________________
जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तिसूत्रे कूटानि दक्षिणार्द्धभरतकूटवद् वर्णनीयानीति भावः । एवञ्च दक्षिणा भरतकटं १ खण्डप्रपातगुहाकूटं २ माणिभद्रकूटं ३ वैतादयकूटं ४ पूर्णभद्रकूटं ५ तमिस्रगुहाकूटं ६ उत्तरार्द्ध-भरतकूटं ७ वैश्रवणकूटम् ८ एतानि अष्टौ कूटानि समानवर्णनक नीति । तथा 'परोप्परं' परस्परम् -अन्योन्यं 'पुरथिमपच्चस्थिमेणं' पौरस्त्यपाश्चात्त्येन-पर्व पूर्वेकूटं पूर्वेदिशि परं परं कूटं पश्चिमदिशि वर्तत इति बोध्यम् । तथा च दक्षिणार्द्ध भरतकूट पूर्वस्यां खण्डपातकूटात् पूर्वस्यां माणिभद्रकूटात्, तत् पूर्वस्यां वैताध्यकूटात् तत् पूर्वस्यां पूर्णभद्रक्टात् तत् पूर्वस्यां तमिस्रगुहाकूटात् तत् पूर्वस्यामुत्तरार्द्ध भरतकूटात् तत् पूर्वस्यां वैश्रवणकूटात् यस्माद्यत पूर्वस्यां तस्मात्तत् पश्चिमायां बोध्यम्, पूर्वपश्चिमयोः सापेक्षत्वात्, तथाहि-वैश्रवणकूटं पश्चिमायामुत्तराद्ध भरतकूटात्, तत पश्चिमायां तमिस्रगुहाकूटात्, तत् पश्चिमायां पूर्णभद्रकूडात्, तत् पश्चिमायां वैताढयक्टात्, कूटतक और सब वाकीके कूटों का वर्णन कर लेना चाहिये. इस तरह दक्षिणार्ध भरतक्ट १ खण्डप्रपातगुहा कूट २ माणिभद्रकूट ३ वैताढयकूट ४ पूर्णभद्रकूट ५ तमिस्रगुहाकुट ६ उत्तरार्घभरतकूट ७ और वैश्रवणक्ट ८ ये आठ कूट समान वर्णन वाले हैं । इन कटों में पूर्व पूर्व का कट तो पूर्वदिशा में है और दूसरा दूसरा कूट पश्चिमदिशा में हैं ऐसा जानना चाहिये. तथाच दक्षिणार्ध भरतक्ट खण्डप्रपातकूट से पूर्व दिशा में है खण्डप्रपातगुहाकूट माणिभद्र कूट से पूर्व दिशा में है, वैतादयकूट से माणि भद्रकूट पूर्वदिशा में है. पूर्णभद्रक्ट से वैतढयकूट पूर्वदिशा में है तमिस्र गुहाकूट से पूर्णभद्रक्ट पूर्वदिशा में है उत्तरार्धकूट से तमिस्रगुहाकूट पूर्व दिशा में है और वैश्रवणकूट से उत्तरार्धक्ट पूर्व दिशा में है. इस तरह जो जिससे पूर्वदिशा में है वह उससे पश्चिमदिशा में हैं क्यों कि पूर्व पश्चिम में सापेक्षता है. जैसे उत्तरार्ध भरतक्ट से वैश्रवण क्ट पश्चिमदिशा में है तमिस्रगुहाक्ट से उतरार्ध भरतक्ट पश्चिमदिशा में है. पूर्णभद्रक्ट से तिमिस्र गुहाक्ट पश्चिमदिशा में है. वैताढयक्ट से पूर्णभदकूट पश्चिमदिशा में है. माणि भदक्ट से वैताढयकूट पश्चिमदिशा में है કૃટ સુધી અને બીજા સર્વ કુટેનું વર્ણન અહીં રામજવું જોઈએ. આ પ્રમાણે દક્ષિણ ભરતકૂટ ૧, ખંડ પ્રપાતગુફાકૂટ ૨, માણિભદ્ર ફૂટ ૩, વૈતાઢયકૂટ ૩, પૂર્ણભદ્રકુટ ૫, તમિસ ગુફાકૂટ ૬, ઉત્તરાર્ધ ફૂટ ૭ અને વિશ્રવણ કુટ ૮ એ આઠ કૂટો સમાનવર્ણનવાળા છે એ કટમાં પૂર્વ પૂર્વના કૂટ તા પૂર્વ દિશામાં છે અને બીજા બીજા કૂટ પશ્ચિમ દિશામાં છે. એમ જાણવું જોઈએ. તથા દક્ષિણાર્ધ ભરતટ ખંડપ્રપાત ફૂટથી પૂર્વ દિશામાં છે, ખંડ પ્રતાપ ગુફાકૂટ મણિભદ્ર ફટથી પૂર્વ દિશામાં છે, વૈતાદ્રય ફૂટથી મણિભદ્રકુટ પૂર્વ દિશા માં છે. પૂર્ણભદ્રકુટેથી વેતાદ્ય ફુટ પૂર્વ દિશામાં છે. તમિસ્ત્ર ગુફાટથી પૂર્ણભદ્રફ દિશામાં છે. ઉત્તરાર્ધ ફૂટથી તમિસ ગુફાફટ પૂર્વ દિશામાં છે અને વૈશ્રવણકુટથી ઉત્તરાધકેટ પૂર્વ દિશામાં છે આ પ્રમાણે જે જેનાથી પૂર્વ દિશામાં છે તે તેનાથી પશ્ચિમ દિશામાં છે. કર્મ કે પૂર્વ પશ્ચિમમાં સાપેક્ષતા છે જેમકે ઉત્તરાર્ધ ભરતકૂટથી વૈશ્રવણકુટ પશ્ચિમ દિશામાં છે. તમિત્ર ગુફાકૂટથી ઉત્તરાર્ધ ભરતકૂટ પશ્ચિમ દિશામાં છે, પૂર્ણભદ્ર ફૂટથી તિમિસ ગુફા
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
