Book Title: Siddhachakra Varsh 04 - Pakshik From 1935 to 1936
Author(s): Ashoksagarsuri
Publisher: Siddhachakra Masik Punarmudran Samiti
View full book text
________________
४८७
શ્રી સિદ્ધચક્ર
તા. ૩-૮-૧૯૩૬ વ્યાજબી ગણાય, અને આ જ કારણથી ભાષ્યકાર નહિ, પણ એ ઉપરથી તો એ નક્કી થાય છે કે મહારાજ સ્પષ્ટપણે જણાવે છે કે એ સમ્યગ્દર્શનાદિ સમ્યફચારિત્ર વિનાની સમ્યગ્દર્શન કે સમ્યજ્ઞાનની ત્રણમાંથી એકનો પણ અભાવ હોય તો તે બાકીના આરાધના જ ગણી નથી. એટલે એક અંશે પણ બંને મોક્ષનાં સાધન નથી, પણ અસાધન જ છે. એ સૂત્રથી ચરિત્રની અનાવશ્યકતા થવાની નથી ને આ ઉપરથી નક્કી થયું કે આરાધકારણાની સ્થિતિ થતી નથી. આ વાત જ્યારે ધ્યાનમાં આવશે ત્યારે પણ સમ્યગ્દર્શન અને સમ્યજ્ઞાન વાળા છતાં પણ જે વાચકોને એ શંકા પણ નહિ રહેવા પામે કે જેમ
જ્યારે સમ્યક્રચારિત્રની પ્રાપ્તિ થાય ત્યારે જ ગણી તત્વાર્થસૂત્રકારે સમ્યગ્દર્શનઆદિ ત્રણમાં પૂર્વ પૂર્વની શકાય. એ વાત સમજવાથી હવે જે ભગવતીજી પ્રાપ્તિએ ઉત્તર ઉત્તરની ભજના જણાવી તેવી રીતે સૂત્રકારે દર્શનની જધન્ય આરાધનામાં જે આઠભવે અહિ શ્રીભગવતીજીસૂત્રમાં આરાધનાના પ્રકરણમાં મોક્ષની પ્રાપ્તિ જણાવી છે અને ટીકાકારોએ ભજના વ્યાખ્યાન કેમ નથી કર્યું ?, અર્થાત્ ચારિત્રસહિતની જ સમ્યગ્દર્શનની જધન્ય આરાધના સમ્યગ્યદર્શનની આરાધના હોય અને સમ્યજ્ઞાન લાધી છે, તેનો ખુલાસો હેજે સમજાશે. વળી તથા સમ્યફચારિત્રની આરાધના ન પણ હોય, તેમ સામાન્ય રીતે વિચારનારા અને માત્ર સૂત્રથી જ અર્થ જ સમ્યજ્ઞાનની આરાધના હોવા છતાં પણ સમજનારા મનુષ્યો કદાચ એમ ધારે કે જધન્ય પણ સમ્યક્રચારિત્રની આરાધના હોય પણ ખરી અને ન સમ્યગ્દર્શનની આરાધનાથી આઠ ભવે મોક્ષ જરૂર પણ હોય, એવી રીતે ભજના વાળું વ્યાખ્યાન કેમ થાય છે, અને સમ્યગ્દર્શનની માફક જ સમ્યજ્ઞાન ન ક્યું ?, આ શંકા નહિં રહેવાનું કારણ એ જ અને સમ્યક્રશ્ચારિત્રની આરાધનાથી પણ આઠભવે કે સમ્યક્રચારિત્રની આરાધના સિવાય સમ્યગ્દર્શનની જ મોક્ષની પ્રાપ્તિ થાય છે, એટલે એમ સમજાય કે સમ્યજ્ઞાનની આરાધનાને શાસ્ત્રકારો માનતા જ કે એકલા સમ્યગ્દર્શનની જધન્ય આરાધના નથી. આ જ કારણથી ટીકાકારો પણ સ્પષ્ટશબ્દોમાં જધન્યપણે ચારિત્ર અને જ્ઞાન આરાધનાના જેવી ફલ જણાવે છે કે આ સમ્યગ્દર્શનઆદિની કહેલી દેનારી છે, અર્થાત્ ચારિત્રની તેટલી આવશ્યકતા આરાધના અને તેનાં ફલો જે કહેલાં છે તે ચારિત્રની નથી. વળી ઉત્કૃષ્ટઆરાધનામાં પણ જેવું ફલ આરાધનાની સાથેની હોય તો જ થાય, આ સર્વ સમ્યગ્દર્શનની ઉત્કૃષ્ટઆરાધનામાં જે તેવું જ ફલ હકીકત સમજવા માટે ભગવતી સૂત્રકારે જે ચારિત્રની પણ ઉત્કૃષ્ટ આરાધનામાં છે તેવું જ ફલ આરાધનાનો સંવેધ જણાવ્યો છે તે જરૂર સમજવા ચારિત્રની પણ ઉત્કૃષ્ટ આરાધનામાં છે તો એથી જેવો છે, શ્રીભગવતીજી સૂત્રકાર સ્પષ્ટ શબ્દોમાં પણ ચારિત્રની નિરર્થકતા નહિં તો અનાવશ્યકતા કહે છે કે કોઈપણ આરાધના કોઈપણ આરાધના તો જરૂર છે. એમ માને પણ તેઓનું આ માનવું વિનાની હોય નહિ, વળી ઉત્કૃષ્ટઆરાધનાનો વિચાર યોગ્ય નથી. કારણ કે સમ્યક્રચારિત્રનું વિશેષ ફલ કરતાં તો સાફ સાફ બીજી બીજી આરાધનાનો નથી એમ નથી, પણ સમ્યગ્દર્શન આદિની જધન્ય નિયમિત ભાવ જણાવે છે. વળી કેટલીક ઉત્કૃષ્ટ મધ્યમ કે ઉત્કૃષ્ટ જે આરાધના લીધી છે તે બધી આરાધનાઓમાં તો અન્યની જધન્યઆરાધના તો ન ચારિત્રની પ્રાપ્તિ સાથેની જ લીધી છે. એટલું જ ન હોય, પણ મધ્યમ અથવા ઉત્કૃષ્ટ આરાધના જ
