________________
प्रकाशिका टीका द्वि० बक्षस्कार: सू० ५५ षष्टारकस्वरूपनिरूपणम्
एतेषां चतुर्दशानां कालविशेषांणां यः प्रथमसमयः स एवोत्सर्पिणी प्रथमारक प्रथमसमयः अवसर्पिणी सम्बन्धिनामेषां निःश्वासादि चतुर्दशानां कालविशेषाणां द्वितीयाषाढपौर्ण सो चरमसमय एव परिसमाप्तत्वात् । अत्रेदमायातम् यद्वा खल अवसर्पिण्यादि महाकालः प्रथमतः प्रवृत्तो भवति तदैव खलु तदवान्तरभूताः सर्वेऽपि निःश्वासादयश्चतुर्दशकालविशेषा युगपत्प्रवृत्ता भवन्ति, ततश्च स्वस्व प्रामाणसमाप्तौ ते समाप्ति गच्छन्ति, एवं प्रवमानाः समाप्नुवन्तश्च ते निःश्वासादिकालविशेषा महाकालपरिसमाप्तौ समाप्ति गच्छन्तीति । अत्रेदं कश्चित् सन्दिहति ऋतुराषाढादौ प्रवर्त्तते इति शास्त्रे कथितम् उत्सर्पिणी श्रावणादौ प्रवर्त्तते इत्यत्र प्रोच्यते, ततश्च य एत्र चतुर्दशानां कालविशेषाणां प्रथम समय पद से यहां पर उच्छवास निःश्वास में से एक तर का ग्रहण किया गया है और यहां से चतुर्दश काल विशेषों की गणना की गई है यहां ऐसा समझना चाहिये इन चौदह कालो का जो प्रथम समय है वही उत्सर्पिणी काल के प्रथम आरक का प्रथम समय है क्योंको अवसर्पिणीकाल सम्बन्धी इन चौदह निःश्वासादि काल विशेषो की द्वितीय आषाढ पौर्णमासी के चरम समय में ही परिसमाप्ति हो जाता है । तात्पर्य इस कथनका ऐसा है जब अवसर्पिणो आदि रूप महा काल प्रथमतः प्रवृत्त होता है उसी समय तदवान्तरभूत सब ही निःश्वासादिरूप चौदह काल विशेष युगपत् प्रवृत्त होते हैं और जब अपना२ प्रमाण समाप्त हो जाता है तब वे सब हो निःश्वासादिरूप चौदह काल विशेष युगपत् प्रवृत्त होते हैं और जब अपना प्रमाण समाप्त हो जाता है तब वे सब समाप्त हो जाते हैं इस प्रकार से प्रारम्भ हुए और समाप्त हुए वे निःश्वासादि कालविशेष महाकाल की परिसमाप्ति होते ही समाप्ति को प्राप्त हों जाते हैं यहां कोई ऐसी आशंका करता है कि ऋतु आषाढ की आदि में प्रवृत्त होती है ऐसा शास्त्र में कहा गया है और तुम यहां ऐसा कहते हो कि उत्सर्पिणी श्रावण मास की आदि में प्रवृत्त होती
વલિકારૂપકાળમાં અવ્યવહા તા છે, એથી સમયપદથી અહીં ઉચ્છ્વાસ નિઃશ્વાસમાંથી એકતરનું ઢણુ કરવામાં આવેલ છે. અને અહીંથી ચતુર્દ શકાળ વિશેષેાની ગણુના કરવામાં આવી છે. એવુ અહીં' સમજવું જોઇએ. એ ચતુ`શ કાલેાને જે પ્રથમ સમય છે તેજ ઉત્સર્પિણી કાળના પ્રથમ આરકના પ્રથમ સમય છે, કેમકે—અવસર્પિણીકાળ સંબંધી એ ચતુ શ નિઃશ્વાસાદિ કાળ વિશેષેાની દ્વિતીય આષાઢ પૌણુ માસીના ચર× સમયમાં જ પરિસમાપ્તિ થઈ જાય છે. તાત્પર્યં આ કથનનું આ પ્રમાણે છે કે જ્યારે અવસર્પિણી આદિપ મહાકાળ પ્રથમતઃ પ્રવૃત્ત થાય છે તે જ સમયે તદવાન્તર ભૂત સવ” નિઃશ્વાસાદિ રૂપ ચતુ ક્રેશ કાળ વિશેષ યુગવત્ પ્રવૃત્ત થાય છે અને જયારે પેાતાતાનું પ્રમાણ સમાપ્ત થઈ જાય છે. ત્યારે તેઓ બધા જ સમાપ્ત થઈ જાય છે. આ પ્રમાણે પ્રારંભ થયેલ અને સમાપ્ત થયેલ તે નિ:શ્વાદિ કાળ વિશેષ મહાકાળની પસિમાપ્તિ થતાં જ સમાપ્ત થઈ જાય છે. અહીં કાઇ એવી આશંકા કરે છે કે ઋતુ અષાડની સ્માદ્રિમાં પ્રવૃત્તાય છે, એવું
६१
Jain Education International
४८१
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
