Book Title: Dashvaikalika Sutram Part 01
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
अध्ययन ५ उ. १ गा. ३२ - पुरः कर्म्मस्वरूपम्
४२१
साधूनामाहारग्रहणामसक्तिः, साधुसमक्षं क्रियमाणानां क्रियाणां पुरः कर्मत्वे गृहस्थकृताऽभ्युत्थानादिक्रियाणामपि पुरः कर्मत्वापत्तौ तद्गृहस्थप्रदत्तभिक्षाया अपि पुर:कर्मदोपयुक्तत्वेन ग्रहणाभावप्रसङ्गः ? इति चेत्, अत्रोच्यते-
व्युत्पत्त्याऽभ्युत्थानगमनपचनपाचनादीनामपि पुरः कर्मत्वसंभवेऽपि समयपरिभाषाबलात् केवलं भिक्षादानतः प्राक् साधुमुद्दिश्य सचित्तोदकेन हस्तभाजनादिमक्षालनस्यैव पुरः कर्मत्वेन सिद्धान्तितत्वम्, न तु पचन - पाचनाभ्युत्थानादेरपीति । अदा द्रव्य - गृहाण्या श्रित्याष्टौ भङ्गा भवन्ति यथा
-
कर सकते, साधुके सामने की जाने वाली क्रियाको भी पुरःकर्म माना जाय तो गृहस्थकी अभ्युत्थान- वन्दन आदि क्रियाएँ भी पुरःकर्म कहलायेंगी, इसलिए उसके द्वारा दिया हुआ पुरः कर्मसे दूषित आहार साधु कैसे ग्रहण करेंगे ?
उत्तर - हे शिष्य ! व्युत्पत्ति से पचन-पाचन आदि क्रियाएँ भले ही पुरःकर्म कहलायें; किन्तु समय - ( शास्त्र ) की परिभाषासे भिक्षादानसे पहले साधुको उद्देश्य करके सचित्त जलसे हाथ या वर्त्तन आदिका प्रक्षालन करना ही पुर:कर्म कहलाता है, पचन-पाचन आदि क्रियाओंको अथवा खड़े होने आदिको पुरः कर्म नहीं कहते ।
इस पुर:कर्मके, दाता, द्रव्य और गृहकी विवक्षासे आठ भंग होते हैं, वे यहाँ बताते हैं
આવનારી ક્રિયાને પણ જો પુર:ક વંદનાદિ ક્રિયા પણ પુર: આવેલા પુર:કથી દૂષિત આહાર સાધુ કેવી રીતે ગ્રહણુ કરશે ?
માનવામાં આવે તે ગૃહસ્થની અભ્યુત્થાનકહેવાશે, તે પછી તેને હાથે આપવામાં
ઉત્તર-ડે શિષ્ય ! વ્યુત્પત્તિથી પચન-પાચન-માદિ ક્રિયાએ ભલે પુર:ક
કહેવાય, પરન્તુ સમય-( શાસ્ત્ર )-ની પરિભાષા પ્રમાણે ભિક્ષાદાનની પહેલાં સાધુને ઉદ્દેશ્ય કરીને ચિત્ત જલથી હાથ યા વાસણ આદિ કહેવાય છે. પચન-પાચન-આાદિ ક્રિયાએ અથવા ઊભા થવા પુર:ક કહેવાતાં નથી.
ધાવાં એ જ પુર:ક
આદિની ક્રિયા એ
આ પુર:કર્મોના, દાતા, દ્રવ્ય અને ગૃહની વિવક્ષાએ કરીને આઠે ભાંગા થાય છે, તે અહીં પતાવે છે—
