Book Title: Siddhachakra Varsh 04 - Pakshik From 1935 to 1936
Author(s): Ashoksagarsuri
Publisher: Siddhachakra Masik Punarmudran Samiti
View full book text
________________
૩૪O
શ્રી સિદ્ધચક્ર
તા. ૬-૫-૧૯૩૬ ગાય બળદના સંગ્રહની જરૂર
બારવ્રતોના સ્વરૂપને જાણનાર હોય અને તેથી કોઈ ભગવાને અશ્વ સંગ્રહ કરી ગુન્હેગારોની ખોળ માં
આ ખેડુત આળસુ હોય અને તેને જો એમ ઉપદેશ દેવામાં
ન આવે કે હારી જમીનને ખેડ, હારા બળદોને કેળવ, કરવાનું કે કરાવવાનું સુગમ કર્યું, છતાં એકી સાથે અનેક ગુન્હેગારોને દૂરથી કેમ લાવવા ? એ વિચારને ઈત્યાદિ તો તે દેવાતો ઉપદેશ અનર્થદંડ છે, તો પછી
છે બીજાને ઉદ્યોગ ચડાવવા માટે ગાય-બળદ વગેરેનો અંગે તથા તેજ ગુન્હેગારોના ખોરાક વગેરેની નિષ્પત્તિ તેમના દ્વારાએજ કરાવવા માટે બળદની
છે. સંગ્રહ કરવો તે અનર્થદંડ કેમ નહિ ગણવો. આવી સારી સંખ્યા સંગ્રહવી તે અનિવાર્ય છે, જો કે
* શંકા હેજે થાય, પણ એ શંકા કરવી અહીં વ્યાજબી સ્વયંલોકો કૃષિકર્મ કરે અને તેને માટે તેઓને બળદો
નથી. કારણકે અનર્થદંડ તરીકે તેવો ઉપદેશ તેજ જોઈએ અને ગાયો પણ જોઈએ. પરંતુ અહિં માત્ર
જગોપર ગણાય કે જ્યાં ઉપદેશ દેનારની ઉપદેશ રાજ્યસંગ્રહને અંગે અધિકાર હોવાથી ઉપર પ્રમાણે
જેને દેવાય છે તેને અંગે કાંઈપણ જવાબદારી ન અશ્વના ઉપયોગની માફક ગાય બળદનો ઉપયોગ
હોય, પણ જ્યાં ઉપદેશ દેનારની ઉપદેશ જેને દેવાય જણાવેલ છે. વળી એ પણ જરૂરીજ છે કે
છે તેને અંગે જવાબદારી હોય ત્યાં તેવા ઉપદેશને ગુન્હેગારોને ગુન્હાના કાર્યથી રોકવા હોય તો તેઓને અનાથ
આ અનર્થ દંડ તરીકે ગણાય નહિ. અને આ કારણથી કોઈ ધંધે લગાડવા એ એક ગુન્હાઓનો બંધ કરવાનો આ
એ ક વાર શ્રાવકના પ્રથમ અણુવ્રતમાં પાઠઆદિમાં પ્રમાદી પુત્ર અને ઓછા કરવાનો રસ્તો છે, એમ કહેવું
વગેરે તથા દાસીદાસ વગેરેને માટે સાપેક્ષ વધ અને દુનીયાદારીના વ્યવહારથી દૂર છે એમ તો કહી
બંધઆદિની જે કર્તવ્યદિશા ધ્વનિત કરી છે. તે શકાયજ નહિં, અને તે રસ્તે પણ ગાય અને બળદોનો
વ્યાજબી ઠરશે. સામાન્ય ગૃહસ્થને જેમ પોતાના સંગ્રહ કરવાની જરૂર ભગવાનને હોય તો તે પણ ઉનાદ*
પુત્રાદિ અને દાસાદિ માટે શિક્ષણ કે ઉદ્યોગની પ્રવૃત્તિ અસ્વાભાવિક નથી.
અનર્થદંડરૂપ નથી, તેમ રાજ્યાભિષેકથી રાજગાદી
ઉપર આરૂઢ થયેલ ભગવાન્ ઋષભદેવજીને પોતાના હાથીના સંગ્રહની જરૂર શી ?
શરણે આવેલી પ્રજાના રક્ષણ માટે તેવા ઉદ્યોગના કાયિકદંડથી દમી શકાય એવા નારોલા કે વિચારો કરવા પડે, અને તેની સગવડ કરવી પડે, નાશતા ગુન્હેગારોમાં એકને ખોળવા માટે અશ્વની તે જો કે સાવદ્યરૂપ હોય છતાં પણ અનર્થદંડ તરીકે જરૂર જેમ હતી અને ઘણા ગુન્હેગારોને કે ઘવાયેલા તો કહી શકાય નહિ. આ વાત એ ઉપરથી પણ અથવા અશક્ત એક કે અનેક ગુન્હેગારોને લાવવા સમજાશે કે હલહથીયારઆદિ આપવારૂપ માટે તેમજ ગુન્હેગારો ગુન્હેગારની દશામાંથી હિંસાપ્રદાનના વિષયમાં પણ શાસ્ત્રકારો જ્યાં ઉદ્યોગની દશામાં આવવાથી ગુન્હો કરતા રોકાઈ દાક્ષિણ્યતા વગેરેનો સંબંધ ન હોય ત્યાં જાય તે માટે પણ ગાય બળદના સંગ્રહની જરૂર હલહથીયારનું આપવું તે અનર્થદંડ છે એમ જણાવે ગણાય. પણ સ્યામાં થતા ગુન્હેગારોની શિક્ષા માટે છે. આ બધી વાત વિચારનારો મનુષ્ય સ્વપ્ન પણ તો હાથીની જ જરૂર રહે.
એમ નહિ ધારી શકે કે ભગવાન ઉધોગનો ઉપદેશ અનર્થ દંડ ગણાય તો ઋષભદેવજીમહારાજે ઉદ્યોગના કરેલા વિચારો કે ઉધોગની પ્રવૃત્તિ સારી કેમ ગણી ? '
ઉદ્યમો અનર્થદંડ રૂપ છે. અને આ વાત સમજનાર
મનુષ્યજ ગાય અને બળદનો સંગ્રહ અને તે દ્વારા જૈનશાસ્ત્રને જાણનારા મનુષ્યો શ્રાવકના ઉદ્યોગની ચિંતના અને પ્રવૃત્તિ તો શું પણ ખુદ કર્મ
