. આવા એક આખા સમુહના વાજીંત્ર માટે ઊપલા શબ્દો બહુ ભારે પડતા છે. ટીકા કરનાર પે।તે પણ કબુલ કરરો કે અગવડને અંગે જરા મેડુ થાય પણ ખરૂં. આ માસિક ત્રણ ભાષામાં ચલાવવુ પડે એ તેા સ્પષ્ટ છે. તે બંધ થાય એવું ઇચ્છવા કરતાં સુધરે એવું તું બસ છે. પાલીતાણા અને ભાટે-ભાટ લેાકાએ પાલીતાણાની કારટમાં શેડ આણુંદજી કલ્યાણજીના માણસે અને મુનિ દીપવિજયજીપર માર માર્યાની જે રિયાદ કરી હતી તે કેસનું રાજીનામુ અપાયું નથી, પણ હજી તે કેમ ઉભેજ છે.
と
મી॰ દુર્લભજી—પાલીતાણાની રોડ આણુંદજી કલ્યાણજીની પેઢીના મુખ્ય મુનીમ મી॰ દુર્લંગજી હાલ રાપર ગા છે, અને પાછા હાજર થાય એવા ચેડજ સ્ભવ છે. તેમની જગ્યાપર ખરે ખરા કાબેલ જનનીજ નીમણેાક થવા જરૂર છે. કારણ કે જૈન પોતાના ધર્મતું અથવા સંધતુ ભાગ્યેજ બગાડવા તૈયાર થશે, જ્યારે બીજી જ્ઞાતિના માણુસે પૈસાની લાલચે અથવા ખીજી કઇ સ્થિતિમાં સંધને હેરાન કરતાં વાર લગાડશે નહિં
સીલે --અમદાવાદના પ્રસિદ્ધ શેઠે મીલમાલેકા છે અને તેથી નિરાશ્રિત જૈનેને સહાય આપવા સમર્થ છે. જેના તદન નિરક્ષર હાતા નથી, તેથી કારકુન તરીકે અને બીજી ધણી રીતે મીલ ઉયેાગમાં કામે લાગી શકે. હાલ સ્વદેશી હિલચાલને પરિણામે બીજી જે નવી મીલેા થવાની છે તેમાં પણ ઉપલી સુચના લક્ષમાં લેવા શેઢીને નમ્ર વિનંતિ છે. અર્થ પ્રાપ્તિ માટે વેપાર અને નેકરી બન્નેની જરૂર છે. જેનેાના હાથમાં ઘણે ભાગે વેપાર તેા ચેડા ધણા છે, પરંતુ સઢે, જે શ્રાવકામાં ધણા છે, તેઓની પાયમાલી કરનારા છે, તે ધંધાને ખરેખર અસર કરવી હૈયા બની શકે તેટલા સટારીઆએને આવી રીતે કામે વળગાડી દેવા એ બહુજ ઉત્તમ છે. અત્રેના એક શેઠે તેવી રીતે ૩ જણુને સટામાંથી ઉગારી ધંધે લગાડયા છે. આ સુચના લક્ષમાં લેવાથી કામનું હિત થવા સભવ છે.
પ્રતિમાજી--પાલણપુરમાં તા॰ ૨૫-૧૦ ૧૯૦૫ ના રોજ એક મુસલમાનના ધરના પાયા માંથી શ્રી પાર્શ્વનાથજી તથા તેમની સાથે બીજી ૧૦ મૂર્તિએ સવત ૧૩૩૫ની સાલની નીકળીછે. જે દેરાસરેશમાં પ્રતિમાજીની ખુટ હોય ત્યાં આવી પ્રતિમાજીએ પુજન માટે રહે તેા વધારે સાર
જામનગરના વકીલ ચતુરભુજની માતૃશ્રી ગુજરી જતાં રાવા કુટવાનું બંધ રાખ્યુ હતું અને ગળેલ પાણીથીજ નહાવાની સગવડ કરી હતી. ઘણા ગામેામાં હજી અળગણ પાણીએ નહવાય છે, તેઓએ પેાતાના 'આમહિત માટે મળેલ પાણીએ, નહાવું ઉત્તમ છે. આવી ઝોણી બાબતેમાં પણ દયા આત્માને અમુક અંશે ઉચ્ચ સ્થિતિએ લઇ જાય છે.
જામનગર સંસ્થાનમાં ધણે ઠેકાણે વરસાદની તાણુથી આપણા જૈનમાઇએને ધણું ખમવુ પડયું' છે અને કેટલાક ભાઇએ એવી કઢંગી સ્થિતિમાં આવી પડયા છે કે તેમને ગુજરાન માટે પણ મુશ્કેલી થઇ પડી છે. તેવા એક ગામના-ડબા સંગના-લાચાર તભાઇએ માટે ઉધરાણાનું ફૂડ કાઢો “જૈન” પત્રે શુભ શરૂઆત કરી છે. શકિત પ્રમાણે જૈતભાઇએ તેમાં મદદ કરશે એમ પ્રાર્થના છે.

Page #417

જાહેર ખખર.
[નવે’મમ્બર
દક્ષણી જૈન બંધુએને અમુલ્ય માંડવગઢ તીર્થનો યાત્રાના લાભ. આ તીર્થ દક્ષીણમાં ઘણું નજીક આવેલુ છે પરંતુ ઘણા ખરા દક્ષણી ભાઈઓને આ તીર્થની ખીલકુલ માહીતી નહી હોવાથી તેઓ તે અમુલ્ય જાત્રાના લાભ શકતા નથી.
લઈ
૩:૪
લીઆ શહેરથી પી સડક આગ્રા રોડ જાયછે તે ઉપર ધુલીઆથી વીસ કેસ શીરપુરછે ને ત્યાંથી ૮૦ મૈલ ગુજરી ગામછે ને ત્યાંથી પાંચ ગાઉ તીર્થ છે. રેલ ગાડીએ ઈંર ઉતરવું ને ત્યાંથી ગુજરી ગામ વીસ કેસ છે ને ઇંદારથી તથા ધુલીઆ તરફથી ભાડુતી ગાડી મળેછે. રાત દીવસ મારગ વહેતા રહેછે.
દ્વારા. માંડવગઢના રાજી, . નામે દેવ સુપાસ;
રીખવ કહે જીન સમરતાં, પાંચે મનની આશા.
દક્ષણી બંધુએ આ તીર્થનો લાભ લેશે ને યાત્રા કરતી વખતે માને યાદ કરશે. મુની બાલવિજયજી–આમલનેર.
જોઇએ છે.
મેટ્રીક પાસ થયેલ તથા સંસ્કૃતની એ બુક ભણેલા, ઘેાડા, ધણા ધાર્મીક મેધવાલા ધર્મીષ્ટ અને સુશીલ સાત વિદ્યાર્થીએ નિચે લખેલ ગૃહસ્થે! તરી લાયકાત મુજબ ૨૧૫) સુધીની માસીક
સ્કાલરશીપ આપીને દાખલ કરવાના છે.
૧-બાબુ ચુનીલાલજી પનાલાલજી મુંબાઇવાલા તરથી.
૨-બાબુ ચુનીલાલજી પનાલાલજીના ધણીઆણી બાઈ ભીખી બેન તરથી. ર્-બાબુ ચુનીલાલજી પનાલાલજીની દીકરી એન તારાબાઈ તરથી.
-શા॰ નાગરદાસ પુષાતમદાસ શ્રી રાણપુરવાલા તરથી. એવી રીતે ઉપર મુજબના સાત વિદ્યારથીએને મેહેસાણા પાઠશાલામાં દાખલ કરી વરસ ૨' સુધી કાવ્ય, જીવ વિચાર, નવ તત્વ, દંડક, બ્રહત સંધરણી, ક્ષેત્ર સમાસ, કર્મગ્રંથ અને ભાષ્ય વિગેર પ્રકરણાનેા સારી રીતે અભ્યાસ કરાવી શીક્ષક તરીકે તૈયાર કરવાના છે. અભ્યાસ થઈ રહ્યા બાદ તેમને વરસ ૨) સુધી ૨૨૦ વીશના પગારે અમારી બતાવેલી નાકરી કરવી પડશે નિહતા અમારા તરી મળેલ સ્કોલરશીપનાં નાણાં મજરે આપવાં પડશે ઊમેદવારોએ પોતાની લાયકાત તથા ધાર્મિક અભ્યાસ અને વ્યવહારીક જ્ઞાન સાથેનું તથા શરીર ત ંદુરસ્તીની ખાત્રો માટે ડાકટરયા આબરૂદાર ગૃહસ્થની સહીના સરટીફીકેટ સાથે નીચેના શીરનામે અરજી કરવી.
શા॰ વેણીચ'દ સુરચંદ સેક્રેટરી, શ્રી જૈન શ્રેયસ્કર મંડળ-મુ॰ મેસાણા.
जाहेर खबर .
श्री जैन कॉन्फरन्स ऑफीसनुं ठेकाणुं बदलवामां आव्युं छे. पत्र व्यवहार नीचेने सरनामे करवो:
–
श्री जैन श्वेतांबर कॉन्फरन्स, વાયકની, તોજતા મોટ્ટા-મું.

Page #418

હા મારી
આ રીતે ગોદરેજ અને બાઇસ, ત્રીજોરીઆ તાળા તથા કડી બનાવનાર
ગેસ કે પનીની પાસે, પરલ, મું બદલ -ગે દરેજ અને બાત્રિના કારખાનાનાં માલેક ઈન્સીડ અને મનીમાં રહીને કર્યું બનાવવાનું કામ શિખ્યા છે અને ત્યાંના સ્વી રીતકી અને તેવાજ સાંચ કામથી ત્રીને રીઓ બનાવે છે. એ સાચા ચાળીસ બેડામાં કાળનાં વરાળનાં નથી ચા છે. છે ગોદરેજ અને બાઈસની બીજોરી એ દરેક રીતે ઉત્તમ વેલાતી ત્રીજોરીઓની માર્યું હેવા છતાં કા મતમાં ચાલીસ ટકા ઓછી છે. આ
એ ત્રીજોરીઓ, આગ માં કાગડાઓ સલામત જાણવી રાખવાની જામીનગીરી આર્ટ વેચવામાં આવે છે. " જાહેર કરેલા આગના બે ફતેહમદ અખતરાને હવાલે " કાવ્યોથી મેકલમ
-
--
,
,
ગેરક અને બાઈસની ત્રીશેરીએ પારકે હાથે ખરી ચીથી પણ ઉપાડતા નથી તો આવી મુ ની ગ મે એવી વેલાતી ત્રીજોરીમાં હોતી નથી . આ . કે, ગોદરેજ અને આઈએની ત્રીજોરીઓને દરેક પ્રદેશમાં પહેલા દાવા સામાનો
કરી
. આમાં નીનું અને ગાનનું
*
કે
,
ક - Yો
:
A jરી વિશાલ
છે
કર ,
है और ऑइलनी समाधी मधुर आगे मनोहर छ, वामधारमा मात्र पाए
જી જાવ તા ને વાપુ પરવા કૃષભ અને રોડ, વાટ HIT ૪,
,
*
* *
જા
,
વી. છે જ. mtતી. પરંતુ એન
જ્ઞાન નો ગ .
.
આ
વટ

Page #419

(
वीर सम्वत् २४३२. ॐ विक्रम सम्वत् १९६२
____ उपायेन हि तत् साध्यं, न यत् साध्यं पराक्रमैः The Jain Swetamber Gonference
TRAID.
MA
ال
ال
ال
CA CONFERENCE MONTHLY JOURNAL CONDUCTED IN ENGLISH
... . AND THARULAR. )
18
श्री जैन श्वेताम्बर कोन्फरन्स
हरैल्ड.
DAAR
JESO
।
Tol. I, No. 12. December 1905.
पुस्तक ?, नम्बर १२. डिसेम्बर सन १९०५.
N4
Conducted by
Published by,
जनशासन
तिमान
GULABCHAND
THE JAINS
DHADDA
ONFERENCE
M.
A.
OFFICE.
TAITA
JAIPUR.
नाम
कॉन्य
xx
BOMBAY..
संपादक-गुलाबचंद ढढा एम. ए.
की प्रगट कर्ता श्री जैन श्वेतांबर कॉन्फरन्स ऑफिस, मुंबई. . Annual Subscription with postage Re. 1 वार्षिक मूल्य डाकका मूल समेत सिर्फ रु. १.
.
MONDA
इंदुप्रकाश स्रीम प्रेस-मुंबई.

Page #420

विषयानुक्रमणिका.
विषय.
पृष्ठ. विषय.
पृष्ट. Appeal to Jain leaders. ... 6851 पूर्ण थतुमा भासिनुन वर्ष. ... ४०४ Going to England. ... ... 387 नवेतर -५२-स-पास ते शुं मिस्टर गुलाबचन्दजी ढड्डाका प्रयास.....३८८ ३ १... ... ... ... ४.. ચેથી જૈન કોન્ફરન્સ.
3८२ हि मधुया २सने 4jी. ४१ જીવદયા સંબંધમાં એક લેખ.
જૈનોના જાહેર ખાતા અને તેમની यापत्र सा२. ...
सनी स्थिति. ... ... ४१२ વર્તમાન ચચા.
૩૯૫
२१ पत्र भने तेना प्रारी.... ... ४१३ નવીન સમાચાર સંગ્ર
૩૯૯ अथावान. ... ... ... ...
४०३ । हाय ! आर्यावर्त! .... .....४१४
3८४
विज्ञापन. हरेक धर्माभिमानी जैनके लीये.
श्री जैन श्वेतांबर डिरेक्टरी.
- वॉलंटीयरोंकी जरुरत है. गुजरात काठीआवाड व दक्षिणमें जैन डिरेकटरीका काम खतम होनेकी तय्यारी है और एक दो पक्षमें खतम होगा. मध्यप्रांत, निजाम स्टेट, मद्रास इलाखा, सेंटल इंडिआ, मालवा, राजपूताना, मारवाड इत्यादि मुलको, के जहां हिंदी और मारवाडी भाषा प्रचलित है उन मुल्कोंकी श्वेतांबर मूर्तिपूजक जैनवस्तीकी डिरेक्टरी करनेके वास्ते वॉलंटीयरोंकी जरूरत है. कोन्फरन्सकी ओरसे हम अपने प्रत्येक धर्मबंधुको अपने ओर अपनी आसपासके गांवोकी डिरेकटरी तय्यार करनेको ओर अपने मुल्कमें श्री जैन श्वेतांबर वस्तीवाले गांवोंके नाम, उन गांवोंकी पोष्टओफीस ओर जैन अग्रेसरका नाम, जीतना होसके उतना लिख भेजनेके वास्ते प्रार्थना करतें हैं और उमेद रखतें हैं की, हरेक महाशय हमको इस उत्तम कार्यमें मदद करेंगे. पत्रव्यवहार इंग्रेजी, गुजराती या साफ नागरी हरफॉमें करना चाहीये.
पत्रव्यवहार करनेका पत्ताएसीस्टंट सेक्रेटरी-श्री जैन श्वेतांबर कॉन्फरन्स. कोलसा मोहोला, बम्बई.

Page #421

॥ ॐ नमः सिद्धेभ्यः ॥
नो रोगाः नैव शोकाः नकलहकलनाः नारिमारि प्रचारा, नैवार्धना समाधिर्न च दुखदुरिते दुष्टद्रारिद्रतानो; नो शाकिन्यो ग्रहानो न हरि करि गणव्याल वैतालजालाः, जायन्ते पार्श्वचिन्तामणि नति वसतां प्राणिनां भक्ति भाजाम् ॥
The Jain Swetamber Conference Herald,
Vol. I. ]
December 1905.
APPEAL TO JAIN LEADERS.
(L. S. Kothari, B. A. Mount Abu.)
[ No. XII
The Jain community of India, a most influential part of the commercial gentry of India, must have realized by this time that the present is the year of famine and scarcity all over the country. During this life-destroying time the condition of those who live from hand to mouth, and with great difficulty earn their daily bread is beyond comprehension. A larger number of the higher classes of men in India, following as they are the vocations such as service-state or private, charity and so on, can at least manage to keep their body and soul together in such times. But the class that has its how existence solely dependent on trade and agriculture, knows no way to maintain life in such difficult times. Although the present drought is general almost all over the country, yet it has assumed a most pitiable shape in Rajputana. In this province, these afflicted days have just been on the heels of the time of "Chhappan" and "Sathia" the effects of which have not at all disappeared. As you all know trade flourishes only in plentiful. times. be In days of adversity it, which in India really speaking can not b called even "trade," has no existence whatever. To those who have studied the character of Indian trade and traders it must have been quite clear that it is nothing more than a post office work on the side of products. The Jain raders of India have hardly taken to the productive lines" of political

Page #422

386 Q
ola
Jain Conference Herald.
[ December
economy. The work of an average Indian trade is generally confined to the agricultural products.; when these fail, he must Ipse his source of living for the time being and draw upon what he might have saved during his "working seasons." This is generally the case of an average fellow. But it is a well known fact that Rajputana is a province of arid sands and barren hills. There are no large cities therein. The population is chiefly scattered over numerous villages and hamlets when the work of a trader is closely concerned with an agriculture. The happiness and pain, the prosperity and misery of one is inextricably interwoven with those of the other. In such places the failure of monsoon sounds the death knell to both classes. And they are both thrown on the mercy of those who take care to spare them.
The people are generally under the impression that the Jains being the leading men in the coinmercial class, are a very wealthy community. We wish that their idea nad been a correct one when its inean were to be taken. No doubt these were the times when Jains were in a most affluent state. But the loss of Indian trade and industry and a setting in of many adverse years in succession has made the name of "Jain wealth” hollow. Several other causes in addition to those described above, have made an average Jain verge on the state of a famished man. In respect of his wealth therefore the public is under complete misapprehension. From the census of 1901 it is clear that the Jain has lost its reproductive stamina, and forms one of the waning communities of the world. The people at large are deluded by their sights of big Seths that are found in cities and towns. But those who like to study the real condition of the Jain community must look to other centres of population. Let them go to villages and gams. Any how in ordinary times the Jain villagers inight be managing to live in and keeping their social position weil nigh untouched. But in famine times such as at present when their work stands still and their resources exhausted by the continued pressure of past unfavourable days what must be their condition? You Jains of towns ! Can you even imagine it? Hundreds of thousands of your fellow brothers are silently succumbing to the pangs of hunger. Your last dreadful “56" year has made many wives widows unprotected and many young boys parentless. You Jains of cities ! Will you please for a moment condescend even to think over what plight must overtake them now in - the present famine stricken days? You Jains of big towns of Rajputana, you wealthy seths of Marwar and Ajmir ! will you never awake from your sleep, will you be content to see thousands of your Jain sisters and brothers of small villages of Rajputana going into the gapping throat of "Death” and never try to extend your helping hand to them? Your wealth is transient. Some day or other it must change hands. Take up your ancestral record and see how many generations ago your

Page #423

1,905,]
.
string tingland.
387 forefathers were oppulent, in the; same: degree as you are at present! Learn then a lesson from the past. :. The name ondy, of those will live who sacrifice them for the sake of their fellow beings. You millionaires of Bombay, Calcutta and Rajputana!please get up and organize means to saye the life and honour of your fellow Jains at least who are now sure to be deprived of their bare necessaries. You heirless seths ! why should you have the path to destroy your estate by the course of putting ignorant and alien boys in the whole possession of your riches? Why do you not spend portion of it almost in the noble cause of serving your fellow beings in general and Jains in particular? The present is the time when you will earn an immortal name. Organize the funds and open Jain houses in large centres, e. g. Beawar, Ajmer, Jaipur, Ahmedabad, Patan (Gujrat), Baroda, Bombay, Dehli and the like places. Save the living figures, who are in no way worst placed in Nature than yout dignified selves. I want to speak more. If you have a true heart, I am sure this will certainly go home to its depth. Let me only once more remind you “be immortal by saying hungry lives." If your hands are narrow, cut off your luxuries from your inode of living. Simple bread and coarse cloth is enough fong man.
Mount Abu. · 22-10-1905
L. S. KOTHARI, B. A.
GOING TO ENGLAND. An Apeal to the Jains.
.. It has now been seen by all the thinking men of our country that India's salvation requires among other things the going to foreign countries. Many of the youths of the best families of our community go to Europe either with a view to qualify themselves for a profession or service such as is not open to those who receive education in India or with a view to enter into commercial relations with Europe. In the absence of arrangements for Hindu food on board the steamer, some oí those who are commanded by their conscience and religion to eat no animal food eat not only flesh but cow's flesh alike abhorred by the carnivorous and the vegetarian Hindus. Will the Jaius discuss and solve the problem of vegetarianism on a steam ship successfully conferring a boon both upon the vegetarian passengers and their confiding relatives who wish and trust that their son, nephew or husband should do nothing that is fundamentally opposed to the basic principle of their religion, and therefore a great sin?

Page #424

३८८
जैन कॉन्फरन्स हरेल्ड.
[डिसेंबर
If the Jain Conference will be kind enough to favour my suggestion with their consideration they will find that an expense of a few thousand rupees will be required for retaining a couple of Hindu Servants on each steamer carrying Hindu passenges and renting a small Kitchen for Hindu arrangements. In many cases the passengers themselves or their relatives would be ready to incur extra expense towards defraying this cost if all the vegetarian leaders have the zeal and the energy to work in this direction.
MANILAL MAGANLAL M. A. L.L. B.
Shyamji's India House, London.
ADEN 18-10-05
मिस्टर गुलाबचन्दजी ढहाका प्रयास. कन्याविक्रय और मन्दिरोंकी सेवा पूजाके इन्तजामके बाबत मिस्टर ढढाने नीचे मुजिब प्रयास करके हरगांवके पंच महाजनोंसे उनके दस्तखती दस्तावेज हांसल की है:
१. कस्वा शोडा....तारीख २० सितम्बर सन १९०५ शुभ सम्वत १९६२ मिति आसोज सुदि ६ बुधवार मुताबिक तारीख २० सितम्बर सन १९०५ कस्बा शोडा तहसील व निजामत मालपुराके पंच महाजन सरावगी, औसवाल, अगरवाला, महेश्री इकटे होकर यह विचारा कि कन्याविक्रय शास्त्रके विरुद्ध है और कन्याका पैसा लेनेसे लेनेवालेको कुछ फल प्राप्त नहीं होता बल्कि उसका जियादा बुरा हाल होजाताहै और लौकिकमेंभी यह बात निंदनीय है इसलिये हम सब पंच महाजनोंने आजसे आयंदा श्रीजीको हाजर नाजर समजकर अपने धर्म ईमानके साथ यह प्रतिज्ञा करते हैं कि आज पहिले तो कन्याका किसीने कुछ लियाहो या न लियाहो लेकिन आजसे आयंदा कन्याका एक पैसाभी घर में नहीं लेवेंगे बल्कि अपनी शक्ती साडू दाम खर्चकर कन्याकी शादी कर देवेंगे अगर कोई शख्स किसी वक्त मन बिगाडकर इस प्रतिज्ञाके खिलाफ कन्याका पैसा लेलेगा तो उसका न्याति और पञ्चायति व्यवहार चारों तन्होंसे बंद किया जावेगा और वह पञ्चायति के बाहिर समझा जावेगा क्योंकि इसतरहसे पैसा लेने वालेका सत्यानाश जाता रहताहै. अलबता जिस पंचायतमें जो दस्तूर पंचायति खर्च, नेग, ध्वजा वगरहका कदीमसे चला आता है और वह नेग बीरादरीके पंच दुकठे होकर. चुकति है वह अभी बदस्तूर जारी रहेगा 'लेकिन कन्याके निमित्त कोई पैसा नहीं लिया जावेगा. अगर किसी बीरादरीमें किसी शख्सकी हालत एसी नहीं होवकि जो कन्याके शादीके वक्त ज्योनार करके पंचायतिको जिमासके तो उसके ज्योनार करनेकी कोई जरूरत नहीं है. न हम लोग उसको किसी तरहका मोसा या ढूंचणा मारेंगे और अपने घरकी रोटी खाकर

Page #425

१९०५] मिस्टर गुलाबचंदजी का प्रयास. उस भाईके आमे होकर सवजणे उसके मकानपर इकठे होकर मदद देकर शादी करा , देवेंगे, यह ठहराव हम सबनें एका मोजूदी राजी खुशीसे किया सो हम सबको मंजूर है. इस ठहरावपर सबनें अपने अपने दस्तखत राजीखुशीसे कर दिये हैं उसकी पावंदि रहेगी
और यह अस्ल ठहराव दस्तखति जुमले पंचान सिपुर्द नाजिमजी साहब श्री गुलाबचंदजी किया जावे कि यह ठहराव जैन कोनफरन्सके पत्रमें छपवा दिया जावे और इसकी एक नकल सबके दस्तखति कस्वेकी पंचायतिमें रहै:-- द. सुंदरलाल सोनी सरावजीका द. भूरामल कोठियारी औसवालकरका द. चैनसुख पटवारी बकलम गोरीलाल. द. कोठियारी मिसरी मलका द. मन्नालाल अगरवाला बकलम छोगालाल द. कोठियारी धोंगलमलका द. मिसरीलाल अगरवालाका
द. हजारीमल चूराका द. छोगालाल अगरवालाका
द. वखतावरमल बोराका द. हंसराज सोनीका
द. हीरालालका बकलम गणेश द. बछराज जागटाका
द. श्रीलाल पटवारीका द. जवाहरचंद बैदका
द. शोनाथ जागटीयाका बकलम द. नेमीचंद बैदका बकलम जवाहरके द. श्रीलाल पटवारी द. बीजराज नोलखाका
द. शोदासका बकलम श्रीनारायण द. सूरज करणजाजू बकलम बछराज द. रामचंदर जवर बकलम श्रीनारायण द. शंकरलाल सोनी बकलम हंसराज द. गणेश कावलाका द. कल्याण बक्ष सोनी बकलम हंसराज द. बहादरमल बकलम दानमल
द. सोदास
२. मोजा नीमेडा-तारीख १ अक्टोबर १९०५
सम्वत १९६२ मिति आसोज सुदि ३ इतवार मुताविक तारीख १ अक्टोबर सन १९०५ पंच महाजन सरावगी महेश्वरी सिकने मोजा नीमेडा परगना फाजी राज्य सवाई जयपुर। इकठाहोकर विचार किया तो कन्याका रुपया लेकर परणाना. ( शादी करना ) धर्म शास्त्र और लोकविरुद्ध पाया आजतक तो जो काम किया या नहीं किया वह सबधका परन्तु आजसे आयंदा पंच महाजनोंमें लडकीका पैसा लेकर शादी नहीं की जावेमी बल्कि लडकी को सरधा मुवाफिक सेर घृतहोमकर परणा दी जावेगी अगर किसी भाईकी सरधा लडकीके व्याहमें जिमाणेकी नहो तो उसको ज्योनार करनेकी जुरूरत नहीं हम सब भाई घरकी रोटी खाकर आगे होकर लडकीका बापने मदद देकर शादी करा देवेंगे ज्योनार

Page #426

३९...
. और कॉपरसाहोल्ड.... [डिसेंबर नहीं करनेका ठोंचना देखेंगे नहीं यह ठहराव हमने भनी राजीखुशी नाजिमजी साहन्छ मालपुराका गुलाबचंदजीके समझामेसे किया सो हमको मंजूर है। अगर आपसे आयंदा लडकीके निमित रुपया लेना किसीकाभी साबित होजावे तो लेनेवाला जात : पंचायतके बाहर होगा
और पंचायति न्योता सब बंद किया जावेगा अलबत्ता हमारे बडेरोंने जो पंचायति दस्तूर नेमोंका बांन्धा है सो बराबर लेते रहेंगे यह ठहराव हमने अपनी राजी खुशीसे किया सो मंजूर है कुल ब्रादरीने राजी खुशीसे दस्तखत करदिये सो मंजूर है यह नविश्त नाजिमजीके सिपुर्द कीजावे कि इसको महासभाके पत्रमें छपवादेवें और दूसरी नविश्त सबके दस्तखति. पंचायति मन्दिरमें रहे-- द. पन्नालाल संघी बकलम लखमीचंद द. गणेश सोमाणी द. जोहरीलाल संघी
द. ऊंकार सोमाणी द. रोडूलाल संधी
द. जमनालाल द. पन्नालाल बाकलीवाल
द. रामचंदर द. भोलूतोसनीवाल
द. जगन्नाथ जैनज्या द. शोदास तोसनीवाल
द. भूरामल तोसनीवाल द. नाथू महाजन
द. रामचंदर दरख्या द. पांचूलाल संघी
द. जवाहरलाल सोनाली द. बालाबक्ष पापडीवाल बकलम रोड़लाल द. सुवालाल बज द. भूरालाल
द. दयाल कावराका द. कनहीराम
द. छोगालाल द. छबीलपक्ष जैथल्याका
द. गंगाबक्ष द. घासीलाल छापरवाल
द. शोदास द. रामनारायण छापरवाल
द. गिरधरलाल
आगरानिवासी श्रावक समुदायको सूचना. मुनि महाराज श्री दोलतविजयजीने आगरेमें चतुर्मास किया था और कोनफरन्सके प्रस्तावके मुवाफिक आगरामें पाठशाला खोलनेका उद्योग किया था उसका यह नतीजा - निकला कि चंद साहबोंने पाठशालाके निभावके वास्ते महावारी चंदा भरा परन्तु आपसके तनाजेकी वजहसे ऊपर नीचे नाम लिखे जानेके मिथ्याभिमानसे इस शुभ कार्यमें विलंब हुवा. हमको जहांतक खबर मिली है उससे पाया जाता है कि आगराके चोधरीजीमें और एक अन्य गृहस्थमें आपसके देनलेनके बाबत तकरार होकर गालीगुफ

Page #427

मिस्टर गुलाबचंदजी ढढाका प्रयास. तारकी नोबत पहूंची कि जिस कारणसे उस अन्य मनुष्यके . एक मातबर सबंधिनें उसका पक्ष लेकर जातमें और धर्ममें किसी केदर झगडा डाला. यह खयाल ठीक नहीं है अब प्रतिपक्षियोंने यह सवाल उठाया है कि चोधरीको सबके ऊपर अपने दस्तखत करनेका अधिकार नहीं है चोधरीजीको यह उज्र है कि शाही वक्तसे यह काम चोधरायतका हमारे कुटुम्बमें चला आता है और उस समयसे हमारे दस्तखत सबके ऊपर होते हुवे चले आते हैं यह उज्र दोनों पक्षका कहांतक सही है हम नहीं कह सकते हैं क्योंकि इस बातका फैसला उस वक्त हो सकता है कि जब दोनों पक्षवाले किसीपर भरोसा करके उसके रोबरू अपने उजरात
और सनदें पेशकरें परन्तु इस समय इतना कहना अनुचित नहीं होगा कि अवलतो इस टंटेका उठनाही जैन धर्मके विरुद्ध है कारण कि अपने पिछले कृत्योंका फल तो हम इस वक्त पा रहे हैं और इस वक्त जो भले बुरे कृत्य करेंगे उनका फल आगामि कालमें अवश्य पावेंगे, इस बातपर गोर करके हर जैनीको चाहिये कि अपने झगडे टंटेको फोरन तै करके बुरे कोंके बंधनसे निवृति पावे. प्राणीमात्र अपने भाईबंद हैं क्योंकि सबका उत्पत्तिस्थान एकही है फिर दूसरेके साथ बैरभाव रखकर संसारको बढाना जैनधर्मके असूलके खिलाफ है दूसरे अगर किसी तीव्र दुष्ट कृत्यके जोरसे इस वक्त यह सुमति उत्पन्न नहोसके तो इस बातपर विचार करना अवश्य है कि यह झगडा धर्म कार्यमें विघ्न डालने वाला क्योंहो? धर्म कार्यके चंदेका चिठा संसारीक कार्यसे कुछ सम्बन्ध नही रखता इसके चिठेमें कुछ ऊचे नीचेका खयाल नहीं होना चाहिये था परन्तु इस पञ्चम कालनें अपना पूरा पूरा जोर दिखलाया. खैर अगर यह ही माना जावेकि धर्मकार्यमें भी नामकी अपेक्षा जुरूर होती है तो इस कार्यको चलानेके वास्ते हम एक अच्छी तरकीब बतलातेहैं कि जिस ढंग पर चलनेसे जो साहब चाहवे वहही अपना नाम सबके ऊपर मांड सकताहै. वह यह है कि एक बड़ा कागज लिया जावे और उसमें एक दायरा, सरकिल (Circle ) खेंचा जाने उस सरकिलमें जो साहब चाहवें वह नाम लिखदें और अपने नामको सन्मुखलेकर अपना नाम ऊपर समझलें तो दूसरोंके नाम उनके नजदीक नीचेही पढनेमें आवेंगे. कामके किसी तरहपर चलानेकी यह एक उम्दा तरकीब है. पाठशालाके काम होनेसे और उसमें अपनि संतानको धर्म शिक्षा मिलनेसे अपनी और अपनी संतानके आत्माका कल्याण होनेके सिवाय जैन धर्मको बडाभारी लाभ पहुंच सकता है. हम आशा करते हैं कि हमारे आगरानिवासी भाई इस बातकी तरफ अवश्य ध्यान देकर जिस पाठशालाके खोलनेका उन्होंने नियम किया है जुरूर खोलेंगे और उस मथुराके चौबेके पुत्र की जैसे ऊपर नीचेके नामका मिस लेकर इस उत्तम कामसे हाथ न धो बैठेंगे.

Page #428

૩és
- જૈન કોન્ફરન્સ રેહ
[ ડિસેમ્બર - ચોથી જૈન કોન્ફરન્સ. આવતી કોન્ફરન્સને માટે દરેક જાતની તૈયારી ચાલે છે, એમ અન્ય સ્થળે જણાવાયું છે. એક બાબત તો આજ વિચારવા જેવી છે કે આપણામાં જે હાનિકારક રીવાજો છે તે દુર કરવા માટે શુભ હેતુઓવાળે દરેક જણ ઘણું વખતથી ઈચ્છતો હશે. પણ પોતે એકલો શું કરી શકે એમ ધારી તેને બેસી રહેવું પડતું હશે. એવા ઘણું માણસે ભેગા થવાથી એ રિવાજો કેવી રીતે નીકળી જઈ શકે છે તેનો પુરાવો કેન્ફરન્સની હયાતી દરમ્યાન ઘણી જગાએ થએલા. સુધારાઓ છે. જેવું વાવવું તેવુંજ લણવાનું છે. પરંતુ વાવ્યા પહેલાં જમીનને ખેડવી જોઈએ છે કે જેથી કરીને જમીન પોચી પડે અને જે બહુજ કઠણ ભાગ હોય તે પાસેના ભાગને નડતર સમાન થઈ પડે નહિ. આવી જ રીતે કોન્ફરન્સને ખરેખર ફતેહમંદ બનાવવા-જૈન કેમની ધામિક, શારિરિક, ઔદ્યોગિક વગેરે અનેક પ્રકારની ઉન્નતિ કરવામાટે પહેલાં જે બાધક રિવાજો હોય તે દૂર કરવા જોઈએ. બાધક દૂર કર્યા પછીજ સાઘક કરવાથી સાઘક ખરેખરૂં ફતેહમંદ થઈ શકે છે. જીવને બાઘક અઠારે પાપસ્થાનો દૂર કર્યા પછી–જમીન શુદ્ધ થયા પછીજ–પુણ્યનાં કે ખરેખરી અસર કરી શકે છે.
પ્રતિનિધિઓનું કામ પિશ શુદ ૧૫ પહેલાં—એટલે કોન્ફરન્સ પહેલાં ૧ મહિને–પૂરું થઈ જશે, એમ લાગે છે, કારણકે પ્રતિનિધિ પત્રિકાઓ પિશ શુદ્ધ ૧૫ પહેલાં ભરીને મોકલવાની છે.
દેરાસરના વહિવટના હિસાબે ચોખા રાખવા તથા બતાવવા બાબતની સામાન્ય ફરિયાદ છે તે તે વિશે એટલું જ બસ છે કે ગયા વર્ષ દરમિયાન જે ગામના શેઠે રીપોર્ટ બહાર પાડ્યો હોય અથવા જેવા ખુલ્લો મૂકયો હોય તેવાઓનાં નામે આભાર સાથે મંડપમાં જાહેર કરવા, તેમના પર કોન્ફરન્સ
ફીસ તરફથી આભાર પત્ર લખવો અને જે ગામ માટે પત્રમાં ફરિયાદ થઈ હોય તેમની પાસે કારણ દર્શક ખુલાસે માગો તથા બીજા સર્વ ગામના શેઠે પર નામું અને હિસાબ તૈયાર છે કે કેમ તે પૂછાવવું. આવી યોજના ઈષ્ટ છે. ભાષા જેમ બને તેમ મૃદુ રાખવી. આ ઠરાવની આવશ્યકતા બહુ છે. સર્વ સાધુ મુનિરાજોને નમ્ર વિનતિ કે જે પ્રદેશમાં તેઓ વિચરતા હોય ત્યાં કોન્ફરન્સને ઉદ્દેશ, તેની આવશ્યકતા, તેના લાભ, તેમાં પ્રતિનિધિ મોકલી ભાગ લેવાની જરૂરીઆત વિગેરે બાબતો તેઓ સ્પષ્ટ હસાવવા યત તથા કૃપા કરશે તો સાધુવ્રતનું અને જૈનભાઈનું અમુક હિત થશે.
ચર્ચાવવાના જે વિષયોનું લીસ્ટ પત્રિકા સાથે સામેલ છે તે પરથી જણાય છે કે ઘણાખરા વિષયો હતા તેને તેજ છે અને નવા જે ઉમેર્યા છે તે પણ ઠીક છે.
મુનિ મહારાજાઓની કોન્ફરન્સ થવાની આવશ્યકતા બાબત જે વિષય ચર્ચાવવા ઘાર્યો છે તે અમને બહુ ઈટ લાગે છે. સાધુ એ ચતુર્વિધ સંધનું સૌથી અગત્યનું પહેલું અંગ છે, તેમાં કોઈ કોઈ બાબતમાં વિચારવા જેવું છે એ તો શાંત ચિત્તથી વિચાર કરતાં તેઓ પણ કબૂલ કરશે. અમે, હાલ તુરત કઈ બાબતમાં તેઓને વિચાર કરવાનો છે, તે બતાવવા કરતાં તેઓની મુન્સફી પરજ છોડીએ છીએ. જેનોમાં ૮૪ ગચ્છમાંથી જેટલા વિદ્યમાન હોય તેમાંથી જેઓ સાથે મળી શકે તેવા સાધુઓ, અને છેવટે તેમ બની શકે નહિ તે વૃધ્ધિચંદજી મહારાજ, આત્મારામજી મહારાજ, મોહનલાલજી મહારાજ, સાગર ગછના મહારાજ, વિધિપલ ગછના મહારાજ, વિગેરેએ તો અવશ્ય ભેગા થઈ કંઈ વિચારવું જરૂરનું છે.
કન્યાવિક્રય રીવાજમાં ઘણાં કારણોમાંનું એક કારણ દેશની નિર્ધનતા છે. નિર્ધનતાનું પરિણામ એક કન્યાવિક્રયજ નથી, પણ મૃષાવાદ, અદત્તાદાન, માયા વિગેરે અનેક છે. દેશમાં તેમાં ખાસ કરી કાઠીઆવાડ,

Page #429

૧૯૫]
જીવધ્યા વર્ષમાં એક દસ્તાવેજ. કચ્છ, ગુજરાત, જ્યાં જૈનભાઈઓની વસ્તિ બહુસારી છે, તે ભાગ એક યા બીજી રીતે ખેડપર બહુ આધાર રાખનારે છે. ખેડમાટે હાલ ૮-૯ વર્ષ ઉપરા ઉપર નબળાં આવવાથી તેમની બહુ દુર્દશા થઇ છે. માટે
જે જૈન બંધુઓ હુન્નર સાથે સંબંધ ધરાવતા હોય, કારખાના યા મીલો સાથે સંબંધ ધરાવતા હોય તેઓ સહજ સમજી શકશે કે સ્વધર્મબંધુઓને મદદ કરવા જેવું બીજું પુણ્ય નથી. માટે આ ઉપરાં અમારી એટલીજ વિનતિ છે કે જેમ બને તેમ જૈન બંધુઓનું આર્થિક હિત વધુ જેવું. : -
કેન્ફરન્સના ઠરાવો પ્રમાણે જેટલા પ્રમાણમાં જે સ્થળે અમલ થયો હોય તે બધી બાબતે એક પુસ્તકના આકારમાં દર વર્ષે જળવાઈ રહે તો બહુ ઉત્તમ થાય.
વિષયો ૧૭ બહુ ઉત્તમ, વિચારવા લાયક, સૂચના પ્રમાણે શક્તિ અનુસાર અમલ કરવાલાયક છે. દરેક રીતે પાટણ કોન્ફરન્સ વિજયવંતી નીવડો, એવી સાનિધ્ય દેવને નમ્ર પ્રાર્થના છે.
શ્રી જૈન શ્વેતાંબર કેન્ફરન્સ હરૈલ્ડનાં અધિપતિ સાહેબ. સાહેબ,
ટીટોડા તાલુકે કલોલના કોળી લેકે દરસાલ પાડાને વધ કરતા હતા, તે હવે પછીથી નહિ કરવા બદલ એક દસ્તાવેજ સંવત ૧૯૧૪માં કરી આપેલો, ને તેના જમાન મેજે વાંસજડા તાલુકે કલોલનાં કોળી લેકને આપેલું છે, તે દસ્તાવેજ મારે હાથ લાગવાથી તેની નકલ નીચે ઉતારી મોકલી છે, તે શ્રી સકળ સંઘની જાણ ખાતર આપણું માનવંતા માસિકમાં છાપી પ્રસિદ્ધ કરશે, કે જેથી લાગતા વળગતાઓને તેની તપાસ ચલાવવામાં, અને જે તે પ્રમાણે ઘાતકી કૃત્ય થતું હોય છે, તે બંધ કરવામાં સહાયભૂત થઈ શકે. એજ વિનંતિ. તા. ૩૧-૧૧-૧૯૦૫.
શ્રી સકળસંધનો સેવક.
સોભાગચંદ મોહનલાલ હ. અસલ ઉપરથી નકલ. સંવત ૧૯૧૩ ના આસો વદ ૬ ને ગુરૂવારને દને કઓ કડીનાં મહાજન સમસ્ત, તથા કલેલના મહાજન સમસ્ત તથા ગામ જે ટીટોડાના મહાજન સમસ્ત, જોગ લખી આપનાર મોજે ટીટોડાના કાલી મતાદાર સલતાન દોલા તથા જેઠા અબલા તથા હમીર નારણ તથા રણછોડ હાંસજી તથા પાના સેના વિગેરે ગામ સમસ્ત, તથા કરશનપુરાના ભાઈ, ભત્રીજા કિંવા પરૂણુ સુદ્ધાંત સમસ્ત અમે અમારી રાજી ખુશીથી તથા અકલ હુશીઆરીથી લખી આપીએ છીએ કે,–
અમારા ગામમાં અમે દરસાલ પાડા મારીએ છીએ, તે આયંદે મારવા નહીં ને તે બાબતે અમોને મહાજને કહ્યું તે સર્વે અમે કબુલ કરી, હવે પાડા મારવા નહીં, ને તે બાબત તમે અમોને રૂ. ૨૦૧ અંકે રૂપીઆ બસે એક આપ્યા છે તેની તપશીલ નીચે મુજબ છે – ....
૧૦૧ અમોએ પાડા મારેલા તે બાબત સરકારે અમારે દંડ કરેલો તે તમોએ આપ્યા છે તે. ૫૦ અમારા ગામમાં ધરમાદા દેવડી કરી માતા પધરાવ્યા તેના આપ્યા. ૫. અમોને જમાડ્યા બાબતના આપ્યા.
ન ૨૦૧

Page #430

મતું
iફલ્સાહક
[ ડિસેમ્બર : અંક વસે એક આજે લાઈયા ગાવા બધા કર્યા છે, તે હી કે દિવસ મારીશું નહીં, કે અભરામ ને દાલે વેચવા સુરજ ચંદ્રની સામે પાડ મારવા બંધ કર્યા છે, તે હવેથી કઈ દિવસ તફાવત પડે તે દર પાડે રૂ. પ૦-પ્રમાણે દંડના આપીએ. તે સર્વે બાબતનાં પળાવવાના જમાન મોજે વાસડા પ્રાણે કડીનાં ગામનાં ફેલી ઉમેદ રતુ, તથા સર્ણ ધના, તથા હીરા રાયભાણ, તથા સગણ નાથા વિગેરે ગામ સમસ્તને આપ્યાં છેતે ઘર ઘર આપે તથા પંલાવે ઉપર લખ્યા પ્રમાણે સહી છે.
' , અમો જમાનીદાર લખી આપીએ છીએ. કટીટળાવાળા કોઈ દિવસ પાડા મારશે તે ઉપર મુજબ દંડ આપીશું, તથા મારનારને લાવી રજુ કરીશું, ને તે બાબત સરકારમાં પણ અમો લખી આપ્યું છે. સબબ ચાંદા સુરજની સાખે લખી આપ્યું છે તે સહી છે. મોતી.. અતર
અતર
સાખ ૧ પગી સલતાન દોલા મત
૧ પગી ધના કેશાની સાખ ૧ પગી જેઠા અબલાનું મતુ
૧ પગી નાથુ કમાની સાખ ૧ પગી હમીર નારણનું મતુ
૧ પગી ચેલા રાસેનાની સાખ ૧ પગી પાના સોનાનું મg.
૧ પગી રાણા ધનાની સાખ (બાવલુ) ૧ પગી રણછોડ હાંસજીનું મતું
૧ પગી હીરા રાયભાણની સાખ ૧ પગી ઉમેદ રતુનું મતું
૧ ખાડી જેઠા ભાથી સાખ ૧ પગી રાણા ધનાનું મત
૧ ખાડી સમના જેસંગની સાખ ૧ પગી હીરા રાયભાણનું મત
૧ પગી મોડજી ઉકાની સાખ ૧ ઉપલી બધાનું મત
૧ પરભુલાલ નાણુની સાખ * ૧ દેશાઈ મહાસુખરામ નરસીદાસ સાખ ૧ મુજુમાં નાથેખાની સાખ ૧ કએ કડીના મતાદાર સમસ્તની
સાખ દા. ધરમદા બાજી ૧ નારણ નરસીંહ દાસની સાખ
ચર્ચાપત્રોને સાર.
મુનિ માણેક-–દક્ષિણ ખાનદેશ વિગેરેમાં સુજ્ઞ મુનિઓના વિહારથી બહુજ લાભ થયો છે, પણ સ્ત્રીઓના આત્મહિત માટે સુજ્ઞ સાધ્વીજીઓના વિહારની બહુ જરૂર છે. શ્રાવિકા એ સંધનું ચોથું અંગ છે તથા તેના સુધારા ઉપર તે ખરા સુધારાને મુખ્ય આધાર છે. દક્ષિણ ખાનદેશમાં ગેરઇઓ સાધુના વેશે રહી પુસ્તક લખાવવાને બહાને રૂપિયા છૂટે છે અને તેજ રૂપિયાથી કુકર્મ કરે છે. તેથી મારવાડીને મોટો ભાગ સુંઢીયા થઈ ગયો છે. આ મારવાડીઓ દેરામાં તેમજ મહાદેવ, બાલાજી, મારૂતી વિગેરે મિથ્યાત્વી દેવોની જાત્રાએ જાય છે અને તેમનાં વ્રત પાળે છે. ગુજરાતના વિદ્વાન સાધુઓ આવા જૈનો પર ઉપકાર કરી નવકલ્પી વિહાર કરશે તે જૈનશાસનને બહુજ દીપાવશે.
જૈનધર્મ પ્રતિપાલક મંડળા–ગામ કાગળવાળા, ગામ કોગળીવાળા તથા ગામ આકુલવાળા ત્રણ ગ્રહ ૧૯૫૭ માં ગુજરાતમાંથી ચાર કન્યા રૂ. ૮૦૦૦ આપવા ઠરાવી લાવ્યા હતા. તેમાંથી એક કન્યા રૂ. ૩૦૦૦] આપવાનું કબુલાવી આપી હતી. બીજી એક કન્યા રૂ. ૩૦૦૦] આપવા કબુ

Page #431

૧૯૫]
વર્તમાન સંચ
૩૯.
લાત આપી અને ત્રીજી કન્યા રૂ. ૫૦ લઇ આપી હતી. આ પ્રમાણે ત્યાંના રૂ. ૯૫૦૦૭ ઉપજાવ્યા. આ રીતે ૧ કન્યા તથા રૂ. ૧૫૦૦ ના ચાખા નફા મેળધ્યા. આવી રીતે થાય છે એમ જાણવાથી સર્વને ખેદ થશે. આવે કન્યાવિક્યના વિા કેટલા ખરબ છે ! પશુ આમાં તા કન્યાનેદ વેપારજ થ્યા છે. સામાન્ય કન્યાવિક્રયમાં પિતાજ પૃચ્છા પ્રમાણે રૂપિઆ લે છે, પણ આમાં તે કન્યાઓના પિતાએ લીધા પછી તેના પર્ નફો મેળવી વિક્રય થયા છે. આ ખાખત અતિ નિશ્ર્વ છે. માટે કન્યા વિક્રય કરતા માબાપોએ પણ પાતાની કન્યા એવી રીતે ન આપવી કે જેથી - તે ફરીથી વેચાય.
મુનિ, પ્રભાસપાટણઃ——હોળીના પર્વ માટે અત્રેની એશવાળની જ્ઞાતિએ આશરે રૂ. ૫૦] ને ખર્ચે લાકડાના એક આકાર નિર્લજરૂપવાળા બનાવ્યા છે. અને તે દેરાની ખડકીના નાકાપર સ્થાપન કર્યેા છે. તે ખડકીમાં દેરાં ૮ ' છે. નેારતામાં બ્રાહ્મણ લોકો આવાળના હાથથી વિધિપૂર્વક કન્યાના હામ કરાવે છે. તે એવી રીતે કે શ્રીફળપર કન્યાનેા આકાર કરી ચક્ષુમાં અજન આંજે, ઘાટડી ચુદડી ઓઢાડી હામાવે છે. આ બહુ નિર્દય કામ છે.
આ બાબત વિષે ત્યાંના અગ્રેસરેશને અમારી નમ્ર વિનંતિ છે કે હોળી તથા નેારતા માટે ઉપલી અને બાબત જણાવી છે તેમ હોય તે તે સુધારવાની પૂરી જરૂર છે. નીતિ વિના ધર્મ હાઇજ શકે. નહિ તેા હોળીના નિર્લજ દેખાવમાં તમને નીતિ લાગે છે ? વળી તે મિથ્યાત્વી પર્વ છે. કાઈ રીતે આત્માના ઉલ્હાર કરતું નથી, તે તે પર્વમાં થતી ક્રિયા છેોડી દઇ ધર્મ ધ્યાનમાં વળવું બહુ ઉત્તમ છે. નારતાં માટે પણ ઉપલીજ સૂચના બસ છે.
વર્તમાન ચર્ચા.
ફ્રાન્સના ઉપદેશકના પ્રવાસ—મિ. ટોકરશી નેણશી ઉપદેશ અર્થે મેવાડના ભાગમાં ગયા છે અને ત્યાંની મુસાફરી દરમ્યાન પહેલાં તે જાવરા ગયા છે. ત્યાં તેમણે બે મીટીંગા ભેગી કરી હતી, જેમાં આશરે ૧૦૦૦ માણસ ભેગું થયું હતું. ભાષણાની અસર શ્રોતાઓ ઉપર સારી થઇ હતી, પણ કુસ’પને લીધે કંઈ ઠેરાવેા થઈ શક્યા નથી. ત્યાં જૈન ભાઈઓનાં આશરે ૨૦૦ ઘર છે. ૩ મંદિર છે ત્યાં હાલમાંજ પ્રતિષ્ઠા મહાત્સવ થયા છે. ત્યાંથી તે મદસાર ગયા છે. ત્યાં પણ ત્રણ મીટીંગા ભરી હતી. ઉપદેશની અસરથી એ જૈન પાઠશાળા સ્થાપવા નકી થયું છે. એક પરામાં અને ખીજી શહેરમાં સ્થપાશે. વાર્ષિક રૂ ૬૦૦] ના ખર્ચના બંદોબસ્ત થયા છે. વિશેષ એ થયું છે કે કૉન્ફ્રન્સે કરેલા ઠરાવોના અમલ કરવાના વિચાર કરવા માટે ૧૫ મેમ્બરાની એક સભા થઈ છે. ત્યાં પણ જૈન ભાઈઓના ૨૦૦ ધર છે, અને ૮ દેરાસર છે. ત્રોફ્ટ સભામાં થયેલા ઠરાવા નીચે પ્રમાણે છેઃ-( ૧ ) દારૂખાનું કોઇ પણ પ્રસંગે ફાડવુ નહિ, આ હરાવથી આર્થિક તથા આત્મિક બન્ને લાભ થશે. ( ૨ ) ૨૦ વર્ષની ઉમર સુધીના સ્ત્રીપુરૂષોનાં મૃત્યુનાં મિષ્ટાન્ના જમાડવાની અને જમવાની બધો કરવામાં આવે છે. આ ઠરાવનુ કારણ એમ છે કે ઉપદેશક ત્યાં ગયા તે પહેલાં થેાડેજ દિવસે ૧૪ અને ૧૦ વર્ષની ઉમરનાં માણસાનાં મૃત્યુ થતાં મિષ્ટાન્ના થયાં હતાં. આ ઠરાવ પણ આવશ્યક અને પ્રશંસનીય છે. ઉપદેશક ડીરેકટરીના કામને માટે પણ સાથે સાથે પ્રેરણા કરે છે. તે લખેછે કે “ આ ભાગમાં મુનિવહારજ નથી, અનેક પ્રાચિન મદિરા ગામેગામ જીર્ણ પડેલાં છે. માત્ર નામે શ્રાવક રહી નવકાર મંત્ર પણ ન જાગે એવી શ્રાવકાની સ્થિતિ છે. મદસારના શેઠને દેવદ્રવ્યના ચાખા હિસાબબહાર પાડવા સૂચના છે.” ડબાસંગના જૈના——હિંદુસ્તાન એક વિશાળ ખંડ જેવા છે. રશિયા ખાદ કરતાં બાકીનું આખુ યુરેાપ હિંદુસ્તાન જેવડુ જ છે. યુરાપના દેશા ધણાખરા હુન્નરપર આધાર રાખનારા છે. તેપણ વખતે

Page #432

૩૯૨
જૈન કાન્ફરન્સ કે
[ ડિસે ખર
વખત મેાધવારી અને દુકાળની અસર ત્યાં પણ જણાય છે. તેા પછી હિંદુસ્તાન જેવા સંતોષી દેશ, જ્યાં નશાબ ઉપરજ વધુ આધાર રાખવાની વૃત્તિ છે, થાડુ રળીને થાડું ખર્ચવાપર સંતાષ છે, તથા ખેતીપરજ જેના ૮૦ ટકા આધાર છે. એવા દેશમાં ઉપરા ઉપરી ૧૦ વર્ષ નબળાં આવે ત્યારે જોઈએ તેવા કરકસરીઆ માણસની પણ એકડી કરેલાં થોડી મૂડી ઘસડાઈ જાય, તદન નિરાધાર અવસ્થા થઈ જાય, અને બીજાના આશરા ન મળે તો મરણ શરણ થવું પડે તેમાં શુ નવાઈ જેવું! મદ્રાસ ઇલાકામાં આપણી વસ્તી બહુ આછી છે, પંજાબ તથા બંગાળ ઇલાકામાં જરા જરા ઠીક છે, તથા મુંબઈ ઈલાકા, રજપુતાના અને દક્ષિણમાં આપણી વસ્તી સારી છે. મુંબઈ ઇલાકામાં જામનગર નામે દેશો રાજ્ય છે, ત્યાં ઘણા ભાગમાં આ વર્ષ બીલકુલ વરસાદ ન થવાથી ઉપરા ઉપરી ૧૦ વર્ષથી સહન કરતા આવેલા ખેડુ જૈન ભાઇને અતિશય સાસવું પડયું છે. ત્યાંના પ્રસિધ્ધ, સરલ સ્વભાવો અને પ્રમાણિક વકીલ ચતુર્ભુજે ધર્મબંધુઓના લાભ અર્થે નિઃસ્વાર્થે જે મહેનતનુ પારમાર્થિક કામ ઉપાડયું છે તે માટે તેમને ધન્યવાદ ઘટે છે. તેમણે “ જૈન ” માં માકલેલા રીપોર્ટપરથી જણાય છે કે આશરે ૨૭૬૦ માણસા તદન નિરાધાર સ્થિતિમાં, આશરાને દરેકરીતે યાગ્ય છે. તેમાંથી આશરે ૨૧૫ માણસાને અમદાવાદના સખી જૈન મીલમાલેકાએ પોતાની મીલેામાં કામે લગાડી દીધા છે. બાકીના માણસાને કામ અથવા આશ્રય આપવાની બહુજ જરૂરી છે. જે જૈન બધુએ ખરેખરૂ આત્મસાર્થકનું દાનદેવા ઇચ્છતા હોય તેને માટે આના કરતાં વધારે પાત્ર ક્યાંથી જડી શકે! તેને મદદ અર્થે શ્રી જૈન શ્વેતાંબર કારસેપણ રૂ ૭૦૦ માકલી આપ્યા હતા. વરસ આખુ નિભાવવા માટે રૂ. ૨૭૬૦૦ ની જરૂર છે તે વકીલ તુર્ભુજ તથા “જૈન” પત્રે ઉધાડેલ ફંડને દરેક બંધુ શકિત અનુસાર–ફૂલ નહિ તો ફૂલની પાંખડી એ રીતે— શુભ અશુભ પ્રસંગે મદદ કરશે તેા બહુજ ઉત્તમ થશે. અમદાવાદમાં આવેલ તે જૈન બધુ માટે ખીલકુલ લૂગડાં નહ હાવાથી લૂગડાં ક્રૂડ જે મી. ભગત. તરફથી ઉઘાડવામાં આવ્યું છે તે પણ દરેકરીતે મદદને લાયક છે.
??
જોઇએ છે-પારસી કામ વ્યાપારની બાબતમાં, નોકરીની બાબતમાં, સ્વતંત્ર ધંધા–વકીલ, દાકતર, ઇજનેર–માં અતિશય સારી સ્થિતિમાં છે, એ તે નિષ્પક્ષપાત અવલાકન કરનારને સહજ સમજાશે, તેઆમાં ભિખારીએ ગણ્યા ગાંઠ્યા માલૂમ પડશે. તેમાં પણ ગરીબ વર્ગ છે, એટલું કબૂલ કરતાં પણ આપણે જોઇ શકીએ છીએ કે બીજી કોઈ પણ હિંદુસ્થાનમાંની કામ કરતાં તે કેળવણી અને ધનની બાબતમાં આગળ પડતા છે. તેના સંસાર માટે પારસી પત્રકારો પણ ખૂમ પાડે છે. પરંતુ તેની ઉપલી બંને ખાખતા અનુકરણીય છે. વ્યાપારની બાબતમાં તથા નાકરીની બાબતમાં પણ જ્યાં સુધી પારસીને પારસી મળે ત્યાં સુધી તે ખીજાને રાખતા નથી, એ આબતને પાંચ વર્ષથી અનુભવ છે. “ જામે જમશેદ પત્ર પણ નતાં જણાશે કે પારસી નાકરા માટે “ ફરરાખ ” તખલ્લુસથી એક પારસી ગૃહસ્થ જ્ઞાતિબંધુઓ માટે કેટલી મહેનત કરે છે. ડા. તવડીઆ કાલમ પણ તે બાબતની સાક્ષી પૂરે છે વળી ખીજા શેઠા પણ નાકરા માટે નોટીસ આપતાં પારસી જોઇએ છે એમ સ્પષ્ટ લખે છે. આ ઉપરથી જ્ઞાતિ અભિમાન કેવું કામ કરી શકે છે તે સહજ સમજાશે, મુંબઇમાં ઘણા જૈન ભાઈ નાકરી વિના મૂઝવણમાં કરે છે. તેથી અમે એમ ધાર્યું છે કે જે જૈન શેઠોને નાકરા જોઇતા હાય તેમણે તથા જે જૈન બંધુઓને નાકરીની ઇચ્છા હાય તેમણે આ ઓફીસ તરફ લખવું. તેનું એક લીસ્ટ આ પીસે રાખવામાં આવશે અને બની શકતી સગવડ ખતે પક્ષને આપવા યત્ન થશે. આ માબત જૈન શેડાએ અવશ્ય લક્ષમાં લેવા જેવી છે. જૈન નાકરા રાખવાથી સ્વધર્મી બને ઠેકાણે પાડી શકાશે તથા તેઓના પુણ્યનુ અમુક કારણ તે થઇ પડશે. નેકરી માટે ઇચ્છતા જૈનબંધુએ તે અરજ કરશે, પણ જૈન શેઢાને આ સૂચના બહુ આવશ્યક છે. દિગંબરી જૈન બંધુઆએ આવી રીતે લાભ મેળવ્યા છે, કારણ તેના ઉત્તર હિંદુસ્થાનમાં પ્રગટ થતા એક પત્ર-જૈન ગેઝેટે

Page #433

- ૧૫] પતિમાને એ
' ૩૯૭ આવું કામ શરૂ કર્યું હતું અને તેમાં તેને યશ મળે છે. તે અમને પણ સંપૂર્ણ આશા છે કે જૈન શેઠે આ કામ ફતેહમંદીથી પાર ઉતારવા પિતાથી બનતું કરશે. '
આવતી કેન્ફરન્સમાં ડેલીગેટે–આવતી કોન્ફરન્સ પાટણમાં ફાગણ શુંદ ૨-૩-૪ ભરા-- વાની છે તેને માટે તૈયારી અત્યારથી જ ચાલતી જે આનંદ થાય છે. છાપવાના કામ સંબંધી તેઓની પુછપરછ પરથી એમ ધારી શકાય છે કે તે ભાઈઓ આ કૅન્ફરન્સ સંપૂર્ણ ફતેહથી પાસ - ઉતારશે. કેન્ફરન્સનું મુખ્ય અંગ પ્રમુખ તથા તે પછી ડેલીગેટો અને વીઝીટ છે. ડેલીગેટે. ભલે થેડી સંખ્યામાં જાય પણ તે કંઈ કરી શકે તેવા હોય તે વધારે સારું. કેન્ફરન્સમાં ઝાઝી. હાજરીથી ફાયદો છે એ તો સ્વતઃસિદ્ધ છે પરંતુ બની શક્યા પ્રમાણે હાજરીના પ્રમાણમાં ઉત્તમતા મળી શકે તે બહુ સારું. બીજું ધ્યાનમાં રાખવાનું એ છે કે ડેલીગેટ-પ્રતિનિધિ—પણું સહેલું કામ નથી. માણસ જેમ ગરીબ અને ઓછી સમજણવાળો હોય તેમ તેને માથે ઓછી જનાબદારી હોય છે, પણ જેમ તે પૈસાદાર થાય અથવા જેમ તેની બુદ્ધિ વધતી જાય તેમ તેની જવાબદારી પણ વધતી જ જાય છે. પ્રતિનિધિ તરીકે બીરાજી આવ્યા પછી શક્તિ અને સંજોગ, અનુસાર દરેક પ્રતિનિધિએ પોતાની સભા, જ્ઞાતિ અથવા ગામના સ્વધર્મ બંધુઓનું હિત કરવા લક્ષમાં રાખવું જોઈએ. ઇંગ્લેંડ, જર્મની, અમેરિકાના એકત્ર સંસ્થાનો વિગેરે જે દેશે હાલ કેળવણી અને ધનની બાબતમાં આપણુથી દરેક રીતે ચઢીઆતા છે તે દેશની સભાઓમાં બીરાજતા પ્રતિનિધિઓને દરવર્ષે પિતાને ચુંટી કાઢનારાઓ સમક્ષ પોતાની કારકીર્દીનો હિસાબ આપવો પડે છે. ને તેમાં જે ચુંટનારાઓ પ્રસન્ન થયા નહિ તે પ્રતિનિધિને પિતાનું પદ છોડી દેવાનો પ્રસંગ આવે છે. હજી આપણા દેશમાં સર્વથી મહાન સભા નેશનલ કોંગ્રેસ છે અને તે પણ પ્રતિનિધિ ચુંટવાની બાબતમાં સખ્ત અને સ્પષ્ટ નિયમ કરી શકતી નથી એ સત્ય છે. પણ તેટલા ઉપરથી આપણે હારી જવું જોઈતું નથી. હજી આપણી કામના ચુંટી કાઢનારાઓ નિયમોની
ની સમજણ ધરાવતા નથી કે જેથી પ્રતિનિધિને મુશ્કેલી પડે. પરંતુ પ્રતિનિધિઓએ પોતે જ અપુરૂષો હોઈને, જ્ઞાતિનું અને ધર્મનું શ્રેય કેમ થાય તે વિચારી તે માટે નિયમ ધારી વર્તવું જોઈએ. આ પત્રના પ્રસિદ્ધ લેખક શ્રીયુત મોતીચંદ કહેતા આવ્યા છે કે દરેક વ્યક્તિનું કામ એજ કેન્ફરન્સનું કામ છે. અમે ફરીથી અહીં ભાર મૂકીને કહીએ છીએ કે કોન્ફરન્સ એ જડ. વસ્તુ છે. તેનું ચૈતન્ય જૈન કેમ છે. એટલું ખરું કે જે કામ દરેક જૈન ન કરી શકે તે કોન્ફરન્સ કરી શકે, પણ સાથે આ પણ તેટલું જ સત્ય છે કે દરેક પ્રતિતિધિ અને દરેક જૈન બંધુ. પોતાની ફરજ સમજી તે બજાવવા યત્ન કરશે તેના પ્રમાણમાંજ કેન્ફરન્સ કર્યું કહેવાશે. માટે પ્રતિનિધિ બંધુઓ, આપની ફરજ બરાબર બજાવશે એમ આશા છે. હજી આપણો દેશ કેળવણી તથા ધનની બાબતમાં એટલે પછાત છે–પ્રાથમિક કેળવણી તે આપણી કામમાં સામાન્ય રીતે ઠીક છે, પણ મધ્યમ અને ઉંચી કેળવણી આપણામાં હજી બહુજ ઓછી છે.–કે નિયમથી કામ કરવાને બદલે સગવડથી કરવું પડે છે. દાખલા તરીકે એક માણસને પાટણ કેન્ફરન્સમાં જવું હોય, પરંતુ બધી મ્યતા છતાં ધનવાન ન હોય તો તે જઈ શકે નહિ. જ્યારે બીજો માણસ પ્રતિનિધિ તરીકે જઈ જ્ઞાતિનું શ્રેય કરવા યોગ્ય ન હોય તે પણ તેને જવાની સવડ હોય તો તે જાપર મતલબ કે પ્રતિનિધિઓ યોગ્ય ચુંટવા જોઈએ. . છે : સૉરશિષ-માંગરોળ જૈન સભા એ મુંબઈનું એક બહુજ અગત્યનું ખાતું છે એમ તે કહ્યા વિના ચાલતું નથી. છેલ્લાં વર્ષમાં તેણે બે નૂતન પ્રયોગો શરૂ કર્યા છે, જેનો માટે ફી રીડીંગરૂમ અને બીજો વિદ્યાર્થીઓને સ્કોલરશિપ આપવાનો પહેલો પ્રયોગ તદન સફળ નીવડે છે. એ અનુભવસિદ્ધ છે. જ્ઞાન એ બે પ્રકારના છે, ધાર્મિક અને વ્યવહારિક આ વાંચનશાળાથી જે ગરીબ જૈન ભાઈઓ પત્ર ખરીદીને વાંચવાની સ્થિતિમાં ન હોય, તે ભાઇઓ સવારનો અથવા

Page #434

જૈન કે ન્દ્ર હરૈ....
[ ડિસેંબર એવો વખત નકામે ગાળવાને બદલે અહીં વાંચનથી જ્ઞાન મેળવે છે. આ પુણના કારણિક મેમ્બરેજ છે, કારણ કે દરેક મેમ્બર છુટું છૂટું આવું ઉત્તમ કામ જવલે કરી શકે, જ્યારે સાથે મળીને આવું ઉત્તમ કામ તેઓ કરી શક્યા છે. સંપથી શું થઈ શકે તેનું આ પ્રત્યક્ષ દષ્ટાંત છે. જૈન ભાઈઓ, આ દાખલે ધ્યાનમાં રાખજો. આવુંજ ઉત્તમ કામ સ્કોલરશિપનું તેઓએ શરૂ કરવા ધારી છે, તેમાં ફતેહ પામે એમ ઈચ્છા છે. આવી જ રીતે માંગરોળ શ્રીમાળી સમાજ તરફથી છગનલાલ નાગજી નામના વિદ્યાર્થીને મેટ્રીકની પરીક્ષા પાસ થવા માટે શેઠ વસનજી નથનું રૂ૦ ૧૦૦નું ઇનામ મળ્યું છે. અમે ખરા અંત:કરણથી ઈચ્છીએ છીએ કે જેનભાઈઓ કેળવણીમાં જેમ બને તેમ તેમ વધુ પૈસા ખર્ચે, અને જ્ઞાતિનો ઉદ્ધાર કરે.
- બાબુ પનાલાલજી જૈન પાઠશાળા –મુંબઈમાં વસવું એ બહુજ ખર્ચાળ છે. સુરતી ભાઈઓ અને થોડાક અમદાવાદી ભાઈઓ સિવાય ઘણે ખરે ભાગ સાધારણ અથવા ગરીબ સ્થિતિનો નોકરીઆત વર્ગ હઈ પોતાનાં બચ્ચાં માટે કેળવણીના ખર્ચની બાબતમાં અથવા દવાની બાબતમાં બહુજ મૂઝાય, તે સ્વાભાવિક છે. માંગરોળ જૈન સભાએ કેળવણીની બાબતમાં ગરીબ જૈનબાળકના બહુજ આશિર્વાદ લીધા છે. પરંતુ હજી તે બન્ને બાબતોમાં આશ્રયની ઘણી જ જરૂર છે. તેવી જરૂર પૂરી પાડવા માટે પાટણના રહીશ બાબુ પનાલાલ પુનમચંદે દી હાઈસ્કુલ તથા દવાખાનું કાઢવા જે રૂ૦ ૪ લાખની સખાવત કરી છે તે માટેનું મકાન પાયધુણી પર તૈયાર થઈ ગયું છે. થોડા વખતમાં શિક્ષક રાખી કામ શરૂ થશે. જેમ બને તેમ જલદી થવા નમ્ર સૂચના છે. ધન મેળવ્યાનું સાર્થક આવા જ્ઞાતિબંધુઓના લાભના કામો કરવામાં જ છે. કીર્તિને માટે નહિ પણ ફરજ સમજીને જે પુણ્યકાર્ય થાય છે તેમાં ખરેખર પુણ્યબંધ થાય છે.
દેવદ્રવ્ય અને રંગુનના જૈને–ત્યાં રહેતા જૈન બંધુઓ દેવદ્રવ્ય સંબંધી બહુ ચોકસ રહે છે. કારણકે ગયે વર્ષે રૂ. ૩૯ તથા આ વર્ષે પણ રૂ. ૩૯ સુકૃત ભંડારના તેમણે અહી મોકલી આપ્યા છે ભાઈઓ. ધ્યાન રાખે કે દૂર દેશાવર રહેતા જૈને કેવા ચેકસાઈથી વર્તછે ! આટલુંજ નહિ પણ દેરાસરના વહીવટ કરનાર એક ગૃહસ્થ પિતાને દેશ જવા ઈચ્છે છે ત્યારે દેરાસરને તમામ હિસાબ વિગેરે કેવી રીતે બીજા સંઘની પસંદગીના માણસને સોંપી દે છે તે વિષે ત્યાંથી એક પત્રથી જણાય છે કે ઝવેરી મનસુખલાલ દોલતચંદ, જેની પાસે આઠ વર્ષથી આવક, ઘરેણા તથા મહાજનના વાસણને હિસાબ હતું તે, પિતાને દેશ જવાનું હોવાથી, તેમણે દેરાસરના ચોપડા, દેરાસરના મકાનનો દસ્તાવેજ, દેરાસરનું રૂ૦ ૮૫૦૦૧ નું લેણું હતું તે, તથા રોકડા રૂ. ૪૪ વિગેરે શા. મૂળજી તેજશી તથા કરમસી હેમરાજને સેંપી દીધું છે. દેશમાં રહેતા બંધુઓ! પરદેશમાં રહીને પણ ધર્મસાઘન કેવી ઉત્તમ રીતે થઈ શકે છે તેને આ દાખલો ધ્યાન રાખીને વાંચશો. - જેનહિતવર્યગૃહ, અમદાવાદ –ઝવેરી લલુભાઈ રાયજીએ ૩૦ ૨૫૦૦૦ જૈનભાઈઓના હિત માટે જૂદા કહાડી તે રકમને ઉપયોગ એવી રીતે કરવાનું જાહેર થયું છે કે ગરીબ ભાઇઓ ત્યાં આવ્યા પછી ધંધે લાગતાં વખત લાગે, તે દરમ્યાન તેમને ખાવાની સગવડ કરી આપવી, અને જે ધંધે શીખવા માગતા હોય તેમને શીખવાની ગોઠવણ કરી આપવી. આ બહુ ઉત્તમ હેતુથી સ્થપાયેલું ગૃહ દાતા અને આશ્રય લેનાર બંનેને લાભકારક છે. આપણું પૂજ્ય સાધુજીએ, જે આત્મધ્યાનમાં નિમગ્ન રહી ઉદરપૂર્ણ કરે છે, તે પવિત્ર વર્ગને બાદ કરતાં આપણામાં પણ ભેડા ઘણા ખોટા હાડકાનાં માણસો હોય છે, જેઓ કામ કરવા વગર પિષણ માગે છે. પણ કુદરતને ક્રમજ એવો છે કે મહેનત પછીજ ફળ મળે. અને મહેનત વગરનું ફળ લાંબો વખત ટકે નહિ. આપણુમાં ઉદાર માણસ ઘણું છે, પરંતુ તે ઉદારતાની દિશા કઈ કઈ જગ્યાએ ફેરવવાની આવશ્યક્તા છે. અમુક અંશે જમણવારની જરૂર છે, પણ બહુજ વરાઓની જરૂર નથી. આ પ્રમાણે હાલના પ્રવાહમાં નહિ તણાતાં ઝવેરી લલુભાઈએ અમદાવાદમાં, સુરતી ઝવેરી ભાઈઓએ

Page #435

નવીર સાવરસિંહ, સુરતમાં અને અહીં ભેજનગૃહ કાઢી જ્ઞાતિભાઈઓની બહુ ઉત્તમ સેવા બંજાવી છે, અને અમુક અંશે આત્મય કર્યું છે.
જ ' ' ' . .
. . - અમદાવાદ શ્રાવિકા ઉગશાળા: અમદાવાદ એ જૈનેની બાબતમાં રજૈિનંગર છે, એ - તે સ્પષ્ટ જ છે. ત્યાં એવી ઘણી હીલચાલ થાય છે કે જેને આશય ઉત્તમ છે, અને ફળ પણ ઉત્તમ છે. પારસી ભાઈઓ શ્રીમાન–આપણાથી ઘણે વધુ દરજે-છે, અને તેથી તે લકે તેવરા પાર્ટી, વિગેરેમાં ખર્ચવા પછી પણ હોસ્પીટલપંડ, સેનીટેરીયમ ફંડ, સુવાવડ ખાતાં, વિગેરે ઘણા ઉપગી ખાતાંઓ સારી રીતે ચલાવી શકે છે. તેમાં પણ આખા ખાઉ–હાડકાંના હરામીઓને ભીખ માગતા જોવામાં આવ્યા છે, પણ તેઓ માત્ર આંગળીના ટેરવા પર ગણ્યા ગણાય તેટલાજ. જ્યારે આપણામાં તે સંખ્યા પ્રમાણમાં વધુ છે. સ્ત્રીઓ માટે તે આપણે સંસાર એવો છે કે પુરૂષ રળીને લાવે અને સ્ત્રી ખાય. પણ તેમાં પણ મસ્કીના હંગામમાં જે રળનાર ચાલ્યો ગયો તે કુટુંબની સ્ત્રીવર્ગની બૂરી દશા થાય છે. આવા અડીભીડીના પ્રસંગો માટે તૈયાર રહેવુંકંઈ સ્વતંત્ર ધંધો શીખી રાખવો-તે બહુ શાણપણની પાણી પહેલાં પાળ બાંધવાની રીત છે. આ ઉદ્યોગ શાળામાં સરાસરી દરાજની હાજરી પણ બહુ સારી રહે છે. કુલ સંખ્યા કરતાં લગભગ અર્ધી હાજરીથી ઓછી હાજરી રહે છે, પણ હિંદુ સંસારમાં જ્યાં એવું બનવું તદન અસંભવિત હતું ત્યાં એવું બનતું જોઈ આનંદ થાય છે. જે વધુ મદદ મળે તે આ ખાતામાં બીજા ઉદ્યોગો પણ શીખવી શકાય તેમ છે. ઉદાર જૈન ભાઈઓ અને બહેને સટે આ ખાતું આAથને ખાસ પાત્ર છે. તેના વ્યવસ્થાપકને ખરા અંતઃકરણથી મદદ કરવા શહેર અમદાવાદના ગૃહસ્થ તે ધ્યાન રાખે તેમાં નવાઈ જેવું નથી, પણ બીજા ગૃહસ્થોને પણ મદદ માટે પ્રાર્થના છે.
નવીન સમાચાર સંગ્રહ. ચેથી કૉન્ફરન્સ–-પાટણના સંઘતરફથી બહાર પડેલ આમંત્રણ પત્રિકા જોતાં અતિ આલ્હાદ થાય છે. કેટલાક પ્રભાવ ભૂમિનો હોય છે. જૈન ધર્મની ધ્વજ ફરકાવનાર રાજા કુમારપાળ તથા શ્રીમાન હેમચંદ્રાચાર્યની અંદગી વહન કરેલું સ્થાન કેટલુંક આકર્ષણ કરે એ સ્વાભાવિક છે. અણહિલપુર પાટણ એ કેટલું બધું જાનું શહેર છે? વસ્તુપાળ તેજપાળ-બે ભાઈઓ, જે કુશળ પ્રધાન ગણાઈ ગયા છે. ઉદાયન અને બહાડમંત્રો તથા આબુનાં પ્રખ્યાત કારીગીરીવાળા દેરાસર બંધાવનાર વિમળશાહની જન્મભૂમિ અને નિવાસસ્થાન છે, એટલું જ નહિ પણ પંચાસરા પાર્શ્વનાથનું પ્રાચિન તીર્થ છે, વળી જ્ઞાનનું પ્રદર્શન પણ ભરવાનું છે. મુનિરાજનો યોગ પણ સારે છે. આ બધો લાભ જરૂર લેવા શક્તિવાન બંધુઓને દૃઢ સુચના, વિનતિ અને ભલામણ છે. આવા પ્રસંગે વારંવાર આવતા નથી, વરસમાં એક વખતજ આવે છે, તેનો લાભ બનતાં સૂધી અવશ્ય લેવો જ જોઈએ. પ્રદર્શનમાં જોવા જેવું ઘણું છે. પ્રદર્શનમાંના તાડપત્રપરના લેખો, સ્વદેશી વસ્તુઓ વિગેરે સર્વ જેવા જનારને આલ્હાદ આપશે, એ નિઃસંદેહ છે. - નવું મંડળ–કચ્છમાંડવીમાં લાઈબ્રેરી, જીવદયા, નિરાશ્રિત, વિદ્યોત્તેજક અને ધાર્મિક અનામત એ પાંચે ખાતાં સહિત મી. માણેકચંદ જેઠાભાઈને પ્રમુખપણ નીચે જૈન મિત્ર મંડળ ખેલ
Rામાં આવ્યું છે.
પાણી પાઠશાળા–છલા ખાનદેશ ગામ શિરપુરમાં મુનિરાજશ્રી અમરવિજયજીના ઉપદેશથી ના નામની એક પાઠશાળા ઉઘાડવા માટે ત્યાં દીપ કરવામાં આવી છે તેમાં રૂ ૧૩૪૮) ભરાયા છે.

Page #436

કોન્ફરન્સ લ્ડ.
fa
ડિસેખર મહારાજ સાહેબના ઉપદેશથી પાચારા, શિરસાલા, રાજુલા, જલગામ વિગેરે ગામામાં પણ પાડસાળા થઈછે. દક્ષિણમાં વિચરતા એક મુનિરાજ, કૉન્ફરન્સના ઉપદેશક ટોકરશી નેણશી તથા જામનગર તામે લાલપુરના એક ગૃહસ્થના ચર્ચાપત્રા ઉપરથી તથા આ પાઠશાળાના સ્થાપન ઉપરથી અમને સૂચત થાયછે કે મુનિવિહાર જે હાલ ઘણે ભાગે કાઠીઆવાડનાં અમુક સ્થળે તથા ગુજરાતમાં અમુક સ્થા માંજ સંક્રાચાઇ રહેલા છે તે આવા સ્થળેામાં, જ્યાં શ્રાવકાને બહુજ જરૂરી છે, ત્યાં થવા નમ્ર વિનતિ છે. પૂજ્ય મુનિરાજો, આપ સર્વ પરિગ્રહનો ત્યાગ કરી આત્મસાધન અને પરસાધન નિમિત્તે જીવન વહન કરો છે, તે આવા ક્ષેત્રમાં આપ બહુ બહુ જીવાનું કલ્યાણ કરી શકશે, એ આપ લક્ષમાં લેશે, એવી નમ્ર સૂચના છે.
હૅન્ડીલ—ફ્રાન્ક્રન્સના પ્રાંતિક સેક્રેટરીએ પોતાના વિભાગમાં વસતા અને કાર'સ વિષે સૂચના તથા ખબર આપતું હૅન્ડબીલ બહાર પાડે એ બહુ ઉત્તમ તથા ઈષ્ટ છે. વડોદરા કૅન્ફરન્સ પછી તેવી રીતે શેઠ કુંવરજી આણુજી ભાવનગરવાળાએ બાણુ યુદ્ધસિંહજીના પ્રમુખપણા નીચેજ ભાવનગરમાં જૈન સમુદાય એકઠા કર્યેા હતા તથા ભાષણ કર્યું હતું. તેવીજરીતે હાલ રજપુતાના—માલવા—ના પ્રાંતિક સેક્રેટરી લક્ષ્મીચંદ ઘીયાએ પોતાના વિભાગના બંધુએ માટે હૅન્ડીલ બહાર પાડયું છે, જેમાં કાન્ફરન્સે કરેલા ઠરાવે, સેક્રેટરીના વિભાગી કામા વિગેરેનું અચ્છીરીતે વર્ણન કર્યું છે. સર્વ પ્રાંતિક : એક્રેટરીમાએ પેાતાના વિભાગમાં આવીરીતે જાગૃતિ રાખવી જરૂરી છે.
પાઠશાળાનું સ્થાપન—જીલા નીમચ ગામ જાવદમાં શેઠ, બાગમલ માનમલે કર્યું છે. ૫૦ છેકરા અભ્યાસ કરેછે.
કૅાન્ફરન્સ આફીસ તરફથી થતું એક મુખ્ય કામ ડીરેકટરીનું છે. આશરે ૨૭૦૦ ગામની વસ્તીની ગણત્રી થઇ ગઇ છે અને હરરાજ વધુને વધુ ગામેાની ગણત્રી થઇને આવ્યે જાય છે.
હાલના જમાના એવા છે કે જેમ બને તેમ વધુ મિલનસાર થઈ કામ કરવું. પારસીની ચડતીનું એક કારણ તેજ છે. નામદાર પ્રીન્સ ઍક્ વેલ્સ અહિં પધાર્યા ત્યારે શોભા કરીને તથા સર ડેવીડ સાસુનને માનપત્ર આપીને ઝવેરી મંડળે પેાતાની ફરજ બજાવીછે અને કામનું સારૂ કહે વરાવ્યું છે. દરેક પ્રસંગે મડળાએ ભાગ લેવા આવશ્યક છે.
જામનગરના વકીલ ચતુર્ભુજની માતુશ્રી ગુજરી જતાં રાવા કુટવાનું બંધ રાખ્યું હતું અને ગળેલ પાણીથીજ નહાવાની સગવડ કરી હતી.
મી, સુચંદ બદામી જેએ અત્યાર સુધી સુરતમાં વકીલાત કરતા હતા, તેઓ અમદાવાદમાં એકટીંગ સબ જજ્જ નીમાયા છે. જૈન અસલના વખતમાં રાજા હતા, પ્રધાને હતા તથા સતાવાળા પણ હતા. હાલ અંકે જૈન રાજા અથવા પ્રધાન જોવામાં આવતા નથી. ગણ્યા ગાંઠ્યા, જેના મોટા આÜાપર અમલદાર છે. તેમાં આ એક વધારા થયા જોઈ હર્ષ થાય છે. આ ગૃહસ્થ અત્યાર સુધી કાન્ફસના કાર્યમાં ભારે ઉલટથી ભાગ લેતા હતા એટલુંજ નહીં પણ સુરતની શ્રી રત્નસાગરજી વિદ્યાશાળામાં સધળી વ્યવસ્થા કરતા હતા. જૈન કામનું બની શકતુ શ્રેય કરવા નમ્ર વિનંતિ સાથે અભિનંદન દઇએ છીયે.
ધર્મશાળા અત્રેના દિગંબરી શેઠ માણેકચંદ પાનાચંદ્રે ગિરગામના નાકાપર જે ધર્મશાળા -પોતાના પિતાઝનાં સ્મરણાર્થ બધાવી છે તે પાછળ તેમણે સખી દિલથી સવા લાખ રૂ. ખચ્યા છે. તેમણે અત્યાર સુધીમાં અમદાવાદમાં રૂ. ૭૦૦૦] તે ખર્ચે ખોર્ડિંગ, કાલ્હાપુરમાં પણ ૩૨૦૦૦] ખર્ચે બાર્ડિંગ, તથા અહિં પણ એફ મેડિંગ આંધી સખાવતના-ધર્મ કરવાનો બહુ ઉત્તમ ક઼ામલે બેસાડશે છે. જેના સખાવત એાછી કરે છે, એમ નથી, પણ આ દિશાએ હજી થોડી છે,
ને
અગર જોકે

Page #437

*૫ ]
જન્મ
જરૂર તે ખંડુ છે. શ્રીમાના અરસપરસ સબંધ વધારવાના જે અમુક સાધી એિ, તેમાં આવી જાહેર સંસ્થા પ્રતિષ્ઠિત ગૃહસ્થાને હાથે ખુલ્લી મુકાવવી એમણું પશ્ચિમના નવા સવ પ્રમાણે દલ થયેલુ એક માન છે. આવું માન સરકારમાં પ્રતિષ્ઠિત અગ્રેસર વણિક ગૃહસ્થ સર કરકીશનદાસને મળ્ય હતું. ધર્મશાળામાં જ યુટુખ સગવડે રહી શકે તેમ છે, ફૂલ પણ સાથે છે તથા ભાષા માટે લેક્ચર ઢાલ પણ ખધેલા છે.
૭
આહુની યુનીવર્સીટીમાંથી આ વખતે પસાર થયેલા યુવાને—ની સંખ્યા સાધારણ રીતે સતાષકારક છે.
એલ. સી. ઇ.—અમદાવાદના સામચંદ્ર કેશવલાલ તથા ગોંડલવાળા ડાહ્યાભાઈ બાલાભાઈ ઈન્ટરમીજીયેટની પરીક્ષામાં રામપુરવાળા ચતુરદાસ કાળીદાસ તયા કૉન્ફર્સના બેઈન્ટિ જનરલ સેક્રેટરી રોડે વીરચદ દીપચંદના પુત્ર સારાભાઈ, જે બીજા પમાં પાસ થયા છે, તથા જેમને ગીઝ પ્રાઇઝ મળ્યુ છે..
R
Bettor
પહેલી એલ એલ. બી. માં—મી. કેશવલાલ અમથાશા અને મી.મંગળદાસ જમનાદાસ બીજી એલ એલ. બી. માં-ગાંધાવાળા સાની ન્યાલચંદ લક્ષ્મીચંદ, જે ગોવામાં ડબલ ગ્રેજ્યુએટ છે; મેશરી વેલજી આનંદજી, જેમણે અહિંની કૉન્ફરન્સ વખતે અથાગ શ્રમ લીધા હતા; તથા મી. મકનજી બૂઠા. તેમને અમે ખરા અંતઃકરણથી ધન્યવાદ આપીએ છીએ.
બી: એ માં ભાવનગરવાળા મહેતા લલુ મોતીચંદ, ડૉકતર માહનલાલ પોપટલાલ. મી. દલસુખભાઈ લલુભાઇ વિગેરે.
દવાખાનુ ——અહિના પ્રખ્યાત ઝવેરી ધરમચંદ ઉદેચ દે સુરતમાં એક ધર્માદા દવાખાનું કાઢયુ છે.
r
નૅશન કાંગ્રેસ અને સોશ્યલ કૉન્ફરન્સ-કૉંગ્રેસમાં અત્રેના દા આશવાળ જ્ઞાતિ તરફથી મેઘજી ખેતી, જૈન કલબ તરફથો અમૃતલાલ રામચંદ તથા ઝવેરી મડળ તરફથી મગનલાલ માણેકલાલને બનારસ સેશનમાટે પ્રતિનિધિ તરીકે ચુંટી કાઢવામાં આવ્યા છે. સામ્યલ કૅન્ફરન્સ માટે આન સોશ્યલ યુનીયન તરફથી પંડિત કૃતેચંદ કપૂરચંદ લાલનને પ્રતિનિધિ તરકે ચુંટી કાઢવામાં આવ્યા છે..
લગ્ન--અત્રેના વકીલ લખમશી હીરજી મેશરીની પુત્રીના લગ્ન જૈનિવિધ મુજખ થયાં છે, તે અત્રેની કૅરપે રેગનના બહુ મીલનસાર મેમ્બર હાવાથી ધણા પ્રસિદ્ધ ગૃહસ્થા તથા સ્ટીમર રીનાઉન પરમા થોડીક અમલ રે. આ લમક્રિયા પ્રસંગે હાજર હતા. લગ્નક્રિયા વૈદિક હેાય યા જૈન હોય પણ જ્યારે તેના અર્થ તંત્ર તત્પર્ય સમજવામાં આવે ત્યારેજ તે ખરેખરી ઉપયોગી છે. ક્રિયા એ ભવિષ્યના જોડાને જોડનાર સાંકળ છે. જૈન લગ્નવિધિ સમજણ પૂર્વક કરવામાં આવે તે તેમાં એટલા બધા ઉચ્ચ મથ રહેલા છે કે છેવટે શ્યમે બન્ને મેાક્ષ પણ સાથે જઇએ, એમ જોડું ઈચ્છેછે અને ખેલેછે.
મરણ —અત્રેના પ્રસિદ્ધ મારવાડી વ્યાપારી શેઠ ચદાજી ખુશાલચંદ, જેમણે આદીશ્વરના દેરાના હિસાબની ચે. ખવટ કરાવવામાં બહુજ મહેનત લીધી હતી તેનું ભવિષ્ય થયું છે. આથી એક હિમતવાન માણસની ખેટ પીછે.
ને તાર –પાટણના રહીશ શા લલુભાઈ જેચંદ જેઓ હાલ મેવાડમાં ગુંદાર માટે પ્રયાસ કરેછે તે લખેછે કે કાપેડાછમાં મૂર્તિ દેરાસરના નીચેના ભાગમાં અવ્યવસ્થિત રહેતી, તે દેરાની વ્યવસ્થા કરાવી છે. માંહી ૫-૭ ગામામાં આશાતના બહુજ છે. મુડાવા ગામમાં પ્રતિષ્ઠા કરાવી છે જે વખતે ઉપદેશક બાનુ ચીરંજીલાલે કાન્ફરંસના હેતુ ઉપર ભાષણ આપ્યું હતું. ને રૂ. ૩૬૦૦) આસરે ઉપસ્ થયું છે. ખખરે ટનુ દેરાસર સમુ કરાવવા માટે એવી ગેાઠવણ કરી છે કે ત્યાં રૂ. ૭૦૦) ઉધરાણાથી ભેગા કરવા અને રૂ ૨૦૦ ૦૦) ની મદદ કાન્ફરંસ તરફથી થાય. આ રૂ ૨૦૦ માકલી આપવામાં આવ્યાછે.
221

Page #438

31 ર સોથી નસના મુખઃખટણ ખાતે મૂળનારી ચેથી જૈન કન્ફન્સના પ્રમુખ તરીકે રાષણ પદ્ધસિદ્ધ નામદાર સરકારમાં પાસુ પ્રતિષ્ઠિત તથા નરલ્સનું રેસીડેટ જનરલ સેક્રેટરી શેઠ વીરચંદીપદ સી આઈ.ઈ. ની ચુંટણી થઈ ગઈ છે. પ્રમુખની ચુંટણી બહુ ઉત્તમ થઈ છે, અને તેઓ સાહેબના શુભ હસ્તથી શરૂ થતું કોન્ફરન્સનું કાર્ય વિજયવંતુ નિવડશે એવી દરેક આશા અને
નવા વર્ષનું ખેતાબનું લાસ્ટ–અખિલ હિંદુસ્તાનમાં સર્વ શ્વેતાંબરી ભાઈઓમાં માત્ર આંગળીના ટેરવા પરગણાય તેટલાજ સરકાર તરફથી માન અને પ્રતિષ્ઠા પામેલા પુછો છે. મુંબઈ ઈલાકામાં પ્રથમ પદે અગ્રગણ્ય, ચાથી કોન્ફરન્સના ચુંટાએલા પ્રમુખ તથા “અનુભવી વૃદ્ધ ગૃહસ્થ શેઠ - વીરચંદ દીપચંદ સી. આઈ. ઈ. છે. તે સિવાય શેઠ વસનજી ત્રીકમજી (કચ્છના) અને શેઠ હિરાચંદ મોતીચંદ (સુરતી) રાવ સાહેબને ખેતાબ પામેલા છે. ઉપરાંત ગોડીજીના દેરાસરના ત્રસ્ટી શેઠ માણેકચંદ કપુરચંદ (પુનાવાળા) તથા પન્ના સ્ટેટના એડમીનીસ્ટ્રેટર, અને તેજ રીતે જૈનમાં એકજ - અગ્રગણ્ય અમલદાર મી. બાલાભાઈ મંછારામ (અમદાવાદ વાળા) પણ રાવ બહાદુર થએલા છે.
બંગાળા તરફ જોતાં પણ બીજી કોન્ફરન્સના પ્રમુખ રાય બહાદુર બાબુ બદ્રીદાસજી કાલિકાદાસજી, ત્રીજી કોન્ફરન્સના પ્રમુખ બાબુ રાય બહાદુર બુદ્ધ સિંહજી તથા રાય બહાદુર સીતાબચંદજી છે. આ પ્રમાણે સાત ગ્રહને ખેતાબ મળેલા છે, તેમાં એકજણને વિશેષ વધારે જોઈ અમને આનંદ થાય છે. સુરતના રહીશ, અત્રેના પ્રસિદ્ધ ઝવેરી શેઠ નગીનદાસ ઝવેરચંદને રાવબહાદુરને ખેતાબ મળ્યો છે. અમે સમજીએ છીએ કે સુરતમાં સેંટ એંડ્ઝ લાયબ્રેરીસાથે હૈલ બંધાવી આપવા માટે તેમણે રૂ. ૨૫૦૦૦ આપવાનું જાહેર કર્યું છે, તે ઉદારતાને અંગેજ આ પીછાન થઈ છે. મી. નગીનદાસ બહુજ ધર્મના રાગી છે. વળી તેમણે કેન્ફરન્સના ફંડમાં પણ રૂ. ૫૦૦૦ ભર્યા હતા, અને સુરતમાં જૈન ભાઇઓની સ્ન સાગર પાઠશાળાના ફંડમાટે પણ તેમણે એક સારી જેવી રકમ કાઢેલી છે, કે જેના વ્યાજ તરીકે પાંચ વર્ષના રૂ. ૫૫૦૦ તેમણે આપેલા છે. અત્રેની શેઠ છોટાલાલ નગીનદાસની ખેતીની સીન્ડીકેટ કે જે આખી દુનીઆમાં સૌથી મુખ્ય મંતીની પેઢી છે તેના તેઓ મુખ્ય ભાગીદાર છે. આ પ્રમાણે લાયક -નરને લાયક માન મળેલું જોઈ દાતા નામદાર સરકારને અમે આભાર માનીએ છીએ, તથા ભાગ્યશાળી શેઠ નગીનદાસને પણ ખરા અંતઃકરણથી મુબારકબાદી ઈચ્છી એવી વિનંતી કરીએ છીએ કે જૈન કામનું જેમ બને તેમ ભલું કરશો. કોઈ એમ સવાલ કરશે કે ખેતાબ મળ્યાથી વિશેષ શું છે? જવાબ
કે ને ટચ છે. પારસી જેવી નાની કેમમાં કેળવણું અને ધનના પ્રતાપે મિલનસારી સ્વભાવથી ઘણા ગત સરકારમાં માન પ્રતિષ્ઠા અને ખેતાબો પામેલા છે. તેઓની કામના કોઈ સવાલની બાબતમાં તેઓ કેવા ફાવી શકે છે તે વારંવાર દષ્ટાંતો પરથી જણાય છે. તેવી જ રીતે આપણું કામમાં પણ સરકારમાન્ય - ગૃહસ્થને વધારે થાય તેમાં શ્રેયજ છે. આ સંબંધે એક અગત્યની સુચના અમે કરવા માગીએ છીએ કે આત્માર્થી જનોએ ખેતાબ મેળવવા માટે સારાં કામો કરવાં નહિ પરંતુ જાતિભાઈઓનું શુભ થાય એ હેતુથી જ કામ કરવાં. શેઠ નગીનદાસે પુત્રલગ્ન પ્રસંગે પણ કેમ માટે સારાં કામમાં રૂ. ૨૫૦૦૦ ખર્ચવા એલાહેદા કાઢ્યા છે.
બોડીંગને ભેટ –જૈન કોલેજ કરતાં બોર્ડીગની અતિશય આવશ્યકતા છે એમ રા. મોતીચંબા લેખપરથી સ્પષ્ટ થાય છે. અહિના શેઠ રત્નજી જેચંદે ભાવનગર દશાશ્રીમાળી બેગના મકાન ભાડામાટે દરવર્ષે રૂ. ૭૫ લેખે પાંચવર્ષધી આપવાનું કબૂલ કર્યું છે, અને તે પણ પુત્રલગ્નનિમિત્તે ઉદાર ગૃહસ્થાએ નિમિત્ત તથા ઉદારતાનો પ્રકાર ધ્યાનમાં લેવા જેવું છે. કેન્ફરન્સ આવાં કામે તરફ લક્ષ દેરે છે, અને આવા ગૃહસ્થ કેન્ફરન્સનું ચૈતન્ય છે.

Page #439

, સથવાન,
:
:
1
૧૫]
હિંદી મેટર લાબુચંદુજી.કાના જમાઈના ભવિષ્યથી તથા રા. ૯ને પરસેટમાં ત્યાંના મહેરબાન રેસીડેટ સાહેબસાથે દુષ્કાળ પ્રસગે કામગીરી પર જવાનું હોવાથી તેઓ સહેબ ક્રમમાં બહુ રિયલ છે તેથી આ વખતે હિંદી લખાણું બહુ થોડું આવી શક્યું છે, તે માટે હિંદી વાંચકની ક્ષમા ચાહીએ છીએ.'
જીણોદ્ધાર માટે મંજારીએ પાટણના રહીશ નિસ્વાર્થ આત્માર્થી ઠઃ લલુભાઈ ચદને મારવાડમાં દ્ધાર કરાવવા માટે રૂ. ૨૦૦૬ ની મંજૂરી આ ઓફીસ તરફથી આપવામાં આવી છે. વળી કાઠીઆવાડમાં આવેલ પ્રાંગધ્રા પાસે ગાળા ગામનું દેરાસર કે જે ૮૦૦ વર્ષનું જૂનું છે તેના ઉદ્ધાર માટે રૂ. ૩૦૦ સુધીની તથા જામ ખંભાલીયાના દેરાસરના મણુંદ્ધાર માટે રૂ. ૨૦૦ સુધીની મંજૂરી આપવામાં આવી છે. કર . . .
. . . 3. પુસ્તકેદ્ધાર:-પાણના ભંડારેનું લીસ્ટ કરવાનું શરૂ કરવામાં આવ્યું છે. જેસલમીરમાં પણ જુના પુસ્તકોના ઉદ્ધારઅર્થે ભક કરવાનું કામ ચાલે છે.
પ્રશંસનીય ઉદારતાઃ–ગુજરાતમાં આવેલા બીલીમેરાના શેઠ ઠાકર છવાઇની વતી શેઠ ભૂદરાજી ભિખાજી મારફતે બીલીમેસવાળા અને શેઠ કેશરીચંદ ભાણાભાઈએ કોન્ફરન્સના જીર્ણોદ્ધાર ખાતામાં રૂ. ૨૦૦૧, તથા જીર્ણ પુસ્તકોદ્ધાર ખાતામાં રૂ. ૧૦૦૦, ભર્યા છે.
કચ્છ મંજલ રેલડીયામાં ઉત્સવ–મુનિરાજશ્રી હંસવિજયજી કે જેઓ કચ્છ દેશમાં વિચરે છે તેમના વિહાર દરમીયાન મંજલરેલડીયામાં આઠ દીવસ સુધી અડાઈ મહોત્સવ કરવામાં આવ્યો હતે તથા આઠ દીવસ સુધી પાખી પાળીને ઘણું જીવોને વિશ્રામ આપવામાં આવ્યો હતો. બે અઠાઈ તપ થયા તથા પોસ સુદી ૫ ના દિવસે વધેડે નીકળ્યા. ગામના પ્રમાણમાં દેવ દ્રવ્યની વૃદ્ધિ પણ ઠીક થઈ કોટડી, રાધનજર, બાયટ, નાણપુર, માંડવી આદિ ગામના શ્રાવકોએ આ મહોત્સવમાં ભાગ લીધો હતો. સ્વધર્મ વાત્સલ્ય પણ થનાર છે. આ પ્રસંગ ઉપર દુષ્કાળ પીડિત જામનગર જીલ્લાના શ્રાવકોને ભૂલવામાં આવશે નહિ. તેમને મદદ અર્થ પણ રૂ. ૨૫૦ મેકલવામાં આવશે. ખરૂં સ્વામીવાત્સલ્ય આનું નામ છે! આવું સ્વામી વાત્સલ્ય કરવાની હરએક ફી છે. આ સર્વે મુનિવિહારની બલીહારી છે !!
ગ્રંથાવલોકન.
ધર્મસંગ્રહ–પંડિત શ્રી માનવિજયજીગણિ વિરચિત આ પુસ્તક ૨૬૪ પાનાનું છે. ટાઈપ, કાગળ તથા બાંઘણી ઉત્તમ છે. પૂઠું પાકું મજબૂત છે. આ પુસ્તક શ્રી મુંબઈના કચ્છી ભાઈઓ તરફથીજ ઘણે ભાગે મદદ પામેલા, શ્રી પાલીતાણા મધેના શ્રી જૈનધર્મ વિદ્યા પ્રસારક વર્ગ તરફથી, અત્રેના શ્રીમાન શેઠ વસનજી ત્રિકમજીની કંપનીના ખર્ચે છપાવી પ્રસિધ્ધ કરવામાં આવ્યું છે. કિમત લખી નથી. રાવસાહેબ શેઠ વસનજી ત્રિકમજી જે. પી. ને ફોટોગ્રાફ પણ સાથે આપેલ છે મુખપષ્ટ ઉપર જૈન ગ્રંથમાળા પુસ્તક પહેલું લખેલ છે, તેથી હર્ષસાથે અનુમાન થાય છે કે આ ગ્રંથમાળામાં બોજ પુસ્તક પ્રગટ થશે ખરાં. કોઈ પણ દેશની ચડતીને આધાર જ્ઞાન, કળા અને હુન્નરપર રહેલે છે જ્ઞાન ઐહિક અને પારલેકિક બે જાતનું છે. પશ્ચિમના જે દેશે અત્યારે સમૃદ્ધિની બાબતમાં ઘણેજ દરજે ચઢીતા છે, તે માત્ર ઐહિક જ્ઞાનથી જ છે. એટલે કે અતિશય ઉગ કરીને આ સંસારમાં જ કેમ સુખી થવું તે વિશેનું જ્ઞાન જ બહુધા તેઓ ધરાવે છે. પૂર્વ અને તેમાં પણ ખાસ કરી હિંદુ ધર્મનો જન્મભૂમિ

Page #440

જ હૉડ.
‘[ ડિસેંબર - નિવાસી એકપણ કટલેક
અં
,
કલેક એપ્રિટી રીનું દાન વગેરે કાખલ થઈ છે મણિ લેતી ધર્મની તો તથા ક્રિયાની બાબતમાં પશ્ચિમ પૂર્વપાસેથી ઘણું
બધી રીતે નિષ્પક્ષપાત દહિંથી પણ એટલું તે લાગે છે કે જેને ધર્મ સર્વથી શ્રેષ્ઠ એટલા માટે છે કે દયામયજ હોઈને તેની દરેક બાબતો બહુજ સ્પષ્ટ, વિસ્તારથી, ભેદ, પટાભેદ સહિત એવી રીતે કાજોલી છે કે તેમાંથી જેટલું ગ્રહણ થાય તેટલું છું " મૌર્વને ઉત્તમ છે. વાંસના રહિત કર્મથી જીવન સાફલ્ય છે, એવું કહેવામાં આવ્યું છે તે સત્યજ છે. અનુબંધે ચતુષ્ટય પણ ઉત્તમ • રીતે સમજાવાયું છે. પ્રત્યેક ગ્રંથમાં આ ચતુષ્ટય જણાવાય તો ઉત્તમ થાય.આ ગ્રંથ ૧૪૬૦૨ શ્લોકનો છે.
દરેક પાકમાં અપાનું ઉપર સંસ્કૃતનું તથા નીચે અર્થ આપેલ છે. તેથી બંને રીતે ઉપગી છે. વાંચકને સુગમ પડે તથા બને વાંનાં સાથે જળવાઈ રહે. આ ગ્રંથના ૪ અધિકાર છે. પહેલામાં ગૃહસ્થને સામાન્ય તથા બીજામાં વિશેષધર્મ, વીજા, સાપેક્ષ યતિધર્મ અને ચોથામાં નિરપેક્ષ અતિધર્મ વર્ણવ્યો છે. આ ગ્રંથ સંવત ૧૭૩૧ ના વૈશાખ સુદ ૩ તેરેજ અમદાવાદમાં પૂર્ણ થયો છે. શ્રી માનવિજયગણિ સંબંધી ગુરુપરંપરા નીચેના વૃક્ષ પરથી જણાશે. ..
હીરવિજય રિ-અકબરને પ્રતિધનાર
વિજયસેન સૂરિ તિલક વર્ષ વિજયાનંદ સૂરિ
માનવિજ્ય સૂરિ–આ ગ્રંથના ક. અત્યારે સાત ક્ષેત્રમાં જ્ઞાન, ચૈત્ય તથા પ્રતિમાનો કોંધ્ધાર શ્રાવિકાઓને કેળવણી તથા નિરાશિત, અપર સાધમભાઈઓને આશ્રય એ મુખ્યત્વે આદરવા યોગ્ય છે, અને તેમાં પણ શ્રીમાન પુસ્તકે તરફ આ ભક્તિભાવ રાખે એ જાણી આનંદ થાય છે. પુસ્તક દરેક રીતે ઉત્તેજન ૫ત્ર છે. આ ગ્રંથમાં બે અધિકારનું જ વર્ણન છે; હવે પછીના ૨ અધિકાર બીજા પુસ્તકમાં રપાવશે એમ સંભવે છે. આઠ પ્રકારના વિહિ, બુદ્ધિના આઠ ગુણ, સમ્યકત્વનાં લક્ષણ, ભેદ, તથા તે ઉપન્ન કરવાની બે ગતિ, મિથ્યાત્વનું સ્વરૂપ, પ્રકાર તથા પહેલા પાંચ અણુવ્રત એટલી બાબતો ખાસ લક્ષમાં લેવા જેવી છે.
પૂર્ણ થતું આ માસિકનું પ્રથમ વર્ષ.
- અ આ અંક વર્ષને છેલ્લે અંક છે, અને તે સાથે એક વર્ષના નાના બાળકનું પ્રથમ વર્ષ પૂર્ણ થાય છે. તેમના જે વિષયે ખાસ મનન કરવા લાયક છે, તે વિષે ટુંકામાં જણાવવું અંગિક છે. હેરલ્ડનો અર્થ દૂત અથવા ખેપીયો થાય છે. કૉન્ફરન્સ હેરલ્ડ એટલે કોન્ફરન્સના કામકાજ વાકેફ કરનાર પત્ર. જૈિન ગ્રેજ્યુએટ ૩. ઍસેસીએશનના જે નિયમો આપ્યા છે તે તથા ગ્રેજયુએ નાં નામોનું લીસ્ટ કેવું ઉપયોગી છે તે પ્રસંગેજ માલૂમ પડી શકશે. - મી. દ્વાન લેખ “તીસરી જૈન શ્વેતામ્બર કોન્ફરન્સમાં બહુ ઉપયોગી છે. ફરન્સની આવશ્યકિત શું છે, તેનાથી અદશ્ય પણ કેવા કેવા લાભ છે, તેના પરના આરોપ ' .કલીદી છે વિગેરે
કી

Page #441

૧૯૧, પુર્ણ થતું આ માસીકનું પ્રથમ વર્ષ.
૪૫. બાબતનું દલીલથી યુક્તિ પુર:સર વિવેચન થએલું છે. એક અંગ્રેજી વિષયમાં નામદાર ગાયકવાડ સરકારે આપણે માટે ઉચ્ચારેલો અભિપ્રાય અને તે પરનું વિવેચન ઉતમે છે. “શ્રી વીર ભગવાનના ચરિત્ર ઉપ** રથી ગ્રહણ કરવાનો બેધ” બહુજ અચ્છે લેખ છે
ત્રીજા અંકમાં મી. દ્વાએ જૈન કોલેજની સ્થાપના વિષે ઈગ્રેજીમાં વિષય લખે છે તથા તે પછીના એક અંકમાં મી. મોતીચંદ કાપડીઆને જૈન કોલેજ કરતાં બોડીંગની જરૂર છે એ બને. વિશ્વમાં સામે, વાંચવા જરૂર છે. નાવારસ બચ્ચાંઓ માટે એક રક્ષક મંડળી ઉભી થવા વિષેને લેખ પણ વિચારવા જે છે નફરન્સ ઓફીસ શું કરે છે? એમ પૂછનારને માટે પહેલું તે એ જણાવવાની જરૂર છે કે ઉપદેશક મી. ટોકરશી નેણશીએ શું શું કર્યું છે તે ત્રીજા અંકમાં અને આ અંકમાં જણાશે. વળી ડીરેકટરીનું કામ બહુજ મુશકેલ છે. અત્યારસૂધી આશરે ૩૦૦૦ ગામની હરિકેરીનું કામ પુરું થયું છે અને આખી ડીરેકટરી છપાવા પછી આપણને આપણી સ્થિતિ બહુજ સારી રીતે માલૂમ પડી આવશે, અને કઈ દિશામાં કામ કરવાની આવશ્યકતા છે તે સ્પષ્ટ જણેશે. વળી કોન્ફરન્સને ખર્ચ. અહીંની બોર્ડીંગ તથા કન્યાશાળા ચલાવવામાં આવે છે. “જીવદયા પ્રચાર કરવાની યોગ્ય રસ્તે એ વિમાની સૂચના મુકતદાન કરનારને બહુ ઉપયોગી છે. હાલ જે ઘણાં ખરેખર શુભ કામોમાં પૈસો વાપરેલે ઉગી નીકળે તેમ છે, તેમાંનું આ એક છે. ગુજરાત તથા દક્ષિણની એ બંને કેન્ફરન્સના રીપેર્યો, તે માટેની ગોઠવણે વિગેરે બાબતે જાણવા જેવી છે. રીપેર્ટ સામાન્ય રીતે નીરસ લાગે, પરંતુ જે ઉચ્ચ વિચારે આગળ આપણે જાણ્યા હાય, તેના તેજ વિચારેનો આ એક થર પડવાથી તે ઉચ્ચ વિચારે બહુજ દઢ થતા જાય છે. ચેથા અંકમાં The problem of the day માં નેતાઓની ફરજ કેવી અને કેટલી ગંભીર છે તે મનનને લાયક છે. વિદ્વાન, ધનવાન, બુદ્ધિમાન એ દરેક ઉપર બહુજ ફરજ લટકેલી છે, તેનું આ વિષય દિગ્દર્શન કરાવે છે. વકીલ મૂળચંદ નથુભાઈ જૈન શાસ્ત્રના બહુ સારી જાણકારે હતા, અમુક બાબત કયા નયથી કહેવામાં આવી છે તે સારી રીતે સમજતા, અને સમજાવવા યત્ન કરતા. તેમના યુથી કેન્ફરન્સના કામને, ભાવનગરના સંઘને તથા - આત્માનંદ સભાને બહુ નુક્સાન થયું છે. છઠા અંકમાં કેન્ફરન્સે શું કર્યું અને શું કરે છે તે આપેલું છે.
સાતમા અંકમાં શત્રુંજય તીર્થની બાબતમાં પ્રચલિત રીવાજની દઢતા એ વિષય પર મી. હૃાો લેખ બહુ વિદ્વતાથી ભરેલો છે. મી, કાપડીઆનો વિષય “હવે કરવું શું” વાંચવા જેવો, વિચારવા જેવો તથા બની શકે તેટલું ફરજનું ભાન કરાવે એવો છે.
આઠમા અંકમાં Are we advancing એ વિષય વિચારવા જેવું છે. કેન્ફરન્સની અગત્ય વિષે મી. વલ્લભદાસની લેખિનીને પ્રયાસ સ્તુત્ય છે. વાળા કુંચીને વિષય પણ વિચારવા જેવો છે.
“જૈન બંધુઓની પડતીનું એક સજડ કારણું” વ્યવહારિક વિષય છે–વાંચવા જેવો છે. દશમા અંકમાં પરદેશ ગમન વિષે ઈગ્રેજી લેખ વિચારવા જેવો છે. - આ સિવાય ક્યુટ વિચારમાં કેટલાકવિ બહુ સારા વાંચવા જેવા છે. પિસ્ટેજ સહિત રૂ. ૬માં આવી રીતે પત્ર નિકળતું રહે છે તેમાં નિઃસ્વાર્થ લેખકોએ બજાવેલી સેક્સ માટે ખૂરા અંતકરણથી ઉપકાર માનીએ છીએ, અને આવતા વર્ષમાં પણ તેવી જ રીતે આ પત્રને દીવશે એમ સંપૂર્ણ આશા છે. વિષયો ધણું મનન કરવા જેવા છે. જૈનોમાં હજી કરવાનું ઘણું છે, સુધારાની જો બહુ છે, પરંતુ આપણી કેમ વ્યાપારી હોવાથી જ્ઞાન તરફ વાંચન તરફ અને . જાહેર સવાલો તરફ બહુજ થોડું ધ્યાન આપે છે. ઈંગ્લાંડમાં એવાં ધુરંધર પર પડ્યાં છે કે જેને સેમિ ભાગ પણ અહીંના ખપી શકતા નથી. ત્યાં વિકટેરીયાવાળા અથવા એવો .
*
*
*

Page #442

[ડિસે વર”
58s - જનકેરેન્સ હેરડ.
ઇ સામાત્ય બંધ કરવાવાળું પણ ફ્રેશ પરદેશ સંબંધી, પિતાની બાબતે સંબં ધ્યાન રાખે છે જ્યારે આપણા દેશભાઈઓ આગળ વધેલા હોય તેઓ પણ વાચનસાતમાં ઓછા ાય છે. એનું મુખ્ય કારણ કેળવણીનું એ છાપણું છે. કેળવણુ વધારવાને અમારા ઉપદેશકસેક્રેટરીઓ તથા આ માસિક પિલા બનતું કર્યા જાય છે. વિચાર કરતાં માલૂમ પડશે કે જે લેખે, ખાસ ગણાવ્યા છે તે ઉપરોલ બીજા પણ ઉત્તમ લેખો આ વર્ષમાં આવ્યા છે તે માત્ર' ઉપર ટેપથી જોતાં પણ વામને પુરે બદલો વાળી આખે એવા વિપ-પુનરાવર્તન માટે ભલામણ કરવા યોગ્ય-વિષય ગણાવ્યા છે. આ વર્ષે અમારાથી બની શકતી સેવા બજાવી એ નવા વર્ષમાં અમાસથી બની શકતું વામન પૂરું પાડી વાચકવર્ગની સેવા બજાવીશું, એમ જણાવી લેખ પૂર્ણ કરીએ છીએ. સર્વજ્ઞ ભગવાન, અમારી તે આશા પરિપૂર્ણ કર્સ અને જન બંધુઓનાહિતના કામમાં આ માસિકને મદદ આપો.
શ્રી જેને શ્વેતામ્બર કેન્ફરંસ હાલ તે શું કરે છે?
આપણુ કોન્ફરન્સ શું કામ કરે છે તે છે કે કઈ પણ રીતે ગુપ્ત રાખવામાં આવતું નથી તેમજ તેના હિસાબ, ચોપડા અગર તેના દરેક કાગળ કોઈ પણ જૈન જોવા માટે તેને માટે ખુલ્લા છે અને કોઈ પણ પ્રકારનો પ્રશ્ન થતાં મુંબઈની ઓફીસ ખાતેથી સત્વરે જવાબ આપવામાં જરા પણે ઢીલ થતી નથી, તે છતાં પણ કૅન્ફરન્સ શું કરે છે એવા પ્રશ્ન કેટલાક મહાશય કરે છે; એટલું જ નહીં પણ “જૈન” જેવું આગેવાન પત્ર પણ તે બાબતની નોંધ લે છે તેથી અમને જરા. આશ્ચર્ય લાગે છે અને તેજ કારણથી આ લેખ લખવાની ફરજ પડે છે.
સંવત ૧૯૬૦ આખરને આ કન્ફરંસના, કામકાજનો હિસાબ તથા રીપોર્ટ વડોદરા ખાતે ભક્ષમલી ત્રીજી કન્ફરંસ વખતે જેને પ્રજા સમક્ષ રજુ કરવામાં આવ્યો હતો અને તેમાં બીજી કેન્ફરંસ મુંબઈમાં મળ્યા પછી તેના સેક્રેટરીઓને કેવી અડચણ પડી હતી તે તથા તેવી મુશ્કેલીઓ પડવા છતાં પણ સેક્રેટરીઓએ જે કામ કર્યું હતું તેનું લંબાણથી વિવેચન શ્રીસંઘની પાસે રજૂ કર્યો છતાં “કન્ફરંસના નાણાં સેક્રેટરીઓ કેમ ખર્ચ નાંખતા નથી” એવા પ્રશ્ન થાય છે. આવા પ્રશ્નો કરનાર ગૃહસ્થોને નમ્ર વિનંતિ છે કે તેઓએ તસ્દી લઇ કેન્ફરન્સ ઓફીસને પોતાના ચરણકમલથી પવિત્ર કરી હોત તે ઘણે દરજે તેઓ સાહેબના મનનું સમાધાન થયું હોત એથવા તેટલી તસ્દી ન લેતાં તેઓએ એકાદ પત્ર લખ્યો હત તે પણ તેઓ સાહેબના મનને સંતિય મળત. પણ તેમ ન કરતાં કણેકણીય વાતો કરવાથી યકવવાથી ખરી કીક્ત લક્ષગત ન થતાં તેઓશ્રીના મનને સંતોષ મળ્યો નથી તેથી અમે દિલગીર છીએ. . .
વળી કેટલાએક તરફથી એમ પણ કહેવામાં આવે છે કે દર મહીને કેન્ફરંસના કાર્યને રીપોર્ટ તથા હીસાબે આ માસિકમાં શા માટે પ્રગટ કરવામાં આવતું નથી ? આ સંબંધમાં અમે જાવવાની રજા લઈએ છીએ કે મુંબઈની ઓફીસ કે જ્યાંથી આ માસિકને પ્રગટ કરવાની વ્યવસ્થા થાય છે તેમાં ત કામકાજની વખતો વખત નોંધ લેવામાં આવેલી છે, બાદ હિસાબ તથા બીજી આણીસેના કામકાજના રીપોર્ટો દર મહિને ત્યાંથી નહી મળી શક્તા હોવાથી આપી શકાત્મ નથી, જો કે વખતે વખતે તે એડીસને લગતી મહત્વની બાબતો પણ શ્રીસંધ સમક્ષ મૂકવા અમે ચુક્યા નથી બાકી બધી એફીના એકંદર વાર્ષિક રીપોર્ટ તથા હીસાબ વર્ષ આખેરીએજ પ્રગટ કરી શકાય અને તે પાટણ ખાતે મળનારી નિરંસ વખતે નિયમ મુ. કરવામાં આવશે. છેવટ કન્ફરંસ તરફથી નીકળતા માસિકમાં કોન્ફરંસ શું કરે છે તેની સવિ

Page #443

શ્ર જૈન શ્વેતાળો કે હ્સે શું કરે છે? ૪૦૭ સ્તરે હકીક્ત પ્રતિ માસે વાની ઈચ્છા રાખનારાઓ પ્રત્યે અમે મધ જીવની રજા લઈએ છીએ કે માસિકના વ્યવસ્થાપક પિતીને મેહે પિતાનાં વખાણ કરી ઉર પાસે માસિકમાં પિતાના કાર્યો જણાવી આત્મશ્લાઘા કરવાનું ઉચિત ધારતા ન હોવાથી, આવી રીતે પણ હકીકત જાણવાની ઈચ્છા તૃપ્ત ન થવાથી તેવા ઈચ્છને પણ હરેક્કના સંપાદ તરફથી અંતિમ મળવાનું કારણ મળ્યું છે તેને માટે પણ સંમા યાચવા સિવાય મારી પાસે બીજોભા નથી. આ
જેમ બીજા વર્ષની હકીકત ત્રીજા વર્ષની શરૂઆતમાં કોન્ફરંસ મળતાં રજુ કરવામાં આવી હતી તેમ આ વખતે પણ થયું હેત અને થશે પણ પાટણનિવાસી ભાઈઓના અનિવાર્ય કારણેને લઈને કન્ફરંસ ભરવાની તારીખ ફાગણ માસમાં હરાવવાથી હવે કોન્ફરસ વખતે શું કર્તવ્ય છે તેનો વિચાર કરવાને બની આવે તેને માટે સંક્ષિપ્ત રીતે અત્રે ઉલ્લેખ કરવાનું યોગ્ય લાગ્યું છે. જો કે કેન્ફરંસ ભરાતાં સુધીમાં આ નીચે જણાવેલા આંકડામાં ફેરફાર થશે અને હકીક્તમાં પણ ફેરફાર થશે તે પણ આજ સુધીમાં શું સ્થિતિ છે તે દર્શાવવા આ નીચે ઉપર, ઉપરથી આશરે જે આંકડા લખ્યા છે તે ઉપર વિચાર કરી, કરવા યોગ્ય સૂચના કરવાનું અથવા કર્તવ્ય વિચારી હવે પછી કોન્ફરંસને આથી સારી સ્થિતિમાં મુકવાને વિચાર કરવાની અને સર્વ જૈન સાક્ષરોને અને શ્રીમાન તેમજ ધર્માનુરાગી ભાઈઓને વિનંતી કરીએ છીએ. , .
છેલ્લા વાર્ષિક રીપોર્ટમાં જણાવ્યા મુજબ બીજી કન્ફરંસ વખતે ધર્મોન્નતિ કરવાને વગર માગ્યે ઉદાર જૈન બંધુઓ તરફથી ઉત્સાહપૂર્વક ભરવામાં આવેલા રૂ. ૧૧૮૮૪૫–૧૨–૦ માંથી સંવત ૧૯૬૦ ના આશ માસ સુધીમાં રૂ. ૯૧૨૮૦–૮–૦ વસુલ આવ્યા હતા અને આ સાલમાં એટલે સંવત ૧૯૬૧ની આખેર સુધીમાં પાછલી ઉઘરાણીના તથા વડોદરા ખાતે ભરાએલા રૂપૈયામાંથી બીજા રૂ. ૮૫88 આશરે વસુલ આવ્યા છે એટલે અત્યાર સુધીમાં કુલ રૂ. ૧૦૦૮૦૦ કેન્ફરંસના હાથમાં આવ્યા છે.
આ રૂપીઆ પૈકી માત્ર રૂ. ૧૬૦૦૦ ને આશરે સંવત ૧૯૬૦ માં ખર્ચ થયો હતો અને શેઠ ગોકળભાઈ મુળચંદે બાંધવા ધારેલાં જૈન બેડીંગમાં આપણી તરફથી જે રૂ. ૨૫૦૦૦ આપવા કબુલ. કર્યો છે તે અને . સંવત ૧૮૬૧ માં જે રૂ. ૨૬૦૦૦ ખરચ થયો છે તે ગણુતાં વર્ષ આખેરીએ આપણું: હાથમાં રૂ. ૩૩૦૦૦ સીલક રહ્યા. વલી ત્યાર બાદ આ વર્ષ કારતક અને માગશર માસમાં રૂ. ૬૦૦૦-૭૦૦૦ નો ખરચ થયો છે અને પાટણ ખાતે કેન્ફરંસ ભરાય ત્યાર સુધીના ચાલુ ખચને ગણતાં તે વખતે મુળ ફંડમાંથી આપણા હાથમાં આશરે રૂ. ૨૫૦૦૦-૩૦૦૦૦ સીલકમાં રહેવા સંભવ છે.
પુરતી સંભાળ અને કરકસરથી ખરચ કરવામાં જુદી જુદી વખતે જુદે જુદે નિમિત્તે મદદ માંગ નારા સાહેબને દીલગીર કરવાનું કામ પણ ફરજને લીધે કરતાં છતાં કુલ રકમમાંથી માત્ર ૬ જેટલી રકમ આ વખતે કોન્ફરંસ તરફથી નીમવામાં આવનાર સેક્રેટરી સાહેબને ખરચવાને સોંપવાનું થવાનો સંભવ છે.
કોન્ફરસે જે કાર્યો કરવાને વિચાર કર્યો છે તે કાર્યો એટલાં મોટાં છે કે હાલમાં ભરાયેલી રકમથી વીશ કે પચીશ ગણી રકમ સેક્રેટરીઓને સંપવામાં આવી હોય અને પછી તેઓ આળસ કરે યા છૂટે હાથે નાણાં ખર્ચતાં મેટાઈને માટે પૈસા રાખી મુકે તેજ વિવેચકોને વિચાર કરવાનું સાધન મળે તેમછે બાકી. જેમ ત્રણ દિવસના ઉપવાસીને માત્ર પારણું કરાવવામાં ડું સાકરનું પાણી અને શેઠ અડદાદાણ મળે અને તે તેને જેમ સંભાળ પૂર્વક વાપરે તેમ મુગલાઈનો સમય પછી જેન મંજીરાબી, જે શાસ્ત્રોને તથા જૈન ભાઈઓની થયેલી ખેદકારક સ્થિતિ સુધારવામાં લાખસવલાખની રક્ષા માત્ર એનિચટણ સ્વી છે અને કામની બહોળી હાજતોને પ્રમાણમાં આજ કારણને લીધે જોક્સ તરફથી થયેલા કાર્યો સામાન્યપણે પ્રેક્ષણ કસ્બારની નજરમાં આવતા નથી. * * * :

Page #444

: ર જૈિન કોન્ટેર સહરા : [ ડિસેંબર, • હાલમાં જે કામ કરવાને કન્ફય તરફથી આરંભ થયો છે તે જેમ એક સંથકાર મંગળાચરણમાં શ્રીકાર અથવા કાર લખે તે છે અને ખરેખરે ગ્રંથુ જેમ મંગળાચરણ કર્યા પછી લખાય છે તેમ જનસમુહની નજરમાં આવે અને શાસનની શોભા વધારે તેવાં કાર્યો તે હવે પછી થનાર છે અને - - આવી મહત્વમાં કાર્યો કરવાને કેન્ફરંસ કાર્યવાહકે તે માત્ર શ્રીસંઘના દાસ બની પોતાની ફરજ અદા કરવામાં તત્પર રહેશે પણ તેને સાધન પુરાં પાડવાનું કામ શ્રીસંધનું છે અને તત સબંધી વિચારો અને યોજનાઓ કરવા દરેક ગામના શ્રીસંઘના આગેવાન ગ્રહસ્થાને નમ્રતા પૂર્વક અમારી વિનંતી છે. જે હવે પછીને માટે કેન્ફરન્સની સ્થીતિ હાલ છે તેનાથી સારી કેમ થાય સંબંધી કેન્ફરન્સ ઓફીસને અથવા આપણા આગેવાન “જૈન” પટામાં આ વિષય ચર્ચવામાં આવશે તે તેવા ગ્રહસ્થને અમે ઉપકાર માનીશું પણ ચર્ચા કરતાં કોઈ વ્યક્તિ ઉપર વાત ન થાય અથવા કેઈને મનમાં વિખવાદ ઉત્પન્ન ન થાય તેવા સારા શબ્દ અને સભ્ય લેખ લખવાની અમારી ભલામણને અયોગ્ય માનવાનું થશે નહિ એમ ઈચ્છી ખાતાવાર ટુંકાણમાં અત્યાર સુધીના થએલાં કાર્યોનું દિગ્દર્શન કરાવી વિશેષ હકીક્ત જાણવા માટે કોન્ફરન્સ થતાં સુધી પિતાની જીજ્ઞાસાને શેભાવી રાખવા વિનતી કરીશું.'
કાર્યવ્યવસ્થામાં ત્રીજી કેન્ફરન્સ પછી કર પડેલ ફેરફાર.
- વડેદરા ખાતે ત્રીજી કન્ફરંસનું કામ સમાપ્ત થયા બાદ કાર્યની અંતર વ્યવસ્થા કરવા માટે જનરલ સેક્રેટરીઓની મીટીંગ થઈ હતી, અને બીજી કન્ફરંસ વખતે ઠરાવેલા નિયમે કાર્ય કરતાં અડચણ જણાયાથી તે નીયમને બદલે નીચે પ્રમાણે વ્યવસ્થા નકકી કરવામાં આવી હતી.
બીજી કન્ફરંસમાં દરેક સેક્રેટરીને જુદા જુદા ખાતાઓના કામ કરવાની ભલામણ કરવામાં આવેલી અને તેને માટે અમુક રકમ મંજુર કરવામાં આવેલી તે સંવત ૧૯૬૦ ની સાલના રીપોર્ટને પાને ૪ થી ૮ સુધીમાં આપના જોવામાં આવશે. આ વ્યવસ્થાને ઠેકાણે દરેક સેક્રેટરીઓએ પિતાના વિભાગમાં સર્વ બાબતે ઉપર લક્ષ આપવાનો ઠરાવ થયો અને તે વખતે કેન્ફરંસના હાથમાંની સીલીક રકમ જરૂર પ્રમાણે ખર્ચવાનું ઠરાવવામાં આવ્યું હતું અને તેમ કરવાથી પહેલાની વ્યવસ્થા મુજબ જેડીયા સેક્રેટરીઓની મંજૂરી લેવામાં જે કાળ જ હતું તે અડચણ દુર કરવામાં આવી " હતી. આવી રીતે દરેક સેક્રેટરી પિતાના ઠરાવેલા વિભાગમાં પોતાની ઈચ્છાનુસાર સ્વતંત્ર રીતે કાર્ય કરવાને શક્તીવાન થયા હતા.
આ વ્યવસ્થા પ્રમાણે દરેક સેક્રેટરીએ પિતા પોતાના વિભાગમાં ઉત્સાહપુર્વક કાર્યો કરવાનો આરંભ કર્યો હતો. તે બદલને સવિસ્તર રીપોર્ટ પાટણ ખાતે ભરાનાર કેન્ફરંસ વખતે આખા વર્ષના હીસાબ સાથે આપની સમક્ષ રજુ કરવામાં આવશે, તે પણ હાલ તુરત કોનફરંસના ચારે સેક્રેટરીઓ તરફથી કરવામાં આવેલાં મહતવનાં કાર્યોની ટુંકનોંધ આપીને સંતોષ માનીશું.
દ વરસ નિભાવ, આ ફંડમાં ભરાયેલી કુલ રકમ રૂ. ૧૮૭૫૦ માંથી રૂ ૧૩૦૯૪ વસુલ આવ્યા છે અને તેમાંથી ગયા વર્ષ આખર સુધીમાં ૩ ૬૩૦૦ને ખર્ચ થયો છે એટલે આ ખાતામાં હવે રકમ પડી રહી છે; ફરન્સને જગતી રાખવા અને તે દ્વારા કામે કરવાનું મુખ્ય સાધન આ નિભાવ કંડ છે. જેમ મીલમાં તમામ સાંચાઓ ચલાવવાનો આધાર એનર્જન અને બેઈલર ઉપર છે તેમજ કન્ફન્સના સર્વે કાર્યોના સંબંધમાં આ નિભાવ ફંડ તમામ કામ કરવાના સાધન રૂપ છે. તેથી તેમ આ વર્ષે યોગ્ય સુધારે વધારે કરવા સાથે તે ખાસતી નાણાં સંબંધી હાલત જરૂર સુધારવા જેવું છે. ,

Page #445

૧૯ . શ્રી જૈન શ્વેતાંબર કેન્ફરસ-હલ તે શું કરે છે?
પુસ્તકેદ્વારા આ બાબતમાં મોટા પાયા ઉપર કામ ચલાવવાની જે કેટલીક યોજના થઈ હતી અને જે મંજુર પણ થઈ હતી પરંતુ “જૈન” પત્ર અને કેટલીક મહાશયેબી ચિંતાથી બીજા કેટલાએક કારણોથી આ યોજનાને અમલમાં મુકવામાં આવી હતી પરંતુ પુસ્તહારનું કામ પૂર્ણ એસથી ચાલે છે જેસલમેરના ભંડારની ટીપમાંથી કેટલાએક અપૂર્વ ગ્રંથે લખવાનું તથા ત્યાંના જીર્ણ થઈ ગએલા અને સેજસાજ અંધુરા અથવા ત્રટક ગ્રંથોને ઉદ્ધાર કરવાનું કામ શરૂ છે, તેમજ પાટણના ભડાની ટીપમાં રહેલી અપુર્ણતા દુર કરાવવાનું કામ પણ હાથ લેવામાં આવ્યું છે, શીવાય લીંબડી, પાલનપુર વિગેરે બીજાપણ કેટલાએક નાના મોટા ભંડારોની ટીપ એકઠી કરવામાં આવી છે અને વધુને વધુ સ્થળોએથી એવી પુસ્તકોની ટીપ એકત્ર કરવાનો પ્રયાસ ચાલુ છે. જોકે જેસલમેરના પુસ્તક ભંડાર સંબંધમાં વખતે વખત પડેલી અડચણોને લીધે શરૂઆતમાં કામ જોઈએ તેટલું જોશથી ચાલી શકેલું નહીં અને તેથી આ ખાતામાં અત્યાર સુધીમાં થયેલો ખર્ચ જુજ છે એટલે કે, તેમાં ભરાયેલા કુલ રૂ. ૧૦૦૦માંથી રૂ. ૧૭૨૮૫ વસુલ આવેલા અને તેમાંથી માત્ર રૂ. ૨૦૦૦ ને ખર્ચ થયો છે. તે પણ માત્ર જેસલમેરના ભંડારે કે જેનો ઉદ્ધાર કરવાનું હવે શરૂ કરવામાં આવ્યું છે તેના ઉદ્ધારમાંજ હાથમાં, રહેલી રકમ ખર્ચાઈ જાય તેવું છે. ભંડારની ટીપ પૂર્ણ થતાં સુધી મોટા પાયા ઉપર ગ્રંથે લાવવાનું અને શોધાવવાનું કામ હાથ ધરવાથી વખતે ઘણું ઉપયોગી અને અપૂર્વ પ્રથા નાણુની તંગીને લીધે પ્રસિદ્ધિમાં આવતા રહી જવાને સબબે આ બાબત વિલંબ કરવાનું ઉચિત ધારી કાર્યની વ્યવસ્થા કરવામાં આવી છે. જેની પાસે જ્ઞાન ખાતાના પૈસા હોય તેઓને વિનંતી છે કે આ પ્રાપ્તિ ભંવરની ટીપ જોઈ પોતાની પાસે જ્ઞાન ખાતાના પૈસા રાખવાને બદલે અપૂર્વ જ્ઞાન પિતાના ભંડારમાં રાખવાનું કારણ ઈચ્છી પિતાને જે જે ગ્રંથેની આવશ્યકતા લાગે તે તે ગ્રંથની નકલ માંગવામાં આવશે તો તેની નકલે કરતાં તથા શુદ્ધ કરતાં જે ખર્ચ લાગે તેજ માત્ર લઈ માંગેલી, પુસ્તકોની નકલો જેમ બને તેમ વેળાસર પુરી પાડવા આ કાર્ય કરનારાઓની ઈચ્છા છે. મુની. મહારાજાઓને પણ આપણે મૂળ આધાર રૂપ આ જ્ઞાનના કામમાં પૈસા ખર્ચવવા સુજ્ઞ અને ધનવાન ગૃહસ્થને ઉપદેશ કરવા પરિશ્રમ લેવા વિનંતી છે. અત્રે ઓફીસ ખાતેથી જેસલમેરાદિ જે જે ભંડારની ટીપ થઈ છે તે, મંગાવનાર ને માત્ર નકલ કરાવવાનું અને કાલને તથા ટપાલની. ખર્ચ આપવાથી તે ટીપાની નકલ સત્વર પહોંચાડવામાં આવશે.
.
. મંદિરદ્વાર. આ ખાતાનું કામ પૂર્વ તરફ તથા મેવાડ અને મારવાડમાં ચાલુ છે. તેમાં કુલ રૂ. ૨૦૦૦૦ ભરાયેલા તે પૈકી રૂ. ૧૭૦૦૦ વસુલ આવ્યા છે અને તેમાંથી રૂ. ૪૦૦૦ ને સં. ૧૯૬૦ સુધીમાં ખર્ચ થયો છે. ગઈ સાલમાં બાબુ રાયકુમારસિંહજી માર્ફતે કેટલું ખર્ચ - થયું તેને હીસાબ આવ્યો નથી પરંતુ સં. ૧૯૬૧ની સાલમાં અત્રે રૂ. ૨૦૦૦ નું ખર્ચ થયું છે. આ બાબતમાં, અત્રેની ઓફીસ તરફથી શેઠ લલુભાઈ જેચંદ મફત મારવાડ અને મેવાડના દેરસના જીર્ણોદ્ધાર તરફ મુખ્ય ધ્યાન આપવામાં આવે છે અને ગયા વર્ષે મેવાડના દેરાસર માટે રૂ. ૨૦૦૦ સેંકશન કરવામાં આવ્યા હતા. આ વર્ષ પણ મારવાડના દેરાસર માટે રૂ. ૨૦૦૦ નું સંકલન કરવામાં આવ્યું છે. આ સેકશન થયેલી રકમ જેમ જેમ જોઈએ છે તેમ તેમ મોકલવામાં આવે છે, તેમની માતે. મેવાડનું કામ એવી રીતે કરવામાં આવે છે કે, તેને માટે મુંબઈમાં એક ટીપ કરવામાં આવી અને તેમાં જૈન, કન્ફરંસ તરફથી રૂ. ૨૦૦૦ ભરવામાં આવ્યા અને મુંબઈ શહેરના જુદાં જુદાં દેરાસમાંથી રૂ. ૪૦૦ ભાસ આ રૂ. ૬૦૦૦ થી જુદે જુદે ઠેકાણે કામ શરૂ કરવામાં આવ્યું. તે સાથે જે ગામમાં કામ શરૂ, કરવામાં આવ્યું તે ગામવાળાઓ પાસેથી પણ અમુક ફાળે મેળવવાની તજવીજ કરવામાં આવી હતી. જે સંબંધમાં આ માસીકમાં પ્રગટ થયેલા રીપોર્ટમાં જોવામાં આવ્યું હશે. મારવાડના સંબંધમાં પણ એવી જ વ્યવસ્થા કરવામાં આવી છે. આવી રીતે થોડી રકમથી પણ વધારે કામ કરવાની ગોઠવણું કરવામાં આવે છે અને તેથી આ ફંડ કે જેમાં પણ જુજ રકમ છે તેમાં વધારો થવાની ખાસ જરૂર છે.

Page #446

૪૧૦
-
-
5 - 1 1 As
જેને કરને હરૈ.... નિરાબિતા અને કેળવણી નિરાશ્રિત અને કેળવણી ફંડમાં લયલી . કિડની રકમમાંથી, સંવત ૧૯૬૦ અને ૧૯૬૧ માં ખર્ચાયેલા રૂ. ૧૬૦૦, બાદ કરતાં વધતી રકમમાંથી બરણ માટે કબુલેલા રૂ. ૨૫૦૦૦ આપતાં રહેલી સીલક તદન નજીવી છે અને હાલમાં પણ આ ખાતાઓમાં ખર્ચ ચાલે છે. કેળવણીને અંગે વિદ્યાર્થીઓને ઍલરશીપ તથા પહોળાઓને મદદ અપાય છે. ડબાસં ન જૈનોને મદદ અર્થે રૂ. ૭૦૦ તેમજ ગેહીલવાડમાં ગયે વર્ષે ચાલેલા સંકટ વખતે રૂ. ૧૨૦ના આસરે તથા રાજપુતાનામાં રૂ. ૧૦૦૦ મેકલવામાં આવ્યા હતા. વળી તે સાથે જુદે જુદે ઠેકાણે સાધારણ સ્થિતિના કુટુંબોને તથા વિધવાઓને મદદ મેકલવામાં આવે છે. તે ( જીવદયા. જીવયાનું ફંડમાં રૂ. ૧૭• ભરાયેલા તેમાંથી રૂ. ૧૪૦૦૦ વસૂલ આવેલા છે, અને તે પૈકી સં, ૧૯૬૧ આખર સુધીમાં ૪૦૦૦ નો ખર્ચ થયો હતો. આ કાર્ય માટે તેમજ કન્ફરસના બીજા હેતુઓ ઉપર પણ ભાષણ કરવા સારૂ ઉપદેશક કરે છે જે વિષેનો સવિસ્તર રીપોર્ટ સ્થળ સંકેચને લીધે વાર્ષિક રીપેર્ટમાં આપવામાં આવશે. ' હરકેટરી. વળી આ સાથે ગયા વર્ષમાં ડીરેકટરીનું મહાન કાર્ય શરૂ કરવામાં આવ્યું હતું અને જે હાલમાં પણે ચાલુ છે. અત્યાર સૂધીમાં લગભગ ૩૦૦૦ ગામોની હકીકત આવી છે અને હરરોજ વધુને વધુ ઠેકાથી આવતી જાય છે. આ ખાતાને અંગે ગયા વર્ષ આખર સુધીમાં રૂ. ૨૫૦ ને. ખર્ચ થયા હતા અને પ્રેમ સંપૂર્ણ થવા માટે તેથી બીજે દેઢે ખર્ચ થવાનો સંભવ છે. આ ઉપરથી જોવામાં આવશે કે આ મહાન કાર્ય કેવી રીતે કરકસરથી કરવામાં આવે છે. આ કાર્ય પૂર્ણ થશે ત્યારે કોન્ફરંસના કાર્યની કઈ દીશાઓમાં જરૂર છે તેની ચોકસ રીતે આપણને માહિતી થશે અને તે પૂર્ણ થશે ત્યારે જ આપણે અત્યારે શું સ્થિતિ જોગવીએ છીએ તથા તથા તે સ્થિતિ સુધારવા સારૂ શું માર્ગો ગ્રહણ કરવાની જરૂર છે તેનો આપણને ખરે ખ્યાલ આવી શકશે. * જૈન કેન્સફરન્સ હેડ. આ માસિકને અંગે પણ ગયા વર્ષ આખર સુધીમાં રૂ ૧૩૦૦ ખેંચાય છે અને ધીમે ધીમે વસુલ આવતા જાય છે અને આવશે, તે પણ આ માસીક કન્ફરંસ ફંડને બોજા રૂપ ન થઈ પડે તેની ખાસ સંભાળ રાખવાની જરૂર છે અને તેટલા માટે તેના ગ્રાહકોને તેમનું ચઢેલું લવાજમ મોકલી આપવા નમ્ર વિનંતિ છે. હાલના કરતાં પણ માસીકને વધારે લોકપ્રિય બનાવવા સારુ લખાણ સંબંધી અમે ખાસ ગોઠવણ કરવા ધારી છે, જે કેટલેક અંશે આ અંકમાં અમલમાં મૂકેલી દેવામાં આવશે.
શ્રી લાલબાગ જૈન બેડીંગ અને મુંબઈની શ્રાવિકાશાળા. - વળી કેળવણી તથા નિરાશ્રિત ખાતાઓને અંગે મુંબઈ શહેરમાં વિદ્યાર્થીઓની સગવડ સાચવવા તથા સાધારણ સ્થિતિના વિદ્યાર્થીઓને અભ્યાસમાં મદદ આપવા શ્રી લાલબાગ જૈન બોડીંગ પણ કેન્ફરંસને ખર્ચે ચલાવવામાં આવે છે. તેમાં જોઈતાં સઘળાં સાઘને પુરા પાડવામાં તથા સરાસરી દર મહિને ૮ વિદ્યાથીઓના ભોજન ખર્ચ માટે રૂ. ૧૦-૧૨૫ નું માસીક ખર્ચ છે. વળી શ્રાવિકાઓને થામિક; વ્યવહારિક તથા ભરવા ગુંથવાની કેળવણી આપવા અર્થે કેન્ફરંસના ખર્ચે શ્રી ગોડીજી પાર્શ્વનાથજીના ઉપાશ્રયમાં રૂ. ૩ ના માસિક ખર્ચથી શ્રાવિકા શાળા ચલાવવામાં આવે છે, જેના લાભ અત્રેની શ્રાવિકાઓ સારી સંખ્યામાં લેતી માલમ પડે છે.
કેન્ફરંસ મળે તે પહેલાં જુદા જુદા ખાતાઓને લગતી ટુંકે હકીક્ત જૈને પ્રજા સમક્ષ રજુ કરીને સવિસ્તર રીપાર પાટણ ખાતે જવા સારૂં સબુરી રાખવા અમારા અને જૈન ભાઈઓને વિતિ કરી આ લેખ સંપૂર્ણ કરીએ છીએ.
-
ક
f
:
'.

Page #447

૧૯૦૫ ]
દિગબર જૈન મધુ અને કેળવણી.
દિગંબર જૈન અંધુઆ અને કેળવણી.
કવ
ભારત વર્ષીય દિગંબર જૈન મહાસભાના જે વાર્ષિક મહાત્સવ સહરાનપુર ખાતે અહિંના મી॰ માણેકચંદ પાનાચંદ ઝવેરીના પ્રમુખપણા નીચે એ થયા હતા. તે પ્રસંગે લાહારના એકઝીકયુટીવ એન્જીનીયર રાયપુલચંદજીએ જે કાષ્ઠ વિદ્યાર્થી સ્પ્રેલરશિપ લઈ હુન્નર ઉદ્યાગની કેળવણી લેવ તૈયાર થાય તેને માસિક રૂ. ૧૦૦ લેખે ૩ વર્ષ સુધી સ્કાલશિપ આપવાનું જાહેર કર્યું હતુ. અને તે માગણી ખંડવાના મી. માણેકચ ંદે સ્વીકારી હતી. આ ઉપરથી કેટલાક વિચારો સ્વાભાવિક રીતે ઉદભવે છે. આપણા દેશ લગભગ તદન ખેતીપર આધાર રાખનાર છે. આપણા—જૈનબંધુઓને -ધણા ખરા વર્ગ વ્યાપારી છે. થોડાક વર્ગ નારીઆત પણ છે, જે વ્યાપારી વર્ગ છે, તે કાં તા દાણાના, રૂ, સુતરનેા, કાપડના, ધીરધારના, માતીના અથવા એવા કોઇ ધંધા કરે છે. જો વર્ષ નીષ્ફળ જાય તે દાણા, રૂ, સુતર, કાપડ, ધીરધાર વિગેરે ઉપર આધાર રાખનાર વ્યાપારીઓને એક યા બીજી રીતે ખેડૂત સાથે લેણદેણના સબંધ હોય છે. જો ખેડૂતજ બિચારા પાતાનું અને પોતાનાં બચ્ચાંનું ભરણ પોષણ કરવા સમય ન હોય તો પછી તે પેાતાનાં લેણદારાને કેવી રીતે કંઇ આપી શકે ? એવા નબળા વર્ષમાં રૂ, સુતર તથા દેશી કાપડના વેપાર કરનાર બધુ પણ જરાએ ફાવી શકે નિહ એ સ્પષ્ટ છે. પરદેશથી દાણા અથવા કાપડ મંગાવનાર ફાવે, પણ તે સખ્યામાં બહુ ઓછા હાય છે. માટે હિંદુસ્તાન દેશ, જે હાલ તદન નિર્ધન અવસ્થામાં આવી ગયા છે અને આવતા જાય છે તેના ઉદ્દાર તેજ આપણા જૈનના ઉદ્ધાર છે. અત્યાર સુધી આગલાં વખતમાં આપણી જરૂરીઆતા બહુ ઘેાડી હતી, થોડા ખર્ચની અને ટકાઉ હતી. હાલની જરૂરીઆતા ઘણા મેાજશાખની, વિશેષ ખર્ચાળ અને તકલીદો છે. આગળ હિંદુસ્થાન 'એકલી ખેતી તથા થાડાક હાથના હુન્નર એ બેથી પણ ભરણપાષણ કરી, આબરૂ ઇજતથી વ્યવહાર લાવી, ધર્મધ્યાન કરી ચલાવી શકતું હતું અને તેથી માટાં કારખાનાં અથવા બહુજ માટા રાક્ષસીઉદ્યાગોની તેને જરૂર ન હતી. હાલ સમય તદ્દન ફરી ગયા છે અને કરતો જાય છે. . એકલી ખેતી ઉપર આધાર રાખીને હિંદુસ્તાન અગાઉના જેવું ટટાર રહી શકે એ તદ્દન ન ખની રાકે તેવુ છે. માટે જેમ બને તેમ ઉદ્યાગહુન્નરા વધારવા એમાંજ દેશની—તથા જૈનબંધુઆની ચઢતી સમાયલી છે. આવા કોઇ દીર્ધ દૃષ્ટિવાળા વિચારથી રાય ફૂલચંદ એ જે પગલું ભર્યું છે તેની પ્રશંસા કરવાને અમારી પાસે પુરતા શબ્દો નથી. તેમણે એક એવી શરૂઆત કરી છે કે જેનું શુભ અનુકરણ દરેક જ્ઞાતિહિતાર્થી શ્રીમંતાએ—લક્ષાપતિએ-કરવા અચુક ધ્યાનમાં રાખવુ જોઇએ. દીગ્બરી ભાઓમાં એક ગૃહસ્થ એકઝીકયુટીવ એન્જીનિયર જેવા મેટા હાદ્દાપર બિરાજે છે એ જાણીને પણ અમને સંતાપ થાય છે, જેમ સાધારણ રીતે મનાતું આવ્યું છે તેમ એક ખાતામાં જે જ્ઞાતિના ઉપરી હોય ત્યાં તેજ જ્ઞાતીના ઘણા માણેસો દાખલ થાય છે. તેજ પ્રમાણે એક જૈન અમલદાર પણ ખતતાં સુધી કમળ પરિ દયાદૃષ્ટિથી જોએ એ તદન સંભવિત છે. આપણા શ્વેતાંબરી બધુઓમાં આવા માટા આાપર કા ગૃહસ્થ • હજી સુધી જાણુામાં આવ્યા નથી. તે તે સબધી. એટલીજ નમ્ર સૂચના કે બની શકે ત્યારે લક્ષ્ય જૈન અધુને સહાયભૂત થવા ધર્મના બંધનથી દરેક ક્તિમાન એમ બધાયે છે. વિશેષ એક બા તનું સૂચન થાય છે કે દેશનું—અને તેને અંગે જ્ઞાતિનું+ભવિષ્ય સુધરવાને સંભવ વધુ નજીક એ કારણ કે જ્યારે દેશમાં ઉદય નહિ થવાનાં જે કારણો હાથ તે જોવાં અને તેને દૂર કરવા પ્રયત્નાવે છે પ્રયત્નની ઈચ્છા પણ કરવી—એ બહુ દુષ્કર છે. ત્યારે શ્રીમાન ધિકૃત વર્ગ પ્રેક્ટી સખાવતમાં નહિ ત કેળવણી જેવી સાથી અગત્યની બાબત માટે સખાવત--અને તેમાં પણ હાલનારીમત પ્રમાણેની જાન કેળવણી માટે સખાવત— કરે, એ દેશના ઉદયનુંજ ચિન્હ છે. હાલ આપણે જોઈશું તે માલૂમ પડશે કે
7

Page #448

[डिसेंबर हाय! आर्यावर्त! एक दयानंदी महाशयका धोका देना ।
(श्री आत्मा जैन पत्रीका परसे ). थोडाही समय गुजराहै कि आर्यसमाजके उपदेशक पंडित शंभुदत्त महाशय ने " जैनमत समीक्षा" नाम किताब बनाकर जैनसमाजका अतीव दिल दुखाया था परंतु सरकार गवर्मेट बहादरने इस कामके बदले पंडित शंभुदत्तजी साहिबको सजा पात्र ठहराकर पांच सौ रुपयाका जुर्माना किया जो प्रायः प्रसिद्ध है. ऐसा होनेपरभी ना मालूम आर्यसमाजके उपदेशकोंको समाजकी तर्फसे क्या फायदा मिलता है ? या समाजको ऐसे ऐसे उपदेशकोंसे क्या फायदा मिलता है कि जो झूठी झूठी अपनी मति कल्पना की बातें लिखकर पबलिकको धोखा देने और दूसरों के दिल दुखाने के काममें अपना सर्वस्व मानना स्वीकार किया जाता है? आज " तहकीकात तालीम जैन मजहब" नामा एक छोटासा १६ पृष्ठका ट्रेकट हमारी दृष्टि पडा जो “ पंडित चंद्रभानुशर्मा उपदेशक डी० ए० वी. कालेज लाहौर-साकन सुनपत जिला देहली-और पांडत मुरारीलाल शर्माका" बनाया हुआ है, जिसकी भद्दीसी और धोका देनेवाली रचना को देख मनमें यही आता है कि इन बिचारोंका कोनें कैसे नाच नचाने शुरू किये हैं कि जो इस पापी पेटके वास्ते दश बीश रुपैयेकी लालचसे सरासर झूठ बोलके या लिखके दुनियाको धोखेमें डाल आपना परलोक बिगाडनेका उद्यम कर रहे हैं ? परंतु इसमें इन बिचारोंके क्या आधीन है, इनके स्वामी महात्मा श्रीमद्दयानंद सरस्वतीजी की तालीम ही इस प्रकारकी है कि उसके माननेवालोंका दिल जबरन वैसे ही कामोंके करनेमें आनंद मानता है, यदि इस बातका किसीको अनुभव करना हो तो वह उर्दू में छपा " हाय ! हाय !! नियोग" और गुरमुखीमें छपा “ दंभनिवारण'' दोनों पुस्तकोंकी सैर कर लेवे, मतलब कि इस ट्रेकट में पंडित चंद्रभानुशर्मा आदिने सत्यार्थप्रकाशमें लिखी स्वामीजीकी आज्ञाका अनुकरण और पालन जहां तक होसका पूरा पूरा किया मालूम देता है, बेशक गुरुभक्त ऐसे ही होने चाहिये, जैसा कि स्वामीजीनें कहींका थोडासा पाठ लेकर अपना दिल पसंद अर्थ लिखकर आनंद माना है किसीके बदले किसीका नाम लिख मारा है ? * ___इसी प्रकार “ तहकीकात तालीम जैन मजहब" टूकटमें किया गयाहै जिसकी सिरफ दो बातें बतौर नमूनेके यहां लिखकर हम अपने जैनी भाइयोंको खबरदार करना चाहते हैं कि देखना पंडितजीके लेख पर ही विश्वास करके धोखे में न आजाना, हां बेशक, जिस जिस । जगहका नाम देकर पंडितजीने धोका देना चाहाहै उस उस जगहके पाठके साथ पंडितजीके ले वका मुकाबला जरूर करना चाहिये और उसके परमार्थको जरूर बिचारना चाहिये, पंडि ज का लेख स्वतः जबाब देदवेगा कि बेशक झूठ है ॥
* दखा पांडत जगन्नाथदास मुरादाबादवालेकी किताब तथा स्वामा आलाराम सागर संन्यासीकी किताबें ।।

Page #449

8894]
हाय ! आर्यावर्त !
288
पंडितजी साहिब लिखते हैं कि " जैनमतकी तालीम है कि जैनी बवक्त हाज़त रातक कुत लकडी वगैरहके बरतनमें जरूरत रफा करके सुबह के वक्त जंगलमें उसे मदन करते हैं. *
४१५
वाह ! पंडितजी साहिब ! खूब !!! अखबार हितकारीको आपन जैनशास्त्र माना होगा, अफसोस है आपकी इस धोखे देनेवाली अकल पर पाठकगण ख्याल करें कि पंडि"तीकी बुद्धि कैसी सच्ची तहकीकात करनेवाली है ? पंडितजीको पहिले ध्यानसें यह लेना जरूरी था कि अखबार हितकारीमें जो लेख है किस प्रकरणमें, किस मतलब पर है, परंतु -देना तो धोखा था फिर देखने या सोचनेकी जरूरत ही क्या थी ? और यदि देखा और सोचा भी होगा तो भी जान बूझके ही धोखा देनेके वास्ते या जैनियोंकी झूठी बुराई लोगों दिलमें ठसानेके वास्ते यह परिश्रम कियाहो तो क्या आश्चर्य है ? क्योंकि स्वामीजी की तालीम सत्यार्थप्रकाशमें जाहिर कर रही है कि झूठ बोलनेसे अगलेका मत खंडन होता होवे तो वो झुठ अच्छा है. देखो सत्यार्थप्रकाश सन् १८८४ का छपा.
बस यही काम पंडितजी साहिबने भी किया है. अच्छा, पंडितजी साहिब अपने आपको किसी तरां आनंद करें परंतु वाचकवर्गको अखबार हितकारीका लेख जरूर देखने योग्य है सो यदि अवसर हुआ तो फिर कभी इसी पत्रिकामें दिया जावेगा, यहां तो केवल पंडितजीका धोखा ही साबत करना जरूरी है कि पंडितजी जैन मजहब की तहकिकात में जैनमतके सिद्धांतोंके बदल अखबार में किसीकी लिखी बातका सबूत देते हैं, वाह पंडितजीकी पंडिताई ॥
फिर पंडितजी साहिब लिखते हैं कि जैनमतकी तालीम है कि जैनीको स्थूळ (ज्यादह) झूठका त्याग, रत्नकरंड सफा ६८" वाह पंडितजी साहिब ! खूब प्रमाण दिया जाता है ! भला आपने जो स्थूल शब्दका अर्थ ज्यादह लिखा है क्या कदापि वो भी रत्नकरंडमें लिखा है ? कदापि नहीं, तो भला आपका दिया रत्नकरंडका प्रमाण क्या काम आया ? सिवाय धोखेके और कुछ भी नहीं है ? क्योंकि स्थूल पदका अर्थ ज्यादह यह आपने आपने घरकी डालदिया है जो कि आपकी विद्वत्ताकी एक बडी भारी निशानी है. क्यों पंडितजी साहिब स्थूल पदका ठीक यही अर्थ है जोकि आपने किया है ? यदि यही अर्थ है तो क्या आपके स्वामीजीका और आपका जो यह ख्याल है कि ईश्वरने सूक्ष्मसे स्थूल सृष्टि बनाई सो स्थूल - शब्दसे आप यही अर्थ लेते होगे कि ईश्वरने बहुत ज्यादह सृष्टि बनाई ! यदि ऐसे न मानोगे तो फिर आपका किया अर्थ गधेका शृंग हो जावेगा ॥
इस अवसर पर हम अफसोस जाहिर करे बिना रह नहीं सकते कि एक तरफ तो लाला लजपतरायजी साहिब आदि लायक साक्षर महाशय देशोन्नति के लिये इत्तिफाक करने के लिये ठिकाने ठिकाने उपदेश दे कर अपना उत्तम विचार लोगोके दिलमें जमा रहे हैं और एक तरफ पंडित शंभुदत्तजी, पंडित चंद्रभानुजी, पंडित मुरारीलालजी साहिब वगैरह आर्यसमाजकेही ऊपदेशक हर एक मत के मानने* देखो अखबार हितकारी माह दिसंबर १९०४ ११

Page #450

बालोंके बिल दुःखानेवाले नयेसे नये टूटे बना बना प्रसिद्ध करते है. ! अब मुकाबला करना चाहिये कि जो कुछ असर लोगों के दिलमें पंडित साहिबों के ट्रैक्ट करेंगे को असर लाला साहिबो के उपदेश करेंगे? कदापि नहीं, क्योंकि जिस धर्मके पीछे लोग अपने जीवन करबान करते हैं उस अपने धर्मकी बुराई करने वालोके साथ इतिफाक किस तरह हो सकता है ? इस बातका सबसे पहिले बंदोबस्त होना जरूरी है और वो यही है कि सब मतोंवाले इस बातकी प्रतिज्ञा करलेवेंकि कोई मत किसी मतसंबंधि किसी प्रकारकी किताब न छपावे! और यह काम खास करके आर्यसमाजकी तरफसे ही प्रथम बंद होना जरूरी है. क्योंकि दूसरे के मजहबको बुरा भला कहने वाली जितनी किताबें छप चुकी है सबको प्रायः समाजने ही उत्तेजित किया है, परंतु यह काम होना मुश्कल सा मालूम होता है क्योंकि जिन लोगों ने प्रायः अपनी आजीविका ही इससे चला रखी है वो ऐसी बातको क्यो पसंद करेंगे ?
___ एक किताब गुरुमुखी मे सिक्खोकी तरफसे छपी है जिसका नाम "हरामजादा कौन याने आर्योंके बे वजा हमलेका मुंह तोड़वां जबाब" है, जबकि ऐसे ऐसे खोटे शब्द एक दसरोको कहे लिखे जाते हैं तो इसका आखरी फल इत्तिफाक ( संप) होगा या और कछ ? पहिले समाजकी तरफसे सिक्खोंको बुरा कहा लिखा गया तब ही सिक्खोने बदलेका जबाब दिया है अन्यथा सिक्खोको कोई जरूरत न थी, प्रायः बहुत ठिकाने देखने और 'सनने में आया है कि लोगोंसे चंदा इकट्ठा करके उसीसे उन्हीं लोगोंको बुरा भला कहा लिखा जाता है, बात यह बनी कि " तेरा ही जुता और तेरा ही सिर.” और अकसर बिचारे लोगोंको जबरन कुछ न कुछ देना जरूर पड़ता है क्योंकि खासकर ऐसे ऐसे मामलों में कितनही हाकम बकील वगैरेहका लोगोंको लिहाज पड जाता है और डर भी होता हैं कि शायद में इस बातमें इनकारी हूंगा तो यह मेरी काम विगाड देगे ! और खास करके ऐसे काममें जाहिरा या पोशीदा जिस किसी मतवाले हाकमका जोर लगता हो लगे बिना नहीं रहता है, इस वास्त यदि गवर्मिट हाकम और वकीलो की बाबत काई खास बंदोबस्त करे तो क्याही अच्छा हो! जो बिचारे लोक नाहक मारे लिहाजके या डरके दंडे जाते है वह बच जावें ॥
एकदा प्रस्तावेजीरा तहसील जिला फिरोजपुरमें फसल अनाज के वक्त पर हाड होकर उपदेशक उपदेश देकर यतीम यतीम ( गरीब ) के नामसे कई साल अनाज इक कर ले जाते रहे, लोक बिचारे मारे लिहाज और डरके देने रहे, उपदेशकोकों भी स्व पड गया ! आखिर किसीने मुंह चढकर पूछी कि साहिब ! आप यतीमावाने में यतीम लिये हमसे चीज ले जाते हैं. आपके यतीमखानेमें परवरिश पाये वह यतीम हमको के फायदा देवगे ? आपकी तालीमको सीख कर हमको बुरा भला कहनेके सिवाय और : कुछ फायदा देवेंगे ? उपदेशक साहिब जबाब न दे सके ! बस इतने में ही बुद्धिमान लो समझ जावें ॥ ॐ शांतिः ॥
एक जैनी जिनाम् ।

Page #451

___ हीदी वांचकोनी याचवामां आवती क्षमा.. आ वखतना अंकमां घणो खरो भाग गुजराती लखाणनोज छे एनुं कारण ए छे के आ मासीकना संपादक मी. गुलाबचंदजी ढढा तेमना जमाईना स्वर्गवासथी तथा हालमा राजपुतानामां जे भयंकर दुष्काळ चाले छे ते संबंधमां जेपुर स्टेटना में. रेसीडेंट साहेब साथे तेमना जील्लामा तेमने फरवा जवानुं थवाथी हेरल्ड माटे पुरतुं हींदी मेटर तेओ मोकली शक्या नथी अने ते माटे आ मासिकना हींदी वांचकोनी क्षमा याचवामां आवे छे...
જાહેરાત.
ચોથી જૈન શ્વેતાંબર) કોન્ફરંસમાં પ્રતિનિધી (ડેલીગેટ) તથા વીઝીટર તરીકે ભાગ લેવાની ઉત્કંઠા ધરાવનાર સર્વે સદ્ ગૃહસ્થને જણાવવામાં આવે છે કે
મંડપની બેઠકની ટીકીટ અને પ્રતિનિધીઓ આવ્યા પછી આપવામાં આવતી હતી જેથી વખતસર ટીકીટ મળતી નહીં હતી, ટીકીટ મેળવવામાં કેટલેક ત્રાસ થતો હતો, અને વખત નકામે.. જતે હતે. તે સબંધમાં વિચાર કરી નિચે પ્રમાણે ગોઠવણ કરવામાં આવેલી છે - "
૧ પ્રતિનિધી ચુંટાઈ આવવાનું લીષ્ટ મોકલતાની સાથે પ્રત્યેક પ્રતિનિધી દીઠ, ઠરેલી ફીના રૂ ૨ પ્રમાણે મનીઓરડરથી અગર બીજી રીતે અને તે નાણું મળે તેવી રીતે મોકલી ટીકીટ મંગાવી લેવા મહેરબાની કરશે.
૨ પ્રેક્ષક (વીઝીટર) ને જણાવવામાં આવે છે કે મંડપની બેઠકમાં પહેલા વર્ગની ફીના રૂ. ૩ ત્રણ અને બીજા વર્ગની ફીના રૂ. ૨ બે રાખવામાં આવેલા છે. બીજા વર્ગમાં ગેલેરીની ગોઠવણું કરવામાં આવેલી છે, વાસ્તુ પ્રત્યેક વીઝીટરે પિતાની જે બેઠકમાં બેસવાની ઈચ્છા હોય તે વર્ગની ટીકીટ નાણ મોકલી મંગાવી લેવાની તજવીજ કરવી. પાછળથી મંગાવનારને સવડ પ્રમાણે બેઠક મળશે અને તે બદલ કોઈ પ્રકારની તકરાર સાંભળવામાં આવશે નહીં.
૩ ટીકીટોનું વેચાણ તા. ૧૫ માહે ફેબ્રુવારી સન ૧૯૦૬ પછી કરવામાં આવશે નહીં. ૪ ટીકીટના પૈસા કોઈપણ કારણથી. પાછા આપવામાં આવશે નહીં. તા. ૩૧ ડીસેમ્બર ૧૯૦૫.
હેમચંદ વસ્તાચંદ. ચીફ સેક્રેટરી, ચાથી જૈન શ્વેતાંબર) કોન્ફરન્સ, પાટણ.

Page #452
ગોદરેજ અને બાઈસ. તીજોરીઓ, તાળા, તથા કળ બનાવનાર. ગેસ કંપનીની પાસે, પરેલ-મુંબઈ. ગોદરેજ અને બાઈસના કારખાનાનાં માલેક ઈગ્લેંડ અને જર્મનીમાં રહીને ત્રીજોરી બનાવવાનું કામ શિખ્યા છે અને ત્યાંના જેવીજ રીતથી અને તેવાજ સાંચા કામથી ત્રીજોરીઓ બનાવે છે. એ સાંચા ચાળીસ ઘેડાનાં બળના વરાળનાં ઈજીનથી ચાલે છે. ગોદરેજ અને બાઇસની ત્રીજોરીઓ દરેક રીતે ઉત્તમ વેલાતી ત્રીજોરીઓની માફક હોવાં છતાં કીંમતમાં ચાળીસ ટકા ઓછી છે. એ ત્રીજોરીઓ આગમાં કાગળીયા સલામત જાળવી રાખવાની જામીનગીરી સાથે વેચવામાં આવે છે. જાહેરમાં કરેલા આગના બે ફતેહમંદ અખતરાના હેવાલ મંગાથી મોકલવામાં આવશે. ગોદરેજ અને બાઈસની ત્રીજોરીઓ પારકે હાથે ખરી ચાવીથી પણ ઉધડતી નથી. આવી ખુબી ગમે એવી વેલાતી ત્રીજોરીમાં છેતી નથી. ગેરેજ અને બાઈસની ત્રીજોરીઓને દરેક પ્રદર્શનમાં પહેલાં ઈનામ સોનાના ચાંદ મળ્યા છે. घणुं सुगंधी-घणुं सस्तुं ! स्त्रीओमां घणुं मानीतुं अने जाणीतुं. सुंदरी विलास हेअर ऑईल आ हेअर ऑईलनी. सुगंधी मधुर अने मनोहर छे. वाळने वधारवानो एनामा खास गुण छे. आ. तेलथी बाळ काळा, चलकता अने रेशम सरखा मुलायम बने छे. एक बाटलीनी कीमत छ आना. टपाल खरच जुईं. . વી. ઈ. T U સન્સ. ત્રાંવીદો. પાયધુળ-બુર્વ.