Siddhachakra Varsh 04 - Pakshik From 1935 to 1936

Author(s): Ashoksagarsuri
Publisher: Siddhachakra Masik Punarmudran Samiti

Page 379

૨૯૯
શ્રી સિદ્ધચક્ર
તા. ૬-૪-૧૯૭૬
.
.
.
.
.
,
,
,
,
,
,
,
સુહસ્તીજી વિદિશા ઉજ્જયિની અને ગજાગ્રપદ જેવા
પ્રશ્ન :- પ્રજ્ઞાપનાસૂત્ર વગેરેમાં કૌશાંબી નગરીથી દક્ષિણના ભાગમાં વિહાર કરતા અનાર્યદેશોનાં નામો ગણાવતાં ચોકખા શબ્દથી હતા, એ વાત જૈનોથી અજાણી નથી. વળી માળવાદેશને અનાર્ય તરીકે ગણાવ્યો છે, તો પછી
કૌશાંબીશબ્દથી કૌશાંબી નગરી ન લઈએ તોપણ મહારાજા સંપ્રતિજીએ ભગવાન્ સુહસ્તીજીસૂરિને એ
મળવાદેશ કે જેની રાજધાની ઉજ્જયિની છે તે ઉજ્જયિનીમાંજ પ્રશ્ન કરેલ કે સાધુઓ અનાર્યદેશમાં
આખાદેશને તો અનાર્ય તરીકે ગણવો જ જોઈએ. કેમ વિચરતા નથી ? અર્થાત્ કૌશાંબી નગરીથી
સમાધાન :- ભાષ્યકાર અને ચૂર્ણિકાર દક્ષિણનો બધો ભાગ અનાર્ય હોત તો
મહારાજાઓએ પ્રાચીનકાલની અપેક્ષાએ હિંદુસ્તાનના ઉજજયિની નગરીજ અનાર્ય તરીકે હતી, તો પછી વાયવ્ય કોણમાં રહેલા પર્વતને અને તેમાં રહેલા આવા પ્રશ્નનો અને સુહસ્તિસૂરિજી મહારાજે આપેલ લોકોને માળવા એ નામથી જણાવ્યા છે તે વાત ન ઉત્તરનો અવકાશજ નહોતો.
સમજે તેને તમારા કહ્યા પ્રમાણે ભ્રમ થાય તે
અસંભવિત નથી, ભગવાન્ આર્ય સુહસ્તિસૂરિ સુધી ઉજ્જયિનીમાં મહારાજા સંપ્રતિએ આચાય તે દેશને વિદિશને નામે કે અવન્તીદેશને નામેજ મહારાજ સુહસ્તી સૂરિજીને પ્રશ્ન કર્યો છે કે સાધુઓ ઓળખતા હતા. અર્થાત કાલાંતરે વાયવ્ય કોણ અનાર્યદેશમાં કેમ વિચરતા નથી ? આ પ્રશ્નને સારી તરફથી આવેલ લોકોના અધિપત્યને લીધે રીતે સમજનારો સમજી શકે તેમ છે કે ઈતરલોકોએ તે દેશને માલવાના નામથી ઓળખાવેલો ઉજ્જયિની નગરી અને તે માળવા દેશ અનાર્ય તરીકે છે. એટલે શાસ્ત્રકારોએ જણાવેલા માળવશબ્દથી નહોતાં, અને જો તે અનાર્ય તરીકે હોત તો સાધઓ ભૂલમાં પડવું કે પાડવા એ શાસ્ત્રજ્ઞો કે સાચી અનાર્યદેશમાં કેમ વિચરતા નથી એવો સામાન્ય પ્રશ્ન
જ શ્રદ્ધાવાળાઓને લાયક નથી. નકરતાં આંધ્ર દ્રાવિડાદિ દેશોમાં કેમ વિચરતા નથી?
જેવી રીતે સૂત્રના અર્થમાં કૌશાંબી શબ્દથી એવો વિશેષ પ્રશ્નજ કરત. વળી એ વાત પણ ધ્યાનમાં
કૌશાંબી નગરી લેવામાં ભૂલ થઈ છે, તેવી જ રીતે
સૂત્રકાર નિર્યુક્તિકાર અને ટીકાકાર સર્વમહાપુરૂષોએ રાખવાની છે કે બૃહત્કલ્પસૂત્રની ચૂર્ણિ અને ટીકામાં
આર્યક્ષેત્રને લીધે વિહારની યોગ્યતા જણાવેલ છતાં નો ન્યo વાળો આદ્યભાગ શ્રમણભગવાન્ વિહારને લીધે આ સૂત્રમાં આર્યક્ષેત્ર કહ્યું છે એમ મહાવીર મહારાજની વખતને માટે અને બીજો તેમાં જણાવવામાં પણ મોટી ભૂલ થઈ છે. મહારાજ પfo વાળો ભાગ અનાગતકાલ એટલે સંપ્રતિરાજાના આત્મારામજી આ બૃહત્કલ્પના અર્થને અંગે લખે કાલની વચ્ચે કોઈપણ તેવા આચાર્ય કે રાજાને અંગે છે કે, કોઈ અનાર્ય દેશોમાં ધર્મનો પ્રચાર થયો હોય અને “રૂણ પટ ભવાનë રઘુ બનાયા હૈ વિશ્વ ગોઠવેલી કૌશાંબી નગરીથી દક્ષિણનો એટલે બવ ડ્રણ સમય તનાદી સાધુસાધ્વીયો fહરને ઉજ્જયિની નગરીવાળો દેશ અને ભાગ આર્ય થયો યોગ્ય કાર્યક્ષેત્ર ૮ ગયા '' (માર્યા
उपोद्घात पृष्ठ ५ पंक्ति ९ थी) जे साकेतपुरमें હોય એમ કહેવાય તેમ નથી.
चारो दिशामें आर्यक्षेत्रकी मर्यादा कही है सो