Book Title: Dashvaikalika Sutram Part 01
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
अध्ययन १ गा.. १ मुखबलिकाविचारः
४७ लोके हि बन्धनं गुणेनैव प्रसिद्धं तत्रापि यथायोग्यमेव सूत्रदोरकादयस्तदर्थमादीयन्ते, यथा पुष्पपुस्तकवसनादिवन्धनार्थी यथाक्रमं मृदुमेव दोरकमुपादत्ते ।
किञ्च-सामाचारीग्रन्थे-"मुखवत्रिका प्रतिलेख्य मुखे बद्ध्वा प्रतिलेखयति रजोहरणम्" इत्युक्तं देवचन्द्रसूरिणाऽपि । अत्र मुखवत्रिकाया बन्धनक्रियाकर्मत्वेन प्रतिपादनात् तदौचित्याच सा दोरकरूपमनुरूपं करणमपेक्षत एव । तत्मान्तभागेन ग्रन्थिदाने तु तत्र करणत्वकल्पनं देवचन्द्रसूरिविरुद्धमयुक्तं च, कर्मत्व-करणत्वयोविरोधात् । उचित है और यही यात भगवानको भी इष्ट है । लोकमें किसी वस्तुका याँधना डोरेसे ही प्रसिद्ध है। उसमें भी यथायोग्य सूत्रका डोरा आदि बाँधनेके काम में लाये जाते हैं, जैसे फल, पुस्तक या कपड़ा बाँधने वाले क्रमशः कोमल डोरेको ही काममें लाते हैं। . . सामाचारी ग्रन्थ में देवचन्द्रसूरिने लिखा है-"मुखवस्त्रिका प्रतिलेख्य मुखे बद्ध्वा प्रतिलेखयति रजोहरणम् ।" इस वाक्य में मुखवत्रिकाको बाँधनेरूप क्रियाका कर्म यताया है और वह उचित भी है। इसलिये वह (क्रिया) मुखचत्रिकाके अनुरूप डोरारूप करणकी अपेक्षा रखती है। तात्पर्य यह है कि जब मुखबस्त्रिका कर्म है तब करण भी कोई होना चाहिये और वह करण अर्थात् जिससे यांधनारूप क्रिया होती है, डोरा ही होना चाहिए।गांठ लगानेमें करणत्वकी कल्पना करना देवचन्द्रसरिसे विरुद्ध है और अयुक्त है, क्योंकि कर्मत्व और करणत्वका विरोध है। અને એ જ વાત ભગવાનને પણ ઈષ્ટ છે. લોકોમાં કોઈ વસ્તુને બાંધવાનું કાર્ય દેરાથી જ પ્રસિદ્ધ છે. તેમાં પણ યથાગ્ય સૂતરને ઘેરે વગેરે બાંધવાના કામમાં લેવામાં આવે છે, જેમકે ફૂલ, પુસ્તક યા કપડું બાંધનારા ક્રમશઃ કમળ દેરાને જ કામમાં લે છે.
___सामायारी थमा देवयन्द्रसूरिश्मे ज्यु छ: “ मुखवत्रिका प्रतिलेख्य मुखे वध्या प्रतिलेखयति रजोहरणम्" वायमा मुमक्षिाने धा३५ जियानु કર્મ બતાવ્યું છે. અને તે ઉચિત પણ છે. તેથી કરીને એ (ક્રિયા) મુખવસ્ત્રિકાને અનુરૂપ દરારૂપ કરણની અપેક્ષા રાખે છે. તાત્પર્ય એ છે કે જે મુખવસ્ત્રિકા કર્મ છે તે કરણ પણ હોવું જોઈએ અને એ કરણ અર્થાત જેવડે બાંધવારૂપ ક્રિયા થાય છે તે દેરે જ હવે જોઈએ. ગાંઠ બાંધવામાં કરણત્વની કલ્પના કરવી એ वयसरिथी वि३५ छ. मन मयुत छ, २ ३ ४भव भने ४२९पना विरोध छे.
