________________
१९०५ ]
आमलनेर कोन्फरन्स.
१०५
ते विषयो बधा माटे न राखतां फक्त जेओने तेनी जरुर होय तेओ माटेज राखवा जोईए, अने जे विषयोनो उपयोग व्यवहारमां वधारे थाय तेवा विषयो राखवा जोईए. अने ते माटेज आपणे व्यापारोपयोगी शिक्षणनी घणी जरूर छे ते बाबत शिक्षण मळवु जोईए. पण आ विषय लेवा पहेलां हालनी शिक्षणपद्धतीमां बीजी वे महत्वनी खामीओ छे ते हुं कही जाऊं छं.
हाल शालाओमां अने कॉलेजोमां वधा वीषयनुं थोडं थोडुं ज्ञान अपाय छे. एक विषयनुं पुरूं ज्ञान अपातुं नथी. मारा धारवा प्रमाणे आ सारुं थतुं नथी, कारण के तेथी कोई बाबत संपूर्ण तथा संगीन थती नथी. तेथी धार्मिक, नैतिक अने व्यवहारोपयोगी ज्ञाननुं प्राथमिक शिक्षण अपाया पछी एक चोकस बाबतनुं पुर्ण ज्ञान मळवु जोईए.
बीजी खामी एछे के आपणे उंची केळवणी मेळववा माटे अंग्रेजी भणवुं पडे छे तेथी थाय छे शुं के आपणी स्वभाषा आपणने पुरी आवडती नथी. अने पारकी भाषा के जेना साथे आपणी भाषाने जरीके संबंध नथी ते आपणे भगवा माटे बहुज मेहेनत पडे छे अने वखत जाय छे अने ते पण पुरी आवडती नयी अने त्यार पछी आपणने उंची केळवणी मळे छे. तेथी आ उंची केळवणी आपणने स्वभाषा मार्फत मळती होय तो पारकी भाषा भगवानो त्रास ओछो थाय अने आपणने उंची केळवणी बहु सारीरीते अने सहेलाइ थी मळे.
आपणो हिंदुस्थान देश पेहेलां दरेक कळामां प्रवीण हतो अने दरेक चीज अहींया बनती ह आपणा देशमां बनतो माल आखी दुनिया वापरती हती. ते वखते आ देश बहुज समृद्धिवान हतो अने एना माटे सुवर्णभुभि ए शब्द वापरवामां आवता हता; पण आजनी स्थिति एथी तद्दन विरुद्ध छे. आपणुं कलाकौशल्य बधुं जतुं रहयुं छे. आपणे त्यां हवे कोई जातनो माल बनतो नथी एम कहेवामां बिलकूल अतिश्योक्ती थशे नहीं. आपणे दरेक चीज माटे पारकाओनां मोंढा तरफ जोवुं पडे छे. घणुं तो शुं. पण एक नानी खोली माटे पण आपणे विलायत वीगेरे तरफ ओशीयाळु म्हों करी जोवुं पडे छे. जेम जेम शास्त्रीय बाबतोमां नवी नवी शोधो थवा मांडी तेम तेम यांत्रिक शक्तीथी वधारे वधारे काम लेवातुं
युं अने यांत्रिक शक्ति आगळ हाथशक्तीनुं जोर फावी शक्युं नहीं. यांत्रिक शक्तीथी उत्पन्न थता पदार्थों अतिशय सुंदर बनवा लाग्या अने तेम छतां पण तेनी किंमत ओछी पडवा लागी. आथी आपणे त्यांनी हाथनी बनावटनी चीजो खपती बंध थई चीजोनो खप बंध थयो एटले ए धंधाओ बेसी गया अने हवे आपणो वेपार एटलोज रह्यो के इंग्लंड, जर्मनी, अमेरीका, जपान ए देशोए आपणने माल तैयार करी आपवो अने आपणे ते मालने मुंबईथी हिंदुस्थानना जुदा जुदा भागमां फेलाववो. बधानो धंधो आ एक भाडुती कामनो थई गयों एटले तेमां पण कसाकसी वधारे थई. ए धंधामां पण कस रह्यो नहीं अने आजे आपणे बुमो पाडीए छीए के बधा वेपार बगड्या, कशामां कस रह्यो नहीं; अने आवी " रीते आपणामां दारिद्य रुपी दुष्ट राक्षसे देखाव आयो अने बधाने हेरान कर्या.
गृहस्थो, आवी दुष्ट स्थितीमांथी छुटवा फक्त हवे एकज मार्ग रह्यो छे. अने ते ए छे के पदार्थविज्ञान अने रशायणशास्त्रनुं सारी रीते अध्ययन करी तेनी मददथी नवा पदार्थो बनावतां शीखवुं. ज्यां सुधी नवा माल आपणे बनावी शकीशुं नहीं त्यांसुधी आपणी सांपत्तिक स्थिति सुधरवानी नथी. अने ज्यांसुधी आपणी सांपत्तिक स्थिति सुधरी नथी, त्यांसुधी आपणे कोई पण जातनो सुधारो करी शकीशुं नहीं...