________________
प्रकाशिका टीका द्वि०वक्षस्कार सू. ३४ द्वितीयारक निरूपणम्
३०१ विशेषरूपाणि वज्रऋषभनाराच-वज्रर्षभनाराचार्द्धनाराचकीलिका सेवात भेदात् षइविधा नि, अत्र चारके वज्रऋषभनाराचस्येव सद्भावः अन्येषामभावात् , तस्य वज्रऋषभनाराचसंहननस्य पर्यवास्तैः, 'अणंतेहि संठाणपज्जवेहि' अनन्तैः संस्थानपर्यवैः-संस्थानानि आकृतिरूपाणि समचतुरस्रन्यग्रोधसादि कुब्जक वामन हुण्डभेदात् षविधानि, अत्र चारके समचतुरस्रनामकं प्रथम संस्थानं गृह्यते-अन्येषामभावात्. तानि तस्य समचतुरस्रनामकस्य संस्थानस्य पर्यवास्तैः तथा 'अणतेहि उच्चत्त पज्जवेहि' अनन्तैः उच्चत्वपर्यवैः-उच्चत्वं-शरीरोच्छ्रायः-प्रथमेऽरके च तत् त्रिगव्यूतप्रमाणं तस्य पर्यवैः, तथा 'अणं तेहिं आउपगुरुलघु पर्यायों का, अनन्त अगुरुलधु पर्यायों का, अनन्त उत्थान कर्म बल वार्य पुरुषकार पराक्रम पर्यायों का हास होते २ जब चार कोडाकोडी प्रमाण प्रथम आरा अवसपिणी का समाप्त हो जाता है तब अवसर्पिणो काल का द्वितोय सुषमा नामका आरा इस भरतक्षेत्र में प्रारम्भ हो जाता है। यहां जो वर्णादिकों को पर्यायों का कथन किया गया है वह केवली भगवान् की बुद्धि के द्वारा किये गये निर्विभाग भागों को मानकर किया गया है. ये वर्णादि कों के निर्विभाग भाग एक गुण शुक्लत्वादि रूप पड़ते हैं, इस आरक में वज्रऋषभनाराच संहनन ही होता है, अन्य संहनन नहीं होते हैं, संहनन हड्डियों की एक प्रकार की रचना विशेष का नाम है, ये संहनन वज्रऋषभनाराच संहनन, नाराच संहनन, अर्द्धनाराचसंहनन, कीलिका संहनन
और सेक्षतसंहनन के भेद से ६ प्रकार के शास्त्रों में वर्णित हुए हैं, संस्थान नाम आकार का है ये भी ६ प्रकार के होते हैं- समचतुरस्रसंस्थान, न्यग्रोधपरिमंडलसंस्थान, कुन्जकसंस्थान, वामन संस्थान, सादिसंस्थान और हुण्डकसंस्थान, इस आरक में समचतुरस्रनामका प्रथम संस्थान ही होता है. अन्य संस्थान नहीं । उच्चत्व से यहां शरीर की ऊँचाई गृहीत हुई है, प्रथम आरक में शरीर की ऊँचाई ३ तीन कोश की होती है और आयु का प्रमाण तीन पल्यो ચેન અનત ઉત્થાન કર્મ બળવીર્ય પુરુષકારપરાક્રમ પર્યાને હાર થતાં થતાં જ્યારે ૪ કેડાકેરી પ્રથમ આરા અવસર્ણને સમાપ્ત થઈ જાય છે ત્યારે અવસર્પિણી કાળના દ્વિતીય સુષમાનામક આરો આ ભરતક્ષેત્રમાં પ્રારંભ થઈ જાય છે. અહીં જે વર્ણાદિકના પર્યાયોનું કથન કરવામાં આવેલ છે. તે કેવલી ભગવાનની બુદ્ધિ વડે કરવામાં આવેલ નિવિભાગ ભાગોને માનીને કરવામાં આવેલ છે. એ વર્ણાદિકના નિવિભાગ ભાગ એક ગુણ શુકલત્યાદિ રૂપ પડે છે. આ આ રકમાં વજા sષભનારાચ સંહનન જ હોય છે અન્ય સંહનાને અભાવ રહે છે. સંવનન
ડિશ ની એક પ્રકારની રચના વિશેષનું નામ છે. એ સં હનન શાસ્ત્રોમાં વજીરૂષભનારાચ સંહનન ઋષભનારા સંહનન, નાચમું હનન અદ્ધનારા સંહનન કીલિકા સંહનન અને સેવા સંહનાના ભેદથી ૬ પ્રકારના વર્ણિત થયેલા છે. સંસચાન આકારનું નામ છે. એના પણ ૬ પ્રકારે છે. સમચતુરઅસંસ્થાન ન્યગ્રોધ પરિમંડલ સંસ્થાન કુમ્ભક સંસ્થાન વામન
સ્થાન સાદિસંસ્થાન અને હુડક સંસ્થાન. આ આ૨કમાં અન્ય સંસ્થાના નહિ પણ ફકત સમ થતરસ્ત્રનામક પ્રથમ સં સ્થાન જ હોય છે. ઉચવથી અહી: શરીરની ઉંચાઈ ગ્રહીત થયેલી. કે પ્રથમ આરકમાં શરીરની ઊંચાઈ ૩ ગાઉ જેટલી હોય છે. આયુનું પ્રમાણ ત્રણ પત્યે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
