Book Title: Siddhachakra Varsh 04 - Pakshik From 1935 to 1936
Author(s): Ashoksagarsuri
Publisher: Siddhachakra Masik Punarmudran Samiti
View full book text
________________
૭૧
શ્રી સિદ્ધચક્ર
તા. ૧૦-૧૧-૧૯૩૫ છે. વળી પૂર્વે જણાવેલી નોકારસી વિગેરે તપસ્યાનો પંચનમસ્કાર મહાશ્રુતસ્કંધનું ઉચ્ચારણ કર્યું હોય હિસાબ ભગવાન મહાનિશીથકારે કેવળ તેવાનેજ સામાયિકાધ્યયનઆદિસૂત્રવંચાવવું. ભગવાન્ પંચમંગલમહાશ્રુતસ્કંધને અંગે રાખેલો હોવાથી ભદ્રબાહુસ્વામીજી મહારાજ સામાયિકની નિર્યુક્તિ બીજા ઉપધાનમાં તેવો બીજી રીતનો હિસાબ ન કરતાં પહેલાંજ પંચમંગલમહાશ્રુતસ્કંધની નિર્યુક્તિ માનીએ અને તેથી તેમાં પૌષધનું નિયમિતપણું કરે છે. એ બધું સમજનારાઓશ્રી પંચમંગલમહાશ્રુતને માનીએ તો વર્તમાન રીતિ પ્રમાણે પૌષધગ્રહણની સર્વ સૂત્રો શ્રુતસ્કંધો અને અધ્યયન વગેરેમાં વ્યાપક સાથેજ થતી ઉપધાનની વિધિ સૂત્રના અક્ષરની માને તે યોગ્ય જ છે, અને તેથી બીજા બધા શ્રુતસ્કંધો સૂચનાને અનુકૂળજ એમ ગણવું જોઈએ. કરતાં આ પંચમંગલની વિશિષ્ટતા હોવાથી ઉપધાનવહનની સાથે પૌષધન સર્વગચ્છના મહાશ્રુતસ્કંધ તરીકે ગણાય તેમાં આશ્ચર્ય શું ? અને
આ જ કારણથી એટલે સર્વઅધ્યયન વિગેરેની સંમતપણું.
અંતર્ગત હોવાથી પંચમંગલમહાશ્રુતસ્કંધનો વળી એ પણ વાત ધ્યાનમાં રાખવા જેવી છે શ્રીનન્દીસત્ર વગેરે સુત્રોની નોંધવાળાં આગમાં પૃથ કે પ્રાચીન અને આધુનિક જુદા જુદા ગચ્છવાળા જુદા સત્રપણે કે શ્રુતસ્કંધ પણ નોંધ લેતા નથી, અને આ જુદા ગ્રંથકર્તાઓ પોતપોતાની સામાચારીના ગ્રંથોમાં
જ કારણથી આ પંચમંગલને મહાશ્રુતસ્કંધ તરીકે ગણી ઉપધાનની વિધિ જણાવતાં પૌષધ ગ્રહણ કરવાની તેની સાથેનાજ શ્રી પ્રતિક્રમણ (ઇર્યાવહિયા) અધ્યયન હકીકત પણ સાથેજ જણાવે છે. એ ઉપરથી પણ સમુદાયને સામાન્ય શ્રુતસ્કંધ તરીકે ગણ્યા. એમ તે કહી શકાય કે સૂત્રોમાં સાક્ષાત્
પ્રતિક્રમણ એ શ્રુતસ્કંધ કેમ ? અને ઉપધાનવિધિમાં પૌષધ ગ્રહણનું વિધાન ન પણ હોય તોપણ તે સર્વગચ્છ સંમત થએલું હોઈ આચરણારૂપ
શકસ્તવઆદિ એ અધ્યયનનો કેમ ? થાય અને તેથી તે આચરણાથી વિરૂદ્ધ વર્તવું તે
જો કે ઇરિયાવહિયા (પ્રતિક્રમણ સૂત્ર) એ સૂત્રકારમહારાજાના વચનથી વિરૂદ્ધ વર્તવા જેવું આવશ્યક શ્રી શ્રુતસ્કંધના ચોથા પ્રતિક્રમણઅધ્યયનનો
એક વિભાગ છે પણ તે ગમનાગમન નદી ઉતાર અધમાધમ ગણાય.
આદિ કાર્યોને અંગે પ્રતિક્રમણ નામના બીજા પંચમંગલ તે મહાશ્રુતસ્કંધ કેમ ?
પ્રાયશ્ચિત્ત ભેદને અંગે અત્યંત સ્થાને સ્થાને ઉપયોગી આવશ્યક, દશવૈકાલિક વગેરેના અધ્યયનના હોવાથી તેને સામાયિક જુદું અધ્યયન ગણાવ્યું છે સમુદાયને યાવત્ શ્રીઆચારાંગ જેવા અંગપ્રવિષ્ટના તેમ આ શ્રુતસ્કંધ ગણાવ્યો છે. બાકીના બધા અધ્યયનના સમુદાયને શ્રુતસ્કંધ કહેવાય છે, ત્યારે અધ્યયનનો તરીકે ગણ્યા છે. ભગવાન્ આ પંચમંગલને મહાશ્રુતસ્કંધ કેમ ગણવો ? આ શ્રીહરિભદ્રસૂરિજી દીક્ષાના અધિકારમાં પ્રતિક્રમણનો શંકાના સમાધાનમાં જાણવાનું કે શ્રીદશવૈકાલિક પાઠ આપવામાં દીક્ષાર્થીને માટે તોપથાનસ્થાપિ વગેરે સૂત્રોના અધ્યયનનો સમુદાય માત્ર સ્વસ્વસ્થાનેજ અર્થાત્ ઉપધાન ન ક્યું હોય તો પણ દીક્ષાર્થીને પઠન કરવા યોગ્ય અને વ્યાખ્યા કરવા યોગ્ય હોય પ્રતિક્રમણ સૂત્ર વગેરે આપી શકાય છે, એમ કહેવાથી છે, જ્યારે આ પંચમંગલશ્રુતસ્કંધ દરેક સૂત્ર અને સ્પષ્ટ કહે છે કે પ્રતિક્રમણનું ઉપધાન પૃથક્ષણે હોવું અધ્યયનની આદિમાં પઠનીય અને વ્યાખ્યય છે. જોઈએ, અને પંચમંગલમહાશ્રુતસ્કંધ અને ભાષ્યકાર મહારાજ સ્પષ્ટ શબ્દોમાં જણાવે છે કે જેણે પ્રતિક્રમણશ્રુતસ્કંધનાં જો જુદાં જુદાં ઉપધાનો ને
