________________
जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तिरले तुदी सुक्तः परिनिवृत्तः अन्तगतः सर्वदुःखप्रहीणः ।
इति भास्तचकिचरियं' इति भरतचक्रिचरितम् । अत्र इति शब्दोऽधिकाररिसमाप्तिधोलकः, स नायम् ‘से केणढणं मंते एवं वुच्चई भरहे वासे २'इति सूत्रेण नासवर्थ पृच्छतो गौतमस्य प्रतिवचनाय तत्थणं विणीआए रायहाणीए मरहे णाम राया चाउfeamही समुप्पडिजत्था'इस्यदि सूत्रै भरतचरितं प्रपश्चितम् तच्च परिसमाप्तमित्यर्थः, व भरतः स्वामित्वेन अस्थासतीति निरुक्तवशाद् भरतं क्षेत्रमिति तात्पर्यार्थः ॥ सू०३४॥
अब प्रकारान्तरेण नामान्बर्थमाह - "भरहे अ इत्थ" इत्यादि। - भूलम्- भरहे अ इत्थ देवे महिड्डीए महज्जुईए जाव पलिओवमदिइए पखिसइ से एएणटेणं गोयमा ! एवं वुच्चइ भरहे वासे २ इति ।
अदुत्तरं च णं गोयमा ! भरहस्स वासस्स सासाए णामधिज्जे पण्णत्ते, जंण कयाइ ण आसि ण कयाइ णस्थि ण कयाइ ण भविस्सइ भुर्विच भाइअ भविस्साइ अ धुवे णिअए सासए अक्खए अबए अवट्ठिए गिडचे भरहे वासे ।सू० ३५॥ गये-कृतकृत्य हो गये, बुद्र हो गये-लोकालोक के ज्ञाता हो गये मुक्त हो गये-अन्तरङ्ग बहिरङ्ग कर्म कलंक से रहित हो गये. परिनिवृत्त हो गये-शीतिभूत निरञ्जन हो गये । अन्तर्गत हो गए। और सर्व दुःखो से सर्वथा रहित हो गये। ऐसा यह भरत चक्री का चरित्र है । यहां इति शब्द अधिकार की परिसमाप्ति का सूचक है। वह अधिकार ऐसा है कि "से केणद्वेणं भंते ! एवं धुन्चइ भरहे वासे २" जब गौतमस्वामी ने पूछा था कि हे भदन्त । इस क्षेत्र का नाम भरत ऐसा क्यों हुआ है । तो उसके उत्तर में ही प्रभू ने यह "तत्थ गं विणीयाए रायहाणीए भरहे णामं राया चाउरंतचक्कवट्टो समुप्पज्जित्था" ऐसा कथन सूत्रों द्वारा किया है । अर्थात् इस क्षेत्र का * मरतक्षेत्र नाम पड़ने का कारण भरत राज का यहां का अधिपति होना है। इसी कारण भरत राजा का यहां चरित्र विस्तार से कहा गया है । भरत चरित्र समाप्त ॥ सू०३४ ॥
& થઈ ગયા. કૃતકૃત્ય થઈ ગયા. બુદ્ધ થઈ ગયા. લેાકાલેાકના જ્ઞાતા થઈ ગયા. મુકત થચયા. અંતરંગ બહિરંગ કર્મ કલંકથી રહિત થઈ ગયા. પરિનિવૃત્ત થઈ ગયા-શીતિભૂત તિરંજન થઈ ગયા. અંતર્ગત થઈગયા. અને સર્વ દુઃખોથી સર્વથા રહિત થઈ ગયા. એવું આ ભરતચક્રીનું ચરિત્ર છે. અહીં “ઇતિ” શબ્દ અધિકા૨ની પરિસમાપ્તિ ને સૂચવે છે. એ અધિबरमा प्रभार छठे “से केणटेणं भंते ! एवं वुच्चइ भरहे वासे २" न्यारे गौतमराभागे प्रश्न કરી કે હે ભદ ત આ ક્ષેત્રનું નામ ભરત એવું શા કારણથી પડયું તે એના ઉત્તરમાં પ્રભુએ * "तत्व ण विणीयाए रायहाणीप भरहे णाम राया चाउरंतचक्कवट्ठी समुप्पज्जित्था': એવું કથન સૂત્રો દ્વારા કર્યું છે. એટલે કે ભરત રાજા આ ક્ષેત્રના અધિપતિ હતા એથી આ ક્ષેત્રનું નામ ભરત ક્ષેત્ર પહયું છે. એટલા માટે જ અહીં ભરતના ચરિત્રનું વિસ્તાર પૂર્વક વર્ણન કરવામાં આવેલું છે. ભરત ચરિત્ર સમાપ્ત- સૂ૦૩૪
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
