________________
प्रकाशिका टीका ट. वक्षस्कारः स्० १३ सुषेणसेनापतेर्विजयवर्णनम्
६८७
घणमुग डुप्पवाइयरवेण महताऽहतनाट्य - गीतवादिततन्त्रात लतालतूर्यधनमृदङ्ग पटुवादितरवेण तत्र महता प्रधानन बृहता वा वेणेति सम्बन्धः अहतः अनुबद्धो रवस्येति विशेषणम् नाटयं नृतं तेन युक्तं नाट्यगीतं तच्च वादितानिच तानि शब्दवन्ति कृतानि तन्त्री च वीणा तौ च हस्तौ तालाश्व केशिकातुडियत्ति, तुर्याणि च पटहादीनि बादिततन्त्रीतलताळतूर्याणि तानि च तथा घनो मेघः तदाकारो यो मृदङ्गो ध्वनिगाम्भीर्य साधर्म्यात् सचासौ टुना दक्षेण प्रवादितश्च यः स मृदपटुवादितः सचेति द्वन्द्वे तेषां खः शब्दः तेन करणभूतेन अथवा 'आहयत्ति' आख्यानक प्रतिबद्ध यन्नाटकं तेन युक्तं यत्तद् गीतम् शेषं तथैव इह च मृदङ्गग्रहणं तूर्येषु मध्ये तस्य प्रधानत्वात् 'इट्ठे इष्टान् इच्छावि षयी कृतान् 'सफरिस रसरुवगंधे' शब्दस्पर्शर सरूपगन्धान् 'पंचविहे' 'पञ्चविधान्' 'माणुस्तर' मनुष्यकान् मनुष्यसम्बन्धिनः 'कामभोगे' कामभोगान् कामांश्च भोगांव उवलालिज्जमाणे २ महया हयणगी भवदिततंतीतल ताल तुडेअ घण मुइंगपडुप्पवाइयरवेणं इट्ठे सदफरिसरसरूवगंधे पंचविहे माणुस्सर कामभोगे भुजमाणे विहरइ) जिस समय वह अपने श्रेष्ट प्रासाद पर पहुँचा उस समय वहां पर मृदंग बजाये जा रहे थे ३२ प्रकार के अभिनयों से युक्त नाटक उसके निमित्त पात्रों द्वारा किये जा रहे थे इन नाटकों में काम करने वाली नाटकिय वस्तुओं को अभिनय द्वारा प्रकट करने वाली सुन्दर २ तरुण स्त्रियां थी वे उसमें नृत्य करती यी उसे यह सेनापति देखता था जिस बात को यह चाहता था उसी बात के अनुरूप नृत्यादी क्रियाओ से वे उसके मन को अनुरंजित करती थी नाटक में गाये गये गितों के अनुसार ह्रीं उन नाटकों मे बाजे बजाये जा रहे थे तन्त्रों भी बजा यी जा रही थी, ताल भी दिये जारहे थे पटह बजाये जारहे थे घन के जैपो मृदङ्गों की ध्वनि निकल रही थी इन सब वादित्रों को बजाने वाले वादक जन अपनी अपनी वाच क्रिया में बहु अधिक दक्ष थे इननाटकों में जो गीत गाये जाते थे वे सब नाटकीय आख्यातकों के सम्बन्ध से सम्बन्धित थे इस तरह यह सुषेण सेनापति अपनी इच्छा के अनुसार पांच प्रकार के शब्द, इट्ठे सदफरिसर सरूवगंघे पंचविहे माणुस्सप कामभोगे भुजमाणे विहरह) ने समये તે પેાતાના શ્રેષ્ટ પ્રાસાદ ઉપર પહોંચ્યા તે વખતે ત્યાં મૃગા વગાડવામાં આવી રહ્યાં હતાં તેના માટે રૂ૨ પ્રકારના અભિનયાથી યુક્ત નાટકે વિવિધ પાત્ર વડે ભજવવામાં આવી રહ્યાં હતાં, એ નાટકાની કથા વસ્તુઓને વિવિધ પ્રકારના અભિનયાથી સુ ંદર તરુણ શ્રીએ તેમાં નૃત્ય કરી રહી હતી. તેને તે સેનાપતિ જોતા હતા. જે વાતને એ સેનાપતિ ઈચ્છતે તે મુજબ જ તે સ્ત્રિએ નૃત્યાદિ ક્રિયાઓ વડે તેના મનને જિત કરતી હતી. નાટયમાં ગાવામાં આવતાં ગીતા મુજબ જ તે નાટકેમાં વાદ્યો વગાડવામાં આાવી રહ્યાં હતાં, તંત્રી પણ વગાડવામાં આવી રહી હતી, તાલ પણુ આપવામાં આવતા હતા. પટહા વગાડવામાં આવી રહયા હતા, વાદળા જેવા ગંભીરમૃદંગામાંથી નિ નીકળી રહ્યો હતા. એ સવ વાદિત્રા વગાડનાર વાદ્યક કલાકારા પેાતાની કળામાં ખહુ જ દક્ષ હતા, તે સવ નાટકામાં જે ગીત ગાવામાં આવતા હતા. તે સર્વે નાટકીય આખ્યાનકાથી સંબધિત હતા. આ પ્રમાણે તે સુષેણ સેનાપતિ પાતાની ક઼ચ્છામુજબ પાંચ પ્રકારના શબ્દો સ્પશ',
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
