Book Title: Siddhachakra Varsh 04 - Pakshik From 1935 to 1936
Author(s): Ashoksagarsuri
Publisher: Siddhachakra Masik Punarmudran Samiti
View full book text
________________
૪૩૯
શ્રી સિદ્ધચક્ર
જુલાઈ ૧૯૩૬,
સ્વસ્તિકાદિમાં આકારની અપેક્ષાએ જ મંગલતા કે બીજી અપેક્ષાએ ?
અષ્ટમંગલની આવશ્યકતા
લસણમાં ચોખા શબ્દોમાં જ જણાવે છે કે જૈનજનતામાં એટલું તો જાહેર છે કે ભગવાન સ્થાપનાતક્ષા તક્ષવાર વિશેષ નામદ્રવ્યમવતીર્થકરોના જન્માભિષેકની ક્રિયાઓ જયારે વિનિનુંકિતા વિવણિયા, પાશ્વાર Bદ સ્થાપનાજી કે ઇદ્રમહારાજ મેરૂપર્વત ઉપર કરે છે ત્યારે જગભરમાં કોઈપણ વસ્તુ ચતુર્લક્ષણ વિનાની ઇદ્રમહારાજા અભિષેકની ક્રિયાને અંતે અષ્ટમંગલન અટલ નામ, સ્થાપના, દ્રવ્ય અને ભાવએ ચાર લક્ષણ આલેખ કરે છે. તેમ જ ભગવાન શ્રીજિનેશ્વર વિનાની છે જ નહિ, પણ જેમાં નામ, દ્રવ્ય અને ભગવાનના દીક્ષા મહોત્સવાદિઅનેક પ્રસંગોમાં ભાવ એ ત્રણ નિપાની હયાતી છતાં તે નામાદિને અષ્ટમંગલ જે સ્વસ્તિકાદિ ગણાય છે તેનો જ વિવક્ષામાત્રની અપેક્ષાએ છોડી દેવામાં આવે અને આલખ આગલ કરવામાં આવે છે. વળી આકારમાત્રની જ વિવક્ષા કરવામાં આવે તે શ્રી સૌધર્માદિ દેવલોકોમાં શ્રીજિનેશ્વર ભગવાનની સ્થાપનાલક્ષણ કહેવાય અને તેટલા માટે જ પૂજા વગેરેના પ્રસંગોમાં સ્વસ્તિકઆદિ અષ્ટમંગલો સ્થાપનાનક્ષvi એ શબ્દની વ્યાખ્યામાં સ્થાપનાનું આલખવામાં આવે છે. વળી શ્રેણિકમહારાજા લક્ષણ કહેવું કે થાપવું વગેરે અર્થ ન જણાવતાં સોનાના નવા નવા બનાવાતા યવોથી હંમેશાં સ્થાપનારૂપ જે લક્ષણ એમ કહીને તથા સ્પષ્ટ સ્વસ્તિકાદિકનું આલેખન કરતા હતા, એ વાત પણ શબ્દોથી પણ નક્ષUવિર વિશેષ: એમ કહી સ્થાને સ્થાને શાસ્ત્રોમાં પ્રસિદ્ધ છે. વળી ભગવાન ચિહ્નરૂપ આકારવિશેષ હોય તે જ સ્થાપના લક્ષણ શ્રી જિનશ્વરમહારાજના પૂજનન અંગે તમજ કહેવાય એમ સ્પષ્ટ કરે છે અને તેથી જ તે સત્તરભેદી પજાદિને પ્રસંગે સ્વસ્તિકાદિક અષ્ટમંગલ સ્થાપનાલાણમાં નામાદિ કશાની દરકાર કે વિવક્ષા આલખવામાં આવે છે.
ન હોય એમ સ્પષ્ટ પણે જણાવે છે. અષ્ટમંગલમાં આકારની મહત્તા
મસ્યયુગલના આકારનો ખુલાસોઆ ઉપર જણાવેલ અષ્ટમંગલમાં આઠ આ પૂર્વે જણાવેલી સ્થાપનાલક્ષણની હકીકત ચીજોના આકારો જે આલેખવામાં આવે છે તે જ સમજવાથી ચોક થઈ જાય છે કે સ્વસ્તિકાદિકના મંગલરૂપ છે. અર્થાત્ એ આકારોવાળી વસ્તુરૂપ દ્રવ્ય આકારો જ માત્ર મંગલ છે, તો પછી મત્સ્યયુગલના અથવા તેના તે રૂપે પરિણમનરૂપ ભાવનો આ આકારને મંગલાષ્ટકમાં લીધો તેથી મસ્સો ઉત્તમ અષ્ટમંગલમાં કોઈપણ જાતનો સંબંધ જ નથી અને હશે એ કહેવાનો અવકાશ જ અક્કલવાળાને નથી. આ જ કારણથી વૃત્તિકાર શ્રી કોટ્યાચાર્ય મહારાજ ઉપર ટીકાકાર મહારાજે સ્પષ્ટપણે જણાવેલું છે કે લક્ષણના બાર નિક્ષેપાઓની વ્યાખ્યા કરતાં સ્થાપના સ્થાપના લક્ષણમાં નામ, દ્રવ્ય અને ભાવને સર્વથા
al
