Book Title: Dashvaikalika Sutram Part 01
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
अध्ययन ५ उ. १ गा. ९८-९९-आहारपरिभोगविधिः
४९५ यद्वा अर्द्धस्विन्नमापः 'उडदवाकुला' इति भापापसिद्धः । एतत् पूर्वोक्तं सर्वम् उत्पन्नं-शास्त्रमर्यादयोपलब्ध, मासुकं निर्जीवं, मुधालब्ध-मन्नतन्त्रादिमकारमन्तरेण प्राप्त, तद् यदि अल्पं स्वल्पं सरसमन्नादिकं, वा अथवा बहु प्रचुरम् असारमशनादिकम् , उपलक्ष्येति शेषः, नातिहीलयेत्-न निन्देत् । अल्पीयसि सरसवस्तुनि लब्धे-"कथमेतावतेयोदरपूत्तिर्भवेत्" इति, एवमसारवस्तुनि प्रचुरतरे लब्धे सति "किमनेन प्रचुरतरेणापि निष्पयोजनेने"-त्येवंरूपां निन्दां न कुर्यादिति हृदयम् । किन्तु मुधाजीवी-मुधा-व्यर्थ-निष्पयोजन शरीरेन्द्रियपुष्टिप्रयोजनविकलं जीवितुं शीलमस्येति सः, संयमयात्रानिर्वाहार्थमेव भिक्षाग्रहणशील इति भावः। यद्वा मुधाजीवी निर्दोपभिक्षाजीवी-जात्याधनाविकरणपूर्वकभिक्षाग्राहक इत्यर्थः, दोपवर्जित संयोजनादिमण्डलदोपा यथा न भवेयुस्तथा भुञ्जीत । 'उत्पन्नं' इत्यनेन भोजन । ये सब यदि शास्त्रोक्त विधिसे प्राप्त हुए हों, प्रासुक हों, मंत्रतंत्र आदिका प्रयोग किये विना मिले हों, थोड़े ही या बहुत हों अर्थात् सरस अन्नादि थोड़ा हो और नीरस आहार बहुत हो तो मुधाजीवीअर्थात् संयमयात्राके निर्वाहके लिए जीवन धारण करनेवाला, अथवा निर्दोप अर्थात् जाति-आदिको न प्रगट करके भिक्षा लेनेवाला साधु उस आहारकी अवहेलना न करे । तात्पर्य यह है कि-सरस आहार कम मिले तो ऐसा न कहे कि-'इतने थोड़े आहारसे उदपूर्ति कैसे होगी।' नीरस आहार अधिक मिले तो ऐसा न कहे कि 'इस बहुतेरे व्यर्थ आहारसे क्या लाभ?।' इस प्रकार आहारकी निन्दा न करे, किन्तु आहारके संयोजना आदि मण्डल दोपोंको टाल कर भोगे। અથવા કળથી યા અડદના બાકળાનું ભજન, એ સર્વ જે શાસ્ત્રોકત વિધિથી પ્રાપ્ત થયાં હય, પ્રાસુક હૈય, મંત્ર-તંત્ર આદિને પ્રયોગ કર્યા વિના મળ્યા હોય,
હા હાય યા વધારે હોય, અર્થાત્ સરસ અન્નાદિ હોય અને નીરસ આહાર વધારે હોય, તે મુધાવી–અર્થાત સંયમયાત્રાના નિર્વાહ માટે જીવન ધારણ કરનારે અથવા નિર્દોષ અર્થાત, જાતિ આદિને પ્રકટ કર્યા વિના ભિક્ષા લેનારે સાધુ એ આહારની અવહેલના કરે નહિ, તાત્પર્ય એ છે કે-સરસ આહાર એ છે મળે તે એમ ન કહે કે “આટલા શેડા આહારથી ઉદરપૂર્તિ કેવી રીતે થશે?” નીરસ આહાર વધારે મળે તે એમ ન કહે કે “આ ઘણા બધા વ્યર્થ આહારથી શું લાભ?” એ પ્રમાણે આહારની નિન્દા ન કરે, પરતું આહારના સંયેજના આદિ મંડલ દેને ટાળીને ભગવે.
