________________
७७८
जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तिसूत्रे तिर्यक् प्रसारितोभयबाहुप्रमाणो मानविशेषस्तेन प्रमाणेन प्रकृत्या स्वभावेन विस्ततम् तथा 'कुमुदसंडधवलं' कुमुदखण्डधवलम् तत्र कुमुदानि-चन्द्रविकाशीनि श्वेतकमलानि तेषां षण्डो वनं तद्वत् धवलम् 'रण्णो संचारिमं विमाणं' राज्ञो भरतस्य 'संचारिमं त्ति' सश्चरणशीलं जङ्गमं विमानम् आश्रयिणां सुखावहत्वात् तथा 'सूरातववायवुट्टिदोसाणय. खयकर सूरातपवातवृष्टिदोषाणां च क्षयकरम्, तत्र सूरातपवात वृष्टयः प्रसिद्धास्तासां ये दोषास्तेषां क्षयकरम्, एतच्छत्रच्छायसमाश्रितानां हि विषादि दोषा अपि न प्रभवन्तीतिभावः. 'तव गुणेहिं लद्धं' तपोगुणैः-पूर्वजन्माचीर्णतपोगुणमहिम्ना लब्धं भरते नेति, अथ गाथा प्रबन्धेन विशेषणान्याह-सूत्रकार:
अहयं बहुगुणदाणं उऊण विवरीय सुहकयच्छायं । छत्तरयणं पहाणं सुदुल्लहं अपपुण्णाणं ॥१॥ छाया- अहतं बहुगुणदानम् ऋतूनां विपरीतसुखकृतच्छायम् ।
छत्ररत्न प्रधानं सुदुर्लभमल्पपुण्यानाम् ॥१॥ शरत्कालीन विमल प्रतिपूर्ण चन्द्रमण्डल के जैसा इसका रूप था। (णरिंदवामप्पमाण पगइवित्थडं) इसका स्वाभाविक विस्तार-नरेन्द्र भरत के द्वारा फैलाये गये दोनों हाथों के बराबर था। साधिक द्वादशयोजन का जो प्रमाण इसका कथन किया गया है वह कारण पाकर यह इतना अधिक फैल जाता है। इस अपेक्षा कहा गया है । ( कुमुदसंडधवलं, रण्णो संचामिबिमाणं सूगतववायवुट्ठिदोसाणं य खयकरं तवगुणेहिलद्धं-अहयं बहुगुणदाणं उऊण विवरीय सुहकयच्छायं) कुमुद के वन के जैसे धवल था महाराजा भरत का यह संचरणशील विमान स्वरूप था सूर्य ताप वात और वृष्टि के दोषों का वि- शक था. अथवा-सूर्यताप वात और वृष्टि का एवं विषादि जन्य दोषों का यह विनाश करने वाला था. क्योंकि इसको छाया में आश्रित हुए प्राणियों के विषादिजन्य सब दोष शान्त हो जाते हैं. वे कुछ भी अपना प्रभाव नहीं दिखा सकते हैं. भरत ने इसे पूर्वजन्म में आचरित किये गये तपोगुण के प्रभाव से लब्ध विमल प्रतिपू यन्द्रमा मेनु ३५ तुं (णरिंदवामप्पमाणपगइवित्थड) अना સ્વાભાવિક વિસ્તાર નરેન્દ્રભરત વડે પ્રસત બન્ને હાથની બરાબર હતું. સાધિક દ્વાદશ જ નન જે પ્રમાણ છત્ર ન વિષે થન કરવા માં આવેલ છે તે કારણ ઉપસ્થિત થતાં જ એ माटर वि.01 यई तय छे. ये अपक्षास ४ामा मावत छ. (कुमुदसंबुधवलं रणो संचारिमं विमाणं सूरातवधायवुट्टिदोसण्ण य खयकरं तबगुणेहिलद्धं महयं पहुगुण दाणं उऊण विवरीय सुहकयच्छायं) मुहवन से घर तु. २० भरतन सय. રણશીલ વિમાનસરૂપ હતું. સૂર્યતાપ, વાત અને વૃષ્ટિના દોષોનું એ વિનાશ કરનાર હતું અથવા સૂર્યતાપ, વાત અને વૃષ્ટિને તેમજ વિષાદિજન્ય દેને એ વિનષ્ટ કરનાર હતા. કેમકે એની છાયામાં આશ્રિત થયેલાં પ્રાણીઓના વિષાદિ જન્ય સવદોષ શાન્ત થઈ જાય
| ૯૫માત્રામાં પણ પોતાને પ્રભાવ બતાવી શકતા નથી, ભરતે એને પૂર્વજન્મમાં અચરિત કરવામાં આવેલા તપગુણના પ્રભાવથી ઉપલબ્ધ કરેલું છે. પોતાની જાતને વિશિષ્ટ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
