Dashvaikalika Sutram Part 01

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 341

अध्ययन ४ सू. ४ वनस्पतिकायस्य सचित्ततासिद्धिः
पूरितोऽपि मिश्रत्वादग्राह्य एव सचित्तवत् । ( ४ ) वनस्पतिकायः ।
1
वनस्पतिश्चित्तवान् आख्यातः, व्याख्या तु पूर्ववत् । चैतन्यवस्यसिद्धिचेत्थम्वनस्पतिः सचेतनः, बाल्याद्यवस्थासन्दर्शनात् छेदन-भेदनादिभिर्लानतादिदर्शनाच्च मनुष्यशरीरवत् । शेषं पूर्ववत् । शस्त्रं द्रव्यभावभेदाद्विविधं तत्र द्रव्यशस्त्रंस्वपरोभयकायात्मकम् । स्वकायशस्त्रं- यष्ट्यादि । परकायशखं पापाणाऽसिकर्त्तर्यादि, अचित्त वायु साधुओं को ग्राह्य है, किन्तु दूसरे प्रहरका मिश्र वायु सचित्त वायुकी तरह अग्राह्य है । (४)
(वनस्पतिकाय . )
२१७:
9
"
वनस्पतिकायको भी भगवानने सचित्त कहा है । वनस्पति सचित्त है, क्योंकि उसमें बाल्यावस्था आदि, तथा छेदन भेदन करने से म्लानता आदि सचेतनके गुण देखे जाते हैं, जैसे मनुष्यका शरीर । अर्थात् बाल्य - तरुण आदि अवस्थाएँ और छेदन-भेदन आदि करने से म्लानता होनेके कारण जैसे मनुष्य शरीर सचेतन है वैसे ही वनस्पतिकाय भी सचेतन है । 'अनेकजीच' आदि पदोंका व्याख्यान पहलेकी भाँति जानना चाहिए ।
वनस्पति - कायके शस्त्र दो प्रकारके हैं - (१) द्रव्यशास्त्र और(२) भावशस्त्र । द्रव्य-शस्त्र स्वकाय, परकाय और उभयकाय हैं, लकडी आदि स्वकाय शस्त्र हैं । लोह पत्थर आदि परकाय शस्त्र हैं, परशु કિન્તુ ખીજા પ્રહરના મિશ્રવાયુ સચિત્તવાયુની પેઠે અગ્રાહ્ય છે (૪). ( वनस्पतिाय )
વનસ્પતિકાયને પણ ભગવાને સચિત્ત કહી છે.
વનસ્પતિ ચિત્ત છે, કારણ કે તેમાં બાલ્યાવસ્થા આદિ તથા ઇંદ્યન ભેદન કરવાથી ગ્લાનતા આદિ સચેતનના ગુણુ જોવામાં આવે છે, જેમકે મનુષ્યનું શરીર, અર્થાત્ ખાલ્ય-તરૂણ આદિ અવસ્થાએ! અને છેદન-ભેદન આદિ કરવાથી મ્લાનતા થવાને કારણે જેમ મનુષ્યનું શરીર સચેતન છે તેમ વનસ્પતિકાય પણ સચેતન છે. અનેક–જીવ ' આદિ શબ્દેનું વ્યાખ્યાન પહેલાંની પેઠે જાણવું.
,
વનસ્પતિકાયનાં શસ્ત્ર બે પ્રકારનાં છે. (૧) દ્રવ્યશત્રુ અને (ર) ભાવશસ્ર. ટૂયશસ્ત્ર સ્વકાય, પરકાય અને ઉભયકાય છે લાકડી આર્દ્ર સ્વકાયશસ્ત્ર છે. લેડ