________________
७७१
प्रकाशिका टीका ० ३ वक्षस्कारः सू० १९ आपात 'बलातानां देवोपासनादिकम् राया चाउरंतचक्कवट्टीमहिद्धीए महज्जुईए जाव महासोक्खे' भो देवानुप्रियाः एषः खलु भरतो नाम राजा चातुरन्तचक्रवर्ती चत्वारोऽन्ताः पूर्वापरदक्षिण समुद्रास्त्रयः चतुर्थोहिमवान् इत्येवं स्वरूपास्ते वश्यतयाऽस्य सन्तीति चातुरन्तः ततश्चक्रवर्त्तिपदेन कर्मधारयः तथा महर्द्धिकः महती ऋद्धिर्निधानादिर्यस्य स तथा, तथा महाद्युतिकः अत्यन्तकां विमानः आभरणरत्नादि सम्पन्नः यावन्महासौख्यः यावत्पदात् 'महाबले महाजसे' महाबलशालीमहायशस्क: अतिसुखसम्पन्नः 'णो खलु एस सक्को केणइ देवेण वा दाणवेण वा किण्णरेण वा किंपुरिसेण वा महोरगेण वा गंधव्वेण वा सत्यप्पओगेण वा अग्गिपओगेण वा inपभोगेण वा उदवित्तए पडिसेहित्तए वा' उक्तविशेषणविशिष्टः एष भरतो नो खल्लु शक्यः केनचित् देवेन वा दानवेन वा किन्नरेण वा किंपुरुषेण वा व्यन्तरदेव विशेषेण महोरगेण वा गन्धर्वेण वा शस्त्रप्रयोगेण वा खङ्गादिशस्त्रेण वा अग्निप्रयोगेण वा मन्त्रप्रयोगेण वा, त्रयाणामपि उत्तरोत्तरबलाधिक इति, उपद्रवयितुं वा उपद्रवं कर्तुभ्वा प्रतिषेधयितुं वा निषेधयितुं वा युष्मदेशाक्रमणता निवर्त्तयितुमिति, सर्वत्र वा शब्दः समुच्चयार्थः
के मुख से इस प्रकार की बात सुनकर उन मेघमुख नाम के नागकुमारों ने उनसे ऐसा कहा - हे देवानुप्रियो ! यह भरत नाम का महाराजा है. यह पूर्व अपर और दक्षिण इन तीन समुद्रों. का और चतुर्थ हिमवान् इन चार रूप अन्तों का वश करनेवाला है. इसलिए यह चातुरन्त चक्रवर्ती कहा गया है इसको निधानादि ऋद्धि बहुत ही चढ़ा बडी हुई है. आभरणादिकों की कान्ति से सदा यह प्रकाशित रहता है. यावत् यह महा सौख्य का भोका है. यहां यावत्पद से " महाबळे, महाजसे" इन पदों का संग्रह हुआ है यह किसी भी दानव के द्वारा, या किसी भी किन्नर के द्वारा या किसी भी किंपुरुष के द्वारा, या किसी भी महोरग के द्वारा या किसी भी गंधर्व के द्वारा शस्त्र प्रयोग या अनि प्रयोग से या मंत्र प्रयोग से उपद्रवित नहीं किया जा सकता है । और न यह यहां से लोटाया ही जा सकता हैं । " शस्त्रेभ्योऽग्निस्तस्मान्मत्रो बलाधिकः " इस कथन के अनुसार उत्तरोत्तर बलाधिक्य प्रकट करने के लिये" शस्त्र प्रयोग से या अग्नि प्रयोग से या मंत्र प्रयोग से" ऐसा कहा है । यहां सर्वत्र वा शब्द समुच्चહૈ દેવાનુપ્રિયા ! એ ભરત નામે રાજા છે. એ પુત્ર અપર અને દક્ષિણ એ ત્રણે સમુદ્રાને અને ચતુર્થી હિમવાન ને એ ચાર સીમા રૂપ અન્તાને વશમાં કરનાર છે. એથી એને ચાતુરન્ત ચક્રવર્તી કહેવામાં આવેલ છે. એની નિધાન અદિ રૂપ ઋદ્ધિ અતીવ વિપુળ છે. આભરણાદિકાની કાંતિથી એ સર્વાંદા પ્રકાશિત રહે છે. યાવત્ એ મહાસૌખ્યÀ કૂવા છે, मी यावत् पहथी 'महाबले, महाजसे' से होतु श्रथयुं छे से पशु देव वडे કે કાઈ પણ કિન્નર વડે કે કેાઈ પણ કિં પુરુષ વડે કે કેાઈ પણ મહારગ વડે કે કોઈ પણ ગન્ધવ વડે, શસ્રપ્રયાગથી કે અગ્નિપ્રયાગથી તેમજ મત્રપ્રયાગ થી ઉપદ્રવત થઈ શકતા नथी. तथा सेने महीं थी पाछाया देवी शडाता नथी "शस्त्रेभ्योऽग्निस्तस्मान्मंत्रोबलाधिकः " એ કથન મુજખ ઉત્તરાત્તર અલાધિય પ્રકટ કરવામાટે શસ્ત્ર પ્રયાગથી કે અગ્નિ પ્રયાગ થી કે મંત્ર પ્રયાગથી આ પ્રમાણે કહેવામાં આવ્યું છે. અહી સત્ર વદ્ શબ્દ સમુચ્ચ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
